KONSTRUKCJE STALOWE

W EUROPIE
Jednokondygnacyjne
konstrukcje stalowe
Cz 1: Poradnik architekta

Jednokondygnacyjne
konstrukcje stalowe
Cz 1: Poradnik architekta

2 - ii

Cz 1: Poradnik architekta

PRZEDMOWA
Niniejsza publikacja stanowi pierwsz cz przewodnika projektanta zatytuowanego
Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe.
Przewodnik Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe skada si z nastpujcych 11 czci:
Cz 1:
Cz 2:
Cz 3:
Cz 4:
Cz 5:
Cz 6:
Cz 7:
Cz 8:
Cz 9:
Cz 10:
Cz 11:

Poradnik architekta
Projekt koncepcyjny
Oddziaywania
Projekt wykonawczy ram portalowych
Projekt wykonawczy kratownic
Projekt wykonawczy supw zoonych
Inynieria poarowa
Przegrody zewntrzne budynku
Wprowadzenie do oprogramowania komputerowego
Wzorcowa specyfikacja konstrukcji
Poczenia zginane

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe to jeden z dwch przewodnikw projektanta.

Drugi przewodnik nosi tytu Wielokondygnacyjne konstrukcje stalowe.
Obydwa przewodniki projektanta powstay w ramach europejskiego projektu Wspieranie
rozwoju rynku ksztatownikw na potrzeby hal przemysowych i niskich budynkw
(SECHALO) RFS2-CT-2008-0030.
Przewodniki projektanta zostay opracowane pod kierownictwem firm ArcelorMittal,
Peiner Trger oraz Corus. Tre techniczna zostaa przygotowana przez orodki
badawcze CTICM oraz SCI wsppracujce w ramach joint venture Steel Alliance.

2-i

Cz 1: Poradnik architekta

2 - ii

Cz 1: Poradnik architekta

Spis treci
Nr strony
PRZEDMOWA

STRESZCZENIE

WPROWADZENIE
1.1 Stal jako materia konstrukcyjny
1.2 Stal w budynkach jednokondygnacyjnych

1
1
7

ZALETY WYBORU KONSTRUKCJI STALOWEJ

2.1 Niewielki ciar
2.2 Minimalne wymiary konstrukcyjne
2.3 Szybko budowy
2.4 Elastyczno i moliwo adaptacji
2.5 Rozwizanie oparte na zasadach zrwnowaonego rozwoju

8
8
9
10
11
12

FORMA GWNEJ KONSTRUKCJI STALOWEJ

3.1 Typy konstrukcji
3.2 Poczenia midzy supami i belkami

13
13
28

PRZEGRODY ZEWNTRZNE BUDYNKU

4.1 Systemy okadzin
4.2 Drugorzdna konstrukcja stalowa
4.3 Dachy

30
31
32
33

OCHRONA PRZECIWPOAROWA

35

SUWNICE

36

WNIOSKI

38

DODATKOWA LITERATURA

39

2 - iii

Cz 1: Poradnik architekta

2 - iv

Cz 1: Poradnik architekta

STRESZCZENIE
Niniejsza publikacja jest przeznaczona dla architektw i zawiera podstawowe informacje
na temat zastosowania stali w jednokondygnacyjnych konstrukcjach stalowych. Tego
typu konstrukcje s wykorzystywane przede wszystkim w budynkach przemysowych,
ale s odpowiednie take do wielu innych zastosowa. W niniejszej publikacji omwiono
zalety stosowania stali, takie jak niski ciar, minimalne wymiary konstrukcyjne, szybko
montau, elastyczno, moliwo adaptacji i zgodno z zasadami zrwnowaonego
rozwoju. Przedstawiono podstawowe formy konstrukcji stalowych i stosowane systemy
okadzinowe. Odnotowano, e wymagania poarowe w stosunku do takich konstrukcji
s zazwyczaj niewielkie, poniewa osoby przebywajce w budynku zwykle mog go
szybko opuci w razie poaru. Omwiono pokrtce wpyw umieszczenia dwignicy
wewntrz budynku jednokondygnacyjnego na projekt konstrukcji.

2-v

Cz 1: Poradnik architekta

2 - vi

Cz 1: Poradnik architekta

WPROWADZENIE

1.1

Stal jako materia konstrukcyjny

Stal jest synonimem wspczesnej architektury. Przez cay XX wiek materia
ten stanowi inspiracj dla architektw i inynierw, czc w sobie wytrzymao
i wydajno, oraz niezrwnane moliwoci ekspresji twrczej.
Gwn zalet stali jest wysoki wspczynnik wytrzymaoci wzgldem wagi,
co daje niezwyke moliwoci przesklepiania i wyjtkow nono. Stal nadaje
si do prefabrykacji. W fabryce mona tworzy cae konstrukcje, ktre s
nastpnie szybko skadane na miejscu budowy. Konstrukcje stalowe daj due
moliwoci adaptacji, jako e ramy mog by modyfikowane i zmieniane.
Koszty s niewielkie, ponowne przetwarzanie proste, a moliwoci estetyczne
szerokie i zrnicowane. Cigy rozwj w zakresie projektowania konstrukcji
stalowych, zarwno pod wzgldem moliwoci technicznych, jak i rodkw
wyrazu, dokonujcy si dziki pracy projektantw, producentw i inynierw
sprawia, e stal odgrywa kluczow rol we wspczesnej architekturze.
Stal jest zasadniczo prostym stopem elaza z wglem, ale jej waciwoci
mona poprawi lub zmodyfikowa przez dodanie innych skadnikw
stopowych, a take zastosowanie odpowiedniego procesu produkcji. Materia
ten jest wwczas uywany do wyrobu ksztatownikw, pyt lub arkuszy blach,
a te proste wyroby wykorzystuje si do produkcji konstrukcji i elementw
budynku.
Standardowe koncepcje dotyczce wielu rodzajw konstrukcji jednokondygnacyjnych ulegy zmianom, jednak nie stanowi one ograniczenia:
odstpstwa od norm s powszechne, poniewa stal nadaje si wietnie do
rozwiza kreatywnych. Nowoczesna architektura pena jest rozwiza, ktre
wymykaj si prostym klasyfikacjom. Dotyczy to take konstrukcji jednokondygnacyjnych. Nie musz one mie wycznie charakteru funkcjonalnego.
Obiekty te mog przybra form delikatnych ukw lub zaskakujco wyrazistych
konstrukcji. Chocia zastosowanie regularnych siatek i standaryzacja s czsto
najtaszym rozwizaniem, konstrukcje stalowe daj niezwyke moliwoci
w zakresie wyrazu architektonicznego oraz projektowania. Wybrane efektowne
formy konstrukcyjne moliwe do wykonania przy zastosowaniu konstrukcji
stalowych przedstawiono poniej Rysunek 1.1 do Rysunek 1.5.

1-1

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 1.1 Konstrukcja jednokondygnacyjna z dachem ukowym

Rysunek 1.2 Jednokondygnacyjny magazyn z nieosonit kratownic stalow

1-2

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 1.3 Jednokondygnacyjna konstrukcja stalowa z zastosowaniem

wygicia i wykorbienia przysza siedzib galerii sztuki

Rysunek 1.4 Nowoczesny budynek przemysowy ze stalowym

dachem ukowym

1-3

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 1.5 Konstrukcja stalowa dachu muzeum transportu

Konstrukcyjne ramy stalowe opieraj si zwykle na zastosowaniu ksztatownikw

stalowych walcowanych na gorco: w przypadku tego typu ksztatownikw
materia podgrzewa si i przepuszcza jako ks lub surwk przez cikie
waki, ktre stopniowo zmniejszaj przekrj poprzeczny i nadaj elementowi
ksztat, jednoczenie wyduajc go. Ostateczny ksztat przekroju mieci si
zwykle w standardowym zakresie. Typowe zakresy przekrojw poprzecznych
pokazano na rysunku 1.6.

