VADEMECUM TUMACZA

Wskazwki redakcyjne dla tumaczy

wersja 12 (stycze 2014 r.)

Departament Jzyka Polskiego

Dyrekcja Generalna ds. Tumacze Pisemnych
Komisja Europejska
Luksemburg 2007-2014

SPIS TRECI
WSTP ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 6
1. JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA ---------------------------------------------------- 7
1.1.
ZASADY ORTOGRAFII ------------------------------------------------------------------- 7
1.1.1.
Wielkie i mae litery ------------------------------------------------------------------- 7
1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy, umowy --------------- 7
1.1.1.2. Akty prawne UE--------------------------------------------------------------------- 9
1.1.1.3. Krajowe akty prawne -------------------------------------------------------------- 10
1.1.1.4. Konstytucja-------------------------------------------------------------------------- 11
1.1.1.5. Czci aktw prawnych ----------------------------------------------------------- 11
1.1.1.6. Plany, programy, pakty, dziaania------------------------------------------------ 11
1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp. --------------------------------------------------------- 12
1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze------------------------------------------------------- 12
1.1.1.9. Strategie, unie----------------------------------------------------------------------- 12
1.1.1.10.
Konferencje ---------------------------------------------------------------------- 13
1.1.1.11.
Forum ----------------------------------------------------------------------------- 13
1.1.1.12.
Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze ----------------- 14
1.1.1.13.
Rok, dzie ------------------------------------------------------------------------ 15
1.1.1.14.
Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi, dokumenty robocze - 16
1.1.1.15.
Nazwy publikatorw ------------------------------------------------------------ 16
1.1.1.16.
Polityka --------------------------------------------------------------------------- 16
1.1.1.17.
Obszary, przestrzenie ----------------------------------------------------------- 16
1.1.1.18.
Nagrody--------------------------------------------------------------------------- 16
1.1.1.19.
Przykady uycia maych liter ------------------------------------------------- 17
1.1.2.
Inne reguy ortograficzne------------------------------------------------------------- 18
1.1.2.1. Odmiana nazwisk obcych --------------------------------------------------------- 18
1.1.2.2. Odmiana nazw zakoczonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex) ---------------- 18
1.1.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich -------------------------------------- 18
1.1.3.
Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie ----------------------------------- 20
1.2.
ZASADY INTERPUNKCJI --------------------------------------------------------------- 21
1.2.1.
Uwagi oglne -------------------------------------------------------------------------- 21
1.2.2.
Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe -------------------------------- 21
1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka ----------------------------------------------------------- 21
1.2.2.2. Stawiamy przecinek---------------------------------------------------------------- 25
1.2.2.3. Stawiamy lub nie ------------------------------------------------------------------- 29
1.2.3.
Inne znaki interpunkcyjne ------------------------------------------------------------ 31
1.2.3.1. Kropka ------------------------------------------------------------------------------- 31
1.2.3.2. Dwukropek -------------------------------------------------------------------------- 32
1.2.3.3. rednik------------------------------------------------------------------------------- 32
1.2.3.4. Cudzysw--------------------------------------------------------------------------- 32
1.2.3.5. Mylnik, ppauza, cznik-------------------------------------------------------- 33
1.2.3.6. Wielokropek ------------------------------------------------------------------------ 35
1.2.3.7. Ukonik prawy---------------------------------------------------------------------- 35
1.2.3.8. Znak zapytania---------------------------------------------------------------------- 36
1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli --------------------------------------------------------- 36
1.3.
PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE------------------------------------- 37
1.3.1.
Wstp ----------------------------------------------------------------------------------- 37
1.3.2.
Kolejno podawania znanych i nowych informacji------------------------------ 37
2

1.3.3.
Sformuowania idiomatyczne i przenone ----------------------------------------- 37
1.3.4.
Strona bierna --------------------------------------------------------------------------- 38
1.3.5.
Liczba pojedyncza i mnoga ---------------------------------------------------------- 39
1.3.6.
Zgodno przypadku w zwizkach rzdu ------------------------------------------ 40
1.3.7.
Logika spjnikw --------------------------------------------------------------------- 41
1.3.7.1. and/or a rnica midzy lub i albo----------------------------------------------- 41
1.3.7.2. lub i ani w wyraeniach z przeczeniem ----------------------------------------- 41
1.3.8.
Przyimek for wyraajcy cel--------------------------------------------------------- 42
1.3.9.
Spjnik however na pocztku zdania ----------------------------------------------- 43
1.3.10. Nastpstwo czasw-------------------------------------------------------------------- 43
1.3.11. Wykonawca czynnoci --------------------------------------------------------------- 43
1.3.12. Podmiot zoony a forma orzeczenia ----------------------------------------------- 44
1.3.13. Posiedzenia Rady Europejskiej ------------------------------------------------------ 46
1.3.14. dwa lub wicej ------------------------------------------------------------------------- 46
1.3.15. may not --------------------------------------------------------------------------------- 46
1.3.16. eskie formy nazw funkcji i urzdw--------------------------------------------- 47
1.3.17. Miejsce zaimka ktry -------------------------------------------------------------- 47
1.3.18. Miejsce spjnikw bowiem, natomiast i za------------------------------- 47
1.3.19. Spjnik zatem ----------------------------------------------------------------------- 47
1.3.20. Inne problematyczne sowa i wyraenia-------------------------------------------- 48
1.3.20.1.
strengthen ------------------------------------------------------------------------ 48
1.3.20.2.
ensure that------------------------------------------------------------------------ 49
1.3.20.3.
relevant --------------------------------------------------------------------------- 49
1.3.20.4.
na rzecz, w zakresie, w celu ---------------------------------------------------- 50
1.3.20.5.
it is appropriate------------------------------------------------------------------ 51
1.4.
INNE ZASADY ----------------------------------------------------------------------------- 52
1.4.1.
Skrty i skrtowce -------------------------------------------------------------------- 52
1.4.1.1. Skrtowce angielskie czy polskie?----------------------------------------------- 52
1.4.1.2. Skrty i skrtowce uycie i gramatyka---------------------------------------- 52
1.4.1.3. Skrtowce instytucji i organw Unii--------------------------------------------- 53
1.4.1.4. Odpowiednik angielskiego wyrazu see ------------------------------------------ 53
1.4.2.
Liczby i daty --------------------------------------------------------------------------- 53
1.4.2.1. Pisownia liczb ---------------------------------------------------------------------- 53
1.4.2.2. Pisownia dat------------------------------------------------------------------------- 53
1.4.2.3. Zapis walut -------------------------------------------------------------------------- 54
1.4.3.
Symbole -------------------------------------------------------------------------------- 55
1.4.4.
Adresy i listy --------------------------------------------------------------------------- 55
1.4.4.1. Tumaczenie adresw -------------------------------------------------------------- 55
1.4.4.2. Adres przedstawiciela RP --------------------------------------------------------- 55
1.4.4.3. Adresy elektroniczne--------------------------------------------------------------- 56
1.4.4.4. Listy ---------------------------------------------------------------------------------- 56
1.4.4.5. Numery telefonw------------------------------------------------------------------ 57
1.4.5.
Nazwy geograficzne ------------------------------------------------------------------ 57
1.4.5.1. Nazwy pastw ---------------------------------------------------------------------- 57
1.4.5.2. Kolejno alfabetyczna wymieniania pastw i jzykw ---------------------- 58
1.4.5.3. Nazwy miejscowoci i ich spolszczanie----------------------------------------- 58
1.4.5.4. Nazwy miejscowoci pojawiajce si w tekcie oryginalnym w jzyku
innym ni miejscowy -------------------------------------------------------------------------- 59
1.4.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych--------------------------------------- 60
1.4.5.6. Nazwy wasne jednostek terytorialnych ----------------------------------------- 60

1.4.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy wasne jednostek terytorialnych --------------- 60

1.4.6.
Uycie kursywy ----------------------------------------------------------------------- 61
1.4.7.
Czego nie naley tumaczy? -------------------------------------------------------- 61
2. SPECYFIKA TUMACZENIA AKTW PRAWNYCH UE ------------------------------ 62
2.1.
STRUKTURA AKTU PRAWNEGO ---------------------------------------------------- 62
2.1.1.
Rodzaje aktw prawnych i ich podzia --------------------------------------------- 62
2.1.1.1. Rodzaje aktw prawnych---------------------------------------------------------- 62
2.1.1.2. Numeracja aktw prawnych ------------------------------------------------------ 62
2.1.1.3. Oznaczenia dokumentw---------------------------------------------------------- 63
2.1.1.4. Struktura aktu prawnego ---------------------------------------------------------- 64
2.1.2.
Zmiany aktw prawnych ------------------------------------------------------------- 73
2.1.2.1. Zmiana, zastpienie, dodanie, skrelenie, uchylenie, zmiana numeracji ---- 73
2.1.2.2. Sprostowania i odesania do sprostowanych aktw---------------------------- 79
2.1.2.3. Przeksztacenie, ujednolicenie, konsolidacja ----------------------------------- 79
2.1.2.4. Amended proposal ----------------------------------------------------------------- 80
2.1.2.5. Tytuy aktw zmieniajcych ------------------------------------------------------ 80
2.1.2.6. Zmiany niemajce wpywu na polski tekst-------------------------------------- 81
2.1.3.
Odesania w tekcie ------------------------------------------------------------------- 82
2.1.3.1. Odesanie a odniesienie------------------------------------------------------------ 82
2.1.3.2. Odesania wewntrzne i zewntrzne --------------------------------------------- 82
2.1.3.3. Odesania do Dziennika Urzdowego ------------------------------------------- 82
2.1.3.4. Odesania do czci aktw prawnych-------------------------------------------- 84
2.1.3.5. Zwany dalej----------------------------------------------------------------------- 85
2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych ----------------------------------------------------- 86
2.1.3.7. Spjno formalna i materialna--------------------------------------------------- 86
2.2.
ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE ------------------------------------------ 88
2.2.1.
Repeal vs. Delete ---------------------------------------------------------------------- 88
2.2.2.
Legislation------------------------------------------------------------------------------ 88
2.2.3.
Enter into force vs. application vs. take effect------------------------------------- 88
2.2.4.
Transpose vs. implement ------------------------------------------------------------- 89
2.2.5.
Established in vs. nationality -------------------------------------------------------- 90
2.2.6.
na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem, w drodze rozporzdzenia, zgodnie
z rozporzdzeniem itp.---------------------------------------------------------------------------- 91
2.2.7.
Przepisy vs. postanowienia----------------------------------------------------------- 92
2.2.8.
Umowa o co czy o czym ----------------------------------------------------------- 92
2.2.9.
Without prejudice --------------------------------------------------------------------- 93
2.2.10. If appropriate--------------------------------------------------------------------------- 93
2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission --------------------------------- 93
2.2.12. Export & import ----------------------------------------------------------------------- 94
2.2.13. Legislative------------------------------------------------------------------------------ 94
2.2.14. Shall ------------------------------------------------------------------------------------- 94
2.2.15. provide for------------------------------------------------------------------------------ 95
2.2.16. Unless ----------------------------------------------------------------------------------- 96
3. MATERIAY I POMOCE ---------------------------------------------------------------------- 97
3.1.
GDZIE ZNALE AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? -------------------- 97
3.1.1.
EUR-Lex ------------------------------------------------------------------------------- 97
3.1.1.1. Podstawowe informacje ----------------------------------------------------------- 97
3.1.1.2. Wybrane dokumenty --------------------------------------------------------------- 98
3.1.1.3. Formex------------------------------------------------------------------------------- 98
3.1.2.
Bazy dokumentacyjne poszczeglnych instytucji--------------------------------- 99

3.1.3.
Jednostki organizacyjne w poszczeglnych instytucjach ------------------------ 99
3.2.
GDZIE ZNALE POTRZEBN TERMINOLOGI?----------------------------- 100
ZACZNIK Nazwy miejscowoci i regionw---------------------------------------------------101

WSTP
Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych zasad,
wskazwek i zalece dla tumaczy przygotowujcych tumaczenia na jzyk polski w Komisji
Europejskiej.
Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych dowiadcze,
wewntrznych ustale oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie poprawnej polszczyzny,
prawa krajowego i unijnego.
Adresatami vademecum s przede wszystkim tumacze etatowi Komisji Europejskiej i
zewntrzni dostawcy tumacze. Informator moe by take przydatnym rdem informacji
dla osb przygotowujcych w jzyku polskim opracowania, dokumenty i inne teksty
dotyczce problematyki prawa unijnego, jak te osb odpowiedzialnych za ostateczny ksztat
tekstu.
Vademecum zostao przygotowane na podstawie wielu dostpnych rde, w tym materiaw
sporzdzonych przez inne komrki w obrbie Komisji (Urzd Publikacji, Suba Prawna) i
poza ni (UKIE). Zawiera rwnie wybrane materiay uzyskane podczas szkole
przeprowadzonych przez Rad Jzyka Polskiego oraz przyjte wewntrznie ustalenia.
Wikszo zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktw prawnych i innych
dokumentw publikowanych w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej (m.in. wnioskw
legislacyjnych, rozporzdze, dyrektyw, decyzji, sprawozda i komunikatw, jak rwnie ich
czci i zacznikw do nich). Stosowanie opisanych zasad, a zwaszcza jzykowych i
terminologicznych, zalecane jest rwnie w innego rodzaju tekstach, z uwzgldnieniem
specyfiki poszczeglnych form (listy urzdowe, strony internetowe, komunikaty prasowe).
Mamy nadziej, e vademecum okae si skutecznym narzdziem zapewnienia spjnoci,
poprawnoci jzykowej i terminologicznej, podnoszc tym samym jako tekstw w jzyku
polskim sporzdzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym aspekt praktyczny
niniejszego opracowania, tj. korzyci, jakie pyn z uporzdkowania w przejrzyst cao
ogu informacji, ktre powinien zna kady tumacz przekadajcy na jzyk polski
dokumenty unijne.
Zebrane wiadomoci podzielone zostay na dziay tematyczne zebrane w trzech zasadniczych
rozdziaach traktujcych o wybranych aspektach jzykowych, kwestiach wynikajcych ze
szczeglnej natury unijnych aktw prawnych i w kocu najwaniejszych informacjach na
temat dostpnych baz danych.
Vademecum ma uproci dostp do instrukcji i ustale dziki zgromadzeniu ich w jednym
miejscu. Zmiany i uzupenienia na tym etapie s jednak nieuniknione, dlatego te vademecum
bdzie co jaki czas aktualizowane.
Zesp redakcyjny yczy wszystkim odbiorcom miej lektury.

1.

JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA

1.1.

ZASADY ORTOGRAFII
1.1.1. Wielkie i mae litery

Jedn z trudnoci, jakie napotyka tumacz dokonujcy przekadu na jzyk polski tekstu z
jzyka obcego, w ktrym zasady stosowania wielkich liter odbiegaj od zasad stosowanych w
jzyku polskim, jest poprawne uywanie wielkich i maych liter. Zwaszcza w tumaczeniach
z jzyka angielskiego, w ktrym wielkie litery stosowane s znacznie bardziej powszechnie
ni w jzyku polskim, naley unika interferencji i nie naduywa wielkich liter, stosujc si
do zasad obowizujcych w jzyku polskim.
W niniejszym rozdziale zebrano najwaniejsze z tych zasad wraz z przykadami czsto
wystpujcymi w tekstach tumaczonych dla instytucji europejskich.
1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy,
umowy
Zasada oglna: w przypadku oficjalnej nazwy (penego tytuu) dokumentu, tylko pierwszy
wyraz naley pisa wielk liter, przy czym nazwy wasne wystpujce w tytule zachowuj
wielkie litery, zatem:

Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o

funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

wielk liter naley take stosowa w przypadku nazw skrconych tych dokumentw,
zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat TFUE, Traktat (w tym ostatnim przypadku
autor tekstu odwouje si de facto do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale
nie naley tego doprecyzowywa);

Traktat o przystpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej;

Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

wielk liter naley take stosowa w przypadku nazwy skrconej tego dokumentu,
czyli: Porozumienie EOG;

Porozumienie w formie wymiany listw midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnot

Europejsk dotyczce zacznika IVb Umowy przejciowej dotyczcej handlu i spraw
zwizanych z handlem midzy Rzeczpospolit Polsk a Europejsk Wsplnot
Gospodarcz i Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Ukadu Europejskiego
ustanawiajcego stowarzyszenie midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnotami
Europejskimi i ich pastwami czonkowskimi;

Porozumienie midzyinstytucjonalne pomidzy Parlamentem Europejskim, Rad i

Komisj w sprawie dyscypliny budetowej i naleytego zarzdzania finansami;

Porozumienie w sprawie wsppracy i unii celnej midzy Europejsk Wsplnot

Gospodarcz i Republik San Marino;

Porozumienie o partnerstwie i wsppracy;

Akt przystpienia (z 2003 r.);

Jednolity akt europejski;

Partnerstwo dla czonkostwa;

Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci;

Konwencja midzy Rzeczpospolit Polsk a Zjednoczonym Krlestwem Wielkiej

Brytanii i Irlandii Pnocnej w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i
zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu i od
zyskw majtkowych;

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej;

Wsplnotowa karta socjalnych praw podstawowych pracownikw;

Wsplnotowy kodeks celny;

Protok socjalny,
proporcjonalnoci;

Protok 1 do Umowy midzy Europejsk Wsplnot Wgla i Stali i Republik Turcji

dotyczcej handlu produktami objtymi Traktatem ustanawiajcym Europejsk
Wsplnot Wgla i Stali, Protok dodatkowy do rodkowoeuropejskiej umowy o
wolnym handlu,

Porozumienie nicejskie dotyczce midzynarodowej klasyfikacji towarw i usug dla

celw rejestracji znakw;

Umowa midzy Rzeczpospolit Polsk a Now Zelandi w sprawie unikania

podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie
podatkw od dochodu z dnia 21 kwietnia 2005 r.;

Umowa przejciowa dotyczca handlu i spraw zwizanych z handlem pomidzy

Wsplnot Europejsk, Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Europejsk Wsplnot
Energii Atomowej, z jednej strony, a Republik Kazachstanu, z drugiej strony

Protok

sprawie

stosowania

zasad

subsydiarnoci

Kadorazowo trzeba sprawdza, czy mamy do czynienia z oficjaln pen nazw (tytuem)
dokumentu; szczeglnie trzeba by ostronym w przypadku nazw z przymiotnikiem (np.
europejski) na pocztku oraz nazw dugich, wygldajcych jak oficjalne, a nie zawsze takimi
bdce, np:
- europejska Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci przymiotnik
europejska nie jest czci tytuu konwencji, ale:
- Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego
W przypadku nazw zwyczajowych i skrconych aktw prawnych wszystkie czony naley
pisa ma liter tu wanie maa litera wskazuje na to, e mamy do czynienia z nieoficjaln
nazw, zatem:
8

traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboski, traktaty

rzymskie, traktaty zaoycielskie;

traktat akcesyjny;

traktat konstytucyjny nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa wasna;

konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy

zwyczajowe), konwencja o ochronie praw czowieka (niepeny tytu) itp.;

protok z Palermo, protok z Kioto;

sowo zacznik naley take pisa ma liter, nawet jeeli jest to jedyny zacznik
do umowy lub dokumentu;

porozumienie nicejskie,

umowa z Saarbrcken.

W tekcie umowy, konwencji itp. jednowyrazowy skrt jej nazwy piszemy wielk liter
np. w przypadku zwrotw takich, jak dalej zwana Umow/Konwencj (zwykle w chwili
definiowania), w niniejszej Umowie/Konwencji. Uycie wielkiej litery w akcie dotyczcym
podpisania umowy czy konwencji jest moliwe, jeeli istnieje ryzyko pomyki w zwizku z
inn umow bd konwencj przytaczan w tekcie tego aktu.
1.1.1.2. Akty prawne UE
W przypadku tumaczenia unijnych aktw prawnych na stronie tytuowej aktu prawnego
czony okrelajce w jego tytule rodzaj aktu pisane s wersalikiem, czyli:

ROZPORZDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie [];

DECYZJA KOMISJI z dnia [] w sprawie [];

DECYZJA WSPLNEGO KOMITETU EOG nr [] z dnia [] zmieniajca []

Porozumienie EOG.

Natomiast tytuy aktw prawnych Unii Europejskiej wymieniane w tekstach cigych naley
pisa ma liter, zatem: rozporzdzenie, dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezalenie od
tego, czy wystpuj w wyraeniu, z podaniem penego tytuu, czy z numerem
porzdkowym, np.:

Na posiedzeniu rozpatrywano zmian rozporzdzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z dnia

24 stycznia 2006 r. ustanawiajcego wartoci jednostkowe w celu okrelenia wartoci
celnej niektrych atwo psujcych si towarw;

[] zgodnie z rozporzdzeniem Komisji (WE) nr 434/2007 z dnia 20 kwietnia 2007 r.

zmieniajcym rozporzdzenie (WE) nr 1974/2006 ustanawiajce szczegowe zasady
stosowania rozporzdzenia Rady (WE) nr 1689/2005 z powodu przystpienia Bugarii i
Rumunii do Unii Europejskiej [];

zgodnie z wyej wymienionym rozporzdzeniem [];

[] na mocy dyrektywy 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja

2006 r. w sprawie maszyn, zmieniajcej dyrektyw 95/16/WE, [] niniejsza dyrektywa
[];

[] decyzj Komisji z dnia 13 kwietnia 2007 r. zmieniajc decyzj 92/452/EWG []

itp.
1.1.1.3. Krajowe akty prawne

Zgodnie z oglnymi zasadami pisowni tytuw (regua 18.16 zawarta w Wielkim sowniku
ortograficznym PWN, Warszawa, 2006) pierwszy wyraz w jedno- lub wielowyrazowych
penych tytuach ustaw naley pisa wielk liter, np.: Ustawa o wychowaniu w trzewoci i
przeciwdziaaniu alkoholizmowi, Ustawa o partiach politycznych, Ustawa o samorzdzie. W
przypadku uycia przeksztaconej lub skrconej formy tytuu nie naley uywa wielkiej
litery.
W praktyce jednak w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuy aktw prawnych
zapisuje si maymi literami, np.:

Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do

ulgowych przejazdw rodkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002 r. Nr
175, poz. 1440, z pn. zm.) zarzdza si, co nastpuje.

Potwierdzenie tego zwyczaju jzykowego mona take znale w jednej z opinii Komisji
Jzyka Prawnego Rady Jzyka Polskiego. W zwizku z tym przy przytaczaniu tytuw
polskich ustaw, rozporzdze itp. zaleca si stosowanie maej litery. Pozwoli to take
zachowa spjno z przyjtymi zasadami pisowni unijnych aktw prawnych.
Na osobn uwag zasuguje pisownia tytuw zoonych typu: ustawa Prawo bankowe. W
takich przypadkach sowo Prawo naley napisa wielk liter, gdy wanie od niego
rozpoczyna si nazwa wasna ustawy, a zatem:

ustawa Prawo spdzielcze; tekst ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym przyjty

przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.

W tytuach aktw okrelanych jako kodeksy lub karty take tylko pierwszy wyraz naley
pisa wielk liter, np.:

Kodeks pracy, Kodeks cywilny, Kodeks spek handlowych;

Karta nauczyciela, Karta grnika

W przypadku tumaczenia nazw aktw prawnych innych pastw naley je pisa ma liter, a
wic: niemiecka ustawa o ksztaceniu nr... z dnia... - to nie jest bowiem rzeczywisty tytu, ale
tumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa.
W odesaniu do aktw opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po 1.1.2012 nie podaje
si numeru (Nr) Dziennika Ustaw, co ma zwizek z jego wydawaniem od tego dnia w formie
elektronicznej. Odesania do aktw przyjtych po 1.1.2012 naley wic zapisywa
nastpujco:
Dz.U. z 2014, poz. 143

10

Akty opublikowane przed 1.1.2012 powoywane s zgodnie z dotychczasowymi zasadami,

czyli z podaniem numeru (naley zwrci uwag na fakt, e w tym przypadku skrt Nr
piszemy wielk liter):
Dz.U. z 2011, Nr 117, poz. 676
1.1.1.4. Konstytucja
Naley stosowa te same zasady, ktre zostay omwione wyej. W przypadku oficjalnych,
penych tytuw pierwszy wyraz naley pisa od wielkiej litery; nazwy zwyczajowe maymi
literami. Zatem:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej;

konstytucja europejska (to nie jest bowiem tytu dokumentu);

artyku 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie).

1.1.1.5. Czci aktw prawnych

Zapis zgodnie z ogln polsk zasad ortograficzn: w spisie treci tytuy rozdziaw i
innych czci dokumentu naley pisa od wielkiej litery ze wzgldw graficznych (bo to
pocztek wypowiedzenia, zatem: Cz 1, Rozdzia 2, Podrozdzia 3); w tekcie od maych
liter (w czci 1, w rozdziale 2).
1.1.1.6. Plany, programy, pakty, dziaania
Jeeli nazwa programu stanowi samodzieln cao skadniow, mogc funkcjonowa
niezalenie od sowa program, zapisujemy j w cudzysowie, pierwszy wyraz wielk liter;
wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uwaany za cz nazwy
programu, pozostaje przed cudzysowem i jest zapisywany ma liter.
Przykad:
program Modzie w dziaaniu, program Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw
Jeeli w nazwie programu sowo program wchodzi w zwizki zgody lub rzdu z innymi
elementami tytuu) zapis bez cudzysowu, wyraz program stanowi cz jego nazwy i jest
zapisywany wielk liter.
Przykad:
Sidmy program ramowy na rzecz bada, Program dziaania z Nairobi na rzecz rozwoju i
wykorzystania nowych i odnawialnych rde energii
Analogiczne zasady mona stosowa w przypadku planw, paktw, dziaa, procesw,
mechanizmw, agend itp.

Narodowy plan rozwoju;

11

Plan dziaania e-Europa 2002;

Pakt na rzecz stabilnoci i wzrostu;

ale: pakt stabilnoci i wzrostu to nazwa obiegowa, a w kadym razie niepena.

agenda lizboska, proces boloski, proces stabilizacji i stowarzyszenia poniewa s to

nazwy obiegowe, naley pisa je maymi literami.
1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp.

Nazwy zbiorw przepisw i norm (taryf celnych, kodeksw, nomenklatur itp.) majcych
form dokumentu zapisujemy tak, jak nazwy innych dokumentw, czyli pierwszy czon
wielk liter, pozostae maymi. Zapis taki jest dopuszczalny rwnie wtedy, gdy zbir taki,
o ugruntowanym znaczeniu, nie stanowi samodzielnego dokumentu, a jedynie cz
wikszego dokumentu ustanawiajcego o innym tytule.
Przykady: Nomenklatura scalona, System zharmonizowany
1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze
Nazwy celw w ramach wsppracy regionalnej, zwaszcza gdy s poczone gramatycznie z
pozostaymi czciami zdania, mog by zapisywane w cudzysowie wielk liter, np.:

Cel Konwergencja jest zorientowany na obszary o niskim poziomie rozwoju

spoeczno-ekonomicznego;

Cel Konkurencyjno regionalna i zatrudnienie

konkurencyjnoci i atrakcyjnoci regionw, ale:

europejski cel operacyjny w tym przypadku cel operacyjny to okrelenie

gatunkujce.

zmierza

do

umocnienia

W przypadku instrumentw i funduszy europejskich wszystkie czony naley pisa wielkimi

literami, zatem:

Instrument Finansowy Orientacji Rybowstwa;

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego;

ale: fundusze strukturalne liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatw.

1.1.1.9. Strategie, unie

Jeeli od sowa strategia rozpoczyna si pena nazwa dokumentu, naley stosowa zasad
zapisu pierwszego sowa tytuu od wielkiej litery. Jeeli jest jednak czci nazwy niepenej
(obiegowej) lub okrela jak ide lub proces jak w przypadku sowa unia naley
wwczas wszystkie czony zapisa ma liter.

Strategia rozwoju energetyki odnawialnej to pena nazwa dokumentu, zatem pierwszy

czon naley pisa wielk liter;

12

ale: strategia lizboska to nazwa obiegowa, tak jak traktat wersalski;

strategia rozszerzenia z Essen nazwa obiegowa;

unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego

zasadny jest zapis maymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar patnoci w
euro;

unia ekonomiczna;

unia celna.

1.1.1.10. Konferencje
Trzeba dokona tutaj rozrnienia na nazwy spotka i nazwy zrzesze, instytucji (dodatkowo
na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeli chodzi o nazw staej instytucji prowadzcej jakie
prace, wszystkie czony naley zapisa wielk liter, np.:

Uczestnicy Konferencji Szefw Policji Stolic Pastw Nadbatyckich spotykaj si raz w

roku []; Konferencja Midzyrzdowa, ale:

W przypadku gdy chodzi o nazw jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko
pierwszego wyrazu od wielkiej litery, zatem:

Konferencja na temat informatyzacji pastwa, Konferencja w sprawie zwalczania

terroryzmu.

Podejmujc decyzj o formie zapisu, warto kierowa si w tym wypadku czliwoci

frazeologiczn wyrazw, por. np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku a
rozmowy/prace prowadzone w ramach Konferencji Midzyrzdowej.
1.1.1.11. Forum
Sowo forum wystpuje w rnych znaczeniach i to wanie od znaczenia zaley pisownia
poszczeglnych czonw wchodzcych w skad caego wyraenia.
Kiedy forum uyte jest w znaczeniu organizacji, naley kierowa si zasadami pisowni
nazw organizacji i w przypadku penej nazwy kady czon zapisa wielk liter, np.:

Forum Wysp Pacyfiku jest regionaln organizacj midzynarodow, do ktrej naley

m.in. Australia i Nowa Zelandia;

Forum Zwizkw Zawodowych jest oglnokrajow organizacj midzyzwizkow

dziaajc na terenie Rzeczpospolitej.

Forum moe take oznacza cyklicznie organizowane spotkania, bdce form

zinstytucjonalizowanej wsppracy. Wwczas naley stosowa takie same zasady pisowni,
jak w przypadku konferencji, a zatem:

wiatowe Forum Spoeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec wiatowego Forum

Ekonomicznego, odbywajcego si co roku w Davos.

13

Natomiast jeeli forum oznacza jednorazowe spotkanie powicone okrelonej tematyce,

wwczas tylko pierwszy czon penej nazwy naley zapisa wielk liter, czyli:

W dniach 2731 padziernika 2007 r. odbyo si Oglnowiatowe forum

innowacyjnych nauczycieli.

Forum moe by take uyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osb zajmujcej si
okrelonym zagadnieniem. Wwczas naley stosowa takie zasad, jak w przypadku
komitetw, czyli jeeli forum ma charakter stay, jego pen nazw naley pisa wielkimi
literami, a jeeli dorany maymi literami, np.:

Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego.

Komisja zwoaa forum doradcze zoone ze specjalistw pastw czonkowskich.

Zapisujc nazwy forw, np. internetowych, na ktrych prowadzone s dyskusje, zazwyczaj na

okrelony temat, naley stosowa takie zasady, jak w przypadku tytuw, np.:

forum ycie na emigracji, forum Niepenosprawni tutaj sowo forum jest

okreleniem gatunkujcym, dlatego naley zapisa je ma liter, ale:

Forum kosmetyczne, Forum dyskusji o konstytucji europejskiej w tych przypadkach

sowo forum naley do tytuu i naley zapisa je wielk liter.

1.1.1.12. Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze

Wszystkie czony oficjalnych nazw wasnych instytucji i organw (z wyjtkiem
wystpujcych wewntrz nich przyimkw, spjnikw i okrele typu: do spraw, imienia, pod
wezwaniem, na rzecz, z wyjtkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.) naley
pisa wielkimi literami.

Europejska Wsplnota Gospodarcza, Europejska Wsplnota Wgla i Stali, Europejska

Wsplnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy;

Parlament Europejski, Trybuna Sprawiedliwoci, Komitet Ekonomiczno-Spoeczny,

Trybuna Obrachunkowy, Rada Wsplnot Europejskich, Rada Unii Europejskiej,
Komisja Wsplnot Europejskich, Europejska Suba Dziaa Zewntrznych; w tych
znaczeniach take jednoczonowe nazwy skrcone tych instytucji naley pisa wielk
liter, czyli: Parlament, Trybuna, Rada, Komisja;

Sekretariat Generalny Rady (organ administracyjny);

Prezes Sdu Pierwszej Instancji to organ;

Rada ds. Oglnych i Stosunkw Zewntrznych (skad Rady);

nazwy komitetw, czyli: Komitet Staych Przedstawicieli; Stay Komitet ds. Rolnictwa
Ekologicznego; Komitet Zarzdzajcy ds. Cukru, Komitet Zarzdzajcy ds. Trzeciego
Wieloletniego Programu na rzecz Maych i rednich Przedsibiorstw w Unii
Europejskiej, Komitet ds. Ochrony Znakw Geograficznych i Nazw Pochodzenia
Produktw Rolnych i Spoywczych itp.;

14

nazwy poszczeglnych dyrekcji generalnych Komisji i nazwy jednostek

organizacyjnych, zatem: Dyrekcja Generalna ds. Przedsibiorstw i Przemysu, Dyrekcja
D Polityka Innowacji, Dyrekcja D Technologie Informacyjne i Komunikacyjne
(ICT) w dziedzinie Zaufania i Bezpieczestwa w Sieci, Dzia Zagadnienia Prawne,
Gospodarcze i Finansowe, Konkurencja itd.;

nazwy komisji Parlamentu Europejskiego, np.: Komisja Budetowa, Komisja Kontroli

Budetowej, Komisja Spraw Zagranicznych itp.;

nazwy urzdw: Urzd Publikacji, Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy

Finansowych;

nazwy organw: Przewodniczcy Komisji Europejskiej, Przewodniczcy Parlamentu

Europejskiego, Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Konkurencji. Nazwy te naley
pisa wielkimi literami, jeeli wystpuj w tekcie wanie w znaczeniu nazwy organu
(por. pisownia ma liter stanowisk w znaczeniu funkcji i osb, por. podrozdzia
1.1.1.16), np.: Rozporzdzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i Ochrony
Konsumentw; XXX naley do kompetencji Sekretarza Generalnego;

nazwy wsplnych przedsibiorstw powoanych na podstawie art. 187 Traktatu TFUE

(art. 171 Traktatu WE): Wsplne Przedsibiorstwo Galileo.

rzdy pastw w tekstach umw midzynarodowych np. Umowa o wsppracy na rzecz

pokojowego wykorzystania energii jdrowej midzy Europejsk Wsplnot Energii
Atomowej (Euratom) a Rzdem Republiki Uzbekistanu

Jeli desygnatem danej znw oficjalnej, nie obiegowej nazwy jest struktura trwaa,
komrka organizacyjna (rodzaj instytucji) czy zinstytucjonalizowana dziaalno (cho
tu szczeglnie trudno o wytyczenie granicy), wwczas take naley pisa wszystkie
czony od wielkiej litery, np.: Transatlantycki Dialog Legislatorw, dzka Specjalna
Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji.

1.1.1.13. Rok, dzie

Wielkimi literami naley zapisywa take nazwy przedsiwzi zawierajce w sobie sowo
rok lub dzie, np.:

Rok Jzyka Polskiego;

Europejski Rok Jzykw;

Europejski Dzie Humanitarny;

Europejskie Dni Dziedzictwa.

15

1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi,

dokumenty robocze
Tytuy komunikatw, sprawozda, biaych i zielonych ksig oraz dokumentw roboczych
zapisujemy na takich samych zasadach jak tytuy unijnych aktw prawnych, czyli od maej
litery. Jeeli sowo komunikat czy te biaa ksiga nie stanowi skadniowo czci tytuu,
sam tytu zapisujemy od wielkiej litery.

biaa ksiga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej;

biaa ksiga Polityka w dziedzinie usug finansowych na lata 20052010

komunikat Komisji Szczegowe wytyczne dotyczce skadanych do waciwych

organw wnioskw ...;

sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dziaalnoci

Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zacigania i udzielania poyczek.

1.1.1.15. Nazwy publikatorw

Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej ;

Suplement EOG.
1.1.1.16. Polityka

Polityka to nazwa idei, nie dokumentw, wic waciwy jest zapis maymi literami:

wsplna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka

gospodarcza, wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa, europejska polityka
bezpieczestwa i obrony, wsplna polityka rolna.

1.1.1.17. Obszary, przestrzenie

Sowa obszar i przestrze to obiegowe nazwy idei, etapw dziaania itp., dlatego naley
je pisa maymi literami, zatem:

europejska przestrze badawcza/europejski obszar badawczy;

przestrze wolnoci bezpieczestwa i sprawiedliwoci;

obszar eurordziemnomorski;

wyjtek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku ktrego wszystkie

czony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wsplnota Gospodarcza).
1.1.1.18. Nagrody

Jednowyrazowe nazwy nagrd piszemy wielk liter, np. Nobel czy Pulitzer.

