dysleksja

Miejsce
na naklejk
z kodem szkoy

MCH-R1A1P-062

EGZAMIN MATURALNY
Z CHEMII
Arkusz II

POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdajcego
1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron
(zadania 28 56). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu
zespou nadzorujcego egzamin.
2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to
przeznaczonym przy kadym zadaniu.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok
rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz
pamitaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
7. Moesz korzysta z karty wybranych tablic chemicznych, linijki
oraz kalkulatora.
8. Wypenij t cz karty odpowiedzi, ktr koduje zdajcy.
Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej
dla egzaminatora.
9. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL.
Zamaluj
pola odpowiadajce cyfrom numeru PESEL. Bdne
zaznaczenie otocz kkiem

i zaznacz waciwe.

ARKUSZ II
MAJ
ROK 2006

Za rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie
50 punktw

yczymy powodzenia!
Wypenia zdajcy przed
rozpoczciem pracy
PESEL ZDAJCEGO

KOD
ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 28. (1 pkt)

Poniszy schemat przedstawia zdolno przenikania przez materi rnych rodzajw
promieniowania jonizujcego.
BETON
OW
ALUMINIUM
PAPIER

Wypenij ponisz tabel, wpisujc obok numeru ze schematu odpowiadajcy mu rodzaj

promieniowania (, lub ).
Numer ze schematu
1
2
3
4

Rodzaj promieniowania

neutrony

Zadanie 29. (3 pkt)

Promieniotwrczy izotop wgla C-14 powstaje w grnych warstwach atmosfery i ulega
asymilacji przez roliny w postaci tlenku wgla(IV). Rwnowaga, jaka si ustala w procesach
odywiania i oddychania w danym rodowisku sprawia, e zawarto wgla w organizmach
ywych jest staa. W przypadku obumarcia organizmu izotop C-14 przestaje by uzupeniany
i z upywem czasu jego ilo w obumarych szcztkach organizmu ulega zmniejszeniu
na skutek rozpadu promieniotwrczego.
Na podstawie: A. Czerwiski, Energia jdrowa i promieniotwrczo, Warszawa 1998

Ustal, wykonujc obliczenia, ile razy zmalaa zawarto izotopu wgla C-14 w drewnie,
ktre pochodzi z drzewa obumarego przed 11460 laty. Okres ptrwania tego izotopu
wgla wynosi 5730 lat.
Obliczenia:

Odpowied:

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 30. (2 pkt)

Do czterech probwek wlano po kilka cm3 wody destylowanej, a nastpnie do probwki I

wsypano troch chlorku wapnia, do probwki II kilka krysztaw sacharozy,
do probwki III wprowadzono troch etanolu, a do probwki IV odrobin biaka jaja
kurzego. Zawarto kadej probwki energicznie wymieszano.
chlorek wapnia

sacharoza

woda

etanol

woda
I

biako jaja kurzego

woda

woda

II

III

IV

a) Podaj numer probwki, w ktrej nie otrzymano roztworu waciwego.

.......................................................................................................................................................
b) Nazwij metod, za pomoc ktrej mona wydzieli sl znajdujc si w probwce I.
.......................................................................................................................................................

Zadanie 31. (2 pkt)

Poniej przedstawiono
wodorotlenkw chromu.

wzory

sumaryczne
Cr(OH)2

dwch

nierozpuszczalnych

wodzie

Cr(OH)3

Spord podanych wzorw wybierz wzr tego wodorotlenku, ktry ma charakter

amfoteryczny. Napisz w formie jonowej skrconej dwa rwnania reakcji, ktre dowodz
waciwoci amfoterycznych wybranego wodorotlenku.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

28
1

29
3

30.1 30.2
1
1

31
2

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 32. (2 pkt)

Przeprowadzono dowiadczenia, ktre ilustruje poniszy rysunek.
Na2S(s)

ZnCl2(s)

H2O

H2O

II

Podaj odczyn roztworw otrzymanych w obu probwkach. Odpowied uzasadnij, piszc

w formie jonowej skrconej rwnania zachodzcych reakcji.
probwka

odczyn roztworu

rwnanie reakcji

I
II

Informacja do zadania 33. i 34.

Na poniszym rysunku przedstawiono zestaw do otrzymywania tlenku siarki(IV) i badania
jego wpywu na roliny.

H2SO4

Na2SO3

NaOH(aq)

Zadanie 33. (1 pkt)

Napisz w formie czsteczkowej rwnanie reakcji zachodzcej podczas otrzymywania
tlenku siarki(IV) przedstawion wyej metod.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 34. (3 pkt)

Oblicz maksymaln objto tlenku siarki(IV), jaka moe by zwizana przez wodny
roztwr zawierajcy 3 mole wodorotlenku sodu w temperaturze 25C i pod cinieniem
1013 hPa. Za, e produktem reakcji jest sl obojtna.
hPa dm 3
Warto staej gazowej R wynosi 83,1
.
K mol
Obliczenia:

Odpowied:

Informacja do zadania 35. i 36.

