TOMASZ CZELEKO1, ANDRZEJ LIWCZYSKI1,2, WALDEMAR KARNAFEL3

CUKRZYCA ZWIKSZA ZAPADALNO

IUMIERALNO ZPOWODU NIEKTRYCH
NOWOTWORW ZOLIWYCH WPOLSCE: ANALIZA
BAZY DANYCH NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA
OBEJMUJCEJ 1 840 973 OSOBY ZCUKRZYC
WOKRESIE 2008-2014
DIABETES MELLITUS INCREASES THE INCIDENCE AND MORTALITY DUE TO
CERTAIN TYPES OF CANCER IN POLAND: ANALYSIS OF THE NATIONAL HEALTH
FUND DATA BASE COMPRISING 1 840 973 DIABETES MELLITUS CASES IN THE
PERIOD 2008 2014
Narodowy Fundusz Zdrowia, Warszawa
Oddzia Zdrowia Publicznego, Wydzia Nauki o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w odzi,
3)
Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii Warszawski Uniwersytet Medyczny.
1)

2)

STRESZCZENIE. Wiele bada wskazuje, e cukrzyca zmienia ryzyko wystpienia nowotworu zoliwego oraz umieralno ogln wrd
chorych. Autorzy na podstawie danych pochodzcych zcaej Polski, zawartych wrejestrach Narodowego Funduszu Zdrowia, przeprowadzili
analiz retrospektywn zapadalnoci iumieralnoci poczwszy od 01.05.2008 do 30.04.2014 wrd 1 840 973 chorych na cukrzyc, uktrych przed 30.04.2008 roku nie znaleziono wbazie danych owystpowaniu nowotworu zoliwego iagodnego.
Cukrzyca powodowaa zwikszenie czstoci wystpowania nastpujcych nowotworw zoliwych: pcherza moczowego, wtroby, jelita
grubego, trzustki igruczou krokowego.
Cukrzyca powodowaa take zwikszenie wskanikw umieralnoci oglnej uosb ze stwierdzonym nowotworem zoliwym pcherza moczowego, wtroby, trzustki, gruczou krokowego itrzonu macicy.
Sowa kluczowe cukrzyca, nowotwr zoliwy, zapadalno, umieralno.
SUMMARY. Several studies have suggested that diabetes mellitus may alter the risk of incidence and mortality due to the variety cancers.
An electronic search was performed using Polish National Health Fund data base from 01.05.2008 until 30.04.2014. The authors of examined
the relations between diabetes mellitus and the incidence and mortality due to selected cancers in alarge, retrospective cohort of 1 840 973
patients with diabetes mellitus who had not reported history of cancer before 30.04.2008.
Diabetes mellitus increases the incidence from bladder, liver, colon, pancreas, kidney and prostate cancers.
Diabetes mellitus also increases the mortality due to bladder, liver, pancreas, prostate and endometrial cancers.
Key words diabetes mellitus, cancers, incidence, mortality.

28

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

WPROWADZENIE
Prognozy dotyczce wystpowania cukrzycy na wiecie podaj, e liczba chorych zwikszy si z382 milionw
obecnie do 592 milionw wroku 2035 (1). Rwnoczenie
wzronie - na wiecie - liczba chorych z nowotworami
z12,7 milionw wroku 2008 do 22,2 milionw wroku
2030 (2).
Wiele bada epidemiologicznych wrnych populacjach wskazuje na zaleno pomidzy ryzykiem wystpienia raka acukrzyc typu 2. Zarwno cukrzyca typu 2
jak i otyo s niezalenymi czynnikami, ktre zwikszaj ryzyko wystpienia niektrych nowotworw zoliwych, pogarszaj rokowanie, powoduj wysz umieralno. Zaleno tak badano wwielu orodkach.

