NAP

D I STEROWANIE PNEUMATYCZNE
ZESTAW WICZE LABORATORYJNYCH

przygotowanie: dr in . Roman Korzeniowski

Strona internetowa przedmiotu:

www.hip.agh.edu.pl

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

wiczenie 1
Temat:
Ukady sterowania siownikiem jednostronnego dziaania
Cel wiczenia: Opanowanie umiej tno ci syntezy ukadw pneumatycznych
z wykorzystaniem metod intuicyjnych

1. Elementy wykorzystywane w wiczeniu

siownik jednostronnego dziaania

zawr rozdzielaj cy 3/2

sterowany mechanicznie za
pomoc przycisku

zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany ci nieniem

narastaj cym

zawr dawi co zwrotny

zawr szybkiego spustu

zawr dawi cy

2. Ukady sterowania bezpo redniego

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem jednostronnego dziaania wykorzystuj c w
charakterze elementu steruj cego zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany przyciskiem. Po
zmontowaniu ukadu uzupeni schemat z rysunku 1.1a.

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

3. Ukady sterowania po redniego

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem jednostronnego dziaania wykorzystuj c w
charakterze elementw steruj cych dwa zawory: zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany
przyciskiem, zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany ci nieniem. Po zmontowaniu ukadu
uzupeni schemat z rysunku 1b.
a)

b)

S1

S1

12

1
2

Rys. 1.1. Sposoby sterowania kierunkiem ruchu siownika jednostronnego dziaania

4. Nastawianie pr dko ci siownika jednostronnego dziaania

Zapewni mo liwo nastawiania pr dko ci wysuwu siownika jednostronnego

dziaania wykorzystuj c zawr dawi co-zwrotny. Po zmontowaniu ukadu
uzupeni schemat z rysunku 1.2a.
Zapewni mo liwo nastawiania pr dko ci powrotu siownika jednostronnego
dziaania wykorzystuj c zawr dawi co-zwrotny. Po zmontowaniu ukadu
uzupeni schemat z rysunku 1.2b.
Zapewni mo liwo nastawiania pr dko ci siownika jednostronnego dziaania
w obydwu kierunkach. Po zmontowaniu ukadu uzupeni schemat z rysunku 1.2c
i 1.3a.
Zapewni mo liwo szybkiego powrotu siownika jednostronnego dziaania
wykorzystuj c zawr szybkiego spustu. Po zmontowaniu ukadu uzupeni
schemat z rysunku 3b.

a)

S1

b)

S1

S1

c)

Rys. 1.2. Sposoby sterowania pr dko ci siownika jednostronnego dziaania

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

a)

KAP
b)

S1

S1

Rys. 1.3. Sposoby sterowania pr dko ci siownika jednostronnego dziaania

5. Wnioski
We wnioskach z przeprowadzonych wicze nale y uwzgl dni m.in.:
- opis podstawowych cech siownikw jednostronnego dziaania,
- krtki opis zasady dziaania oraz zakres stosowania ukadw ze sterowaniem
bezpo rednim i po rednim,
- krtki opis zasady dziaania i wa ciwo ci ukadw nastawiania pr dko ci dla siownikw
jednostronnego dziaania z rysunkw 1.2 i 1.3.

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

wiczenie 2
Temat:
Ukady sterowania siownikiem dwustronnego dziaania
Cel wiczenia: Opanowanie umiej tno ci syntezy ukadw pneumatycznych
z wykorzystaniem metod intuicyjnych

1. Elementy wykorzystywane w wiczeniu

zawr rozdzielaj cy 4/2 sterowany

mechanicznie za pomoc przycisku

siownik dwustronnego dziaania

zawr rozdzielaj cy 5/2 obustronnie

sterowany ci nieniem narastaj cym

zawory rozdzielaj ce 3/2 sterowane

mechanicznie

zawr rozdzielaj cy 5/2 sterowany ci nieniem

narastaj cym ze spr yn powrotn

zawr szybkiego spustu

zawr
dawi co zwrotny

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

2. Ukady sterowania bezpo redniego

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania wykorzystuj c w
charakterze elementw steruj cych:
dwa zawory rozdzielaj ce 3/2 sterowane przyciskiem; po zmontowaniu ukadu
uzupeni schemat na rysunku 2.1a,
zawr rozdzielaj cy 4/2 sterowany przyciskiem lub zawr 5/2 sterowany
d wigni ; po zmontowaniu ukadu uzupeni schemat na rysunku 2.1b.
a)

b)

S1

S1

Rys. 2.1. Sterowanie bezpo rednie siownikiem dwustronnego dziaania

3. Ukady sterowania po redniego

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania wykorzystuj c w
charakterze elementw steruj cych:
zawr rozdzielaj cy 5/2 sterowany pneumatycznie ze spr yn powrotn oraz
zawr 3/2 sterowany przyciskiem; uzupeni schemat na rysunku 2.2a,
zawr rozdzielaj cy 5/2 sterowany pneumatycznie oraz dwa zawory 3/2 sterowane
przyciskiem; uzupeni schemat na rysunku 2.2b.
a)

b)

