NR 3 (10) MARZEC 2015

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Marzec to miesic wiosny, nowego ycia.

W marcu obchodzimy jake przyjemne
wito, Dzie Kobiet. Wszystkim kobietom
skadamy najpikniejsze i najlepsze
yczenia:
yczymy Ci, aby odnalaza
w ciszy- swoje myli i marzenia,
w bliskich Ci osobach - si i pikno
stworzenia,
w otaczajcym wiecie - rado istnienia,
w kolorach, smakach i zapachachwielko natchnienia,
a w sobie - mio.
Redakcja ,,Chrzszcza
Polskie przysowia ludowe na marzec

W marcu jak w garncu.

Co marzec wypiecze, to kwiecie wysiecze.
Czasami w marcu zetnie wod w garncu.
Czasem marzec tak si podsadzi, e dwa
kouchy oblec nie zawadzi.

SZCZEBRZESZYN

Ile w marcu dni mglistych, tyle w niwa dni

ddystych.
Kiedy w marcu deszczu wiele, nieurodzaj zboa
ciele.
Gdy w marcu deszcz pada, wtedy rolnik biada,
gdy soce janieje, to rolnik si mieje.
Marzec, co z deszczem chadza, mokry czerwiec
sprowadza.
Soce marcowe, owocom niezdrowe.
Marzec zielony - niedobre plony.
Suchy marzec, kwiecie mokry, maj
przechodny - nie bdzie rok godny.
Suchy marzec, mokry maj, bdzie ytko jako
gaj.
W marcu, gdy s grzmoty, uronie zboe ponad
poty.
Marzec, czy soneczny, czy paczliwy, listopad
obraz ywy.
Marzec odmienia wiatry, deszcz miesza z
pogod, wic nie dziw, jeli starzy czuj go ze
szkod.

CHRZSZCZ NR 33 (7)
(10)

Wydarzyo si:
14 marca 1924 roku Rada Ligi Narodw
zatwierdzia wykorzystanie Westerplatte przez
Polsk
Skadnic
Tranzytow
Materiaw
Wojennych. Dziki temu w lipcu Polska moga
rozpocz tam budow basenu portowego i urzdze
do wyadunku i skadowania materiaw wojennych.
Ta zgoda nie oznaczaa prawa do utrzymywania na
Westerplatte zaogi wojskowej.
17 marca 1921 roku uchwalono ustaw zasadnicz.
Konstytucja marcowa bya pierwsz polsk
nowoczesn konstytucj i pierwsz wprowadzajc
ustrj republikaski. Do najistotniejszych punktw
konstytucji naleaa likwidacja oraz cakowity zakaz
jakichkolwiek przywilejw stanowych i ich oznak
czyli herbw.
20 marca1957 roku rozpoczto produkcj Syreny pierwszego cakowicie polskiego samochodu.
Do 1972 roku produkcj zajmowaa sie Fabryka
Samochodw Osobowych w Warszawie, a nastpnie
Fabryka Samochodw Maolitraowych w BielskuBiaej. Produkcj zakoczono w roku 1983,
cznie wyprodukowano 521311 sztuk.

25 marca 1807 roku Parlament Zjednoczonego

Krlestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej
zakaza handlu niewolnikami na caym obszarze
Imperium Brytyjskiego. Jednak a do roku 1833
i ukazania si "Slavery Abolition Act" mona byo
niewolnikw posiada.
26 marca 1943 roku odbya si Akcja pod
Arsenaem - jedna z najwaniejszych akcji zbrojnych
Grup Szturmowych Szarych Szeregw. W jej trakcie
uwolniono harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" oraz
25 innych winiw politycznych, przewoonych
z siedziby gestapo przy Alei Szucha na Pawiak.
Caoci akcji dowodzi Stanisaw Broniewski
"Orsza", a bezporednio Tadeusz Zawadzki "Zoka".
Operacja zostaa uwieczniona w ksice Aleksandra
Kamiskiego "Kamienie na szaniec" oraz w filmie
Stanisawa Broniewskiego "Akcja pod Arsenaem".

30 marca 1853 roku w oknie wystawowym lwowskiej

apteki "Pod Zot Gwiazd" zapona pierwsza lampa
naftowa. Skonstruowana przez Ignacego ukasiewicza
bya kilkakrotnie bardziej wydajna od zwykych wiec,
a tasza w eksploatacji od olejw i owietlenia
gazowego. Do powszechnego uytku wesza w latach
1860-1865, by po okoo 30 latach zosta wypart przez
arwk elektryczn.
31 marca 1889 roku otwarto w Paryu Wie Eiffla.
Zbudowano j na parysk Wystaw wiatow w 1889
roku, miaa zademonstrowa poziom wiedzy
inynierskiej i moliwoci techniczne epoki oraz by
symbolem wczesnej potgi gospodarczej i naukowotechnicznej Francji. Utrzymywaa status najwyszej
budowli wiata przez 40 lat, a do 1929 roku,
gdy w Nowym Jorku wzniesiono Chrysler Building.

Marcowe wydarzenia 1968

Marcowe wydarzenia 1968 to kryzys polityczny,
ktremu day pocztek rozruchy studenckie,
m.in. w Warszawie i w Krakowie, poczone z fal
antysemityzmu, na skutek czego wyemigrowao z kraju
okoo 20 tys. obywateli polskich pochodzenia
ydowskiego. Kryzys spoeczno-polityczny narasta od
koca lat 50., poczony by z rozgrywkami wewntrz
kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej,
w ktrej do gosu dosza nacjonalistyczna grupa
M. Moczara.
Inscenizacja Dziadw
Bezporedni przyczyn wybuchu zaj staa si
demonstracja
studentw
pod
pomnikiem
A. Mickiewicza w Warszawie (10 stycznia 1968) na
znak protestu przeciwko zdjciu przez cenzur
spektaklu Dziady wg A. Mickiewicza, w reyserii K.
Dejmka. Uczestnicy demonstracji zostali poddani
restrykcjom, niektrzy usunici z uczelni, co wywoao
w dn. 8-11 marca powszechn akcj protestacyjn
studentw, rozbijan brutalnie przed oddziay Milicji
Obywatelskiej i Ochotniczej Rezerwy Milicji
Obywatelskiej
tzw.
aktywu
robotniczego.
Protestujcy domagali si liberalizacji ycia
politycznego. Przeciwko represjom protestowali
niektrzy intelektualici, posowie na Sejm Koa
Poselskiego Znak, przedstawiciele Episkopatu Polski.
Wystpienia studenckie zostay stumione do koca
marca 1968 r.

CHRZSZCZ NR 3 (10)

WIELKANOC
Najwaniejsze i najstarsze wito chrzecijastwa,
obchodzone na pamitk Zmartwychwstania
Chrystusa pocztkowo w dniu ydowskiej Paschy,
a od soboru w Nicei (325r.) w niedziel
po pierwszej wiosennej peni Ksiyca (tj. midzy
21 marca a 25 kwietnia). Obchody religijne
Wielkanocy rozpoczyna odbywajca si wczesnym
rankiem procesja i Msza, w Kociele katolickim
zwana rezurekcj, w prawosawnym jutrzni.
W tym dniu spoywa si uroczyste niadanie
w gronie rodzinnym, poprzedzone skadaniem sobie
ycze. Wielkanoc wieczy okres Wielkiego Postu
i poprzedzajcy j Wielki Tydzie. Jest czasem
radoci (symbolizuje j biay kolor szat
liturgicznych). Z Wielkanoc wi si liczne
religijne i ludowe obrzdy (wicenie pokarmw,
pisanki, migus-dyngus).
wita Wielkanocne maj bogat tradycj.
S niezwykle barwne, towarzyszy im wiele
obrzdw. Po wielkim pocie kiedy bardzo cile
przestrzeganym ludzie z niecierpliwoci czekali
na odmian. O wielu wielkanocnych obyczajach
pamitamy take dzisiaj. Dziki nim witeczne dni
s bardziej radosne.

