W przypadku pyta

lub wtpliwoci skontaktuj

si z najbliszym specjalist
BHP lub wejd na:
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp

Standard ten:

zawiera wymagania
wynikajce z prawa
i norm polskich
oraz wewntrznych
uregulowa Skanska S.A.

jest obligatoryjny dla

wszystkich jednostek
Skanska S.A.

pomaga zapewni
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.

Montaowy sprzt
pomocniczy: haki, zawiesia,
trawersy, stenia montaowe

Standard 11.4

Standard pracy

Standard ten zawiera minimum wymaga, jakie naley speni dla zapewnienia
bezpieczestwa w trakcie stosowania montaowego sprztu pomocniczego, w tym
gwnie: hakw, zawiesi, trawersw i ste budowlanych.
Stosowanie na budowie materiaw, urzdze i maszyn wie si czsto z koniecznoci
ich wielokrotnego przemieszczania. W zalenoci od ich rodzaju, ciaru i rozmiarw
wymagane jest zastosowanie odpowiedniego transportu, w tym mechanicznego: urawie,
suwnice, dwigi oraz dodatkowego sprztu pomocniczego jak: zawiesia, haki, trawersy.
Dobr odpowiedniego rodzaju zawiesi do transportowanego materiau oraz odpowiedni
sposb jego zamocowania jest kluczowy, jeeli chodzi o ryzyko zwizane z pracami
transportowymi. Stosujc si do podstawowych zasad zwizanych z przemieszczaniem
adunkw mona unikn powanych wypadkw na budowach.
A. Zawiesia

Wersja 1.0

11.4

1. Klasykacj i podzia zawiesi okrelaj

polskie normy.
2. Ze wzgldu na materia, z jakiego s wykonane
zawiesia wyrniamy rne ich rodzaje:
acuchowe regulowane lub stae
z lin stalowych
z pasw wkiennych lub syntetycznych
z lin wkiennych lub syntetycznych.
3. Ze wzgldu na budow zawiesia dzielimy na:
jednocignowe
dwucignowe
trzycignowe
czterocignowe
jednoptlowe
dwuptlowe
opasujce o obwodzie zamknitym
z hakiem lub ogniwem.
4. Na budowach zawiesia s stosowane
gwnie w transporcie zmechanizowanym,
robotach budowlano-montaowych,
rozbirkach i wyburzeniach.
5. Wszelkie prace z uyciem zawiesi zalicza si
do prac szczeglnie niebezpiecznych.
6. Podstawowym dokumentem warunkujcym
rozpoczcie i prowadzenie prac z uyciem
zawiesi jest Instrukcja Bezpiecznego
Wykonywania Robt (IBWR) opracowana
w oparciu o Ocen Ryzyka dla Zadania.
7. Do obsugi i stosowania zawiesi
dopuszczone s wycznie osoby
posiadajce wymagane w tym zakresie
kwalikacje, dowiadczenie oraz odbyte
szkolenie dla sygnalisty hakowego.
8. Do uytkowania dopuszczone s wycznie
zawiesia atestowane, sprawne technicznie
i posiadajce instrukcj obsugi producenta.

9. Zawiesia musz by czytelnie oznakowane.

10. Oznakowanie zawiesia powinno zawiera
nastpujce dane:
nazwa producenta
dopuszczalne obcienie robocze
(DOR) liczone jako maksymalne,
dopuszczalne obcienie robocze
dla jednego cigna w podnoszeniu
pionowym i przy kcie 45 dla zawiesi
wielocignowych
znak CE
rodzaj materiau, z jakiego zostao
wykonane, co jest konieczne ze wzgldu
na dobr dodatkowego osprztu.
11. Stan techniczny zawiesi naley kontrolowa
w zakresie i terminach okrelonych
w dokumentacji techniczno-ruchowej.
12. Jeli w dokumentacji techniczno-ruchowej
nie okrelono terminw kontroli, naley je
przeprowadza:
na bieco przed kadym uyciem
zawiesia, w celu stwierdzenia, czy nie
wystpuj zauwaalne uszkodzenia lub
nadmierne zuycie
okresowo co najmniej raz na
12 miesicy.

