You are on page 1of 25

Podstawowe pojcia zwizane ze zjawiskiem zmczenia:

1. Definicja
Zmczenie- jest to stan organizmu polegajcy na zaburzeniu rwnowagi funkcjonalnej
(homeostazy) organizmu. Stan ten rozwija si podczas wykonywania pracy fizycznej lub
umysowej i charakteryzuje si zmniejszeniem zdolnoci do wykonania pracy, nasileniem si
odczucia cikoci jej wykonania i osabieniem chci do jej kontynuowania. Zmczenie w
postaci specyficznych objaww wystpuje w trakcie samej pracy jak i po jej zakoczeniu
(podczas wypoczynku, restytucji). (Kozowski, Nazar 1999)
2 definicja
Zmczenie to stan organizmu rozwijajcy si podczas wysiku .
Charakteryzuje si zmniejszeniem zdolnoci do pracy oraz osabieniem chci jej
kontynuowania (motywacji).
Zmczenie jest czciowo wyrazem reakcji obronnych organizmu przed nadmiernym
obcieniem, czciowo za skutkiem zakce czynnoci organizmu spowodowanych przez
prac miniow.
Objawy zmczenia to szereg mierzalnych parametrw wykazujcych specyficzn
zmienno w zalenoci od czasu trwania pracy, jej intensywnoci i charakteru (objawy
obiektywne) oraz niemierzalnych, indywidualnie zmiennych odczu (objawy subiektywne).
Zarwno same objawy zmczenia jak i jego bezporednie przyczyny zwizane s cile z
obcieniem wysikowym, wiekiem, pci, poziomem wydolnoci oraz stanem zdrowia
danego osobnika.
Dziki temu ich analiza jest wanym czynnikiem pomocnym w ocenie wydolnoci fizycznej
czowieka.
Rodzaje zmczenia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

orodkowe (odnoszce si do ukadu nerwowego),


obwodowe (obejmujce zmiany w miniach),
ostre,
podostre,
przewleke,
grawitacyjne,
znuenie,
zesp wyczerpania,
overreaching i overtraining.

Wypoczynek stan fizjologiczny wystpujcy po zakoczeniu pracy charakteryzujcy si


wyrwnywaniem rwnowagi homeostatycznej, odbudowywaniem zuytego potencjau
energetycznego oraz przywracaniem wszystkim narzdom i ukadom penej sprawnoci
funkcjonalnej.
Wyrnia si dwa rodzaje wypoczynku:
1. czynny
2. bierny

Fizjologia czowieka - nauka zajmujca si procesami yciowymi organizmu ludzkiego


(czynnociami i funkcjami jego komrek, tkanek i narzdw oraz prawami, ktre tymi
funkcjami rzdz).

Poszczeglne dziay fizjologii s rwnie podstaw nauk klinicznych.


Na przykad na fizjologii ukadu dokrewnego opiera si endokrynologia, a na fizjologii
ukadu krenia - kardiologia.
W zakres fizjologii wchodzi nie tylko wiedza o prawidowym funkcjonowaniu organizmu, ale
te o sposobach przywracania waciwego dziaania gdy zostanie ono zaburzone.
Stan zakcenia tego prawidowego dziaania nazywamy patologi.

HOMEOSTAZA (gr. homoos - podobny, rwny i stsis trwanie)


Regulowanie zachodzcych przepyww substancji i energii w celu utrzymania w rodowisku
wewntrznym staych warunkw dla bardzo wielu zmiennych (Traczyk 2001)
Stao rodowiska wewntrznego ustroju stanowi konieczny warunek ycia organizm
dziaa jak najczulsza z wag reagujc stosownym przeciwdziaaniem na wszelkie czynniki
zakcajce rwnowag jego rodowiska wewntrznego C. Bernard
Wzgldna stao parametrw fizjologicznych, a take mechanizmy, ktre j podtrzymuj i
przeciwdziaaj zakceniom W. Cannon
Utrzymanie wewntrznej rwnowagi wymaga regulowania lub kontrolowania wartoci
najwaniejszych parametrw wewntrznego rodowiska organizmu.
Nale do nich gwnie:

-Temperatura ciaa (u organizmw staocieplnych), IZOTERMIA


-pH krwi i pynw ustrojowych, (staa zawarto jonw wodorowych IZOJONIA protonw
, czyli staa zawarto kwasw i zasad w organizmie) , IZOHYDRIA
-Cinienie osmotyczne pynw ustrojowych, IZOTONIA
-objto pynw ustrojowych (stan nawodnienia organizmu), IZOWOLEMIA
-stenia zwizkw chemicznych w pynach ustrojowych (np. glukozy w osoczu),
-cinienia ttniczego krwi,
-cinienie parcjalne tlenu i dwutlenku wgla we krwi.
Kontrola wymienionych parametrw odbywa si poprzez receptory (gwnie
chemoreceptory), ktre informacje o wartoci okrelonego parametru przekazuj do
interpretatora (np. w przypadku temperatury ciaa do podwzgrza), gdzie dokonuje si
porwnanie wartoci wykrytej ze sta wartoci prawidow (tzw. punktem nastawczym) lub,
co zdarza si czciej, z jej przedziaami akceptowalnymi.
Jeli aktualny stan parametru jest zbyt wysoki lub zbyt niski, centrum integrujce wymusza
na efektorach odpowied odpowiedni do sytuacji.
Mechanizmy wytwarzania odpowiedzi i tym samym regulacji wartoci parametru mona
podzieli na dwie grupy:
a)fizjologiczne (np. zwikszenie czstotliwoci skurczw mini w celu podwyszenia
temperatury)
b) behawioralne (np. wyjcie z cienia w tym samym celu).
Fizjologiczne mechanizmy opieraj si na sprzeniu zwrotnym (feedback): ujemnym,
wyprzedzajcym lub dodatnim
Sprzenie zwrotne:
-- Ujemne
W wyniku tego sprzenia zwrotnego nastpuje zmiana wartoci parametru na zblion do
punktu staego.
Zasadniczo osignicie wartoci punktu nastawczego jest niemoliwie, tote wartoci zawsze
wymagaj regulacji.
Moliwe jest modyfikowanie wartoci punktu staego w wyniku adaptacji.
--Wyprzedzajce (wczesne)
W wyniku tego sprzenia zwrotnego wystpuje reakcja na zmiany parametru
kontrolowanego, pomimo e w chwili odpowiedzi warto parametru pozostaje jeszcze w
zakresie wartoci akceptowalnych (np. picie wody w czasie jedzenia przez szczury).

-- Dodatnie
W wyniku tego sprzenia zwrotnego wystpuje reakcja na bodziec, poprzez pogbienie
wartoci nieprawidowej dla innego celu (np. odczuwanie blu na poziomie
neurotransmiterw).
W tym sprzeniu pewne parametry s regulowane, podczas gdy inne mog przyjmowa
wartoci rne od akceptowalnych i nie podlegaj regulacji (ale pozostaj pod kontrol).

REGULACJA NERWOWA I HORMONALNA GWNYCH UKADW I


NARZDW
ORGANIZMU CZOWIEKA

Ukady w organizmie czowieka (Traczyk, 1992)

Edwin Smith Surgical Papyrus 1700 BC


(y) - mzg

Micha Anio. Stworzenie Adama


(Fresk. Kaplica Sykstyska, Watykan, Rzym, 1510)

Meshberger, Frank Lynn. "An Interpretation of Michelangelo's Creation of Adam Based on


Neuroanatomy", JAMA. 1990 Oct 10; 264(14):1837-41.
4000 BC
2700 BC
3000 1700 BC
2000 BC
600 400 BC
130 200 AD
1543
1673
1798

Zapisy Sumeryjskie opis efektu zaycia opium


Pocztki akupunktury
Staroytny Egipt. Pierwsze dokumenty medyczne opisujce urazy i
anatomi mzgu.
Trepanacje czaszek w pre-Inkaskich cywilizacjach w Am. Pd.
Filozofowie Greccy rdem duszy i umysu jest mzg lub serce.
Galen - pocztki fizjologii mzgu
Vesalius opis anatomii ukadu nerwowego (i eber!)
Kartezjusz mzg jako maszyna
Galvani - elektryczna natura ukadu nerwowego (bioelektryczno!)

