Autor:

Andrzej Kidyba

Tytu:

Handlowe spki osobowe.

Ksik t dedykuj mojej onie Dorocie
WYKAZ SKRTW

Akty prawne
k.c. - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)
k.h. - rozporzdzenie Prezydenta RP z dnia 27 czerwca 1934 r. - Kodeks handlowy (Dz.U. Nr
57, poz. 502 ze zm.)
k.p. - ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze
zm.)
k.p.c. - ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postpowania cywilnego (Dz.U. Nr 43,
poz. 296 ze zm.)
k.r.o. - ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze
zm.)
k.s.h. - ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. - Kodeks spek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz.
1037 ze zm.)
pr.upad. i nap. - ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadociowe i naprawcze (Dz.U.
Nr 60, poz. 535 ze zm.)
ustawa o KRS - ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (t.j. Dz.U.
z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.)
Periodyki
Dz.U. - Dziennik Ustaw
Eduk.Praw. - Edukacja Prawnicza
KSP - Krakowskie Studia Prawnicze
KPP - Kwartalnik Prawa Prywatnego
Mon.Pod. - Monitor Podatkowy
Mon.Praw. - Monitor Prawniczy
NP - Nowe Prawo
OG - Orzecznictwo Gospodarcze
OSN - Orzecznictwo Sdu Najwyszego
OSP - Orzecznictwo Sdw Polskich
PiP - Pastwo i Prawo
PPH - Przegld Prawa Handlowego
Prok. i Pr. - Prokuratura i Prawo
Pr.Sp. - Prawo Spek
PS - Przegld Sdowy
PUG - Przegld Ustawodawstwa Gospodarczego
RPEiS - Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
Inne
KRS - Krajowy Rejestr Sdowy
PKD - Polska Klasyfikacja Dziaalnoci
Wykaz najczciej powoywanych komentarzy do kodeksu spek handlowych
Kodeks, 2001 - J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popioek, W. Pyzio,
Kodeks spek handlowych. Komentarz, pod red. K. Kruczalaka, Warszawa
Kodeks, 2001, 2002, 2003 - S. Sotysiski, A. Szajkowski, A. Szumaski, J. Szwaja, Kodeks

spek handlowych, t. I, II, III i IV, Warszawa

Kodeks, 2006 - A. Kidyba, Kodeks spek handlowych, t. I: Komentarz do artykuw 1-300
k.s.h., t. II: Komentarz do artykuw 301-633 k.s.h., wyd. IV, Krakw 2006
Komentarz. Spka z o.o. - J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz,
Komentarz do Kodeksu spek handlowych. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci,
Warszawa 2001
Komentarz. Spki osobowe - J.P. Naworski, K. Strzelczyk, T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz,
Komentarz do Kodeksu spek handlowych. Spki osobowe, Warszawa 2001
WSTP
Niniejsze opracowanie jest odpowiedzi na zapotrzebowanie kompleksowego
opracowania dotyczcego spek osobowych. Brak do tej pory byo cznego omwienia
wszystkich spek osobowych w sposb odbiegajcy od komentarzowego czy
podrcznikowego. Spki osobowe byy ograniczone w praktyce do spki jawnej, a od 1991 r.
- bez odniesienia rynkowego - do spki komandytowej. Wejcie w ycie kodeksu spek
handlowych wizao si z wprowadzeniem dwch nowych typw spek osobowych, tj. spki
partnerskiej i spki komandytowo-akcyjnej. Dlatego te opracowanie niniejsze odbiega
swoim kontekstem od dotychczasowych.
Praca zostaa przygotowana jako pewna cao. Oznacza to, e zamiarem Autora nie
byo odrbne odniesienie poszczeglnych spek, niezalenie od siebie, ale prba znalezienia
pewnych punktw wsplnych dla spek osobowych. Rwnie w zwizku z zamiarem
uniknicia powtrze zastosowano technik odesa. Przede wszystkim do rozwaa
dotyczcych spki jawnej. Spka ta stanowi pewien trzon, na ktrym budowane s - jednak
jako zupenie odrbne typy spek - inne konstrukcje spek osobowych. Uzasadnieniem
przyjtej techniki jest uregulowanie art. 86, 102 i 126 k.s.h., ktre nakazuj odpowiednie
stosowanie - w zakresie nieuregulowanym - przepisw o spce jawnej, a w ostatnim
przypadku rwnie przepisw o spce akcyjnej. W ten sposb ograniczona zostaa objto
pracy, usunite zostay zbdne powtrzenia. Niektre kwestie zostay wiadomie
powtrzone, ale tylko tam, gdzie byo to konieczne dla penego obrazu danej instytucji.
Ksika ta stanowi dla mnie, jej Autora, pewne podsumowanie wasnych bada nad
spkami osobowymi. Dlatego te maj miejsce czste odniesienia do moich prac
publikowanych na temat spek osobowych. Dotyczy to Kodeksu spek handlowych.
Komentarz (t. I i II, Krakw 2006), wspautorskiego komentarza (pod red. K. Kruczalaka,
Warszawa 2001), podrcznika Prawo handlowe (Warszawa 2006) oraz monografii Atypowe
spki handlowe (Krakw 2006). Ma to w szczeglnoci te miejsce przy omwieniu tematyki
spki komandytowej, ktrej powiciem monografi
Status prawny komandytariusza
(Bydgoszcz 2000) i kilkanacie artykuw. Si rzeczy uwagi zawarte w tej czci s
odwzorowaniem pogldw przyjtych w tych pracach.
Ograniczona formua objtociowa pozwolia tylko w okrojonym zakresie wykorzysta i
zaprezentowa pogldy doktryny. Std wikszo zaprezentowanych uwag ma charakter
prezentacji pogldw Autora. Niniejsze opracowanie otwiera seri Biblioteki Prawa Spek,
ktra zostaje uzupeniona o pozycje dotyczce spki z ograniczon odpowiedzialnoci,
akcyjnej i procesw transformacyjnych.
Przygotowanie drugiego wydania tej pracy nie byoby moliwe, gdyby nie wysiek
naukowy, pomoc i uwagi moich wsppracownikw: dr. Grzegorza Koziea oraz mgr Dominiki
Nowak, za co chc im serdecznie podzikowa.
Lublin, lipiec 2006 r.
Prof. zw. dr hab. Andrzej Kidyba
TYTU I.
SPKA JAWNA
Cz 1.

Zagadnienia podstawowe
Rozdzia 1.
Istota spki jawnej
1.
Pojcie spki jawnej
Definicja spki jawnej zawarta jest w art. 22 1 k.s.h. Rni si ona od poprzednio
obowizujcej na gruncie kodeksu handlowego, okrelonej w art. 75 1 k.h. Zgodnie z
aktualnym brzmieniem spk jawn jest spka osobowa, ktra prowadzi przedsibiorstwo
pod wasn firm, a nie jest inn spk handlow. W przypadku regulacji art. 75 1 k.h.
spka jawna bya spk, ktra prowadzia we wsplnym imieniu przedsibiorstwo
zarobkowe w wikszym rozmiarze, a nie bya inn spk handlow. Uwypuklone zostay
nieco inne elementy istotne dla przyjcia, e mamy do czynienia ze spk jawn. Naley
pamita, e wobec uchylenia pojcia "przedsibiorstwo prowadzone w wikszym rozmiarze"
przyj naleao, e spk jawn bya kada spka, ktra prowadzia dziaalno w formie
przedsibiorstwa, a nie bya inn spk handlow (W. Opalski, Spka jawna, PPH 1995, nr 7,
s. 27 i n.). W przepisie kodeksu spek handlowych zawierajcym definicj spki jawnej
znajduje si dodatkowo 2, ktry reguluje zagadnienie odpowiedzialnoci wsplnikw za
zobowizania spki. Wydaje si jednak, e zagadnienie to nie naley do elementw definicji,
a jedynie stanowi okrelon cech jej funkcjonowania. W przeciwnym razie definicja spki
jawnej musiaaby by skonstruowana na podobiestwo definicji spki komandytowej (art.
102 k.s.h.) czy komandytowo-akcyjnej (art. 125 k.s.h.). Z tego punktu widzenia definicja ta
wskazujc na pewne istotne cechy podobna jest do definicji spki partnerskiej. Definicja
spki jawnej powinna by rozpatrywana w kontekcie kluczowego dla spek osobowych art.
8 k.s.h., gdy ju na samym pocztku mamy sformuowanie, e jest to spka osobowa, a
istotne cechy tych spek okrelone s w art. 8-10 k.s.h. Z faktu, e jest to spka osobowa,
wynikaj okrelone skutki. Przede wszystkim oznacza to zaliczenie do grupy spek
osobowych, obok spki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej. Trzeba jednak
pamita, e spki te s niejednorodne w swoim charakterze. Z drugiej strony spka jawna
stanowi okrelon o, wok ktrej konstruowane s przepisy dotyczce innych spek
osobowych. Jest ona wic normatywnym wzorcem dla innych typw spek osobowych, ktre
stanowi jednak odrbne typy spek. Znajdujemy tego wyrane potwierdzenie w art. 89,
103 i 126 1 pkt 1 k.s.h., w ktrych nastpuje odesanie do odpowiedniego stosowania
przepisw o spce jawnej. Nie daje to jednak adnych podstaw do twierdzenia, e spki te
s jakkolwiek odmian spki jawnej. S to odrbne typy spek, ktrych cechy szczeglne
nie pozwalaj na takie sformuowanie. Przyjcie okrelonej definicji spki jawnej nie wyjania
wszystkich problemw zwizanych z t konstrukcj. Wydzielenie wsplnych cech spek
osobowych - co pozwoli rwnie na zrozumienie istoty spki jawnej - nie powinno odbywa
si w oderwaniu od rozwiza legislacyjnych. Nie jest wic korzystne tworzenie jakich
doktrynalnych koncepcji cech spek osobowych, zdecydowanie lepsze jest oparcie si o
konkretne przepisy prawa. Nie do koca przydatne bd te ustalenia zwizane z
funkcjonowaniem i definicj spki jawnej na gruncie kodeksu handlowego. W zwizku z tym
ciekawe moe by przypomnienie cech przyjmowanych na gruncie poprzedniego stanu
prawnego i dostrzeenie nieadekwatnoci do obecnych stosunkw. W doktrynie mona byo
spotka pogld, e spki osobowe charakteryzuj si nastpujcymi cechami: trwaoci
skadu osobowego wsplnikw; tym, e wsplnicy prowadz sprawy spki bezporednio i
korzystaj z rwnych praw i obowizkw; majtek spki naley wsplnie do wszystkich
wsplnikw; za zobowizania spki wsplnicy odpowiadaj nie tylko majtkiem wniesionym,
ale rwnie majtkiem osobistym (M. Jakubek, R. Skubisz (w:) M. Jakubek, A. Jakubecki, A.
Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Zarys prawa spek, Lublin 1992, s. 14). Definicja ta zostaa
zmieniona bardzo istotnie, na co wskazywano ju w literaturze (M. Asanowicz, Elementy

konstrukcyjne osobowych spek handlowych, Pr.Sp. 2000, nr 5, s. 26 i n.). Naley jednak te

uwagi uzupeni i skorygowa. Aktualnie spki osobowe nie musz charakteryzowa si
trwaoci skadu osobowego wsplnikw, w zwizku z rozwizaniem przyjtym w art. 10
k.s.h., umoliwiajcym przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika na inn osob (G.
Kozie, Przesanki przenoszalnoci ogu praw i obowizkw wsplnikw w handlowych
spkach osobowych, PPH 2003, nr 11, s. 35 i n.). Wsplnicy nie musz korzysta z rwnych
praw i obowizkw, bowiem wikszo norm regulujcych wanie t sfer ma charakter
norm wzgldnie obowizujcych, co pozwala na odejcie od tej zasady. Nie ma przeszkd,
aby na przykad w spce jawnej jedni wsplnicy mieli prawo do wikszych zyskw ni inni
itd. Wsplnicy nie musz prowadzi spraw spki bezporednio, gdy na przykad mog
powierzy czciowo te czynnoci na rzecz osb trzecich (wniosek z art. 38 k.s.h.). W
spkach osobowych, rwnie jawnej, moliwe jest ustanowienie quasi-zarzdu spki oraz
czciowe "wyprowadzenie" zarzdzania poza grono wsplnikw. Teza o rwnoci praw i
obowizkw nie znajduje uzasadnienia, co potwierdziy pniejsze badania (m.in. A. Kidyba,
Status prawny komandytariusza, Warszawa 1998). Ukad praw i obowizkw moe by
zmodyfikowany w granicach, jakie okrelaj przepisy, co pozwala waciwie w kadej ze
spek wyrni rne jej modele. Szczeglnie jest to widoczne w spce partnerskiej, gdzie
mona wyobrazi sobie spk zblion do modelu spki jawnej czy do modelu spki z o.o.
Podobnie w spce komandytowej moemy wyobrazi sobie spk zblion do modelu spki
jawnej czy do modelu spki z o.o. Moemy w niej wyrni model: klasyczny, poredni i
dynamiczny, co bdzie zwizane ze stopniem "nasycenia" tej spki elementami spki jawnej
bd korzystaniem z odmiennych nieco rozwiza (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 14).
Potwierdzenie znajduje to rwnie przy spce komandytowo-akcyjnej. Odpowiedzialno
osobista za zobowizania spki rnie ksztatuje si w spkach osobowych. Mona wrcz
stwierdzi, e cech spek osobowych z wyczeniem spki jawnej (i partnerskiej, gdy
zastosowano do wszystkich wsplnikw art. 95 2 k.s.h.) jest zrnicowanie
odpowiedzialnoci wsplnikw. cilejszym okreleniem moe by to, i w spce partnerskiej
(z wyczeniem zastosowania art. 95 2 k.s.h. do wszystkich wsplnikw), komandytowej i
komandytowo-akcyjnej dochodzi w ogle do wyczenia odpowiedzialnoci niektrych
wsplnikw. W spce partnerskiej zwizane jest to z rodzajem zobowiza, w komandytowej
z zaistnieniem okolicznoci, gdy wkad jest rwny lub wikszy od sumy komandytowej
(komandytariusz nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej), a w spce komandytowo-akcyjnej
akcjonariusz w ogle nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej (zob. jednake m.in. art. 134 2
k.s.h., art. 127 4 k.s.h., art. 138 2 k.s.h.). Nie mona nie dostrzec jeszcze innej zmiany w
kontekcie proponowanych w przeszoci definicji, e zmieniy si te zasady
odpowiedzialnoci, poprzez odejcie od odpowiedzialnoci pierwszorzdnej na rzecz
odpowiedzialnoci subsydiarnej (art. 31 1 k.s.h.; J.A. Strzpka, Konsekwencje legislacyjnego
wyodrbnienia osobowych spek handlowych, Pr.Sp. 2001, nr 9, s. 7; K. Wrczycka ,
Dochodzenie roszcze od spki jawnej i jej wsplnikw, PS 2003, nr 6, s. 31 i n.).
W kocu zupenie nieadekwatna jest teza, jakoby majtek spek osobowych objty by
wsplnoci czn. Taka konstrukcja naley ju do przeszoci i niedostrzeganie tej
okolicznoci jest po prostu bdem (tak niesusznie L. Moskwa, Stosunek zewntrzny spki
komandytowej, Pozna 2000, s. 221-222, gdzie Autor twierdzi, e majtek spki
komandytowej dalej naley do wsplnikw jako wsplno czna). Niewtpliwie wymienione
cechy daway asumpt do tego, aby poszukiwa analogii bardziej ze spk cywiln ni choby
komandytow.
Powracajc do omwienia definicji spki jawnej naley na nowo wyjani, co oznacza
obecnie okoliczno, e jest to spka osobowa. Podstawowe konsekwencje przyjcia
wsplnych cech dla spek osobowych, w tym jawnej, wynikaj obecnie z art. 8-10 k.s.h.
Szczeglne znaczenie ma tu art. 8 k.s.h.
Prbujc obecnie zdefiniowa spk osobow - co ze wzgldu na ich zrnicowanie jest
wyjtkowo trudne - naley stwierdzi, e jest to spka majca podmiotowo prawn, ze
zrnicowanym w zalenoci od typu spki modelem praw, obowizkw i odpowiedzialnoci,
ktra w oparciu o wyodrbnienie organizacyjne i majtkowe od wsplnikw prowadzi
przedsibiorstwo pod wasn firm.

Zagadnienie podmiotowoci prawnej spki bdzie szerzej omwione w 5 niniejszego

rozdziau. W tym miejscu naley stwierdzi, e spka jawna jest podmiotem odrbnym od
wsplnikw. Spka ta ma zdolno prawn, zdolno do czynnoci prawnych, a wic moe
nabywa prawa i zaciga zobowizania, ma zdolno sdow (bowiem moe pozywa i by
pozywana) oraz procesow. Moliwo nabywania praw i zacigania zobowiza, pozywania i
bycia pozywanym, nie jest niczym nowym, gdy t kwesti podobnie regulowa art. 81 k.h.
Jednake na wspomniane cechy podmiotowoci spki w kontekcie jej zdolnoci do
czynnoci prawnych naley patrze przede wszystkim z punktu widzenia wyodrbnienia
majtkowego spki od majtku wsplnikw oraz wyodrbnienia organizacyjnego struktury
spki (J.A. Strzpka, Konsekwencje... , op. cit., s. 4 i n.; W. Bucior, Konstrukcja
odpowiedzialnoci wsplnikw za zobowizania handlowej spki osobowej , Pr.Sp. 2002, nr 6,
s. 9 i n.; J. Szwaja, Nowy kodeks spek handlowych, cz. I, Pr.Sp. 2001, nr 1, s. 11-12; S.
Sotysiski, Kodeks spek handlowych. Podstawowe zaoenia, PiP 2000, z. 11, s. 18; J.
Szczotka, Spka jawna, Bydgoszcz-Lublin 2003, s. 29 i n.). Pene podkrelenie odrbnoci
podmiotowej z punktu widzenia kodeksu cywilnego w stosunku do wsplnikw nastpio ju w
art. 8 k.s.h., bdcym lex specialis w stosunku do przepisw kodeksu cywilnego, a
dodatkowo z chwil wprowadzenia art. 331 1 k.c. Atrybuty te pozwalaj zupenie inaczej - z
punktu widzenia ich klasyfikacji podmiotowej - spojrze na spk jawn oraz inne spki
osobowe. Zamknita zostaa wic dyskusja, rwnie poprzez stosown regulacj art. 33 1 1
k.c., co do usytuowania m.in. spek osobowych w systemie uczestnikw obrotu
gospodarczego. Z definicji zawartej w art. 22 1 k.s.h. wynika ponadto konieczno
prowadzenia przedsibiorstwa pod wasn firm. Co prawda nie ma obecnie mowy o
przedsibiorstwie zarobkowym, ale cele te wynikaj z kolei z brzmienia art. 55 1 k.c.
Naley odrni ponadto realizowanie wsplnego celu przez wsplnikw, co odbywa si
przez wniesienie wkadu (oraz gdy umowa spki tak stanowi, przez wspdziaanie w inny
sposb - art. 3 k.s.h.), od celu spki, jakim jest prowadzenie przedsibiorstwa. O problemie
tym bdzie mowa w kolejnym paragrafie. Dziaanie pod wasn firm oznacza, e naley ona
do spki, a wsplnicy nie maj do niej indywidualnych praw. Wpyw na firm spki bd oni
mieli tylko przez gosowanie nad zmian umowy spki. Pod firm spka jawna jako
przedsibiorca wystpuje w obrocie. Firma spki jawnej identyfikuje spk, wpywa na
identyfikacj jej przedsibiorstwa oraz wyrobw i usug przez ni wiadczonych (A. Kidyba,
Kodeks spek handlowych, t. I, Komentarz do art. 1-300 k.s.h., wyd. IV, Krakw 2006, s.
158). Naley take podkreli, e firma nie jest obecnie czci pojcia "przedsibiorstwo" w
znaczeniu przedmiotowym (art. 551 k.c.), ale jest dobrem osobistym indywidualizujcym
spk (zob. T. yznowski, Firma w kodeksie cywilnym, PS 2003, nr 9, s. 64 i n.; J. Sitko,
Firma w wietle przepisw kodeksu cywilnego, PPH 2003, nr 9, s. 26 i n.). O firmie spki
jawnej bdzie szerzej mowa w czci 2, rozdziale 1 niniejszego opracowania. Dodatkowym
elementem zawartym w art. 22 1 k.s.h. jest utrzymanie elementu definicji z kodeksu
handlowego w postaci sformuowania "a nie jest inn spk handlow". Mamy tu wic
swoiste negatywne zdefiniowanie spki osobowej w kontekcie innych spek handlowych.
Wynikaj z tego nastpujce skutki. Jeeli spka handlowa spenia wszystkie cechy
normatywne okrelone dla danego typu spki (osobowej), to wwczas mamy do czynienia z
innym ni spka jawna typem spki. Spka jawna - poprzez domniemanie - wystpi
wwczas, gdy ktra ze spek nie spenia wszystkich kryteriw dla uznania jej za dany typ
spki (inny ni spka jawna), wwczas naley uzna - o ile spenione s wymogi dla spki
jawnej - e mamy do czynienia z t form spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 159; M.
Allerhand, Kodeks handlowy. Komentarz (reprint), t. I, Bielsko-Biaa 1991, s. 126).
2.
Cel i charakter prawny spki jawnej
1. Znaczenie gospodarcze spek jawnych
Spka jawna przeywa swj renesans po skutecznej prbie wyparcia z obrotu spek

cywilnych jako kategorii podmiotowej (zob. E. Kosiski, Podmiotowo spki cywilnej,

Mon.Praw. 2002, nr 12, s. 537; J. Lic, Skutki braku podmiotowoci spki cywilnej prowadzcej
dziaalno gospodarcz, PPH 2006, nr 1, s. 47 i n.). Kilka aktw prawnych, m.in. ustawa z 19
listopada 1999 r. Prawo dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), ustawa z
20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze
zm.) i ustawa z 15 wrzenia 2000 r. Kodeks spek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze
zm.) w rny sposb przyczyniy si do wzrostu zainteresowania spk jawn. W przypadku
pierwszej z wymienionych ustaw art. 2 ust. 3 wyranie stanowi, e za przedsibiorcw
uznaje si take wsplnikw spki cywilnej (a nie sam spk) w zakresie wykonywanej
przez nich dziaalnoci gospodarczej. Z kolei art. 36 ustawy o KRS nie wymienia wrd
przedsibiorcw wpisanych do KRS spki cywilnej. Natomiast z regulacji kodeksu spek
handlowych wynikaj pewne mechanizmy przeksztacenia si w uproszczonym trybie (art. 26
4-6) spki cywilnej wanie w spk jawn. Ponadto po upywie trzyletniego okresu
obowizywania kodeksu spek handlowych, gdy spki z o.o. i akcyjne musiay zrealizowa
pierwszy etap obowizku podwyszenia kapitau zakadowego odpowiednio do 25 000 z i
250 000 z, okazao si, e szereg spek nie byo w stanie wykona tego obowizku. Podobne
problemy dotyczyy wykonania przez spki z o.o. i akcyjne drugiego etapu podwyszenia
(cakowitego) kapitau zakadowego - odpowiednio do kwoty 50 000 z i 500 000 z, w cigu
piciu lat od dnia wejcia w ycie kodeksu spek handlowych (1 stycznia 2001 r.). Czsto w
zwizku z tym wykorzystywane byy przepisy o przeksztaceniu spek z o.o. i akcyjnych
wanie w spk jawn. Okazuje si ona atrakcyjn form prowadzenia dziaalnoci, choby
ze wzgldu na:
1) brak minimum kapitaowego,
2) szerokie moliwoci wnoszenia wkadw niepieninych (dodatkowo w stosunku do
spek kapitaowych usug, pracy, konstytutywnego wniesienia praw niezbywalnych),
3) odpowiedzialno subsydiarn,
4) system opodatkowania wsplnikw, a nie spki (H. Litwiczuk, Opodatkowanie
wsplnikw spek nie majcych osobowoci prawnej, Przegld Podatkowy 2001, nr 7,
s. 3 i n.),
5) moliwoci prowadzenia w sytuacjach dopuszczonych przez ustaw z 29 wrzenia
1994 r. o rachunkowoci (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) uproszczonej
ksigowoci bez obowizku prowadzenia ksig rachunkowych,
6) wydzielenie prowadzonej dziaalnoci,
7) du swobod w ksztatowaniu wzajemnych praw i obowizkw wsplnika,
8) podmiotowo prawn spki.
Przed wejciem w ycie wyej wskazanych ustaw, z ktrych wynikay okrelone
obowizki zwizane z dostosowaniem formy prawnej spki cywilnej w jawn, znaczenie
spki jawnej byo marginalne (funkcjonowao tylko okoo 800 spek).
W wyniku wymuszonych i dobrowolnych przeksztace w spk jawn znaczenie tej
formy prawnej bezsprzecznie wzroso. Szacuje si, e obecnie liczba spek jawnych wynosi
24 141 (dane na koniec grudnia 2005 r.), zblia si do najbardziej popularnej formy spki,
jak jest spka z o.o. Brak jest bada, z ktrych wynikaoby ukazanie znaczenia
gospodarczego spki jawnej ze wzgldu na brane, ktre w tej spce s realizowane. Mona
przyj jednak, e wanie spka jawna, obok przedsibiorcw osb fizycznych
prowadzcych dziaalno gospodarcz indywidualnie, jest najbardziej popularnym
przedsibiorc mikro oraz maym przedsibiorc (zob. art. 104 i 105 ustawy z 2 lipca 2004 r.
o swobodzie dziaalnoci gospodarczej; Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.). Spka jawna jest
przedsibiorc w rozumieniu wszystkich obowizujcych - a definiujcych to pojcie przecie
w sposb rnorodny - przepisw. Nie ma wtpliwoci, e jest ona przedsibiorc
wpisywanym do KRS (art. 36 pkt 2), przedsibiorc w rozumieniu: kodeksu cywilnego (art.
431 k.c.), ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 2), ustawy o ochronie konkurencji
i konsumentw (art. 4 ust. 1), ustawy prawo wasnoci przemysowej (art. 3 ust. 1 pkt 3),
ustawy prawo upadociowe i naprawcze (art. 5 ust. 2), kodeksu postpowania cywilnego
(art. 4792), a take przepisw z zakresu prawa publicznego (m.in. ustawy o swobodzie
dziaalnoci gospodarczej (art. 4 ust. 1), ustawy o cenach - art. 3 ust. 8) i innych. Nie ma tu

miejsca na wskazanie wszystkich cech, jakie spka jawna spenia musi jako przedsibiorca
(por. szerzej A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, Warszawa 2006, s. 16 i n.). Niewtpliwie z
punktu
widzenia
ustawy
o
swobodzie
dziaalnoci
gospodarczej
prowadzenie
przedsibiorstwa przez spk wiadczy o tym, e dziaalno spki jawnej ma charakter
gospodarczy, zarobkowy, prowadzona jest w sposb zorganizowany i cigy. Jest to stosunek
prawny powoany do dziaania staego, a nie jednorazowej transakcji. Wskazane powyej
cechy spki jawnej, ktre stanowi o przyczynach wyboru tej formy prawnej, wi si ze
znaczeniem gospodarczym tej formy prawnej.
2. Cel spki jawnej
Jak to ju zostao stwierdzone, celem spki jest prowadzenie przedsibiorstwa (szerzej A.
Kidyba, Prowadzenie przedsibiorstwa w spkach osobowych jako cecha warunkujca
powstanie spki (w:) Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga pamitkowa dedykowana
Profesorowi Stanisawowi Sotysiskiemu, pod red. A. Nowickiej, Pozna 2005, s. 1081 i n.).
Istnieje cisy zwizek midzy celem wsplnikw a celem spki jawnej, mimo e s one
odmiennie okrelone (art. 3 i art. 22 k.s.h. - zob. J. Szwaja, Nowy kodeks..., op. cit., s. 7 i n.).
Niezalenie od celu zaoenia konkretnej spki oraz wyznaczonej przez wsplnikw metody
jego realizacji, cele spek osobowych s wsplne (tak M. Asanowicz, Elementy
konstrukcyjne..., op. cit., s. 27). Obrany cel spki jest realizowany przez wszystkich
wsplnikw spki i to niezalenie od tego, e poszczeglni wsplnicy wykonywa mog
odmienne obowizki i dziaa w rny sposb (S. Grzybowski, Spki prawa cywilnego a
konstrukcja umowy jako rdo zobowiza, RPEiS 1968, nr 3, s. 75-76). Nawet jeeli
indywidualne cele s rne, to w wyniku podjtych dziaa realizujcych si w podejmowaniu
uchwa i czynnociach reprezentacyjnych, ich efekt kocowy jest czny i dotyczy spki. Od
pojcia "cel wsplnikw" oraz "cel spki" naley odrni pojcie "przedmiot dziaalnoci
spki" (J. Szwaja, Nowy kodeks..., op. cit., s. 7). Celowe prowadzenie dziaalnoci spki
przejawia si w prowadzeniu przedsibiorstwa pod firm spki. Pojcie przedsibiorstwa
wystpuje w kilku znaczeniach. W przeszoci wskazywano na trzy znaczenia pojcia
"przedsibiorstwo": podmiotowe, funkcjonalne i przedmiotowe. W pierwszym przypadku - co
zachowuje aktualno, przedsibiorstwo wystpuje jako podmiot stosunkw prawnych,
podmiot praw i obowizkw w zakresie prawa prywatnego i publicznego. Jest to synonim
pojcia przedsibiorcy. Znaczenie funkcjonalne rozumiane byo jako zawodowe, we wasnym
imieniu, w sposb zorganizowany i cigy, prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w celach
zarobkowych. Gdyby nie doszo do zmian w kodeksie cywilnym w zwizku ze zmian definicji
przedsibiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (art. 55 1 k.c.), moglibymy przyj, e w art.
22 k.s.h. mowa jest o przedsibiorstwie w znaczeniu funkcjonalnym. Jednake po zmianie art.
55 1 k.c. przyj naley, e pojcie znaczenia funkcjonalnego zastpione zostao pojciem
przedsibiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (A. Kidyba, Prawo handlowe , wyd. 7, op. cit.,
s. 31; rwnie J. Szwaja, Pojcie "przedsibiorstwo" w kodeksie spek handlowych. Studia z
prawa prywatnego gospodarczego, Krakw 2003, s. 377 i n.; M. Habdas, Przedsibiorstwo w
znaczeniu przedmiotowym, KKP 2002, z. 2, s. 315 i n.; J. Wido, Przedsibiorstwo w wietle
zmian Kodeksu cywilnego, Mon.Praw. 2004, nr 1, s. 9 i n.). Artyku 55 1 k.c. odnosi si obecnie
do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Tak wic nie ma potrzeby dublowania znacze,
gdy tak czy inaczej dojdziemy do wniosku, e dziaalno w oparciu o zorganizowany zesp
skadnikw niematerialnych i materialnych stanowi prowadzenie dziaalnoci gospodarczej. Z
definicji zawartej w art. 55 1 k.c. wynika, e wyeksponowane s trzy elementy: zorganizowany
zesp skadnikw, o niematerialnym i materialnym charakterze, ktre su do prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej. W przepisie tym wymienione zostay przykadowo nastpujce
skadniki:
1) oznaczenie indywidualizujce przedsibiorstwo lub jego wyodrbnione czci (nazwa
przedsibiorstwa),
2) wasno nieruchomoci lub ruchomoci, w tym urzdze, materiaw, towarw i
wyrobw oraz innych praw rzeczowych do nieruchomoci lub ruchomoci,
3) prawa wynikajce z umw najmu i dzierawy nieruchomoci lub ruchomoci oraz
prawa do korzystania z nieruchomoci lub ruchomoci wynikajce z innych stosunkw

prawnych,
4) wierzytelnoci, prawa z papierw wartociowych i rodkw pieninych,
5) koncesje, licencje, zezwolenia,
6) patenty i inne prawa wasnoci przemysowej,
7) majtkowe prawa autorskie i majtkowe prawa pokrewne,
8) tajemnice przedsibiorstwa,
9) ksigi i dokumenty zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej.
Moemy wic przyj, e w skad przedsibiorstwa wchodz nastpujce grupy praw (A.
Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 33):
- prawa na dobrach niematerialnych: m.in. oznaczenia indywidualizujce, patenty oraz
inne prawa wasnoci przemysowej jak na przykad znaki towarowe, wzory uytkowe i
przemysowe (art. 551 pkt 1 i 6 k.c.), a take majtkowe prawa autorskie i majtkowe
prawa pokrewne (art. 551 pkt 7),
- prawa na dobrach materialnych, tzn. prawa do ruchomoci i nieruchomoci, czyli
wasno i inne prawa rzeczowe (por. art. 551 pkt 2 k.c.),
- prawa obligacyjne wynikajce na przykad z najmu i dzierawy, wierzytelnoci, prawa z
papierw wartociowych (por. art. 551 pkt 3 k.c.),
- prawa wynikajce z decyzji administracyjnych (koncesje, zezwolenia, licencje - art. 55 1
pkt 5 k.c.),
- tajemnice przedsibiorstwa (art. 55 1 pkt 8 k.c.),
- ksigi i dokumenty zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej (art. 55 1 pkt 9
k.c.).
Wrd skadnikw przedsibiorstwa naley wymieni take sytuacje faktyczne, ktre nie
maj charakteru praw podmiotowych, lecz wpywaj dodatnio lub ujemnie na jego warto,
np. klientela, lokalizacja, dobra lub za renoma (M. Litwiska, Pojcie przedsibiorstwa w
prawie cywilnym i handlowym. Przedsibiorstwo jako przedmiot obrotu, PPH 1993, cz. 1, nr 4,
s. 8 i n., cz. 2, nr 5, s. 7 i n.; T. Bieniek, P. Pinior, Klientela jako przedmiot wkadu
niepieninego, Pr.Sp. 2002, nr 4, s. 2 i n.), czyli okolicznoci okrelane w jzyku angielskim
jako goodwill lub badwill (dobra lub za sawa).
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 55 1 k.c. w skad przedsibiorstwa nie wchodz
zobowizania i obcienia zwizane z jego prowadzeniem. Przed nowelizacj bya to istotna
zmiana w porwnaniu z art. 40 k.h., w ktrym nie wspomniano w ogle o zobowizaniach lub
obcieniach, a mowa bya tylko o aktywach i wierzytelnociach powstaych przy
prowadzeniu przedsibiorstwa (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 33).
3. Charakter prawny spki jawnej
Charakter prawny spki jawnej po zmianach w kodeksie spek handlowych nie jest tak
jednoznaczny, jak to miao miejsce na gruncie kodeksu handlowego. Podkrelano wwczas,
e z "genetycznego i konstrukcyjnego punktu widzenia spka jawna jest wyspecjalizowanym
typem (podtypem) spki prawa cywilnego" (S. Grzybowski, System prawa cywilnego , t. III,
cz. 2, Ossolineum 1981, s. 856). Zwracano te uwag, e normatywnie nie stanowi ona
podtypu spki cywilnej, a to z tego wzgldu, e spka jawna zostaa uszczegowiona
przepisami kodeksu handlowego (A. Szajkowski, Prawo spek handlowych, Warszawa 2000,
s. 179). Jak sdz, na zagadnienie to naley spojrze obecnie zupenie inaczej. Zmiany, jakie
dokonay si w kodeksie spek handlowych, pozwalaj na powizanie tej spki ze spk
cywiln jedynie w kontekcie rodowodowym. Rzeczywicie, na gruncie kodeksu handlowego
istnia cay szereg podobiestw midzy tymi typami spek:
1) wsplno czna majtku,
2) brak podmiotowoci prawnej,
3) odpowiedzialno pierwszorzdna,
4) uznanie obu typw spek za przedsibiorcw,
5) zasada staoci skadu osobowego wsplnikw,
6) zasada jednomylnoci, w szczeglnoci przy zmianie umowy,
7) skutki wystpienia wsplnika itd. (zob. W. Opalski, Spka..., op. cit., s. 27 i n.).
Obecne brzmienie przepisw nie pozwala na utosamianie obu konstrukcji prawnych. Do

najwaniejszych rnic naley:

1) ex definitione cel spki jest odmienny od celu spki cywilnej (art. 22 k.s.h.),
2) podmiotowo prawna spki jawnej (art. 8 i 33 1 1 k.s.h.),
3) zdolno do czynnoci prawnych, zdolno sdowa i procesowa, podmiotowo
gospodarcza spki jawnej (art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie dziaalnoci
gospodarczej),
4) moment powstania spki jawnej jest inny (art. 251 k.s.h.),
5) wpisywanie spki jawnej do KRS, z czym wiza naley zwikszon ochron
uczestnikw obrotu, ze wzgldu na jawno materialn rejestru (art. 15 i 16 ustawy o
KRS),
6) wyodrbnienie majtkowe spki jawnej w stosunku do majtku wsplnikw,
7) wyodrbnienie organizacyjne spki jawnej w stosunku do wsplnikw,
8) wystpowanie pod wasn (spki) firm (art. 8 k.s.h. i art. 24 k.s.h.),
9) wprowadzenie dopuszczalnoci zmiennoci skadu osobowego wsplnikw (art. 10
k.s.h.),
10) wprowadzenie dopuszczalnoci podejmowania uchwa, w tym zmiany umowy spki,
niejednomylnie (art. 9 k.s.h.),
11) odpowiedzialno spki za wasne zobowizania,
12) subsydiarna odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania spki (art. 31 1 k.s.h.),
13) tytu egzekucyjny wydawany jest przeciwko spce, ewentualnie przeciwko
wsplnikom (art. 31 2 k.s.h.),
14) spka jawna jest spk udziaow w tym sensie, mona wyodrbni udzia
kapitaowy (art. 50 k.s.h.).
Dlatego te porwnania ze spk cywiln nie mona uzna za adekwatne do okrelenia
charakteru prawnego spki jawnej. Zdecydowanie istotniejsze jest obecnie odniesienie do
innych typw spek, nie tylko osobowych, ale rwnie kapitaowych. Naley pamita, e
wskazane elementy odrniajce od spki cywilnej s jednoczenie w wikszoci wsplnymi
cechami spek osobowych. Jak to ju stwierdziem, spka jawna stanowic odrbny typ
spki nie moe by te traktowana w ten sposb, e inne spki osobowe stanowi podtyp
spki jawnej. Wystpujce wsplne cechy spek osobowych nie uzasadniaj twierdzenia co
do podtypw, odmian itp. Kade ze spek osobowych stanowi odrbny typ spki. Jak to
sygnalizowaem, w kadej ze spek osobowych wystpuje odesanie do konstrukcji spki
jawnej (art. 89, 103, 126 1 pkt 1 k.s.h.). Wystpujce pewne elementy charakterystyczne
dla spki jawnej staj si, poprzez signicie do przepisw o spce jawnej,
charakterystyczne dla spki partnerskiej, komandytowej czy komandytowo-akcyjnej, w
granicach, jakie cechy normatywne tych spek na to pozwalaj.
Charakter prawny spki jawnej sta si obecnie zdecydowanie bardziej przejrzysty, co
powodowa powinno w praktyce mniej problemw interpretacyjnych, choby z tego punktu
widzenia. Spka jawna z pewnoci zachowuje najwicej elementw, ktre moglibymy
okreli jako cile osobowe. To bdzie rnio j od innych spek osobowych. Analiza
przepisw dotyczcych poszczeglnych spek osobowych nakazuje wyprowadzi nieco inne
wnioski w tym zakresie. W spce partnerskiej mog wystpi zdecydowanie "mocniejsze"
elementy zaczerpnite ze spek kapitaowych, jak choby zmiana modelu prowadzenia
spraw i reprezentacji spki na wzr spki z o.o., a elementy wyczenia czy ograniczenia
odpowiedzialnoci partnerw pozwalaj na dostrzeenie pewnych podobiestw co do
wyczenia odpowiedzialnoci wsplnikw w spkach kapitaowych. W spce komandytowej
rnice s jeszcze gbsze. W sferze stosunkw wewntrznych, przede wszystkim przy
prowadzeniu spraw, moe wystpi ewentualny wpyw komandytariusza na ten proces;
wnoszenie wkadw, w szczeglnoci gdy s one wysze lub rwne sumie komandytowej,
powoduje wrcz wyczenie odpowiedzialnoci komandytariusza. Tu bdziemy mieli jeszcze
wiksze podobiestwo do spek kapitaowych. Okae si bowiem, e wkady wnoszone do
spki - co prawda nieprzekadajce si na kapita zakadowy, staj si elementem
wyczajcym odpowiedzialno komandytariusza. Gdy wkad jest mniejszy od sumy
komandytowej, ma miejsce ograniczenie odpowiedzialnoci komandytariusza. W kontekcie
reprezentacji pamita naley, e komandytariusz nie moe reprezentowa spki na

podstawie umocowania ustawowego, co pozwala na porwnanie jego statusu ze wsplnikami

spek kapitaowych, ktrzy te nie mog reprezentowa spki z mocy prawa (chyba e
stan si likwidatorami). Jeszcze gbsze rnice wystpuj w spce komandytowo-akcyjnej.
O ile podobiestwo utrzymuje si w stosunku do komplementariuszy, to status akcjonariusza
i stosunki z nim zwizane zupenie nie pozwalaj na analogie ze spk jawn. Dodatkowo
szczeglnego znaczenia nabieraj tu zagadnienia zwizane z funkcjonowaniem rady
nadzorczej i walnego zgromadzenia (zob. R. Lewandowski, Charakter prawny i kompetencje
rady nadzorczej w spce komandytowo-akcyjnej, Pr.Sp. 2005, nr 3, s. 41 i n.; J. KotowskaRudnik, Spka komandytowo-akcyjna. Przedsibiorstwo rodzinne. Kompetencje rady
nadzorczej i walnego zgromadzenia, Gazeta Prawna 2001, nr 86, s. 24 i nr 87, s. 26).
Oceniajc wic charakter spki jawnej pamita naley, e wyznacza ona miejsce midzy
konstrukcjami prawnymi spek osobowych i kapitaowych. Jest ona skrajnym przykadem
spki z nasileniem elementw osobowych, podobnie jak takim skrajnym elementem, niejako
po drugiej stronie ze wzgldu na nasilenie cech kapitaowych, jest spka akcyjna (A.
Szumaski, Hybrydalne typy spek handlowych, PPH 2000, nr 6, s. 20 i n.).
Po wskazaniu pewnych cech spki jawnej odrniajcych j od innych spek osobowych
doj jednak powinno do okrelonych spostrzee dotyczcych pewnych elementw
wsplnych z osobami prawnymi (por. J. Frckowiak, Instytucje prawa handlowego w kodeksie
cywilnym, Rejent 2003, nr 6, s. 23 i n.).
Pamita jednak naley, e w ramach przepisw kodeksu spek handlowych moliwe
jest rne "modelowanie" spki jawnej, w szczeglnoci w stosunkach wewntrznych, ktre z
wyczeniem art. 38 k.s.h. maj charakter norm ius dispositivi. Moliwe jest wic na przykad
uksztatowanie zasad prowadzenia spraw przez wytypowane osoby i utworzenie "zarzdu",
czyli grupy osb reprezentujcych wsplnikw, itp.; powizanie na wzr spek kapitaowych
wkadw wnoszonych z partycypacj w zyskach i stratach. Ze wzgldu na uksztatowanie
zasad odpowiedzialnoci oraz brak bezporedniego stosowania teorii organw, analogie te s
moliwe, jednak nigdy nie mona tego traktowa jako zupene zblienie do spek
kapitaowych. Spka jawna ma zdecydowanie charakter korporacyjny, gdzie elementy
osobowe dominuj nad elementami kapitaowymi. Nadmieni jednak naley, e kapitaowe
elementy musz wystpi ze wzgldu na tre art. 3 k.s.h. i wyczenie funkcjonowania tzw.
spek bezwkadowych. To zwizek osb decyduje o charakterze prawnym spki. Co do
zasady uchway wsplnikw zapadaj jednomylnie. Jednak umowa spki moe
przewidywa, e uchway wsplnikw zapadaj wikszoci gosw wsplnikw (art. 9 k.s.h.),
a nie wikszoci gosw zwizan z kapitaem, jaki do spki jest wnoszony. Dzieje si tak
bez wzgldu na rodzaj i warto wkadu (pienine, aportowe, niepienine w postaci usug
czy pracy), gdy kady wsplnik ma jeden gos. Niewtpliwie niektre cechy konstrukcji
spki jawnej pozwalaj na rwne traktowanie wsplnikw. Dotyczy to w szczeglnoci
wspomnianej zasady jeden wsplnik - jeden gos, niezrnicowania przy prowadzeniu spraw i
reprezentacji, przyjcia jako zasady domniemania rwnoci wkadw czy analogicznej zasady
przy podziale zyskw i udziale w stratach.
3.
Stosunek prawny spki jawnej
Spka jawna jest konstrukcj prawn opart o umow spki, ktra z jednej strony jest
warunkiem niezbdnym do utworzenia spki, z drugiej za jest jednym z wyznacznikw
zdolnoci prawnej, spki po wpisie do rejestru. Stosunek prawny spki jawnej oparty jest o
wzajemne relacje midzy spk jako odrbnym podmiotem prawa a wsplnikami. Wobec
przyjtej konstrukcji podmiotowoci spki jawnej wyczy naley stosunki majtkowoorganizacyjne midzy wsplnikami (inaczej A.W. Winiewski, Niektre problemy nowej
regulacji handlowych spek osobowych, Palestra 2001, z. 11-12, s. 54 i n.). Ci ostatni
realizuj poprzez podejmowanie uchwa okrelone cele spki, a fakt podejmowania takich
uchwa skutkuje w stosunkach spka - wsplnicy. Stosunek prawny spki jawnej oceniany
powinien by przez pryzmat podmiotowoci spki z jednoczesnym uwzgldnieniem statusu
prawnego poszczeglnych wsplnikw. Nie bez znaczenia jest to ze wzgldu chociaby na

rne moliwoci tworzenia spek. Specyfika powstawania stosunkw prawnych midzy

spk a wsplnikami zaley od tego, czy s oni osobami fizycznymi, jednostkami
organizacyjnymi posiadajcymi zdolno prawn bez osobowoci prawnej czy te osobami
prawnymi. Relacje spka - wsplnik s duo prostsze, gdy wsplnikami s osoby fizyczne.
Staj si one bardziej zoone, gdy dziaaj osoby prawne lub na przykad handlowe spki
osobowe jako wsplnicy. Powstaje chociaby problem oceny skutkw podejmowanych
czynnoci, ustalenia sposobu dziaania w charakterze wsplnika, wyodrbnienia sfer
kompetencyjnych: czy dziaa on za osob prawn czy w stosunkach wewntrznych spki (A.
Kidyba,
Zasady dziaania spki komandytowej z udziaem spek handlowych jako
komplementariuszy, Rejent 2000, nr 4, s. 26 i n.). Nie s oczywicie wykluczone stosunki
prawne midzy wsplnikami. Jednake mog si one realizowa niejako poza konstrukcj
spki. Moliwe s przecie umowy wsplnikw regulujce wzajemne stosunki midzy
wsplnikami poza umow spki (partners agreements), nawet w kontekcie stosunkw
spki, ale ze skutkami jedynie midzy wsplnikami. Wytworzone wizi prawne midzy
wsplnikami nie maj w takiej sytuacji bezporedniego wpywu na stosunki spki. Relacje te
naley ocenia z punktu widzenia stosunkw obligacyjnych, a nie organizacyjnopodmiotowych spki jawnej.
Stosunek prawny spki jawnej opiera si na okrelonych cechach, z ktrych do
najwaniejszych zaliczamy:
1) moliwa jest zmiana skadu osobowego wsplnikw, gdy umowa spki tak stanowi
(art. 10 k.s.h.),
2) moliwe jest podejmowanie uchwa wikszoci gosw, w tym co do zmiany umowy
spki, o ile umowa spki tak stanowi (art. 9 k.s.h.),
3) wsplnicy reprezentujcy spk s przedstawicielami ustawowymi spki,
4) wsplnicy prowadz sprawy spki,
5) wsplnicy s zobowizani do wnoszenia wkadw (art. 3 k.s.h.),
6) zdolno "wkadowa" jest szersza ni w innych typach spek (wyjtek stanowi spka
partnerska, gdzie wkady s wnoszone wedug analogicznych zasad),
7) kady wsplnik odpowiada wobec wierzycieli osobicie w sposb nieograniczony
solidarnie i subsydiarnie (cho wystpuj wyjtki - por. A. Kidyba, Nowelizacja
kodeksu spek handlowych, cz. I, Mon.Praw. 2004, nr 6, s. 255 i n.; A. Kidyba, K.
Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek handlowych, pod red. A. Kidyby,
Krakw 2004, s. 29),
8) wsplnikowi przysuguj prawa do udziau kapitaowego jako rzeczywicie wniesionego
do spki (art. 50 k.s.h.), ktry jest jednak okrelony kwotowo, a nie procentowo lub
wedug liczby udziaw,
9) majtek wsplnika jest odrbnym majtkiem od majtku spki, a spka nie stanowi
obecnie adnej formy wsplnoci praw; odrbnoci midzy wsplnikami a spk
dotycz sfery organizacyjnej i formy spki,
10) wsplnicy partycypuj w zyskach i stratach co do zasady w czciach rwnych.
4.
Struktura prawna spki jawnej
1. Organizacja spki jawnej
Spka jawna nie dziaa za porednictwem organw. Jest to zwizane z zaliczeniem spki
jawnej do trzeciej kategorii podmiotw prawa cywilnego, tj. jednostek organizacyjnych
niebdcych osobami prawnymi, ktrym ustawa przyznaje zdolno prawn (art. 33 1 1
k.c.), i jedynie odpowiednim stosowaniem do tych podmiotw przepisw o osobach prawnych
(zob. J. Frckowiak, Instytucje..., op. cit., s. 21 i n.).
Sformuowanie o odpowiednim stosowaniu przepisw o osobach prawnych, dodatkowe
odesanie w spce partnerskiej do przepisw o zarzdzie w spce z o.o. czy te w spce
komandytowo-akcyjnej, odniesienie do rady nadzorczej i walnego zgromadzenia w spce

akcyjnej sprowokowao dyskusj o charakterze prawnym osb reprezentujcych i

prowadzcych sprawy spek osobowych. Naley stwierdzi, e wprowadzone zmiany nie
mog by zakwalifikowane jako utosamianie spek osobowych z osobami prawnymi (tak
te Z. Radwaski, Podmioty prawa cywilnego w wietle zmian kodeksu cywilnego
przeprowadzonych ustaw z 14 lutego 2003 roku, PS 2003, nr 7-8, s. 6). W dalszym cigu
istniej rnice midzy osobami prawnymi a jednostkami organizacyjnymi nieposiadajcymi
osobowoci prawnej a majcymi zdolno prawn. Przyjmowanie, e w spkach osobowych
dziaaj organy, jest nieporozumieniem. Przemawiaj za tym nastpujce argumenty.
Ustawodawca nie zaliczy handlowych spek osobowych do osb prawnych, a wrcz
przeciwnie, usytuowa je jako odrbn kategori prawn. Przepisy o osobach prawnych maj
zastosowanie jedynie odpowiednio, tj. wprost, wcale lub z modyfikacjami (zob. J. Nowacki,
"Odpowiednie" stosowanie przepisw prawa, PiP 1964, z. 3, s. 367 i n.). aden przepis prawa
nie wprowadza wprost i wyranie rozszerzenia dyspozycji art. 38 k.c. na jednostki
organizacyjne nieposiadajce osobowoci prawnej. Dlatego te przyj naley wspistnienie
obok siebie teorii organw, ktra ma zastosowanie do osb prawnych i teorii
przedstawicielstwa, ktra moe by wykorzystana przy wyjanieniu zasad i skutkw dziaania
przedstawicieli (por. szeroko na temat teorii organw i teorii przedstawicielstwa - A. Kidyba,
Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 107 i n.).
Przyjcie bowiem, e za spk osobow dziaa organ - prowadzioby do wniosku, e w
spce jawnej kady ze wsplnikw jest organem, bo kady moe prowadzi sprawy i
reprezentowa spk. Podobnie rzecz si ma w przypadku komplementariuszy w spce
komandytowej i komandytowo-akcyjnej, partnerw w spce partnerskiej, gdy nie zosta
ustanowiony zarzd. Moim zdaniem tego typu wnioski s zbyt daleko idce i nie dostrzega
si konsekwencji dla obrotu (A. Kidyba,
Niektre skutki dla obrotu handlowego
wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, PPH 2004, nr 12, s. 14 i n.; inaczej M.
Asanowicz, Charakter i pozycja zarzdu w spce partnerskiej, PPH 1999, nr 8, s. 16 i n.; M.
Pazdan (w:) System prawa prywatnego, t. II, Prawo cywilne - cz oglna, pod red. Z.
Radwaskiego, Warszawa 2002, s. 460; A. Szajkowski, Status prawny zarzdu spki
partnerskiej (w:) Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga pamitkowa dedykowana
Profesorowi Stanisawowi Sotysiskiemu, op. cit., s. 542 i n.). Pamita naley, e teoria
organw ma swj kontekst m.in. w postaci choby zasad powzicia i objawiania woli, czy te
udziau osb fizycznych w dziaaniu organu. Tylko wyjtkowo - gdy przepis szczeglny
stanowi inaczej - osoba prawna moe by organem osoby prawnej (zob. m.in. NFI; zob. K.
Rudnicki, Osoba prawna jako organ innej osoby prawnej, Pr.Sp. 1999, nr 10, s. 14 i n.).
Zasad jest zatem, e organem moe by tylko osoba fizyczna, wic przyjcie teorii organw
do jednostek organizacyjnych niweczyoby oczywist moliwo tworzenia spek jawnych
czy komandytowych i komandytowo-akcyjnych z udziaem wsplnika jawnego czy
komplementariusza bdcego osob prawn. Powysza teza za stoi w jawnej sprzecznoci z
normami kodeksu spek handlowych dopuszczajcymi takie moliwoci (por. m.in. art. 104
3 k.s.h.). Twierdzenie wic, e ustawodawca dokona zupenej zmiany koncepcji i przy
spkach osobowych nastpio odejcie od teorii przedstawicielstwa na rzecz teorii organw
jest, moim zdaniem, pozbawione podstaw. Przepisy o osobach prawnych naley stosowa
jedynie odpowiednio, co nie oznacza zamania obowizujcych w prawie cywilnym teorii. Do
tego potrzebna jest wyraniejsza norma prawna. Zagadnienie jest zbyt powane, aby jedynie
na podstawie art. 331 k.c. zaciera rnice midzy odrbnymi kategoriami prawnymi.
Wprowadzenie trzeciej kategorii podmiotowej ma suy wyodrbnieniu okrelonej i tak ju
istniejcej w oparciu o przepisy szczeglne grupy, a nie zrwnaniu jej z osobami prawnymi.
Podobne wnioski odnosz do przypadkw, gdy w spkach osobowych wystpuj struktury
nazywajce si podobnie jak organy spek kapitaowych (zarzd w spce partnerskiej i rada
nadzorcza oraz walne zgromadzenie w spce komandytowo-akcyjnej). Nie ma, moim
zdaniem, podstaw do tego, aby uzna te struktury za organy tych spek w sensie cisym.
Moe to by jedynie rodzaj potocznego okrelenia. Pamita naley, e na podstawie art. 97
2 k.s.h. w stosunku do spki partnerskiej, gdzie ustanowiono zarzd, stosujemy odpowiednio
przepisy art. 201-211 i 293-300 k.s.h.; w przypadku rady nadzorczej i walnego zgromadzenia
w spce komandytowo-akcyjnej na podstawie art. 126 1 pkt 2 k.s.h. stosujemy przepisy o

spce akcyjnej. Dodatkowo istniej wyrane wyczenia stosowania niektrych przepisw

(na podstawie art. 143 2 - wyczone jest stosowanie art. 383 k.s.h. do rady nadzorczej
spki komandytowo-akcyjnej, a w przypadku walnego zgromadzenia tej spki specyfika jest
jeszcze bardziej zoona). Zestawienie art. 331 1 k.c. z art. 97 2 i art. 126 1 pkt 2 k.s.h.
nie daje podstaw do twierdzenia, e przepisy kodeksu cywilnego zmieniaj zasady
funkcjonowania spek partnerskich i komandytowo-akcyjnych w sposb diametralny. Relacja
przepisw kodeksu spek handlowych do kodeksu cywilnego to stosunek lex specialis do
legi generali, co oznacza, e stosowne odesanie w art. 97 2 i art. 126 1 pkt 2 ma
pierwszestwo przed regulacj art. 33 1 1 k.c. Dlatego te nie wydaje mi si, aby bya
konieczno w tym przypadku do jeszcze gbszego sigania do kodeksu cywilnego, gdy art.
2 k.s.h. przewiduje, e w sprawach okrelonych w art. 1 1 k.s.h., a nieuregulowanych w
kodeksie spek handlowych, stosuje si przepisy kodeksu cywilnego. Wszak zagadnienie
funkcjonowania zarzdu, rady nadzorczej, walnego zgromadzenia zostao uregulowane w
kodeksie spek handlowych poprzez wyrane, konkretne odesanie. Dlatego te zbdne
wydaje si w tym przypadku siganie do tych norm, ktre przy dokadnej interpretacji
niweczyyby zasady wyraone w ustawie szczeglnej, jak jest kodeks spek handlowych.
Stosowanie wykadni rozszerzajcej art. 2 k.s.h. moe niweczy zasad penej regulacji (M.
Pazdan, Kodeks spek handlowych a kodeks cywilny, PiP 2001, z. 2, s. 33). Z powyszych
powodw zarzd (w spce partnerskiej) oraz rada nadzorcza i walne zgromadzenie (spek
komandytowo-akcyjnych) s jedynie quasi-organami, strukturami sui generis, do ktrych
odpowiednio stosujemy przepisy kodeksu cywilnego. Moliwe jest wic tu korzystanie z
metodologii przyjtej w teorii organw, ale nie zawsze i nie w caej rozcigoci jej przyjcie.
Zmiana obowizujcej teorii organw musiaaby wiza si ze zmian brzmienia art. 38 k.c.
lub przyznaniem osobowoci prawnej spkom osobowym (J. Frckowiak, R. Potrzeszcz, Czy
nadanie osobowoci prawnej handlowym spkom osobowym wymaga zasadniczej reformy
prawa podatkowego?, PPH 2000, nr 1, s. 2 i n.).
Ustawodawca nie zmieni kluczowych przepisw odnoszcych si do odpowiedzialnoci
deliktowej i kontraktowej pozwalajcych na zrnicowanie obu kategorii: organw i
przedstawicieli. Dlatego te nie ma podstaw do przyjcia w przypadku dziaania spki
jawnej, e organizacyjnie jest to konstrukcja tosama z osobami prawnymi. Organizacja
spki jawnej jest wysoce specyficzna. Oparta ona zostaa o dziaania w sferze stosunkw
zewntrznych: przez wsplnikw bdcych przedstawicielami ustawowymi oraz prokurentw
i penomocnikw. Dodatkowo spk tak reprezentowa mog inni przedstawiciele
ustawowi, tj. likwidatorzy, kuratorzy. Z kolei prowadzenie spraw realizowane jest przez
wsplnikw, ktrzy zgodnie z przyjtymi w spce zasadami podejmuj uchway lub dziaaj
indywidualnie. W procesie prowadzenia spraw spki mog wsplnikom pomaga pracownicy
(np. dyrektorzy, kierownicy dziaw itp.). Tak wic cech spki jawnej jest jej niedziaanie
przez organy powizane z du swobod ksztatowania stosunkw organizacyjnych spki.
Swoboda ta dotyczy przede wszystkim ustalania relacji wewntrznych w spce, gwnie w
kwestii zarzdzania spk. Jest jednak ograniczenie wynikajce z art. 38 k.s.h. Wsplnicy,
choby czciowo, powinni uczestniczy w procesie prowadzenia spraw. Nie jest moliwe
przekazanie zarzdzania spk zupenie na zewntrz. Nie mona powierzy prowadzenia
spraw spki z wyczeniem wsplnikw. Moliwe jest natomiast wprowadzenie systemu
prowadzenia spraw przez przekazanie tej kompetencji tylko jakiej grupie (czy nawet
jednemu wsplnikowi - por. uwagi zawarte w czci 4, rozdzia 1). Wystpi to przede
wszystkim wwczas, gdy spka jest dosy liczna i istnieje niebezpieczestwo podejmowania
sprzecznych decyzji. Nie bez znaczenia jest take to, e wsplnicy zwyczajnie mog nie
chcie prowadzi spraw koncentrujc si na oczekiwaniu na zysk. Jednake taki model nie do
koca oddaje istot spki jawnej jako takiej, w ktrej wsplnicy zaangaowani s w
prowadzenie spraw spki. Podobnie od woli wsplnikw zalee bd zasady reprezentacji:
jednoosobowa czy czna (por. szerzej cz 4, rozdzia 2). Niewtpliwie istotne jest, aby
spka jawna funkcjonowaa w oparciu o okrelony stopie zorganizowania. Wiza si to
bdzie przede wszystkim z prowadzeniem przedsibiorstwa spki. Nie jest natomiast
dopuszczalne takie skonstruowanie spki, ktra nie posiada okrelonego stopnia
zorganizowania i jest tworzona tylko do realizacji jednej transakcji.

