MECHANIZMY OBRONNE WYBRANE METODY BADA

Mechanizmy obronne to trudna do mierzenia cecha zachowania, z powodu braku

jednolitej teorii, definicji, czy wskanikw. Mechanizmami obronnymi zajmowaa si
najpeniej H. Grzegoowska, ktra wyrnia trzy strategie stosowane w diagnozie
mechanizmw obronnych i pokazaa ich saboci. Pierwsza strategia polega na wywoywaniu
w sytuacji testowej warunkw do wystpowania mechanizmw obronnych ( podobnie jak to
si dzieje w sytuacji eksperymentalnej), oraz na analizie wywoanego w ten sposb
zachowania za pomoc odpowiednio zdefiniowanych wskanikw mechanizmw obronnych.
Podstawow trudno w stosowaniu tej strategii stanowi ujednolicenie warunkw wzbudzania
zagroenia ja i lku; innym problemem jest tu znalezienie takiej puli wskanikw, ktra
pozwoliaby bada szerszy wachlarz mechanizmw obronnych.
Druga strategia polega na skonstruowaniu wskanikw specyficznych dla
poszczeglnych mechanizmw obronnych i na ocenie w jakim stopniu wystpuj one u osb
badanych ( podobnie jak w inwentarzach osobowoci). Trudno polega tu na znalezieniu
takich wskanikw, ktre byyby jednoznaczne i specyficzne dla okrelonych mechanizmw
obronnych, i tylko dla nich.
Trzecia strategia polega na stosowaniu skal mierzcych poziom obronnoci osb
badanych ( skal kontrolnych z MMPI). Jednak skale te mierz nie tylko mechanizmy obronne.
Mimo tych trudnoci od lat podejmowane s prby skonstruowania narzdzi do
pomiaru tych wanych cech osobowoci, lub prby zastosowania istniejcych metod do
badania tej zmiennej. Prby te obejmuj wykorzystywanie metod projekcyjnych,
kwestionariuszy, wywiadw. Jako przykady metod projekcyjnych mona wymieni Test H.
Rorschacha (1921), Test Apercepcji Tematycznej H.A. Murraya (1943), Test Frustracji
Rozenzweiga (1935), Test Blacky Defense Preference Inquiry G.S. Bluma (1956), DMT
Kragha (1960). Skonstruowano wiele skal wykorzystujcych stwierdzenia z MMPI np.
Defense Mechanism Inventory (Inwentarz Mechanizmw Obronnych) G.C.Gleser i D.
Ihilevicha (1956), ktry mierzy pi grup mechanizmw obronnych. Kwestionariusz Style
ycia (Life Style Index) R. Plutchika, H. Kellermana i H. Contea (1979) bada osiem
mechanizmw obronnych. Defense Style Questionnaire (DSQ) M. Bonda z 1983 roku jest
metod pomiaru dojrzaych, niedojrzaych i neurotycznych mechanizmw obronnych.
Jedynie niektre z tych metod s stosowane w Polsce. Szerzej wspomn o Inwentarzu Glesera
i Kwestionariuszu Plutchika.

Charakterystyka i wybrane koncepcje mechanizmw obronnych

Wedug H. LAUGHLINA mechanizm obronny jest specyficznym obronnym
procesem, operujcym poza wiadomoci, z ktrego czowiek nie zdaje sobie sprawy. Jest to
automatycznie i niewiadomie podejmowane dziaanie, zmierzajce do rozadowania napicia
emocjonalnego, rozwizania konfliktu oraz zmniejszenia lku. Dziaanie to jest sterowane
przez EGO z chwil, kiedy czowiek znajdzie si w sytuacji, z ktrej wyrane zdanie sobie
sprawy jest dla niego nie do zniesienia
Wedug Sieka mechanizmy obronne s to siy dziaajce w naszej osobowoci, pobudzajce
nas w pewnych sytuacjach do specyficznych zachowa, ktre broni nas przed wstydem,
lkiem, poczuciem winy oraz przed obnieniem dobrego mniemania o sobie we wasnych