J. de Heer przedstawi metaanaliz ryzyka wystpienia nowotworu zoliwego u chorych na cukrzyc
typu 2, z ktrej wynika, e ryzyko raka wtroby w tej
populacji wzrasta o87%, raka trzustki o73%, raka trzonu macicy o62%, raka skry o43%, raka jelita grubego
o37%, raka odbytu o34%, raka piersi o20%. Ryzyko
raka gruczou krokowego ulega zmniejszeniu o19% (3).
Campbell iwsp. wykazali, na podstawie 26-letniej,
prospektywnej obserwacji, e u osb z cukrzyc wzrasta umieralno wporwnaniu do populacji oglnej bez
cukrzycy w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pnocnej zpowodu raka pcherza moczowego, trzustki, piersi
ukobiet, wtroby, jelita grubego itrzonu macicy (4).
W mniejszym doniesieniu przedstawiono wstpne
dane epidemiologiczne dotyczce zapadalnoci zachorowa i umieralnoci na wybrane nowotwory zoliwe
uchorych na cukrzyc wPolsce, wlatach 2008-2014.

MATERIA IMETODY
wiadczenia zdrowotne w Polsce s finansowane
przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie
ustawy (5) oraz rozporzdze Ministra Zdrowia z niej
wynikajcych (6,7).
Wykonywanie wiadcze z rozpoznaniem nowotworw zoliwych grupy C albo nowotworw niezoliwych
od D00 do D50 oraz Z51.1 iZ51.2 odbywa si wramach
lecznictwa zamknitego czyli umowy szpitalnej. Organizacj, finansowanie irozliczanie takich wiadcze okrelaj zarzdzenia prezesa NFZ (8,9).

Wraz zwprowadzeniem wroku 2008 systemu rozlicze w ramach jednorodnych grup pacjentw (JGP) finansowanie terapii jest realizowane wsystemie tego rodzaju grup. Wcelu przeprowadzenia analizy na danych
sprawozdawczych bdcych w bazie NFZ wykonano
zapytanie do SQL (Structured Qury Language) do baz
danych. Za niepowtarzalny identyfikator pacjenta zosta
uznany numer PESEL (10). Doprecyzowanie numeru PESEL pacjentw zcukrzyc ze wiadczeniem rozpoznania
ileczenia nowotworu nastpio wkilku etapach.
Przedstawiono to postpowanie poniej.
Wokresie od 1 maja 2008 roku do 30 kwietnia 2009 roku
znaleziono wzasobach Narodowego Funduszu Zdrowia
sprawozdania ze wiadcze zwizanych z cukrzyc,
z rozpoznaniem gwnym - cukrzyca z rozszerzeniem:
E10.X cukrzyca insulinozalena, E11.X cukrzyca
insulinoniezalena, E12.X cukrzyca zwizana z niedoywieniem, E13.X inne nieokrelone postacie cukrzycy, E14.X cukrzyca nieokrelona. W tym samym
czasie zarejestrowano, e pacjent zrealizowa recept
na jakikolwiek lek zgrupy: A10A.X (insuliny), A10B.X
(leki przeciwcukrzycowe doustne) itesty diagnostyczne.
cznie stanowio to (nr PESEL) 2 146 728 przypadkw.
Wrd tej kohorty chorych na cukrzyc byo 908 894
osb pci mskiej i1 237 690 osb pci eskiej. redni
wiek wynosi 62,2 16,76 lat. Chorzy wwieku do 59
roku ycia stanowili 40,14%, aod 60 roku ycia stanowili 59,86% analizowanej populacji.
Wokresie od 2004 do 30 kwietnia 2008 roku znaleziono sprawozdania wykonanych wiadcze, wktrych
rozpoznano nowotwory zoliwe grupy C inowotwory
niezoliwe grupy D00 do D50, Z51.1 lub Z51.2 wsumie 305 411 wedug nr PESEL.
Wgrupie C liczba pacjentw wynosia 117 810 osb,
awgrupie D 195 641 osb, wgrupie Zliczba pacjentw wynosia 162 osoby.
Suma liczb rozpozna nowotworw wynosia wicej
ni 305 411, poniewa wniektrych przypadkach sprawozdano w dacie pierwszego rozpoznania wicej ni
jedno rozpoznanie nowotworowe.
Osoby zrozpoznaniami nowotworowymi przed
30.04.2008 nie byy analizowane wdalszej czci pracy.
Dla pozostaych pacjentw to znaczy 1 840 973 osb
sprawdzono sprawozdania wiadcze zrozpoznaniem nowotworu zoliwego C albo niezoliwego od D00 do D40
wokresie od od 01.05.2008 roku do 30.04.2014 roku.