Spka jawna - podobnie jak kady inny przedsibiorca - moe dziaa w oparciu o
okrelony wewntrzny sposb organizacji. Dotyczy to dziaania w formie zakadu z jedn
siedzib gwn, jak rwnie przez tworzenie oddziaw, filii, zakadw czy przedstawicielstw
(por. szerzej na ten temat A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 38-40).
2. Elementy osobowe spki jawnej
Do podstawowych elementw osobowych spki jawnej nale:
1) decydujce znaczenie w tej spce odgrywaj elementy korporacyjne,
2) to wsplnicy, a nie wnoszony kapita decyduj o stosunkach spki,
3) kady wsplnik odpowiada za zobowizania spki caym swoim majtkiem osobistym
solidarnie z pozostaymi wsplnikami i spk,
4) ustrj i funkcjonowanie spki odnosz si bezporednio do wsplnikw regulujc ich
prawa i obowizki, zadania, odpowiedzialno i uprawnienia (A. Szajkowski, Prawo...,
op. cit., s. 180),
5) kady wsplnik jest uprawniony i zobowizany do prowadzenia spraw spki i prawo to
nie moe by cakowicie odebrane wsplnikom i powierzone osobom trzecim,
6) kademu wsplnikowi suy prawo reprezentowania spki,
7) wsplnicy maj prawo indywidualnej kontroli spki,
8) wsplnicy maj co do zasady prawo do rwnego udziau w zysku i stratach niezalenie
od rodzaju i wartoci wkadu,
9) moliwe jest wyczenie wsplnika ze spki,
10) uchway zapadaj bez zwizku gosu wsplnika z kapitaem wnoszonym do spki,
11) wsplnicy staj si co do zasady likwidatorami spki,
12) wkadem wsplnika do spki mog by praca, usugi, ktre nie mog by uznane za
takie w spkach kapitaowych,
13) obowizek lojalnoci i zakaz dziaalnoci konkurencyjnej odnosz si do wsplnikw
(zob. take S. Sotysiski, Zaoenia projektu ustawy Prawo spek handlowych
dotyczce spek osobowych, Przegld Legislacyjny 1998, nr 3-4, s. 60).
3. Elementy kapitaowe spki jawnej
Po zmianach spowodowanych wejciem w ycie kodeksu spek handlowych, liczba
elementw kapitaowych w spce jawnej zwikszya si. Do najwaniejszych nale:
1) spka posiada wyodrbnion podmiotowo na podobiestwo spek kapitaowych,
spka jest wic podmiotem praw i obowizkw,
2) spka nabywa prawa i zaciga zobowizania,
3) spka ma zdolno procesow,
4) wsplnicy s zobowizani do wniesienia do spki wkadw,
5) wsplnicy posiadaj udziay kapitaowe rozumiane jako warto majtkowa wnoszona
do spki, dajce si wyodrbni od majtku innych wsplnikw (zob. E. Maleszyk,
Udzia kapitaowy w spce jawnej, PPH 2004, nr 1, s. 41 i n.; A. Nowacki, Udzia
kapitaowy w spce jawnej, PPH 2004, nr 6, s. 29 i n.),
6) obowizuje co prawda zasada niezmiennoci skadu osobowego, ale umowa spki
moe po spenieniu warunkw okrelonych w art. 10 k.s.h. dopuci do przenoszenia
ogu praw i obowizkw,
7) zasad jest jednomylno przy zmianie umowy spki, jednak umowa spki moe
przyj zasad wikszoci gosw (art. 9 k.s.h.),
8) wsplnicy ponosz odpowiedzialno subsydiarn za zobowizania spki.
Jak z powyszego wynika, spka jawna zostaa wyposaona w wiele elementw
kapitaowych, co z pewnoci jest istotnym wyrnikiem zmian dokonanych w kodeksie
spek handlowych. Mona si pokusi o stwierdzenie, e spka ta - podobnie jak w
odwrotnym kierunku spka akcyjna - zostaa wyposaona w pewne elementy kapitaowe charakterystyczne dla spek kapitaowych (S. Sotysiski, Zaoenia..., op. cit., s. 61).
5.

Podmiotowo prawna spki jawnej

Najpierw art. 8 k.s.h., a nastpnie art. 33 1 1 k.c. wyranie potwierdziy istnienie trzeciej
grupy podmiotw prawa cywilnego, mianowicie jednostek organizacyjnych niebdcych
osobami prawnymi, ktrym ustawa przyznaje zdolno prawn. Do tych podmiotw na
podstawie cytowanego artykuu kodeksu cywilnego stosuje si odpowiednio przepisy o
osobach prawnych. Oczywicie handlowe spki osobowe nie wyczerpuj katalogu, o ktrym
mowa w tym przepisie. Niewtpliwie nale do nich wsplnoty mieszkaniowe oraz gwne
oddziay zagranicznych zakadw ubezpiecze. Sporny jest charakter stowarzysze zwykych.
Warunkiem uznania za trzeci kategori podmiotow jest:
1) wyodrbnienie organizacyjne jednostki,
2) brak przymiotu osoby fizycznej i osoby prawnej,
3) ustawa musi tym podmiotom przyzna zdolno prawn (zob. J. Frckowiak,
Instytucje..., op. cit., s. 27 i n.).
Niewtpliwie takie przesanki spenia art. 8 k.s.h. w stosunku do spek osobowych (Z.
Radwaski, Podmioty..., op. cit., s. 6). Przyczyny wyodrbnienia tej kategorii podmiotowej
wydaway si oczywiste. W praktyce funkcjonoway okrelone podmioty, ktrym chyba tylko
z punktu widzenia dogmatycznego odmawiano statusu podmiotowego. Tymczasem ju art. 8
k.s.h. wyranie przesdzi o istnieniu trzeciej kategorii podmiotowej (inaczej twierdzi - moim
zdaniem niesusznie - Z. Radwaski, Podmioty..., op. cit., s. 6). Podobnie czyniy to przepisy
ustawy z 24 czerwca 1994 r. o wasnoci lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) czy
ustawy z 22 maja 2003 r. o dziaalnoci ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151 ze zm.).
Nie ma natomiast tak wyranego przepisu w stosunku do stowarzysze zwykych, gdzie
brak jest wyranego rozstrzygnicia co do ich podmiotowoci prawnej. Wtpliwy jest zatem
taki pogld (bdnie Z. Radwaski, Podmioty..., op. cit., s. 7), ktry uznaje, e regulamin jest
wystarczajc podstaw przyjcia podmiotowoci tych stowarzysze (zob. take J.
Frckowiak, Instytucje..., op. cit., s. 27 i n.). Z kolei historycznie rzecz ujmujc orzecznictwo
Sdu Najwyszego nie byo tu w peni konsekwentne.
Por. uchway SN: (7) z 10 stycznia 1990 r., III CZP 97/89, OSNC 1990, poz. 74; (7) z 26
stycznia 1996 r., II CZP 111/95, OSNC 1996, poz. 63; z 23 kwietnia 1993 r., III CZP 7/93, PPH
1994, nr 6, s. 25 i n. Natomiast odmienn koncepcj wyrazi Sd Najwyszy w uchwale
Penego Skadu Izby Cywilnej z 14 grudnia 1990 r., III CZP 62/90, OSNC 1991, poz. 36, z
krytycznymi glosami E. Skowroskiej, PiP 1991, z. 12, s. 119 i J. Skpskiego, PS 1991, nr 4, s.
34.
Artyku 8 k.s.h. jednoznacznie stwierdza, e spki osobowe (w tym jawna) mog
nabywa prawa i zaciga zobowizania, pozywa i by pozywane. Ustawodawca zastosowa
wic prawidow metodologi wyposaenia danego podmiotu w zdolno prawn. To
zastosowanie normatywnej teorii utworzenia podmiotu bezsprzecznie chroni uczestnikw i
bezpieczestwo obrotu (T. Mdrzak, Pozycja osobowych spek handlowych w postpowaniu
cywilnym (na przykadzie spki jawnej) (w:) Kodeks spek handlowych. Studia i materiay,
Pozna-Kluczbork 2001, s. 408). Przymiot - w tym przypadku rwnie podmiotowoci prawnej
- uzyskiwany jest tylko w razie spenienia wskazanych przez ustaw warunkw. Przyjcie
jakiejkolwiek innej metody powodowaoby niepewno dla uczestnikw obrotu oraz trudnoci
w ustaleniu, kto jest podmiotem prawa itd. (w tym wtpliwym kierunku zmierza A. Klein,
Ewolucja instytucji osobowoci prawnej (w:) Tendencje rozwoju prawa cywilnego. Zbir
studiw, pod red. E. towskiej, Ossolineum 1983, s. 61).
Podmiotowo prawna spek osobowych jest faktem. Nie powinno si przeciwstawia jej
osobowoci prawnej, gdy wprowadzenie trzeciej kategorii podmiotowej pozwala na
satysfakcjonujce stosunki z podmiotami prawa, takimi jak spki osobowe, a nie tylko z
osobami prawnymi czy osobami fizycznymi. Spka jawna moe wystpowa w obrocie jako
odrbny podmiot prawa nie tylko wobec osb trzecich, ale take w stosunkach ze
wsplnikami (S. Sotysiski (w:) S. Sotysiski, A. Szajkowski, A. Szumaski, J. Szwaja, Kodeks
spek handlowych, t. I, Komentarz do artykuw 1-150, Warszawa 2001, s. 111-112), a jej
majtek przysuguje spce jako odrbnemu od nich podmiotowi (tak take A. Szumaski,
Nowe prawo spek handlowych, PPH 2001, nr 1, s. 5, ktry przyjmuje, e "kodeks spek
handlowych wprowadza "podmiotowo prawno-handlow" handlowych spek osobowych,

inaczej kwestionujc skuteczno realizacji w kodeksie spek handlowych koncepcji penego

wyodrbnienia spki jawnej od jej wsplnikw; por. A.W. Winiewski, Niektre..., op. cit., s.
54; M. Litwiska, Typologia spek w kodeksie spek handlowych, PUG 2001, nr 2, s. 4-5; L.
Moskwa, Stosunek..., op. cit., s. 220-223).
Dopuszczenie w przeszoci do obrotu jednostek o niejasnym statusie przerodzio si w
naturalne ich przeksztacenie si w podmioty (dotyczy to spek cywilnych). Nie mona
wszake wykluczy ewolucji w kierunku przyznania osobowoci prawnej spkom osobowym,
cho wedug mnie nie jest to potrzebne (J. Frckowiak, Uwagi do projektu ustawy Prawo
spek handlowych, PPH 1999, nr 2, s. 12 i n.). Zblienie spek osobowych do osb
prawnych jest faktem nie tylko ze wzgldu na norm art. 8 k.s.h., ale take regulacj art. 33 1
k.c., czy w kocu szczegowe rozwizania dotyczce poszczeglnych spek osobowych, na
przykad partnerskiej, gdzie wystpi zarzd (M. Asanowicz, Podmiotowo prawna spki
partnerskiej na tle pozostaych osobowych spek handlowych, PPH 1999, nr 4, s. 20 i n.).
Z cytowanego art. 8 k.s.h. wynika bezporednia moliwo nabywania praw i zacigania
zobowiza zarwno w sferze prawa prywatnego, jak i publicznego. Ponadto wyranie mowa
jest o tym, e spka moe pozywa i by pozywana. Niewtpliwie wic spka jawna
(podobnie jak inne spki osobowe) ma zdolno sdow (szerzej zob. A. Jakubecki, Zdolno
sdowa osobowych spek handlowych a status ich wsplnikw w procesie cywilnym i
egzekucji (w:) Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga pamitkowa dedykowana Profesorowi
Stanisawowi Sotysiskiemu, op. cit., s. 1035 i n.). Nie ma sensu odrnienie zdolnoci
sdowej w sprawach gospodarczych jako kategorii odrbnej (specjalnej) od zdolnoci sdowej
"oglnej" przedsibiorcy. S to dwa aspekty zdolnoci sdowej spki jawnej jako
przedsibiorcy (por. R. Flejszar, Zdolno sdowa przedsibiorcy , Pr.Sp. 2001, nr 7-8, s. 65 i
n.). Jest to o tyle naturalne, e jak susznie stwierdzono: "zdolno sdowa wyrasta ze
zdolnoci prawnej stanowic jej odpowiednik na gruncie prawa procesowego (H. Mdrzak,
Pozycja osobowych..., op. cit., s. 411). Nie ma te wtpliwoci, e spki osobowe maj
zdolno procesow (art. 65 1 k.p.c.). Podmiotowo prawna spki jawnej w prawie
prywatnym obejmuje wszelkie sfery stosunkw cywilnych, tak rzeczowych, obligacyjnych,
spadkowych. Wyodrbnienie majtkowe spki pozwala na oddzielenie odpowiedzialnoci za
zobowizania (z modyfikacjami wynikajcymi z art. 31 k.s.h.) i oddzielenie w ogle
funkcjonowania spki od stosunkw wsplnikw. Naley jednak pamita, e mimo tej
samodzielnoci odrbnego podmiotu, dziaajcego pod wasn - spki - firm, istniej pewne
zwizki z substratem osobowym spki, choby przez odpowiedzialno wsplnikw (nawet
subsydiarn) za zobowizania spki (tak wyranie H. Mdrzak, Pozycja osobowych..., op.
cit., s. 411; D. Bucior, Konstrukcja..., op. cit., s. 13 i n.).
Tre praw i obowizkw skadajcych si na podmiotowo spki jawnej (rwnie
innych osobowych) wydaje si by najszersza spord innych podmiotw, ktre nie posiadaj
osobowoci prawnej. Dotyczy to w szczeglnoci porwnania ze spk kapitaow w
organizacji czy ze wsplnotami mieszkaniowymi. Podmiotowo prawna spki jawnej jest
okrelon kategori normatywn, ktrej tre moe by ograniczona tylko przez przepisy
prawa. Dlatego te nie jest dopuszczalne twierdzenie o wyczeniu z zakresu podmiotowoci,
a wic zdolnoci prawnej okrelonych cech, gdy brak jest wyranej normy prawnej.
Twierdzenie A. Szumaskiego o niedopuszczalnoci tworzenia spek osobowych z udziaem
innych spek osobowych, oparte tylko na domniemaniu, jest bdne i nie ma podstaw
normatywnych (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 647). Tam wszdzie, gdzie
ustawodawca chcia w sposb specyficzny uregulowa zakres zdolnoci prawnej, uczyni to.
Przykadem moe by ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 46,
poz. 203 ze zm.), gdzie w art. 2 wyranie przewiduje si moliwo tworzenia fundacji przez
osoby prawne i osoby fizyczne. Z kolei w spce w organizacji na przykad nie mona
rozporzdza udziaem albo akcj, co przewiduje wyranie art. 16 k.s.h. Przypisane do
podmiotowoci zdolno do czynnoci prawnych, zdolno sdowa, zdolno procesowa,
zdolno upadociowa, zdolno ukadowa, zdolno wekslowa i czekowa itd., maj peny
charakter (zob. m.in. P. Bielski, Zdolno upadociowa spki handlowej, Pr.Sp. 2004, nr 9, s.
2 i n.).
Charakter prawny podmiotowoci spki jawnej wie si z zasad pewnoci co do

odpowiedzialnoci spki jawnej za zobowizania. W szczeglnoci okrelone, istotne

znaczenie ma subsydiarna odpowiedzialno wsplnikw, a wic niejako pierwszorzdna
odpowiedzialno spki (art. 31 1 k.s.h.).
Powizanie podmiotowoci prawnej i gospodarczej spki jawnej nie ma charakteru
bezwzgldnego. Ta ostatnia, czyli moliwo bycia przedsibiorc, powstaje z chwil wpisu do
KRS (zob. M. Klaus, Rejestracja podmiotw w Krajowym Rejestrze Sdowym - praktyczne
wskazwki, cz. I - Spka jawna, Mon.Praw. 2005, nr 10, s. 517 i n.). Nie zachodz tu
jakiekolwiek zalenoci czy analogie do spki kapitaowej w organizacji jako przedsibiorcy.
Spka w organizacji ma podmiotowo prawn i gospodarcz przed wpisem do rejestru.
Spka jawna w fazie wstpnej (S. Wodyka, Problem osobowych spek w organizacji, Rejent
2003, nr 6, s. 262 i n.) pozbawiona jest takiej podmiotowoci, cho jak byo to ju
zaznaczone, s pewne moliwoci wystpowania w imieniu spki.
W szczeglnoci chodzi tu o czynnoci przedsiwzite w zwizku z potencjalnym
uzyskaniem podmiotowoci prawnej.
Jak z powyszego wynika, podmiotowo prawna spki jawnej nie stanowi jakiej
specjalnej kategorii odrniajcej od podmiotowoci innych jednostek organizacyjnych.
Sytuacja aktualna jest wic prostsza ni przed nowelizacj kodeksu spek handlowych, gdzie
problem podmiotowoci prawnej spki naleao rozstrzygn w podziale zwizanym w
istnieniem spki jawnej przed wpisem do rejestru i po wpisie do KRS. Wprowadzenie art. 25 1
k.s.h. spowodowao odwrt od dualizmu obowizujcego w spce jawnej.
Podmiotowo prawna spki osobowej odnosi si take do stosunkw w prawie
publicznym. Mona tu wskaza na kilka sfer realizacji tej zdolnoci. Spki osobowe mog by
pracodawc, podmiotem prawa pracy i ubezpiecze spoecznych, by podmiotem praw i
obowizkw
wynikajcych
z
prawa
administracyjnego,
publicznego
prawa
midzynarodowego itd.
Niewtpliwie jednym z elementw podmiotowoci prawnej spek osobowych (w tym
jawnej) jest podmiotowo gospodarcza, a wic zdolno bycia przedsibiorc (zob. take J.A.
Strzpka, Konsekwencje..., op. cit., s. 4 i n.; J. Szwaja, Nowy kodeks..., op. cit., s. 11 i n.).
Pomijajc wielo znacze pojcia "przedsibiorca" i koncentrujc si tylko na tych
najwaniejszych definicjach wynikajcych z kodeksu cywilnego czy ustawy o swobodzie
dziaalnoci gospodarczej przyj naley, e spka jawna jest przedsibiorc od chwili jej
wpisu do KRS. Spka jawna (podobnie jak pozostae spki osobowe) powstaje z chwil wpisu
do rejestru, ktry ma charakter konstytutywny (A. Kidyba, Przepisy dodane jako normy
kreujce nowe instytucje k.s.h., PPH 2004, nr 3, s. 13 i n.). Cech konstytutywn spki
jawnej jako przedsibiorcy jest prowadzenie przedsibiorstwa. Inaczej wic ni w pewnych
przypadkach spka z o o. czy akcyjna, ktre mog by utworzone w kadym celu
dozwolonym przez prawo, a wic take niegospodarczym, w zwizku z tym nie musz
prowadzi przedsibiorstwa, spki osobowe s zawsze przedsibiorcami. Wskazane atrybuty
podmiotowoci spek osobowych konsumuj cay szereg innych zdolnoci, jak zdolno
czekow, wekslow, kredytow, czy w kocu jako odrbn kategori zdolno upadociow.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadociowe i naprawcze (Dz.U. Nr
60, poz. 535 ze zm.) przepisy ustawy stosuje si do dunikw bdcych przedsibiorcami,
jeeli ustawa nie stanowi inaczej. Na podstawie art. 5 ust. 3 pr.upad. i nap. przepisy ustawy
stosuje si take do wsplnikw osobowych spek handlowych, ponoszcych
odpowiedzialno za zobowizania spki bez ogranicze (szerzej na temat zdolnoci
upadociowej wsplnikw handlowych spek osobowych - por. J. Kruczalak-Jankowska,
Zdolno upadociowa wsplnikw osobowych spek handlowych w wietle prawa
upadociowego i naprawczego, PPH 2003, nr 5, s. 33 i n.; M. Jasiakiewicz, Sytuacja prawna
wsplnikw osobowej spki handlowej w razie jej upadoci, Rejent 2003, nr 6, s. 79 i n.).
Rzeczywicie tak si stao, jak przewidywa A. Stelmachowski, e uznanie w art. 64 2
k.p.c. (a wic normatywne rozstrzygnicia zdolnoci sdowej) poczone z doktrynaln
akceptacj uomnych osb prawnych stanowio "wytrych", ktry rozsadzi dychotomiczn
spjno porzdku prawnego w sferze prawa cywilnego (A. Stelmachowski, Wstp do teorii
prawa cywilnego, wyd. II, Warszawa 1984, s. 238 i n.).
Niemniej nie naley traktowa powyszego stanu jako rodzaju patologii, a wrcz

odwrotnie. Uznanie podmiotowoci prawnej trzeciej kategorii podmiotowej jest procesem

prawidowym, pod warunkiem e bdzie si odbywa pod kontrol ustawodawcy, tj. przez
stosowanie teorii normatywnej wyposaenia w zdolno prawn, a nie domniemanie tyche
zdolnoci. Nie powinno by wic wtpliwoci, e w spkach osobowych uzyskalimy now
kategori niewiele rnic si od osb prawnych. Jak to ju zaznaczaem, zdolno prawna
przestaa by ideaem prawnym, jest jedn z form prowadzenia dziaalnoci opartej na
okrelonej strategii z okrelonymi konsekwencjami przyjcia takiego rozwizania. Istnienie
trzeciej kategorii podmiotowej, normatywnie wyodrbnionej, zdecydowanie wzmacnia
pewno obrotu.
Rozdzia 2.
Formy ustrojowe spki jawnej
1.
Pojcie formy ustrojowej spki handlowej
Forma ustrojowa spki oznacza tak jej posta w ramach danego typu spki, ktra
stanowi odwzorowanie danych stosunkw prawnych zalenych od okrelonych sytuacji
prawnych i faktycznych. Oznacza to, e dla spek osobowych i kapitaowych mog by
wyodrbnione okrelone formy prawne, mieszczce si w ramach danej konstrukcji, a ktre
zale od dokonywanych czynnoci przez swych wsplnikw, organy spek kapitaowych,
sd, wierzycieli czy osoby trzecie. Wedug innego okrelenia form ustrojow spki jest
ksztat prawny spki jako jednostki organizacyjnej w poszczeglnych okresach bytu
prawnego spki, tj. poszczeglnych fazach procesu powstawania, funkcjonowania oraz
ustania spki (A. Szajkowski, Formy ustrojowe spek handlowych, PiP 2001, z. 8, s. 14). Nie
ma penej zgodnoci co do form ustrojowych wszystkich spek handlowych. Rnice
zachodz w szczeglnoci midzy spkami kapitaowymi i spkami osobowymi. Podstaw
jest wyrane wyodrbnienie w ramach spek kapitaowych spek w organizacji, z brakiem
takiego odniesienia wrd spek osobowych. Odmienne s take wrd danego typu spek
czynnoci decydujce o powstaniu danej formy ustrojowej. Dotyczy to zarwno spek
osobowych, jak i spek kapitaowych. Dla przykadu, zupenie inny jest moment zawizania
spki komandytowo-akcyjnej ni pozostaych spek osobowych. Podobnie zreszt jest w
przypadku spki z o.o. (zawarcie umowy spki) i akcyjnej (objcie akcji zgodnie z art. 310
1 lub art. 310 2 k.s.h.). Rne s przesanki likwidacji spek czy te istnienie form
ustrojowych w procesach transformacji spek.
2.
Rodzaje form ustrojowych spki jawnej
Z punktu widzenia rodzaju form ustrojowych moemy wyrni trzy gwne: pocztkow,
zwyk i kocow (A. Szajkowski, Prawo..., op. cit., s. 73, 76). Forma pierwsza wystpuje wic
w okresie do wpisu spki do rejestru, forma druga po wpisie do rejestru przedsibiorcw,
natomiast forma ostatnia po zaistnieniu przyczyny rozwizania spki (gdy toczy si
postpowania likwidacyjne lub upadociowe bd maj miejsce procesy transformacyjne). W
konsekwencji mona wyrni spki w organizacji lub przedspki, spki waciwe i spki w
fazie kocowej (likwidacji, upadoci, transformacji). Dodatkowo spki w organizacji mog
by w likwidacji. Jak ju stwierdziem, prba penego ujednolicenia zagadnie form
ustrojowych spki handlowej nie moe do koca si powie. Dotyczy to zrnicowania
wrd nie tylko spek handlowych, ale samych spek osobowych i kapitaowych. Niemniej
podzia na trzy typy form ustrojowych bez wzgldu na rnice jest uzasadniony.
W spkach osobowych, w fazie tworzenia spki nie wystpuje okrelona zdolno spki
do bycia podmiotem praw i obowizkw. W dalszym cigu podmiotami tymi s przyszli
czonkowie spki. Zupenie inaczej jest w przypadku spki kapitaowej, gdzie po zawizaniu

spki to ona jest podmiotem praw i obowizkw, a nie wsplnicy (z wyczeniem

obowizkw powstaych w zwizku z zaciganiem zobowiza). Konsekwencj jest rnica
polegajca na tym, e spka kapitaowa w organizacji wystpuje z dodatkiem "w
organizacji", podczas gdy tego dodatku nie mog uywa spki osobowe. Przejcie w faz
spki waciwej w przypadku spki osobowej wie si z nabyciem podmiotowoci prawnej,
natomiast w przypadku spki kapitaowej ma miejsce zasada kontynuacji podmiotowej
polegajca na przejciu z fazy podmiotowoci prawnej do fazy osobowoci prawnej.
Kocowa faza funkcjonowania spek, a wic znajdowanie si w likwidacji, upadoci czy
transformacji, nie niesie ju tak daleko idcych rnic midzy spkami osobowymi i
kapitaowymi. Mona przyj, e zasady funkcjonowania (poza procesami transformacyjnymi)
s podobne. Tak wic spki osobowe nie trac swojej podmiotowoci prawnej, a ich zdolno
do czynnoci prawnych ulega ograniczeniu do czynnoci likwidacyjnych czy upadociowych.
Podobnie jest z kwalifikacj ustrojow spek kapitaowych, jak jest osobowo czy
podmiotowo prawna. Spki kapitaowe s dalej osobami prawnymi (zob. postanowienie SN
- Izba Cywilna z 29 czerwca 2001 r., I CZ 73/2001, OSNC 2002, nr 3, poz. 35), ale rwnie z
ograniczon zdolnoci do podejmowania czynnoci prawnych zwizanych z procesami
likwidacji, upadoci czy transformacji (A. Szajkowski, Formy ustrojowe..., op. cit., s. 15 i n.).
Podobnie spki osobowe s dalej podmiotami prawa.
3.
Spka jawna przed wpisem do rejestru
Spka jawna powstaje po:
1) zawarciu umowy spki,
2) spenieniu dodatkowych obowizkw (zgoszenie, zoenie uwierzytelnionych
podpisw osb reprezentujcych spk),
3) z chwil wpisu do rejestru przedsibiorcw.
Z tym momentem spka jawna (podobnie jak inne spki osobowe prawa handlowego)
staje si podmiotem prawa i przedsibiorc. Posiada takie atrybuty, jak: zdolno prawna,
zdolno do czynnoci prawnych, zdolno sdowa, ktre pozwalaj na samodzielne
wystpowanie w obrocie pod wasn firm. Powstanie spki wie si z wpisem do rejestru,
tj. czynnoci techniczn, ktra polega na zapisie elektronicznym w programie
komputerowym. Wpis jest nastpstwem czynnoci sdu: badania formularzowego, badania
materialnego i wydania postanowienia o wpisie spki do rejestru. Decyduje wpis do rejestru
jako czynno techniczna, majca donioso prawn, dokonana w nastpstwie czynnoci
podjtych przez sd, w szczeglnoci wydania postanowienia o wpisie. Wpis ma charakter
konstytutywny (A. Kidyba, Przepisy dodane..., op. cit., s. 13 i n.).
Przed wpisem do rejestru, a po zawizaniu spki mamy ju do czynienia z okrelon
struktur prawn. Nie oznacza to, e ma ona podmiotowo prawn, ale przyj mona, e
jest ona form przedspki jawnej, lecz nie spki w organizacji (inaczej, moim zdaniem
bdnie, M.R. Podwiadek, Spka komandytowa w organizacji, PPH 2004, nr 9, s. 19-21).
Potwierdza to wyranie 2 art. 25 1 k.s.h., ktry reguluje odpowiedzialno za dziaania
zwizane z powstawaniem spki przed jej wpisem do rejestru, mimo e jest mowa o
dziaaniu w imieniu spki. W paragrafie tym wyranie jest mowa o okresie midzy
zawizaniem a wpisem spki do rejestru (A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 173-174).
Wskutek zawarcia umowy spki jawnej przez zainteresowane strony, ktre po wpisaniu
spki do rejestru przedsibiorcw stan si jej wsplnikami, dochodzi do zawizania spki
jawnej. Pojcie "zawarcie umowy spki" naley rozumie jako zoenie wasnorcznych
podpisw wszystkich wsplnikw pod treci umowy spki, ktrej minimum okrela art. 3
k.s.h. (definicja umowy spki handlowej) oraz art. 25 k.s.h. (elementy konieczne umowy
spki jawnej). Wsplnicy mog zamieci w niej ponadto inne postanowienia, zwaszcza
modyfikujce ustawowe reguy dotyczce stosunkw wewntrznych w spce, o ile nie
naruszaj one bezwzgldnie obowizujcych przepisw. W odniesieniu do spki jawnej
(rwnie pozostaych spek osobowych, tj. partnerskiej, komandytowej i komandytowoakcyjnej) ustawodawca przewiduje istnienie co najmniej dwch wsplnikw. Natomiast spka

kapitaowa (z o.o. i akcyjna) moe by zaoona przez jedn osob (zob. art. 151 i 301 k.s.h.).
Wwczas umow zastpuje akt zaoycielski, tj. statut (por. D. Ulikowska, Spka jawna przed
wpisem do KRS, PPH 2004, nr 11, s. 35). Zoenie przez wsplnikw ich podpisw pod treci
umowy spki naley traktowa jako akt jednorazowy. Ta z pozoru prosta czynno wywouje
jednak okrelone i doniose skutki prawne, gdy od tego momentu moemy mwi o
zawizaniu spki jawnej, czyli powstaniu pewnej konstrukcji prawnej, ktrej nazwy
ustawodawca w ogle nie okrela, ale dla ktrej stworzy ladow regulacj odnoszc si
przede wszystkim do odpowiedzialnoci osb odpowiedzialnych za zobowizania spki
powstae przed jej rejestracj (por. A. Szajkowski, Formy ustrojowe..., op. cit., s. 17 i 22; S.
Wodyka, Problem osobowych..., op. cit., s. 263).
Przed 15 stycznia 2004 r. (data wejcia w ycie art. 25 1 k.s.h., okrelajcego
konstytutywny charakter wpisu spki jawnej do rejestru przedsibiorcw KRS) w literaturze
przedmiotu pojawiay si rozbienoci odnonie do momentu powstania spki. Cz
autorw wskazywaa na moment zawarcia umowy spki (tak m.in. S. Sotysiski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 233-234 oraz W. Pyzio (w:) W. Pyzio, A. Szumaski, I. Weiss, Prawo spek,
Bydgoszcz 1998, s. 115; R. Pabis, Odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania spki
jawnej, Mon.Praw. 2002, nr 16, s. 740 oraz powoane tam orzeczenie SN z 29 listopada 1934
r., C II 1841/34, PPH 1935, nr 3, poz. 1397, s. 175). Inni autorzy wskazywali na chwil
rozpoczcia prowadzenia przedsibiorstwa (por. m.in. M. Allerhand, Kodeks handlowy z
komentarzem, Bielsko-Biaa 1999 (reprint), s. 65; zob. szerzej A. Kidyba, Przepisy dodane...,
op. cit., s. 14). Z t chwil, niezalenie od powstania stosunku prawnego spki, dochodzio
rwnie do powstania spki jako jednostki organizacyjnej o podmiotowoci odrbnej od
podmiotowoci swoich czonkw, czyli uczestnikw spki (A. Szajkowski, Formy ustrojowe...,
op. cit. , s. 16). Jednake z brzmienia art. 22 1 k.s.h. wynika, e spka jawna jest spk
osobow, ktra prowadzi przedsibiorstwo pod wasn firm, a nie jest inn spk handlow.
Okrelenie "prowadzi przedsibiorstwo" sugeruje, e spka jawna staje si spk jawn
dopiero z chwil podjcia dziaalnoci gospodarczej. Dokadne okrelenie chwili podjcia
przez spk takiej dziaalnoci stwarzao problemy, a co za tym idzie - rwnie
problematyczne byo ustalenie momentu powstania spki, gdy samo zawarcie umowy
spki, w tej kwestii, nie byo wystarczajce (A. Kidyba, Przepisy dodane..., op. cit., s. 14; por.
M. Allerhand, Kodeks..., op. cit., s. 65 - "spka jawna powstaje (...) z chwil, gdy rozpoczyna
swoj dziaalno").
Na tle tworzenia spki jawnej pojawiay si w zwizku z powyszym pewne kontrowersje.
Mianowicie odmiennie traktowano moment rozpoczcia istnienia spki jawnej prowadzcej
przedsibiorstwo. W jednym przypadku z brzmienia przepisw wywodzono konstytutywny
charakter wpisu ("przez wpis staje si spk jawn"); zob. A. Szajkowski, Prawo..., op. cit., s.
191. Przyjmowano rwnie, w odniesieniu do prowadzenia przedsibiorstwa, e spka taka
powstaje ju z chwil rozpoczcia prowadzenia przedsibiorstwa, a nie wpisu do rejestru
(m.in. W. Pyzio (w:) J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzio, I. Weiss, Kodeks
handlowy. Komentarz, pod red. K. Kruczalaka, Warszawa 1999, s. 135-136; S. Sotysiski (w:)
S. Sotysiski, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy. Komentarz, t. I, Warszawa 1997, s.
570-573; K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykadu, Warszawa 1998, s. 136). Dawny
ksztat przepisw kodeksu spek handlowych, w szczeglnoci tre przepisw wyranie
regulujcych konstytutywny charakter wpisw spek do rejestru, potwierdza interpretacj
przyjmujc deklaratoryjny charakter wpisu spki jawnej (rwnie M. Allerhand, Kodeks...,
op. cit., s. 126-127; W. Opalski (w:) Prawo handlowe, pod red. J. Okolskiego, Warszawa 1999,
s. 47).
Spka zaczynaa istnie, gdy zacza prowadzi przedsibiorstwo, nie pniej jednak, jak
z chwil wpisu do rejestru. Chwila zawarcia umowy spki bya natomiast decydujca w
stosunkach wewntrznych. Dla spki chwila zawizania spki oraz rozpoczcie prowadzenia
przez spk przedsibiorstwa bya tosama z uzyskaniem przez spk podmiotowoci. To
oznaczao, e spka ta w okresie midzy zawarciem umowy spki a rozpoczciem
prowadzenia przedsibiorstwa bya w swoim stadium pocztkowym i nie istniaa jako podmiot
prawa. Podmiotowo uzyskiwaa wraz z rozpoczciem prowadzenia przedsibiorstwa.
Natomiast nigdy nie wystpowaa w formie "spki w organizacji", jeeli z chwil zawarcia

umowy spki jednoczenie rozpocza prowadzenie dziaalnoci gospodarczej. W tym

momencie funkcjonowaa od razu w swej waciwej, docelowej formie ustrojowej (por. D.
Ulikowska, Spka jawna..., op. cit. , s. 35).
Odrbn kwesti jest przeksztacenie spki cywilnej w spk jawn na podstawie art. 26
4-6 k.s.h., dla ktrej wpis do rejestru zawsze ma charakter konstytutywny (szerzej na temat
"przerejestrowania" spki cywilnej w spk jawn zob. A. Kidyba, Dwie drogi spki cywilnej,
Mon.Praw. 2001, nr 20, s. 1017 i n.; tego, O potrzebie zmian w kodeksie spek handlowych,
PPH 2002, nr 10, s. 33 i n.; take M. Korniowicz, Spki cywilne na podstawie Kodeksu
spek handlowych, Mon.Praw. 2001, nr 9, s. 488 i n.; oraz W.J. Katner, Problemy
funkcjonowania spki cywilnej w nowej rzeczywistoci prawnej, PPH 2002, nr 11, s. 11 i n.;
co do konstytutywnego charakteru wpisu spki przeksztaconej w spk jawn spki
cywilnej zob. J. Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka, W. Popioek, A. Witosz, E. Zieliska,
Kodeks spek handlowych. Komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2001, s. 85). Por. rwnie
cz 2, rozdzia 2, 1, pkt 2 niniejszego tytuu.
Uznanie istnienia spki jawnej przed zarejestrowaniem rodzio okrelone konsekwencje.
Po pierwsze - przyjcie jako cechy konstytutywnej prowadzenia przedsibiorstwa nie miao
wymiaru intencjonalnego, tylko realny. Po drugie - spka taka i osoby trzecie pozbawione
byy prawa korzystania z jawnoci materialnej i formalnej rejestru. W kocu powstawa
problem prawa do firmy i jej ochrony. Wystpowanie pod wasn firm byo jedn z
istotniejszych cech tej spki. Pene prawo do firmy powstawao w chwili zarejestrowania.
Osobowy charakter spki jawnej, polegajcy na ujawnieniu wsplnikw, typizuje t spk. W
konsekwencji naleao przyj, e spka jawna przed zarejestrowaniem nie speniaa
wszystkich cech charakterystycznych dla penej spki jawnej, ktra uzyskiwaa taki
charakter po zarejestrowaniu (tak A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 231 i n.).
Wskazane wyej wzgldy spowodoway, e ustawodawca zdecydowa si odej od
podziau na dwa typy spki: tej przed wpisem, jak i wpisanej do rejestru. Skoczy te
podzia rnych skutkw wpisu ze wzgldu na sposb tworzenia spki. Obecna regulacja
powoduje, e w kadym przypadku tworzenia spki czy to przez zawizanie, czy te
przeksztacenie, spka powstaje z chwil wpisu do rejestru (A. Kidyba, Kodeks, 2005, t. I, s.
163). Kodeks spek handlowych wyranie wyrnia okres pomidzy zawarciem umowy
spki a jej rejestracj, co jest podstaw do wyodrbnienia jej fazy wstpnej w postaci
przedspki jawnej oraz wprowadza dla tego okresu pewne szczeglne normy prawne. Okres
przedspki to rwnie etap wstpny, przygotowawczy, poprzedzajcy powstanie spki
docelowej (por. S. Wodyka, Problem osobowych..., op. cit., s. 264 i n.).
W okresie pomidzy zawarciem umowy a rejestracj spki dokonuje si w jej imieniu
caego szeregu rnorodnych czynnoci. Osoby, ktre dokonuj tych dziaa, to przede
wszystkim wsplnicy podpisujcy umow spki, ale mog si pojawi take inne osoby.
Pojcie "inne osoby" naley odnie do osb dziaajcych, ale nie jest to jednoznaczne z
przyszymi wsplnikami, chocia jeeli te osoby bd dziaay, wwczas ponosz
odpowiedzialno. Z krgu tych osb naley wyczy tych wszystkich, ktrzy dziaali w
zwizku z utworzeniem spki, ale ich dziaanie nie odbywa si w jej imieniu (doradcy
ekonomiczni, radcowie prawni, adwokaci, notariusze, biegli rewidenci); zob. A. Kidyba,
Kodeks , 2006, t. I, s. 173-174; por. tak, te susznie, A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s.
691; oraz M. Allerhand, Kodeks... , op. cit., s. 153.
Osoby zamierzajce zaoy spk podejmuj (ewentualnie mog podj) szereg
czynnoci prawnych i faktycznych. Pierwsz grup czynnoci tworz wszystkie dziaania
zmierzajce do powstania spki, ktre zostay podjte do chwili podpisania umowy spki.
Bd to z reguy czynnoci poszczeglnych osb. Tylko wyjtkowo czynnoci te bd mogy
przybra posta wsplnego porozumienia. Przykadem takiej czynnoci moe by zawarcie
umowy przedwstpnej spki jawnej, ktra zobowizuje przyszych wsplnikw do zawarcia
przyrzeczonej umowy (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 421). Ju w tym stadium mona
zawiera umowy pod ktem przyszej spki (np. zakup nieruchomoci, wynajcie lokalu).
Wwczas nie ma mowy o dziaaniu w imieniu spki, ktra pod adn form jeszcze nie
istnieje (por. M. Allerhand, Kodeks..., op. cit., s. 153). Drug grup czynnoci mona okreli
jako czynnoci zaoycielskie, do ktrych zaliczamy przede wszystkim zawarcie umowy

spki, a take: wniesienie wkadw pieninych i lokowanie wkadw na odpowiednich

rachunkach bankowych, udostpnianie wkadw niepieninych moliwych do udostpnienia,
nadzr nad rzeczami stanowicymi przedmiot aportw, uzyskanie niezbdnych zezwole,
jeeli takie s wymagane, zoenie wniosku o rejestracj spki. Nie sposb wykluczy ju w
tym okresie podejmowania czynnoci zwizanych z tworzeniem i funkcjonowaniem
przedsibiorstwa spki. Z im wikszym przedsiwziciem gospodarczym mamy do czynienia
w przypadku tworzenia spki, tym obszerniejsza moe by lista czynnoci, ktre zostan
podjte jako niezbdne gospodarczo i organizacyjnie jeszcze przed rejestracj spki (zob. S.
Wodyka, Problem osobowych..., op. cit., s. 273 i n.; oraz W. Pyzio (w:) J. Frckowiak, A.
Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popioek, W. Pyzio, Kodeks spek handlowych.
Komentarz, pod red. K. Kruczalaka, Warszawa 2001, s. 139 i n.).
W przepisach kodeksu spek handlowych brak jest formalnego wyodrbnienia
(nazwania) osobowych spek handlowych "w organizacji". Brakuje te przepisu
okrelajcego jednoznacznie charakter prawny przedspki jawnej. Jednak inaczej jak w
przypadku spek kapitaowych okres wyczekiwania na rejestracj nie powinien by tak dugi.
Moe jednak zachodzi potrzeba dokonywania jeszcze przed rejestracj szeregu czynnoci
faktycznych i prawnych o charakterze przygotowawczym, nie wykluczajc prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej o charakterze statutowym dla spki docelowej. Zasadne byoby
dopuszczenie w spce jawnej (i w innych osobowych spkach handlowych) w okresie
pomidzy zawizaniem spki a jej rejestracj moliwoci wystpowania w obrocie prawnym
chocia w ograniczonym zakresie (zob. S. Wodyka, Problem osobowych..., op. cit., s. 271 i
n.).
Odrbnym zagadnieniem jest problem, ktre przepisy znajd zastosowanie do
"przedspki" jawnej. Moliwe w tym zakresie s dwa rozwizania: odpowiednie stosowanie
do spki jawnej przed wpisem do rejestru przepisw o spce cywilnej albo odpowiednie
stosowanie do spki jawnej przed wpisem do rejestru przepisw o spce jawnej waciwej
(tzn. spki po zarejestrowaniu). Za pierwszym wariantem stosowania przepisw przemawiaj
argumenty dotyczce zasad odpowiedzialnoci oraz charakteru prawnego spki cywilnej (a
take jawnej przed wpisem do rejestru). Artyku 25 1 2 k.s.h. wprowadza norm solidarnej
odpowiedzialnoci osb dziaajcych w imieniu spki w stadium wstpnym, analogiczn do
odpowiedzialnoci w spce cywilnej (art. 864 k.c.). Przed rejestracj spka jawna ma
zbliony charakter do spki cywilnej, poza tym sama umowa spki jawnej (do chwili
rejestracji) posiada cechy umowy spki cywilnej i dopiero z chwil zarejestrowania nastpuje
zmiana charakteru stosunkw midzy wsplnikami (por. S. Wodyka, Problem osobowych...,
op. cit., s. 272; A. Kidyba, Niektre..., op. cit., s. 14; D. Ulikowska, Spka jawna..., op. cit., s.
39; inaczej J. Frckowiak, Odpowiedzialno za zobowizania spki przed jej wpisem do
rejestru (w:) Odpowiedzialno cywilna. Ksiga pamitkowa ku czci Profesora Adama
Szpunara, pod red. M. Pyziak-Szafnickiej, Krakw 2004, s. 490). Z zestawienia regulacji art.
331 k.c. oraz art. 251 i 31 3 k.s.h. moe wynika take podstawa do przyjcia
odpowiedniego zastosowania do przedspki jawnej (od chwili zawarcia umowy spki)
przepisw o spce jawnej po wpisie do rejestru (przepisw dotyczcych tzw. spki jawnej
waciwej). Uregulowanie art. 331 k.c. nakazuje odpowiednie stosowanie do jednostek
organizacyjnym niebdcych osobami prawnymi, ktrym ustawa przyznaje zdolno prawn
(a zatem do spek jawnych jako handlowych spek osobowych), przepisw o osobach
prawnych. Kodeks spek handlowych w odniesieniu do spek kapitaowych (stanowicych
osoby prawne) w stadium po zawarciu umowy (zawizaniu), a przed wpisem do rejestru - tzw.
spek w organizacji (art. 161 1 i art. 323 1 k.s.h.) przewiduje odpowiednie zastosowanie
przepisw o spce w formie ustrojowej waciwej (art. 11 2 k.s.h.), natomiast w stosunku
do tzw. przedspki akcyjnej (formy poprzedzajcej spk w organizacji) - odpowiednie
stosowanie przepisw o spce akcyjnej w organizacji (art. 323 4 k.s.h.). Analizowan
argumentacj wydaje si potwierdza wyrane rozdzielenie normatywne spki cywilnej od
spek handlowych (w tym, w szczeglnoci od handlowych spek osobowych) dokonane z
chwil wejcia w ycie kodeksu spek handlowych oraz nieobowizujcej ju ustawy prawo
dziaalnoci gospodarczej (tj. z dniem 1 stycznia 2001 r.). Wspomniane art. 25 1 i 31 3 k.s.h.
stanowi samodzieln (autonomiczn) podstaw odpowiedzialnoci za zobowizania