oczach i w oczach innych ludzi. Mechanizmy obronne uruchomiane s wtedy gdy, gdy
pojawiaj si jednoczenie dwie sprzeczne tendencje.
H. Grzegoowska nazywa mechanizmem obronnym proces poznawczy charakteryzujcy si
zakceniem odbioru lub przetwarzania informacji w przypadku nadoptymalnej aktywacji o
charakterze lkowym.
Przytaczane tu wybrane definicje mechanizmw obronnych nale do rnych
koncepcji teoretycznych.
A teraz przedstawi te rne koncepcje mechanizmw obronnych.
1.

Psychoanalityczne koncepcje mechanizmw obronnych.

Termin mechanizmy obronne wywodzi si z koncepcji psychoanalitycznej Z.

Freuda, ktry uywa pocztkowo okrelenia obrona dla opisania walki EGO z bolesnymi
lub zbyt trudnymi dla jednostki mylami lub uczuciami. Nastpnie pisa o wyparciu jako
podstawowej, oglnej tendencji obronnej. Wyparciu, czyli zepchniciu do niewiadomoci,
ulegaj nieakceptowane przejawy popdu seksualnego. W kolejnych pracach stwierdzi, e
wypierane s rwnie impulsy agresywne. Lk rwnie uwaa za skutek dziaania wyparcia.
W pracach po 1926 roku Freud uzna lk za przyczyn uruchomiania mechanizmw
obronnych ) "Ego aby unikn lku, niebezpieczestwa, nieprzyjemnoci, stosuje rozmaite
metody. Te metody nazywamy mechanizmami obronnymi. Wyrni te wiksz ilo
mechanizmw obronnych, wychodzc z zaoenia, e treci ktre zostay usunite do
niewiadomoci przez podstawowy mechanizm obronny wyparcie mog znajdowa ujcie
w postaci regresji, reakcji upozorowanych (reaction formation), anulowania swoich dziaa,
izolacji, identyfikacji, zwracania popdu przeciwko sobie, odwrcenia oraz sublimacji.
Gwnym czynnikiem wyzwalajcym procesy obronne jest lk. S one uruchomiane gdy
niemoliwe jest pogodzenie impulsw, popdw pyncych z ID, z normami spoecznymi,
kulturowymi, narzucanymi przez SUPEREGO. Charakterystyczn cecha mechanizmw
obronnych jest ich dziaanie bez udziau wiadomoci - czowiek nie zdaje sobie sprawy, e
je uruchamia. Ich funkcjonowanie moe polega na negowaniu, faszowaniu lub
znieksztacaniu rzeczywistoci.
Kontynuatork koncepcji funkcjonowania mechanizmw obronnych wedug Z. Freuda
bya jego crka Anna Freud. Dokonaa analizy, klasyfikacji i opisaa przyczyny pojawiania si
mechanizmw obronnych. Za podstawowe uznaa wyparcie. Polega ono na wycofaniu lub
wyrzuceniu ze wiadomoci pewnej myli lub uczucia. Jest to najsilniej lub najskuteczniej
dziaajcy mechanizm obronny. Prawdopodobnie pozostae mechanizmy obronne jedynie
uzupeniaj, podtrzymuj prac wyparcia. Mechanizmy obronne pojawiaj si w miar
rozwoju osobowoci. Kiedy ID i EGO s wyranie rozgraniczone, czyli kiedy wiadomo co
mieci si w wiadomoci a co poza jej zasigiem, pojawia si mechanizm wyparcia. Gdy
EGO potrafi odrni si od otaczajcego go wiata moe pojawi si mechanizm projekcji.
Wiadomo wwczas jakie stany EGO rzutowane s na otaczajc ja rzeczywisto. Aby mg
pojawi si mechanizm obronny sublimacji czyli "przemieszczenia popdowego celu w
zgodzie z wyszymi wartociami spoecznymi, musi istnie SUPEREGO, ktre bdzie
informowa o wyszych wartociach spoecznych. S tez mechanizmy obronne, ktrych
pojawianie si nie jest jednoznacznie wyjanione : regresja, odwrcenie, zwrcenie popdu
przeciwko sobie.
Wedug A. Freud celem dziaania wszystkich mechanizmw obronnych jest ochrona
EGO. Mechanizmy obronne uruchamiaj si w obronie przed lkiem oraz w sytuacji
wystpowania dwch przeciwstawnych impulsw. Lk moe by wywoany trzema

