1

Zesp LBM UW pod kierownictwem

dr. Tomasza Gackowskiego i dr Karoliny Brylskiej
oraz dr. ukasza Szurmiskiego (opieka naukowa,
metodologiczna, pomys, klucz kodowy, kategorie
badawcze i koordynacja)

Koordynacja zespou koderskiego:
Mateusz Patera

Sprawy techniczne (eGazety, arkusz online):
Adam Balcerzak

Koordynatorzy grup i autorzy rsum raportu:
Aleksandra Beczek, Pawe Dbkowski, Micha Mijalski, Anita Mycak,
Radosaw Prachnio, Agata Roek, Mateusz Patera, Katarzyna Pirecka,
Maria Rajchert, Aleksandra Sotysiak, Marlena Sztyber

Zesp Koderw:
Aleksandra Beczek, Pawe Dbkowski, Barbara Erling, Mateusz Fusiarz, Magdalena
Gudziska, Agnieszka Hejne, Agata Kropiewnicka, Micha Mijalski, Anita Mycak, Mateusz
Patera, Radosaw Prachnio, Katarzyna Pirecka, Maria Rajchert, Agata Roek, Aleksandra
Sotysiak, Marlena Sztyber, Tomasz Wrblewski, ukasz Ziniewicz

Warszawa, 24 marca 2015 r.

SPIS TRECI
SPIS TRECI ...................................................................................................................................... 3
SPIS RYCIN ....................................................................................................................................... 4
WYBRANE WNIOSKI Z BADANIA ...................................................................................................... 5
NOTA METODOLOGICZNA ............................................................................................................... 7
MODUY TEMATYCZNE ................................................................................................................... 9
SCENARIUSZE SYTUACJI ........................................................................................................................... 10
NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNY SCENARIUSZ ............................................................................................. 18
DEFINICJA SYTUACJI ............................................................................................................................... 21
PRZEDMIOT I O SPORU .......................................................................................................................... 27
KONTEKSTY HISTORYCZNE ....................................................................................................................... 32
PORWNANIA HISTORYCZNE ................................................................................................................... 37
METAFORY ........................................................................................................................................... 43
PODSUMOWANIE .......................................................................................................................... 53

SPIS RYCIN
RYC. 1: CZY ARTYKU ZAWIERA "SCENARIUSZ SYTUACJI"? ................................................................................................... 10
RYC. 2: CZEGO DOTYCZ SCENARIUSZE SYTUACJI? ............................................................................................................. 11
RYC. 3: CZEGO DOTYCZ SANKCJE WYSTPUJCE W SCENARIUSZACH SYTUACJI? ...................................................................... 11
RYC. 4: EKSPANSJA ROSJI CO BDZIE NASTPNE? ........................................................................................................... 13
RYC. 3: POKOJOWE SCENARIUSZE - DROGI DO POROZUMIENIA ............................................................................................ 14
RYC. 4: CZY ARTYKU ZAWIERA NAJBARDZIEJ PRAWDOPODBNY SCENARIUSZ, JEELI TAK TO NA JAKI TEMAT? .............................. 18
RYC. 5: AKTORZY NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNYCH SCENARIUSZY ...................................................................................... 19
RYC. 6: STANOWISKO POLSKICH PUBLICYSTW WOBEC ROZWOJU SYTUACJI NA KRYMIE ............................................................ 19
RYC. 7: PRZEWIDYWANIE ROZWOJU SYTUACJI NA KRYMIE (WYBRANE TYTUY) ........................................................................ 20
RYC. 8: DEFINICJA SYTUACJI - UDZIA PROCENTOWY .......................................................................................................... 21
RYC. 9: CZY ARTYKU MA OKREONY "PRZEDMIOT I O SPORU"? ......................................................................................... 27
RYC. 10: ROSJA VS UKRAINA - FREKWENCJA WYSTPOWANIA SW ..................................................................................... 28
RYC. 11: JANUKOWYCZ VS PUTIN - FREKWENCJA WYSTPOWANIA NAZWISK AKTORW ............................................................ 29
RYC. 12: KATEGORIE OSI I PRZEDMIOTW SPORU ............................................................................................................. 29
RYC. 13: CZY ARTYKU ZAWIERA "KONTEKST HISTORYCZNY"? ............................................................................................. 32
RYC. 14: UDZIA PROCENTOWY KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W POSZCZEGLNYCH RODZAJACH ARTYKUW ............................. 33
RYC. 15: WYSTPOWANIE KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W TEKSTACH W DZIENNIKACH .......................................................... 33
RYC. 16: WYSTPOWANIE KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W TEKSTACH W MAGAZYNACH ......................................................... 34
RYC. 17: PROCENTOWY PODZIA NAJCZCIEJ WSPOMINANYCH KONFLIKTW ........................................................................ 35
RYC. 18: PROCENTOWY PODZIA HISTORII POSZCZEGLNYCH PASTW, DO KTRYCH ODWOYWALI SI PUBLICYCI ........................ 36
RYC. 19: CZY ARTYKU ZAWIERA "PORWNANIE HISTORYCZNE"? ........................................................................................ 37
RYC. 20: PORWNANIA HISTORYCZNE W POSZCZEGLNYCH RODZAJACH ARTYKUW .............................................................. 39
RYC. 21: PORWNANIA HISTORYCZNE DOWYDARZE NA KRYMIE W BADANYM MATERIALE ....................................................... 40
RYC. 22: DO JAKICH POSTACI BY PORWNYWANY WADIMIR PUTIN ................................................................................... 42
RYC. 23: CZY ARTYKU ZAWIERA "METAFOR"? ............................................................................................................... 43
RYC. 24: ZESTAWIENIE LICZBOWE WYBRANYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH METAFOR .............................................................. 44
RYC. 25: ZESTAWIENIE LICZBOWE GWNYCH AKTORW PODLEGAJCYCH METAFORYZACJI ..................................................... 45
RYC. 26: ZESTAWIENIE PROCENTOWE AKTORW OKRELANYCH PRZEZ METAFOR W RZECZPOSPOLITEJ I GAZECIE WYBORCZEJ
(POMINITO INNYCH AKTORW, KTRYCH OBECNO OKAZAA SI BY ZNIKOMA) ......................................................... 48
RYC. 27: ZESTAWIENIE PROCENTOWE UYTYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH METAFOR W RZECZPOSPOLITEJ I GAZECIE WYBORCZEJ
(POMINITO KATEGORI SPORT, KTREJ OBECNO OKAZAA SI BY ZNIKOMA) ......................................................... 49
RYC. 28: ZESTAWIENIE PROCENTOWE I LICZBOWE UZYTYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH W NEWSWEEK, POLITYKA I W SIECI
(POMINITO KATEGORIE TEMATYCZNE, KTRYCH OBECNO OKAZAA SI ZNIKOMA) ...................................................... 50
RYC. 29: LICZBA NAZW AKTORW W TYTUACH ARTYKUW [RZECZOWNIKI] ......................................................................... 51

WYBRANE WNIOSKI Z BADANIA

Polska publicystyka prasowa fragmentarycznie poradzia sobie z wyzwaniem
wyjaniania i prognozowania rozwoju wydarze w zwizku z konfliktem
krymskim. Autorzy analizowanych tekstw trafnie przewidywali kilka wtkw
wydarze: oderwanie Krymu od Ukrainy, wprowadzenie sankcji wobec Rosji
i utrzymywanie si stanu napicia politycznego midzy Rosj a pastwami Zachodu
w zwizku z przewlekle trwajcym konfliktem.
W badanych tekstach prasowych wiodcy pozostaje dyskurs o zwycizcy Rosji,
a nie o ofierze Ukrainie. Strona aktywn, skuteczn, dziaajc jest Rosja, natomiast
Ukraina pozostaje bierna, uprzedmiotowiona, nieefektywna i wrcz po czci sama
sobie winna (jako kraj niezmodernizowany, ktry nie wykorzysta szansy
Pomaraczowej Rewolucji).
Z analizowanych publikacji mona wysnu wniosek, e kluczowym wtkiem
dyskusji, przedmiotem sporu i rozwaa jest presti Rosji jako hegemona.
Autorzy tekstw przyjmuj, e dziaanie Federacji nie jest zaskakujce, poniewa
wynika z tradycyjnego charakteru tego pastwa i jego interesw narodowych.
W opisie z polskiej perspektywy mona zauway pewien paradoks: publicyci
oceniaj Wadimira Putina jako polityka skutecznego, darz go pewnym
rodzajem atencji i podziwu, a krytycznie odnosz si do przywdcw Zachodu, od
ktrych wymagaj jednoczenie poszanowania wartoci demokratycznych i wygranej
w starciu z autorytarn Rosj.
W tekstach publicystycznych marginalizowane jest znaczenie i rola Polski w
konflikcie, take w mocno ograniczony sposb analizowane s moliwe
konsekwencje wydarze dla naszego pastwa.
Jedynie w co czwartym artykule (83 teksty, 25 proc. caej prby) publicyci trafnie
przewidzieli rozwj sytuacji. Dziennik Gazeta Prawna jako jedyny tytu
jednoznacznie i trafnie przewidywa rozwj konfliktu na Ukrainie.


Wikszo zawartych w artykuach scenariuszy wydarze dotyczya Rosji jej dalszej
ekspansji, nakadanych na ni sankcji. Wida wyran tendencj do uznawania Rosji
za gwnego aktora wydarze krymskich. Spord politykw, ktrzy odegrali du
rol w konflikcie o Krym, najczciej przywoan postaci by prezydent Rosji
Wadimir Putin.
Jako gwn definicj sytuacji, wynikajc z analizowanych tekstw, mona wskaza
opis Rosja jest panem sytuacji (co czwarty tekst przyjmowa tak optyk).
Badanie jednoznacznie wykazao, e opisywanie i analizowanie wydarze krymskich
w tekstach publicystycznych ma charakter homogeniczny dotyczy niemal wycznie
aspektu politycznego konfliktu. 76 proc. publikacji, ktre miay przypisan kategori
przedmiot i o sporu, dotyczyo aspektw politycznych. Tylko 15 proc. dotykao
tematw zwizanych ze spoeczestwem. Niemal incydentalnie wskazywano jako
przedmiot lub o sporu perspektyw gospodarcz (6 proc.) i wojskow (3 proc.).
W 34 proc. przebadanych artykuw nie zostaa uyta ani jedna metafora, co
negatywnie wiadczy o barwnoci jzyka uytego przez polskich publicystw.
Spord

nich

najczciej

pojawiay

si

relacje

przestrzenne/ruch

oraz

choroba/organizm, a stosunkowo czsto te gra, ciao, wojna oraz zwierzta. Pierwsza,

najpopularniejsza kategoria ukazuje konflikt Rosja Zachd jako dynamiczn walk
o wpywy. Pojawiajca si w drugiej kolejnoci tematyka zwizana z ludzkim
organizmem przedstawia Rosj jako zalek choroby, ktr jest konflikt krymski.
Pod wzgldem czstoci uycia metafor zdecydowanie wyrnia si tygodnik
Polityka w badanych tekstach tego tytuu odnotowano rednio 10 metafor
w kadym artykule.