Tab. 1. Zestawienie liczbowe analizowanej subpopulacji chorych na cukrzyc w kolejnych latach obserwacji.
ROK

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Pe eska

1 023 924

986 415

951 090

916 228

881 001

845 559

Pe mska

785 502

754 552

725 581

697 801

669 793

642 385

CZNIE

1 809 426

1 740 967

1 676 671

1 614 029

1 550 794

1 487 944

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

29

Tab. 2. Liczby zgonw w poszczeglnych latach okresu 2008- 2014.

ROK

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Pe eska

17 492

37 059

35 325

34 862

35 227

35 442

10 523

Pe mska

14 055

30 950

28 971

27 780

28 008

27 408

8 001

CZNIE

31 547

68 459

64 296

62 642

63 235

62 850

18 524

Dat pierwszego sprawozdania wiadcze z rozpoznaniem nowotworu uznawano arbitralnie za rok wystpienia
nowotworu uosoby okrelonej wg PESEL.
Daty zgonw analizowanych chorych pozyskiwano
zCentralnego Wykazu Ubezpieczonych.
Wszystkie dane liczbowe opracowano przy wykorzystaniu narzdzi SAS, Statistica oraz zapyta SQL.

WYNIKI BADA
I. Dane statystyczne oglne.
Wokresie od 1 maja 2008 roku do 30 kwietnia 2014
roku wanalizowanej kohorcie chorych na cukrzyc znaleziono 342 876 chorych znowotworami wtym:
znowotworami agodnymi 238 314 osb (12,94%) oraz
104 562 (5,68%) osb znowotworami zoliwymi.
wanalizowanej kohorcie 1 840 973 osb chorych na cukrzyc wokresie od 01.05.2008 roku do 30.04.2014 roku
zmaro 371 553 osb tzn. 20,18%.
Wokresie od 01.05.2008 do 30.04.2014 roku zmaro 206
380 osb pci eskiej i165 173 osb pci mskiej.
Wpowyej wymienionym okresie stwierdzono nowe nowotwory zoliwe u104 562 osb wtym u54 009 osb pci
eskiej (51,65%) iu50 553 osb pci mskiej (48,35%).
Spord 104 562 osb w okresie od 1 maja 2008 roku
do 30 kwietnia 2014 roku zmaro 45 249 osb (43,27%),
aprzeyo 59 313 osb (56,73%).
Spord osb, ktre zmary 22 746 (50,27%) stanowiy
kobiety, a22 503 (49,73%) stanowili mczyni.
Wrd osb znowym nowotworem zoliwym wokresie
analizowanym do 30 kwietnia 2014 roku przeyo 57,88%
osb pci eskiej i55,49% osb pci mskiej.

II. Wpyw wieku.

Wtabeli 3 zestawiono liczby osb zrozpoznaniem
nowy nowotwr zoliwy wposzczeglnych przedziaach wiekowych oraz odsetki dotyczce 104 562 chorych
na cukrzyc wlatach 2008-2014.
U 14,09% osb stwierdzono nowotwr zoliwy
wprzedziale wiekowym od 0 do 59 roku ycia. Natomiast
85,91% osb liczyo 60 lub wicej lat.
III. Wpyw pci.
W tabeli 4 zestawiono odsetki okrelajce czsto
zachorowalnoci na poszczeglne nowotwory zoliwe
u osb obu pci, w analizowanej populacji chorych na
cukrzyc - wlatach 2008-2014.
Wrd osb pci mskiej nowotwory zoliwe dotyczyy najczciej: jelita grubego iodbytu; gruczou krokowego; pcherza moczowego; puca; skry; nerki; odka; trzustki.
Natomiast wrd osb pci eskiej nowotwory zoliwe obserwowano najczciej wnastpujcych narzdach:
1/piersi; 2/jelito grube iodbyt; 3/skra; 4/trzon macicy; 5/
puca; 6/nerki; 7/trzustka; 8/odek.
W tabeli 5 przedstawiono stosunek czstoci wystpowania poszczeglnych nowotworw zoliwych
upci mskiej do czstoci wystpowania ich upci eskiej wbadanej populacji chorych na cukrzyc wlatach
2008-2014.
Uosb pci mskiej zcukrzyc wporwnaniu do osb
pci eskiej obserwowano nowotwory zoliwe czciej
w nastpujcych narzdach: pcherz moczowy, krta,
przeyk, puca, jelito grube, odbyt iwodek.
Natomiast uosb pci eskiej czciej obserwowano
nowotwory zoliwe tarczycy ibiaaczk szpikow.