ZWYCZAJE I TRADYCJE
WIELKANOCNE
Palemki na szczcie
Wielki Tydzie zaczyna si Niedziel Palmow.
Kiedy nazywano j kwietn lub wierzbn.
Palemki rzgi wierzbowe, gazki bukszpanu,
malin, porzeczek ozdabiano kwiatkami, mchem,
zioami, kolorowymi pirkami. Po powiceniu
palemki bio si ni lekko domownikw,
by zapewni im szczcie na cay rok. Pokniecie
jednej powieconej bazi wryo zdrowie
i bogactwo. Zatknite za obraz lub woone do
wazonw palemki chroniy mieszkanie przed
nieszczciem i zoliwoci ssiadw.
wiconka
Wielka Sobota bya dniem radosnego oczekiwania.
Koniecznie naleao tego dnia powici koszyczek
(albo wielki kosz) z jedzeniem. Nie mogo w nim
zabrakn
baranka
(symbolu
Chrystusa
Zmartwychwstaego), misa i wdlin (na znak,
e koczy si post). wicono te chrzan, bo
gorycz mki Paskiej i mierci zostaa zwyciona
przez sodycz zmartwychwstania, maso oznak
dobrobytu i jajka symbol narodzenia. wiconk
jado si nastpnego dnia, po rezurekcji. Tego dnia
wicono te wod.

Wielkanocne jajo
Jajo krluje na wielkanocnym stole, jest symbolem
ycia i odrodzenia. Tradycja pisanek i dzielenia si
wiconym jajkiem siga daleko w przeszo.
Ju staroytni Persowie wiosn darowali swoim
bliskim czerwono barwione jaja. Zwyczaj ten przyjli
od nich Grecy i Rzymianie. Rumuskie przysowie
ludowe mwi:, Jeli my, chrzecijanie zaprzestaniemy
barwienia jaj na czerwono, wwczas nastpi koniec
wiata. Czerwone pisanki maj pono moc magiczn
i odpdzaj ze uroki, s symbolem serca i mioci.
Jajko
jest
form
najbardziej
doskona.
Zawiera wszystkie konieczne dla odywienia
organizmu skadniki: biako, tuszcz, sole mineralne
i witaminy. Ma okoo 100 kalorii.
Piknie
zdobione
jaja
(bdce
symbolem
odradzajcego si ycia) od wiekw zdobi polskie
stoy podczas wit wielkanocnych. Nie powinno ich
zabrakn w koszyku ze wiconk. Wprawdzie przez
lata sposoby barwienia i dekorowania jaj zmieniy si,
ale tradycja pozostaa.
Lany poniedziaek
Lany poniedziaek, migus-dyngus, wito lejka to
zabawa,
ktr
wszyscy
doskonae
znamy.
Oblewa mona byo wszystkich i wszdzie.
Zmoczone tego dnia panny miay wiksze szanse na
zampjcie. A jeli ktra si obrazia to nieprdko
znalaza ma. Wykupi si mona byo od oblewania
pisank std kada panna staraa si, by jej kraszanka
bya najpikniejsza. Chopak, wrczajc tego dnia
pannie pisank, dawa jej do zrozumienia, e mu si
podoba.
n.

Pascha wielkanocna
Skadniki: 75 dag zmielonego, tustego twarogu, 15
dag masa, 1 szklanka mietany sodkiej 30 %, 5 tek
jaj kurzych, 5 yek cukru krysztau, 1 torebka cukru
waniliowego, 10 dag duych rodzynek, 50 ml koniaku
(lub innego aromatycznego alkoholu), 10 dag
uskanych orzechw woskich, 5 dag patkw
migdaowych, 5 dag cytaty (skrki) pomaraczowej,
czekolada do polania.
Wykonanie: Jaja umy, wybi, tka utrze z cukrem
na gadk mas. Maso utrze z twarogiem i, wci
ucierajc, dodawa po trochu kogel mogel oraz
mietan. Miksowa razem okoo 10 minut. Wsypa
sparzone wrztkiem, nasczone koniakiem i osczone
rodzynki, migday, posiekane orzechy oraz skrk
pomaraczow. Wymiesza. Salaterk, donic
z otworem lub drobne sito wyoy podwjn gaz lub
ciereczk, napeni mas serow, owin, z wierzchu
lekko obciy. Wstawi na kilka godzin do
chodziarki. Wyj pasch na ozdobny talerz,
pola rozpuszczon czekolad
3

CHRZSZCZ NR 3 (10)

,,onierze wyklci

Przez cae lata PRL-u nazywano Ich zaplutymi

karami reakcji, a wszystkie niepodlegociowe
organizacje, do ktrych naleeli, okrelano jako
faszystw, czy bandy reakcyjne spod znaku
NSZ. W zamian za ofiarn walk w obronie
wartoci, jak bya Niepodlego Ojczyzny, wielu
z Nich polego z broni w rku, innych zamczono
w wizieniach cigymi przesuchaniami i torturami,
a jeszcze inni po okrutnych ledztwach przechodzili
pokazowe procesy, ktre byy kpin z wymiaru
sprawiedliwoci, a ktrych wyrok by oczywisty
natychmiastowo wykonywano kary mierci. Jedynie
nielicznym udao si przetrwa stalinowski reim,
aby y dalej przez dugie dekady Polski Ludowej
z pitnem reakcyjnego bandyty. Zaledwie garstka
z Nich doya tzw. odwily i ustawy honorujcej ich
wieloletnie zmagania z oboma okupantami w
szeregach SZP, ZWZ, AK, DSZ, ROAK, NZW,
NSZ, SN, i WiN. Doyli oni rwnie duej liczby
rewizji nadzwyczajnych od wyrokw mierci,
ktre otrzymali ich dowdcy i towarzysze
partyzanckiej doli i niedoli, a tych trzeba
przynajmniej przypomnie!
onierzami Wykltymi zwyko si nazywa
onierzy polskiego podziemia niepodlegociowego,
ktrzy po piciu latach okupacji niemieckiej
zmuszeni byli walczy z idcym ze wschodu
stalinowskim reimem. W odrnieniu od tej czci
spoeczestwa, ktra uznaa wadz ludow
narzucon odgrnie na polecenie Stalina,
Oni wyklci przez komunistyczny system,
nie zoyli broni. Jeszcze raz poszli do lasu broni
miejscowej ludnoci przed kradzieami i gwatami
MO, UB i NKWD.
Podziemie niepodlegociowe
na skutek braku reakcji aliantw na komunistyczne
faszerstwo - zamiast demokratycznych wyborw,
oraz na fakt, i pastwa zachodniej Europy uznay
Polsk pod rzdami sowietw, wiadome braku
perspektyw zmuszone byo przyj symboliczny
kielich goryczy od komunistycznych wadz
w postaci tzw. amnestii,
4

ktre
okazay
si
podstpnymi
puapkami.
Nadal tropiono i mordowano nie tylko tych, ktrzy nie
chcieli si ujawni, ale take tych, ktrzy to uczynili.
Wadza ludowa jeszcze raz zademonstrowaa wtedy,
co s warte jej zobowizania i przyrzeczenia.
Za koniec ich zbrojnego oporu uznaje si dat
zastrzelenia sier. Jzefa Franczaka ps. Lalek
w Majdanie Kozic Grnych (gm. Piaski) 21
padziernika 1963 r.
n.
Dotara do nas smutna informacja, e w dniu 12
stycznia b.r. zmar, w wieku 87 lat Ferdynand
Orzechowski ps. ,,Orlik. By on jednym
z najmodszych onierzy w oddziale ,,Podkowy.
CZE JEGO PAMICI !

