INSTRUMENTOZNAWSTWO (07.10.

14)

Sachs&Hornbostel-dwch uczonych, ktrzy opublikowali systematyzacj

instrumentw (1914, w czasopimie "Zeitschrift fr Ethnologie"). Podzielili je ze
wzgldu na to, co jest wibratorem, czyli rdem dwiku.
a)aerofony-rdem dwiku jest drgajcy sup powietrza (instrumenty dte)
b)idiofony-instrumenty, w ktrych rdem dwiku jest spryste ciao stae
(perkusyjne)
c)chordofony-instrumenty, w ktrych rdem dwiku jest drgajca struna
(smyczkowe, gitary, fortepiany)
d)membranofony-instrumenty, w ktrych rdem dwiku jest drgajca
membrana (perkusyjne z membranami, koty, bongosy)
e)elektrofony-znalazy si na tej licie w 1940 roku (doda j Curt Sachs). rdem
dwiku przetworniki el. (gitary el., organy Hammonda)

Podzia na instrumenty:
a)dte-dwik pobudzany zadciem
-blaszane(trbki, puzony, tuba, kornety) dwik powstaje przez wtaczanie
powietrza w ustnik
-drewniane- cSTROIK rdem dwiku. Pojedynczo (klarnety, saksofony) lub
podwjniestroikowe (fagoty):(obj, roek angielski, klarnet, fagot, kontrafagot,
[saksofon flet] cho budowane z metalu, posiadaj drewniany stroik)
-elektroniczne- EWI-dte kontrolery MIDI, EVI. brak klap, sensory.
b)strunowe
-smyczkowe (skrzypce, altwka, wiolonczela, kontrabas)
-gitary (gitary akustyczne, elektryczne, banjo, ukulele, gitary basowe)
c)klawiszowe (fortepiany, organy, celesta, dzwonki orkiestrowe-cymbaki,
akordeon)
d)perkusyjne (przeszkadzajki np. shakery, tamburyny, zestawy perkusyjne,
perkusje elektroniczne, pady
e)rne (harmonijka ustna, EVI, EWI)

NAZEWNICTWO ANGIELSKIE
Strings-smyczkowe, zazwyczaj kwintet smyczkowy, czyli
violins-skrzypce I i II
o
o viola(s)-altwka(ki)

o
o cello(s)-wiolonczela(le)
double bass/upright bass/contrabass-kontrabas

Woodwinds-dte (skrt: woods), Reeds-stroikowe, Brass-dte blaszane

brass band-orkiestra dta
flute(s)-flet(y)
clarinet(s)-klarnet(y)
Bassclarinet-klarnet basowy
oboe-obj
english horn-roek angielski
bassoon-fagot
contrabassoon-kontrafagot
saxophone(soprano, alto, baritone, bass)
trumpet, cornet, flugelhorn(skrzydwka, brzmienie cieplejsze od trbki, b.
matowe)
trombone, french horn(waltornia), tuba, saxhorn, suzafon

PIANO-fortepian
o Grandpiano-fortepian
o Upright piano-pianino
o Honky tonk piano-rozstrojone pianino, kabaretowe, kino nieme
o Rhodes piano, Fenderrhodes piano, Wurlitzer piano-fortepiany
elektroniczne, rni si brzmieniem przez przetworniki elektroakustyczne
o Hammond Leslie Organ
o Clavinet (H.Hancock)-> Wah Wah
o Keyboards-stage piani, synthesizers (synth)

PERCUSSION
o Drums/Drum set-zestaw perkusyjny
o snare drum(od snare-spryna)-werbel
o bass drum-centrala, stopa, bben wielki
o tom-high, low, middle
o floor tom-najwikszy tom (studnia)
o Cymbals-blaszki
o Hi hat-open, half open, closed
o Ride, crash, china, splash(najmniejsza blacha)
o Symphonic percussion/Orchestral percussion
o Timpani-koty
o Tambourine
o Tabluar bells-dzwony rurowe
o Glockenspiel-dzwonki orkiestrowe

Score-partytura, FX-efekty, Combo-may zesp kameralny, Tentet-10 osb,

powyej 10 osb orkiestra jazzowa lub Big band.