Rys. 1 Przechowywanie zawiesi

Rys. 3 Uchwycenie siodowe

adunku

13. Zawiesia naley skadowa lub

przechowywa w wyznaczonych miejscach
na stelaach, stojakach lub w skrzyniach
dla uniknicia ich uszkodzenia w wyniku
dziaania wilgoci, ognia, wysokiej
temperatury, czynnikw chemicznych lub
niepodanych obcie (Rys. 1).
14. Jeeli przewidywany okres przechowywania
zawiesi bdzie dugi, naley je oczyci,
wysuszy oraz ewentualnie zabezpieczy
przed korozj np. olejem, smarem itp.
15. Zawiesia nieuywane, pozostawiane na
haku urawia naley zaczepi jedno do
drugiego lub do ogniwa zbiorczego w celu
ograniczenia ryzyka uderze w otaczajce
przedmioty lub ludzi.
16. Przy uyciu zawiesia wielocignowego
w celu okrelenia DOR naley przyjmowa
stan pracy dwch cigien.
17. DOR zawiesi dwu- i wielocignowych
jest uzalenione od wielkoci kta
wierzchokowego, mierzonego po
przektnej midzy cignami, i wynosi:
przy kcie 0,783 rad (45) 90%
przy kcie 1,566 rad (90) 70%
przy kcie 2,092 rad (120) 50%.
dopuszczalnego obcienia zawiesia
w ukadzie pionowym (Rys. 2).

Rys. 2 Dopuszczalne obcienie robocze (DOR)

Rys. 4 Transport butli

z gazami technicznymi

18. Kt rozwarcia cigien zawiesia nie moe by

wikszy ni 2,092 rad (120).
19. Naley pamita, e wraz ze wzrostem
kta rozwarcia cigien zawiesia
wielocignowego zwiksza si zagroenie
zsunicia si cigien zawiesia w kierunku
rodka cikoci adunku.
20. Przy uyciu dwch zawiesi o obwodzie
zamknitym, ich czne obcienie
nie powinno by wiksze ni wielko
obcienia roboczego przewidzianego dla
jednego zawiesia.
21. W zawiesiach wielocignowych naley
obcia rwnomiernie cigna.
22. Nigdy nie naley pozostawia bez nadzoru
zawiesi obcionych adunkiem.
23. Przy doborze odpowiedniego zawiesia
do transportowanego materiau naley
zwrci szczegln uwag, czy dla danego
adunku nie przewidziano innego sposobu
transportu oraz uwzgldni:
intensywno wykorzystania zawiesia
rodzaj adunku
punkty zaczepienia