powstae przed wpisem spki jawnej do rejestru, a zatem postulowane wyej siganie do
przepisw o spce cywilnej nie musi by jedynym czy te najlepszym moliwym
rozwizaniem w tym przypadku (zob. J. Frckowiak, Odpowiedzialno za zobowizania spki
przed jej wpisem do rejestru (w:) Odpowiedzialno cywilna..., op. cit. , s. 490; S. Wodyka,
Problem osobowych..., op. cit., s. 209; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 554; M.R.
Podwiadek, Spka komandytowa..., op. cit., s. 19-21, a take uwagi zawarte w tytule III,
czci 1, rozdziale 2, 2 powiconym spce komandytowej). Naley si spodziewa, e
polaryzacja pogldw dotyczcych przepisw, ktre powinny znale zastosowanie do
przedspki jawnej, przyczyni si do wypracowania w przyszoci takiego stanowiska
doktryny, ktre zostanie przeszczepione przez ustawodawc na grunt przepisw prawa. Co
do rnic midzy spk kapitaow w organizacji a przedspk - por. uwagi zawarte w tytule
III powiconym spce komandytowej.
4.
Spka jawna jako podmiot prawa
Jak to ju zostao stwierdzone w 2, spka jawna z chwil wpisu do KRS staje si spk,
ktra wyposaona zostaje w podmiotowo prawn. Podmiotowo ta uksztatowana jest w
oparciu o zdolno prawn spki i jej zdolno do czynnoci prawnych. Dodatkowo art. 8
k.s.h. przewiduje zdolno sdow (por. rwnie art. 64 2 k.p.c.), a nie mona zapomnie o
zdolnoci procesowej (art. 65 1 k.p.c.). Przepis art. 8 k.s.h. powinien by rozpatrywany w
kontekcie art. 331 1 k.c., jednake jak to zostanie pniej stwierdzone, nie jest to
pozbawione kontrowersji. Przyjcie podmiotowoci prawnej spki jawnej zostao ujednolicone
bez wzgldu na sposb powstania tej spki. Aktualnie podmiotowo rozpoczyna si od
chwili wpisu spki do rejestru. Sygnalizowany problem funkcjonowania jednostki
organizacyjnej niebdcej osob prawn, ale majcej zdolno prawn (tzw. podmiotu
ustawowego - szerzej A. Kidyba, Niektre..., op. cit., s. 11 i n.) z odpowiednim stosowaniem
przepisw o osobach prawnych (art. 331 1 k.c.) szczeglnie jaskrawo wyglda na tle spki
jawnej. Coraz czciej mona spotka wypowiedzi co do stosownego wykorzystania zakresu
przepisw kodeksu cywilnego: art. 35, 37, 38, 39, 41 k.c. (Z. Radwaski, Podmioty..., op. cit.,
s. 8). Z pewnoci tylko cz z tych przepisw bdzie miaa zastosowanie. Wtpliwe jest
stosowanie art. 37 k.c. ze wzgldu na wyczerpujc regulacj przepisw kodeksu spek
handlowych. Nie ma tu zastosowania art. 38 k.c. (inaczej, moim zdaniem wtpliwie, Z.
Radwaski, Podmioty..., op. cit., s. 8), gdy w aden sposb nie mona czy teorii organw
z dziaaniem wsplnikw spki jawnej. Wsplnicy spki jawnej dziaaj w imieniu spki, a
nie "za" spk i nie mog by okrelani mianem organu spki. Inny problem zwizany jest z
zarzdem spki partnerskiej czy rad nadzorcz i walnym zgromadzeniem spki
komandytowo-akcyjnej. Dlatego te proste przeoenie art. 33 1 1 k.c. na wszystkie spki
osobowe nie jest moliwe (zob. take J. Frckowiak, Instytucje..., op. cit. , s. 24 i n.).
Podmiotowo prawna spki jawnej jest jednak w pewnych sferach szczeglna. Dotyczy
to przede wszystkim odpowiedzialnoci za zobowizania. Spka jawna ponosi
odpowiedzialno za zobowizania solidarnie ze swoimi wsplnikami, ale odpowiadajcymi
subsydiarnie (art. 331 2 k.c.). Jednake zgodnie z art. 31 2 k.s.h. odpowiedzialno
subsydiarna (moliwo prowadzenia egzekucji z majtku wsplnika dopiero w przypadku,
gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna) nie stanowi przeszkody do
wniesienia powdztwa przeciwko wsplnikowi, zanim warunek bezskutecznoci egzekucji z
majtku spki zostanie speniony. Na marginesie naley stwierdzi, e wystpuje tu pewna
dysharmonia midzy art. 331 2 k.c. a art. 31 3 k.s.h., gdzie w pierwszym przypadku mowa
jest o stanie niewypacalnoci, a w drugim o sytuacji bezskutecznoci egzekucji.
Wydaje si, e art. 31 1 k.s.h. jest "przepisem odrbnym" wyczajcym stosowanie
art. 331 2 k.c. w zakresie odpowiedzialnoci wsplnikw spki jawnej za jej zobowizania.
W przypadku niewypacalnoci wyjanienie znajdujemy w art. 10 i 11 pr.upad. i nap.,
natomiast kodeks spek handlowych odnosi si do sytuacji, gdy ju si okazao i moe si
okaza, e egzekucja staa si bezskuteczna (szerzej A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 207).
Naley pamita take, e zmiana art. 778 1 k.p.c. nawizuje do sformuowania przyjtego w

kodeksie spek handlowych, tj. bezskutecznoci egzekucji przeciwko spce. Innymi

atrybutami zwizanymi z podmiotowoci spki jawnej jest, obok kwalifikacji bycia
samodzielnym podmiotem praw i obowizkw, wyodrbnienie organizacyjne i majtkowe
spki od wsplnikw. Spka jawna jest organizacj odrbn od struktury swoich wsplnikw
bez wzgldu na ich form i charakter. Dziaa ona wedug zasad przyjtych dla tej spki, bez
wzgldu na zasady dziaania wsplnikw. Struktura organizacyjna spki jawnej oparta jest o
przepisy ustaw, umow spki, a wewntrznie o uchway wsplnikw (w tym regulamin
organizacyjny). Wyodrbnienie majtkowe oznacza z kolei, e masa majtkowa kadego ze
wsplnikw jest wyodrbniona od majtku spki, co nie niweczy odpowiedzialnoci osobistej
wsplnikw za zobowizania spki. Nie mniej wanym atrybutem podmiotowoci jest to, e
spka jawna jako przedsibiorca (art. 43 2 1 k.c.) dziaa pod swoj wasn firm. Nie mamy
wic w tym przypadku zalenoci wystpujcych na gruncie poprzedniego stanu prawnego
jakichkolwiek wsplnoci czy wykreowanych stosunkw midzy wsplnikami. Podmiotowo
prawna spki jawnej oznacza, e wystpujc we wasnym imieniu pod wasn firm jest ona
samodzielnym podmiotem w stosunku do osb trzecich, ale take wobec wsplnikw (pro
foro interno) - M. Mdrzak, Pozycja osobowych..., op. cit., s. 418.
5.
Spka jawna w likwidacji i w upadoci
1. Likwidacja spki jawnej
Faza spki w likwidacji rni si znacznie zarwno od przedspki, jak i spki waciwej,
ju wpisanej do KRS. W nastpstwie zajcia okrelonych zdarze okrelonych w art. 58 i n.
k.s.h. nastpuje wszczcie postpowania likwidacyjnego, chyba e wsplnicy uzgodnili inny
sposb zakoczenia dziaalnoci spki w umowie (art. 67 1 k.s.h.). Czas trwania
postpowania likwidacyjnego moe by rny. Przyj mona, e jeeli dochodzi do likwidacji
poczonej z podziaem majtku in natura, to okres ten trwa krcej. Nadmieni naley, e
wszczte postpowanie likwidacyjne zasadniczo powinno si zakoczy wraz z wykreleniem
spki z rejestru. Jednake jeeli zachodz przyczyny niweczce postpowanie likwidacyjne,
spka "wraca" do normalnego stanu funkcjonowania (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 285289). Najistotniejszym skutkiem bytu spki jawnej w likwidacji jest to, e zachowuje ona
swoj podmiotowo prawn i podmiotowo gospodarcz (zob. P. Bielski, Spka handlowa
w likwidacji a status przedsibiorcy, Pr.Sp. 2004, nr 6, s. 45 i n.). Jednak jej zdolno prawna i
zdolno do czynnoci prawnych jest ograniczona celem likwidacji. Jest nim zakoczenie
biecych interesw spki, cignicie wierzytelnoci, wypenienie zobowiza i upynnienie
majtku spki (art. 77 1 k.s.h.). Nowe interesy mog by podejmowane tylko w przypadku,
gdy jest to niezbdne do zakoczenia spraw ju dziejcych si (rozpocztych). Wszelkie
czynnoci podejmowane przez likwidatorw mog by tylko zwizane z celem spki, jakim
jest likwidacja, czyli zakoczenie jej interesw. W postpowaniu likwidacyjnym obowizywa
mog te szczeglne zasady prowadzenia spraw i reprezentacji. Uwag zwraca przede
wszystkim ograniczenie reprezentacji nie tylko przedmiotowe (cel likwidacji), ale rwnie
podmiotowe, gdy ustanowione prokury wygasaj, a w czasie likwidacji nie mona udzieli
prokury. Wyran informacj o tym, e mamy do czynienia ze spk w likwidacji, jest
uzupenienie firmy spki o dodatek "w likwidacji".
Podobnie szczeglne zasady obowizuj w przypadku ogoszenia upadoci spki. Moe
to nastpi zupenie bez zwizku z omawianym wczeniej postpowaniem likwidacyjnym, jak
rwnie w trakcie tego postpowania. W tym ostatnim przypadku syndyk zastpuje
likwidatora.
Jak wyej zaznaczono, wsplnicy mog ustali inne zasady doprowadzenia do
zakoczenia bytu spki ni postpowanie likwidacyjne. Ten inny sposb moe polega na
porozumieniu co do podziau majtku, sposobu zabezpieczenia i zaspokojenia wierzycieli itd.
Moe to z kolei polega na przyjciu okrelonych zasad podziau majtku, metody podziau
(np. cz in natura, cz spieniona) zasad odpowiedzialnoci za cz zobowiza itd.

Przede wszystkim wsplnicy mog si umwi na podzia majtku w naturze (in natura)
poprzez odpowiedni podzia skadnikw majtkowych midzy wsplnikw bez koniecznoci
spienienia majtku spki. Moliwe jest ponadto zadysponowanie majtkiem w ten sposb,
e zostaje zbyte przedsibiorstwo spki czy jego zorganizowane czci (A. Kidyba, Kodeks,
2006, t. I, s. 313). Zbycie przedsibiorstwa moe nastpi na rzecz osb trzecich, jak rwnie
na rzecz jednego lub kilku wsplnikw z obowizkiem spaty udziaw na rzecz wsplnikw.
Poza zbyciem przedsibiorstwa wsplnicy mog przenie niektre aktywa spki do
istniejcej lub utworzonej spki (S. Sotysiski, Kodeks, 2001, t. I, s. 389). Nie ma przeszkd,
aby poczy metod podziau in natura , a w pozostaym zakresie przeprowadzi
postpowanie likwidacyjne.
Ustalenia midzy wsplnikami mog by zawarte w umowie spki, poczynione w czasie
trwania spki poprzez podjcie stosownej uchway czy w kocu po zaistnieniu przyczyn
rozwizania spki. Jeeli jednak w umowie spki uregulowano wyranie upynnienie majtku
spki jako sposb likwidacji, konieczna bdzie zmiana umowy spki, gdy zwyka uchwaa
wwczas nie wystarczy. W przypadku podjcia uchway o zmianie umowy spki wikszoci
gosw wsplnik, ktrego interesy naruszono, moe powoywa si na niezgodno z art.
3531 k.c. (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 313).
Okrelenie sposobu dziaania w zwizku z zaistnieniem przyczyn rozwizania jest
uzalenione od przyczyny rozwizania. Generalnie przyjmujemy, e ustalenia co do sposobu
zakoczenia bytu spki czyni wsplnicy. Jednake w przypadku wypowiedzenia umowy
spki przez wierzyciela wsplnika lub ogoszenia upadoci wsplnika, ustalenie co do
metody postpowania uzalenione jest od zgody odpowiednio: wierzyciela lub syndyka. Brak
zgody uniemoliwia zadysponowanie majtkiem wedug regu ustalonych przez wsplnikw.
W konsekwencji bdzie musiao by przeprowadzone postpowanie likwidacyjne lub
upadociowe (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 313-314).
2. Upado spki jawnej
Ogoszenie upadoci spki zostao w art. 98 1 pkt 3 k.s.h. wskazane wrd przyczyn
"powodujcych rozwizanie spki", przy czym zastosowane przez ustawodawc
sformuowanie nie jest zbyt trafne, gdy wydanie przez sd postanowienia o ogoszeniu
upadoci spki jawnej powoduje jedynie wszczcie pewnej procedury, ktra moe zakoczy
si wykreleniem spki w upadoci z rejestru przedsibiorcw, a wic anihilacj spki (na
wniosek syndyka masy upadoci), jednak samo w sobie nie powoduje utraty przez spk
bytu prawnego ani jej rozwizania.
Spka jawna (oraz pozostae spki osobowe) zostaa uznana za przedsibiorc w
rozumieniu art. 5 ust. 2 pr.upad. i nap., w zwizku z czym posiada zdolno upadociow,
dodatkowo jej wsplnicy, jako wsplnicy osobowej spki handlowej, ponoszcy
odpowiedzialno za zobowizania spki bez ograniczenia caym swoim majtkiem, rwnie
mog sta si podmiotami postpowania upadociowego (por. art. 5 ust. 3 pkt 2 pr.upad. i
nap.).
Podstawow materialnoprawn przesank ogoszenia upadoci spki jawnej jest stan
niewypacalnoci, rozumiany jako sytuacja, w ktrej spka nie wykonuje swych zobowiza
lub gdy zobowizania spki przekrocz warto jej majtku, nawet wwczas gdy spka na
bieco swe zobowizania wykonuje (por. art. 11 ust. 1 i 2 pr.upad. i nap.).
Do zgoszenia wniosku o ogoszenie upadoci uprawniona jest przede wszystkim sama
spka (jako niewypacalny dunik) oraz kady z jej wierzycieli (por. A. Jakubecki (w:) A.
Jakubecki, F. Zedler, Komentarz do ustawy prawo upadociowe i naprawcze, Krakw 2003, s.
24). O ile jednak zgoszenie wniosku przez wierzyciela jest wycznie jego prawem, o tyle
dunik jest zobowizany do zgoszenia wniosku o ogoszenie swej upadoci w terminie
dwch tygodni od dnia, w ktrym wystpia podstawa do ogoszenia upadoci (art. 21
pr.upad. i nap.; tame). W stosunku do osb prawnych i jednostek organizacyjnych
nieposiadajcych osobowoci prawnej wniosek o ogoszenie ich upadoci moe zgosi
kady, kto ma prawo ich reprezentacji. W art. 20 ust. 2 pr.upad. i nap. okrelono dodatkowy
krg podmiotw uprawnionych do zgoszenia wniosku o ogoszenie upadoci dunika
niebdcego osob fizyczn. W stosunku do handlowych spek osobowych uprawnienie to

suy kademu wsplnikowi odpowiadajcemu bez ograniczenia za zobowizania spki.

Okrelenie to obejmuje wic rwnie wsplnikw spki jawnej.
Uwzgldniajc wniosek o ogoszenie upadoci sd (orzekajc w skadzie trzech sdziw
zawodowych) wydaje postanowienie o ogoszeniu upadoci, w ktrym m.in.:
1) wymienia firm oraz siedzib upadego dunika (spki);
2) okrela sposb prowadzenia postpowania;
3) okrela, czy i w jakim zakresie upady bdzie sprawowa zarzd swoim majtkiem,
jeeli postpowanie bdzie prowadzone z moliwoci zawarcia ukadu;
4) wzywa wierzycieli upadego do zgoszenia wierzytelnoci w wyznaczonym terminie,
nie krtszym ni miesic i nie duszym ni trzy miesice;
5) wzywa osoby, ktrym przysuguj prawa oraz prawa i roszczenia osobiste cice na
nieruchomoci nalecej do upadego, jeeli nie zostay ujawnione przez wpis w
ksidze wieczystej, do ich zgoszenia w wyznaczonym terminie nie krtszym ni
miesic i nie duszym ni trzy miesice, pod rygorem utraty prawa powoywania si
na nie w postpowaniu upadociowym;
6) wyznacza sdziego-komisarza oraz syndyka albo nadzorc sdowego, albo zarzdc.
Postanowienie o ogoszeniu upadoci podaje si niezwocznie do publicznej wiadomoci
przez obwieszczenie w Monitorze Sdowym i Gospodarczym oraz opublikowanie w dzienniku
o zasigu lokalnym. Orzeczenie to jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba
e przepis szczeglny stanowi inaczej (w tym kontekcie przytoczy naley tez uchway SN
z 5 sierpnia 2004 r., ktra brzmi: "w wietle art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadociowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 595 ze zm.) ogoszenie upadoci spki
jawnej nie uzasadnia uwzgldnienia wniosku wsplnika o ogoszenie jego upadoci, jeeli
wierzyciele spki nie domagali si zaspokojenia od niego swoich wierzytelnoci", III CZP
41/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 129).
Wydanie postanowienia w przedmiocie ogoszenia upadoci powoduje szereg skutkw w
stosunku do upadej spki tak w zakresie jej statusu majtkowego, zdolnoci kontraktowej,
jak i stosunkw obligacyjnych, ktre wizay j przed wydaniem przedmiotowego orzeczenia.
Powysze jest wynikiem stanu, ktry powstaje w zwizku z wydaniem postanowienia w
przedmiocie ogoszenia upadoci. O ile bowiem spka, jako podmiot prawa - jednostka
organizacyjna nieposiadajca osobowoci prawnej, istnieje nadal mimo ogoszenia jej
upadoci (zob. art. 185 ust. 2 pr.upad. i nap.), to jednak jej ustrj ulega powanemu
przeksztaceniu. Zgodnie bowiem z treci art. 61 pr.upad. i nap. struktura organizacyjna
spki ulega osabieniu przez oderwanie od niej czci substratu majtkowego (tj.
wskazanych przez przepisy ustawy elementw majtku spki), ktry staje si mas
upadoci, suc odtd zaspokojeniu nalenoci wzgldem wierzycieli upadego. W
literaturze przedmiotu wskazano (tak F. Zedler, Komentarz..., op. cit., s. 78), e normy
zawarte w art. 61 w zw. z art. 62 i n. pr.upad. i nap. daj podstaw do okrelenia charakteru
prawnego masy upadoci. W skad masy upadoci wchodzi majtek nalecy do upadego w
dniu ogoszenia upadoci oraz nabyty w toku postpowania upadociowego z wyczeniem
skadnikw, o ktrych mowa w art. 62 i n. pr.upad. i nap. Tak wic sam mas upadoci
zdefiniowa mona jako cz majtku upadego, ktry suy zaspokojeniu wierzycieli w
postpowaniu upadociowym. Masa upadoci nie posiada natomiast ani osobowoci
prawnej, ani nawet zdolnoci prawnej; ten ostatni przymiot charakteryzuje natomiast upad
spk (art. 185 ust. 2 pr.upad. i nap.) oraz syndyka masy upadoci. Uywane w prawie
upadociowym i naprawczym zwroty okrelajce odpowiedzialno masy upadoci s
jedynie skrtami redakcyjnymi. Tak zwana "odpowiedzialno masy upadoci" czy
"wzbogacenie masy" oznacza zawsze odpowiedzialno czy wzbogacenie samego upadego,
co wynika z postanowie art. 372 pr.upad. i nap. (F. Zedler, Komentarz..., op. cit., s. 78).
Dodatkowo w wyniku ogoszenia upadoci obejmujcej likwidacj majtku upadej spki
wsplnicy uprawnieni do reprezentowania spki i prowadzenia jej spraw trac prawo zarzdu
oraz moliwo korzystania i rozporzdzania mieniem wchodzcym w skad masy upadoci.
Tak wic przy wyborze likwidacyjnej cieki postpowania upadociowego dochodzi do
cakowitego oderwania substratu majtkowego spki, jaki stanowiy dotychczas skadniki
masy upadoci od jej struktury organizacyjnej. Podobnie bdzie rysowaa si sytuacja w

przypadku ogoszenia upadoci z moliwoci zawarcia ukadu, jeeli upad spk

pozbawiono prawa zarzdu nad caoci lub czci mienia wchodzcego do masy upadoci.
Naley jeszcze wspomnie, e ogoszenie upadoci spki powoduje (z mocy prawa - art.
1097 2 k.c.) wyganicie prokury.
W toku postpowania upadociowego mog pojawi si trzy kategorie podmiotw, ktre
cho formalnie pozostajc w stosunku do upadego podmiotami zewntrznymi bd dziaa
(w sprawach dotyczcych masy upadoci) na rachunek upadej spki (por. art. 160 ust. 1
pr.upad. i nap.).
S nimi:
1) syndyk masy upadoci, ktrego powouje si w razie ogoszenia upadoci
obejmujcej likwidacj majtku upadego w celu zarzdzania majtkiem upadego,
zabezpieczenia go przed zniszczeniem, pogorszeniem lub utrat oraz dokonania
likwidacji masy upadoci i zakoczenia bytu prawnego upadej spki (M.A. Kamiski,
Niejasny status syndykw, Rzeczpospolita 2005, nr 1, s. 15; B. Jochemczyk,
Odpowiedzialno odszkodowawcza syndyka masy upadoci, Pr.Sp. 2004, nr 10, s.
39);
2) nadzorca sdowy powoywany w wypadku ogoszenia upadoci z moliwoci
zawarcia ukadu; jego zadanie polega na sprawowaniu nadzoru nad czynnociami
upadego oraz przeprowadzania kontroli przedsibiorstwa i mienia upadej spki (A.
widerek, D. Zienkiewicz, Czynnoci syndyka, nadzorcy sdowego i zarzdcy w
postpowaniu upadociowym, cz. I, Mon.Praw. 2004, nr 17, s. 814 i n. i cz. II,
Mon.Praw. 2004, nr 18, s. 861 i n.);
3) zarzdca, ktrego powouje si, jeli ogoszono upado z moliwoci zawarcia
ukadu, a upademu odebrano zarzd majtkiem (zarzdc ustanawia si take wtedy,
gdy nad czci majtku ustanowiono zarzd wasny upadego, w takiej konfiguracji w
sprawach objtych tym zarzdem zarzdca peni czynnoci zastrzeone dla nadzorcy
sdowego).
Wskazane powyej podmioty mog udziela penomocnictw do dokonywania czynnoci
prawnych, mog rwnie udziela penomocnictw procesowych w postpowaniach sdowych
i administracyjnych (art. 161 ust. 1 pr.upad. i nap.). Syndyk, nadzorca sdowy i zarzdca nie
odpowiadaj za zobowizania zacignite w sprawach dotyczcych masy upadoci,
odpowiadaj jednak caym swoim majtkiem za szkod wyrzdzon na skutek nienaleytego
wykonywania obowizkw.
Dalsze losy upadej spki (oraz jej wsplnikw) zale od wielu czynnikw. W
szczeglnoci chodzi o moment, w ktrym zoono wniosek o ogoszenie upadoci, sytuacj
majtkow spki, fakt, czy doszo do ogoszenia upadoci z moliwoci zawarcia ukadu,
czy te sd wybra ciek likwidacyjn.
W tym ostatnim wypadku po ostatecznym podziale funduszw masy upadoci, sd
postanowieniem stwierdza zakoczenie postpowania upadociowego, za syndyk masy
upadoci wystpuje do sdu rejestrowego z wnioskiem o wykrelenie upadej spki z
rejestru przedsibiorcw. Z chwil gdy to nastpi, byt prawny upadej spki jawnej ulega
zniweczeniu i przestaje ona istnie jako podmiot praw i obowizkw.
W wypadku ogoszenia upadoci z moliwoci zawarcia ukadu, w sytuacji gdy
zgromadzenie wierzycieli przyjmie propozycje ukadowe, a sd prawomocnie zatwierdzi
ukad, nastpuje wydanie postanowienia o zakoczeniu postpowania upadociowego (zob.
T. Kohorewicz, Zgromadzenie wierzycieli, Pr.Sp. 1998, nr 7-8, s. 76 i n.; J. Brol, Postpowanie
upadociowe z moliwoci zawarcia ukadu - wybrane problemy prawne, PPH 2003, nr 12,
s. 24 i n.). Po zakoczeniu postpowania upadociowego we wskazanym trybie upada
spka odzyskuje prawo do wadania i zarzdzania swoim majtkiem w takim zakresie, w
jakim wynika to z treci ukadu. Po wykonaniu ukadu lub po wyegzekwowaniu nalenoci
stwierdzonych ukadem sd na wniosek upadego, zarzdcy lub innej osoby, ktra jest
odpowiedzialna za wykonanie ukadu, wydaje postanowienie o wykonaniu ukadu. Po
uprawomocnieniu si powyszego postanowienia, spka odzyskuje prawo swobodnego
zarzdzania majtkiem i rozporzdzania jego skadnikami.
Jeeli jednak nie dojdzie do zawarcia ukadu, sd niezwocznie zmienia postanowienie o

ogoszeniu upadoci z moliwoci zawarcia ukadu na postanowienie o ogoszeniu upadoci

obejmujcej likwidacj majtku upadego i ustanawia syndyka masy upadoci, za
postpowanie upadociowe wchodzi na ciek likwidacyjn, podobnie bdzie w sytuacji,
gdy dojdzie do uchylenia ukadu (por. art. 304 i 305 pr.upad. i nap.).
Postpowanie upadociowe moe jeszcze zakoczy si umorzeniem, dojdzie do tego w
sytuacji, gdy:
1) majtek pozostay po wyczeniu z niego przedmiotw majtkowych dunika (upada
spka) obcionych hipotek, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem
skarbowym lub hipotek morsk nie wystarcza na zaspokojenie kosztw postpowania
(zob. T. Winiewski, Postpowanie upadociowe a zaspokojenie wierzytelnoci
zabezpieczonych prawami zastawu, PPH 1993, nr 13, s. 1 i n.);
2) wierzyciele zobowizani uchwa zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem
sdziego-komisarza nie zoyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty
postpowania, a brak jest pynnych funduszw na te koszty;
3) wszyscy wierzyciele, ktrzy zgosili swoje wierzytelnoci, daj umorzenia
postpowania.
W takiej sytuacji z dniem uprawomocnienia si postanowienia o umorzeniu
postpowania upadociowego upady odzyskuje prawo zarzdzania swoim majtkiem i
rozporzdzania jego skadnikami, za syndyk, nadzorca sdowy albo zarzdca s obowizani
niezwocznie wyda reprezentantom upadej spki jej majtek, ksigi, korespondencj i
dokumenty.
W toku postpowania upadociowego, sd upadoci moe orzec pozbawienie na okres
od trzech do dziesiciu lat prawa prowadzenia dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek
oraz penienia funkcji czonka rady nadzorczej, reprezentanta lub penomocnika w spce
handlowej, przedsibiorstwie pastwowym, spdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby,
ktra ze swej winy:
1) bdc do tego zobowizana z mocy ustawy nie zoya w terminie dwch tygodni od
dnia powstania podstawy do ogoszenia upadoci wniosku o ogoszenie upadoci albo
2) po ogoszeniu upadoci nie wydaa lub nie wskazaa majtku, ksig handlowych,
korespondencji lub innych dokumentw upadego, do ktrych wydania lub wskazania
bya zobowizana z mocy ustawy, albo
3) po ogoszeniu upadoci ukrywaa, niszczya lub obciaa majtek wchodzcy w skad
masy upadoci, albo
4) jako upady w toku postpowania upadociowego nie wykonaa innych obowizkw
cicych na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sdu albo sdziego-komisarza, albo
te w inny sposb utrudniaa postpowanie.
Przy orzekaniu wskazanego zakazu, sd bierze pod uwag stopie winy oraz skutki
podejmowanych dziaa, w szczeglnoci obnienie wartoci ekonomicznej przedsibiorstwa
upadego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli (art. 373 pr.upad. i nap.; zob. w odniesieniu do
poprzedniego stanu prawnego J.P. Naworski,
Zakres podmiotowy art. 172 1 Prawa
upadociowego , Mon.Praw. 2002, nr 14, s. 633 i n. oraz wyrok TK z 4 lipca 2002 r., P 12/01,
Mon.Praw. 2002, nr 15, s. 675).
6.
Formy ustrojowe spki jawnej w "transformacji"
Przez procesy transformacyjne spki jawnej naley rozumie postpowanie czeniowe i
przeksztaceniowe. W odniesieniu do spek osobowych (w tym oczywicie spki jawnej) nie
mona mwi o transformacji polegajcej na podziale spki. W przypadku poczenia spek
moliwy jest udzia spki jawnej zarwno w postpowaniu per unionem,
jak i per
incorporationem (art. 492 1 k.s.h.). Niemniej pamita naley, e czenie z udziaem spki
osobowej, w tym jawnej, w adnym przypadku nie moe da efektu w postaci spki
osobowej. Nigdy w wyniku poczenia spek jawnych czy to ze spkami osobowymi, czy te
z kapitaowymi, nie moe powsta bd by przejmujc spka osobowa, a jedynie z o.o. lub
akcyjna (zob. A. Szumaski, czenie spek w wietle kodeksu spek handlowych, Pr.Sp.

2001, nr 3, s. 14 i n.; A. Witosz, Czynnoci rejestracyjne zwizane z wpisem do rejestru

czenia si spek handlowych, Pr.Sp. 2003, nr 1, s. 10 i n.; T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz,
czenie, podzia, przeksztacenie spek, PPH 2001, nr 11, s. 21 i n.). Specyfika spki jawnej
w postpowaniu czeniowym nie odbiega od zasad, ktre s przewidziane dla czenia z
udziaem spek osobowych. Postpowanie czeniowe spki jawnej przebiega natomiast
wedug nieco odmiennych regu ni postpowanie czeniowe spek kapitaowych (art. 498516). Odmiennoci dotycz przede wszystkim pewnych uproszcze postpowania
czeniowego spki jawnej jako spki osobowej. Bardzo istotnym skutkiem czenia spek z
punktu widzenia form ustrojowych jest zmiana tej formy ze spki majcej podmiotowo
prawn w spk majc osobowo prawn. Spka jawna, ktra jest przejmowana albo jest
spk czc si w trybie fuzji, jest rozwizywana bez przeprowadzania postpowania
likwidacyjnego w dniu wykrelenia z rejestru. Natomiast skutek w postaci "przejcia"
podmiotowoci w osobowo prawn, ktr dysponuje spka z o.o. lub akcyjna, nastpuje z
dniem wpisania poczenia do rejestru waciwego wedug siedziby odpowiednio spki
przejmujcej albo nowo zawizanej (dzie poczenia) - art. 493 2 k.s.h. (por. A. Szumaski,
czenie... , op. cit., s. 24 i n.). Wpis ten powoduje skutek wykrelenia spki przejmowanej
albo spek czcych si przez zawizanie nowej spki. W zakresie skutkw czenia spek
zastosowanie ma art. 494 k.s.h. przyjmujcy sukcesj uniwersaln w sferze cywilnoprawnej,
ograniczon sukcesj administracyjnoprawn (A. Kidyba, Kodeks spek handlowych, t. II,
Komentarz do art. 301-633, wyd. IV, Krakw 2006, s. 989 i n.; A. Szumaski (w:) S.
Sotysiski, A. Szajkowski, A. Szumaski, J. Szwaja, Kodeks spek handlowych, t. IV,
Komentarz do artykuw 459-633, Warszawa 2003, s. 239), sukcesj praw pracowniczych
(art. 23 1 k.p.) i czonkowskich.
W przypadku przeksztacenia spek do spki jawnej stosujemy oglne zasady
dotyczce spek osobowych z modyfikacjami wynikajcymi z art. 572, 582 i 583 k.s.h.
Spka jawna moe zosta przeksztacona w kad ze spek handlowych (art. 551 1 k.s.h.).
Nie mona przeksztaci spki jawnej w likwidacji, gdy rozpoczto podzia majtku, jak
rwnie nie mona przeksztaci spki w upadoci (zob. S. Kowalski, Przeksztacenie spki
jawnej w spk z o.o., cz. I, Mon.Praw. 2003, nr 17, s. 780 i n., cz. II, Mon.Praw. 2003, nr 18,
s. 828 i n.; T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz,
czenie..., op. cit., s. 24; R. Pabis,
Przeksztacenie spek handlowych w wietle nowej regulacji, cz. I, Pr.Sp. 2002, nr 6, s. 2 i n.,
cz. III, Pr.Sp. 2002, nr 9, s. 32 i n.). Specyfika zwizana z transformacj spki jawnej
sformuowana zostaa w art. 572, gdy dochodzi do przeksztacenia w spk kapitaow, oraz
art. 582-583, gdy dochodzi do przeksztacenia spki jawnej w inn spk osobow.
Przeksztacenie spki jawnej w kapitaow powoduje skutek transformacyjny polegajcy
na przejciu podmiotowoci prawnej w osobowo prawn, co ma miejsce z chwil wpisu
spki przeksztaconej do rejestru (art. 552 k.s.h.). Dodatkowym skutkiem jest kontynuacja
praw i obowizkw, o ktrej mowa w art. 553 k.s.h., ktr naley odrni od sukcesji
uniwersalnej, wystpujcej przy czeniu. Specyfika przeksztace spki jawnej w inn
spk osobow zwizana jest z dwoma zagadnieniami. Jeeli wszyscy wsplnicy spki
jawnej (rwnie partnerskiej) prowadziliby sprawy spki, nie stosuje si niektrych przepisw
i nie ma potrzeby przygotowywania planu przeksztacenia, zacznikw w postaci wyceny
rodkw majtkowych i sprawozdania finansowego, wydania opinii przez biegego rewidenta,
zawiadomienia o przygotowywanym przeksztaceniu i realizacji prawa przegldania
dokumentw i dania odpisw. Szczeglne rozwizania obowizuj w przypadku mierci
wsplnika jawnego, gdy jego spadkobierca da przeksztacenia tej spki jawnej w spk
komandytow z przyznaniem statusu komandytariusza (art. 583 k.s.h.).
Rwnie w przypadku przeksztacenia spki osobowej w osobow ma miejsce skutek w
postaci zastosowania zasady kontynuacji praw i obowizkw. Nie ma natomiast miejsca
"zamiana" podmiotowoci prawnej na inny status podmiotowy, poniewa wszystkie spki
osobowe maj podmiotowo prawn.
Pamita naley rwnie o moliwociach transformacyjnych spki cywilnej w jawn, co
odbywa si wedug zmienionych (uproszczonych) zasad okrelonych w art. 26 4 k.s.h. oraz
przeksztaceniu innych spek handlowych w spk jawn (R. Dobranowski, Przeksztacenie
spki cywilnej w spk jawn w wietle znowelizowanego k.s.h., Mon.Praw. 2004, nr 19, s.

886 i n.).
Rozdzia 3.
Istota udziaw w spce jawnej
1.
Pojcie udziau
Pojcie udziau w spce jawnej na gruncie obowizujcych przepisw kodeksu spek
handlowych wystpuje w kilku znaczeniach. Wyrni mona udzia kapitaowy (art. 50
k.s.h.), udzia wsplnika w zyskach i stratach (art. 51 k.s.h.) oraz udzia likwidacyjny (art. 82
2 k.s.h.).
Wsplnikom nie przysuguje natomiast prawo do udziau w caym majtku spki. Nie
istnieje bowiem zbiorcze pojcie udziau wsplnikw w majtku spki. Spka jawna jako
odrbny podmiot prawa posiada wasny majtek, ktry nie stanowi wspwasnoci
wsplnikw (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 193; J.P. Naworski (w:) J.P. Naworski, T.
Siemitkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz do kodeksu spek handlowych. Spki osobowe,
Warszawa 2001, s. 105; S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 272). W zwizku z tym
wsplnicy posiadaj jedynie okrelone w przepisach kodeksu spek handlowych oraz
umowie spki uprawnienia dotyczce majtku spki.
Ponadto w doktrynie pojawia si take pojcie udziau spkowego, rozumianego jako
og praw i obowizkw wsplnika wynikajcych z uczestnictwa w spce (S. Sotysiski (w:)
Kodeks , 2001, t. I, s. 122).
Zwrci naley uwag, e w obecnym stanie prawnym usunite zostay wtpliwoci
dotyczce definiowania istoty udziau w spkach osobowych. Na gruncie kodeksu
handlowego ustawodawca posugiwa si oglnym pojciem udziau, co prowadzio do
rozbienych prb definiowania tego terminu, na przykad: "udzia wsplnika wyraajcy jego
procentowe uczestnictwo w majtku spki" (Z. Fenichel (w:) T. Dziurzyski, Z. Fenichel, M.
Honzatko, Kodeks handlowy. Komentarz, d 1996 (reprint), s. 77), "udzia wsplnika jest
ustawowym miernikiem gospodarczego wspuczestnictwa danego wsplnika w kapitale
spki" (J. Namitkiewicz, Kodeks handlowy, t. I, Warszawa 1934, s. 195), "wyraona w zotych
i zapisana na koncie danego wsplnika w ksigach handlowych spki pewna warto (suma)
bdca sui generis ekwiwalentem wkadu wniesionego przez tego wsplnika do spki" (W.
Pyzio (w:) Prawo spek, pod red. S. Wodyki, t. I, Krakw 1996, s. 327; E. Maleszyk, Udzia...,
op. cit., s. 45 i n.). Obecnie w kodeksie spek handlowych ustawodawca wyrni kilka
rodzajw udziaw w spce jawnej.
2.
Rodzaje udziaw
1. Udzia kapitaowy
W przepisach kodeksu spek handlowych wprowadzone zostao pojcie udziau
kapitaowego. Zgodnie z art. 50 k.s.h. udzia kapitaowy jest rwny wartoci wkadu
rzeczywicie wniesionego do spki. Udzia kapitaowy wsplnika dotyczy majtku
pierwotnego, tj. zaoycielskiego spki tworzonego z wkadw wsplnikw. W zwizku z tym
dla ustalenia wartoci przedmiotowego udziau wsplnika istotna jest warto wkadu.
Wsplnik "otrzymuje" udzia kapitaowy dopiero w momencie rzeczywistego wniesienia
swojego wkadu na majtek spki. W tym miejscu warto zaznaczy, e przed 15 stycznia
2004 r. miaa miejsce odmienna sytuacja, poniewa wsplnikowi przysugiwa udzia
kapitaowy ju w momencie zawarcia umowy spki. Taki stan prawny wprowadza
zamieszanie w rozumieniu udziau kapitaowego, ponadto uwidacznia brak korelacji

pomidzy poszczeglnymi przepisami kodeksu spek handlowych (art. 28 k.s.h. wyranie

wskazuje na wkady wniesione, a nie umwione; art. 3 k.s.h. stanowi, e przez umow spki
handlowej wsplnicy zobowizuj si m.in. dy do osignicia wsplnego celu przez
wniesienie wkadw). Obecnie nie jest wystarczajce okrelenie wartoci wkadu do
wniesienia, ktrego wsplnik zobowizuje si, ale dla przyznania wsplnikowi udziau
niezbdny jest fakt rzeczywistego wniesienia wkadu na majtek spki. Skutkiem
wprowadzonych zmian jest to, e nie jest wystarczajce zobowizanie wsplnika w umowie
spki do wniesienia okrelonego wkadu. W zwizku z tym, aby wsplnikowi mg zosta
przyznany udzia kapitaowy, a tym samym, aby wsplnik mg partycypowa we wszystkich
prawach wynikajcych z posiadania tego udziau, konieczne jest spenienie dwch warunkw:
1) okrelenie w umowie spki wkadw wsplnika wnoszonych na majtek spki
(zobowizanie wsplnika),
2) rzeczywiste wniesienie wkadu, czyli faktyczne powikszenie majtku spki o wkad
wskazany w umowie spki, bd wiadczenie rzeczywicie pracy lub usugi.
Przy ustalaniu wielkoci udziau kapitaowego istotne znaczenie ma warto wkadu.
Wobec tego konieczna jest weryfikacja wkadw ze wzgldu na moliwo ustalenia wielkoci
udziau kapitaowego. Artyku 28 k.s.h. wskazuje, e wkadem moe by "wszelkie mienie".
Chodzi o majtek rozumiany jako aktywa, wwczas udzia kapitaowy bdzie rwny wartoci
wkadu. Nie ma przeciwwskaza, aby wnie jednoczenie aktywa i pasywa (czyli cice na
majtku zobowizania, dugi). Wwczas udzia kapitaowy powinien zosta pomniejszony o
wysoko zobowiza, poniewa wkad taki ma mniejsz warto dla spki (E. Maleszyk,
Udzia..., op. cit., s. 46).
Wkad do spki moe mie charakter pieniny i niepieniny. Wkady niepienine, na
przykad prawa rzeczowe, obligacyjne, na dobrach niematerialnych, take wiadczenie pracy
lub usug musz zosta wycenione (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 261-263; take J.
Szczotka, Spka..., op. cit., s. 108). Jeeli wkadem wsplnika do spki jest wiadczona przez
niego praca lub usugi, wwczas naley wyranie okreli w umowie spki ich rodzaj oraz
warto. W konsekwencji wkad taki bdzie mia takie samo znaczenie co inne wkady. W
przeciwnym razie praca bdzie stanowia "gorszy" rodzaj wkadu i moe nie stanowi
podstawy do obliczenia udziau kapitaowego wsplnika (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 261262).
Wsplnik tytuem wkadu moe przekaza rzeczy do uywania. Przedmiot wkadu w
dalszym cigu stanowi bdzie wasno wsplnika, spka natomiast bdzie czerpa poytki
z przekazanego wkadu. Okrelenie wartoci wkadu powinno nastpi w umowie spki, gdy
kryterium uznania przedmiotu wkadu za wkad jest moliwo przypisania wartoci
pieninej. Dlatego te naley uwzgldni korzyci, jakie spka moe osign uywajc
przedmiotu przekazanego wkadu. Jeeli w momencie zawarcia umowy spki nie jest
moliwe dokonanie dokadnej wyceny takiego wkadu, wsplnicy powinni zastrzec w umowie,
e rzeczywista warto takiego wkadu zostanie wskazana na koniec roku obrachunkowego.
Tym samym wielko udziau kapitaowego zostanie okrelona na koniec roku
obrachunkowego (por. E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 46). W innym przypadku
taki wkad nie bdzie mg stanowi podstawy do przyznania wsplnikowi udziau
kapitaowego (art. 50 k.s.h. w zw. z art. 3 k.s.h.).
Wsplnikom z tytuu posiadania udziau kapitaowego przysuguj okrelone prawa.
Wsplnik ma prawo da corocznie wypacenia odsetek od swojego udziau kapitaowego w
wysokoci 5%, nawet gdy spka poniosa strat (art. 53 k.s.h.). Prawo to jest niezalene od
kondycji finansowej spki. Roszczenie to dotyczy wszystkich wsplnikw posiadajcych taki
udzia. Bilans sporzdzany na koniec roku obrachunkowego powinien uwzgldnia obowizek
wypacenia wsplnikom nalenych odsetek. Wypacone wsplnikowi odsetki pomniejsz zysk
brutto. Wypata odsetek jest dochodem niezalenym od zysku. Oznacza to, e moliwa jest
sytuacja wypaty wsplnikom odsetek, a niewypacenia dywidendy (A. Kidyba, Kodeks spek
handlowych. Objanienia, wyd. IV, Krakw 2004, s. 103). Prawo wsplnika wynikajce z art.
53 k.s.h. moe zosta wyczone. Wyczenie prawa wsplnika do pobierania odsetek od jego
udziau kapitaowego powinno nastpi w umowie spki. Ponadto wyczenie jest moliwe,
jeeli wsplnik zgodzi si na to w jednomylnej uchwale. Z tym e jeeli zmiana umowy

spki dotyczca wyczenia nastpi wikszoci gosw, wwczas zgoda wsplnika nie jest
potrzebna.
Wsplnik ma take prawo do zmniejszenia swojego udziau kapitaowego, ale tylko za
zgod pozostaych wsplnikw (art. 54 1 k.s.h.). Zmniejszenie udziau kapitaowego
spowoduje zmian zapisu na koncie wsplnika, a w zwizku z tym okrelona warto zostanie
pomniejszona. Konsekwencj zmniejszenia udziau kapitaowego powinno by zmniejszenie
wartoci wkadu wsplnika (zob. E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 49). Wsplnik
chcc zmniejszy swj udzia kapitaowy ma na celu zmniejszenie wartoci swojego wkadu.
Dlatego uzna naley, e zmniejszenie udziau kapitaowego wiza si bdzie z wycofaniem
czci wkadu wsplnika (por. A. Kidyba, Kodeks... Objanienia, 2004, op. cit., s. 104).
W razie wystpienia wsplnika ze spki przysuguje mu prawo do ubiegania si o spat
udziau kapitaowego. Artyku 65 k.s.h. stanowi, e warto udziau kapitaowego
wystpujcemu wsplnikowi oznacza si na podstawie osobnego bilansu, uwzgldniajcego
warto zbywcz majtku spki. Zaoenie takie wynika z faktu, e w chwili wystpienia
wsplnika majtek powstay z wkadw moe mie inn warto rynkow. W zwizku z tym
take udzia kapitaowy moe przyj inn warto rynkow. Jeeli na przykad przedmiot
wkadu stanowia nieruchomo o okrelonej wartoci, to w momencie jego wystpienia
warto tej nieruchomoci moe si zwikszy lub zmniejszy. Udzia kapitaowy jako rwny
wartoci wkadu wniesionego do spki w powyszym przypadku zmieni swoj warto i
przyjmie warto wkadu okrelonego wedug ceny zbycia na dzie wystpienia wsplnika ze
spki.
W przypadku likwidacji spki wsplnikowi przysuguje prawo do udziau w podziale
kwoty likwidacyjnej. W postpowaniu likwidacyjnym majtek spki pozostay po spacie
zobowiza dzieli si stosownie do postanowie umowy spki, a jeeli w umowie nie
okrelono sposobu podziau kwoty likwidacyjnej - spaca si wsplnikom udziay (art. 82 2
k.s.h.). Biorc pod uwag przepisy kodeksu spek handlowych, mona by uzna, e chodzi o
udziay kapitaowe (zob. T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz. Spki osobowe , s.
217). Jednake ze wzgldu na procedur likwidacyjn (tj. spata zobowiza, pozostawienie
odpowiednich kwot na pokrycie zobowiza niewymagalnych lub spornych) udziay
kapitaowe nie zawsze bd spacane w penej kwocie. Dlatego precyzyjniejsze w tym
przypadku bdzie wyrnienie udziaw likwidacyjnych. Te ostatnie obliczane bd na
podstawie bilansu likwidacyjnego. Przedstawione rozwizanie dotyczy bdzie sytuacji, gdy
majtek spki w czasie likwidacji wystarcza na spat dugw i udziaw (E. Maleszyk, Udzia
kapitaowy..., op. cit., s. 50).
Jeeli natomiast majtek spki nie wystarcza na spat dugw i udziaw, zastosowanie
bdzie mia art. 83 k.s.h. Uzna wwczas naley, e udziay kapitaowe wsplnikw stanowi
bd podstaw do wskazania wartoci udziau likwidacyjnego. Obliczenie udziau w likwidacji
nastpi powinno poprzez stosunkowe obliczenie udziau wsplnika w majtku likwidacyjnym
w odniesieniu do posiadanego udziau w czasie dziaalnoci spki (E. Maleszyk, Udzia
kapitaowy..., op. cit., s. 50).
Wobec powyszego, stwierdzi mona, e prawo do udziau kapitaowego przysuguje
wsplnikowi w czasie dziaalnoci spki, natomiast wszczcie procedury likwidacyjnej
spowoduje "przeksztacenie" udziau kapitaowego w udzia likwidacyjny (E. Maleszyk, Udzia
kapitaowy..., op. cit., s. 50).
2. Udzia w zyskach i stratach
Zysk brutto jest to cz majtku pozostaa po odjciu od oglnej wartoci majtku
wkadw do spki i odsetek nalenych wsplnikom. Czysty zysk obliczany jest przez odjcie
od zysku brutto zobowiza wymagalnych (tj. prywatnoprawnych, publicznoprawnych; A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 265).
Strata ma miejsce wwczas, gdy na koniec roku obrotowego warto aktyww
majtkowych po potrceniu wszystkich wymagalnych zobowiza jest nisza od pierwotnej
wartoci wnoszonych do spki wkadw (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 265).
Wsplnikom przysuguje prawo do podziau zysku z kocem kadego roku obrotowego.
Generaln zasad jest, e wsplnik ma prawo do rwnego udziau w zysku i uczestniczy w

stratach w tym samym stosunku niezalenie od rodzaju i wartoci wkadu. Ta zasada moe
zosta zmieniona postanowieniem, e udzia w zyskach nie bdzie odpowiada udziaowi w
stratach. Mona rwnie powiza warto wnoszonych do spki wkadw ze stopniem
partycypacji w zyskach czy udziau w stratach (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 265).
Roszczenie o wypat zysku przysuguje wsplnikowi z kocem roku obrotowego, o ile
zysk taki zosta wypracowany i nie przekazano go na inne cele (A. Kidyba, Kodeks... , 2006, t.
I, s. 268). Z tym e przeznaczenie zysku spki na inne cele moliwe jest za zgod wsplnika,
ktremu przysuguje prawo do udziau w zysku. Powysza zasada moe zosta zmieniona
uchwa, podjt wikszoci gosw, nawet przy sprzeciwie wsplnika. Jeeli wsplnik nie
akceptuje takiej sytuacji, moe wystpi ze spki albo da rozwizania spki przez sd (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 268 i n.). Ponadto, jeeli wskutek poniesionej przez spk straty
udzia kapitaowy wsplnika zosta uszczuplony, zysk w pierwszej kolejnoci przeznacza si
na uzupenienie udziau kapitaowego wsplnika (art. 52 1 k.s.h.).
W razie wtpliwoci co do okrelenia stopnia partycypacji w stratach spki naley
kierowa si dyrektyw, e udzia w stratach odpowiada udziaowi wsplnika w zysku spki.
Zgodnie z art. 51 3 k.s.h. umowa spki moe zwolni wsplnika od udziau w stratach.
Takie postanowienie jest moliwe tylko w przypadku, gdy umowa spki zawiera stosowne
postanowienia. Zmiana umowy spki w celu zwolnienia wsplnika od udziau w stratach
moe nastpi w trybie art. 9 k.s.h., czyli za zgod wszystkich pozostaych wsplnikw,
chyba e umowa spki zawiera odmienne postanowienia. Zwolnienie wsplnika od udziau w
stratach oznacza bdzie, e wsplnik nie bdzie zobowizany do ponoszenia ciaru jej
pokrycia. Takie rozwizanie umowne bdzie miao skutek wewntrzny, nie wyczy natomiast
odpowiedzialnoci wsplnika za zobowizania spki - art. 22 i 31 k.s.h. (R. Pabis, Pisma
spek handlowych. Przepisy oglne. Spka jawna. Spka partnerska, Warszawa 2003, s.
151).
3. Udzia likwidacyjny
W przypadku likwidacji spki wsplnikom przysuguje prawo do kwoty likwidacyjnej.
Zgodnie z art. 82 2 k.s.h. majtek pozostay po spacie zobowiza dzieli si stosownie do
postanowie umowy spki, jeeli natomiast w umowie nie okrelono sposobu podziau kwoty
likwidacyjnej - spaca si wsplnikom udziay. Biorc pod uwag procedur likwidacyjn, tj.
obowizek spaty zobowiza, pozostawienie odpowiednich kwot na pokrycie zobowiza
niewymagalnych lub spornych, wypacane wsplnikom udziay zazwyczaj nie bd spacone
w kwocie odpowiadajcej wartoci udziaw kapitaowych. Udziay kapitaowe wsplnikw w
czasie dziaalnoci spki mog mie znaczenie pomocnicze dla oszacowania wartoci udziau
likwidacyjnego wsplnikw (E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 50). W zwizku z tym
w postpowaniu likwidacyjnym nie ma ju mowy o udziaach kapitaowych, ale o udziaach
likwidacyjnych (S. Sotysiski (w:) Kodeks , 2001, t. I, s. 327).
3.
Zmiana wartoci nominalnej udziau kapitaowego
Udzia kapitaowy zasadniczo ma warto wkadu wniesionego przez wsplnika do spki.
Zmiana wartoci udziau kapitaowego jest moliwa jedynie w trybie zmiany umowy spki.
Wiza si to bdzie ze zmian wartoci wkadu wsplnika.
Wyrni mona podwyszenie wartoci udziau kapitaowego w trybie art. 50 2 k.s.h.
Dla zwikszenia udziau kapitaowego konieczne bdzie dodatkowe wniesienie wkadu. Jeeli
umowa spki nie zawiera postanowie w tym przedmiocie, wwczas konieczna bdzie
zmiana umowy spki (W. Pyzio (w:) J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzio, I. Weiss,
Kodeks handlowy. Komentarz, Warszawa 1999, s. 157). Oznacza to, e wsplnik nie moe
podwyszy swojego wkadu bez zgody pozostaych wsplnikw. Rozwizanie takie
przeciwdziaa nieuzgodnionym czynnociom wsplnika. Zwrci naley jednak uwag, e
obecnie mog pojawi si wtpliwoci interpretacyjne wynikajce z brzmienia art. 50 1 w
zw. z art. 50 2 k.s.h. Pierwszy z przywoanych przepisw wskazuje na udzia kapitaowy

obliczany na podstawie wkadu rzeczywicie wniesionego. Natomiast drugi dotyczy

podwyszenia wkadu umwionego, a wic okrelonego w umowie spki. Przyjmujc e
podwyszenie wkadu spowoduje zwikszenie wartoci udziau kapitaowego wsplnika, to w
kontekcie 2 udzia kapitaowy zwikszy si w odniesieniu do wkadu umwionego (bo o
nim jest mowa w przepisie). Czyli mamy do czynienia z sytuacj powsta w poprzednio
obowizujcym stanie prawnym, kiedy udzia kapitaowy mg by przyznawany wsplnikowi
na podstawie wkadw umwionych (art. 50 k.s.h.).
Podwyszenie wkadu spowoduje zwikszenie wartoci udziau kapitaowego, a tym
samym zwikszy si zakres partycypacji wsplnika w prawach zwizanych z udziaem
kapitaowym. W ten sposb wsplnikowi przysugiwa bd na przykad odsetki naliczane od
zwikszonej wartoci wkadu.
Podwyszenie udziau kapitaowego wsplnika bdzie miao skutek w stosunku do
wsplnika oraz do spki. Z jednej strony wsplnik wnoszc dodatkowy wkad bdzie mia
roszczenie o realizacj okrelonych praw w odniesieniu do wikszej wartoci udziau. Z
drugiej strony zwikszy si warto majtku spki.
Zmniejszenie udziau kapitaowego jest moliwe przy zastosowaniu art. 54 1 k.s.h.
Zmniejszenie udziau kapitaowego wie si ze zmniejszeniem wartoci wkadu wsplnika
wniesionego do spki. W zwizku z czym automatycznie zmniejszy si majtek spki, co ma
znaczenie dla kondycji finansowej spki oraz dla wierzycieli. Dlatego znaczenia nabiera fakt,
e zmniejszenie udziau kapitaowego jest moliwe za zgod pozostaych wsplnikw. Ze
wzgldu na dyspozytywno przywoanego przepisu, umowa spki przewidywa moe inne
rozwizania, na przykad wsplnicy mog dopuci zmniejszanie udziau kapitaowego bez
ich zgody lub za zgod czci wsplnikw lub jednego wsplnika (np. tego, ktry wnis do
spki najwysze wkady; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 272 i n.).
4.
Obrt udziaami kapitaowymi w spce jawnej
Jak to zostao ju stwierdzone, udzia kapitaowy wsplnika spki jawnej jest rwny
wysokoci wkadu rzeczywicie wniesionego przez niego do spki (art. 50 k.s.h.). Przepis art.
50 1 k.s.h., zawierajcy definicj udziau kapitaowego, zosta przez ustawodawc
umieszczony w grupie przepisw o randze ius dispositivum (wzgldnie obowizujcych; por.
A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 263; inaczej E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 47,
ktra nadaje normie zawartej w art. 50 k.s.h. charakter ius cogens). Jeeli zatem wsplnicy
spki jawnej nie postanowi inaczej, udzia kapitaowy wsplnika stanowi cz majtku
pierwotnego spki, powstaego z wniesionych przez wsplnikw wkadw (art. 29 k.s.h.; tak
A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 261; E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 45 i n.;
inaczej T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz, Konsekwencje wprowadzenia do Kodeksu spek
handlowych pojcia udziau kapitaowego, PPH 2001, nr 4, s. 3).
Na gruncie obecnych przepisw kodeksu spek handlowych wystpuje tosamo
znaczeniowa pojcia udziau kapitaowego zarwno na etapie tworzenia spki i jej
funkcjonowania (ktrej dotyczy m.in. art. 50 k.s.h., definiujcy udzia kapitaowy), jak i na
etapie zakoczenia jej dziaalnoci (likwidacji, do ktrej odnosi si art. 82 2 k.s.h.,
nakazujcy wypat wsplnikom udziaw, oraz art. 83 k.s.h., okrelajcy zasady podziau
majtku po zakoczeniu dziaalnoci spki - definiujcy tzw. udzia likwidacyjny; szeroko na
temat relacji midzy pojciami udziau w majtku spki, udziau kapitaowego, udziau
likwidacyjnego, a take udziau w zyskach i stratach, por. E. Maleszyk, Udzia kapitaowy...,
op. cit., s. 47).
Mimo e pojcia udziau kapitaowego i likwidacyjnego opieraj si na tym samym
wyznaczniku merytorycznym (s odnoszone do wkadw wniesionych przez wsplnika
rzeczywicie do spki), pojcie udziau kapitaowego ma inn funkcj prawn. Jest podstaw
ustalania wysokoci jednego ze skadajcych si na og praw i obowizkw wsplnika
uprawnienia - prawa do odsetek od udziau kapitaowego (art. 53 k.s.h.) oraz jednego z jego
obowizkw polegajcego na uzupenieniu uszczuplonego udziau kapitaowego z zysku (art.
52 2 k.s.h.).