16

W przypadku nazwy wielowyrazowej zapis zaley od dalszych czonw tej nazwy:

wielk liter piszemy nazwy nagrd, ktrych drugi czon wystpuje w dopeniaczu
(Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera) lub ma blisze okrelenie przymiotnikowe
(Pokojowa Nagroda Nobla);

jeli wyraz nagroda, ktry wystpuje przed nazw, jest wyrazem pospolitym, a sama
nazwa wystpuje w mianowniku, wtedy piszemy go ma liter, np. nagroda Zota
Palma, nagroda Natura 2000.
1.1.1.19. Przykady uycia maych liter

Wyraenie pastwa czonkowskie pisze si maymi literami. W cytatach naley stosowa

rwnie mae litery. Warto jednak pamita, e pastwa czonkowskie w umowach i
traktatach, ktrych s stron, s zapisywane wielkimi literami (Pastwa Czonkowskie)
celowo, zgodnie z zasad dotyczc pisowni nazw stron umowy. Uycie wielkiej litery w
traktatach europejskich jest celowe i nie naley go traktowa jako uycia bdnego,
wymagajcego poprawienia.
Nazwy funkcji, stanowisk piszemy rwnie od maych liter, np.: przewodniczcy,
wiceprzewodniczcy, specjalny wysannik, komisarz, minister, sekretarz generalny, sekretarz,
dyrektor zarzdzajcy. Pisownia zalena jest jednak od kontekstu jeeli okrelenie
Komisarz UE ds. Konkurencji wystpuje w tekcie w znaczeniu nazwy organu, waciwy
jest zapis wielkimi literami, ale gdy okrelenie komisarz UE ds. konkurencji pojawia si w
znaczeniu nazwy osoby lub funkcji, czsto w poczeniu z nazwiskiem, naley zapisa je
maymi literami. Oto dalsze przykady:
Oprcz ministra finansw konferencj otworzy komisarz Unii Europejskiej do
spraw gospodarki i polityki monetarnej, Pedro Solbes;
Pierwsza polska komisarz Unii Europejskiej, Danuta Hbner, przyznaje, e
ostatnie rozszerzenie Unii Europejskiej jest tanie w stosunku do korzyci, jakie
niesie Europie (w tym przykadzie take gdyby nie byo nazwiska, naleaoby
napisa komisarz, gdy chodzi o osob, nie organ, wskazuje na to czasownik, por.
te przykad nastpny);
Spotkaniu przewodniczy sekretarz generalny.
W praktyce rozrnienie midzy nazw urzdu czy organu (pisanej wielk liter) a nazw
stanowiska czy funkcji (pisanej ma liter) jest zazwyczaj moliwe dziki wystpieniu albo
niewystpieniu nazwiska osoby sprawujcej dan funkcj (przykady zapisu tych okrele
uytych w znaczeniu nazw organw podano w podrozdziale 1.1.1.11).
Ma liter naley pisa wszystkie czony nazw komrek organizacyjnych niezalenie od
szczebla jeeli maj one charakter dorany, tymczasowy (oczywicie z wyjtkiem nazw
geograficznych, nazwisk itp.), np.:
grupa ad hoc ds. migracyjnych;
grupa ad hoc ds. przestpczoci nieletnich we Francji.
Liczba mnoga, jeli wskazuje na kilka desygnatw, zwaszcza przy nazwach dokumentw czy
wydarze (jak traktaty rzymskie) z reguy przesdza o zapisie maymi literami, np.:

17

dyrekcje generalne KE, komisje PE (por. jednak Polskie Koleje Pastwowe tu

desygnat jest jeden);
nazwa gatunkujca moe nie wchodzi w skad nazwy wasnej wtedy pisze si j
maymi literami (np. systemowy program operacyjny Wzrost konkurencyjnoci i
gospodarki).
Sowo internet zapisujemy umownie ma liter.
1.1.2. Inne reguy ortograficzne
1.1.2.1.Odmiana nazwisk obcych
Oglne zalecenie dotyczce odmiany nazwisk zawartym w Sowniku Ortograficznym Jzyka
Polskiego jest takie: jeli tylko mona przyporzdkowa nazwisko jakiemu wzorcowi
odmiany, naley je odmienia (wraz z imieniem!).
Wybr waciwego wzorca odmiany zaley przede wszystkim od: 1) pci danej osoby, 2) jej
narodowoci, 3) zakoczenia nazwiska (moe chodzi albo o zakoczenie fonetycznej formy
nazwiska, albo o zakoczenie tematu).
ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK ESKICH
Odmieniaj si tylko nazwiska kobiet zakoczone na -a:
Nazwiska o zakoczeniu -owa, -ewa odmieniaj si tak jak przymiotniki, np.
Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubow;
Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczew.
ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK MSKICH
Naley stosowa szczegowe zasady odmiany obcych nazwisk mskich zawarte w Sowniku
ortograficznym jzyka polskiego.
1.1.2.2.Odmiana nazw zakoczonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex)
Zgodnie z uchwa Rady Jzyka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. (http://www.rjp.pan.pl/) nazwy
zakoczone na -x, jak EUR-Lex, N-Lex itp., mona w przypadkach zalenych zapisywa na
dwa sposoby: z x lub ks. Zaleca si stosowanie formy EUR-Lex, EUR-Lexu, EUR-Lexie,
N-Lex, N-Lexu, N-Lexie.

1.1.2.3.Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich

Transkrypcja to zapisanie tekstu mwionego na podstawie cisej odpowiednioci gosek i
znakw pisma.
Wyrazy bugarskie transkrybujemy podobnie jak wyrazy rosyjskie. Rnice s nastpujce:
1.
Liter po spgoskach i na pocztku wyrazu zapisujemy jako e, np. mesec,
ezik.

18

2.

Liter oddaje si przez szt: Kopriwsztica, sresztam

3.

Liter oddajemy:

a)
przez przed spgoskami i samogoskami , , oraz w wygosie, np. ak,
bja,
b)

przez l przed , , , , np. chljab, lew.

4. Liter zapisujemy jako y, np. my, Tyrnowo. Nie uwzgldniamy

wystpujcego na kocu wyrazw w dawnej pisowni.
W zwizku z tym poprawna polska transkrypcja nazwiska bugarskiej komisarz (bu.
) wyglda nastpujco: Kristalina Georgijewa. W przypadku
podpisw w aktach prawnych stosuje si tak transkrypcj, jak w jzyku angielskim, czyli:
Kristalina GEORGIEVA.
Litery alfabetu Transkrypcja
bugarskiego

Aa

Bb

Ww

Gg

Dd

Kk

, L , l

Mm

Nn

Oo

Pp

Rr

Ss

Tt

Uu

Ee

Zz

Ii

Ji

Ff

Ch ch

19

Cc

Cz cz

Sz sz

Szt szt

Yy

Ju ju

Ja ja

Podstawowe informacje o transkrypcji innych alfabetw mona znale w Wielkim sowniku

ortograficznym PWN.
1.1.3.

Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie

Jeeli w polskim tekcie chcemy zostawi do celw informacyjnych w nawiasie jakie

wyraenie w jzyku obcym, naley zrobi to nastpujco:

technologie ICT (ang. information and communication technologies), czyli podajc w

skrcie jzyk oryginau oraz stosujc kursyw na tekcie w jzyku obcym. Kursywy nie
stosujemy, jeeli podajemy nazw wasn w jzyku obcym np. Instrument Wspierania
Systemu Rzdw (ang. Governance Facility).

20

1.2.

ZASADY INTERPUNKCJI
1.2.1. Uwagi oglne

Polskie zasady interpunkcji rni si znacznie od regu stosowanych na przykad w jzyku

angielskim czy francuskim, szczeglnie jeli chodzi o funkcj przecinka. Stawiajc przecinki,
nie powinnimy wic wzorowa si na oryginale, lecz na budowie i cechach polskiego zdania,
ktre jest wynikiem tumaczenia.
Polskie zasady interpunkcji s cile okrelone pominicie lub niewaciwe uycie znaku
interpunkcyjnego jest najczciej bdem jzykowym.
1.2.2. Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe
Uycie przecinka w jzyku polskim zaley przede wszystkim od konstrukcji gramatycznej
zdania (skadni), a nie od jego dugoci, przestankowania oddechowego itp. Jego podstawow
funkcj jest oddzielanie czonw wypowiedzenia. Naley pamita przy tym o zasadzie
nierozdzielania wyrazw tworzcych zwizek skadniowy (podmiotu od orzeczenia,
przydawki, dopenienia czy okolicznika od okrelanych przez nie wyrazw).
1.2.2.1.

Nie stawiamy przecinka

NIE ROZDZIELAMY przecinkiem zda zoonych wsprzdnie, ktre poczone s

spjnikami cznymi, rozcznymi i wyczajcymi:
i, bd, tudzie, oraz, albo, lub, ni, ani, czy, zarazem, a (=i)
Uwaga !
-

Jeli spjnik i jest wynikowy, tzn. rwnoznaczny z tote, wic, moemy postawi przed
nim przecinek.
Te sowniki s ju nieaktualne, i trzeba bdzie zamwi nowe.

Jeli tekst nastpujcy po ww. spjnikach ma charakter dopowiedzenia lub jeli spjniki te
powtarzaj si (i peni t sam funkcj) przecinek stawiamy.
Otrzymalimy spore fundusze, i nie wykorzystalimy ich w caoci.
Do wykonania tego zadania potrzebujemy i czasu, i ludzi.

Czsto wtrcenia i dopowiedzenia wprowadzane s przez poczenia spjnikw z

przyswkami i zaimkami. Poprzedzamy je przecinkiem.
i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani te, ani nawet, czy moe

Jeli spjnik czy wprowadza zdanie podrzdne, przecinek stawiamy:

Nie powiedzia (czego?), czy na pewno przyjdzie.
Zapyta (o co?), czy bdziemy gotowi przed poudniem.

Zdarza si, e w zdaniu pojawia si ponownie ten sam spjnik, ale peni on inn funkcj.
W takim przypadku przecinka przed nim nie stawiamy.
W wolnym czasie ucz si angielskiego i francuskiego i chodz na basen.

21

Dodatkowe zasady szczegowe:

a) inaczej ni w jzyku angielskim i francuskim przecinkiem nie oddzielamy pojedynczych
okolicznikw miejsca, czasu, czstotliwoci itp.:
On 9 September 2002, the Commission decided to close the procedure.
W dniu 9 wrzenia 2002 r. Komisja podja decyzj o zamkniciu postpowania.
Dans le cadre de ce programme, le Canada collabore avec les membres de la CE
W ramach tego programu Kanada wsppracuje z czonkami Wsplnoty Europejskiej...
Every five years, the citizens elect their representatives to the European Parliament.
Co pi lat obywatele wybieraj swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego.
Le Conseil europen a tenu Tampere, les 15 et 16 octobre 1999, une runion spciale.
W dniach 1516 padziernika 1999 w Tampere odbyo si specjalne posiedzenie Rady
Europejskiej.

Jeli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoj w zdaniu obok
siebie, oddzielamy je przecinkiem wwczas, gdy drugi z nich jest dokadniejszym
okreleniem pierwszego (zawa jego zakres):
W 2004 r., bezporednio przed przystpieniem do UE, intensywno pomocy znacznie si
zmniejszya.

ale:
Bezporednio przed przystpieniem do UE w 2004 r. intensywno pomocy znacznie si
zmniejszya.
Szczyt odby si na poudniu Finlandii, w Tampere.

ale:
Szczyt odby si w Tampere na poudniu Finlandii.

b) nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach odnoszcych si do

wczeniejszych wypowiedzi, takich jak:
niezalenie od tego, std, w takim przypadku, mimo to, dziki temu, w tym celu, w ten
sposb, z tego powodu, na tej podstawie, pod tym wzgldem, na podstawie powyszych
faktw, w tym kontekcie, w tej sytuacji, wobec powyszych okolicznoci, w zwizku z
tym, w zwizku z powyszym, w wietle powyszych ustale itp.
Consequently, the arrangements shall be limited to products originating in EFTA States.
W zwizku z tym powysze ustalenia ogranicza si do produktw pochodzcych z pastw
EFTA.
Dans ce cas, la Commission entreprendra une analyse indpendante.
W takim przypadku Komisja przeprowadza niezalen analiz.
Thus, the Commission is of the opinion that
Std Komisja jest zdania, e

c) nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyraeniach wprowadzajcych typu:

jednak, jednake, niemniej jednak, w efekcie, w rezultacie, dlatego, dlatego te, a
zatem, tote, w praktyce, z reguy, w zasadzie, zasadniczo, przede wszystkim, na og,
dodatkowo, podobnie, tym samym, z drugiej strony, w szczeglnoci, ponadto,
wreszcie, jednoczenie, prawdopodobnie, w pewnym stopniu, tote:
Furthermore, in the early stages growth tends to strengthen first in urban areas.

22

Ponadto tendencje wzrostowe pojawiaj si pocztkowo raczej na obszarach miejskich.

As a result, BEs position has become very strong.
W rezultacie spka BE uzyskaa bardzo siln pozycj.
Nanmoins, la Commission a considr
Niemniej jednak Komisja uznaa/ Komisja uznaa niemniej jednak ...
In principle, everyone has to register his vehicle in the Member State in which
W praktyce kady musi zarejestrowa swj pojazd w pastwie czonkowskim, w ktrym
In particular, this institution is not empowered to certify expenditure.
W szczeglnoci instytucja ta nie ma uprawnie do powiadczania wydatkw.

Bardzo czsto jednak te same wyraenia wystpuj w rodku zdania, wprowadzajc

zdanie podrzdne albo wtrcenia, i wtedy oczywicie poprzedzamy je przecinkiem:
Spka BE uzyskaa bardzo silna pozycj, w rezultacie moga stosowa ceny dumpingowe.
Rozwizanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne.

Stawiamy te przecinek po wyraeniach bdcych rwnowanikami zda:

co wicej, co gorsza, co wane, cilej, innymi sowy:
In other words, the European Council determines the shape it wants the EU to have.
Innymi sowy, Rada Europejska okrela ksztat, jaki pragnie nada Unii Europejskiej.
Moreover, the company has been exempted from paying the income tax.
Co wicej, przedsibiorstwo zwolniono z podatku dochodowego.

Po ogem i w sumie na pocztku zdania zasadniczo nie stawia si przecinka. Mona to

zrobi tylko w przypadku, gdy wyraenia te oznaczaj tyle co podsumowujc i odnosz
si do wczeniej wyliczanych elementw:
Ogem sytuacja przedsibiorstwa jest korzystna.
Ogem wydatki za rok 2004 wynosz.

lub
Ogem, wydatki za rok 2004 wynosz.

d) zasadniczo nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach typu:

zgodnie z..., bez wzgldu na..., niezalenie od..., w wietle.., stosownie do..., w
odniesieniu do..., w zwizku z..., w odrnieniu od, wobec, w nawizaniu do..., w
oparciu o..., na podstawie..., na mocy..., w nastpstwie..., w wyniku..., w przypadku,
ze wzgldu na..., na zasadzie odstpstwa od... itp.,
o ile nie nastpuje po nich adne wtrcenie:
Pursuant to Art. 3 (2) of the EC Treaty, the Commission presented a proposal for a Council
decision.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawia wniosek dotyczcy decyzji Rady.
Further to the arrangements made in Nice, the EU and Canada have begun regular
consultations.
W wyniku ustale dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczy regularne konsultacje.
By derogation / By way of derogation from Article 8(4), the quantity released into free
circulation...
Na zasadzie odstpstwa od art. 8 ust. 4 iloci wprowadzane do swobodnego obrotu...

23

Under the system set up in Directive 92/53/EEC, a Member State may not refuse to.
Na mocy dyrektywy 92/53/EWG pastwo czonkowskie nie moe odmwi...

Jeli wyraenia te maj inn pozycj w zdaniu, oddzielamy je przecinkami (lub

mylnikami), w przypadku gdy same stanowi wtrcenie lub dopowiedzenie:
Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy.

ale:
Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we wsppracy z partnerami
spoecznymi.
Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy we wsppracy z partnerami
spoecznymi.
Program jest realizowany we wsppracy z partnerami spoecznymi, zgodnie z warunkami
umowy.

e) nie stawiamy przecinka ani przed, ani po wyraeniach rozpoczynajcych si od w celu

Cho wydaje si to oczywiste, jest to bd nagminnie popeniany w tumaczeniach z
angielskiego.
In order to implement the Directive, Member States shall adopt appropriate provisions...
W celu wdroenia niniejszej dyrektywy pastwa czonkowskie przyjmuj odpowiednie
przepisy

nie poprzedzamy przecinkiem skrtw itp., itd.

The track must be as clean and dry as possible (e.g. free of gravel, leaves, snow, etc.).
Droga musi by moliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez wiru, lici, niegu itd.).

f) nie rozdzielamy przecinkiem dwch spjnikw, spjnika i zaimka wzgldnego, zaimka

wzgldnego i spjnika.
a e, a cho, a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a wic, i cho, ktry
jeli, e aby, e gdy, e jeli
Jeli jednak chcemy podkreli zdanie wtrcone, wydzielamy je dwoma przecinkami lub
mylnikami.
Powiedzia, e jeli nic mu nie przeszkodzi przyjedzie jutro rano.
Przyjechaem przed chwil i, cho jestem zmczony, mam ochot natychmiast wybra si na
zwiedzanie miasta.

g) konstrukcje, w ktrych zaimki podobne do wzgldnych nie s oddzielane przecinkiem:

Zrobiby dla niej nie wiadomo co.
Moemy obejrze ten film gdzie indziej.
Nie wiem gdzie.

Czasem o pozycji przecinka decyduje akcent logiczny:

Nie wiadomo kiedy, przyszed Wacek.

lub
Nie wiadomo, kiedy przyszed Wacek.

Jeli zasady interpunkcyjne zostawiaj nam wybr,

skaniamy si ku niestawianiu przecinkw.

24

1.2.2.2.

Stawiamy przecinek

ROZDZIELAMY przecinkiem wszystkie pozostae typy zda zoonych, tj.:

wszystkie zdania podrzdnie zoone;

zdania wsprzdne poczone bezspjnikowo;

zdania wsprzdne poczone spjnikami przeciwstawnymi (a, ale, lecz, jednak,

jednake, za, wszake, owszem, natomiast, tylko, tylko e, jedynie, przecie, raczej,
tymczasem, za to);

zdania wsprzdne poczone spjnikami wynikowymi (wic, dlatego, tote, to, zatem,
wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, tedy, przeto);

zdania wsprzdne poczone spjnikami wyjaniajcymi (czyli, to jest, to znaczy, innymi

sowy).

25

Wyrazy, przed ktrymi stawiamy przecinek:

a

innymi sowy

w miar jak

(a take w poczeniach:

w razie gdyby

a gdy, a jeli, a kiedy, a

mianowicie, a poniewa, a e, a
wic, a cho)

jako e

wic

jednak

wanie gdy (jak, kiedy)

aby

jednake

wprzd nim

acz

jeli

wszake

aczkolwiek

jeliby

wtedy

albowiem

jeeli

za to

ale

jeeliby

zaledwie

bo

lecz

zanim

bowiem

ledwie

za

by

ledwo

zwaszcza gdy (kiedy)

byle

mimo to

zwaszcza e (i)

byleby

mimo e (i)

chocia

natomiast

(a take w poczeniach:

chociaby

nim

e aby, e a, e gdy, e jeli)

cho

o ile

eby

choby

po czym

chyba e (eby)

podczas gdy

czyli

pomimo to

dlatego (e, i)

pomimo e

dopiero gdy (jak, kiedy)

poniewa

dopki

pki

gdy

przeto

(a take w poczeniach:

skoro

potem gdy, teraz gdy, wtedy

gdy, z chwil gdy)

skutkiem tego (czego)

gdyby
gdy
gdzie
i (= wic, tote)
ile
ilekro
im
inaczej

tedy
to jest
to znaczy
tote
tyle e
tylko e (i)
tym bardziej e
tymczasem

26

Dodatkowe zasady szczegowe:

a) spjniki wprowadzajce zdania skadowe bywaj rozbudowane (spjniki zespolone):
chyba e, chyba eby, ile e, jak gdyby, jako e, mimo e, pomimo to, pomimo e, tylko
e, tym bardziej e, wanie gdy, wanie jak, wanie kiedy, podczas gdy, pod
warunkiem e, w zalenoci od ktrego, w przypadku gdy, wwczas gdy, wycznie
jeli, tak aby, w konsekwencji czego, zwaszcza gdy, zwaszcza jeli, zwaszcza kiedy,
zwaszcza e
Przecinek stawiamy przed caym czonem, a nie midzy jego elementami:
Warunki umowy obowizuj do 31 grudnia, chyba e strony postanowi inaczej.
Alkohol nie jest wrogiem czowieka, pod warunkiem e czowiek sam go takim nie uczyni.
W przypadku gdy osoba ubiegajca si o azyl posiada wan wiz, zastosowanie maj
przepisy, na podstawie ktrych wydano tak wiz.

Zoenia zawierajce e, gdy, jak i aby mona niekiedy rozdzieli, ale tylko wtedy, gdy
akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojcy przed spjnikiem:
Jest to moliwe, pod warunkiem e wszystkie strony wyra na to zgod.

ale:
Jest to moliwe jedynie pod warunkiem, e wszystkie strony wyra na to zgod.
Dokument sformuowano jasno, tak aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

ale:
Dokument sformuowano tak, aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

Najczciej spotykane poczenia tego typu:

dlatego i, dlatego e, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby , tak by, tak i,
tak jak, tak jakby, tak e, tak eby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skd, ten sam
co, teraz gdy, to co, tym bardziej i, tym bardziej e, w miar jak, wtedy gdy, z chwil
gdy
b) zdania wtrcone nie tylko poprzedzamy, ale te zamykamy przecinkiem:
Pastwo czonkowskie, ktre wydao zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie
wniosku.
Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogonie, dawno miny.
Informacj o tym, e produkt dziaa niewaciwie, naley przekaza przed upywem gwarancji.

Wyraenia wprowadzajce wyjanienia i wyliczenia:

czyli..., to jest..., to znaczy...

Wyraenia uwypuklajce treci zawarte w czonie poprzednim:

na przykad, chyba, przynajmniej, zwaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet,
raczej.

Uwaga!
Jeli wyrae tych nie da si opuci bez szkody dla zdania (tzn. nie peni one funkcji
dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy.
Zgoszenia przesane na przykad poczt elektroniczn musz by wzite pod uwag.

27

Wyrazy i wyraenia oznaczajce stosunek osoby mwicej do treci wypowiedzi:

bez wtpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrt, naturalnie, niestety,
niewtpliwie, niezawodnie, oczywicie, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywicie,
rzecz jasna, zapewne.

Wyrazy poza zdaniem:

sowem, cile, cilej, cile mwic, innymi sowy, krtko, inaczej.

c) zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na -c, -szy lub -wszy
Wedug nowych zasad interpunkcji przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet najkrtsze
zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na -c, -szy lub -wszy. Jeli
jest to zdanie wtrcone, obejmujemy je przecinkami z obu stron:
Czynic tak, nadawcy zakcali konkurencj na rynku mediw.
Instytucja kredytowa zamierza, poczwszy od przyszego roku, zmieni warunki porcze.

Jeli przed imiesowem stoi spjnik, przed ktrym normalnie take stawia si przecinek,
pozostawiamy tylko przecinek przed tym spjnikiem:
Zamknito postpowanie, mimo e uwzgldniajc dotychczasowe wyniki, istniao podejrzenie
naruszenia przepisw.

ale:
Zwaywszy, e
postpowanie.

istniao

podejrzenie

naruszenia

przepisw,

naleao

kontynuowa

Regua ta dotyczy rwnie frazeologizmw w rodzaju krtko mwic, szczerze mwic

itd. Wyjtki stanowi tu imiesowy cakowicie zleksykalizowane, takie jak wyjwszy
kogo, co, oraz przypadki, w ktrych omawiany typ rwnowanika stoi bezporednio po
zaimku lub spjniku (np. Znam ucznia, ktry nie zastanawiajc si dugo, podaby sposb
rozwizania tego zadania).
Mwiem o osobie, ktra trenujc codziennie, osigna doskonae rezultaty.
Szed i machajc rkami, co do siebie mwi.

d) typowe dla tekstw prawnych wyraenie z zastrzeeniem... ma charakter wtrcenia i

zawsze oddzielamy je przecinkami.
Uwaga: w polskich tekstach prawnych wyraenie to rzadko stawia si na pocztku
zdania, na co wskazywaby orygina angielski:
Subject to Article 5, every individual is entitled to access to information.
Kademu przysuguje, z zastrzeeniem art. 5, prawo dostpu do informacji.
Subject to paragraph 3, guarantee agreements are liable to interest.
Wykonanie umw porczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeeniem ust. 3.

e) wyliczenia
Wyliczenia i wyszczeglnienia wprowadzone przez wyraz jak zawsze poprzedza
przecinek.
Tumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporzdzenia.

28

1.2.2.3.

Stawiamy lub nie

a) jednym z trudniejszych przypadkw s wyraenia przydawkowe po rzeczowniku,

wprowadzane przez imiesowy typu -cy, -any, -ony, -ty. Generalnie zasada jest taka, e
przecinkiem oddzielamy wyraenia stanowice dopowiedzenie, dodatkow informacj na
temat ju okrelonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie okrela
rzeczownik wczeniej nieokrelony (zawa jego zakres). Rnic wida na takim
przykadzie:
Dotyczy to wszystkich pastw EFTA, bdcych stronami umowy.
Dotyczy to wszystkich pastw EFTA bdcych stronami umowy.

W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich pastwach EFTA, a zarazem wszystkie te

pastwa s stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spord pastw EFTA, ktre
s stronami umowy. Inne przykady:
Takim pastwem jest rwnie Chorwacja, kandydujca do UE.

Okrelenie kandydujca do UE jest informacj dodatkow, bo rzeczownik okrelony

jest ju przez sam nazw, ale:
rodki te przeznaczone s dla pastw kandydujcych do UE.

albo:
Unia prowadzi polityk rwnych szans, opart na poszanowaniu praw jednostki

ale:
Unia prowadzi polityk opart na poszanowaniu praw jednostki.

b) wyraenia porwnawcze
Nie stawiamy przecinka przed czonem porwnawczym wprowadzonym przez wyrazy
jak, jakby, jako, ni, niby, niby to, niczym, ni to, ni, podobnie chyba e maj wyranie
charakter dopowiedzenia.
Zrobisz to lepiej ni ja.
Jest guchy jak pie.

Przecinek stawia si, gdy czon taki stanowi zdanie podrzdne w zdaniu zoonym.
Jest wyszy ni Piotr.

ale:
Jest wyszy, ni mylaem.

W porwnaniach paralelnych (tak, jak; taki, jaki; tyle, co; ten, co; zarwno, jak i; rwnie,
jak) przecinek mona postawi, chyba e skadniki porwnania nie przeciwstawiaj si
sobie wyranie lub jeli chcemy porwnanie osabi.
Mam tyle samo pracy, co w zeszym tygodniu.

Uwaga: Naley odrni porwnania paralelne, w ktrych stawiamy przecinek (wymienione

powyej), od porwna, ktre nie maj wyranego charakteru paralelnego i w przypadku
ktrych nie stawiamy przecinka: tak samo... jak; ten sam... co; taki... jak:
Jednostki te wchodz w skad tej samej grupy przedsibiorstw co operatorzy statkw
powietrznych.

29

c) po jak
To wyraz dosy kopotliwy pod wzgldem interpunkcji. Najwaniejsze zasady:

Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie wprowadzone tym wyrazem nie jest
form zdaniow, czyli w uproszczeniu, nie zawiera czasownika:

So far, no irregularities have been observed.

Jak do tej pory nie zaobserwowano adnych nieprawidowoci.
In such cases, the State should act as a private investor.
W takich przypadkach pastwo powinno zachowywa si jak inwestor prywatny.

Wyraenie takie moe mie jednak charakter wtrcenia i wtedy przecinek (przecinki) s
niezbdne:
Pastwa o niskiej gstoci zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystaj ze specjalnych
funduszy pomocowych.

Jeli jak wprowadza zdanie skadowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem

(przecinkami):

Jak wida, nie udao si jak dotychczas osign wikszoci celw strategii lizboskiej.

Wyraenia taki jak nie oddziela si przecinkiem, chyba e wprowadzamy

wyliczenie wtedy stawiamy przecinek przed taki:

Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Spoeczny peni przede wszystkim funkcj

konsultacyjn.
S te instytucje penice funkcj konsultacyjn, takie jak Komitet Regionw czy Komitet
Ekonomiczno-Spoeczny.

Uwaga: jeli elementw wyliczanych w ten sposb jest wicej ni dwa, powinnimy
poprzedzi je dwukropkiem.

Taki jak, tak jak, zarwno jak i

W wyraeniach tego typu przecinek stawiamy zawsze przed jak:

Wnioski mona przesya zarwno w formie drukowanej, jak i elektronicznej.
Dotacje na ten cel udzielane s tak przez Komisj, jak wadze centralne i regionalne.
Budet przewidywany na ten rok jest taki sam, jak w roku poprzednim.

d) po wedug, zdaniem, w opinii

Wedug, zdaniem, w opinii nie potrzeba oddziela przecinkiem, ale mona to
zrobi, eby podkreli wtrcony (zewntrzny) charakter tych wyrae.
In Commissions opinion, such support was not fully justified.
Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

lub rzadziej:
Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

e) po pierwsze, po drugie
S trzy moliwoci: bez adnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z
dwukropkiem. Najlepiej kierowa si wyczuciem. Nie oddzielamy, jeli wyraenie jest
bardziej wskazaniem hierarchii wanoci ni zapowiedzi wyliczenia i znaczy tyle co
przede wszystkim:
30

Po pierwsze nie naley traktowa Trybunau Sprawiedliwoci jako instytucji zastpujcej sdy
krajowe.

Z kolei dwukropek jest dobrym rozwizaniem, kiedy elementy wyliczane s dugie i same
w sobie zawieraj przecinki. W pozostaych przypadkach najlepiej postawi przecinek.
f) na przykad
Wyraenie to ma najczciej charakter wtrcenia, i jeli stoi w rodku zdania, oddzielamy
je z obu stron przecinkami; nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykad:
Products intended for children, for example, markers are usually non-toxic.
Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykad zakrelacze, nie s zazwyczaj toksyczne.

Jeli nie jest to wtrcenie, przecinkw nie stawiamy wcale. Rnica midzy wyraeniem
wtrconym a niewtrconym bywa wana:
Produkty sprowadzane, na przykad z Chin, podlegaj odrbnej procedurze celnej.
Produkty sprowadzane na przykad z Chin podlegaj odrbnej procedurze celnej.

Pierwsze zdanie jest nielogiczne, bo wynika z niego, e odrbna procedura celna dotyczy
wszystkich sprowadzanych produktw. Drugie jest logiczne, gdy oznacza, e odrbna
procedura dotyczy produktw sprowadzanych tylko z okrelonych pastw.
g) formuki grzecznociowe w listach
Zwrot grzecznociowy we wstpie do listu, np. Szanowny Panie, zamykamy
wykrzyknikiem. Przecinek jest moliwy, ale wtedy tre listu naley zacz od maej
litery. Po formukach zamykajcych, np. Z wyrazami szacunku itp., nie stawiamy adnego
znaku interpunkcyjnego.
1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne
1.2.3.1.Kropka
Kropk zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego rwnowanik.
Kropka po cyfrach arabskich oznacza, e mamy do czynienia z liczebnikiem porzdkowym.
w 2. (drugiej) osobie
5. (Pity) Puk Strzelcw
12. (Dwunasty) Konkurs Modych Talentw

Uwaga!
Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczajcej dat, jeli miesic zapisano sownie.
5 maja, 16 kwietnia

Nie stawiamy te kropki przy zapisywaniu godzin, jeli sowo godzina zostao uyte.
w godz. 1517

Jeli z kontekstu jednoznacznie wynika, e zosta uyty liczebnik porzdkowy, kropk

pomijamy:

31

Basia chodzi do 5 klasy.

Zapisz to w 3 kolumnie.

Nie stawiamy kropki po tytuach.

Zbieg kropki i symbolu przypisu: Odnonik do przypisu na kocu zdania umieszcza si przed
kropk. Jeeli zdanie koczy si skrtem zamknitym kropk (np. r.), odnonik do przypisu
stawia si po skrcie, a nastpnie zamyka si cae zdanie jeszcze raz kropk. Przykad:
Badania przeprowadzono w 2007 r.1.

Jeeli przypis koczy si linkiem, nie stawiamy po nim kropki.

1.2.3.2.

Dwukropek

Dwukropek uywamy przed cytatem, wyliczeniem poprzedzonym zapowiedzi wyliczenia i

zoonym z wicej ni dwch elementw, ale mona take poprzedzi w ten sposb zdanie
bdce uzasadnieniem poprzedniej myli:
Takie praktyki stanowi zakcenie konkurencji: przynosz one korzy wybranej grupie
podmiotw.

Gdy cytat skada si z dwu lub wikszej liczby zda, zaczynamy go wielk liter, jeli jest
krtszy moemy rozpocz liter ma.
Dwukropka nie uywa si po nagwkach, przed wykresami ani tabelami. W przypadku gdy
w tekcie oryginau pojawia si dwukropek, zalecane jest jego usunicie i rozpoczcie
pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery. W wyjtkowych przypadkach, gdy
wypowied nastpujca po dwukropku rzeczywicie stanowi kontynuacj wypowiedzi
rozpocztej w nagwku, mona dwukropek pozostawi i kontynuowa zdanie z maej litery.
Jeli wystpuje dwukropek, to to, co nastpuje po nim, jest dalsz czci tego samego
zdania. Co oznacza, e po dwukropku kontynuujemy zdanie ma liter i koczymy
rednikiem. Przy czym wyliczenia, ktre nastpuj po dwukropkach, s to listy co
oznacza, e te cyferki to punkty, a nie ustpy, wic obowizuje po nich nawias. Jeli punkt
skada si z wielu zda, to rednik stawia si po ostatnim z nich. Na przykad:
A. Zastosowane metody:
1) metoda . , ;
2) metoda . , ;
3) metoda .

1.2.3.3.

rednik

rednik wydziela czci wypowiedzi mocniej ni przecinek, ale sabiej ni kropka. Uywamy
go niekiedy w zdaniach zawierajcych rozbudowane wyliczenia, w ktrych uyto te
wielokrotnie przecinkw, np.
Czonkostwo w midzynarodowej komisji zostao przyznane, jak nastpuje: Francja, 4;
Niemcy, 5; Wochy, 3; Zjednoczone Krlestwo, 1; Stany Zjednoczone, 7.

1.2.3.4.

Cudzysw

Podstawowym cudzysowem jest . Jeli wprowadzamy dodatkowy cudzysw wewntrzny

(cytat w cytacie), uywamy tzw. cudzysowu niemieckiego: .
32

Nie ujmujemy w cudzysw wyrae obcego pochodzenia piszemy je kursyw.

Kropk stawiamy zawsze PO cudzysowie.
Powiedzia: Mam tego do.

Jeli cytat urywamy, to wielokropek stawiamy po nim.

Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed
zamykajcym cudzysowem jeli odnosz si do treci w jego obrbie, albo po nim jeli
odnosz si do caego zdania.
Zapyta: Masz na to czas?.
Czy pamitasz skd pochodzi cytat: Ogary poszy w las?

Uwaga! W aktach zmieniajcych obowizuj nieco inne zasady:

W aktach zmieniajcych nie obowizuje zasada, e wewntrz cudzysoww umieszcza si
wycznie znaki emotywne (znaki zapytania, wykrzykniki, wielokropki), pozostae za
przenosi si poza cudzysw. Jeli np. informuje si o dodaniu nowego tiret, to wewntrz
cudzysowu bdzie si musia znale przecinek. Natomiast po cudzysowie stosujemy
interpunkcj obowizujc w danym kontekcie.
Ten zapis uznajemy za poprawny:
W pkt 12 (decyzja Komisji 92/486/EWG) w czci 1.2 dodaje si tiret w brzmieniu:
decyzj Komisji 2005/67/WE z dnia 28 stycznia 2005 r. (Dz.U. L 27 z 29.1.2005, s. 55)..

Wan rol odgrywa tu potrzeba konsekwencji. O ile z kropk przed cudzysowem, zamiast
po, mona by si jako pogodzi, o tyle zdanie zakoczone przecinkiem lub rednikiem
byoby race. Z tego wzgldu pamitamy w tych przypadkach o postawieniu kropki po
cudzysowie.
- decyzja Komisji 2005/67/WE,
- decyzja Rady 2004/55/WE,.

Ta sama regua dotyczy tiret.

Zob. rwnie Interpunkcja w aktach zmieniajcych w pkt 2.1.2.1.
W specyficznych zastosowaniach pojawia si te cudzysw ostroktny: lub .
Cudzysw o ostrzach skierowanych do rodka jest uywany do specjalnych wyrnie w
tekcie i w przypadku, gdy wystpuje cudzysw w cudzysowie. Cudzysw suy
gwnie do wyodrbniania znacze (w pracach naukowych i w sownikach), a take do
wyodrbniania partii dialogowych i przytocze, zwaszcza w utworach poetyckich.
Symbole te mona wprowadzi z tablicy znakw, lub uzyska skrtami klawiaturowymi
Alt+0171 i Alt+0187 z klawiatury numerycznej.
Mam przyjemno ogosi zwycizc konkursu Logo UE powiedzia komisarz

1.2.3.5.

Mylnik, ppauza, cznik

W tradycyjnej typografii uywa si trzech dugoci pauz:

mylnik (pauza),
ppauza (pauza rednia),
- cznik (dywiz).

33

W praktyce jednak coraz czciej znak dugiej pauzy zastpowany jest ppauz. Dlatego
omwimy zastosowanie kadego z tych znakw z osobna, zalecajc jednake uywanie w
pimie jedynie dwch znakw: pauzy redniej i cznika.

Mylnik (szeroko litery M)

Niektre zastosowania mylnika (w poniszych przykadach mona rwnie uy znaku

ppauzy w funkcji mylnika):
- wprowadza czon uoglniajcy lub podsumowujcy
Meksyk, Dominikana, Reunion wszystkie te miejsca chc odwiedzi w czasie wakacji.

- pozwala unikn powtrze, zastpujc czon pominity

Pan Iksiski otrzyma 20 % gosw, pan Igrek 5 %.

- zastpuje to jest, to s przed zaimkiem to

Nowa ksika tego autora to absolutny bestseller.

- w bardzo rozbudowanych zdaniach suy jako sposb nawizania do przerwanej myli:

Aby umoliwi dziaania pozwalajce beneficjentom dostosowa si do spoeczestwa
pastwa czonkowskiego pod wzgldem spoeczno-kulturowym oraz uznawa wartoci
zawarte w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej naley podj odpowiednie rodki
prawne.

- suy do mocniejszego wydzielenia czci zdania lub klarowniejszego zapisu (zwaszcza

jeli wystpuje zbyt due nagromadzenie przecinkw)
Pojedziemy nad morze, jeli Marta ktra zajmuje si teraz wanym projektem dostanie
urlop.

Jeli mylnik zbiega si z innym znakiem interpunkcyjnym:

a) przecinek przed mylnikiem pomijamy;
b) kropk, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed mylnikiem pozostawiamy.
Przed mylnikiem i po nim zawsze stawiamy spacj.
Mylnik wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+klawisz minusa na
klawiaturze alfanumerycznej.

Ppauza (szeroko mniej wicej litery N)

Uywamy jej do wyraenia relacji od do.