INSTRUMENTOZNAWSTWO (14.10.14)
1) Instrumenty smyczkowe (w. archi, ang. strings)
Chamberstrings-skrzypce kameralne
Chamberorchestra, Chamberchoir...
a)Skrzypce-to jeden z podstawowych instrumentw muzyki klasycznej. Maj
cztery struny strojone od dou G D A E. Struny metalowe, smyczki z wosia
koskiego, zamienniki plastikowe (inne brzmienie), Wyrniamy 8 rodzajw
skrzypiec. Cae-60 cm. Najmniejsze 1/32-okoo 36 cm.
Wspczesne skrzypce jazzowe robione s na zamwienie. Maj 5, 6 strun. S
take skrzypce z przetwornikami MIDI.
Skrzypce barytonowe strojone s o oktaw niej od zwykych (turtle island string
quartet)
b)altwka-cztery struny, wiksza od skrzypiec C G D A
c)wiolonczela-cztery struny C G D A
Wiolonczela w kluczu basowym. Grne parte w kluczu wiolinowym lub
tenorowym.
d)kontrabas-strojony kwartami G D A E. Transponuje o oktaw w d.
Wspczesne kontrabasy maj pit strun. Kontrabas ma najwiksz skal.

Techniki gry:
->arco(smyczkiem)
->pizzicato
->legato
->staccato

bow-smyczek
detache-krtkie pocignicie smyczka
Mute-tumik. Con sordino-z tumikiemm, senza sordino-bez tumika,
unmute/open,
tumik gasi wibracje, czyni gr cichsz, zakadany jest na podstaw gryfu
-TREMOLANDO
flautando-fletowo, na gryfie

col legno-uderzanie drzewcem o struny

sul tasto=flautando

2) Gitary
a)klasyczna- nylonowe struny E A D G H E
b)akustyczna- struny metalowe, wszy gryf, wiksze pudo rezonansowe, z
ukadem el. lub bez
Fretless-basowa bez progw
Dobro guitar, gitara rezofoniczna, banjo-COUNTRY

Instrumentoznawstwo (21.10.14)

Gos ludzki jest aerofonem i idiofonem (uderzenie, pocieranie, stukanie).

Szkolony obejmuje 2-2,5 oktawy, cho zdarzaj si wyjtki.
Rnica w emisji gosu (Andrzej Lampert-klasyka w Krk, jazz w Kato).
Dziel si na ponad 7 rodzajw (koloratura, sopran, mezzosopran, alt, kontralt,
tenor, baryton, bas) dyszkant(boy soprano)-gos chopicy przed mutacj;
kastraci; sopran spinto
Vocal or voice.
Choir-chr
Background vocals-chrek.
Kontratenor-dzi gos mczyzny, ktry uywa czci strun piewajc bardzo
wysoko. Mimo przebytej mutacji gosu, dziki odpowiedniej technice jak i
wrodzonym uwarunkowaniom jest w stanie operowa pen skal
altu(kontratenor altowy), mezzosopranu (kontratenor mezzosopranowy) lub
nawet sopranu (kontratenor sopranowy). Przypomina piew falsetem. Emisja bez
wzmocnienia piersiowego. Czsto piewaj role, ktre niegdy byy przeznaczone
dla kastratw (epoka baroku).
Tenor altowy-tenor z wysok skal, tosam z altem-nie jest to falset.
Basso profondo-najniszy gos mski basowy. Brzmicy poniej C wielkiego
(kontra B, czasami wicej).
Scat(scat singing)-dwikonaladowczy sposb piewania, ktry wymaga
wiedzy harmonicznej. Naladowanie dwikw instrumentw i zastpienie tekstu
onomatopejami sowopodobnymi (Heebie Jeebies-L. Armstrong). Za mistrzyni
scatu uwaa si Ell Fitzgerald, ktra operowaa czystym, trjoktawowym
gosem.
______________________________________