Tab. 3. Zestawienie wieku i liczby chorych z nowymi rozpoznaniami nowotworw zoliwych u 104 562 chorych na
cukrzyc w latach 2008-2014.
Wiek chorych

Liczba chorych

Odsetek (%)

do 9 lat

106

0,10%

10 19 lat

119

0,11%

20 29 lat

301

0,29%

30 39 lat

609

0,58%

40 49 lat

1836

1,76%

50 59 lat

11 765

11,25%

60 69 lat

29 434

28,15%

70 79 lat

37 075

35,46%

80 lat i wicej

23 317

22,30%

30

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

Tab. 4. Zachorowalno na nowotwr zoliwy w subpopulacji osb z cukrzyc w Polsce, w okresie 01.05.2008 30.04.2014.
Lokalizacja nowotworu (ICD 10)
Przeyk
odek

C15

Pe mska (%)

Pe eska (%)

1,03

0,39

C16

5,10

3,01

od C18
do C21

17,50

10,02

Wtroba

C22

2,02

1,65

Pcherzyk ciowy

C23

0,47

1,60

Trzustka

C25

3,23

3,41

Krta

C32

1,13

0,35

Puca

C34

12,51

6,48

Czerniak skry

C43

0,75

0,79

Skra

C44

8,17

9,69

Piersi

C50

13,87

Szyjka macicy

C53

3,39

Trzon macicy

C54

9,02

Jajnik

C56

Gruczo krokowy

C61

16,72

Jdro

C62

0,46

Nerka

C64

5,22

4,18

Pcherz moczowy

C67

13,80

2,57

Mzg

C71

2,02

2,05

Tarczyca

C78

0,39

1,19

Szpiczak

C90

1,03

1,39

Biaaczka limfatyczna

C91

1,97

1,74

Biaaczka szpikowa

C92

0,69

1,09

Jelito grube
Odbytnica

2,49

Tab. 5. Proporcja czstoci wystpowania poszczeglnych nowotworw zoliwych u pci mskiej do czstoci ich
wystpowania u pci eskiej w badanej populacji chorych na cukrzyc, w latach 2008-2014.
Nowotwr zoliwy
Narzd

Pe mska / pe eska

Przeyk

2,64

odek

1,69

Jelito grube i odbyt

1,75

Wtroba

1,22

Pcherzyk ciowy

0,29

Trzustka

0,94

Krta

3,23

Puca

1,93

Czerniak skry

0,94

Pcherz moczowy

5,37

Mzg

0,81

Tarczyca

0,33

Szpiczak

0,74

Biaaczka limfatyczna

1,13

Biaaczka szpikowa

0,63

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

31

Tab. 6. Zestawienie odsetkw osb z cukrzyc i poszczeglnymi nowotworami zoliwymi, ktre przeyy do 30.04.2014
roku, z rozdziaem na pe msk i esk.
Nowotwr zoliwy narzd

Pe mska (%)

Nowotwr zoliwy narzd

Pe eska (%)