przyczynami: nakazami SUPEREGO; rzeczywistym zagroeniem pyncym ze wiata

zewntrznego; dziaaniem popdw. EGO boi si popdw, poniewa boi si SUPEREGO,
stosowane przez EGO mechanizmy obronne wywoane s lkiem przed SUPEEGO.
Zaspokajanie pragnie popdowych mogoby spowodowa kar i std mechanizmy obronne
uruchamiane s ze strachu przed kar. Trzecia przyczyn powstawania lku jest odczuwany
przez EGO napr impulsw popdowych. Mechanizmy obronne pojawiaj si gdy EGO
opuszczone prze SUPEREGO, samo musi si broni przed popdami. We wszystkich
trzech przypadkach EGO broni si przed lkiem.
Mechanizmy obronne uruchamiaj si nie tylko w celu obrony przed lkiem lecz
rwnie w sytuacjach konfliktowych gdy pojawiaj si dwie przeciwstawne tendencje np.
bierno aktywno. Rol mechanizmw obronnych jest tu dopuszczenie do gosu
waciwego impulsu lub doprowadzenie do sytuacji kompromisu.
Przedstawicielka neoopsychoanalizy Karen Horney uwaa rwnie, e czowiek
stosuje mechanizmy obronne w celu obrony przed lkiem. Utrwalaj si one jako okrelone
schematy reagowania i, utrudniajc prawidowe funkcjonowanie osobowoci, prowadz do
wytwarzania nowych mechanizmw obronnych. W ten sposb powstaje bdne koo
neurotycznej obrony przed lkiem. Horney wskazuje na cztery gwne sposoby ucieczki
przed lekiem: racjonalizacja, zaprzeczanie, odurzanie, unikanie.
Racjonalizacja zamiana leku w racjonalny strach, co zmniejsza poczucie bezradnoci wobec
irracjonalnego lku.
Zaprzeczanie istnienie lku moe pojawia si w postaci wymazania go ze wiadomoci
uwidaczniaj si wwczas fizjologiczne symptomy lku i oglne poczucie niepokoju.
Zaprzeczanie moe tez przybra posta wiadomego przezwycienia lku co przejawia si
np. podejmowaniem brawurowych dziaa.
Odurzanie to wiadome i dosowne zaywanie narkotykw lub picie alkoholu,
oszaamianie si prac, yciem towarzyskim itp.
Ostatni z wymienionych przez K. Horney mechanizmw ucieczki przed lkiem to unikanie
myli, uczu, de i sytuacji mogcych wywoa lk.
We wspczesnych koncepcjach psychoanalitycznych zwraca si uwag na rnorodne
role jakie mog peni mechanizmy obronne w subie EGO.
1. Broni EGO przed niebezpiecznymi impulsami instynktowymi i konfliktami
psychicznymi.
2. Niektre z nich pomagaj w radzeniu sobie (coping) z rzeczywistoci.
3. Takie mechanizmy obronne jak wypieranie czy zaprzeczanie chroni przed realistyczn
( zbyt obciajc) ocen sytuacji trudnej.
4. Odgrywaj tez rol w radzeniu sobie w chorobach zagraajcych yciu lub terminalnych :
lk przeradza si w strach zwizany z chorob, dziki czemu napicie zostaje zredukowane.
2. Mechanizmy obronne w wietle teorii uczenia si
Jedn z waniejszych teorii uczenia si jest teoria J. Dollarda i N. Millera.
Przyjmowali oni, e zachowanie czowieka jest wyuczone. Akcentowali bardziej rol uczenia
si ni czynnikw rodzonych w wyjanianiu zachowania czowieka. Podobnie tumaczyli