NOTA METODOLOGICZNA
dr Tomasz Gackowski, dr Karolina Brylska
Celem badania byo okrelenie, na ile polski publicystyczny dyskurs prasowy jest
eksplikacyjny to znaczy na ile skutecznie wyjania czytelnikom sytuacj i na ile jest
przewidujcy (do jakiego stopnia publicyci potrafi trafnie prognozowa rozwj wydarze).
W agregowaniu tekstw korzystano z archiwum gazet eKiosk/eGazety. Przeszukaniu pod
ktem zaoonych kryteriw (o ktrych poniej) podlegao pond 50. tytuw prasowych, w
tym wszystkie istotne dzienniki i magazyny polskiego rynku prasowego (legitymujce si
najwyszym nakadem oraz poziomem czytelnictwa).
Badanie prowadzone byo metod analizy zawartoci, narracji oraz analiz dyskursu. Do
selekcji materiau badawczego zastosowano celowy dobr prby. Mianowicie:
W pierwszym etapie wyznaczono cezury czasowe, w ramach ktrych mieci si operat
danych. Zdecydowano, e najbardziej interesujcym badaczy okresem by czas od 22 lutego
2014 r. (dzie ucieczki Wiktora Janukowycza z Ukrainy) do 16 marca 2014 r. (dzie
referendum na Krymie). Nastpnie do badania kwalifikowano teksty, w ktrych pojawia si
fraza kluczowa Krym i ktre jednoczenie byy tekstami publicystycznymi (nie
faktograficznymi, informacyjnymi; wyrniono pi typw tekstw publicystycznych:
felieton, analiza-rozprawka, komentarz, wywiad, reporta). Biorc zatem pod uwag kolejno
kryterium czasowe, kryterium tematyczne oraz kryterium gatunkowe do badania
zakwalifikowano 317 artykuw.
Nastpnie wyselekcjonowane materiay poddawane byy kodowaniu, tj. wieloaspektowemu
opisowi wedle kilkudziesiciu zaoonych kategorii badawczych (Klucz kodowy i jego
kategorie badawcze zostay zoperacjonalizowany na podstawie badania pilotaowego).
Kategorie te zwizane byy kolejno z:
opisem podstawowych parametrw tekstu (data i miejsce publikacji tekstu, autor, dzia,
strona, typ tekstu, profesja i narodowo pierwszego nadawcy oraz ewentualnie
profesja nadawcy drugiego i trzeciego);
ogln tematyzacj tekstu (perspektywa, temat, wtek wiodcy, wtek poboczny);


opisem moliwych sankcji wobec Rosji (polityczne, ekonomiczne, wojskowe,
niedookrelone) oraz sankcji ze strony Rosji (polityczne, ekonomiczne, wojskowe,
niedookrelone);
odwoaniami do kontekstw historycznych (czy i jakie pojawiay si w tekcie);
aktorami wymienionymi w artykule (wyliczenie, kwalifikacja w alternatywie czynnibierni, opis aktorw i weryfikacja, czy wystpuje ktry z zaoonych moliwych
aktorw: spoeczestwo ukraiskie, rosyjskie, polskie, inne narody, grupy spoeczne na
Ukrainie, gremia midzynarodowe);
narracj zawart w artykule (definicja sytuacji, przyczyny sytuacji, scenariusze rozwoju
sytuacji, najbardziej prawdopodobny scenariusz, przedmiot i o sporu);
jzykiem uytym do opisu sprawy (zwaszcza forma rdtytuw, leadw, a take zawarte
w tekcie figury: porwnania, metafory, okrelenia nacechowane).
Zagregowane dane podlegay rekodowaniu i przekrojowemu zestawianiu przede wszystkim
wedle kluczowych, sklastrowanych kategorii. Pogbiona analiza jakociowa tekstw
pozwolia natomiast odnotowa rnice narracyjne pomidzy poszczeglnymi segmentami i
tytuami prasy.

MODUY TEMATYCZNE

SCENARIUSZE SYTUACJI
Marlena Sztyber, Agata Roek

Wrd wszystkich zakodowanych artykuw publicystycznych przewidywany scenariusz

sytuacji zawarty jest w 225 tekstach (70 proc. caoci analizowanych artykuw). Wynika z
tego, e wikszo artykuw publicystycznych zawiera w sobie przewidywania dotyczce
wydarze na Ukrainie. Co ciekawe, w 65 proc. artykuw scenariuszy sytuacji jest wicej ni
jeden.

30%
Tak
Nie
70%

RYC. 1: CZY ARTYKU ZAWIERA "SCENARIUSZ SYTUACJI"?

10


25%
20%

20%

15%

15%

14%
12%

10%

8%

5%

7%

6%

6%

5%

4%

Po
ro
zu
m

ie

ni
e m

Da
lsz

W
pr
ow
ad
z

en
ie

sa
nk
dz
a
cji
ek
y R
sp
os
a
j
ns
a
ja
Za
R
ch
os
od
ji
em
i U
kr
Sy
ai
tu
n
K
ac
on
ja
f
w
lik
ew
t z
br
n
oj
trz
ny
na
na
U
kr
ai
Re
ni
e
ak
cja
Re
Za
fe
ch
re
od
nd
u
um
na
K
ry
Po
m
lsk
ie
a w
ko
nf
lik
ci e
Ro
sy
jsk
Ko
i g
nf
az
lik
t p
ol
ity
cz
ny

0%

RYC. 2: CZEGO DOTYCZ SCENARIUSZE SYTUACJI?

Wprowadzenie sankcji
Najwicej scenariuszy odnosi si do wprowadzanych przez Zachd sankcji - stanowi one 20
proc. ogu.

7%

W artykule pada tylko sowo

sankcja

8%
48%

W artykule szczegowo
wymienione s sankcje
W artykule przewidywane s
skutki sankcji

37%

W artykule przedstawione s
sankcje ze strony Rosji

RYC.3: CZEGO DOTYCZ SANKCJE WYSTPUJCE W SCENARIUSZACH SYTUACJI?

11


W 48 proc. pada jedynie sowo sankcja bez dalszego sprecyzowania. W tej grupie mona
wyodrbni trzy rodzaje scenariuszy:
pierwszy z nich (7 scenariuszy) przewiduje wprowadzenie dotkliwych i skutecznych
sankcji, ktre wpyn na zmniejszenie agresji Rosji;
drugi typ (5 scenariuszy) przewiduje, e ograniczenia bd jedynie symboliczne i nie
przynios zamierzonych efektw;
w trzecim typie artykuw (dwa teksty) autorzy uwaaj, e sankcje mog by zbyt ostre,
a reakcja Rosji na naoone na ni ograniczenia moe sta si problemem dla Zachodu.
Wedug analizowanych artykuw wprowadzenie ogranicze bdzie odpowiedzi na
agresywne dziaania Rosji. Wrd scenariuszy pojawiaj si take takie, w ktrych
sprecyzowany jest jedynie obszar, w jaki skierowane zostan restrykcje. Najczciej s to
ograniczenia gospodarcze, ktre mog wywoa wojn gospodarcz midzy Rosj a
Zachodem.
37 proc. scenariuszy dotyczcych sankcji, szczegowo opisuje, jakie bd ograniczenia w
stosunku do Rosji. Wrd najczstszych wymieniane s te uderzajce w elit W.Putina ogoszenie czarnej listy VIP-w, zamroenie kont najbogatszych Rosjan, ograniczenia
wizowe. Rzadziej pojawiaj si scenariusze dotyczce embarga na sprzeda broni do Rosji,
wykluczenia tego pastwa z midzynarodowych organizacji finansowych czy sytuacji Rosji w
G8. Dziennikarze przewiduj, e bardzo dotkliw sankcj dla Moskwy byoby zredukowanie
uzalenienia od rosyjskiej energii.
Pojawiy si take spekulacje na temat tego, jakie skutki moe mie naoenie na Rosj
restrykcji. Ograniczenia mogyby doprowadzi do gospodarczej katastrofy, a co za tym idzie
kryzysu w Rosji. Pojawia si rwnie, przeciwstawny scenariusz, ktry przewiduje e sankcje
uderz przede wszystkim w tych, ktrzy je wprowadz.
Ciekawe jest, e zaledwie trzy scenariusze dotycz sankcji wprowadzonych ze strony Rosji.
W odpowiedzi na restrykcje zachodu Moskwa mogaby wprowadzi kontr sankcje, zada
odwoania sankcji lub zarzdzi konfiskowanie majtkw i kont bankowych dziaajcych w
Rosji firm nalecych do obywateli pastw, ktre wprowadziyby restrykcje wobec Moskwy.

12


Dalsza ekspansja Rosji
Konflikt ukraisko-rosyjski nie zatrzyma si na Krymie. Jest to drugi pod wzgldem
frekwencji poruszany temat w scenariuszach sytuacji. Stanowi on 15 proc. ogu.

21%
Obszar ekspansji nie zdefiniowany

44%

Kraje byego ZSRR

Ukraina
35%

RYC.4: EKSPANSJA ROSJI CO BDZIE NASTPNE?

Dziennikarze zakadaj, e Krym nie jest jedynym punktem zainteresowania Putina na

Ukrainie i przewiduj dalsz ekspansj Rosji. Najbardziej zagroone s take, zgodnie ze
scenariuszami, Charkw, Donieck oraz Odessa. Mowa tu o tak zwanej strefie
niestabilnoci. Pojawi si take scenariusz, w ktrym autor przewiduje, e Rosja moe
wchon ca Ukrain. Ukraina to dla Rosji jednak za mao. Publicyci przewiduj, e W.
Putin signie take po inne kraje. W 21 proc. artykuw obszar dalszej ekspansji Moskwy nie
zosta zdefiniowany. W 35 proc. kraje zagroone atakiem zostay wymienione. Dziennikarze
uyli okrele kraje postsowieckie oraz kraje dawnego ZSRR. W najczciej
wymienianych s kraje batyckie: Estonia, Litwa oraz otwa. Zagroone ze strony Rosji
wedug scenariuszy s take Biaoru i Modawia. Raz wymieniona zostaa Gruzja. W
scenariuszach przewidujcych atak na inne kraje pojawia si take Polska(4 artykuy).
Porozumienie midzy Rosj a Zachodem i Ukrain
Czy porozumienie midzy Rosj a Ukrain i Zachodem jest moliwe? 14 proc. scenariuszy
zakada, e tak. Artykuy te przewiduj brak konfliktu oraz koniec agresji Moskwy.

13


Putin zatrzyma si na Krymie
11%
Wpyw na uspokojenie sytuacji
bdzie mia Zachd, ktry
doprowadzi do porozumienia

17%
51%

Rosja wycofa si z Krymu

21%

Dojdzie do porozumienia midzy

Rosj a Ukrain

RYC. 3: POKOJOWE SCENARIUSZE - DROGI DO POROZUMIENIA

S rne drogi pokojowego rozwizania sytuacji. 47 proc. z nich przewiduje, e Putin

zatrzyma si na Krymie. Po zajciu pwyspu, nie bdzie ju dalszej ekspansji- konflikt si
nie rozwinie, a sytuacja krymska przycichnie bez adnych wyranych skutkw. Krym bdzie
jednak nalea do Rosji. 20 proc. scenariuszy podkrela, e na uspokojenie sytuacji bdzie
mia wpyw Zachd, ktry doprowadzi do porozumienia. Rosja gotowa bdzie do rozmw z
krajami Zachodu, ktre bd potrafiy j powstrzyma od dalszej agresji. 16 proc. przewiduje
wycofanie si Rosji z Krymu. Putin przegra walk o pwysep lub samowolnie zrezygnuje z
przyczenia go do Rosji. W 10 proc. pojawiaj si scenariusze, ktre mwi o porozumieniu
midzy Rosj a Ukrain. Pastwa te wypracuj kompromis i zaagodz napite relacje. Nie
ma jednak w nich mowy, czyj ostatecznie bdzie Krym. Tak jakby autorzy abstrahowali od
tego, i porozumienie przy rwnolegym oddaniu Krymu przez Ukrain jest niemal
niemoliwie.
Konflikt zbrojny
Istotny w scenariuszach jest te konflikt zbrojny. Tych, ktre o tym mwi, jest niewiele
mniej ni tych, ktre przewiduj porozumienie. Stanowi one 12 proc. wszystkich
scenariuszy. W tekstach publicystycznych przewidywano konflikt zbrojny. Zarwno ten
obejmujcy wycznie Ukrain, jak i wiatowy. W tym drugim przypadku pojawiaj si
scenariusze, ktre przewiduj nawet wojn nuklearn. Pojawiaj si take takie
sformuowania jak III wojna wiatowa. Jej wybuch zaleny jest od reakcji Zachodu na
agresj Rosji. Jeli reakcja bdzie zbyt agodna, W. Putin nie bdzie waha si zajmowa
kolejne terytoria, co moe doprowadzi do wiatowego konfliktu. Wina za konflikt bdzie

14


leaa wic po stronie Rosji, ale take biernego Zachodu. W przypadku scenariuszy, ktre
mwi o konflikcie zbrojnym wycznie na terenie Ukrainy sytuacja jest podobna. Konflikt
zapocztkuje Moskwa, ktrej wojska wkrocz na tereny tego kraju.
Sytuacja wewntrzna na Ukrainie
Nie mona pomin sytuacji wewntrznej na Ukrainie. Scenariusze, przedstawiajce to
zagadnienie stanowi 8,2 proc. wszystkich scenariuszy wskazanych w badanych artykuach,
ktre pojawiy si na amach prasy. Jako prymarny zwraca uwag wniosek, e jeli Ukraina
nie przeprowadzi wewntrznych reform, czeka j bankructwo. Jeli sytuacja na Majdanie si
nie uspokoi, w zamieszkach zginie jeszcze wiksza liczba ludzi. W scenariuszach sytuacji
istotna jest teza, wedug ktrej nie tylko Krym nie jest bezpieczny wobec ekspansji Rosji.
Niestabilna strefa cignie si od Odessy przez Cherso i Doniec a po Charkw ten obszar
stanie si kolejnym celem rosyjskiej polityki imperialnej. Jeeli Ukraina nadal nie bdzie
postpowa zgodnie z wol Rosji, czeka j zbrojny konflikt na ogromn skal. Wedug prasy,
jedynym ratunkiem dla Ukrainy jest mobilizacja caego spoeczestwa, ktre w obliczu
zagroenia swoich granic i suwerennoci skonsoliduje si. Jeli Ukraina nie zmobilizuje si na
tyle, by przetrwa konflikt, bdzie musiaa dostosowa si do rosyjskich warunkw.
Reakcja Zachodu
W caym konflikcie ogromn rol odgrywa Zachd, ktry nie zawsze jest w stanie t rol
udwign. Scenariusze, ktre stanowi 6,6 proc. ogu zakadaj, e reakcje Zachodu to
przede wszystkim sowa, nie czyny - plany blokady kont wpywowych Rosjan za granic,
bojkotu mistrzostw wiata w Rosji w 2018 roku lub ich cakowite odwoanie. Jednak od
determinacji Zachodu bdzie zalee, czy Ukrainie uda si obroni swoj integralno
terytorialn. Przewaaj scenariusze, ktre zakadaj, e Zachd nastraszy jedynie Rosj, ale
w rzeczywistoci pozwoli na wszelkie aneksje. UE oraz NATO deklaruj pomoc Ukrainie,
uwaajc poczynania W. Putina za niedopuszczalne, jednak nie s gotowe na zaryzykowanie
wasnych interesw. Dziki temu Rosja czuje si bezkarna, wiedzc, e moe szantaowa
Ukrain za pomoc dostaw energetycznych. Najczciej scenariusze zakadaj, e Zachd
naoy na Rosj niewielkie sankcje, przez co pokae, e akceptuje nowy status quo po aneksji
Krymu. Wedug prognoz publicystw, jeeli Zachd nie pomoe w efektywny sposb
Ukrainie, wszelkie gwarancje, ktrych udzieli do tej pory strac wiarygodno.

