You are on page 1of 6

Prawo karne

1. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ ZA CZYN


Wspolczesne prawo karne kieruje sie zasada ze odpowiedzialnosc karna jest konsekwencja
popelnienia przez czlowieka czynu zabronionego. Podstawa odpowiedzialnosci nie moga byc - mysli
, poglady czlowieka, jego wlasciwosci fizyczne i psychiczne oraz stan niebezpieczenstwa. Karannie
za mysli lub poglady oznaczalo by nadmierna ingerencje w sfere wew. czlowieka i bylo by
sprzeczne z jednym z podstawowych praw- prawem do posiadania wlasnych pogladow.
Odpowiedzialnosc moze nastapic gdy poglad uzewnętrzni sie w czynie lub zamiar przestępsta jest
realizowany. Odpowiedzialnosc karna moze nastapic tylko wtedy gdy sprawca dopusci sie czynu
zabronionego , a wiec czyn jest niezbedną przesłanką odpowiedzialnosci karnej.

2. ZASADA WINY
Prawo karne opiera się na zasadzie winy. Odpowiedzialnosc karna moza poniesc wtedy gdy sprawcy
z popelnionego czynu mozna zrobic zarzut. Warunkiem osobistej zarzucalnosci czynu (czyli winy)
jest istnienie okreslonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem, Np. w odniesieniu do
przestepstw umyslnych aby istniala więz musi istniec zamiar popelnienia przestępstwa. Jest to
okreslane jako strona podmiotowa (subiektywna) przestępsta. Zasade winy w KK opisuje art.1
par1.

3. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚĆI INDYWIDUALNEJ I OSOBISTEJ


Zasada ta ma swoje odbicie w KK w częsci szczególnej , która opisuje przestępstwo jako czyn
własny sprawcy, a takze w przepisach o wspolsprawstwie , podzeganiu i pomocnictwie.
Zasada odpowiedzialnosci karnej powinna miec charakter nie tylko indywidualny ale i osobisty, Tzn,
że odpowiedzialnosci za popelniony czyn nie moze przejac na siebie nikt inny jak tylko sprawca
przestępstwa.
Osobisty charakter odpowiedzialnosci nie oznacza , ze w praktyce skutki skazania nie dotkna innych
osob niz tylko sprawcy przestępstwa, szczegolnie jezeli chodzi o rodzine sprawcy. Jest to jednak
uboczny , nie zamierzony przez ustawodawce skutek odpowiedzialnosci.

4. ZASADA HUMANITARYZMU
Prawo karne musi uwzgędniać prawa jednostki i chronic dobra jednostkowe , nie moze im dawac
jednak absolutnego priorytetu kosztem ochrony interesow panstwa i jego organow , interesow
ogolnospolecznych czy instytucji społ.
Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno byc humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu że
wymagania przezeń stawiane nie powinny być okrutne , nie powinny wyrządzać zbędnych
dolegliwości skazanemu ani go poniżać.
Zasaga hum. wynika m.in z art 3. Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności z 1950r i z
art . 7 Miedzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r , w ktorych Polska jest
stroną.

5. ZASADA NULLUM CRIMEN SINE LEGE - " NIE MA PRZESTEPSTWA BEZ USTAWY"
Jest to jedna z najwazniejszych zasad prawa karnego , jest istotnum skladnikiem idei panstwa
prawa. Ma chronic jednostke przed arbitralnym poslugiwaniem sie represja karna przez organy
panstwowe. Zasada ta zostala uroczyscie sformulowana w art 8 Deklaracji o Ochronie Praw
Czlowieka i Obywatela z 1789r. Uznana zostala za zawierająca jedno z postawowych praw czlowieka
W polskim prawie zasada ta zostala sformulowana w art42 Konstytucji RP (" Odpowiedzialnosci
karnej podlega tylko ten kto dopuscil sie czynu zabronionego przez ustawe obowiazująca w czasie
jego popelnienia")
Zasada ta sformułowana jest rowniez w bardziej rozbudowanej formie jako Nullum crimen nulla
poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej szczególowe przesłanki :
- prawo karne musi byc prawem pisanym i zwartym w ustawie " nullum crimen sine lege scripta"
- przepisy karne musza opisywac przestepstwo w sposob maksymalnie dokladny "nullum crimen
sine lege certa"
- nie dopuszczalne jest stosowanie analogii na niekozysc oskarzonego
- ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialnosc lub ja zaostrzajaca nie moze dzialac wstecz
"nullum crimen sine lege praevia - lex retro non agit"
- kara za przestępstwo musi być okreslona we wczeniej przewidzianej i wydanej ustawie "nulla
poena sine lege"