Udzia kapitaowy konkretnego wsplnika w spce jawnej (podobnie jak prawo do

odsetek od udziau kapitaowego czy te obowizek uzupenienia uszczuplonego udziau
kapitaowego z zysku) nie moe by przedmiotem obrotu w oderwaniu od pozostaych praw i
obowizkw skadajcych si na og praw i obowizkw wsplnika w rozumieniu art. 10 1
k.s.h. (por. G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 37-38; tene, Zakres przedmiotowy i
podmiotowy przeniesienia praw i obowizkw wsplnika handlowej spki osobowej, PPH
2003, nr 12, s. 39 i n.).
Og praw i obowizkw nazywany jest w literaturze rwnie w odniesieniu do spek
osobowych udziaem spkowym (por. S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 122) czy te
czonkostwem (zob. J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 85 i n.; G. Kozie,
Przesanki..., op. cit., s. 38). Naley go odrni od udziau w zyskach i stratach - pojcie to
dotyczy partycypacji w zysku spki, oraz od pojcia udziau w majtku spki
(przewidzianego na przykad w art. 82 1-2, art. 83 k.s.h.). To ostatnie jest tosame
znaczeniowo z pojciem udziau kapitaowego i okrela, jaka cz majtku spki
rzeczywicie zostaa wniesiona przez danego wsplnika do spki. Do pojcia udziau
kapitaowego i udziau w majtku spki nawizuje pojcie udziau likwidacyjnego, ktre suy
okreleniu, jaka cz majtku przypadnie poszczeglnym wsplnikom po zakoczeniu
dziaalnoci w formie spki (por. np. A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 263-264; S. Sotysiski
(w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 122, 327). Pojcie udziau kapitaowego zdecydowanie naley
odrni od pojcia udziau w pierwszym wyej zasygnalizowanym znaczeniu (rozumianego
jako og praw i obowizkw wsplnika). Wydaje si, e udzia kapitaowy nie przysuguje
wsplnikowi, jeeli wnis do spki wkad, ktrego nie mona wiza z udziaem kapitaowym
i nie wpywa na jego warto - praca, usugi, oddanie rzeczy do korzystania - por. A. Kidyba,
Kodeks, 2006, s. 263). Jeeli jednak zosta wyceniony, to moe stanowi podstaw przyznania
udziau kapitaowego. Jest jednym z elementw skadowych ogu jego praw i obowizkw
(art. 10 k.s.h.), obok innych praw i obowizkw (korporacyjnych i majtkowych, w
szczeglnoci prawa prowadzenia spraw spki, jej reprezentacji, prawa do udziau w zysku
itp.) i tylko wsplnie (cznie) i nierozerwalnie z tym zespoem praw i obowizkw moe
stanowi przedmiot obrotu (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 91; S. Sotysiski (w:)
Kodeks, 2001, t. I, s. 122; G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 37-38; tene, Zakres..., op. cit., s.
39 i n.).
Podstaw prawn przenoszenia praw i obowizkw wsplnika spki osobowej (m.in.
skadajcego si na og udziau kapitaowego) jest odpowiednie postanowienie umowy
spki przewidujce wyranie tak moliwo (art. 10 1 k.s.h.). Moliwo przeniesienia
ogu praw i obowizkw nie wynika zatem z samej ustawy. Dokonanie modyfikacji skadu
osobowego w drodze przeniesienia ogu praw i obowizkw jest jednak tylko pozornie
sprzeczne z umow spki, ktra moliwoci przenoszenia nie przewiduje. W tym przypadku
zachodzi sprzeczno z przepisem ustawy (art. 10 1 k.s.h.), ktry dopuszcza przenoszalno
praw i obowizkw wsplnika, ale pod warunkiem zastrzeenia takiej moliwoci w umowie
spki (por. M. Safjan (w:) Kodeks cywilny, t. I, Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, wyd.
3, Warszawa 2002, s. 171, a take S. Dmowski (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do
kodeksu cywilnego. Ksiga pierwsza. Cz oglna, wyd. 4 zmienione, Warszawa 2002, s.
199 i n.). Przeniesienie udziau kapitaowego (jako jednego z elementw skadowych ogu
praw i obowizkw) w handlowej spce osobowej bez wyranej podstawy umownej pozostaje
w sprzecznoci z ustaw - art. 10 1 k.s.h. i jest prawnie niewane (art. 58 k.c.; por. G.
Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 39; tene, Moliwo przenoszenia ogu praw i obowizkw
wsplnikw handlowych spek osobowych a wybrane konstrukcje atypowe w spce jawnej,
PPH 2006, nr 3, s. 53; G. Gorczyski, Kilka uwag o tzw. zbyciu czonkostwa w handlowych
spkach osobowych, Pr.Sp. 2001, nr 7-8, s. 14; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 95; J.P.
Naworski podkrela wymg zawarcia w umowie spki osobowej postanowienia o
dopuszczeniu przenoszalnoci praw i obowizkw zgodnie z art. 10 1 k.s.h., brak takiego
postanowienia powoduje jego zdaniem bezskuteczno przeniesienia czonkostwa na osob
trzeci wobec spki; por. J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 82, nawet w
przypadku spenienia innych wymogw formalnych przeniesienia, okrelonych w art. 10 2
k.s.h.).

Oprcz podstawy prawnej w umowie spki (art. 10 1 k.s.h.), prawnie skuteczne

przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika spki jawnej wymaga rwnie,
poprzedzajcej to przeniesienie, pisemnej zgody wszystkich pozostaych wsplnikw (chyba
e umowa spki stanowi inaczej - art. 10 2 k.s.h.). Prawna donioso wyraenia zgody
przez wsplnikw na przeniesienie praw i obowizkw po samej czynnoci przeniesienia jest
niejednolicie oceniana w literaturze. Jedni autorzy cakowicie odrzucaj moliwo wyraenia
zgody przez wsplnikw na przeniesienie praw i obowizkw po samej czynnoci
przeniesienia, uzasadniajc to gramatyczn wykadni art. 10 2 k.s.h., i wi z brakiem
uprzedniej zgody na przeniesienie bezwzgldn niewano czynnoci przeniesienia (art. 58
k.c.; por. np. G. Gorczyski, Kilka uwag..., op. cit., s. 14, ktry tym samym wyklucza
moliwo potwierdzenia czynnoci zbycia po jej dokonaniu, nawet w drodze konwalidacji).
Inni dopuszczaj dowolno czasow wyraenia zgody, posugujc si w tym przypadku
konstrukcj art. 63 k.c. i traktujc zgod wsplnikw jako zgod osoby trzeciej, ktrej
"uprzedni brak" nie powoduje niewanoci, a jedynie bezskuteczno zawieszon czynnoci
zbycia (por. np. S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 123; J.P. Naworski (w:) Komentarz.
Spki osobowe, s. 86).
Zagadnienie zgody na przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika jest jednak
bardziej zoone. Artyku 10 2 k.s.h. ma charakter dyspozytywny (ius dispositivum; tak
susznie S. Sotysiski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 123), co wynika z uytych przez
ustawodawc sw "chyba e umowa spki stanowi inaczej". Wsplnicy mog w umowie
okreli, e po pierwsze przenoszalno ogu praw i obowizkw jest dopuszczalna (art. 10
1 k.s.h. in fine), a po drugie e zgoda na jego zbycie moe by wyraona przez wsplnikw w
okrelonym czasie po czynnoci zbycia, a nie przed (np. po zbyciu, czy w cigu 3 miesicy po
zbyciu). Moliwe wydaje si rwnie zawarcie w umowie spki postanowienia o tym, e
akceptacja przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika musi by wyraona na
okrelony czas przed czynnoci zbycia (np. na 30 dni, na 3 miesice) lub wymaga
konsultacji osoby nowego wsplnika (wsplnika przystpujcego). W kadym z dwch
powyszych wariantw okrelenia momentu wyraenia zgody na przeniesienie (po lub przed
czynnoci przeniesienia) niewyraenie zgody w okrelonym w umowie terminie nie
powoduje niewanoci czynnoci przeniesienia, ale jedynie jej bezskuteczno zawieszon
(negotium claudicans; por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 96; J.P. Naworski (w:) Komentarz.
Spki osobowe, s. 86; S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 123; G. Kozie, Przesanki...,
op. cit., s. 39 i n.; M. Bielecki, Przeniesienie ogu praw i obowizkw w handlowych
spkach osobowych, Mon.Praw. 2005, nr 5, s. 247). Przeniesienie nie bdzie skuteczne do
czasu wyraenia zgody przez pozostaych wsplnikw. Dopiero w przypadku odmowy zgody
expressis verbis przez wymagan (okrelon w umowie - art. 10 1 k.s.h., lub w ustawie) ich
liczb czynno zbycia bdzie niewana bezwzgldnie (por. M. Pazdan, Kodeks cywilny..., t. I,
op. cit., s. 76). Wydaje si, e nie ma podstaw wywodzi powyszych skutkw prawnych ze
stosowanego odpowiednio art. 63 k.c., gdy mowa jest w tym przepisie o zgodzie osoby
trzeciej (tak wtpliwie S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 123). Podstaw stosowania
sankcji bezskutecznoci zawieszonej w tym przypadku powinien by odpowiednio art. 103
k.c. (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 96).
W przypadku gdy wsplnicy dopuszcz zbywalno ogu praw i obowizkw, ale nie
okrel (w umowie spki), kiedy zgoda na przeniesienie praw i obowizkw ma by
objawiona przez pozostaych wsplnikw, oraz nie wycz wymogu zgody wyranym
postanowieniem umowy spki, zastosowanie powinien mie w tym zakresie art. 10 2 k.s.h.
- akcentujcy uprzednio zgody (por. G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 39 i n.). Artyku 10
2 k.s.h. ma charakter dyspozytywny. Brak pisemnej zgody na przeniesienie ogu praw i
obowizkw wsplnika jawnego, wyraonej przed tym przeniesieniem, nie powoduje zatem
niewanoci bezwzgldnej czynnoci aprobujcej (zgody) ani take niewanoci samej
czynnoci zbycia (tak bdnie G. Gorczyski, Kilka uwag..., op. cit., s. 14). Sankcja
niewanoci bezwzgldnej zachodzi w razie sprzecznoci z przepisem ustawy o charakterze
ius cogens (por. M. Safjan, Kodeks cywilny..., op. cit., s. 171, a take S. Dmowski,
Komentarz..., op. cit., s. 199 i n.). Nieadekwatne wydaje si rwnie traktowanie w tym
przypadku zgody wsplnikw jako zgody osoby trzeciej na przeniesienie ogu praw i

obowizkw wsplnika (art. 63 k.c.; tak A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 96; inaczej S.
Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 123, ktry wzorem doktryny niemieckiej uwaa zgod
wsplnikw na przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika spki osobowej za
czynno dokonywan przez osob trzeci, do ktrej zawsze naley stosowa odpowiednio
art. 63 k.c.). Do rozstrzygnicia skutkw braku uprzedniej zgody wsplnikw na przeniesienie
ogu praw i obowizkw w omawianej sytuacji przydatne moe by rozwaenie jego
zgodnoci z celem ustawy (istnienie tej grupy czynnoci z punktu widzenia analizy ich
poprawnoci przyjmuje w literaturze m.in. M. Safjan, Kodeks cywilny..., t. I, op. cit., s. 174; Z.
Radwaski (w:) System prawa cywilnego. Cz oglna, t. I, pod red. S. Grzybowskiego,
Ossolineum 1985, s. 518 i n., oraz A. Wolter, Prawo cywilne. Zarys..., op. cit., s. 291; S.
Grzybowski, System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, Ossolineum 1976, s. 503 i n.). Ratio legis
art. 10 2 k.s.h. jest dopuszczenie przenoszenia praw i obowizkw w spkach osobowych,
po uzyskaniu zgody pozostaych wsplnikw (jeeli umowa spki przewiduje tak
moliwo). Przyjcie, e art. 10 2 ma charakter dyspozytywny, pozwala modyfikowa
zakres zgody pozostaych wsplnikw, a nawet cakowicie j wyczy. Jeeli jednak
wsplnicy przewidujc w umowie spki moliwo przenoszenia ogu praw i obowizkw nie
ureguluj momentu wyraenia na nie zgody, obowizuje w tym zakresie dyspozycja art. 10
2 k.s.h. Uprzednia akceptacja konkretnej przenoszalnoci praw i obowizkw jest w art. 10
2 cile zwizana z jej dopuszczalnoci w ogle. Wtpliwe jest, aby ustawodawca dopuci
konstrukcj prawn przenoszalnoci ogu praw i obowizkw wsplnika spki jawnej bez
zgody pozostaych wsplnikw tej spki (por. G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 40). Zgoda
moe by wyraona w sposb bezporedni (przed sam czynnoci przeniesienia, chyba e
umowa spki stanowi inaczej - art. 10 2 k.s.h.) albo w sposb poredni-pierwotny (poprzez
wyczenie w umowie spki wymogu zgody wsplnikw na przeniesienie ogu praw i
obowizkw). Uprzednio zgody ma szczeglne znaczenie organizacyjno-strategiczne,
poniewa daje moliwo wczeniejszej konsultacji co do osoby wsplnika przystpujcego
oraz osignicie, stosownego szczeglnie w spkach osobowych, "konsensusu
personalnego". Przeniesienie ogu praw i obowizkw pozbawione wczeniejszej akceptacji
pozostaych wsplnikw bdzie zatem w paszczynie tej wanie akceptacji sprzeczne z
celem ustawy, co przesdza o jego niewanoci bezwzgldnej (art. 58 k.c.; por. M. Safjan,
Kodeks cywilny..., op. cit., s. 174; Z. Radwaski (w:) System..., op. cit.).
W przypadku wyczenia dyspozycji art. 10 2 k.s.h. w zakresie dotyczcym zgody
wsplnikw, do przeniesienia ogu praw i obowizkw na inny podmiot niezbdne jest tylko
zawarcie umowy przeniesienia ogu praw i obowizkw. Przyjcie takiego rozwizania
stanowi najbardziej szerokie uelastycznienie skadu osobowego spki osobowej
dopuszczalne na gruncie kodeksu spek handlowych, co w konsekwencji oznaczaoby
najdalej posunite zblienie jej w tym aspekcie do spek kapitaowych. W oparciu o
kryterium wystpowania (lub nie) obowizku zgody na przenoszalno ogu praw i
obowizkw mog by budowane przynajmniej trzy podstawowe modele teoretyczne spki
jawnej odnoszce si do jej skadu osobowego, bez wzgldu na typ wsplnika - statyczny,
elastyczny i dynamiczny (na temat modeli spki jawnej uksztatowanych w oparciu o
kryterium wystpowania (lub nie) obowizku zgody na przenoszenie ogu praw i
obowizkw por. G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 40).
Istotne znaczenie dla okrelenia rodzaju dopuszczalnych czynnoci rozporzdzajcych
udziaem kapitaowym, jako jednym ze skadnikw ogu praw i obowizkw wsplnika i ich
przedmiotu, ma sprecyzowanie zakresu przeniesienia. Na og praw i obowizkw wsplnika
skadaj si wszystkie przysugujce mu prawa (do prowadzenia spraw, reprezentacji, udziau
w zyskach itd.), jak rwnie obowizki (prowadzenie spraw, udzia w stratach, powstrzymanie
si od dziaalnoci konkurencyjnej). Z art. 10 k.s.h. wynika, e tylko og praw i obowizkw
wsplnika spki osobowej moe by przeniesiony na inny podmiot. Oznacza to, e
niemoliwe jest przenoszenie poszczeglnych (jednostkowych) praw i obowizkw danego
wsplnika czy to korporacyjnych (np. prawo gosu), czy to majtkowych (np. prawo do
udziau w zysku). Zwizane jest to z tzw. zakazem rozszczepiania tych praw i obowizkw
wsplnika spki osobowej (zakaz rozszczepiania praw i obowizkw wsplnika spki
osobowej nie obejmuje zakazu rozporzdzania wierzytelnociami, take wierzytelnociami

przyszymi, np. przysz konkretnie oznaczon dywidend; por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 90; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 82; S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t.
I, s. 124; G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 39 i n.; tene, Moliwo..., op. cit., s. 53) i stanowi
wyraz bardzo cisego wzajemnego ich powizania (w cisej spjnoci z art. 10 1 k.s.h.
pozostaje art. 55 k.s.h., ktry stanowi, e jeeli wsplnik przeniesie na osob trzeci niektre
prawa z tytuu uczestnictwa w spce, wwczas jego nastpca prawny nie staje si
wsplnikiem spki jawnej, a w szczeglnoci nie suy mu uprawnienie do zasigania
informacji o stanie majtku i interesw tej spki). Od "ogu praw i obowizkw"
rozumianego jako wszystkie prawa i obowizki danego wsplnika naley odrni pojcie
"zbioru praw i obowizkw". "Zbir", z semantycznego i logicznego punktu widzenia, w
odrnieniu od "ogu" jest lunym zgrupowaniem poszczeglnych elementw. Elementy te
mog istnie zarwno w zbiorze (jako pewnej caoci), jak i osobno, a take czy si w
dowolne konfiguracje (rwnie w odniesieniu do przedmiotu obrotu prawnego; por. S.
Grzybowski, Prawo cywilne. Zarys czci oglnej, Warszawa 1985, s. 213-214; oraz (w:)
System..., op. cit., s. 456-458; J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, wyd. X zmienione, Warszawa
2002, s. 18-19). Zupenie odmienn tre ma pojcie "og", ktre oznacza wszystkie razem
(nierozcznie) elementy okrelonego kompleksu (praw lub praw i obowizkw). Przyjcie w
odniesieniu do okrelonej grupy elementw - skadnikw okrelenia "og" (w szczeglnoci w
odniesieniu do praw i obowizkw) oznacza wsplny byt prawny tych elementw (pojcie
zbioru i ogu elementw kompleksu praw (i obowizkw) szczegowo analizuje G. Kozie,
Zakres..., op. cit., s. 39 i n.). Konfiguracje poszczeglnych elementw (niebdce ich ogem)
nie maj samoistnego bytu (i nie mog by samoistnym przedmiotem obrotu). Pojcie ogu
praw i obowizkw nawizuje do uytego dla potrzeb zdefiniowania pojcia przedsibiorstwa
w znaczeniu przedmiotowym (art. 55 1 k.c.) okrelenia "zesp praw". Przedsibiorstwo w tym
znaczeniu to zesp skadnikw materialnych i niematerialnych przeznaczonych do
prowadzenia
dziaalnoci
gospodarczej.
Obejmuje
w
szczeglnoci
oznaczenie
indywidualizujce przedsibiorstwo lub jego wyodrbnione czci (nazwa przedsibiorstwa),
wasno nieruchomoci lub ruchomoci, prawa wynikajce z umw najmu i dzierawy itp. O
ile jednak w przypadku pojcia przedsibiorstwa w znaczeniu przedmiotowym ustawodawca
pozostawi prawn moliwo zbywania poszczeglnych praw i obowizkw (art. 55 2 a
contrario), o tyle takiej dyspozycji nie przewidzia w odniesieniu do przeniesienia ogu praw i
obowizkw wsplnika spki osobowej na inny podmiot (art. 10 1 w zw. z art. 55 k.s.h.).
Znaczenia pojcia "og" przyjte przez ustawodawc w art. 10 1 k.s.h. nie naley
utosamia ze znaczeniem logicznego powizania wystpujcego midzy elementami
"rzeczy (obiektu) zbiorowego", natomiast w pewnym zakresie odpowiada ono pojciu "og"
uytego dla zdefiniowania majtku podmiotu prawa sensu largo - rozumianego jako og
praw i obowizkw majtkowych (por. S. Grzybowski, System..., op. cit., s. 462 i n.). W
nawizaniu do takiego znaczenia "ogu" uksztatowany jest obrt prawami i obowizkami
wsplnika spki jawnej (w tym udziaem kapitaowym oraz prawami i obowizkami z niego
wynikajcymi) w szczeglnoci na podstawie art. 10 1 k.s.h. (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006,
t. I, s. 89-90; a take J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 82; a take S.
Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 124).
Wsplnik spki jawnej moe by pozbawiony niektrych praw skadajcych si na jego
og praw i obowizkw, np. prawa prowadzenia spraw spki w umowie spki (art. 30 1
k.s.h.) lub orzeczeniem sdu (art. 30 2 k.s.h.). Poza tym nie zawsze bdzie mu
przysugiwao prawo do odsetek od udziau kapitaowego (art. 53 k.s.h.), poniewa nie
zawsze taki udzia w spce bdzie posiada (zgodnie z definicj udziau kapitaowego
zawart w pierwotnej wersji art. 50 k.s.h.). Wydaje si, e udzia kapitaowy nie przysuguje
wsplnikowi, jeeli wnis do spki wkad, ktrego nie mona wiza z udziaem kapitaowym
i nie wpywa na jego warto (praca, usugi, oddanie rzeczy do korzystania; por. A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 261 i n.; w szczeglnoci w sytuacji, kiedy nie wniesie wkadu do spki).
Jeeli jednak zostanie wyceniony, to za udzia kapitaowy moe by uznany. Wydaje si, e w
przypadku przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika pozbawionego okrelonych
praw, na wsplnika przystpujcego przechodzi zesp praw i obowizkw w zakresie, ktry
przysuguje wsplnikowi wystpujcemu w momencie dokonywania czynnoci przeniesienia.

Ustawodawca posuy si okreleniem "og praw i obowizkw wsplnika spki osobowej",

a nie na przykad "og praw i obowizkw w spce osobowej". Uyte w art. 10 1 k.s.h.
sowa wskazuj na wyrane odniesienie do konkretnego wsplnika spki w konkretnej
sytuacji prawnej, w odrnieniu od drugiego okrelenia, z ktrego mogoby wynika, i chodzi
o abstrakcyjny og praw i obowizkw wsplnika o okrelonym statusie prawnym (np.
wsplnika jawnego). Z art. 122 k.s.h. wynika natomiast wprost wyczenie prawa
prowadzenia spraw z zakresu "ogu praw i obowizkw" komandytariusza wystpujcego ze
spki na podstawie art. 10 k.s.h., nawet gdyby wsplnik ten by uprawniony do prowadzenia
spraw spki w umowie spki (szerzej na ten temat por. G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 39 i
n.). Przeniesienie ogu praw i obowizkw w oderwaniu od aktualnego statusu wsplnika,
bez zmiany umowy spki, pozostawaoby w sprzecznoci z podstawow regu
charakteryzujc obrt jakimikolwiek prawami (czy te zespoem praw), zgodnie z ktr nikt
nie moe przenie wicej praw ni sam posiada (nemo plus iuris in alium transferre potest
quam ipse habet; por. S. Grzybowski, Prawo..., op. cit., s. 125-127; J. Ignatowicz, Prawo..., op.
cit., s. 94, 100 i n.).
Ustawowe uksztatowanie zakresu przedmiotowego przeniesienia (zarwno w
paszczynie oglnej, jak i konkretnej) pozwala na przypisanie tej modyfikacji podmiotowej
translatywnego charakteru prawnego. Translatywno przeniesienia ogu praw i obowizkw
wsplnika spki osobowej moe by jednak rozpatrywana take w nieco innym aspekcie. W
odrnieniu od instytucji przystpienia do spki (art. 32 k.s.h.) lub wystpienia ze spki
osobowej (art. 58 k.s.h.), ktre prowadzc do podobnych zmian podmiotowych w spce
wymagaj zmiany umowy spki (a zatem maj charakter konstytutywny), przeniesienie na
podstawie art. 10 k.s.h. nastpuje bez modyfikacji treci umowy zaoycielskiej. Staje si
skuteczne z chwil spenienia przesanek art. 10 k.s.h., wyraenia zgody przez pozostaych
wsplnikw oraz zawarcia umowy przenoszcej og praw i obowizkw (pod warunkiem, e
moliwo przeniesienia przewiduje umowa spki - art. 10 k.s.h.); por. S. Grzybowski,
Prawo..., op. cit., s. 125-127; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 80; K.
Kopaczyska-Pieczniak, Ustanie czonkostwa w spce z ograniczon odpowiedzialnoci ,
Krakw 2002, s. 340; A. Magnuszewski, Umowa zbycia udziau w spce z ograniczon
odpowiedzialnoci, PPH 1995, nr 3, s. 7).
Obrt ogem praw i obowizkw wsplnika spki jawnej moe by oparty o umow
sprzeday, zamiany, darowizny, jeeli jej przedmiotem jest og praw i obowizkw wsplnika
(por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 89; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 84,
a take S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 124). Zakaz rozszczepiania praw i
obowizkw przewidziany w art. 10 k.s.h. w odniesieniu do spki jawnej naley rozumie
szerzej ni w jego tradycyjnym znaczeniu, przyjmowanym na przykad w spce z o.o. Z tego
ostatniego wynika jedynie niedopuszczalno rozporzdzania wycznie prawami
organizacyjnymi (np. prawem gosu) bez praw majtkowych - co w praktyce oznacza zakaz
wykonywania uprawnie organizacyjnych przez osob niebdc wsplnikiem (por. K.
Wrczycka, Udzia w spce z ograniczon odpowiedzialnoci a wsplno majtkowa
maeska, PPH 2001, nr 8, s. 41; S. Sotysiski (w:) A. Szajkowski, S. Sotysiski, J. Szwaja,
Kodeks handlowy. Komentarz, t. I, Warszawa 1997, s. 154) i moe zosta wyczone (art. 187
2 k.s.h.). Wydaje si, e w przypadku spek osobowych zakaz rozszczepiania praw i
obowizkw obejmuje nie tylko rozporzdzanie prawami organizacyjnymi bez majtkowych,
ale dysponowanie jakimikolwiek prawami. Niedopuszczalne jest wyczenie z czynnoci
zbycia ogu praw i obowizkw praw organizacyjnych, jak i majtkowych (w szczeglnoci
udziau kapitaowego), lub czci praw organizacyjnych wraz z majtkowymi, czy te
jakichkolwiek obowizkw w jakichkolwiek konfiguracjach (np. przeniesienie udziau
kapitaowego wraz z prawem odsetek od tego udziau i prawem do udziau z zysku). Z tej
perspektywy niedopuszczalne jest obcienie ogu praw i obowizkw zastawem czy te
uytkowaniem, poniewa powoduje ono podzia (rozdzielenie uprawnie i obowizkw)
midzy podmioty uczestniczce w tej czynnoci (inaczej M. Bielecki, Przeniesienie..., op. cit.,
s. 248). W art. 55 k.s.h. ustawodawca stwierdza expressis verbis, e przeniesienie przez
wsplnika spki osobowej na osob trzeci tylko "niektrych praw z tytuu uczestnictwa w
spce" nie prowadzi do nabycia statusu wsplnika jawnego przez "nastpc prawnego" - t

osob trzeci (nastpca prawny nie staje si wsplnikiem spki jawnej). Moliwe jest zatem
przyjcie w przypadku spek osobowych "rozszerzonej" nierozszczepialnoci ogu praw i
obowizkw (tak G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 41 i n.; inaczej S. Sotysiski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 125, ktry opowiadajc si generalnie za zakazem rozszczepiania
poszczeglnych praw i obowizkw wsplnika spki osobowej niekonsekwentnie dopuszcza
moliwo ustanowienia praw rzeczowych ograniczonych (zastaw, uytkowanie) na "udziale
spkowym", z zastrzeeniem wyczenia z niego prawa gosu zastawnika czy te
uytkownika).
Zoonym zagadnieniem jest ustalenie moliwoci powierniczego przeniesienia udziau
kapitaowego, jako jednego z elementw ogu praw i obowizkw wsplnika jawnego.
Stosunek powiernictwa wystpuje zasadniczo w trzech odmianach - europejskiej:
germaskiej (treuhand) i romaskiej (fiducja) oraz anglosaskiej (trust); por. A. Doliwa, M.
Pannert, Powiernicze przeniesienie prawa podmiotowego a upado jednej ze stron stosunku
powiernictwa, Mon.Praw. 2002, nr 17, s. 784 i n.; A. Kdzierska-Cielak, Powiernictwo. Prba
okrelenia konstrukcji prawnej, PiP 1977, z. 7-8, s. 46 i n. Istota czynnoci powierniczych
polega na tym, e jedna strona dokonuje na rzecz drugiej przysporzenia prawa w celu
osignicia takiego celu gospodarczego, do jakiego to prawo nie jest w zasadzie potrzebne, a
druga strona zobowizuje si do niekorzystania z tego prawa w zakresie wykraczajcym poza
ten cel (tak A. Wolter, Prawo cywilne. Zarys..., op. cit., s. 282). Wydaje si, e istot
powierniczego przeniesienia prawa jest przeniesienie prawa przez powierzajcego na
powiernika, ktry zobowizuje si, po zaistnieniu okrelonych w umowie z powierzajcym
okolicznoci, do zwrotnego przeniesienia prawa w stosunku do osb trzecich (w tym spki).
Powiernik w stosunkach zewntrznych zajmuje pozycj wykonujcego wasne uprawnienia
(dziaa we wasnym imieniu, lecz na cudzy rachunek), ale na podstawie wewntrznego
stosunku obligacyjnego czcego go z powierzajcym przysuguj mu pewne kompetencje
(zob.A. Kidyba, Spka z ograniczon odpowiedzialnoci. Komentarz, wyd. 3, Warszawa
2002, s. 306; nieco inaczej np. F. Zoll, Spr o zakres przewaszczenia na zabezpieczenie, cig
dalszy, PiP 1999, z. 4, s. 73 i n.). Treuhand polega na tym, e powiernik uzyskuje rzeczowe
upowanienie (kompetencj) do wykonywania we wasnym imieniu i na rzecz powierzajcego
prawa podmiotowego, ktrego podmiotem wacicielskim pozostaje powierzajcy. Fiducja
natomiast polega na penym przeniesieniu przez powierzajcego na powiernika prawa
podmiotowego (najczciej wasnoci) przy jednoczesnym obligacyjnym ograniczeniu go w
uprawnieniach do dysponowania tym prawem. Trust z kolei jest stosunkiem prawnym, na
mocy ktrego rozporzdzajcy (settlor) przenosi swj majtek na powiernika ( trustee), ktry
jako waciciel powierniczy ma obowizek wedug prawa equity do gospodarowania nim na
rzecz osoby trzeciej (beneficiary); por. A. Doliwa, M. Pannert, Powiernicze przeniesienie..., op.
cit., s. 784 i n.
Przyjcie na gruncie art. 10 k.s.h. dopuszczalnoci powierniczego przeniesienia ogu
praw i obowizkw w konstrukcji germaskiej (treuhand) nie wydaje si moliwe ze wzgldu
na rozszczepienie uprawnie wacicielskich przedmiotu powiernictwa oraz uprawnie
wykonawczych (tzw. kompetencji) midzy powierzajcego a powiernika. W anglosaskim
stosunku powiernictwa oprcz powierzajcego (settlor) i powiernika ( trustee) wystpuje
take trzeci podmiot - beneficjent (beneficiary) trustu. Zastosowanie konstrukcji prawnej
anglosaskiego trustu do przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika jawnego powoduje
podzia praw i obowizkw wsplnika spki osobowej midzy powiernika, ktry staje si
wsplnikiem przystpujcym (obowizki), oraz beneficjenta, ktry statusu wsplnika nie
nabywa (prawa), a w konsekwencji take pozostaje w sprzecznoci z zasad
nierozszczepialnoci ogu praw oraz obowizkw i jest niedopuszczalne (szczegowej
analizy moliwoci zastosowania poszczeglnych rodzajw stosunku powiernictwa do
przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika spki osobowej dokonuje G. Kozie,
Zakres..., op. cit., s. 42; por. take A. Kidyba, Spka..., op. cit., s. 306).
Moliwe wydaje si natomiast przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika spki
jawnej w oparciu o romask konstrukcj powiernictwa (fiducia). Ma on charakter
wewntrznej wizi obligacyjnej wywierajcej skutki midzy stronami tej wizi: powierzajcym
- wsplnikiem i powiernikiem (inter partes). Wobec spki jawnej czy wobec osb trzecich

uprawnionym (i zobowizanym) jest powiernik. Wzajemne rozliczenia stron fiducji zasadniczo

nie wywieraj skutkw wobec samej spki (por. S. Rykowski, Powiernicze przeniesienie
udziau w spce z o.o., PPH 1997, nr 7, s. 10 i n.; S. Wodyka, Prawo umw w obrocie
gospodarczym, Krakw 1995, s. 100; S. Sotysiski, Kodeks handlowy. Komentarz, t. I,
Warszawa 1994, s. 139; J. Trzebiski, Czynnoci powiernicze, PPH 1997, nr 2, s. 27). Z
perspektywy stosunku prawnego czcego spk i wsplnika, powiernik wykonuje og
uprawnie i ponosi odpowiedzialno za wszystkie obowizki powierzajcego (wystpuje
zatem w roli wsplnika). Natomiast z perspektywy obligacyjnej wizi fiducjarnej czcej
powierzajcego i powiernika og praw i obowizkw jest wykonywany przez powiernika we
wasnym imieniu, ale na rzecz powierzajcego (ktry przyjmuje status zastpcy
poredniego); por. W. Chabasiewicz, Przewaszczenie na zabezpieczenie a postpowanie
ukadowe, Mon.Praw. 2002, nr 14, s. 652 i n. Nie dochodzi do rozszczepienia uprawnie
midzy strony stosunku powiernictwa - ktre mona by byo kwalifikowa jako
niedopuszczalne z punktu widzenia art. 10 k.s.h. (a ktre jest charakterystyczne dla
germaskiej wersji powiernictwa - treuhand ); tak A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 92; G.
Kozie, Zakres..., op. cit., s. 42 i n.; generalnie za dopuszczeniem powierniczego przeniesienia
ogu praw i obowizkw wsplnika spki osobowej opowiada si J.P. Naworski (w:)
Komentarz. Spki osobowe, s. 84. Powiernicze przeniesienie ogu praw i obowizkw w
konstrukcji romaskiej (fiducia) moe mie rne postacie i spenia rnorodne funkcje (por.
S. Rykowski, Powiernicze..., op. cit. , s. 10 i n.; J. Trzebiski, Czynnoci..., op. cit., s. 27).
Artyku 10 k.s.h. uzalenia dopuszczalno przenoszenia ogu praw i obowizkw
wsplnika spki jawnej na inn osob od uczynienia stosownego zastrzeenia w umowie
(statucie) spki. Postanowienia umowne mog take okrela kryteria podmiotowe, ktre
powinien posiada nabywca ogu praw i obowizkw (wsplnik przystpujcy do spki).
Legitymacja czynna do nabycia ogu praw i obowizkw moe zosta ograniczona do
pewnej kategorii podmiotw, w drodze ograniczenia bd wyczenia niektrych z nich z
grona potencjalnych nabywcw. Kodeks spek handlowych nie formuuje ogranicze
podmiotowych przenoszenia ani take limitw umownego ograniczania przenoszenia ogu
praw i obowizkw przez wsplnikw spki jawnej. Wydaje si, e najczciej wystpujcym
ograniczeniem podmiotowym mog by wynikajce z umowy spki: prawo spki do
wskazania osoby nabywcy, wprowadzenie dopuszczalnoci przeniesienia ogu praw i
obowizkw, ale tylko na rzecz jednego z pozostaych wsplnikw spki lub maonka
wsplnika (G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 43). W adnym przepisie kodeks spek handlowych
nie wprowadza jednak zakazu nabywania ogu praw i obowizkw wsplnika spki
osobowej przez sam spk osobow (por. A. Kidyba, Atypowe spki handlowe , wyd. 2,
Krakw 2006, s. 75-76; nie ma moliwoci przeniesienia praw i obowizkw partnera na
spk partnersk, gdy partnerami mog by wycznie osoby fizyczne, speniajce
dodatkowe kryteria ustawowe, por. m.in. A. Kidyba, Nowy typ spki - spka partnerska,
Eduk.Praw. 2002, nr 2, s. 3-4; S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 435 i n.; B. Grska,
Spka partnerska w prawie niemieckim i w polskim kodeksie spek handlowych, Warszawa
2001, s. 36-37; J. Jacyszyn, Spka partnerska , Bielsko-Biaa 2001, s. 171). W regulacji
osobowych spek handlowych nie znalaz si odpowiednik art. 200 1 oraz art. 362 1
k.s.h. odnoszcych si do zakazu nabywania przez spk kapitaow wasnych udziaw
(akcji). Ustawodawca pozostawi wsplnikom spek osobowych (w szczeglnoci spki
jawnej) wybr w zakresie dopuszczenia zbywalnoci ogu praw i obowizkw wsplnika.
Wydaje si zatem, e dopuszczalne jest w obecnym stanie prawnym nabycie ogu praw i
obowizkw wsplnika w spce jawnej przez t spk (por. A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2,
op. cit. , s. 75-76; G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 43; tene, Moliwo..., op. cit, s. 53 i n.; J.P.
Naworski nie przewiduje wyranie moliwoci przeniesienia ogu praw i obowizkw
wsplnika w spce jawnej na t spk, por. J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s.
81 i n.; podobne stanowisko zajmuje S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 122 i n.; wyrany
postulat wprowadzenia zakazu nabywania ogu praw i obowizkw wsplnika spki
osobowej przez t spk wysun R. Pabis, O potrzebie nowelizacji kodeksu spek
handlowych (cz. 1), Pr.Sp. 2003, nr 2, s. 7). Ewentualne ograniczenia w tym przedmiocie
mog okreli jedynie wsplnicy spki osobowej w jej umowie. Wydaje si, e zblienie

prawne spek osobowych i kapitaowych w kodeksie spek handlowych nie uprawnia do

stwierdzenia, e mona by zakaz przenoszenia ogu praw i obowizkw wsplnika na spk
osobow (jako jej wsplnika) wywodzi ze stosowanych odpowiednio (per analogiam)
przepisw dotyczcych spek kapitaowych, uzasadniajc e odpatne nabycie praw i
obowizkw uszczupla majtek rwnie spki osobowej (por. G. Kozie, Zakres..., op. cit., s.
43; zob. take G. Kozie, Moliwo... , op. cit., s. 53 i n.). Z przeniesieniem ogu praw i
obowizkw wsplnika zwizane s szczeglne reguy odpowiedzialnoci za zobowizania
zwizane z uczestnictwem w spce oraz zobowizania spki jawnej. Zostan one
zaprezentowane w czci 5 niniejszego tytuu (na temat wpywu przeniesienia ogu praw i
obowizkw na brzmienie firmy i wpis do rejestru przedsibiorcw zob. M. Bielecki,
Przeniesienie..., op. cit., s. 249).
Rozdzia 4.
Wkady do spki jawnej
1.
Istota wkadu
1. Pojcie wkadu
Jak to ju zostao stwierdzone w rozdziale 3, majtek spki stanowi wszelkie aktywa
wnoszone do spki jako wkad oraz nabyte w toku dziaalnoci spki. Zgodnie z art. 48 2
k.s.h. wkad wsplnika moe polega na przeniesieniu lub obcieniu wasnoci rzeczy lub
innych praw, a take na dokonaniu innych wiadcze na rzecz spki. Z powyszego wynika,
e wkadem mog by prawa, co w konsekwencji nakazuje przyjcie, e wkadem nie mog
by same pasywa, zobowizania w szczeglnoci (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 198 i n.; J.
Szczotka, Spka..., op. cit., s. 51 i n.). Zagadnienie zdefiniowania wkadu do spki jawnej
pozostawione zostao (nie dotyczy to wskazania praw, jakie mog by wnoszone do spki)
poza materi kodeksu spek handlowych.
Naley pamita, e zamiast definicji spki handlowej zdefiniowana zostaa umowa
spki handlowej. Konstrukcja umowy spki handlowej oparta jest przede wszystkim na
zobowizaniu wsplnikw do denia do osignicia wsplnego celu, przede wszystkim przez
wnoszenie wkadw. Tak wic okrelenie wkadw wnoszonych do spki naley do essentialia
negotii umowy spki jawnej (tak te J.A. Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka, P. Pinior, W.
Popioek, E. Zieliska, Kodeks spek handlowych. Komentarz. Orzecznictwo do art. 1-300, t.
I, Warszawa 2005, s. 30). W przypadku braku takich ustale w umowie spki jest ona
niewana. Zobowizanie do wniesienia wkadu powoduje okrelone roszczenia spki o
wniesienie wkadu. Nie jest obecnie moliwe zwolnienie niektrych wsplnikw z obowizku
wniesienia wkadu. W konsekwencji historyczne znaczenie maj ju rozwaania dotyczce
tworzenia spek bezwkadowych (por.: Z. Fenichel (w:) T. Dziurzyski, Z. Fenichel, A.
Honzatko, Kodeks handlowy z komentarzem i skorowidzem, reprint, d 1992, s. 161 i n.; A.
Winiewski, Prawo o spkach. Podrcznik praktyczny, t. I, Warszawa 1992, s. 27; A. Kidyba,
Status prawny..., op. cit., s. 226 i n.; tak z inn tez K. Kruczalak, Spki prawa handlowego i
cywilnego, Gdask 1996, s. 96; M. Allerhand, Kodeks handlowy, op. cit., s. 212).
Niewtpliwie spka moe by utworzona bez rzeczywistego wniesienia wkadu, ale nie
moe ona by w zaoeniu spk bezwkadow. Roszczenia spki wobec wsplnikw z tytuu
niewniesionego wkadu stanowi rodzaj "wkadu zastpczego". Pojcie to obejmuje sytuacj,
gdy do spki nie zosta wniesiony w caoci lub w czci wkad, a spka wystpuje z
roszczeniem. To ostatnie wypeni wic treci koncepcj spki wkadowej, tzn. takiej, ktra
moe istnie bez cakowitego zrealizowania przez wsplnikw jawnych obowizku wniesienia
wkadw do spki. W poprzednim stanie prawnym brak regulacji na wzr art. 3 k.s.h.
powodowa, e po pierwsze dopuszczalne byo zawarcie umowy spki bez zobowizania si
do wniesienia wkadu, ale na przykad przez zobowizanie si tylko do okrelonego

wspdziaania o innym charakterze. Nie zmienia to faktu, e moe istnie w okrelonym

momencie spka, ktra wkadw bdzie jeszcze pozbawiona (majc roszczenie o ich
wniesienie). Tak mona rozumie obecnie istnienie spki bezwkadowej, tzn. takiej, do ktrej
wkadw nie wniesiono, ale istnieje "wkad zastpczy" w postaci roszczenia spki o realizacj
obowizku. Stosunek poj wkad - majtek spki take nakazuje dostrzega specyfik spki
jawnej (rwnie partnerskiej, gdy zasady te ulegaj modyfikacji w spce komandytowej i
komandytowo-akcyjnej). Mianowicie zobowizanie do wniesienia wkadw, ktre nie maj
charakteru stricte praw majtkowych, ale polegaj na wiadczeniu usug czy pracy,
powoduje, e spka jawna moe powsta bez adnego majtku. Substratem jej
funkcjonowania moe by wwczas praca wsplnikw lub usugi przez nich wiadczone.
Moliwe jest wic utworzenie spki bez majtku (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 35).
Definiujc wkad do spki jawnej przyj moemy wic, e s to prawa, usugi,
wiadczenie pracy, ktre s przydatne dla spki. Kryteria zdolnoci wkadowej w spce
jawnej odbiegaj nieco od takich kryteriw w spkach kapitaowych (rwnie w innych
spkach osobowych co do komandytariusza i akcjonariusza). Niewtpliwie kryteria zdolnoci
wkadowej musz by odmiennie oceniane w zalenoci od rodzaju wkadu. Nie mona
postawi znaku rwnoci midzy pojciem wkadu niepieninego i aportem, co ma miejsce
w spkach kapitaowych. Moemy przyj, e obok wkadw pieninych wystpuj wkady
niepienine, ktre dziel si na aporty i pozostae wkady. Aporty jako prawa musz mie
okrelon warto majtkow, zdolno bilansow, by moliwe do ustanowienia i co do
zasady by zbywalne. Jednake w odniesieniu do spek jawnych nie wystpuje element
koniecznej zbywalnoci, gdy prawo niezbywalne ustanowione konstytutywnie na rzecz spki
moe by wkadem do niej. Inaczej naley okreli kryteria uznania za wkad pozostaych
moliwych skadnikw, jakimi s praca i usugi. W tym przypadku nie powinny mie
zastosowania kryteria zdolnoci aportowej, ale podstawowym kryterium jest przydatno dla
spki i przyjcie ich okrelonej wartoci (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 199, 256-257;
poszczeglne rodzaje aportw w spce jawnej analizuje J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 5356, 59-60).
2. Charakter prawny wkadu
Wydaje si, e oceniajc specyfik spki jawnej jako spki osobowej podkreli naley
osobowe elementy zwizane z wkadem do spki. Nie mona - wyposaajc spk w
okrelone elementy kapitaowe - zapomina, e spka jawna jest najbardziej rozwinit
form spki osobowej i e wystarczajc podstaw jej funkcjonowania mog by wkady
niemajce charakteru "materialnego". Z punktu widzenia spki osobowej jej majtek moe
by efektem realizowania wkadw w postaci pracy bd usug. Wydaje si, e na zjawisko
tworzenia spek jawnych bez wnoszenia praw majtkowych naley patrze jak na zjawisko
prawidowe i wrcz zachcajce do tworzenia takich spek. Utworzenie spki jawnej z tego
punktu widzenia powinno by typowe tam wszdzie, gdzie nie wystpuje nadmiar kapitau u
wsplnikw. Wsplnicy chcc zrealizowa zamiar prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
oparty o zorganizowan form spki, podmiotu prawa i przedsibiorcy, bez koniecznoci
speniania dodatkowych wymogw (np. bycie reprezentantem wolnych zawodw,
niemono znalezienia wsplnika, ktry zechce mie pozycj komandytariusza czy
akcjonariusza), powinni kierowa si wanie w stron spki jawnej, w ktrej nie tylko nie
okrelono minimw co do wartoci wnoszonego wkadu, ale take dopuszczono, aby
penowartociowym wkadem bya praca czy usugi.
Tak wic przyj naley, e charakter prawny wkadu zmieni si istotnie. Aktualnie peni
on przede wszystkim funkcj prawn, gdy jego okrelenie jest warunkiem utworzenia spki.
Ponadto w zalenoci od rodzaju wkad jest podstaw materialn funkcjonowania spki albo
te podstaw organizacyjn, ktra ma doprowadzi do okrelonego zmaterializowania si.
Niewtpliwie charakter prawny wkadu naley rozpatrywa w kontekcie innych obowizkw
wsplnikw, ktre przewiduj oni w umowie spki jako form wspdziaania. W zalenoci
od rodzaju wspdziaania wkad bdzie peni funkcj nie tylko prawn, ale moe to by
funkcja prawno-majtkowa.
Funkcja prawna w swojej czystej postaci wystpi, gdy warto wkadw jest stosunkowo

niewielka, ustalona dlatego, aby spka moga powsta. Natomiast zdecydowanie istotniejsze
dla wsplnikw mog okaza si inne formy wspdziaania jako kolejny cel spki. Wsplnicy
mog mimo obowizku prowadzenia przedsibiorstwa przez spk chcie realizowa gwnie
cele na przykad organizacyjne (koordynacj dziaa, wsplne ustalenie dziaa na
okrelonym rynku, wspln organizacj zbiorw, podw rolnych itp.). Cel w postaci
bezporedniego zysku moe si tu okaza wtrny. Odnoszc si do funkcji prawnomajtkowej naley podkreli, e w takim przypadku okrelenie wartoci wkadu nie jest tylko
zwizane z koniecznoci utworzenia spki, tj. spenienia ustawowych wymogw, ale ze
stworzeniem rzeczywistych podstaw funkcjonowania spki.
Wnoszone do spki wkady peni rwnie - do pewnego stopnia ze wzgldu na rodzaj
wkadu - funkcj gwarancyjn. Wkady wnoszone do spki s podstaw zaspokojenia
roszcze wierzycieli. Jednake funkcja ta dotyczy w mniejszym stopniu wkadw o
charakterze niematerialnym, tj. usug i pracy. Te ostatnie s poddane innym rygorom w
kontekcie egzekucji. Trudno bowiem przyj, aby wierzyciel mg zmusi wsplnika do
wykonania okrelonej pracy. To jest moliwe na linii spka - wsplnik, ale ju nie wsplnik wierzyciel. Artyku 31 k.s.h. odnosi si tylko do egzekucji z majtku spki i wsplnika, a sama
praca czy usugi jako takie nie wchodz w skad masy majtkowej. W skad majtku spki
wejd jednak efekty materialne pracy czy usug (jeeli na przykad wkadem do spki ma
by praca polegajca na wyprodukowaniu krzese czy usugi w postaci doradztwa
personalnego). W tych przypadkach efekty wytworzone jako nastpstwo zobowizania si do
wykonania pracy bd usug bd powiksza majtek spki i bd mogy by podstaw
egzekucji.
Wkady wnoszone do spki bd te, ktre s na jej rzecz wiadczone, maj odmienny
charakter z punktu widzenia ich przydatnoci dla wierzycieli, ale ju niekoniecznie spki. Dla
spki wiadczenie usug czy pracy moe mie wiksz warto ni wnoszenie do spki
wkadw majtkowych. Z punktu widzenia spki moe nie mie take wikszego znaczenia przynajmniej do momentu rozlicze ze wsplnikami - czy wkad jest wnoszony na wasno
czy do korzystania. Jednake oczywicie charakter prawny takich wkadw jest odmienny
choby z tego wzgldu, e w przypadku przejcia praw na spk jest ona uprawnionym
podmiotem do realizacji prawa wasnoci, podczas gdy oddanie wkadu do korzystania
istotnie ogranicza sposb dysponowania tymi skadnikami majtkowymi. Moliwoci takie s
uzalenione tylko i wycznie od treci prawa czcego spk i wsplnika wnoszcego wkad
do korzystania. Nie jest wszake wykluczone takie uksztatowanie treci prawa korzystania z
przedmiotu wkadu, e bdzie on mg by w dyspozycji spki (np. uyczenie, dzierawa
itd.). Tre realizowanych praw z przedmiotu wkadu wnoszonego do spki nie moe
sprzeciwi si jednak treci prawa podstawowego, jakim jest oddanie do korzystania, a nie
przekazania na wasno. Nie ma jednak przeszkd, aby wkad oddany do korzystania w
trakcie trwania spki, poprzez zmian umowy spki lub umowy midzy spk a
wkadajcym wsplnikiem, przeszed na wasno spki (na temat charakteru prawnego
wniesienia wkadu oraz odpowiedzialnoci za wady fizyczne i prawne wkadu zob. A.
Baranowska, Odpowiedzialno za wady fizyczne i prawne wkadw rzeczowych w spkach
osobowych, Pr.Sp. 2003, nr 6, s. 24 i n.).
2.
Przedmiot wkadu
W kontekcie przyjtej definicji wkadu naley uzna, e wniesienie wkadu moe polega
na przeniesieniu lub obcieniu wasnoci rzeczy lub innych praw, a take dokonaniu innych
wiadcze na rzecz spki.
Przedmiotem wkadu mog by:
1) prawo wasnoci,
2) inne ni prawo wasnoci prawa rzeczowe, w tym prawa niezbywalne ustanowione
konstytutywnie na rzecz spki,
3) prawa obligacyjne,
4) wiadczenie usug,