tworzenie si cech osobowoci. W swojej teorii posugiwali si czterema podstawowymi

pojciami: popdu, sygnau, reakcji i wzmocnienia. Popdem jest kady bodziec, ktry
popycha do dziaania. Istniej popdy pierwotne wrodzone np. bl, zimno, podniecenie
seksualne, oraz wtrne wyuczone, ktre s nabywane na podou popdw wrodzonych.
Sygna jest bodcem, ktry decyduje o rodzaju reakcji. Reakcja jest odpowiedzi na sygna,
ale bodcem popychajcym jednostk do reakcji jest sygna. Wzmocnienie jest to kade
specyficzne zdarzenie, ktre zwiksza si tendencji do powtrzenia reakcji.
Te cztery podstawowe elementy teorii posuyy autorom do opisania funkcjonowania
osobowoci. Natomiast o ksztacie owej struktury decyduj nawyki. Nawyki to wg. tych
autorw s to wyuczone skojarzenia bodca (sygnau) z reakcj. O tym jakie nawyki bd
charakterystyczne dla danej jednostki, decyduj warunki, w jakich owe nawyki byy
wyuczone.
Jak w wietle teorii Dollarda Millera funkcjonuj mechanizmy obronne? Autorzy
wyrniaj mechanizm wypierania i tumienia. Mwi take o przeniesieniu.
Wyparcie oznacza automatyczn tendencje do zaprzestania mylenia i do unikania
wspomnie . Nie podlega ono kontroli sownej.
Stumienie rwnie oznacza zaprzestanie mylenia i unikanie wspomnie, jednak
wywouje ono bodce werbalne i dlatego moe by selektywne i atwo odwracalne. Zarwno
wypieranie jak i stumienie podlegaj procesom uczenia si. Bardzo silnym popdem, ktry
atwo wie si z nowymi sygnaami w procesie uczenia si, jest strach i dlatego odgrywa on
wana rol w wypieraniu. Strach i jego pochodne, jak poczucie winy, wstyd, odraza, najsilniej
motywuj wypieranie. Zaprzestanie mylenia dotyczy zazwyczaj bodcw wywoujcych
strach i powoduje redukcje popdu strachu. Z kolei redukcja strachu jest silnym
wzmocnieniem dla reakcji zaprzestania mylenia; czowiek ma tendencj do tego aby przesta
myle zanim dojdzie do wspomnienia o traumatycznym wydarzeniu. Wyucza si unikania.
Autorzy wyrniaj trzy sposoby wypierania popdu:
1. Hamowanie reakcji werbalizujcej popd np. czowiek moe by podniecony
seksualnie, ale nie nazywa tego stanu odpowiednimi sowami.
2. Hamowanie reakcji wytwarzajcych popd ( np. strachu), a tym samym
zlikwidowanie popdu. Np. reakcja konkurencyjn dla strachu moe by
przyjemno jedzenia.
3. Hamowanie reakcji poredniczcych w wywoywaniu popdu np. podniecenie
seksualne wywoywane jest mylami. Zahamowanie myli wpywa na
zredukowanie popdu.
Trzem powyszym typom wypierania odpowiadaj trzy typy tumienia.

4. Poznawcze koncepcje mechanizmw obronnych

Autorzy tego nurtu przyjmuj, e formy zachowania zale nie tyle od samych
dziaajcych bodcw, ile od rozumienia ich funkcji, czyli poznawczego odzwierciedlenia
sytuacji przez podmiot. Zwracaj uwag na formalne aspekty funkcjonowania umysu
(niezgodno poznawcza, szeroko kategorii, abstrakcyjno i konkretno struktur