W Polsce istniej dwie szkoy typograficzne. Jedna zaleca stosowanie w tym wypadku
cznika, druga ppauzy. W Urzdzie Publikacji przyjto konsekwentny zapis z ppauz,
bez spacji.
program na lata 20072013
1520 %
lekarz przyjmuje w godz. 1015

Jeli wymieniamy przedzia artykuw, midzy dwoma liczbami stosujemy ppauz bez
spacji, np.:

34

art. 46

Zapis z cznikiem (czyli art. 4-6) nie jest bdny. Oba zapisy s poprawne, jednak Urzd
Publikacji zaleca stosowanie ppauzy dla zachowania konsekwentnego zapisu.
Ppauz wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+klawisz minusa na klawiaturze
alfanumerycznej.

cznik

cznik, inaczej dywiz jest krtszy ni mylnik (ma szeroko rwn jednej czwartej litery
M) i czy si ze znakiem literowym bezporednio (bez spacji). Zasadniczo jest znakiem
midzywyrazowym.
czarno-biay
Pawlikowska-Jasnorzewska
10-dniowy
Warszawa 00-930
trzecio- i drugorzdni

cznik suy rwnie do dodawania kocwki liczby mnogiej do wyrazu w liczbie

pojedynczej:
dokument(-y)
pastwo(-a) czonkowskie

cznik znajduje si na klawiaturze pomidzy klawiszem 0 a klawiszem znaku rwnoci.

1.2.3.6.

Wielokropek

Za pomoc wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrgym)

oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu.
Jeeli wielokropek zbiega si z przecinkiem, rednikiem lub kropk znaki te opuszczamy.
Jeeli zbiega si z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauz znaki te pozostawiamy.
Jeli wielokropek wystpuje na kocu zdania, nie stawiamy po nim kropki.
Jeli wielokropek wystpuje na pocztku tekstu, uywa si po nim spacji. Jeli oznaczamy
nim opuszczenie fragmentu tekstu, spacj umieszczamy i przed nim, i po nim.
Naley unika stosowania wielokropka w celu wyraenia kontynuacji, w zamian za itd.

1.2.3.7.

Ukonik prawy

Znaku tego uywamy w celu pokazania alternatywy (i/albo), zastpienia sowa na w

wyraeniach typu km/godz. oraz zapisania uamkw (19/100) i adresw (ul. Reja 5/10.)
Przykady uy niepoprawnych:
Zalesie k/Warszawy (popr. Zalesie k. Warszawy),
w/g (wg).

35

1.2.3.8.

Znak zapytania

Zbieg znaku zapytania z innym znakiem interpunkcyjnym

Zwaszcza przy wyliczeniu, po znaku zapytania moe stan znak dzielcy (najczciej
przecinek i rednik), np.:
Przydawki odpowiadaj na pytania: jaki?, ktry?, ile?, czyj?, czego?, z czego?
Trzeba rzekomo mwi dokd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokd idziesz?), a gdzie?, gdy
chodzi o miejsce (np. Gdzie jeste?).

1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli

Jeeli polskie tumaczenie nagwkw tabeli jest dusze ni nagwek w oryginale, w
zwizku z czym nie mieci si w kolumnie i WORD dokonuje (nieprawidowego) podziau,
nie naley wprowadza samodzielnie podziau w sowach. Podziay s wprowadzane w
drukarni, a potem (najczciej) trafiaj do korekty w Urzdzie Publikacji.

36

1.3.

PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE

1.3.1. Wstp

Wikszo bdw stylistycznych w tekstach tumaczonych to pozostaoci skadni,

frazeologii lub idiomatyki jzyka oryginau. Stylistycznie prawidowe tumaczenie powinno
brzmie jak tekst napisany od razu po polsku, bez adnych ladw po jzyku, z ktrego
dokonywany by przekad. Poniej omwiono najczstsze bdy tego rodzaju pojawiajce si
w tumaczeniach oraz przedstawiono wskazwki, jak ich unika. Przykady pochodz
wycznie z tumacze z jzyka angielskiego, ale wikszo zasad omwionych w niniejszym
rozdziale ma rwnie zastosowanie do tumacze z innych jzykw.
1.3.2. Kolejno podawania znanych i nowych informacji
W jzyku polskim obowizuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej,
nawizujcej do tego, co powiedziano poprzednio, a nastpnie uzupeniania jej informacj
now. Taki szyk, zwany obiektywnym, uatwia odbiorcy zrozumienie tekstu. W zdaniach
angielskich zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowizujcy tam sztywny szyk
zdania, dlatego aby polski przekad brzmia zrozumiale i naturalnie, czsto potrzebna jest
zmiana kolejnoci informacji w stosunku do zdania oryginalnego.
W zdaniu przytoczonym poniej udzia pastw trzecich jest informacj znan, bya o nim
mowa we wczeniejszej czci dokumentu, nowym elementem jest natomiast informacja o
tym, gdzie zapisane s warunki tego udziau. Z tego powodu informacj o tym naley
umieci w drugiej czci zdania. Sugesti lepszego stylistycznie przekadu przedstawiono w
ramce:
Agreements or conventions concluded
by the European Community shall lay
down the conditions and detailed rules
for any third-country involvement in
providing additional funding to the
programme.

Umowy albo konwencje zawarte przez

Wsplnot
Europejsk
przewiduj
warunki
i
szczegowe
zasady
ewentualnego udziau pastw trzecich
w
uzupeniajcym
finansowaniu
programu

Warunki
i
szczegowe
zasady
ewentualnego udziau pastw trzecich w
uzupeniajcym finansowaniu programu s
okrelone w umowach i konwencjach
zawartych przez Wsplnot Europejsk.

1.3.3. Sformuowania idiomatyczne i przenone

W jzyku angielskim duo czciej ni w polskim spotyka si wyraenia idiomatyczne i
przenone. Dosowny przekad w takich przypadkach prowadzi najczciej do bdw
stylistycznych, czasami take do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego
tumaczc naley najpierw ustali sens danego idiomu czy danej metafory, a nastpnie
znale odpowiedni sposb wyraenia tego sensu po polsku. Oto przykad zego tumaczenia:

37

In conclusion, the Consultation process

has opened a treasure chest of ideas
and a desire to participate in a project
understood by most to be long-term,
and based on learning and constant
iterative development.

Podsumowujc,
proces
konsultacji
otworzy skrzyni skarbw pen
pomysw i chci udziau w projekcie
rozumianym
jako
dugoterminowy,
cigy i wielokrotnie ulepszany rozwj
oparty na uczeniu si.

Autor piszc treasure chest mia oczywicie na myli bogactwo i rnorodno pomysw,
std nastpujca propozycja bardziej optymalnego przekadu:
Podsumowujc, proces konsultacji sta si
rdem bardzo wielu rnorodnych
pomysw i zachci uczestnikw do
udziau w projekcie, ktry wielu z nich
postrzega
jako
przedsiwzicie
dugoterminowe, oparte na uczeniu si i
staym rozwoju.

Innym przykadem zastosowania przenoni jest road map, jednak w tym przypadku dosowne
tumaczenie, czyli mapa drogowa, przyjo si ju i funkcjonuje w obiegu, chocia mona
sobie wyobrazi lepszy przekad tego terminu.
1.3.4. Strona bierna
W polszczynie nieuzasadnione uycie strony biernej czyni wypowied mniej zrozumia,
dlatego jeli istnieje taka moliwo (tj. jeli wyjciowe zdanie w stronie biernej zawiera
informacje zarwno o czynnoci, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosowa stron czynn. Oto
przykady:
Assistance to recover duties, taxes or
fines is not covered by this Protocol.

Pomoc w zakresie odzyskiwania ce,

podatkw lub grzywien nie jest objta
niniejszym Protokoem.

Niniejszy protok nie obejmuje pomocy w

zakresie odzyskiwania ce, podatkw lub
grzywien.

The European Parliament shall be

informed by the Commission of
committee proceedings on a regular
basis.

Parlament Europejski jest regularnie

informowany przez Komisj o pracach
komitetu.

Komisja regularnie informuje Parlament

Europejski o pracach komitetu.

38

1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga

W jzyku polskim niektre rzeczowniki nie posiadaj liczby mnogiej: naley do nich np.
polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te wystpuj czsto w liczbie mnogiej, tak jak w
poniszych przykadach mona je przeoy, uywajc liczby pojedynczej.

This Directive does not affect Member

States'
prophylactic
vaccination
policies.

Niniejsza dyrektywa nie narusza polityk

pastw czonkowskich z zakresu
szczepie profilaktycznych.

Niniejsza dyrektywa nie wpywa na polityk

w dziedzinie szczepie profilaktycznych
realizowan przez poszczeglne pastwa
czonkowskie.

compatible
policies

with

other

Community

zgodne z innymi politykami Wsplnoty

zgodne z polityk Wsplnoty w innych

dziedzinach

Uycie liczby mnogiej nie jest jednak bdem, zwaszcza jeeli mowa jest o rnych
politykach prowadzonych przez pastwa czonkowskie, np.:
Porwnanie polityk gospodarczych pastw
strefy euro

Odwrotnym przykadem jest sowo informacja, ktrego angielski odpowiednik nie ma liczby
mnogiej. Zdarzaj si jednak przypadki, w ktrych z kontekstu wynika, e prawidowym
odpowiednikiem information byoby sowo informacje w liczbie mnogiej, tak jak w
poniszym przykadzie:
The employer shall ensure that
information
on
emergency
arrangements
involving
hazardous
chemical agents is available. The
relevant internal and external accident
and emergency services shall have
access to this information.

Pracodawca zapewnia dostpno

informacji dotyczcej ustale o stanie
zagroenia
zwizanym
z
niebezpiecznymi
rodkami
chemicznymi. Stosowne wewntrzne i
zewntrzne suby ochronne maj
dostp do tej informacji.

Oto poprawiona wersja:

Pracodawca
zapewnia
dostpno
informacji dotyczcych ustale o stanie
zagroenia zwizanym z niebezpiecznymi
rodkami chemicznymi. Informacje te
udostpnia si waciwym wewntrznym i

39

zewntrznym subom ochronnym.

Warto rwnie zwrci uwag na tumaczenia rzeczownikw, ktrych ewentualn liczb

mnog oznacza si po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W tumaczeniu
na jzyk polski jest to o tyle kopotliwe, e uzgodnienia liczby wymagaj rwnie inne czci
zdania (przymiotniki i czasowniki).
Urzd Publikacji w swoim przewodniku proponuje rne rozwizania tej kwestii
(http://publications.europa.eu/code/pl/pl-4100206.htm), zwracajc uwag, e forma z lub
moe by najlepsz opcj:
Czyli zamiast:
W przypadku stwierdzenia, e cel(-e) w zakresie skutecznoci dziaania, zawarty(-e) w planie
skutecznoci dziaania, jest/s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosi(-sz)
odpowiedniego wkadu w ich realizacj, ...

by moe lepiej by byo napisa:

W przypadku stwierdzenia, e cel lub cele w zakresie skutecznoci dziaania, zawarte w planie
skutecznoci dziaania, s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosz odpowiedniego
wkadu w ich realizacj, ...

W niektrych przypadkach mona si rwnie zastanowi nad uyciem wycznie liczby

mnogiej. Przykadowo w nagwku tabeli: forma Pastwo(-a) pochodzenia jest
prawdopodobnie funkcjonalnie rwnoznaczna z Pastwa pochodzenia sama forma mnoga
nie przesdza o tym, e w danej rubryce naley poda wicej ni jedn nazw pastwa.
Jeeli stosujemy poczenie liczby pojedynczej i mnogiej, kocwk w nawiasie zawsze
zapisujemy z dywizem: jakiego(-ich), akt(-y) (nie: *akt(y)). Naley zwrci uwag na form
kocwki: nie: *w ktrym(-ch), ale: w ktrym(-ych),
Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy wyraz w liczbie pojedynczej, a po nim wyraz w
liczbie mnogiej: Na wniosek kraju(-w)
Zasada ta obowizuje rwnie wtedy, kiedy forma liczby mnogiej jest form krtsz ni
forma liczby pojedynczej. W takim wypadku zapisujemy w nawiasie cay wyraz w liczbie
mnogiej, a nawias oddzielamy od sowa w liczbie pojedynczej spacj:
nie: (w dopeniaczu) *nazw(-y), ale: nazwy (nazw)
nie: (w dopeniaczu) *pastw(-a), ale: pastwa (pastw)
1.3.6. Zgodno przypadku w zwizkach rzdu
W tumaczonych dokumentach do czsto spotyka si wyliczenia podobne do przytoczonego
poniej:
the safekeeping and management of
shares, interests in companies and
associations, debentures and other
securities or negotiable instruments

przechowywanie i zarzdzanie akcjami,

udziaami
w
spkach
i
stowarzyszeniach, zobowizaniami i
innymi papierami wartociowymi

40

Podane wyej tumaczenie jest gramatycznie bdne, poniewa w jzyku polskim w

zwizkach rzdu wyraz poboczny musi wystpowa w przypadku narzuconym przez wyraz
centralny, nie mona zatem powiedzie przechowywanie udziaami. Powyszy przykad jest
oczywicie bardziej skomplikowany, i dlatego tumaczenie musi wiza si z wiksz
ingerencj w konstrukcj zdania. Prawidowo naley napisa:
przechowywanie
akcji,
udziaw
w
spkach i stowarzyszeniach, zobowiza i
innych papierw wartociowych oraz
zarzdzanie nimi

1.3.7. Logika spjnikw

1.3.7.1.and/or a rnica midzy lub i albo
W jzyku polskim przyimek lub oznacza alternatyw czn, za przyimek albo alternatyw
rozczn. Zatem zdanie:
Rolnicy mog uprawia len lub konopie.

oznacza, e rolnicy mog uprawia len, konopie, albo obie te roliny jednoczenie, natomiast
zdanie:
Rolnicy mog uprawia len albo konopie.

znaczy, e uprawiajc len, nie mona uprawia konopi, i odwrotnie.

W zwizku z tym waciwym odpowiednikiem wyraenia and/or w polszczynie jest samo
lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub.
Rwnoczenie naley pamita o tym, e tradycyjny podzia na alternatyw rozczn i czn
czsto nie jest ju przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawc, a oba przyimki
stosowane s zamiennie na podobiestwo pary i i oraz, gwnie dla potrzeb stylistycznych.
1.3.7.2.lub i ani w wyraeniach z przeczeniem
Kiedy or lub and/or wystpuj po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie,
prawidowym polskim odpowiednikiem tych spjnikw jest zazwyczaj ani:
if the air carrier is not owned and
effectively controlled directly or through
majority ownership by Member States
and/or nationals of Member States, or
by other states listed in Annex 3 and/or
nationals of such other states; or

jeeli przewonik lotniczy nie jest

wasnoci i nie znajduje si pod
skuteczn kontrol, bezporednio bd
poprzez pakiet wikszociowy, Pastw
Czonkowskich lub/i obywateli Pastw
Czonkowskich, bd innych pastw
wymienionych w zaczniku 3 lub/i

41

obywateli tych innych pastw

jeeli przewonik lotniczy nie jest
wasnoci lub nie znajduje si pod
skuteczn kontrol, bezporednio bd
poprzez pakiet wikszociowy, pastw
czonkowskich ani obywateli pastw
czonkowskich, ani te innych pastw
wymienionych w zaczniku 3 bd
obywateli tych innych pastw

Uwaga: W przypadkach takich jak ten naley patrze na szerszy kontekst, w jakim
funkcjonuj spjniki, aby dokadnie zrozumie logik tekstu i wzajemne relacje midzy
poszczeglnymi elementami zdania. W cytowanej umowie lotniczej nieco wczeniej jest
mowa o tym, e przewonik lotniczy musi jednoczenie by wasnoci i pozostawa pod
skuteczn kontrol. Dlatego w przytoczonym fragmencie, ktry otwiera list rodkw, jakie
mog zosta podjte w przypadku niespenienia przez niego wymaganych warunkw, mamy
jeeli nie jest wasnoci lub nie znajduje si pod kontrol poniewa rodki podejmuje si,
jeli niespeniony jest choby jeden warunek. Gdyby we wczeniejszym fragmencie umowy
stwierdzano, e przewonik musi by wasnoci lub znajdowa si pod kontrol, tj. e
wymaga si od niego spenienia tylko jednego z dwch warunkw, logiczne byoby
zastosowanie w cytowanym fragmencie spjnika ani (jeeli nie jest wasnoci ani nie
znajduje si pod kontrol, tj. nie spenia adnego z dwch warunkw).
1.3.8. Przyimek for wyraajcy cel
W poniszym przykadzie angielski przyimek for wyraa cel:
For more efficient communication with
the citizens, it is necessary to rethink
the concept of public consultations..

Dla skuteczniejszej komunikacji z

obywatelami
naley
ponownie
zastanowi
si
nad
koncepcj
konsultacji spoecznych.

W jzyku polskim wyraenia dla + rzeczownik (czsto odczasownikowy) rwnie mog

oznacza cel, ale w sownikach podkrela si, e takie konstrukcje maj charakter bardzo
oficjalny i s charakterystyczne dla tekstw prawnych. Dlatego w zalenoci od kontekstu
warto czasami uy innego wyraenia, np.:
W celu skuteczniejszej komunikacji []
czy te:
Aby umoliwi skuteczniejsz komunikacj
[]

42

1.3.9. Spjnik however na pocztku zdania

W jzyku angielskim czsto mamy do czynienia ze zdaniami rozpoczynajcymi si od
spjnika however. Przykadem moe by nastpujce zdanie:
However, the Hellenic Republic shall
have an additional time limit of one year
in which to conform to these other
provisions.

Jednake, Republika Grecka uzyska

dodatkowy termin jednego roku na
przyjcie tych pozostaych przepisw.

Dla polskiego odbiorcy przekad ten wyglda sztucznie, po pierwsze ze wzgldu na

umieszczenie spjnika w nienaturalnym dla niego miejscu, a po drugie uycie jego mniej
powszechnej formy (dodatkowo popeniono tu bd interpunkcyjny za jednake nie powinno
by przecinka). Duo lepszym rozwizaniem uycie sowa jednak umiejscowionego za
orzeczeniem:
Republika
Grecka
uzyska
jednak
dodatkowy termin jednego roku na
przyjcie tych pozostaych przepisw.

1.3.10. Nastpstwo czasw

W jzyku angielskim obowizuje zasada nastpstwa czasw (sequence of tenses), zgodnie z
ktr w wyraeniach takich, jak przytoczone poniej, czasownik w zdaniu podrzdnym musi
zgadza si pod wzgldem czasu gramatycznego z czasownikiem w zdaniu nadrzdnym. W
jzyku polskim zasada ta nie ma zastosowania. Przytoczone poniej oryginalne tumaczenie
jest moe poprawne stylistycznie, ale ma inny sens ni zdanie oryginalne: dla polskiego
odbiorcy znaczy ono, e Rada bya gotowa zakoczy izolacj Turkw na wczeniejszym
etapie, ale w chwili wypowiadania owiadczenia moga ju mie inne zdanie.
In this context, the Council stated that it
was determined to end the isolation of
the Turkish Cypriot community.

W tym kontekcie Rada owiadczya, e

bya zdecydowana zakoczy izolacj
spoecznoci Turkw cypryjskich.

Prawidowy polski przekad powinien brzmie:

W tym kontekcie Rada owiadczya, e
jest zdecydowana zakoczy izolacj
spoecznoci Turkw cypryjskich.

1.3.11. Wykonawca czynnoci

Jzyk angielski dopuszcza konstrukcje w rodzaju this communication proposes that czy the
proposal aims to, ktrych dosowne tumaczenie na jzyk polski prowadzi do bdw
gramatycznych w polszczynie bowiem komunikat, wniosek czy poprawka nie mog by
wykonawcami czynnoci.
43

The above-mentioned Communication

proposes that the Institutions should
actively explore how best to remove
obsolete and potentially misleading
information from the acquis

Cytowany
powyej
komunikat
proponuje, aby instytucje aktywnie
poszukiway
najlepszego
sposobu
usunicia
z
dorobku
prawnego
zdezaktualizowanych i nieprawdziwych
informacji.

Prawidowo naley uy formy bezosobowej:

W cytowanym powyej komunikacie
proponuje si, aby instytucje aktywnie
poszukiway
najlepszego
sposobu
usunicia
z
dorobku
prawnego
zdezaktualizowanych i nieprawdziwych
informacji.

albo uy innego czasownika:

Cytowany powyej komunikat zawiera
propozycj, aby
instytucje
aktywnie
poszukiway
najlepszego
sposobu
usunicia
z
dorobku
prawnego
zdezaktualizowanych i nieprawdziwych
informacji.

Podobnie w drugim przykadzie:

The amended proposal aims to adapt
the original proposal.

Zmieniony
wniosek
dy
do
dostosowania wniosku pocztkowego.

Celem
zmienionego
wniosku
jest
dostosowanie wniosku pocztkowego.

1.3.12. Podmiot zoony a forma orzeczenia

a) forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym poczonym spjnikami cznymi (i,
oraz itp.)

zgodnie z ogln zasad orzeczenie przyjmuje liczb mnog:

Rada i Komisja podejmuj decyzj.

Jest to jedyne poprawne rozwizanie, kiedy podmioty maj rny rodzaj gramatyczny, i
to niezalenie od tego, czy podmiot wystpuje przed orzeczeniem, czy po nim:
W negocjacjach bray udzia Komisja i Parlament.

44

Komisja i Parlament bray udzia w negocjacjach.

orzeczenie w liczbie pojedynczej jest dopuszczalne, jeli:

- wszystkie czci podmiotu s rzeczownikami abstrakcyjnymi o tym samym rodzaju
gramatycznym:
Biologia i medycyna interesoway go od lat / Biologia i medycyna interesowaa go od
lat
Ocena i weryfikacja kryteriw zostanie przeprowadzona we wskazanym wczeniej
terminie.

Naley jednak rozway, czy zastosowanie liczby pojedynczej nie zmieni znaczenia
(w przypadku drugiego z powyszych przykadw mona zada sobie pytanie, czy
mamy do czynienia z jedn czynnoci ocena i weryfikacja, czy z dwiema rnymi
czynnociami: ocena i weryfikacja);
- orzeczenie stoi przed podmiotem, a jego skadniki maj ten sam rodzaj gramatyczny:
Zgod wydaa Komisja i Rada.

b) forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym poczonym spjnikami rozcznymi

(albo, lub, ani itp.)

Orzeczenie w liczbie pojedynczej lub mnogiej (przy czym czciej uywa si w tym
wypadku liczby pojedynczej), gdy skadniki podmiotu maj ten sam rodzaj
gramatyczny:
Rada albo Komisja podejmie decyzj = Rada albo Komisja podejm decyzj
Ani Parlament, ani Komitet Regionw nie wyrazi sprzeciwu = Ani Parlament, ani
Komitet Regionw nie wyraziy sprzeciwu
Decyzj podejmie Komisja lub Rada [czciej uywane] = Decyzj podejm Komisja
lub Rada

Jeeli kady ze skadnikw podmiotu ma inny rodzaj, to orzeczenie powinno by w

liczbie mnogiej:
Parlament lub Komisja podejm decyzj...
Ani rzecznik praw obywatelskich, ani opozycja parlamentarna nie wystpili przeciwko
tej decyzji [nie: nie wystpi, nie: nie wystpia]

Jzykoznawcy nie s zgodni, jak form powinno przyj orzeczenie stojce przed
podmiotem, jeli skadniki podmiotu maj rny rodzaj gramatyczny. Rozwizaniem
moe by przeniesienie orzeczenia za podmiot i uycie liczby mnogiej.
c) ustalanie rodzaju orzeczenia przy podmiocie szeregowym

jeli cho jeden ze skadnikw podmiotu oznacza osob pci mskiej, to uywa si
rodzaju mskoosobowego:
Przewodniczcy Parlamentu i prezes Trybunau wydali owiadczenie
Szef, jego dwie zastpczynie i asystentka wzili udzia w naradzie

w pozostaych wypadkach uywa si rodzaju niemskoosobowego:

Komisja i Parlament postanowiy

45

Komisja i Rada podjy decyzj

Komitety i komisje podjy wspprac

1.3.13. Posiedzenia Rady Europejskiej

Za niepoprawne uznano sformuowania Rada Europejska z grudnia, czy te Rada Europejska
z Gteborga.
Zaleca si inne formy, np. grudniowa Rada Europejska, Rada Europejska na grudniowym
posiedzeniu, Rada Europejska obradujca w Goteborgu itp.
1.3.14. dwa lub wicej

Konstrukcja typu dwa lub wicej jest problematyczna, dlatego lepiej powiedzie: dwa (np.
systemy prawne) lub wiksza ich liczba.
Innym rozwizaniem jest zastosowanie wyraenia co najmniej, czyli pisanie co najmniej dwa
zamiast dwa lub wicej.
1.3.15. may not
Naley pamita, e angielskie may not oznacza zakaz, a nie dopuszczenie moliwoci
niezrobienia czego:
Operators may
registered.

not

apply

to

be

Importerzy mog nie ubiega si o

rejestracj.

Prawidowe tumaczenie to:

Importerzy nie
rejestracj.

mog

ubiega

si

Inny przykad, w ktrym problemem okazao si oddanie po polsku sensu poczenia

czasownika modalnego may z czasem present perfect. W tym wypadku prawidowe oddanie
znaczenia i zachowanie stylistycznej poprawnoci wymagao powaniejszej ingerencji w
struktur zdania:
Expenditure eligible for financing may
not have been incurred before the grant
application was lodged

Wydatki uprawnione do finansowania

nie mog zosta poniesione przed
zoeniem wniosku o przyznanie dotacji

Do sfinansowania nie kwalifikuj si

wydatki poniesione przed zoeniem
wniosku o przyznanie dotacji

46

1.3.16. eskie formy nazw funkcji i urzdw

Nazwy funkcji i sprawowanych urzdw maj formy mskie, jeeli obok nich wystpuje
nazwisko mskie, lub eskie, jeeli obok nich wystpuje nazwisko eskie. Odmienia si
wwczas elementy przymiotnikowe nazwy stanowiska:
Wiceprzewodniczca Komisji, Viviane Reding
Dyrektor Generalna, Paola Testori-Coggi
Jeeli w danym dokumencie nie pojawia si informacja o osobie zajmujcej dane stanowisko,
nazw funkcji naley poda w formie mskiej.
1.3.17. Miejsce zaimka ktry
Zaimek ktry wystpuje zwykle na pierwszym miejscu w zdaniu podrzdnym i odnosi si
do ostatniego rzeczownika w zdaniu nadrzdnym. Moe by poprzedzony tylko przyimkiem
lub jednym z poniszych wyrae przyimkowych (poczenia sfrazeologizowane):
na podstawie ktrego, w ramach ktrego, w pobliu ktrego, w skad ktrego, w cigu
ktrego, przy pomocy ktrego, na mocy ktrego, w braku ktrego, w razie ktrego
Poza tymi przypadkami przestawianie zaimka ktry jest bdem, np. *pod wpywem ktrego
- popr. pod ktrego wpywem
1.3.18. Miejsce spjnikw bowiem, natomiast i za
S to spjniki wycznie midzyzdaniowe, uywane zwykle po pierwszym lub po nastpnych
wyrazach przyczanego zdania skadowego:
niepoprawnie: *Unowoczenienie regulacji mogoby zachci do wiadczenia usug w innych
pastwach czonkowskich, bowiem stworzyoby nowe moliwoci rynkowe dla unijnych
przedsibiorstw [...].
poprawnie: Unowoczenienie regulacji mogoby rwnie zachci do wiadczenia usug w innych
pastwach czonkowskich, stworzyoby bowiem nowe moliwoci rynkowe dla unijnych
przedsibiorstw [...].
niepoprawnie: *Naley wprowadzi wymg ustanowienia bezpiecznych procedur, za produkty
naley stosowa przy uyciu odpowiednich rodkw ochrony indywidualnej [...].
poprawnie: Naley wprowadzi wymg ustanowienia bezpiecznych procedur, produkty za
naley stosowa przy uyciu odpowiednich rodkw ochrony indywidualnej [...].

1.3.19. Spjnik zatem

Spjnik zatem oznacza tyle co wic i wprowadza zdanie podrzdne wynikowe. Nie
mona go czy z takimi spjnikami, jak i, oraz itp.
*Warunek ten speniono dnia 20 sierpnia 2012 r. i konwencja wesza zatem w ycie dnia 20
sierpnia 2013 r.
Warunek ten speniono dnia 20 sierpnia 2012 r., konwencja wesza zatem w ycie dnia 20
sierpnia 2013 r.

47

1.3.20. Inne problematyczne sowa i wyraenia

W tej czci przedstawiono kilka wyrazw sprawiajcych nieraz problemy wynikajce std,
e ich najbardziej oczywiste polskie odpowiedniki nie funkcjonuj dobrze w kontekstach, w
ktrych wyrazy te pojawiaj si w tumaczonych dokumentach. Obok stylistycznie
niefortunnych tumacze przedstawiamy propozycje lepszych rozwiza.
1.3.20.1. strengthen
strengthen the role of the Parliament

wzmocni rol Parlamentu

lepiej:
powierzy waniejsz rol Parlamentowi
lub
wzmocni pozycj Parlamentu
strengthen the human dimension of
Europe

wzmocni
ludzki
Europejskiej

lepiej:
podkreli
/
zaakcentowa
ludzki
Europejskiej
strengthening the social dialogue

wymiar

Unii

uwypukli
/
wymiar
Unii

wzmocnienie dialogu spoecznego

lepiej:
oywianie/
rozwijanie
promowanie dialogu spoecznego

strengthening rural development policy

wzmocnienie dziaa na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich

lepiej:
poprawa skutecznoci dziaa na rzecz
rozwoju obszarw wiejskich
lub
skuteczniejsza realizacja polityki rozwoju
obszarw wiejskich
strengthening the conditions for price
stability

umocnienie warunkw stabilnoci cen

lepiej:
tworzenie warunkw
sprzyjajcych stabilnoci cen

48

[lepiej]

1.3.20.2. ensure that

Jako odpowiednik angielskiego ensure that w znaczeniu sprawia, e co jest pewnym
stosujemy czasownik zapewnia w poczeniu z rzeczownikiem albo wyraenie zapewnia,
aby/by:
To this end, Member States shall ensure that a continuous position monitoring system is installed
for certain categories of Community vessels.
W tym celu pastwa czonkowskie zapewniaj wprowadzenie systemu staego monitorowania
pozycji okrelonych kategorii statkw wsplnotowych.
Member States shall ensure that prescriptions contain at least the elements set out in the Annex.
Pastwa czonkowskie zapewniaj, aby recepty zawieray co najmniej elementy okrelone w
zaczniku.

Naley rwnie pamita o tym, e konstrukcja zapewnia, e, cho jest poprawna

gramatycznie, nie jest prawidowym tumaczeniem ensure that.
1.3.20.3. relevant
Proponowane tumaczenia to: odpowiedni, stosowny, waciwy, dany, istotny, odnony,
przedmiotowy.
details enabling precise identification of
the relevant product or consignment of
products

szczegy umoliwiajce precyzyjn

identyfikacj odnonych produktw lub
partii produktw

lepiej:
wszelkie dane umoliwiajce precyzyjn
identyfikacj odpowiednich produktw lub
partii produktw
The European Commission shall notify
the former Yugoslav Republic of
Macedonia of the relevant amount.

Komisja
Europejska
notyfikuje
przedmiotowe
kwoty
byej
jugosowiaskiej republiki Macedonii.

lepiej:
Komisja Europejska powiadamia by
jugosowiask republik Macedonii o
wysokoci takiej kwoty.

Czasami stylistyczna poprawno moe wymaga zastpienia tego sowa omwieniem

odpowiednim do kontekstu, tak jak w poniszym przykadzie:
As of 1 January the relevant Polish
legislation is no longer in compliance

od dnia 1 stycznia odpowiednie

ustawodawstwo polskie nie jest zgodne

49

with the provisions of Community law.

z przepisami wsplnotowymi.

lepiej:
Od dnia 1 stycznia polskie przepisy
ustawowe w omawianej kwestii nie s
zgodne z prawem wsplnotowymi.

1.3.20.4. na rzecz, w zakresie, w celu

Uycie wyrae na rzecz, w zakresie, w celu itp. czsto jest podyktowane skadni jzyka
oryginau i innymi zasadami nominalizacji. Moe by to jedyny sposb przeoenia
angielskich przyimkw on, for, in, to. Warto jednak pamita o innych, prostszych
rozwizaniach, jak w poniszych przykadach:
standards on measurements

normy w zakresie pomiarw

lepiej:
normy pomiarowe

safety requirements

wymagania w zakresie bezpieczestwa

lepiej:
wymogi bezpieczestwa

measures to mitigate the risk

rodki na rzecz ograniczenia ryzyka

lepiej:
rodki ograniczajce ryzyko

measures
accidents

necessary

to

prevent

rodki niezbdne w celu zapobiegania

wypadkom

lepiej:
niezbdne rodki zapobiegania wypadkom

Konstrukcje zawierajce zbyt wiele rzeczownikw odczasownikowych sprawiaj, e tekst

brzmi nazbyt urzdowo, i utrudniaj zrozumienie treci. Pomimo e tendencja do
nominalizacji jest obecnie powszechna w jzyku urzdowym, czasami lepiej zastpi
konstrukcje rzeczownikowe zdaniami podrzdnymi mimo e s one dusze, sprawiaj, e
przekaz staje si bardziej czytelny i dynamiczny.
*W celu zarejestrowania si w systemie konieczne jest wypenienie formularza.

50

lepiej: Aby zarejestrowa si w systemie, naley wypeni formularz.

1.3.20.5. it is appropriate
Wyraenie it is appropriate wystpujce w motywach aktu prawnego tumaczy si z uyciem
czasownika naley. Przykadowo:
It is appropriate to modify the existing limits.
Naley zmieni obecne ograniczenia.

Uwaga: Podane w niniejszym rozdziale przykady su one jedynie zilustrowaniu

powszechnych bdw stylistycznych, nie s natomiast obowizujcymi modelami tumaczenia
wyrae podobnych do przytoczonych tutaj.

51

1.4.

INNE ZASADY
1.4.1. Skrty i skrtowce

Skrty to litery lub grupy liter, tworzone w przypadku czsto uywanych i znanych wyrazw
lub pocze wyrazowych, ale odczytywane jako pene wyrazy, np. p. (pan), PS (post
scriptum), e.i. (eo ipso tym samym).
Skrtowce to wyrazy powstae z pierwszych liter lub grup liter nazwy co najmniej
dwuwyrazowej. Zazwyczaj s to nazwy instytucji, przedsibiorstw, organizacji, pastw.
Odczytuje si je jakby byy penymi wyrazami, np. PAN (Polska Akademia Nauk), GUGiK
(Gwny Urzd Geodezji i Kartografii).
1.4.1.1.Skrtowce angielskie czy polskie?
Angielskie skrtowce nazw programw, instytucji itp. w tumaczeniu na jzyk polski z reguy
pozostaj w wersji angielskiej, chyba e istnieje uzus stosowania skrtowcw polskich.
Przykady czsto uywanych polskich skrtowcw to: WPR (wsplna polityka rolna), EFR
(Europejski Fundusz Rozwoju), EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).
1.4.1.2.Skrty i skrtowce uycie i gramatyka

Przy pierwszym wystpieniu w tekcie naley poda opis w jzyku polskim (z wyjtkiem
powszechnie znanych skrtw i skrtowcw, np. UE), a nastpnie w nawiasie skrt lub
skrtowiec.
Naley unika nadmiernego, niepotrzebnego uywania skrtw i skrtowcw.
W przypadku ich uycia w tekcie obowizuj nastpujce zasady:

jeeli jest taka moliwo i nie przedua to treci dokumentu, nie stosuje si skrtw w
ogle, piszc cae formy, zwaszcza w przypadkach gdy polskie skrty nie s w
powszechnym uyciu;

jeeli polskie skrty nie funkcjonuj, a uywanie penych form wizaoby si ze

znacznym wydueniem dokumentu i powstaniem mao czytelnych, dugich zda, przy
pierwszym wystpieniu naley poda pen nazw po polsku, w nawiasie skrt angielski
wraz z jego rozwiniciem lub skrt polski, a pniej konsekwentnie stosuje si tylko
skrt.

Liczba i rodzaj gramatyczny skrtowca mog zosta okrelone w dwojaki sposb:

przez nadanie skrtowcowi liczby i rodzaju wyrazu nadrzdnego po rozwiniciu skrtu (np.
UE bya ... w rodzaju eskim, poniewa rozwiniciem skrtu jest Unia Europejska bya ...)
przez nadanie skrtowcowi cech gramatycznych zgodnie z zasadami zalenymi od jego
pisowni i wymowy (np. skrty zakoczone spgosk w wymowie i pisowni maj rodzaj
mski); szczegowe zasady na ten temat mona znale w Sowniku poprawnej polszczyzny.

52

1.4.1.3.Skrtowce instytucji i organw Unii

Europejski Bank Centralny EBC

Europejski Bank Inwestycyjny EBI
Europejski Komitet Ekonomiczno-Spoeczny EKES
Europejski Trybuna Obrachunkowy ETO
Europejski Trybuna Sprawiedliwoci ETS
Komisja Europejska KE
Komitet Regionw KR
Parlament Europejski PE
Rada Europejska brak skrtowca
Rada Unii Europejskiej brak skrtowca
1.4.1.4.Odpowiednik angielskiego wyrazu see
Angielski wyraz see (np. see Report on ...) naley tumaczy skrtem zob. Jeeli wyraz
wystpuje na pocztku zdania w obrbie tekstu (nie w przypisach), piszemy go w penej
formie (Zobacz). Po skrcie zob. uywamy mianownika (np. zob. dyrektywa ... )
1.4.2. Liczby i daty
1.4.2.1.

Pisownia liczb

Liczby zapisuje si zasadniczo w takiej formie, w jakiej pojawiaj si w oryginale, tzn.

liczebniki zapisane cyframi pozostawiamy bez zmian, a liczebniki w formie sownej
oddajemy form sown. Wyjtkiem mog by niektre uycia liczebnikw porzdkowych
(np. in the 20th century w XX wieku).
W liczebnikach od tysica (1 000) cyfry oddzielamy od koca po trzy rzdy jednostek spacj,
nigdy kropk, np. 2 152 260. Czci dziesitne oddzielamy przecinkiem, np. 230,35. Ostatni
trjk oddziela si spacj ju w liczebnikach czterocyfrowych: np. 2 000 EUR.
W tekstach prasowych zaleca si stosowanie skrtw zamiast symboli czy penych liczb, np.
60 proc., 5 st., 600 tys. Zaleca si rwnie stosowanie sownej formy liczebnikw poniej
dziesiciu (np. w terminie omiu dni, ale: 345 kandydatw).
1.4.2.2.