1870
1891
1897

Du Bois Reymond impulsy elektryczne


Cajal i inni ukad nerwowy skada si z osobnych komrek neuronw
Sherrington komunikacja neuronw poprzez synapsy

Lata 20-ste
Lata 40-ste

Langley, Loewi, Dale i inni - identyfikacja neurotransmiterw


Shannon, Weaver i Wiener powstaje teoria informacji i systemw
kontrolowanch (cybernetyka)
Lata 50-te
Hodgin, Huxley, Katz i Eccles pomiary sygnaw elektrycznych z
uyciem mikroelektrod. Mikroskopia elektronowa ujawnia szczegy
budowy neuronw i synaps.
Lata 50-te
Mountcastle, Lettvin, Hubel and Wisel analiza pojedynczych komrek
ujawnia jednostki percepcji w mzgu
Lata 60-te
Poznanie sumacyjnych wasnoci dendrytw i obwodw synaptycznych
i przetwarzania informacji bez impulsw.
Lata 70-te
Poznanie neuromodulatorw i przekanikw II-go stopnia zoono
oddziaywa neuronalnych.
Lata 70-te
Komputerowe techniki obrazowania i lokalizacji funkcji poznawczych
mzgu
Lata 70-te
Molekularne metody analizy informacji genetycznej (rekombinacja
DNA) i pojedynczych biaek w bonie neuronalnej (patch clamp).
Lata 80-te
Modele komputerowe ukadu nerwowego (wzrok, jzyk, pami)
Lata 90-te i obecne Dekada mzgu integracja informacji z rnych poziomw w celu
stworzenia penej teorii dziaania mzgu.

Zrozumienie dziaania mzgu wymaga zrozumienia mechanizmw na wielu poziomach


organizacji
i zrozumienia zalenoci pomidzy tymi poziomami.
Poziomy organizacji ukadu nerwowego
Podzia ukadu nerwowego
Centralny Ukad Nerwowy

- Mzgowie (mdek, rdze przeduony, most, rdmzgowie, midzymzgowie,


kresomzgowie)
- rdze krgowy
Obwodowy Ukad Nerwowy
- nerwy czaszkowe i rdzeniowe niosce informacje od/do mzgu
- zwoje nerwowe
Ukad Nerwowy Somatyczny
- kieruje prac mini szkieletowych
Ukad Nerwowy Autonomiczny
- unerwia narzdy wewntrzne

CNS

wzgrze
podwzgrz
e

rdmzgowi
e
most
md
ek

rdze przeduony

UKAD NERWOWY SOMATYCZNY


DROGA PIRAMIDOWA
(droga korowo rdzeniowa)

UKAD NERWOWY SOMATYCZNY


DROGA POZAPIRAMIDOWA
- RUCHY ZAUTOMATYZOWANE
- KONTROLA NAPICIA MINI
- POPRAWIA RUCHY WIADOME

KRENIOWA REAKCJA NA WYSIEK FIZYCZNY


REGULACJA HORMONALNA W CZASIE WYSIKU FIZYCZNEGO
HORMONY

bior udzia w przekazywaniu informacji midzy komrkami

po poczeniu z receptorami kontroluj:


procesy metaboliczne (aktywno i stenie enzymw)
rnicowanie, budow i wzrost komrek
zapewniaj utrzymanie homeostazy
stanowi drugi ukad sterujcy i koordynujcy aktywno biologiczn tkanek i
narzdw

HORMONY A WYSIEK FIZYCZNY


AMINY KATECHOLOWE (A, NA)
zwikszaj prac ukadu krenia

INSULINA I GLUKAGON (TRZUSTKA)


reguluj przemiany CHO
- wspomagaj transport glukozy do wntrza miocytu
- pobudzaj glikogenoliz
- hamuj glukogenoliz
INSULINA
- obnia poziom cukru we krwi
- powoduje wzrost metabolizmu FAT i biaek
GLUKAGON
- przyspiesza rozbicie glikogenu wtrobowego i uwalnia glukoz do krwi

GLIKOKORTYKOSTEROIDY (kora nadnerczy)


KORTYZOL
- pobudza glukoneogenez
- stymuluje metabolizm FFA i biaek w tym odbudowa enzymw energetycznych
- ochrona zasobw glukozy dla ukadu nerwowego
- wywiera wpyw na reakcje immunologiczne (hamowanie; podanie glukozy
hamuje wydzielanie kortyzolu) i wegetatywne (skurcz naczy krwiononych

