INVESTIGATIONES LINGUISTICAE VOL.

XVIII, 2009
INSTITUTE OF LINGUISTICS ADAM MICKIEWICZ UNIVERSITY
AL. NIEPODLEGOCI 4, 60-874, POZNA POLAND

Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy semantyczne a dydaktyka
The verbs to be in Portuguese
semantic problems and didactics
Katarzyna Tomalak
INSTYTUT JZYKOZNAWSTWA UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA
ALEJA NIEPODLEGOCI 4
katarzyna.z.nowak@gmail.com

Abstract
The process of teaching a foreign language usually begins with an introduction of one
of the key verbs - to be. There are languages with two verbs to be like Portuguese:
ser and estar. The article below tries to solve the problem of semantic distinction
of the verbs. It presents a few examples of didactic methods helpful in teaching the
verbs to be in Portuguese and linguistic research focused on Portuguese language
acquisition, the verbs to be in particular.

Cel artykuu

W procesie nauczania kadego jzyka obcego jednym z pierwszych wprowadzanych

zagadnie gramatycznych jest czasownik by, jego zakres znaczeniowy oraz
odmiana.
Ogromne znaczenie ma tutaj analogia do jzyka ojczystego bd tego, ktry
stanowi punkt wyjcia w procesie nauczania. wiadomo podobiestw i rnic
semantycznych oraz fleksyjnych czasownika by w jzyku nauczanym i jzyku
nauczania moe znaczco przyspieszy proces przyswajania go.
W jzyku portugalskim istniej a dwa czasowniki mieszczce si w obszarze
znaczeniowym polskiego czasownika by. S to czasowniki: ser oraz estar.
Niniejszy artyku ma za zadanie pomc rozgraniczy znaczenie obu czasownikw
oraz zaprezentowa metody uatwiajce ich prawidowe wprowadzenie na
zajciach.
2

Charakterystyka czasownikw by w jzyku portugalskim

Jak wspomniano powyej, jzyk portugalski posiada nie jeden, a dwa czasowniki
odpowiadajce temu, co po polsku okrelamy czasownikiem by. Aby mc
rozrni zakres znaczeniowy obu czasownikw,
naley podj prb
sformuowania wnikliwej definicji kadego z nich.
2.1 Prba zdefiniowania czasownika ser
W wikszoci podrcznikw do nauki jzyka portugalskiego pierwszym z
wprowadzanych czasownikw jest czasownik ser. Sowniki tumacz go

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

nastpujco:
SER z ac. sedere - siedzie, usadawia.
Jest to czasownik nieregularny, nieprzechodni i oznacza:
mie jako lub sposb istnienia (ter a qualidade ou modo de existir)
by (estar)
istnie (existir)
mie natur (ter a natureza de)
znajdowa si (ficar)
produkowa (produzir)
by wyksztaconym z (ser formado de)1
egzystowa (ter existncia; existir)
posiada okrelon cech lub jako (ter determinada caracterstica ou
qualidade)
jawi si w okrelonych warunkach lub stanie (apresentar-se em
determinada condio ou estado)
spenia okrelony obowizek lub funkcj (desempenhar determinado
cargo ou funo)
znajdowa si (situar-se; localizar-se)
zdarza si, spenia si (ocorrer; realizar-se)
zdarza si, przedua si (passar-se; desenrolar-se)
skada si z (ser construido por)
nalee (do), mie jako waciciel (pertencer (a); ter como dono)
mie okrelon cen; kosztowa (ter determinado preo; custar)2
Istnie, by, zdarza si, nalee, stanowi cz (existir, estar, acontecer,
pertencer, fazer parte.)3
by;
istnie4
2.2 Podsumowanie prby definicji ser
Z zaprezentowanych powyej definicji wynika, e czasownik ser okrela istnienie,
byt, bytno, egzystencj. Odnosi si do cech staych lub permanentnego
charakteru danego rzeczownika. Ser oznacza te pooenie i lokalizacj o
charakterze staym. Oznacza wydarzenie, a take okrela przynaleno.
Najczciej pojawiajcym si tumaczeniem ser w zaprezentowanych przykadach
oraz tumaczeniem znajdujcym si na pierwszej pozycji jest istnienie.
Aby dostrzec rnice, naley teraz przyjrze si drugiemu z czasownikw.
2.3 Prba zdefiniowania czasownika estar
Drugim czasownikiem by w jzyku portugalskim obok ser jest czasownik
estar:
ESTAR z ac. stare - sta, stan.
Jest to czasownik nieregularny, nieprzechodni i oznacza:
by w okrelonym momencie (ser num dado momento)