Ocali od zapomnienia
Melchior Batorski "Zemsta"
onierz ,,Podkowy
Melchior Batorski, ps. "Zemsta"
urodzi si 2 stycznia 1920
w Radecznicy, zmar 28 stycznia
2011 w Dbrowie Rzeczyckiej.
Uzyska wyksztacenie rednie
oglnoksztacce.
Z
chwil
wybuchu II wojny wiatowej
zgosi si na ochotnika do
9 puku piechoty legionowej
w Zamociu. Nie wzi jednak
udziau w walkach. Przez dwa
tygodnie przebywa w zamojskich koszarach, po czym
powrci do domu. W padzierniku 1939 roku zosta
przyjty przez por. Henryka Waniewskiego (sekretarza
Zarzdu Gminy Radecznica, instruktora przysposobienia
wojskowego w Kolegium Serafickim w Radecznicy) do
tajnej organizacji Suba Zwycistwu Polski. Jednym
z
jej
zada
byo
zbieranie,
konserwacja
i magazynowanie broni oraz amunicji powrzeniowej.
Dnia 6 stycznia 1940 roku zosta zaprzysiony
i przyjty w szeregi Zwizku Walki Zbrojnej przez
komendanta rejonu por. H. Waniewskiego ps. "Miy".
Zosta dowdc druyny w pierwszym plutonie
w Radecznicy. W tym czasie celem organizacji, oprcz
likwidacji wszelkiego rodzaju agentw gestapo,
bya likwidacja zodziejstwa i bandytyzmu.
Melchior Batorski wszed z druyn do Oddziau
Dywersyjnego "Podkowy" - Tadeusza Kuncewicza.
Suc w jego szeregach, by uczestnikiem wielu akcji
wymierzonych przeciwko niemieckiemu okupantowi.
Bra udzia w obronie ludnoci Zamojszczyzny.
Uczestniczy w akcji wysadzenia mostu w Ruskich
Piaskach, suc w grupie szturmowej,

CHRZSZCZ NR 3 (10)

ktrej zadaniem byo przygotowanie terenu pod akcj

wysadzenia mostu. W tym czasie by dowdc
druyny szturmowej. W lipcu 1943 roku zosta
oddelegowany do Radecznicy, gdzie peni funkcj
cznika kapelana oddziaw lenych, a ponadto do
jego
obowizkw
naleao
zaopatrzenie
kwatermistrzowskie
Rejonu
Radecznica.
W tym czasie spotka pniejsz swoj on (lub
wzili w czasie operacji "Burza" 22 lipca 1944 roku) .
Podczas operacji "Burza" uczestniczy w akcji,
w czasie ktrej dowodzi oddziaem, zdobywajc
niemiecki samochd pancerny i biorc do niewoli
6 onierzy. Niespena kilka dni pniej zostaje
ciko ranny . Widziaem, wwczas, jako may
chopiec, jak prowadzono rannego Melchiora,
by zakrwawiony na ktrej nodze - opowiada
po wyzwoleniu Stanisaw Zybaa. Leczy si w
Radecznicy
Za udzia w akcji otrzymuje od "Podkowy" Krzy
Walecznych i zostaje awansowany do stopnia
podporucznika. Obawiajc si aresztowania przez
nowe komunistyczne wadze, z on przenosi si do
Izbicy, gdzie zosta skierowany rozkazem, aby
kierowa
zespoem
zakadw
spoywczych,
skadajcych si z piekarni i masarni. Ma za zadanie w
dalszym cigu zaopatrywa oddziay partyzanckie, po
rozwizaniu Armii Krajowej - oddziay Ruchu Oporu
Armii Krajowej, a pniej Wolnoci i Niezawisoci.
T dziaalno prowadzi do pocztku 1946 roku.
Powraca do Radecznicy, gdzie podejmuje prac na
miejscowej poczcie jako praktykant.
W 1953 roku powstaa organizacja Armia Wolnej
Europy. Celem jej byo przygotowanie kadr do walki z
sowieckim okupantem na wypadek wojny oraz
prowadzenie wywiadu i pracy propagandowej
przeciwko czynnikom komunistycznym. czno
ze sztabem gwnym AWE utrzymywana bya
za porednictwem skrzynek kontaktowych, do ktrych
przychodzia korespondencja subowa zaszyfrowana
przy pomocy tzw. "okienek". Wiadomoci do ogniw
przekazywane byy tekstem otwartym na pimie;
taka skrzynka kontaktowa istniaa w Radecznicy.
Udzielajc si w AWE
porucznik Melchior
Batorski powoa grup organizacyjn w Rakowie,
zwerbowa rwnie do pracy w organizacji Stanisawa
Brach z Radecznicy, naczelnika miejscowego Urzdu
Pocztowego. Za dziaalno we wspomnianej
organizacji Melchior Batorski zosta aresztowany
w 1960 roku, a organizacja ostatecznie zostaa rozbita
w roku nastpnym. W czasie procesu, w ktrym
sdzono 30 czonkw Armii Wolna Europa,
por.
Batorski skazany zostaje na doywotnie
wizienie. Po apelacji