Adresatem tych regul jest przede wszyskim sedzia rozpatrujący konkretna sprawe , jak rowniez
ustawodawca w szczegolnosci jezeli chodzi o pkt. 1 i 2

6. ZASADA TERYTORIALNOSCI
Terytorium Polski to obszar ziemi (obszar ladowy) wraz z wodami wewnetrznymi oraz morskie wody
przybrzezne , a takze slup powietrza nad nimi i wnetrze ziemi pod nimi. Zgodnie z zasadą
terytorialnosci odpowiedzialnosci karnej podlega ten kto dopusci sie czynu zabronionego na
terytorium polski , chyba ze umowa miedzynarodowa w ktorej polska jest strona stanowi inaczej.
Okreslenie "polski statek wodny lub powietrzny" strosuje sie do samolotow i stakow
zarejestrowanych w Polsce.O zakresie dzialania zasady terytorialnosci decyduje w stopniu
szczegolnym miejsce popelnienia przestepstwa. Wg art 6 par2 KK. przestepstwo uwaza sie za
popelnione w miejscu gdzie sprawca dzialal lub zaniechal dzialania lub w miejscu gdzie skutek
czynu nastąpil lub mial nastapic.

7. ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ (zasada obywatelstwa)


Zgodnie z tą zasada obywatel polski opowiada za wszelkie czyny popelnione za granice ktore
stanowia przestepstwo wg polskiego prawa karnego lub wg. prawa obowiazujacego w miejscu
popelnienia czynu. wymagana jest tu podwojna przestepnosc czyny
WYJĄTEK - warunek podwojnej przestepnosci nie musi byc spelniony w dwojakich sytuacjach , np.
gdy funkcjonariusz publiczny pelniacy funkcje za granica , dopusci sie przestepstwa , ktore jest
wynikiem pelnionych przez niego funkcji, II wyjątek - gdy przestepstwo zostanie popelnione w
miejscu nie objętym żadna wladza panstwowa - np Anktarktyda

8. ZASADA NARODOWOSCI PRZEDMIOTOWEJ OCHORONNA OGRANICZONA


Czyny popelnione przez cudzoziemcow , podlegają polskiej ustawie karnej tylko wtedy gdy sa
przestepstwami skierowanymi przeciwko interesom RP , obywatela polskiego , polskiej osobie
prawnej , polskiej jednostc organizacyjnej bez osobowosci prawnej. Musi byc tu spelniony warunek
podwojnej przestepnosci czynu

9. ZASADA NARODOWOSCI PRZEDMIOTOWWEJ OCHRONNA NIEOGRANICZONA


wg tej zasady odpowiedzialnosci karnej podlegają wszyscy bez wzgledu na obywatelstwo , i
warunek podwojnej przestepnosci czynu którzy dopuscili sie :
-przestepstwa przeciwko wew. lub zew. bezpieczenstu RP
- przestepstwa przeciwko polskiemu urzedowi lub funkcjonariuszowi publicznemu
- przestepstwa przeciwko istotnym insteresom gospodarczym
- składanie fałszywych zeznan wobec urzedu polskiego

10. ZASADA ODPOWIEDZIALNOSCI ZASTĘPCZEJ


Zasada ta reguluje sytuacje gdy cudzoziemiec dopusci sie przestepstwa za granica nie objętego ani
zasada ochronna ograniczona ani zasada ochronna nieograniczona , a wg, polskiej ustawy karnej
dane przestepstwo zagrozone jest kara pozbawienia wolnosci powyzej lat 2. Wowczas mozna
zastosowac polska ustawe karna , jezeli sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono
go wydac. Wynika z tej zasady ze pierszenstwo ma ekstradycja sprawcy na granice

11. ZASADA REPRESJI WSZECHŚWIATOWEJ


Jest to zasada uniwersalna , która przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemncow
i obywateli polskich w razie popelnienia przestepstw ściganych na mocy zobowiazania wynikającego
z umow miedzynarodowych. Chodzi tu o przestepstwa w ktorych sciganiu zainteresowana jest cala
spolecznosc miedzynarodowa np,
- ludobojstwo
-zbrodnie przeciwko ludzkosci
- zbrodnie wojenne
-handel narkotykami
-falszowanie pieniedzy
-porywanie samolotow , itd.
Nie oznacza to bezwzglednego obowiazku scigania kazdego z takich przestpstw w Polsce> Istnieje
to tylko wtedy gdy sprawcy przebywajacego w Polsce nie postanowiono wydac