5) praca.
Wrd pierwszej z wymienionych grup wkadw na czoo wysuwa si: wasno
przedsibiorstwa, wasno zorganizowanych czci przedsibiorstwa, wasno rzeczy
ruchomych, wasno rzeczy nieruchomych (zob. K. Wrczycka, Wniesienie nieruchomoci
na wasno do spek osobowych, Rejent 2004, nr 9, s. 103 i n.). Nie powinno by
wtpliwoci, e przedsibiorstwo w rozumieniu art. 55 1 k.c. moe by przedmiotem wkadu
(por. M. Radwan, N. Klima, Wkad przedsibiorstwa osoby fizycznej do spki osobowej konsekwencje w VAT, Mon.Pod. 2003, nr 8, s. 7 i n.; A. Kondracka, J. Bieluch, Wniesienie
przedsibiorstwa spki cywilnej maonkw jako aport do spki prawa handlowego wybrane zagadnienia, Radca Prawny 2000, nr 6, s. 102 i n.; J. Szczotka, Spka..., op. cit., s.
54-55). Przedsibiorstwo oznacza zorganizowany zesp skadnikw niematerialnych i
materialnych przeznaczonych do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, na ktre skadaj
si w szczeglnoci:
1) oznaczenie indywidualizujce przedsibiorstwo lub jego wyodrbnione czci (nazwa
przedsibiorstwa);
2) wasno nieruchomoci lub ruchomoci, w tym urzdze, materiaw, towarw i
wyrobw, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomoci lub ruchomoci;
3) prawa wynikajce z umw najmu i dzierawy nieruchomoci lub ruchomoci oraz
prawa do korzystania z nieruchomoci lub ruchomoci wynikajce z innych stosunkw
prawnych;
4) wierzytelnoci, prawa z papierw wartociowych i rodki pienine;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa wasnoci przemysowej;
7) majtkowe prawa autorskie i majtkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsibiorstwa;
9) ksigi i dokumenty zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej.
Aby uzna, e zesp skadnikw spenia kryteria uznania za przedsibiorstwo, musi wic
wystpi cecha zorganizowania, odnoszca si do dbr o niematerialnym i materialnym
charakterze, ktre s przeznaczone do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Z powyszego
wynika - jak to ju zostao stwierdzone wczeniej - e wkadem do spki mog by tylko
aktywa, gdy aktualne pojcie przedsibiorstwa w rozumieniu art. 55 1 k.c. odwouje si tylko
do aktyww. Przedmiotem wkadu moe by rwnie zorganizowana cz przedsibiorstwa.
Chodzi tu o spenienie analogicznych warunkw, jakie zostay wskazane powyej, jednake
odnoszce si do czci przedsibiorstwa, ktr jednak powinien charakteryzowa okrelony
stopie zorganizowania, tak aby ta cz przedsibiorstwa moga samodzielnie realizowa
okrelone funkcje z punktu widzenia prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.
W odniesieniu do wasnoci rzeczy ruchomych i nieruchomoci odesa naley do art. 46
k.c., zgodnie z ktrym nieruchomoci s czciami powierzchni ziemskiej, stanowicymi
odrbny przedmiot wasnoci (grunty), jak rwnie budynki trwale z gruntem zwizane lub
czci takich budynkw, jeeli na mocy przepisw szczeglnych stanowi odrbny od gruntu
przedmiot wasnoci. Kodeks cywilny nie definiuje pojcia rzeczy ruchomej. Naley wic
zastosowa definicj negatywn, e s to rzeczy, ktre nie s nieruchomociami (J.
Ignatowicz, Prawo rzeczowe, Warszawa 1998, s. 16); prawa rzeczowe jako przedmiot wkadu
charakteryzuje J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 54.
Wrd praw rzeczowych innych ni prawo wasnoci przedmiotem wkadu moe by
uytkowanie wieczyste (A. Kidyba, Spka z o.o...., op. cit., 2002, s. 101). Przedmiotem
uytkowania wieczystego s grunty stanowice wasno Skarbu Pastwa, pooone w
granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Pastwa pooone poza tymi
granicami, lecz wczone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do
realizacji zada jego gospodarki, a take grunty stanowice wasno jednostek samorzdu
terytorialnego lub ich zwizkw (art. 232 1 k.c.). Jeeli moliwe jest przenoszenie wasnoci,
to zgodnie z art. 237 k.c. moliwe jest przeniesienie uytkowania wieczystego.
Rozporzdzanie prawem uytkowania wieczystego jest moliwe jedynie w granicach
okrelonych przez ustawy, zasady wspycia spoecznego i w umowie o oddaniu gruntw w
uytkowanie wieczyste (art. 233 2 k.c.). Zdolno aportow uytkowania wieczystego w

stosunku do spek kapitaowych uznaje rwnie Sd Najwyszy w uchwale z 5 grudnia 1991

r., III CZP 128/91, OSN 1992, nr 6, poz. 106.
Przedmiotem wkadu do spki jawnej - inaczej ni do spek kapitaowych, co wyranie
wynika z art. 14 1 k.s.h. - mog by prawa niezbywalne. Istot praw niezbywalnych jest to,
e nie mog by one przeniesione na inny podmiot. Niemniej moliwe jest ustanowienie na
rzecz spki okrelonego prawa, nawet jeeli ma ono charakter niezbywalny. Dotyczy to w
szczeglnoci ograniczonego prawa rzeczowego, jakim jest uytkowanie. Definicj
uytkowania zawiera art. 252 k.c., zgodnie z ktrym rzecz mona obciy prawem do jej
uywania i do pobierania jej poytkw. Tak wic na uytkowanie skadaj si dwa
uprawnienia: prawo do uywania rzeczy, ktre przysugiwaoby spce, oraz prawo do
pobierania przez spk jawn poytkw. W ten sposb spka jawna mogaby korzysta z
cudzej rzeczy w sposb zbliony do waciciela. Uytkowanie, inaczej ni wasno, nie
przynosi wasnoci przychodw, ktre nie stanowi poytkw (por. J. Ignatowicz, Prawo...,
op. cit., s. 200). Prawo uytkowania stanowi specyficzny rodzaj wkadu niepieninego, ktry
nie poddaje si kryteriom zdolnoci aportowej ze wzgldu na niezbywalno. Jednake nie
mona wykluczy celowoci "wnoszenia" takich praw, choby dlatego, e spka moe nie
posiada odpowiedniego majtku, a moliwo korzystania z rzeczy cudzej moe okaza si z
punktu widzenia spki atrakcyjna.
Przedmiotem wkadu mog by take prawa obligacyjne. Naley przede wszystkim
wyrni tu prawa udziaowe, tj. udziay w spkach z o.o. i akcje w spkach akcyjnych i
komandytowo-akcyjnych, obligacje i niektre wierzytelnoci wsplnika.
Udziay i akcje s prawami zbywalnymi. W przypadku akcji na okaziciela ich zdolno
aportowa moe by realizowana bez ogranicze. Inaczej jest w przypadku udziaw i akcji
imiennych. Obrt tymi akcjami moe by ograniczony (por. szerzej A. Kidyba, Spka z o.o...,
op. cit., s. 101-102).
Z kolei obligacja - zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t.j.
Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) - jest papierem wartociowym emitowanym w serii,
w ktrym emitent stwierdza, e jest dunikiem waciciela obligacji (obligatariusza) i
zobowizuje si wobec niego do spenienia okrelonego wiadczenia (wykupu obligacji).
Obligacje mog by emitowane przez podmioty prowadzce dziaalno gospodarcz,
posiadajce osobowo prawn, spki komandytowo-akcyjne, gminy, powiaty, wojewdztwa
(jednostki samorzdu terytorialnego), ich zwizki oraz miasto stoeczne Warszawa, instytucje
finansowe, ktrych czonkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski, lub
przynajmniej jedno z pastw nalecych do Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju
(OECD), lub bank centralny takiego pastwa, lub instytucje, z ktrymi Rzeczpospolita Polska
zawara umowy regulujce dziaalno takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i
zawierajce stosowne postanowienia dotyczce emisji obligacji, a take inne podmioty
posiadajce osobowo prawn, upowanione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw,
w szczeglnoci Skarb Pastwa, Narodowy Bank Polski lub banki komercyjne (szerzej I. Weiss
(w:) Prawo papierw wartociowych, pod red. S. Wodyki, Krakw 1995, s. 87-109). Z tego te
punktu widzenia moemy wyrni obligacje, obligacje skarbowe emitowane przez ministra
finansw oraz obligacje bankowe wydawane przez Narodowy Bank Polski i banki komercyjne
(A. Kidyba, Spka z o.o..., op. cit., s. 102). Wnoszenie obligacji tytuem aportu wie si z
problemem przenoszenia na spk przez obligatariusza obligacji emitowanych przez inny ni
spka podmiot (A. Szumaski, Wkady pienine do spek kapitaowych, Warszawa 1997, s.
175; por. szerzej A. Kidyba, Spka z o.o... , op. cit., s. 102-103).
Nie powinno te budzi wtpliwoci, e wierzytelno wsplnika w stosunku do osoby
trzeciej moe by przedmiotem aportu, gdy spenia ona wszystkie warunki zdolnoci
aportowej. Moe by zbywana co do zasady bez ogranicze (A. Szumaski, Wkady..., op. cit.,
s. 180-181; A. Kidyba, Spka z o.o..., op. cit., s. 103). Ograniczeniem mog by jednak m.in.
art. 595 1 k.c. i art. 602 1 k.c. Wtpliwe jest natomiast uznanie zdolnoci aportowej
wierzytelnoci wsplnika wobec spki, jeeli brak jest wyranej normy dopuszczajcej
uznanie jej za wkad. Brak jest w stosunku do spki jawnej regulacji na wzr art. 14 3 k.s.h.,
co moim zdaniem powoduje, e takie wierzytelnoci nie mog by uznane za aporty.
Wrd praw na dobrach niematerialnych wyrni moemy prawo do wynalazku, prawo

do wzoru uytkowego, patent lub prawo do patentu, prawo do wiadectwa ochronnego,

prawo do wzoru zdobniczego, licencj na korzystanie z wynalazku lub wzoru uytkowego
(szerzej A. Kidyba, Spka z o.o..., op. cit., s. 105 i n.). Aportem w sensie cisym mog by
patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory uytkowe i znaki towarowe, prawa z
rejestracji wzorw przemysowych, topografii ukadw scalonych i oznacze geograficznych.
Aportem mog by take majtkowe prawa autorskie. W odrnieniu od osobistych praw
autorskich speniaj one kryteria zdolnoci wkadowej. Poza tym wkadem do spki moe by
take know-how (szerzej na ten temat A. Kidyba, Spka z o.o..., op. cit., s. 107-109; J.
Szczotka, Spka..., op. cit., s. 55; J. Jacyszyn, Know-how jako aport, Pr.Sp. 1997, nr 2, s. 2 i
n.; J.R. Kaczor, Wycena know-how jako aportu , Pr.Sp. 2000, nr 1, s. 59 i n.).
Szczeglny charakter z punktu widzenia przedmiotu wkadu maj praca i usugi. Sama
praca pojmowana jako czynno faktyczna nie moe stanowi wkadu. Wkadem jest
natomiast warto pracy, ktra powinna by wyceniona (A. Kidyba, Status prawny..., op. cit.,
s. 230).
Warto pracy mona wyceni przez obliczenie okresu wiadczenia pracy (liczba dni,
godzin z przyjciem okrelonej stawki) i wartoci pracy bd te przez wycen przedmiotu,
ktry ma by wytworzony. Rzecz jasna w momencie podpisywania umowy spki zaoenia te
mog by jedynie intencjonalne, gdy warto pracy zostanie urealniona poprzez jej
wykonanie. Dlatego te wsplnicy przy podsumowaniu roku obrotowego powinni odnie si
do pracy faktycznie wykonanej jako wkadu rzeczywicie wniesionego do spki, co bdzie
miao zwizek z udziaem kapitaowym (por. rozdzia 3). Wykonana praca lub wytworzony
produkt zwikszaj majtek spki. Oczywistym problemem jest take przy okrelaniu pracy
jako wkadu do spki oszacowanie jego wartoci, gdy spka zostaa zawarta na czas
nieoznaczony. Naley w takim przypadku okreli czas (np. 5 lat), do jakiego odnosi si
przyjt warto wkadu w postaci pracy i po upywie tego okresu dane te weryfikowa.
Obecnie przy przyjtej w art. 50 k.s.h. prawidowej definicji udziau kapitaowego zasady
uznania pracy za wkad do spki nie doznaj takiego skomplikowania, jak to byo w
poprzednim brzmieniu (gdy udzia by odnoszony do wkadu umwionego). Podobne
problemy jak w przypadku pracy wystpuj rwnie przy wiadczeniu usug. Podstawowa
rnica, jaka tu wystpuje, wie si z odmiennoci istoty pracy i wiadczenia usug.
W pierwszym wypadku prac naley rozumie jako wykonywanie pod kierunkiem osoby,
na ktrej rzecz "praca" jest wykonywana, wskazanych przez t osob czynnoci, przy czym
efekty tak wiadczonej "pracy" dotycz sfery prawnej osoby, na ktrej rzecz praca jest
wykonywana, w szczeglnoci dotyczy to odpowiedzialnoci wobec osb trzecich za skutki
dziaa podmiotu wiadczcego prac, a take "ryzyka personalnego" ponoszonego przez
podmiot, na ktrego rzecz praca jest wiadczona.
Natomiast wiadczenie usug polega na wykonywaniu wskazanych przez zamawiajcego
czynnoci, przy czym aktywno wiadczcego usugi nie podlega bezporedniemu
kierownictwu zamawiajcego (podmiot ten, co do zasady, okrela jedynie podan zmian
w wiecie zewntrznym (cel) oraz ewentualnie sposb jej osignicia). Dodatkowo skutki
negatywnych dziaa podmiotu wiadczcego usugi na interesy osb trzecich w rwnym
stopniu dotykaj jego, jak i osoby, ktra wiadczenie usug zamwia. W braku odrbnych
uregulowa wiadczcy usugi ponosi pen odpowiedzialno za skutki niewykonania lub
nienaleytego wykonania zacignitych wobec zamawiajcego zobowiza. Z wkadem do
spki, ktry mona zakwalifikowa jako wiadczenie usug, bdziemy mieli do czynienia w
szczeglnoci w wypadku, gdy dziaania wsplnika na rzecz spki w razie dokonywania ich
na wasny rachunek wiadczcego pozwalayby na przyjcie, e wsplnik prowadzi
dziaalno gospodarcz. Dotyczy to w szczeglnoci dziaalnoci przemysowej,
rzemielniczej, porednictwa handlowego oraz wykonywania szeroko pojtych "wolnych
zawodw" . Usuga (podobnie jak wiadczenie pracy), w wypadku gdy nie stanowi aportu do
spki, jest zwizana z odpatnoci. W wypadku wiadczenia usug ich odpatny charakter
uwypukla gospodarczy zwizek, jaki wystpuje midzy przedmiotem wiadczenia
usugodawcy a wiadczeniem wzajemnym (wynagrodzeniem) - z natury rzeczy wiadczenia
te s ekwiwalentne (co z reguy nie wystpuje przy wiadczeniu pracy). Wskazan powyej
zaleno wsplnicy mog wzi pod uwag przy wycenie omawianych rodzajw wkadw w

umowie spki, cho z drugiej strony kwestia ta stanowi element struktury organizacyjnej
spki jawnej cakowicie zaleny od woli wsplnikw i ustalenia w tym zakresie nie powoduj
zasadniczo naruszenia praw osb trzecich.
Na poczet wkadw do spki jawnej mog by zaliczone rwnie usugi wiadczone przy
powstawaniu spki (prowizja grynderska).
Pracy wiadczonej w charakterze aportu nie moemy wiza z okrelonym typem
umowy, na przykad umowy o prac. W tym ostatnim przypadku wynagrodzenie przypada
pracownikowi i nie mona si go zrzec. Chodzi tu o stosunki prawne, ktrych podstaw jest
zobowizanie wsplnika do wniesienia takiego wanie wkadu. Tworzy si wi o charakterze
organizacyjnym, majca okrelone skutki majtkowe. Od wkadw wsplnika w postaci pracy
lub wiadczenia usug naley odrni zawieranie umw o prac ze wsplnikami czy osobami
trzecimi. Zawarcie umowy o prac ze wsplnikiem nie jest tosame z uznaniem wiadczonej
przez niego pracy za wkad do spki, a moim zdaniem wycza taki wkad. Podobnie wkad w
postaci pracy powinien by odrniony od prowadzenia spraw.
Od wkadw niepieninych naley odrni wkady pienine. Zdefiniowanie takich
wkadw nie nastrcza tylu problemw co wkadw niepieninych. Mona przyj, e jest to
okrelona liczba znakw pieninych oraz tzw. pienidz bankowy bdcy zapisem transakcji
w formie elektronicznej (zob. J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 52).
3.
Rodzaje wkadw
Odnoszc si do zagadnienia rodzajw wkadw moemy przyj bardzo rne kryteria.
1. Ze wzgldu na przedmiot wkadu moemy wyrni:
a) wkady niepienine, w tym aporty,
b) wkady pienine.
2. Z punktu widzenia skutecznoci przejcia praw na spk moemy wyrni:
a) wkady wnoszone na wasno,
b) wkady oddane do korzystania,
c) wkady usugowe (usugi) i praca.
3. Z kolei stosujc kryteria zwizane z definicj udziau kapitaowego (art. 50 k.s.h.) i
regulacj art. 3 k.s.h. moemy wyrni wkady:
a) rzeczywicie wniesione,
b) wkady umwione oraz
- ktre stanowi o wartoci udziau kapitaowego,
- ktre nie wpywaj na jego warto.
4. Z punktu widzenia sposobu wnoszenia moemy wyrni wkady wnoszone:
a) jednorazowo,
b) czciowo.
Ad 1. Wkady pienine i niepienine
O podziale powyszym bya mowa w 2.
Ad 2. Wkady wnoszone na wasno, oddane do korzystania oraz wkady
usugowe
Wkady wnoszone do spki tytuem przeniesienia rzeczy (z wyczeniem pienidzy) nie
mog by traktowane jako sprzeda na rzecz spki. Podobnie gdy spka otrzymaa rzecz do
uywania, to nie mona tego traktowa jak najmu (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 258-260).
Jednak do obowizkw wiadczenia wsplnikw i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu
wiadczenia stosujemy odpowiednio przepisy o sprzeday lub o najmie.
W tym pierwszym przypadku maj zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu
cywilnego, tj. art. 535, 544-548, 556-568. Przepisy te stosujemy jedynie odpowiednio do
obowizkw wiadczenia i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotw wkadu. W pozostaym
zakresie zastosowania nie bdzie mie kodeks cywilny, a kodeks spek handlowych oraz
umowa spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 259); por. szerzej 4.
Odnoszc si z kolei do wkadw przekazanych do uywania (wkady wnoszone do
uywania) stosujemy odpowiednio przepisy art. 662-663 k.c. o najmie. Podobnie jak przy

sprzeday stosowanie to dotyczy tylko zagadnienia obowizku wiadczenia i ryzyka

przypadkowej utraty przedmiotu wiadczenia (por. szerzej 4).
Z kolei wkady okrelone mianem usugowych polegaj na wniesieniu do spki pracy i
usug. Wkady usugowe maj szczeglny charakter z punktu widzenia ustalenia udziaw
kapitaowych.
Zagadnienie to zostao wyjanione w 2 i 3 rozdziau 3.
Ad 3. Wkady umwione i wkady rzeczywicie wniesione
Podzia na wkady umwione i wkady rzeczywicie wniesione opiera si o konieczno
rozdzielenia zagadnienia obowizku zobowizania si do wniesienia wkadu (art. 3 k.s.h.) i
rzeczywistego wniesienia wkadu, do ktrego nawizuje art. 50 k.s.h., regulujcy pojcie
udziau kapitaowego. Jak to ju zostao stwierdzone w 1 i 3 rozdziau 1, zobowizanie si do
wniesienia wkadu naley do essentialia negotii umowy spki jawnej. Brak tego okrelenia
powoduje, e umowa jest niewana. Ten rodzaj wspdziaania wsplnikw jest podstawowy z
punktu widzenia spki.
Jednake zobowizanie to dajce podstaw spce do roszcze o jego wniesienie nie
musi by realizowane do momentu powstania spki. Wniesienie wkadu do spki ma
okrelone znaczenie, bowiem ksztatuje ono pojcie udziau kapitaowego, a ten z kolei
decyduje o okrelonych uprawnieniach dotyczcych majtku spki. Widoczne jest to
szczeglnie w postpowaniu likwidacyjnym (art. 82 2 k.s.h.), gdy ma doj do rozlicze
midzy spk a wsplnikami. Jak to ju zostao stwierdzone (rozdzia 3, 2), na warto
udziau kapitaowego nie ma wpywu ustalenie wkadw usugowych (tj. pracy i usug). Z tego
tylko punktu widzenia wkady takie maj "gorsz" warto dla spki, chyba e okrelony
zostanie precyzyjnie rodzaj i warto oraz praca lub usuga zostanie wykonana (A. Kidyba,
Prawo handlowe , wyd. 7, op. cit., s. 249). Wnoszenie wkadw do spki nie ma wpywu na
odpowiedzialno wsplnikw, jak jest to choby w przypadku komandytariuszy. Z punktu
widzenia stosowania art. 50 1 k.s.h. moemy wyrni wkady, ktre stanowi o wartoci
udziau kapitaowego, tj. te, ktre zostay przeniesione na wasno spki, i te, ktre nie
maj wpywu na jego warto (wkady usugowe - praca i usugi, a take oddanie rzeczy do
korzystania).
Ad 4. Wkady wnoszone w caoci i wkady wnoszone czciowo
Z podziaem omwionym w punkcie 3 ma zwizek odrnienie wkadw wnoszonych w
caoci i wnoszonych czciowo. Z problemem tym wie si take kwestia zwrotu wkadu.
Jak to ju zostao stwierdzone, nie ma obowizku analogicznego, jaki wystpuje w spce z
o.o. czy akcyjnej, aby wkady zostay w caoci wniesione do jakiego momentu (w przypadku
spki z o.o. do zarejestrowania spki, a spki akcyjnej najpniej do roku od
zarejestrowania spki). Obowizek taki moe jednake wynika z umowy spki. Jeeli
wsplnicy wnosz cay wkad razem z zobowizaniem si w umowie do wniesienia
okrelonych skadnikw majtkowych, to nie wystpuje problem rozgraniczenia wkadw
umwionych i wniesionych. Jednake moliwe jest w wyniku czciowego wnoszenia albo
zwrotu wkadu, e wartoci wkadw umwionego i wniesionego bd rne. Wnoszenie
wkadu partiami moe by realizowane czciowo w formie pieninej, czciowo w formie
niepieninej.
Wkad moe by podwyszany i obniany. Obie sytuacje wymagaj zmiany umowy spki.
Podwyszenie polega na wniesieniu dodatkowego wkadu, z tym jednak, e zgodnie z art. 50
2 k.s.h. wsplnik nie jest uprawniony ani zobowizany do podwyszenia umwionego
wkadu. Wsplnik nie moe samodzielnie podejmowa tego typu dziaa (chcc na przykad
podwyszy swj wkad, aby otrzyma wiksze odsetki od wniesionego udziau
kapitaowego).
Podobnie nie mona go zmusi do podwyszenia wkadu, jeeli wsplnik nie wyraa na to
zgody. Wsplnicy mog take wyrazi zgod (jednomylnie) i dopuci do zwrotu wkadu. Nie
jest moliwy zwrot w caoci. Zwrot wkadu musi by powizany z poziomem wkadu
umwionego. Jeeli wsplnik wnis wikszy wkad, ni zobowiza si do tego w umowie
spki, to moim zdaniem zwrot wkadu do poziomu ustalonego wkadu umwionego wymaga
decyzji wsplnikw prowadzcych sprawy. Jeeli jednak miaoby doj do zwrotu w wartoci
powodujcej, e bdzie on niszy ni wkad umwiony, konieczna jest jednomylno

wszystkich wsplnikw. Taka jednomylno wystpowaa przy zawarciu umowy spki i

ustaleniu obowizku wspdziaania przez wniesienie wkadu. Nie ma moliwoci wycofania
samej pracy lub usugi jako dokonanych czynnoci, moliwa jest jednak zmiana wartoci
wniesionej pracy.
4.
Wniesienie wkadu
Wniesienie wkadu pieninego polega na przekazaniu okrelonej iloci pienidzy w
formie wpaty gotwkowej do kasy spki albo te poprzez przelew bankowy (tzw. pienidz
bankowy). W przypadku wniesienia wkadw niepieninych zagadnienie wyglda bardziej
skomplikowanie.
Zobowizanie wsplnika w umowie spki do wniesienia praw oznacza, e z t chwil
przechodz one na spk. Nie ma potrzeby zawierania w umowie spki odrbnego
postanowienia przenoszcego na spk wasno i inne prawa rzeczowe (rwnie K.
Kruczalak (w:) Kodeks, 2001, s. 93). W przypadku przeniesienia na spk wasnoci
nieruchomoci konieczna jest forma aktu notarialnego. Spka ma wic prawo dania
wydania danego prawa, moe da wydania poytkw, jakie prawo to niesie, itd. Nie
oznacza to, e przedmiot tego prawa nie moe znajdowa si we wadaniu wsplnika,
jednake powinien by wydany, gdy spka tego zada. Wsplnicy mog przyj inne
rozwizania, jak choby przyjcie, e prawa, ktre wsplnik zobowiza si wnie, bd
przeniesione w innym momencie (pniejszym - A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 257).
Jak to ju zostao stwierdzone ( 3), wniesienie do spki tytuem wkadu rzeczy (z
wyczeniem pienidzy) nie moe by traktowane jako sprzeda na rzecz spki. Podobnie
gdy spka otrzymaa rzeczy do uywania, nie mona tego traktowa jako najmu. Jednake
do obowizkw wiadczenia wsplnika i ryzyka przypadkowej utraty przedmiotu wiadczenia
stosujemy odpowiednio przepisy o sprzeday lub o najmie (A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s.
258).
Z przepisw kodeksu cywilnego bd miay zastosowanie regulacje odnoszce si do:
chwili wydania wkadw, sposobu wydania i odebrania, udzielenia wyjanie, przekazania
stosownych dokumentw, kosztw przejcia przedmiotw wkadu. Z chwil wydania rzeczy
spce przechodz na ni korzyci (poytki naturalne, cywilne) i ciary (np. wiadczenie,
podatki, nakady, koszty utrzymania) zwizane z rzecz oraz niebezpieczestwo
przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy (kradzie, zniszczenie, uszkodzenie) - art. 548
1 k.c. Jeeli jednak spka i wsplnik zastrzegli inn chwil przejcia korzyci i ciarw,
poczytuje si w razie wtpliwoci, e niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub
uszkodzenia rzeczy przechodzi na spk z t sam chwil. Gdyby wydanie rzeczy nastpio
przed przeniesieniem prawa wasnoci na spk, korzyci i ciary oraz niebezpieczestwo
przypadkowego zniszczenia lub utraty rzeczy przechodz na kupujcego z chwil
przeniesienia wasnoci. Ustalenia powysze s bardzo istotne przede wszystkim z tego
powodu, e moment wydania przedmiotu wkadu do spki moe by rny. Mona przekaza
wkad jeszcze przed zarejestrowaniem spki, a po zawarciu umowy spki, jak rwnie jest to
moliwe w okresie pniejszym, po zarejestrowaniu spki. Do wkadw rzeczowych do spki
maj odpowiednio zastosowanie przepisy art. 556-568 k.c., odnoszce si do rkojmi za
wady. Przepisy o gwarancji bd miay zastosowanie, gdy umowa tak stanowi.
Jeeli chodzi o wkady wnoszone do uywania w zakresie wspomnianym powyej,
zastosowanie mie bd przepisy art. 662-663 k.c. (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 260).
Wsplnik powinien wyda spce rzecz w stanie przydatnym z punktu widzenia ustalonego
korzystania przez spk i utrzymywa j w takim stanie przez cay okres udostpnienia.
Drobne nakady poczone ze zwykym uywaniem rzeczy obciaj spk. Gdyby rzecz
oddana do uywania ulega zniszczeniu z powodu okolicznoci, za ktre wsplnik nie ponosi
odpowiedzialnoci, nie ma on obowizku przywrcenia stanu poprzedniego. Jeeli rzecz
wymaga napraw obciajcych wsplnika, a rzecz nie moe by przedmiotem prawidowego
uywania przez spk, ta ostatnia moe wyznaczy wsplnikowi termin do wykonania
napraw. Po bezskutecznym upywie terminu wyznaczonego, spka moe dokona

koniecznych napraw na koszt wsplnika.

Z zagadnieniem wniesienia wkadw wie si regulacja art. 48 1 k.s.h. dotyczca
ustalenia wartoci wkadw do spki. Przepis ten stanowi ustawow wykadni treci
czynnoci prawnej (S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 319). Jeeli w umowie spki
okrelono wyranie i bez wtpliwoci przedmiot wkadu i jego warto, to adna wykadnia
nie jest potrzebna. Jeeli jednak sformuowania s nieprecyzyjne, wieloznaczne i s
wtpliwoci co do rodzaju wkadw i ich wartoci (np. "wnoszona" jest praca i nie jest
dokonana precyzyjna jej wycena, wkady s okrelone, ale nie s przypisane konkretnemu
wsplnikowi), zastosowanie ma przepis art. 48 1, e w razie wtpliwoci uwaa si, i
wkady wsplnikw s rwne. Zasada rwnoci wkadw powinna dotyczy tylko tych
wsplnikw, co do ktrych s wtpliwoci. Tam, gdzie wtpliwoci nie ma, naley przyj
rwn warto wkadw. Sytuacj powysz naley odrni od tej, gdy w ogle nie doszo do
okrelenia wkadw w umowie spki. Wwczas przyj trzeba, e w ogle nie doszo do
utworzenia spki (tak A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 255; inaczej - wedug mnie bdnie - K.
Kruczalak (w:) Kodeks, 2001, s. 92).
5.
Odpowiedzialno za niewniesienie lub wadliwe wniesienie wkadu
Podstawowym zagadnieniem w przypadku wniesienia wkadu jest zobowizanie
wsplnika do tej czynnoci. W przypadku braku stosownej regulacji po prostu nie dochodzi do
zawarcia umowy spki jawnej, a tym samym jej utworzenie jest wadliwe. Zobowizanie do
wniesienia wkadw nie oznacza, e wkady te musz by od razu wniesione. Mona tego
dokona w pniejszym czasie, na przykad okrelonym w umowie spki, uchwale
wsplnikw czy po wezwaniu spki przez wsplnikw prowadzcych sprawy spki.
Ustawodawca wprowadzi szczeglne zasady wice si z wnoszeniem wkadu
niepieninego do spki, odrniajc przeniesienie na wasno i do uywania. Jeeli
wnoszone s do spki rzeczy na wasno, zastosowanie maj odpowiednio przepisy art.
535, 544-548, 556-568 k.c. Chodzi o przepisy regulujce obowizek wiadczenia i ryzyko
przypadkowej utraty przedmiotu wkadu. Z chwil wydania rzeczy spce przechodz na ni
korzyci (poytki naturalne, czynsz) i ciary (wiadczenia, podatki, nakady, koszty
utrzymania) zwizane z rzecz, z t chwil przechodzi na spk niebezpieczestwo
przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.
W przypadku gdyby wydanie rzeczy nastpio przed przeniesieniem prawa wasnoci na
spk, ciary i korzyci oraz niebezpieczestwo przypadkowej utraty lub zniszczenia rzeczy
przechodz na spk z chwil przeniesienia wasnoci. Do wkadw w postaci rzeczy
odpowiednio maj zastosowanie przepisy art. 556-568 k.c., regulujce odpowiedzialno z
tytuu rkojmi za wady, a przepisy o gwarancji znajd zastosowanie, gdy umowa tak stanowi
(A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 259; A. Baranowska, Odpowiedzialno..., op. cit., s. 22 i n.).
W przypadku niewniesienia wkadu naley zastosowa art. 471 i n. k.c., gdy zobowizanie
do wniesienia wkadu ma charakter umowny i reguy kodeksu cywilnego, w przypadku gdy
powstanie szkoda w majtku spki, maj zastosowanie.
Jeeli wniesienie wkadu polega na oddaniu do uywania, stosuje si natomiast art. 662663 k.c. Jeeli rzecz oddana do uytku ulega zniszczeniu z powodu okolicznoci, za ktre
wsplnik nie ponosi odpowiedzialnoci, nie ma on obowizku przywrcenia stanu
poprzedniego. Jeeli rzecz wymaga napraw obciajcych wsplnika, a rzecz nie moe by
przedmiotem prawidowego uywania przez spk, moe ona wyznaczy wsplnikowi termin
do wykonania napraw. Po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu spka moe
dokona koniecznych napraw na koszt wsplnika (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 260).
Cz 2.
Utworzenie spki jawnej

Rozdzia 1.
Zawizanie spki jawnej
1.
Zawarcie umowy spki jawnej
Kodeks spek handlowych definiuje umow spki handlowej i czyni to w odniesieniu do
wszelkich spek, zarwno osobowych, jak i kapitaowych. Przez umow spki wsplnicy albo
akcjonariusze zobowizuj si dy do wsplnego celu przez wniesienie wkadw oraz jeeli
umowa albo statut tak stanowi, przez wspdziaanie w inny sposb. Ponadto przyj naley w zwizku z regulacj art. 22 1 k.s.h. - e dodatkowym elementem, ktry typizuje spk
jawn, jest prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm. Przyj wic naley pewn
czno midzy minimalnym celem spki jawnej, jakim jest wniesienie wkadw, a
prowadzeniem przedsibiorstwa spki (A. Strzpka, Konsekwencje..., op. cit., s. 3).
Umowa spki jawnej peni odmienn rol w zalenoci od sposobu tworzenia spki.
Dlatego te naley wyranie odrni tworzenie spki poprzez zawarcie umowy spki od jej
utworzenia w trybie przeksztacenia. W tym ostatnim przypadku na szczeglne
zainteresowanie zasuguje przeksztacenie spki cywilnej (M. Asanowicz, Elementy..., op.
cit. , s. 20 i n.).
Koncentrujc si w tym momencie na umowie spki jako elemencie procesu tworzenia
spki w trybie zawizania niezwizanego z przeksztaceniem, trzeba stwierdzi, e jest ona
przede wszystkim jednym z warunkw powstania spki, tj. wpisania do rejestru.
Umowa spki zawarta w celu utworzenia spki oparta jest na zgodnym owiadczeniu
wsplnikw, ktrzy zobowizuj si wnie wkady do tworzonej spki oraz wsppracowa w
inny sposb, gdy umowa spki tak stanowi. Umowa spki handlowej, a wic take jawnej,
jest umow konsensualn, odpatn, przysparzajc, kauzaln i losow (A. Szajkowski (w:)
Kodeks, 2001, t. I, s. 26). Nie jest to jednak umowa wzajemna w klasycznym rozumieniu tego
stosunku.
Jak to ju zostao stwierdzone, umowa spki jawnej ma odmienny charakter w przypadku
zawarcia umowy i wpisania spki do KRS oraz przeksztacenia spki. W tym ostatnim
przypadku momentem zawizujcym spk jest obok umowy spki uchwaa o
przeksztaceniu spki. Wydaje si, e umowa spki peni tu niejako uzupeniajc rol w
stosunku do uchway (R. Pabis, Przeksztacenie spek handlowych w wietle nowej regulacji ,
cz. II, Pr.Sp. 2002, nr 7-8, s. 56 i n.). Niemniej brak umowy spki jawnej przy przeksztaceniu
w inne spki handlowe, podobnie jak niedostosowanie umowy spki cywilnej do wymogw
stawianych umowie spki jawnej, uniemoliwi powstanie takiej spki.
W zwizku z powyszym przyj naley, e tworzenie spki jawnej jest procesem, w
ktrym wystpuj czynnoci faktyczne i czynnoci prawne. Natenie jednych i drugich
zaley od trybu tworzenia spki. Niewtpliwie jednak zawarcie umowy spki jest czynnoci
prawn. Nie jest dopuszczalne zawizanie spki jawnej w drodze jednostronnej czynnoci
prawnej.
Umowa spki jawnej powinna by odrniona od innych umw, choby zawartych
midzy tymi samymi wsplnikami, gdy rodz one tylko skutki obligacyjne midzy stronami.
W takim przypadku nie jest to czynno zmierzajca do wykreowania podmiotu prawa, z
czym mamy do czynienia przy zawarciu umowy spki jawnej. Zawarcie umowy spki jawnej
powoduje zawizanie spki i powstanie okrelonego stosunku obligacyjnego, ktry dopiero z
chwil wpisu do rejestru daje efekt w postaci powstania podmiotu prawa. W sytuacji gdyby
nie doszo do wpisania spki do rejestru, stosunek zobowizaniowy midzy stronami oparty
w tym czasie o wsplno czn (A. Szajkowski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 40) bdzie mg
trwa duej i mona bdzie stosowa do niego przepisy o spce cywilnej. W literaturze
wskazuje si take na argumenty za stosowaniem do tzw. przedspki jawnej odpowiednio
przepisw o spce jawnej po wpisie do rejestru (szerzej zob. uwagi zawarte w czci 1
rozdziale 2 3 niniejszego tytuu). W odmiennej sytuacji, gdy dojdzie do wpisania spki do

KRS, wsplno czna midzy wsplnikami stanie si majtkiem spki. Stanie si tak
automatycznie z chwil wpisu do rejestru.
Zawarcie umowy spki jawnej wie si z uzyskaniem konsensusu midzy wszystkimi
wsplnikami i na tym etapie wymaga jednomylnoci. Dotyczy to wszystkich elementw
bdcych przedmiotem umowy. Po wpisaniu spki do rejestru zasada ta (jednomylno)
moe obowizywa w dalszym cigu, jednake, jeeli umowa spki tak stanowi (art. 9
k.s.h.), zmiana umowy spki moe by dokonana wikszoci gosw (szerzej na temat
zawarcia umowy spki osobowej w kontekcie majtkowych stosunkw maeskich zob. P.
Bryowski, Przepisy Kodeksu spek handlowych regulujce odpowiedzialno wsplnikw
spek osobowych za zobowizania spek w wietle norm regulujcych maesk
wsplno ustawow (w:) Kodeks spek handlowych po piciu latach, pod red. J.
Frckowiaka, Wrocaw 2006, s. 305-307).
2.
Tre umowy spki
Do essentialia negotii umowy spki jawnej naley:
1) zobowizanie wsplnikw do denia do osignicia wsplnego celu,
2) zobowizanie wsplnika do wniesienia wkadu do spki i okrelenia tych wkadw,
3) zobowizanie do prowadzenia przedsibiorstwa przez spk (A. Kidyba, Kodeks, 2006,
t. I, s. 155-158),
4) okrelenie firmy i siedziby spki,
5) okrelenie przedmiotu dziaalnoci spki,
6) okrelenie czasu trwania spki, jeeli jest on oznaczony.
Ad 1. Zobowizanie wsplnikw do denia do osignicia wsplnego celu
Por. uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 1, 2.
Ad 2. Zobowizanie wsplnika do wniesienia wkadu i okrelenia tych wkadw
Por. uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 1, 1 oraz rozdzia 4 1.
Ad 3. Zobowizanie do prowadzenia przedsibiorstwa przez spk
Por. uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 1, 1-2.
Ad 4. Firma i siedziba spki
Firma spki jawnej jest nazw, pod ktr spka jawna jako przedsibiorca wystpuje w
obrocie. Firma jest dobrem spki, a nie wsplnikw. Problematyka firmy spki jawnej jest
uregulowana w art. 24 k.s.h., ale pamita naley, e problematyka firmy wszelkich
przedsibiorcw jest uregulowana w art. 43 1-4310 k.c. Obecna regulacja firmy spki jawnej
oparta jest o zasad lex specialis derogat legi generali. Obecne zasady regulacji firmy spki
jawnej bd obowizywa przez 4 lata poczwszy od 25 wrzenia 2003 r., tj. wejcia w ycie
zmian w kodeksie cywilnym. W cigu tego okresu spki handlowe maj obowizek
dostosowania swoich firm do zasad okrelonych w kodeksie cywilnym. Jeeli nie ma
moliwoci dostosowania uywanej firmy do tych zasad, sd rejestrowy na wniosek
przedsibiorcy zoony w terminie 4 lat rozstrzyga o dopuszczalnoci zachowania
dotychczasowej firmy w caoci lub z niezbdnymi zmianami. Orzeczenie powinno zapa w
cigu 5 lat od dnia wejcia w ycie ustawy o zmianie kodeksu cywilnego.
Firma spki jawnej powinna zawiera nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wsplnikw
albo nazwisko (firm, nazw) jednego albo kilku wsplnikw oraz dodatkowe oznaczenie
"spka jawna". Ewidentnie wyrniono wic korpus firmy i obligatoryjny dodatek. Nie ma
przeszkd, aby w firmie umieci inne nieobligatoryjne dodatki (m.in. odnonie do
przedsibiorstwa spki - np. handel detaliczny). Zamieszczenie dodatkw musi wiza si z
przestrzeganiem zasady prawdziwoci firmy, tj. zakazu wprowadzania w bd. Korpus firmy
spki jawnej moe mie tylko osobowy charakter. Oznacza to, e podstaw jego tworzenia
jest nazwisko u osb fizycznych, firmy przedsibiorcw bd te nazwy podmiotw
niebdcych przedsibiorcami. W przypadku firmy spki jawnej, w ktrej wsplnikami s
osoby fizyczne, wymienienie wszystkich nazwisk speni wymg penoci informacyjnej firmy
spki. W przypadku gdy jest wymieniony tylko jeden wsplnik, jest to minimum informacji na
temat wsplnikw. Podobnie rzecz si ma w przypadku firm i nazw podmiotw niebdcych

osobami fizycznymi. Jednake w tym przypadku, jeeli jest kilku wsplnikw, moe doj do
konstruowania firmy spki w postaci bardzo rozbudowanej, co spowoduje nieczytelno
firmy dla odbiorcy. Std postulat stosowania formuy wymieniania firm (nazw) tylko
niektrych wsplnikw. Jeeli wsplnikiem spki jawnej jest inna spka handlowa i jej firma
ma by zamieszczona w firmie spki jawnej, moe by ona skrcona, ale w sposb
nienaruszajcy zasad ustalania i rejestracji firmy (uchwaa SN z 2 sierpnia 1994 r., III CZP
95/94, OSNC 1995, nr 1, poz. 10, oraz aprobujca glosa R. Skubisza, OSP 1995, z. 9, poz.
193). W obrocie moliwe jest uywanie skrtu sp.j. Jest to jedyny dopuszczalny skrt, jaki
przyjmuje kodeks spek handlowych. Skrt podlega ujawnieniu w rejestrze (J. Szczotka,
Spka..., op. cit., s. 47 i n.).
Siedzib spki, odpowiednio stosujc art. 41 k.c. (por. art. 331 1 k.c.), jest miejscowo,
w ktrej dokonywane s czynnoci prowadzenia spraw i reprezentacji spki (chyba e
umowa spki stanowi inaczej). Z tego powodu, e kady wsplnik - co do zasady - moe
prowadzi sprawy spki i j reprezentowa, mog by trudnoci w ustaleniu takiej
miejscowoci. Dlatego te doprecyzowanie - przede wszystkim gdy proces podejmowania
decyzji i reprezentacji jest trwale rozproszony - niezbdne jest w umowie spki jawnej.
Ad 5. Przedmiot dziaalnoci spki
Przedmiot dziaalnoci spki jest konkretyzacj celu spki jawnej i nie moe by z nim
sprzeczny czy oderwany od niego (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 169-170). Przedmiot
dziaalnoci spki nie musi by tosamy z przedmiotem dziaalnoci przedsibiorstwa spki.
Przedmiot dziaalnoci spki powinien okrela zakres dozwolonych dziaa podejmowanych
przez spk. Winien by on okrelony wedug Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci (PKD), co
wynika z art. 40 ustawy o KRS. Z tym jednak, e na podstawie 9 ust. 2 rozporzdzenia
Ministra Sprawiedliwoci z 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegowego sposobu
prowadzenia rejestrw wchodzcych w skad Krajowego Rejestru Sdowego oraz
szczegowej treci wpisw w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz. 1237 ze zm.) sowny opis
przedmiotu dziaalnoci wskazany w umowie spki i we wniosku nie musi si pokrywa z
opisem przedmiotu dziaalnoci ujtym w PKD. Okrelenie przedmiotu dziaalnoci spki ma
znaczenie wewntrzne dla spki i wsplnikw, a zewntrzne jedynie jako element treci
umowy spki warunkujcy wpis do rejestru. Jednake przekroczenie przedmiotu dziaalnoci
spki nie powoduje niewanoci dokonanej czynnoci prawnej, cho wywouje skutek w
sferze podatkowej. Warto jednak pamita, e organy podatkowe mog prbowa
kwestionowa zasadno ujcia jako koszty uzyskania przychodu wydatkw na cele nieobjte
przedmiotem dziaalnoci spki wskazanym w KRS.
Ad 6. Czas trwania spki (jeeli jest oznaczony)
Ostatnim elementem, ktry musi si znale w umowie spki - ale tylko wwczas, gdy
jest ona tworzona na czas okrelony (tj. cile wyznaczony) - jest ustalenie tego okresu. Moe
to si odbywa przez okrelenie terminu, do ktrego spka bdzie moga istnie (termin
ostateczny - np. do 1 stycznia 2020 r.), okrelenie czasu trwania (np. 3 lata), przez okrelenie
zada, ktrych wykonanie bdzie podstaw wszczcia postpowania likwidacyjnego (np.
wyprodukowanie 5 tys. zegarkw). Spk zawart na czas ycia wsplnika uwaa si za
zawart na czas nieoznaczony (art. 61 1 i 2 k.s.h.).
Wymienione elementy stanowi minimum konieczne do utworzenia spki. Moemy
przyj, e s to postanowienia obligatoryjne. Oprcz tego mog wystpi w kadej umowie
spki indywidualnie zamieszczone elementy fakultatywne. Przyj naley, e zdecydowana
wikszo umw spek jawnych bdzie zawieraa wanie dodatkowe elementy. Jeeli jednak
wyobrazimy sobie spk tylko z minimum okrelonym w art. 24 k.s.h., to wsplnicy musz
si liczy z tym, e obowizywa ich bd te wszystkie normy kodeksu spek handlowych,
ktre maj wzgldnie obowizujcy charakter, a wol stron nie zostay zmienione w umowie
spki.
3.
Forma umowy spki jawnej
Umowa spki powinna by zawarta na pimie pod rygorem niewanoci. Niezawarcie

umowy spki w tej formie powoduje, e nie wywoa ona skutku w postaci umowy spki
jawnej. W konsekwencji nie bdzie mogo doj do wpisania spki do KRS. Bowiem zgodnie z
art. 73 1 k.c. czynno prawna dokonana bez zachowania zastrzeonej formy jest z mocy
praw niewana i nie wywouje adnych skutkw prawnych. Przewidziana forma dla umowy
spki jawnej jest najbardziej agodn spord wszystkich innych spek, gdzie wymagana
jest forma aktu notarialnego. Ma to stanowi element upraszczajcy tworzenie spki jawnej.
Zasada, o ktrej mowa powyej, nie obowizuje jednak, gdy do spki wnoszona jest
nieruchomo, bowiem w takim przypadku konieczna jest forma aktu notarialnego, a jej
niezachowanie powoduje skutek niewanoci.
Zawarcie umowy spki jawnej moe by dokonane bezporednio przez osoby fizyczne,
prawne i jednostki organizacyjne niemajce osobowoci prawnej, ale wyposaone w zdolno
prawn (inaczej, moim zdaniem bdnie, A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 647). Nie
ma adnych wyranych norm wyczajcych z zakresu zdolnoci do czynnoci prawnych
(m.in. handlowych spek osobowych) moliwoci tworzenia spek jawnych. Zawarcie
umowy spki moe by dokonane bezporednio (rozumie przez to naley take dziaanie
przez organy), ale rwnie przez penomocnikw, przedstawicieli ustawowych i prokurentw.
Kadorazowo do dokonania okrelonej czynnoci zawarcia umowy spki jawnej wymagane
jest co najmniej umocowanie w formie pisemnej pod rygorem niewanoci (akt powoania do
penienia funkcji, np. organu, status przedstawiciela ustawowego, udzielenie prokury).
4.
Zawarcie umowy spki jawnej przy przeksztaceniu
Innym trybem powstania spki jawnej jest przeksztacenie spki cywilnej bd
przeksztacenie innej spki handlowej. Te dwa tryby przeksztace naley od siebie odrni.
Wie si to przede wszystkim z odmienn procedur przeksztace. W przypadku
przeksztacenia spki cywilnej w jawn mamy do czynienia z prostszym, nawet w stosunku
do uproszczonego trybu przeksztacenia w spk jawn (art. 582 k.s.h.). W doktrynie
przeksztacenie spki cywilnej (art. 26 3-6 k.s.h.) okrelone zostao jako
"przerejestrowanie" spki (A. Kidyba, Dwie drogi spki cywilnej, Mon.Praw. 2004, nr 20, s.
1020; por. rwnie A. Szumaski (w:) W. Pyzio, A. Szumaski, I. Weiss, Prawo spek,
Bydgoszcz-Krakw 2002, s. 884). Wrd trybu przeksztacenia spki cywilnej w jawn
moemy wyrni przeksztacenie dobrowolne (art. 26 4 zd. 1) i przymusowe (art. 26 4
zd. 3).
Przeksztacenie dobrowolne polega na zgoszeniu dotychczasowej spki cywilnej jako
spki jawnej do rejestru przedsibiorcw. Dobrowolno oznacza, e decyzj w tym zakresie
podejmuj wsplnicy. Swoboda podjcia decyzji w tym zakresie jest moliwa tylko w
spkach, ktrych przychd netto spki cywilnej w kadym z dwch ostatnich lat obrotowych
nie osign wartoci 800 000 euro. Zgoszenie do rejestru w takim przypadku jest
dokonywane przez wszystkich wsplnikw cznie. Jeeli natomiast przychody netto
przekrocz poziom wskazany powyej, przeksztacenie jest obligatoryjne, a zgoszenie moe
by dokonane przez kadego ze wsplnikw. W obu przypadkach - co wyranie wynika z art.
26 6 k.s.h. - przed zgoszeniem do KRS wsplnicy musz dostosowa umow spki do
przepisw o umowie spki jawnej. Tre umowy spki musi by dostosowana do wymogw
okrelonych w art. 23 k.s.h. Na tym tle powstaje problem roli umowy spki z punktu widzenia
powstania stosunku spki jawnej. Jak sdz, nie jest moliwe przypisanie umowie spki
jawnej (w istocie dostosowanie polega na zawarciu umowy spki jawnej z uwzgldnieniem
tych wszystkich elementw, ktre stanowi o istocie tej spki) znaczenia, jakie umowa
posiada przy klasycznym utworzeniu spki. W tamtym przypadku powoduje ona utworzenie
przedspki jawnej. W przypadku przeksztacenia takiej zalenoci nie ma. Skutek w postaci
przeksztacenia nastpuje z chwil wpisu do KRS, a umowa spki jest jednym z zacznikw,
ktry sam, pojedynczo nie wywouje skutkw prawnych. Charakter przeksztacenia nakazuje
na umow spki patrze jako na warunek zaistnienia przeksztacenia i zajcia skutkw
przeksztacenia, a nie jako moment powstania przedspki jawnej. Charakter stosunkw
spki przed wpisem do rejestru nie zmienia si i oparty jest o wsplno czn, ktra w

przypadku wpisania spki do rejestru stanie si majtkiem spki. Dlatego te umowa spki
jest odmiennym zdarzeniem cywilnoprawnym z punktu widzenia rde stosunku prawnego
spki jawnej (M. Asanowicz, Elementy..., op. cit., s. 20 i n.).
Podobna sytuacja ma miejsce przy przeksztaceniu spki handlowej w spk jawn. Tu
umowa spki jawnej ma rwnie wtrne znaczenie wobec uchway o przeksztaceniu.
Ponadto pamita naley, e podpisanie umowy spki jawnej w procesie przeksztacenia w
t form prawn spowoduje odmienne skutki - w przypadku wpisania spki przeksztaconej
do rejestru - w zalenoci od tego, czy jest to przeksztacenie spki osobowej czy
kapitaowej. W pierwszym przypadku nie ma zmiany natury podmiotowoci prawnej spki
jawnej; gdy przeksztacana jest spka kapitaowa - nastpuje odejcie od osobowoci
prawnej na rzecz podmiotowoci prawnej poczone ze skutkami wynikajcymi z procesu
przeksztacenia. Mimo odrbnoci procedury przy przeksztaceniu spki cywilnej i spek
handlowych, w obu przypadkach podpisanie umowy spki jawnej (cilej dostosowanie
dotychczasowych umw) nie powoduje zawizania spki jawnej, a jest jednym z warunkw
zrealizowania trybu przeksztacenia (Z. Pabis, Przeksztacenie..., op. cit., cz. II, s. 56 i n.). Nie
bdzie mia tu wic zastosowania art. 25 1 2 k.s.h., gdy zasady odpowiedzialnoci w
postpowaniu przeksztaceniowym zostay uregulowane odrbnie.
Rozdzia 2.
Powstanie spki jako podmiotu prawa
1.
Utworzenie spki przez wpis spki zawizanej
Zesp czynnoci i zdarze nie jest identyczny przy rnych sposobach tworzenia spki
jawnej. Inaczej przedstawia si katalog czynnoci prawnych przy klasycznym tworzeniu
spki, inaczej za przy przeksztaceniu w spk jawn. W pierwszym przypadku do
utworzenia spki niezbdne jest:
1) zawarcie umowy spki (por. rozdzia 1, 1),
2) zgoszenie zawizanej spki do KRS (M. Klaus, Rejestracja..., op. cit., s. 517-518),
3) wpis do rejestru.
Zgoszenie spki jawnej do sdu rejestrowego obejmuje:
1) firm, siedzib, adres spki,
2) przedmiot dziaalnoci spki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wsplnikw oraz adresy wsplnikw albo ich
adresy do dorcze,
4) nazwiska i imiona osb, ktre s uprawnione do reprezentowania spki, i sposb
reprezentacji (zob. szerzej A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo
spek..., op. cit., s. 22 i n.).
Jak z powyszego wynika, wikszo elementw, ktre wymagaj zgoszenia, wynika z
umowy spki, jednake niektre musz uzupenia umow spki bd te wynikaj z
kodeksu spek handlowych. Dotyczy to w szczeglnoci sposobu reprezentacji. Jeeli umowa
spki bdzie milczaa na ten temat, obowizywa bdzie zasada, e kady ze wsplnikw ma
prawo reprezentowania spki. Uzupenienie informacji wynikajcych z umowy spki, ktre
musz si znale we wniosku o wpis, dotyczy adresu spki, nazwisk i imion (firm, nazw)
wsplnikw, adresw wsplnikw (albo adresw do dorcze), nazwisk i imion osb, ktre s
uprawnione do reprezentowania spki. Wymogi okrelone przez art. 26 k.s.h. s w pewnym
stopniu uzupenione ustaw o KRS.
Zgoszenie spki do rejestru moe by dokonane przez kadego ze wsplnikw. Wniosek
o wpis do rejestru powinien by zgoszony do sdu rejestrowego waciwego ze wzgldu na
siedzib spki. Skada si go na urzdowym formularzu KRS-W1 wraz z obligatoryjnymi
zacznikami:
a) KRS-WB, odnoszcym si do wsplnikw spki jawnej,

b) KRS-WK, wskazujcym wsplnikw uprawnionych do reprezentowania spki,

c) KRS-WM, obejmujcym przedmiot dziaalnoci.
Do wniosku o wpis spki jawnej do rejestru naley ponadto doczy:
a) umow spki,
b) list wsplnikw zawierajc:
- nazwiska i imiona bd firmy (nazwy) wsplnikw,
- adresy wsplnikw,
c) wzory podpisw osb uprawnionych do reprezentacji spki,
d) dowd uiszczenia wpisu sdowego,
e) dowd uiszczenia opaty za ogoszenie w Monitorze Sdowym i Gospodarczym.
Firma spki powinna zosta wpisana w czci B formularza KRS-W1 pole 28. W polu tym
naley okreli dokadne brzmienie firmy przewidziane w umowie spki, przy czym musi ono
spenia zaoenia wskazane w art. 24 1 k.s.h. Wypeniajc formularz naley pamita o
umieszczeniu penej wersji obligatoryjnego dodatku wskazujcego na rodzaj spki, tj. "spka
jawna".
Informacje o siedzibie i adresie spki s okrelane w sekcji C.3 czci C formularza KRSW1 w polach 35-43. Wskazana we wniosku siedziba spki musi korespondowa z
odpowiednimi postanowieniami umowy. Adres spki nie stanowi obowizkowej treci jej
umowy, w polach 39-41 naley skonkretyzowa miejsce rzeczywistego prowadzenia
przedsibiorstwa spki z okreleniem nazwy ulicy, numeru domu i lokalu (o ile ta ostatnia
informacja ma zastosowanie).
Przedmiot dziaalnoci spki, bdcy konkretyzacj celu, dla ktrego zostaa ona
zawizana, jest ujmowany na formularzu KRS-WM, ktry jest obowizkowym zacznikiem do
formularza zgoszenia spki jawnej do rejestru przedsibiorcw (KRS-W1).
Wpisowi do rejestru podlega przedmiot dziaalnoci ujty w umowie spki, co oznacza,
e okrelenie przedmiotu dziaalnoci wskazane w umowie i we wniosku o wpis do rejestru
musz by tosame. Przedmiot dziaalnoci spki moe by w niej okrelony wedug
nomenklatury uywanej przez PKD, jednake nie jest to konieczne. Na podstawie 9
rozporzdzenia Ministra Sprawiedliwoci z 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegowego
prowadzenia rejestrw wchodzcych w skad Krajowego Rejestru Sdowego oraz
szczegowej treci wpisw w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz. 1237 ze zm.) Sd
Rejestrowy, badajc merytoryczn zgodno przedmiotu dziaalnoci zawartego w umowie z
przedmiotem dziaalnoci zgoszonym we wniosku o wpis, dopuci niepokrywajcy si z
opisem przedmiotu w Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci sowny opis przedmiotu dziaalnoci
podmiotu wskazany we wniosku o wpis. Moliwe jest zatem w miar dowolne opisowe
okrelenie przedmiotu dziaalnoci i nastpnie dobranie odpowiedniego kodu PKD.
Cz I formularza KRS-WM zawiera uszeregowane w kolumny rubryki pozwalajce na
wpisanie kodu PKD oraz odpowiadajcego mu sownego opisu rodzaju dziaalnoci.
W kolumnie "kod PKD" moliwe jest wpisanie kodw identyfikujcych zarwno sekcj,
podsekcj czy te dzia, grup, klas oraz podklas. Dla poprawnego wypenienia formularza
konieczne jest wpisanie kodu identyfikujcego co najmniej dzia, czyli wypenienie dwch
pierwszych pl, na przykad: 50 dla sprzeday, obsugi i naprawy pojazdw mechanicznych i
motocykli oraz sprzeday detalicznej paliw do pojazdw samochodowych.
Formularz KRS-WB jest przeznaczony do zgaszania do rejestru przedsibiorcw
wymaganych danych o wszystkich wsplnikach spki jawnej.
W wypadku gdy wsplnik jest osob fizyczn, naley poda:
a) jego imi i nazwisko,
b) numer PESEL.
Jeeli osoba fizyczna nie ma obowizku posiadania tego numeru, gdy dla przykadu nie
jest obywatelem polskim, brak tego obowizku naley zaznaczy przy skadaniu wniosku
(przekreli pole nr 6, za do wniosku doczy odpowiednie dokumenty).
W odniesieniu do podmiotw innych ni osoby fizyczne, oprcz podania nazwy
(ewentualnie firmy) jednostki organizacyjnej konieczne moe by wypenienie pl 7 i 8, w
ktrych naley wpisa numery REGON oraz KRS, jeeli dany wsplnik podlega wpisowi do
Rejestru Podmiotw Gospodarki Narodowej lub jest ujty w Krajowym Rejestrze Sdowym. W

przeciwnym wypadku pola te naley przekreli.