Przeyk

20,23

Pcherzyk ciowy

15,38

Trzustka

22,38

Trzustka

21,22

Wtroba

23,16

Wtroba

21,26

Puca

33,13

odek

30,57

Biaaczka szpikowa

35,38

Przeyk

35,21

Mzg

40,41

Puca

41,08

odek

43,23

Jajnik

42,41

Pcherzyk ciowy

44,17

Mzg

46,89

Szpiczak

53,15

Jelito grube i odbyt

53,01

Krta

64,21

Szpiczak

53,43

Biaaczka limfatyczna

67,10

Szyjka macicy

56,70

Jelito grube i odbyt

69,85

Biaaczka szpikowa

68,89

Czerniak skry

72,75

Krta

69,69

Nerka

75,86

Nerka

71,51

Pcherz moczowy

78,84

Piersi

72,01

Skra

82,83

Trzon macicy

74,20

Tarczyca

83,00

Czerniak skry

75,12

Skra

82,89

Tarczyca

85,85

Wtabeli 6 zestawiono odsetki osb zgrupy poszczeglnych nowotworw zoliwych, ktre przeyy do
30.04.2014 roku zuwzgldnieniem pci.
Wrd osb pci mskiej najniszy odsetek osb, ktre
przeyy wstosunku do oglnej liczby chorych uktrych
pojawi si nowotwr dotyczy nastpujcych narzdw:
przeyk, trzustka, wtroba, puca, biaaczka szpikowa,
mzg, pcherzyk ciowy.
Natomiast wrd osb pci eskiej odpowiednio
najniszy odsetek osb, ktre przeyy obserwowano
wprzypadkach znowotworami nastpujcych narzdw:
pcherzyk ciowy, trzustka, wtroba, odek, przeyk,
puca, jajnik imzg.
W tabeli 7 zestawiono odsetki umieralnoci oglnej
osb zcukrzyc, uktrych wokresie 2008-2014 wystpiy nowotwory zoliwe.
Wrd osb pci mskiej najczciej zgony wystpoway uosb zcukrzyc inowotworami zoliwymi nastpujcych narzdw: puca; jelito grube i odbyt; gruczo
krokowy; pcherz moczowy; odek; trzustka.
Natomiast wrd osb pci eskiej najczciej zgony
obserwowano uosb zcukrzyc iznowotworami zoliwymi nastpujcych narzdw: jelito grube iodbyt; piersi; puca; trzustka; trzon macicy; odek.
IV. Porwnania
Przedstawione odsetki okrelajce czsto zachorowa na nowotwory zoliwe u chorych na cukrzyc porwnano zodsetkami czstoci zachorowa na nowotwory zoliwe w populacji oglnej w Polsce w 2010 roku,

32

ktre s przedstawione wKrajowym Rejestrze Nowotworw (11).

Z tego porwnania wynikao, e u osb pci mskiej
wbadanej przez nas subpopulacji nowotwory zoliwe nastpujcych narzdw wystpuj czciej wporwnaniu do populacji oglnej: pcherz moczowy, wtroba, biaaczka limfatyczna, jelito grube iodbyt, trzustka, nerki igruczo krokowy.
Niektre nowotwory zoliwe umczyzn wystpuj
czciej w populacji oglnej w porwnaniu do badanej
populacji cukrzycy. Naley do nich rak jdra, rak krtani,
czerniak skry irak puca.
Natomiast w populacji kobiet chorych na cukrzyc
wporwnaniu do kobiet zpopulacji oglnej czciej wystpuj: nowotwr zoliwy wtroby, biaaczka limfatyczna, nowotwr zoliwy trzustki.
Wpopulacji oglnej upci eskiej wporwnaniu do
populacji chorych na cukrzyc czciej wystpoway: nowotwr zoliwy jajnika, szyjki macicy, piersi itarczycy.
Wikszy odsetek umieralnoci oglnej chorych na
cukrzyc wporwnaniu zdanymi zKrajowego Rejestru
Nowotworw z 2010 roku (1) dotyczcego populacji
oglnej, zaobserwowano upci mskiej wnowotworach
zoliwych pcherza moczowego, wtroby, trzustki igruczou krokowego.
Natomiast odsetek umieralnoci u osb pci mskiej
zpopulacji oglnej by wyszy wporwnaniu zodsetkami umieralnoci badanej populacji chorych na cukrzyc
w nastpujcych nowotworach zoliwych: jdro, krta,
czerniak skry, pcherzyk ciowy, puca.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

Tab. 7. Umieralno oglna w odsetkach u osb z cukrzyc i nowotworami zoliwymi w Polsce w latach 2008-2014.
Lokalizacja nowotworu oliwego (ICD 10)
Przeyk

C15

odek

Pe mska (%)

