O

W
!

pracy silnika oraz spe nianie norm emisji spalin.

bu

om

to
k
lic

k
lic

ww

Wtryskiwacze CR pierwszej generacji CRI 1 zwyk e (nieklasyfikowane).

W pierwszej generacji systemu CR stosowane s elektrowtryskiwacze pierwszej generacji CRI 1, tzw. zwyk e, przystosowane do pracy przy ci nieniach do 1350 bar. Je eli
wtryskiwacze tego typu mieszcz si w tolerancji wykonawczej, to dok adno g wnej dawki wtrysku, ktrej rozrzut mie ci si w granicach +/- 1,5mm3/wtrysk,
pozwala zachowa rwnomiern prac silnika, a przede wszystkim gwarantuje spe nianie normy Euro 2. Nie ma wi c potrzeby wyznaczania klas wtryskiwaczy. Z
wyrwnaniem pracy silnika powodowanym niedok adno ci radzi sobie funkcja nazywana balansem cylindrw lub korekt dawek.
Wtryskiwacze tego typu pracuj g wnie w systemie EDC 15C stosowanym w samochodach osobowych oraz
dostawczych w latach 1997-2000 przez nast puj cych producentw: Mercedes Benz, Fiat, Iveco oraz PSA.
Przyk ad takiego wtryskiwacza przedstawia zdj cie obok.
Cech takiego wtryskiwacza jest to, e nie wymagaj one przyporz dkowania do cylindra po wymianie
podczas naprawy.
Wtryskiwacze CR pierwszej generacji CRI 1 klasyfikowane.
Od prze omu lat 1999 i 2000 poza wtryskiwaczami zwyk ymi stosuje si wtryskiwacze pierwszej generacji CRI
1 klasyfikowane najcz ciej jednopozycyjnie. Przyk ad takiego wtryskiwacza obrazuje zdj cie poni ej.
Zwi zane to jest z wprowadzeniem normy Euro 3, ktra wymaga jeszcze wi kszej dok adno ci wtrysku
paliwa, ni w przypadku wtryskiwaczy zwyk ych.
Widoczna liczba 2 oznacza klas .
Dok adno wtrysku +/- 1,5 mm3 nie gwarantuje ju spe nienia parametrw emisyjnych. Jedn z metod
zwi kszenia dok adno ci wtrysku jest zaostrzenie tolerancji wykonania, co wi za oby si z wprowadzeniem jeszcze nowszych technik produkcyjnych.
atwiejszym rozwi zaniem jest korygowanie dok adno ci wtrysku za pomoc indywidualnego doboru jego czasu dla wtryskiwaczy wykonanych z r
dok adno ci .
Wymaga to jednak podzia u wtryskiwaczy na klasy. Klasyfikacja oznacza, e po pomiarze dawkowania na stanowisku testowym wtryskiwacze dzieli si najcz ciej na trzy, a
czasem cztery klasy, zale nie od uzyskanych odchy ek w stosunku do wtryskiwacza maj cego wzorcow charakterystyk . Na podstawie wyznaczonych klas wprowadza si
do sterownika silnika stosowne parametry korekcyjne czasu wysterowania wtryskiwaczy, aby uzyska jednakowe dawki wtryskiwanego paliwa. W ten sposb uzyskuje si
wymagan dok adno wtrysku na poszczeglnych cylindrach. Pozwala na wyrwnanie pracy silnika oraz
spe nianie norm ekologicznych.
W silniku mog by stosowane wtryskiwacze tylko jednej lub r nych klas, zale nie od producenta pojazdu
oraz aplikacji systemu sterowania. Najcz ciej we wtryskiwaczach klasyfikowanych jednopozycyjnie