15


Referendum na Krymie
Wanym tematem jest rwnie referendum na Krymie. Temat ten porusza 6,4 proc.
scenariuszy. Autorzy tekstw publicystycznych przewiduj, e Krym zostanie przyczony do
Rosji. Referendum bdzie, wic tryumfem Putina. Pojawiaj si jednak scenariusze, ktre
przewiduj, e to zwycistwo ten nie bdzie do koca uczciwe, bowiem wyniki referendum
mog zosta sfaszowane. Aby faszerstwo stao si atwiejsze, na Krym nie zostan
wpuszczeni obserwatorzy OBWE. wiat oraz Ukraina nie uznaj jednak wynikw
referendum. W jaki sposb bd prbowa podway wyniki? Tego dziennikarze ju nie
przewiduj.
Polska w konflikcie
Konflikt na Ukrainie ma swoje odbicie take w Polsce. Scenariusze przewidujce miejsce i
zachowanie Polski w tym konflikcie stanowi 6 proc. wszystkich materiaw. Wedug
publicystw kryzys ukraiski zbliy Polakw do partii rzdzcej (PO). Jednak jeli rozway
stosunek Polski do Ukrainy, jest on do ambiwalentny. Przewaaj przeciwstawne do siebie
scenariusze. Wedle czci z nich Polacy zaangauj si w pomoc Ukrainie ( poprzez
wysyanie pomocy materialnej). Z drugiej strony prognozy wskazuj na odcicie si Polski od
konfliktu z prostej przyczyny - Polacy obawiaj si zachwiania stabilizacji i wolnoci
swojego kraju, o ktr tak dugo walczyli. Niedugo zaczn przecza kanay w telewizji, na
ktrych pojawiaj si informacje o trwajcym konflikcie ukraiskim (zmczenie
problemem). Po roku od publikacji wiadomo ju, e w tym wanie kierunku zmierzay
reakcje Polakw na kolejne doniesienia. Dodatkowo, Polska moe zosta przysz ofiar w
cyberwojnie prowadzonej przez Rosj (zwaszcza e W. Putin uwaa Polsk za jedn z
gwnych si antyrosyjskich) - wojnie, na ktr Polska nie jest przygotowana. Dlatego jako
pierwsi powinni uzna nowy ukraiski rzd, dziki czemu by moe w lad za ni pod
take USA i inne kraje Zachodu. Jeli natomiast Ukraina si nie ostanie, to Polska nadal
bdzie penia funkcj przedmurza Zachodu. W nastpstwie ukraiskiego konfliktu, w ktrym
Polska w pewnym stopniu zawsze bdzie uczestniczy, pojawi si m.in. osabienie
gospodarcze Polski. Zmniejszenie eksportu do osabianej energetycznie Ukrainy, ale take do
Rosji, na ktr nakadane s kolejne sankcje oraz odwrotne embargo Rosji na polsk ywno
bd oddziaywa negatywnie na polsk gospodark.

16


Rosyjski gaz
Ciekawa jest rwnie kwestia rosyjskiego gazu, ktra poruszana jest w 5 proc. scenariuszy. Z
jednej strony pokazane jest uzalenienie Zachodu od rosyjskiej energii, co powoduje
nakadanie na Rosj agodniejszych sankcji. Z drugiej jednak pokazane jest to, e rosyjska
gospodarka moe ucierpie przez konflikt ukraiski. Rosyjski gaz moe nie by ju
sprowadzany przez kraje europejskie, a gwn rol dostawcy moe zacz peni Ameryka.
Konflikt polityczny
Konflikt moe mie jednak rne oblicza. Oprcz konfliktu wojskowego, dziaania Rosji
mog doprowadzi do konfliktu politycznego. Tak sytuacj przewiduje 4 proc. scenariuszy.
Rosja przez swoj agresj bdzie izolowana politycznie przez Zachd. Dojdzie do wojny
dyplomatycznej. Agresja Rosji postrzegana bdzie jako pogwacenie midzynarodowych
ustale oraz jako zagroenie dla pokoju na wiecie.

17

NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNY SCENARIUSZ

Pawe Dbkowski

Spord 317 artykuw znajdujcych si w bazie, w 49 proc. autorzy tekstw jasno

okrelili najbardziej prawdopodobny scenariusz przyszych wydarze odbywajcych si
na Krymie.

Brak scenariusza

9%
51%

49%

3%
3%

23%

11%

Eskalacja konfliktu
Brak dalszego rozwoju militarnego
Referendum
Wszystkie scenariusze s moliwe
Wnioski oglne

RYC. 4: CZY ARTYKU ZAWIERA NAJBARDZIEJ PRAWDOPODBNY SCENARIUSZ, JEELI TAK TO NA JAKI TEMAT?

W 23 proc. przypadkw dziennikarze przewidywali eskalacj konfliktu, w 9 proc. brak

dalszego rozwoju sytuacji, a w 3 proc. referendum odbywajce si na Pwyspie
Krymskim. Tyle samo artykuw wskazywao, e wszystkie scenariusze s na rwni
moliwe. 11 proc. przewidywa nie s bezporednio zwizane z rozwiniciem konfliktu
ukraiskiego, a dotycz bardziej oglnych wnioskw. Np. tego, e Putin nigdy nie
przyzna si do przegranej, Poroszenko prawdopodobnie wygra wybory lub
oligarchowie nie zbuntuj si przeciwko Putinowi.
Tylko w 10 scenariuszach spord wszystkich uwzgldniona zostaa Polska. Oznacza, to
e krajowe gazety bardziej skupiay si na sytuacji pastw bezporednio zamieszanych
w konflikt, ni na rol, ktr odgrywa w nim Polska. Inaczej wyglda to w przypadku
Rosji (96) i Ukrainy (95). Nazwy tych krajw przewanie wymieniane s jednoczenie,
gdy omawiane s przysze rozwizania sytuacji krymskiej. We wszystkich artykuach
pastwa i instytucje zachodnie pojawiaj si 38 razy, przewanie jako organy
sankcjonujce lub przypatrujce si dziaaniom i dystansujce si od nich.

18


100
90
80
70
60
50

96

95

40
30
20
10
0

38
10
Polska

Rosja

Ukraina

Kraje i organizacje
prozachodnie

RYC. 5: AKTORZY NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNYCH SCENARIUSZY

Polscy publicyci przewanie zakadali negatywny rozwj sytuacji (52 proc. co

ciekawe, kady reporta by o zabarwieniu negatywnym). Zdarzay si jednak takie
artykuy, w ktrych dziennikarze jasno twierdzili, e wczesne dziaania przynios
pozytywne rozwizanie (29 proc. rekordw). W 19 proc. przypadkach autorzy nie
wyrazili jasnego osdu.

19%
Negatywne
52%
29%

Pozytywne
Brak jasnego osdu sytuacji

RYC. 6: STANOWISKO POLSKICH PUBLICYSTW WOBEC ROZWOJU SYTUACJI NA KRYMIE

19


Wanym aspektem niniejszego raportu jest wyrnienie stanowiska polskich dziennikarzy ze
wzgldu na tytuy gazet i czasopism, w ktrych pracuj. Zdecydowana wikszo publicystw
bya nastawiona negatywnie co do przyszoci Ukrainy. Oznacza to, e najbardziej
prawdopodobne scenariusze podane w treci przewiduj brak pokojowego rozwizania
sytuacji krymskiej. Najwicej artykuw, ktre zawieray najbardziej trafny scenariusz zostao
zamieszczonych na amach Rzeczpospolitej (52) oraz Gazety Wyborczej (28). W tej
pierwszej gazecie rwnie dziennikarze wykazywali si najlepszym przeczuciem, i dojdzie
do konfliktu zbrojnego na Krymie (27 artykuw) lub zostan wprowadzone sankcje lub
zostanie przeprowadzone referendum (5 artykuw). Gazeta Wyborcza najczciej zwracaa
uwag na moliwo wprowadzenia sankcji wobec Rosji przez pastwa i organizacje
zachodnie. Dziennik Gazeta Prawna jako jedyna gazeta jednoznacznie

prognozowaa

rozwj konfliktu na Ukrainie.

60
50
26

40
30

10

Trafne

ie

27

2
12

Dz

Nietrafne

20

na
raw
P

ta
aze
G

ik
nn

19

2
5

3
4

ny
lita
ec h
spo
z
s
o
ow
cz p
ik P
Rz e
n
od
Tyg

c
sie
W

t
Fak
ze
Ga

r cz
bo
y
W
ta

RYC. 7: PRZEWIDYWANIE ROZWOJU SYTUACJI NA KRYMIE (WYBRANE TYTUY)

20

DEFINICJA SYTUACJI
Micha Mijalski, Radosaw Prachnio

Kady z tekstw zosta zakodowany pod wzgldem kategorii definicji sytuacji. Pod t
kategori rozumiano zawarty w tekcie opis analizowanego zjawiska - a wic wskazanie,
czym to zjawisko jest, co oznacza, przekazuje, uwypukla, w jaki sposb identyfikuje
okrelone problemy, procesy oraz bohaterw.
Aby ustali, jakie wnioski wynikaj z zebranych danych, badacze postanowili wyszczeglni
dziewi podkategorii definicji sytuacji, ktre wymieniono poniej. Kada podkategoria
zostaa skrtowo scharakteryzowana ze wzgldu na tre i niesione znaczenia.
2%
4% 4%

Rosja panem sytuacji

Wewntrzna sytuacja na Ukrainie

6%

24%

Zachd (prbuje) przeciwstawi si Rosji

7%

Sytuacja Polski w obliczu konfliktu

8%

Manipulacja spoeczestwami przez Rosj

Niedookrelone

24%

9%

Efekty konfliktu

12%

Polityczna gra Putina

Rosja nie jest panem sytuacji
Konteksty historyczne

RYC. 8: DEFINICJA SYTUACJI - UDZIA PROCENTOWY

Rosja panem sytuacji

dominacja Rosji nad innymi podmiotami;
zachowanie Rosji ignorujce prawo midzynarodowe i inne postanowienia midzy
pastwami;
denie wadz Rosji do utworzenia Noworosji;
prowokacje ze strony Rosji;
oglnie pojte przejmowanie przez Rosj kontroli nad obszarem Krymu.

21


Rosja nie jest panem sytuacji
poraka Rosji jak i samego Wadimira Putina na jakiejkolwiek paszczynie;
niepewno postpowania rosyjskich wadz;
obawy Rosji w kadej kwestii dotyczcej sytuacji na Ukrainie.
Manipulacja rosyjskim spoeczestwem
prby zmanipulowania rosyjskiego spoeczestwa przez rosyjskie wadze;
deklaracje politykw wobec Rosjan;
wpajanie idei nacjonalistycznych przez media;
faszowanie przekazw medialnych;
prowadzenie wojny propagandowej w Internecie.
Polityczna gra Wadimira Putina
prowadzenie polityki kamstw osobicie przez Wadimira Putina;
dziaania W. Putina majce na celu zmian sytuacji geopolitycznej.
Polska w obliczu konfliktu
stanowiska polskich politykw, dziennikarzy, obywateli dotyczce sytuacji na Ukrainie;
oskarenia Wadimira Putina pod adresem Polski;
czynne i bierne postawy Polski na arenie midzynarodowej w obliczu konfliktu.
Zachd chce (prbuje) przeciwstawia si Rosji
sugestie o koniecznoci zajcia konkretnego stanowiska wobec konfliktu;
prby ujarzmienia Rosji sankcjami;
ch zachowania status quo przez pastwa zachodnie;
obawa przed pogorszeniem si stosunkw z Rosj.

