Professional Documents
Culture Documents
wiedzy, ktra jest w nich, pynie znajomo Tego, ktry wybra ciemno za swoje
schronienie. Skoro nawet dla tego typu ludzi dostp do witych wtajemnicze nie jest
moliwy, to c dopiero mona powiedzie o jeszcze wikszych profanach, ktrzy
najpoledniejsze spord bytw poczytuj za przekraczajc wszystko najwzniolejsz
przyczyn i zaprzeczaj jej wyszoci nad ich bezbonymi idolami o rnorodnych
ksztatach; gdy tymczasem w niej, jako w przyczynie wszystkiego, musi by osadzone i
utwierdzone wszelkie ustanowienie bytw; cho jednoczenie winno si temu zaprzeczy,
jako e ona w swej nadsubstancjalnoci jest ponad wszystkim. Nie naley jednak sdzi, e w
jej przypadku zaprzeczenia i potwierdzenia sprzeciwiaj si sobie, poniewa ta przyczyna,
odwiecznie wysza od wszelkiego braku, jest ponad tym wszystkim, co jest przeczeniem i co
jest orzekaniem o niej.W tym wanie sensie wity Bartolomeus powiedzia, e teologia jest
wielka i maa, a Ewangelia jest obszerna i rozlega, i jednoczenie zwiza. Wydaje mi si, e
on to w sposb cudowny zrozumia, e dobroczynna przyczyna wszystkiego jest zarazem i
wielosowna, i oszczdna w sowach, i obywa si bez sw, poniewa nie posiada w sobie ani
mowy, ani mylenia. Ona, ktra nadsubstancjalnie wznosi si nad wszystkim, ujawnia si w
swej prawdzie i bez osony tylko tym, ktrzy odstpuj od wszystkiego, co i skalane, i czyste,
i wstpuj po caym trudzie wdrwki na szczyty witoci, porzucajc wszystkie boskie
wiata, niebiaskie dwiki i sowa, i wchodz w bosk ciemno, gdzie prawdziwie jest Ten,
ktry, jak gosi Pismo, znajduje si poza wszystkim.Nie mona wic tego lekceway, e
boskiemu Mojeszowi nakazano, by najpierw oczyci si, a potem odsun si od
nieczystych; i dopiero po wszystkich oczyszczeniach usysza trby o wielu dwikach i
zobaczy wiele byszczcych i czystych wiate, szeroko rozlewajcych swe promienie. Po
tym oddali si od tumu i z wybranymi kapanami osign szczyty boskich uniesie. A
jednak nawet i wtedy nie dozna on bliskoci Boga; nie widzia Boga poniewa jest On
niewidzialny a tylko miejsce, w ktrym Bg przebywa. To oznacza, jak sdz, e rzeczy
najbardziej boskie i najznaczniejsze, ktre si widzi i pojmuje, s tylko pewnymi,
hipotetycznymi znakami tego, co podlega temu, co przekracza wszystko, ukazujcymi
obecno Tego, ktry stpa po szczytach poznania w swoich najwitszych miejscach,
wyszych nad to, co pojmowalne intelektem.I wtedy Mojesz, porzucajc tych, ktrzy widz,
i to, co jest widziane, wstpi w prawdziwie mistyczn ciemno niepoznawalnoci i w tym
zatraci wszelkie pojmowanie przez wiedz, i znalaz si w tym, co cakowicie niepojte i
niewidzialne, cay oddany temu, co przerasta wszystko, nie nalec ani do niczego, ani do
siebie, ani do nikogo innego, najcilej z tym zjednoczony, w cakowitym odrzuceniu
wszelkiego denia do jakiejkolwiek wiedzy, poznajc, ponad intelektem, przez cakowit
niewiedz[1].
O uwielbieniu przyczyny wszystkiego
Modlimy si, aby wej do tej wyszej ni wszelkie wiato ciemnoci, i przez nasz brak
widzenia, i przez nasz niewiedz zobaczy i pozna Tego, ktry znajduje si ponad wszelkim
ogldaniem i wiedz i ktry sam w sobie jest niewidzialny i niepoznawalny. My bowiem
moemy tylko w zaprzeczeniu wszystkiego zobaczy i pozna, i ponad bytem uwielbi t
ponadsubstancjaln nadsubstancjalno, postpujc podobnie jak ci, ktrzy wytwarzajc
materialny posg, usuwaj to wszystko, co przeszkadza albo zasania czysto ogldu tego, co
zakryte, i ukazuj w samym tym jednym odrzuceniu, i przez akt odrzucenia, pikno samo,
ktre byo ukryte. Sdz jednak, e naley trzyma si odmiennej zasady, gdy wielbi si Boga
przez potwierdzanie i przez zaprzeczanie, poniewa przy potwierdzaniu zaczynamy od tych
okrele, ktre s najwzniolejsze, i nastpnie przez poledniejsze dochodzimy do
najmarniejszych, a zaprzeczajc wszystkiemu, wznosimy si ku okreleniom najwyszym,
poczynajc od najskromniejszych i koczc na najznakomitszych. Czynimy to, aby pozna na
sposb nieutajniony t niewiedz, ktra jest cakowicie zasonita przez ca wiedz bdc w
bytach i osign zdolno widzenia tej nadsubstancjalnej ciemnoci, ktr zakrywa przed
nami cao wiata znajdujcego si w bytach[2].