Pisownia dat

Daty i godziny zapisuje si zwykle w formie liczbowej. Nazwy miesicy podajemy zgodnie z
oryginaem, jeeli miesic zapisany jest sownie, oddajemy go sownie, np. 1 padziernika
2001 r., jeeli liczbowo, oddajemy go liczbowo. Daty w Dzienniku Urzdowym, zapisuje si
bez zera, np. Dz.U. L 123 z 2.3.2006, s. 3.

53

Sowo dzie dodajemy przed datami, w ktrych nazwa miesica zostaa podana sownie.
Wtedy te po roku dodajemy skrt r.. (Uwagi te nie dotycz tabel).
Warto przypomnie, e nazwa miesica wystpuje w dopeniaczu, np. smy marca, po smym
marca, 2425 maja.
Bywa, e kocowa formua w umowach midzynarodowych w oryginale jest zapisywana
sownie, co odzwierciedla si w tumaczeniu, np. sporzdzono w Brukseli dnia smego
kwietnia roku dwa tysice sidmego.
Nie oddziela si przecinkiem daty w wyraeniu: Sporzdzono w Brukseli dnia 1 maja 2007 r.;
ale w nagwku dokumentu zapisuje si dat w nastpujcej formie: Bruksela, dnia 1 maja
2007 r.
1.4.2.3.

Zapis walut

Podajc w tekcie kwot wyraon w jakiej walucie, w tabelach i w wyliczeniach uywa si

trzyliterowych symboli walut, np. 12 EUR, 75 GBP, 100 000 PLN. W pozostaych
przypadkach i w tekstach prasowych stosuje si pen form waluty, np. wprowadzenie euro
w Sowenii.
W prawie unijnym skrty nazw walut pastw czonkowskich odpowiadaj kodom ISO 4217;
waluty podawane s w kolejnoci alfabetycznej wedug skrtw nazw, z wyjtkiem waluty
euro, ktra jest zawsze na pocztku:
Pastwa czonkowskie
EUR

euro

BGN lew bugarski

CZK

korona czeska

DKK korona duska

EEK

korona estoska

GBP

funt szterling

HUF

forint wgierski

LTL

lit litewski

LVL

at otewski

PLN

zoty polski

RON lej rumuski

SEK

korona szwedzka

W zakresie nazw, symboli i definicji jednostek miar naley korzysta z tekstu dyrektywy
80/181/EWG (Dz.U. L 39 z 15.2.1980, s. 40).

54

1.4.3. Symbole
Przed znakami % i C w tekstach, ktre bd publikowane w Dzienniku Urzdowym
(czyli tekstach legislacyjnych oraz komunikatach i sprawozdaniach Komisji), naley uywa
spacji. W pozostaych tekstach wspomniane znaki naley zapisywa zgodnie z typografi
polsk, czyli bez spacji, np. 20%, 36C.
1.4.4. Adresy i listy
1.4.4.1.Tumaczenie adresw
Szczegowe informacje na temat adresw mona znale w Przewodniku redakcyjnym
Urzdu Publikacji:
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390100.htm
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390300.htm
Zasadniczo w danych adresowych naley przetumaczy tylko nazw pastwa oraz dane do
kontaktw, ktrych nie umieszcza si na kopercie: tel., faks, linia bezporednia, adres e-mail.
Uwaga: adresy w Brukseli maj specyficzn form. Pierwsz cz adresu mona zapisa
albo w dwch jzykach, albo w jednym (najlepiej w jzyku powszechnie stosowanym w
komunikacji midzynarodowej). Jednake nazw ulicy, miasta i pastwa naley zapisa w
obu jzykach:
European Commission
Directorate General for Trade
Directorate H Trade Defence,
Rue de la Loi/Wetstraat 200
1049 Bruxelles/Brussel
BELGIQUE/BELGI
Conseil de lUnion europenne/Raad van de Europese Unie (albo: Council of the European
Union)
Rue de la Loi/Wetstraat 175
1048 Bruxelles/Brussel
BELGIQUE/BELGI

Przykadowa stopka adresowa w pismach Komisji wyglda tak:

Commission europenne, 1049 Bruxelles / Europese Commissie, 1049 Brussel
Belgique/Belgi. Tel.: XXX. Biuro: XXX. Tel.: linia bezporednia XXX. Faks: XXX.
1.4.4.2. Adres przedstawiciela RP
W dokumentach kierowanych do Przedstawicielstwa RP w Brukseli pojawia si czsto
konieczno wpisania adresu przedstawiciela danego pastwa.

55

Adres polskiego przedstawiciela:

Jego Ekscelencja Marek Prawda
Stay Przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej
Rue Stevin, 139
1000 BRUXELLES/BRUSSEL
W przypadku gdy w jzyku oryginau podawany jest peny tytu ambasadora (ang.
Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary), stosujemy nastpujce tumaczenie:
Marek Prawda, Ambasador Nadzwyczajny i Penomocny
W formuce powitalnej stosujemy wyraenie: Szanowny Panie Ambasadorze!
W pismach kierowanych do koordynatorw wydziaw, do adresatw w randze Radcy mona
si zwraca Szanowna Pani Minister / Szanowny Panie Ministrze (po angielsku zazwyczaj
Dear Sir/Madam).
1.4.4.3.

Adresy elektroniczne

Adresy elektroniczne zapisuje si w nastpujcy sposb:

E-mail: (albo e-mail) z dwukropkiem, np. e-mail: imi.nazwisko@ec.europa.eu
W miar moliwoci naley unika umieszczania kropki wynikajcej z interpunkcji
bezporednio po adresie e-mail lub adresie internetowym.
1.4.4.4.

Listy

Oficjalne pisma rozpoczyna si zwrotem grzecznociowym, np. Szanowni Pastwo,

Szanowny Panie Ministrze. Po zwrocie grzecznociowym stawiamy wykrzyknik i wielk
liter albo przecinek i ma liter, np.:
Szanowny Panie!
W nawizaniu do...
Szanowna Pani,
w zwizku z pismem...

Pisma do ambasadora rozpoczyna si zwrotem Szanowny Panie Ambasadorze (ang. Your

Excellency).
Angielskie Subject: przed tytuem pisma najlepiej tumaczy jako Przedmiot: (+
mianownik i wielka litera), np.
Przedmiot: Pomoc pastwa nr ...

56

Pismo naley zakoczy zwrotem zamykajcym, najbardziej uniwersalnym jest Z

powaaniem. Inne uprzejme zwroty to: Z wyrazami nalenego szacunku, cz wyrazy
szczerego szacunku.
Po kocowej formule grzecznociowej nie stawiamy przecinka.
1.4.4.5. Numery telefonw
Zasady zapisu numerw telefonw okrelono w Midzyinstytucjonalnym przewodniku
redakcyjnym: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390300.htm - w tekcie rdowym
czsto zapisane s bdnie.
Jeeli w tekcie rdowym podano numer telefoniczny do Belgii lub Luksemburga bez
midzynarodowego numeru kierunkowego, naley go doda (odpowiednio: +32 i +352).
1.4.5. Nazwy geograficzne
1.4.5.1.

Nazwy pastw

Kade pastwo ma nazw pen i skrcon (np. Rzeczpospolita Polska, Polska). W niektrych
przypadkach nazwa pena jest taka sama jak nazwa skrcona (np. Rumunia, Republika
Poudniowej Afryki). Podstawow zasad w tumaczeniu dokumentw unijnych jest uywanie
w tumaczeniu nazw penych, tam gdzie w jzyku rdowym uywa si nazw penych.
Pena lista nazw penych i skrconych jest publikowana przez Komisj Standaryzacji Nazw
Geograficznych:
http://ksng.gugik.gov.pl/wykaz.php
Podobny wykaz mona znale w Przewodniku redakcyjnym Urzdu Publikacji:
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-5000500.htm
Naley przy tym zauway, e drugi z podanych wykazw jest zalecany do stosowania dla
tumaczy, poniewa zawiera nazewnictwo, ktre ze wzgldw politycznych ma by
stosowane w aktach prawnych, sprawozdaniach, zaleceniach i komunikatach Komisji oraz w
pismach urzdowych. Przykadowo w miejsce nazw obiegowych Holandia, Wielka Brytania i
Czechy (podanych w wykazie Komisji Standaryzacji Nazwa Geograficznych) stosuje si
nastpujce nazewnictwo:
b) nazwy pene: Krlestwo Niderlandw, Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii
i Irlandii Pnocnej, Republika Czeska;
c) nazwy skrcone: Niderlandy, Zjednoczone Krlestwo, Republika Czeska.
Warto rwnie zwrci uwag na niektre nazwy pastw spoza Unii Europejskiej:
d) nazwy pene: bya jugosowiaska republika Macedonii, Zwizek Myanmar,
Republika Modawii;
e) nazwy skrcone: bya jugosowiaska republika Macedonii lub FYROM (jeeli w
tekcie rdowym uywa si skrtw tego typu), Myanmar, Modawia.

57

Jeeli w jzyku rdowym nazwa skrcona jest taka sama jak nazwa pena (np. w jzyku
angielskim the Dominican Republic), o wyborze decyduje kontekst uycia. Przykadowo:
jeeli nazwa pastwa znajduje si w tytule umowy midzynarodowej, uywamy nazwy
penej; jeeli pastwo jest wymienione w obrbie listy zawierajcej nazwy skrcone, naley
uy nazwy skrconej.
W tekstach kierowanych do ogu spoeczestwa (komunikaty prasowe, pisma do obywateli,
organizacji i przedsibiorstw, broszury, poradniki, strony internetowe) mona uywa nazw
obiegowych: Holandia, Wielka Brytania i Czechy (ktre s rwnie podawane w materiaach
Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jako nazwy oficjalnie poprawne), z wyjtkiem
przypadkw, kiedy ich uycie moe wprowadzi w bd, na przykad:
- jeli w tekcie jest mowa o Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Szkocji) (EN Great Britain,
FR Grande-Bretagne) w odrnieniu od Zjednoczonego Krlestwa jako caego pastwa
(EN United Kingdom, FR Royaume-Uni), naley zachowa to rozrnienie (szczegowe
informacje mona znale w zaczniku do Vademecum, w czci dotyczcej Zjednoczonego
Krlestwa).
1.4.5.2.

Kolejno alfabetyczna wymieniania pastw i jzykw

a) Jeeli w tekcie rdowym pojawia si lista pastw w kolejnoci alfabetycznej w jzyku,

z ktrego tumaczymy, jest to prawdopodobnie bd, na ktry naley zwrci uwag dyrekcji
zamawiajcej.
Pastwa czonkowskie wymienia si w porzdku alfabetycznym opartym na pisowni ich
nazw w jzykach urzdowych tych pastw (porzdek protokolarny) czyli Austria jest na
, a Finlandia na S. Ta zasada obowizuje rwnie w przypadku tabel. Informacje o
porzdku protokolarnym pastw czonkowskich Unii Europejskiej i innych pastw oraz
ustalone skrtowe symbole pastw czonkowskich znajduj si w Przewodniku redakcyjnym
Urzdu Publikacji na stronie:
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-370100.htm .
W tym samym porzdku i z podaniem tych samych skrtw s wymienione pastwa
czonkowskie w zaczniku do Vademecum.
Jeeli w tekcie wymienione s np. 34 pastwa i trudno oceni, czy zostay wymienione w
kolejnoci alfabetycznej, zaleca si zachowa kolejno tak, jak w tekcie rdowym.
b) Porzdek wymieniania jzykw jest inny ni w przypadku pastw i zaley od wersji
jzykowej. W publikacjach w jzyku polskim jzyki powinny by wymieniane w porzdku
alfabetycznym: angielski, bugarski, chorwacki, czeski, duski, estoski, fiski, francuski,
grecki, hiszpaski, irlandzki , litewski, otewski, maltaski, niderlandzki, niemiecki, polski,
portugalski, rumuski, sowacki, soweski, szwedzki, wgierski i woski.
Teksty w jzyku angielskim, duskim i niderlandzkim s autentyczne.

Gdy umowa sporzdzona jest rwnie w jzyku kraju trzeciego, ktry nie jest jzykiem Unii,
jzyki Unii ze wzgldw protokolarnych wymienia si przed tym jzykiem:
Niniejsz umow sporzdzono w jzyku angielskim, francuskim, niemieckim, polskim, woskim i
arabskim.

1.4.5.3.

Nazwy miejscowoci i ich spolszczanie

W przypadku tumaczenia nazw geograficznych, szczeglnie nazw miejscowoci, pogodzenia

wymagaj dwa rne podejcia: z jednej strony denie do stosowania w tumaczeniach nazw
spolszczonych, stanowicych dziedzictwo jzyka polskiego i poddajcych si deklinacji, z

58

drugiej strony stosowanie nazw w jzyku miejscowym w celu precyzyjnego i

niepozostawiajcego wtpliwoci okrelenia miejscowoci, do ktrej odnosi si dany tekst
(szczeglnie jeli wprowadza on jakie uregulowania prawne lub administracyjne).
Dlatego te decyzja o tym, czy w danym tumaczeniu nazwa miejscowoci ma pojawi si w
brzmieniu spolszczonym, czy te w brzmieniu miejscowym (w jzyku urzdowym pastwa i
regionu, w ktrym si znajduje), powinna zalee od typu tekstu. Roboczo mona wyrni
trzy typy tekstw, w jakich nazwy miejscowoci najczciej pojawiaj si w dokumentach
Komisji:
- typ 1 teksty kierowane do szerokiego krgu odbiorcw (komunikaty prasowe, broszury
informacyjne, teksty edukacyjne, strony internetowe);
- typ 2 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, w ktrym nazwy miejscowoci
pojawiaj si w zdaniach lub podobnych wypowiedzeniach, w sytuacji koniecznoci odmiany
przez przypadki;
- typ 3 teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, gwnie zaczniki, w ktrych
nazwy miejscowoci s wymienione w sposb cigy w mianowniku (czy to w akapicie, czy
w formie listy lub tabeli).
Do tego podziau odwouj si wykazy miejscowoci w zaczniku do Vademecum,
umieszczone w czciach dotyczcych poszczeglnych pastw. Zaleca si stosowanie takich
nazw miejscowoci, jakie podane s w tych wykazach w odniesieniu do danego typu tekstu
(w odpowiedniej kolumnie tabeli). Wykazy s sformuowane zgodnie z nastpujcymi
zasadami:
- W tekstach typu 1 naley zasadniczo stosowa nazwy spolszczone. W przypadku nazw
mniej znanych zaleca si, przy pierwszym wystpieniu nazwy, doda w nawiasie nazw w
jzyku miejscowym, a w dalszym tekcie stosowa wycznie nazw polsk.
- W tekstach typu 2 naley zasadniczo stosowa nazwy w jzyku miejscowym, z wyjtkiem
miejscowoci, ktrych polskie nazwy s powszechnie znane (np. Pary, Londyn, Monachium,
Mediolan).
- W tekstach typu 3 naley stosowa wycznie nazwy w jzyku miejscowym.
Jeli nazwa danej miejscowoci nie figuruje w wykazie naley stosowa nazw w jzyku
miejscowym. Informacje o tym, czy dana nazwa podlega deklinacji w jzyku polskim, mona
znale w Sowniku nazw wasnych PWN (J. Grzenia, Sownik nazw wasnych. Ortografia,
wymowa, sowotwrstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 oraz
wydania pniejsze). W niektrych przypadkach informacje o odmianie zawarto rwnie w
zaczniku do Vademecum.
1.4.5.4. Nazwy miejscowoci pojawiajce si w tekcie
oryginalnym w jzyku innym ni miejscowy
We wszystkich przypadkach naley wystrzega si umieszczania w polskim tekcie nazw,
ktre nie s ani w jzyku miejscowym, ani polskim (np. angielskie nazwy miejscowoci z
krajw nieangielskojzycznych, francuskie w krajach niefrancuskojzycznych, nazwy
niderlandzkie w Walonii i francuskie we Flandrii itp.). Z tego wzgldu najpowszechniejsze
nazwy tego rodzaju s rwnie ujte w zaczniku z odesaniem do nazwy w jzyku
miejscowym (Gothenburg EN > Gteborg; Francfort FR > Frankfurt).

59

1.4.5.5.

Nazwy kategorii jednostek terytorialnych

Polskie nazwy kategorii jednostek terytorialnych s odrbne dla poszczeglnych pastw (nie
naley prbowa ujednolica nazw kategorii poszczeglnych poziomw dla rnych
pastw) i s podane w zaczniku w czciach powiconych poszczeglnym pastwom.
Naley stosowa je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstw).
1.4.5.6.

Nazwy wasne jednostek terytorialnych

Niektre nazwy wasne jednostek terytorialnych s spolszczane, inne nie. Wszystkie nazwy
jednostek najwyszego rzdu (w jzyku miejscowym oraz, jeli istniej, w jzyku polskim) s
podane w zacznikach w czciach powiconych poszczeglnym krajom. Naley stosowa
je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstw). Zacznik zawiera rwnie informacje
na temat sposobu tumaczenia nazw jednostek niszych rzdw.
1.4.5.7.

Klasyfikacja NUTS a nazwy wasne jednostek

terytorialnych

Klasyfikacja NUTS to trjstopniowa klasyfikacja regionw UE do celw statystycznych,

okrelona obecnie w rozporzdzeniach Komisji (WE) nr 105/2007 (dla pastw UE-25) oraz
(WE) nr 176/2008 (dla Bugarii i Rumunii).
Ma ona rwnie znaczenie w polityce regionalnej UE regionami w rozumieniu polityki
spjnoci s regiony NUTS 2 (zob.
http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/region/index_pl.htm,
http://ec.europa.eu/regional_policy/atlas2007/index_pl.htm).
W wikszoci pastw czonkowskich niektre kategorie NUTS pokrywaj si z wewntrznym
podziaem terytorialnym lub administracyjnym pastwa, natomiast inne stworzone s
niezalenie od podziau wewntrznego. Na przykad:
- w Polsce wojewdztwa stanowi regiony NUTS 2, natomiast regiony NUTS 1 (obejmujce
po kilka wojewdztw) i NUTS 3 (czci wojewdztw) s niezalene od polskiego podziau
administracyjnego;
- w Niemczech regiony NUTS 1 odpowiadaj krajom zwizkowym, regiony NUTS 2 okrgom regencyjnym (Regierungsbezirk), natomiast regiony NUTS 3 - powiatom (Kreis i
kreisfreie Stadt);
- w Rumunii regiony NUTS 3 odpowiadaj okrgom (jude), natomiast jednostki
odpowiadajce regionom NUTS 1 i NUTS 2 zostay wprowadzone do wewntrznego podziau
terytorialnego w wyniku ich wyodrbnienia w NUTS (NUTS 1 = makroregion
(macroregiunea), NUTS 2 = region rozwoju (regiunea de dezvoltare)).
Jak to si ma do spolszczania nazw?
W rozporzdzeniach dotyczcych klasyfikacji NUTS wszystkie nazwy regionw na
wszystkich poziomach (a take nazwy pastw czonkowskich) podane s w jzykach
miejscowych poszczeglnych pastw (i w ich wasnych alfabetach). W takiej te formie (cho
z reguy w transkrypcji w przypadku nazw bugarskich i greckich) pojawiaj si przewanie w
tumaczonych tekstach w kontekcie NUTS. W takich wypadkach naley pozostawia te

60

nazwy w jzykach miejscowych. Jeli jednak nazwy jednostek terytorialnych s podane w

jzyku tekstu oryginalnego (a nawet jeli podane s w jzykach miejscowych poszczeglnych
krajw, ale tekst nie odnosi si do klasyfikacji NUTS) naley stosowa nazwy polskie
podane w zaczniku, zgodnie z powyszymi informacjami w punkcie Nazwy wasne
jednostek terytorialnych.
1.4.6. Uycie kursywy
Kursyw w tumaczeniu oznaczamy:
- wyraenia obcojzyczne (w tym aciskie), niebdce nazwami wasnymi
- wyrnienia (sw, fragmentw zdania), jeeli autor tekstu rdowego wybra tak form
wyrnienia
- fakultatywnie: gdy ze wzgldw typograficznych konieczne jest wyrnienie nazwy/tytuu,
aby unikn wtpliwoci w interpretacji zdania
- dla wyrnienia tytuw publikacji, jeli pojawiaj si one w tekcie (nie jako przypis)
- tytuy ksiek, publikacji, obrazw, rzeb, utworw muzycznych, filmw itp.
- oznaczenia funkcji, np.: f(x)
- przedrostki literowe przed nazw zwizku chemicznego np. o-dichlorobenzen (w razie
wtpliwoci naley uy kursywy jak w oryginale)
Kursywy nie uywamy tam, gdzie w jzyku rdowym uyto rwnoczenie cudzysowu i
kursywy - cudzysw jest wystarczajc form wyrnienia
Kursywy nie naley w aden sposb modyfikowa tam, gdzie jest ona sta cech danego
stylu Legiswrite (np. w stylu Institution qui signe)
Nawiasy obejmujce wyraenie kursyw skada si pismem prostym.
1.4.7. Czego nie naley tumaczy?
Nie naley tumaczy:

klauzuli tajnoci umieszczonych w jzyku angielskim lub francuskim na pocztku

dokumentu, np. limited, restricted, confidential.

wskazwek edycyjnych i innych wyrae przeznaczonych do usunicia z tekstu przed

publikacj, np. conforms with DGT norm, insert date, chyba e uwagi tego typu
skierowane s do faktycznego odbiorcy tekstu; w razie wtpliwoci naley skonsultowa
tego typu wtpliwoci z zamawiajcym/autorem tekstu.

61

2.

SPECYFIKA TUMACZENIA AKTW PRAWNYCH UE

2.1.

STRUKTURA AKTU PRAWNEGO

2.1.1. Rodzaje aktw prawnych i ich podzia
2.1.1.1.Rodzaje aktw prawnych

W prawie unijnym wyrnia si nastpujce rodzaje aktw prawnych:

EN

FR

PL

decision

dcision

decyzja

implementing decision

dcision d'execution

decyzja wykonawcza

delegated decision

dcision dlgue

decyzja delegowana

directive

directive

dyrektywa

implementing directive

directive d'execution

dyrektywa wykonawcza

delegated directive

directive dlgue

dyrektywa delegowana

opinion

avis

opinia

recommendation

recommandation

zalecenie

regulation

rglement

rozporzdzenie

implementing regulation

rglement d'execution

rozporzdzenie wykonawcze

delegated regulation

rglement dlgu

rozporzdzenie delegowane

2.1.1.2. Numeracja aktw prawnych

Teksty publikowane w Dzienniku Urzdowym (seria L) otrzymuj numer urzdowy

stanowicy cz tytuu.
Przykadowo numer rozporzdze zawiera:
skrt nr,

numer porzdkowy

rok,

skrtowe oznaczenie traktatu, na ktrym akt zosta oparty (np. UE)

Naley zwrci uwag, e w przypadku, gdy dokument jest przyjty przez dwie instytucje
legislacyjne, miejsce wymienienia tych instytucji moe by rne. Przykadowo:

decyzja nr 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. (dwie instytucje

legislacyjne wymieniane s po numerze w aktach opublikowanych przed 1 stycznia
2008 r.)
62

rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 451/2008 (dwie instytucje

legislacyjne wymieniane s przed numerem w aktach opublikowanych po 1 stycznia
2008 r.)

Stosownie do przywoywanego aktu moe zmienia si kolejno podawania roku, numeru

porzdkowego i skrtw.
Podstawow zasad jest wymienianie nazwy instytucji wydajcej dokument bezporednio po
rodzaju dokumentu, a przed jego numerem. Przykadem moe by powysza regua dotyczca
Parlamentu Europejskiego i Rady. Ma ona rwnie zastosowaniu do dokumentw
wydawanych przez Komitet EOG i inne komitety (np. wsplne komitety).
Przy numerowaniu aktw legislacyjnych:
skrtu nr uywamy gdy numer porzdkowy poprzedza rok, np. (WE) nr 817/97
nie uywamy go natomiast gdy rok poprzedza numer porzdkowy, np. 96/257/WE.

Pomoc pastwa: Pomoc pastwa oznaczamy np. "C 55/99", a nie "nr C 55/99"
STATE AID C.../ - POMOC PASTWA C /.
Numerem obowizujcym danego aktu jest numer opublikowany w Dzienniku Urzdowym.
Szczegowe informacje na temat numeracji aktw prawnych znale mona we
Wskazwkach redakcyjnych wydanych przez Urzd Publikacji.
http://publications.europa.eu/code/
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-000100.htm
2.1.1.3.Oznaczenia dokumentw

Dokumenty opatrzone sygnatur COM, SEC, CSE, C, to dokumenty przygotowywane przez

Komisj Europejsk w ramach procedury legislacyjnej i procesu decyzyjnego:

COM dokumenty Komisji przeznaczone dla rnych instytucji (projekty aktw

prawnych, komunikaty, sprawozdania itd.),

SEC wewntrzne dokumenty zwizane z procesem decyzyjnym oraz z oglnym

dziaaniem poszczeglnych dziaw Komisji,

CSE dokumenty Komisji przeznaczone dla Rady Europejskiej,

C akty prawne przyjte przez Komisj, na mocy wasnych lub delegowanych

kompetencji,

W ramach procedur midzyinstytucjonalnych dokumenty nosz, w zalenoci od procedury

ich przyjmowania, nastpujce oznaczenia:

63

COD zwyka procedura ustawodawcza

CNS specjalna procedura ustawodawcza

NLE procedura dotyczca aktw innych ni ustawodawcze

Oznaczenia dokumentw pozostawiamy w wersji oryginalnej, sowo final bdce elementem

oznaczenia, rwnie nie jest tumaczone (np. COM(2005) 730 final). Do dokumentw COM,
SEC i innych dokumentw ju opublikowanych odnosi si naley zawsze z uyciem
sygnatury w jej brzmieniu angielskim/francuskim, niezalenie od tego, czy na stronie
tytuowej sygnatura bya tumaczona, czy te nie.
Midzy oznaczeniem typu dokumentu a rokiem podawanym w nawiasie nie stawiamy spacji,
natomiast stawiamy j midzy nawiasem zamykajcym a numerem dokumentu; jeli w
numerze s zera, naley je usun:
COM(2013) 58 final (a nie np. *COM(2013)0058 final)
2.1.1.4.Struktura aktu prawnego

Akt prawny skada si z nastpujcych czci:

1)

TYTU

Tytu zawiera informacje pozwalajce zidentyfikowa akt prawny, tj.:

rodzaj aktu prawnego: rozporzdzenie, dyrektywa, itd.,

nazw organu wydajcego akt: Komisja, Rada, Parlament Europejski,

numer dokumentu,

dat przyjcia aktu prawnego w formie: [] z dnia D miesica RRRR r.,

przedmiot aktu prawnego w caoci.

Sposb tumaczenia sformuowa w tytuach:

EN

FR

PL

on

sur

w sprawie

laying down / establishing

tablissant

ustanawiajce / okrelajce /
powoujce

amending

modifiant

zmieniajce

concerning

concernant

dotyczce

correcting

rectifiant

w sprawie sprostowania

amending and correcting

modifiant et rectifiant

w
sprawie
sprostowania

64

zmiany

as regards

lgard de

w odniesieniu do

with regard to

en ce qui concerne

w odniesieniu do

amended proposal/modified proposition modifiee

proposal

zmieniony wniosek

specifying

dterminant

okrelajce

repealing

abrogeant

uchylajce

np.:

Directive
[]
amending
Directive
[]
on
directive
[]
modifiant
la
directive
[]
portant
dyrektywa [] zmieniajca dyrektyw [] w sprawie zanieczyszczenia

regulation
[]
laying
down
detailed
rules
rglement
[]
tablissant
les
modalits
rozporzdzenie [] ustanawiajce szczegowe zasady []

Commission Decision [] concerning certain interim protection measures []

dcision de la Commission []concernant certaines mesures de protection provisoires
[]
decyzja Komisji [] dotyczca niektrych tymczasowych rodkw ochronnych []

Commission Regulation [] amending Regulation [] as regards the conditions for

authorisation
of
[]
rglement de la Commission []modifiant le rglement []en ce qui concerne les
conditions
dautorisation
de
[]
rozporzdzenie Komisji [] zmieniajce rozporzdzenie [] w odniesieniu do
warunkw zezwolenia na []

Commission
Regulation
amending
and
correcting
Regulation
rglement de la Commission modifiant et rectifiant le rglement
rozporzdzenie Komisji w sprawie zmiany i sprostowania rozporzdzenia []

pollution
pollution
[]
[]

[]
[]

Powysze zestawienie naley traktowa jako oglny wyznacznik. W niektrych przypadkach

moliwe jest odejcie od schematu w celu uzgodnienia formy gramatycznej
Przykadowo:
Directive [...]on attacks against information systems and repealing Council Framework
Decision []
zamiast: dyrektywa [...] w sprawie atakw na systemy informatyczne i uchylajca decyzj
ramow Rady []
lepiej: dyrektywa [...] dotyczca atakw na systemy informatyczne i uchylajca decyzj
ramow Rady []
Uwaga!
W tytule dokumentu w przypadku wnioskw lub zalece nie pisze si odpowiednio Wniosek
dotyczcy, Zalecenie dotyczce, lecz Wniosek, Zalecenie i dalej podaje tytu
dokumentu w mianowniku, tj.:

65

EN

FR

PL

Proposal for

proposition de

Wniosek

COUNCIL DECISION

DECISION DU CONSEIL

DECYZJA RADY

Recommendation for

recommandation de

Zalecenie

COUNCIL DECISION

DECISION DU CONSEIL

DECYZJA RADY

Natomiast w tekcie stosuje si odpowiednio wyraenia: wniosek dotyczcy decyzji Rady i

zalecenie dotyczce decyzji Rady.
Uwaga!
W przypadku koniecznoci zacytowania tytuu dokumentu nieprzetumaczonego na jzyk
polski naley postpowa w nastpujcy sposb:

jeli chodzi o tytu aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w Dzienniku
Urzdowym UE, ktry nie zosta przetumaczony na polski, ale jest opatrzony numerem
referencyjnym (np. adres publikacji albo numer COM (xxx)), podaje si wycznie jego
tytu po polsku (fikcyjny w tumaczeniu roboczym, sprawdzajc najpierw w dostpnych
bazach, czy nie zosta ju przetumaczony),

jeli chodzi o tytu aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w Dzienniku
Urzdowym UE, ktry nie zosta przetumaczony na polski (czyli nie istnieje oficjalny
tytu) i nie ma adnych danych, ktre pozwoliyby czytelnikowi wyszuka go po
numerze, obok fikcyjnego tytuu polskiego podaje si w nawiasie rwnie tytu w jzyku
angielskim lub francuskim.

tytuy zewntrznych opracowa niedostpnych po polsku (sprawozdania, ekspertyzy) nie

s tumaczone, a zatem naley je pozostawi w formie oryginalnej.

2)

PREAMBUA

Preambua zawiera umocowania, motywy i formu prawodawcz.

Umocowania znajduj si zwykle na pocztku preambuy i okrelaj:

podstawy prawne aktu (gdy akt wywodzi si bezporednio i jedynie ze stosowania aktu
prawa wtrnego, wystarczy wskaza ten wanie akt bez podawania traktatu
stanowicego jego podstaw),

akty wynikajce z poprzednich etapw procedury ustawodawczej.

Umocowania przedstawia si w nastpujcy sposb:

podstawy prawne i wczeniejsze akty zwizane z procedur ustawodawcz

EN

Having regard to [],

FR
vu [],

PL
uwzgldniajc [],

66

Acting in accordance with a statuant conformment une stanowic

zgodnie
ze
special legislative procedure, procdure
lgislative specjaln
procedur
spciale,
ustawodawcz,
Acting in accordance with statuant conformment la stanowic zgodnie ze zwyk
the
ordinary
legislative procdure
lgislative procedur ustawodawcz,
procedure,
ordinaire,
Having consulted the [], in aprs avoir consult le/aprs po konsultacji z [], w
agreement/conjunction with consultation
de
[],en porozumieniu z [],
[],
accord avec [],
Having regard to the opinion vu lavis de [],
[],

uwzgldniajc opini [],

Having published a draft of aprs publication du projet po opublikowaniu projektu

this
du prsent
niniejszego
After transmission of the aprs transmission du projet po przekazaniu projektu aktu
draft legislative act to the dacte
lgislatif
aux ustawodawczego
national Parliaments
parlements nationaux
parlamentom narodowym
Umocowania w tekcie polskim rozpoczynaj si ma liter i kocz przecinkiem.
Uwaga: mogcy tutaj wystpi zwrot in conjunction naley tumaczy jako w zwizku z (nie
za w poczeniu!). Np. Article 133, in conjunction with the first sentence of Article 300(2)
tumaczymy jako art. 133 w zwizku z art. 300 ust. 2 zdanie pierwsze.
Motywy uzasadniaj podstawowe przepisy normatywnej czci aktu.
W wikszoci aktw motyw lub motywy poprzedzone s sformuowaniem a take majc na
uwadze, co nastpuje, ktre uyte jest raz na pocztku tej czci preambuy. Jeli dany
motyw skada si z kilku elementw, s one wymienione bezporednio po sobie, poprzedzone
cyframi arabskimi w nawiasach (dwustronnych) i wsplnie tworz jeden akapit. Kady
motyw skada si z niezalenych zda rozpocztych wielk liter. Czasami motywy s
dodatkowo wyszczeglnione w formie czci A, B, C itd. i poprzedzone nagwkiem.
Motywy niektrych aktw (umw i porozumie midzynarodowych, zalece, rezolucji itd.)
maj inn struktur. Zwykle poszczeglne elementy poprzedzone s wyraeniami takimi jak
przypominajc, w trosce o, uznajc.
Jeli w preambule wystpuje jeden motyw, jest on zakoczony przecinkiem. Jeli motyww
jest wicej, s one zakoczone kropk, z wyjtkiem ostatniego, po ktrym nastpuje
przecinek.
W odwoaniach do motyww nie uywa si nawiasw, np.: w motywie 3.
Formua prawodawcza ma nastpujc form:
EN
has
adopted
Regulation/Directive

FR
this a
arrt
rglement/la
directive

le

67

PL
prsent przyjmuje
niniejsze/-
prsente rozporzdzenie/dyrektyw

Po tym wyraeniu stawiamy dwukropek.

W motywach wchodzcych w skad preambuy stosujemy rne czasy, tzn. nie obowizuje
zasada uywania w wersji polskiej czasownikw w czasie teraniejszym, jak w czci
normatywnej (patrz poniej). Angielskie zwroty should, should therefore tumaczy si
odpowiednio jako naley, naley zatem.
3)

CZ NORMATYWNA AKTU PRAWNEGO

W czci normatywnej stosuje si podzia w kolejnoci hierarchicznie malejcej

obowizujcy w polskim ustawodawstwie:

Artyku oznacza si cyfr arabsk, z zachowaniem cigoci numeracji artykuw w

obrbie caego aktu prawnego (bez wzgldu na to, czy artykuy pogrupowano w wysze
jednostki systematyzacyjne, tj. rozdziay, dziay, tytuy, ksigi, czci itp.). Jeli artykuy
dodawane s w czci normatywnej ju przyjtego aktu, oznacza si je tym samym
numerem co poprzedzajcy je artyku i odpowiednio ma liter a, b, c itd. Przykadowo,
artykuy dodane po artykule 1 otrzymuj oznaczenia: Artyku 1a, Artyku 1b itd. W
traktatach do nowych artykuw dodaje si (wielkie) litery A, B, C ze spacj, np.
Artyku 43 A, Artyku 43 B (patrz: Traktat o Unii Europejskiej). W przypadku gdy
akt zawiera jeden (jedyny) artyku, nie jest on numerowany, a odnoszc si do niego w
tekcie, sowo artyku pisze si wielk liter (ang. Sole Article).

Ustp oznacza si cyfr arabsk z kropk, z zachowaniem cigoci numeracji w obrbie

danego artykuu. Ustpy stanowi peny podzia artykuu (artyku nie moe by
podzielony na ustpy i cz nienalec do adnego ustpu) w przeciwiestwie do
punktw, ktre s wyliczeniem nastpujcym po formule wprowadzajcej

Akapit w obrbie artykuu lub ustpu jest nienumerowany i zaczyna si od nowego

wiersza1.

Punkt oznacza si cyfr arabsk z nawiasem z prawej strony (w innych jzykach moe
to by nawias dwustronny, naley wwczas w tumaczeniu usun lewy nawias*).
Punkty s charakterystyczn form podziau artykuw zawierajcych definicj oraz
artykuw wyliczajcych zmiany w akcie prawnym. Jako punkty okrelane s rwnie
podstawowe jednostki redakcyjne w takich dokumentach, jak komunikaty, uzasadnione
opinie, decyzje w sprawach konkurencji itp. W takich przypadkach zapisywane s tak
jak ustpy w aktach normatywnych. To samo dotyczy zasadniczo podstawowych
jednostek redakcyjnych w zacznikach (nie powinno si ich nazywa ustpami).

Litery (wyliczenie w obrbie punktw) oznacza si maymi literami alfabetu

aciskiego, z wyczeniem liter waciwych tylko jzykowi polskiemu (, , , , , , ,
, ), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem cigoci alfabetycznej w obrbie
punktu. W innych jzykach nawias przy literach moe by dwustronny: (a). W polskiej
wersji usuwamy lewy nawias*. Kad liter koczy si rednikiem, a ostatni kropk,

Angielskie okrelenie paragraph 2 oznacza ustp 2 (w prawie pierwotnym penym wyrazem, w prawie
pochodnym w skrcie ust. 2), a second paragraph to akapit drugi (druga w kolejnoci cz artykuu,
niemajca oznaczenia). Zawsze jednak wskazane jest sprawdzenie struktury aktu, ktrego dotyczy odniesienie.

68

chyba e wyliczenie jest czci innego wyliczenia literowego (podzia zagbiony). W

takim wypadku ostatni liter koczy si rednikiem.

Kade tiret koczy si przecinkiem, a ostatnie rednikiem albo kropk, w zalenoci od

tego, czy wyliczenie to stanowi cz ustpu, czy te znajduje si w obrbie wyliczenia
punktowego lub literowego. Odwoanie si w tekcie aktu prawnego do danego tiret ma
form w tiret pierwszym, w zdaniu pierwszym nie: w pierwszym tiret.