ciar i rozmiary adunku

rodek cikoci adunku
warunki zewntrzne jak: temperatura,
sia wiatru
ostre krawdzie.
24. Zabroniony jest transport np. wizki prtw
zbrojeniowych poprzez zaczepianie zawiesi
o drut, ktrym cignita jest wizka,
chyba e s to punkty zaczepowe z drutu
stalowego, certykowane, oznaczone
i ustalone jako waciwe dla tej operacji
przez dostawc zbrojenia.
25. Podczas podnoszenia transportowanych
elementw za pomoc zawiesia z dwch
pasw w ukadzie U, naley zachowa
szczegln ostrono, gdy istnieje ryzyko
upadku lunych materiaw (Rys. 3).
26. Dla lepszego zabezpieczenia wymienionego
wyej adunku, naley dodatkowo obwiza
cigna na transportowanym materiale na
tzw. zacig.
27. W przypadku transportu materiau na
zacig, poprzez obwizanie podwjne
mona dodatkowo zmniejszy ryzyko
wysunicia si transportowanego materiau
z zawiesi.
28. Jeeli istnieje ryzyko wysunicia si
transportowanych elementw z cigien
zawiesi lub otwartego kosza/palety
transportowej, naley je dodatkowo
zabezpieczy np. poprzez cignicie za
pomoc specjalnych pasw lub tam.
29. Podczas pracy z zawiesiami naley unika
gwatownych obcie lub zwolnie.
30. Podczas transportu nie naley
stawia materiau bezporednio na
zawiesiu. Zawsze naley stosowa
odpowiednie podkady, ktre pozwol
na swobodne wycignicie zawiesia spod
transportowanego materiau.
31. Butle z gazami technicznymi naley
transportowa w specjalnych koszach
z uchwytami do transportu, sucymi do
mocowania w nich hakw zawiesi (Rys. 4).
32. Zabronione jest podnoszenie butli
za konierz ochronny lub poprzez
obwizywanie.
33. Do transportu pyt szalunkowych
i prefabrykatw naley stosowa zawiesia
transportowe, zalecane przez producenta,
np. konice, trzpienie, uchwyty itp. (Rys. 5, 6).
34. Podczas montau materiaw budowlanych
zawiesia naley dobiera zgodnie
z zaleceniami producenta i mocowa je
do wykonanych przez niego punktw
zaczepowych.
35. Kontenery na odpady zawsze naley
podczepia hakami zawiesia do uchwytw
okrelonych przez producenta.
36. Przy podczepianiu do haka kosza do betonu
z pomostem roboczym naley postpowa
zgodnie z wytycznymi Urzdu Dozoru
Technicznego okrelajcymi wymagania
szczegowe w tym zakresie.
37. Zasady pracy z zawiesiami acuchowymi:
jako zawiesia naley uywa acucha
krtkoogniwowego. acuch taki
skada si z ogniw, ktrych rednica
wewntrzna wynosi 3 x rednica caego
ogniwa

Rys. 5, 6 Konice transportowe

Wersja 1.0
Standard 11.4

DOR dla zawiesi wykonanych

z acuchw uytkowanych
w temperaturach poniej 253 K (-20C)
naley obniy o 50%
wykonywanie wzw na acuchach
jest zabronione
podczas zahaczania naley zadba o to,
aby acuchy cigien nie byy skrcone
lub spltane
niedopuszczalne jest skracanie cigna
poprzez wizanie
dopuszczalny udwig zawiesia
acuchowego naley odczyta
z tabliczki znamionowej zawiesia lub
z tabeli.
38. Zasady pracy z zawiesiami linowymi:
wykonywanie wzw na linach
i czenie lin stalowych na dugoci jest
zabronione
cigna zawiesi z lin stalowych nie mog
by malowane
przy obwizywaniu adunkw
na zacig za pomoc lin stalowych
DOR naley zredukowa o 20%
rednica adunku musi wynosi
minimalnie 6 x rednica liny stalowej,
aby mc wykorzysta zawiesie
maksymalnie
liny stalowe, opasane wok ostrej
krawdzi musz zosta zabezpieczone