wyrok zmniejszono do 15 lat wizienia : Sd

Wojewdzki Wydzia III karny w Kielcach stwierdza,
e BATORSKI MELCHIOR syn Jana i Marii zd.
Jachimek, urodzony 2. I. 1920 r. w Radecznicy wyrokiem Sdu Wojewdzkiego w Kielcach skazany
zosta na kar doywotniego wizienia.
Postanowieniem
Sdu
Wojewdzkiego
w Poznaniu na mocy art. 31 dekretu z dnia 27. 07.
1964 r. o amnestii - darowano orzeczona kar z art.
286 1 k. k. dwukrotnie 6 i 8 m - cy wizienia i z art.
286 3 k. k. - 2 m- ce aresztu.
Postanowieniem Sdu Wojewdzkiego w Kielcach
z dnia 29. 09. 1964 r. na podstawie tak darowanej
kary wymierzono nowa kar czn 15 lat wizienia.
Postanowieniem Sdu Wojewdzkiego w Poznaniu
z dnia 24. X. 1969 r. na zasadzie art. 1 1 i 2, art.
2. 1 ustawy z dnia 29. V. 1957 r. o warunkowym
zwolnieniu - BATORSKIEGO M. zwolniono
warunkowo z odbycia reszty kary.
Sd Najwyszy w Warszawie wyrokiem z dnia
27. V. 1992 r. w sprawie III. KRN 26/92 na skutek
rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Prezesa Sdu
najwyszego w Warszawie uchyli orzeczenie o karze
cznej oraz uchyli wyroki w czci dot. art. 14 2
mkk.
Kar wizienia BATORSKI MELCHIOR odbywa
od dnia 18 lutego 1960 r. do dnia 28 padziernika
1969 roku.
Sd Wojewdzki Wydzia III karny w Kielcach na
podstawie art. 8 ust. 2 pkt. 2 i art. 4 ust. 1 pkt. 4 z dnia
24. I. 1991 r. Dz. U. nr 17 poz. 75 stwierdza,
e BATORSKI MELCHIOR przebywa w wizieniu za
dziaalno
polityczn
zwizan
z
walk
o suwerenno i niepodlego Pastwa Polskiego.
okrga piecztka o treci : Sd Wojewdzki
w Kielcach 3 [Wydzia 3]
podpisano: z up. Prezesa Sdu Wojewdzkiego /SSW
Witold Lubas/
Kielce dnia 28. i. 1993 r..
Po roku 1989 Melchior Batorski zosta czonkiem
wiatowego Zwizku onierzy Armii Krajowej,
biorc czynny udzia w dziaalnoci Zwizku. Dziki
jego staraniom i finansowemu wsparciu spoeczestwa
gminy Radecznica - w klasztorze ojcw Bernardynw,
ktry w czasie wojny by silnym orodkiem wsparcia
ruchu
partyzanckiego
odsonito
tablice
upamitniajce onierzy AK i BCh z rejonu
Radecznicy, Ojca Wacawa Ponk "Czarnego",
kapelana lenych oddziaw AK Obwodu Zamojskiego
oraz dowdcw partyzanckich: majora Tadeusza
Kuncewicza i majora Hieronima Dekutowskiego
"Zapor".
T
ostatni
tablic
odsonito
w padzierniku 2007 r.
5

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Tadeusz Kuncewicz "Podkowa" by ukochanym

dowdc kpt. Melchiora Batorskiego - by upamitni
jego niezomn posta staraniem kpt. Melchiora
ustanowiono w 2010 roku Medal Upamitniajcy
Dziaalno Tadeusza Kucewicza "Podkowy",
ktrym m. in. uhonorowani zostali red. Tygodnika
Zamojskiego Krzysztof Czubara ("Podkowiacy" nie
zapomnieli
o
Krzysztofie
Czubarze.
Medal "Podkowy"), "Tygodnik Zamojski" 25 31
sierpnia 2010 r., s.15 oraz poetka i regionalistka
Regina
Smoter
Grzeszkiewicz
(rodowisko
"Podkowiakw" skupiajce byych onierzy 2 Baonu
9 PP AK Ziemi Zamojskiej postanawia uhonorowa
Pani Medalem Upamitniajcym udzia Armii
Krajowej w obronie ludnoci Zamojszczyzny oraz
wybitnego dowdc mjr Tadeusza Kuncewicza ps.
"Podkowa"... podpisano: Kapitan - Jan Polski
"Strumyk", Porucznik - Sabina Wokowiak "Tcza",
Kapitan - Melchior Batorski "Zemsta" ).
Melchior Batorski oddawa si pracy z modzie,
m. in. 10 listopada 2010 roku spotka
si
z modzie w auli Centrum Edukacji Zawodowej
w Stalowej Woli, gdzie odbya si uroczysto
upamitniajca dzie odzyskania Niepodlegoci
przez Polsk, a nieco wczeniej dn. 18 czerwca bra
udzia wraz z maonk Stefani, porucznikiem AK,
w Zlocie Hufca Stalowa Wola, podczas ktrego
miejscowy duszpasterz harcerzy ks. Jzef Turo
dokona
powicenia
kapliczki
wykonanej
w zwizku z przypadajc setn rocznic istnienia
harcerstwa.
Uczestniczy
take
z
byymi
towarzyszami broni w spotkaniach o charakterze
religijnym, pisa rwnie wiersze, m. in. wiersz na
swj wasny lub. Jest te autorem wspomnie
zatytuowanych Wspomnienia z lat wojny i okupacji
maszynopis dostpny w zbiorach Biblioteki
Publicznej Gminy Radecznica w Radecznicy.
Regina Smoter Grzeszkiewicz

Zima w wiejskiej chacie c.d.

A jutro wstawa nowy dzie. Przez zamarznite
okienko od wschodniej strony pojawia si brzask.
Poranna zorza zaczynaa barwi wiat kolorami
tczy. Ucich wiatr, przestao pada. Jest nadzieja,
e pogoda si ustabilizuje. Jeszcze w chaupie byo
ciemno. Babcia siedzc na ku , pgosem
odmawiaa pacierz. Przy posaniach zaczyna si
ruch. Jedni ziewali, inni szybko odmawiali pacierz,
jeszcze inni, to znaczy solistka zza pieca, znw
dawaa koncert. Na pocztku troch niemiao,
przyciszonym gosem:
6

Kiedy ranne wstaj zorze,

Tobie ziemia, Tobie morze,
Tobie piewa ywio wszelki,
Bd pochwalon Boe wielki.
Razem
ze
sprztaniem
swojego
legowiska,
nucia dalsz cz tej pieni. Nawet gdy tob
z pociel by ju na plecach i wdrowa za komin do
sieni, sycha byo jej zakoczenie :
Wielu snem mierci upadli,
Co si wczoraj spa pokadli,
My si jeszcze obudzili,
Bymy Ci, Boe, chwalili.
W chaupie zaczyna si rwetes. Harem by ju na
nogach i tak jak od dziesitkw lat, kada kobieta miaa
swoje zajcie. Jedna nastawiaa garnki i rozpalaa
w piecu. Druga zamiataa izb, jeszcze inna cielia
ka. Kada miaa od zawsze swoje stae zajcie.
Nikt nikogo nie popdza. Ojciec robi nowe cieki
zasypane wczorajszym niegiem, dawa koniom je.
Z robot trzeba si szybko upora, bo niebawem
przyjdzie ssiad, go kadego poranka Wojtek
Marczak. Ju w sieni sycha, jak omiata buty ze niegu.
Wreszcie staje w progu. Chop ma dwa metry wzrostu,
w baraniej czapce, w mocno zniszczonym kouchu,
w butach ,,tyszowiakach i jak co dzie zaczyna
pozdrowieniem: ,,Pochwalony Jezus Chrystus.
Na wieki wiekw amen odpowiada kto z
domownikw. ,,Witojta wszystkie razem, i wy sami
jedni - leci gos od domownika. Odsun Wojtek
szmaty z awy, usiad jak zawsze w tym samym
miejscu, zapali skrta, pogada o pogodzie. Rozmyla,
jak by tu wyjecha saniami ze wsi, bo gwna droga
zasypana, e nawet do wiosny ten nieg nie zginie.
Jedyna nadzieja to przez cieki do Marczakw, a
potem na wierci, tam ju rwno, to drog da si utrze
atwiej.
Ojciec ubra si ciepo, zapalili z Wojtkiem po
duym skrcie i ruszyli w stron wsi. Wojtek skrci do
naszych stryjowych, ojciec poszed dalej, a do Lutka
Kuli, do swego najlepszego kolegi. On mieszka dalej
we wsi, opodal studni, przy wikszym skupisku ludzi.
Ojciec przynosi stamtd rne wieci dotyczce
mieszkacw wioski.
Dni staway si coraz dusze. Poza wywoeniem
niegu z obejcia ojciec nie mia wikszego zajcia.
Kiedy ze swojej wyprawy na wie przynis ksik.
Okadki byy z tektury, kartki umocowane mocnym
sznurkiem lnianym, kartki byy poke, z grubego
papieru. Tu za okadk, na pierwszej stronie u gry
Bolesaw Prus i tytu wielkimi literami Faraon, u dou
Rolnik Polski. Bya to drukowana w odcinkach
powie, ktr kto zoy, sklei i powstaa ksika.
Byam mocno zdziwiona, jak mona czyta ksik,
ktra nie ma obrazkw ?