Podpunkty (i), (ii), (iii) piszemy z dwoma nawiasami, eby unikn pomylenia
podpunktu (i) z liter i).

* Uwaga techniczna jeeli usunicie lewego nawiasu jest niemoliwe ze wzgldu na styl
wyliczenia, naley skorzysta z polecenia menu LegisWrite Convert List. Polecenie to
zmienia styl List number na styl Point.
Uwaga!
Naley zachowa ostrono w tumaczeniu ang. sowa paragraph. W rozporzdzeniach,
dyrektywach i decyzjach s to ustpy lub akapity (zalenie od tego, czy s numerowane
liczb arabsk [ustpy], czy nie [akapity]), ale na przykad w orzecznictwie Trybunau
Sprawiedliwoci, paragraph w wyroku/orzeczeniu jest punktem.
Akt prawny czci oznaczenie i interpunkcja
NAZWA

OZNACZENIE ODNIESIENIA
TEKCIE

W ZAKOCZONY
KOLEJNE OSTATNIE

PREAMBUA
przecinek

przecinek

motyw 1

kropka

przecinek

motyw pierwszy

rednik

przecinek

Umocowanie
(uwzgldniajc)
motywy
wersja
numerowana

(1)

motywy
wersja
nienumerowana
CZ NORMATYWNA
Artyku

Artyku 1

art.1*

Ustp

1.

ust.1

kropka

kropka

akapit pierwszy

kropka

kropka

Akapit
Punkt

1)

pkt 1

rednik

kropka

Litera

a), b)

lit. a)

rednik

rednik/kropka

69

Podpunkt

(i), (ii)

ppkt (i)

rednik

rednik/kropka

Tiret

tiret pierwsze

przecinek

rednik/kropka

Subtiret

subtiret pierwsze

przecinek

rednik/kropka

Cz

Cz I

cz I

Tytu

Tytu I

tytu I

Rozdzia

Rozdzia 1

rozdzia 1

Sekcja

Sekcja 1

sekcja 1

Zacznik I

zacznik I

INNE PODZIAY

DODATKI
Zacznik

zacznik
piszemy
zawsze
ma
liter,
nawet jeli jest jedyny
Dodatek

Dodatek I

dodatek I

Kolumna

kolumna

Wiersz

wiersz

*
W prawie pierwotnym nie stosuje si skrtw jednostek redakcyjnych, czyli
obowizuje zapis np.: w artykule 1 ustp 3; zapis taki wystpuje rwnie w niektrych
umowach i konwencjach midzynarodowych opublikowanych w Dzienniku Urzdowym Unii
Europejskiej w przypadku zmian istniejcych umw naley pozosta przy formie zapisu
stosowanej w pierwotnym tekcie; w przypadku nowych umw midzynarodowych
obowizuj zasady skracania podane w powyszej tabeli.
Najwaniejsze czci aktu prawnego
EN

FR

PL

preamble

prambule

preambua

citations

visas

umocowania

recitals

considrants

motywy

enacting terms, body

dispositif

cz normatywna

70

part

part

cz

title

titre

tytu

chapter

chapitre

rozdzia

section

section

sekcja

article

article

artyku (art.)

paragraph

paragraphe/point/alina

ustp (ust.)

subparagraph

alina

akapit

subparagraph/point*

alina/point/sousparagraphe

punkt (pkt)*

point

point

litera (lit.)**

point

point

podpunkt (ppkt)***

indent

tiret

tiret

Annex

annexe

zacznik

Appendix

appendice

dodatek

* Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona cyfr arabsk

** Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona ma liter
*** Jeeli jednostka redakcyjna jest oznaczona ma cyfr rzymsk w nawiasie
W odniesieniu do przytaczania definicji w aktach prawnych obowizuje uzgodnienie liczby
czasownika oznacza z liczb rzeczownika, ktrego dotyczy definicja, np.:

Customs office means any office at which all or some of the formalities laid down by
customs rules may be completed.
Urzd celny oznacza kady urzd, w ktrym mog zosta dokonane, w caoci lub w
czci, formalnoci przewidziane przepisami celnymi.

Customs authorities means the authorities responsible inter alia for applying customs
rules.
Organy celne oznaczaj organy uprawnione midzy innymi do stosowania przepisw
prawa celnego.

Zwroty stosowane w czci normatywnej aktu oznaczaj, co nastpuje:

EN

FR

PL

entry into force

entre en vigueur

wejcie w ycie

validity

validit

obowizywanie (obowizuje =
jest w mocy)

application

lapplication

stosowanie

(decision)

takes (la dcision) prend effet

71

(decyzja) staje si skuteczna

effect/becomes effective
Uwaga!
W przypadku aktw autorytatywnych (dyrektywy, rozporzdzenia, ustawy itp.) mwi si o
przepisach, a w przypadku umw zawieranych midzy rwnorzdnymi stronami (np. traktaty)
o postanowieniach.
Przepisy kocowe
W przepisach kocowych pojawia si czsto formua dotyczca wejcia w ycie. Naley j
tumaczy zgodnie z poniszymi przykadami:
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the third day following its publication
in the Official Journal of the European Union.
Le/La prsent(e) [rglement/directive/dcision] entre en vigueur le troisime jour suivant celui de
sa publication au Journal officiel de l'Union europenne.
Niniejsze [rozporzdzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w ycie trzeciego dnia po [jego/jej]
opublikowaniu w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej.
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on 1 November 2012.
Le/La prsent(e) [rglement/directive/dcision] entre en vigueur le 1 novembre 2012.
Niniejsze [rozporzdzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w ycie z dniem 1 listopada 2012 r.
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the day following that of its
publication in the Official Journal of the European Union.
Le/La prsent(e) [rglement/directive/dcision] entre en vigueur le jour suivant celui de sa
publication au Journal officiel de l'Union europenne.
Niniejsze [rozporzdzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w ycie nastpnego dnia po [jego/jej]
opublikowaniu w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej.
This decision enters into force on the first day of the month following its publication ...
La prsente decision entre en vigueur le premier jour du mois suivant celui de sa publication ...
Niniejsza decyzja wchodzi w ycie pierwszego dnia miesica nastpujcego po jej
opublikowaniu ...
This decision shall apply with effect from ...
La prsente decision est applicable partir/compter du ...
Niniejsz decyzj stosuje si ze skutkiem od dnia ...

Formu shall expire, jeeli dotyczy ona caego aktu prawnego tumaczy si traci moc:
This Regulation shall expire on ...
Le prsent rglement expire le ...
Niniejsze rozporzdzenie traci moc dnia ...

4)

ZACZNIK A ANEKS

Angielski termin Annex i francuski annexe tumaczy si jako zacznik, gdy dokument
ten ma charakter uzupeniajcy, jest wydany jednoczenie z dokumentem gwnym i z nim
cile zwizany (przepisy lub dane techniczne, ktre ze wzgldw praktycznych nie znajduj

72

si w czci normatywnej i ktre zwykle przedstawiane s w formie wykazu lub tabeli).

Unijne akty prawne zawieraj zaczniki.
Numeracja i struktura zacznikw w aktach unijnych nie ma charakteru staego. Opisane
powyej formy podziau na czci, sekcje, punkty s jednak orientacyjnym wyznacznikiem
podziau zacznikw. Co do zasady jednostki redakcyjne zacznika numerowane liczbami
arabskimi i niemajce wasnej nazwy nazywa si punktami, a jednostki redakcyjne
numerowane maymi literami nazywa si literami.
W tumaczeniu numeracji obowizuj takie same zasady, jak w przypadku czci
normatywnej czyli punkty i litery s zapisywane z jednym nawiasem, np.:
ZACZNIK II
1) []
a) []
b) []
2) []
Wyjtek: zachowujemy dokadnie sposb numeracji w rnego rodzaju formularzach albo w
tzw. dokumentach wraliwych, gdzie numeracja moe mie znaczenie statystyka,
midzynarodowe standardy rachunkowoci.
Odwoujc si do poszczeglnych jednostek redakcyjnych zacznikw naley przede
wszystkim stosowa nomenklatur uyt w danym akcie prawnym. Przykadowo:
a) jeeli zacznik ma cz A zatytuowan cz A, naley si do niej odwoywa w taki
wanie w taki sposb (przykadowo in Annex(A) tumaczy si w zaczniku cz A)
b) jeeli w obrbie danego aktu prawnego zosta przyjty ju sposb odwoania si do
jednostek redakcyjnych zacznika (np. w czci normatywnej s odwoania do zacznika pkt
IV), analogiczne sposoby odwoania naley przyjmowa w pniejszych odwoaniach do
danego przepisu.
Annex tumaczy si aneks, gdy jest to dokument zmieniajcy postanowienia porozumienia
lub umowy (np. aneks do umowy).
Uwaga!
Zaczone dokumenty oznaczaj uzupenienie znajdujce si w zaczniku, a doczone
dokumenty doczony inny akt prawny (np. umowa midzynarodowa doczona do
rozporzdzenia).
2.1.2. Zmiany aktw prawnych
2.1.2.1. Zmiana, zastpienie, dodanie, skrelenie, uchylenie,
zmiana numeracji
Zmiana
W przypadku wprowadzania zmian stosuje si nastpujce wyraenia:
EN

FR

73

PL

Regulation [...] is
amended as follows:

hereby Le rglement [...] est modifi W rozporzdzeniu wprowadza

si nastpujce zmiany:
comme suit [ainsi que suit]:

w art. 3 ust. 1 skrela

A
larticle
3 1)
(1)
In Article 3 (1), the 1)
paragraphe 1, les termes [...] si wyrazy [];
terms [...] shall be deleted
sont supprims.
2)
A
larticle
4
(2)
In Article 4 (2), the
paragraphe 2, le premier
first subparagraph shall be
alina est remplac par le
replaced by the following:
texte suivant [figurant ci[...]
aprs]: [...]
Regulation [...] is hereby
Le rglement [...] est corig
corrected as follows:
comme suit [ainsi que suit]:

2)
art. 4 ust. 2 akapit
pierwszy
otrzymuje
brzmienie: []*.
W rozporzdzeniu wprowadza
si nastpujce sprostowania:

* Jeeli caa jednostka redakcyjna otrzymuje nowe brzmienie, odesanie do tej jednostki
wystpuje na pocztku zdania w mianowniku.
Jeli zmian jest wiele i s one umieszczone w kilku artykuach, w pierwszym artykule naley
posuy si nastpujcym wyraeniem:
EN

FR

PL

Regulation (Decision, etc.) ...

shall
be
amended
in
accordance with the following
Articles [in accordance with
this Regulation].

Le rglement (La dcision,

etc.)
[...]
est
modifi
conformment aux articles qui
suivent [conformement au
prsent rglement].

W rozporzdzeniu (decyzji,
itp.) wprowadza si zmiany,
zgodnie z nastpujcymi
artykuami
[zgodnie
z
niniejszym rozporzdzeniem].

Jeli w dokumencie dotyczcym zmiany aktu prawnego pojawia si konstrukcja replace []

by [], zaleca si stosowanie formy wyraenie/sowo/sowa [] zastpuje si
wyraeniem/sowem/sowami [].
W przypadku zmian niemajcych wpywu na polski tekst naley postpowa zgodnie z
opisem w pkt 2.1.2.6.
Zastpienie
W przypadku zastpienia stosuje si nastpujce wyraenia:
EN

FR

PL

Article 3 of Regulation [] Larticle 3 du rglement [...] art. 3 rozporzdzenia []

shall be replaced by the est remplac par le texte otrzymuje brzmienie:
following:
suivant:
Artyku 3*
Article 3
Article 3
[]
[]

[]

In [...], the word/term (phrase) A [...], le mot/terme (le w [] sowo (sowa) []

[...] shall be replaced by membre de phrase) [...] est zastpuje
si
(the following): [...]
remplac par (ce qui suit): sowem(sowami)** []

74

[...]
In [...], the date [...] shall be A [...], la date du [...] est w [] dat [] zastpuje si
replaced by that of [...]
remplac par celle du [...]
dat []
Annex II of the Regulation
[...] shall be replaced by the
text appearing in the Annex to
this Regulation

Lannexe II du rglement [...]

est remplace par le texte
franais figurant lannexe du
prsent rglement

zacznik II do rozporzdzenia
[] zastpuje si tekstem
znajdujcym si w zaczniku
do niniejszego rozporzdzenia

* Artyku zapisujemy kursyw, ale sam cudzysw zapisujemy czcionk prost.

** Zastpujc okrelone wyrazy innymi wyrazami w caym zmienianym akcie, dodaje si wyraenie z
zachowaniem odpowiedniej formy gramatycznej.

Uwaga!
Jeli nowy tekst odsya do aktu opublikowanego w Dzienniku Urzdowym, oznaczenie
przypisu przybiera form * i umieszczane jest bezporednio pod nowym tekstem, przed
ostatnim cudzysowem:
Dz.U. (L/C)... z ........, s. ... .
Dodanie
W przypadku dodania stosuje si nastpujce wyraenia:
EN

FR

The following Article 10a Larticle 10 bis suivant est

shall be inserted in Regulation insr dans le rglement [...]:
[...]:
Article 10 bis
Article 10 a
[]

PL
W rozporzdzeniu [] dodaje
si art. 10a w brzmieniu:
Artyku 10a
[]

[]
The following paragraph 3 A larticle 25 du rglement W art. 25 rozporzdzenia []
shall be added to Article 25 of [...], le paragraphe 3 suivant dodaje si ust. 3 w brzmieniu:
Regulation [...]:
est ajout:
3. []
3. []
3. []
The certificate annexed to this Le certificat annex au prsent wiadectwo zaczone do
Regulation shall be added as rglement est ajout en tant niniejszego
rozporzdzenia
Annex
quannexe
dodaje si jako zacznik
shall be inserted

est insr

dodaje si*

shall be added

est ajout

dodaje si*

* W tumaczeniu na jzyk polski nie rozrnia si terminw insertion (czyli dodania jednostki
redakcyjnej pod koniec wyszej jednostki) oraz addition/adjonction (czyli wprowadzenia
jednostki redakcyjnej pomidzy istniejce jednostki).
W przypadku dodania artykuw, ustpw lub innych numerowanych czci skadowych w
czci normatywnej ju przyjtego aktu numeracja nastpujcych po nich postanowie (ze
wzgldu na odniesienia do nich, ktre mog by zawarte w innych aktach) pozostaje
75

niezmieniona. Wwczas oznaczane s one tym samym numerem co poprzedzajcy je artyku i

odpowiednio ma liter a, b, c, d, e, f, itd., np. artyku dodawany po art. 1 a przed art. 2
otrzymuje numer art. 1a, litera dodawana midzy lit. a) a lit. b) odpowiednio lit. a)a itd.
Uwaga!
W niektrych jzykach (np. we francuskim, hiszpaskim, woskim) zamiast liter uywa si
oznacze w systemie bis, ter, quater itd., gdzie bis odpowiada a, ter b, quater
c, itd.:
bis (2)

nonies (9)

sexdecies (16)

ter (3)

decies (10)

septdecies (17)

quater (4)

undecies (11)

octodecies (18)

quinquies (5)

duodecies (12)

novodecies (19)

sexies (6)

terdecies (13)

vicies (20)

septies (7)

quaterdecies (14)

octies (8)

quindecies (15)

Skrelenie/uchylenie/utrata mocy
W przypadku skrelenia/uchylenia/utraty mocy stosuje si nastpujce wyraenia:
EN

FR

PL

The second sentence of A larticle 3 du rglement [...], W art. 3 rozporzdzenia []

Article 3 of Regulation [...] la deuxime phrase est skrela si zdanie drugie.
shall be deleted.
supprime.
Regulation
repealed.

[...]

shall

Article 3 shall be repealed.

be Le rglement [...] est abrog.

Larticle 3 est abrog.

is no longer valid as of/ceases nest plus valable

to have effect

Rozporzdzenie
moc.

[]

traci

Uchyla si art. 3.
traci moc z dniem dotyczy
tylko ogranicze czasowych
obowizywania aktu

Zmiana numeracji
W przypadku zmiany numeracji stosuje si nastpujce wyraenia:
EN

FR

PL

The Annex shall become Lannexe devient annexe I et Niniejszy zacznik otrzymuje
Annex I and the following le point suivant est ajout au oznaczenie I, a w ust. 1 dodaje
point shall be added to paragraphe 1: [...]
si pkt 1 w brzmieniu: [...]
paragraph 1: [...]
The former subparagraph (f) Lancien point f) devient point Dotychczasowa
lit.
f)
shall become (g).
g).
otrzymuje oznaczenie lit. g).

76

OZNACZENIA JEDNOSTEK ZMIENIANYCH

1. Kiedy zmiana dotyczy niszej jednostki redakcyjnej ni artyku, oznaczanej graficznie
[np. ustpu, punktu (oznaczanych cyframi), litery czy tiret], nowy tekst zaczyna si
cudzysowem otwierajcym, po ktrym nastpuje to oznaczenie (numer ustpu lub punktu,
litera, tiret itd.):
W rozporzdzeniu (WE) nr 409/2009 wprowadza si nastpujce zmiany:
1) art. 3 lit. g) otrzymuje brzmienie:
g) stan przetworzenia oznacza sposb, w jaki ryba jest przechowywana (wiea, wiea
solona oraz mroona).;

2. Nawet jeli zmieniany jest tylko pierwszy akapit w ustpie, w nowym tekcie rwnie
podaje si numer tego ustpu:
3) art. 28 ust. 1 akapit pierwszy otrzymuje brzmienie:
1. Do kadego wniosku lub inicjatywy przedkadanej wadzy prawodawczej przez Komisj ]...];

3. Jeli zmieniana jest tylko cz jednostki redakcyjnej, nie cytuje si oznaczenia tej
jednostki, nawet jeli przedmiotem zmiany jest pierwsze zdanie numerowanej (czy inaczej
oznaczonej) jednostki:
c) ust. 4 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie:
W przypadku gdy powane naruszenie przepisw [...]..
4. Jeli zmieniany jest zacznik, uywa si jednej z poniszych formu wprowadzajcych:
W zaczniku [] wprowadza si nastpujce zmiany:

lub jeli zmiany s wymienione w zaczniku:

W zaczniku III do rozporzdzenia (WE) nr 2074/2005 wprowadza si zmiany zgodnie
z zacznikiem do niniejszego rozporzdzenia.

Jeli zostaje zastpiony cay zacznik, uywa si nastpujcej formuy:

Zacznik do rozporzdzenia (UE) nr 7/2010 zastpuje si tekstem znajdujcym si w zaczniku
do niniejszego rozporzdzenia.

W tym ostatnim przypadku nowy tekst zacznika zostanie przedstawiony w nastpujcej

formie:
ZACZNIK
ZACZNIK

UWAGA: bez kropki po cudzysowie zamykajcym, bo nie ma zdania wprowadzajcego

(otwierajcego wypowiedzenie).

INTERPUNKCJA W AKTACH ZMIENIAJCYCH

Odmiennie ni w jakichkolwiek innych polskich publikacjach, interpunkcj tekstu
zmienianego zachowuje si do ostatniego znaku interpunkcyjnego (czyli umieszcza si przed

77

cudzysowem zamykajcym kropk, przecinek czy rednik czego nie zrobilibymy w

innych tekstach). Po cudzysowie umieszcza si znak interpunkcyjny przynaleny do
interpunkcji zewntrznej.
Standardowe zasady dotyczce zapisu przepisw zmieniajcych:
a) kolejne zmiany wprowadzane s w punktach;
b) tekst po punkcie rozpoczyna si od maej litery;
c) kady z punktw koczy si rednikiem, ostatni koczy si kropk;
d) wstawiany tekst umieszcza si w cudzysowie, interpunkcja wewntrz cudzysowu jest
zupenie niezalena od interpunkcji poza cudzysowem;
e) formua wprowadzajca zmiany to w rozporzdzeniu xxx wprowadza si nastpujce
zmiany, ale formua wprowadzajca w poszczeglnych punktach to otrzymuje brzmienie.
Przykad:
W rozporzdzeniu xx/xxxx wprowadza si nastpujce zmiany:
1) art. 2 ust. 2 lit. a) otrzymuje brzmienie:
a) [];;
2) art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
3. Sekretarz Generalny [].;
3) art. 4 ust. 5 otrzymuje brzmienie:
5. [...].".

Jeeli celem punktu jest zmiana w tabeli, na kocu takiego punktu nie umieszcza si kropki
ani rednika. Cudzysw zamykajcy umieszcza si w ostatnim wierszu ostatniej kolumny, w
ktrym jest tekst (ktry nie jest pusty), np.:
2)

w czci 2 pozycj dotyczc ZZZ zastpuje si nastpujcymi wierszami:

ZZ

ZZZ1

XXX

ZZZ2

XXX

XXX

XXX

ZZZ3

XXX

XXX

XXX

78

XXX

XXX

2.1.2.2. Sprostowania i odesania do sprostowanych aktw

Sprostowania to zmiany wprowadzone przed przyjciem aktu (fr. corrigendums) lub po

jego przyjciu (fr. rectificatifs). Sprostowanie wymaga dokadnego okrelenia aktu, ktrego
dotyczy.
Pojawiajce si w zwizku ze sprostowanami wyraenia as corrected by i corrected
version naley tumaczy odpowiednio jako sprostowana(-e) w (Dz.U..) oraz wersja
sprostowana.
Rodzaje sprostowa:
a) sprostowania do dokumentw COM wnioskw ustawodawczych, komunikatw Komisji
(dokumentw prawnie niewicych) maj nietypow form, na stronie tytuowej pojawia
si tekst po francusku Annule et remplace ....; tekstu tego nie naley tumaczy, zostaje
zawsze po francusku, niezalenie od jzyka oryginau. Sprostowanie polega na wprowadzeniu
zmian wynikajcych z oryginau bez zaznaczania ich w trybie rejestracji zmian;
b) sprostowania klasyczne do rozporzdze, dyrektyw i decyzji; uywa si w nich formuy
zamiast ... powinno by ... (ang. for ... read ...)
c) akty prostujce decyzje, rozporzdzenia, dyrektywy w sprawie sprostowania; dotycz
powanych bdw i maj form tak sam jak decyzje, rozporzdzenia i dyrektywy; mog
dotyczy innej wersji jzykowej, wwczas w jzyku polskim umieszcza si informacj: Nie
dotyczy polskiej wersji jzykowej.
d) sprostowania ukryte w rozporzdzeniach, decyzjach i dyrektywach zmieniajcych;
zazwyczaj tytu takich aktw zawiera sowa amending and correcting (= w sprawie zmiany i
sprostowania).
Odesania do sprostowanych aktw
Obowizuje zasada, zgodnie z ktr naley pomin w wersji polskiej informacje o
sprostowaniach do dokumentw opublikowanych przed dniem 1 maja 2004 r. sprostowanie
te nigdy nie ukazay si po polsku i zostay uwzgldnione w odpowiednich aktach prawnych.
Przetumaczy naley natomiast informacje o innych sprostowaniach (a wic do pniejszych
dokumentw).

2.1.2.3. Przeksztacenie, ujednolicenie, konsolidacja

Przeksztacenie (ang. recast, fr. refonte)

Przeksztacenia (ang. recast, fr. refonte) oznacza nowy samodzielny akt prawny,
rwnoczenie uchylajcy wszystkie akty, ktre znowelizowa.
Umoliwia ono wprowadzenie nastpujcych rodzajw zmian:

zmian terminologicznych wynikajcych z nieprawidowego uycia lub uycia

niespjnego z obowizujcymi ustaleniami,
79

zmian terminologicznych wynikajcych z uspjnienia dwch (lub wikszej liczby)

oddzielnych aktw czonych w jeden.

Zaleca si wprowadzanie wszystkich ulepsze uznanych za niezbdne, nawet jeli

oznaczaoby to tumaczenie na nowo caych partii tekstu.
Wzory sformuowa uywanych w przeksztaceniach aktw prawnych (dyrektyw,
rozporzdze i decyzji) zostay przygotowane przez Sub Prawn i s dostpne wewntrznie
lub na stronie internetowej przeznaczonej dla tumaczy zewntrznych.
Ujednolicenie (ang. codification, fr. codification)
Ujednolicenie oznacza poczenie wikszego zespou przepisw prawnych (aktu i aktw
zmieniajcych) w jednolity, systematyczny zbir w drodze przyjcia nowego aktu prawnego
bez wprowadzania zmian merytorycznych.
Konsolidacja (ang. consolidation, fr. consolidation)
Konsolidacja jest nieformalnym odpowiednikiem ujednolicenia. Konsolidacja jest
przedsiwziciem redakcyjnym i jako e nie podlega odpowiednim procedurom
legislacyjnym, jej efekt nie jest prawnie wicy istnieje tylko dla celw informacyjnych.
2.1.2.4. Amended proposal

Wyraenia amended proposal i modified proposal s synonimami i oznaczaj zmieniony

wniosek (fr. proposition modifiee).
2.1.2.5. Tytuy aktw zmieniajcych

Akt, ktrego jedynym celem jest zmiana innego aktu, powinien zawiera w tytule wyraz
zmieniajcy (nie naley uywa okrele takich, jak uzupeniajcy, poniewa oznaczaj
one jedynie jedn z form czynnoci prawnej, jak jest zmiana).
Jeli zgodnie z wyranymi przepisami akt zmieniajcy wydawany jest przez inn instytucj
ni ta, ktra wydaa dokument podstawowy, tytu powinien zawiera nazw tej ostatniej. Np.
rozporzdzenie [] Parlamentu Europejskiego i Rady [] zmieniajce rozporzdzenie []
Rady.
Naley przy tym zwraca uwag na sposb konstruowania dugich i skomplikowanych
tytuw aktw nowych, ktre rwnie zmieniaj wczeniejsze akty prawne. Przykadem
nieudanego tumaczenia moe by tytu nowego rozporzdzenia REACH:
Regulation of the European Parliament and of the Council concerning the Registration,
Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), establishing a European
Chemicals Agency, amending Directive 1999/45/EC of the European Parliament and of the
Council and repealing Council Regulation (EEC) No 793/93 and Commission Regulation
(EC) No 1488/94 as well as Council Directive 76/769/EEC and Commission Directives
91/155/EEC, 93/67/EEC, 93/105/EC and 2000/21/EC
Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania
zezwole i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliow (REACH), utworzenia
80

Europejskiej Agencji Chemikaliw, zmieniajce dyrektyw 1999/45/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 i
rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak rownie dyrektyw Rady 76/769/EWG i
dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE
Problemem jest tutaj kwestia niezrcznego wyliczenia: w sprawie czego, czego, zmieniajce
co i uchylajce co. Zdecydowanie lepszym rozwizaniem byoby: w sprawie czego oraz
czego, zmieniajce co oraz uchylajce co prowadzce do dwch oddzielnych wylicze o
oddzielnej skadni. Czyli tytu powinien brzmie:
Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania
zezwole i stosowanych ogranicze w zakresie chemikaliw (REACH) oraz utworzenia
Europejskiej Agencji Chemikaliw, zmieniajce dyrektyw 1999/45/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady oraz uchylajce rozporzdzenie Rady (EWG) nr 793/93 i
rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak rownie dyrektyw Rady 76/769/EWG i
dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE.
2.1.2.6. Zmiany niemajce wpywu na polski tekst

W przypadkach, w ktrych akt zmieniajcy wprowadza zmian niemajc adnego wpywu

na tre polskiego tumaczenia, naley postpowa w sposb zilustrowany na poniszych
przykadach:
Przykad 1:
W przypadku gdy tumaczony jest dokument wprowadzajcy zmian do istniejcego
dokumentu, a w polskim tumaczeniu poprzedniej wersji tekstu znajduje si ju poprawna
wersja terminu/wyraenia (np. poniewa tumacz dobrze przetumaczy bdny orygina):

motywy powinny by jednakowe we wszystkich wersjach jzykowych, wic na wasn

rk nie naley niczego dodawa ani wykrela w motywie dotyczcym zmian
niemajcych wpywu na tekst polski. To DG redagujca tekst powinna w konsultacji z
DGT sprawdzi wczeniej, ktre wersje trzeba zmieni lub sprostowa, i umieci
odpowiedni informacj w motywach (atwym rozwizaniem byoby umieszczenie w
motywach oglnej informacji, e dana zmiana / poprawka dotyczy tylko niektrych
wersji jzykowych). Praktyka jest niestety inna i w tego rodzaju aktach czsto motywy
nic nie mwi na temat braku poprawnoci niektrych wersji.

cay tekst artykuu i punktu zawierajcego zmian naley zastpi poniszym tekstem:
[Nie dotyczy polskiej wersji jzykowej.]

Jest to oczywicie sytuacja wyjtkowa a dodatki w nawiasach kwadratowych musz by

zawsze ustalane ze Sub Prawn, gdy wszystkie zmiany tekstu musz by rejestrowane.
Powinno si wwczas powiadomi o takim dodatku rwnie osob zamawiajc tumaczenie
i osob odpowiedzialn za dany tekst w danej DG.
Przykad 2:
(e)

The term dangerous shall be replaced by the term hazardous;

Jako e w polskiej wersji jzykowej termin dangerous jest tumaczony tak samo jak hazardous,
stosuje si zapis:
e) [Nie dotyczy polskiej wersji jzykowej].

81

2.1.3. Odesania w tekcie

2.1.3.1. Odesanie a odniesienie

Odesanie w akcie prawnym to inaczej przepis odsyajcy. Suy on zapewnieniu

skrtowoci lub spjnoci i odsya do innego, rwnie obowizujcego, przepisu.
Odniesienie jest natomiast pojciem oglnym. W przypadku transponowania dyrektyw
odniesienie w tekcie ustawy (w formie przypisu) wskazuje, jaka dyrektywa zostaa w tej
ustawie transponowana do prawa krajowego. Ta ustawa pozostaje jednak samodzielnym
aktem prawnym i dyrektywa zasadniczo ani jej nie uzupenia, ani nie obowizuje rwnolegle.
Zatem w kontekcie prawodawstwa krajowego naley mwi o odniesieniach do dyrektywy
zawartych w prawie krajowym.
Uwaga!
Angielskie sowo reference nie zawsze oznacza odesanie, zalenie od powyszego
kontekstu moe ono oznacza rwnie odniesienie.
2.1.3.2. Odesania wewntrzne i zewntrzne
Odesanie wewntrzne wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie prawnym.
Odesanie zewntrzne wskazuje na inny akt prawa unijnego lub innego.
Musz one by precyzyjne i umoliwia adresatowi atwe dotarcie do wskazanego tekstu.
Przykad odesania wewntrznego:
1. Zagroenia rodowiska preparatami ocenia si za pomoc jednego lub kilku sposobw
podanych poniej: a) za pomoc metody konwencjonalnej opisanej w zaczniku III []
Procedura kontroli okrelona w art. 15 ma zastosowanie do [].

Przykad odesania zewntrznego:

b) przez okrelenia niebezpiecznych dla rodowiska waciwoci preparatu, koniecznych dla
dokonania waciwej klasyfikacji zgodnie z kryteriami wymienionymi w zaczniku VI do
dyrektywy 67/548/EWG.

2.1.3.3. Odesania do Dziennika Urzdowego

Odesanie do Dziennika Urzdowego moe mie form pen, skrcon albo form skrtu.
Wersj pen, tj. Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej, stosuje si:

w tekcie;

w formuach dotyczcych wejcia w ycie aktw;

82

w sprostowaniach dotyczcych danego Dziennika Urzdowego (patrz rwnie wersja

skrcona).

Wersja skrcona Dziennik Urzdowy stosowana jest:

w przypisach:
Zob. s. niniejszego Dziennika Urzdowego.
Dotychczas nieopublikowane (nieopublikowana) w Dzienniku Urzdowym.

w tekstach mniej oficjalnych.

Natomiast skrt, tj. Dz.U. L, Dz.U. C, Dz.U. C ... A, Dz.U. C ... E stosuje si:

we wszystkich innych przypisach:

(1)Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 1.
Dz.U. C 48 A z 24.2.2005.

w tabelach:
Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 4.

W przypadku aktw sprzed 31 stycznia 2003 r. (wcznie) podaje si odesanie do Dziennika

Urzdowego Wsplnot Europejskich.
Wewntrz tekstu powinno unika si uywania nastpujcego zapisu: (Dz.U. L 230 z
28.8.2002, s. 7).
Odesanie do Zbioru Orzecze (wyroki i orzeczenia Trybunau Sprawiedliwoci i Sdu
Pierwszej Instancji) ma nastpujc form:

Zb.Orz. w przypadku odesania do orzecze i wyrokw opublikowanych po 1 maja

2004 r.:
sprawa [numer] [tytu], Zb.Orz. [rok], s. [], pkt [...]
Case C-254/08 Futura Immobiliare and Others [2009] ECR I-6995, paragraph 34
sprawa C-254/08 Futura Immobiliare i in., Zb.Orz. 2009, s. I-6995, pkt 34

wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytu], Zb.Orz. [rok], s. [], pkt [...]
Judgment of 9 November 2006 Case C-344/05 Commission v Greece (ECR 2006, p.
II-127, paragraph 17)
wyrok z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie C-344/05 Komisja przeciwko Grecji,
Zb.Orz. 2006, s. II-127, pkt 17

83

Rec. (skrt francuski) w przypadku odesania do orzecze i wyrokw sprzed 1 maja

2004 r.:
sprawa [numer] [tytu], Rec. [rok], s. [], pkt [...]
wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytu], Rec. [rok], s. [], pkt [...]
Judgment of 15 January 1986 in Case 52/84 Commission v Belgium (ECR 1986, p.
89, paragraph 12).
wyrok z dnia 15 stycznia 1986 r. w sprawie 52/84 Komisja przeciwko Belgii, Rec.
1986, s. 89, pkt 12

Tytuy spraw zapisujemy pismem prostym (w wersji angielskiej czsto jest kursywa, ale nie
ma ona uzasadnienia, bo to tytu skrcony).
Podajc rok po Rec. oraz Zb.Orz., w polskiej wersji nie stosujemy nawiasw kwadratowych,
ktre czsto wystpuj w wersji angielskiej.
Uwaga!
Skrty Dz.U. i Zb.Orz. pisze si bez spacji.
2.1.3.4. Odesania do czci aktw prawnych

W przypadku odesania do przepisu konieczne jest wskazanie jednego lub kilku elementw.
Poszczeglne jednostki podziau wymieniane s w kolejnoci malejcej pod wzgldem
hierarchii tekstu, tj. art. [...] ust. [...] pkt [...] lit. [...] tiret [...] bez przecinkw po kolejnych
jednostkach redakcyjnych. Na kocu wymienia si nazw aktu prawnego.
Przykad:
art. 53 ust. 2 dyrektywy 78/660/EWG,
art. 1 ust. 1 zdanie drugie

W przypadku gdy wymienia si elementy tej samej grupy podziau, przy czym jednemu lub
kilku z nich towarzysz bardziej szczegowe elementy odesania, naley powtrzy nazw
podziau dla kadego odesania:
art. 1 i art. 2 ust. 1 (a nie: art. 1 i 2 ust. 1),
ust. 1 pkt 5 i ust. 2 akapit drugi (a nie: ust. 1 pkt 5 i 2 akapit drugi).

Uwaga!
Jeli w wyliczeniu wystpuj jedynie kolejno nastpujce po sobie cyfry, naley wymieni
kad z nich z osobna, tj. art. 2, 3 i 4 (a nie: art. 24), poniewa zapis taki moe oznacza
przykadowo celowe pominicie artykuu 3a.
EN

FR

PL

Odesanie do elementw w ramach jednego artykuu

Article 1

article premier

art. 1

Article 2

article 2

art. 2

84

Article 2a

article 2 bis

art. 2a
(bez spacji midzy cyfr i
liter)

Article 2 (1)

article 2 paragraphe 1

art. 2 ust. 1

Article 2a (1)

article 2 bis paragraphe 1

art. 2a ust. 1

Article 2 (a)

article 2 paragraphe a

art. 2 lit. a)

Article 2 (1) (a)

article 2 1er paragraphe point a)

art. 2 ust. 1 lit. a)

Article 2a (1) (a)

article 2 bis paragraphe 1 point art. 2a ust. 1 lit. a)

a)

Article 2 (2) and (3)

article 2 paragraphe
paragraphe 3

Articles 1, 2 and 4

articles 1er, 2 et 4

art. 1, 2 i 4

Articles 2 to 4

articles 2 4

art. 24

Articles 1 to 4 and 9

les articles 1er 4 et 9

art. 14 i 9

et art. 2 ust. 2 i 3

Odesania do jednostek nienumerowanych podajemy sown form liczebnika porzdkowego,

ktry stoi zawsze po rzeczowniku (np. art. 2 akapit pierwszy tiret trzecie). Z zaoenia bdne
jest liczenie jednostek numerowanych od koca (np. akapit ostatni), mimo to w tumaczeniu
naley zachowa zgodno z oryginaem.
Powysze zasady w ograniczonym zakresie dotycz zacznikw. Jednostki struktury
zacznikw czsto maj wasne nazwy, ktre naley stosowa. Czsto nie s one podane
explicite w odesaniu w jzyku rodowym.
Przykadowo: odesanie: In Chapter IV.A.1 of Annex II, naley rozpisa: W zaczniku II
rozdzia IV sekcja A pkt 1 (po sprawdzeniu, e IV to faktycznie rozdzia, a A to faktycznie
sekcja). Obowizuje tutaj rwnie podstawowa zasada o ustawieniu struktur od najwyszej do
najniszej. Nie stosujemy podwjnego w (np. *w zaczniku II w rozdziale IV sekcja A -- mogoby oznacza, e zacznik jest zawarty w rozdziale). Wszystkie nisze jednostki w
takim przypadku podawane s w mianowniku.
Wyjtkiem od zasady od najwyszej jednostki do najniszej s przypadki, w ktrych
zacznik bezporednio poprzedza nazw aktu prawnego (np. In Chapter IV.A.1 of Annex II to
Regulation ...). W takim przypadku waciwym tumaczeniem jest W rozdziale IV sekcja A
pkt 1 w zaczniku II do rozporzdzenia ...). Ze wzgldw skadniowych zacznik pojawia si
wtedy bezporednio przed do i moliwe jest powtrzenie przyimka w.
Inne poprawne przykady:
W pkt 32fa zacznika XX do Porozumienia [EOG] dodaje si, co nastpuje lub
W pkt 32fa w zaczniku XX do Porozumienia dodaje si, co nastpuje ...
W rozdziale III cz 2 w zaczniku I do Porozumienia [EOG] wprowadza si nastpujce
zmiany ...