Pe eska (%)

1,86

0,60

C16

6,50

4,96

Jelito grube

od C18
do C21

17,50

10,02

Odbytnica

od C18

2,02

1,65

do C21

11,86

11,18

1,60

Wtroba

C22

3,48

3,07

Pcherzyk ciowy

C23

0,60

2,63

Trzustka

C25

5,62

6,38

Krta

C32

0,91

0,25

Puca

C34

19,37

9,06

Czerniak skry

C43

0,46

0,47

Skra

C44

3,14

3,94

Piersi

C50

9,21

Szyjka macicy

C53

3,48

Trzon macicy

C54

5,53

Jajnik

C56

3,40

Gruczo krokowy

C61

9,83

Jdro

C62

0,25

Nerki

C64

3,19

2,67

Pcherz moczowy

C67

6,55

2,11

Mzg

C71

2,71

3,15

Tarczyca

C78

0,15

0,40

Szpiczak

C90

1,09

1,53

Biaaczka limfatyczna

C91

1,45

1,29

Biaaczka szpikowa

C92

1,01

1,05

Wpopulacji chorych na cukrzyc upci eskiej zaobserwowano wzrost odsetka umieralnoci oglnej wporwnaniu do odsetka umieralnoci w populacji oglnej
wnastpujcych nowotworach zoliwych: trzon macicy,
pcherz moczowy, wtroba.
Natomiast odsetek umieralnoci pci eskiej zpopulacji oglnej w nastpujcych nowotworach zoliwych
by wyszy wporwnaniu do badanej populacji chorych
na cukrzyc: jajnik, puca, piersi ipcherzyk ciowy.

DYSKUSJA
Od wielu lat obserwuje si wzajemne zalenoci zaburze metabolicznych i ich skutkw, ze szczeglnym
uwzgldnieniem chorb nowotworowych. Zwizek nowotworw zcukrzyc zauwaono ju wXIX stuleciu. Po
wprowadzeniu insuliny idoustnych lekw przeciwcukrzycowych dugo ycia chorych zcukrzyc wzrastaa,
lecz jednoczenie stwierdzono unich czste powstawanie

powika naczyniowych oraz chorb nowotworowych

(12). WPolsce jednym zpierwszych autorw opisujcych
zalenoci pomidzy cukrzyc anowotworami by Artur
Czyyk (13).
Wdyskusji tak zoonych patogenetycznych iklinicznych zalenoci nie da si unikn coraz liczniejszych
kontrowersji. Niektrzy badacze uwaaj, e wystpowanie nowotworw uchorych na cukrzyc iosb bez cukrzycy jest ilociowo porwnywalne; wikszo epidemiologw wyraa jednak pogld, e nowotwory uchorych na
cukrzyc wystpuj czciej anieli woglnej populacji.
Shikata i wsp. przeprowadzili obszern metaanaliz
tej problematyki ipodali, e ryzyko wystpienia raka wtroby, trzustki itrzonu macicy uosb zcukrzyc jest dwukrotnie wysze w porwnaniu z populacj ogln, za
ryzyko wystpienia raka jelita grubego, piersi ipcherza
moczowego jest 1,2-1,5 razy wiksze. Nie znaleli korelacji w przypadku raka puc, obserwowali zmniejszenie
ryzyka raka gruczou krokowego (14).