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Jeszcze taki nieznany tytu . co to moe by?

Nikt z domownikw nie prbowa mi tego wyjani.
By moe poza ojcem nikt te tego nie wiedzia.
Zimowe dni cigny si bardzo dugo.
Waniejszych wydarze nie byo. Ktrego dnia
dawano zna, od domu do domu, e rozchorowaa si
Wojtuszka i posali konie po ksidza ,,z Panem
Bogiem. Dzie by troch cieplejszy, wic babcia
zabraa mnie ze sob. Przed domem chorej zebrao si
moc narodu. Przewaay kobiety. Nikt przed ksidzem
nie wchodzi do domu. Gdy przyjecha ksidz, a z nim
kocielny, ktry bezustannie dzwoni dzwoneczkami,
wszyscy uklkli wprost w gbokim niegu, by odda
cze Przenajwitszej Hostii. Wszyscy bili si
w piersi powtarzajc 3 razy: Niechaj bdzie
pochwalony Przenajwitszy Sakrament. Ksidz sam
wszed do mieszkania. W mieszkaniu by tylko m
chorej. My stoczeni w maej sionce piewalimy
U drzwi Twoich stoj Panie, czekam na Twe
zmiowanie. W czasie tej rzewnej pieni najmodsza
crka gono pakaa, w komrce porykiwaa krowa.
Nagle otwary si drzwi do chaty, cz narodu
wparowaa przed oblicze ksidza i chorej. Ksidz
przyj wszystkich sowami: ,,Ja jestem yciem
i zmartwychwstaniem kto we mnie wierzy, choby
umar y bdzie. Pniej pogada z gospodarzami
o pogodzie, o zasypanych drogach i odjecha.
Na polepie wyrwnanej glin zrobio si boto,
bo nieg z butw obecnych topi si w ciepej chacie.
Chata ta bya bardzo biedna, cho moe nie
najbiedniejsza w wiosce, bo gospodarz by bardzo
pracowity. By on przechrzt, nazywa si Wajstuch.
Z mioci do dziewczyny przeszed z judaizmu na
katolicyzm. Pierwsi go wyklli, drudzy przygarnli.
Pozwolono mu nawet na budow domu na wiejskim
placu (wygonie). Pomogli mu przy budowie domu,
reszt musia sobie radzi sam. Radzi jak mg.
Pracowa u zamonej wdowy Kocinej, std mia
wyywienie dla caej rodziny i nawet przyzwoite
ycie. Bya krowa, kilka kur, kawaek ogrodu na
warzywa. Rodzina bya liczna siedmioro dzieci.
To, ktre koczyo 10 lat, byo posyane na sub do
bogatszych gospodarzy na innych wioskach. Caa ta
liczna gromada miaa jak wrodzon inteligencj, co
na tamte czasy byo rzadkoci. Ponadto wszyscy byli
bardzo urodni. Dziewczyny szybko wychodziy
za m. Chopcy imali si rnych fachw,
tak e w dorosym yciu wybijali si mdroci ponad
innych.
Nard powoli rozchodzi si do swoich domw.
Gospodarz Wajstuch patrzy osupiaym wzrokiem na
on wrd achw, co suyy za pociel, na
rozmok glin na polepie, na swoj bied. Pamitam
doskonale, jak zy toczyy mu si po policzkach.

Wtedy pomylaam sobie, jake biedny i

nieszczliwy jest ten stary czowiek.
Mrone, cikie dni przechodziy. W ludzi
wstpowaa nadzieja, bo zaczyna si marzec a wraz
z nim pocztki wiosny. Niektrym mieszkacom
wioski brakowao drewna na opa. U innych koczyy
si zapasy ywnoci. W sabo okrytym kopcu kartofle
przemarzy, co wryo wielk klsk.
W naszym domu kobiety ciko pracoway.
Jeszcze przdy kdziel. Nawet jak tkacz nie zdy
wyrobi ptna, to gotowe motki bd wykorzystane
w roku nastpnym. Ciotka Kaka nie moga sprosta
zamwieniom, a miaa pene rce roboty.
Robia na drutach z lnianych nici: poczochy, serdaki,
rkawice, czapki dla dzieci. Nawet modzie mska
zamawiaa ozdobne bombki z weny, ktre przypinano
do marynarek. Pomimo nawau pracy ciotka nie
zapominaa o piewie, co dranio innych. Leciay:
Legiony, Nad brzegiem rzeczki siedziaa, Na tej lipce
i wiele innych.
Dla mnie byy specjalne pieni dziecice: By sobie
krl, by sobie pa i bya te krlewna,
Ale ja nigdy nie chciaam zakoczenia, bo by to
dramat. Krla zjad pies, pazia zjad kot, krlewn
myszka zjada. Wolaam piosenk o dziadzie,
gdy w sotne dni szed do chat, by straszy dzieci.
Tak upywao moje dziecistwo. W zatoczonej
chacie wrd ludzi yczliwych mi, ale i bardzo
wymagajcych. Wszyscy oni mieli jaki wpyw na
moje
wychowanie
(nie
zawsze
dobry).
Ojciec codziennie chadza do wsi i znosi rne
nowinki. Czasem przysza ciotka Nasta i wujek swak
Koodziejczyk, wtedy ciekawym opowieciom nie
byo koca. Ojciec raz z takiej wyprawy na wie
przynis gazet. Miaa ona duy format, od prawej
strony ukosem do lewej by napis Przyjacika nr 1.
Zapewne bya tam i data, ale tej nie pamitam.
Na okadce pikna dziewczyna, gadko uczesana,
z grub kos (warkoczem) na prawym ramieniu.
Przed sob trzymaa wiosenne bazie. C to bya
za rado! Przychodzili ssiedzi, przychodzia
modzie, aby oglda to cudo. A mama odcia
okadk i przypia pineskami do ciany. Przez cay
rok dziewczyna z okadki umiechaa si do nas.
Ojciec zaprenumerowa Rolnika Polskiego, bo znw
w odcinkach drukowana bya jaka powie.
I oto koniec mojej opowieci. Kilkadziesit
zimowych dni. Wiem, e to banalne. Ale dla mnie to
caa przeszo. Jestem dzieckiem komodziaskiej
ziemi. Ta ziemia ksztatowaa moja osobowo.
I cho tak dawno opuciam t wie, zawsze
wspominam j z luboci, z rozrzewnieniem,
z wdzicznoci. Ona zawsze przychodzi do mnie
w snach. Wspomnienia odywaj drzewa na tym
samym miejscu, poacie sadw, miedze,
7