1-4

Cz 1: Poradnik architekta

Ksztatownik
Wysoko
(mm)

IPE
80 - 750

UPE
80 - 400

HD
260 - 400

HE
100 - 1000

HL
620 - 1100

Rysunek 1.6 Typowe profile walcowane na gorco

W przypadku wikszych rozpitoci wysokie belki lub inne elementy

konstrukcyjne mog by wytwarzane z ksztatownikw walcowanych na gorco
i blachy, w wyniku czego powstaj zoone pod wzgldem geometrycznym
elementy. Ksztatowniki walcowane na gorco mog zosta wygite po
zakoczeniu produkcji za pomoc urzdze do gicia lub przerobione na
profile z perforowanym rodnikiem przy uyciu rnorodnych technik. Niektre
z tych technik wymagaj podzielenia belki na dwie czci w taki sposb, aby
mona je byo zespawa ze sob, tworzc wysz belk o znacznie wikszych
moliwociach przesklepiania.
Lejsze ksztatowniki stalowe mona tworzy, wyginajc cienki arkusz blachy,
tak aby powsta profil typu C lub Z. Jest to zwykle wykonywane przy uyciu
linii walcowania na zimno (w przypadku ksztatownikw standardowych) lub
te prasy bd krawdziarki (w przypadku ksztatownikw specjalnych).
Powszechnie stosowane profile konstrukcyjne maj od 80 mm do 350 mm
wysokoci, jak pokazano na rysunku 1.7, i nadaj si szczeglnie do patwi
dachowych i szyn bocznych podpierajcych okadzin, w przypadku ram
lekkich, oraz jako wsparcie cian wewntrznych i dziaowych.
Stosujc walcowanie na zimno, mona z szerokich, cienkich arkuszy wykona
profilowane okadziny dachowe i cienne (patrz typowe profile na rysunku 1.8)
oraz profilowane poszycie stropu.

1-5

Cz 1: Poradnik architekta

Grubo arkusza 1,53 mm

H
H

175 mm

195 mm

210 mm

240 mm

260 mm

Ksztatownik typu Z
Grubo arkusza 1,54 mm

max. 350 mm

H
min. 80 mm

min. 30 mm

max. 100 mm
Ksztatownik typu C

Grubo arkusza 1,54 mm

max. 350 mm

min. 80 mm

min. 30 mm

max. 100 mm
Ksztatownik typu U

Rysunek 1.7 Typowe ksztatowniki walcowane na zimno

1-6

Cz 1: Poradnik architekta

Paski
Profil szeroki
Profil wski

Mikroprofil

Trapezowy

Falisty

Rysunek 1.8 Typowe profile okadzin

Elementy stalowe mona czy przy uyciu rnorodnych technik, w tym

spawania i pocze rubowych. Projekt pocze jest wan czci kadego
systemu konstrukcyjnego. Ukady pocze mog by w duym stopniu
znormalizowane lub wyjtkowe, dopasowane do zoonej konstrukcji.
W przypadku obiektw, ktrych konstrukcja stalowa jest celowo wyeksponowana,
poczenia same w sobie stanowi czsto wane elementy architektoniczne.

1.2

Stal w budynkach jednokondygnacyjnych

Konstrukcja stalowa o przeznaczeniu handlowym, przemysowym lub rolniczym
to zwykle jednokondygnacyjny budynek jedno- lub wielonawowy. Zarwno
dugo budynku, jak i jego szeroko s wymiarami znacznie wikszymi
ni jego wysoko. Tego typu obiekty mog peni funkcje magazynw,
centrw dystrybucyjnych, centrw sprzeday detalicznej, sal wystawowych,
hal sportowych i wszelkiego rodzaju przestrzeni handlowych.
Kady rodzaj budynku ma wasne wymagania dotyczce przestrzeni wewntrznej,
ale w wikszoci konieczne jest zapewnienie przestrzeni pozbawionej cakowicie
elementw konstrukcyjnych bd takiej, w ktrej liczba supw wewntrznych
ograniczona jest do minimum. Konstrukcj projektuje si na og z myl
o konkretnym przeznaczeniu. W przypadku obiektw produkcyjnych i magazynowych wzgldy ekonomiczne oraz elastyczno maj zazwyczaj wiksze
znaczenie ni wygld budynku. W przypadku innych budynkw wygld zewntrzny
konstrukcji jest waniejszy, a wykonan konstrukcj stalow wykorzystuje si
do stworzenia obiektw ciekawych pod wzgldem architektonicznym.
Budynki zaprojektowane z myl o adaptacji zachowuj swoj warto, poniewa
w przyszoci mona je podzieli, poczy z innymi budynkami lub rozbudowa.
Moliwo ponownego wykorzystania budynku jest gwnym czynnikiem, gdy
podejmowana jest decyzja o jego ewentualnej renowacji bd przebudowie.
W zalenoci od funkcji budynku podstawowy ukad konstrukcji okrelony
zostanie we wskazwkach architekta. Inynier budownictwa ma do wyboru
wiele koncepcji konstrukcyjnych, w tym ramy proste, ramy portalowe,
kratownice i uki. Powysze rozwizania mog mie charakter cile
funkcjonalny, gdy liczy si cena, lub by bardziej odwane pod wzgldem
architektonicznym, gdy priorytetem jest atrakcyjny wygld zewntrzny.
1-7

Cz 1: Poradnik architekta

ZALETY WYBORU KONSTRUKCJI

STALOWEJ
Konstrukcje stalowe stosuje si w znacznej czci wszystkich jednokondygnacyjnych budynkw przemysowych i handlowych, co wiadczy
o duej opacalnoci takiego rozwizania. Architekci i inynierowie stosuj stal
nie tylko ze wzgldu na niewielk cen, ale take po to, aby uzyska:
niewielki ciar konstrukcyjny,
minimalne wymiary konstrukcyjne,
krtki czas montau,
elastyczno zastosowa,
rozwizanie oparte na zasadach zrwnowaonego rozwoju.

2.1

Niewielki ciar
Konstrukcja stalowa ma stosunkowo niewielki ciar wasny w porwnaniu
z konstrukcjami murowanymi lub wykonanymi z betonu. Ta zaleta nie tylko
ogranicza wymagania dotyczce fundamentw pod dan konstrukcj, ale oznacza
take, e konstrukcja jest lekka, dziki czemu liczba dostaw materiaw na miejsce
budowy zmniejsza si. Prefabrykacja stali poza miejscem budowy przyczynia
si w znacznym stopniu do zredukowania transportu materiaw na plac budowy
i zredukowania czynnoci tam wykonywanych, tym samym ograniczajc przerwy
w prowadzeniu prac budowlanych i negatywny wpyw na rodowisko.

Rysunek 2.1 Stosunkowo niewielki ciar wasny konstrukcji stalowych

ogranicza dostawy materiaw na miejsce budowy

1-8

Cz 1: Poradnik architekta

2.2

Minimalne wymiary konstrukcyjne

Stal pozwala na wznoszenie konstrukcji o duych rozpitociach przy
stosunkowo niewielkich wysokociach konstrukcyjnych. Typowe rozwizanie
konstrukcyjne izolowana przegroda zewntrzna podparta na stalowych
elementach drugorzdnych to dobrze rozwinita, udoskonalana na
przestrzeni lat koncepcja pozwalajca na tworzenie projektw ekonomicznych
i efektywnych pod wzgldem konstrukcyjnym.
W przypadku dachw dwuspadowych i dachw paskich o maej rozpitoci
wysoko konstrukcyjna belek dachowych lub rygli moe wynosi zaledwie
1/40 rozpitoci pomidzy supami. Jeli w konstrukcjach wielonawowych
wymagane s supy wewntrzne, mog mie one form niewielkich elementw
konstrukcyjnych lub by umieszczone na co drugiej (lub co trzeciej) ramie,
zwikszajc przestrze wewntrz budynku i elastyczno obiektu. Konstrukcja
stalowa podpierajca przegrod zewntrzn moe by bardzo smuka, jak
pokazano na rysunku 2.2, zapewniajc maksymalny dostp wiata dziennego.

