PaStel

#1

PORTUGALIA DLA SMAKOSZY

CHLEBOWA ACORDA/POD MOSTEM EIFFELA/WINO GODNE BOGW

PaStel #1

PaStel
Bom Dia!

Wikszo z nas wyraz pastel kojarzy si z gam pastelowych kolorw. Do niemiao zaczynaj one
goci rwnie i w naszym, polskim krajobrazie. Po skrawkach ocalaych, przedwojennych murw
i kolejnych warstwach widniejcych na nich farb a take z opowieci moich dziadkw i cio, wyania si
zgoa inny obraz Polski sprzed 1939 roku. Wwczas rwnie i u nas nie bano si koloru.
W przypadku Portugalii, kraju w ktrym przyszo mi spdzi prawie e 10 lat mojego ycia, kolor to
naprawd wany element krajobrazu. To zarwno kolory natury bkit nieba oraz oceanu. To rwnie
, a czasami czerwie pla i nadbrzenych ska oraz intensywna powiata soneczna, nadajca niezwykej malowniczoci portugalskiemu pejzaowi. S rwnie kolory, dodane przez czowieka czerwie lizboskich dachw i poyskliwe, rnokolorowe azulejos portugalskie pytki ceramiczne, zdobice wiele budynkw w caym kraju.

Myl jednak, e dla kogo, kto by w Portugalii cho jeden raz, sowo pastel kojarzy si w pierwszym rzdzie z czym innym z kultowymi budyniowymi babeczkami, zwanymi wanie pastel de nata.
Najsynniejsze z nich wyrabiane s w Pastelaria de Belm - kawiarni, czy raczej ciastkarni pooonej
w lizboskiej dzielnicy Betlejem (port. Belm). Jedynym ciastkiem sprzedawanym w tym miejscu, jest
wanie rzeczony pastel (w l. mnogiej pastis). Tylko przed wejciem do tej ciastkarni moemy spotka wijc si kolejk chtnych do schrupania smego cudu portugalskiego cukiernictwa. Jak wielk
popularnoci si on cieszy, moe wiadczy fakt, i codziennie produkuje si i sprzedaje si go ok.
10 tysicy sztuk! Doceniajc ten fakt, Los Angeles Time pasteis de Belm ochrzci nawet mianem
witego Graala portugalskich wypiekw.

Uznaem wic, e tytu Pastel bdzie jak najbardziej odpowiedni dla naszego newslettera. Chciabym
w nim przedstawia to co najciekawsze w portugalskiej gastronomii i portugalskich winach, enic
ten temat od czasu do czasu z nasz, rwnie blisk mojemu sercu rodzim kuchni. Pastel zaprosi
Was rwnie do najciekawszych miejsc w Portugalii a czasami zaproponuje co z luzofoskiej muzyki.
Zaprezentuje to, co najlepsze z moich dwch blogw powiconej tematyce portugalskiej Luzomanii
oraz czcemu kulinarne, polskie i portugalskie kresy blogowi andrasz-kulinarnie.
Janusz St. Andrasz

andrasz-kulinarnie.blog.pl
Andrasz Kulinarnie na Facebooku
Luzomania na Facebooku
PaStel #1