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

33

We wasnych obserwacjach nie stwierdzono redukcji

czstoci wystpowania raka gruczou krokowego, ale
jej wzrost o50% uosb zcukrzyc. Rnice takie mog
wynika zfaktu, e wkohorcie chorych na cukrzyc zrakiem gruczou krokowego wpopulacji polskiej byy osoby wstarszym wieku - ponad 90% stanowili mczyni
powyej 60 roku ycia w grupach chorych na cukrzyc
oraz 87% mczyzn po 60 roku ycia byo w populacji
oglnej. Wprzedstawionych wpimiennictwie metaanalizach chorych zrakiem gruczou krokowego zcukrzyc
s osoby wwieku modszym. Problem ten wymaga dalszych obserwacji i wyjanie jak dotd rnice te nie
zostay wyjanione. Wskamy na dalsze badania.
Wbadaniu Northern Sweden Health and Diseases Cohort Study stwierdzono zwizek czstszego wystpowania raka gruczou krokowego zobecnoci cukrzycy
(15).
W prospektywnym badaniu obejmujcym 467 922
mczyzn i 588 321 kobiet, trwajcym 16 lat, znaleziono wpyw cukrzycy na zwikszone ryzyko zgonw
z powodu raka pcherza moczowego, jelita grubego,
wtroby u mczyzn oraz zwikszone ryzyko zgonu
zpowodu raka trzustki, jelita grubego ipiersi ukobiet wporwnaniu do populacji bez cukrzycy. (16)
Campbell i wsp. wskazuj, e cukrzyca powoduje
zwikszone ryzyko umieralnoci chorych na cukrzyc
iraka krtani. (4)
Niektrzy autorzy wi wzrost umieralnoci chorych
na cukrzyc z obecnoci szczeglnej skonnoci do
dlegych przerzutw nowotworowych w przypadku
raka piersi, puc ijelita grubego (17,18,19).
Wiele bada epidemiologicznych wskazuje take, e
cukrzyca typu 2 powoduje wzrost ryzyka wystpienia
tylko niektrych nowotworw. Wyniki bada tego problemu s niejednokrotnie sprzeczne; czsto ze wzgldu
na brak ujednoliconych metod badawczych.
Wwielu badaniach - podobnie jak wnaszych - nie
udao si osobno okreli wpywu nadwagi i otyoci,
typu cukrzycy oraz sposobu leczenia. Cukrzyc rozpoznawano na podstawie sprawozdanych dla Narodowego
Funduszu Zdrowia wiadcze oraz realizowanych recept.
Nie mona byo ztego powodu oceni czasu trwania cukrzycy oraz poziomu jej metabolicznego wyrwnania.
Rozpoznanie nowotworw ustalano na podstawie
wiadcze sprawozdawczych do Narodowego Funduszu
Zdrowia. Nie mona byo wic wczy do analizy chorych na cukrzyc i na nowotwory, ktrzy byli poza systemem Narodowego Funduszu Zdrowia. Wanalizie nie
uwzgldniono take wieku chorych, co moe wpywa na
charakter wynikw. Taki wpyw ogranicza moliwo
analizy danych dotyczcych chorych na cukrzyc wPolsce ustalanych wcile okrelonym przedziale czasu lat
2008-2014.

34

WNIOSKI
1. Wkohorcie chorych na cukrzyc analizowanych wlatach 2008-2014 wPolsce - wporwnaniu do populacji oglnej - zaobserwowano zwikszenie czstoci zachorowa na nastpujce nowotwory zoliwe
- umczyzn: pcherza moczowego, wtroby, biaaczki limfatycznej, jelita grubego iodbytu, trzustki, nerki,
gruczou krokowego iskry oraz ukobiet: wtroby,
biaaczki limfatycznej itrzustki.
2. Wrd chorych z nowymi nowotworami zoliwymi
icukrzyc wlatach 2008-2014, obserwowano wzrost
umieralnoci oglnej wporwnaniu do populacji oglnej - wrd pci mskiej na nastpujce nowotwory:
pcherza moczowego, wtroby, trzustki, gruczou krokowego oraz odpowiednio wrd pci eskiej: trzonu
macicy, pcherza moczowego oraz wtroby.