22


Nawizania historyczne (analogie, porwnania)
odwoywanie si do wydarze historycznych;
porwnywanie dzisiejszych politykw do postaci historycznych na podstawie ich
podobnego postpowania;
przywoywanie historycznych umw i traktatw.
Wewntrzna sytuacja na Ukrainie
opisywanie przemian w ukraiskiej polityce;
odwoywanie si do postaci upadego Wiktora Janukowycza;
opisywanie nastrojw spoecznych panujcych na Ukrainie;
opisywanie sytuacji na Pwyspie Krymskim;
postawy oligarchw ukraiskich;
przewidywanie przyszoci Ukrainy na tle wydarze krymskich;
omawianie podziau Ukrainy na cz proeuropejsk i prorosyjsk.
Efekty konfliktu
skutki dziaa (sankcje, polityka zagraniczna, dodatkowe dziaania Rosji, wypowiedzi
konkretnych politykw) podjtych w ramach wydarze na Krymie;
przewidywanie rozwoju sytuacji w skali globalnej.
Niedookrelone
definicje sytuacji nie mieszczce si w podane subkategorie;
Z tego podziau wynika, e najwicej tekstw dotyczyo Rosji jako pana sytuacji oraz sytuacji
wewntrznej na Ukrainie (po 24 proc.). 12 proc. tekstw definiowao sytuacj jako prb
przeciwstawienia si pastw Zachodu postpowaniu Rosji. 9 proc. tekstw opisywao
sytuacj w Polsce. 8 proc. tekstw ujawniao, e Rosja manipuluje pogldami spoeczestw. 6
proc. tekstw rozprawiao na temat konsekwencji konfliktu. Warto podkreli, e zaledwie 4
proc. tekstw okrelao Rosj jako stron przegran w konflikcie. Rwnie 4 proc. tekstw
dotyczyo politycznej gry Wadimira Putina. 2 proc. tekstw definiowao sytuacj w
zestawieniu z kontekstami historycznymi. 7 proc. tekstw pozostao z niedookrelon
definicj sytuacji.

23


Analiza wybranych definicji sytuacji
Wybrane - szczeglnie interesujce - grupy definicji zostay poddane bardziej wnikliwej
analizie.
Rosja panem sytuacji
Do tej grupy definicji sytuacji zaliczono najwicej tekstw (a 64). Warto zwrci uwag na
to, jakie gazety publikoway teksty proponujce takie ujcie. Okazuje si, e w zestawieniu
procentowym Rzeczpospolita opublikowaa najwicej tekstw opisujcych Rosj jako
stron rozdajc karty (blisko 30 proc.). Gazeta Wyborcza plasuje si na drugim miejscu
(okoo 20 proc. tekstw). 8 proc. tej grupy stanowiy teksty tygodnika W sieci. Warto
zwrci uwag na pozycj tabloidu Fakt, ktrego teksty stanowiy ponad 6 proc. caej
grupy, co uplasowao gazet na czwartym miejscu zestawienia.
Rosja panem sytuacji procentowy udzia wybranych gazet
Rzeczpospolita

30 proc.

Gazeta Wyborcza

20 proc.

W sieci

8 proc.

Fakt

6 proc.

Go niedzielny

5 proc.

Wprost

5 proc.

Dziennik Gazeta Prawna

5 proc.

Newsweek

5 proc.

Angora

3 proc.

Polska w obliczu konfliktu

Kategori wart gbszej analizy jest bez wtpienia ta dotyczca Polski w obliczu konfliktu
krymskiego. W tej kategorii znalazy si 23 teksty. Najwicej tekstw traktujcych o Polsce w
kontekcie Krymu zaprezentowaa znw Rzeczpospolita (35 proc.). W poniszym
zestawieniu brak innego, oglnokrajowego tytuu jakim jest Gazeta Wyborcza. Gazeta
opublikowaa tylko jeden tekst, ktry znalaz si w dodatku Duy Format.

24


Polska w obliczu konfliktu procentowy udzia wybranych gazet
Rzeczpospolita

35 proc.

Fakt

13 proc.

Dziennik Gazeta Prawna

13 proc.

W sieci

9 proc.

Newsweek

4 proc.

Sytuacja wewntrzna na Ukrainie
W puli 64 tekstw dotyczcych oglnej sytuacji na Ukrainie 42 proc. z nich opublikowaa
Rzeczpospolita. Niemal 19 proc. ukazao si w Gazecie Wyborczej. Ponad 12 proc.
tekstw napisali dziennikarze Dziennika Gazety Prawnej.
Sytuacja wewntrzna na Ukrainie procentowy udzia wybranych gazet
Rzeczpospolita

42 proc.

Gazeta Wyborcza

19 proc.

Dziennik Gazeta Prawna

13 proc.

Tygodnik Powszechny

5 proc.

Wprost

5 proc.

Angora

5 proc.

Polityka

4 proc.

Do Rzeczy

3 proc.

Jest to jednak kategoria, ktra zbyt oglnie obejmuje wielopaszczyznowo wewntrznych

zawirowa na Ukrainie. Jednoczenie bya to kategoria zbyt istotna, aby zostaa
niewyszczeglniona. Poziom oglnego odnoszenia si tekstw prasowych do sytuacji
wewntrznej na Ukrainie pokazuje, w jakim stopniu polskie media s zaangaowane w
przekaz z centrum konfliktu. Std wynik podzia tej kategorii na cztery podkategorie. Z
analizy wynika, e polskie media zdecydowanie przedstawiay wewntrzn sytuacj na
Ukrainie jako beznadziejn, zagraajc stabilnoci pastwa (53 proc.). Co pity tekst opisuje
mobilizacj narodu ukraiskiego i prby utrzymania jednoci kraju. 17 proc. tekstw
zaznacza, e na terenie Ukrainy stacjonuj rosyjskie wojska. Natomiast co dziesity tekst

25


wspomina o postaci Wiktora Janukowycza, czc go z zaostrzeniem sytuacji na Ukrainie lub
przywoujc jego upadek jako prezydenta.

Sytuacja wewntrzna na Ukrainie podkategorie definicji sytuacji
Ukraina chyli si ku upadkowi

53 proc.

Mobilizacja Ukrainy w obliczu konfliktu

20 proc.

Dziaania rosyjskich wojsk na Ukrainie

17 proc.

Janukowycz jako upady prezydent

10 proc.

26

PRZEDMIOT I O SPORU
Mateusz Patera, Katarzyna Pirecka

Wrd wszystkich 317 zakodowanych artykuw, 49 tekstw (16 proc. caej prby) nie miao
okrelonego przedmiotu i osi sporu. Tak kategori odnotowano w 249 artykuach (84 proc.
wszystkich tekstw).

16%

Tak
Nie
84%

RYC. 9: CZY ARTYKU MA OKREONY "PRZEDMIOT I O SPORU"?

Konflikt o Krym najczstsz osi sporu

Pierwszoplanow osi sporu, ktra wyranie wybija si wrd zakodowanych artykuw
wskazujcych przedmiot i o sporu, jest konflikt o Krym. Taki charakter ma 20 proc.
spord nich, czyli 62 opublikowane na amach prasy teksty.
Przedmiot i o sporu ile procent dotyczyo konfliktu o Krym?
Konflikt o Krym

20 proc.

Pozostae

80 proc.

Mona wyrni dwa rodzaje tego konfliktu. Pierwszy - konflikt o terytorium Krymu, drugi o
to, kto bdzie sprawowa wadz na Krymie. Kwestia ta bya poruszana w kadym rodzaju
prasy (kwartalniki, miesiczniki, tygodniki, dzienniki), bdcym przedmiotem analizy.

27


Rosja a Ukraina i Putina a Janukowycz frekwencja gwnych aktorw
Ciekawym faktem jest czstsze wspominanie o Rosji ni o Ukrainie. Sowo Rosja znajduje
si w 38 proc. opisw dotyczcych przedmiotu i osi sporu, natomiast Ukraina w 34 proc.
moe to wskazywa na wiksze zainteresowanie dziaaniami rosyjskimi, jednak rnica nie
jest znaczna.

Ukraina

34%

Rosja

38%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

RYC. 10: ROSJA VS UKRAINA - FREKWENCJA WYSTPOWANIA SW

Autorzy tekstw tylko w 6 proc. artykuw brali pod uwag zaangaowanie Polski
w konflikcie na Krymie. Podobnie byo w przypadku Unii Europejskiej. Wida wyrane
skupienie publicystw na bezporednich stronach konfliktu oraz pomijanie wtkw
zwizanych z globalnym zainteresowaniem.
Wiksze zainteresowanie dziaaniami Rosji ni Ukrainy potwierdza frekwencja wystpowania
nazwisk przywdcw obu pastw. Prezydent Rosji Wadimir Putin jest prawie 4 razy
czstszym aktorem (7 proc.), ktry wymieniany jest w kategorii przedmiot i o sporu, ni
Wiktor Janukowycz (2 proc.). Taka dysproporcja jednoznacznie wskazuje, kto gra gwn
rol w konflikcie o Krym.

28

7%

Wasimir Putin

2%

Wiktor Janukowycz

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

RYC. 11: JANUKOWYCZ VS PUTIN - FREKWENCJA WYSTPOWANIA NAZWISK AKTORW

Wikszo przedmiotw i osi sporu wskazuje na niepewn przyszo Krymu. Publicyci

zastanawiaj si, w ktrej strefie wpyww bdzie Ukraina oraz jakie bd dalsze dziaania
Rosji.
Analizowane artykuy publicystyczne tylko czterokrotnie jako o sporu podaway wydarzenia
z kijowskiego Majdanu. Sugeruje to, e autorzy nie zastanawiaj si gbiej nad przyczynami
konfliktu. Czsto wybiegaj w przyszo, nie prbujc odnale rda biecej sytuacji lub
wydaje im si, e nie miaa ona adnego wpywu na aktualne wydarzenia.
Kategorie przedmiotw i osi sporu
Na potrzeby analizy wszystkie przedmioty i osie sporu zostay przyporzdkowane do jednej
z czterech kategorii: armia, gospodarka, polityka i spoeczestwo.
3%
15%

6%
Armia
Gospodarka
Polityka
Spoeczestwo
76%

RYC. 12: KATEGORIE OSI I PRZEDMIOTW SPORU

29


W a 76 proc. tekstw przedmiot sporu ma podoe polityczne, a tylko w 15 proc. artykuw
autorzy zajmuj si sytuacj ludnoci w tym konflikcie. Waniejsze s dla nichoglniejsze
kategorie, takie jak pastwo, natomiast nie zajmuj si pojedynczymi osobami i ich
yciowymi tragediami zwizanymi z toczcym si konfliktem. 6 proc. artykuw jako o
sporu wskazuje na kwestie zwizane z gospodark, a tylko 3 proc.

- ze sprawami

militarnymi.
Polityka na pierwszym miejscu
Publicyci na og zajmuj si spraw konfliktu krymskiego w szerszej skali, stosunkowo
mao osi sporu opiera si na pojedynczych osobach. Std wniosek, e autorzy chtniej
skaniaj si ku szerszemu, a przez to czsto mniej dramatycznemu obrazowi wydarze na
Krymie, jednoczenie nie ukazujc czytelnikom rzeczywistych rozmiarw wydarze tamtego
czasu.
Blisko 9 proc. artykuw zajmuje si tematyk aneksji. I po raz kolejny, wskazuje to na
zainteresowanie autorw tekstw poczynaniami politykw na najwyszych szczeblach
wadzy. W czasie publikowania artykuw sowo aneksja stao si modne przez swoje
dyplomatyczne znaczenie. Jego nieco enigmatyczny charakter rozmazuje rzeczywist
sytuacj, w jakiej znalaza si Ukraina. Aneksja nie precyzuje odbiorcom w sposb
jednoznaczny, czy Rosja zaja Krym bezpodstawnie, czy miaa do tego pewne prawa.
Imperialistyczne zapdy Rosji s powtarzalnym przedmiotem i osi sporu w 3 proc.
zakodowanych artykuw, co wydaje si by zdecydowan wskazwk dla czytelnikw, e
Krym jest kolejnym, a nie jedynym terytorium, ktrym zainteresowana jest Rosja pod
rzdami Wadimira Putina. Samo sowo imperializm pokazuje take stosunek autorw do
strony rosyjskiej - jako oprawcy w tym konflikcie.
Rnorodno tematyczna
Drug stron kategorii przedmiot i o sporu, ktra jest godna uwagi, s ciekawe i
nietuzinkowe podejcia do tematu konfliktu na Krymie.
Na szczegln uwag zasuguje kilka zagadnie. Midzy innymi te zwizane z:
turystyk i rekreacj na Pwyspie Krymskim,
problemem Tatarw Krymskich i wielokulturowoci mieszkacw,