TRANSPOZYCJE:
-flute traverso-flet poprzeczny-nie transponuje. Wikszo ma klapy, niektre
dziurki. W tonacji C.
-piccollo-najmniejszy, transponuj oktaw w gr.
-flet altowy-strj F-kwinta w d, a wic dwik C na flecie altowym to F na
fortepianie, C na fortepianie to G na flecie altowym.
-flet basowy-zapis w kluczu basowym. w tonacji C.
-oboe-nie transponuje.
-oboe d'amore-A, czyli tercja maa w d.
-English horn-roek angielski-brzmicy ciepo, ciej si na nim gra, duo szerszy
rozstaw klap, ni w oboju. Strj F.
-bassoon-fagot. nie transponuje. C.
-contrabassoon-kontrafagot-oktawa niej od fagotu.
-clarinet Bb (jego C to na fortepianie Bb(2w w d, jego C to na fort Bb, C na fort
to D na klarnecie), lub A-wiksza baryka, lub Eb-najmniejszy, bardzo piskliwy
-Bassclarinet Bb oktaw niej od zwyczajnego klarnetu
->klarnet kontrabasowy-moe doprowadzi do chorb zbw
->Saxophone-Adolphe Sax, belgijski konstruktor, wynalazca. I poowa XIX wieku.
Pierwszy by saksofon barytonowy. Hector Berlioz zachca ludzi do grania na tym
instrumencie. Lata 20. XX wieku-wielka popularno tego instrumentu w swingu,
be-bopie.
-Alto sax- Eb-C na saksofonie altowym to Eb na fortepianie, C na fortepianie to A.
seksta wielka w d(lub myl tercjami maymi)
-Tenor sax-Bb-nona wielka w d. C na sax ten. to B wielkie na fortepianie.
ACHTUNG! Rozpisujc parti na dany instrument wane jest to, aby mieci si
w skali brzmieniowej danego instrumentu.
-Baritone Sax-Eb
-Bass sax-Bb-oktaw niej od tenoru
-Subbas sax-Eb-oktawa niej od barytonowego
-Soprano sax-Bb
-Sopranino sax-Eb (Z. Namysowski, 5,6 cm krtszy od sopranowego)
-Soprillo Bb-odlegoci midzy klapami niewielkie
-C melody-nie transponuje, wikszy ni alt, mniejszy ni sopran
-Mezzosoprano sax-F
_________

Trumpet-Bb-sekunda wielka w gr. C na fortepianie, D na trbce. Najbardziej

uniwersalna

(niegdy nie byo tokw, s te C, Eb, F, G)

-Flugelhorn Bb ciemniejszy i cieplejszy, bardziej agodny dwik.
-Cornet Bb-Armstrong-swing, dixieland, ostra i selektywna barwa.
Trbki i puzony to najbardziej charakterystyczne instrumenty, w ktrych mona
uywa tumikw.
velvet.Mute/unmute/open
Rodzaje tumikw: straight, cup, plunger, hat, harmon, velvet

Trombone(puzon)-C, w kluczu basowym.

Istniej te trbki suwakowe!
-Bass trombone-duo nisze dwiki.
-Tuba-najczciej nietransponujce.
-Saxhorn-transponuj jak saxofony.
Suzafon, Helicon-wystaj ponad gowy grajcego
-Frenchhorn-waltornia. Strj F. Jak flet altowy. Trzy wentyle. wietny do
improwizacji (string connection). Najlepiej brzmi do A2.

Instrumentoznawstwo (25.11.14)
a) Klawikord-najstarszy instrument klawiszowy strunowy. Struny wprawiane w
drganie za pomoc listewek z trzpieniem (tangentw) zakoczonych filcem lub
skr. Uderzenie tangentu dzieli strun, jest do ciche. Mao rnorodna
dynamika. Dwik jest delikatny, okrgy. J.S.Bach pisa wszystkie utwory na
klawikord.
b) Klawesyn-listewka zakoczona skoczkiem, a ten pirkiem. Opadajce pirko
(wykonane z twardych partii pir ptasich) szarpie strun ponownie. Zero
moliwoci operowania dynamik. Jeden lub dwa manuay.
ad.a i b-struny uderzane od dou.

c) Szpinet-odmiana klawesynu, jeden manua (klawiatura).