W poniszej tabeli podano wartoci oraz ocen pH opadw deszczowych.
pH
poniej 4,0
4,1 4,5
4,6 5,0
5,1 6,0
6,1 6,5

ocena pH opadw deszczowych

bardzo mocno obnione
mocno obnione
lekko obnione
normalne
lekko podwyszone

uwagi
kwane deszcze

Na podstawie: N. W. Skinder, Chemia a ochrona rodowiska, Warszawa 1995

W pewnym regionie Polski pobrano prbk wody deszczowej i przeprowadzono jej analiz.
Stwierdzono, e stenie obecnych w niej jonw wodorowych wynosi 0,00001 moldm3.

Zadanie 35. (2 pkt)

Okrel pH badanej wody. Korzystajc z informacji przedstawionych w tabeli, podaj
jego ocen.
Warto pH: .................................................................................................................................
Ocena pH: ....................................................................................................................................

Zadanie 36. (1 pkt)

Oce, jak zmieni si pH wody deszczowej w badanym regionie po zainstalowaniu
urzdze do odsiarczania gazw kominowych w elektrociepowni, w ktrej jako paliwa
uywano wgla kamiennego.
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

32
2

33
1

34
3

35
2

36
1

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 37. (3 pkt)

W temperaturze 25C zmierzono pH wodnego roztworu sabego jednoprotonowego kwasu
o steniu 0,1 moldm3. Wynosio ono 4.
Oblicz sta dysocjacji tego kwasu w temperaturze 25C.
Obliczenia:

Odpowied:

Informacja do zadania 38. i 39.

Dysocjacja kwasu ortofosforowego(V) przebiega w roztworach wodnych trjstopniowo:

1.

H3PO4 + H2O

H2PO4- + H3O+

Ka1 = 7,1.10-3

2.

H2PO4- + H2O

HPO42- + H3O+

Ka2 = 6,3.10-8

3.

HPO42- + H2O

PO43- + H3O+

Ka3 = 4,4.10-13

Ka1, Ka2, Ka3 oznaczaj stae kolejnych etapw dysocjacji. Podane wartoci staych odnosz
si do temperatury 25C.
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997

Zadanie 38. (1 pkt)

Napisz wzr jonu, ktrego stenie w wodnym roztworze H3PO4 jest:
a) najwiksze ................................................................
b) najmniejsze ..............................................................

Zadanie 39. (1 pkt)

Okrel, jak rol wedug teorii Brnsteda peni jon H2PO4 w reakcji opisanej
rwnaniem 2.
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 40. (1 pkt)

W produkcji nawozu fosforowego z trudno rozpuszczalnego w wodzie ortofosforanu(V)
wapnia otrzymuje si rozpuszczalny diwodoroortofosforan(V) wapnia.
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie tej reakcji.
.......................................................................................................................................................

Informacja do zadania 41. i 42.

W silnikach spalinowych w wysokiej temperaturze przebiegaj rne reakcje uboczne.
Powstajce spaliny w kontakcie z tlenem ulegaj dalszym przemianom. Ze wzgldu
na szkodliwo produktw, do najwaniejszych nale procesy:
I. N2(g) + O2(g)

H o298 K = 182,5 kJ

2NO(g)

II. 2NO(g) + O2(g)

H o298 K = 114,1 kJ

2NO2(g)

Zadanie 41. (2 pkt)

Okrel, jak zmieni si (w ukadzie zamknitym) ilo produktu w stosunku do iloci
substratw
a) reakcji I, jeli nastpi wzrost temperatury.

.......................................................................................................................................................
b) reakcji II, jeli nastpi wzrost cinienia.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt)

Oblicz standardow entalpi reakcji:
N2(g) + 2O2(g)

2NO2(g)

Obliczenia:

Odpowied:
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

37
3

38
1

39
1

40
1

41
2

42
2

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 43. (3 pkt)

Chlor mona otrzyma w wyniku reakcji kwasu solnego z manganianem(VII) potasu.
Produktami tej reakcji, oprcz chloru, s: chlorek manganu(II), chlorek potasu i woda.
Napisz w formie czsteczkowej rwnanie tej reakcji i dobierz w nim wspczynniki
stechiometryczne metod bilansu elektronowego. Zapisz wzory substancji, ktre peni
w tej reakcji rol utleniacza i reduktora.

Bilans elektronowy:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zbilansowane rwnanie reakcji:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wzr utleniacza: ..............................................................................
Wzr reduktora: ...............................................................................

Zadanie 44. (2 pkt)

Wodny roztwr siarczanu(VI) sodu poddano elektrolizie z uyciem elektrod grafitowych.
Napisz rwnania reakcji, ktre przebiegay na elektrodach w czasie opisanego procesu.

Rwnanie reakcji anodowej:

.......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji katodowej:
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Informacja do zadania 45. i 46.