Aorda de Marisco

Pocztki aordy w Portugalii sigaj czasw, kiedy

na ziemiach obecnej Portugalii mieszkali Maurowie.
Wrd rnych arabskich przepisw pojawio si rwnie daniez du iloci chleba. Jedn z jego uywanych
nazw byo sowo: aththurda.
Pierwszy raz, kiedy sowo aorda (czyt. asorda) pojawia
si w druku, ma miejsce w roku 1876 w ksice Arte
da Cozinha (Sztuka kuchenna) Joo da Mata. Wkrtce
oglnie znanych i stosowanych jest ju kilkanacie rodzajw tego specyficznego dania. Do jego upowszechnienia wrd wyszych warstw spoeczestwa przyczynia si zaoona przez pastwo w poowie
XX wieku sie hoteli w opuszczonych, zabytkowych
budowlach Pousadas de Portugal. W tamtejszych restauracjach obowizkowo podawano dania wywodzce
si z narodowej kuchni. Niegdy danie ubogich, obecnie ze wzgldu na znaczn zmian cen czci jej skadnikw (zwaszcza w jej bogatszej wersji), aorda raczej
nie naley do najtaszych przepisw. Zdecydowanie
jednak warto pokusi si o jej wykonanie, bo nie jest
ono skomplikowane a rezultat jest naprawd zaskakujco smaczny.
Do zrobienia aordy, wystarczy bowiem czerstwy
chleb, krewetki lub bacalhau oraz wywar przygotowany ze wspomnianych skadnikw. Do tego niezbdny
jest rwnie czosnek oraz jajka. Zarwno bacalhau, czy
rnego rodzaju owoce morza (mariscos), jeszcze kilkadziesit lat temu nie naleay bynajmniej do towarw luksusowych i w zwizku z tym byy bardzo czsto
wykorzystywanej w ludowej kuchni. Aord trudno ze
wzgldu na konsystencj, nazwa zup. Bliej jej zdecydowanie do tego, co my nazywamy drugim daniem,
bd Niemcy Eintopfem. Z aordami jest troch tak,
jak z naszym bigosem ile kucharek, tyle przepisw na
nie. Mog by bardzo proste w przygotowaniu ot po
prostu chleb zalany wywarem z gotowania bacalhau, do
tego dodany czosnek, kolendra, oliwa i na koniec wbite
jajko.
Tym razem zdecydowaem si na przygotowanie wersji
bardziej wypasionej, czyli aordy de marisco (wersji z
owocami morza). Surowe krewetki (te mniejsze, ktre
potem dodam do potrawy), gotuj w solonej wodzie.

r
Odcedzam (wod zachowuj), obieram ze skorupek
i oddzielam gwki krewetek (nie wyrzucamy ich!). Na
rozgrzan oliw z oliwek wkadam kilka zbkw czosnku
oraz papryczk chilli (do smaku). Kiedy oliwa przejmie ju
aromat tych dwch przypraw, wkadam due krewetki
(w skorupkach). Podsmaam je z obu stron. W zalenoci
od wielkoci krewetek, moe to trwa 58 min. Wyjmuj
krewetki i obieram je ze skorupek. Skorupki oraz gwki
krewetek jeszcze raz przesmaam na oliwie, dodaj posiekany czosnek, wlewam szklank biaego wina (opcjonalnie). Odparowuj, dolewam wod i gotuj cao na
wolnym ogniu przez ok. 40 min. Drogocenny wywar odcedzamy i zalewamy nim pokrojony w kostk chleb. Mona uy naszego wiejskiego, biaego chleba, moe by
te zwyczajny typu baltonowski. Ja raz sprbowaem
zrobi to danie z ytnim chlebem i efekt te by interesujcy... Jeli zdecydujemy si wzbogaci danie dodatkiem innych owocw morza (w naszych warunkach np.
mroonej mieszanki ma i omiorniczek), gotujemy je
wg wskazwek na opakowaniu.
Odcedzamy, a powstay wywar dolewamy do zalanego krewetkowym bulionem chleba. Jadem ju aordy
o rnym stopniu gstoci, osobicie jednak najbardziej
przypada mi do gustu taka, ktra konsystencj przypomina bardzo gst zup. Jeli wic masa, ktra Wam

PaStel #1

powstanie po namoczeniu chleba, wydaje si Wam zbyt

gsta, dodajcie do niej wody lub wywaru z ryby/krewetek. Powsta w ten sposb chlebow papk, rozdrabniam za pomoc malaksera nie starajc si jednak, aby
bya ona nadmiernie gadka. Na oliwie z oliwek dusz
cebul, dorzucam miks pieprzowo-kolendrowy (Kamis
produkuje dobr mieszank zioow Motkowana kolendra i pieprz), przecinity przez prask czosnek oraz
pokrojone pomidory z puszki (bd w sezonie wiee
obrane ze skry). Wszystko to cz z chlebow mas
i gotuj na lekkim ogniu przez kilkanacie minut, tak aby
wszystkie smaki i aromaty poczyy si ze sob. W tej
fazie dodaj te (jeli jest taka potrzeba) wicej przecinitego czosnku i oliwy z oliwek. Dodaj te obrane ze
skorupek krewetki i ugotowane wczeniej owoce morza.
Gotuj krtko, cay czas pamitajc o mieszaniu masy,
ktra ma tendencj do przypalania si.
Ju przed samym wydaniem potrawy, wkadam do niej
najwiksze krewetki (zazwyczaj staram si, aby kady
z goci dosta po jednej) oraz dodaj sporo posiekanej
natki kolendry. Po przeoeniu dania do naczynia, w ktrym bdzie serwowane nastpuje ostatnia czynno
wbijamy do niego jedno (lub wicej, jeli kto lubi) tko. Delikatnie mieszamy je z ca chlebow mas.