Rysunek 2.2 Smuka konstrukcja zajmuje mniej miejsca i pozwala na

stworzenie budynkw przezroczystych

1-9

Cz 1: Poradnik architekta

2.3

Szybko budowy
Stalowe elementy konstrukcyjne s prefabrykowane poza miejscem budowy
przez wykonawc realizujcego roboty stalowe. Na tym etapie nakada si
wszelkie wymagane powoki ochronne. Czynnoci wykonywane na miejscu
budowy obejmuj przede wszystkim roboty montaowe skrcanie ze sob
czci konstrukcji stalowej co skraca czas budowy. Budynek mona szybko
zabezpieczy przed wpywami atmosferycznymi, co daje kolejnym wykonawcom
moliwo wczesnego rozpoczcia prac.
Nowoczesna produkcja opiera si na wykorzystaniu maszyn sterowanych
numerycznie oraz danych pochodzcych z trjwymiarowych modeli
elektronicznych caej konstrukcji. Nowoczesna produkcja jest zatem niezwykle
dokadna, a bdy wymagajce naprawy na miejscu budowy wystpuj
niezmiernie rzadko. Wykonawcy kolejnych prac mog korzysta
z trjwymiarowych modeli budynku, aby upewni si jeszcze przed
ukoczeniem budowy, e dodawane przez nich elementy (np. okadzina lub
instalacje mechaniczne i elektryczne) bd odpowiednio dopasowane do ramy
konstrukcyjnej. Wszystkie te udogodnienia przyczyniaj si do skrcenia
okresu pomidzy etapem koncepcyjnym a zakoczeniem prac.

Rysunek 2.3 Elementy prefabrykowane s atwo i szybko czone

na miejscu budowy

1 - 10

Cz 1: Poradnik architekta

2.4

Elastyczno i moliwo adaptacji

Konstrukcja stalowa zapewnia zarazem elastyczno i moliwo adaptacji
projektowanie konstrukcji stalowych nie ogranicza si tylko do prostoktnych
siatek i elementw prostych, lecz moe rwnie uwzgldni efektowny zamys
architektoniczny, jak pokazano na rysunku 2.4.

Rysunek 2.4 Efektowna, wyeksponowana konstrukcja stalowa

Dziki sterowaniu numerycznemu zastosowanemu nowoczesnej produkcji

mona zaprojektowa i wykona elementy o prawie kadym podanym
ksztacie. W wikszoci przypadkw wykonanie konstrukcji o nietypowym
ukadzie stropw lub z elementami ukowymi jest rwnie proste jak wykonanie
konstrukcji z elementw prostoliniowych. Ze wzgldu na zoono procesu
produkcji pociga ono jednak za sob wiksze koszty.
Budynek mona rwnie zaprojektowa, umoliwiajc przysz adaptacj
zgodnie ze zmian jego przeznaczenia. Przestrze stropowa bez supw uatwia
przysze zmiany ukadu wntrza, ktre prawdopodobnie nastpi kilkakrotnie
w okresie uytkowania budynku. Konstrukcja budynku moe zosta zmieniona,
wzmocniona i rozbudowana. Opcja rozbudowy konstrukcji na pewnym etapie
w przyszoci moe zosta uwzgldniona w oryginalnym projekcie i szczegach
konstrukcyjnych. Przegrod zewntrzn mona odnowi, ulepszy lub
zmodyfikowa. Przyszli waciciele/uytkownicy majcy inne wymagania
mog z atwoci dostosowa do nich konstrukcj stalow.

1 - 11

Cz 1: Poradnik architekta

2.5

Rozwizanie oparte na zasadach

zrwnowaonego rozwoju
Stal mona przetwarza wielokrotnie bez szkody dla jej jakoci czy wytrzymaoci.
Do produkcji nowych wyrobw stalowych uywa si znacznej iloci stali
ponownie przetworzonej i z tego wzgldu zom stalowy ma warto handlow.
Na rysunku 2.5 wida zom poddawany procesowi recyklingu w celu
wytworzenia nowej stali.
Elementy budynkw stalowych s produkowane w warunkach sterowanych,
gdzie wytwarza si minimaln ilo odpadw (cinki przetwarza si jako zom).
Ze wzgldu na to, e czynnoci prowadzone na miejscu budowy ograniczaj
si gwnie do montau, rzadko wytwarzane s tam jakiekolwiek odpady.
Czsto obiekty stalowe mona rozmontowa, poniewa tworz je gwnie
konstrukcje szkieletowe czone za pomoc rub. Elementy stalowe mog by
wykorzystane ponownie w innych obiektach ramy portalowe i podobne
konstrukcje s czsto rozmontowywane i uywane w innych miejscach.

Rysunek 2.5 Nowoczesna technologia produkcji stali wykorzystuje

moliwo przetwarzania zomu

1 - 12

Cz 1: Poradnik architekta

FORMA GWNEJ KONSTRUKCJI

STALOWEJ
Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe buduje si zwykle z przegrod
zewntrzn pokryt okadzin, podpart w wielu wypadkach na drugorzdnych
elementach stalowych o stosunkowo niewielkiej rozpitoci, ktre z kolei
podparte s na gwnej konstrukcji stalowej. Niniejszy rozdzia zawiera
omwienie moliwoci konstrukcyjnych, ktre mona wzi pod uwag, oraz
komentarz dotyczcy rodzajw ksztatownikw konstrukcyjnych, ktre mog
zosta zastosowane.

3.1

Typy konstrukcji
Wyrnia si cztery podstawowe konfiguracje konstrukcji, ktre zapewniaj
woln przestrze wewntrz budynku jednokondygnacyjnego:
sztywne konstrukcje ramowe (ramy portalowe i kratownice wsparte na
sztywnej ramie),
konstrukcje typu belka-sup z ram przegubow,
dachy podwieszane,
dachy ukowe.
W przypadku pierwszych trzech konfiguracji projektant moe wybra
pomidzy dachem paskim a dwuspadowym.
Typowe rozpitoci oraz stosunki rozpito/wysoko gwnych elementw
dachu w konstrukcjach ze sztywnymi ramami przegubowymi podano w tabeli 3.1.
Tabela 3.1

Typowe rozpitoci i wysokoci konstrukcyjne w budynkach

jednokondygnacyjnych

Typ konstrukcji

Wysoko belki dachowej

Typowy zakres rozpitoci

Ramy przegubowe
Belka swobodnie podparta

Rozpito/30
do rozpito/40

Do okoo 20 m

Belka wytwarzana z czci

Rozpito/20
do rozpito/25

Do okoo 30 m

Belka z perforowanym
rodnikiem

Rozpito/20
do rozpito/60

Do okoo 45 m

Dach wsparty
na kratownicach
(dwuspadowy)

Rozpito/5
do rozpito/10

Do okoo 20 m

Dach wsparty na
kratownicach (paski)

Rozpito/15
do rozpito/20

Do okoo 100 m

Rama portalowa

Rozpito/60

15 m 45 m

Dach wsparty na
kratownicach (paski)