http://priberam.pt/dlpo/definir_resultados.aspx [data dostpu: luty, 2008]

Dicionrio Lngua Portuguesa Dicionrios Acadmicos. 2003. Porto: Porto Editora

Rodrguez C. D., Becerra C.C., Dicionrio da Lingua Portuguesa. Valencia: Labrys 54 Editora
4 May sownik portugalsko-polski. 1996. Warszawa: Wiedza Powszechna
3

101

Investigationes Linguisticae, vol. XVIII

znale si (w konkretnej sytuacji) [achar-se (em certa ocasio)]

znale si (w konkretnym stanie lub warunkach) [achar-se, encontrar-se (em
certo estado ou condio)]
utrzymywa si (w konkretnej pozycji) [manter-se (em certa posio)]
pozostawa (permanecer)
przechodzi w zdrowiu (passar de sade)
bra udzia (assistir)
by odpowiednim (ser apropriado, condizer)
by mile widzianym (ser favorvel)
by obecnym, by osobicie (comparecer)
rezydowa (residir)5
by
przebywa
znajdowa si6
znale si w okrelonym miejscu (encontrar-se em determinado local)
odwiedzi (fazer uma visita a)
spotka si z kim (encontrar-se com algum)
zaznaczy obecno (marcar presena)
znajdowa si (ficar situado)
zawiera w (consistir em)7
By obecnym lub pozostawa w jakim miejscu, znale si w okrelonym stanie,
warunkach lub sytuacji. (Ser presente ou permanecer em algum lugar, achar-se em
determinado estado, condio ou situao)8
2.4 Podsumowanie prby definicji estar
Przedstawione powyej definicje czasownika estar pokazuj, i czasownik ten
okrela bytno (tak jak w przypadku ser), jednak niesie ze sob informacj o
tymczasowoci i zmiennoci danego zjawiska. Estar okrela cechy lub stan o
charakterze przejciowym, mogce si zmieni. Oznacza znajdowanie si w danym
miejscu, lokalizacji, jednak przebywanie to jest tymczasowe. I wanie
tymczasowo, przejciowo i zmienno s najwaniejszymi cechami
charakteryzujcymi czasownik estar. Cechy te pozwalaj rozrni estar od
ser.
2.5 Podsumowanie prb definicji
Z zamieszczonych powyej definicji czasownikw ser i estar przyj mona, e:
czasownik ser oznacza istnienie, bycie, okrelony stay stan, posiadanie natury,
cech staych, natomiast czasownik estar oznacza bycie w danym momencie,
znajdowanie si w konkretnej sytuacji, w okrelonym stanie, warunkach,
pooeniu; pozostawanie, przebywanie, rezydowanie, posiadanie zmiennych cech.

http://priberam.pt/dlpo/definir_resultados.aspx [data dostpu: luty, 2008]

Dicionrio polaco-portugus/portugus-polaco - Dicionrios acadmicos. 2000. Porto: Porto Editora.