przed zaamaniem lub uszkodzeniem ich

splotu
aby transportowa adunki zawiesiami
linowymi w ksztacie U, naley
zapewni minimalny odstp pomidzy
tulejami wynoszcy 20 x rednica liny,
jeeli odlego ta jest mniejsza, zawiesia
nadaj si tylko do przenoszenia
w pozycji prostej
dopuszczalne udwigi zawiesi linowych
naley odczyta z tabliczki znamionowej
zawiesia lub z tabeli.
39. Zasady pracy z zawiesiami pasowymi:
przy zawieszaniu adunku o ostrych
krawdziach dodatkowo naley uy
zabezpiecze pomidzy zawiesiami
a adunkiem, aby zapobiec przeciciu
cigien
jako dodatkowego zabezpieczenia
zawiesi pasowych przed uszkodzeniem
uywa si rkaww ochronnych z tamy
poliestrowej lub ewentualnie rkawic
roboczych, wa przeciwpoarowego,
materiaw drewnianych itp.
przy czeniu lub skracaniu zawiesi
pasowych o obwodzie zamknitym za
pomoc szakli lub sworzni ich nono
naley zredukowa o 20%
dobierajc zawiesia pasowe do prac
transportowych musimy bra pod
uwag rwnie rodowisko pracy,
w tym: temperatur i czynniki chemiczne
dopuszczalne udwigi zawiesi pasowych
naley odczyta z tabliczki znamionowej
zawiesia lub z tabeli.
40. Przy doborze zawiesia, niezalenie od
nonoci i dugoci cigien, naley zwrci
uwag na prawidowo i jako wykonania
pocze poszczeglnych elementw
z hakami, ogniwami kocowymi oraz
tzw. sercwkami( kauszami) chronicymi
druty liny przed przetarciem w punkcie
zamocowania.
41. Naprawy zawiesi zastrzeone s tylko
dla producenta lub osb przez niego
upowanionych.
42. W razie wtpliwoci co do stanu
danego zawiesia powinnimy wycofa
zawiesie z uytkowania i skontaktowa
si z jednostk upowanion do
przeprowadzania kontroli okresowych
zawiesi (informacja w dokumentacji
zawiesia).
43. Zawiesia naley niezwocznie wycofa
z uycia w celu dokonania napraw, jeeli
wystpi nastpujce wady:
brak lub nieczytelne ocechowanie
(numery identykacyjne, DOR)
uszkodzenia cieplne
deformacja, pknicia ogniw, hakw,
kausz
wygicie lub skrcenie ogniw czy hakw
nadmierne wyduenie acucha
skupisko pknitych drutw
powane, trwae odksztacenia liny
zuycie liny rednica pow. 10% od
wartoci nominalnej
silna korozja, wery
dostrzegalna utrata elastycznoci liny
zablokowanie cznikw mechanicznych
3

niesprawne zabezpieczenia gardzieli

hakw
zerwanie lub przecicie w tkaninie
w iloci ponad 10% szerokoci zawiesia
przetarcia gurtu chronicego tam na
ogniwach i ptlach
uszkodzenia szww
rozwarcie gardzieli haka o co najmniej
10%.

B. Trawersy (belki none) i palety

1. Trawersy maj zastosowanie do
przenoszenia:
niewygodnych ze wzgldu na ksztat
i wymiary adunkw, przy zawieszeniu
ktrych kt rozwarcia lin zawiesinowych
byby za duy np. prole walcowane,
rury, prefabrykaty elbetowe i stalowe
cienkich, dugich prtw lub blach,
ktrych nadmierne ugicie mona
zmniejszy przez podwieszenie ich do
kilku punktw trawersy
cikich adunkw, gdy konieczna jest
wsppraca drugiej dwignicy, przy czym
w takim przypadku naley dopilnowa,
aby adna z dwignic nie bya obciona
ponad dopuszczalny udwig
kilku mniejszych adunkw o cznej
masie nieprzekraczajcej udwigu
dwignicy, zawieszanych jednoczenie
na trawersie.
2. Rozrniamy trawersy:
cignowe
chwytno zaczepowe z zaczepami
kleszczowymi do skrzy, krgw
betonowych, blach w rolkach lub
chwytakami elektromagnetycznymi,
pneumatycznymi lub upinowymi
wyrwnawcze stosowane przy
podnoszeniu adunkw za pomoc
dwch urawi.
3. Trawersy cakowicie eliminuj siy poziome,
dziki czemu adunek nie jest ciskany.
4. Stosujc trawers zapewniamy dobr
rwnowag adunku poprzez jego szerokie
uchwycenie.
5. Podczas prac z uyciem trawersw zawsze
naley postpowa zgodnie z instrukcj
producenta.
6. Bardzo wane jest dobranie odpowiedniej
dugoci trawersu do transportowanego
materiau. Producent dokadnie okrela
punkty zaczepienia klamer trawersu do
transportowanego materiau.
7. Jako zabezpieczenie dodatkowe (jeeli jest
na wyposaeniu) naley stosowa acuchy,
ktre w przypadku niekontrolowanego
wysunicia z klamer trawersu dodatkowo
zabezpieczaj transportowany materia.
8. Palety umoliwiaj zabranie jednorazowo
wielu adunkw drobnicowych np. bele,
worki, skrzynie.
9. Stosowanie palet umoliwia cakowite
wykorzystanie wydajnoci dwignicy.
10. Haki zawiesinowe naley mocowa
w uchwytach palet rogiem na zewntrz.