GH (przysadka mzgowa)
-

wzrost metabolizmu wszystkich tkanek ustroju


zwikszanie masy miniowej (hipertrofia)
zmniejszanie iloci FAT
zwikszanie masy narzdw
wzrost koci na dugo
dziaa bezporednio na tkanki docelowe lub poprzez somatomedyny
(insulinopodobny czynnik wzrostu IGF; uwalniany przez min. wtrob)

RENINA ANGIOTENSYNA ALDOSTERON


(nerka)
(wtroba)
(nadnercza)
-

ukad hormonw odpowiedzialny za gospodark wodno elektrolitow

WYDOLNO FIZYCZNA oznacza potencjalne moliwoci organizmu


czowieka (zdolno):

do cikich lub dugotrwaych wysikw fizycznych, wykonywanych


z udziaem duych grup miniowych,

bez szybko narastajcego zmczenia i warunkujcych jego rozwj zmian


w rodowisku wewntrznym organizmu,

przy duej tolerancji zmian zmczeniowych i zdolnoci do szybkiej ich


likwidacji po zakoczeniu pracy (Kozowski 1995).

Rzeczywist miar wydolnoci fizycznej jest czas wykonywania wysikw


o okrelonej, staej lub zwikszajcej si intensywnoci (chd, bieg, jazda na
rowerze, cykloergometrze) a do cakowitego wyczerpania czyli
WYTRZYMAO.

Wydolno fizyczn charakteryzuje zdolno do wykonywania wysikw o


duym
wydatku energii tj. duym oglnym koszcie energetycznym, a nie do wysikw o
cile okrelonej intensywnoci.

Maksymalna zdolno organizmu do pokrywania zwikszonego


zapotrzebowania
energetycznego jest miar wydolnoci fizycznej.

Pojcie to obejmuje take zdolno do likwidowania skutkw zmienionej


podczas
wysiku homeostazy wewntrzustrojowej oraz skutkw ewentualnego zmczenia

Czowiek dysponujcy wysok wydolnoci nie musi odznacza si wiksz, ni


przecitna, sprawnoci ruchow.
OD CZEGO ZALEY?
CZYNNIKI WARUNKUJCE WYDOLNO FIZYCZN:
1.

aktywno procesw odpowiedzialnych za transport tlenu z powietrza do mini oraz


innych narzdw i tkanek,

1. aktywno procesw biochemicznych, odpowiedzialnych za wykorzystanie tlenu w


miniach
(Czynniki te warunkuj wydolno fizyczn w sposb bezporedni, okrelaj zdolno
czowieka do pobierania tlenu. Ilo tlenu jak organizm moe pobra w czasie maksymalnej
pracy, stanowi "sumaryczny" wskanik sprawnoci funkcji zaopatrzenia tlenowego i procesw
zuycia tlenu w tkankach).
3. zasoby substratw energetycznych w miniach i innych tkankach
4. aktywno procesw uruchamiajcych zasoby substratw energetycznych
5. sprawno procesw wyrwnujcych zmiany w rodowisku wewntrznym organizmu
(sprawno ukadw buforujcych organizmu, ktre prowadz do wyrwnania pH; szybko
metabolizowania mleczanw; sprawno mechanizmw odpowiedzialnych za termoregulacj
i usuwanie nadmiaru ciepa powstajcego podczas pracy fizycznej)
6.

tolerancja zmian zmczeniowych.

RODZAJE
1. WYDOLNO TLENOWA (AEROBOWA) oznacza zdolno do dugotrwaego
wysiku o umiarkowanej intensywnoci z zachowaniem cigoci metabolizmu tlenowego.
CZYNNIKI WARUNKUJACE WYDOLNO TLENOW:
(wszystkie te, ktre s odpowiedzialne za transport tlenu do tkanek oraz od
wykorzystania go w pracujcych miniach):

a. wentylacja puc i pojemno dyfuzyjna puc


a. pojemno tlenowa krwi i wielko przepywu krwi przez tkanki

a. pojemno minutowa serca i ksztatujca j objto wyrzutowa


a. ilo krwi krcej
a. dyfuzja tlenu na odcinku tkanek
a. utylizacja tlenu przez tkanki
a. sprawno wspdziaajcych mechanizmw neurohumoralnych
a. rezerwy energetyczne ustrojowe i narzdowe (mioglobina magazyn tlenu wewntrz
komrki miniowej)
CZYNNIKI WARUNKUJACE WYDOLNO TLENOW cd.:

a. sprawno ukadu krenia (zwikszony przepyw krwi przez tkanki, zaley od


rozszerzenia naczy w pracujcych miniach, a take otwarcia naczy dotychczas
nieperfundowanych)
a. ilo kapilar w tkance miniowej (ma znaczenie dla wielkoci przepywu krwi przez
pracujce minie, moe zmienia si pod wpywem treningu)
a. ilo enzymw oddechowych (zaangaowanych w procesy cyklu Krebsa, -oksydacji)
[dehydrogenaza pirogronianowa i dehydrogenazy cyklu Krebsa; dehydrogenazy beta
oksydacji i cyklu Krebsa; oksydoreduktazy zredukowany cytochrom c tlen]
a. rodzaj wkien miniowych (ST zawieraj wicej mitochondriw i warunkuj
wikszy udzia procesw tlenowych prowadzcych do wytworzenia niezbdnej dla
ruchu energii).
a. ilo mitochondriw
a. ilo zwizkw energetycznych (FFA, glikogen miniowy i wtrobowy)
2. WYDOLNO BEZTLENOWA (ANAEROBOWA) - oznacza zdolno do
krtkotrwaego wysiku o bardzo duej intensywnoci (supramaksymalnej) w oparciu o
metabolizm beztlenowy.
CZYNNIKI WARUNKUJACE WYDOLNO BEZTLENOW (biochemiczne i
fizjologiczne):
a.

poziom zwizkw wysokoenergetycznych w miniach (Fosfagenw: ATP, CP,


glikogen)

a.

sprawnoci mobilizacji i wykorzystania tych zwizkw

a.

wysokiej aktywnoci ukadw enzymatycznych (aktywnoci enzymw katalizujcych


kolejne reakcje wchodzce w skad systemw resyntezy ATP (kinaza kreatynowa [CK
lub CPK], kinaza adenylanowa [AK], zwana lepiej jako miokinaza [MK], kinaza 3PG,
kinaza pirogronianowa)

a.

aktywnoci mechanizmw kompensujcych zachwian rwnowag kwasowozasadow (ukady buforowe krwi i tkanek)

a.

stopie tolerancji organizmu na zmiany rodowiska wewntrznego

a.

rodzaj wkien miniowych (FT zawieraj mniej mitochondriw i z tego powodu


charakteryzuj si wikszym udziaem procesw glikolizy beztlenowej)

a.

ilo enzymw zaangaowanych w proces glikolizy beztlenowej

a.

temperatura wewntrzminiowa (wzrost powyej 37C, powoduje zwikszenie


zuycia ATP, natomiast spadek prowadzi do zaburze pobudliwoci komrki
miniowej oraz zmniejszenia tempa przemian metabolicznych w wyniku osabienia
aktywnoci enzymatycznej.

W ZAKRESIE WYDOLNOCI BEZTLENOWEJ WYRNIAMY:


A) WYDOLNO BEZTLENOW FOSFAGENOW (NIEKWASOMLEKOW)
B)

WYDOLNO BEZTLENOW GLIKOLITYCZN (KWASOMLEKOW)

II. TOLERANCJA WYSIKOWA oznacza zdolno do wykonywania wysiku


fizycznego o okrelonej intensywnoci bez gbszych zaburze homeostazy lub czynnoci
narzdw wewntrznych.
Miar tolerancji wysikowej jest czas wykonywania wysiku fizycznego o okrelonej
intensywnoci do momentu pojawienia si czynnikw zmczenia.
U ludzi zdrowych tolerancj wysikow ksztatuj te same czynniki, ktre s odpowiedzialne
za wydolno fizyczn organizmu.
WYSIEK FIZYCZNY praca mini szkieletowych wraz z caym zespoem
towarzyszcych jej czynnociowych zmian w organizmie.
FIZJOLOGICZNA KLASYFIKACJA WYSIKW FIZYCZNYCH
Charakterystyka procesw zachodzcych w kurczcych si miniach i innych narzdach w
czasie wysiku fizycznego zaley od:
1.
2.
3.
4.
5.