Dicionrio Lngua Portuguesa Dicionrios Acadmicos, Op.cit.
8 Rodrguez C. D., Becerra C.C., Op.cit.
7

102

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

Innymi sowy, czasownik ser jest ontologiczny, co oznacza, e odnosi sie do cech
immanentnych, a czasownik estar, dla odmiany, jest nieontologiczny, czyli
odnosi sie do cech nieimmanentnych, a wiec nabytych.
3

Czasowniki ser i estar a dydaktyka

Przyjcie powyszych definicji pozwala wprowadza oba czasowniki w pocztkowej

fazie nauczania jzyka portugalskiego, eksponujc permanentny charakter
pierwszego z nich i zmienny drugiego.
3.1

Przykady metod dydaktycznych zastosowanych przy wprowadzaniu

czasownikw ser i estar
Poniej przedstawione zostan metody dydaktyczne zastosowane przez autorw
dwch podrcznikw do nauki jzyka portugalskiego. Pierwszy z nich (a) wydany
jest przez brytyjskie wydawnictwo, drugi za (b) przez wydawnictwo portugalskie.
(a) W jzyku portugalskim istniej dwa czasowniki by, z ktrych jeden to znany ju

czasownik ser, a drugi estar. W jaki sposb zadecydowa,

zastosowa w okrelonym kontekscie?

ktry czasownik

O gato preto. (ser)

Kot jest czarny.
Tu czasownik ser odnosi si do niezmiennego stanu dotyczcego koloru kota
jego sier jest czarna i pozostanie czarna. To jest cecha staa.
O gato est doente. (estar)
Kot jest chory.
Tu czasownik estar zosta uyty, gdy mimo tego, e kot jest chory teraz,
prawdopodobnie wyzdrowieje i ju chory nie bdzie. To jest chwilowy stan.
Okrelenie pooenia.
O banco na esquina. (ser)
Bank jest na rogu.
W tym przypadku ser zastosowano, gdy bank jest niezmienn, sta jednostk znajdujc
si na rogu.
O co est no sof. (estar)
Pies jest na kanapie.
W drugim przypadku zastosowano czasownik estar zamiast ser, gdy pies znajduje si
w tej chwili na kanapie. Moe bowiem zdecydowa si po p godzinie zeskoczy, aby pj
na spacer. Ten stan moe zmieni si w kadej chwili9

Sampaio J., McIntyre B., Colloquial Portuguese. A complete language course. Routledge, London and New
York 1998 str. 43-44:Portuguese Has two verbs for to be, one of which you already know, ser. The other is

103

Investigationes Linguisticae, vol. XVIII

(b) Podobnie ma si sposb wprowadzania czasownikw w portugalskim podrczniku do nauki

gramatyki jzyka portugalskiego, jako jzyka obcego:

- Ele de Lisboa, mas agora est no Porto. (ser, estar)

On jest z Lizbony, ale teraz jest w Porto.
- Luanda em Angola. Ns estamos em Luanda. (ser, estar)
Luanda jest w Angoli. My jestemy w Luandzie.
- Os bolos desta pastelaria geralmente so ptimos, mas hoje no esto muito
bons. (ser, estar)
Ciasta z tej ciastkarni s zwykle wyborne, ale dzi nie s zbyt dobre.
- So 10 horas da manh e j est tanto calor. (ser, estar)
Jest 10 rano i ju jest tak gorco.10
W zaprezentowanych powyej metodach dydaktycznych stosowanych do
wprowadzenia czasownikw ser oraz estar, autorzy podkrelaj najbardziej
jaskraw rnic obu czasownikw, czyli okrelony, stay charakter ser w
opozycji do chwilowego, zmiennego, konkretnego charakteru estar. Pomocne
mog by te metody prezentacji graficznej obszarw znaczeniowych
problematycznych czasownikw. Przykadem moe by ilustracja (Rys. 1)
przedstawiona w dalszej czci artykuu.
4