Ikra z sardynek
i

na szybko

na ytnim chlebie

1.
2.

Wykroi krek z ytniego chleba,

posmarowa go past z czarnych oliwek Casa da Prisca.

Na niej uoy plasterki ogrka, posoli i popieprzy.

Na to kadziemy warstw ikry z sardynek,
a nastpnie posiekane jajo na twardo.

3.

Cao doprawiamy sol i pieprzem.

Puszki z ikr mona kupi w warszawskiej
winiarni Portucale, ul. Merliniego 2a
(w budynku kortw tenisowych Warszawianka)

Ziemniak, oliwki i tuczyk x

znane w nowej odsonie

Poczciwe placki ziemniaczane w nowej odsonie!

W zalenoci od regionu wystpuj w wersji sonej lub sodkiej. W wersji szwajcarskiej ziemniaki
ciera si na tarce o duych oczkach. Dodaje si cienkie plasterki czarnych oliwek i serwuje z dipem
jogurtowo-kolendrowym. Mona poda tradycyjnie ze mietan. Tuczyka kadziemy z boku
talerza i skrapiamy sokiem z cytryny.
PaStel #1

 inne propozycje

Saatka z ciecierzycy i sardynek

Wyobracie sobie dzwoni telefon

znajomi oznajmiaj,
e wpadn za chwil na chwil.
Wy wpadacie w popoch, bo
lodwka prawie pusta. Troch
saaty,dwa pomidory, kilka jajek,
w soikuostatni kiszony ogorek...

3.

1.

Sardynki rozdrabniamy na mniejsze kawaki, kroimy

pomidory, jajka na twardo i kiszony ogrek. Ciecierzyc
odsczamy z zalewy (mona rwnie ugotowa j samemu
poprzedniego wieczora wystarczy zala du iloci
wody suche nasiona podobnie jak groch) i wsypujemy
do miski, w ktrej podamy saatk.
Do ciecierzycy dorzucamy pozostae posiekane skadniki.

2.

Musztard, ocet winny, szczypt soli i pieprzu oraz

cukier lub mid mieszamy (mona to zrobi w maym
soiczku, ktry zakrcamy i potrzsamy nim, niczym
szejkerem). Po chwili wlewamy oliw i jeszcze raz
mieszamy, a do uzyskania aksamitnej konsystencji.

Sos mieszamy delikatnie, ale dokadnie z pokrojonymi skadnikami a nastpnie dodajemy

saat, posiekan kolendr i szczypiorek i jeszcze raz delikatnie mieszamy cao.
Do podania saatki uyem puszek po sardynkach, oczywicie przedtem starannie je
umywszy. Mog suy jako naczynia wielokrotnego uytku. Cao mona przystroi
ulubionymi kiekami i posypa kwiatem morskiej soli.
7

Douro
nie tylko winem pynce
m

Kto wie, jak potoczyy by si losy naszej bohaterki,

gdyby nie markiz de Pombal (1699 1782), portugalski elazny kanclerz, rzdzcy Portugali za czasw
zgnuniaego krla Jzefa I (17501777). To wanie
on, realizujc swoje plany zwizane z rozwojem agrokultury w rejonie rzeki Douro, agodn perswazj
w stylu Jeli nie zrobisz tego, o co grzecznie prosz,
to wyldujesz wapan w pudle, nakania posiadaczy ziemskich do zagospodarowywania lecych tu
odogiem ziem. Jedn z ofiar tej proby-groby by
ojciec Antonii, Bernardo Ferreira.