3
1

5
1

Rys. 2.2. Sterowanie po rednie siownikiem dwustronnego dziaania

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

4. Nastawianie pr dko ci siownika dwustronnego dziaania

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania z wykorzystaniem
zaworw dawi co-zwrotnych, ktre zapewniaj :
nastawianie pr dko ci z dawieniem na wlocie do komr siownika; uzupeni
schemat na rysunku 2.3a,
nastawianie pr dko ci z dawieniem na wylocie z komr siownika; uzupeni
schemat na rysunku 2.3b,
wysuw siownika z ograniczon pr dko ci i bardzo szybki powrt do poo enia
wyj ciowego; uzupeni schemat na rysunku 2.3c.
a)

b)

c)

5
1

Rys. 2.3. Sterowanie pr dko ci siownika dwustronnego dziaania

5. Wnioski
We wnioskach z przeprowadzonych wicze nale y uwzgl dni m.in.:
- opis podstawowych cech siownikw dwustronnego dziaania,
- krtki opis zasady dziaania oraz zakres stosowania ukadw ze sterowaniem
bezpo rednim i po rednim,
- krtki opis zasady dziaania i wa ciwo ci ukadw nastawiania pr dko ci dla siownikw
dwustronnego dziaania z rysunku 2.3.

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

wiczenie 3
Temat:

Realizacja ukadw sterowania pneumatycznego w oparciu o cyklogram

pracy
Cel wiczenia: Celem wiczenia jest opanowanie umiej tno ci realizacji ukadw sterowania
pneumatycznego na podstawie uproszczonych wykresw czasowych
(cyklogramw pracy) dla jednego i dwch siownikw

1. Elementy wykorzystywane w wiczeniu:

siownik dwustronnego dziaania

zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany

mechanicznie

zawr rozdzielaj cy 5/2

cznik drogowy

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

2. Przykadowe ukady realizowane w oparciu o cyklogram pracy

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania dziaaj cy zgodnie z
cyklogramem pracy pokazanym na rysunku 3.1. Zawory v1 i v2 sterowane przyciskiem
powoduj ruch siownika pneumatycznego S1 odpowiednio w prawo lub w lewo. Uzupeni
schemat ukadu na rysunku 3.2.
Takt:

v1
v2
S1

Rys. 3.1. Cyklogram pracy ukadu

Rys. 3.2. Ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania

odpowiadaj cy cyklogramowi z rysunku 1

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania dziaaj cy zgodnie z

cyklogramem pracy pokazanym na rysunku 3.3. Zawr v1 sterowany przyciskiem powoduje
wysuni cie siownika pneumatycznego S1. Powrt siownika nast puje automatycznie po
osi gni ciu poo enia kra cowego pod warunkiem, e zwolniono przycisk zaworu v1.
Wykorzysta do budowy ukadu jeden cznik drogowy. Uzupeni schemat ukadu na
rysunku 3.4.
Takt:

v1
S1

Rys. 3.3. Cyklogram pracy ukadu

Rys. 3.4. Ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania

odpowiadaj cy cyklogramowi z rysunku 3

10

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania dziaaj cy zgodnie z

cyklogramem pracy pokazanym na rysunku 3.5. Zawr v1 sterowany przyciskiem powoduje
wysuni cie siownika pneumatycznego S1. Powrt siownika nast puje automatycznie po
osi gni ciu poo enia kra cowego bez wzgl du na stan przycisku zaworu v1. Wykorzysta do
budowy ukadu dwa czniki drogowe. Uzupeni schemat ukadu na rysunku 3.6.
Takt:

v1
S1

Rys. 3.5. Cyklogram pracy ukadu

Rys. 3.6. Ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania

odpowiadaj cy cyklogramowi z rysunku 5

3. Wnioski
We wnioskach z przeprowadzonych wicze nale y m.in.:
- wyja ni poj cia: cyklogram pracy, cznik drogowy,
- zamie ci krtkie wyja nienie do zasady dziaania ukadu pneumatycznego z rysunku 3.2
zwi zane z jednoczesnym wci ni ciem przyciskw zaworw v1 i v2,
- wskaza podobie stwa i r nice pomi dzy ukadami z rysunkw 2.1 i 3.2,
- zamie ci krtkie wyja nienie do zasady dziaania ukadu pneumatycznego z rysunku 3.4
i 3.6 dlaczego ksztat cyklogramu pracy zale y od dugo ci naci ni cia przycisku zaworu
v1,
- zaproponowa rozwi zanie problemu wielokrotnego wyzwalania ruchu siownika S1
z ukadu na rysunku 3.6 przy zbyt dugim wci ni ciu przycisku zaworu v1.