Problematyczne obszary semantyczne czasownikw ser i estar

Definicje przedstawione w punkcie 2 oraz metody dydaktyczne zaprezentowane w

punkcie 3 mog zosta wsparte prezentacj graficzn sporzdzon na podstawie
niniejszego artykuu. Zamieszczona poniej ilustracja (Rys. 1) doskonale obrazuje
rnice, ale i podobiestwa semantyczne czasownikw ser i estar.

estar. How do you decide when to use which verb? 1. O gato preto. The cat is black. 2 O gato est doente.
The cat is ill. 1. Here the verb ser is used to denote an unchanging state regarding the colour of the cat his
fur is black, and he will remain black. This is a permanent characteristic. 2. Here the verb estar is used because
although the cat is ill at present, he will most probably recover and no longer be ill. This is a temporary state.
Expressing location.
1. O banco na esquina. The bank is on the corner. 2. O co est no sof. The dog is on the sofa.
In the first example, ser is used because the bank is an unchanging feature on the corner. This is taken to be a
permanent state. In the second example, estar is used instead of ser because the dog, is, at the moment, on
the sofa. He may, however, decide to jump off half an hour later in order to go for a walk. This state may
change at anytime.
10 Gramtica activa 1. 2000. Porto: Lidel editora str. 10.

104

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

Rys 1. Prezentacja graficzna obszarw semantycznych czasownikw ser i estar

Powysze grafy zbudowano na podstawie definicji omwionych w podpunkcie

2.1 oraz 2.2. Grafy te pokazuj, i obszary semantyczne czasownikw ser i estar
w wikszoci wykluczaj si. Z punktu widzenia dydaktyki jzyka portugalskiego,
jako obcego (PLE - portugus como lngua estrangeira), te wanie elementy
obszarw semantycznych, ktre si wykluczaj, stanowi ich najistotniejsz cz.
Pozwalaj bowiem w sposb klarowny rozrni czasowniki ser i estar oraz
uatwi ich wprowadzanie w pierwszej fazie nauczania jzyka portugalskiego.
5

Badania zajmujce si problematyk dualnoci semantycznej

czasownikw ser i estar

Zestawione powyej problematyczne obszary semantyczne czasownikw ser

i estar stanowi temat bada wielu naukowcw portugalskojzycznych. W
niniejszym paragrafie przedstawione zostan skrtowo dwie prace powicone
problematyce dualnoci semantycznej czasownika by w jzyku portugalskim
oraz uzasadnienie kontekstualne wyboru.
Pierwsza z prac przedstawia wyjanienie diachroniczn i synchroniczn
eksplikacj zastosowania czasownika ser lub estar w danym kontekcie (5.1 i
5.2).
Druga praca prezentuje prby wytumaczenia anomalii jzykowych odnoszcych
si do zastosowania czasownikw ser i estar w kontekstach, nie wynikajcych z
podstawowych ich definicji (5.3).
5.1

Eksplikacja diachroniczna dualnoci semantycznej czasownika ser11

11

Gomes, S. P. Vasconcelos de. 2005 Agora tarde, Ins morta.: sincronia e diacronia no ensino de verbos
para estrangeiros http://www.filologia.org.br/cluerj-sg/anais/ii/comunicacao.htm [data dostpu:
padziernik, 2009]