CHRZSZCZ NR 3 (10)

wszystkie krzye na granicznych kopcach, pola, lasy,

ludzie, znajomi i przyjaciele, rodzina blisza i dalsza.
Widz to wszystko, jakbym powstaa z letargu.
Jest jeszcze co. Nikt nie wie i nie bdzie wiedzia,
co si w tym domu dziao. Co przeyam przez
dziecistwo i modo. Dziao si duo, ale tylko
wewntrz mnie. Byo i jest ogarnite tajemnic do
dzi i niech tak pozostanie na zawsze.
Na zakoczenie pozwol sobie zacytowa urywek
z ksiki Marii Dbrowskiej Mj dom:
,,I kt by zapomnia Ciebie, domu kochany, ty,
ktrego ju nie ma. Kt by zapomnia Ciebie,
domu mojego dziecistwa.
Stefania Krukowska

Z miasta
50- lecie poycia maeskiego
W dniu 19 lutego 2015 roku w Wiejskim Klubie
Kultury w Kawczynie odbya si uroczysto
wrczenia medali za dugoletnie poycie maeskie
piciu parom z terenu miasta i gminy Szczebrzeszyn.
Burmistrz Szczebrzeszyna dr in. Marian Mazur
odznaczy medalami nastpujce pary maeskie:
Janin i Stanisawa Gb z Bodaczowa,
Mariann i Ryszarda Hauchw ze Szczebrzeszyna,
Stefani i Jana Przyczynw ze Szczebrzeszyna,
Mari i Pawa Szydukw z Bodaczowa,
Zofi i Feliksa Wrbel z Wielczy.

Komisja w skadzie: pani Maria Loc-Oczko, Jolanta

Tyszko, Daniel Kocik, Agnieszka Paczyk
dokonaa oceny scenariuszy przesanych i
odtworzonych na scenie. Kady z czonkw komisji
oceni poszczeglne scenariusze, przyznajc
okrelon liczb punktw, zgodnie z kryteriami
regulaminu konkursu.
Po zestawieniu cznej punktacji nastpujce
prace zostay nagrodzone:
1.Gdzie jest szczcie Joanna Sobczuk
Gimnazjum w Szczebrzeszynie,
2.Tylko raz. Karolina Klajn Gimnazjum
w Szczebrzeszynie,
3.Gra o ycie Patrycja Kuma Gimnazjum
w Szczebrzeszynie.
Wyrnienia otrzymali nastpujcy uczniowie:
- Wielki dom-maa mio Karolina Pomaraska
Gimnazjum w Bodaczowie,
- Ostra jazda Agata Ordyniec Gimnazjum
w Bodaczowie,
-Obietnica Dominika Jaboska Gimnazjum
w Bodaczowie,
- Trudny wybr Bartomiej Gorczyca
Gimnazjum w Bodaczowie,
- Retrospekcja Magdalena Sawic Gimnazjum
w Szczebrzeszynie.

Uczniowie Gimnazjum w Szczebrzeszynie

SPOTKANIE OSTATKOWE
W KLUBIE SENIORA

Gminny Konkurs
pn. ycie bez uzalenie
W czwartek 26 lutego 2015 r. w Miejskim Domu
Kultury odby si konkurs, zorganizowany przez
Gmin Szczebrzeszyn, na scenk sytuacyjn
propagujc zdrowy styl ycia, bez naogw
i uzalenie. Adresatem konkursu bya modzie
gimnazjalna z terenu gminy Szczebrzeszyn.
8

W czwartkowe popoudnie 12 lutego b.r. panie

z Klubu Seniora dziaajcego przy Miejskim Domu
Kultury w Szczebrzeszynie zorganizoway spotkanie
ostatkowe, w ktrym uczestniczyli rwnie seniorzy
z Krasnegostawu,
Zwierzyca,
Jzefowa,
Tarnogrodu i Dohobyczowa.
Biesiadne piosenki, walce, czy te szybsze melodie
wprawiy w ruch wszystkich obecnych na sali.
Patrzc na taczcych seniorw, mona doj do
wniosku, e nie wany jest wiek, lecz chci, aby
wyj z domu, spotka si z innymi i bawi si, jak
za dawnych dobrych czasw.

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Zobaczcie Pastwo sami, jak bawi si nasi seniorzy.

Koncert gitarowy
W pitek 27 lutego w sali widowiskowej Miejskiego
Domu Kultury w Szczebrzeszynie odby si 6.
Konkurs Gitarowy Szk Muzycznych I stopnia.
Konkurs uwietni wystp zespou Kupiski Guitar
Duo.
MDK Szczebrzeszyn

Dajmy sobie i innym poy!

Za codzienne wybory i decyzje w ustroju demokracji
i wolnoci odpowiadasz przede wszystkim sam.
Czowieku sukcesu bd ludzki.
*
Czowiek lepiej mwi, ni czyni. Dotyczy to rwnie
wychowawcw, rodzicw, nauczycieli,
ksiy, dziennikarzy i politykw.
*
U niektrych ludzi rozum wikszo czasu przebywa
na wakacjach. I dobrze im z tym. Mcz si natomiast
inni wspziomkowie i wsppracownicy.
*
I w czasie pielgrzymki religijnej nie jeste wolny
od rnych pokus i zachcianek.
*
Sprawdzisz si u swoich dzieci jako rodzic,
jeli zadbasz nie tylko o warunki ich materialnego
bytowania, ale pozwolisz im myle, wybiera
i dziaa, aby mogli by sob.
*
yczymy innym zdrowia i spokoju. Naleaoby im
yczy take twrczego niepokoju, bez ktrego
trudno mdrze y i dziaa.
*
Wielu ludzi jest za sabych, aby mc y w wolnoci
oraz mdrze j wzbogaca i wykorzystywa dla dobra
osobistego i wsplnot ludzkich.
*
Niektrzy sdz, e dobry ssiad to czowiek
grzeczny, spokojny i pomocny oraz mniej wany od
nich.
*
Nie oczekuj na wyrozumiao i wspaniaomylno
innych ludzi. Wybaczaj sobie sam pomyki i bdy,
a czasem popro o ocen.
*
Nie lkaj si! Powiedz swojemu szefowi, ksidzu,
onie mowi, co o nich sdzisz, a w konsekwencji
dowiesz si od nich jaki jeste oraz czego
powiniene si wystrzega i ba.
*
Daj szans swoim dzieciom i wnukom. Pozwl im
mwi, a moe wtedy usyszysz, jakimi s oraz jak
ciebie i innych oceniaj.
*
Nie oczekuj na nagrody i zaszczyty. Lepiej by mile
zaskoczonym ni niepewnym i zawiedzionym.
*
Kto czyni pieko na ziemi, staje si kandydatem na
obywatelstwo w tym prawdziwym.
*
9

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Lej jest czowiekowi aowa za grzechy, jeli moe

bi si w cudze piersi i mie pod rk potulnych.
*
Bdw nie mona cakowicie unikn, ale naley je
szybko identyfikowa i zamienia w dowiadczenia
i mdro oraz poszanowanie prawdy o ludziach.
*
Mao czytelne s ambicje i aspiracje ludzkie.
Dlatego wielu z nas nie wie, czego naprawd chce,
jakie s prawdziwe potrzeby i nadzieje, a take czy
maj wol walki czy nie.
*
Czowiek moe by dla drugiego czowieka nie tylko
lekarstwem i przyjacielem, ale take trucizn i
wilkiem.
Czesaw Banach
Z ksiki Dajmy sobie i innym poy, Krakw 2011