poznawczych, zoono poznawcza itd.). Teorie poznawcze nie tworz jednolitego systemu,
dlatego te mechanizmy obronne ujmowane s bardzo rnorodnie.
Zdaniem psychologw poznawczych, mechanizmy obronne wywoane s
zewntrznymi sytuacjami zagroenia, czyli rnego rodzaju stresorami, lub sytuacjami
trudnymi (bl, deprywacja, konflikty motywacyjne, zagroenie, utrudnienie, nowe sytuacje i
zaskakujce). rdem mechanizmw obronnych jest rozbieno poznawcza, a ich zadaniem
jest przywracanie zgodnoci poznawczej lub optymalnej rozbienoci. Rozbieno
poznawcza powoduje przykre napicia emocjonalne. Funkcj mechanizmw obronnych jest
redukcja nieprzyjemnych stanw emocjonalnych. Taka koncepcj mechanizmw obronnych
prezentuje midzy innymi M. Kofta, Kolaczyk, Grzegoowska, E.Ncka. W tym zakresie
najwicej pracowaa Grzegoowska, ktra ujmuje mechanizmy obronne jako specyficzny
rodzaj procesw poznawczych i w rozbienoci poznawczej upatruje rda mechanizmw
obronnych. Wyjania ich funkcjonowanie posugujc si teoria aktywacji Greyaa i Hebba.
Odwoujc si do teorii aktywacji, przyjmuje nastpujce zaoenia: 1. Dla
prawidowego funkcjonowania potrzebny jest czowiekowi optymalny poziom aktywacji.
2.Potrzebny jest take w miar stay dopyw informacji podtrzymujcych istniejce struktury
osobowociowe. 3. Rozbieno midzy informacjami zakodowanymi w mzgu a
informacjami napywajcymi aktualnie do struktur poznawczych powoduje powstawanie
emocji i motywacji do przywrcenia stanu optymalnego. Stanem optymalnym moe by
moe by brak rozbienoci lub pewien optymalny poziom rozbienoci. 4.Emocje dodatnie
powinny wystpowa wtedy, gdy podmiot antycypuje redukcj rozbienoci do stanu
optymalnego. Ujemne za wtedy, gdy antycypuje wzrost rozbienoci midzy stanem
faktycznym a podanym lub oczekiwanym. Jedn z emocji odczuwanych w tym ostatnim
przypadku bdzie lk.
Grzegoowska traktuje mechanizm obronny jako regulator poziomu aktywacji.

4. Strukturalna koncepcja mechanizmw obronnych (R. Plutchika, H. Kellermana i

H. Contea).
Koncepcja ta wywodzi si z modelu emocji wg. R. Plutchika. Wyodrbnia on 8
podstawowych, pierwotnych emocji. S one dwubiegunowe. Wg. Plutchika
mechanizmy obronne s niewiadomymi sposobami, za pomoc ktrych jednostka
rozwizuje konflikty emocjonalne. I w tym sensie mona uwaa, e mechanizmy
obronne wywodz si z emocji. Wsplnym elementem, wystpujcym we wszystkich
rodzajach konfliktw emocjonalnych jest strach. Poszczeglne mechanizmy obronne
s regulatorami odpowiadajcych im emocji; kadej z omiu wyrnionych emocji
odpowiada okrelony mechanizm obronny. Np. smutkowi kompensacja; wstrtowi
projekcja; radoci reakcja upozorowana. Wg. tych autorw mechanizmy obronne
dziaaj poza wiadomoci czowieka.
Klasyfikacje mechanizmw obronnych
Jednym z najczciej stosowanych podziaw jest wyodrbnienie dojrzaych i
niedojrzaych mechanizmw obronnych. Stopie dojrzaoci wydaje si odgrywa
wan rol w funkcjonowaniu osobowoci. Zazwyczaj uwaa si , e niedojrzae