Wsplnicy, ktrzy postanowieniami umowy spki lub wyrokiem sdu nie zostali
pozbawieni uprawnienia do reprezentowania spki, s wskazywani na formularzu KRS-WK,
stanowicym obligatoryjny zacznik do wniosku o wpis spki jawnej do rejestru.
W czci I formularza, pole nr 1, naley zaznaczy punkt drugi, aby wskaza, e
zgoszenie dotyczy wsplnikw uprawnionych do reprezentowania spki. Nastpnie w polu nr
3 naley opisowo okreli sposb reprezentowania spki. W czci drugiej formularza naley
uj dane dotyczce faktu bycia przez uprawnionego do reprezentowania spki wsplnika
osob fizyczn, jego oznaczeniu (imi i nazwisko albo nazwa) oraz numerach PESEL albo KRS
lub REGON, jeeli jest on jednostk organizacyjn.
W wypadku ustanowienia i powoania prokurentw naley ich zgosi do rejestru za
pomoc formularza KRS-WL, na ktrym naley wskaza imi, nazwisko oraz numer PESEL
prokurenta oraz rodzaj prokury, tj. czy zostaa ona udzielona jako czna czy te samoistna.
Zgodnie z art. 26 2 k.s.h. zmiany danych wymienionych powinny by zgoszone sdowi
rejestrowemu. Regulacja zawarta w art. 82 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. Przepisy
wprowadzajce ustaw o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1808)
wymaga zoenia do akt rejestrowych powiadczenia uzyskania numeru identyfikacji
podatkowej (NIP). Spka jawna, ktra posiada numer NIP, winna bya wystpi ze stosownym
wnioskiem do dnia 31 maja 2006 r., najlepiej przy okazji dokonywania zmian w rejestrze.
Poza tym niezbdne jest zaktualizowanie wpisu o numer identyfikacyjny REGON nadany
przez ograny administracji statystycznej.
Postpowanie poprzedzajce wpis do KRS jest uregulowane w ustawie o KRS, a take w
przepisach kodeksu postpowania cywilnego. Sprawy rejestrowe s rozpatrywane w trybie
postpowania nieprocesowego (art. 6941-6948 k.p.c. oraz przepisy o postpowaniu
nieprocesowym, a take odpowiednio stosowane przepisy o postpowaniu procesowym - art.
13 2 k.p.c.); zob. . Baszczak, Zdolno rejestrowa jako przesanka uzyskania wpisu do
Krajowego Rejestru Sdowego na przykadzie osobowych spek handlowych, Rejent 2004,
nr 8, s. 116 i n.; E. Marszakowska-Krze, Wpisy w rejestrze przedsibiorcw dotyczce
spek handlowych, Warszawa 2004, s. 49 i n.).
Po zoeniu wniosku, ktre to prawo i obowizek spoczywa na kadym wsplniku (nie
dotyczy to dobrowolnego przeksztacenia spki cywilnej, gdy wniosek musz podpisa
wszyscy wsplnicy - art. 26 4 k.s.h.), sd w badaniu formularzowym analizuje, czy wniosek
spenia wymogi formalne. Chodzi o zbadanie, czy zgoszenie i doczone do wniosku
dokumenty zgodne s pod wzgldem formy z bezwzgldnie obowizujcymi przepisami
prawa. Ponadto dokonuje si sprawdzenia poprawnoci zgoszonych numerw PESEL i
REGON, ktre to badanie jest obligatoryjne (art. 23 ust. 2 w zw. z treci art. 35 ustawy o
KRS). W pozostaym zakresie sd bada, czy zgoszone dane s zgodne z rzeczywistym
stanem, jeeli zaistniej w tym przedmiocie uzasadnione wtpliwoci ( E. Boniuszko, Prawo
handlowe dla praktykw z wzorami umw, uchwa i regulaminw, Warszawa 2002, s. 65 i n.).
Jeeli wniosek lub doczone dokumenty maj braki formalne, sd zwraca je spce. Jeeli
w cigu 7 dni braki zostay usunite, dokumenty wywouj skutek z daty pierwszego
wniesienia (art. 19 ust. 4 ustawy o KRS). Sd rozstrzyga o wpisie w formie postanowienia.
Jest ono skuteczne i wykonalne z chwil wydania. Na podstawie postanowienia
zarzdzajcego wpis dokonywana jest czynno techniczna polegajca na wprowadzeniu do
systemu informatycznego danych zawartych w postanowieniu sdu. Wpis jest dokonywany z
chwil zamieszczenia danych w rejestrze. Z tym momentem powstaje spka jawna jako
podmiot prawa (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 245). Nie ma ona osobowoci
prawnej, ale atrybuty umoliwiajce jej pene wystpowanie w obrocie gospodarczym. Z t
chwil spka uzyskuje podmiotowo gospodarcz, czyli staje si przedsibiorc.
Podmiotowo prawna spki jawnej jest bardzo blisko zwizana z podmiotowoci
gospodarcz (J.A. Strzpka, Konsekwencje..., op. cit., s. 4 i n.; J. Szwaja, Nowy kodeks..., op.
cit., s. 11 i n.). Nie wydaje si jednak uprawnione twierdzenie, e jest to zwizek
nierozerwalny. Podmiotowo prawna moe by realizowana take poza podmiotowoci
gospodarcz. Z chwil wpisu do rejestru zmieniaj si w pewnym zakresie zasady
odpowiedzialnoci w spkach. Pamita naley, e przed wpisem do rejestru, a po

zawizaniu spki, moliwe byo dokonywanie czynnoci prawnych, w tym zaciganie

zobowiza. Potwierdza to wyranie art. 251 2 i art. 31 3 k.s.h. W art. 25 1 2 k.s.h. mowa
jest o osobach dziaajcych w imieniu spki po jej zawizaniu, a przed wpisem do rejestru,
ktre za zobowizania wynikajce z tego dziaania odpowiadaj solidarnie. Odpowiedzialno
ta ma cechy odpowiedzialnoci osobistej, nieograniczonej i pierwszorzdnej. Dopiero od
chwili wpisu spki do KRS i uzyskania podmiotowoci prawnej solidarna odpowiedzialno
obejmuje spk i wsplnikw (nie tylko dziaajcych), ale w gr wchodzi odpowiedzialno
subsydiarna wsplnikw. Wierzyciel moe prowadzi egzekucj z majtku wsplnika dopiero,
gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna. Tak wic uzyskanie podmiotowoci
prawnej zmienia zasad odpowiedzialnoci pierwszorzdnej na subsydiarn. Innym
elementem podmiotowoci jest zdolno do czynnoci prawnych, zdolno upadociowa,
wekslowa, czekowa itd. Spka ma odrbny od wsplnikw majtek, wyodrbniona jest
organizacyjnie i dziaa pod wasn firm. Wpis ma charakter konstytutywny (A. Kidyba,
Przepisy..., op. cit., s. 13-15).
2.
Utworzenie spki przez wpis przeksztaconej spki cywilnej
Zesp czynnoci i zdarze przy przeksztaceniu spki cywilnej w jawn jest nieco inny
ni omwiony w punkcie 1. Poszczeglne czynnoci s w pewien sposb zmodyfikowane w
zalenoci od tego, czy jest to przeksztacenie dobrowolne czy obligatoryjne. Przesankami
obligatoryjnego przeksztacenia s:
1) przychody netto spki cywilnej przekraczajce 800 000 euro w kadym z dwch
ostatnich lat obrotowych,
2) zgoszenia do rejestru dokona moe kady wsplnik w cigu 3 miesicy od
zakoczenia drugiego roku obrotowego.
Nie ma wic obowizku obligatoryjnego przeksztacenia, jeeli oznaczony poziom
przychodw netto wystpi w dwch, ale nie nastpujcych po sobie latach obrotowych.
Nieco inne warunki wystpuj przy przeksztaceniu fakultatywnym. Przede wszystkim
przyj trzeba, e nie ma adnych wymogw co do osiganych przychodw w okresie
funkcjonowania. Podstawowym warunkiem jest to, aby zgoszenia dokonali wszyscy
wsplnicy (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 185 i n.).
Po zgoszeniu wniosku o wpis do KRS przeksztacanej spki przepisy art. 26 1-3
stosowane s odpowiednio, co oznacza, e zgoszenie przeksztacenia powinno zawiera:
1) firm, siedzib i adres spki,
2) przedmiot dziaalnoci spki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wsplnikw oraz adresy wsplnikw albo ich
adresy do dorcze,
4) nazwiska i imiona osb, ktre s uprawnione do reprezentacji spki i sposb
reprezentacji.
Do zgoszenia naley doczy zoone wobec sdu albo powiadczone notarialnie wzory
podpisw osb uprawnionych do reprezentowania spki.
Wymienione w pkt 1-4 dane zasadniczo powinny wynika z umowy spki, ktra musi by
dostosowana do wymogw stawianych umowie spki jawnej (por. uchwaa SN z 12 marca
2003 r., III CZP 96/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 2). Pamita naley, e podstaw wizi midzy
wsplnikami spki cywilnej jest umowa spki. Z istoty spek jawnej i cywilnej wynika
aktualnie powana rnica midzy tymi obydwoma typami. Poniewa spka cywilna nie
dziaa pod firm, naley dla spki jawnej uzgodni midzy wsplnikami firm, ktra musi by
zgodna z zasadami konstruowania firmy okrelonymi w art. 24 k.s.h. Utrzymujc nawet
korpus nazwy, pod jak prowadzia dziaalno spka cywilna, i nadajc mu charakter
korpusu spki jawnej, konieczna jest zmiana dodatku na "spka jawna". Przy okazji procesu
przeksztacenia moe doj do cakowitej zmiany brzmienia dotychczasowej nazwy.
Przeksztacenie spki cywilnej moe by okazj do zmiany siedziby i adresu realizacji praw i
obowizkw. Podobnie rzecz moe si dzia w przypadku przedmiotu dziaalnoci spki,
ktry nie musi by tosamy z takim przedmiotem spki cywilnej. Mona te dokona zmian

osb reprezentujcych i zasad reprezentowania spki. Podstawowym efektem wpisu

przeksztacenia jest uzyskanie podmiotowoci prawnej, podmiotowoci gospodarczej, a
jednoczenie przejcie z majtkowej wsplnoci cznej wsplnikw w mas majtkow
bdc wasnoci spki. To przejcie majtku nie rodzi negatywnych skutkw zarwno w
sferze stosunkw prywatnoprawnych, jak i publicznoprawnych (zob. take A. Slisz, Problem
przeksztacenia spki cywilnej w spk jawn, PPH 2004, nr 5, s. 18 i n.).
Ostatnim etapem tworzenia spki jawnej jest wpis do rejestru, ktry podobnie jak przy
tworzeniu przez zawizanie spki ma charakter konstytutywny. Jak to ju zostao
stwierdzone, w przypadku takiego tworzenia spki odmiennie naley traktowa umow
spki. Nie jest ona kreatorem spki jawnej w fazie wstpnej (przedspki), ale jest jednym z
koniecznych warunkw wpisu spki do rejestru. Nie bdziemy wic tu rozpatrywa stanu od
zmiany umowy spki cywilnej w jawn, bowiem cay czas istniej wizi midzy wsplnikami.
Charakter tych wizi bdzie nieco odmienny od tych, ktre powstaj w wyniku zawizania
spki jawnej jako nastpstwa zawarcia umowy spki jawnej.
W przypadku przeksztacenia spki nastpuje prawne przeistoczenie spki cywilnej
(stosunku obligacyjnego) w spk jawn, a tej ostatniej przysuguj wszystkie prawa i
obowizki stanowice dotychczas majtek wsplny wsplnikw spki cywilnej (K.
Kopaczyska-Pieczniak (w:) Spka z o.o. w praktyce, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2001,
rozdz. 8.2.12.1, s. 4).
W zakresie odpowiedzialnoci za zobowizania przed wpisem do KRS i po wpisie nie ma
istotnych rnic w stosunku do tych, ktre zostay omwione w punkcie 1. Inna jest jednak
przed zarejestrowaniem podstawa odpowiedzialnoci, ktr naley wywodzi z przepisw
kodeksu cywilnego. Nie ma tu zastosowania art. 31 3 k.s.h., gdy zasady odpowiedzialnoci
pierwszorzdnej wynikaj z kodeksu cywilnego. Z chwil wpisu do rejestru i uzyskania
podmiotowoci prawnej spka jawna odpowiada solidarnie ze wsplnikami za zobowizania,
a odpowiedzialno wsplnikw jest subsydiarna. Dotyczy to rwnie zobowiza
zacignitych przed wpisem do rejestru, gdy zgodnie z zasad kontynuacji wszystkie prawa
i obowizki s kontynuowane (tak te J.A. Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka (red.), P.
Pinior, W. Popioek, E. Zieliska, Komentarz..., op. cit., s. 130; zob. take postanowienie SN z
23 czerwca 2004 r., V CZ 53/04, Biuletyn SN 2004, nr 11, poz. 11 oraz wyrok SN z 8 lipca
2003 r., IV CK 13/03, Glosa 2005, nr 1, s. 17 wraz z glos K. Osajdo, Glosa 2005, nr 1, s. 6, z
ktrych wynika pogld negujcy kontynuacj praw i obowizkw w tym przypadku). W ten
sposb dochodzi jednak do swoistej ucieczki od odpowiedzialnoci samych wsplnikw, gdy
w art. 26 5 zd. 2 k.s.h. mowa jest o tym, e spce przysuguj wszystkie obowizki
stanowice majtek wsplny wsplnikw. W konsekwencji przy konstrukcji odpowiedzialnoci
subsydiarnej (art. 31 1 k.s.h.) to spka w pierwszym rzdzie bdzie ponosia
odpowiedzialno za zobowizania, za ktre odpowiadali przed wpisem do KRS wsplnicy
spki cywilnej (A. Kidyba, Nowelizacja..., op. cit., cz. I, s. 255 i n.).
W zakresie procedury po zgoszeniu wniosku o wpis do KRS zastosowanie maj uwagi
wskazane w punkcie 1.
3.
Utworzenie spki przez wpis przeksztaconej spki handlowej
1. Zasady przeksztacenia
Spka jawna nie moe by utworzona w wyniku takich procesw transformacyjnych jak
podzia i czenie. Jednake moliwym trybem jej powstania moe by przeksztacenie spek
zarwno osobowych, jak i kapitaowych w spk jawn. Nie moe by jednak przeksztacona
spka w likwidacji, ktra rozpocza podzia majtku, ani spka w upadoci (R. Pabis,
Przeksztacenie..., op. cit., cz. I, s. 7-8; S. Kowalski, Przeksztacenie spki jawnej w spk z
o.o., cz. I, Mon.Praw. 2003, nr 17, s. 781 i n.). Nie bdzie moliwe przeksztacenie w spk
jawn w tych wszystkich sytuacjach, gdy przepisy nakazuj prowadzenie okrelonej
dziaalnoci w formie na przykad spki akcyjnej czy z o.o. (por. szerzej A. Kidyba, Kodeks,

2006, t. II, s. 1205-1209). Przeksztacenie spek w spk jawn moe wiza si z

szeregiem przyczyn. Do najczstszych zaliczy mona "wychodzenie" z konstrukcji spki z
o.o. ze wzgldu na konieczno osignicia okrelonej wartoci kapitau zakadowego w tej
spce poczone z brakiem takich minimw w spce jawnej. Dodatkowo spka jawna staa
si bardziej atrakcyjna, choby ze wzgldu na subsydiarn odpowiedzialno wsplnikw.
Przeksztacenie suy moe ponadto dostosowaniu do skali przedsiwzi, zaangaowania
kapitau, wielkoci zatrudnienia, ograniczenia aktywnoci (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s.
1199-1201; szeroko na temat przyczyn przeksztacenia - zob. R. Pabis, Przeksztacenie..., op.
cit., s. 5 i n.).
Tryb tworzenia spki jawnej w wyniku penej procedury przeksztacenia spek jest
bardziej zoony ni w omwionych poprzednio przypadkach. Spka przeksztacana staje si
spk przeksztacon z chwil wpisu spki przeksztaconej do rejestru (dzie
przeksztacenia), z jednoczesnym wykreleniem z urzdu spki przeksztacanej.
Jednake dzie przeksztacenia moe nastpi po zajciu szeregu czynnoci i zdarze
prawnych i faktycznych.
Moemy w tym przypadku wyrni faz:
1) przygotowawcz (menedersk),
2) podejmowania uchwa (wacicielsk),
3) rejestracji i ogaszania (sdow); A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit. , s. 503 i
n.
W fazie przygotowawczej moemy wskaza na czynnoci faktyczne i prawne zmierzajce
do realizacji przeksztacenia. Waciwe postpowanie przeksztaceniowe rozpoczyna si od
sporzdzenia planu przeksztacenia wraz z zacznikami oraz opini biegego (art. 558-559
k.s.h.). Czynnoci te stanowi faz przygotowawcz postpowania przeksztaceniowego (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1209-1210). Poza tym zgodnie z art. 556 k.s.h. trzeba podj
uchwa o przeksztaceniu spki (art. 562, 563 k.s.h.), powoa czonkw organw spki
przeksztaconej (gdy jest ni spka kapitaowa) lub okreli wsplnikw prowadzcych
sprawy tej spki i reprezentujcych j (gdy jest ni spka osobowa). Dodatkowo konieczne
jest zawarcie umowy spki lub podpisanie statutu spki przeksztaconej. Procedur koczy
dokonanie w rejestrze wpisu spki przeksztaconej i wykrelenie spki przeksztacanej.
Plan przeksztacenia przygotowuje zarzd spki przeksztacanej (gdy jest ni spka
kapitaowa) albo wszyscy wsplnicy prowadzcy sprawy spki przeksztacanej (gdy jest ni
spka osobowa). Powinien on by sporzdzony w formie pisemnej pod rygorem niewanoci.
W planie przeksztacenia znajduj si elementy zarwno ekonomiczno-finansowe, jak i
prawne. Plan przeksztacenia powinien zawiera:
1) ustalenie wartoci bilansowej majtku spki przeksztacanej na okrelony dzie w
miesicu poprzedzajcym przedoenie wsplnikom planu przeksztacenia,
2) okrelenie wartoci udziaw lub akcji wsplnikw zgodnie ze sprawozdaniem
finansowym sporzdzonym dla celw przeksztacenia (stanowicy zacznik do planu).
Zacznikami do planu przeksztacenia s:
1) projekt uchway w sprawie przeksztacenia spki,
2) projekt umowy lub statutu spki przeksztaconej,
3) wycena majtku (aktyww i pasyww) spki przeksztacanej,
4) sprawozdanie finansowe sporzdzone dla celw przeksztacenia na dzie w miesicu
poprzedzajcym przedoenie wsplnikom planu przeksztacenia, z zastosowaniem
takich samych metod i w takim samym ukadzie jak roczne sprawozdanie finansowe
(art. 558 2 k.s.h.); zob. S. Kowalski, Przeksztacenie..., op. cit., cz. I, s. 782 i n.
Warto bilansowa majtku ustalana jest na okrelony dzie w miesicu poprzedzajcym
przedoenie wsplnikom planu przeksztacenia po to, aby midzy dniem wyceny a dniem
podjcia uchway nie upyn zbyt dugi okres. Musi by sporzdzony specjalny bilans
przeksztaceniowy, sporzdzony tak jak bilans roczny, a nie likwidacyjny. Nie s wic brane
pod uwag skadniki majtkowe wedug wartoci zbywczej. Natomiast naley bra pod uwag
wszelkie przeszacowania i odpisy amortyzacyjne. Na podstawie sprawozdania, ktrego bilans
jest czci skadow, ustala si warto udziaw (akcji) wsplnikw. Plan przeksztacenia
oraz zaczniki powinny by zoone sdowi rejestrowemu wraz z wnioskiem o wyznaczenie

biegego rewidenta (L. Miroszewski,

Wyznaczanie biegego rewidenta w procesie
przeksztacenia spki, PPH 2002, nr 8, s. 31 i n.). W tym przypadku, inaczej ni to jest w
przypadku poczenia i podziau, sd ustanawia jednego lub kilku biegych rewidentw (A.
Witosz (w:) J.A. Strzpka, W. Popioek, A. Witosz, E. Zieliska, Kodeks..., op. cit., s. 1242), tj.
tych, ktrzy podlegaj ustawie z 13 padziernika 1994 r. o biegych rewidentach i ich
samorzdzie (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 31, poz. 359 ze zm.). Sd wybiera biegego rewidenta z
listy biegych. Biegy rewident ma za zadanie zbada plan przeksztacenia pod wzgldem
poprawnoci i rzetelnoci (art. 559 1 k.s.h.). Chodzi tu o spenienie wszelkich wymogw
formalnych i merytorycznych. Badanie pod ktem rzetelnoci rozumiane powinno by jako
zgodno z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczych (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II,
s. 1253). Biegy ma obowizek wyda na pimie szczegow opini w terminie
wyznaczonym przez sd, nie duszym jednak ni 2 miesice od dnia jego wyznaczenia.
Kolejnym etapem postpowania przygotowawczego jest zawiadomienie wsplnikw o
zamiarze powzicia uchway o przeksztaceniu i realizowanie w nastpstwie ogoszenia prawa
przegldania dokumentw. Zawiadomienie powinno by dokonane dwukrotnie w odstpie nie
krtszym ni 2 tygodnie i nie pniej ni na miesic przed planowanym powziciem uchway
(art. 560 1 k.s.h.). Do zawiadomienia naley doczy projekt uchway o przeksztaceniu
oraz projekt umowy (statutu) spki przeksztaconej. Nie ma takiego obowizku, gdy
zawiadomienie odbywa si przez ogoszenie (spka akcyjna). Wsplnicy maj prawo do
przegldania w lokalu spki dokumentw zwizanych z przeksztaceniem, tj. planu
przeksztacenia, zacznikw oraz opinii biegego rewidenta (A. Witosz, Wsplnik i
akcjonariusz w procesach restrukturyzacyjnych spek handlowych, Bydgoszcz-Katowice
2005, s. 66 i n.).
Drug faz postpowania przeksztaceniowego jest podjcie uchway o przeksztaceniu.
Bezporednio przed powziciem uchway wsplnikom naley ustnie przedstawi istotne
elementy treci planu przeksztacenia i opinii biegego rewidenta. Czyni si tak m.in. z tego
powodu, e wsplnicy mogli nie mie moliwoci realizacji prawa przegldania dokumentw,
a powinni by uprzedzeni o istocie podejmowanej uchway. Uchway o przeksztaceniu spki
podejmuj wsplnicy spek osobowych albo zgromadzenie wsplnikw (spka z o.o.) bd
walne zgromadzenie (spka akcyjna). Uchwaa powinna by zaprotokoowana przez
notariusza (R. Pabis, Przeksztacenie..., op. cit., cz. II, s. 50 i n.). Jeeli jest przeksztacana
spka komandytowa oraz spka komandytowo-akcyjna, za przeksztaceniem musz si
wypowiedzie komandytariusze bd akcjonariusze reprezentujcy co najmniej 2/3 sumy
komandytowej bd kapitau zakadowego (art. 571 k.s.h.), chyba e umowa lub statut
przewiduj warunki surowsze. Jeeli ma miejsce przeksztacenie spki kapitaowej w
osobow (art. 575 k.s.h.), za przeksztaceniem musz si wypowiedzie wsplnicy
reprezentujcy co najmniej 2/3 kapitau zakadowego (chyba e umowa lub statut przewiduj
warunki surowsze). W przypadku przeksztacenia spki osobowej w osobow za
przeksztaceniem spki musz si opowiedzie wszyscy wsplnicy spki osobowej, bez
wzgldu na ich status.
Niezalenie od wymogw co do gosowania uchwaa o przeksztaceniu spki powinna
zawiera co najmniej:
1) typ spki, w jaki spka zostaje przeksztacona (w tym wypadku bdzie to spka
jawna),
2) wysoko kwoty przeznaczonej na wypaty dla wsplnikw nieuczestniczcych w
spce przeksztaconej, ktra nie moe przekracza 10% wartoci bilansowej majtku
spki,
3) zakres praw przyznanych osobicie wsplnikom uczestniczcym w spce
przeksztaconej, jeeli przyznanie takich praw jest przewidziane,
4) nazwiska i imiona wsplnikw prowadzcych sprawy spki i majcych reprezentowa
spk przeksztacon, w przypadku przeksztacenia w spk osobow,
5) zgod na brzmienie umowy spki przeksztaconej (art. 563 k.s.h.).
Wsplnicy spki przeksztacanej nie musz godzi si na samo przeksztacenie, jak i na
swj udzia w spce przeksztaconej. Spka ma obowizek wezwa wsplnikw, w sposb
przewidziany dla zawiadomie w spce, do zoenia w terminie miesica od dnia powzicia

uchway o przeksztaceniu spki owiadcze o zamiarze uczestniczenia w spce

przeksztaconej (art. 564 1 zd. 1 k.s.h.). Nie dotyczy to wsplnikw, ktrzy zoyli takie
owiadczenie w dniu powzicia uchway. Tak wic nie jest dopuszczalne zoenie
owiadczenia przed podjciem uchway (tak S. Krze (w:) J. Jacyszyn, S. Krze, E.
Marszakowska-Krze, Kodeks spek handlowych. Komentarz, orzecznictwo, Warszawa 2001,
s. 641). Zoenie owiadczenia do protokou powinno by przyjte przez notariusza, a wic
powinno mie form notarialn. W pozostaych przypadkach, gdy nie jest skadane do
protokou, choby byo zoone na posiedzeniu, wymaga formy pisemnej pod rygorem
niewanoci. Jeeli wsplnik nie ma zamiaru uczestniczy w spce po przeksztaceniu, nie
skada owiadczenia o uczestniczeniu (A. Witosz (w:) Kodeks..., op. cit., s. 1251). W takim
przypadku, jak rwnie gdy zoy owiadczenie o nieuczestniczeniu w spce, przysuguje mu
roszczenie o wypat kwoty odpowiadajcej wartoci jego udziaw lub akcji w spce
przeksztaconej, zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporzdzonym dla celw
przeksztacenia (warto bilansowa). Wsplnik, ktry ma zastrzeenia do rzetelnoci wyceny
wartoci udziaw lub akcji, ktra zostaa przyjta w planie przeksztacenia, moe zgosi
danie ponownej wyceny wartoci bilansowej (art. 566 1 k.s.h.). Moe to jednak uczyni
najpniej w dniu powzicia uchway o przeksztaceniu (A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. II, s.
1284). Uchway w sprawie przeksztacenia mog by zaskarone w trybie powdztwa o
uchylenie uchway, jak rwnie moe by wytoczone powdztwo o stwierdzenie niewanoci
uchway. Nie mona jednak zaskary uchway tylko na podstawie zarzutu nierzetelnej
wyceny. Mona jednak zoy danie ponownej wyceny. Powdztwo o uchylenie uchway
albo stwierdzenie jej niewanoci naley wnie w krtszym od "zwykych" sytuacji terminie,
tj. w cigu miesica od otrzymania wiadomoci o uchwale, nie pniej ni w cigu 3 miesicy
od dnia powzicia uchway (art. 567 3 k.s.h.).
Ostatnim etapem procedury przeksztacenia jest zoenie wniosku o wpis przeksztacenia
do rejestru. Wnosz go wszyscy czonkowie zarzdu (spki kapitaowe) lub wsplnicy majcy
prawo reprezentacji spki przeksztacanej (spki osobowe). Po wpisaniu spki
przeksztaconej do rejestru i jednoczesnym wykreleniu z rejestru spki przeksztacanej,
powinno si ogosi o przeksztaceniu. Wniosek skada rwnie zarzd spki przeksztaconej
(spki kapitaowe), ale w przypadku spek osobowych czyni to wszyscy wsplnicy
prowadzcy sprawy spki przeksztaconej (art. 569 k.s.h.).
Omwiona powyej procedura przeksztacenia spek odnosi si do wszystkich form
przeksztace. Jednake w kadej z form wystpuj pewne specyficzne rozwizania
uzasadnione specyfik danego przeksztacenia.
2. Przeksztacenie spki kapitaowej w jawn
W przypadku przeksztacenia spki kapitaowej w osobow (w szczeglnoci w jawn)
dochodzi do zmiany zasad odpowiedzialnoci wsplnika w spce przeksztaconej. Wsplnik
bdzie ponosi osobist odpowiedzialno za zobowizania spki, ktra bya wyczona w
przeksztacanej spce kapitaowej. Przy przeksztaceniu spki kapitaowej w jawn
konieczne jest podjcie uchway przez wsplnikw (w spce z o.o.) albo akcjonariuszy (w
spce akcyjnej) reprezentujcych 2/3 kapitau zakadowego. Nie s w tym przypadku brane
pod uwag gosy wsplnikw, ale warto reprezentowanego przez nich kapitau
ucielenionego w udziaach (akcjach). Nie maj tu zastosowania adne uprzywilejowania (w
szczeglnoci co do gosu). Uchwaa o przeksztaceniu oznacza generaln zgod spki, ktr
przejawiaj wsplnicy reprezentujcy okrelony kapita zakadowy i ktr naley odrni od
indywidualnych decyzji wsplnikw o uczestnictwie w spce przeksztaconej (art. 565 k.s.h.).
Umowa spki z o.o. lub statut spki akcyjnej mog zaostrza warunki podjcia uchway
przeksztaceniowej poprzez podwyszenie progw kapitaowych, konieczno uzyskania
zgody wsplnika (ktry by do tego uprawniony). Ustawowe zaostrzenie wymogw
przeksztacenia w spk osobow dotyczy przeksztacenia w spk komandytow albo
komandytowo-akcyjn (art. 576 k.s.h.; zob. take A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. II, s. 13021307).
3. Przeksztacenie spki osobowej w jawn

W przypadku przeksztacenia spki partnerskiej (rwnie cywilnej), w ktrej wszyscy

wsplnicy prowadzili sprawy spki, zastosowanie ma jeszcze bardziej uproszczona procedura
przeksztacenia, ni ma to miejsce przy przeksztaceniu spki partnerskiej w kapitaow (art.
572 k.s.h.). W tym przypadku nie maj zastosowania przepisy o fazie czynnoci
przygotowawczych dotyczcych sporzdzania planu przeksztacenia, niektrych zacznikw,
nie ma potrzeby poddawa badaniu dokumentw przez biegego rewidenta, zawiadamiania
wsplnikw, przegldania przez nich dokumentw. Jedynymi dokumentami, jakie naley
przygotowa, s: projekt uchway w sprawie przeksztacenia spki i projekt umowy (statutu)
spki przeksztaconej (art. 558 2 pkt 1 i 2 k.s.h.).
4. Skutki przeksztacenia
Podstawowym skutkiem przeksztacenia jest tosamo podmiotu przeksztaconego i
przeksztacanego. Spka przeksztacana staje si spk przeksztacon z chwil wpisu
spki przeksztaconej do rejestru (dzie przeksztacenia). Jednoczenie sd rejestrowy z
urzdu wykrela spk przeksztacan. Dochodzi wic tylko do zmiany formy prawnej spki.
W przypadku przeksztacenia spka przeksztacona nie wstpuje w prawa i obowizki, ale
przysuguj jej ex lege wszystkie prawa i obowizki spki przeksztacanej. Spka
przeksztacona jest wic przez cay czas podmiotem tych praw i obowizkw (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. II, s. 1212 i n.). Dopenieniem zasady kontynuacji w sferze stosunkw
cywilnoprawnych jest art. 553 2 k.s.h., ktry odnosi si do kontynuacji praw i obowizkw
administracyjnoprawnych. W takim przypadku spka przeksztacona pozostaje podmiotem
zezwole, koncesji, ulg, ktre zostay przyznane spce przed jej przeksztaceniem. Jednake
utrzymanie tych praw i obowizkw jest uwarunkowane brakiem zastrzee w udzielonym
zezwoleniu, koncesji, uldze lub ustawie co do przejcia praw. Jeeli stanowi one inaczej,
prawa i obowizki nie przechodz na spk przeksztacon. Artyku 553 3 k.s.h. stanowi, e
wsplnicy spki przeksztaconej biorcy udzia w przeksztaceniu staj si z dniem
przeksztacenia wsplnikami spki przeksztaconej. Jednake ze wzgldu na specyfik
trybw przeksztace nie wszystkie prawa wsplnikw przejd na nich w spce
przeksztaconej. Wie si to ze specyfik kadej z form spki (osobowych, kapitaowych).
Nawet przy przeksztaceniu jednorodnym spki osobowej w osobow, nie dochodzi do
przejcia wszystkich praw i obowizkw wsplnikw. Odpowiednio naley rwnie stosowa
art. 231 k.p., ktry jednak odnosi si do przejcia zakadu pracy na innego pracodawc. Przy
przeksztaceniu spka przeksztacona staje si stron dotychczasowych stosunkw pracy,
czyli wstpuje we wszystkie prawa i obowizki poprzednika.
Innym skutkiem przeksztacenia jest konieczno zmiany firmy. Moe ona polega tylko
na zmianie dodatku (spka jawna) wskazujcego na charkter spki, ale konieczna moe by
te zmiana korpusu. W tym ostatnim przypadku spka przeksztacona ma obowizek
podawania w nawiasie dawnej firmy obok nowej, z dodatkiem wyrazu "dawniej". Powinna
uywa takiej firmy przez okres co najmniej roku od dnia przeksztacenia (art. 554 k.s.h.);
zob. S. Krze (w:) Kodeks, s. 634.
Cz 3.
Wsplnicy w spce jawnej
Rozdzia 1.
Prawa wsplnika
1.
Istota praw wsplnika
Cech charakterystyczn spki jawnej jest to, e wystpuj w niej wsplnicy o

jednorodnym charakterze. Nie ma miejsca ustawowe - z mocy prawa - zrnicowanie statusu

wsplnikw, jak to jest w spce komandytowej czy komandatowo-akcyjnej. Moliwe jest
oczywicie zrnicowanie pozycji wsplnikw jawnych w spce, ale mona to uczyni tylko w
umowie spki. Zrnicowanie to moe mie rozmaity charakter: w sferze reprezentacji,
prowadzenia spraw, dziaalnoci konkurencyjnej itd. Nie jest jednak moliwe ze skutkiem
wobec osb trzecich zrnicowanie odpowiedzialnoci wsplnikw. Tego typu zrnicowanie
moe mie miejsce w umowie spki, ale tylko z odniesieniem do stosunkw wewntrznych.
Odmienna od ustawowej regulacja odpowiedzialnoci moe da podstaw roszcze
regresowych opartych o te ustalenia. Zagadnienie skutkw zmiany zasady odpowiedzialnoci
naley wic odmiennie traktowa, ni ma to miejsce w spce partnerskiej, gdzie w
przypadku zmodyfikowania odpowiedzialnoci w oparciu o 2 art. 95 k.s.h. bdzie to
wywierao skutek wobec osb trzecich. Zawarcie umowy spki jawnej i zawizanie spki
kreuje pewne relacje obligacyjne midzy wsplnikami. Nie ma to jednak miejsca od chwili
wpisania spki do rejestru, gdy przyj naley powstanie podmiotu prawa, w ktrym
zachodz relacje midzy spk a wsplnikami. Nie mona jednak wykluczy innych
stosunkw midzy wsplnikami, niezalenie od wykreowanego podmiotu i stosunkw tym
podmiotem rzdzcych. Wsplnicy spki jawnej uzyskuj z chwil wpisu do rejestru pene
czonkostwo w spce.
Przejawia si ono w przysugiwaniu im wizki praw i obowizkw w spce. Czonkostwo
w spce jest w zasadzie nieprzenoszalne, chyba e zostaj spenione przesanki z art. 10
k.s.h. Ta cecha praw i obowizkw w spce jawnej pozwala na dostrzeenie rnic
dotyczcych wizi prawnych w spkach osobowych (jawnej w szczeglnoci) i spkach
kapitaowych.
Wsplnikami w spce jawnej mog by osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki
organizacyjne nieposiadajce osobowoci prawnej, ale wyposaone w zdolno prawn (por.
J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 38-39).
Osoby fizyczne, ktre maj by wsplnikami, powinny mie pen zdolno do czynnoci
prawnej. Uwaam ponadto, e dopuszczalny jest udzia w spce osb o ograniczonej
zdolnoci do czynnoci prawnych. Pamita jednak naley, e podejmowanie czynnoci przez
takie osoby wymaga zgody albo wspdziaania przedstawiciela ustawowego, a czasem
rwnie zgody sdu opiekuczego (J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 741). Wsplnikami
mog by maonkowie albo jako wsplnik czny, wnoszc wsplny wkad, bdc
wsplnikiem obok innych osb, czy te wnoszc wkady ze swoich majtkw osobistych
(szerzej na temat sytuacji prawnej wsplnika spki osobowej pozostajcego w ustroju
wsplnoci ustawowej maeskiej oraz pozycji jego maonka z punktu widzenia stosunku
spki zob. P. Bryowski, Przepisy..., op. cit., s. 307 i n.).
Nie ma podstaw do kwestionowania moliwoci bycia wsplnikiem przez osoby prawne.
Oczywicie rodzi to okrelone reperkusje w sferze podejmowania decyzji (A. Kidyba, Zasady
dziaania spki komandytowej z udziaem spek handlowych jako komplementariuszy,
Rejent 2000, nr 4, s. 36) czy odpowiedzialnoci. Wanie ten ostatni element jest istotny,
bowiem jeeli wsplnikiem jest osoba prawna, ponosi ona odpowiedzialno osobist caym
majtkiem. Rwnie w wyej wymienionym przypadku jednostek organizacyjnych
posiadajcych zdolno prawn nie ma przeszkd, aby bya ona wsplnikiem (inaczej, moim
zdaniem bdnie, A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 647). Nie powinno by wtpliwoci
co do takiej moliwoci w odniesieniu do spek osobowych. Moliwa jest konstrukcja spki
jawnej z udziaem jednej lub wikszej liczby innych spek jawnych. Jak to ju zaznaczyem,
powstaj w tej sytuacji pewne problemy przy podejmowaniu decyzji, reprezentacji, wystpuje
zoony system odpowiedzialnoci. W doktrynie pojawiy si wtpliwoci co do tego, czy
wsplnikiem mog by wsplnoty mieszkaniowe (tak M. Nazar, Status cywilnoprawny
wsplnoty mieszkaniowej, Rejent 2000, nr 4, s. 128 i n.). Cel dziaania wsplnoty jest
odmienny od celw omawianych podmiotw, ale zgodnie z tym, co zostao ju stwierdzone,
odjcie praw podmiotowi majcemu zdolno prawn wymaga wyranej normy. Dlatego
uwaam, e wsplnoty mieszkaniowe, podobnie jak gwne oddziay zagranicznych zakadw
ubezpiecze, mog tworzy spki osobowe. Wsplnikiem w spce jawnej nie moe by
natomiast spka cywilna (tak te S. Sotysiski, A. Szajkowski, A. Szumaski, J. Szwaja,

Kodeks, 2001, s. 231).

2.
Rodzaje praw wsplnikw
Analiza praw wsplnikw spki jawnej moe by rwnie podstaw czy punktem
odniesienia do omwienia praw wsplnikw w innych spkach osobowych. Niemniej nie
mona przyj penej tosamoci takich praw, gdy w zalenoci od typu spki zakres tych
praw moe by odmienny. W spce jawnej trudno odrnia prawa zwizane z udziaem
kapitaowym w spce od praw przyznanych osobicie wsplnikom na wzr rozwiza
przyjtych w spkach kapitaowych. Niewtpliwie wystpuj prawa, ktre zwizane s
bezporednio z wartoci udziau kapitaowego (np. art. 53 k.s.h.), ale trudno wedug mnie
uzna udziaowy charakter takiego prawa. Czym innym jest uzalenienie od wartoci udziau
kapitaowego, a czym innym zwizanie prawa z udziaem, odrniane od praw przyznanych
osobicie. Dlatego te przyj naley, e prawa wsplnikw w spce jawnej maj charakter
praw przyznanych osobicie wsplnikom.
Katalog praw wsplnikw w spce jawnej jest kwesti uregulowania stosunkw danej
spki. Std te trudno ustali peny katalog praw, niemniej moliwe jest wskazanie pewnego
kanonu, ktry jednak w umowie spki moe by modyfikowany. Tylko wyjtkowo, ze wzgldu
na bezwzgldnie obowizujcy charakter, niektre prawa nie mog by odjte wsplnikom.
W wikszoci wypadkw praw wsplnikw spki jawnej bdziemy mieli do czynienia z
normami ius dispositivi, a wic zalenym od woli wsplnikw. Potwierdza to w sferze
stosunkw wewntrznych art. 37 k.s.h., natomiast w sferze stosunkw zewntrznych
znajdujemy rwnie moliwo odjcia okrelonych praw wsplnikom (prawo do
reprezentacji) - art. 30 k.s.h. Jednym z praw, ktre nie moe by wsplnikom odebrane ani
te ograniczone, jest prawo wsplnika do osobistego zasigania informacji o stanie majtku i
interesw spki oraz do osobistego przegldania ksig i dokumentw spki (art. 38 2
k.s.h.).
Innym prawem, ktrego nie mona wsplnikowi odebra, jest prawo dania z wanych
powodw rozwizania spki przez sd (art. 63 1 k.s.h.) oraz jeeli wystpi majtek spki
uzasadniajcy wypat kwot likwidacyjnych - prawa do tych kwot (art. 82 2 k.s.h.); zob. J.
Szczotka, Spka..., op. cit., s. 117 i n.
Pamitajc o powyszych zastrzeeniach moemy wyrni:
1) prawo kontroli spraw spki,
2) prawo do udziau w zyskach,
3) prawo do prowadzenia spraw spki,
4) prawo do reprezentacji,
5) prawo do dania 5% odsetek od udziau kapitaowego,
6) prawo do wystpienia ze spki i prawo dania rozwizania spki przez sd,
7) prawo do zbycia ogu praw i obowizkw wsplnika, o ile umowa spki tak stanowi,
8) prawo do kwoty likwidacyjnej.
Ad 1. Prawo kontroli spraw spki
Artyku 38 k.s.h. jest jednym spord norm regulujcych stosunki wewntrzne, ktry ma
charakter bezwzgldnie obowizujcy (tak te J.A Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka
(red.), P. Pinior, W. Popioek, E. Zieliska, Kodeks..., op. cit., s. 159). Dotyczy on sfery
prowadzenia spraw ( 1) i prawa kontroli ( 2). Na prawo kontroli w spce jawnej skadaj si
dwa elementy: prawo do informacji i prawo do przegldania ksig i dokumentw. Z przepisu
art. 38 2 k.s.h. wynika, e niewane jest ograniczenie prawa kontroli. Uzna jednak trzeba,
e niewane s take postanowienia umowy spki, ktre wyczayby prawo kontroli.
Potwierdzone to zostao w orzeczeniu SN z 5 listopada 1936 r. (I C 2810/35), w uznaniu, e
prawo kontroli jest podstawowym prawem wsplnika spki jawnej (za: J. Strzpka, Kodeks
handlowy w orzecznictwie sdowym, Warszawa 1997, s. 115). Moliwe jest ograniczenie
innych praw (na przykad ograniczenie prawa prowadzenia spraw spki, prawa reprezentacji
spki), ale prawo kontroli zawsze opiera si na kodeksowej gwarancji dla wsplnikw, ktra
wynika z art. 38 2 k.s.h.