85

2.1.3.5. Zwany dalej

Jeli akt ma skrcon nazw (zwykle wprowadzan przez wyraenie zwany/-a/-e dalej [],
jest ona uywana w przypadku pniejszych odniesie w danym tekcie.
W przypadku umw wskazane jest wprowadzanie nazw skrconych przy uyciu wyraenia
zwany dalej .
Wyraenia zwany dalej uywamy w przypadkach, gdy analogicznego wyraenia uyto w
jzyku rdowym.
Przykad:
Having regard to the Agreement on the European Economic Area, as amended by the Protocol
adjusting the Agreement on the European Economic Area, hereinafter referred to as the
Agreement, and in particular Article 98 thereof
uwzgldniajc Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zmienione Protokoem
dostosowujcym Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zwane dalej
Porozumieniem, w szczeglnoci jego art. 98

Jeli w jzyku rdowym nie uyto takiego wyraenia, nie uywamy go w jzyku polskim.
Podajemy wwczas form w mianowniku w nawiasie.
Przykad:
The Commission has received a complaint pursuant to Article 5 of Council Regulation (EC) No
384/96 (the basic Regulation).
Komisja otrzymaa skarg zoon zgodnie z art. 5 rozporzdzenia Rady (WE) nr 384/96
(rozporzdzenie podstawowe).

2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych

Definicje wprowadza si sowem oznacza lub oznaczaj:

Przykad:
Customs office means any office at which all or some of the formalities laid down by customs
rules may be completed.
Urzd celny oznacza kady urzd, w ktrym mog zosta dokonane, w caoci lub w czci,
formalnoci przewidziane przepisami celnymi.
Customs authorities means the authorities responsible inter alia for applying customs rules.
Organy celne oznaczaj organy uprawnione midzy innymi do stosowania przepisw prawa
celnego.

2.1.3.7. Spjno formalna i materialna

Terminologia stosowana w danym akcie prawnym musi by spjna zarwno wewntrznie, jak
i z aktami ju obowizujcymi, zwaszcza z aktami w tej samej dziedzinie.
Wyrnia si dwa rodzaje spjnoci:

spjno formaln i

86

spjno materialn.

Spjno formalna oznacza, e te same terminy s stosowane do wyraenia tych samych

poj i identyczne terminy nie mog by stosowane do wyraenia rnych poj. Pozwala to
unikn wieloznacznoci, sprzecznoci i wtpliwoci co do znaczenia terminu. Zasada
zachowania spjnoci formalnej obowizuje w odniesieniu do przepisw danego aktu, aktw
z nim powizanych i innych aktw z tej samej dziedziny.
Spjno materialna polega na zapewnieniu logiki caego aktu. Tekst aktu nie moe bowiem
zawiera sprzecznoci. Przyjte definicje musz by stosowane w caym tekcie.
Zdefiniowane terminy musz by uywane w sposb jednolity, a ich tre nie moe odbiega
od przyjtych definicji.
Na zasady te naley zwrci szczegln uwag, tumaczc akty zmieniajce, wykonawcze i
delegowane stanowi one spjn cao z aktem podstawowym. Z tego wzgldu
terminologia w aktach zmieniajcych, delegowanych i wykonawczych musi by spjna z
terminologi aktw podstawowych, nawet jeli IATE podaje inne terminy.
Tumaczc akty zmieniajce, przepisy wykonawcze czy akty delegowane, naley rwnie
sprawdzi, czy dany akt podstawowy nie zosta sprostowany lub zmieniony.

87

2.2.

ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE

W niniejszym rozdziale omwiono rnego rodzaju czsto pojawiajce si w dokumentach

sformuowania, ktrych tumaczenie nastrcza nierzadko trudnoci. S to w wikszoci
terminy prawnicze, charakterystyczne dla unijnego dorobku prawnego niemajce dokadnych
odpowiednikw w prawie krajowym. Ustalone ekwiwalenty w jz. polskim uwzgldniaj
kontekst prawa europejskiego i skutki prawne, jakie niesie ze sob stosowanie takich, a nie
innych fachowych okrele.
2.2.1. Repeal vs. Delete
repeal (fr. abroger) uchyla / traci moc (dotyczy caoci aktu prawnego)
delete (fr. supprimer) skrela (dotyczy fragmentu aktu prawnego)
Forma traci moc jest uywana wycznie w przepisie uchylajcym w czci normatywnej
aktu prawnego.
Przykady:
W przepisie uchylajcym:
Regulation (EC) No XXXX shall be repealed with effect from 1 January 2007.
Rozporzdzenie (WE) nr XXXX traci moc ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2007 r.
W motywach aktu prawnego:
Regulation (EC) No XXXX should be repealed.
Naley uchyli rozporzdzenie (WE) nr XXXX.
Article 21 shall be deleted.
Skrela si art. 21.

2.2.2. Legislation
Union legislation (fr. lgislation de lUnion) prawodawstwo unijne
national legislation (fr.lgislation nationale) prawodawstwo krajowe, przepisy krajowe
Uwaga! Termin legislation w kontekcie unijnym moe oznacza ustawodawstwo, jeeli
wiadomo, e odnosi si wycznie do aktw ustawodawczych (przyjmowanych w ramach
procedury ustawodawczej, ang. legislative acts) w odrnieniu od aktw o charakterze
nieustawodawczym (ang. non-legislative acts). Jeeli uycie terminw legislation, legislative
nie odnosi si wycznie do opisanych powyej przypadkw (zwykych i specjalnych procedur
ustawodawczych), wskazane jest uycie oglniejszych okrele: legislacja, prawodawstwo.
2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect
enter into force wejcie w ycie
88

application - stosowanie
take effect/ become efective stawa si skutecznym
Przykady:
This Regulation shall enter into force on...
Niniejsze rozporzdzenie wchodzi w ycie w dniu...
This regulation [article] shall apply from...
Niniejsze rozporzdzenie [niniejszy artyku] stosuje si od dnia...
This decision takes effect/ becomes effective from...
Niniejsza decyzja staje si skuteczna od dnia

Wyraenie upon the entry into force tumaczymy z chwil wejcia w ycie.
Zwrot Regulation X has exhausted its effects, ktry pojawia si niekiedy w motywach, naley
tumaczy: rozporzdzenie X nie wywouje ju skutkw.
2.2.4. Transpose vs. implement
Termin implement ma szerszy zakres pojciowy ni termin transpose. Transpozycja polega
wycznie na wprowadzeniu przepisw aktu normatywnego przyjtego na szczeblu UE/WE
(najczciej dyrektywy, ale nie tylko) do aktw prawa krajowego (jest to swego rodzaju
przepisanie tych przepisw do prawa krajowego), co wie si nastpnie z przyjciem,
publikacj i wejciem w ycie danych aktw krajowych.
Czasownik transpose naley tumaczy: transponowa, a rzeczownik transposition:
transpozycja.
Termin implementation (tumaczony jako wykonanie w odniesieniu do aktw prawnych
UE/WE) obejmuje swoim zakresem znaczeniowym transpozycj danego aktu UE oraz
podjcie wszelkich czynnoci w celu zapewnienia stosowania odnonych przepisw
krajowych w praktyce.
Przykad: w ustawie krajowej na podstawie dyrektywy zapisano, e kierowcy TIR-w maj
rejestrowa czas spdzony za kierownic to jest ju transpozycja, ale dopiero cz
wdroenia. Wdroenie obejmuje rwnie wprowadzenie kontroli, ustalenie organw
odpowiedzialnych itp.
Niestety omawiane terminy czsto stosowane s niejednolicie i niekonsekwentnie w rnych
wersjach jzykowych. Dlatego istotne jest zbadanie kontekstu, w jakim uyto danego pojcia,
aby mc dokona prawidowego wyboru polskiego odpowiednika.
Sowo implementation jest rwnie uywane w kontekcie uprawnie wykonawczych (ang.
implementing powers) Komisji. Na podstawie art. 291 ust. 2 Traktatu FUE akty prawne mog
powierza Komisji, ewentualnie Radzie, uprawnienia do przyjmowania aktw wykonawczych
(ang. implementing acts). W przypadku tytuw tego rodzaju aktw (rozporzdze, dyrektyw,
decyzji) sowo implementing zawsze naley tumaczy jako wykonawczy/-a/-e.
Pojcie implementation nie ogranicza si tylko do wykonywania aktw prawnych UE/WE i
jest czsto uywane w odniesieniu do innych aktw, programw, strategii. Jako zasad mona
przyj, e pojcie implementation tumaczymy jako:
89

wykonanie lub wdroenie w odniesieniu do aktw prawnych UE/WE

wdraanie w przypadku nowo stworzonych rozwiza, ktre dopiero maj by

stosowane (programy, systemy, modele);

wdraanie lub wprowadzanie w ycie w przypadku przepisw;

wykonanie lub realizacja w przypadku ju obowizujcych wytycznych, strategii

czy programw.

Przykady uycia i tumaczenia terminw implement / implementation w rnych

konktekstach:
Commission Regulation (EC) No XXXX implementing Council regulation
Rozporzdzenie Komisji (WE) nr XXXX w sprawie wykonania rozporzdzenia Rady (co
oznacza to samo co: rozporzdzenie w sprawie wprowadzenia w ycie przepisw
wykonawczych do rozporzdzenia)
implementing regulation rozporzdzenie wykonawcze
implementing rules przepisy wykonawcze
financial implementation realizacja finansowa
budget implementation wykonanie budetu
implementing body organ wykonawczy
implementing agency agencja wdraajca
The Delegated Regulation implements Directive XXXX
Rozporzdzenie delegowane stanowi wykonanie dyrektywy XXXX

2.2.5. Established in vs. nationality

Established in

zasadniczo uywane jest w odniesieniu do osb prawnych i oznacza majca

siedzib/ z siedzib w. Spka moe mie gwna siedzib w jednym kraju, a inne
siedziby w innych krajach.

Przykad:
Any company from Croatia, whether or not established in the Community
Kada spka z Chorwacji, posiadajca siedzib lub jej nieposiadajca we Wsplnocie/ z
siedzib we Wsplnocie bd poza ni

90

jeli established in dotyczy osoby fizycznej, to oznacza prowadzca dziaalno

(gospodarcz)
[por.
freedom
of
establishment

swoboda
przedsibiorczoci/prowadzenia dziaalnoci gospodarczej].

Nationality

odnosi si zwykle do osb fizycznych i w kontekcie prawnym sowo to naley

tumaczy jako obywatelstwo.

jeeli nationality odnosi si do osoby prawnej, mona zastosowa wyraenie

przynaleno pastwowa (pojecie szersze od sowa obywatelstwo).
2.2.6. na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem, w drodze rozporzdzenia,
zgodnie z rozporzdzeniem itp.

1) Skutek prawny osignity w powoywanym przepisie

Przykady:
... amended by Regulation ... = ... zmieniony rozporzdzeniem [zmian wprowadza si w
treci tego wanie rozporzdzenia]
... Committe established by Art. XX = komitet powoany w art. XX [w art. XX powouje si
komitet YY]
... obligations under Article XX = ... zobowizania na mocy art. XX [w art. XX nakada si
okrelone zobowizania]
... as determined under Article XX = ... jak okrelono w art. XX [w art. XX okrela si
szczegowo np. warunki]
Wyraenia na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem i w drodze rozporzdzenia, czy te
wprowadzony na mocy art. XX, wprowadzony art. XX, wprowadzony w art. XX uwaa si za
synonimy. Zalecan form jest w tym przypadku stosowanie narzdnika. Dotycz one
sytuacji, w ktrych skutek prawny jest osignity w danym akcie prawnym lub jego
przepisie.
Angielskim odpowiednikiem takich wyrae s najczciej: by, in, under.
W takim znaczeniu bdne jest przede wszystkim uywanie odpowiednika zgodnie z.
Angielskie konstrukcje z by + tytu aktu prawnego (np. by Regulation 1044/2001) tumaczy
si na polski, zwyczajowo uywajc narzdnika.
2) Odesanie do normy kompetencyjnej
Przykadowo: art. XX stanowi: Po rozpatrzeniu wniosku Komisja udziela zezwole .... W
momencie udzielania zezwolenia Komisja odwouje si do swoich uprawnie okrelonych w
art. XX: Na podstawie art. XX Komisja po rozpatrzeniu wniosku udziela zezwolenia na....
W takim przypadku w jzyku polskim stosuje si najczciej wyraenie na podstawie.
Angielskim odpowiednikiem takich wyrae najczciej jest: pursuant to, under [uywane
czsto niekonsekwentnie].
Przykady:
opinion of the Commission pursuant to Article 294(7)(c) TFEU opinia Komisji na
podstawie art. 249 ust. 7 lit. c) TFUE
91

Following a request an expiry and interim review pursuant to Articles 11(2) and 11(3) of the
basic Regulation was initiated W nastpstwie zoenia wniosku wszczto przegld
wyganicia i przegld okresowy na podstawie art. 11 ust. 2 i 11 ust. 3 rozporzdzenia
podstawowego
W takim znaczeniu sugeruje si unikanie odpowiednika na mocy.
W szczeglnym przypadku, gdy w jzyku angielskim pojawia si wyraenie in the
application of Art. XX, prawidowym tumaczeniem jest tylko w zastosowaniu art. XX
3) Cytat, odwoanie si do normy, wskazanie na brak sprzecznoci
Przykadowo:
Zgodnie z art. 11 ust. 3 rozporzdzenia podstawowego moliwe jest wszczcie przegldu
okresowego ...
Art. 11 ust. 3 rozporzdzenia stanowi o moliwoci wszczcia przegldu okresowego ...
Wszczcie przegldu okresowego, o ktrym mowa w art. 11 ust. 3 rozporzdzenia
podstawowego, ....
W takim przypadku stwierdza si fakt brzmienia bd istnienia jakiego przepisu, bez
wskazywania na osignicie w nim skutku prawnego ani bez umocowania w nim dziaania.
Umocowanie takie moe pojawia si w kolejnym zdaniu (np. W zwizku z powyszym
Komisja wszczyna przegld okresowy...).
Do dyspozycji tumacza s w takim przypadku rnorodne rodki, w tym m.in.: zgodnie z,
stanowi.
Bdne w takim przypadku s wyraenia: na mocy, na podstawie.
Inna konstrukcja: o ktrym mowa w art. XX.
2.2.7. Przepisy vs. postanowienia
Wystpujce czsto w aktach prawnych angielskie sowo provisions moe mie w jzyku
polskim dwojakie znaczenie, w zalenoci od rodzaju aktu, do ktrego si odnosi. I tak:

Przepisy w aktach autorytatywnych (dyrektywach, rozporzdzeniach, ustawach

itp.)

Postanowienia w umowach zawieranych midzy rwnorzdnymi stronami (np.

w traktatach)

2.2.8. Umowa o co czy o czym

umowa o co/na co: jeli wymienione s wiadczenia, do ktrych zobowizuje si jedna
strona
Przykady
umowa o prac
umowa o dzieo
umowa na dostawy broni

umowa o czym: jeli wymienione s wiadczenia, do ktrych zobowizuj si obie strony

92

Przykad
umowa o wymianie handlowej

(za Sownikiem poprawnej polszczyzny)

2.2.9. Without prejudice
Jeeli without prejudice odnosi si do aktu prawnego lub jego czci, stosujemy wyraenie
nie naruszajc, uywajc sowa przepisy
Przykady
Without prejudice to Article 19
Nie naruszajc przepisw art. 19
Without prejudice to Council Regulation
Nie naruszajc przepisw rozporzdzenia Rady
This decision shall be without prejudice to the Commission Decision
Niniejsza decyzja nie narusza przepisw decyzji Komisji

Ale jeeli without prejudice odnosi si do czego innego, uywamy wyraenia bez uszczerbku
Przykady
Its provisions were without prejudice to the application of Article 82
Jej przepisy pozostaj bez uszczerbku dla stosowania (postanowie) art. 82
Without prejudice to controls related to
Bez uszczerbku dla kontroli zwizanych z

Stosujc powysze zasady, naley unika bdnych gramatycznie zda, w ktrych podmiot
zdania imiesowowego moe by niejasny np.
*Nie naruszajc przepisw ust. 1, kury kwalifikuj si do transportu ....

2.2.10. If appropriate
Za poprawne tumaczenie wyraenia if appropriate w zalenoci od kontekstu mona uzna
nastpujce ekwiwalenty w jz. polskim:
w miar potrzeb, w stosownych przypadkach, w uzasadnionych przypadkach, w razie
potrzeby, jeli jest to uzasadnione, w odpowiednich przypadkach
2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission
Komisja Europejska posiada w innych pastwach swoje:

przedstawicielstwa (ang.: representations) w pastwach czonkowskich UE

93

delegatury (ang.: delegations) w krajach trzecich (niebdcych pastwami

czonkowskimi UE)

Pastwa posiadaj przy UE swoje:

stae przedstawicielstwa (ang.: permanent representations) dotyczy to pastw

czonkowskich

misje (ang.: missions) w przypadku pastw trzecich.

Pastwa maj rwnie misje dyplomatyczne przy innych organizacjach.

Przykady
Stae Przedstawicielstwo RP przy NATO (ang. Permanent Delegation of RP to NATO)
Stae Przedstawicielstwo RP przy Biurze ONZ (ang. Permanent Mission of RP to UN)

2.2.12. Export & import

Angielski termin export tumaczymy jako wywz, natomiast import jako przywz, oprcz
przypadkw szczeglnych, ktre nie dotycz towarw:
np. eksport energii
eksport usug
eksport wiadcze (konkretny kontekst ubezpiecze spoecznych)
2.2.13. Legislative
Naley zwrci uwag, e sowo legislative jest uywane w Traktacie o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej w szczeglnym sensie: odrnia si w ten sposb akty prawne ustawodawcze
(legislative) od aktw prawnych nieustawodawczych (non-legislative). W przypadku
odwoania do tego typu aktw, przyjmowana w ramach procedury ustawodawcznej
(legislative procedure) naley stosowa taki wanie odpowiednik. W wikszoci innych
przypadkw, gdzie sowo legislative jest uywane w szerszym sensie, odpowiednikiem bdzie
przymiotnik prawodawczy.
2.2.14. Shall
Angielski czasownik modalny shall jest uywany w czci normatywnej aktw prawnych (w
artykuach), w przepisach, ktre maj charakter obligatoryjny, nakadaj zobowizanie. W
jzyku francuskim i niemieckim zasadniczo uywa si w takich przypadkach trybu
oznajmujcego czasu teraniejszego. Rwnie w jzyku polskim zasadniczo stosuje si czas
teraniejszy.
W wypadku, gdy w tekcie oryginau sowo shall wyraa zobowizanie do jednorazowego
wykonania danej czynnoci w przyszoci, z podaniem konkretnej daty jej wykonania,
dopuszczalne jest uycie w tekcie polskim czasu przyszego.
Istniej jednak wyjtki od tej zasady. Czasami niezbdne jest wyraenie explicite
zobowizania przez uycie czasownika musie lub zakazu przez uycie konstrukcji nie mc
(=shall not). Dzieje si tak w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, e wypowied z uyciem

94

czasownika w trybie oznajmujcym czasu teraniejszego moe by uznana za wypowied o

charakterze czysto oznajmujcym. Najlepiej zobrazowa takie sytuacje na przykadach:
Przykad 1:
The Authority shall develop a common approach to the identification and measurement of
systemic importance, including quantitative and qualitative indicators as appropriate. These
indicators shall be a critical element in the determination of appropriate supervisory actions.
EBA opracowuje wsplne podejcie do identyfikacji i mierzenia znaczenia systemowego, w
tym w stosownych przypadkach wskanikw ilociowych i jakociowych. Wskaniki te musz
mie kluczowe znaczenie przy okrelaniu odpowiednich dziaa nadzorczych.

Tumaczenie wskaniki te maj kluczowe znaczenie, mogoby by odczytane jako komentarz,

a nie jako zobowizanie do ich stosowania.
Przykad 2:
Member States shall endeavour to ensure that beneficiaries of international protection have
access to appropriate schemes for the assessment, validation and accreditation of their prior
learning. Any such measures shall respect Articles 2(2) and 3(3) of Directive 2005/36/EC ...
Pastwa czonkowskie d do zapewnienia beneficjentom ochrony midzynarodowej
dostpu do odpowiednich systemw oceny, nostryfikowania i zaliczania ich wczeniejszego
ksztacenia. Wszystkie takie rodki musz by zgodne z art. 2 ust. 2 i art. 3 ust. 3 dyrektywy
2005/36/WE

Tumaczenie wszystkie takie rodki s zgodne z art. mogoby by odczytane jako stwierdzenie
ich zgodnoci (uwaa si je za zgodne). Chodzi natomiast o to, e rodki takie musz by
zaprojektowane z poszanowaniem powoanych przepisw.
Przykad 3:
Measures adopted pursuant to this Article shall not interfere with Member States' competences
in deciding on the implementation of health technology assessment conclusions
rodki przyjte zgodnie z niniejszym artykuem nie mog kolidowa z kompetencjami pastw
czonkowskich w zakresie decydowania o wprowadzaniu w ycie wnioskw z oceny technologii
medycznych

Tumaczenie nie koliduj oznaczaoby, e uwaa si je za niekolidujce (przykad z

przeczeniem, analogiczny do przykadu 2).
Przykad 4:
from 1 January 2013, ventilation fans shall not have a lower target energy efficiency than as
defined in Annex I
od dnia 1 stycznia 2013 r. wentylatory przeznaczone do systemw wentylacji nie mog mie
docelowej sprawnoci energetycznej o wartoci niszej ni okrelona w zaczniku I

Tumaczenie nie maj nie byoby odebrane jako zakaz.

2.2.15. provide for
Prawidowe, najczciej uywane tumaczenia tego wyraenia to przewidywa, okrela.
The Directive provides for three solutions.
Dyrektywa przewiduje trzy rozwizania.

Powysza konstrukcja, w ktrej podmiotem jest akt prawny lub konkretny przepis, jest
uznana za poprawn.
Naley unika tumaczenia provide for czasownikami takimi, jak zapewni, umoliwi,
pozwoli, poniewa s to czasowniki zarezerwowane dla innego rodzaju zobowiza w akcie
prawnym.
95

Each Member State shall provide for the effective possibility to appeal against the ...
*Kade pastwo czonkowskie zapewnia skuteczn moliwo odwoywania si do sdu od
decyzji o ...
Kade pastwo czonkowskie przewiduje skuteczn moliwo odwoywania si do sdu od
decyzji o ...

Wyraenie as provided for in [Article XX] naley tumaczy jak okrelono w [art. XX] lub jak
przewidziano w [art. XX]. Niepoprawna jest form *zgodnie z [art. XX].
Niekiedy mona uy po prostu konstrukcji przewidziany w lub okrelony w, ale trzeba
wwczas upewni si, czy imiesw czy si z waciwym rzeczownikiem.
Czasowniki lay down i provide for mog wystpowa obok siebie, co niekoniecznie oznacza,
e naley je rozumie inaczej. Dla rozrnienia naley tumaczy odpowiednio: okrela i
przewidywa.
2.2.16. Unless
Wyraenie unless w aktach prawnych zaleca si tumaczy wyraeniem chyba e. Po
wyraeniu chyba e moliwe jest utrzymanie takiej samej formy zdania (z przeczeniem lub
bez przeczenia) jak w oryginale.
The Agreement shall be tacitly renewed on a yearly basis unless one of the Parties denounces
it in writing six months before the date of expiry.
Umow przedua si automatycznie kadorazowo na kolejny rok, chyba e ktra ze Stron
wypowie j w formie pisemnej na sze miesicy przed upywem daty kocowej jej
obowizywania.

96

3.

MATERIAY I POMOCE
3.1.

GDZIE ZNALE AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY?

3.1.1. EUR-Lex
3.1.1.1.Podstawowe informacje
EUR-Lex (http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm) jest podstawowym narzdziem dostpu do
unijnych aktw prawnych. Internetowy serwis, ktrego opracowaniem zajmuje si Urzd
Publikacji, umoliwia dostp zarwno do papierowych wyda Dziennika Urzdowego Unii
Europejskiej w formie elektronicznej, jak rwnie do innych formatw tekstu (np. HTML i
DOC).
Strona wyszukiwania (http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl) umoliwia
wyszukiwanie dokumentu z wykorzystaniem wielu kryteriw, m.in. numeru naturalnego,
numeru Celex, adresu publikacyjnego w Dzienniku Urzdowym, daty wydania itd. Numer
Celex to jednolity sposb kodowania aktw prawnych, a podstawowa zasada jego tworzenia
wyglda w nastpujcy sposb: kod rodzaju aktu prawnego (np. 3 dla aktu prawa wtrnego) +
rok (4 cyfry) + R (dla rozporzdzenia) lub L (dla dyrektywy) lub D (dla decyzji), a nastpnie
numer aktu. Przykadowo dyrektywa o numerze naturalnym 414/91 oznaczona jest numerem
CELEX: 31991L0414.
W EUR-Lexie mona rwnie znale skonsolidowane teksty aktw prawnych (http://eurlex.europa.eu/RECH_consolidated.do). Teksty skonsolidowane jako takie nie maj mocy
prawnej, su jedynie wikszej przejrzystoci prawodawstwa. W razie wtpliwoci naley
odwoa si do tekstw poszczeglnych aktw zmieniajcych, wymienionych na pocztku
treci aktu skonsolidowanego.
W elektronicznej wersji EUR-Lexa mona rwnie znale skonsolidowane teksty traktatw
(Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o Unii Europejskiej) pod adresem:
http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/index.htm
Jak znale teksty aktw prawnych?
a) znajc numer naturalny, np. dyrektywa 91/414/EWG:
w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley
wybra opcj Numer naturalny, wpisa rok i numer dyrektywy;
b) znajc adres publikacyjny w Dzienniku Urzdowym np. (Dz.U. L 230 z 19.8.1991, s. 1):
w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley
wybra opcj Dziennik Urzdowy i wpisa odpowiednie elementy adresu publikacyjnego;
c) znajc fragment tekstu w dowolnym jzyku:
w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley
wybra opcj Sowa, wpisa odpowiedni fragment i wybra jzyk wyszukiwania; istnieje
moliwo wyszukiwania sw w samych tytuach lub w treci i w tytule.
d) znajc numer COM (dotyczy m.in. komunikatw Komisji i wnioskw legislacyjnych
Komisji):

97

w menu Wyszukiwanie proste http://eur-lex.europa.eu/RECH_menu.do?ihmlang=pl naley

wybra opcj Numer naturalny, zaznaczy opcj dok. KOM i wpisa odpowiedni rok i
numer.

3.1.1.2.Wybrane dokumenty
a) Regulamin pracowniczy (ang. Staff Regulations)
Tekst regulaminu pracowniczego jest zawarty w rozporzdzeniu nr 31 z 1962 r. (Celex:
31962R0031). Tekst by wielokrotnie zmieniany, w EUR-Lexie mona znale najbardziej
aktualn wersj skonsolidowan.
b) Protok w sprawie przywilejw i immunitetw Wsplnot Europejskich
Dokument ten stanowi cz Traktatu ustanawiajcego Jedn Rad i Jedn Komisj Wsplnot
Europejskich (traktat fuzyjny). Tekst w jzyku polskim mona znale na stronie EURLexu powiconej traktatom:
http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/index.htm
c) Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym
Tekst polski zosta opublikowany z numerem CELEX: 21994A0103(74)
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/pl/dd//11/52/21994A0103(74)PL.pdf
d) taryfa celna i kody TARIC
Nazwy pozycji Nomenklatury scalonej naley zawsze sprawdzi w najnowszej wersji
rozporzdzenia. Pozycje te s zawarte w rozporzdzeniu Komisji (WE) nr 948/2009 z dnia 30
wrzenia 2009 r. zmieniajcym zacznik I do rozporzdzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w
sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wsplnej Taryfy Celnej
Bardziej szczegowa klasyfikacja (omiocyfrowe kody TARIC) mona znale na stronach
wyszukiwarki TARIC:
http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Screen=0&re
directionDate=20110131
3.1.1.3. Formex
FORMEX to usuga Urzdu Publikacji umoliwiajca konwersj aktw prawnych w formacie
PDF do formatu RTF:
http://legiswrite.opoce.cec.eu.int/lgw/actions/setUpOjSearch.do
Na tej stronie mona zamwi w formacie RTF dowolny dokument opublikowany w
Dzienniku Urzdowym w dowolnym roku w formie dokumentu Word (znajc jego adres
publikacyjny).
http://legiswrite.opoce.cec.eu.int/lgw/actions/setUpClSearch.do

98

Na tej stronie mona pobra skonsolidowany tekst aktu prawnego w formacie RTF. W polu
Family naley poda numer CELEX bez pierwszej cyfry: np. 2000L0029 (zob. 3.1.1.1). W
Polu Layer/Couche nie trzeba wprowadza wartoci.

3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczeglnych instytucji

Oprcz bazy EUR-Lex dokumenty poszczeglnych instytucji mona znale dziki
nastpujcych wyszukiwarkom:

Rejestr dokumentw Komisji Europejskiej:

http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/recherche.cfm?CL=pl

Komunikaty prasowe Komisji Europejskiej:

http://europa.eu/rapid/searchAction.do

Przebieg midzyinstytucjonalnego procesu decyzyjnego:

Prelex: http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm

OEiL: http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp

Dokumenty Parlamentu Europejskiego:

http://www.europarl.europa.eu/registre/recherche/RechercheAvancee.cfm

Dokumenty Rady Unii Europejskiej:

http://register.consilium.eu.int/servlet/driver?page=Advanced&typ=&lang=EN&fc=R
EGAISEN&srm=25&md=100&cmsid=639

Dokumenty Trybunau Sprawiedliwoci:

http://curia.eu.int/jurisp/cgi-bin/form.pl?lang=pl
(Uwaga: Wszystkie wyroki/orzeczenia wydane od 2004 r. s tumaczone na polski i
mona je znale, korzystajc z powyszej wyszukiwarki. Orzeczenia Sdu Pierwszej
Instancji mog pojawia si w jzyku polskim z maym opnieniem. Jeli chodzi o
wyroki/orzeczenia sprzed 2004 r. dostpne s tumaczenia tylko kilkudziesiciu
najwaniejszych spraw.)

Tenders Electronic Daily, przetargi ogaszane w Dzienniku Urzdowym:

http://ted.europa.eu/

Prace komitetw w ramach procedury komitetowej:

http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?CLX=en

Decyzje Komisji Europejskiej w zakresie pomocy pastwa:

http://ec.europa.eu/community_law/state_aids/state_aids_texts_en.htm
3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczeglnych instytucjach

Wykaz struktury hierarchicznej w poszczeglnych instytucjach mona znale w oglnie

dostpnej bazie WhoIsWho:
http://europa.eu/whoiswho/index.htm
Cz nazw moe by jednak niedostpna w jzyku polskim.

99

Wiele nazw mona rwnie znale na stronach internetowych poszczeglnych instytucji oraz
w aktach prawnych powoujcych dane jednostki.
Naley zwrci uwag, e baza danych WhoIsWho nie jest aktualizowana na bieco.
Informacje dostpne w IATE i w innych dokumentach aktualizowanych na bieco mog by
bardziej aktualne.
W IATE mona znale midzy innymi nazwy komitetw wspierajcych Komisj.
3.2.

GDZIE ZNALE POTRZEBN TERMINOLOGI?

Podstawow baz terminologiczn, wspln dla wszystkich instytucji unijnych jest baza
IATE, dostpna pod adresem: http://iate.europa.eu/.
W bazie mona wyszukiwa odpowiedniki terminw we wszystkich jzykach urzdowych
Unii Europejskiej. Oprcz odpowiednikw w bazie mona rwnie znale definicje poj,
dokumenty rdowe, z ktrych termin pochodzi, oraz informacje o wiarygodnoci terminu (1
oznacza nisk wiarygodno, 4 bardzo wysok wiarygodno).
Oprcz tego terminologowie Komisji Europejskiej przygotowuj sownik terminw
udostpniany na stronie:
http://ec.europa.eu/translation/polish/guidelines/pl_guidelines_en.htm
Sownik ten zawiera rwnie terminy obowizujce, ktre nie znalazy si w IATE.
Naley pamita o tym, e IATE i sownik maj pierwszestwo zastosowania przed innymi
materiaami bdcymi rdem terminologii (takimi jak Eur-Lex i inne oglne materiay
referencyjne). Jednake istniej szczeglne sytuacje, w ktrych naley postpi inaczej, na
przykad tumaczc akt prawny zmieniajcy inny akt prawny, naley ze wzgldu na spjno
zastosowa tak terminologi, jakiej uyto w akcie zmienianym.

100

ZACZNIK
Nazwy miejscowoci i regionw
BELGIA
Krlestwo Belgii
Belgique / le Royaume de Belgique (FR)
Belgi / Koninkrijk Belgi (NL)
Belgien / Knigreich Belgien (DE)
Jzyki urzdowe Unii Europejskiej: niderlandzki (NL), francuski (FR), niemiecki (DE).
Podzia terytorialny Belgii jest dwojakiego rodzaju:
1) Podzia administracyjny na 3 autonomiczne regiony:
- region Flandrii,
- region Walonii,
- region stoeczny Brukseli.
Regiony dziel si na prowincje (z wyjtkiem regionu stoecznego Brukseli), ktre z kolei
dziel si na okrgi, a te na gminy (zob. tabela poniej). Formalnie kompetencje regionw
obejmuj m.in. kwestie administracji, infrastruktury, gospodarki, ochrony rodowiska.
2) Podzia na 3 wsplnoty, do ktrych kompetencji nale sprawy jzykowe, kultura,
edukacja, ochrona zdrowia:
- wsplnota flamandzka,
- wsplnota francuska,
- wsplnota niemieckojzyczna.
Wsplnoty sprawuj swoje kompetencje na czterech wydzielonych obszarach jzykowych:
Wsplnota flamandzka dziaa na obszarze niderlandzkojzycznym (= region Flandrii)
oraz na obszarze dwujzycznym Brukseli (= region stoeczny Brukseli).
Wsplnota francuska dziaa na obszarze francuskojzycznym (region Walonii z wyjtkiem
9 gmin prowincji Lige) oraz na obszarze dwujzycznym Brukseli (= region stoeczny
Brukseli).
Wsplnota niemieckojzyczna dziaa na obszarze niemieckojzycznym (9 gmin prowincji
Lige przy granicy z Niemcami).
W praktyce wadze regionu Flandrii postanowiy poczy swoje kompetencje z
kompetencjami instytucji wsplnoty flamandzkiej, tworzc zunifikowane wadze
(prawodawcze i wykonawcze) Flandrii, obejmujce swym zakresem dziaania zarwno region
Flandrii, jak i niderlandzkojzyczn cz ludnoci regionu stoecznego Brukseli. Siedzib
wadz Flandrii jest Bruksela, ktra jest rwnie stolic regionu Flandrii, mimo e nie ley na
jego terytorium (jest terytorialnie czci regionu stoecznego Brukseli).
(rda: en.wikipedia.org, www.flanders.be)

101

Nazwy kategorii jednostek podziau terytorialnego:

liczba NUTS liczba
rgion(s)
gewest(en)
Region
3 NUTS
3
region
1
province(s)
provincie(s)
Provinz(en)
10 NUTS
11*
prowincja
2
arrondissement(s) arrondissement(en) Arrondissement(s) okrg
43 NUTS
43
3
/ Bezirk(e)
commune(s)
gemeente(n)
Gemeinde(n)
gmina
FR

NL

DE

PL

communaut(s)

gemeenschap(pen)

Gemeinschaft(en)

wsplnota

* Jednostki na poziomie NUTS 2 odpowiadaj prowincjom, z wyjtkiem okrgu stoecznego

Brukseli, ktry nie dzieli si na prowincje i stanowi osobn jednostk NUTS 2 (a take NUTS
1, jako region, i NUTS 3, jako okrg).
Nazwy jednostek terytorialnych:
Nazwa miejscowa
Vlaanderen
(Vlaams Gewest)
Antwerpen
Vlaams Brabant
Oost-Vlaanderen
WestVlaanderen
Limburg
FR: Rgion
wallonne
(Wallonie)
DE: Wallonische
Region
(Wallonie)
Brabant wallon
Hainaut
Lige
Luxembourg
Namur
FR: Rgion de
BruxellesCapitale
NL: Brussels

Nazwy
alternatywne
Rgion
flamande
Anvers
Brabant
flamand
Flandre
Orientale
Flandre
Occidentale
Limbourg
Waals Gewest
(Walloni)

Waals
Brabant
FR: Luik
DE: Lttich

Luxemburg
Namen

Nazwa polska
Flandria
(region Flandrii)
Antwerpia
Brabancja
Flamandzka
Flandria
Wschodnia
Flandria
Zachodnia
Limburgia
Walonia (region
Walonii)

Brabancja
Waloska
Hainaut
Lige
Luksemburgia
Namur
Region (stoeczny)
Brukseli

102

Nazwa
miejscowa
Brussel*

Nazwy
alternatywne
Bruxelles*

Nazwa
polska
Bruksela*

Antwerpen
Leuven

Anvers
Louvain

Antwerpia
Leuven

Gent

Gand

Gandawa

Brugge

Bruges

Brugia

Hasselt
Namur

Namen

Hasselt
Namur

Wavre

Waver

Wavre

Mons
Lige

Bergen
NL: Luik
DE: Lttich
Aarlen
Namen

Mons
Lige

Arlon
Namur

Arlon
Namur

Hoofdstedelij
k Gewest

* Stolic regionu Flandrii i siedzib wadz Flandrii jest Bruksela, mimo e nie ley na
terytorium regionu Flandrii (jest terytorialnie czci regionu stoecznego Brukseli).