Rozpito/15
do rozpito/20

Do okoo 100 m

Ramy sztywne

1 - 13

Cz 1: Poradnik architekta

3.1.1

Sztywne konstrukcje ramowe

Konstrukcje sztywne uzyskuje si, wykorzystujc sztywne (odporne na
zginanie) poczenie pomidzy kocami belek dachowych (lub kratownic)
a supami. Utworzona w ten sposb sztywna rama jest duo bardziej efektywna
pod wzgldem przenoszenia obcie uytkowych dziaajcych na dach ni
swobodnie podparty element konstrukcji dachu (z poczeniami nominalnie
przegubowymi na kocach). Taka rama zapewnia rwnie nono przy
oddziaywaniu si wiatru na boki budynku. Ze wzgldu na to, e konstrukcji te
s samonone w paszczynie ramy, stenie w dachu moe by mniejsze ni
w przypadku konstrukcji ze swobodnie podpartymi belkami dachowymi.
Sztywne konstrukcje ramowe dziel si oglnie na dwie kategorie konstrukcje
wsparte na ramach portalowych i konstrukcje wsparte na ramach kratownicowych.
Ramy portalowe

W ramach portalowych jako rygle dachowe i supy podpierajce stosuje si na

og belki i supy wykonane z dwuteownika walcowanego na gorco, chocia
ksztatowniki formowane na zimno mog by odpowiednie w przypadku
konstrukcji o niewielkiej rozpitoci. Ramy portalowe s dostpne w wielu
rnych ksztatach i rozmiarach, z dachami paskimi i dwuspadowymi.
Typow konfiguracj pokazano na rysunku 3.1. Okadzina dachowa i cienna
wsparta jest na patwiach i szynach bocznych, ktre rozcigaj si pomidzy
ramami portalowymi. Nie jest konieczne wykonywanie stenia pomidzy
kad par ram, ale powinno ono wystpowa w przynajmniej jednym przle,
aby przenosi siy wzdune (normalne w stosunku do ramy) na ciany boczne
i dalej do poziomu podoa.
W niektrych wyjtkowych sytuacjach obliczeniowych okadzina moe peni
funkcj stenia to rozwizanie nazywane jest konstrukcj skorupow.
Projekt okadziny i mocowa do elementw podpierajcych musi zosta
poddany ocenie inyniera budownictwa. W wikszoci przypadkw zastosowane
zostanie stenie niezalene od poszycia.

Rysunek 3.1 Typowa konfiguracja przestrzenna konstrukcji wspartej

na ramie portalowej

1 - 14

Cz 1: Poradnik architekta

6
6m

6m
2540 m

2530 m

(a) Rama portalowa rednia rozpito

(b) ukowa rama portalowa

6

8m

8m

3,5 m
8m
9m
8m
(c) Rama portalowa ze stropem
midzykondygnacyjnym

25 m
(d) Rama portalowa z suwnic

(e) Dwunawowa
rama portalowa

6m
25 m

8m
3,5 m

(f) Rama portalowa

ze zintegrowanym
biurem

10 m
10

3,00
(g) Mansardowa
rama portalowa

6m
40 m

Rysunek 3.2 Formy ram portalowych

Rygle ram portalowych s zazwyczaj proste, jak pokazano na rysunku 3.3.

Te same zasady konstrukcyjne obowizuj przy projektowaniu ram portalowych
z ryglem ukowym, jak pokazano na rysunku 3.4. W kadym przypadku istotne
jest poczenie midzy ryglem a supem i zazwyczaj stosuje si w tym miejscu
skos. Wymiary skosu powinny zosta uwzgldnione przy opracowywaniu
wymaga dotyczcych wysokoci przewitu.

1 - 15

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 3.3 Rama portalowa dachu dwuspadowego

Rysunek 3.4 Rama portalowa dachu ukowego

1 - 16

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 3.5 Typowe stenia dachu i cian w konstrukcjach wspartych

na ramach portalowych

W wikszoci przypadkw rygiel (oraz ewentualnie sup) wymaga bdzie

utwierdze miejscowych, jak pokazano na rysunku 3.6. W niektrych krajach
stosujc tego typu utwierdzenia, naley podj odpowiednie dziaania, aby
zagwarantowa, e patwie uoone bd prawidowo wzgldem ukadu ste
na dachu. Umiejscowienie tych utwierdze okrela inynier budownictwa.

Rysunek 3.6 Zapewnienie statecznoci dolnego pasa belki dachowej

1 - 17

Cz 1: Poradnik architekta

Kratownice ze sztywn ram

Gdy stosuje si kratownice paskie, zarwno grne, jak i dolne pasy dwigarw
kratowych mona atwo poczy z podpierajcymi supami, tworzc w ten
sposb sztywn konstrukcj. W przypadku wikszych rozpitoci kratownice
dachowe stanowi skuteczn i tani alternatyw. Typowe ksztaty kratownic
paskich pokazano na rysunku 3.7, a dach wsparty na kratownicach widoczny
jest na rysunku 3.8.

Rysunek 3.7 Typowe ksztaty kratownic

Rysunek 3.8 Kratownica paska (typu N) ze sztywn ram

1 - 18

Cz 1: Poradnik architekta

W niektrych sytuacjach rwnie supy maj form kratow. Wwczas konfiguracja

budynku wyglda zazwyczaj tak, jak pokazano na rysunku 3.9.

Rysunek 3.9 Kratownica paska ze sztywn ram i supami kratowymi

Stateczno poprzeczn grnych pasw kratownic zapewniaj zwykle patwie

(oraz jeden panel ste, jak w przypadku ram portalowych), jednak gdy
dozwolone jest zastosowanie konstrukcji skorupowej, moe ona stanowi
wystarczajce utwierdzenie bez stosowania stenia, jak pokazano na rysunku 3.10.

Rysunek 3.10 Okadzina dachowa w funkcji konstrukcji skorupowej na sztywnej

konstrukcji dachu wspartego na kratownicach

1 - 19

Cz 1: Poradnik architekta

3.1.2

Konstrukcje typu belka-sup z ram przegubow

W konstrukcji typu belka-sup z ram przegubow podstawow konfiguracj
jest szereg belek uoonych rwnolegle. Koce kadej belki wsparte s na
supach, a poczenie pomidzy belk a supem jest poczeniem przegubowym
bd podatnym. Na dachu naley zapewni stenie w celu przenoszenia na
ciany szczytowe i boczne si poziomych wynikajcych z oddziaywania
wiatru. Z kolei ciany dziki steniom przenosz te siy na fundamenty.
(W niektrych krajach dopuszcza si rozwizanie alternatywne okadzina
dachowa peni funkcj konstrukcji skorupowej, eliminujc tym samym
potrzeb zapewnienia osobnego stenia). Typow konfiguracj przestrzenn
pokazano na rysunku 3.11.

Rysunek 3.11 Typowa konfiguracja przestrzenna w przypadku konstrukcji

typu belka-sup

W przypadku belek dostpnych jest wiele moliwoci:

ksztatowniki walcowane na gorco (belki wykonane z dwuteownikw),
blachownice,
belki wykonane z czci z otworami w rodnikach,
kratownice.
Belki wykonane z dwuteownikw walcowanych na gorco

W najbardziej popularnym rodzaju konstrukcji typu belka-sup zarwno do

wykonania belek, jak i supw stosuje si dwuteowniki walcowane na gorco.
Ksztatowniki te wytwarzane s zgodnie z normami midzynarodowymi, przy
czym dostpne s take tablice obliczeniowe, na podstawie ktrych mona atwo
dobra rozmiar ksztatownika odpowiedni do danego obcienia. Najczciej
stosowane rozmiary ksztatownikw s atwo dostpne u dystrybutorw
i szybko dostarczane na zamwienie.
Wysokie ksztatowniki ze stosunkowo wskimi pasami sprawdzaj si najlepiej
w przypadku belek dachowych, jak pokazano na rysunku 3.12, gdzie ich
podstawow funkcj jest zapewnienie nonoci przy zginaniu. W przypadku
supw, ktre poddawane s przede wszystkim ciskaniu, stosuje si zazwyczaj
grubsze i nisze ksztatowniki z szerszymi pasami.