Prawo kontroli okrelone przedmiotowo jako zasiganie informacji o stanie majtku i

interesw spki oraz przegldanie ksig i dokumentw nie moe by interpretowane
zawajco (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 225-226). Prawo kontroli naley interpretowa
wrcz bardzo szeroko jako danie przedoenia wszelkich pism, ksig, dokumentw
bdcych w posiadaniu osb prowadzcych sprawy spki, od pracownikw, reprezentantw
spki, gdy zawieraj one informacj o interesach i stanie majtkowym spki (tak S.
Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 299-300). Realizacja prawa kontroli w rzeczywistoci
zostanie dokonana, gdy stosowne dokumenty, informacje zostan udostpnione. Nie mona
wic tego prawa rozumie jako tego, ktre jest ograniczone tylko do dania. Powinny mu
towarzyszy dziaania uniemoliwiajce faktyczn realizacj tego prawa. W wyjtkowych
sytuacjach, gdy chodzi o pozyskanie informacji dla dziaalnoci konkurencyjnej, szykany, w
celu ujawnienia poufnych informacji, wsplnik prowadzcy sprawy moe odmwi ich
udostpnienia (S. Sotysiski (w:) Kodeks , 2001, t. I, s. 299-300).
W art. 38 2 k.s.h. mowa jest o umownym ograniczeniu prawa. Rozumie przez to naley
stosowne sformuowanie umowy spki, jak i podjcie uchway przez wsplnikw.
Ad 2. Prawo do udziau w zysku
Wsplnik ma prawo do rwnego udziau w zyskach spki (art. 51 1 k.s.h.) i moe da
podziau i wypaty caoci zysku (art. 52 1 k.s.h.). Zysk jest immanentnym celem
dziaalnoci spek. Niemniej mona dostrzega w realizacji celw spki rwnie inne
elementy. Przyj take naley, e w zwizku z obowizujc zasad, e kada spka musi
prowadzi przedsibiorstwo i obecnie pojcie to wie si z prowadzeniem dziaalnoci
gospodarczej, zysk powinien by celem kadej spki jawnej (rwnie innej osobowej). Zysk
polega na powikszeniu kapitau wasnego spki lub zmniejszeniu jego niedoboru w inny
sposb ni przez wniesienie rodkw przez wsplnikw (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 265).
Przyjta zostaa generalna zasada, e kady wsplnik ma prawo rwnego udziau w zysku. W
tym samym stosunku i to bez wzgldu na rodzaj i warto wkadu. Zasada ta moe jednak
zosta zmodyfikowana w umowie spki. Modyfikacja moe polega na: wyczeniu w
uchwale konkretnego zysku od podziau, uzalenieniu wysokoci zysku od rodzaju i wartoci
wkadu, przyjciu zupenie innych zasad partycypacji w zyskach itd. Te ostatnie kwestie to
materia umowy spki jawnej. Wtpliwoci jednak budzi zrnicowanie wsplnikw w tym
zakresie. Jest niedopuszczalne wyczenie prawa do zysku w stosunku do jednych wsplnikw
i pozostawienie tego prawa przy innych wsplnikach. Stanowi to naruszenie natury stosunku
spki (art. 3531 k.c.). Podobnie ze wzgldu na cel spki nie mona zaakceptowa w umowie
spki cakowitego wyczenia od podziau zysku spki. Jeeli zysk przysuguje wsplnikowi,
to w powizaniu z oglnym prawem do zysku posiada on prawo dania podziau i wypaty
nalenego mu zysku. Jednak z daniem takim nie bdzie mona wystpi, gdy zysk zosta
uchwa wsplnikw wyczony od podziau i przekazany na inny cel. To, czy wystpi zysk,
wynika ze sporzdzonego bilansu spki. Moe si jednak zdarzy, e zysk wystpi, a nie
bdzie on w caoci podzielony. Jeeli spka poniosa strat i w zwizku z tym udzia
kapitaowy wsplnika zosta uszczuplony, zysk w pierwszej kolejnoci przeznacza si na
uzupenienie udziau wsplnika (art. 52 2 k.s.h.).
Ad 3. Prowadzenie spraw spki
Artyku 39 1 k.s.h. przewiduje, e kady wsplnik ma prawo i obowizek prowadzenia
spraw spki. Jednoczenie pamita naley, e regua ta ma charakter wzgldnie
obowizujcy i moe by zmodyfikowana. Moliwe jest wic ustalenie, e tylko niektrzy czy
te jeden wsplnik prowadzi sprawy spki. Jednak swoboda w ksztatowaniu praw i
obowizkw z zakresu prowadzenia spraw spki jest ograniczona przez art. 38 1 k.s.h. w
ten sposb, e zawsze co najmniej jeden wsplnik musi uczestniczy w tym procesie, choby
zarzdzanie spk zostao powierzone osobom trzecim. Istniej dwa sposoby pozbawiania
wsplnika prawa prowadzenia spraw spki: umowne i sdowe. Przez umowne naley
rozumie wyraenie przez wsplnika zgody na taki system zarzdzania spk, w ktrym on
nie bdzie uczestniczy. Powodw takiego rozwizania moe by bardzo wiele: najczstszym
jest uporzdkowanie prowadzenia spraw, gdy w spce jest wiksza liczba wsplnikw, gdy
wsplnik nie jest po prostu zainteresowany prowadzeniem spraw, gdy co do zasady nie
otrzymuje za to wynagrodzenia (art. 46 k.s.h.). Natomiast wbrew jego woli mona odebra

mu to prawo tylko z wanych powodw i to na mocy prawomocnego orzeczenia sdu (por.

szerzej A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 252 i n.). Co do zasad prowadzenia spraw spki - por.
cz 4 niniejszego tytuu.
Ad 4. Reprezentacja spki
Zasad jest, e kady wsplnik ma prawo reprezentowania spki. Reprezentacja spki
nie jest poczona z obowizkiem w tym zakresie. Jednake i to prawo moe by odebrane
wsplnikowi, podobnie jak w przypadku prowadzenia spraw. Pozbawienie prawa do
reprezentowania moe mie rdo w umowie spki albo orzeczeniu sdu. W pierwszym
przypadku przyj naley, e skoro umowa spki przewiduje odebranie wsplnikowi prawa
do reprezentacji (bd te przyznanie innym wsplnikom), to wsplnik si na to godzi. Tak
jednak by musi w przypadku pierwotnej umowy spki. Problem takiej akceptacji wystpuje
przy zmianie umowy spki. Zgodnie z regulacj art. 9 k.s.h., jeeli umowa spki tak stanowi,
zmiana umowy spki moe by dokonana wikszoci gosw. Wydaje si jednak, e nie
mona skutecznie podj takiej uchway wikszoci gosw wbrew woli wsplnika. Taka
uchwaa byaby naruszeniem natury spki jawnej (art. 353 1 k.c.) i naduyciem swobody
umw, a w konsekwencji zastosowanie miaby art. 58 k.c. Potwierdzeniem
niedopuszczalnoci odebrania prawa wbrew woli wsplnika jest regulacja art. 96 2 k.s.h.
dopuszczajca tak moliwo w spce partnerskiej. Niewtpliwie jednak wsplnik podobnie zreszt jak przy prowadzeniu spraw - w nastpstwie takiej uchway moe da
dodatkowo rozwizania spki przez sd (art. 63 1 k.s.h.) lub wystpi z niej (art. 65 1
k.s.h.). Pozbawienie wsplnika prawa do reprezentowania spki wbrew jego woli moe mie
miejsce, gdy sd uzna, e s wane powody takiego pozbawienia i zostanie wydane
stosowne orzeczenie. Odjcie prawa do reprezentacji podlega zgoszeniu do KRS (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 204-205).
Nie ma koniecznej zalenoci midzy prawem prowadzenia spraw spki i prawem do
reprezentacji, cho logika nakazuje powizanie tych dwch sfer. Realizacja uchwa
wsplnikw podjtych w procesie prowadzenia spraw spki, a dokonywanych w ramach
czynnoci reprezentacyjnych winna wiza si ze znajomoci tych spraw, ktrych dotycz
czynnoci reprezentacyjne.
Ad 5. Prawo do odsetek od udziau kapitaowego
Niezalenie od prawa do zysku wsplnikowi przysuguje prawo do odsetek w wysokoci
5% od swojego udziau kapitaowego. Artyku 53 regulujcy t kwesti ma jednak charakter
wzgldnie obowizujcy, tak wic prawo to moe by wyczone cakowicie; moe by
powizane ze stratami (tj. nie bdzie ono przysugiwa, gdy spka poniesie strat); moe
mie inn warto ni 5% udziau kapitaowego. Musi to jednak wynika z umowy spki.
Wypacenie odsetek jest powizane z udziaem kapitaowym. Dlatego te prawidowa bya
zmiana art. 50 k.s.h. i odniesienie pojcia udziau kapitaowego do wkadu rzeczywicie
wniesionego do spki (tak te A. Nowacki, Udzia..., op. cit., s. 29 i n.). Wypata odsetek
dotyczy tylko tych wkadw, ktre zostay wniesione i nie zostay wycofane w danym roku
obrotowym. Ponadto obecnie warto 5% (lub inna ustalona w umowie warto) musi by w
proporcji do czasu udostpnienia wkadw. Jeeli wkady byy wniesione po rozpoczciu roku
obrotowego, to odsetki powinny by odpowiednio zmniejszone. Wypacane odsetki
pomniejszaj zysk brutto spki. Prawo do odsetek jest swoist "zapat" dla wsplnikw,
ktrzy wnieli do spki wkady, co do ktrych si zobowizali w umowie spki (wkady
umwione).
Ad 6. Uprawnienie do wystpowania ze spki lub danie jej rozwizania
Wystpienie ze spki moe mie charakter dobrowolny lub przymusowy (art. 63 2
k.s.h.). Takie przymusowe wystpienie wsplnika nie moe by rozpatrywane w katalogu
praw wsplnika. Dlatego te prawo wystpienia ze spki powinno by rozpatrywane w
kontekcie art. 61 k.s.h. Jeeli spk zawarto na czas nieoznaczony, wsplnik moe j
wypowiedzie na 6 miesicy przed kocem roku obrotowego (zob. R. Lewandowski, Osobista
odpowiedzialno wsplnika spki jawnej i komplementariusza po jego wystpieniu ze spki
komandytowo-akcyjnej, PPH 2005, nr 8, s. 32 i n.). Nie jest wic dopuszczalne umowne
wyczenie prawa do wypowiedzenia spki, ktra jest zawarta na czas nieoznaczony.
Wypowiedzenie realizuje si przez zawiadomienie pozostaych wsplnikw uprawnionych do

reprezentowania spki. Wystpienie ze spki nie wie si z jej rozwizaniem (chyba e

wszyscy wsplnicy wypowiedz umow spki). Inny skutek bowiem w stosunku do
wszystkich wsplnikw wystpi, gdy spka ulega rozwizaniu przez sd w zwizku z prawem
wsplnika dania z wanych powodw takiego rozwizania. Jest to prawo wsplnika, ktre
nie moe by umownie odebrane (art. 63 3 k.s.h.). Prawo wsplnika moe by zrealizowane
tylko wwczas, gdy zachodz wane powody. Niewtpliwie takim wanym powodem jest
zmiana umowy spki podjta wikszoci gosw (gdy umowa spki to dopuszcza), a
zmiana ta prowadzi do odebrania wbrew jego woli praw lub naoenia na niego obowizkw
(A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 301-302).
Ad 7. Prawo do zbycia ogu praw i obowizkw
Prawem wsplnika - ale tylko wwczas. gdy umowa spki tak stanowi, i po spenieniu
innych warunkw, o ktrych mowa w art. 10 k.s.h. - jest moliwo zbycia ogu praw i
obowizkw wsplnika (zob. G. Kozie, Przesanki..., op. cit., s. 38-40). Problem ten by
omwiony w czci 1, rozdziale 3, 4, w kontekcie obrotu udziaem kapitaowym wsplnika.
Ad 8. Prawo do kwoty likwidacyjnej
Jeeli w nastpstwie przeprowadzonego postpowania likwidacyjnego po spacie
zobowiza spki i pozostawieniu kwot na pokrycie zobowiza niewymagalnych lub
spornych pozostaje jeszcze majtek spki, to jest on dzielony midzy wsplnikw stosownie
do postanowie umowy spki. Brak takich postanowie powoduje konieczno spaty tzw.
udziaw likwidacyjnych (por. E. Maleszyk, Udzia kapitaowy..., op. cit., s. 50). Nadwyka jest
dzielona midzy wsplnikw w takim stosunku, w jakim uczestnicz oni w zysku. Tak wic
kwota likwidacyjna obejmuje zwrot udziau likwidacyjnego oraz ewentualnie nadwyki
bilansowej.
Oczywicie dotyczy to tylko sytuacji, gdy rzeczy lub prawa zostay wniesione do spki na
wasno. Jeeli rzeczy zostay wniesione do spki tylko do uywania, zwraca si je
wsplnikowi w naturze. Przyj trzeba, e nie s one objte obowizkiem upynnienia (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 341).
Rozdzia 2.
Obowizki wsplnika
Prawom wsplnikw w spce odpowiadaj obowizki. Podobnie jak w przypadku praw,
poza wymienionymi powyej, najczciej s one wykreowane w umowie spki. Do
najwaniejszych obowizkw nale:
1) zobowizanie do wniesienia wkadu,
2) obowizek uczestniczenia w stratach,
3) obowizek lojalnoci i powstrzymywania si od dziaalnoci konkurencyjnej.
Ad 1. Obowizek wniesienia wkadu
Zobowizanie do wniesienia wkadu do spki wynika bezporednio z art. 3 i 25 pkt 2
k.s.h. Dodatkowo problematyka wkadw wsplnikw uregulowana jest w art. 48-49 k.s.h.
Zobowizanie do wniesienia wkadu stanowi o wanoci umowy spki jawnej, natomiast
wykonanie tego obowizku zaley od ustale wsplnikw. Nastpstwem zobowizania
wsplnika do wniesienia wkadu jest roszczenie spki o przeniesienie wasnoci lub
udostpnienie wkadu. Stwierdzenie powysze, e wykonanie obowizku wniesienia wkadu
zaley od wsplnikw, zwizane jest z dyspozytywnym charakterem art. 48 i 49 k.s.h.
Wsplnicy w umowie spki mog uregulowa kwestie szczegowe zwizane z obowizkiem
wnoszenia lub uzupenienia wkadu odmiennie ni czyni to kodeks spek handlowych
(szerzej na temat wkadw - por. J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 51 i n.; J. Krauss, Praca
wsplnikw w spkach osobowych, PUG 1991, nr 5, s. 33 i n.).
Ad 2. Uczestnictwo w stratach
Obowizek pokrycia strat wynika z art. 51 k.s.h. Kady wsplnik uczestniczy w stratach w
stosunku rwnym bez wzgldu na rodzaj i warto wkadu. Ponadto umowa spki moe
zwolni wsplnika od udziau w stratach. Z tego indywidualnego punktu widzenia kadego
wsplnika obowizek partycypacji w stratach ma charakter wzgldny. O ile jednak umowa tak
stanowi, w takim przypadku obowizek udziau w stratach bdzie obcia w wikszym

stopniu pozostaych wsplnikw. Jednak z punktu widzenia spki zawsze jaki wsplnik musi
by zobowizany do uczestniczenia w stratach. Regua okrelona w art. 51 k.s.h. ma
charakter wzgldnie obowizujcy, a wic moe by wol wsplnikw zmieniona. Zmiana
polega moe na innym okreleniu zasad partycypacji w stratach. Artyku 51 k.s.h. stanowi
ustawow tre umowy spki (S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 328). W szczeglnoci
jeeli powstan wtpliwoci co do stopnia partycypacji w stratach, naley kierowa si
dyrektyw, e udzia ten odpowiada stopniowi udziau w zyskach.
Ad 3. Obowizek lojalnoci i zakaz prowadzenia dziaalnoci konkurencyjnej
Z art. 56 k.s.h. wynika obowizek lojalnoci ( 1) i zakaz dziaalnoci konkurencyjnej ( 2).
Usytuowanie tego przepisu (rozdzia III) w zw. z art. 37 k.s.h. nakazuje przyjcie wzgldnie
obowizujcego charakteru tego przepisu. Na tym tle rodz si wtpliwoci w szczeglnoci
co do moliwoci zwolnienia z obowizku lojalnoci wobec spki.
Jednym z obowizkw wsplnika o charakterze organizacyjnym, implikowanym istot
spki jawnej jako spki osobowej, jest obowizek lojalnoci. Podstaw prawn tego
obowizku stanowi art. 56 1 k.s.h., zgodnie z ktrym wsplnik zobowizany jest
powstrzyma si od wszelkiej dziaalnoci sprzecznej z interesami spki. Obowizek ten jest
cile zwizany z prawem prowadzenia spraw i reprezentowania spki i jako taki spoczywa
na osobach, ktrym uprawnienia te przysuguj z mocy prawa, skadajc si na status danej
osoby w spce (por. K. Kopaczyska-Pieczniak,
Uwagi na tle uregulowania zakazu
konkurencji w kodeksie spek handlowych, Rejent 2003, nr 6, s. 117). W zwizku z tym w
spce jawnej obowizek lojalnoci dotyczy ex lege wszystkich wsplnikw. Nie ma przy tym
znaczenia, czy w konkretnej spce dany wsplnik jest uprawniony do prowadzenia spraw lub
reprezentowania spki. Obowizek ten dotyczy zawsze kadego wsplnika spki jawnej, bez
wzgldu na jego rzeczywisty czy formalny wpyw na dziaalno spki (tak K. KopaczyskaPieczniak, Zakaz konkurencji w wietle przepisw kodeksu handlowego, Rejent 1993, nr 12,
s. 28). Ma on przy tym charakter bezwzgldny, gdy przepis art. 56 1 k.s.h. nie zezwala na
uchylenie tego obowizku na podstawie zgody pozostaych wsplnikw.
Zakres przedmiotowy obowizku lojalnoci obejmuje powstrzymanie si od wszelkiej
dziaalnoci sprzecznej z interesami spki (P. Bryowski, A. Kidyba, Kategoria interesu w
kodeksie spek handlowych, PPH 2005, nr 10, s. 4 i n.). Jako przykady zachowa
sprzecznych z interesami spki mona wskaza: ujawnianie tajemnic przedsibiorstwa
spki, wyraanie negatywnych opinii o spce, jej dziaalnoci lub pozostaych wsplnikach
(K. Kopaczyska-Pieczniak, Zakaz konkurencji..., op. cit., s. 36). Sprzeczna z interesami spki
moe by rwnie dziaalno podejmowana wewntrz samej spki, w ramach prowadzenia
jej spraw, czego przykadem moe by dokonywanie niekorzystnych dla niej inwestycji (zob.
take M. Bielecki, Podstawowe przejawy obowizywania zasady lojalnoci, Pr.Sp. 2005, nr 4,
s. 20 i n.).
Wprawdzie zakres podmiotowy obowizku lojalnoci obejmuje wszystkich wsplnikw,
niezalenie od ich aktywnego czy biernego statusu w spce, jednake w odniesieniu do
zakresu przedmiotowego tego obowizku istnieje pewna zaleno. Wskazuje si bowiem, e
w odniesieniu do wsplnikw realizujcych prawo prowadzenia spraw czy reprezentowania
spki zakres zachowa, ktre mona uzna za sprzeczne z interesami spki, jest szerszy i
obejmuje na przykad zaangaowanie w inn dziaalno czy wykonywanie zaj na tyle
absorbujcych czasowo, e wsplnik taki zaniedbywaby interesy spki (K. KopaczyskaPieczniak, Zakaz konkurencji..., op. cit.).
Natomiast zakaz konkurencji wyraa si w odniesieniu do wsplnika spki jawnej w tym,
e nie moe on, bez wyranej lub dorozumianej zgody pozostaych wsplnikw, zajmowa si
interesami konkurencyjnymi, w szczeglnoci uczestniczy w spce konkurencyjnej jako
wsplnik spki cywilnej, spki jawnej, partner, komplementariusz lub czonek organu spki
(art. 56 2 k.s.h.). Obowizek ten rwnie spoczywa na wszystkich wsplnikach spki
jawnej, bez wzgldu na to, czy prowadz jej sprawy lub reprezentuj j czy nie. Natomiast w
okresie likwidacji obejmuje on tylko osoby bdce likwidatorami (art. 69 k.s.h.). W tym
ostatnim przypadku nie ma znaczenia rdo stanowice podstaw powierzenia funkcji
likwidatora (ustawa, wola wsplnikw, orzeczenie sdu), jak rwnie okoliczno, czy
likwidator jest wsplnikiem czy nie.

W odrnieniu od obowizku lojalnoci zakaz konkurencji moe zosta uchylony w

odniesieniu do konkretnego wsplnika czy wsplnikw w drodze zgody pozostaych
wsplnikw na zajmowanie si interesami konkurencyjnymi. Zgoda taka moe zosta
udzielona w sposb wyrany (jako postanowienie zawarte w umowie spki, jednomylna
uchwaa wszystkich wsplnikw) lub dorozumiany (poprzez milczc akceptacj pozostaych
wsplnikw dla prowadzenia dziaalnoci konkurencyjnej przez jednego lub niektrych z
nich). Moe ona przy tym mie charakter uprzedni (udzielona przed rozpoczciem
zajmowania si interesami konkurencyjnymi) lub nastpczy (udzielona po podjciu takich
interesw; K. Kopaczyska-Pieczniak, Zakaz konkurencji..., op. cit., s. 42-43) czy wreszcie
moe zosta udzielona jednoczenie z zaangaowaniem wsplnika w zajmowanie si
interesami konkurencyjnymi.
Zakaz konkurencji obejmuje zakaz zajmowania si interesami konkurencyjnymi.
Zajmowanie si interesami konkurencyjnymi jest pojciem oglnym i odwouje si do
stosunku konkurencji midzy spk a innymi przedsibiorcami. Konkurencja istnieje
wwczas, gdy dwch lub wicej samodzielnych przedsibiorcw, dziaajcych na tym samym
rynku i w tym samym czasie i korzystajc z rwnych praw, rywalizuj ze sob oferujc takie
same, podobne lub substytucyjne towary lub usugi, przy czym kady z nich dy do tego
samego celu przy jednoczesnym uzyskaniu przewagi nad konkurentami (K. KopaczyskaPieczniak, Uwagi..., op. cit., s. 99-100). Zajmowanie si interesami konkurencyjnymi moe
polega na prowadzeniu dziaalnoci konkurencyjnej wobec spki we wasnym imieniu i na
wasny rachunek, a take w cudzym imieniu lub na cudzy rachunek, bezporednio lub
porednio. Zakazem objte jest wic prowadzenie przez wsplnika dziaalnoci
konkurencyjnej we wasnym imieniu jako przedsibiorca o takim samym przedmiocie
dziaalnoci, penienie przez niego funkcji obejmujcej prowadzenie tej dziaalnoci w cudzym
imieniu (jako prokurent, agent, przedstawiciel). Ponadto zakaz dotyczy te prowadzenia
dziaalnoci konkurencyjnej na cudzy rachunek (np. jako komisant) czy wreszcie poredniego
zaangaowania w tak dziaalno polegajce na inwestowaniu w ni kapitau. Szczeglnym
przejawem zajmowania si interesami konkurencyjnymi jest wedug art. 56 2 k.s.h.
uczestniczenie w spce konkurencyjnej jako wsplnik spki cywilnej, spki jawnej, partner,
komplementariusz w spce komandytowej i komandytowo-akcyjnej oraz czonek organu
spki. Uczestniczenie w spce konkurencyjnej w charakterze czonka organu obejmuje
przede wszystkim czonkostwo w zarzdzie i radzie nadzorczej (spka z o.o. i akcyjna) oraz
komisji rewizyjnej (spka z o.o.). Uzasadnione rwnie wydaje si objcie tym zakazem
uczestnictwa w gremiach penicych funkcje organw w spkach osobowych, czyli w
zarzdzie spki partnerskiej czy radzie nadzorczej w spce komandytowo-akcyjnej (K.
Kopaczyska-Pieczniak, Uwagi..., op. cit., s. 103-104).
Naruszenie
zakazu
konkurencji
powoduje
powstanie
po
stronie
wsplnika
odpowiedzialnoci o charakterze majtkowym. Przejawia si ona w obowizku wydania
spce korzyci osignitych przez wsplnika naruszajcego zakaz lub w obowizku
naprawienia szkody, jak poniosa spka. Ze stosownym roszczeniem moe wystpi kady
wsplnik (art. 57 1 k.s.h.). Ponadto naruszenie zakazu konkurencji moe uzasadnia
zastosowanie wobec wsplnika sankcji o charakterze organizacyjnym w postaci pozbawienia
go prawa prowadzenia spraw spki, wyczenia od reprezentowania spki, wyczenia ze
spki wyrokiem sdu na danie wszystkich pozostaych wsplnikw (art. 63 2 k.s.h.). W
skrajnych przypadkach naruszenie zakazu konkurencji moe stanowi wany powd
uzasadniajcy rozwizanie spki przez sd na podstawie art. 63 1 k.s.h. (zob. take J.
Szczotka, Spka..., op. cit., s. 114-116).
Cz 4.
Prowadzenie spraw spki i jej reprezentacja
Rozdzia 1.
Prowadzenie spraw spki

 1.
Pojcie prowadzenia spraw
Wyjanienie pojcia prowadzenia spraw i reprezentacji nie moe si odbywa w
oderwaniu od typologii dziaania jako zdarzenia prawnego. Pojcie dziaania spki jest
terminem zbiorczym, na ktre skadaj si czynnoci prawne, jak i inne czyny. Czynnoci
prawne s domen stosunkw zewntrznych i okrelane s mianem reprezentacji. Natomiast
sfera dziaa nazwana w prawie cywilnym mianem innych czynw to sfera stosunkw
wewntrznych, ktre moemy wiza z pojciem prowadzenia spraw (zob. take K.
Kruczalak, Kodeks, 2001, op. cit., s. 81, ktry moim zdaniem wtpliwie do kategorii "innych
czynw" zalicza take czynnoci prawne). Termin ten tosamy jest z pojciem zarzdzania
(uyto go m.in. w odniesieniu do przedsibiorstw pastwowych) i kierowaniem (np.
spdzielni). Przyj naley, e prowadzenie spraw jest pewnym procesem polegajcym na
wydawaniu decyzji, opinii, podejmowaniu uchwa, organizowaniu dziaalnoci spki jawnej w
ten sposb, aby byo to zgodne z przedmiotem dziaania spki w celu zrealizowania celw
spki (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 95).
Proces prowadzenia spraw spki jawnej moe si odbywa jedno- lub wieloosobowo.
Zalee to bdzie od ustale przyjtych w umowie spki. Moe on by realizowany w kilku
wariantach: czynnoci dokonuj tylko wszyscy wsplnicy; czynnoci podejmowane s przez
niektrych wsplnikw, czynnoci podejmowane s przez wszystkich wsplnikw i osoby
trzecie, czynnoci podejmowane s przez niektrych wsplnikw i osoby trzecie. Nie jest
dopuszczalny wariant (art. 38 1 k.s.h.) powierzenia prowadzenia spraw osobom trzecim z
wyczeniem wsplnikw (S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 298; A. Kidyba, Kodeks,
2006, t. I, s. 223 i n.).
Wybr sposobu prowadzenia spraw jest uzaleniony od wielkoci spki, liczby
wsplnikw, chci zaangaowania wsplnikw w proces prowadzenia spraw.
W przypadku spki jawnej zasadniczo wszystkie rozstrzygnicia w spce wymaga bd
uchwa kilku osb. Tylko w jednym przypadku nie trzeba bdzie ustala wikszoci,
wykorzystywa zasady majoryzacji (wola wikszoci decyduje wbrew woli mniejszoci).
Moliwe jest to wtedy, gdy wsplnicy powierz prowadzenie spraw jednemu spord siebie.
W takim przypadku decyzja jest podejmowana jednoosobowo. Nie wyklucza to formy uchway
dla takiej decyzji. Specyfika podejmowania takich uchwa polega na tym, e wsplnik sam
bez udziau innych wsplnikw czy osb trzecich decyduje o sprawach spki. Nie jest take
wykluczony model inny, mianowicie przyjcie jednoosobowoci przy prowadzeniu spraw z
jednoczesnym zastrzeeniem, e niektre decyzje bd podejmowane kolegialnie bd te
bd wymagay aprobaty wsplnikw. System podejmowania uchwa w spce jawnej nie
odbiega od takich czynnoci w innych podmiotach. Istotne jest ustalenie rodzaju wikszoci
gosw, jaka obowizuje w spce (zwyka, bezwzgldna czy kwalifikowana; por. szerzej A.
Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 97-98), jak rwnie precyzyjne okrelenie, czy
obliczone s gosy oddane, obecnych czy caego skadu prowadzcych sprawy. Jedyne co nie
moe by zmienione w odniesieniu do spki jawnej (rwnie innych spek) to zdefiniowanie
bezwzgldnej wikszoci gosw, gdy w art. 4 1 pkt 10 ustawodawca zdefiniowa j jako
wicej ni poow wanie oddanych gosw. W pozostaym zakresie wsplnicy maj swobod
decyzji, jakie zasady przyj, gdy przepisy odnoszce si do prowadzenia spraw maj
charakter norm wzgldnie obowizujcych. Pamita naley, e prawa i obowizki wsplnika
prowadzcego sprawy spki ocenia si w stosunkach midzy nim a spk wedug przepisw
o zleceniu, a w przypadku gdy wsplnik dziaa bez umocowania lub przekracza swe
uprawnienia, wedug przepisw o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 45 k.s.h.).
Zarwno ta zasada, jak i regua, e wsplnik prowadzcy sprawy spki nie otrzymuje
wynagrodzenia (art. 46 k.s.h.), mog by zmienione w umowie spki.
Przedstawiony poniej model prowadzenia spraw jest legaln propozycj ustawodawcy,
ktra w braku odmiennych stosownych ustale w umowie spki jest wica dla wsplnikw
(A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 226 i n.).

 2.
Zasady prowadzenia spraw spki
1. Prowadzenie spraw spki nieprzekraczajcych zakresu zwykych czynnoci
spki
Kodeks przyjmuje zasady powzicia uchwa w zalenoci od rodzaju czynnoci, jakie s
podejmowane: czy s to czynnoci z zakresu zwykych czynnoci spki, czy przekraczaj ten
zakres, czy te s to czynnoci nage. Brak jest definicji czynnoci zwykych i
przekraczajcych zakres zwykych czynnoci. Przyj naley, e decydowa o tym bd
stosunki danej spki, ktrego to zagadnienia nie reguluje umowa spki in concreto bd te
umowa spki (zob. M. Uliasz, Czynnoci przekraczajce zakres zwykego zarzdu , cz. I,
Mon.Praw. 2002, nr 18, s. 825-831 i cz. II, Mon.Praw. 2002, nr 19, s. 883-888). W umowie
mona przyj kryterium rodzaju czynnoci czy te wartoci majtku spki. Generaln
zasad jest, e kady wsplnik bez uprzedniej uchway wsplnikw moe prowadzi sprawy
nieprzekraczajce zwykych czynnoci spki. Mog to by wic dziaania podejmowane
indywidualnie przez kadego ze wsplnikw. Podobne zasady obowizuj, gdy prowadzenie
spraw powierzono tylko kilku wsplnikom lub niektrym wsplnikom i osobom trzecim. W
takim przypadku nastpuje jednoczesne odebranie prawa prowadzenia spraw niektrym
wsplnikom i wwczas to kada z osb upowanionych do prowadzenia spraw moe dokona
zwykej czynnoci bez uprzedniej uchway upowanionych wsplnikw bd upowanionych
wsplnikw i osb trzecich. W dziaaniu spki moe si okaza, e mimo i formalnie
czynno mogaby by podjta samodzielnie, to jednak inny wsplnik bd osoba trzecia
(gdy jest uprawniona do prowadzenia spraw) ma wtpliwoci co do prawidowoci przyszej
decyzji (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 229). W takim przypadku moe ona zgosi sprzeciw.
Sprzeciw ten co do zasady powinien by dokonany przed podjciem decyzji przez wsplnika.
Jednake nie mona wykluczy sprzeciwu ju po podjtej decyzji, ale przed jej wykonaniem
(A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 229). W art. 39 3 k.s.h. jest mowa o zaatwieniu sprawy, co
naley rozumie jako podjcie decyzji i jej wykonanie. Efektem takiego sprzeciwu (choby
jednego z pozostaych wsplnikw) jest wymagana uchwaa wsplnikw majcych prawo
prowadzenia spraw spki.
Jak ju stwierdziem - mimo e w przepisie tym mowa jest tylko o wsplnikach - jeeli do
prowadzenia spraw dopuszczone s osoby trzecie, to reguy te naley do nich stosowa
odpowiednio. Sprzeciw powoduje, e wszyscy pozostali wsplnicy musz si na ten temat
wypowiedzie. Oznacza to wymg jednomylnoci (art. 42 k.s.h.), a nie podejmowanie
uchway stosown wikszoci gosw. W gosowaniu nad spraw mog bra udzia
wsplnicy, ktrzy sprzeciw zgosili.
Wtpliwoci rodz si co do udziau wsplnika podejmujcego uchwa, wobec ktrego
wyraono sprzeciw. Poniewa w art. 42 k.s.h. mowa jest o wszystkich wsplnikach majcych
prawo prowadzenia spraw spki, to formalnie obowizuje to te wsplnika podejmujcego
uchwa. Wydaje si, e trudno bdzie osign jednomylno, jeeli wsplnik dziaajcy nie
zechce zmieni zdania. Dlatego te pamita naley, e art. 42 k.s.h. jest rwnie norm ius
dispositivi i wsplnicy mog zmodyfikowa ten przepis. Wydaje si to o tyle istotne, e w
przypadku nieosignicia stuprocentowej zgodnoci, czynnoci nie bdzie mona dokona.
Wyraenie akceptacji przez wsplnikw prowadzcych sprawy dotyczy moe zgaszanego
sprzeciwu, ale wedug mnie take tych sytuacji, w ktrych wsplnicy podejmuj decyzj, e
chc kwesti rozstrzygn uchwa. Bez wzgldu na sprzeciwy czy reguy podejmowania
uchwa. Wsplnicy zawsze mog chcie rozstrzygn problem uchwa.
Do omawianego tu problemu zastosowanie mie powinny dwa orzeczenia Sdu
Najwyszego, odnoszce si co prawda do spki cywilnej, ale meritum problemu pozostaje
aktualne rwnie dla spki jawnej.
"W razie gdy w umowie spki cywilnej uzgodniono podzia midzy okrelonych
wsplnikw zada w zakresie prowadzenia dziaalnoci spki, nie wprowadzajc przy tym
adnych ogranicze (kwotowych lub innych), okrela to zakres zwykych czynnoci, do

wykonania ktrych dany wsplnik jest umocowany" (uchwaa SN z 13 lutego 1997 r., I CKN
85/96, OSP 1997, z. 12, poz. 228 z glos E. Ponki) oraz: "Z zestawienia art. 866 i 865 2 k.c.
wynika, i kiedy brak wymienionej w art. 866 umowy lub uchway, kady wsplnik moe sam
ze skutkiem wobec spki zaciga zobowizania mieszczce si w zakresie zwykych
czynnoci spki. Zacignicie za, ze skutkiem dla spki, zobowiza przekraczajcych
zakres zwykych czynnoci spki, zastrzeone jest dla wszystkich wsplnikw. Przy
rozstrzyganiu, czy dana czynno naley, czy te nie naley do zwykych czynnoci spki,
naley mie na wzgldzie w szczeglnoci takie wanie okolicznoci konkretnego przypadku,
cel i determinowany nim rodzaj dziaalnoci spki, przynaleno ocenianej czynnoci do
tego rodzaju dziaalnoci oraz jej donioso z punktu widzenia rozmiaru tej dziaalnoci"
(wyrok SN z 5 czerwca 1997 r., I CKN 70/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 179).
2. Czynnoci przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki
Jak ju bya o tym mowa, przy wyjanianiu rnic midzy czynnociami zwykymi a
przekraczajcymi zakres zwykych czynnoci, nie zawsze jest to proste do ustalenia.
Czynnociami przekraczajcymi zakres zwykych czynnoci spki s te wszystkie, ktre
wedug stosunkw danej spki, ale i szerzej - w stosunkach obrotu - powinny uzyska
akceptacj wszystkich wsplnikw.
W doktrynie wskazano przykadowo na czynnoci przekraczajce zwyke czynnoci spki
(S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 302): zmiana profilu dziaalnoci gospodarczej,
decyzje inwestycyjne, nabycie lub zbycie nieruchomoci, podpisanie spisu inwentarza lub
bilansu, przyjcie nowego wsplnika, zwolnienie wsplnika od prowadzenia spraw,
wystpienie z powdztwem o pozbawienie wsplnika prawa do reprezentacji, zgoda na
zajmowanie si dziaalnoci konkurencyjn (J. Namitkiewicz, Kodeks handlowy z
komentarzem i skorowidzem rzeczowym, t. I, d 1994, s. 185), czynnoci, ktre zwizane
s ze szczeglnym ryzykiem lub groce kolizj interesw prowadzcego sprawy spki
wsplnika i spki lub wsplnikw, tj. porczenie wekslowe na znaczn kwot, dokonanie
wsplnej transakcji przez spk i wsplnika z osob trzeci, zabezpieczenia kredytowe,
dugoterminowe dostawy, wybudowanie nowych budynkw, zakadanie oddziaw.
Przyj rwnie naley, e do czynnoci przekraczajcych zakres zwykych czynnoci
spki nale wszelkie zmiany umowy spki (zmiana firmy, siedziby spki, przedmiotu
dziaalnoci, zmiana czasu trwania spki, nowe uzgodnienia zasad wnoszenia wkadw; A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 227-228). Dla uniknicia problemw z ustaleniem katalogu
czynnoci, ktre s zaliczane do jednej bd drugiej kategorii, powinno si to okreli w
umowie spki lub uchwale wsplnikw. Pamita jednak naley, e wszystkie wymienione
powyej sytuacje odnosz si do podejmowania decyzji w ramach stosunkw wewntrznych,
a nie dotycz dokonywanej czynnoci prawnej. Chodzi wic o wewntrzny akt organizacyjny,
ktry jest dopiero podstaw dokonanej czynnoci prawnej. Dokonanie czynnoci prawnej
wbrew wymogowi zgody nie wpywa na wano dokonanej czynnoci prawnej, gdy zgoda
ma charakter wewntrzny. Nie ma tu zastosowania art. 17 k.s.h. Mona jednak da od
dziaajcego odszkodowania, jeeli spka dozna szkody. Generaln zasad jest, e w
zakresie zwykych czynnoci sprawy mog by podejmowane pojedynczo przez kadego
wsplnika.
W przypadku gdy sprawa przekracza zakres zwykych czynnoci spki, uchway
podejmuj nie tylko wsplnicy majcy prawo prowadzenia spraw spki, ale take ci, ktrzy
tego prawa s pozbawieni.
Inaczej wic bdziemy odnosili si do grona gosujcych przy obliczaniu wikszoci, ni
gdy uchway podejmuj wsplnicy w sprawach nieprzekraczajcych zakresu zwykych
czynnoci. W przypadku czynnoci przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki, wany
jest gos zarwno tych, ktrzy pozbawieni zostali umownie prawa prowadzenia spraw, jak i
gdy wynika to z prawomocnego orzeczenia sdu (art. 47 k.s.h.). Ta ostatnia sytuacja pobudza
do refleksji. Ustawodawca moim zdaniem zbyt pochopnie siga do zgody wsplnikw
wyczonych od prowadzenia spraw spki (w tym orzeczeniem sdu) godzc si tym samym
de facto na udzia tych osb w procesie prowadzenia spraw. Bo czyme jak nie tak
czynnoci jest wyraenie zgody na dokonanie czynnoci przekraczajcej zwyke czynnoci?

Dlatego uwaam, e powinno si wyczy wsplnikw, ktrych orzeczeniem sdu

pozbawiono prowadzenia spraw spki. Naley to rozszerzy take na zakaz udziau w
podejmowaniu uchwa, o ktrych mowa w art. 43 k.s.h., mimo e mowa jest tu o wsplnikach
wyczonych od prowadzenia spraw. Jak z powyszego wynika, przejcie prawie bez zmian
zasad prowadzenia spraw spki z kodeksu handlowego do kodeksu spek handlowych
utrzymuje niezbyt jasne zasady prowadzenia spraw spki. Dlatego te dalej trzeba
postulowa zmiany tych nazbyt zoonych przepisw (por. uwagi A. Kidyby, Kodeks, 2006, t. I,
s. 245) bd nakanianie wsplnikw do dokadnego uregulowania tych kwestii w umowie
spki.
3. Czynnoci nage
Kodeks spek handlowych w art. 44 wyrnia trzeci grup czynnoci, co do ktrych
ustala zasad podejmowania decyzji. S to czynnoci nage. Obejmuj one zarwno
czynnoci zwyke, jak i przekraczajce zakres zwykych czynnoci (Z. Fenichel (w:) Kodeks...,
op. cit., s. 103).
Nie chodzi tu jednak o wszystkie czynnoci nage, ale te, ktrych zaniechanie mogoby
wyrzdzi spce powan szkod. Czynno naga to taka, ktra musi by podjta bez
zbdnej zwoki, bez zachowania trybu podejmowania uchwa, obowizujcego w spce. Tryb
podejmowania takich decyzji polega na moliwoci podjcia jej przez kadego wsplnika
majcego prawo prowadzenia spraw spki. Powtrzy raz jeszcze naley, e przeciwdziaanie
grocej spce szkodzie powinno by dopuszczalne dla wszystkich wsplnikw, a nie tylko
tych, ktrzy maj prawo prowadzenia spraw spki, jak to wtpliwie reguluje art. 44 k.s.h. (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 247-248). Prawo podejmowania takich czynnoci powinni mie
wszyscy wsplnicy, natomiast inn kwesti powinno by zagadnienie odpowiedzialnoci za
niepoprawne podjcie czynnoci nagych.
Pojcie szkody naley interpretowa w oparciu o art. 361 2 k.c., a wic chodzi o
damnum emergens, jak i lucrum cessans. Na marginesie naley zwrci uwag na
powizanie procesu podejmowania decyzji nagych tylko z powan szkod. Jak sdz, kada
szkoda, nawet niewielka, powinna uprawnia do zgodnego z prawem podjcia stosownej
decyzji.
Rozdzia 2.
Reprezentacja spki
1.
Pojcie reprezentacji
Jak to ju zostao zasygnalizowane w rozdziale poprzednim, reprezentacja dotyczy
stosunkw zewntrznych spki jawnej. Moemy przyj dwa znaczenia pojcia reprezentacji:
szerok i wsk (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 101-103).
Reprezentacja sensu largo dotyczy wystpowania we wszelkich stosunkach prawnych z
zakresu prawa cywilnego, administracyjnego, pracy oraz innych gazi prawa. W jej ramach
mona wic wyrni, poza dziaaniami w sferze prawa cywilnego, rwnie dokonywanie
okrelonych czynnoci, niemajcych cywilnoprawnego charakteru, polegajcych na
ujawnieniu stanowiska przedsibiorcy na zewntrz, skadaniu odpowiednich owiadcze,
wyjanie przed organami wadzy, organami administracji pastwowej, organizacjami
spoecznymi, wystpowaniu przed organami orzekajcymi. Reprezentacja w tym oglnym
znaczeniu dotyczy wic, poza czynnociami prawnymi, czynnoci organizacyjnych i
faktycznych (M. Gersdorf, Zarzd spdzielni w systemie jej organw, Warszawa 1976, s.
133; T. Rabska, Przedsibiorstwo pastwowe jako podmiot administracji gospodarczej ,
Pozna 1966, s. 114).
Reprezentacja administracyjna dotyczy wystpowania "za" bd "w imieniu"
przedsibiorcy we wszelkich stosunkach prawa administracyjnego, finansowego,

konstytucyjnego (W. Pyzio, Reprezentacja cywilnoprawna przedsibiorstwa pastwowego,

KSP 1980, R. XIII, s. 99-100).
Odrbn kategori, poza dwiema wymienionymi, jest reprezentacja w sferze prawa
pracy.
Reprezentacja sensu largo moe odbywa si jednoosobowo lub cznie, jednake w
stosunkach innych ni cywilnoprawne zasad jest wystpowanie jednej osoby. Brak jest
przepisw wskazujcych na konieczno wieloosobowej reprezentacji w tych stosunkach. W
ramach reprezentacji sensu largo mona rwnie wyrni reprezentacj w sprawach
majtkowych i w sprawach niemajcych charakteru majtkowego (J. Grski, Stanowisko
prawne organw i penomocnikw przedsibiorstwa pastwowego, NP 1955, nr 6, s. 47).
Reprezentacja sensu stricto dotyczy tylko skadania (reprezentacja czynna) lub
przyjmowania (reprezentacja bierna) owiadcze woli w stosunkach cywilnoprawnych. W
zakresie przedmiotowym jest wic wsza od reprezentowania w ramach szeroko
rozumianego "dziaania". Reprezentacja sensu stricto moe by wykonywana zarwno przez
organy osb prawnych, jak i przez przedstawicieli (ustawowych, penomocnikw,
prokurentw; S. Grzybowski (w:) System..., op. cit., s. 384; M. Domel, Cywilnoprawna
reprezentacja przedsibiorstwa wedug ustawy o przedsibiorstwach pastwowych, NP 1983,
nr 1, s. 57; E. Janeczko, Reprezentacja przedsibiorstwa pastwowego w sprawach
majtkowych , PUG 1961, nr 6, s. 200-201; M. Kruszewska, Forma owiadczenia woli przez
penomocnikw, PUG 1961, nr 6, s. 202).
W zalenoci od uregulowa dotyczcych poszczeglnych podmiotw, reprezentacja tak
rozumiana moe mie charakter reprezentacji jednoosobowej lub cznej. Ta ostatnia polega
na cznym wystpowaniu przy dokonywaniu czynnoci prawnych. Nie oznacza to koniecznej
jednoczesnoci wystpowania reprezentantw, chyba e dokonywana czynno wymaga
formy aktu notarialnego. Najczciej przepisy regulujce problematyk reprezentacji maj
charakter norm ius cogens (zob. S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, s. 273).
2.
Zasady reprezentacji spki przez wsplnikw
Kady wsplnik ma prawo reprezentowa spk (art. 29 1 k.s.h.). Prawo to moe by
wsplnikowi odebrane w umowie spki bd na mocy orzeczenia sdowego (por. cz 3,
rozdzia 1, 2).
Jeeli nie doszo do wyczenia prawa do reprezentacji, to prawo to obejmuje wszystkie
czynnoci sdowe i pozasdowe. Za czynnoci sdowe naley uzna czynnoci dokonywane
przed wszelkimi sdami (rwnie polubownymi) polegajce na skadaniu pozww, innych
jednostronnych owiadcze, zawieraniu ugd. Do czynnoci pozasdowych zaliczamy
zawieranie i wypowiadanie umw, skadanie owiadcze przed innymi organami
pastwowymi itd. Kada czynno podjta w imieniu spki wie spk bez wzgldu na
naruszenie zasad prowadzenia spraw spki (A.W. Winiewski, Niektre problemy nowej
regulacji prawnej handlowych spek osobowych, Palestra 2001, z. 11-12, s. 56-57). Nie ma
wic zastosowania ograniczenie do prowadzenia przedsibiorstwa, jak to byo na gruncie
kodeksu handlowego. Tak szeroko okrelone prawo do reprezentacji, suwerenne w stosunku
do uprawnie prokurenta, penomocnika czy przedstawiciela ustawowego, nie moe by
ograniczone ze skutkiem wobec osb trzecich (zob. T. Sidor, Reprezentacja handlowych
spek osobowych, PPH 2006, nr 1, s. 16 i n.). Wszelkie wewntrzne ograniczenia s
dopuszczalne, ale wywouj skutek jedynie wewntrz spki. Jeeli takie ograniczenie
zostanie wprowadzone, to moe by podstaw roszcze midzy wsplnikami a spk.
Zasad jest reprezentacja jednoosobowa. Jednake umowa spki moe przewidywa
reprezentacj czn (art. 30 1 k.s.h.). Ta technika reprezentacji polega na koniecznoci
wspdziaania wsplnikw, wsplnikw z prokurentem czy penomocnikiem. Decyzja o
ukadzie podmiotw w procesie reprezentacji zaley od wsplnikw i regulacji w umowie
spki. Zasada reprezentacji cznej w sensie materialnym oznacza zoenie co najmniej
dwch owiadcze woli reprezentantw spki, natomiast w sensie formalnym polega na
zoeniu dwch podpisw na dokumencie. Jak to ju zostao stwierdzone, zoenie owiadcze

woli nie musi by dokonane jednoczenie. Zasada reprezentacji cznej jest zrealizowana,
jeeli zoone zostanie ostatnie z wymaganych owiadcze woli.
Wsplnicy spki jawnej nie s organami tej spki. Odpowiednie stosowanie przepisw o
osobach prawnych do spki jawnej nie moe prowadzi do wniosku, e dziaanie kadego ze
wsplnikw jest dziaaniem odrbnego organu. W midzy innymi tym przypadku widoczne
jest "odpowiednie" stosowanie przepisw, o ktrym mowa w art. 33 1 1 k.c. W odniesieniu
do spki jawnej trudno przyj dziaanie kilku odrbnych od siebie organw, tj. wsplnikw.
Pewne analogie mona snu, gdy do reprezentacji (rwnie prowadzenia spraw) powoana
jest pewna grupa wsplnikw.
3.
Reprezentacja spki jawnej przez inne osoby
Niezalenie od reprezentacji przez wsplnikw, spk mog reprezentowa inne osoby:
prokurenci, penomocnicy, a take inni ni wsplnicy przedstawiciele ustawowi. Wszyscy oni
maj wszy w stosunku do wsplnikw zakres przedmiotowy reprezentacji. Prokurenci nie
mog zby przedsibiorstwa, dokona czynnoci prawnej, na podstawie ktrej nastpuje
oddanie przedsibiorstwa do czasowego korzystania, zby i obciy nieruchomoci. Ponadto
prokurenci - inaczej ni to jest w przypadku wsplnikw - mog podejmowa czynnoci tylko
w zakresie prowadzonego przedsibiorstwa (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s.
132) oraz nie mog oni udziela dalszej prokury.
W przypadku przedstawicieli ustawowych, ich granice umocowania wynikaj wprost z
ustawy. Przykadowym przedstawicielem ustawowym jest likwidator, ktrego czynnoci
ograniczone s celem likwidacji. Z kolei penomocnicy dziaaj w granicach umocowania
wynikajcego z owiadczenia woli mocodawcy (co do prokury, przedstawicielstwa
ustawowego i penomocnictwa, por. szeroko A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s.
120 i n.; zob. take J. Szwaja, Ustanowienie i udzielenie oraz odwoanie prokury przez spk
handlow, PPH 2003, nr 7-8, s. 3 i n.; L. Moskwa, Nowe przepisy o prokurze, Rejent 2001, nr
9, s. 25 i n.; T. Siemitkowski, Instytucja prokury w projekcie komisji kodyfikacyjnej prawa
cywilnego, PS 2002, nr 5, s. 102 i n.; P. Bielski, Prokura jako instytucja prawa przedsibiorcw
rejestrowych, PPH 2001, nr 9, s. 41 i n.; A. Doliwa, Prokura w wietle zmienionych przepisw
kodeksu cywilnego, Mon.Praw. 2003, nr 20 s. 919 i n.; A. Mucha, Penomocnictwo a tzw.
stosunek podstawowy, Radca Prawny 1999, nr 2, s. 56 i n.).
Cz 5.
Odpowiedzialno w spce jawnej
Rozdzia 1.
Generalna zasada odpowiedzialnoci za zobowizania
Jedn z cech spek osobowych, jawnej w szczeglnoci, jest takie uksztatowanie
odpowiedzialnoci, e wsplnicy ponosz odpowiedzialno osobist za zacignite przez
spk zobowizania. Dotyczy to wszystkich typw spek osobowych, z rnymi jednak
modyfikacjami odnoszcymi si do partnerw, komandytariuszy, akcjonariuszy. Wsplnicy
jawni, komplementariusze i partnerzy, gdy przyjte s zasady odpowiedzialnoci tak jak w
spce
jawnej,
ponosz
odpowiedzialno
nieograniczon.
Odpowiedzialno
komandytariuszy jest ograniczona do wysokoci sumy komandytowej (cho modyfikowana
jest przez wnoszenie i wycofywanie wkadw); partnerw (gdy nie ma zastosowania art. 95
2 k.s.h.) do wasnych bdw w sztuce (i bdw osb podporzdkowanych), ktrych efektem
jest powstanie zobowiza. Akcjonariusze za nie odpowiadaj za zobowizania spki
komandytowo-akcyjnej.
W tym zakresie spka jawna rni si od innych spek, gdy w ramach jej struktury
wszyscy wsplnicy odpowiadaj wedug tych samych zasad. Odpowiedzialno wsplnikw

jawnych nie jest odpowiedzialnoci dunika, jeeli spka zacigna zobowizania. W takim
przypadku tylko spka jest dunikiem. Obowizek ponoszenia odpowiedzialnoci za dunika
wynika z art. 22 2 k.s.h. i dopiero z tego tytuu staj si oni dunikami. Nie mamy tu do
czynienia z jednym dunikiem, z podwjnym przedmiotem odpowiedzialnoci, za ktrego
zaspokojenie jedynie odpowiadaj wsplnicy (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak,
Odpowiedzialno komandytariusza za zobowizania spki, PPH 1995, nr 7, s. 8-9).
Wsplnicy s zobowizani speni wiadczenie na danie wierzyciela, z zastrzeeniem art.
31 k.s.h.
Odpowiedzialno wsplnikw jest odpowiedzialnoci za zobowizania, a nie za szkod,
gdy ten reim odpowiedzialnoci podlega regulacji kodeksu cywilnego. Dlatego te
niezmiernie istotne jest rozstrzygnicie zakresu odpowiedniego stosowania przepisw o
osobach prawnych m.in. do spki jawnej. Przyjcie, jak chc niektrzy, teorii organw w
stosunku do wsplnikw spki jawnej musiaoby zaowocowa stwierdzeniem, e kady ze
wsplnikw jest organem spki. W konsekwencji odpowiedzialno za wyrzdzon szkod
opieraaby si na art. 416 k.c. (w przypadku odpowiedzialnoci ex delicto) i art. 471 (w
przypadku odpowiedzialnoci ex contractu).
Wydaje mi si, e taki wniosek jest na wyrost i nie ma wystarczajcych argumentw na
rzecz uznania wsplnikw spki jawnej za organy tej spki.
Powracajc do zagadnienia odpowiedzialnoci w spce jawnej pamita naley, e
zasady tej odpowiedzialnoci zostay w kodeksie spek handlowych uksztatowane tylko w
stosunku do zacignitych zobowiza i to wobec osb trzecich (a nie spki). Osobami
trzecimi mog by rwnie pozostali wsplnicy. Odpowiedzialno obejmuje zobowizania
zarwno prywatnoprawne, jak i publicznoprawne. Te pierwsze mog wynika z czynnoci
prawnych oraz z innych zdarze (czynw niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia W. Pyzio (w:) Kodeks, 2001, s. 146). Odpowiedzialno za zobowizania publicznoprawne
dotyczy przede wszystkim wszystkich zobowiza z tytuu podatkw.
Wsplnicy ponosz odpowiedzialno: osobist, solidarn, nieograniczon i subsydiarn
(A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 250 i n.). A. Herbet (Odpowiedzialno
wsplnikw za zobowizania handlowych spek osobowych - zagadnienia materialnoprawne,
Rejent 2003, nr 6, s. 52) klasyfikuje jurydycznie odpowiedzialno wsplnika jako osobist,
solidarn (ze spk i pozostaymi wsplnikami), subsydiarn, bezporedni, zewntrzn oraz
akcesoryjn.
Odpowiedzialno osobista oznacza, e jest to odpowiedzialno rozcignita na cay
majtek osobisty wsplnika spki jawnej, obejmujcy wszystkie prawa majtkowe bez
ogranicze. Zaspokojenie z okrelonego skadnika majtkowego nie bdzie moliwe, jeeli
skadnik ten zosta wyczony spod moliwoci zaspokojenia czy te nie naley do wsplnika
(por. K. Krzyszczak, Odpowiedzialno osobista i rzeczowa za dug, Gazeta Prawna, 6-7
listopada 2000 r., nr 105 (408), rok VI, 1-KW, s. 23). Odpowiedzialno solidarna wsplnikw
oznacza, e kady z nich odpowiada za cao dugu wesp ze spk i pozostaymi
wsplnikami. Sposb zaspokojenia moe ksztatowa si rnie, zalenie od woli wierzycieli, a
nie wsplnikw. Wierzyciel bdzie mg da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich
wsplnikw i spki cznie (wspdunikw), od niektrych z nich lub od kadego z osobna
(A. Klein, Istota solidarnoci biernej a stosunki prawne odpowiedzialnoci (w:) Studia z prawa
zobowiza, pod red. Z. Radwaskiego, Warszawa-Pozna 1979, s. 217 i n.; J. KotowskaRudnik, Spka jawna - odpowiedzialno solidarna, Gazeta Prawna, 15-17 grudnia 2000 r., nr
122 (425), rok VI, 1-KW, s. 24).
Zaspokojenie wierzycieli przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaych z
obowizku wiadczenia. Na uwag w przypadku spki jawnej zasuguje solidarno
wsplnikw ze spk, co z jednej strony odrnia zasady odpowiedzialnoci wsplnikw od
obowizujcych w spce cywilnej, a z drugiej - potwierdza podmiotowo spki jawnej.
Jednake solidarna odpowiedzialno jest modyfikowana przez art. 31 k.s.h., zgodnie z
ktrym obowizuje zasada odpowiedzialnoci subsydiarnej. Wierzyciel spki moe prowadzi
egzekucj z majtku wsplnika wwczas, gdy egzekucja z majtku spki okae si
bezskuteczna. Zasady tej nie odnosi si do zobowiza powstaych przed wpisem spki do
rejestru (art. 31 3 k.s.h.). Za te zobowizania ponosz oni odpowiedzialno pierwszorzdn

(primar). Jednake mona wnie powdztwo przeciwko wsplnikowi, zanim egzekucja z

majtku spki okae si bezskuteczna (S. Kowalski, Odpowiedzialno wsplnikw spki
jawnej za zobowizania spki, Pr.Sp. 2003, nr 7-8, s. 42 i n.).
Odpowiedzialno wsplnikw jest odpowiedzialnoci bez ogranicze, tzn. nie mona w
stosunkach zewntrznych (wobec wierzycieli) jej ograniczy. Moliwe s jednak tego typu
ograniczenia w stosunkach wewntrznych (midzy wsplnikami a spk). Nie wpywa to
jednak na stosunki z osobami trzecimi.
Wskazane powyej cechy odpowiedzialnoci ulegaj pewnej modyfikacji w przypadkach
szczeglnych, ktre s omwione poniej.
Na odrbne omwienie zasuguje problem relacji midzy art. 22 2 k.s.h. a art. 31 k.s.h.
W art. 22 2 k.s.h. zostay uwypuklone pewne cechy odpowiedzialnoci wsplnika,
podkrelajc nieograniczony i solidarny charakter tej odpowiedzialnoci i odsyajc
jednoczenie do art. 31 k.s.h.
Przyj w zwizku z powyszym naley, e art. 31 k.s.h. modyfikuje w pewnym stopniu
istot tej odpowiedzialnoci, w szczeglnoci ustala pewne reguy zwizane z jej solidarnym
charakterem. Odpowiedzialno za cao dugu kadego ze wsplnikw i spki ma charakter
generalny i w swojej czystej postaci trwa do czasu egzekucji przez wierzycieli. W takim
przypadku wierzyciel bdzie mg prowadzi egzekucj z majtku osobistego wsplnika, w
przypadku gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna.
Przyj naley, e bezskuteczno egzekucji oznacza zarwno stan, w ktrym nic ju nie
mona wyegzekwowa z majtku spki oraz gdy istnieje znaczne prawdopodobiestwo, e
przysza egzekucja moe si okaza bezskuteczna.
Na tle cytowanych przepisw i wprowadzonego do kodeksu cywilnego art. 33 1 2
powstaje pewna dysharmonia. Zgodnie z tym ostatnim przepisem za zobowizania jednostki
organizacyjnej niebdcej osob prawn, ktrej ustawa przyznaje zdolno prawn,
odpowiedzialno subsydiarn ponosz jej czonkowie, przy czym odpowiedzialno powstaje
z chwil, gdy dana jednostka staa si niewypacalna.
Jednake art. 331 2 k.c. nie stosuje si do odpowiedzialnoci wsplnikw spek
jawnych, gdy art. 22 2 i art. 31 k.s.h. s w tym zakresie regulacjami odrbnymi
wyczajcymi wanie stosowanie art. 331 2 k.c.
Niewypacalno to co innego ni bezskuteczno egzekucji. Ta pierwsza powinna by
oceniana przez pryzmat art. 10 i 11 pr.upad. i nap., wedug ktrych stan niewypacalnoci
wie si z sytuacj, w ktrej spka nie wykonuje jej zobowiza, bd stan, w ktrym
zobowizania spki przekrocz warto jej majtku i to niezalenie od faktu, e spka na
bieco wykonuje zobowizania. Jednake przepis 2 art. 31 k.s.h. przewiduje, e zasada
subsydiarnej odpowiedzialnoci nie stanowi przeszkody do wytoczenia powdztwa przeciwko
wsplnikowi, zanim egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna. Chodzi tu o
przeciwdziaanie wyzbywaniu si majtku przez wsplnika majcego ju wiadomo
egzekucji przeciwko spce (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 208-209). Daje to w
szczeglnoci moliwo zabezpieczenia powdztwa.
Rozdzia 2.
Szczeglne przypadki odpowiedzialnoci w spce jawnej
1.
Odpowiedzialno przed wpisem do rejestru spki
Problematyka ta uregulowana jest w dwch przepisach: art. 25 1 2 k.s.h. i art. 31 3
k.s.h. Obydwa przepisy przesdzaj odpowiedzialno przed wpisem spki do rejestru.
Pierwszy z nich kreuje zasad solidarnej odpowiedzialnoci osb dziaajcych (ale nie spki),
drugi za przyjmuje dla tych zobowiza zasad odpowiedzialnoci pierwszorzdnej, a nie
ubsydiarnej. Charakterystyczne dla spek osobowych jest to, e zawieraj one w odniesieniu
do trzech spek, tj. jawnej (dopiero po nowelizacji - art. 25 1 2 k.s.h.), komandytowej (art.