mechanizmy obronne to te, ktre pojawiaj si we wczesnych etapach rozwoju, a

dojrzae w pniejszych. Niedojrzae mechanizmy obronne nazywa si
prymitywnymi. Zalicza si do nich wypieranie, zaprzeczanie istnienia czego,
regresja, bierna agresywno, konformizm, izolacj. Dojrzae pochodz z wyszych
etapw rozwoju osobniczego i s to: racjonalizacja, projekcja, kompensacja,
intelektualizacja, sublimacja, antycypacja przyszych trudnoci.
Rola mechanizmw obronnych w funkcjonowaniu osobowoci
Przedstawiciele wszystkich wymienionych kierunkw mwi, e podstawow
funkcj mechanizmw obronnych jest obrona przed lkiem i jego pochodnymi:
strachem, poczuciem winy, wstydem, odraz. Podstawowym zadaniem mechanizmw
obronnych jest chronienie osobowoci przed negatywnymi uczuciami oraz
utrzymywanie pozytywnego obrazu siebie. Umoliwiaj lepsze przystosowanie,
chronic czowieka przed szkodliwymi ekspresjami impulsw seksualnych,
agresywnych, ekshibicjonistycznych. Umoliwiaj kompromisowe formy
zaspokajania tych impulsw i stanowi dla nich klap bezpieczestwa. Broni
dobrego obrazu siebie w sytuacji dysonansu poznawczego midzy mniemaniem o
sobie a napywajcymi informacjami. Tym samym dziaanie mechanizmw obronnych
sprzyja integracji osobowoci i uatwia relacje interpersonalne jednostki.
Gdy jednak mechanizmy obronne dziaaj zbyt silnie, ich skutki mog by
niekorzystne. Dua cz energii zuywana jest wwczas na obron zamiast na rozwj
osobowoci. Zachowanie staje si przesadnie sztywne. Ich dziaanie moe
doprowadzi do bdnego koa; uruchamianie zbyt silnych mechanizmw
obronnych stwarza trudnoci w funkcjonowaniu jednostki i powoduje uruchamianie
nastpnych. Dochodzi w ten sposb do wytworzenia si neurotycznego stylu ycia.
Zbyt silne mechanizmy obronne upoledzaj tez wgld w siebie. Czowiek nie
jest zdolny do realnej oceny samego siebie, celowoci i skutecznoci swego dziaania.
Jego obraz siebie staje si wyidealizowany a dziaania pozbawione krytycyzmu.
Podsumowanie rnych koncepcji mechanizmw obronnych (folia)
Wybrane metody badania mechanizmw obronnych
Wedug strategii psychometrycznej na bazie Wieloobjawowego Inwentarza
Osobowoci (MMPI) w oparciu o skale kontrolne skonstruowano Inwentarz do
pomiaru mechanizmw obronnych. Skale kontrolne MMPI apriori uwaa si za miary
jakiej formy obronnoci. Szczeglnie dotyczy to skal L i K.
Skala L zostaa skonstruowana w celu wykrycia wiadomych prb oszukiwania w
tecie, czyli miaaby pozbawia mocy diagnostycznej testu. Na tej podstawie mona
postulowa, e tendencja do wiadomego znieksztacania wynikw w tecie jest
przejawem gbszej tendencji obronnej tkwicej w osobowoci czowieka i
polegajcej na zaprzeczaniu niepodanym waciwociom osobowoci.
Z kolei twrcy skali K tj. Meehl i Hathaway (1956) wyszli z zaoenia, e
ludzie rozwizujcy test mog przejawia dwie odmienne postawy obrony lub
nadmiernego samokrytycyzmu, co ma istotny wpyw na wynik testu. Tendencje takie
mog by wiadome lub niewiadome. Skala K ma na celu wychwycenie bardziej
niewiadomych tendencji do obronnego zaprzeczania versus nadmiernego
samokrytycyzmu.