30


ochron ludnoci rosyjskojzycznej przez Rosj,
biznesem i kocioem krymskim,
przedstawieniem wydarze na Krymie przez media,
integralnoci Europy,
sprzeda przez Francj okrtw wojennych dla Rosji.
Zainteresowanie wzbudzaj rwnie przedmioty sporu odwoujce si do:
prorosyjskich komentarzy internetowych w zagranicznych mediach,
wydatkw na polsk armi,
polityki energetycznej pastw Unii Europejskiej,
etyki dziennikarzy zwizanych z prorzdowymi mediami w Rosji.
Oprcz podej regionalnych i subregionalnych, mona dostrzec przedmioty i osie sporu
o zasigu globalnym, takie jak organizowanie przez Rosj mistrzostw wiata w pice nonej
w 2018 roku czy ulego prezydenta Stanw Zjednoczonych Ameryki Baracka Obamy
wobec Rosji.
Publicyci, tworzc artykuy, w ktrych osi sporu jest ulego prezydenta Obamy,
organizacja przez Rosj mistrzostw wiata czy sprzeda okrtw wojennych Rosji przez
Francj, potwierdzaj, e Rosja jest najwaniejszym aktorem konfliktu, ktry w swoich
rkach ma klucz do rozwizania sporu z Ukrain. Co wicej mona przypuszcza, e - ich
zdaniem - oddziaywanie Rosji ma zasig szerszy ni tereny na zachd od wschodniej granicy
Polski. Wedug autorw W. Putin wpywa rwnie na wiat zachodni i Uni Europejsk.
Kady ruch prezydenta Federacji Rosyjskiej jest obserwowany i komentowany - istnieje
obawa o jego kolejne dziaania.
Prorosyjskie komentarze w mediach zarzdzanych przez zachodnich wacicieli w sposb
jednoznaczny potwierdzaj, e rosyjska propaganda spenia swoje zadanie i ma zasig
zdecydowanie dalszy ni pastwa byego bloku republik radzieckich
Przedmiot sporu, jakim s Tatarzy Krymscy i brana turystyczna na pwyspie wskazuj na
zainteresowanie sprawami spoecznymi i gospodarczymi. Jednak trzeba podkreli, e jest ich
niewiele. Maa liczba autorw tekstw podejmuje si analizy szerszego spektrum konfliktu.
Ci, ktry poruszaj ten problem, podkrelaj fatalne skutki wydarze na Krymie.

31

KONTEKSTY HISTORYCZNE
Anita Mycak

Konteksty historyczne pojawiy si w 181 artykuach publicystycznych, czyli w prawie 60

proc. tekstw.

43%

Tak
57%

Nie

RYC. 13: CZY ARTYKU ZAWIERA "KONTEKST HISTORYCZNY"?

Konfrontacja zaszoci historycznych z obecn sytuacj na Krymie jest wic zjawiskiem

powszechnym, ktremu z pewnoci warto si dokadniej przyjrze. Ze wzgldu na bardzo
due znaczenie obecnoci historii w prasie, zarwno polityczne, jak i wyjaniajce, mona
byoby oczekiwa, e bdzie obecna czciej. Wnikliwa analiza historii moe pozwoli na
trafne przewidzenie przyszoci Krymu, co przecie udao si jedynie znikomej czci
publicystw.
Naley rwnie zauway stosunek artykuw zawierajcych odwoanie do historii do tych,
ktrego takowego nie posiaday. Procentowo najwikszy udzia kontekstw historycznych
mona byo zaobserwowa w felietonach zawierao go ponad 82 proc., a najmniejszy za
analizy publicystyczne niecae 53 proc. zawierao odniesienie do historii. Taka rozbieno,
niemale 30 proc., wynika ze specyfiki rodzaju publicystyki, ktra zostaje poddana analizie.
Jak si okazuje felieton, czyli krtki utwr o lekkiej formie utrzymany w osobistym tonie, jest
dla polskiej publicystyki najwaciwszy do przywoywania kontekstw historycznych.

32


100%
7
80%

14

53

26

21

60%

Artykuy niezawierajce
kontekstw historycznych
Artykuy zawierajce konteksty
historyczne

33

40%

26

69

31

23

20%

0%
komentarze felietony

wywiady

reportae

analizy

RYC. 14: UDZIA PROCENTOWY KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W POSZCZEGLNYCH RODZAJACH ARTYKUW

Wrd tytuw najczciej poruszajcych temat Krymu w kontekcie historycznym znalazy

si: Rzeczpospolita, w ktrej zidentyfikowano konteksty historyczne w a 58 tekstach (na
99 wszystkich) i Gazeta Wyborcza 46 na 67. W obu dziennikach odsetek kontekstw by
bliski redniej oglnej (ok. 60 proc.).

58

0%

10%

20%

46

30%

40%

50%

60%

10

70%

Rzeczpospolita

Gazeta Wyborcza

Dziennik Gazeta Prawna

Fakt

Dziennik Polska Metropolia Warszawska

Puls Biznesu

80%

90%

6 32

100%

RYC. 15: WYSTPOWANIE KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W TEKSTACH W DZIENNIKACH

Tygodniki rwnie nawizyway w swych narracjach do okrelonych kontekstw

historycznych. Wszystkie badane artykuy przygotowane przez Polityk odwoyway si

33


do okrelonych zaszoci historycznych, ale take: w tygodniku Wprost w 82 proc.
tekstw wystpio takie odwoanie, W Sieci 66 proc., Tygodnik Powszechny 60
proc.. Warto pamita, i teksty w magazynach s dusze, bardziej analityczne, a czytelnik
ma wicej czasu na skuteczne podjcie tropu autora w zestawianiu teraniejszoci z histori.
Ponadto, kady z wymienionych tytuw ma rozbudowany dzia polityki zagranicznej
oraz naturaln skonno do wieloaspektowego komentowania i analizowania wydarze.

10

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

18

70%

80%

90%

100%

W Sieci

Wprost

Newsweek

Tygodnik Powszechny

Angora

Go Niedzielny

Polityka

Pozostae

RYC. 16: WYSTPOWANIE KONTEKSTW HISTORYCZNYCH W TEKSTACH W MAGAZYNACH

Spektrum merytoryczne kontekstw byo bardzo zrnicowane, zarwno pod wzgldem

okresu historycznego, jak i przywoywanych pastw oraz bohaterw. Najwiksz
frekwencj wrd przywoywanych historycznych wydarze osigny te, ktre dotyczyy
Rosji (ew. Zwizku Radzieckiego / ZSRR) oraz pastw postsowieckich w ubiegym bd
obecnym wieku. Czasy reimowej polityki ZSRR okazay si najczciej wystpujcym
odwoaniem

kontekst

ten

wystpi

17

proc.

tekstw.

Autorzy

artykuw wielokrotnie analizowali histori Rosji i jej dziaa politycznych, ekonomicznych

czy militarnych, starajc si tym samym przewidzie, co stanie si z Krymem w najbliszej
przyszoci. Analogii do dziaa Rosji wobec Ukrainy szukali take w posuniciach innych
pastw w rnych okresach historycznych. Najczciej wspominanym wydarzeniem bya
wojna w Gruzji i oderwanie Osetii Poudniowej oraz Abchazji jako moliwy wzorzec
scenariusza dla Krymu, zachodzcego przy biernoci Zachodu i braku jakichkolwiek
konsekwencji wobec Rosji. Takie ujcie pojawio si w prawie 10 proc. artykuw
zawierajcych tego typu konteksty historyczne (ulegania imperialistycznej Rosji). Innymi,
czsto powtarzajcymi si kontekstami byy: oddanie Krymu Ukrainie przez Chruszczowa,

34


rozpad ZSRR, pomaraczowa rewolucja i rozpad obozu pomaraczowych, ogoszenie
niepodlegoci Kosowa, rosyjska inwazja na Czeczeni, upadek muru berliskiego
czy Anschluss Austrii.
Spor grup kontekstw historycznych stanowiy take okolicznoci tzw. samostanowienia
narodw oraz konfliktw, najczciej zbrojnych. Przywoywane byy jako dowd na to, e
Rosja wcale nie jest pastwem stajcym w obronie prawa narodw do samostanowienia, bd
jako pokazanie rnych skutkw historycznych rozamw. Procesem historycznym, wartym
zaznaczenia jest take zimna wojna. Najczciej wystpowaa ona jako kontekst biernoci
Zachodu, w szczeglnoci USA, a take jako przykad powanego, cho niezbrojnego
konfliktu.

6%

Konflikty rosyjsko-gruziskie

5%

Pomaraczowa rewolucja

7%
39%

Konflikt czeczeski
Wojna domowa w Kosowie

9%

Zimna wojna

9%

Wojna krymska
10%

Konflikt naddniestrzaski

15%

Radziecka interwencja w Afganistanie

RYC. 17: PROCENTOWY PODZIA NAJCZCIEJ WSPOMINANYCH KONFLIKTW

Warto wymieni przywoywane konteksty z historii Polski, poniewa byo ich tylko nieco
mniej ni tych opisujcych czasy ZSRR 16 proc.. Publicyci przywoali bardzo rne
zdarzenia, najczciej z ubiegego wieku, m.in. agresj na Polsk w 1939 r., rze woysk,
powstanie Solidarnoci, wejcie Polski do NATO oraz UE.
Jeeli tekst publicystyczny wypomina bierno Zachodu, najczciej wtedy wystpowa
kontekst historii USA, ktry pojawi si tylko o 3 punkty procentowe rzadziej ni przeszo
czynnie dziaajcej Rosji. Zaskakujcy jest fakt, e w artykuach opisujcych losy Ukrainy
czciej wspomina si zdarzenia zwizane z histori Rosji czy USA ni z histori samej
Ukrainy. Mona stwierdzi, e ten fakt do pewnego stopnia wskazuje, na kim skupiaa si
uwaga polskich dziennikarzy w pierwszych miesicach konfliktu krymskiego.

35

9%

5%

Rosja
27%

USA
Ukraina

16%

Polska
Gruzja
24%

19%

Niemcy

RYC. 18: PROCENTOWY PODZIA HISTORII POSZCZEGLNYCH PASTW, DO KTRYCH ODWOYWALI SI PUBLICYCI

Analizujc konteksty historyczne naley wyrni z nich jeszcze kilka innych grup. Do
najczciej przywoywanych postaci historycznych zaliczono: Nikit Chruszczowa, Jzefa
Stalina, Jzefa Pisudskiego oraz Stefana Bander. Historycznych wtkw ekonomicznych
pojawiao si zaskakujco mao. Warto wspomnie oprzytaczaniu kontekstu handlowego
partnerstwa Niemiec i Wielkiej Brytanii w przededniu I wojny wiatowej, ktrym
argumentowano, e integracja handlowa wcale nie oddala zagroenia wojn. Przywoywano
take ekonomiczne powody rozpadu ZSRR (niskie ceny ropy i gazu), ktre miay suy
udowodnieniu tezy, e Rosja nie zakrci kurka z gazem. Najczciej przywoywanym
porozumieniem bya umowa budapesztaska jako przypomnienie o fakcie, e mocarstwa
miay gwarantowa integralno terytorialn Ukrainy i jej granice. Poruszano take tematy
zwizane z losem mniejszoci narodowych na Ukrainie, najczciej - Tatarw; przykadowo:
przeladowania ludnoci tatarskiej przez Stalina, ludobjstwo za czasw carycy Katarzyny,
czy wysiedlenia z Krymu izsyki do Uzbekistanu. Wrd kontekstw historycznych zdarzay
si te i takie jak krucjaty, chrzest Rusi, zamach na WTC, czy katastrofa smoleska. Wydaje
si, e byy one uzasadnione sytuacyjnie: pojawiay si zapewne dla perswazyjnego
wzmocnienia wydwiku danego tekstu publicystycznego.

36

PORWNANIA HISTORYCZNE
Aleksandra Sotysiak

Spord 317 tekstw prasowych stanowicych materia badawczy, porwnania historyczne

zawierao 103 tekstw. Wspomniana liczba stanowi 32 proc. wszystkich przeanalizowanych
tekstw. Naley przy tym wspomnie, e liczba samych zestawie historycznych jest
wiksza, gdy niektre z tekstw zawieray wicej ni jedno porwnanie.

32%
Tak
Nie
68%

RYC. 19: CZY ARTYKU ZAWIERA "PORWNANIE HISTORYCZNE"?

W niniejszym badaniu przyjto kryterium, e porwnaniem historycznym jest: przywoanie

wydarze z przeszoci i zestawienie ich z wydarzeniami obecnymi po to, by pokaza jakie
podobiestwa (biegu zdarze, zachowania poszczeglnych aktorw, dziaania okrelonych
mechanizmw etc.).
Wrd

badanych

tytuw

prasowych

najwicej

porwna

pado

dziennikach:

"Rzeczpospolitej" (29) oraz "Gazecie Wyborczej" (25). Znacznie mniej - ale najwicej
spord wszystkich tygodnikw - porwna pado w tytuach: "W sieci" oraz "Newsweek".
Liczba artykuw w tytuach prasowych, w ktrych wystpiy porwnania historyczne
Rzeczpospolita

29

Gazeta Wyborcza

25

Dziennik Gazeta Prawna

37


W sieci

Newsweek

Go Niedzielny

Do Rzeczy

Fakt

Polska Metropolia Warszawska

Wprost

Idziemy

Polityka

Przegld

Angora

Bloomberg

Dziennik Polska Metropolitarna

Puls Biznesu

Tygodnik Powszechny

Jeeli chodzi o typ analizowanych tekstw, najwicej porwna pado w komentarzach co

potwierdza tez, e jest to najbardziej subiektywna spord pozostaych, wykorzystanych w
badaniu form dziennikarskich. Zaraz po komentarzu, w rankingu liczby wykorzystanych
porwna uplasoway si: felieton (14), wywiad (22), analiza/rozprawka (17) i reporta (10).