1 - 20

Cz 1: Poradnik architekta

Stosunek rozpitoci do wysokoci w belkach dachowych wynosi na og

od 30 do 40 przy rozpitociach do 20 m.

Rysunek 3.12 Konstrukcje typu belka-sup z ram przegubow

Blachownice

Blachownice to belki zoone z dwch pasw przyspawanych do blachy

rodnika w taki sposb, aby powsta dwuteownik. Ten typ belki jest dobrym
rozwizaniem, gdy belki wykonane ze standardowych dwuteownikw
i dwuteownikw szerokostopowych nie maj zastosowania. Wymiary ksztatownika
dobierane s tak, aby odpowiaday obliczeniowym momentom zginajcym
i siom cinajcym. Belki mog by wyprofilowane w rzucie pionowym, jak
pokazano na rysunku 3.13.
Stosunek rozpitoci do wysokoci wynosi na og od 20 do 25 przy
rozpitociach do 30 m.
Rozwizaniem alternatywnym stosowanym czasem w przypadku duych
rozpitoci w celu zredukowania gruboci blachy rodnika jest wykorzystanie
blachy falistej (wyprofilowanej w paszczynie). Stosunek rozpitoci do wysokoci
w przypadku profilowanej blachy rodnika wynosi na og od 30 do 40 przy
rozpitociach do 100 m.

Rysunek 3.13 Blachownice zwane

Blachownice mog by drosze ni standardowe ksztatowniki walcowane na

gorco.

1 - 21

Cz 1: Poradnik architekta
Belki z otworami w rodniku

Belki dachowe zazwyczaj przenosz niewielkie, rwnomiernie rozoone

obcienia i dlatego belki rozpostarte na duych rozpitociach mog by
wykonane z ksztatownikw z otworami w rodnikach. Pierwsz belk tego
typu w historii bya belka zbata z otworami szecioktnymi. Obecnie
powszechnie stosuje si belki z otworami okrgymi.
W obu przypadkach belka wykonywana jest z walcowanego dwuteownika
przez przecicie wzdu rodnika w celu uzyskania danego profilu, oddzielenie
dwch powek, a nastpnie odpowiednie uoenie jednej z nich wzgldem drugiej
i ponowne zespawanie. Zostao to przedstawione na rysunku 3.14. Gwn zalet
tego typu belki jest zmniejszenie ciaru: w przyblieniu o 30% w stosunku do
belki z penym rodnikiem, przy podobnej wysokoci i nonoci przy zginaniu.
Przykad zastosowania belki z okrgymi otworami przedstawiono na rysunku 3.15.
Belki z otworami w rodniku s mniej odpowiednie w przypadku duych
obcie skupionych.
Stosunek rozpitoci do wysokoci wynosi na og 30 przy rozpitociach do 50 m.

Otwory szecioktne

Otwory okrge

Rysunek 3.14 Sposb wykonania belek z otworami w rodniku

Rysunek 3.15 Belki z okrgymi otworami w rodniku

1 - 22

Cz 1: Poradnik architekta

Kratownice

Kratownice stanowi triangulowany zesp elementw konstrukcyjnych.

W budynkach jednokondygnacyjnych stosuje si dwa podstawowe ukady
kratownic kratownice dachw dwuspadowych oraz kratownice paskie
o prawie jednakowej wysokoci.
Kratownice dachw dwuspadowych

W ramach przegubowych stosuje si wiele rodzajw kratownic dachw

dwuspadowych, jak pokazano na rysunku 3.16.
Kratownice pokazane na rysunku 3.16 wytwarza si zwykle z teownikw
i ktownikw, a stosuje do wykonania dachu nachylonego. Spora (zwykle
niewykorzystana) przestrze pomidzy kratownicami moe wydawa si wad
tego typu konstrukcji, jako e zwiksza powierzchni wymagajc ogrzania
i cakowit wysoko konstrukcji, lecz przy niewielkich rozpitociach stanowi
rozwizanie ekonomiczne i zapewnia miejsce do przeprowadzenia instalacji.
Poniewa kratownice tego typu stosowane s w przypadku dachw o duym
spadku, stosunek rozpitoci do wysokoci wynosi na og od 5 do 10 przy
rozpitociach do 20 m.
Kratownica typu
fink in. Poloneau
(niewielka rozpito)

Kratownica typu
fink in. Poloneau
(dua rozpito)

Kratownica belgijska

Kratownica angielska

Kratownica mansardowa

Rysunek 3.16 Typy kratownic dachw dwuspadowych

1 - 23

Cz 1: Poradnik architekta

Kratownice paskie

Kratownice paskie stosuje si przede wszystkim w ramach sztywnych

(dokadniejsze omwienie w rozdziale 0), ale take w ramach przegubowych
jak w przykadzie pokazanym na rysunku 3.17.

Rysunek 3.17 Kratownica paska w budynku wspartym na ramie przegubowej

Kratownice maj zazwyczaj wiksz wysoko ni pojedyncze belki lub

blachownice. Ugicie kratownicy jest niewielkie i mona je kontrolowa, co
czyni kratownice szczeglnie atrakcyjnym rozwizaniem w sytuacji, gdy
konstrukcja dachu musi przenosi znaczne obcienia lub gdy zastosowany
dach jest paski (lub prawie paski). Wiksza wysoko kratownic zwiksza
wymiary elewacji, ale take tworzy przestrze do przeprowadzenia instalacji
wewntrz konstrukcji dachu zamiast pod ni.
Ciar konstrukcji dachu kratownicowego na jednostk jego powierzchni jest
na og mniejszy ni ciar dwigarw z pojedynczych belek, ale koszty
wykonania s wysze. Moliwe jest wyeksponowanie kratownic w ukoczonej
konstrukcji, co moe podnie koszt ich wykonania, np. jeli do wytworzenia
elementw zastosowane zostan ksztatowniki zamknite.
Stosunek rozpitoci do wysokoci w przypadku kratownic paskich wynosi na
og od 15 do 20 przy rozpitociach do 100 m.
Kratownice s zazwyczaj paskie i wymagaj zastosowania jakiej formy
stenia w celu zapewnienia statecznoci. Jako alternatyw mona zastosowa
kratownice trjwymiarowe, jak pokazano w przekroju poprzecznym na
rysunku 3.18 i zilustrowano na rysunku 3.19. Produkcja tej formy kratownicy
jest na og kosztowna ze wzgldu na zoony ukad elementw wewntrznych.
Stosunek rozpitoci do wysokoci kratownic trjwymiarowych wynosi na
og od 16 do 20 przy rozpitociach powyej 50 m.

1 - 24

Cz 1: Poradnik architekta

Kratownice trjktne
(z okrgymi ksztatownikami zamknitymi)

Kratownice trjktne
(z prostoktnymi ksztatownikami zamknitymi)

Rysunek 3.18 Trjwymiarowe kratownice trjktne

Rysunek 3.19 Trjwymiarowe kratownice zapewniajce podparcie dachu

3.1.3

Dachy podwieszane
W konstrukcjach podwieszanych stosuje si elementy rozcigane (liny stalowe
lub prty), ktre zapewniaj porednie podparcie elementw takich jak belki
dachowe, umoliwiajc tym samym zastosowanie mniejszych rozmiarw
danych elementw. Odcigi musz by wsparte na supach lub masztach,
a elementy te musz by zakotwione lub stone z innymi odcigami. Ukad
ste jest zazwyczaj bardzo widoczny, dlatego przy jego projektowaniu
naley wzi pod uwag estetyk budynku. Przykad podwieszanej konstrukcji
budynku pokazano na rysunku 3.20.