RODZAJU SKURCZU MINIA


WIELKOCI GRUP MINIOWYCH ZAANGAOWANYCH DO PRACY
CZASU TRWANIA WYSIKU FIZYCZNEGO
CHARAKTERU WYSIKU FIZYCZNEGO
INTENSYWNOCI WYSIKU FIZYCZNEGO

6. RODZAJ PROCESW BIOCHEMICZNYCH DOMINUJCYCH


W POKRYWANIU ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO
dynamiczne - oparte w przewadze o skurcze izotoniczne i krtkotrwae skurcze izometryczne
(chd, bieg, jazda na rowerze)
statyczne - oparte w przewadze o skurcze izometryczne sarkomerw (np. utrzymywanie
ciaru).
Intensywno tych wysikw w kryterium obcie bezwzgldnych mona mierzy wartoci
siy niezbdnej do pokonania oporu zewntrznego (np. wielko utrzymanego ciaru).
Ocena obcie w kryterium wzgldnym - naley okreli wielko siy zaangaowanej przy
pokonywaniu oporu wewntrznego w procentach siy uzyskiwanej podczas maksymalnego
skurczu dowolnego (MVC) wybranej grupy mini
Wysiki statyczne wymagajce uycia siy:
Do 15 % MVC - to wysiki lekkie,
15 % - 30 % MCV - wysiki rednio cikie,
30 % - 50 % MVC - wysiki cikie powyej,
50 % MVC - wysiki bardzo cikie.
W warunkach naturalnych czsto wysiki maj charakter mieszany, obejmujc faz statyczn
i dynamiczn w czynnoci tej samej grupy mini, jak rwnie dwuch rnych grup mini, z
ktrych jedna wykonuje prac statyczn a druga dynamiczn (np chd z utrzymaniem w rce
ciaru).
Jeli opr zewntrzny jest wikszy ni sia wywierana przez minie (powstrzymywanie
spadajcego, cikiego przedmiotu lub schodzenie po schodach), minie ulegaj wydueniu
w czasie skurczu i wykonuj prac ujemn.
lokalne - angaujce mniej ni 30% masy miniowej (np. praca koczyn grnych)
oglne - angaujce wicej ni 30 % mini do skurczu (np. praca koczyn dolnych).
wysiki krtkotrwae - trwajce do 15 minut
wysiki o redniej dugoci - trwajce od 15 do 30 minut
wysiki dugotrwae - wykonywane duej ni 30 minut.
wysiek o charakterze cigym (bieg, pywanie, jazda na rowerze)
wysiek o charakterze acyklicznym, o zmiennej intensywnoci (gry zespoowe, sporty
walki).
Jest to najbardziej zoone kryterium podziau wysikw fizycznych, poniewa w rny
sposb mona wyrazi intensywno pracy, czyli obcienie wysikowe.
Obcienie wysikowe = intensywno wysiku czas trwania wysiku
Przyjto rozrnia tzw.

1. Obcienie bezwzgldne
1. Obcienie wzgldne
Obcienie wzgldne moe by wyraone:
1) w jednostkach objtoci tlenu pochanianego przez organizm w cigu minuty [Lmin1]
VO2sp = 0,25-0,30 Lmin-1 = 15-18 Lh-1 = 360-432 L24h-1
Obcienie wzgldne moe by wyraone:
2) w postaci cakowitego wydatku energii
1 LO2 = 5 kcal = 21 kJ (rwnowanik energetyczny tlenu)
1 kcal = 4,2 kJ
Dobowe zuycie energii wynosi 1800-2160 kcal24h-1 (429-514 kJ24h-1)
Minutowe zuycie energii wynosi 1,25-1,50 kcalmin-1 (0,30-0,36 kJmin-1)
Klasyfikacja cikoci pracy na podstawie wydatku energetycznego (Christensen 1953,
za Kozowski i Nazar 1999).
PRACA

Koszt energetyczny (kJmin-1)


M

Lekka
8,4-20,5
Umiarkowanie cika
20,9-30,0
Cika
31,4-41,4
Bardzo cika
41,9-51,9
Niezwykle cika
>52,0

6,3-14,2
14,7-22,6
23,0-30,0
31,4-39,3
>39,8

Koszt energetyczny wybranych czynnoci


Czynno

kJmin-1

Leenie

5,0

Spokojne stanie

5,0-10,0

1,0

Chd po rwnej, gadkiej


powierzchni, 4 kmh-1

11,0-15,0

Bieg po rwnej, gadkiej


powierzchni, 9 kmh-1

46,5

Pywanie 3 kmh-1

52,3

MET

1,0-2,5
2,0-3,5
11,0
2,0

Gra w pik non

60,0

14,0

Jada na rowerze 43 kmh-1

77,0

18,0

Obcienie wzgldne moe by wyraone:


3) w jednostkach pracy zewntrznej wykonanej w okrelonym czasie [J min-1]
1 dul (J) = 1 Nm = 1 Wats
1 J = m2kgs-1
1 J min-1 = 60 Wat
1000 J = 1 kilodul (kJ)
Obcienie wzgldne moe by wyraone:
4) w jednostkach uzyskanej mocy [Wat]
Miar intensywnoci (obcienia) podczas wysikw dynamicznych jest moc (praca
zewntrzna wykonana w jednostce czasu). Powszechnie uywan jednostk mocy jest wat:
Wat = Js-1
Moc (P) = Praca / czas ; Wat = kgm2 / s
1 Kgm = 1 kpm = 9,8 N
1 Kgm = 1,8 mLO2
Wat = 1 J/sek lub 1 kGm/min = 0.163; 1 Wat = 6,12 kGm/min; 1 kGm = 0, 81 J
Moc wykonanego wysiku stanowi najbardziej diagnostyczn miar wydolnoci fizycznej
czowieka, zarwno jej skadowej tlenowej, jak i beztlenowej.
4) wielkoci siy
Miar intensywnoci (obcienia) podczas wysikw statycznych jest wielko siy
generowanej przez minie
Powszechnie uywan jednostk siy jest newton:
N = 0,102 Kgm
1 Kgm = 9,8 N
Obcienie wzgldne okrela ciko pracy, oznacza stosunek obcienia wyraonego w
jednostkach bezwzgldnych do indywidualnej zdolnoci generowania mocy, siy lub
pobierania tlenu.
- oznacza proporcj pomidzy zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywania pracy a
maksymalnym pochanianiem tlenu podczas maksymalnej czyli VVO2max (puapem
tlenowym). Obcienie wzgldne wyraamy w % VVO2max. Stanowi ono kolejn klasyfikacj
wysikw fizycznych.
A) Wysiki fizyczne o intensywnoci submaksymalnej - podczas ktrych
zapotrzebowanie na tlen jest nisze ni warto VVO2max.

Wysiki fizyczne o intensywnoci submaksymalne dodatkowo dzielimy na:

wysiki o I-szej intensywnoci - na ich wykonanie potrzeba do 30 % VVO2max.


wysiki o II-ej intensywnoci - na ich wykonanie potrzeba od 30 % - 60 % VVO2max
wysiki o III-ej intensywnoci - na ich wykonanie potrzeba powyej 60 % VO2max

B) Wysiki fizyczne o intensywnoci maksymalnej - podczas ktrych zapotrzebowanie na


tlen jest rwne indywidualnej wartoci VO2max.
C) Wysiki fizyczne o intensywnoci supramaksymalnej - podczas ktrych
zapotrzebowanie na tlen przekracza warto VO2max .
RODZAJ PROCESW BIOCHEMICZNYCH DOMINUJCYCH W POKRYWANIU
ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO
a) tlenowe (aerobowe) odpowiadaj wysikom submaksymalnym
b) beztlenowe (anaerobowe) odpowiadaj wysikom supramaksymalnym
- niekwasomlekowe
- kwasomlekowe
c) mieszane.
TRENING FIZYCZNY
PROCESEM PROWADZCYM DO ZWIKSZENIA ZDOLNOCI DO
WYKONYWANIA WYSIKW FIZYCZNYCH JEST TRENING FIZYCZNY.
W TOKU TRENINGU ZDOLNO TA WZRASTA WSKUTEK ZMIAN
ZACHODZCYCH W ORGANIZMIE CZOWIEKA POD WPYWEM
POWTARZANYCH WYSIKW FIZYCZNYCH.
ISTOT TRENINGU JEST WIC POWTARZANIE WYSIKW FIZYCZNYCH, A U
PODOA STANU WYTRENOWANIA, (DO KTREGO TRENING TEN PROWADZI),
LE ZMIANY W ULTRA STRUKTURALNEJ, MORFOLOGICZNEJ,
BIOCHEMICZNEJ I CZYNNOCIOWEJ CHARAKTERYSTYCE ORGANIZMU (STAN
CZYNNOCIOWY ORGANIZMU).

You might also like