105

Investigationes Linguisticae, vol. XVIII

Utrwalone w wiadomoci Portugalczykw zdanie z epopei narodowej Portugalii

staje si punktem wyjcia badania dualnoci sematycznej czasownia ser:
Agora tarde, Ins morta.12 (ser)
Ju za pno, Ins jest martwa.
Zdanie to pochodzi z portugalskiej epopei narodowej z XVI wieku, a odnosi si
do postaci historycznej z XIV wieku. Wyjanienie opiera si wic przede wszystkim
na odniesieniu do historii zarwno Portugalii, jak i jzyka portugalskiego, ktra
uzasadnia zamian czasownikw ser i estar w tej konkretnej sytuacji. W acinie
istniej bowiem czasowniki, ktre wymagaj formy biernikowej. Do tych
czasownikw naley czasownik umiera (port. morrer), tym samym poprawn
form bya forma: jest martwa (ser), mimo i w dzisiejszych czasach w
powyszym zdaniu uyto by czasownika estar. Jest to zdanie utrwalone w
wiadomoci Portugalczykw, tym samym musi by traktowane jako poprawne.
5.2 Eksplikacja synchroniczna dualnoci czasownika ser13
Przykadem synchronicznej eksplikacji dualnoci semantycznej czasownika ser w
cytowanej pracy jest slogan zapoyczony z kampanii reklamowej sieci sklepw:
Sendas tudo de bom aqui.(ser)
Sendas wszystko co dobre znajduje si tu.
Wyjanienie zastosowania czasownika ser w kontekcie, w ktrym zazwyczaj
zastosowano by estar, polega na szczeglnym przesaniu reklamowym
niniejszego zdania. Wybr czasownika ser, zamiast estar sprawia, e odbiorca
odczytuje zdanie jako co pewnego i staego, a nie tymczasowego.
5.3 Prba eksplikacji anomalii jzykowych14
Badanie anomalii jzykowych zwizanych z zastosowaniem czasownikw ser i
estar w kontekstach nieuznawanych za tradycyjne , polegao na zestawieniu zda
z czasownikami ser i estar w tradycyjnych i nietradycyjnych kontekstach oraz
prbie ich uzasadnienia.
1. O muro alto. (ser)
2. O muro est alto. (estar)
Mur jest wysoki.
3. O Lus professor. (ser)
4. O Lus est professor. (estar)
Lus jest nauczycielem.
W zdaniach (1) i (3) czasownik ser determinuje znaczenie zdania jako
okrelenie sytuacji permanentnej, stabilnej. W zdaniach (2) i (4) zastosowanie
czasownika estar wskazuje na tymczasowy charakter sytuacji, ograniczone
czasem umiejtnoci, cechy, czy obowizki.
5.4 Podsumowanie bada dualnoci semantycznej czasownikw ser i estar
Zaprezentowane powyej badania zwizane z dualnoci semantyczn
czasownikw ser i estar wykazuj, i stosowanie tyche czasownikw w
kontekstach odmiennych od tradycyjnych, jest moliwe. Ponadto udowodniono, i
celowe zastosowanie czasownikw ser i estar w odmiennych kontekstach od

12

Cames, L. de 1972. Os Lusadas. Lisboa: Editorial Verbo

Gomes, 2005. Agora op. cit.
14 Mealha, Isabel Ferro, No sou ministro, estou ministro! A seleco de cpula ser/estar, 2001: Lisboa,
Edies Colibri
13

106

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

tych, wynikajcych z podstawowej definicji czasownikw by w jzyku

portugalskim, moe by kluczowe dla osignicia rozmaitych efektw np. w
kampanii reklamowej.
6