RODZAJE PRZESTĘPSTW
I. Podzial ze wzgledu na TRYB SCIGANIA przestepstw
- tryb publiczno - skargowy
a) na wniosek - osoba pokrzywdzona wyraża na wszczęcie i prowadzenie postepowania
b) z urzędu - musi być złożone doniesienie o popełnionym przestępstwie , osoba składająca
wniosek musi to udowodnic przed sądem
- tryb prywatno -skargowy
pokrzywdzony - jest oskarżycielem prywatnym , który składa prywany akt oskarzenia i popiera go
przed sądem

II. Podzial przestępstw ze względu na PODMIOT ktory ich dokonuje


a) przestępstwo powszechne - kazdy moze byc podmiotem przestępstwa powszechnego
b) przestępstwo indywidulane - dokonane przez ściśle okreslona osobe , np. funkcjonariusz publ. ,
matka , żołnierz.
Przestępstwa indywidualne dzielą się na :
- własciwe - cecha szczegolna danej osoby decyduje o tym czy jest to czyn karalny
czy nie
-niewlasciwe- cecha szczegolna danej osoby decyduje o tym czy jest to przestepstwo typu
kwalifikowanego czy uprzywilejowanego

III. Podział ze względu na WYSOKOŚĆ ZAGROŻENIA sankcją kary (art 7)


- zbrodnia - czyn zabroniony , zagrozony kara pozbawienia wolnosci na okres 3 lat , lub karą
surowsza
- występek - czyn zabroniony , zagrozony kara grzywny , kara ograniczenia wolnosci , lub kara
pozbawienia wolnosci przekraczająca jeden miesiac

CZYN ZABRONIONY - czyn obiektywnie naryszajacy prawo karne , nie koniecznie bedacy
przesteptwem

TYPY PRZESTEPSTW :
- typ podstawowy - zawiera wszystkie cechy czyny danego rodzaju
- typ kwalifikowany - obok cech postawowych zawiera jeszcze cechy ktore wplywaja na zaostrzenie
kary i zwiekszenie stopnia spolecznej szkodliwosci
- typ uprzywilejowany - obok cech podstawowych zawiera jeszcze cechy ktore wplywaja na
zmniejszenie spolecznej szkodliwosci a tym samym na zlagodzenie kary.

PRZESTĘPSTWO - czyn zabroniony , zagrozony grozba kary przez ustawe obowiazująca w czasie
jego popelnienia , zawiniony , ktorego spoleczna szkodliwosc jest wyzsza niz znikoma

SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ - wskaźnik zagrożenia jakie niesie za soba popelnienie czyny


zabronionego dla danego układu stosunków społecznych , określane przez ustawodawce poprzez:
- przypisanie danemu przestępstwu rodzaju i wymiaru kary
- sad dokonuje indywidualizacji stopnia spolecznej szkodliwosci , rozpatrując konkretna sprawe
opierając sie o calosztalt , biorąc pod uwage elementy zawarte w art 115 par 2
- rodzaj i charakter naruszonego dobra
- rozmiar wyrzadzonej szkody
- sposob i okolicznosci popelnienia czyny
- motywacje sprawcy
- wage naruszonych przez sprawce obowiazkow
- rodzaj naruszonych regul ostroznosci
STOPNIE SPOŁ. SZKODL:
-znikomy
-znaczny
-nieznaczny

WINA
Zachodzi wtedy gdy z popelnionego czynu mozna zrobic sprawcy zarzut. W prawie karnym
materialnym wina jest adresowana do konkretnej osoby.
WINA UMYŚLNA -
a) w zamiarze bezpośrednim - ma miejsce gdy sprawca chce popelnic przestępstwo, ma wolę i
swiadomosc popelnienia czynu zabronionego
b) w zamiarze ewentualnym - sprawca przedwiduje mozliwosc popelnienia przestepstwa, godzi sie
na to. Wola sprawcy polega na tym , ze godzi sie on na mozliwosc popelnienia przestępstwa
WINA NIEUMYŚLNA-
a) lekkomyslnosc - sprawca naruszając reguly ostrożnosci przewiduje mozliwosc popelnienia czynu
zabronionego, lecz przypuszcza, ze go uniknie. Pojawia się tu świadomość sprawcy, nie ma
natomiast woli i zamiaru
b) niedbalstwo - sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewidujewiduje ,
chociaż mógł przewidzieć. Sprawca nie wykorzystał swoich mozliwosci intelektualnuych i dlatego
nie zmienil swego nieostrożnego zachowania co doprowadziło do przestępstwa nieumyślnego
WINA KOMBINOWANA (MIESZANA)
część znamion przestępstwa obięta jest zamiarem sprawcy a druga częśc tylko wina nieumyslna.
Przestęptwo popelnione z winy mieszanej - traktuje sie w sumie jako przestepstwo umyslne.