Pytania i odpowiedzi
Dlaczego mzg ma fady?
Ludzki mzg jest pofadowany z cakiem prostego
powodu: potrzebuje miejsca. Gdyby rozoy kor
mzgow dorosego czowieka na pasko, zajaby
okoo 2 200 cm kwadratowych tak powierzchni
zajmuj 4 strony formatu A4. Dopiero dziki fadom
mzg mieci si w gowie. To na ich powierzchni
musi si znale miejsce dla miliarda komrek
nerwowych. Nowe modele rozwoju mzgu zwracaj
uwag, e pofadowanie jest efektem napre
mechanicznych wynikajcych ze zrnicowanego
skadu komrkowego i pocze poszczeglnych
obszarw.
U kadego czowieka mzg jest pofadowany
prawie tak samo.
Ile biaka potrzebuje nasz organizm?
Biako to wany element naszej diety, zwaszcza dla
osb podejmujcych duy wysiek fizyczny. Zalecana
dzienna dawka to 0,8 1,0 gram na 1 kilogram masy
ciaa, ale jeli kto uprawia sporty wytrzymaociowe
lub szybkociowe, powinien ich przyjmowa dwa
razy
wicej.
Najlepszym
rdem
wysokowartociowego biaka s ryby, biae miso,
jaja, roliny strczkowe, orzechy i oczywicie mleko
oraz jego wysoko proteinowe przetwory.
Gdzie rosn wiecce grzyby?
Do tej pory opisano100 tysicy gatunkw grzybw.
Badacze szacuj, e na wiecie moe ich by ponad 5
milionw, jednak zaledwie 71 spord znanych ma
waciwoci bioluminescencyjne. Te grzyby potrafi
samodzielnie wieci. W ich wntrzu zachodzi
reakcja
biochemiczna.
wiecca
substancja,
lucyferyna, za porednictwem enzymu zwanego
lucyferaz reaguje z tlenem i emituje czstki wiata
fotony.
10

W trakcie tej reakcji nie jest wydzielane wiato.

Grzyby takie odkryto w Belize, Brazylii, Japonii,
Malezji, Dominikanie i na Jamajce
Ile zabytkw stracilimy w II wonie wiatowej?
A 70 % strat w naszym materialnym dziedzictwie
kultury przypada na czas II wojny wiatowej
w sumie okoo 60 tysicy obrazw, rzeb, rkopisw,
budynkw itp. Tyle udao si zarejestrowa, ale straty
s znacznie wiksze. Do dzi nie wiadomo, gdzie
szuka niektrych prac Matejki, Malczewskiego czy
Wyspiaskiego.
Najwikszym marzeniem muzealnikw jest
odnalezienie Portretu modzieca pdzla Rafaela,
najcenniejszego dziea z polskich kolekcji. Hans
Frank, generalny gubernator okupowanych ziem
polskich, uciekajc w 1945 roku, zabra malowido ze
sob do Niemiec i tu lad po arcydziele si urywa.
Kiedy zniknie telewizja?
Do 2030 roku telewizja znajdzie si w roli konia,
ktry by dobry i przydatny do momentu pojawienia
si samochodu stwierdzi Reed Hasting, szef
cyfrowej wypoyczalni filmw Netflix. Przewiduje
on, e w cigu najbliszych 15 lat pojcie programu
telewizyjnego cakowicie zniknie w wiadomoci
odbiorcw, a Internet zastpi tradycyjne formy
przekazu. Na ten trend wskazuje Piotr Zalewski,
meneder z Google Polska: Obecnie wiele osb
deklaruje, e wideo w Internecie to dla nich pierwszy
wybr. Czy w takim razie wkrtce telewizory przejd
do lamusa? Niekoniecznie. Ju teraz tzw. Smart TV
pozwalaj surfowa po sieci.
Czy nasza galaktyka jest silnym magnesem?
Pole magnetyczne Ziemi jest 100 tysicy razy
silniejsze ni pole miliardy razy wikszej Drogi
Mlecznej. Do takiego sensacyjnego wniosku doszli
naukowcy badajcy nasz Galaktyk. Przeanalizowali
promieniowanie odbite od drobnych czstek
wypeniajcego j pyu. Rotuj
one szybko, a poniewa s zbudowane z elaza, ich
osie obrotu ustawiaj si zgodnie z galaktycznym
polem magnetycznym i daj nam powysz
odpowied.
Jak dziaa zapora wodna?
Przez sterowane luzy w zaporze woda spywa
rurocigami cinieniowymi. Spadajc z wielk si na
opaty turbiny, napdza jej wa. W ten sposb
wytwarza energi mechaniczn, ktr przekazuje do
generatora elektrycznego. Ten za spraw indukcji
elektrycznej
zamienia
energi
mechaniczn
w elektryczn tak powstaje prd.
Zebra R.

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Nowoci wydawnicze

Yom Kippur

Po raz pierwszy w yciu nie byem obecny w domu

wiernych w wigili Yom Kippur najwitszej nocy
Bije rdo
w religii ydowskiej( jest to prawdopodobnie
Bije rdo bije, Radecznica synie
najwaniejsze wito ydowskiego roku znaczy
Woda Antoniego uzdrowi kadego
,,Dzie Odkupienia). Nie dlatego, e osaby moje
abdzie pywaj, koa zataczaj
uczucia religijne; nigdy przecie nie byem zbyt
przez co Radecznic pikn wysawiaj
gorliwym wiernym. Ale przez lata chodziem
Bije rdo bije skd jego jest sawa,
regularnie do synagogi, by podtrzymywa tradycje,
to ju Antoniego tajemnicza sprawa
w ktrych wyrosem, przepraszajc niewidzialnego
Kapliczka jak matka na wodzie krluje,
Boga za wyrzdzone krzywdy i grzechy.
zatrzymania twego dzisiaj potrzebuje
Ostatniego roku byem wyczony z uczestnictwa
Bije rdo bije
w tej ceremonii. Czy to ujma dla moich uczu?
Czy moe rodzaj przekonania, e to nie powinno
Jeste kobiet
wywoa u zgromadzonych obaw, zachwytu,
Jeste jak kropla wody co cao dopenia
czy pozorw obowizkowego uczestnictwa?
Jak soce wschodzce z za chmur brzuchatych
Patrzyem na ludzi. Zreszt oni wszyscy take
Jeste melodi ulicy i porannym piewem sklepw
obserwowali si nawzajem. Bya to jednak forma bez
spoywczych
treci. Kantora odbierano tak, jak gdyby to by
Jeste ozdob wiata boego i sensem wiata bez
koncert muzyczny.
sensu
Usid i zachwycaj si!
Jeste puchem nie marnym
Rabbi stara si oywi nauki, nie popdza jednak
Jeste puszkiem w lekkoci swej silnym
nikogo, nie da skruchy. Bya to raczej obojtna,
Jeste kobiet...jeste...
dobrotliwa mowa, aby ugaska kadego w jego
Czy o tym wiesz?
rozrachunku z przeszoci:
Jest niele, jest dobrze, prbuj dalej, w tylko
Nie pacz duej
wicej yczliwoci, bd lepszy!
dlaczego paczesz niebo bezkresne?
A gdzie grzmot, ostra przygana, by sta si naprawd
nieskoczono bkitu nieziemskiego
dobrym, gdzie boja przed Bogiem? Wypenio mnie
chmurami zakrywasz
to pustk, nicoci, pozbawio uczu ciepa i cznoci
mieczyki zakwity, zboa w kolorze chleba
z moimi pobratymcami, zniechcio do uczestnictwa
obumr jak wszystko bez soca
we wsplnym wyznaniu grzechw ludzkich przed
woam do ciebie niebo
Bogiem, sumieniem i ludmi.
zobacz jak na Roztoczu jest piknie
Tak wic tego roku pozostaem w domu,
suchaem dobrej muzyki, choby zwykej
Jesie
interpretacji Kol Nidra( jest to wieczorne
jesie dzikim winem opltana
naboestwo rozpoczynajce si w Yom Kippur,
wiat otula mg pierzast,
a take jeden z najwaniejszych utworw religijnej
wdruje po lasach rozsypujc kolory,
muzyki ydowskiej).
zaprasza soce na obiad
Suchaem cigle swego wewntrznego gosu
...a rano skpana w rosie
sprawiedliwoci,
wspominaem
noce
innego
zaczyna krtki dzie,
Kol Nidry, kiedy byem jeszcze dzieckiem w maym
babim latem mnie zaczepia
shtetel w Polsce ,wiele, wiele lat temu.
prowokujc do zadumy,
Czas strachu nie rozpocz si na dzie przed
do zatrzymania si pord kolorw wiata
Dniem Pokuty. To zaczo si dwa miesice
pord szelestu opadych lici,
wczeniej. Natura uczy nas, e czas rozrachunku
stoj w sadzie niczyim
w kocu zawsze przychodzi.
pikne jabka tej jesieni obrodziy
Lato si skoczyo. Zaczy wia zimne wiatry,
jesie pachnie jabkami i czym tylko zechc
Drzewa zaczy traci licie. Deszcze nastaway do
Joanna Wachowicz powoli, ale coraz czciej, a z nimi take zimne dni,
Ze zbioru wierszy W drodze Szczebrzeszyn 2014
wczesne zachody soca, zapanowa smutek.
11