m
Jego jedyne dziecko, crka Antonia Adelajda, urodzia si
w roku 1811. Ju wtedy zaliczaa si do posanych panien, trudno si wic dziwi, i wydana zostaa za m za swojego, rwnie bogatego kuzyna, Antonio Bernardo Ferreira. Dziki temu
w rkach jednej rodziny zgromadzona zostaa cakiem spora
fortuna. 10 lat po lubie, w roku 1844, m Antoniny niespodziewanie umiera.
Moda, 33 letnia wdowa nie zaamuje rk i swojego ycia nie
ogranicza bynajmniej do haftowania i odmawiania raca. Zakasuje rkawy, dokupuje ziemi, zakada nowe winnice, buduje magazyny, twardo negocjuje ceny zakupu produkowanego
przez siebie wina porto.
W cigu niecaych 10 lat ju i tak cakiem spor fortun odziedziczon po swoim ojcu i mu, wydatnie pomnaa. Jest, jak bymy to dzisiaj powiedzieli, kobiet sukcesu, wacicielk jednego z wikszych w owym czasie majtkw w Portugalii. Sprawa
warta tym bardziej warta uznania, gdy w XIX wiecznej Portugalii, kobiety nie miay na og zbyt wiele do powiedzenia

Znakiem firmowym
przedsibiorstwa Casa Ferreirinha,
jest emu ptak bdcy symbolem
upartoci w deniu do celu.

PaStel #1

Fakt ten spowodowa zainteresowanie jej osob (czytaj majtkiem) premiera kraju, diuka de Saldanha. Zaproponowa on
maestwo swojego syna z crk (11-letni wwczas) Dony
Antonii. Niestety nie wyrazia ona na to zgody, czym srodze
rozgniewaa najpotniejsz osob w pastwie.
Widzc, e bdzie si jej trudno obroni przed wci ponawianymi zalotami syna premiera, nieustraszona wdowa daa, (mwic kolokwialnie) nog do Londynu. Nie zaniedbaa jednak
interesw w Dolinie Douro. Poprzez zaufanych pomocnikw
zarzdzaa swoimi winnymi posiadociami.
W Londynie, w roku 1856 wysza po raz drugi za m. Kiedy
sprawa zampjcia jej crki przestaa by dranic spraw,
Dona Antonia powraca do Portugalii i z now energi bierze si
za modernizacj i rozbudow swojego winnego imperium.
Dzielnie walczy ze spekulantami na rynku win porto. Zakupia
m.in. podczas nadzwyczaj udanego roku 1868 du ilo porto,
dajc tym samym zarobi innym producentom, majcym pro-

m
blem w upynnieniu swojego towaru. Dwa lata pniej winnice w
caej Portugalii zostay zdewastowane przez inwazj mczniaka. Jak
sobie mona wyobrazi, ogromne zapasy w jej magazynach szybko
znalazy swoich nabywcw i to po bardzo atrakcyjnych cenach.
W roku 1861 otara si o mier. Razem ze swoim przyjacielem, baronem Forresterem, inn synn postaci zwizan z handlem porto w tych czasach, pyna w d rzeki Douro. Ich d wywrcia
si a wszyscy pasaerowie wyldowali w wodzie. Ciao barona nigdy
nie zostao odnalezione. Jak mwiono, prawdopodobnie spoczywa
na dnie, obcione du iloci zota, ktre mia przy sobie. Paci
nim za kupowane u lokalnych producentw wino.
Sama Dona Antonia, podobnie jak i inne kobiety, uratowaa si,
dziki obszernej sukni, ktra niczym wielki balon, unosia j na powierzchni wody.
Ta niezwyka kobieta bya jednak nie tylko najwiksz business women portugalskiej gospodarki w XIX w. Dzielia si swoimi zyskami, fundujc szpitale, ochronki, szkoy. Ju za ycia bya uwielbiana
przez mieszkacw Rgua i okolic. Zmara w roku 1896, jako wacicielka 20 winnic i niekwestionowana krlowa wina porto, przez
ludzi nazywana Ferreirinha (zdrobnienie od Ferreira).
O tym, jak bya kochana, wiadczy moe choby 4-kilometrowy
szpaler ludzi, towarzyszcy jej w ostatniej drodze z jednej z jej posiadoci, Quinta das Nogueiras do cmentarza w Rgua
Cho zaoone przez ni przedsibiorstwo, Casa Ferreirinha, odsprzedane zostao jednemu z najwikszych portugalskich przedsibiorstw handlujcych wyrobami alkoholowymi- Sogrape Group,
porto ruby noszce nazw Dona Antonia, jest wci najchtniej kupowanym w Portugalii.
W piwnicach Ferreira w Vila Nova da Gaia znajduje si najprawdopodobniej najbogatsza kolekcja win porto. Najstarsza zachowana
tam butelka pochodzi z 1815 roku!