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTEPSTWA


I. Formy stadialne - sa to kolejne etapy ktore skladaja sie na popelnienie przestpepstwa
- zamiar popelnienia przestępstwa - rodzi sie w psychice sprawcy
- przygotowanie
a) przygotowanie w sensie ścisłym - podjecie czynnosci mających stworzyc warunki do dokonania
czynu zabronionego przez zbieranie informacji , sporzadzanie planu dzialania , uzyskiwanie
srodków. Opisane czynnosci aby mogly byc uznane za przygotowanie musza byc podjete w celu
popelnienia czynu zabronionego.
b) wejscie w porozumienie - moze byc to porozumienie dwóch lub wiecej osob, polegajace na
uzgodnieniu zamiaru popelnienia konkretnego czynu
- odstąpienie od przygotowania - sprawca musi dobrowolnie odstąpic od przygotowania
przestepstwa wtedy nie ponosi odpowiedzialnosci karnej. Rowniez nie poniesie odpowiedzialnosci w
przypadku skutecznego czynnego żalu.
- czynny żal - nie podlega karze za usiłowanie , kto dobrowolnie odstapił lub zapobiegl skutkowi
stanowiącemu znamie czynu zabronionego. Czynny żal musi byc dobrowolny, jezeli jest wymuszony
przez okolicznosci lub dzialanie innych osob wowczas sprawca nie korzysta z bezkarnosci
- usiłowanie udolne - sprawca ma świadomosc i wole popelnienia przestępstwa, dziala z winy
umyslnej w obu postaciach zamiaru bezposredniego, zmierza do dokonania , ktore jednak nie
nastepuje. Ponosi odpowiedzialnosc karna jak za dokonanie
- usilowanie nieudolne - sprawca nie ma swiadomosci co do tego ze nie istnieje odpowiedni
przedmiot na ktorym ma byc dokonane przestepstwo lub jest w błedzie co do srodka ktorym ma
byc dokonane przestępstwo. Sprawca ponosi odpowiedzialnosc jak za dokonanie , sąd moze
zastosowac nadzwyczajne zlagodzenie kary, lub odstapic od jej wymierzenia.

FORMY ZJAWISKOWE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA


1) sprawstwo- osoba sama dokonuje przestepstwa na wszystkich jego etapach
2) współsprawstwo - dzialanie co najmniej dwóch osob , osoby te musza sobie zakomunikowac
wole popelnienia przestepstwa i zawrzec porozumienie (pisemne lub ustne). dzialanie musi byc
wspolne
3) sprawstwo kierownicze - od woli osoby kierujacej zalezy to czy dane dzialanie zostanie wszczęte
, prowadzone i zakonczone. Taka osoba ma wpływ na dzialanie innych osob ktorymi sie posługuje
4) podżeganie - nakłanianie innej osoby do popelnienia czynu zabronionego. Podżegacz musi
dzialac w zamiarze bezpośrednim , musi chciec nakłonic podżeganego
5) pomocnistwo - ułatwia dokonanie przestępstwa innej osobie . moze miec charakter fizyczny
(narzędzia , przewóz) lub psychiczny (udzielanie rady, informacji) Sprawa musi dzialac w sposob
umyslny jak i ewentualny. Pomocnictwo musi nastąpic przed albo w trakcie dokonania czynu
zabronionego
6) prowokacja - polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego w celu
skierowania przeciwko niej postepowania karnego
WIEK SPRAWCY
wg polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa moze byc tylko osoba fizyczna ktora w chwili
popelnienia czynu ukonczyla lat 17 (art 10 par 1 KK) Czynów popelnionych przez osoby nieletnie , a
wiec takie ktore nie ukonczylu 17 lat nie nazywa sie przestępstwami. Nieletni nie podlegaja
odpowiedzialnosci karnej , sa stosowane wobec nich srodki przewidziane w ustawie z 1982r o
postepowaniu w sprawie nieletnich. Od zasady , ze granica odpowiedzialnosci jest ukonczenie lat 17
, przewidziano dwa wyjątki
1. Odpowiedzialnosc karna moze poniesc nieletni , ktory ukonczyl lat 15. Katalog przestępstw
ktorych popelnienie uzasadnia skorzystanie z tej mozliwosci przewiduje art 10 par2 KK
2. Potraktowanie doroslego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jak nieletniego , przewiduje art 10 par
4 KK. Dot to tylko sprawcy wystepku

You might also like