38



100%

80%
82

26

27

35
30

60%

Artykuy niezawierajce
porowna historycznych
Artykuy zawierajce porwnania
historyczne

40%

20%

40

14

17

22
10

0%
komentarze felietony

wywiady

reportae

analizy

RYC. 20: PORWNANIA HISTORYCZNE W POSZCZEGLNYCH RODZAJACH ARTYKUW

W poniszym zestawieniu omwiono wykorzystane porwnania, usystematyzowane w

podgrupy.
Konflikt o Krym na tle historii
Z przeprowadzonego badania wynika, e dziennikarze w swoich tekstach najchtniej sigali
do porwna historycznych, doszukujc si podobiestw bd rozbienoci midzy
konfliktem o Krym a minionymi konfliktami midzynarodowymi. Porwnywano aneksj
Krymu do historycznych przypadkw separacji czci terytoriw pastw w wyniku ingerencji
pastw zewntrznych. Zazwyczaj jednak odwoywano si do szerszego kontekstu
zestawianego konfliktu.
Konflikt o Krym zosta porwnany do innych

historycznych konfliktw w 68 tekstach

dziennikarskich, co stanowi 66 proc. wszystkich tekstw, w ktrych zawarto porwnania.

Najczciej przywoywanym konfliktem z przeszoci bya konfrontacja midzy siami
zbrojnymi Gruzji a siami separatystycznej Osetii Poudniowej, Abchazji oraz Rosji wojna
w Osetii Poudniowej z 2008 roku. Najwiksza liczba porwnania konfliktu rosyjsko

39


gruziskiego wiadczy o tym, jak due mia on znaczenie w interpretacji zachowa Rosji
wobec Ukrainy.
Kolejno po wojnie w Osetii Poudniowej, w obliczu konfliktu o Krym i konfliktu rosyjsko
ukraiskiego, czsto przywoywano moment wkroczenia wojsk Ukadu Warszawskiego do
Czechosowacji. Celem wspomnianej operacji byo powstrzymanie ssiada Polski przed
liberalnymi przemianami - podobny cel przywieca ingerencji Rosji w polityk Ukrainy w
2014 roku.
Konflikt o Krym i zwizana z nim sytuacja midzynarodowa, zostay porwnane take do
konfliktu o Kosowo, wojny w Czeczenii, wkroczenia do Iraku i Afganistanu wojsk USA.
Natomiast sytuacja na Krymie bya porwnywana do problemu Naddniestrza (region
autonomiczny republiki Modawii), ale te anszlusu Austrii z 1938 roku kiedy to w wyniku
referendum Austri przyczono do Rzeszy Niemieckiej. Sporadycznie pojawiao si te
porwnanie sytuacji midzynarodowej, ktra nastpia w wyniku konfliktu o Krym do zimnej
wojny.
3%

Gruzja/Osetia/Abchazja
Czechosowacja 1968

7%
6%

34%

6%

Naddniestrze
Irak
Kosowo

7%

II wojna wiatowa

7%

Anschluss Austrii

12%

9%

Czeczenia

9%

Zimna wojna
RYC. 21: PORWNANIA HISTORYCZNE DOWYDARZE NA KRYMIE W BADANYM MATERIALE

Porwnania Ukraina a Rosja

Spord odnotowanych porwna, dotyczcych sytuacji i polityki wspczesnych pastw, 18
proc. porwna dotyczyo Rosji. Niewiele mniej, bo 13 proc., dotyczyo Ukrainy.
Polityka obecnej Rosji w obliczu konfliktu krymskiego najczciej porwnywana bya do
polityki ZSRR. Porwnania, jakie pady w tym kontekcie, stanowio 13 proc. wszystkich

40


porwna; dotyczyy one midzy innymi: imperialnych ambicji ZSRR, obecnego stylu ycia
spoeczestwa Rosji, w tym ograniczonej wolnoci sowa i propagandy. W obliczu konfliktu
o Krym Rosj porwnywano take do ZSRR, ktre wraz z wojskami Ukadu Warszawskiego
wkroczyo w 1968 roku. do Czechosowacji. Z polityk czasw ZSRR zestawiono take
wspczesn sytuacj Tatarw krymskich w 2014 r., porwnujc j dwukrotnie do akcji ich
wysiedlenia w 1944 roku.
Poza tym interwencja Rosja zostaa porwnana do dziaania Stanw Zjednoczonych w
kontekcie ich ataku na Irak czy Afganistan.
Ukrain - analogicznie do najczstszej liczby porwna dotyczcych konfliktu krymskiego najczciej porwnywano z Gruzj. Inne zestawienia dotyczce Ukrainy odwoyway si do
Polski, Czechosowacji w roku 1968, Modawii (w kontekcie Naddniestrza), Estonii (w
kontekcie liczby rosyjskich mieszkacw) czy krajw arabskich (w odwoaniu do tzw.
arabskiej wiosny).
Do czego i w jakiej liczbie porwnywano Ukrain i Rosj
Ukraina - Gruzja

Ukraina - Modawia(Nadniestrze)

Ukraina - Estonia

Ukranina - Czechosowacja 1968

Ukraina - Polska

Ukraina - Kraje Arabskiej Wiosny

Rosja - ZSRR

14

Rosja - USA

Postacie historyczne
Spord osb, politykw, ktrzy odegrali du rol w konflikcie o Krym, najczciej
przywoywany w kontekcie do innych, historycznych postaci by prezydent Rosji Wadimir
Putin. By on porwnywany przede wszystkim z poprzednikami - politykami rzdzcymi w
przeszoci Rosj i Zwizkiem Radzieckim. Porwnywanie osb penicych funkcje
pastwowe do ich poprzednikw jest w zasadzie norm. Na uwag zasuguje jednak fakt, e

41


Putin zosta w wikszoci przypadkw porwnany do surowych dyktatorw i politykw,
ktrzy bardzo le zapisali si na kartach historii, to jest do Jzefa Stalina oraz Adolfa Hitlera.
Obecny prezydent Federacji Rosyjskiej zosta porwnany take do Michaia Gorbaczowa,
Nikity Chruszczowa czy Borysa Jelcyna.

5%

5%

Jzef Stalin

5%

5%

Adolf Hitler
36%

4%
4%

Car Mikoaj II
Caryca Katarzyna
Borys Jelcyn
Michai Gorbaczow

9%

Nikita Chruszczow
Andriej Wyszyski

27%

Ronald Regan

RYC. 22: DO JAKICH POSTACI BY PORWNYWANY WADIMIR PUTIN

W kontekcie porwna historycznych, nazwiska innych politykw, ktrzy odegrali rol w

konflikcie pady zaledwie kilka razy: 2 razy Wiktor Janukowycz, zaledwie raz Barack Obama
i raz Angela Merkel.
Tak dua frekwencja porwna i powiza historycznych wspczesnej Rosji z ZSRR moe
wiadczy o tym, e w retoryce dziennikarskiej mimo wszystko przewaa opinia, i
wspczesna Rosja jest krajem imperialistycznym, niedemokratycznym, a Wadimir Putin jest
niebezpiecznym, totalitarnym przywdc.
Porwnania do Polski
W analizowanych materiaach pojawio si 9 porwna zwizanych z histori Polski. Bardzo
charakterystyczne porwnanie zostao wykorzystane w tekcie tygodnika Idziemy, w
ktrym autor porwna Wadimira Putina do carycy Katarzyny II, a Wiktora Janukowycza do
polskiego Krla Stanisawa Augusta Poniatowskiego, ktry - podobnie jak Janukowycz wykaza si ulegoci wobec rosyjskiej gowy pastwa.
Embarga narzucane na Polsk przez Rosj w kontekcie sytuacji na Ukrainie zostay
porwnane do tych narzucanych na Polsk w 2005 roku podczas pomaraczowej rewolucji.

42


Sytuacja na Majdanie kilka razy zostaa porwnana do ruchu Solidarnoci i przewrotu w
1989 roku, a take Konstytucji 3 Maja.

METAFORY
Aleksandra Beczek, Maria Rajchert

W 317 badanych artykuach publicystycznych odnotowano 561 metafor, co oznacza, e na

jeden artyku przypadaj rednio niemal dwie metafory. Z drugiej strony w 34 proc. badanych
tekstw publicystycznych nie zostaa uyta ani jedna metafora wiadczy to negatywnie o
barwnoci jzyka polskich publicystw, ktrych teksty jak mona zakada z
charakterystyki gatunkw publicystycznych winny cechowa si nieco wiksz
figuratywnoci.

34%
Tak
Nie
66%

RYC. 23: CZY ARTYKU ZAWIERA "METAFOR"?

Wyniki badania przedstawiono tu w dwch ujciach. Po pierwsze, opisano kategorie

tematyczne metafor, czyli:: choroba/organizm, ciao, erotyka, gra, pogoda/ywioy, relacje
osobowe, relacje przestrzenne/ruch, sacrum/mitologia, sport, teatr, wojna, zwierzta;
Nastpnie wskazano aktorw, ktrzy podlegali metaforyzacji (a wic byli przedmiotem
metafor), czyli: Rosja, Ukraina, Zachd, Polska, Unia Europejska, Europa, Krym, USA,
Francja, Wadimir Putin, Wiktor Janukowycz, Donald Tusk, Barack Obama, Angela
Merkel.

43


Za pomoc tych kategorii zostay przeprowadzone analizy porwnawcze przedstawiajce
charakterystyk uytych kategorii tematycznych pod wzgldem jakociowym, jak i
ilociowym, oraz poziom zmetaforyzowania poszczeglnych aktorw i ich specyfiki pod
wzgldem najczciej wykorzystanych kategorii tematycznych. Dodatkowo zostaa
przeprowadzona analiza poszczeglnych gazet pod wzgldem zarwno charakterystyki
aktorw, jak i uytych kategorii tematycznych.
Kategorie tematyczne metafor
80
70

Relacje przestrzenne/ruch

70

Choroba/organizm
Gra

60
52
50

Ciao
43

40

Wojna
40

38

Zwierzta

36

Relacje osobowe
27

30

24

Pogoda/ywioy
21

Sacrum/mitologia

20

13 12

10

Teatr
9

Personifikacja
Erotyka

0
RYC. 24: ZESTAWIENIE LICZBOWE WYBRANYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH METAFOR

Do najbardziej popularnych kategorii tematycznych metafor pojawiajcych si na amach

polskiej

prasy

artykuach

dotyczcych

konfliktu

krymskiego

nale

relacje

przestrzenne/ruch oraz choroba/organizm. Najczstszym elementem tej drugiej kategorii

jest krew. Pierwsza odzwierciedla postrzeganie konfliktu Rosja-Zachd jako dynamicznej
walki o wpywy w Europie oraz upatrywanie w posuniciach Rosji niezdrowych ambicji i
wypaczonych roszcze. Natomiast metafory zwizane z organizmem i chorob dotycz
gwnie Rosji i Ukrainy, ukazujc pierwszego gracza jako przyczyn choroby, ktr jest
konflikt, a Ukrain za uzalenion od Rosji niczym elementy ciaa od organizmu.