Niektre butelki, podobnie jak i ludzie, maj swoje historie. Jedna

z nich dotyczy wyprawy balonem na Biegun Pnocny, ktra odbya si w roku 1897. Lecia nim szwedzki odkrywca, Auguste Andre
wraz z dwjk swoich przyjaci. Niestety 14 lipca tego roku balon
spad do Oceanu Arktycznego. Z ocalaych, odnalezionych potem
zapiskw, moemy dowiedzie si, e zaoga przeya jeszcze kilka
miesicy, dryfujc na olbrzymiej krze. Jednym z ostatnich posikw, ktre odbya, byo miso foki, do ktrego otworzono butelk
szlachetnego trunku, podarowan im przed wylotem przez krla
Szwecji. Byo nim porto z najlepszego rocznika XIX wieku, wyprodukowane w roku 1834 w winnicy Dony Marii...
Casa Ferreirinha prawie 60 lat po mierci swojej genialnej zaoycielki, zabysna po raz kolejny, wytyczajc nowy szlak dla win
wytwarzanych w Dolinie Douro. Do tego bowiem czasu gros win
produkowanych w tym regionie, byy to wzmacniane wina porto.
Jeli produkowano ju wytrawne czerwone lub biae wina, byy to
zwyke vinho da mesa do codziennego spoywania, bez szczeglnych pretensji bycia winem z klas.
Fakt ten zmieni enolog pracujcy dla Casa Ferreirinha Fernando
Nicoulau de Almeida. W roku 1952 miaa miejsce premiera, bdcego jego dzieckiem, czerwonego wina Barca Velha. Dowiadczenie, jakie ten portugalski enolog zdoby podczas swojego pobytu
w winnicach Bordeaux oraz wiara w potencja, jaki niesie ze sob region Douro, zaowocowaa winem bdcym do dzi wyznacznikiem
klasy i elegancji pord wszystkich portugalskich wytrawnych win.
Z pewnoci nie bez znaczenia jest fakt, i na przestrzeni prawie 60
lat, jakie upyny od pojawienia si pierwszej edycji Barca Velha,
prace nad jej wytwarzaniem nadzorowao jedynie dwch enologw. Wspomniany ju Fernando Nicolau de Almeida oraz obecny
stranik jej jakoci Jos Maria Soares Franco.

Portugalski przystanek
k

Gustawa Eiffela

O tym, e jeden z mostw w Porto zbudowany

zosta przez Franoisa Gustavea Thophilea
Seyriga, wsplnika Gustawa Eiffela, wiedziaem
podobnie jak wielu z Was, od dawna. Zdziwiem
si jednak, kiedy przeczytaem, e sam Gustaw
Eiffel przez dwa lata mieszka w Portugalii!

Zapytacie a c szanowny, znany na caym wiecie francuski inynier, porabia na portugalskiej prowincji? Aby odpowiedzie na
to pytanie, musimy si cofn do roku 1877, kiedy to zosta oddany
do uytku metalowy most im. Maria Pia w Porto, zaprojektowany
w pracowni Eiffel Constructions Mtalliques. Ten konkretny projekt nadzorowany by przez wsplnika Eiffela, wspomnianego ju
Franoisa Gustavea Thophilea Seyriga. To wanie ten most, czcy po raz pierwszy oba brzegi rzeki Douro za pomoc linii kolejowej, by tak naprawd pierwszym (dodajmy, bardzo udanym)
dzieem, od ktrego rozpocza si ich oglnowiatowa sawa i kariera. Niestety wsppraca obu panw zakoczya si wkrtce po
sfinalizowaniu tego projektu, bo w roku 1879.
Myl, e w pniejszym czasie pan Seyring plu sobie w brod,
gdy po tym fakcie, Eiffel renomowany inynier ale wci jeszcze znany raczej lokalnie, ni globalnie, zrealizowa projekty, ktre zapewniy mu wieczn saw. Pierwszym z nich by, ukoczony
w 1884 r. wiadukt w Garabit (znajdujcy si we Francji i bliniaczo podobny do mostu w Porto). Drugim Statua Wolnoci (a raczej konstrukcja, na ktrej umieszczona zostaa rzeba autorstwa
Frdrica Augustea Bartholdiego), czyli podarunek narodu fran-