Badania procesu akwizycji czasownikw ser i estar przez

rodzimych uytkownikw jzykw iberyjskich15

Zagadnienie czasownikw by w jzyku portugalskim oraz kwestia ich

przyswajania zarwno przez rodzimych uytkownikw jzyka (akwizycja jzyka
ojczystego) jak i w ramach uczenia si jzyka portugalskiego jako jzyka obcego
(akwizycja jzyka obcego) jest tematem, ktry jzykoznawcy nie czsto podejmuj
w swoich badaniach. Zazwyczaj polem badawczym jest brazylijska wersja jzyka
portugalskiego lub te badana jest akwizycja czasownika by w jzyku
portugalskim w zwizku z badaniami akwizycji czasownikw ser i estar w
jzyku hiszpaskim.
Najnowsze badania majce na celu zgbienie procesu akwizycji czasownikw
by w jzyku hiszpaskim i portugalskim przez rodzimych uytkownikw tych
jzykw przeprowadzono w Michigan State University w 2008 roku we wsppracy
z University of Canberra. Badania te miay na celu odpowiedzie na dwa pytania:
czy dzieci maj problemy z rozrnieniem ser i estar w przypadku, gdy obie
formy czasownikw s gramatycznie poprawne? Jeli dzieci stosuj ser i estar
inaczej ni doroli czy rezygnuj one ze stosowania jednego z czasownikw by i
jeli tak, to z ktrego?
W celu uzykania odpowiedzi na powysze pytania przeprowadzono dwa
rodzaje bada empirycznych, ktrych metodologi, przebieg oraz wyniki
prezentuj ponisze paragrafy. Grup badawcz w obu cyklach bada stanowiy
dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat), natomiast grup kontroln doroli.
6.1 Badania akwizycji czasownikw ser i estar przez dzieci - badanie pierwsze
Pierwsze badanie dotyczce akwizycji czasownikw ser i estar przez dzieci, ktre
zostanie zaprezentowane w niniejszym artykule, miao na celu zweryfikowa
zdolno
dzieci
do
stosowania
czasownikw
by
w
kontekcie
przeciwstawiajcym sytuacje stae i zmienne. Zastosowano PMT (Picture Matching
Task) metod badawcz polegajc na dopasowywaniu odpowiednich obrazkw
do przeczytanych zda.
Wyniki pierwszego badania dowiody, i w 72% dzieci wybieray czasownik
ser do okrelenia obrazkw przedstawiajcych sytuacj sta, natomiast w 22%
dzieci wybieray czasownik estar do okrelenia obrazkw ilustrujcych sytuacje
zmienne.
Druga cz tego badania testowaa zarwno zdolno dorosych jak i dzieci do
prawidowego stosowania czasownikw by. Doroli w 100% wybierali czasownik
ser do okrelenia obrazkw przedstawiajcych sytuacje stae oraz czasownik
estar do okrelenia obrazkw ilustrujcych sytuacje zmienne. Dzieci w 83%
przypadkw wybieray czasownik ser do okrelenia obrazkw przedstawiajcych
sytuacje stae oraz w 29% wybieray czasownik estar do okrelenia obrazkw
ilustrujcych sytuacje zmienne.

15

Schmitt, C., Holtheuer, C., Miller, K. 2004. Acquisition of copulas ser and estar in Spanish: learning lexico semantics,
syntax and discourse

107

Investigationes Linguisticae, vol. XVIII

6.2 Badania akwizycji czasownikw ser i estar przez dzieci - badanie drugie
Drugie badanie miao na celu ustali, do jakiego stopnia dzieci s wiadome, i
leksykalne i syntaktyczne wasnoci konkretnych przymiotnikw i/lub
nastpujcych po nich struktur, nios kluczow informacj determinujc
zastosowanie czasownika ser lub estar.
We wszystkich eksperymentach drugiej czci bada dzieci dokonyway innych
wyborw ni doroli. Prawidowe stosowanie czasownikw by w odpowiednim
kontekcie byo u dzieci znacznie nisze, ni u dorosych (66% prawidowych
odpowiedzi). Dzieci czciej akceptoway stosowanie czasownika estar w
kontekstach przypisywanych czasownikowi ser, ni ser w kontekcie estar.
Podsumowanie bada akwizycji czasownikw ser i estar przez rodzimych
uytkownikw jzyka
Na podstawie zaprezentowanych wynikw bada stwierdzi mona, i dzieci w
wikszoci wypadkw prawidowo dobieray obrazki do czasownikw. Ilo bdnie
dobranych obrazkw do czasownikw wynosia odpowiednio 22% i 29%. Tym
samym badanie dowiodo, i dzieci w wieku lat 4-6 potrafi w wikszoci
prawidowo stosowa czasowniki ser i estar w odpowiednich sytuacjach, jednak
umiejtno dokonywania prawidowego wyboru nie zostaa przez nie jeszcze
osignita.
7