44


Kolejn z najczciej pojawiajcych si kategorii jest gra, w wikszoci przypadkw
odnoszca si do dziaa W. Putina i Rosji. Tu prezydent Federacji Rosyjskiej jawi si jako
przebiegy gracz, dysponujcy asami w rkawie i dokonujcy nieczystych posuni.
Parokrotnie gra odnosi si do taktyki dziaania pastwa komunistycznego, wskazujc na
podobiestwo dzisiejszej Rosji do ZSRR. Gra moe uosabia te pewien infantylizm
wiatowych przywdcw (w szczeglnoci W. Putina), a nawet tumaczy podwjn
moralno politykw.
Wrd metafor obecne s take te zwizane ze zjawiskami atmosferycznymi i ywioami,
gwnie ogniem i wod. Niemal zawsze do potgi ywiow porwnywany jest W. Putin,
jego sia i umiejtno zastraszenia przeciwnika. wiadczy to o wystpujcym na amach
polskiej prasy wyobraeniu prezydenta Rosji jako czowieka nieobliczalnego, o
nieograniczonej wrcz potdze. Porwnanie do ywiow zdradza strach, ale, by moe,
usprawiedliwia te bierno Zachodu wobec poczyna Rosji.
Aktorzy
140
120

Rosja

119

Wadimir Putin
Ukraina
Zachd

100

Polska
Wiktor Janukowycz

80

Krym

62

UE

60
40

USA
Barack Obama

38 36

Donald Tusk
21

20

Angela Merkel
15

Europa
10

Francja
2

0
RYC. 25: ZESTAWIENIE LICZBOWE GWNYCH AKTORW PODLEGAJCYCH METAFORYZACJI

Na zamieszczonym powyej wykresie mona zauway, e wrd pastw bd zespow

pastw Rosja zostaa zmetaforyzowana najwicej razy (119), bdc jednoczenie aktorem

45


najczciej okrelanym poprzez metafor. Wzgldem wszystkich badanych okrele, Rosji
powicono 21 proc. ogu metafor. Na nastpnych pozycjach plasuj si Ukraina (38),
Zachd (36), Polska (21) oraz Krym (10). Wrd osb najczciej okrelanym metafor by
Wadimir Putin (62 11 proc. ogu metafor), bdc jednoczenie drugim najczciej
metaforyzowanym aktorem w badaniu. Po nim najczciej metaforyzowany by Wiktor
Janukowycz (15) oraz Barack Obama (4).
Naley take wskaza, e pierwsze pierwsza i druga pozycja w poziomie zmetaforyzowania
gwnych aktorw zajmuje Rosja oraz Wadimir Putin. wiadczy to o tym, e te podmioty s
przez polskich publicystw traktowanei jako znaczcy i wpywowi uczestnicy konfliktu
wywoujcy silne emocje i liczne skojarzenia. Zastanawiajca jest rwnie niska
metaforyzacja Polski wrd badanych okrele. Wynika ona po czci z faktu (biorc pod
uwag zbadane konteksty), e polscy dziennikarze nie wierz w siln pozycj kraju w
konflikcie ukraiskim.
Rosja
Rosja w badanych okreleniach metaforyzowana jest gwnie poprzez kategori tematyczn
gra (15 ze 119 metafor) oraz choroba/organizm (14 ze 119 metafor) przedstawiana jest
najczciej jako chory element caoci, powodujcy mier innych uczestnikw, dla ktrego
konflikt ten jest pewnego rodzaju gr lub rozgrywk, z ktrej chce wyj zwycisko.
Skojarzenia te wiadcz o tym, e polscy publicyci maj negatywny stosunek wobec
rosyjskiego wpywu na konflikt ukraiski oraz uwaaj, e Rosja nie traktuje powanie
zarwno zagroenia, jak i powagi sytuacji politycznej, w ktrej si znalaza. Oprcz tego jest
rwnie okrelana poprzez kategori tematyczn zwierzta (11 ze 119 metafor)
porwnywana najczciej do niedwiedzia oraz przedstawiana jako agresywne i drapiene
zwierz, ktre trudno kontrolowa.
Ukraina
Ukraina metaforyzowana jest najczciej poprzez kategori tematyczn choroba/organizm
(6 z 37 metafor) podobnie jak Rosja, jednake w odmiennym kontekcie przedstawiana jest
czsto w kategorii wykrwawiania si, tracenia si i powolnego obumierania. Okrelana jest
rwnie poprzez relacje przestrzenne/ruch (6 z 37 metafor), gwnie w odniesieniu do

46


relacji wobec innych uczestnikw konfliktu ukraiskiego, co sprawia, e Ukraina staje si
aktorem dynamicznym oraz otwartym na kontakty z innymi pastwami.
Wadimir Putin
Najczstsz kategori tematyczn opisujc Wadimira Putina jest kategoria gra (11 z 62
metafor), nawizujca gwnie do gry w szachy lub hazardowej gry w karty. Prezydent Rosji
jest przedstawiany jako inteligentny, bystry i przygotowany strategicznie uczestnik konfliktu,
ale z drugiej strony nietraktujcy w sposb powany zagroe wynikajcych z zaistniaej
sytuacji politycznej. Wadimir Putin jest wzgldnie czsto opisywany rwnie kategori
ciao (7 z 62 metafor), co sprawia, e kojarzy si go z cielesnoci i fizycznoci to z
koleikoreluje z jego wizerunkiem konstruowanym w caoci badanych tekstw. Wizerunek
ten charakteryzuje si si, agresywnoci i pewnoci siebie.
Gazeta Wyborcza a Rzeczpospolita
Biorc pod uwag liczb uytych metafor, dominuj autorzy Rzeczpospolitej. W 108
artykuach zwizanych z tematyk Krymu wystpuje 188 metafor, co oznacza, e stosunek
metafor do liczby artykuw wynosi okoo 1,7. Za w 64 artykuach Gazety Wyborczej
znajduj si 85 metafory stosunek ich liczby do iloci artykuw wynosi zatem 1,3. Oba
wyniki Rzeczpospolitej i Gazety Wyborczej znajduj si poniej redniej dla
wszystkich badanych artykuw (1,8 metafory przypada na jeden artyku).

47


20%
19%

Rosja
13%
12%

Wadimir Putin
6%

Ukraina

9%
9%
9%

Zachd
1%

Polska

Rzeczpospolita

3%

Wiktor Janukowycz

2%

USA

1%
2%

Krym

0,50%
0%

Gazeta Wyborcza

4%

5%
5%

10%

15%

20%

25%

RYC. 26: ZESTAWIENIE PROCENTOWE AKTORW OKRELANYCH PRZEZ METAFOR W RZECZPOSPOLITEJ I GAZECIE WYBORCZEJ
(POMINITO INNYCH AKTORW, KTRYCH OBECNO OKAZAA SI BY ZNIKOMA)

Metafory Gazety Wyborczej najczciej dotycz Rosji (17 metafor), na drugim miejscu
Wadimira Putina (11), a na trzecim Zachodu (8). Tak sam tendencj mona zauway w
Rzeczpospolitej (35 razy Rosja, 23 razy W. Putin i 17 Zachd), cho tu na trzecim miejscu,
ex aequo z Zachodem, pojawia si Ukraina (17 razy). Czciej te pojawiaj si metafory
zwizane z Polsk. Zatem publicyci Rzeczpospolitej wicej uwagi powicaj roli Ukrainy
i Polski w konflikcie krymskim ni dziennikarze Gazety Wyborczej.

48


Relacje przestrzenne/ruch
Ciao

20%

10%
11%

7%

9%
8%
8%
9%

Wojna
Gra
6%

Choroba/organizm
Zwierzta

5%

Relacje osobowe

5%
5%
5%
4%
4%
3%
2%
3%
2%
1%
1%
3%

Pogoda/ywioy
Sacrum/mitologia
Teatr
Erotyka
Personifikacja
0%

5%

10%
9%

Gazeta Wyborcza
Rzeczpospolita

10%

15%

20%

25%

RYC. 27: ZESTAWIENIE PROCENTOWE UYTYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH METAFOR W RZECZPOSPOLITEJ I GAZECIE WYBORCZEJ
(POMINITO KATEGORI SPORT, KTREJ OBECNO OKAZAA SI BY ZNIKOMA)

Zdecydowanie dominujc tematyk metafor

zarwno w Gazecie Wyborczej, jak i

Rzeczpospolitej, s relacje przestrzenne/ruch. Ponadto w Gazecie Wyborczej

stosunkowo czsto pojawiaj si odniesienia do wojny czy ludzkiej fizjonomii. W
Rzeczpospolitej, obok kategorii relacje przestrzenne/ruch, pojawiaj si metafory
zwierzce, zwizane z fizjologi czy zaburzeniami zdrowia oraz kategori gry. Jednak w
Rzeczpospolitej jest znacznie wicej metafor zwizanych z chorob czy organizmem ni w
Gazecie Wyborczej. Dodatkowo w obu gazetach okoo 8 proc. metafor naley do kategorii
gry. Popularno tych dwu kategorii - relacje przestrzennych/ruch oraz gra - zdradza
specyfik narracji polskich dziennikw ukazujcej konflikt Rosja-Zachd jako dynamiczn
gr, pen podstpw i ryzykownych posuni, dokonywanych przez aktorw z nadziej na
osignicie osobistych korzyci.
Odmienne jest rwnie przedstawienie w obu dziennikach kluczowego aktora - Rosji. Wedug
dziennikarzy Gazety Wyborczej, Rosja jest szalona i zachanna, ale to tylko pozorny
zwycizca. Natomiast Rosja Rzeczpospolitej to wielki gracz, potne imperium i
mocarstwo. Poza tym, na amach Rzeczpospolitej pojawia si wiele emocjonalnych
personifikacji Rosji, przedstawiajcych j jako pen uczu. Pozorna sabo Rosji wyraa tu
jej utajony gniew, co prawdopodobnie dziennikarzy Rzeczpospolitej niepokoi. Gazeta

49


Wyborcza patrzy na siy Rosji bardziej racjonalnie, dostrzegajc wiele sabych stron
pozornego mocarstwa.
Polityka a Newsweek a W Sieci
Spord tych trzech tygodnikw opinii najrzadziej tematyk Krymu podejmowaa Polityka,
najczciej za W Sieci. Mimo to, metafor w Polityce jest bardzo wiele, bo na wszystkie
artykuy przypada ich a 50, rednio 10 na 1 artyku. Do bogate w metafory s te artykuy
W Sieci (2,6 metafory na artyku). Najuboszy za pod tym wzgldem okazuje si
Newsweek (1,8 metafory na artyku).
12% [5]

Relacje
przestrzenne/ruch

5% [1]
2% [1]

Wojna

12% [6]

5% [1]

Ciao

14% [6]

8% [4]

Choroba/organizm

12% [5]
12% [2]

8% [4]
2% [1]

Gra

4% [2]

12% [2]

2% [1]

Relacje osobowe

5% [1]
0%

5%
W Sieci

18% [9]

10% [5]
10%

Polityka

15%

20%

Newsweek

RYC. 28: ZESTAWIENIE PROCENTOWE I LICZBOWE UZYTYCH KATEGORII TEMATYCZNYCH W NEWSWEEK, POLITYKA I W SIECI
(POMINITO KATEGORIE TEMATYCZNE, KTRYCH OBECNO OKAZAA SI ZNIKOMA)

Na powyszym wykresie przedstawiono procentowy udzia danej kategorii w caociowej

metaforyce kadego z trzech tytuw. Zamieszczono te wartoci liczbowe, gdy, w
zalenoci od poziomu zmetaforyzowania gazety, dane te s rne dla tych samych
procentw. Przykadowo kategoria choroba/organizm obejmuje 12 proc. metaforyki W
Sieci (tj. 5 metafor), jak i tak sam cz metafor Newsweeka (w tym przypadku to 2
metafory).
W Polityce dominuje kategoria relacje przestrzenne/ruch (9 metafor), wojna (6
metafor) oraz relacje osobowe (5 metafor). Metaforyka W Sieci okazuje si

50


zdominowana

przez

kategorie

takie

jak

ciao,

choroba/organizm

relacje

przestrzenne/ruch generalnie metafory odwaniejsze i bardziej kontrowersyjne.

Najczciej metaforyzowanymi aktorami we wszystkich trzech s Rosja i W. Putin.
Metaforyzacja Rosji jest najprawdopodobniej prb jej omieszenia oraz podkrelenia
niedorzecznoci jej posuni. Struktura aktorw artykuw pokazuje te, e W Sieci
traktuje polityk bardziej personalnie, czciej metaforyzujc politykw, jak np. D. Tuska, W.
Janukowycza czy W. Putina, podczas gdy pozostae dwa tytuy buduj metafory raczej wok
pastw, traktujc ich jako caociowe byty.
Na zakoczenie warto zwrci uwag na jeszcze jeden znaczcy element, a mianowicie liczb
i typ rzeczownikw zawartych w tytuach artykuw.

Kontrrewolucja

Majdan

Separatyzm

Strach

Ameryka/USA

Armia

Rewolucja

Aneksja

Kijw

Sankcje

10

UE

12

Kreml

16

Moskwa

16

Wiktor Janukowycz

16

Polska

22

Wojna

22

Zachd

28
38

Wadimir Putin
Rosja

50

Ukraina

66
100

Krym

20

40

60

80

100

120

RYC. 29: LICZBA NAZW AKTORW W TYTUACH ARTYKUW [RZECZOWNIKI]

Analiza ilociowa wykazaa, e niemal dwukrotnie czciej (136 do 80) w tytuach tekstw
pojawiay si rzeczowniki zwizane z perspektyw rosyjsk (Kreml, Moskwa, Wiktor

51


Janukowycz, Rosja, Wadimir Putin) ni zachodni (np. Ameryka, USA, Polska, Ukraina).
Ma to daleko idce konsekwencje, poniewa tytu niejako ramuje, warunkuje odbir caego
tekstu jest kluczem do rozumienia i interpretacji. W tym sensie eksponowanie strony
rosyjskiej w kluczowej czci tekstu potwierdza wniosek wypywajcy z analizy treci
artykuw polski dyskurs publicystyczny dotyczy raczej Rosji ni Ukrainy czy Zachodu.