C. Haki
1. Pod wzgldem konstrukcyjnym haki
dzielimy na:
kute jednorone
kute dwurone
pytowe skadane
paki (uszaki).
2. Haki podlegaj kontroli biecej i okresowej.
3. Kontrola bieca hakw polega na
dokadnym obejrzeniu haka i sprawdzeniu,
czy nie jest uszkodzony lub niebezpiecznie
znieksztacony.
4. Kontrole biece hakw ma obowizek
prowadzi hakowy oraz operator dwignicy.
5. Kontrola okresowa wymaga sprawdzenia
czy:
hak nie ma widocznych pkni
za pomoc szka powikszajcego
nakrtka jest dobrze zabezpieczona i czy
hak obraca si swobodnie
gardziel haka nie ma nadmiernego
rozwarcia.
6. Terminy kontroli hakw:
co 6 miesicy przy maym nateniu
pracy
co 3 miesice przy rednim nateniu
pracy
co miesic przy duym nateniu pracy.
7. Kontroli okresowej hakw oraz oceny ich
stopnia zuycia mog dokonywa osoby
posiadajce odpowiednie kwalikacje
oraz uprawnienia konserwatora
dwignic nadawane przez Urzd Dozoru
Technicznego.
8. Na kadym haku jedno i dwuronym,
zgodnie z polsk norm, powinny by przez
wytwrc wykonane punkty do pomiaru
gardzieli haka, pozwalajce oceni jego
parametry:
y rozwarcie gardzieli haka
H przekrj czci chwytnej.
9. Wartoci pocztkowe rozstawu powyszych
punktw, po zmierzeniu ich z dokadnoci
do 0,5 mm, powinny by podane przez
wytwrc w atecie haka.
10. Hak naley wymieni w przypadku:
powikszenia rozwarcia gardzieli y > 5%
zmniejszenia przekroju czci chwytnej
H o wicej ni 10%.
11. W przypadku hakw dwuronych adunki
naley zawiesza rwnomiernie na obu
rogach, co powinno zapewni symetryczny
rozkad obcie.
12. Haki o udwigu ponad 3,2 t, dla ktrych
wymagany jest ruch obrotowy, musz by
osadzone w oyskach.
13. Hak urawia powinien posiada
zabezpieczenie przed wypadniciem
zawiesia z gardzieli haka. Skuteczno
zabezpieczenia powinna by kontrolowana
po kadorazowym zamocowaniu zawiesia
na haku.
14. Haki z zabezpieczeniem sprynowym
powinny by stosowane tam, gdzie adunki
musz by prowadzone bezporednio przez
czowieka oraz tam, gdzie ze wzgldu
na warunki lokalne istnieje moliwo
zaczepienia hakiem lub adunkiem
o przeszkody.