Badania procesu akwizycji czasownikw ser i estar w

nauczaniu jzykw iberyjskich, jako jzykw obcych

Przedstawione powyej badania dotyczyy akwizycji czasownikw ser i estar

przez rodzimych uytkownikw jzyka, natomiast niniejszy punkt powicony
zostanie akwizycji jzykw iberyjskich jako jzykw obcych.
Omwione zostan pokrtce dwa badania:
pierwsze, w ktrym badano akwizycj jzyka portugalskiego, jako jzyka obcego
(PLE - portugus como lngua estrangeira) przez rodzimych uytkownikw jzyka
hiszpaskiego
drugie, powicone badaniu akwizycji czasownikw ser i estar przez
rodzimych uytkownikw jzyka angielskiego.

108

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

7.1

Akwizycja ser i estar przez rodzimych uytkownikw jzyka

hiszpaskiego16
Badanie przeprowadzono w oparciu o 11 godzin nagra magnetofonowych
pozyskanych podczas zaj nauki jzyka portugalskiego dla grupy dorosych na
poziomie podstawowym. Uczestniczka kursu, ktrej nagrania stanowi materia
badawczy, jest narodowoci hiszpaskiej. Jzykiem nauczania by w tym wypadku
jzyk angielski. Nauczyciel motywowa uczniw ,podajc zestaw wyrae
koniecznych do prawidowej wypowiedzi. Uczestniczka popeniaa bdy o
rnorakim podou, jednak rozrnienie czasownikw ser i estar nie stanowio
dla niej problemu.
7.2 Akwizycja ser i estar przez rodzimych uytkownikw jzyka angielskiego17
Materia badawczy zebrano podczas zaj lekcyjnych (kurs dla pocztkucych
jzyka hiszpaskiego) prowadzonych na jednej z amerykaskich uczelni. Wyniki
bada pozwoliy na opracowanie poszczeglnych etapw akwizycji czasownikw
ser i estar przez rodzimych uytkownikw jzyka angielskiego, ktre
wymienione zostan poniej:
Niestosowanie czasownikw ser i estar
Naduywanie czasownika ser w kontekcie okrelajcym warunki oraz pooenie
Niestosowanie adnego z czasownikw w kontekcie okrelajcym warunki,

wymagajcym czasownika estar

Zastosowanie czasownika estar w konstrukcjach progresywnych
Zastpienie bdw zerowych bdami polegajcymi na stosowaniu estar w

sytuacji, w ktrej powinien by zastosowany czasownik ser

Czasownik estar zastpuje zerowy czasownik w konstrukcajch okrelajcym

warunki
Estar zastpuje ser w kontekcie okrelajcym pooenie
Estar pojawia si w kontekcie okrelajcym warunki

7.3

Podsumowanie bada dotyczcych akwizycji czasownikw ser i estar w

nauczaniu jzykw iberyjskich
Na podstawie przedstawionych powyej wynikw bada dotyczcych akwizycji
czasownikw ser i estar w nauczaniu jzykw iberyjskich stwierdzi mona, i
dla rodzimych uytkownikw jzyka hiszpaskiego prawidowe zastosowanie
czasownikw ser i estar w jzyku portugalskim ju w pocztkowym etapie

16

Silva, Glucia V. 2005 Denise Santos Spanish Speaker Learning Portuguese: Different Settings, Different Voices
Selected proceedings of the 6th Conference on the Acquisition of Spanish and Portuguese as First and Second Languages,
ed. David Eddington, 137-149. Somerville, MA: Cascadilla Proceedings Project

17

VanPatten, Bill. 1985 :Acquisition of ser and estar by Adult Learners of Spanish: A Preliminary Investigation
of Transitional Stages of Competence American Association of Teachers of Spanish and Portuguese

109

Investigationes Linguisticae, vol. XVIII

nauczania nie stanowi problemu. Natomiast akwizycja czasownikw ser i estar

przez rodzimych uytkownikw jzyka angielskiego nastpuje w sposb
wieloetapowy i proces ten jest znacznie duszy.
8