Nazwy miejscowoci majce polskie odpowiedniki:

nazwa miejscowa / nazwa
alternatywna
Antwerpen NL
Brugge NL
Brussel NL / Bruxelles FR

teksty typu 1

teksty typu 2

teksty typu 3

Antwerpia
Brugia
Bruksela

Antwerpia
Brugia
Bruksela

Gent NL
Oostende NL

Gandawa (Gent)
Ostenda

Gandawa
Ostenda

Antwerpen
Brugge
Brussel lub
Bruxelles
Gent
Oostende

Indeks nazw alternatywnych miejscowoci

Indeks zawiera nazwy miejscowoci w jzykach innych ni jzyk obowizujcy na danym
terenie. Nazwy te oznaczono kursyw; odsyacz (>) wskazuje nazw w jzyku
obowizujcym na danym terenie (drukiem prostym). Gwiazdk (*) oznaczono miejscowoci,
ktre maj polskie nazwy; decyzj o ewentualnym uyciu polskiej nazwy naley podj na
podstawie spisu Nazwy miejscowoci majce polskie odpowiedniki powyej, w zalenoci
od rodzaju tekstu. Indeks nie jest wyczerpujcy (zawiera tylko waniejsze nazwy).
Aarlen NL > Arlon FR
Aat NL > Ath FR
Antwerp EN > Antwerpen* NL
Anvers FR > Antwerpen* NL
Audenarde FR > Oudenaarde NL
Bastenaken NL > Bastogne FR
Bergen NL > Mons FR
Borgworm NL > Waremme FR
Bruges FR, EN > Brugge* NL
Brussels EN > Brussel* NL / Bruxelles* FR
Courtrai FR > Kortrijk NL
Doornik NL > Tournai FR
Furnes FR > Veurne NL
Gand FR > Gent* NL
Ghent EN > Gent* NL
Geldenaken NL > Jodoigne FR
103

Grammont FR > Geraardsbergen NL

Hoei NL > Huy FR
Le Coq FR > De Haan NL
Lau FR > Zoutleeuw NL
Lierre FR > Lier NL
Louvain FR > Leuven1 NL
1

Uwaga nie myli z miejscowoci Louvain-la-Neuve w Walonii, niemajc nazwy niderlandzkiej.

Luik NL > Lige FR

Lttich DE > Lige FR
Malines FR > Mechelen NL
Moeskroen NL > Mouscron FR
Namen NL > Namur FR
Nijvel NL > Nivelles FR
Ostende FR > Oostende* NL
Renaix FR > Ronse NL
Roulers FR > Roeselare NL
Saint-Nicolas FR > Sint Niklaas NL
Saint Trond FR > Sint-Truiden NL
Tirlemont FR > Tienen NL
Tongres FR > Tongeren NL
Waver NL > Wavre FR
Ypres FR > Ieper NL
Zinnik NL > Soignies FR
BUGARIA
Bugaria (BG)
Republika Bugarii
(, )
Jzyk urzdowy UE: bugarski (BG)
obyw. Bugar, Bugarka, Bugarzy
stol. Sofia, D. Sofii, Mc. Sofii
przym. sofijski
mieszk. sofijczyk, sofijka, sofijczycy
Uwaga: Jeeli w oryginale podano nazw geograficzn zapisan alfabetem bugarskim, naley
j poda w transkrypcji na jz. polski wedug zasad opisanych w Vademecum (pkt 1.1.2.3).
Podzia terytorialny
BG
rajon
rajon za planirane
obast/oblast
obsztina

PL
region
region statystyczny
obwd
gmina

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

104

liczba
2
6
28
278

Regiony (NUTS 1)
BG

Transkrypcja PL
Sewerna i Jugoiztoczna
Bugaria
Jugozapadna i Juna Centralna
Bugaria

Regiony statystyczne (NUTS 2)

BG

Transkryp. PL
Sewerozapaden
Seweren centralen
Seweroiztoczen
Jugoiztoczen
Jugozapaden
Juen centralen

Obwody (NUTS 3)
Nazwy obwodw pokrywaj si z nazwami miast wymienionymi w tabeli Stolice
obwodw. W jzyku bugarskim maj one form przymiotnikow ( ).
W zapisie polskim naley stosowa zapis obwd + nazwa miasta (ewentualnie sam nazw
miasta)
Wyjtkiem jest Sofia, ktra jest miastem wydzielonym w obwodzie sofijskim.
Przykady:
BG


()

PL
obwd Bagojewgrad
obwd Dobricz
Sofia (miasto)
obwd sofijski

Stolice obwodw
Nazwa miejscowa

Teksty typu 1
Bagojewgrad
Burgas
Chaskowo
Dobricz
Gabrowo
Jambo
Kiustendi
Kyrdali
owecz
Montana
Pazardik
Pernik
Plewen

Teksty typu 2
Bagojewgrad
Burgas
Chaskowo
Dobricz
Gabrowo
Jambo
Kiustendi
Kyrdali
owecz
Montana
Pazardik
Pernik
Plewen
105

Teksty typu 3
Blagoevgrad
Burgas
Haskovo
Dobrich
Gabrovo
Yambol
Kyustendil
Kardzhali
Lovech
Montana
Pazardzhik
Pernik
Pleven

Powdiw
Razgrad
Ruse
Silistra
Sliwen
Smolan
Sofia
Stara Zagora
Szumen
Tyrgowiszte
Warna
Widin
Wielkie Tyrnowo
Wraca

Powdiw
Razgrad
Ruse
Silistra
Sliwen
Smolan
Sofia
Stara Zagora
Szumen
Tyrgowiszte
Warna
Widin
Wielkie Tyrnowo
Wraca

Plovdiv
Razgrad
Ruse
Silistra
Sliven
Smolyan
Sofia
Stara Zagora
Shumen
Targovishte
Varna
Vidin
Veliko Tarnovo
Vratsa

*Nazwy pozostaych miejscowoci w transkrypcji na jz. polski mona znale w Zeszycie 11

KSNG.
REPUBLIKA CZESKA
esk republika
Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: czeski (CS).
Uwagi do nazwy:
Republika Czeska (CS esk republika, nieformalnie esko) obejmuje trzy krainy
historyczne:
- Czechy (CS echy, LA i EN Bohemia, FR Bohme, DE Bhmen),
- Morawy (CS Morava, LA i EN Moravia, FR Moravie, DE Mhren / Morawien),
- lsk Czeski (CS esk Slezsko, EN Czech Silesia, FR Silsie tchque, DE Tschechisch
Schlesien / Bhmisch Schlesien / Mhrisch Schlesien).
Std oficjalna nazwa kraju Republika Czeska, dla odrnienia od krainy historycznej
Czech. W tekstach oficjalnych naley uywa wycznie tej nazwy. Jednoczenie Komisja
Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP podaje nazw Czechy jako
poprawn w odniesieniu do pastwa. W tumaczeniach unijnych nazwy tej mona uywa w
tekstach skierowanych do ogu spoeczestwa, z wyjtkiem przypadkw, kiedy istotne jest
rozrnienie na Republik Czesk i Czechy w znaczeniu krainy (np. jeli w tekcie
angielskim wystpuje rwnie nazwa Bohemia, jej odpowiednikiem w tekcie polskim
powinny by Czechy, a nazw the Czech Republic naley wwczas tumaczy jako
Republika Czeska).
Podzia terytorialny:
CS

NUTS
NUTS 1

PL

106

liczba
1

kraj
okres
obec s rozenou psobnost

kraj
powiat
gmina z rozszerzonymi
uprawnieniami

NUTS 2
NUTS 3

8
14
77
204

Nazwy krajw:
Nazwa miejscowa

Nazwa polska

Nazwa miejscowa

Nazwa polska

kraj

kraj

krajsk msto

orodek
administracyjny kraju

Kralovehradeck

hradecki

Hradec Krlov

Hradec Krlov

Karlovarsk

karlowarski

Karlovy Vary

Karlowe Wary*

Libereck

liberecki

Liberec

Liberec

Moravskoslezsk

morawsko-lski

Ostrava

Ostrawa*

Olomouck

oomuniecki

Olomouc

Oomuniec*

Pardubick

pardubicki

Pardubice

Pardubice

Plzesk

pilzneski

Plze

Pilzno*

Jihoesk

poudniowoczeski

esk Budjovice

Czeskie Budziejowice*

Jihomoravsk

poudniowomorawski

Brno

Brno

Stedoesk

rodkowoczeski

Praha

Praga*

steck

uciaski

st nad Labem

Ucie nad ab*

Vysoina

Vysoina

Jihlava

Igawa*

Zlnsk

zliski

Zln

Zln

Hlavn msto Praha

miasto stoeczne Praga

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci.
Nazwy miejscowoci:
nazwa CS
Beclav
esk Budjovice
esk Tn
Frantikovy Lzn
Jihlava
Jansk Lzn
Karlovy Vary
Krnov
Krom
Litomice
Marinsk Lzn
Mlnk

teksty typu 1
Brzecaw (Beclav)
Czeskie Budziejowice
Czeski Cieszyn
Franciszkowe anie
(Frantikovy Lzn)
Igawa (Jihlava)
Jaskie anie (Jansk
Lzn)
Karlowe Wary
Karniw (Krnov)
Kromiery (Krom)
Litomierzyce (Litomice)
Mariaskie anie
(Marinsk Lzn)
Mielnik (Mlnk)

teksty typu 2
Beclav
Czeskie Budziejowice
Czeski Cieszyn
Frantikovy Lzn

teksty typu 3
Beclav
esk Budjovice
esk Tn
Frantikovy Lzn

Jihlava
Jansk Lzn

Jihlava
Jansk Lzn

Karlowe Wary
Krnov
Krom
Litomice
Marinsk Lzn

Karlovy Vary
Krnov
Krom
Litomice
Marinsk Lzn

Mlnk

Mlnk

107

Moravsk
Budjovice
Nov Msto nad
Metuj
Olomouc
Opava
Ostrava
Plze
Podbrady
Praha
Prostjov
Perov
Pbram
Sadov
Slavkov u Brna
pindlerv Mln
Tebo
st nad Labem
st nad Orlic

Morawskie Budziejowice
Moravsk Budjovice
(Moravsk Budjovice)
Nowe Miasto nad Metuj Nov Msto nad Metuj
(Nov Msto nad Metuj)
Oomuniec (Olomouc)
Oomuniec
Opawa (Opava)
Opava
Ostrawa
Ostrawa
Pilzno (Plze)
Pilzno
Podiebrady (Podbrady)
Podbrady
Praga
Praga
Prociejw (Prostjov)
Prostjov
Przerw (Perov)
Perov
Przybram (Pbram)
Pbram
Sadowa (Sadov)
Sadov
Sawkw (Slavkov u
Slavkov u Brna
Brna)
Szpindlerowy Myn
pindlerv Mln
(pindlerv Mln)
Trzebo (Tebo)
Tebo
Ucie nad ab (st nad st nad Labem
Labem)
Ucie nad Orlic (st nad st nad Orlic
Orlic)

Moravsk
Budjovice
Nov Msto nad
Metuj
Olomouc
Opava
Ostrava
Plze
Podbrady
Praha
Prostjov
Perov
Pbram
Sadov
Slavkov u Brna
pindlerv Mln
Tebo
st nad Labem
st nad Orlic

Uwaga: Polskie nazwy istniej rwnie w odniesieniu do wielu miejscowoci na lsku

Cieszyskim. Nie s one (z wyjtkiem Czeskiego Cieszyna) wymienione w powyszym
spisie. Jeli nazwy tych miejscowoci pojawi si w tumaczonym dokumencie,
przeznaczonym dla szerokiego krgu odbiorcw, i zdaniem tumacza celowe bdzie uycie
nazw polskich, mona je znale w spisie Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych; w
takim przypadku naley jednak doda w nawiasie nazw oryginaln. We wszelkich tekstach o
charakterze administracyjnym naley w przypadku tych miejscowoci stosowa wycznie
nazwy oryginalne.
DANIA
Krlestwo Danii
Danmark / Kongeriget Danmark
Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: duski (DA).
Podzia terytorialny:
Dnia 1 stycznia 2007 r. wesza w ycie reforma administracyjna, ktra zmienia podzia
administracyjny Danii. Do tej pory istniao 13 okrgw (wojewdztw) (du. amt, l.mn. amter)
i 270 gmin (du. kommune/kommuner), z ktrych 3 miay prawa okrgw (Kopenhaga,
Frederiksberg i Bornholm). Zgodnie z nowym podziaem administracyjnym Dania skada si
z 5 regionw (du. region/regioner).
DA

region(er)

NUTS
NUTS 1
NUTS 2

PL

region
108

liczba
1
5

NUTS 3
kommune(r)

11
98

gmina

Nazwy regionw:
DA

PL

DA

region

region

(stolica regionu)*

Hovedstaden

Hovedstaden (region stoeczny)

Hillerd

Nordjylland

Nordjylland (region pnocnej Jutlandii)

Aalborg

Midtjylland

Midtjylland (region rodkowej Jutlandii)

Viborg

Syddanmark

Syddanmark (region poudniowej Danii)

Sor

Sjlland

Sjlland (region Zelandii)**

Vejle

* adna z miejscowoci bdcych stolicami regionw nie ma nazwy polskiej.

** Region Sjlland nie pokrywa si z wysp Zelandi obejmuje jej cz oraz inne wyspy.
Nazwy miejscowoci:
nazwa DA
Kbenhavn

teksty typu 1
Kopenhaga

teksty typu 2
Kopenhaga

teksty typu 3
Kbenhavn

NIEMCY
Republika Federalna Niemiec
Deutschland / Bundesrepublik Deutschland
Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: niemiecki (DE).
Podzia terytorialny:
NUTS
NUTS 1

DE

PL

Land (Lnder)*
Regierungsbezirk
Direktionsbezirk
Kreis / Landkreis
Kreisfreie Stadt / Stadtkreis
Gemeinde(n)

kraj (kraj zwizkowy)

rejencja
NUTS 2**
okrg dyrekcyjny
powiat
NUTS 3
miasto na prawach powiatu
gmina

liczba
16
39**
429

313
116

* Synonimy terminu Land odnoszce si do tego samego poziomu podziau

terytorialnego:
- Bundesland (Bundeslnder) nazwa nieformalna;
- Freistaat - nazwa tradycyjna, odnoszca si do Bawarii, Saksonii i Turyngii;
- Stadtstaat - miasto-kraj; nazwa odnoszca si do krajw Berlin, Hamburg i Brema (cho ten
ostatni kraj obejmuje 2 miasta).

109

** Rejencje istniej obecnie tylko w Badenii-Wirtembergii (4), Bawarii (7), Hesji (3) i
Nadrenii Pnocnej-Westfalii (5). W pozostaych krajach jednostki NUTS 2 odpowiadaj
dawnym, zniesionym rejencjom (Dolna Saksonia 4, Nadrenia-Palatynat 3), okrgom
dyrekcyjnym (Direktionsbezirk) (Saksonia 3), istniej niezalenie od podziau
wewntrznego kraju (Brandenburgia 2) lub obejmuj cay kraj (pozostae kraje).

Nazwy krajw zwizkowych:

DE

PL

DE

PL

Land

kraj

Landeshauptstadt

stolica kraju

Baden Wrttemberg
Bayern
Berlin
Brandenburg
Bremen
Niedersachen
Hamburg
Hessen
MecklenburgVorpommern
Rheinland-Pfalz
Nordrhein-Westfalen
Saarland
Sachsen
Sachsen-Anhalt
Schleswig-Holstein
Thringen

Badenia-Wirtembergia
Bawaria
Berlin
Brandenburgia
Brema
Dolna Saksonia
Hamburg
Hesja
Meklemburgia-Pomorze
Przednie
Nadrenia-Palatynat
Nadrenia Pn.-Westfalia
Saara
Saksonia
Saksonia-Anhalt
Szlezwik-Holsztyn
Turyngia

Stuttgart
Mnchen
Berlin
Potsdam
Bremen
Hannover
Hamburg
Wiesbaden
Schwerin

Stuttgart
Monachium
Berlin
Poczdam
Brema
Hanower
Hamburg
Wiesbaden
Schwerin

Mainz
Dsseldorf
Saarbrcken
Dresden
Magdeburg
Kiel
Erfurt

Moguncja
Dsseldorf
Saarbrcken
Drezno
Magdeburg
Kilonia
Erfurt

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci.
Tumaczenie nazw powiatw:
Nazwy powiatw, w ktrych wyraz Kreis wystpuje przed nazw wasn powiatu i nie jest
integraln czci tej nazwy, naley podawa z pominiciem tego wyrazu, zastpujc go
sowem powiat, np.:
Kreis Ahrweiler - powiat Ahrweiler
W przypadku nazw, w ktrych wyraz Kreis jest czci nazwy wasnej, naley doda wyraz
powiat przed ca nazw, w ktrej naley zachowa wyraz Kreis, np.:
Westerwaldkreis - powiat Westerwaldkreis
Rhein-Hunsrck-Kreis - powiat Rhein-Hunsrck-Kreis
Nazwy miejscowoci:
nazwa DE
Aachen
Bautzen
Braunschweig
Bremen
Cottbus

teksty typu 1
Akwizgran (Aachen)
Budziszyn (Bautzen)
Brunszwik
(Braunschweig)
Brema
Chociebu (Cottbus)

teksty typu 2
Aachen
Bautzen
Braunschweig

teksty typu 3
Aachen
Bautzen
Braunschweig

Brema
Cottbus

Bremen
Cottbus

110

Dresden
Frankfurt am Main
Frankfurt (Oder)
Freiburg im
Breisgau
Gttingen
Hannover
Kiel
Koblenz
Kln
Konstanz
Lebus
Leipzig
Lbeck
Mainz
Mecklenburg
Meissen
Mnchen
Nrnberg
Passau
Potsdam
Regensburg
Schleswig
Speyer
Trier
Tbingen
Wittenberg
Worms
Zittau

Drezno
Frankfurt nad Menem
Frankfurt nad Odr
Fryburg Bryzgowijski
(Freiburg im Breisgau)
Getynga (Gttingen)
Hanower
Kilonia (Kiel)
Koblencja (Koblenz)
Kolonia
Konstancja (Konstanz)
Lubusz (Lebus)
Lipsk
Lubeka
Moguncja (Mainz)
Meklemburg
(Mecklenburg)
Minia (Meissen)
Monachium
Norymberga
Pasawa (Passau)
Poczdam
Ratyzbona (Regensburg)
Szlezwik (Schleswig)
Spira (Speyer)
Trewir (Trier)
Tybinga (Tbingen)
Wittenberga (Wittenberg)
Wormacja (Worms)
ytawa (Zittau)

Drezno
Frankfurt nad Menem
Frankfurt nad Odr
Freiburg im Breisgau
Gttingen
Hanower
Kiel
Koblenz
Kolonia
Konstanz
Lebus
Lipsk
Lubeka
Mainz
Mecklenburg

Dresden
Frankfurt am Main
Frankfurt (Oder)
Freiburg im
Breisgau
Gttingen
Hannover
Kiel
Koblenz
Kln
Konstanz
Lebus
Leipzig
Lbeck
Mainz
Mecklenburg

Meissen
Monachium
Norymberga
Passau
Poczdam
Regensburg
Schleswig
Speyer
Trier
Tbingen
Wittenberg
Worms
Zittau

Meissen
Mnchen
Nrnberg
Passau
Potsdam
Regensburg
Schleswig
Speyer
Trier
Tbingen
Wittenberg
Worms
Zittau

Indeks nazw alternatywnych miejscowoci

Indeks zawiera nazwy miejscowoci w jzykach innych ni niemiecki. Nazwy te oznaczono
kursyw; odsyacz (>) wskazuje nazw niemieck (drukiem prostym). Gwiazdk (*)
oznaczono miejscowoci, ktre maj polskie nazwy; decyzj o ewentualnym uyciu polskiej
nazwy naley podj na podstawie spisu Nazwy miejscowoci powyej, w zalenoci od
rodzaju tekstu. Indeks nie jest wyczerpujcy (zawiera tylko waniejsze nazwy).
Aix-la-Chapelle FR > Aachen*
Aken NL > Aachen*
Augsbourg FR > Augsburg
Brme FR > Bremen*
Brunswick FR, EN > Braunschweig*
Budyin (grnou.) > Bautzen*
Cassel FR > Kassel
Chebuz (dolnou.) > Cottbus*
Coblence FR > Koblenz*
Cobourg FR > Coburg
Cologne EN, FR > Kln*

111

Constance FR > Konstanz*

Deux-Ponts FR > Zweibrcken
Dresde FR > Dresden*
Francfort-sur-le-Main FR > Frankfurt am Main*
Francfort-sur-l'Oder FR > Frankfurt (Oder)*
Fribourg-en-Brisgau FR > Freiburg im Breisgau*
Hambourg FR > Hamburg
Hanover EN > Hannover*
Hanovre FR > Hannover*
Hombourg FR > Homburg
Ludwigsbourg FR > Ludwigsburg
Magdebourg FR > Magdeburg
Marbourg FR > Marburg
Mayence FR > Mainz*
Mercy FR > Merzig
Munich EN, FR > Mnchen*
Neubrandenbourg FR > Neubrandenburg
Nuremberg EN, FR > Nrnberg*
Offenbourg FR > Offenburg
Ratisbon EN > Regensburg*
Ratisbonne FR > Regensburg*
Saint-Ingbert FR > Sankt-Ingbert
Saint-Wendel FR > Sankt-Wendel
Sarrebruck FR > Saarbrcken
Sarrelouis FR > Saarlouis
Spire FR > Speyer*
Trves FR > Trier*
Wolfsbourg FR > Wolfsburg
Wurtzbourg FR > Wrzburg
ESTONIA
Estonia (EE)
Republika Estoska
Eesti, Eesti Vabariik
Jzyk urzdowy UE: estoski (ET)
obyw. Estoczyk, Estonka, Estoczycy
stol. Tallinn, D. Tallinnu, Mc. Tallinnie
przym. talliski
mieszk. tallinianin, tallinianka, tallinianie; talliczyk, tallinka, talliczycy
Jednostki administracyjne:
ET

maakond (l.mn.
maakonnad)
linn

PL
cay kraj
cay kraj
(brak nazwy)
prowincja

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba

15

gmina miejska

33
112

vald

gmina wiejska

194

NUTS 3
ET
Phja-Eesti
Lne-Eesti
Kesk-Eesti
Kirde-Eesti
Luna-Eesti

PL
Phja-Eesti
Lne-Eesti
Kesk-Eesti
Kirde-Eesti
Luna-Eesti

Prowincje
ET
Harjumaa; Harju maakond
Hiiumaa; Hiiu maakond
Ida-Virumaa; Ida-Viru maakond
Jrvamaa; Jrva maakond
Jgevamaa; Jgeva maakond
Lnemaa; Lne maakond
Lne-Virumaa; Lne-Viru maakond
Prnumaa; Prnu maakond
Plvamaa; Plva maakond
Raplamaa; Rapla maakond
Saaremaa; Saare maakond
Tartumaa; Tartu maakond
Valgamaa; Valga maakond
Viljandimaa; Viljandi maakond
Vrumaa; Vru maakond

PL
prowincja Harju
prowincja Hiiu
prowincja Ida-Viru
prowincja Jrva
prowincja Jgeva
prowincja Lne
prowincja Lne-Viru
prowincja Prnu
prowincja Plva
prowincja Rapla
prowincja Saare
prowincja Tartu
prowincja Valga
prowincja Viljandi
prowincja Vru
Nazwa polska
Tekst typu 2
Narwa
Prnu
Tallinn

Nazwa miejscowa
Narva
Prnu
Tallinn

Tekst typu 1
Narwa
Parnawa (Prnu)
Tallinn

IRLANDIA
Republika Irlandii
Ireland / Republic of Ireland (EN)
ire / Poblacht na hireann (GA)
Jzyk urzdowy UE: angielski (EN), irlandzki (GA)
obyw. Irlandczyk, Irlandka, Irlandczycy
stol. Dublin, D. Dublinu, Mc. Dublinie
przym. dubliski
mieszk. dubliczyk, dublinka, dubliczycy

113

Tekst typu 3
Narva
Prnu
Tallinn

Podzia terytorialny:
EN
region
Regional
Authority
province
city
county

GA

PL
cay kraj
rigin
region
region
statystyczny/urzd
regionalny
cige
prowincja
cathair
miasto
contae, condae hrabstwo

NUTS 2
EN
Border, Midland and Western
Southern and Eastern

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

PL
Region Border, Midland i West
Region Poudniowy i Wschodni

PL
Leinster
Munster

Connacht, Connaught
Ulster

GA
Laighean, Laighin
An Mhumha, An Mhumhain,
Mumhan, Mumha
Connachta
Ulaidh

Miasta
EN
Dublin
Cork
Limerick
Waterford
Galway

GA
Baile tha Cliath, th Cliath
Corcaigh
Luimneach
Port Lirge
Gaillimh

PL
Dublin
Cork
Limerick
Waterford
Galway

Hrabstwa
EN

2
8
4
5

Regiony statystyczne (NUTS 3)

EN
PL
Border
Border
Midland
Midland
West
West
Dublin
Dublin
Mid-East
Mid-East
Mid-West
Mid-West
South-East
South-East
South-West
South-West
Prowincje
EN
Leinster
Munster

liczba

GA

Connacht
Ulster

PL

114

Dublin2

Bhaile tha Cliath, tha Cliath

Dublin

Dun Laoghaire-Rathdown
Fingal
South Dublin
Wicklow
Wexford
Carlow
Kildare
Meath
Louth
Monaghan
Cavan
Longford
Westmeath
Offaly
Laois
Kilkenny

Dn Laoghaire-Rth an Din
Fhine Gall
tha Cliath Theas
Chill Mhantin
Loch Garman
Cheatharlach, Ceatharlach
Chill Dara, Cill Dara
na M, an M, An Mh
L, An L
Mhuineachin, Muineachn
an Chabhin, An Cabhn
an Longfoirt, an Longfort
na hIarmh, An Iarmh
Ubh Fhail
Laoise
Chill Chainnigh, Cill
Chainnigh, Cill Choinnigh
Phort Lirge, Port Lirge
Chorca, Corcaigh
Chiarra, Ciarra
Luimnigh, Luimneach
Thiobraid rann, Tiobraid
rann
Tiobraid rann Theas
Tiobraid rann Thuaidh
an Chlir, An Clr
na Gaillimhe, Gaillimh
Mhaigh Eo, Maigh Eo
Ros Comin
Shligigh, Sligeach
Liatroma, Liatroim
Dhn na Gall

Dun Laoghaire-Rathdown
Fingal
Dublin Poudniowy
Wicklow
Wexford
Carlow
Kildare
Meath
Louth
Monaghan
Cavan
Longford
Westmeath
Offaly
Laois
Kilkenny

Waterford
Cork
Kerry
Limerick
Tipperary*
South Tipperary
North Tipperary
Clare
Galway
Mayo
Roscommon
Sligo
Leitrim
Donegal
Miejscowoci
Nazwa miejscowa
EN

GA

Dublin

Baile tha Cliath,

th Cliath, Dubh
Linn

Waterford
Cork
Kerry
Limerick
Tipperary
Tipperary Poudniowe
Tipperary Pnocne
Clare
Galway
Mayo
Roscommon
Sligo
Leitrim
Donegal

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

Dublin

Dublin

Dublin

GRECJA
2

Dublin i Tipperary finkcjonuj jako tradycyjne nazwy hrabstw. Na potrzeby administracyjne dzieli si je na
mniejsze jednostki (zaznaczone kursyw).

115


Jzyki urzdowe UE: grecki (EL)
Zasady transkrypcji patrz: Zeszyt 11 KSNG lub Sownik Jzyka Polskiego PWN
Podzia terytorialny:
EL

transkrypcja

periferia
nomos
dimos
kinotita

NUTS 1

N , K

PL
grupa regionw
region
prefektura (lub nomos)
gmina miejska
gmina wiejska

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba
4
13
51

Grecja Pnocna
Grecja Centralna
Attyka
Wyspy Egejskie, Kreta
Grecja Pnocna

Regiony (NUTS 2):

EL
A ,

transkrypcja
Anatoliki
Makiedonia kie Traki
Kientriki Makiedonia
Ditiki Makiedonia
Tesalia
Ipiros
Jonii Nisi
Ditiki Elada
Sterea Elada
Peloponisos
Atiki
Worio Ejeo
Notio Ejeo
Kriti

PL
Macedonia Wschodnia i
Tracja
Macedonia rodkowa
Macedonia Zachodnia
Tesalia
Epir
Wyspy Joskie
Grecja Zachodnia
Grecja rodkowa
Peloponez
Attyka
Wyspy Egejskie Pnocne
Wyspy Egejskie Poudniowe
Kreta

Nomosy (NUTS 3), w tym wiksze miasta:

Nazwa miejscowa

Teksty typu 1
Achaja
Argolida
Arkadia
Arta

Teksty typu 2
Achaja
Argolida
Arkadia
Arta
116

Teksty typu 3
Achaia
Argolida
Arkadia
Arta

Attyka
Beocja (Wiotia)
Chalkidiki
Chania
Chios
Cyklady (Kiklades)
Dodekanez
Drama
Elida
Etolia i Akarnania
Eubea (Ewia)
Eurytania
Ewros
Florina
Fokida
Ftiotyda
Grewena
Heraklion (Iraklio)
Imatia
Janina
Karditsa
Kastoria
Kawala
Kefalinia
Kerkira
Kilkis
Koryntia
Kozani
Ksanti
Lakonia
Larisa
Lasiti
Lesbos
Leukada (Lefkada)
Magnezja (Magnisia)
Mesenia (Mesinia)
Pela
Pieria
Preweza
Retimno
Rodopy
Saloniki (Tesaloniki)
Samos
Seres
Tesprotia
Trikala
Zakintos

Attyka
Wiotia
Chalkidiki
Chania
Chios
Kiklades
Dodekanez
Drama
Elida
Etolia i Akarnania
Ewia
Eurytania
Ewros
Florina
Fokida
Ftiotyda
Grewena
Iraklio
Imatia
Joanina
Karditsa
Kastoria
Kawala
Kefalinia
Kerkira
Kilkis
Koryntia
Kozani
Ksanti
Lakonia
Larisa
Lasiti
Lesbos
Lefkada
Magnisia
Mesinia
Pela
Pieria
Preweza
Retimno
Rodopy
Tesaloniki
Samos
Seres
Tesprotia
Trikala
Zakintos

Inne miejscowoci:
117

Attiki
Voiotia
Chalkidiki
Chania
Chios
Kyklades
Dodekanisos
Drama
Ileia
Aitoloakarnania
Evvoia
Evrytania
Evros
Florina
Fokida
Fthiotida
Grevena
Irakleio
Imathia
Ioannina
Karditsa
Kastoria
Kavala
Kefallinia
Kerkyra
Kilkis
Korinthia
Kozani
Xanthi
Lakonia
Larisa
Lasithi
Lesvos
Lefkada
Magnisia
Messinia
Pella
Pieria
Preveza
Rethymni
Rodopi
Thessaloniki
Samos
Serres
Thesprotia
Trikala
Zakynthos

Nazwa miejscowa

Teksty typu 1
Aleksandropolis
Ateny
Korfu (Kerkira)
Patras
Lamia
Komotini
Mitylena
Kalamata
Ermupoli
Athos
(Autonomiczna
Republika Gry
Athos)

Teksty typu 2
Aleksandropolis
Ateny
Kerkira
Patras
Lamia
Komotini
Mitylena
Kalamata
Ermupoli
Athos

Teksty typu 3
Alexandroupoli
Athens
Corfu
Patras
Lamia
Komotini
Mytilene
Kalamata
Ermoupoli
Mount Athos

HISZPANIA
Krlestwo Hiszpanii
Espaa / Reino de Espaa
Jzyk urzdowy UE: hiszpaski
Krajowe jzyki urzdowe w niektrych wsplnotach autonomicznych: kataloski, aranejski
(dialekt oksytaski), baskijski i galisyjski.
Podzia terytorialny:
ES

PL

comunidad autnoma
ciudad autnoma
provincia
comarca

wsplnota
autonomiczna
miasto autonomiczne
prowincja
powiat

municipio

gmina

Wsplnoty autonomiczne (NUTS 2)

ES
Andaluca
(Comunidad Autnoma de Andaluca)
Aragn
(Comunidad Autnoma de Aragn)
Asturias
(Principado de Asturias)
Cantabria
(Comunidad Autnoma de Cantabria)
Castilla y Len
(Comunidad Autnoma de Castilla y Len)
Castilla-La Mancha
(Comunidad Autnoma de Castilla La

NUTS
NUTS 1
NUTS 2

liczba
8
17

NUTS 3

2
50

PL
Andaluzja
(Wsplnota Autonomiczna Andaluzji)
Aragonia
(Wsplnota Autonomiczna Aragonii)
Asturia
(Ksistwo Asturii)
Kantabria
(Wsplnota Autonomiczna Kantabrii)
Kastylia-Leon
(Wsplnota Autonomiczna Kastylia-Leon)
Kastylia-La Mancha
(Wsplnota Autonomiczna Kastylia-La
118

Mancha)
Catalua
(Comunidad Autnoma de Catalua)
Ceuta
(Ciudad Autnoma de Ceuta)
Extremadura
(Comunidad Autnoma de Extremadura)
Galicia
(Comunidad Autnoma de Galicia)
Islas Baleares
(Comunidad Autnoma de las Islas Baleares
Islas Canarias
(Comunidad Autnoma de Canarias)
La Rioja
(Comunidad Autnoma de La Rioja)
Madrid
(Comunidad Autnoma de Madrid)
Melilla
(Ciudad Autnoma de Melilla)
Murcia
(Comunidad Autnoma de Murcia)
Navarra
(Comunidad Foral de Navarra)
Pas Vasco
Valencia
(Comunidad Valenciana)

Mancha)
Katalonia
(Wsplnota Autonomiczna Katalonii)
Ceuta
(Autonomiczne Miasto Ceuta)
Estremadura
(Wsplnota Autonomiczna Estremadury)
Galicja
(Wsplnota Autonomiczna Galicji)
Baleary
(Wsplnota Autonomiczna Balearw)
Wyspy Kanaryjskie
(Wsplnota Autonomiczna Wysp
Kanaryjskich)
La Rioja
(Wsplnota Autonomiczna La Rioja)
Madryt
(Wsplnota Autonomiczna Madrytu)
Melilla
(Autonomiczne Miasto Melilla)
Murcja
(Wsplnota Autonomiczna Murcji)
Nawarra
(Wsplnota Autonomiczna Nawarry)
Kraj Baskw
Walencja
(Wsplnota Autonomiczna Walencji)

Nazwy miejscowoci i prowincji:

Nazwa miejscowa
Almera
Cdiz
Crdoba
Granada
Mlaga
Sevilla
Zaragoza
Asturias
Islas Baleares
Orense
Cantabria
Segovia
Salamanca
Gerona (kat.
Girona)
Lrida (kat.
Lleida)
Madrid

Teksty typu 1
Almeria
Kadyks (Cdiz)
Kordowa
Grenada
Malaga
Sewilla
Saragossa
Asturia
Baleary
Ourense
Kantabria
Segowia
Salamanka
Gerona

Teksty typu 2
Almeria
Kadyks
Kordowa
Grenada
Malaga
Sewilla
Saragossa
Asturia
Baleary
Ourense
Kantabria
Segowia
Salamanka
Gerona

Teksty typu 3
Almera
Cdiz
Crdoba
Granada
Mlaga
Sevilla
Zaragoza
Asturias
Islas Baleares
Orense
Cantabria
Segovia
Salamanca
Gerona

Lrida

Lrida

Lrida

Madryt

Madryt

Madrid

119

Murcia
Navarra
Valencia
Castelln
Tenerife

Murcja
Nawarra
Walencja
Castellon
Teneryfa

Murcja
Nawarra
Walencja
Castellon
Tenerifa

Murcia
Navarra
Valencia
Castelln
Tenerife

Pozostae nazwy miast i prowincji nie maj odpowiednikw polskich.

FRANCJA
Republika Francuska
France / Rpublique franaise
Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: francuski (FR).
Podzia terytorialny:
FR

rgion
(w tym:
rgion d'outre-mer)
dpartement
(w tym:
dpartement d'outre-mer*
(DOM))
arrondissement
canton
commune

NUTS
NUTS 1

PL

region

liczba
9
26

NUTS 2
(4)
100

(region zamorski)
departament
(departament zamorski*)

NUTS 3

(4)
342

okrg
kanton
gmina

36 679

* Kady departament zamorski jest jednoczenie osobnym regionem. Departamenty

zamorskie stanowi integraln cz Francji, o takim samym statusie, jak departamenty
Francji metropolitalnej, w zwizku z tym ich obszar stanowi rwnie cz terytorium Unii
Europejskiej.
Departamenty zamorskie naley odrni od zbiorowoci zamorskich (collectivit d'outremer, COM), ktre s terytoriami zalenymi od Francji i nie nale do UE. Zbiorowoci
zamorskie zostay utworzone poprawk do konstytucji 28 marca 2003 r. w miejsce
wczeniejszych terytoriw zamorskich (territoire d'outre mer, TOM). Obecnie istnieje
sze zbiorowoci zamorskich; jedna z nich (Majotta) ma od 2011 r. sta si pitym
departamentem (i regionem) zamorskim.