1 - 25

Cz 1: Poradnik architekta

Rysunek 3.20 Podwieszane belki dachowe w budynku magazynowym

Alternatywne konfiguracje do zastosowania w budynkach z dachem paskim

pokazano na rysunku 3.21.
Konstrukcje podwieszane s najbardziej ekonomiczne w przypadku rozpitoci
pomidzy 30 m a 90 m.
Koszty utrzymania takiej konstrukcji mog by wysokie, poniewa wiksza jej
cz znajduje si poza budynkiem. Naley uwanie okreli szczegy dotyczce
bariery wodoszczelnej w miejscach, gdzie odcigi przechodz przez okadzin.
1
Belka
dachowa

Moment
zginajcy

++

Sia ciskajca

--

++

--

--

Zakotwienie Sia
rozcigajca

Rysunek 3.21 Porwnanie trzech gwnych konfiguracji konstrukcji

podwieszanych

Ukad konstrukcji ma znaczcy wpyw na rozkad si wewntrznych, a tym

samym na wymiary elementw konstrukcyjnych. Plan budynku naley
opracowa we wsppracy z inynierem budownictwa.

1 - 26

Cz 1: Poradnik architekta

3.1.4

uki
uki maj ksztat paraboliczny lub okrgy, jak pokazano na rysunku 3.22.
Rwnomiernie rozoone obcienia s przenoszone przez ciskanie w elementach
ukowych. Nierwnomiernie rozoone obcienia i obcienia skupione wywouj
niewielkie momenty zginajce. Siy ciskajce musz by neutralizowane
przez siy poziome dziaajce w fundamentach budynku lub przez cigi
pomidzy fundamentami, jak pokazano na rysunku 3.22.
Elementy ukowe mona wykona, zginajc na zimno belki zbudowane
z dwuteownikw.
Stosunek rozpitoci do wysokoci w przypadku elementw ukowych wynosi
na og pomidzy 60 a 75 przy rozpitociach do 50 m.
Przykad budynku z dachem ukowym pokazano na rysunku 3.23.

cig czcy podpory

Obie podpory zamocowane

Rysunek 3.22 Sposoby podparcia elementw ukowych

Rysunek 3.23 Remiza straacka

1 - 27

Cz 1: Poradnik architekta

3.2

Poczenia midzy supami i belkami

3.2.1

Poczenia odporne na zginanie

W konstrukcji wspartej na ramach portalowych poczenia midzy belkami
i supami przenosz momenty zginajce, a take siy cinania i siy osiowe
i musz by zaprojektowane jako poczenia sztywne.
W poczeniu sztywnym stosuje si na og blach doczoow o penej
wysokoci. Belka dachowa jest zwykle miejscowo skosowana, a rodnik supa
jest usztywniony, aby by odporny na siy lokalnie pochodzce od koca belki
dachowej. Na og naley unika stosowania elementw usztywniajcych,
poniewa podnosz one znacznie koszt produkcji.

1
2
3

Przeduona blacha doczoowa

Przeduona blacha doczoowa
z elementem usztywniajcym
Poczenie ze skosem i
elementem usztywniajcym

Rysunek 3.24 Sztywne poczenia rubowe pomidzy belkami

dachowymi i supami

1 - 28

Cz 1: Poradnik architekta

Poczenia pomidzy kratownicami i supami uzyskuje si zwykle przy pomocy

blach doczoowych na grnych i dolnych pasach dwigara, poczonych przy
uyciu rub z licem supa. Typowy przykad zilustrowano na rysunku 3.25.

Rysunek 3.25 Poczenie kratownica-sup w sztywnej konstrukcji ramowej

3.2.2

Poczenia nominalnie przegubowe

W konstrukcji typu belka-sup stosuje si poczenia nominalnie przegubowe,
ktre z zaoenia nie przenosz adnych momentw si pomidzy poczonymi
elementami. Oddziaywania zewntrzne, takie jak oddziaywania wiatru, musz
by neutralizowane przez ukady ste. Ukad ste mog tworzy stenie
stalowe lub sztywny rdze. W przypadku konstrukcji jednokondygnacyjnych
prawie zawsze stosuje si ukad ste stalowych.
Poczenia przegubowe mona wykona w stosunkowo atwy (i tani) sposb.
W typowych poczeniach stosuje si blachy doczoowe o niepenej wysokoci,
blachy przykadki rodnika lub czniki ktowe. Elementy czy si ze sob na
miejscu budowy przy uyciu rub.

1
2
3

Poczenie doczoowe
Poczenie z cznikiem ktowym
Poczenie z blach przykadki rodnika

Rysunek 3.26 Nominalnie przegubowe poczenia rubowe

1 - 29

Cz 1: Poradnik architekta

PRZEGRODY ZEWNTRZNE BUDYNKU

Konstrukcja stalowa budynku jednokondygnacyjnego skada si na og z trzech
podstawowych elementw: konstrukcja gwna (supy i belki dachowe ze
steniem); drugorzdna konstrukcja stalowa, czyli patwie i szyny boczne
podtrzymujce pokrycie dachowe i okadziny cienne; oraz same pokrycia
dachowe i okadziny. Pokrycia dachowe i okadziny okrela si na og jako
przegrody zewntrzne budynku.
Przegrody zewntrzne budynku zapewniaj odporn na warunki pogodowe
oson przestrzeni budynku. W wikszoci przypadkw stanowi one rwnie
izolacj termiczn budynku od rodowiska zewntrznego. Wygld zewntrzny
jest czsto gwnym czynnikiem decydujcym o wyborze formy przegrd
zewntrznych. Architekt musi zatem wybra system, ktry bdzie zgodny
z wymaganiami dotyczcymi wytrzymaoci na oddziaywania takie jak napr
wiatru oraz (na dachach paskich i prawie paskich) obcienia uytkowe,
zapewniajc jednoczenie izolacj termiczn zgodn z kryteriami niskiego
zuycia energii i wygld zewntrzny, ktry speni oczekiwania klienta.
Czsto stosuje si ten sam typ okadziny na dach i ciany.
Ustalanie szczegw jest istotnym elementem projektowania przegrd
zewntrznych budynku. Wane, aby systemy odprowadzania wody nie blokoway
jej odpywu ani nie przeciekay, a integracja otworw (okien i drzwi)
z okadzin nie wpyna negatywnie na izolacj termiczn.
Ciekawy przykad zastosowania kolorowej blachy profilowanej pokazano
na rysunku 4.1.