Mniej znane konstrukcje do badania mechanizmw obronnych to Skala lku

wyparcia Welsha, Skala Jawnego Niepokoju Obronnoci Millimeta ; Skala
Aprobaty Spoecznej Grownea i Marlowea; Skala Pomiaru Mechanizmw
Obronnych i Zaradczych skonstruowana przez Haan.
Najbardziej znany jest Inwentarz Mechanizmw Obronnych ( Defense
Mechanism Inventory) G.C. GLESERA i D. IHILEVICHA. Powsta w 1969 roku.
Podstaw do skonstruowania inwentarza stanowio zaoenie, e gwn funkcj
mechanizmw obronnych jest rozwizywanie konfliktw pomidzy tym co jednostka
spostrzega a jej zinternalizowanym systemem wartoci. Reakcje ego na sytuacje
konfliktowe mog polega na atakowaniu, znieksztacaniu albo selektywnym
niedostrzeganiu pewnych aspektw wewntrznego lub zewntrznego wiata.
Autorzy wyrnili 5 gwnych mechanizmw obronnych, ktre stanowi skale testu:
1. Agresja wobec obiektu ( Turning against Object TAO);
2. Projekcja ( Projection P);
3. Odwoywanie si do zasad ( Principalization PRN);
4. Zwracanie si przeciwko sobie ( Turning against Self TAS);
5. Odwrcenie ( Reversal REV).
W skad kadej skali testw wchodzi kilka mechanizmw obronnych.
Autorzy nie odwouj si wyranie do adnej koncepcji teoretycznej mechanizmw
obronnych, niemniej jednak zaoenia odnonie tej metody bliskie s koncepcji
poznawczej mechanizmw obronnych.
Ad.1. W skad TAO obok rozwizywania konfliktu przez atakowanie, mona zaliczy
take identyfikacj z agresorem i przemieszczenie. Zmiana roli z atakowanego w
atakujcego zmniejsza lk. Z identyfikacj mamy do czynienia wtedy, gdy jednostka
przyjmuje za swoje ( nie zdajc sobie z tego sprawy) elementy sposobw zachowania
ludzi silnych, wadczych, obdarzonych prestiem.
Przemieszczenie z kolei polega na tym, e emocja jest przesuwana, odksztacana i
przekierunkowywana z siebie na zastpczy obiekt zewntrzny, a tym samym jednostka
unika lku, poczucia winy czy wiadomoci wewntrznego rda konfliktu.
Rozadowanie nastpuje na obiekt mniej zagraajcy ( dziecko zamiast rozadowa
agresj na matce niszczy zabawk).
Ad.2. Projekcja przypisywanie innym ludziom tych cech, ktrych osoba nie
akceptuje u siebie. Niewiadomie rzutuje si niepodane cechy i wady na innych.
Projekcja zmniejsza lk i poczucie winy i wpywa na wzrost samooceny.
Ad.3. Odwoywanie si do zasad- PRN jest to radzenie sobie z konfliktem przez
odwoanie si do oglnej zasady , idei, co powoduje oddzielenie zdarzenia, myli od
kontekstu emocjonalnego i tumienie emocji. Do tej grupy nale mechanizmy
intelektualizacji, izolacji, racjonalizacji. Zajmowanie si przykrym problemem na
poziomie intelektualnym pozbawia ten problem przykrej emocjonalnej otoczki. Z
kolei izolacja to proces oddzielenia uczu od zachowa (psycholog izoluje si od
emocjonalnego kontekstu przey pacjenta). Racjonalizacja natomiast nastpuje
wtedy, gdy prbujemy sobie dobudowa ideologi do dziaa niezgodnych z
aprobowanymi wzorcami zachowania. Jednostka dobiera sobie takie motywy ktre
pozwalaj jej utrzyma pozytywny obraz siebie i zmniejszy jej napicie emocjonalne.