O hierarchii niebiaskiej
Hierarchia jest, jak j rozumiem, witym porzdkiem i wiedz, i aktywnoci upodobniajc
si, na ile to moliwe, do Boskoci i wznoszc si, w odpowiedzi na owiecenia, ktre s jej
przekazywane od samego Boga, do naladowania Boga wedug swojej wasnej miary. Pikno
bowiem nalece do Boga tak proste, tak dobre, tak w swojej zasadzie doskonae jest
cakowicie nie zmieszane z czym, co jest do niepodobne, ale pozwala kademu, wedle jego
zasug, uczestniczy w swoim wietle i doskonali go w najhardziej boskim wtajemniczeniu,
harmonijnie ksztatujc inicjowanych na podobiestwo swojej wasnej, niezmiennej
formy.Celem wic hierarchii jest upodobnienie si do Boga i zjednoczenie z Nim na ile jest
to tylko moliwe poniewa to sam Bg prowadzi nas we wszelkim witym poznaniu i w
kadym nabonym dziaaniu. Wpatrujc si nieporuszenie w Jego bosk pikno i
utosamiajc si z ni, hierarchia otrzymuje, stosownie do jej zdolnoci, pitno Jego Boskoci
i czyni wasnych czonkw wizerunkami Boga i zwierciadami doskonale przezroczystymi i
bez skazy, gotowymi na przyjcie blasku pierworodnej wiatoci i promienia samej Boskiej
Zwierzchnoci i, wreszcie, witobliwie napenionymi pochodzc od Boga jasnoci. Oni za
z kolei bez zazdroci przekazuj dalej to wiato bytom, ktre zgodnie z ustanowieniami
Boskiej Zwierzchnoci zajmuj nisz wobec nich pozycj. Jest bowiem rzecz
niedopuszczaln, by ci, ktrzy wtajemniczaj innych w wite sprawy, jak rwnie i ci, ktrzy
dostpuj wtajemniczenia, czynili w ogle cokolwiek, co sprzeciwia si witym nakazom
Tego, ktry jest waciw zasad wtajemniczenia. Nie wolno im nawet istnie w aden inny
sposb, jeeli jest prawd, e d do boskiej jasnoci, jeeli j kontempluj z nabon czci i
jeeli staraj si do niej upodobni analogiczn, dla kadego ze witych intelektw,
miar.Dlatego te ten, kto mwi o hierarchii, rozumie przez to oglnie pewien wity
porzdek, bdcy obrazem boskowadczej Piknoci, ktra Boym sposobem, w rnych
stopniach hierarchicznych i na rnych poziomach wiedzy hierarchicznej, spenia cudowne
dziea swojego wasnego owiecenia i upodabnia si, na ile jest to osigalne, do Tego, ktry
jest jej wasn zasad. Doskonao kadego, komu jest przyznana jaka rola w hierarchii,
polega na tym, by wznosi si, wedug nalenej mu miary, do naladowania Boga; i, co
jeszcze bardziej jest rzecz bosk, stawa si, jak mwi Pismo, wspdziaajcym z Bogiem
i promieniowa, na ile jest to moliwe, przejawiajcym si w nim, boskim dziaaniem. W ten
sposb, skoro porzdek hierarchiczny zakada, e jedni dostpuj oczyszczenia, a inni
oczyszczaj, jedni dostpuj owiecenia, a inni owiecaj, jedni si doskonal, a inni
dokonuj udoskonalajcego wtajemniczenia drugich, kady musi naladowa Boga w sposb
harmonizujcy z jego funkcj.Boska bowiem szczliwo, wyraajc si w ziemskich
terminach, jest wolna od wszystkiego, co do niej niepodobne, pena wiecznego wiata,
doskonaa i pozbawiona jakiejkolwiek niedoskonaoci. Ona oczyszcza i owieca, i daje
doskonao lub, raczej, sama jest oczyszczeniem i owieceniem, i doskonaoci, jest
pierwotnym rdem i sam w sobie zasad doskonaoci; jest ponad oczyszczeniem i ponad
wiatem i dla kadej hierarchii stanowi jej przyczyn, przekraczajc w swoim wyniesieniu
wszystko, co wite.Ot jest rzecz konieczn, jak sdz, eby ci, ktrych si oczyszcza, byli
cakowicie wyzwoleni od wszelkiej zmazy i uwolnieni od wszelkiego skaenia tym, co
niedoskonae, by ci, ktrych si owieca, byli przepenieni bosk wiatoci i wyniesieni
przez najczystsze widzenie oczu ich intelektw do trwaego stanu peni kontemplatywnych
mocy, by wreszcie ci, ktrych si doskonali, pozbyli si swojej pierwotnej niedoskonaoci i
doczyli do grona tych, ktrzy ogldaj wite tajemnice, z gbokim zrozumieniem dla tej
ludzk bytowo, uznajemy za tajemnic, lecz nie moemy zrozumie tego, w jaki sposb
prawem odmiennym ni naturalne zosta On stworzony z krwi dziewicy ani, jak suchymi