15. Haki zawiesi naley zakada na uchwyt

w taki sposb, aby gardziele hakw
byy skierowane na zewntrz, a nie do
rodka cikoci transportowanego
materiau. Zapobiega to uszkodzeniu
zamknicia gardzieli haka i wysuniciu si
transportowanego materiau.
16. Zabronione jest stosowanie elementw
sucych do zawieszania adunku na haku,
w szczeglnoci piercieni, ogniw, ptli,
ktrych wymiary uniemoliwiaj swobodne
woenie elementw na dno gardzieli haka.
D. ruby z uchem i szakle
1. ruby naley mocowa w podou
metalowym jako punkty zaczepowe do
podnoszenia lub transportu elementw
maszyn i urzdze np. silnikw, pomp,
skrzy biegw, wentylatorw.
2. ruby naley wkrca na pen gboko
gniazda wykonanego w transportowanym
materiale lub maszynie.
3. Podczas podnoszenia adunku naley
upewni si, e gwinty w podou oraz
w rubie s takiego samego rozmiaru,
a materia, w ktry wkrcamy rub ma
odpowiedni wytrzymao.
4. Szakle s stosowane jako element
dodatkowy w zawiesiach lub jako
poczenie pomidzy adunkiem
a zawiesiem.
5. Dla szakli przygotowanej do pracy po
wkrceniu sworznia widoczne moe by
tylko 1,5 zwoju gwintu sworznia.
6. Szakla ze sworzniem obrotowym musi by
zabezpieczona zawleczk.
7. Zawsze naley przestrzega maksymalnych
nonoci uzalenionych od kta rozwarcia
cigien zawiesi i kierunku/kta obcienia
ruby lub szakli.
E. Stenia montaowe
1. Podczas stosowania ste montaowych
naley przestrzega nastpujcych zasad:
powinny by dobierane wedug
wytycznych dokumentacji technicznej
montau budynku
mona uytkowa wycznie stenia
atestowane, posiadajce tabliczki
znamionowe
przed zamocowaniem stenia naley
sprawdzi jego stan techniczny
zamocowane do prefabrykatw
uchwyty ste powinny dobrze

przylega do paszczyzn dociskowych

i powinny by waciwie dokrcone
do rektykacji i zabezpieczenia
montaowego prefabrykatw
ciennych, elementw szybw
windowych i technologicznych naley
stosowa stenia sztywne, z regulacj
dugoci
do rektykacji i zabezpieczenia
montaowego prefabrykowanych
supw, mona stosowa stenia
sztywne, z regulacj dugoci lub
odcigowe, pracujce wycznie
na rozciganie
prefabrykaty cienne o dugoci
mniejszej ni 1,2 m i wysokoci
nie wikszej ni 3 m mog by
zabezpieczone jednym steniem
sztywnym, jeli dokumentacja
techniczna montau budynku nie
stanowi inaczej
prefabrykaty cienne o powierzchni
wikszej ni 4 m2 naley zabezpiecza
dwoma steniami sztywnymi,
a o powierzchni wikszej ni 7,5 m2
trzema steniami, o ile w dokumentacji
technicznej montau nie podano inaczej
do rektykacji i usztywnienia
prefabrykowanych supw naley
stosowa co najmniej po dwa stenia
sztywne pracujce na ciskanie
i rozciganie lub cztery stenia
odcigowe pracujce na rozciganie
stenia powinny uniemoliwia
samoczynne odczepienie prefabrykatu
oraz dawa cakowit pewno jego
zamocowania
niedopuszczalne jest zwalnianie
z zawiesi prefabrykatw ciennych
przed ich zamocowaniem steniami
z uprzednio zmontowanym stropem
budynku
stenia naley zakada w miejscach
dokadnie okrelonych w dokumentacji
technicznej montau budynku
stenia niesprawne naley usuwa
z placu budowy
kierownik budowy ma obowizek
kontroli stanu technicznego ste nie
rzadziej ni co 10 dni
wyniki takich kontroli kierownik budowy
ma obowizek wpisywa do Dziennika
budowy lub Dziennika montau.
2. Stosowanie kotew gruntowych do
zaczepiania ste dopuszczalne jest
wycznie w gruntach spoistych.

Wersja 1.0
Standard 11.4