Rysunek 4.1 Warsztat samochodowy ze stalowym dachem i elewacj

1 - 30

Cz 1: Poradnik architekta

4.1

Systemy okadzin
Do wyboru s nastpujce podstawowe systemy okadzin:
Profilowana blacha stalowa
- Poszycie pojedyncze
- Poszycie podwjne skadane na miejscu budowy z panelu okadzinowego,
izolacji i arkusza zewntrznego
- Kompozytowe panele warstwowe prefabrykowane poza miejscem budowy
z arkusza wewntrznego i zewntrznego oraz izolacji
Blacha stalowa z izolacj pokryta wodoszczeln membran stosowna
powszechnie na dachach paskich
Panele/okadzina drewniana
Prefabrykowane pyty betonowe
Konstrukcja z bloczkw (w przypadku cian)

4.1.1

Okadzina z blachy profilowanej

Podstawowe typy systemw okadzinowych z profilowanej blachy stalowej
stosowane na dachach i cianach zestawiono w tabeli 4.1.
Tabela 4.1
System
Systemy
wielowarstwowe

Podstawowe typy systemw okadzinowych

Izolowany?
tak

Korzyci

Panele
kompozytowe

tak

Pojedyncze
poszycie

nie

4.1.2

Dowolno w wyborze zewntrznej blachy profilowanej

Wysoka ognioodporno
Dobra izolacja akustyczna i pochanianie dwiku
Szybki monta, proste mocowania mechaniczne
Szybki monta
Cakowicie prefabrykowane
Tani i szybki monta
atwo demontau
Dua dowolno form

Prefabrykowane pyty betonowe

W przypadku dachw paskich przenoszcych znaczne obcienia uytkowe
aurowe pyty betonowe sprawdzaj si jako stosunkowo atwo montowane
elementy konstrukcyjne oraz warstwa izolacji termicznej.
Prefabrykowane pyty betonowe (pyty kanaowe lub panele warstwowe) zapewniaj
wymagan nono przy duych obcieniach niegiem lub w przypadkach,
gdy cika konstrukcja dachu jest wymagana ze wzgldw bezpieczestwa
(np. aby wytrzyma cinienie wybuchu w sytuacjach wyjtkowych). Pyty
prefabrykowane s jednak znacznie cisze ni profilowana okadzina stalowa,
zatem gwna konstrukcja stalowa musi by odpowiednio bardziej wytrzymaa.

4.1.3

Konstrukcja z bloczkw
W przypadku cian budynkw jednokondygnacyjnych czsto stosuje si
konstrukcj z bloczkw o penej lub niepenej wysokoci (z okadzin z blachy
w grnej czci ciany). ciana z bloczkw zapewnia izolacj i odporno.
Moe by take zastosowana ze wzgldu na walory estetyczne.
1 - 31

Cz 1: Poradnik architekta

4.2

Drugorzdna konstrukcja stalowa

Belki drugorzdne stosuje si, gdy rozstaw belek gwnych lub kratownic jest
za duy, aby rozpi midzy nimi okadzin bd panele dachowe, lub gdy
okadzina rozpostarta jest rwnolegle do belek gwnych, co zwykle ma
miejsce w przypadku dachw dwuspadowych.
Na elementy drugorzdne mona wybra formowane na zimno bd
walcowane na gorco ksztatowniki stalowe. Profile typowych ksztatownikw
formowanych na zimno przedstawiono na rysunku 4.2. Ksztatownik formowany
na zimno moe by nawet do 30% lejszy ni ksztatownik walcowany na gorco.

1
Profil typu C

Profil typu

Profil

4
Profil typu Z

max = 10 m

max = 12 m

max = 16 m

max = 12 m

140 mm < h < 300 mm 140 mm < h < 300 mm 250 mm < h < 420 mm 120 mm < h < 400 mm

Rysunek 4.2 Typowe przekroje belek formowanych na zimno

Ksztatowniki formowane na zimno s wytwarzane ze stali galwanizowanej, co

na og zapewnia wystarczajc ochron przed korozj wewntrz budynku
(wyjtkiem mog by rodowiska agresywne, takie jak np. obora, gdzie
wystpuje amoniak).
Drugorzdne elementy z ksztatownikw formowanych na zimno s uywane
przy stosunkowo niewielkim rozstawie, zwykle pomidzy 1,6 m a 2,5 m.
Bardzo dugie elementy drugorzdne mog mie form maych kratownic.

1 - 32

Cz 1: Poradnik architekta

4.3

Dachy
Wybr pomidzy dachem paskim a dwuspadowym zaley czsto od konkretnych
preferencji w danym regionie lub kraju. W niektrych krajach preferuje si
dachy paskie, ktre mog przenosi znaczne obcienia uytkowe, natomiast
w innych czciej stosuje si dachy dwuspadowe uatwiajce odpyw wody
i poddane jedynie niewielkim obcieniom uytkowym. Rodzaj okadziny
waciwy w danej sytuacji zaley oczywicie od powyszych decyzji
i okolicznoci.

4.3.1

Dachy dwuspadowe
Spadek dachu dwuspadkowego rwnie zaley od konkretnych warunkw
lokalnych i przyjtych zwyczajw. Zwykle stosuje si spadek wynoszcy co
najmniej 10% (6).
W przypadku zastosowania blach profilowanych, profile biegn wzdu spadku
dachu, aby uatwi odprowadzanie wody. Izolacja musi si wic znajdowa
pod poszyciem zewntrznym (by moe jako panel kompozytowy). Poszycie
opiera si na patwiach rozpitych pomidzy belkami dachowymi i jest
zamocowane przy uyciu rub oraz wkrtw. Arkusze czone na zakad nie
wymagaj stosowania membrany wodoszczelnej panel ukadany wyej na
spadku dachu po prostu zachodzi na ten uoony niej.
Typowy ukad dachu dwuspadowego w okolicy naroa pokazano na rysunku 4.3.
Wane jest, aby system odprowadzania wody by odpowiedni do zapewnienia
odpywu z caego dachu.

1
2

1
2
3

Warstwowy panel dachowy i warstwowy panel elewacji

Spadek dachu > 6
Ksztatownik walcowany na gorco lub formowany na zimno

Rysunek 4.3 Izolowany dach nachylony

1 - 33

Cz 1: Poradnik architekta

4.3.2

Dachy paskie
Dach paski musi by cakowicie wodoszczelny ze wzgldu na wod stojc,
dlatego te zwykle jego grn warstw pokrywa si dodatkowo membran
wodoodporn.
Gdy stosowana jest stalowa blacha profilowana, ma ona zwykle profil o duej
wysokoci i rozciga si pomidzy gwnymi elementami konstrukcyjnymi.
Wwczas blach pokrywa si izolacj zamocowan przy pomocy rub lub
wkrtw. Nastpnie na izolacj nakada si membran wodoszczeln. Przykad
pokazano na rysunku 4.4.
W przypadku dachw paskich istnieje ryzyko powstawania zastoisk wody.
Jeli ugicie dachu jest znaczne, woda moe si zbiera w czci rodkowej.
W przypadku braku odpowiedniego systemu odprowadzania woda moe by
zatrzymywana przez wiece dachowe lub inne elementy wykoczenia wok
krawdzi dachu. Bardzo istotne jest zminimalizowanie ryzyka powstania
zastoisk przez zastosowanie podniesie wykonawczych i zapewnienie
odpowiedniego odprowadzania wody.