stopami, ze swoj cielesnoci i ciarem materialnym, stpa po pynnej i nie dajcy oparcia
wodzie. ani rnych innych dokona wiadczcych o nadprzyrodzonej naturze
Jezusa.Bosko Syna przyczyna i spenienie wszystkiego jest uporzdkowaniem
poszczeglnych czci w harmonijn cao, sama nie bdc ani czci, ani caoci, a
jednak bdc zarazem i czci, i caoci, jako e poprzedza, zawiera w sobie i odwiecznie
posiada kad cao i cz w sobie. Jako zasada doskonaoci jest doskonaa w rzeczach
niedoskonaych, ale jednoczenie jest doskonaa w tum, co doskonae, poniewa przewysza i
poprzedza doskonao: jako idea wszelkiej Formy ksztatuje wszystko, co jest pozbawione
formy, poniewa przekracza wszelk form: jest substancj, ktra nie tracc nic ze swej
doskonaoci, przenika wszystkie substancje. ale jako byt nadsubstancjalny wznosi si ponad
kad substancj. Ona okrela zesp wszystkich zasad i wszelki porzdek. Jest miar bytw i
wiecznoci i stoi ponad wiecznoci, i j poprzedza; jest penia w tym, co nie posiada peni,
ale swoj peni przerasta kad peni.W taki to sposb Ten, ktry jest bardziej ni Bogiem,
z mioci do czowieka uniy si do naszej natury, naprawd j przyjmujc, i sta si
czowiekiem. Oby to, co czcimy ponad rozumem i intelektem, obfitowao dla nas askami![6]
Mio Boga
Co wicej, boska mio jest rwnie pena uniesienia i nie dopuszcza, by kochajcy naleeli
nie tylko do samych siebie, ale i do tych, ktrych kochaj. Wyej stojcy okazuj to,
rozcigajc swoj opatrznociow trosk na postawionych niej, rwni gdy jednocz si ze
sob, a nisi gdy zwracaj si do bardziej boskich i pierwszych midzy bytami. Dlatego te
w wielki m Pawe, owadnity bosk mioci, wspuczestniczc w jej ekstatycznej mocy,
mwi w natchnieniu: Teraz za ju nie ja yj, lecz yje we mnie Chrystus. Mwi to w
ekstatycznym porywie, jak prawdziwy kochanek, przeniknity Boskoci, ktry nie yje ju
wasnym yciem, lecz yciem kochajcego, yciem, ktre jest niezmiernym umiowaniem.Nie
odbiegniemy wcale od prawdy, gdy odwaymy si powiedzie, e sam Sprawca wszystkich
bytw przez swoj wszechobejmujc mio, jednoczenie pikn i dobr, w nadmiarze
swojej kochajcej dobroci wychodzi z siebie i rozciga na wszystkie byty swoje opatrznoci,
jak gdyby ujarzmiony przez swoj dobro, umiowanie i mio. I tak, dziki swej
ekstatycznej, nadsubstancjalnej mocy zstpuje w d ze swego oddzielenia od wszystkiego i
ponad wszystkim, by by tym, co jest wszystkim, zarazem nie zatracajc nic ze swojej
tosamoci. Dlatego te ci, ktrzy s biegli w wiedzy o rzeczach boskich, nazywaj Go peni
arliwoci, poniewa jest wielk i dobr mioci we wszystkich rzeczach i pobudza a do
stanu arliwoci ich pragnienia i mio do Niego. I sam rwnie ukazuje swoj arliwo tak,
e to, co jest podane, jest obiektem Jego arliwej mioci, podobnie jak rzeczy, ktre otacza
sw opatrznociow trosk, s przedmiotem Jego arliwej mioci. Jednym sowem, to On jest
umiowaniem i mioci dobra i pikna, jest przedustanowiony w piknie i dobru, w nim
istnieje i przez nie si staje.C wreszcie chc powiedzie wici autorzy, gdy nazywaj Boga
raz mioci i miowaniem, drugi raz ukochanym i umiowanym? W pierwszym znaczeniu
mwi si, e On jest przyczyn, jak gdyby sprawc i rodzicielem, drugi okrela Go, jakim jest
sam w sobie. Jako mio jest poruszany, jako ukochany porusza innych, bo On jedyny
porusza si z siebie i przez siebie, jest sprawc ruchu i poruszycielem. Tak wic wici
autorzy nazywaj Go ukochanym i umiowanym, gdy jest pikny i dobry, i zarazem jest
mioci i miowaniem, poniewa jest si, ktra rwnoczenie porusza i przyciga do siebie,
jedynym z siebie i przez siebie piknem i dobrem, ujawniajcym si sobie z siebie samego i
przez siebie samego, czynicym dobro rozlewaniem si przekraczajcej wszystko jednoci,
prostym ruchem mioci, Tym, ktry si porusza sam z siebie i dziaa przez samego siebie,