klasyfikuje si punkt dawki wolnych obrotw.
Najcz ciej spotykane sposoby klasyfikacji jednopozycyjnej:
- za pomoc cyfr w k ku: klasy 1,2,3 np. Mercedes system EDC 15 C6,
- za pomoc liter A,B,C lub X (odpowiada klasie 1), Y (odpowiada klasie 2), Z (odpowiada klasie 3), przy czym
kod jest zapisany zaraz za numerem zamwieniowym, np. Peugeot 0445110076 X (Y,Z),
- za pomoc kolorw. Na powierzchni obudowy cewki wtryskiwacza widniej kropki w nast puj cych
kolorach: niebieski (odpowiada klasie A), zielony (klasa B), bia y (klasa C), np. Fiat, Toyota, Renault.
Uwaga: Fakt, e jednemu oznaczeniu odpowiada inne wskazuje nam, e podczas odczytu na wtryskiwaczu
widzimy klas X, za przy wpisywaniu do sterownika tester umo liwia wybr klasy 1. Taka sytuacja wyst puje
np. w przypadku systemu EDC 15C7 w samochodach grupy PSA oraz Fiat.
Wtryskiwacze CR drugiej generacji CRI 2 klasyfikowane.
Poza klasyfikowanie jednopozycyjnym we wtryskiwaczach drugiej generacji stosowane jest klasyfikowanie dwu lub trzypozycyjne. Klasyfikacja wielopozycyjna oznacza, e
wtryskiwacz testowany i klasyfikowany jest w 2 lub 3 wa nych punktach. Najcz ciej s to nast puj ce punkty charakterystyki: wolne obroty (ok. 300 bar), dawka
cz ciowych obci
(ok. 800 bar) oraz pe ne obci enie (powy ej 1000 bar).
Wtryskiwacze drugiej generacji mog sprosta wymaganiom normy Euro 3, a nawet Euro 4. S przystosowane do pracy przy wy szych ci nieniach, do 1600 bar. Zasada
kompensacji dawek jest praktycznie taka sama jak we wtryskiwaczach pierwszej generacji klasyfikowanych jednopozycyjnie. Jednym z producentw, ktry stosuje dwu lub
trzypunktow klasyfikacj jest firma BMW. Mo emy je spotka w systemie sterowania EDC 15C4.
Dostosowanie wtryskiwaczy przy u yciu testera KTS.
Przy u yciu odpowiednich funkcji diagnostycznych dost pnych z poziomu testera diagnostycznego KTS mo na zarwno odczyta aktualne klasyfikacje jak i wprowadzi
nowe. Nowe klasyfikacje musimy wprowadzi do pami ci sterownika zawsze po wymianie wtryskiwaczy na nowe, regenerowane pochodz ce z programu BX lub
naprawiane w autoryzowanych stacjach serwisowych Bosch Diesel Centrum. Po naprawie przeprowadzonej w BDC przy u yciu technologii Boscha wtryskiwacze otrzymuj
nowe klasy. S one wyznaczane podczas testu na stanowisku probierczym EPS 815, wyposa onym w modu testuj cy CRI 846. Z analizy technologii napraw wtryskiwaczy
dostarczanej przez firmy konkurencyjne wynika, e nie gwarantuj one wyznaczenia klas oraz kodw IMA. Tylko w cz ci systemw sterowania urz dzenie diagnostyczne
KTS umo liwia wpisanie klasyfikacji. Do takich systemw nale : EDC 15 C7 w grupie Fiata i PSA oraz EDC 15 C9 w samochodach Toyota. W pozosta ych przypadkach nale y