Poniej przedstawiono zaleno zawartoci wgla (wyraon w procentach masowych)
w alkanach, alkenach i alkinach od liczby atomw wgla w czsteczce.

Zawarto procentowa C, %

95,00

A
90,00

B
85,00

80,00

75,00
0

10

20

30

40

50

Liczba atomw C

Zadanie 45. (1 pkt)

Przyporzdkuj wykresom A, B i C nazwy szeregw homologicznych wymienionych
w informacji wstpnej.

Wykres A: .................................................................
Wykres B: .................................................................
Wykres C: .................................................................

Zadanie 46. (1 pkt)

Okrel, do jakiej wartoci procentowej zawartoci wgla d krzywe A i C. Odpowied
uzasadnij obliczeniami.

Obliczenia:

Odpowied:
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

43.1 43.2 43.3

1
1
1

44
2

45
1

46
1

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

10

Zadanie 47. (2 pkt)

Napisz wzory pstrukturalne (grupowe) trzech izomerycznych alkinw zawierajcych
5 atomw wgla w czsteczce.

Wzr izomeru I:

Wzr izomeru II:

Wzr izomeru III:

Zadanie 48. (1 pkt)

Okrel liczb wiza typu i typu midzy atomami wgla w czsteczce zwizku
o nastpujcym wzorze:
H2C

CH

CH2

CH3

Liczba wiza typu : ..............................................................

Liczba wiza typu : ..............................................................

Zadanie 49. (2 pkt)

Poniej przedstawiono wzory pstrukturalne (grupowe) dwch pochodnych propanu.
Podaj wzr pstrukturalny (grupowy) jednego izomeru kadego z tych zwizkw.
H 3C

CH3

Wzr izomeru:

OH
H 3C

CH2

C
O

Wzr izomeru:

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

11

Zadanie 50. (2 pkt)

Zwizek A, bdcy chloropochodn pewnego alkanu, poddano przemianom, ktre ilustruje
poniszy schemat.

CH3

+ CH3COOH

+ KOH(aq)

H3C

B
st. H2SO4

CH

CH3

a) Podaj nazw systematyczn zwizku A.

.....................................................................................................................................................
b) Napisz, uywajc wzorw pstrukturalnych (grupowych), rwnanie reakcji, ktrej
ulega zwizek B.

Informacja do zadania 51. i 52.

W chemii ywnoci wanymi reakcjami s reakcje fermentacji. Poniej przedstawiono
schematyczny zapis przebiegu fermentacji alkoholowej i fermentacji mlekowej.
fermentacja alkoholowa:
C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2
(glukoza)
fermentacja mlekowa:
C6H12O6 2CH3CH(OH)COOH
(glukoza) (kwas mlekowy)

Zadanie 51. (1 pkt)

Uzupenij poniszy schemat, tak aby przedstawia on wzory pary enancjomerw kwasu
mlekowego.

Zadanie 52. (2 pkt)

Okrel, czy etanol moe wystpowa w formach enancjomerw. Odpowied uzasadnij.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

47
2

48
1

49
2

50.1 50.2
1
1

51
1

52
2

12

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

Zadanie 53. (3 pkt)

Opisz, w jaki sposb mona dowiadczalnie sprawdzi obecno skrobi w bulwach
ziemniakw, majc do dyspozycji wod bromow i wodny roztwr jodku potasu.
Podaj opis sowny wykonania dowiadczenia oraz obserwacje, dotyczce wykrywania
skrobi w bulwach ziemniakw.

Opis sowny wykonania dowiadczenia:

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Obserwacje:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Informacja do zada 54. 56.

Wodorotlenek sodu jest gwnym skadnikiem preparatw do czyszczenia niedronych rur
i syfonw. Na etykiecie jednego z takich preparatw znajduje si nastpujce ostrzeenie:
Nie stosowa do czyszczenia instalacji aluminiowych.

Zadanie 54. (1 pkt)

Uzasadnij powysze ostrzeenie, zapisujc w formie jonowej rwnanie reakcji
chemicznej, ktra zaszaby po zastosowaniu takiego preparatu do czyszczenia instalacji
aluminiowej. Pamitaj, e jednym z produktw reakcji glinu z zasad sodow jest
wodr.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

13

Zadanie 55. (1 pkt)

Wodorotlenek sodu w obecnoci wody reaguje z tuszczem znajdujcym si w zatkanych
rurach.
Napisz rwnanie tej reakcji przyjmujc, e czsteczki tuszczu zbudowane s wycznie
z tristearynianu glicerolu. W zapisie zastosuj pstrukturalne (grupowe) wzory
tristearynianu glicerolu i glicerolu oraz sumaryczne wzory reszt wglowodorowych
kwasu organicznego.

Zadanie 56. (1 pkt)

Okrel, jaka waciwo fizyczna produktw reakcji tuszczu z zasad sodow jest
podstaw opisanej metody udraniania rur.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt

53.1 53.2
2
1

54
1

55
1

56
1

14

Egzamin maturalny z chemii

Arkusz II

BRUDNOPIS