52

PODSUMOWANIE
Podsumowujc przeprowadzony projekt badawczy naley stwierdzi, e w ujciu
panoramicznym polscy publicyci podobnie relacjonowali i interpretowali wydarzenia na
Krymie w okresie luty - marzec 2014 r. Zgodnie podkrelano kluczow rol Wadimira Putina
w dalszym rozwoju wypadkw jego sprawczo, determinacj, konsekwencj i polityczn
si. Z drugiej strony akcentowano sabo wiata Zachodu, jego inercj, niedecyzyjno,
a czasem wrcz brak woli dziaania (jako takiego, ktre nie ley w interesie pastw
zachodnich). Poszczeglne tytuy prasowe rniy si natomiast w kolejnych kategoriach
badawczych takich jak zakadane scenariusze rozwoju sytuacji, definicje sytuacji, przedmiot
i o sporu, porwnania i konteksty historyczne czy wreszcie uyte metafory.
Jeli chodzi o zakadane scenariusze rozwoju sytuacji, badanie wykazao, e polscy
publicyci zakadali w badanym okresie niemal po rwno dwa rozbiene scenariusze
rozwoju sytuacji na Ukrainie: jedna grupa autorw przewidywaa dalsz agresj, druga
natomiast liczya na rozwizania pokojowe. Najczciej jednak dziennikarze zastanawiali
si nad przyszymi sankcjami przeciwko Rosji, uznajc ten aspekt rozwoju wydarze za
najwaniejszy lub najbardziej prawdopodobny. W tym zakresie autorzy tekstw take si
zreszt rnili: cz przewidywaa sankcje jedynie symboliczne, inni wrcz przeciwnie
dotkliwe. Znaczce, e wikszo zawartych w artykuach scenariuszy wydarze
dotyczya Rosji jej dalszej ekspansji, nakadanych na ni sankcji. Rzadziej autorzy
tekstw rozwaali przyszo Ukrainy (zwaszcza w kontekcie wewntrznym). Publicyci
byli zgodni co do referendum na Krymie. W wikszoci przewidywano, e Rosja zajmie
Krym oraz e referendum nie bdzie uczciwe. Ponadto autorzy badanych tekstw byli raczej
zdania, e konflikt nie zatrzyma si na Krymie, a kolejny kierunek ekspansji Rosji to kraje
batyckie.
W ponad poowie tekstw autorzy jasno okrelili najbardziej prawdopodobny scenariusz
przyszych wydarze. Jedynie w co czwartym artykule (83 teksty, 25 proc. caej prby)
publicyci trafnie przewidzieli rozwj sytuacji. Autorzy badanych tekstw marginalizowali
znaczenie Polski w konflikcie - tylko w 10 odnotowanych najbardziej prawdopodobnych
scenariuszach czynny udzia bierze Polska. Niemal co drugi scenariusz wskazany jako


najbardziej prawdopodobny uwzgldnia nazwy pastw lub organizacji prozachodnich moe
to oznacza, e dziennikarze widz rol wiata Zachodu w rozwizaniu konfliktu jako
drugorzdn. Kady reporta, ktry pojawi si w prbie badawczej i mia okrelony
najbardziej prawdopodobny scenariusz przewidywa negatywny z perspektywy Ukrainy i
Krymu rozwj wypadkw. Dziennik Gazeta Prawna jako jedyny tytu jednoznacznie i
trafnie przewidywa rozwj konfliktu na Ukrainie.
Wnioski, jakie pyn po przeanalizowaniu definicji sytuacji zawartych w tekstach prasowych
s jednoznaczne. Polskie media drukowane, opisujc konflikt krymski, skupiy si na
trzech aktorach kryzysu: Rosji, Ukrainie oraz pastwach Zachodu (cznie 60 proc.
wszystkich artykuw). Teksty w wikszoci mwiy o dominacji Rosji w konflikcie oraz
wewntrznej sytuacji na Ukrainie (po 24 proc.). Teksty odnoszce si do sytuacji Polski oraz
te umniejszajce pozycj Rosji stanowiy odpowiednio 9 proc. i 4 proc. wszystkich publikacji
z badanego okresu. Jako gwn definicj sytuacji, wynikajc z analizowanych tekstw,
mona wskaza opis Rosja jest panem sytuacji (co czwarty tekst przyjmowa tak
optyk). Gwnie pojawiaa si ona w najbardziej opiniotwrczych dziennikach w kraju
Rzeczpospolitej i Gazecie Wyborczej. Take sytuacja wewntrzna na Ukrainie bya
czsto przedmiotem definicyjnych opisw. Polskie media w dominujcej wikszoci
opisyway Ukrain chylc si ku upadkowi oraz donosiy o obecnoci wojsk rosyjskich na
Ukrainie. Z drugiej jednak strony relatywnie czsto pisano o mobilizacji narodowej
Ukraicw i prbach szybkiego reformowania pastwa w celu jego ocalenia. W czci
tekstw przywoywano rwnie posta Wiktora Janukowycza, jednoznacznie wskazujc, e
jego kariera polityczna jest skoczona.
Po przeanalizowaniu osi i przedmiotw sporu, ktre pojawiy si prbie badawczej, wida
wyran tendencj do uznawania Rosji za gwnego aktora wydarze krymskich.
Czterokrotnie wysza frekwencja w kategorii przedmiot i o sporu prezydenta Rosji od
prezydenta Ukrainy wyranie wskazuje, od kogo wedug autorw tekstw publicystycznych
zaley dalszy rozwj wydarze. Kady ruch Wadimira Putina by przez publicystw
wnikliwie obserwowany i obszernie komentowany, cho te obserwacje i komentarze bardzo
rzadko koczyy si jednoznacznymi wnioskami i prognozami. Wart odnotowania wydaje si
te brak bardziej dugofalowych prognoz dotyczcych przyszoci Krymu. Autorzy nie
podejmowali si te prby okrelenia, w ktrej strefie wpyww znajdzie si Ukraina.


Badanie jednoznacznie wykazao, e opisywanie i analizowanie wydarze krymskich w
tekstach publicystycznych ma charakter homogeniczny dotyczy niemal wycznie aspektu
politycznego konfliktu. 76 proc. publikacji, ktre miay przypisan kategori przedmiot
i o sporu, dotyczyo aspektw politycznych. Tylko 15 proc. dotykao tematw
zwizanych ze spoeczestwem. Niemal incydentalnie wskazywano jako przedmiot lub o
sporu perspektyw gospodarcz (6 proc.) i wojskow (3 proc.).
Na podstawie liczby odwoa historycznych, ktre odnotowano w materiale badawczym
mona uzna, e autorzy artykuw publicystycznych wychodz z zaoenia, e historia
powszechna, szczeglnie ubiegego wieku, jest czytelnikom na tyle znana izrozumiaa,
by mc wyjania przez jej pryzmat najnowsze wydarzenia na Krymie. Mimo obszernej
palety

prognoz

rozwoju

wydarze,

wikszo

autorw

tekstw

publicystycznych

przewidywao konflikt zbrojny bd stan napicia i rywalizacji midzy Rosj a Zachodem. Te

obserwacje znalazy swoje uzasadnienie w czstotliwoci wystpowania zarwno kontekstw,
jak i porwna historycznych odnoszcych konflikt o Krym do minionych sporw
midzynarodowych, spord ktrych wikszo zakoczya si konfliktem zbrojnym.
Najczciej odwoywano si do: konfliktu rosyjsko-gruziskiego, konfliktu czeczeskiego,
wojny domowej w Kosowie, zimnej wojny oraz interwencji w Afganistanie.
Przywoywane konteksty i porwnania historyczne najczciej dotyczyy dziaa Rosji. Tylko
nieco rzadziej przypominano wydarzenia z historii Stanw Zjednoczonych i Ukrainy.
Wspczesna polityka Rosji, szczeglnie w obliczu konfliktu krymskiego, najczciej
porwnywana bya do jej posuni z czasw ZSRR (13 proc. tekstw zawierajcych
odniesienia historyczne), a kontekst przeszoci ZSRR pojawi si w 16 proc. tekstw
zawierajcych odniesienia historyczne. Ukrain natomiast najczciej porwnywano z
Gruzj.
Spord

politykw,

ktrzy

odegrali

du

rol

konflikcie

Krym,

najczciej przywoan postaci by prezydent Rosji Wadimir Putin. W wikszoci

przypadkw porwnany zosta do surowych i niebezpiecznych dyktatorw, tj. Jzefa Stalina
oraz Adolfa Hitlera. Tak dua frekwencja porwna i powiza historycznych wspczesnej
Rosji z ZSRR moe wiadczy o tym, e w retoryce dziennikarskiej przewaa opinia, i
wedug publicystw wspczesna Rosja dy do bycia krajem imperialistycznym, a Wadimir
Putin chce pozosta aktywnym i niebezpiecznym przywdc.


W 34 proc. przebadanych artykuw nie zostaa uyta ani jedna metafora, co
negatywnie wiadczy o barwnoci jzyka uytego przez polskich publicystw zwaszcza
biorc pod uwag fakt, e analizie zostay poddane teksty publicystyczne, naturalnie
odznaczajce si du figuratywnoci. Kategorie tematyczne metafor, ktre wystpoway
w przebadanej prbie artykuw, to: choroba/organizm, ciao, erotyka, gra, pogoda/ywioy,
relacje osobowe, relacje przestrzenne/ruch, sacrum/mitologia, sport, teatr, wojna, zwierzta.
Spord

nich

najczciej

pojawiay

si

relacje

przestrzenne/ruch

oraz

choroba/organizm, a stosunkowo czsto te gra, ciao, wojna oraz zwierzta. Pierwsza,

najpopularniejsza kategoria ukazuje konflikt Rosja Zachd jako dynamiczn walk
o wpywy. Pojawiajca si w drugiej kolejnoci tematyka zwizana z ludzkim organizmem
przedstawia Rosj jako zalek choroby, ktr jest konflikt krymski. Naley zauway, e
tego typu metaforyka wychodzi poza katalog najczciej uywanych w dyskursie politycznym
metafor polityki (teatr, gra, wojna).
Spord aktorw politycznych najczciej metaforyzowany jest Wadimir Putin.
Charakteryzowanie go poprzez ywioy i zjawiska atmosferyczne, a take metafor gry oraz
ciaa wskazuje na emocje, jakie wzbudza on w polskich publicystach. Ponadto wiadczy to o
skutecznoci kreacji jego wizerunku jako przepenionego agresj i pewnego siebie,
nieobliczalnego, niemal demonicznego wadcy.
Metaforyzacja Ukrainy miaa odwrotny w sensie znaczeniowym wymiar ni metaforyzacja
Rosji. W przeciwiestwie do dynamicznej i aktywnej Moskwy, Kijw wypad na bierny i
uzaleniony od decyzji innych pastw.
Wrd dziennikw najwyszym poziomem metaforyzacji odznacza si Rzeczpospolita.
Jednak, w porwnaniu z Gazet Wyborcz, raczej mocno eksponowaa si i potg Rosji i
Wadimira Putina ni racjonalnie oceniaa szanse Zachodu na rozwizanie konfliktu. Gazeta
Wyborcza jest mniej rozrzutna w metaforach emocjonalnych jawi si jako bardziej
racjonalna i sceptyczna. Pod wzgldem czstoci uycia metafor zdecydowanie wyrnia
si tygodnik Polityka w badanych tekstach tego tytuu odnotowano rednio 10
metafor w kadym artykule.
Biorc pod uwag powysze wnioski i odnoszc si do celw badania naley stwierdzi, e
polska publicystyka prasowa fragmentarycznie poradzia sobie z wyzwaniem
prognozowania rozwoju wydarze w zwizku z konfliktem krymskim. Autorzy


analizowanych tekstw trafnie przewidywali kilka wtkw wydarze: oderwanie Krymu od
Ukrainy, wprowadzenie sankcji wobec Rosji i utrzymywanie si stanu napicia politycznego
midzy Rosj a pastwami Zachodu w zwizku z trwajcym wrcz przewlekle konfliktem.
Znaczco

gorzej

dziennikarze

wykonali

zadanie

wyjaniania

czytelnikom

interpretowania tego wielopaszczyznowego konfliktu. Teksty publicystyczne byy

skoncentrowane na postaci Wadimira Putina i jego dziaa i w ogromnej mierze
eksponoway polityczny wymiar sprawy, znaczco spychajc aspekt spoeczny i niemal
eliminujc gospodarczy i wojskowy. Takie ujcie pomagao utrzymywa wzgldnie spjne
narracje w ramach poszczeglnych tytuw, natomiast nie pomagao a czasem wrcz
utrudniao czytelnikom zrozumienie znaczenia i wieloaspektowoci wydarze na Pwyspie
Krymskim. Wreszcie, co koniecznie naley odnotowa, polscy publicyci marginalizowali
znaczenie i rol Polski w omawianym konflikcie, take w mocno ograniczony sposb
analizowali moliwe konsekwencje wydarze dla naszego pastwa.