.c

System CR od
pocz tku zaprojektowano tak, aby silnik Diesla uzyskiwa jak najwi ksze osi gi, pracowa ciszej i zu ywa mniejsze ilo ci paliwa, a przy tym spe nia t r
re
re
ac
ac
k e r- s o ft w a
k e r- s o ft w a
wymagania
nowych norm spalin Euro. Zosta on wprowadzony w czasie obowi zywania normy spalin Euro 2, cz ciowo ograniczaj cej emisje cz stek sta ych (PM) oraz
tlenkw azotu NOX. W ci gu kolejnych lat wesz y w ycie normy Euro 3 (2000 r.), Euro 4 (2005 r.), Euro 5 (2009 r.) oraz Euro 6 (2014 r.). Pojawi a si konieczno
zwi kszenia dok adno ci wtrysku paliwa oraz zmiany oprogramowania sterownikw.
Obok oprogramowania zawartego w sterowniku silnika EDC oraz ci nienia w szynie, wtryskiwacz CR nale y do najwa niejszych komponentw systemu wtryskowego
wp ywaj cych na prawid owo pracy silnika oraz spe nianie norm emisji. Jednym z wa niejszych parametrw wtryskiwacza jest dok adno wtrysku paliwa w r nych
punktach obci enia silnika, o czym w g wnej mierze decyduje precyzja wykonania tego elementu.
Wtryskiwacze systemu Common Rail produkowane s z zastosowaniem bardzo zaawansowanych technik, mi dzy innymi laserowych. Nie gwarantuje to jednak tego, e
wszystkie wtryskiwacze s jednakowe i zapewniaj tak sam dok adno wtrysku. W praktyce podczas wtrysku paliwa pod wysokim ci nieniem z zastosowaniem
jednakowego czasu wysterowania wtryskiwaczy nie daje si uzyska jednakowych dawek we wszystkich wtryskiwaczach. Przyjmuje si wi c pewn tolerancj dok adno ci
wykonania oraz dawkowania. Je eli parametry mieszcz si w tolerancji, to wtryskiwacz uznajemy za dobry. W bardziej zaawansowanych przypadkach wprowadza si
grupy selekcyjne, na podstawie ktrych okre la si klasy wykonania wtryskiwaczy, lub nawet wyznacza indywidualn charakterystyk wtryskiwaczy zwan kodem IMA.

tr

.c

ww

om

to

bu

F -X C h a n ge

O
W
!

PD

-X C h a n g

DF

P
Adaptacja
klasyfikowanych wtryskiwaczy CR przy u yciu testera KTS.
Wtryskiwacz CR jest jednym z najwa niejszych komponentw systemu wtryskowego, wp ywaj cym na prawid owo

DF

-X C h a n g

DF

-X C h a n g

O
W
!

bu

Wprowadzanie nowych klas przy u yciu testera KTS.

Je eli tester diagnostyczny umo liwia wprowadzenie nowych klas, to najpierw nale y odczyta , jakiej klasy wtryskiwacze zosta y zamontowane do silnika na
poszczeglnych cylindrach, a jakie klasy s aktualnie wpisane do sterownika EDC. Odczyt aktualnych kodw wykonujemy przy u yciu funkcji Warto ci rzeczywiste. Je eli
klasy s zgodne, nie trzeba adoptowa nowych wtryskiwaczy.
W przypadku takiej potrzeby nale y przeprowadzi adaptacj klas wtryskiwaczy z wykorzystaniem funkcji dostosowanie. Po wybraniu funkcji tester prowadzi nas za r
oraz podpowiada, jak wykona poszczeglne czynno ci.
W zasadzie adaptacja polega na wyborze klas z listy przyporz dkowanej do danego systemu sterowania oraz danej marki. Wyklucza to mo liwo b dnego wprowadzenia
klasy. Po wybraniu funkcji Dostosowanie wtryskiwacza wciskamy przycisk F12. Po przeczytaniu kilku wskazwek i ich akceptacji dochodzimy do w ciwego okna
dialogowego, z ktrego mo emy przeprowadzi adaptacj . B
c w tym miejscu, musimy wskaza /wybra numer cylindra oraz nacisn klawisz F2. W ten sposb
uzyskamy mo liwo wyboru nowego kodu. Po akceptacji z u yciem klawisza F12 pojawia si kolejne okno dialogowe, ktre informuje nas o konieczno ci wy czenia i
czenia zap onu na co najmniej 10 sekund. Zale y to od zastosowanego systemu sterowania.
Kasowanie warto ci adaptacyjnych.
W niektrych systemach sterowania po wymianie wtryskiwaczy oraz wprowadzeniu nowych klasyfikacji niezb dne jest skasowanie (zresetowanie) warto ci adaptacyjnych
dawek. W takim przypadku program diagnostyczny posiada funkcj umo liwiaj
przeprowadzenie tych czynno ci.
Po wyzerowaniu warto ci adaptacyjnych system sterowania wykryje nowe parametry korekcyjne i je zapami ta. W przeciwnym razie, pomimo dokonanej naprawy,
mog yby wyst pi zak cenia pracy silnika w zakresie rwnomiernej pracy oraz poprawnym dzia aniu uk adu oczyszczania spalin.
W systemach EDC 15C jest to rzadko ci . Stosowane jest to w systemie EDC 15 C9 w samochodach Toyota. W systemach EDC 16C jest to ju standardowa funkcja
oprogramowania sterownika stosowana przez wi kszo producentw samochodw.
Na pewno spotkamy te funkcje w systemach sterowania samochodw, w ktrych zastosowano wtryskiwacze drugiej generacji z kodem IMA oraz filtry cz stek sta ych.
Kasowanie adaptacji przeprowadzamy przy u yciu testera diagnostycznego, uruchamiaj c funkcj Resetowanie warto ci adaptacyjnych za pomoc klawisza F12. Pojawi
si wwczas kilka okien dialogowych inforumuj cych nas o warunkach przeprowadzenia tej funkcji, ktre musimy zaakceptowa , aby przej do w ciwego okna
dialogowego z wyborem kasowania poszczeglnych adaptacji. Wskazujemy np. adaptacj dawkowania i wciskamy klawisz F2. W ten sposb nast puje wykonanie funkcji.
W przypadku wymiany wtryskiwaczy przeprowadzamy kasowanie dwch adaptacji tj. adaptacji dawkowania oraz adaptacji dawkowania wst pnego. Trzeci reset jest
konieczny do przeprowadzenia po wymianie sterownika.
Podsumowanie
Przegl d zaprezentowanych tu przyk adw pozwoli lepiej zrozumie istot zagadnienia klasyfikacji wtryskiwaczy i jej wp yw na poprawno dzia ania systemu zasilania CR.
Zapewne u atwi te wykonywani prac naprawczych w uk adzie zasilania samochodu z silnikiem Diesla. Warto wspomnie , e niefachowo wykonane naprawy wtryskiwaczy
bez prawid owego testu, ktrego warunkiem jest wyznaczanie klas mo e doprowadzi do uszkodzenia silnika, katalizatora oraz uk adu oczyszczania spalin.