PaStel #1

cuskiego dla narodu amerykaskiego (rok 1886), czy wreszcie wiea zbudowana na Wystaw wiatow w Paryu w roku 1889 (noszca potem imi jej konstruktora).
Most zbudowany zosta wg. innowacyjnej metody, ktra pozwalaa
na szybsze tempo prac. Projekt z pracowni Eiffela, zosta wybrany
spord 4 innych, ktre bray udzia w przetargu.
Wracajc do Portugalii Gustaw Eiffel ze wzgldu na wiele zamwie, ktre dosta od portugalskiego rzdu, zdecydowa si wynaj dom w Barcelinhos, gdzie mieszka przez dwa lata od 1875
do 1877 roku, czyli do czasu oddania do uytku mostu Maria Pia
w Porto. Jak najbardziej susznie kojarzycie t nazw z innym, pooonym niedaleko portugalskim miastem Barcelos, znanym chyba
kademu turycie, przybywajcemu do Portugalii. To wanie std
pochodz kolorowe koguciki, bdce najpopularniejsz pamitk,
przywoon z tego kraju.
Most zbudowany zosta dziki wspomnianej, innowacyjnej metodzie inyniera Eiffela, w rekordowo krtkim czasie prace rozpoczto 5 stycznia 1876 roku a ju 4 listopada nastpnego roku, krl
Luis, wraz z maonk Mari Pia, dokonali uroczytsego przecicia

k
wstgi na hipernowoczesnym obiekcie. Mimo i podczas budowy
mostu, nadano mu wstpnie imi krla Ferdynanda II (znanego
z tego, i chtnie wspiera sztuk), nazwano go jednak finalnie mostem Maria Pia (nie ma to, jak podliza si swoim pracodawcom
). Solidnie wykonana konstrukcja suya miastu Porto przez 114
lat, a do roku 1991, kiedy to zostaa zastpiona przez Ponte de So
Joo (Most w. Jana).
Aby odda sprawiedliwo wsplnikowi Gustawa Eiffela Franoisa Seyrigowi, trzeba doda, i ju samodzielnie (tzn. kierujc pracami belgijskiej kompanii konstrukcyjnej), wybudowa on inny most,
ktry sta si prawdziw ikon miasta Porto. Mowa oczywicie
o mocie Krla Ludwika I, czyli Ponte Luiz I. Jego budowa bya ju
bardziej skomplikowana. Uporano si z ni w 5 lat most zosta oddany do uytku 31.X.1886 roku. Tym razem konkurencja bya wiksza, poniewa do konkursu stano a 12 projektw.
Powracajc do naszego bohatera Gustawa Eiffela, warto odnotowa, i przebywa on w Portugalii przez dwa lata nie tylko ze wzgldu na budow mostu Maria Pia. Dosta wiele innych, mniejszych
zlece. Kilkanacie z nich niestety nie zachowao si do naszych
czasw.

Tak most wyglda wspczenie:

PaStel #1

Wrd tych, ktre mona podziwia do dzi, jest most na rzece

Lima, w miecie pooonym na pnocy Portugalii Viana de Castelo.
W wielu doskonale do dzisiaj znanych obiektach uytecznoci
publicznej, rozrzuconych na terenie caej Portugalii, pracowania architektoniczna Gustawa Eiffela, poprzez swoich uczniw,
wsppracownikw, odcisna w sensie jak najbardziej pozytywnym swoje pitno. Zostaa przez ni wykonana cz elementw
stacji czcych Lizbon, Sintr i Cascais. Spotkaem si rwnie
z informacjami, mwicymi o tym, e wykonywaa jakie elementy
poprzedniczki budynku targowego w Olho ale na to nie znalazem
potwierdzenia. Zainteresowanych szczegami odsyam do szczegowej pracy Paulo Oliveira Ramosa Memoria da obra de Eiffel
em Portugal.

Ryciny i fotografie pochodz ze strony: http://paginas.fe.up.pt

oraz ze zbiorw Wikipedii.

Alfama, fot. Entelepentele

Pastel. Portugalia dla smakoszy. 2015. Tekst i fotografie: Janusz. St. Andrasz. Skad: Entelepentele

Na koniec jedno zdanie po portugalsku:

As conversas so como as cerejas,

vm umas atrs das outras*
* Rozmowy s jak czerenie, przychodz jedne po drugich
12