5
6

1
2
3
4

Izolacja
Panel okadzinowy
Zewntrzna blacha profilowana
ruba

Rysunek 4.4 Izolowany dach paski

1 - 34

5
6
7

Izolacja
Dodatkowy pas metalu
Pojedyncze poszycie dachowe

Cz 1: Poradnik architekta

OCHRONA PRZECIWPOAROWA
Wymagania dotyczce ochrony przeciwpoarowej okrelono w przepisach
krajowych, lecz istniej take uznane midzynarodowe reguy oceny
ognioodpornoci konstrukcji stalowych. Minimalny poziom bezpieczestwa
przy projektowaniu konstrukcji z uwagi na warunki poarowe ma na celu
okrelenie dopuszczalnego ryzyka zwizanego z bezpieczestwem osb
przebywajcych w budynku, straakw i osb znajdujcych si w pobliu
budynku. Mona podnie poziom bezpieczestwa w celu ochrony mienia
znajdujcego si w budynku, czci nadziemnej konstrukcji, zabytkw,
cigoci dziaania, wizerunku firm zajmujcych dany budynek bd te jego
waciciela, a take rodowiska.
Wymagania wyraone s zwykle wzgldem takich czynnikw jak:
Rozprzestrzenianie si ognia: palno materiaw wyraona wzgldem
czasu, w ktrym dochodzi do rozgorzenia. Klasyfikuje si j w skali od A1
(rozgorzenie niemoliwe) do E (rozgorzenie w czasie krtszym ni
2 minuty) oraz F (niezbadane).
Intensywno dymienia: materiay klasyfikuje si w skali od A2 do F
w zalenoci od iloci dymu powstajcego przy spalaniu.
Ognioodporno: czas, w ktrym element konstrukcyjny spenia wymagania
znormalizowanego badania odpornoci ogniowej. Brane s pod uwag trzy
kryteria dotyczce nonoci, odpornoci na zniszczenie i izolacyjnoci
(okrelane zwykle jako R, E oraz I), a ich ocena przedstawiana jest w postaci
oznaczenia R30, R60 itd., gdzie liczba wyraa okres czasu w minutach.
Aby osign wymagany poziom bezpieczestwa poarowego w budynku
jednokondygnacyjnym, naley uwzgldni nastpujce elementy:
wymagania prawne,
ciany przeciwpoarowe,
rozprzestrzenianie si ognia,
drogi ewakuacyjne.
Wymagania poarowe w stosunku do konstrukcji jednokondygnacyjnych s
czsto niewielkie, poniewa osoby przebywajce w budynku zwykle mog go
szybko opuci w razie poaru. Najwaniejsze jest na og zapobieganie
rozprzestrzenianiu si ognia na ssiednie nieruchomoci.
W celu zabezpieczenia mienia znajdujcego si w budynku, szczeglnie
w duych zakadach produkcyjnych i magazynach, moe zaistnie potrzeba
zbudowania cian przeciwpoarowych lub, jeli nie jest to moliwe, zastosowania
innych rodkw, takich jak instalacja tryskaczowa.

1 - 35

Cz 1: Poradnik architekta

SUWNICE
W niektrych budynkach przemysowych konieczne jest zamontowanie suwnic
dotyczy to na przykad warsztatw drukarskich (do przenoszenia rolek
papieru) i zakadw mechanicznych (do przenoszenia cikiego sprztu i czci).
Przykad pokazano na rysunku 6.1.
Przy wikszoci suwnic stosuje si pojedyncze bd podwjne belki
rozcigajce si w poprzek budynku, a podnonik mocowany jest na belkach.
Belki dwignicy wsparte s na belkach jezdnych, ktre biegn przez ca dugoci
budynku. Dwignica obsuguje cay strop, poruszajc si wzdu belek
jezdnych i przesuwajc podnonik wzdu belek dwignicy (Rysunek 6.2).
Wprowadzenie do budynku suwnicy ma zawsze wpyw na projekt jego konstrukcji,
nawet jeli udwig jest bardzo niewielki. Gwn kwesti projektow jest
ograniczenie rozchodzenia si supw na poziomie dwignicy. Z tego powodu
ramy portalowe nie s odpowiednie do cikich dwignic, poniewa ograniczanie
przesuwania si supw staje si nieopacalne. Praca dwignicy wywouje
take siy poziome wynikajce z przemieszczania si obcie, dlatego te
stosuje si dodatkowe stenie.
Dwignica o udwigu do dopuszczalnego obcienia roboczego okoo 10 ton
(100 kN) moe zwykle by umieszczona na belkach jezdnych, ktre s wsparte
na supach utrzymujcych dach. W przypadku wikszych dwignic bardziej
opacalnym rozwizaniem jest zastosowanie osobnych supw (lub kratownic
pionowych) do podparcia belek jezdnych, co pozwala unikn zbytniego
obciania konstrukcji budynku.

Rysunek 6.1 Cika dwignica w duym budynku przemysowym

1 - 36

Cz 1: Poradnik architekta

3
1

6
5
4
min. 500 mm

8
9
10
11
12
13

1
2
3
4
5

Podnoszenie
Ruch podnonika
Ruch dwignicy
Napd silnikowy
Podnonik

6
7
8
9

Belki dwignicy
Obudowa k
Podnonik
Belka dwignicy

10
11
12
13

Rysunek 6.2 Typowa suwnica z bram i podnonikiem

1 - 37

Belka jezdna
Wspornik
Hak
Kaseta sterownicza
dwignicy

Cz 1: Poradnik architekta

WNIOSKI
Stal jest materiaem o wszechstronnym zastosowaniu, ktry daje architektowi
i inynierowi moliwo zaprojektowania kadego rodzaju konstrukcji od
konwencjonalnych ram portalowych wykorzystywanych w obiektach
przemysowych po najnowoczeniejsze budynki charakteryzujce si uyciem
niezwykych detali architektonicznych, niekonwencjonalnym ksztatem lub
speniajce inne ewentualne wymagania zainteresowanych stron.
Konstrukcje stalowe s powszechne i wydajne, wykorzystywane do tworzenia
eleganckich i ekonomicznych rozwiza. Stal konstrukcyjn mona czy
z innymi materiaami w celu uzyskania podanego efektu, waciwoci czy
funkcjonalnoci.
Konstrukcja stalowa powstaje w zakadzie produkcyjnym, co zapewnia wysok
jako produktu i minimaln ilo odpadw oraz gwarantuje, e rozwizanie to
jest zgodne z zasadami zrwnowaonego rozwoju. Dostpne znormalizowane
szczegy i formy konstrukcji pozwalaj skrci czas budowy i ograniczy
negatywny wpyw na otoczenie.
Stal ma bardzo wysoki wspczynnik wytrzymaoci do ciaru, dziki czemu
jest ona lekkim i atrakcyjnym rozwizaniem, wymagajcym minimalnej ingerencji
w przestrze uytkow konstrukcji. Transport elementw o znacznym stopniu
prefabrykacji ogranicza liczb dostaw na miejsce budowy, co ma szczeglne
znaczenie na obszarach o duej koncentracji ludnoci, takich jak centra miast.
Sprawno konstrukcyjna obiektw stalowych sprawia, e obcienia przenoszone
na fundamenty s mniejsze, co w konsekwencji prowadzi do dalszych oszczdnoci.
Budynki o duych rozpitociach mona atwo zaprojektowa ze stali, dziki
czemu otrzymuje si duo wolnej przestrzeni. Podnosi to funkcjonalno
konstrukcji, oferujc elastyczno w zakresie jej zastosowa. Konstrukcje stalowe
daj due moliwoci adaptacji i mog zosta atwo rozbudowane, co sprawia,
e renowacja tego typu budynku jest praktycznym rozwizaniem pozwalajcym
na dopasowanie go do przyszych celw i stanowi alternatyw dla rozbirki.
Stal jest doskonale oceniana pod wzgldem zgodnoci z zasadami zrwnowaonego
rozwoju. Konstrukcje stalowe mona bez trudu rozmontowa i wykorzysta
ponownie. Stal mona zawsze przetworzy powtrnie bez szkody dla
wytrzymaoci, ograniczajc zapotrzebowanie na surowiec do minimum.
May ciar, zgodno z zasadami zrwnowaonego rozwoju i uniwersalno
stali sprawiaj, e stanowi ona optymalne rozwizanie we wszystkich
rodzajach budynkw.

1 - 38

Cz 1: Poradnik architekta

DODATKOWA LITERATURA
Best Practice in Steel Construction: Industrial Buildings, Guidance for
Architects, Designers and Constructors
Publikacja funduszu badawczego RFCS na potrzeby projektu Euro-Build
Dostpna w Instytucie konstrukcji stalowych (Steel Construction Institute),
Wielka Brytania
Do pobrania ze strony www.eurobuild-in-steel.com

1 - 39