.c

om

to

lic

lic

.c

ww

ww

om

to

bu

O
W
!

P
P
skorzysta
z testerw fabrycznych. S to np. Mercedes EDC 15 C6, BMW EDC 15 C4, Renault EDC 15 C3, Volvo EDC 15 C11.
Zamawiaj c nowe wtryskiwacze musimy sprawdzi , z jakim ich rodzajem mamy do czynienia oraz czy tester diagnostyczny, zarwno fabryczny jak I KTS ma mo liwo
wpisania nowych kodw. Unikniemy w ten sposb sytuacji, w ktrych zamontujemy nowe wtryskiwacze, za kodowanie b dzie trzeba wykona w autoryzowanej sieci
co jest zwi zane z poniesieniem dodatkowych kosztw. Najlepiej sprawdzi , jakie wtryskiwacze s zamontowane na silniku oraz porwna z wyposat r eniem
t rdanej marki,
re
re
ac
ac
k e r- s o ft w a
k e r- s o ft w a
zawartym
w programie ESI [tronic]. Jednak nawet w takim przypadku mo emy by wprowadzeni w b d, poniewa cz
niefachowych warsztatw wk ada do silnikw
inne wtryskiwacze, nie zwa aj c na konsekwencje.
Istniej rozwi zania, w ktrych klas nie daje si wprowadzi nawet testerem fabrycznym. Do takich nale y np. system EDC 15 C2 w samochodach grupy PSA. Zalecane jest
jednak sprawdzenie, czy producent samochodu nie zmieni oprogramowania sterownika na takie, ktre umo liwia wpisanie nowych klasyfikacji przy u yciu testera
fabrycznego mo e to zale
rwnie od modelu samochodu i rocznika. Trzeba wtedy zamwi w ciwy komplet wtryskiwaczy jednej klasy i to takiej, jaka jest
zastosowana w silniku. Jako przyk ad mo na poda wtryskiwacz 0445110044. Dodatkowych informacji nale y szuka w uwagach na li cie wyposa enia pojazdu przy
numerze zamwieniowym danego wtryskiwacza.