PIMIENNICTWO
1. The global dominance of diabetes. Lancet. 2013 Nov
23;382(9906):1680.
2. Bray F, Jemal A, Grey N, iwsp. Global cancer transitions according to the Human Development Index
(2008-2030): apopulation-based study. Lancet Oncol.
2012 Aug;13(8):790-801.
3. J. de Heer. Adipositas, metabolisches Syndrom und
Krebsentstehung. Der Diabetologe. September 2012,
Volume 8, Issue 6, pp 455-462
4. Campbell PT, Newton CC, Patel AV. Jacobs EJ,
Gapstur SM. Diabetes and cause-specific mortality in
aprospective cohort of one million U.S. adults. Diabetes Care. 2012 Sep;35(9):1835-44.
5. Ustawa zdnia 27.08.2004 roku owiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych. (Dz.U. 2008 nr 164 poz. 1027. zpn. zm.)
6. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia zdnia 11 stycznia
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie wsprawie wiadcze gwarantowanych zzakresu programw zdrowotnych (Dz.U. 2010 nr 05 poz. 29. zpn. zm.)
7. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 02 marca
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie wsprawie wiadcze gwarantowanych zzakresu leczenia szpitalnego
(Dz.U. 2010 nr 30 poz. 157. zpn. zm.)
8. Zarzdzenie Nr 101/2007/DGL Prezesa Narodowego
Funduszu Zdrowia zdnia 5 listopada 2007 r. zmieniajce zarzdzenie wsprawie przyjcia Szczegowych
materiaw informacyjnych o przedmiocie postpowania wsprawie zawarcia umw oudzielanie wiadcze opieki zdrowotnej oraz orealizacji ifinansowaniu umw oudzielanie wiadcze opieki zdrowotnej
wrodzaju: leczenie szpitalne
9. Zarzdzenie Nr 36/2008/DGL Prezesa Narodowego
Funduszu Zdrowia zdnia 19 czerwca 2008 r. wspra-

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

wie okrelenia warunkw zawierania irealizacji umw

wrodzaju leczenie szpitalne wzakresie terapeutyczne
programy zdrowotne
10. http://www.msw.gov.pl/portal/pl/381/32/PESEL.html
11. http://onkologia.org.pl/k/epidemiologia/
12. Marble A. Diabetes and Cancer. N Engl J Med 1934;
211:339-349
13. Czyyk A, Szczepanik Z. Diabetes mellitus and cancer. Eur J Intern Med. 2000 Oct;11(5):245-252.
14. Shikata K, Ninomiya T, Kiyohara Y. Diabetes mellitus
and cancer risk: review of the epidemiological evidence. Cancer Sci. 2013 Jan;104(1):9-14.
15. Stattin P, Rinaldi S, Biessy C, iwsp. High levels of
circulating insulin-like growth factor-Iincrease prostate cancer risk: aprospective study in apopulation-based nonscreened cohort. J Clin Oncol. 2004 Aug
1;22(15):3104-12.
16. Coughlin SS, Calle EE, Teras LR, i wsp. Diabetes
mellitus as apredictor of cancer mortality in alarge cohort of US adults. Am J Epidemiol. 2004 Jun
15;159(12):1160-7.

17. Schrauder MG, Fasching PA, Hberle L, iwsp. Diabetes and prognosis in abreast cancer cohort. J Cancer
Res Clin Oncol. 2011 Jun;137(6):975-83.
18. Varlotto J, Medford-Davis LN, Recht A, iwsp. Confirmation of the role of diabetes in the local recurrence of
surgically resected non-small cell lung cancer. Lung
Cancer. 2012 Mar;75(3):381-90.
19. Stein KB, Snyder CF, Barone BB, iwsp. Colorectal
cancer outcomes, recurrence, and complications in
persons with and without diabetes mellitus: asystematic review and meta-analysis. Dig Dis Sci. 2010
Jul;55(7):1839-51.
Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. n. med. Waldemar Karnafel
Katedra iKlinika Gastroenterologii iChorb Przemiany Materii WUM
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1A
e-mail: klingast@amwaw.edu.pl
tel. (22) 599 28 38

Ocena zalece dotyczcych palenia tytoniu u osb z cukrzyc wedug zasad Evidence Based Medicine
(Euro Heart J 2013 doi: 10.1093/eurheart/eht108.
Klasa
EBM

Poziom dowodw

Wszyscy pacjenci z cukrzyc powinni by zachcani do zaprzestania

palenia papierosw

IIA

Zaleca si zaprzestanie stosowania innych form uywania tytoniu

uosb zcukrzyc

IIA

Nikotynowa terapia zastpcza powinna by proponowana osobom

palcym wicej ni 10 papierosw dziennie.

IIA

Osoby niepalce z cukrzyc powinny unika biernego naraenia na

dym tytoniowy

IIA

Zalecenia

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1

www.medycyna-metaboliczna.pl

35