Ad.4. Zwracanie si przeciwko sobie kategoria ta obejmuje rne formy a do

masochizmu i autosadyzmu czyli kierowaniu tendencji destrukcyjnych na samego
siebie.
Ad. 5. Odwrcenie konflikt zostaje rozwizany przez neutralne lub pozytywne
ustosunkowanie si do obiektu bdcego rdem frustracji. Ujawnia si to przez
odwrcenie, zaprzeczanie, negacj, wyparcie. Odwrcenie dotyczy moe emocji,
postaw, celw, nastroju. Zaprzeczanie odnosi si do istnienia czego co wyzwala
przykre napicie emocjonalne (nie ma to odzwierciedlenia w wiadomoci ), natomiast
przy negacji istnieje takie odzwierciedlenie. Reakcja upozorowana wytwarzanie
postawy przeciwnej w stosunku do rzeczywistych uczu w stosunku do obiektu.
Uczucia i tendencje bdce wytworem reakcji upozorowanej charakteryzuj si
przesad, s uporczywe, sztywne ( np. nadmierna usuno jako reakcja upozorowana
egoizmu; nadmierna grzeczno jako reakcja upozorowana agresji.
Inwentarz Mechanizmw Obronnych bada nasilenie owych piciu grup mechanizmw
obronnych (opisa dokadniej Inwentarz o ile bdzie taka potrzeba ze strony
studentw).
Inwentarz ten ma skomplikowan form, dug instrukcj i dugi czas
rozwizywania stanowi uciliwo. Brak jest polskich bada nad trafnoci tej
metody. Ma jednak zalety pozwala wyodrbni grupy mechanizmw obronnych a
nie tylko tendencj do nastawie obronnych. Uzyskuje si wskaniki liczbowe
poszczeglnych mechanizmw obronnych, co uatwia interpretacj.

Kwestionariusz STYLE YCIA Life Style Index (LSI)

R. Plutchika, H. Kellermana, H.R. Contea.
Life Style Index opiera si na strukturalnej koncepcji emocji wedug Plutchika,
Kellermana i Contea. Autorzy tej koncepcji przyjli wystpowanie omiu
podstawowych emocji : rado, akceptacja, strach, zdziwienie, smutek, wstrt, zo,
oczekiwanie. Kadej z emocji przypisali jeden mechanizm obronny. Mechanizmy
obronne wg. nich dziaaj niewiadomie i su rozwizywaniu konfliktw
emocjonalnych.
Oryginalny kwestionariusz skada si z 97 stwierdze. Polskiej adaptacji
kwestionariusza dokonaa M. Foltyn Goszczyska w 1982 roku. W ostatecznej
wersji znalazo si 70 stwierdze.
Kwestionariusz skada si z 8 skal, reprezentujcych osiem mechanizmw obronnych:
A Zaprzeczanie (De)
B - Wyparcie (Rp)
C - Regresja ( Rg)
D - Kompensacja (Co)
E - Projekcja ( Pr)
F - Przemieszczenie (Dp)
G Intelektualizacja ( In)

H - Reakcja upozorowana ( Rf).

( Poda studentom przykady stwierdze dla poszczeglnych skal).
Zaleta tej metody jest prosta i krtka forma kwestionariusza, jak rwnie moliwo
okrelenia zarwno wystpowania poszczeglnych (omiu), jak i oglnego nasilenia
mechanizmw obronnych.
Jeszcze inna metoda jest DMT ( Defense Mechanism Test) opracowany przez
KRAGHA (1960) i rozwinity przez NEUMANA w 1978 roku i rozwijany przez
Kragha i wsp. do pnych lat dziewidziesitych. Jest to test projekcyjny, w ktrym
prezentuje si obrazy (jako dystraktory) za pomoc tachistoskopu. Czas ekspozycji
jest krtki, zautomatyzowany. Gwnym zaoeniem tej metody jest to, e aktywno
obronna wyzwalana jest przez obrazki, na ktrych przedstawiane s osoby gwne
cznie z osobami peryferyjnymi, ktre istotnie zagraaj osobie gwnej. Mierzy si
subiektywny aspekt percepcji tak jak w technikach projekcyjnych (obrazki s
zamazane, postaci gwne i peryferyczne). Odpowiedzi interpretowane s w terminach
mechanizmw obronnych. Interpretacja ma charakter psychoanalityczny. Metoda ta
znalaza zastosowanie w krajach skandynawskich i w Anglii, gwnie w siach
zbrojnych. Test DMT bada nastpujce mechanizmy obronne: wyparcie, izolacj,
negacje, odwracanie, identyfikacje z agresorem, regresj.