11

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

wiczenie 4
Temat:
Funkcje logiczne
Cel wiczenia: Opanowanie umiej tno ci syntezy ukadw kombinacyjnych
z wykorzystaniem elementw pneumatycznych

1. Elementy wykorzystywane w wiczeniu:

zawory podwjnego sygnau

zawory prze czniki obiegu

rozdzielacze 3/2 sterowane ci nieniem

narastaj cym ze spr yn powrotn

sygnalizator optyczny

zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany

mechanicznie

12

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

2. Zawory realizuj ce funkcje logiczne

Zrealizowa ukad pneumatyczny pozwalaj cy na okre lanie funkcji logicznych z
wykorzystaniem zaworu prze cznika obiegu i zaworu podwjnego sygnau. Uzupeni na
rysunku 4.1 symbole oraz tablice stanu badanych elementw. Wpisa rodzaj funkcji logicznej
realizowanej przez odpowiedni zawr.
a)

b)
Symbol:

we
12

we
14

wy
2

Symbol:

Funkcja logiczna:

we
12

we
14

wy
2

Funkcja logiczna:

Rys. 4.1. Tablice stanu zaworw realizuj cych funkcje logiczne

3. Ukady kombinacyjne
Z wykorzystaniem rozdzielacza 3/2 sterowanego pneumatycznie ze spr yn powrotn
zrealizowa nast puj ce funkcje logiczne:
- y = x1 ,
- y = x1 ,
- y = x1 + x2 ,
- y = x1 x2 ,
- y = x1 x2 + x1 x3 .
Uzupeni symbole na rysunku 4.2 wprowadzaj c oznaczenia x1, x2, x3 odpowiednich wej
zaworu 3/2. Tam gdzie to konieczne zaznaczy symbol rda zasilania (stae 1) lub
odpowietrzenia (stae 0).
a)

b)

c)
y

d)

e)

Rys. 4.2. R ne funkcje logiczne realizowane z wykorzystaniem rozdzielaczy 3/2

13

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

4. Wnioski
We wnioskach z przeprowadzonych wicze nale y uwzgl dni m.in.:
- pogl dowe rysunki konstrukcji zaworw realizuj cych funkcje logiczne,
- opis funkcji logicznych realizowanych w ukadach pneumatycznych,
- przykadowe zastosowanie zaworw realizuj cych funkcje logiczne w ukadach
pneumatycznych.

14

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

wiczenie 5
Temat:
Elementy steruj ce czasem i liczb cykli roboczych
Cel wiczenia: Opanowanie umiej tno ci syntezy ukadw pneumatycznych
z wykorzystaniem metod intuicyjnych

1. Elementy wykorzystywane w wiczeniu:

siownik dwustronnego dziaania

programowalny licznik cykli

roboczych

zawr rozdzielaj cy 5/2

zawr rozdzielaj cy 3/2 z

op nieniem czasu zadziaania

zawr rozdzielaj cy 3/2 sterowany mechanicznie

czniki drogowe

15

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

2. Ukady sterowania czasem

Zrealizowa ukad sterowania czasem op nienia powrotu siownika dwustronnego dziaania
w oparciu o cyklogramy pracy z rysunkw 5.1a i b. W przepadku ukadu realizuj cego
cyklogram pracy z rysunku 5.1a czas powrotu siownika jest odmierzany od chwili
przesterowania kra cwki sygnalizuj cej osi gni cie skrajnego poo enia siownika. Dla
ukadu realizuj cego cyklogram pracy z rysunku 5.1b czas powrotu siownika jest odmierzany
od momentu rozpocz cia ruchu siownika. Uzupenij schematy na rysunku 5.2a i b w oparciu
o zrealizowane ukady.
a)

b)
Takt:

Takt:

v1

v1

S1

S1

Rys. 5.1. Cyklogramy pracy ukadu pneumatycznego

S1

a)

S1

b)

2
3
3
2

5
1
2

2
1

3
1

3
1

Rys. 5.2. Sterowanie czasem powrotu siownika dwustronnego dziaania

3. Sterowanie liczb cykli roboczych

Zrealizowa ukad sterowania siownikiem dwustronnego dziaania wykonuj cy 3 cykle
robocze po wci ni ciu przycisku START. Do realizacji ukadu wykorzysta m.in. licznik
cykli. Uzupeni schemat ukadu na rysunku 5.3.

16

R. Korzeniowski

Laboratorium Nap dw i Sterowa Pneumatycznych

KAP

a1
2

4
2

a0

1
3

5
1

START
1
1

2
A

Rys. 5.3. Ukad z programowaniem liczby cykli roboczych siownika

Zaproponowa alternatywne rozwi zanie ukadu z rysunku 5.3 wykorzystuj c zamiast
programowalnego licznika cyklu, zawr rozdzielaj cy 3/2 z op nieniem czasu zadziaania.

Rys. 5.4. Alternatywne rozwi zanie ukadu z rysunku 5.3 z wykorzystaniem

zaworu zawr rozdzielaj cy 3/2 z op nieniem czasu zadziaania

4. Wnioski
We wnioskach z przeprowadzonych wicze nale y uwzgl dni m.in.:
- pogl dowe rysunki konstrukcji zaworw czasowych,
- opis przykadowych funkcji realizowanych przeze zawory czasowe,
- opis zasady dziaania licznika cykli roboczych,
- przykadowe zastosowania zaworw czasowych i licznikw cykli roboczych w ukadach
pneumatycznych.

17

R. Korzeniowski