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Ludzie starsi mogli wstawa o czwartej rano

i wychodzi do synagogi na specjalne mody zwane
Slichos, by prosi Boga o przebaczenie. Niektrym,
szczeglnie grzecznym chopcom, take pozwalano
chodzi na te naboestwa. Chocia byo chodno
i chciao si spa i ja poszedem wraz z dziadkiem,
bdc wdziczny za t uprzejmo.
Domylaem si, e musielimy popeni wiele
cikich grzechw i dlatego tak wczenie, zanim Bg
zacznie rozlicza nasze grzechy, staralimy si prosi
o ich odpuszczenie.
Nigdy nie zdawaem sobie sprawy z tego, co to
jest grzech. Byem jeszcze zwyczajnym dzieckiem,
lecz ju musiaem zapomina niektre modlitwy, a
Bg prowadzi swj rachunek.
Gdy nadchodzi Rosh Hashanah, Nowy Rok,
ludzie stawali si coraz bardziej rozemocjonowani.
Byo wicej dobrych uczynkw, duej si modlono,
lepiej wiodo si ebrakom, jamuny byy bardziej
hojne.
Dzie pomidzy Rosh Hashanah i Yom Kippur
by peen aktywnoci i zabiegw. Przygotowywano
specjalne posiki na t uroczysto, aby poda je po
zachodzie soca w dniu Yom Kippur w dniu postu.
Dania te przygotowywano tylko na t okazj,
nie podawano ich w cigu caego roku.
Pamitam produkt sztuki kulinarnej mojej mamy,
pieczony specjalnie dla dzieci, ktre byy za mae,
by poci (byy jednak cay dzie w domu modlitwy).
Byy to mae, na jeden ks, pieczone ciasteczka
z odrobin jabka w rodku. Czekaem na nie cay
dugi rok, by mc je zje. Miay bowiem unikatowy
smak i aromat. Ten smak mam w pamici do dzi.
Okoo poudnia, przed Kol Nidr, wszystko si
zatrzymywao. Mczyni szli do ani, a kiedy ju
odbyli swoj parwk, zaczynali si smaga
brzozowymi rzgami. Kady stara si woy
najlepsze ubranie jakie mia , niektrzy ubierali si
tak tylko na t jedn noc. Wszystko stawao si
uroczyste, powane. Cz ludzi sza jeszcze do
domu modlitwy, gdzie rozcielano wiee, pachnce
siano na caej pododze, a wikszo mczyzn
cigaa buty i staa w skarpetkach. Niektrzy
przychodzili, aby si chosta rytualnie.
Widz jeszcze Mordechaja Fleishera, najbogatszego
czowieka w naszym miasteczku, ktry rzadko,
jeli w ogle, przychodzi do wielkiej wityni.

Mia
bowiem
wasn
kaplic
modlitewn
w prywatnym domu. Szed powoli, kad si na
pododze twarz w d, a gdy si podnis - uderza
si w piersi, wyliczajc dug list grzechw.
Szames (szkolnik pomocnik rabina do posug
religijnych dba o sprzt liturgiczny) trzymajcy
siedem plecionych batw smaga nimi rytualnie tego
starszego czowieka wyliczajcego swoje grzechy,
upokarzajcego samego siebie, aby by biczowanym
w ramach obrzdu.
Gdy soce chylio si ku zachodowi, zaczyna
wia zimny wiatr, my z ca rodzin siadalimy do
skromnego posiku, zanim zacznie si post. Po tym
talerze odkadano na bok, nastrj zmienia si na
powany. Dziadek gromadzi wszystkie najmniejsze
dzieci i wycigajc rce bogosawi je.
Niektrzy z nas pakali.
Ludzie rozpoczynali wizyty u ssiadw, witali si,
ciskali, yczyli sobie nawzajem dobrych prognoz
w przyszym nadchodzcym roku. Kobiety, zwaszcza
najstarsze, cigny te rozmowy jak najduej,
najgoniej, przy okazji paczc. Ssiedzi, ktrzy nie
rozmawiali ze sob przez cay rok z powodu nie
wybaczonych alw, padali sobie w ramiona,
caowali si i prosili o przebaczenie. Byli przekonani,
e ich dalsze ycie zaley wanie od tego.
Wtedy wnoszono zapalon wiec niezwyke
szczcie pitkowej nocy. To byo wiato
przypominajce imi zmarego krewnego. Okna we
wszystkich domach jarzyy si mnstwem zapalonych
pamitkowych wiec.
W naszym domu, na duym stole, przykrytym
jednak nie obrusem ale arkuszem blachy, zapalao si
tuziny wiec. Gromadzia si caa rodzina,
przynoszono lichtarze ze wiecami, zapalano je.
Take wszystkie mae dzieci zbieray si w duym
pokoju. Modym, niezamnym dziewczynom
oddawano w opiek niemowlta i dzieci. One rwnie
miay pilnowa wiec, by nie zdarzy si poar.
Pniej, w ciszy domu modlitwy, Kantor,
czowiek pobony, stawa przed otwart Ark,
w ktrej przechowywano Tor, wyciga rce
i z wielk pokor baga, by mg by wysuchany
w imieniu caej spoecznoci.
Nie byo takich, ktrzy nie uronili ez.
Filip Bibel
Fragment z ksiki Opowieci z kraju dziecistwa.

Chrzszcz miesicznik informacyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj
12

www.chrzaszcz.com.pl