d) Wirgina-jak mebel, przenona skrzynia, popularny na dworach. Jedna struna
na nut. 4 oktawy.
e) klawicyterium-klawesyn z PIONOWYMI strunami.
f) Piano forte-poowa XVIII w. Bardzo dua moliwo operowania dynamik,
struny jelitowe. Twrca Bartolomeo Christofori.
g) FORTEPIANY- pierwsza poowa XIX wieku, zawdziczamy Ludwigowi van
Beethovenowi i londyskiemu wytwrcy Broadwoodowi. Goniejsze instrumenty,

w kocu wyposaone w trzy struny. 88 klawiszy, prawie najwiksza skala 7 i 1/4

oktawy, czasem 1/2 oktawy (wiksz maj organy kocielne- do 10 oktaw-tyle
rozrnia such ludzki).
Zrnicowana budowa strun. Doy-po 1 , rodek-po 3, soprany- po 2 struny.
Fortepian koncertowy posiada trzy peday: peda forte, peda piano, peda
sostenuto .
-peda forte-najczciej uywany, prawy. Tzw. sustain, czyli podtrzymujcy. Przy
wcinitym pedale listwa podniesiona, dwik swobodnie wybrzmiewa, szerokie
brzmienie.
-peda piano-w.una corda-jedna struna-brzmienie dwikw bardziej delikatnie,
wytumione. Wcinicie tego pedau powoduje przesunicie si caego
mechanizmu w prawo, przez co motki trafiaj w mniejsz ilo strun. dre cordebez lewego.
-peda sostenuto-uniesiona listwa nie opadnie tylko na zagrane dwiki.

h) PIANINO-ang. upper piano II poowa XIX wieku. Powstao z praktycznego

zapotrzebowania. Poprzednikiem byo klawicyterium. Struny nacignite
pionowo. Mniejsze moliwoci rezonansu. Dwa peday.

XX WIEK, czyli tematy elektroniczne:

->Organy Hammonda-skonstruowane przez amerykaskiego zegarmistrza
Laurensa Hammonda. Wirujcy gonik Leslie (Hammond Leslie Organ). Najpierw
w muzyce sakralnej. Pniej gospel, r'n'b.
->Fender Rhodes-typ elektronicznego fortepianu, instrument elektro-akustyczny.
Brak ukadw elektronicznych, ktre mogyby wytwarza dwik. Tylko jedna
barwa. Charakterystyczna dzwoneczkowo
-> Wurlitzer-bardziej ciepe brzmienie od Fender Rhodes
-> Clavinet-ma w sobie 60 strun. Dziaanie podobne do gitary elektronicznej.
Bardziej selektywna barwa (kojarzy si ze Steviem Wonderem)
-> Stage Piano/Work station/Synthesizers/Keyboards
->Samplowanie
_____________________________________
PERKUSJA
Jedne z pierwszych instrumentw, ktre pojawiy si w yciu czowieka, maj
bardzo okrelone zadanie.
Koty-timpani; dzwonki-glockenspiel; tabular bells; cymbals; cymball swell,
werbel(snare drum); triangle; tamburyn; ksylofon
Wibrafon-metalowe sztabki, pod nimi metalowe cylindry. Zasilany prdem, rne
paki.

Marimba-posiada drewniane sztabki.

MALLETZ-paki do sztabkowych
STICKS-paki do perkusyjnych. Zazwyczaj z drewna. Rne rodzaje, np.: brushesmioteki, paki sztabkowe, HOT RODS-trzcinki. Inny rodzaj artykulacji rnymi
pakami.
Drums/Drum set-zestaw perkusyjny, czyli bass drum, snare drum, toms (high,
middle, low, floor), hi-hat, cymbals(ride, crash, splash, china)
Percussion-instrumenty perkusyjne, przeszkadzajki
PERCUSSION-shakery (z piaskiem, ziarnami lub kukurydz, inne brzmienie)
-egg shaker
-tube shaker-due tuby
-shekere-akcentowane efekty, sucha i pusta tykwa otoczona siateczk z
muszelkami.
-rain stick-duga tuba wypeniona maymi kamyczkami lub ziarnami
-triangle
-tamburyn
-cow bell
-wood blocks
-cabaza-cylinder z kawakami metalu, chrobot
-guiro-kawaek drewienka z wytoczonymi rowkami przecigany drugim
drewienkiem
-quicka (cuica)
-bongosy, konga, timbales, cajon
-windchimes-dzwoneczki (Krzychu!)
-Steel drum
-Tei ho
-Kalimba

Partie perkusyjne mona rozpisywa na piciolinii, jednak praktykuje si zapis

groovu dla basu i perkusji razem.

Instumentoznawstwo (2.12.14)

Pauza pnutowa nad trzeci, caonutowa pod czwart. Cztery takty w jednej
piciolinii.
Dal segno