Podsumowanie

Czasowniki ser i estar tumaczone s na jzyk polski jako by, jednak obszary
znaczeniowe kadego z nich rni si od siebie. Zaprezentowany materia pozwoli
na poszerzon analiz problemu.
Ponadto poruszono kwesti zarwno akwizycji jzyka portugalskiego jako
obcego, jak i akwizycji czasownikw by przez rodzimych uytkownikw jzyka
portugalskiego. Procesy te w obu przypadkach s zoone i nastpuj
wieloetapowo.
Wynika z tego, e nauczanie czasownikw by w jzyku portugalskim musi
odgrywa kluczow rol w akwizycji jzyka portugalslkiego jako jzyka obcego.

110

Katarzyna Tomalak Czasowniki by w jzyku portugalskim

problemy symantyczne a dydaktyka

Bibliografia:
Cames, L. de 1972. Os Lusadas. Lisboa: Editorial Verbo.
Dicionrio Lngua Portuguesa Dicionrios Acadmicos. 2003. Porto: Porto Editora.
Dicionrio polaco-portugus/portugus-polaco - Dicionrios acadmicos. 2000. Porto: Porto Editora.
Gomes, S. P. V. de. 2005. Agora tarde, Ins morta.: sincronia e diacronia no ensino de verbos para estrangeiros.
http://www.filologia.org.br/cluerj-sg/anais/ii/comunicacao.htm [data dostpu: padziernik, 2009].
Gramtica activa 1. 2000. Porto: Lidel editora.
Kupisiewicz, Cz. 1976. Podstawy dydaktyki oglnej. Warszawa: PWN.
Lemos, C.T.G. Ser and estar in Brazilian Portuguese: with a particular reference to child language. 1987.Tbingen: Gunter
Narr.
May sownik portugalsko-polski. 1996. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Mealha, I.F., 2001. No sou ministro, estou ministro! A seleco de cpula ser/estar. Lisboa: Edies Colibri.
Querido, A. A. M. 1976.The semantics of copulative constructions in Portuguese - Current Studies in Romance linguistics,
Washington: Georgetown University Press.
Rodrguez, C. D., Becerra C.C. 1996. Dicionrio da Lingua Portuguesa. Valencia: Labrys 54 Editora.
Sampaio, J., McIntyre B. 1998. Colloquial Portuguese. A complete language course. London and New York: Routledge.
Schmitt, C., Holtheuer, C., Miller, K. 2004. Acquisition of copulas ser and estar in Spanish: learning lexico semantics, syntax
and discourse. Proceedings of the 28th Boston University Conference on Language Development.
http://www.bu.edu/linguistics/APPLIED/BUCLD/supp.html [data dostpu: wrzesie, 2009].
http://priberam.pt/dlpo/definir_resultados.aspx [data dostpu: luty, 2008].
Silva, G.V., Santos, D. 2005. Spanish Speaker Learning Portuguese: Different Settings, Different Voices. Selected
proceedings of the 6th Conference on the Acquisition of Spanish and Portuguese as First and Second
Languages,Somerville, MA: Cascadilla Proceedings Project
http://www.lingref.com/cpp/casp/6/paper1132.pdf [data dostpu: wrzesie, 2009].
Thomson, A.S. 2008. Prominent Factors in the Acquisition of Portuguese: Language Aptitude versus Previous Language
Experience. Selected proceedings of the 10th Hispanic Linguistic Symposium,
http://www.lingref.com/cpp/hls/10/paper1791.pdf [data dostpu: wrzesie, 2009].
VanPatten, Bill. 1985. Acquisition of ser and estar by Adult Learners of Spanish: A Preliminary Investigation of Transitional
Stages of Competence. Hispania.
http://www.jstor.org/action/showPublication?journalCode=hispania [data dostpu: wrzesie, 2009].

111