120

Dodatkowe nieformalne okrelenia suce odrnieniu europejskiej czci Francji od

regionw zamorskich:
FR
znaczenie
PL
France mtropolitaine
terytorium Francji lece w Europie
Francja metropolitalna
(cznie z Korsyk) 22 regiony
France continentale
terytorium Francji lece na staym
Francja kontynentalna
ldzie europejskim (bez Korsyki) 21
regionw

Nazwy regionw:
FR

PL

rgion

region

Aquitaine
Alsace
Bretagne
Bourgogne
Centre
Franche-Comt
le-de-France
Corse
Languedoc-Roussillon
Limousin
Lorraine
Midi-Pyrnes
Nord-Pas-de-Calais
Basse-Normandie
Haute-Normandie
Pays de la Loire
Picardie
Poitou-Charentes
Provence-Alpes-Cte
dAzur
Rhne-Alpes
Champagne-Ardenne

Akwitania
Alzacja
Bretania
Burgundia
Region Centralny
Franche-Comt
le-de-France
Korsyka
Langwedocja-Roussillon
Limousin
Lotaryngia
Midi-Pyrnes
Nord-Pas-de-Calais
Dolna Normandia
Grna Normandia
Kraj Loary
Pikardia
Poitou-Charentes
Prowansja-AlpyLazurowe Wybrzee
Rodan-Alpy
Szampania-Ardeny

rgion doutre-mer /
dpartement d'outremer
Guyane
Guadeloupe
Martinique

FR

chef-lieu de la
rgion
Bordeaux
Strasbourg
Rennes
Dijon
Orlans
Besanon
Paris
Ajaccio
Montpellier
Limoges
Metz
Toulouse
Lille
Caen
Rouen
Nantes
Amiens
Poitiers
Marseille

PL

stolica regionu
Bordeaux
Strasburg
Rennes
Dijon
Orlean
Besanon
Pary
Ajaccio
Montpellier
Limoges
Metz
Tuluza
Lille
Caen
Rouen
Nantes
Amiens
Poitiers
Marsylia

Lyon
Chlons-enChampagne

Lyon
Chlons-enChampagne

region zamorski /
departament zamorski

chef-lieu de la
rgion

stolica regionu

Gujana Francuska**
Gwadelupa
Martynika

Cayenne
Basse-Terre
Fort-de-France

Cayenne
Basse-Terre
Fort-de-France

121

Runion

Saint-Denis

Reunion

Saint-Denis

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci.
** Nazw Guyane (bez przymiotnika), ktra jest oficjaln nazw departamentu, naley
tumaczy jako Gujana Francuska, dla odrnienia od niepodlegej Kooperacyjnej
Republiki Gujany (FR, EN Guyana).
Nazw departamentw nie tumaczymy na jzyk polski, nawet wwczas gdy s tosame z
innymi nazwami geograficznymi, ktre maj polskie odpowiedniki (np. Moselle,
Vosges). Wyjtkami s jedynie Pary oraz departamenty zamorskie, ktre s jednoczenie
regionami.
Nazwy miejscowoci:
nazwa FR
Avignon
Dunkerque
Le Havre
Marseille
Mulhouse
Nice
Orlans
Paris
Strasbourg
Toulon
Toulouse
Versailles

tekst typu 1
Awinion
Dunkierka (Dunkerque)
Hawr
Marsylia
Miluza (Mulhouse)
Nicea
Orlean
Pary
Strasburg
Tulon (Toulon)
Tuluza
Wersal

tekst typu 2
Awinion
Dunkerque
Hawr
Marsylia
Mulhouse
Nicea
Orlean
Pary
Strasburg
Toulon
Tuluza
Wersal

tekst typu 3
Avignon
Dunkerque
Le Havre
Marseille
Mulhouse
Nice
Orlans
Paris
Strasbourg
Toulon
Toulouse
Versailles

WOCHY
Republika Woska
Italia / Repubblica Italiana
Jzyk urzdowy UE: woski
Podzia terytorialny:
IT
gruppi di regioni
regione
provincia
comune

PL
grupy regionw
region
prowincja
gmina

Grupy regionw (NUTS 3)

IT
Nord-ovest
Nord-est
Centro
Sud
Isole

NUTS
NUTS1
NUTS2
NUTS3

PL
Nord-ovest
Nord-est
Centro
Sud
Isole

122

liczba
5
21
107
8101

Regiony (NUTS 2)
IT
Abruzzo
Puglia
Basilicata
Emilia-Romagna
Friuli-Venezia Giulia
Calabria
Campania
Lazio
Liguria
Lombardia
Marche
Molise
Piemonte
Sardegna
Sicilia
Toscana
Trentino-Alto Adige / Sdtirol
Umbria
Valle d'Aosta / Valle d'Aoste
Veneto

PL
Abruzja
Apulia
Basilicata
Emilia-Romania
Friuli-Wenecja Julijska
Kalabria
Kampania
Lacjum
Liguria
Lombardia
Marche
Molise
Piemont
Sardynia
Sycylia
Toskania
Trydent-Grna Adyga
Umbria
Dolina Aosty
Wenecja Euganejska

Miejscowoci
Nazwa miejscowa
Abruzzi
Aquileia
Ancona
Assisi
Benevento
Bologna
Firenze
Genova
Gorizia
Ercolano
Canossa
Capua
Catania
Lucca
Mantova
Milano
Messina
Napoli
Padova
Pavia
Pisa

Teksty typu 1
Abruzja (Abruzzi)
Akwileja (Aquileia)
Ankona
Asy (Assisi)
Benewent
Bolonia
Florencja (Firenze)
Genua (Genova)
Gorycja (Gorizia)
Herkulanum
(Ercolano)
Kanossa
Kapua
Katania
Lukka
Mantua (Mantova)
Mediolan (Milano)
Mesyna
Neapol
Padwa (Padova)
Pawia
Piza

Teksty typu 2
Abruzja
Akwileja
Ankona
Asy
Benewent
Bolonia
Florencja
Genua
Gorycja
Ercolano

Teksty typu 3
Abruzzi
Aquileia
Ancona
Assisi
Benevento
Bologna
Firenze
Genova
Gorizia
Ercolano

Kanossa
Kapua
Katania
Lukka
Mantua
Mediolan
Mesyna
Neapol
Padwa
Pawia
Piza

Canossa
Capua
Catania
Lucca
Mantova
Milano
Messina
Napoli
Padova
Pavia
Pisa

123

Pompei

Pompeje

Pompeje

Pompei

CYPR
Republika Cypryjska
Kipros / Kipriaki Dimokratia (gr.)
Kibns / Kibns Cumhuriyeti (tur.)
Jzyki urzdowe: grecki, turecki
Jzyk urzdowy UE: grecki
obyw. Cypryjczyk, Cypryjka, Cypryjczycy
stol. Nikozja, D. Nikozji, Mc. Nikozji
przym. nikozyjski
mieszk. nikozyjczyk, nikozyjka, nikozyjczycy
Podzia terytorialny:
CY
eparchia
dimos, koinotita

PL
cay kraj
dystrykt
gmina
miejska/wiejska

NUTS
NUTS 1,2,3

liczba
6

Dystrykty:
Nazwy dystryktw pokrywaj si z nazwami gwnych miast.
Miejscowoci (stolice dystryktw):
Nazwa miejscowa

Teksty typu 2
Amochostos

Teksty typu 1
Famagusta
(Amochostos)
Kirenia
Larnaka
Limassol
(Lemesos)
Nikozja (Lefkosia)

Pafos

Pafos

Kirinia
Larnaka
Lemesos
Nikozja

Teksty typu 3
Famagusta lub
Ammochostos
Keryneia
Larnaka
Lemesos
Nicosia lub
Lefkosia
Pafos

OTWA
Republika otewska
Latvija, Latvijas Republika
Jzyk urzdowy UE: otewski
1 lipca 2009 wesza w ycie reforma administracyjna uchwalona 18 grudnia 2008. W wyniku
tej reformy zniesiono jednostki administracyjne wszystkich szczebli wprowadzajc w zamian
109 powiatw i 9 miast wydzielonych (jednostki te nie maj dalszego podziau
wewntrznego).
124

otwa skada si z czterech krain (od 2009 r. nie s to ju jedn. adm.):

Kurlandia - Kurzeme
Liwonia - Vidzeme
atgalia - Latgale
Semigalia (Zemgalia) - Zemgale
Jednostki administracyjne:
LV

novads
republikas
pilsta
rajons
lielpilsta

PL
cay kraj
cay kraj
(brak nazwy)
powiat
miasto wydzielone

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

rejon (do lipca 2009 r.)

miasto wydzielone (do
lipca 2009 r.)

6
109
9
33
7

NUTS 3
LV
Kurzeme
Latgale
Rga
Pierga
Vidzeme
Zemgale

PL
Kurlandia
atgalia
Ryga
Pierga
Liwonia
Semigalia

Nazwa miejscowa
Aglona
Daugavpils
Ilkste
Janopole
Jelgava
Jrmala
Csis
Krslava
Liepja
Ludza
Piltene
Rga
Rzekne
Ventspils

liczba

Tekst typu 1
Agona (Aglona)
Dyneburg (Daugavpils)
Iukszta (Ilkste)
Janopol
Jegawa
Jurmaa
Kie (Csis)
Krasaw (Krslava)
Lipawa (Liepja)
Lucyn (Ludza)
Pilty (Piltene)
Ryga
Rzeyca (Rzekne)
Windawa (Ventspils)

Nazwa polska
Tekst typu 2
Agona
Daugavpils
Ilkste
Janopol
Jegawa
Jurmaa
Csis
Krslava
Liepja
Ludza
Piltene
Ryga
Rzekne
Ventspils

125

Tekst typu 3
Aglona
Daugavpils
Ilkste
Janopole
Jelgava
Jrmala
Csis
Krslava
Liepja
Ludza
Piltene
Rga
Rzekne
Ventspils

Miasta wydzielone: Ryga, Rzeyca (Rzekne), Lipawa (Liepja), Windawa (Ventspils),

Jegawa, Jurmaa, Dyneburg (Daugavpils), Jkabpils, Valmieras
LITWA
Republika Litewska
Lietuva
Jzyk urzdowy UE: litewski
Podzia terytorialny:
LT

PL
cay kraj
cay kraj
okrg

apskritis, l.mn.
apskritys
savivaldyb, l.mn.
savivaldybs

gmina

Okrgi - NUTS 3
LT
Klaipdos apskritis
Kauno apskritis
Marijampols apskritis
Alytaus apskritis
Panevio apskritis
iauli apskritis
Taurags apskritis
Teli apskritis
Utenos apskritis
Vilniaus apskritis

Nazwa miejscowa
Klaipda
Kaunas
Marijampol
Alytus
Panevys
iauliai
Taurag
Teliai
Utena
Vilnius

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

Tekst typu 1
Kajpeda
Kowno (Kaunas)
Mariampol
Olita (Alytus)
Poniewie (Panevys)
Szawle (iauliai)
Taurogi (Taurag)
Telsze (Teliai)
Uciana (Utena)
Wilno

liczba
10
60

PL
okrg kajpedzki
okrg kowieski
okrg mariampolski
okrg olicki
okrg poniewieski
okrg szawelski
okrg tauroski
okrg telszaski
okrg uciaski
okrg wileski

Nazwa polska
Tekst typu 2
Kajpeda
Kowno
Marijampol
Alytus
Panevys
iauliai
Taurag
Teliai
Utena
Wilno

126

Tekst typu 3
Klaipda
Kaunas
Marijampol
Alytus
Panevys
iauliai
Taurag
Teliai
Utena
Vilnus

Uwaga: Wszystkie miasta na Litwie maj odpowiedniki polskie (zob. Pena lista w:
Nazewnictwo geograficzne wiata, Komisja Standardyzacji Nazw Geograficznych), jednak
zalecane jest stosowanie nazw miejscowych.
LUKSEMBURG
Wielkie Ksistwo Luksemburga
Ltzebuerg / Groussherzogtum Ltzebuerg
fr. (le) Grand-Duch de Luxembourg, niem. Grossherzogtum Luxemburg
Jzyki urzdowe UE: francuski (FR), niemiecki (DE)
Jzyk luksemburski jest pastwowym jzykiem urzdowym, ale nie jest jzykiem urzdowym
UE.
Podzia administracyjny:
FR

DE

LU

district
Distrikt
Distrikt
canton
Kanton
Kanton
commune Gemeinde Gemeng

PL
cay kraj
dystrykt
kanton
gmina

NUTS
NUTS 1, 2, 3,

liczba
1
3
12
116

Dystrykty:
FR
district Diekirch
district Grevenmacher
district Luxembourg

LU
Distrikt Dikrech
Distrikt Griwemaacher
Distrikt Ltzebuerg

PL
dystrykt Diekirch
dystrykt Grevenmacher
dystrykt Luksemburg

Miejscowoci:
Nazwa miejscowa
LU
FR
Klierf
Clervaux
Kapellen
Capellen
Dikrech
Diekirch
Iechternach,
Echternach
Eechtermoach
Esch-Uelzecht Esch-sur-Alzette
Griwemaacher Grevenmacher
Ltzebuerg
Luksemburg
Miersch
Mersch
Riden
Redange
Rimech
Remich
Veianen
Vianden
Wolz
Wiltz

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

Clervaux
Capellen
Diekirch
Echternach

Clervaux
Capellen
Diekirch
Echternach

Clervaux
Capellen
Diekirch
Echternach

Esch-sur-Alzette
Grevenmacher
Luksemburg
Mersch
Redange
Remich
Vianden
Wiltz

Esch-sur-Alzette
Grevenmacher
Luksemburg
Mersch
Redange
Remich
Vianden
Wiltz

Esch-sur-Alzette
Grevenmacher
Luxembourg
Mersch
Redange
Remich
Vianden
Wiltz

WGRY
Republika Wgierska
Magyarorszg/ Magyar Kztrsasg

127

Jzyk urzdowy UE: wgierski

obyw. Wgier, Wgierka, Wgrzy
stol. Budapeszt, D. Budapesztu, Mc. Budapeszcie Budapest
przym. budapeszteski, budapesztaski
mieszk. budapeszteczyk, budapesztenka, budapeszteczycy
Podzia terytorialny:
HU
orszgrsz

PL
(tylko na potrzeby
NUTS)
region (tylko na
potrzeby NUTS)
komitat

rgi (l.mn. rgii)

megye (l.mn.
megyk)
kistrsg
telepls (l.mn.
teleplsek)
vros
kzsg, nagykzsg
megyei jog vro
fvros

NUTS
NUTS 1

liczba
3

NUTS 2

NUTS 3

19

powiat
gmina

168

gmina miejska
gmina wiejska
miasto na prawach
komitatu (ranga
powiatu)
wydzielone miasto
stoeczne (ranga
komitatu)

214
2898
23
1

HU
Dunntl
Alfld s szak
Kzp-Magyarorszg

PL
Dunntl (Kraj Zadunajski)
Alfld s szak (Wielka Nizina Wgierska i Pnocne Wgry)
Kzp-Magyarorszg (rodkowe Wgry)

Regiony
HU
Nyugat-Dunntl
Kzp-Dunntl
Dl-Dunntl
Kzp-Magyarorszg
szak-Magyarorszg
Dl-Alfld
szak-Alfld

PL
Nyugat-Dunntl (Zachodni Kraj Zadunajski)
Kzp-Dunntl (rodkowy Kraj Zadunajski)
Dl-Dunntl (Poudniowy Kraj Zadunajski)
Kzp-Magyarorszg (rodkowe Wgry)
szak-Magyarorszg (Pnocne Wgry)
Dl-Alfld (Poudniowa Wielka Nizina)
szak-Alfld (Pnocna Wielka Nizina)

Nazwa

Teksty typu 1

Teksty typu 2

128

Teksty typu 3

miejscowa (wg.)
Budapest
Debrecen
Miskolc
Mohcs
Pcs
Pest
Szeged
Visegrd

Budapeszt
Debreczyn
Miszkolc
Mohacz (Mohcs)
Pecz (Pcs)
Peszt (cz
Budapesztu)
Segedyn (Szeged)
Wyszegrad

Budapeszt
Debreczyn
Miszkolc
Mohcs
Pcs
Peszt (cz Budapesztu)

Budapest
Debrecen
Miskolc
Mohcs
Pcs
nd.

Szeged
Wyszegrad

Szeged
Visegrd

MALTA
Republika Malty
ang. Malta; (the) Republic of Malta
malt. Malta; Repubblika ta Malta
Jzyki urzdowe UE: angielski (EN), maltaski (MT)
obyw. Maltaczyk, Maltanka, Maltaczycy
stol. Valletta, D. Valletty, Mc. Valletcie
Podzia terytorialny:
W skad archipelagu Wysp Maltaskich wchodz wyspy: Malta, Gozo, Comino, Cominotto,
Wyspy w. Pawa i Filfla. Na poziomie NUTS 3 Malt podzielono na dwie czci (gejjer):
Malt (wysp) oraz Gozo i Comino.
MT
gejjer
distretto
kunsill

EN
district
locality/local
council

PL
cay kraj
wyspy
region statystyczny
gmina

NUTS
NUTS 1 i 2
NUTS 3

Gejjer (NUTS 3)
MT
Malta
Gawdex u Kemmuna

EN
Malta
Gozo and Comino

PL
Malta
Gozo i Comino

Nazwy miejscowoci nie maj odpowiednikw polskich.

NIDERLANDY
Krlestwo Niderlandw
Nederland / Koninkrijk der Nederlanden
W tekstach innych ni urzdowe dopuszcza si uycie nazwy kraju Holandia.
Jzyk urzdowy UE: niderlandzki
przym. holenderski, niderlandzki
129

liczba
2
6
68

stol. Amsterdam
siedziba rzdu: Haga
przym. amsterdamski; haski
mieszk. amsterdamczyk, amsterdamka, amsterdamczycy; haanin, haanka, haanie
Podzia terytorialny:
NL

PL

gewest
provincie
arrondissement

region
prowincja
okrg

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

gemeente

gmina

liczba
4
7
12
19
40
441

NUTS 1
NL
Noord-Nederland
Oost-Nederland
West-Nederland
Zuid-Nederland

PL
Niderlandy Pnocne
Nidelandy Wschodnie
Niderlandy Zachodnie
Niderlandy Poudniowe

Prowincje (NUTS 2)
NL
Noord-Brabant
Drenthe
Flevoland
Frysln (w jz. fryzyjskim),
Friesland (NL)
Gelderland
Groningen
Zuid-Holland
Noord-Holland
Limburg
Overijssel
Utrecht
Zeeland
Miejscowoci
Nazwa
miejscowa
Den Haag
Leiden

PL
Brabancja Pnocna
Drenthe
Flevoland
Fryzja
Geldria
Groningen
Holandia Poudniowa
Holandia Pnocna
Limburgia
Overijssel
Utrecht
Zelandia

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

Haga
Lejda (Leiden)

Haga
Lejda

Den Haag
Leiden

AUSTRIA
Republika Austrii

130

sterreich / Republik sterreich

Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: niemiecki (DE).
Podzia terytorialny:
DE

PL

Land (Lnder)
/ Bundesland (Bundeslnder)

kraj (kraj zwizkowy)

NUTS
NUTS 1
NUTS 2

liczba

NUTS 3
Bezirk(e)
Statutarstadt (Statutarstdte)
Gemeinde(n)

3
9
35
85
15
2 368

powiat
miasto statutarne
gmina

Nazwy krajw zwizkowych:

DE

PL

DE

PL

Land

kraj

Landeshauptstadt

stolica kraju

Burgenland

Burgenland

Eisenstadt

Eisenstadt

Niedersterreich

Dolna Austria

Sankt Plten

Sankt Plten

Obersterreich

Grna Austria

Linz

Linz

Krnten

Karyntia

Klagenfurt

Klagenfurt

(Bundesland) Salzburg

Salzburg

Salzburg

Salzburg

Steiermark

Styria

Graz

Graz

Tirol

Tyrol

Innsbruck

Innsbruck

Vorarlberg

Vorarlberg

Bregenz

Bregencja*

Wien

Wiede

Wien

Wiede

* Zob. reguy stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci.
Nazwy miejscowoci:
nazwa DE
Bregenz
Wien

kontekst 1
Bregencja (Bregenz)
Wiede

kontekst 2
Bregenz
Wiede

PORTUGALIA
Republika Portugalska
Portugal / Republica Portuguesa
Jzyk urzdowy UE: portugalski (PT)
Podzia terytorialny:
131

kontekst 3
Bregenz
Wien

PT

PL

regio
subregio
distrito
Regio Autnoma
municipio, concelho
freguesia

region
podregion
dystrykt
region autonomiczny
gmina
soectwo

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba
4
7
28
18
2
308
4260

20

Dystrykty
Oprcz dystryktu Lizbona nazwy dystryktw nie maj odpowiednikw polskich. Wszystkie
nazwy dystryktw pochodz od nazw stolic (miasto Aveiro dystrykt Aveiro).
Regies Autnomas
Aores
Madera

regiony autonomiczne
Region Autonomiczny Azorw
Region Autonomiczny Madery

Oprcz Lizbony nazwy miejscowoci portugalskich nie maj odpowiednikw polskich.

RUMUNIA
Romnia
Jzyk urzdowy Unii Europejskiej: rumuski (RO).
Podzia terytorialny:
RO

PL

macroregiunea*
regiunea de dezvoltare*
jude(ul)
Municipiul Bucureti
ora
municipiu
comun

makroregion*
region rozwoju*
okrg
miasto wydzielone Bukareszt
miasto
gmina miejska
gmina (wiejska)

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba
4
8
41
1
211
103
2686

* Makroregiony i regiony rozwoju zostay stworzone na potrzeby klasyfikacji NUTS oraz

rozwoju regionalnego. W administracji wewntrznej jednostk najwyszego rzdu s okrgi.
Nazwy okrgw:
W przypadku nazw okrgw, ktre pochodz od nazw ich orodkw administracyjnych,
zaleca si stosowa takie same zasady, jak w przypadku nazw miejscowoci czyli
stosowanie, zalenie od rodzaju tekstu, nazwy spolszczonej (o ile istnieje) lub oryginalnej:
Nazwa RO

Nazwa RO

Nazwa polska
teksty typu 1

teksty typu 2

132

teksty typu 3

jude(ul)

okrg

okrg

okrg

Alba
Arad
Arge
Bacu
Bihor
Bistria-Nsud
Botoani

Alba
Arad
Arge
Bacu
Bihor
Bistria-Nsud
Botoszany
(Botoani)
Braia (Brila)
Braszw
(Braov)
Buzu
Clrai
Cara-Severin
Covasna
Dmbovia
Dolj
Gaacz (Galai)
Giurgiu
Gorj
Harghita
Hunedoara
Ialomia
Ilfov
Jassy (Iai)
Klu (Cluj)
Konstanca
(Constana)
Maramure
Mehedini

Alba
Arad
Arge
Bacu
Bihor
Bistria-Nsud
Botoani

Alba
Arad
Arge
Bacu
Bihor
Bistria-Nsud
Botoani

reedina de jude
(orodek
administracyjny
okrgu)
Alba Iulia
Arad
Piteti
Bacu
Oradea
Bistria
Botoani*

Brila
Braov

Brila
Braov

Brila*
Braov*

Buzu
Clrai
Cara-Severin
Covasna
Dmbovia
Dolj
Galai
Giurgiu
Gorj
Harghita
Hunedoara
Ialomia
Ilfov
Iai
Cluj
Constana

Buzu
Clrai
Cara-Severin
Covasna
Dmbovia
Dolj
Galai
Giurgiu
Gorj
Harghita
Hunedoara
Ialomia
Ilfov
Iai
Cluj
Constana

Buzu
Clrai
Reia
Sfntu Gheorghe
Trgovite
Craiova*
Galai*
Giurgiu
Trgu Jiu
Miercurea-Ciuc
Deva
Slobozia
Buftea
Iai*
Cluj Napoca*
Constana*

Maramure
Mehedini

Maramure
Mehedini

Mure
Neam
Olt
Prahova
Slaj
Satu Mare
Suczawa
(Suceava)
Sybin (Sibiu)
Teleorman
Timi
Tulcza (Tulcea)
Vaslui
Vlcea
Vrancea
Bukareszt

Mure
Neam
Olt
Prahova
Slaj
Satu Mare
Suceava

Mure
Neam
Olt
Prahova
Slaj
Satu Mare
Suceava

Baia Mare
Drobeta-Turnu
Severin
Trgu Mure
Piatra-Neam
Slatina
Ploieti*
Zalu
Satu Mare
Suceava*

Sibiu
Teleorman
Timi
Tulcea
Vaslui
Vlcea
Vrancea
Bukareszt

Sibiu
Teleorman
Timi
Tulcea
Vaslui
Vlcea
Vrancea
Bucureti

Brila
Braov
Buzu
Clrai
Cara-Severin
Covasna
Dmbovia
Dolj
Galai
Giurgiu
Gorj
Harghita
Hunedoara
Ialomia
Ilfov
Iai
Cluj
Constana
Maramure
Mehedini
Mure
Neam
Olt
Prahova
Slaj
Satu Mare
Suceava
Sibiu
Teleorman
Timi
Tulcea
Vaslui
Vlcea
Vrancea
Bucureti

Sibiu*
Alexandria
Timioara
Tulcea*
Vaslui
Rmnicu Vlcea
Focani*

* W przypadku miejscowoci oznaczonych gwiazdk istniej nazwy polskie; zob. reguy

stosowania nazw miejscowych lub polskich w tabeli Nazwy miejscowoci poniej.
133

Nazwy miejscowoci:
nazwa RO
Botoani
Brila
Braov
Bucureti
Cacica
Cluj-Napoca
Constana
Craiova
Focani
Galai
Iai
Mamaia
Orova
Petroani
Plea
Ploieti
Poiana Micului
Rdui
Sibiu
Sighetu Marmaiei
Soloneu Nou
Suceava
Tulcea
uora

kontekst 1
Botoszany (Botoani)
Braia (Brila)
Braszw (Braov)
Bukareszt
Kaczyka (Cacica)
Klu-Napoka (Cluj-Napoca)
Konstanca (Constana)
Krajowa (Craiova)
Fokszany (Focani)
Gaacz (Galai)
Jassy (Iai)
(nazwa polska w liczbie mnogiej;
D. Jass, Ms. w Jassach)
Mamaja (Mamaia)
Orszowa (Orova)
Petroszany (Petroani)
Plesza (Plea)
Ploeszti (Ploieti)
Pojana Mikuli (Poiana Micului)
Radowce (Rdui)
Sybin (Sibiu)
Syhot / Syhot Marmaroski (Sighetu
Marmaiei)
Nowy Soloniec (Soloneu Nou)
Suczawa (Suceava)
Tulcza (Tulcea)
Cecora (uora)

kontekst 2
Botoani
Brila
Braov
Bukareszt
Cacica
Klu-Napoka
Constana
Craiova
Focani
Galai
Jassy

kontekst 3

Mamaia
Orova
Petroani
Plea
Ploieti
Poiana Micului
Rdui
Sibiu
Sighetu
Marmaiei
Soloneu Nou
Suceava
Tulcea
uora

Mamaia
Orova
Petroani
Plea
Ploieti
Poiana Micului
Rdui
Sibiu
Sighetu
Marmaiei
Soloneu Nou
Suceava
Tulcea
uora

Botoani
Brila
Braov
Bucureti
Cacica
Cluj-Napoca
Constana
Craiova
Focani
Galai
Iai

SOWENIA
Republika Sowenii
Slovenija / Republike Slovenija
Jzyk urzdowy UE: soweski (SL)
obyw. Soweniec, Sowenka, Sowecy
stol. Lublana (Ljubljana), D. Lublany, Mc. Lublanie
przym. lublaski
mieszk. lublaczyk, lublanka, lublaczycy
Podzia terytorialny:
SL
kohezijska regija

PL
NUTS
cay kraj
NUTS 1
region
NUTS 2
spjnoci/makroregion

134

liczba
2

statistina regija
upravna enota
obina
mestna obina

(cohesion region,
macroregion)
region statystyczny
jednostka
administracyjna
gmina
gmina miejska

NUTS 2
SL
Vzhodna Slovenija
Zahodna Slovenija

NUTS 3

12
58
210-11
11

PL
Sowenia Wschodnia
Sowenia Zachodnia

Regiony statystyczne (NUTS 3)

SL
PL
Gorenjska
-||Gorika
Jugovzhodna Slovenija
Koroka
Notranjsko-kraka
Obalno-kraka
Osrednjeslovenska
Podravska
Pomurska
Savinjska
Spodnjeposavska
Zasavska
Krainy, regiony
SL
Balkan
Bela krajina
Dolenjska
Gorenjska
Koroka
Kranjska
Notranjska
Prekmurje
Primorska
tajerska
Suha krajina
Miejscowoci
Nazwa miejscowa
Ljubljana

PL
Bakany
-||Karyntia
-||-

Styria
-||Teksty typu 1
Lublana (Ljubljana)

Teksty typu 2
Lublana

SOWACJA
Republika Sowacka
Slovensko / Slovensk republika
135

Teksty typu 3
Ljubljana

Jzyk urzdowy UE: sowacki

stol. Bratysawa
przym. bratysawski
mieszk. bratysawianin, bratysawianka, bratysawianie
Podzia terytorialny:
SL

PL
cay kraj
obwd
kraj
powiat
miasto (gmina miejska)
gmina

oblast
kraj
okres
mesto
obec

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba
4
8
79
138
2883

2928

Obwody (NUTS 2)
SL
Bratislavsk kraj
Zpadn Slovensko
Stredn Slovensko
Vchodn Slovensko

PL
Bratysawa
Sowacja Zachodnia
Sowacja rodkowa
Sowacja Wschodnia

Kraje (NUTS 3)
SL
Banskobystrick kraj
Bratislavsk kraj
Koick kraj
Nitriansky kraj
Preovsk kraj
Treniansky kraj
Trnavsk kraj
ilinsk kraj

PL
kraj baskobystrzycki
kraj bratysawski
kraj koszycki
kraj nitrzaski
kraj preszowski
kraj trenczyski
kraj trnawski
kraj yliski

Wiksze miejscowoci:
Nazwa
miejscowa
Bansk Bystrica
Bratislava
Koice
Preov
Trenn
Trnava
Zvolen
ilina

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

Baska Bystrzyca
Bratysawa
Koszyce
Preszw
Trenczyn
Trnawa
Zwole
ylina

Baska Bystrzyca
Bratysawa
Koszyce
Preszw
Trenczyn
Trnawa
Zwole
ylina

Bansk Bystrica
Bratislava
Koice
Preov
Trenn
Trnava
Zvolen
ilina

136

Polskie odpowiedniki nazw pozostaych miejscowoci mona znale w Zeszycie 11 Komisji

Standardyzacji Nazw Geograficznych.
FINLANDIA
Republika Finlandii
Suomi / Suomen tasavalta (fi.)
Finland / Republiken Finland (szw.)
Jzyki urzdowe UE: fiski (FI), szwedzki (SV)
obyw. Fin, Finka, Finowie
stol. Helsinki, D. Helsinek, Mc. Helsinkach
przym. helsiski
mieszk. helsiczyk, helsinka, helsiczycy
Podzia terytorialny:
FI

SV

suuralue
maakunta
lni (l.mn.lnit)

storomrde
landskap
ln

seutukunta

ekonomisk
region
hrad
kommun

PL
obszar
podobszar
region
prowincja (zostan

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

liczba
2
5
20
6 (5+1)

zlikwidowane w 2010 r.)

kihlakunta
kunta

podregion

77

dystrykt lokalny
gmina

90
416

NUTS 1
FI
Manner-Suomi
Ahvenanmaa

SV
Fasta Finland
land

NUTS 2
FI
It-Suomi
Etel-Suomi
Lnsi-Suomi
Pohjois-Suomi
Ahvenanmaa

SV
stra Finland
Sdra Finland
Vstra Finland
Norra Finland
land

Regiony (NUTS 3)
FI
Etel-Savo

SV
Sdra Savolax

Pohjois-Savo

Norra Savolax

Pohjois-Karjala

Norra Karelen

137

PL
Finlandia Kontynentalna
Wyspy Alandzkie
PL
Finlandia Wschodnia
Finlandia Poudniowa
Finlandia Zachodnia
Finlandia Pnocna
Wyspy Alandzkie

PL
Etel-Savo (Sawonia
Poudniowa)
Pohjois-Savo (Sawonia
Pnocna)
Pohjois-Karjala (Karelia
Pnocna)

Kainuu
Uusimaa
It-Uusimaa

Kajanaland
Nyland
stra Nyland

Varsinais-Suomi

Egentliga Finland

Kanta-Hme
Pijt-Hme
Kymenlaakso
Etel-Karjala

Egentliga Tavastland
Pijnne Tavastland
Kymmenedalen
Sdra Karelen

Keski-Suomi

Mellersta Finland

Etel-Pohjanmaa

Sdra sterbotten

Pohjanmaa
Satakunta
Pirkanmaa
Keski-Pohjanmaa

sterbotten
Satakunda
Birkaland
Mellersta sterbotten

Pohjois-Pohjanmaa

Norra sterbotten

Lappi
Ahvenanmaa

Lappland
land

Prowincje
FI
It-Suomi
Etel-Suomi
Lnsi-Suomi
Oulu
Lappi
Ahvenanmaa

SV
stra Finland
Sdra Finland
Vstra Finland
Uleborg
Lappland
land

Miejscowoci
Nazwa miejscowa
FI
SV
Helsinki
Helsingfors

Kainuu
Uusimaa
It-Uusimaa (Uusimaa
Wschodnia)
Finlandia Waciwa
(Varsinais-Suomi)
Kanta-Hme
Pijt-Hme
Kymenlaakso
Etel-Karjala (Karelia
Poudniowa)
Keski-Suomi (Finlandia
rodkowa)
Etel-Pohjanmaa (Pohjanmaa
Poudniowa)
Pohjanmaa
Satakunta
Pirkanmaa
Keski-Pohjanmaa (Pohjanmaa
rodkowa)
Pohjois-Pohjanmaa
(Pohjanmaa Pnocna)
Laponia
Wyspy Alandzkie

PL
Finlandia Wschodnia
Finlandia Poudniowa
Finlandia Zachodnia
Oulu
Laponia
Wyspy Alandzkie

Teksty typu 1

Teksty typu 2

Teksty typu 3

Helsinki

Helsinki

Helsinki

SZWECJA
Szwecja (SV)
Krlestwo Szwecji
Sverige / Konungariket Sverige
Jzyki urzdowe UE: szwedzki (SV)
przym. szwedzki

138

obyw. Szwed, Szwedka, Szwedzi

przym. sztokholmski
mieszk. sztokholmczyk, sztokholmka, sztokholmczycy
Podzia terytorialny:
SV
brak nazwy
brak nazwy
ln
kommun

PL
brak nazwy
brak nazwy
hrabstwo
gmina

NUTS
NUTS 1
NUTS 2
NUTS 3

NUTS 1
SV
stra Sverige
Sdra Sverige
Norra Sverige

PL
Wschodnia Szwecja
Poudniowa Szwecja
Pnocna Szwecja

NUTS 2
SV
Stockholm
stra Mellansverige
Smland med arna
Sydsverige
Vstsverige
Norra Mellansverige
Mellersta Norrland
vre Norrland

PL
Sztokholm
stra Mellansverige
Smland med arna
Sydsverige
Vstsverige
Norra Mellansverige
Mellersta Norrland
vre Norrland

NUTS 3
SV
Blekinge ln
Dalarnas ln
Gvleborgs ln
Gotlands ln
Hallands ln
Jmtlands ln
Jnkpings ln
Kalmar ln
Kronobergs ln
Norrbottens ln
rebro ln
stergtlands ln
Skne lan
Sdermanlands ln
Stokholms ln
Uppsala ln
Vrmlands ln

PL
(hrabstwo) Blekinge
(hrabstwo) Dalarna
(hrabstwo) Gvleborg
(hrabstwo) Gotlandia
(hrabstwo) Halland
(hrabstwo) Jmtland
(hrabstwo) Jnkping
(hrabstwo) Kalmar
(hrabstwo) Kronoberg
(hrabstwo) Norrbotten
(hrabstwo) rebro
(hrabstwo) stergtland
(hrabstwo) Skne
(hrabstwo) Sdermanland
(hrabstwo) Sztokholm
(hrabstwo) Uppsala
(hrabstwo) Vrmland
139

liczba
3
8
21
290

Vstmanlands ln
Vsterbottens ln
Vsternorrlands ln
Vstra Gtalands ln

(hrabstwo) Vstmanland
(hrabstwo) Vsterbotten
(hrabstwo) Vsternorrland
(hrabstwo) Vstra Gtaland

Miejscowoci i inne
Nazwa miejscowa
Stokholm

Teksty typu 1
Sztokholm

Teksty typu 2
Sztokholm

Teksty typu 3
Stokholm

ZJEDNOCZONE KRLESTWO
Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej
(the) United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland; (the) United Kingdom (UK)
Jzyk urzdowy UE: angielski (EN)
Jednostki administracyjne:
Podzia administracyjny Zjednoczonego Krlestwa jest niejednolity. Kady z czterech krajw
wchodzcych w jego skad (Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Pnocna) ma wasny system
jednostek administracyjnych.
Anglia
Dzieli si na 9 regionw. Region Greater London dzieli si dalej na miasto Londyn i 32
gminy (boroughs). Pozostae regiony skadaj si z hrabstw miejskich (metropolitarnych) i
niemetropolitarnych, ktre dziel si dalej na mniejsze jednostki o rnych nazwach. Obok
podziau dwupoziomowego wystpuje podzia na unitary authorities, ktrych obecnie (od
2009 r.) jest 55.
Irlandia Pnocna
Irlandia Pnocna dzieli si na 26 dystryktw (na poziomie unitary authorities).
Szkocja
Szkocja dzieli si na 32 council areas (i jednoczenie unitary authorities)
Walia
Walia skada si z 22 unitary authorities.
EN
region
brak nazwy
brak nazwy
Anglia:
county
metropolitan county

PL
kraje (tradycyjny podzia)
Region (9 regionw Anglii+
3 kraje: Szkocja, Walia,
Irlandia Pnocna

hrabstwo
hrabstwo
miejskie/metropolitarne

140

NUTS
NUTS 1

liczba
4
12

NUTS 2
NUTS 3

30
93
48
6

non-metropolitan county
/ shire county
unitary authority

hrabstwo niemetropolitarne

34
Anglia 55, Szkocja 32, Walia 22,
Irlandia Pnocna 26

brak odpowiednika

Tradycyjny podzia na kraje

EN
England
Scotland
Wales
Northern Ireland

PL
Anglia
Szkocja
Walia
Irlandia Pnocna

NUTS 1
EN
North West (England)
North East (England)
Yorkshire and the Humber
East Midlands (England)
West Midlands (England)
East of England
London
South East (England)
South West (England)
Wales
Scotland
Northern Ireland

EN
country
country
country (principality)
country (province)

PL
kraj
kraj
kraj (ksistwo)
kraj (prowincja)

PL
region North West
region North East
region Yorkshire i Humber
region East Midlands
region West Midlands
Wschodnia Anglia
Londyn
region South East
region South West
Walia
Szkocja
Irlandia Pnocna

NUTS 2
Jednostki na poziomie NUTS2 i niszym generalnie nie maj odpowiednikw polskich, poza
nazwami odpowiadajcymi krajom (Irlandia Pnocna, Szkocja, Walia) oraz miastom, ktre
maj odpowiedniki polskie.
Miejscowoci:
Nazwa miejscowa
Edinburgh
London
Oxford
Greater London
Greater Manchester

Tekst typu 1
Edynburg
Londyn
Oksford
Wielki Londyn
(Greater London)
Wielki Manchester
(Greater Manchester)

Nazwa polska
Tekst typu 2
Edynburg
Londyn
Oksford
Greater London

Tekst typu 3
Edinburgh
London
Oxford
Greater London

Greater Manchester

Greater Manchester

141