109 2 k.s.h.) i komandytowo-akcyjnej (art. 134 2 k.s.h.) jednobrzmic norm dotyczc

odpowiedzialnoci za zobowizanie przed wpisem do rejestru. Regulacji takiej brak jest
natomiast w odniesieniu do spki partnerskiej (szerzej S. Wodyka, Problem osobowych...,
op. cit., s. 269 i n.).
Jak to ju zostao stwierdzone, zasada subsydiarnej odpowiedzialnoci nie ma
zastosowania do omawianych zobowiza. Obowizuje tu regua primar, ktra oznacza
moliwo signicia w pierwszym rzdzie do majtku wsplnika (osoby dziaajcej). Przyjte
rozwizanie jest dosy klarowne ze wzgldu przede wszystkim na "niepene" istnienie
podmiotu prawa, ktry powstanie dopiero z chwil wpisu do KRS. Od tego momentu moemy
w penym zakresie mwi o istnieniu spki i moliwoci ponoszenia przez ni
odpowiedzialnoci.
Z art. 251 2 k.s.h. wynika, e osoby, ktre dziaay w imieniu spki po jej zawizaniu, a
przed wpisem do rejestru, za zobowizania wynikajce z tego dziaania odpowiadaj
solidarnie. Celem 2 powyszego artykuu jest ustalenie zasad odpowiedzialnoci za
dziaania dokonane przy tworzeniu spki, gdy spka jako podmiot jeszcze nie istnieje, tote
nie moe odpowiada swoim majtkiem za zobowizania (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 173-174; take S. Wodyka, Problem osobowych..., op. cit., s. 274 i n.). Wyjanienia
wymaga zwrot "dziaania w imieniu spki". Zgodnie z dosownym brzmieniem tego
okrelenia czynnoci dokonane przed rejestracj spki uzna naley za czynnoci samej
spki. Analizujc jednak zasady odpowiedzialnoci za dokonane przed rejestracj dziaania,
zwrot "dziaania w imieniu spki" mona rozumie w ten sposb, i to nie spka dziaa, lecz
e czynnoci dokonuj jako strony same osoby je podejmujce. Konstrukcja dziaania w
imieniu wasnym na rzecz tworzonej spki nie wydaje si jednak moliwa do przyjcia,
przede wszystkim dlatego, e jest ona sprzeczna z dosownym brzmieniem ustawy. Poza tym
tworzenie spki to budowanie odrbnej od wsplnikw struktury podmiotowej, ktra ma
swoj wasn zdolno do czynnoci prawnych (por. J. Frckowiak, Sytuacja spki z
ograniczon odpowiedzialnoci i spki akcyjnej oraz osb dziaajcych w ich imieniu do
chwili rejestracji tych spek, KPP 1994, z. 1, s. 15).
Norma art. 251 2 k.s.h. potwierdza brak odpowiedzialnoci samej spki, a podkrela
odpowiedzialno osb, ktre dziaay w jej imieniu. To, e sama spka nie odpowiada za
zobowizania zacignite w jej fazie wstpnej, jest prost konsekwencj faktu, e rejestracja
spki ma w tym przypadku charakter konstytutywny. Brak jest przepisu szczeglnego w
rodzaju art. 11 1 k.s.h., ktry udzieliby spce jawnej w fazie przedspkowej
podmiotowoci prawnej, co oznacza, e wol ustawodawcy byo, aby spce jawnej w fazie
organizacji zdolno w podobnym zakresie nie przysugiwaa. Nie ma te podstaw do
przyjcia automatycznego przejcia praw na spk zarejestrowan (S. Wodyka, Problem
osobowych..., op. cit., s. 268 i n.). Jeeli czynnoci prawne dokonywane przed
zarejestrowaniem nie maj bezporedniego zwizku z dziaalnoci spki, nie mona ich
zakwalifikowa jako dokonanych w jej imieniu i spka moe odmwi potwierdzenia dla
takiej czynnoci (A. Kidyba (w:) A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spek.
Zarys, Warszawa 1997, s. 116). W takiej sytuacji w dalszym cigu bdzie istnie
odpowiedzialno osobista i solidarna osb dziaajcych. Z chwil zarejestrowania spka
moe przej odpowiedzialno za wszelkie albo tylko niektre zobowizania lub w ogle
odmwi przejcia odpowiedzialnoci. Decyzja w tym zakresie naley do spki. Odmienne
stanowisko zakadao (por. K. Kruczalak, Spki prawa handlowego i cywilnego, Gdask 1992,
s. 96), e z chwil zarejestrowania spki wszelkie prawa i zobowizania wynikajce z
czynnoci zdziaanych w imieniu spki przez osoby do tego umocowane staj si prawami i
zobowizaniami spki.
Dziaajcy w imieniu spki ponosz odpowiedzialno, nawet jeeli dziaali w granicach
umowy lub ustawy, rwnie gdy osoba trzecia wiedziaa, e dziaanie nastpuje w imieniu
spki. Z chwil wpisu spki do rejestru lub z chwil potwierdzenia umowy przez spk
odpowiedzialno osb dziaajcych w jej imieniu ustaje. Nie nastpuje adna zmiana treci
zobowizania, a zmienia si jedynie podmiot zobowizany do wiadczenia. Artyku 25 1 2
k.s.h. okrela wycznie odpowiedzialno osb dziaajcych za spk w stosunku do osb
trzecich, nie w stosunku do wsplnikw (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 174).

 2.
Odpowiedzialno osb przystpujcych do spki (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006,
t. I, s. 211-212):
Przystpienie do spki polega na wstpieniu do spki w drodze czynnoci prawnej.
Przystpienie moe polega na utrzymaniu stanu osobowego albo na powikszeniu stanu
osobowego wsplnikw w drodze zmiany umowy spki. To pierwsze moe mie miejsce w
przypadku spadkobrania czy te nabycia ogu praw i obowizkw, o ktrych mowa w art. 10
k.s.h., przez dotychczasowych wsplnikw. Nie ma przeszkd, aby przystpi do spki w
trybie nabycia ogu praw i obowizkw nabywajc je od kilku wsplnikw. Na art. 32 k.s.h.
regulujcy omawiany problem naley patrze obecnie przez pryzmat wprowadzonego art. 10
k.s.h. Ten ostatni przepis wprowadza zasad odpowiedzialnoci za zobowizania spki
osobowej zwizane z uczestnictwem wsplnika w spce i zobowizania tej spki. Przyj
wic naley, e art. 10 3 k.s.h. wyczerpujco reguluje odpowiedzialno w przypadku
przeniesienia ogu praw i obowizkw. Natomiast art. 32 k.s.h. powinien by odnoszony nie
do przeniesienia ogu praw i obowizkw, ale przystpienia do spki prowadzcego do
powikszenia grona wsplnikw (tak te M. Asanowicz, Zmiany w skadzie spek
partnerskich oraz pozostaych osobowych spek handlowych, Pr.Sp. 2000, nr 1, s. 24; inaczej
K. Kruczalak, ktry przyjmuje, e s to inne zobowizania powstae przed przystpieniem
wsplnika - Kodeks, 2001, s. 77).
Generalnie obowizuje zasada, e wsplnicy ponosz odpowiedzialno za zobowizania
spki powstae w czasie, gdy byli oni wsplnikami. Jednake art. 32 k.s.h. rozszerza ramy
czasowe odpowiedzialnoci na tych wszystkich, ktrzy przystpuj do spki ju dziaajcej.
Osoby takie ponosz odpowiedzialno za zobowizania powstae przed dniem ich
przystpienia. Przepis ten wiza naley tylko z przystpieniem do spki, a nie nabyciem
ogu praw i obowizkw w spce. W tym ostatnim przypadku (art. 10 3 k.s.h.) za
zobowizania wystpujcego wsplnika zwizane z uczestnictwem w spce jawnej i za
zobowizania spki odpowiadaj solidarnie wystpujcy wsplnik oraz wsplnik
przystpujcy. W przypadku osoby przystpujcej do spki nie maj wic znaczenia inne
czynnoci o charakterze materialnoprawnym czy procesowym. Nie bdzie wic decydujce w
tym momencie zgoszenie zmiany skadu osobowego do rejestru czy zarejestrowanie
zmienionej firmy z uwzgldnieniem nazwiska nowego wsplnika. Decydujcy jest moment
przystpienia do spki, czyli dokonanie stosownych owiadcze woli przez przyszego
wsplnika i spk prowadzcy do zmiany umowy spki albo tylko przez wsplnika, gdy
umowa spki generalnie dopuszcza jednostronne przystpienie do spki. Osoba
przystpujca podlega wszelkim zasadom odpowiedzialnoci, o ktrych bya mowa w art. 31
k.s.h., tj. odpowiedzialnoci osobistej, nieograniczonej, solidarnej i subsydiarnej.
Odpowiedzialno pierwszorzdna dotyczy tylko sytuacji, o ktrej mowa w art. 31 3 k.s.h.
Odpowiedzialno z art. 32 k.s.h. jest odpowiedzialnoci za zobowizania istniejce
wczeniej, a niemajce zwizku z przystpujcym i niedotyczce go, gdyby nie przystpi do
spki (zob. J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 92-93).
3.
Zawarcie umowy spki jawnej z przedsibiorc jednoosobowym (zob. A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 213-215):
Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej przez osob fizyczn podlega wpisowi do
ewidencji dziaalnoci gospodarczej. Osoba taka ponosi odpowiedzialno caym swoim
majtkiem bez ogranicze. Prowadzenie dziaalnoci indywidualnie daje moliwo okrelonej
dynamiki zmian, ale pozbawia okrelonego stopnia zorganizowania i ochrony, jaka wynika
choby z przepisw ustawy o KRS. W zwizku z tym moliwe s zmiany konfiguracji
podmiotowych, choby przez utworzenie nowego podmiotu, na przykad spki jawnej. W
przypadku zawarcia umowy z osob prowadzc przedsibiorstwo jednoosobowo, pozostae
osoby, ktre stan si wsplnikami w spce jawnej, mog korzysta ze zdobytej ju pozycji

na rynku. Zawarcie umowy z osob prowadzc ju dziaalno gospodarcz jednoosobowo

odbywa si wedug zwykych regu obowizujcych przy utworzeniu spki. Na mocy umowy
przedsibiorca jednoosobowy wnosi przedsibiorstwo prowadzone przez siebie. Skadniki
mog by wniesione na wasno albo do korzystania. Przedsibiorstwo to jest wkadem do
spki (S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 289).
Aktualne brzmienie art. 33 k.s.h. wyranie potwierdza sytuacj, w ktrej
odpowiedzialno za zobowizania powstae przy prowadzeniu przedsibiorstwa wystpi
tylko wwczas, gdy przedsibiorca jednoosobowy wnis do spki przedsibiorstwo (tak te
J.A. Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka (red.), P. Pinior, W. Popioek, E. Zieliska,
Kodeks..., op. cit., s. 153). Nie chodzi tu wic o jak abstrakcyjn odpowiedzialno, ale
konkretn, zwizan z zobowizaniami, ktre powstay przy prowadzeniu przedsibiorstwa
wniesionego do spki w caoci (a nie na przykad wyodrbnionej czci, w rozumieniu art.
55 1 k.c.).
Okrelone w umowie spki elementy obligatoryjne musz spenia wymogi art. 24 k.s.h.
Dlatego te konieczne jest ustalenie firmy, siedziby, przedmiotu dziaalnoci, ktry jednak nie
musi pokrywa si z przedmiotem dotychczasowej dziaalnoci (M. Allerhand, Kodeks... , op.
cit., s. 136).
To przedsibiorstwo jest podstaw dziaalnoci spki obok wkadw innych wsplnikw.
Za "dobrodziejstwo" przyczenia si do ju istniejcego przedsibiorstwa naley zapaci
cen w postaci odpowiedzialnoci za zobowizania powstae przy prowadzeniu
przedsibiorstwa przez przedsibiorc przed dniem utworzenia spki. Jak to ju zostao
powiedziane, umow spki zawieraj osoby, a nie przedsibiorcy. Przedsibiorca
jednoosobowy nie powinien by odnoszony do kadej formy prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej przez jeden podmiot. Pod tym pojciem naley rozumie osob fizyczn
prowadzc dziaalno gospodarcz (por. jednake K. Kruczalak (w:) Kodeks, 2001, op. cit.,
s. 77).
4.
Odpowiedzialno za zobowizania zwizane z uczestnictwem w spce oraz za
zobowizania spki w zwizku z przeniesieniem ogu praw i obowizkw
wsplnika
Kodeks spek handlowych wprowadza odrbne i specyficzne dla instytucji przeniesienia
ogu praw i obowizkw wsplnika zasady odpowiedzialnoci za zobowizania zwizane z
uczestnictwem w spce oraz za zobowizania spki, w ktrej dochodzi do przeniesienia
ogu praw i obowizkw. Zgodnie z art. 10 3 k.s.h. w przypadku przeniesienia ogu praw i
obowizkw wsplnika na inn osob, za zobowizania wystpujcego wsplnika zwizane z
uczestnictwem w spce osobowej i zobowizania tej spki osobowej odpowiadaj solidarnie
wystpujcy wsplnik oraz wsplnik przystpujcy do spki (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t.
I, s. 97-98; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 88 i n.). Przepis art. 10 3 k.s.h.
posuguje si w odniesieniu do zakresu podmiotowego odpowiedzialnoci pojciem wsplnika
wystpujcego i wsplnika przystpujcego do spki. Z gramatycznego brzmienia 3 art. 10
k.s.h. wynika pewien kontekst jzykowy z art. 32 k.s.h. regulujcym materi przystpienia do
spki. O ile przystpienie do spki ma charakter konstytutywny, zwizane jest bowiem z
koniecznoci zmiany umowy handlowej spki osobowej, o tyle przeniesienie ogu praw i
obowizkw na podstawie art. 10 k.s.h. ma charakter translatywny, gdy po pierwsze
nastpuje w zakresie przysugujcym dotychczasowemu wsplnikowi - jako przeniesienie
ogu praw i obowizkw (wyjtkowo inaczej w spce komandytowej - art. 121 k.s.h.), a po
drugie nie wymaga zmiany umowy spki (por. G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 40).
Niepoprawne i wtpliwe semantycznie wydaje si zatem okrelenie "wsplnik przystpujcy
do spki" dla wsplnika nabywajcego og praw i obowizkw wsplnika. Bardziej
waciwym okreleniem byoby raczej: "wsplnik wstpujcy do spki" (czy te podmiot
wstpujcy do spki). Takie oznaczenie wyranie oddzielioby obie instytucje prawne
zwizane z osobow transformacj wewntrzspkow i odpowiadajce im reguy
odpowiedzialnoci.

Artyku 10 3 k.s.h. dokonuje podziau zobowiza (oraz zasad odpowiedzialnoci)

wedug kryterium podmiotowo-przedmiotowego, dzielc je na zobowizania wystpujcego
wsplnika zwizane z uczestnictwem w spce osobowej (tzw. zobowizania
wewntrzspkowe) oraz zobowizania spki jawnej. Pierwsza grupa zobowiza wynika ze
stosunku czonkostwa wsplnika wystpujcego ze spki. Zakres przedmiotowy ogranicza
si do obowizkw wsplnika wystpujcego tylko wobec spki osobowej. Odpowiedzialno
za t grup zobowiza w paszczynie podmiotowej obejmuje wsplnika wystpujcego i
przystpujcego. Ma ona charakter odpowiedzialnoci ograniczonej (do zobowiza
wsplnika wystpujcego), solidarnej (wsplnika wystpujcego i przystpujcego) oraz
pierwszorzdnej (primar); por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 97. Drug grup zobowiza
s zobowizania samej spki osobowej. Za te zobowizania wsplnik przystpujcy
odpowiada bez ograniczenia, osobicie, solidarnie z wsplnikiem wystpujcym ze spki
oraz sam spk. Jest to odpowiedzialno subsydiarna (art. 31 1 k.s.h.), nastpuje w
momencie bezskutecznoci egzekucji z majtku spki osobowej. Z punktu widzenia zakresu
czasowego odpowiedzialnoci obejmuje ona, w przedstawionej powyej postaci,
zobowizania powstae przed przeniesieniem ogu praw i obowizkw. Za zobowizania
zacignite przez spk po przeniesieniu wsplnik przystpujcy ponosi odpowiedzialno w
takim samym zakresie (z zastrzeeniem, e solidarno nie dotyczy wystpujcego
wsplnika, ale pozostaych), natomiast wsplnik wystpujcy nie odpowiada w ogle (na
temat regu odpowiedzialnoci w spce jawnej por. w szczeglnoci D. Bucior, Konstrukcja
odpowiedzialnoci wsplnikw za zobowizania handlowej spki osobowej, Pr.Sp. 2002, nr 6,
s. 9 i n.; A. Herbet, Odpowiedzialno..., op. cit., s. 41 i n.; S. Kowalski, Odpowiedzialno...,
op. cit. , s. 40 i n.; M. Muliski, Tytu egzekucyjny przeciwko spce osobowej podstaw
uzyskania klauzuli wykonalnoci przeciwko jej wsplnikom, PPH 2003, nr 6, s. 32 i n.).
Niewaciwe wydaje si odpowiednie stosowanie do przeniesienia ogu praw i obowizkw z
art. 10 k.s.h. art. 32 k.s.h. w zakresie odpowiedzialnoci, ze wzgldu na podnoszon niekiedy
w literaturze analogi brzmienia oznaczenia sfery podmiotowej odpowiedzialnoci,
wyraajc si w oznaczeniu jednego z podmiotw odpowiedzialnoci "wsplnikiem
przystpujcym do spki" (tak bdnie J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 88).
Instytucje - przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika oraz przystpienia do spki mimo e odnosz si do tego samego rodzaju zmian w spce (modyfikacji podmiotowych)
rni si pod wzgldem charakteru prawnego, przesanek i konsekwencji. S odrbne
normatywnie oraz typologicznie (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 211-212.; M.
Asanowicz, Zmiany..., op. cit., s. 24; R. Pabis, Odpowiedzialno wsplnikw za zobowizania
spki jawnej, Mon.Praw. 2002, nr 16, s. 732 i n.).
5.
Odpowiedzialno za zalegoci podatkowe
Na podstawie art. 115 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) wsplnik spki jawnej odpowiada caym swoim majtkiem
solidarnie ze spk i pozostaymi wsplnikami za zalegoci podatkowe spki i wsplnikw
wynikajce z dziaalnoci spki. Cech charakterystyczn jest to, e jest to odpowiedzialno
pierwszorzdna, a nie subsydiarna.
Orzekanie o odpowiedzialnoci wsplnika za zobowizania podatkowe spki jawnej
nastpuje bez uprzedniego wydawania decyzji w przedmiocie, o ktrych mowa w art. 108 2
pkt 2 ordynacji podatkowej, tj. decyzji (zob. A.M. Dere, Ordynacja podatkowa, Bydgoszcz
1998, s. 114):
a) okrelajcej wysoko zobowizania podatkowego,
b) o odpowiedzialnoci podatkowej patnika lub inkasenta,
c) w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarw i usug,
d) okrelajcej wysoko nalenych odsetek za zwok.
Poniesienie przez wsplnika odpowiedzialnoci warunkuje jedynie wydanie decyzji w
przedmiocie odpowiedzialnoci wsplnika za zobowizania podatkowe spki (czyli osoby
trzeciej) w trybie art. 108 1 ordynacji podatkowej.

 6.
Odpowiedzialno w procesach transformacyjnych
Wsplnicy spki jawnej odpowiadaj na dotychczasowych zasadach opartych o
subsydiarno wobec wierzycieli spki, solidarnie ze spk przejmujc albo nowo
zawizan za zobowizania spki jawnej powstae przed dniem poczenia przez okres 3 lat
liczc od tego dnia (art. 525 k.s.h.).
W przypadku kontynuacji odpowiedzialnoci za zobowizania chodzi o wszelkie
zobowizania wobec wszystkich wierzycieli spki, ktre powstay przed dniem poczenia (tj.
dniem wpisania poczenia lub podwyszenia kapitau zakadowego spki kapitaowej przy
inkorporacji lub dniem zarejestrowania nowej spki w razie fuzji). Solidarna
odpowiedzialno wsplnikw (midzy sob oraz ze spkami przejmujcymi albo nowo
zawizanymi) za zobowizania czcej si spki jawnej trwa przez okres 3 lat liczc od dnia
poczenia (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1091 i n.).
Wsplnicy spki przeksztaconej odpowiadaj za zobowizania spki powstae przed
dniem przeksztacenia na dotychczasowych zasadach przez okres 3 lat liczc od tego dnia
(art. 584 k.s.h.). Powysze uregulowanie kodeksu spek handlowych chroni przed ucieczk
od odpowiedzialnoci za zobowizania zacignite przez spk przed dniem przeksztacenia
oraz gwarantuje status quo pozycji prawnej wierzycieli spki przeksztacanej oraz niektrych
jej wsplnikw (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1323 i n.). Dotyczy to szczeglnie
sytuacji, kiedy wsplnik (w wyniku przeksztacenia) przechodzi do innej grupy wsplnikw
(np. od odpowiadajcych w sposb nieograniczony do ograniczonych w odpowiedzialnoci
albo odwrotnie: od nieodpowiadajcych lub odpowiadajcych w sposb ograniczony do grupy
wsplnikw odpowiadajcych bez ograniczenia, np. wsplnik jawny; zob. D. Pawyszcze,
Wyganicie odpowiedzialnoci za dugi wsplnikw przeksztacanej spki osobowej, PPH
2004, nr 9, s. 24 i n.; A. Witosz, Ograniczona w czasie odpowiedzialno wsplnikw czcej
si i przeksztacanej spki osobowej, Pr.Sp. 2005, nr 7-8, s. 2 i n.).
Cz 6.
Transformacje prawne spki jawnej
Rozdzia 1.
Istota i rodzaje transformacji prawnych spki jawnej
Kodeks spek handlowych bezporednio reguluje obecnie procesy transformacyjne w
spkach. Naley przez nie rozumie czenie, podzia i przeksztacenie spek. Nie istnieje
jeden oglny model procesw transformacyjnych. Jednake trzeba przyzna, e ustawodawca
stara si maksymalnie ujednolici te procesy dla wszystkich spek. Nie zawsze jednak jest
to moliwe ze wzgldu na specyfik przede wszystkim spek osobowych. Pamita naley,
e zarwno poczenie, jak i podzia spek oparte zostay na III i VI dyrektywie UE, ktre
wszak stosujemy bezporednio do spki akcyjnej. Dlatego te konieczne byo szukanie
proceduralnych rozwiza, ktre byyby moliwe do zastosowania przy poszczeglnych
typach spek. Pierwszy element tego dostosowywania to zakaz podziau spek osobowych i
ograniczenie przy czeniu polegajce na tym, e w wyniku poczenia spek osobowych
moe powsta tylko spka kapitaowa. To ostatnie rozwizanie uzna naley po prostu za
bdne.
Cele procesw transformacyjnych mog by bardzo rne. Koncentrujc si w tej czci
na spce jawnej, przyj trzeba odniesienie tylko do dwch typw transformacji, tj.
poczenia i przeksztacenia. W pierwszym przypadku chodzi bdzie o odejcie od
konstrukcji spki jawnej i "przejcie" w spk z o.o. lub akcyjn. Zasadniczym powodem
takich dziaa moe by ch "odejcia" od zagodzonej przez art. 31 k.s.h. - ale mimo
wszystko dolegliwej - odpowiedzialnoci osobistej wsplnikw caym swoim majtkiem.
Ponadto skala prowadzonych dziaa moe uzasadnia ch przejcia w form bardziej

kapitaow ni osobow. Nie bez znaczenia moe tu by okoliczno, e w spkach

kapitaowych jako osobach prawnych nastpuje formalizacja ustroju wewntrznego. Dziaanie
przez organy, bardziej szczegowe regulacje, czsto o charakterze ius cogens, reguluj
dotychczasowe funkcjonowanie spki kapitaowej, mog stanowi atrakcyjny element dla
dosy "lunej" formuy funkcjonowania wewntrznego spki jawnej. Bezsprzecznie mona
prbowa osign podobne efekty przez uregulowanie w umowie spki niektrych kwestii,
ale praktyka dowodzi, e umowy spek jawnych nie s konstruowane w taki sposb, aby
zindywidualizowa t form prawn. Poczenie spek wie si take z moliwoci
"czenia si" z innymi spkami, aby przeciwdziaa konkurencji na rynku. Czsto poczenie
spek jawnych bdzie si wizao z tym, i w tej formie prawnej jakby z obowizku
(przeksztacenie obligatoryjne) znaleli si dawni wsplnicy spek cywilnych. Nie mona w
przypadku czenia spek rozpatrywa procesu niejako odwrotnego, tj. czenia spek
kapitaowych dla osignicia efektu spki jawnej, gdy jest to prawnie niedopuszczalne. Z
kolei proces przeksztacenia spek w kontekcie spki jawnej moe by analizowany niejako
z dwch punktw widzenia: przeksztacenia spki jawnej w inn form spki i
przeksztacenia w spk jawn. Ten ostatni problem i motywy dziaania zostay omwione w
czci 1, rozdzia 2, 6 oraz czci 2, rozdzia 2, 2-3 (zob. take R. Pabis, Przeksztacenie...,
cz. I, op. cit., s. 5 i n.).
Analizujc przyczyny przeksztacenia spki jawnej w inn form prawn mona wskaza
na podobne argumenty jak przy jej poczeniu. Jednake przeksztacenie dla osignicia tych
celw wydaje si bardziej interesujce dla spki jawnej. Przede wszystkim mona to uczyni
samodzielnie, a efekt w postaci kontynuacji podmiotowej (zasada kontynuacji) jest ciekawszy
ni sukcesja uniwersalna, z jak mamy do czynienia przy poczeniu spek. Nie mona te
zapomina o przymusowym przeksztaceniu spki jawnej w spk komandytow (art. 583
1 k.s.h.) czy komandytowo-akcyjn (art. 583 2 k.s.h.).
Rozdzia 2.
Poczenie z udziaem spki jawnej
Procedura czenia spek, gdy cz si tylko spki osobowe (a nie gdy jest ona tylko
jedn z czcych si), jest nieco uproszczona w stosunku do takiej wystpujcej przy
czeniu spek kapitaowych (S. Krze (w:) Kodeks, s. 6-7; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s.
1068 i n.). W postpowaniu czeniowym z udziaem spek osobowych wystpuj trzy fazy:
menederska, wacicielska i sdowa. W fazie menederskiej bd jednak bra udzia
wsplnicy majcy prawo prowadzenia spraw spki osobowej, a gdy odbywa si to przez
czenie ze spk kapitaow, zarzd tej spki. W fazie menederskiej obejmujcej
czynnoci przygotowawcze moemy wyrni: uzgodnienie planu poczenia (art. 518 k.s.h.),
o ile jest on sporzdzany (art. 517 2 k.s.h.), zgoszenie do sdu planu poczenia (art. 519
k.s.h.), poddanie w pewnych sytuacjach planu poczenia badaniu biegego (art. 520 k.s.h.),
zawiadomienie wsplnikw o zamiarze poczenia (art. 521 k.s.h.). Nastpn faz jest
podjcie uchway o poczeniu przez czce si spki. Postpowanie zamyka zgoszenie
poczenia do sdu i ogoszenie o poczeniu. W stosunku do postpowania poczeniowego z
wycznym udziaem spek kapitaowych zachodz pewne rnice. Do najwaniejszych
nale: moliwo zrezygnowania ze sporzdzenia planu poczenia i poddania go badaniu
biegego (art. 517 2, art. 520 k.s.h.), plan nie musi by ogoszony, ale jedynie zgoszony do
sdu (art. 519 k.s.h.), obowizuje zasada jednomylnoci wsplnikw spek osobowych przy
podjciu uchway o poczeniu (art. 522 k.s.h.), obowizuje zasada kontynuacji
odpowiedzialnoci osobistej wsplnikw spki osobowej po poczeniu (art. 525 k.s.h.); zob.
A. Szumaski, czenie..., op. cit., s. 24 i n.
Plan poczenia (o ile jest sporzdzany) wymaga pisemnego uzgodnienia midzy
czcymi si spkami. Plan poczenia nie moe by traktowany jak umowa, ale jest
czynnoci faktyczn, warunkiem rozpoczcia postpowania czeniowego. W zalenoci od
rodzaju spek, uzgodnienie podpisuj osoby upowanione do prowadzenia spraw w spkach
osobowych i zarzdy w spkach kapitaowych. Nie ma obowizku przygotowania planu
poczenia, gdy cz si spki osobowe (np. jawne) przez zawizanie nowej spki

kapitaowej. Jest on konieczny, gdy choby jedna ze spek czcych si jest spk
kapitaow (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1068; S. Krze (w:) Kodeks, s. 607; A. Witosz (w:)
Kodeks, s. 1178-1179).
Plan poczenia powinien zawiera co najmniej:
1) typ, firm i siedzib kadej z czcych si spek, sposb czenia, a w przypadku
poczenia przez zawizanie nowej spki, rwnie typ, firm i siedzib tej spki,
2) liczb i warto udziaw lub akcji spki przejmujcej bd spki nowo zawizanej,
przyznanych wsplnikom czcej si spki osobowej, oraz wysoko ewentualnych
dopat,
3) dzie, od ktrego udziay lub akcje przyznane wsplnikom czcej si spki osobowej
uprawniaj do uczestnictwa w zysku spki przejmujcej bd spki nowo zawizanej,
4) szczeglne korzyci dla wsplnikw czcej si spki osobowej, a take innych osb
uczestniczcych w poczeniu, jeeli takie zostay przy- znane.
Ponadto konieczne s zaczniki analogiczne do tych, ktre wystpuj przy poczeniu
spek kapitaowych (art. 499 2 i 3 k.s.h.).
Plan poczenia powinien by zgoszony do sdu rejestrowego czcych si spek. Nie
ma koniecznoci ogoszenia planu poczenia. Jednake zgodnie z art. 520 k.s.h. plan
poczenia w pewnych sytuacjach podlega badaniu biegego. Dotyczy to sytuacji, gdy spk
przejmujc lub nowo zawizan jest spka akcyjna lub gdy jedn z czcych si spek jest
spka komandytowo-akcyjna. Plan poczenia naley podda badaniu przez biegego w
zakresie poprawnoci i rzetelnoci (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1074-1075). W
pozostaych przypadkach plan poczenia naley podda badaniu biegego, gdy zada tego
co najmniej jeden ze wsplnikw czcych si spek, skadajc w tej sprawie spce, ktrej
jest wsplnikiem, pisemny wniosek, nie pniej ni w terminie 7 dni od dnia powiadomienia
go przez spk o zamiarze poczenia (art. 520 2 k.s.h.). Badanie dokonywane jest przez
biegego (A. Szumaski, czenie..., op. cit., s. 24 i n.). Kocowym etapem czynnoci
przygotowawczych jest zawiadomienie wsplnikw, ale tylko tych, ktrzy nie prowadz spraw
spki (art. 521 1 zd. 1 k.s.h.). Zawiadomieni musz wic by wszyscy wsplnicy spek
kapitaowych oraz ci wsplnicy, ktrzy nie maj z mocy prawa (akcjonariusze w spce
komandytowo-akcyjnej i komandytariusze w spce komandytowej) albo z mocy umowy
spki kompetencji w zakresie prowadzenia spraw spki. W pewnych przypadkach moliwe
jest umowne rozszerzenie prawa do prowadzenia spraw spki osobowej (komandytariusze).
Zawiadomienie powinno by zrealizowane wedug tych samych zasad co zawiadomienie przy
czeniu spek kapitaowych (art. 504, 505 k.s.h.). W kolejnej fazie - po czynnociach
przygotowawczych - wsplnicy podejmuj uchwa w sprawie czenia spek (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. II, s. 1083-1086). Zasad jest, e czenie spek wymaga w przypadku
spek kapitaowych uchway zgromadzenia wsplnikw (walnego zgromadzenia) podjtej
wikszoci 3/4 gosw przy reprezentacji co najmniej 50% kapitau zakadowego (chyba e
przewidziane s warunki surowsze). W przypadku wsplnikw spek osobowych (jawna,
partnerska) potrzebna jest uchwaa wszystkich wsplnikw czcych si spek. Jednake w
przypadku czenia si spki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej wymagana jest
jednomylno komplementariuszy oraz uchwaa komandytariuszy bd akcjonariuszy,
reprezentujcych co najmniej 3/4 sumy komandytowej bd kapitau zakadowego (chyba e
umowa lub statut spki przewiduje warunki surowsze). W przypadku gdy w spce akcyjnej
lub komandytowo-akcyjnej wystpuj akcje rnego rodzaju, uchwaa o czeniu jest
podejmowana w drodze gosowania oddzielnymi grupami (art. 522 4 k.s.h.). Uchway
czcych si spek powinny zawiera zgod na plan poczenia (chyba e nie by
sporzdzony), na proponowane zmiany umowy (statutu) spki przejmujcej bd na tre
umowy lub statut nowej spki. Uchway powinny by protokoowane i umieszczone w
protokole sporzdzonym przez notariusza. Po podjciu uchway wystpi faza ostatnia zgoszenie do sdu poczenia spek. Zarzd czcej si spki kapitaowej i wsplnicy
prowadzcy sprawy czcej si spki osobowej dokonuj wyej wymienionych czynnoci w
celu wpisania do rejestru (na temat rejestracji poczenia zob. A. Witosz, Czynnoci
rejestracyjne zwizane z wpisem do rejestru czenia si spek handlowych, Pr.Sp. 2003, nr
1, s. 10 i n.). Wykrelenie przejmowanej spki osobowej z rejestru moe nastpi nie

wczeniej ni z dniem zarejestrowania podwyszenia kapitau zakadowego spki

przejmujcej lub wpisu do rejestru nowej spki (art. 523 1-2 k.s.h.). Nastpnie na wniosek
spki przejmujcej lub nowo zawizanej powinno nastpi ogoszenie o poczeniu spek.
Dokonywane jest ono w Monitorze Sdowym i Gospodarczym, bowiem spkami powstaymi z
poczenia albo przejmujcymi mog by tylko spki kapitaowe. Ponadto umowa (statut)
spki moe wskazywa dodatkowe miejsca do ogosze.
Rozdzia 3.
Przeksztacenie spki jawnej
Problematyka przeksztacenia w spk jawn zostaa omwiona w czci 2, rozdziale 2,
dlatego te tutaj zostanie pominita. Zasygnalizowa jednak w tym miejscu naley problem
przeksztacenia samej spki jawnej w spk kapitaow, gdy ta procedura nie bya
omawiana w przywoywanym fragmencie.
W przypadku przeksztacenia spki jawnej, w ktrej wszyscy wsplnicy prowadzili
sprawy spki, zastosowanie ma uproszczona procedura przeksztacenia. Nie ma wwczas
obowizku sporzdzania planu przeksztacenia, nie ma koniecznoci zawiadamiania
wsplnikw, nie musz oni korzysta z prawa przegldania dokumentw. Naley przygotowa
wszystkie dokumenty bdce normalnie zacznikami do planu, o ktrym mowa w art. 558
2 k.s.h. Natomiast opinii biegego rewidenta poddana jest wycena aktyww i pasyww spki,
a nie plan przeksztacenia. Innym szczeglnym rozwizaniem jest to, e przy przeksztaceniu
w spk akcyjn stosujemy przepisy o treci dokumentu akcji (art. 328 k.s.h.), penych
wkadach na akcje (art. 329 k.s.h.), terminach i wysokoci wpat na akcje itd. (art. 330 k.s.h.).
Natomiast jeeli przeksztaceniu ulega spka komandytowo-akcyjna, uniewanieniu z dniem
przeksztacenia ulegaj dokumenty akcji, nawet jeeli byoby to przeksztacenie w spk
akcyjn. Dlatego te naley wyda nowe dokumenty akcji, gdy dochodzi do przeksztacenia w
spk akcyjn. Innym szczeglnym rozwizaniem wystpujcym przy przeksztaceniu spki
osobowej w kapitaow jest to, e wsplnicy przeksztacanej spki osobowej odpowiadaj na
dotychczasowych zasadach, solidarnie ze spk przeksztacon za zobowizania spki
powstae przed dniem przeksztacenia przez okres 3 lat liczc od tego dnia. W ten sposb nie
dojdzie do "ucieczki" od odpowiedzialnoci w spce osobowej i przyjcia zasad
nieodpowiedzialnoci w spce kapitaowej. Wsplnicy spki osobowej bd odpowiada
wedug dotychczasowych regu za zobowizania powstae przed dniem przeksztacenia i nie
bd ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania powstae po dniu przeksztacenia (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1301-1302; S. Krze, (w:) Kodeks, s. 647; A. Witosz (w:) Kodeks,
s. 1260 i n.; S. Kowalski, Przeksztacenie..., op. cit., cz. I, s. 780 i n.; cz. II, s. 828 i n.; cz. III, s.
880 i n.; R. Pabis, Przeksztacenie..., cz. II, s. 44 i n.; na temat moliwoci zawarcia ukadu w
postpowaniu upadociowym w kontekcie procesw restrukturyzacyjnych, por. A. Witosz,
Restrukturyzacja spek handlowych a upado z moliwoci zawarcia ukadu, Pr.Sp. 2003,
nr 12, s. 25 i n.).
TYTU II.
SPKA PARTNERSKA
Cz 1.
Zagadnienia podstawowe
Rozdzia 1.
Istota spki partnerskiej

 1.
Pojcie spki partnerskiej
Kodeks spek handlowych w art. 86 1 definiuje spk partnersk jako osobow spk
prawa handlowego, utworzon przez wsplnikw (partnerw) w celu wykonywania przez nich
wolnego zawodu w spce prowadzcej przedsibiorstwo pod wasn firm. Definicja ta
istotnie rni si od definicji innych spek osobowych, w szczeglnoci tych, ktre odnosz
si do odpowiedzialnoci wsplnikw. Wprawdzie w definicji spki jawnej brak jest
bezporedniego odniesienia do kwestii odpowiedzialnoci wsplnikw (por. art. 22 1 k.s.h.),
ale uzupenienie tej kwestii znajdujemy od razu w 2 art. 22 k.s.h. Naley zwrci uwag na
pewn specyfik definicji umowy spki partnerskiej w stosunku do innych spek. Podobnie
jak w przypadku wszystkich pozostaych spek osobowych w samej definicji nastpio
oznaczenie typu spki. W zwizku z powyszym maj tu zastosowanie wszelkie uwagi
dotyczce cech spki osobowej, ktre zaprezentowano w tytule I niniejszego opracowania
(por. tytu I, cz 1, rozdzia 1, 1). Spka partnerska moe by utworzona przez
wsplnikw (wycznie osoby fizyczne), zwanych partnerami. Definicja spki partnerskiej
zamieszczona w kodeksie spek handlowych zawiera moim zdaniem pewien bd, bowiem
cech omawianego rodzaju spki jest nie tylko okoliczno, e jest ona utworzona przez
partnerw, ale w szczeglnoci to, e w ogle, przez cay okres trwania wsplnikami tej spki
musz by partnerzy wykonujcy wolny zawd. Nie chodzi wic jedynie o fakt utworzenia
spki. Wydaje si, e definicja powinna by z tego punktu widzenia zmodyfikowana i
brzmie: "Spk partnersk jest spka osobowa, ktra prowadzi przedsibiorstwo pod
wasn firm, w ktrej wsplnicy (partnerzy) maj na celu wykonywanie jednego lub wicej
wolnych zawodw".
W ten sposb uwypuklone zostayby elementy konstrukcyjne, zwizane ze spk i
wsplnikami. Przyj wic naley, e nie chodzi tu tylko o tworzenie, ale o wsplny cel
wsplnikw, jakim jest wykonywanie wolnego zawodu (por. 2). Ponadto konieczne - dla
uznania spki za spk partnersk - jest, aby prowadzia ona przedsibiorstwo pod wasn
spki firm (por. tytu I, cz 1, rozdzia 1 niniejszego opracowania). Uzupenieniem definicji
zawartej w 1 art. 86 k.s.h. jest stwierdzenie, e spka moe by zawizana w celu
wykonywania wicej ni jednego wolnego zawodu, chyba e odrbna ustawa stanowi inaczej.
W proponowanej przeze mnie definicji zawarta jest ju dyrektywa ustawodawcy, ktry
wyodrbni j zbdnie w dodatkowym 2.
Ponadto nawet uycie sformuowania "w celu wykonywania wolnego zawodu" wydaje si
by dostatecznie zrozumiae dla przyjcia wykonywania wicej ni jednego wolnego zawodu.
Zastrzeenie "chyba e odrbna ustawa stanowi inaczej" jest rwnie swoistym superfluum,
bowiem jeeli z przepisw szczeglnych wynika nakaz okrelonych zachowa, to jest to
wystarczajc podstaw do stosowania regulacji szczeglnej.
Naley zauway, e cay szereg przepisw wprowadza stosowne ograniczenia dotyczce
moliwoci wykonywania wolnego zawodu (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 354-355): na
przykad art. 4a ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 123,
poz. 1058 ze zm.) przewiduje, e adwokaci mog wykonywa swj zawd wsplnie jedynie z
innymi adwokatami lub radcami prawnymi; art. 4 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o
notariacie (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) zakada, e notariusz moe wykonywa
zawd wsplnie tylko z innymi notariuszami; art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy z 5 lipca 1996 r. o
doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.) przewiduje dopuszczalno
wykonywania zawodu tylko z udziaem doradcw podatkowych, adwokatw, radcw
prawnych lub biegych rewidentw; dodatkowo doradcy podatkowi musz stanowi wikszo
wsplnikw; podobnie art. 50a ust. 2 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (t.j. Dz.U.
z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 ze zm.) przewiduje, e grupowe praktyki lekarskie mog by
wykonywane tylko w spkach z wycznym udziaem lekarzy. Na marginesie naley dostrzec
pewn dysharmoni midzy ustaw o doradztwie podatkowym i ustawami prawo o
adwokaturze i o radcach prawnych. Adwokaci i radcowie prawni mog wykonywa wolny
zawd tylko odpowiednio w ramach tych dwch typw zawodw.
Wykonywanie wolnego zawodu moe by zwizane cile z jedn profesj, jak rwnie z

zupenie odmiennymi. Zauway naley jednak, e okrelona pozycja na rynku wiza si

bdzie z pewn specjalizacj. W praktyce nie bdzie miao wikszego sensu czenie zawodu
na przykad lekarza weterynarza i tumacza przysigego.
2.
Cel i charakter spki partnerskiej
1. Znaczenie gospodarcze spek partnerskich
Spki partnerskie powstay w wyniku pewnego zapotrzebowania rynkowego. Przyjcie
pierwszych przepisw w stanie Teksas byo nastpstwem powdztw wytaczanych spkom
prawniczym i ksigowym przez organy administracji rzdowej i stanowej o postpowanie
niezgodne z etyk zawodow oraz bdne doradztwo na rzecz funduszy powierniczych i
oszczdnociowych, w wyniku czego wikszo z tych funduszy stracia rodki finansowe
zainwestowane w nieruchomoci nabyte po zawyonych cenach (M. Asanowicz, Charakter
prawny spki partnerskiej, PiP 1998, z. 7, s. 66). Z kolei konsekwencj przegrania procesw
przez wikszo pozwanych spek byo ich bankructwo, bowiem nie byo wwczas
konstrukcji prawnej pozwalajcej wyczy odpowiedzialno wsplnikw (M. Asanowicz,
Charakter..., op. cit., s. 66). Praktyka prawnicza bya prowadzona w formie spek jawnych i
koncernw. Ale odpowiedzialno ponosili wic rwnie wsplnicy niedziaajcy w spce. Po
przyjciu Original Texas LLP (Limited Liability Partnership) Legislation w 1991 r. wikszo
stanw USA przyja podobne rozwizania (A. Klank, Spka partnerska w polskim kodeksie
spek handlowych i w prawie amerykaskim, Pr.Sp. 2001, nr 1, s. 24). Nie mona rwnie
zapomnie o dugoletnich badaniach prowadzonych nad spk partnersk w Niemczech (A.
Kidyba, Spka partnerska w prawie niemieckim i projekcie prawa spek handlowych, Pr.Sp.
1999, nr 9, s. 7).
W Polsce znaczenie spek partnerskich ma podobne podstawy jak w przypadku innych
krajw. Wykonywanie wolnych zawodw niesie ze sob ryzyko odpowiedzialnoci za jako
wiadczonych usug. Jest ono wiksze ni w przypadku innych zawodw. Dlatego te
moliwo ograniczenia odpowiedzialnoci za "bdy w sztuce" popenione przez innych
partnerw moe decydowa o gospodarczej atrakcyjnoci omawianej konstrukcji.
Zainteresowanie spk partnersk mona obserwowa przede wszystkim w przypadku
radcw prawnych, adwokatw (por. E.J. Krzeniak, Spka partnerska ze szczeglnym
uwzgldnieniem spek z udziaem adwokatw i radcw prawnych, Krakw 2002).
Mona przyj zaoenie, e w tych wszystkich przypadkach, gdzie moliwo bdw w
sztuce zawodowej jest wiksza, co powoduje okrelone ryzyko, moe to uzasadnia tworzenie
spki partnerskiej. W przypadku doradztwa prawnego, leczenia, koszty bdw s
zdecydowanie wiksze ni w przypadku na przykad bdu tumacza przysigego. Dlatego
te atrakcyjno spki partnerskiej w Polsce mierzona powinna by w tym kontekcie.
Wydawao si, e zainteresowaniu spk partnersk przed wejciem w ycie kodeksu spek
handlowych bdzie odpowiadao praktyczne zainteresowanie t form prawn po 1 stycznia
2001 r. Tak jednak si nie stao i mona stwierdzi, e zainteresowanie to jest mniejsze, ni
mona byo oczekiwa (na koniec grudnia 2005 r. zarejestrowanych byo 830 spek
partnerskich). Charakterystyczne jest take to, e wsplnicy, ktrzy mieliby wybiera midzy
spk partnersk a na przykad spk jawn, czsto dokonuj zaskakujcego wyboru spki
jawnej. Zwizane jest to z tym, e na wczesnym etapie wsppracy wsplnikw najczciej
nie ma miejsca dla braku zaufania do partnerw i decyduj si oni w ramach wsppracy na
pen odpowiedzialno osobist. Jednake przecie nie chodzi tu o problem braku zaufania,
ale o bdy zawodowe, nawet przypadkowe, ktre mog przytrafi si kademu. Tak wic
"kariera" spki partnerskiej jest w Polsce zdecydowanie mniejsza ni w USA, gdzie rozwj tej
spki by byskawiczny.
2. Cel spki partnerskiej
Spka partnerska, jak to wynika z definicji, zostaa opisana specyficznie, nie przez

odniesienie si do zasad odpowiedzialnoci, ale przez podkrelenie:

1) osobowego charakteru tej spki,
2) moliwoci tworzenia jedynie przez osoby fizyczne speniajce okrelone kryteria
podmiotowe (partnerw),
3) tworzenia spki partnerskiej w celu wykonywania przez partnerw jednego lub kilku
wolnych zawodw,
4) prowadzenia przez spk pod jej firm przedsibiorstwa, w ktrym partnerzy
wykonuj wolny zawd (wolne zawody); zob. szerzej A. Kidyba, Prowadzenie
przedsibiorstwa w spkach osobowych jako cecha warunkujca powstanie spki
(w:) Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga pamitkowa dedykowana Profesorowi
Stanisawowi Sotysiskiemu, op. cit. , s. 1081 i n.).
Ju w samej definicji znajdujemy pewne elementy specyficzne dla spki, o ktrych mowa
bdzie dalej.
Na czoo wysuwa si tu wskazanie - co jest ewenementem w spkach osobowych dodatkowego celu, w jakim moe by tworzona spka. Przypomnie naley, e zgodnie z art.
3 k.s.h. przez umow spki prawa handlowego wsplnicy zobowizuj si dy do
osignicia wsplnego celu przez wniesienie wkadw oraz jeeli umowa albo statut tak
stanowi - przez wspdziaanie w inny okrelony sposb. W art. 3 k.s.h. ma miejsce
odniesienie si do dodatkowego celu poza zobowizaniem si do wniesienia wkadu, ktry
miaby by okrelony w umowie spki. Tymczasem ju art. 86 k.s.h. bezporednio wskazuje
cel w postaci wykonywania wolnego zawodu. Z tego punktu widzenia mamy swoist
szczegln spk z okrelonymi obligatoryjnie dwoma celami. W sensie cisym takie
okrelenie celu dotyczy jednak odrbnie wsplnikw (art. 3 k.s.h.) i spki (art. 86 1 k.s.h.).
Istnieje pewien zwizek midzy tymi celami, gdy realizacja celu spki przez
wykonywanie przez wsplnikw wolnego zawodu jest moliwa wwczas, gdy zobowizuj si
oni co najmniej do wniesienia wkadw. Na tym tle rodzi si pytanie, czy moliwe jest
dodatkowe, poza wniesieniem wkadu, wskazanie celw w umowie spki. Wydaje si, e nie
ma przeszkd co do takiego uzupenienia celu wsplnikw rwnie w spce partnerskiej.
Takim celem moe by przy spce partnerskiej w szczeglnoci zamiar doskonalenia bada
naukowych, na przykad przez lekarzy poprzez czenie "si", przeciwdziaanie "dominacji"
zagranicznych korporacji na rynku usug prawniczych itp. Jednoczenie nie powinno si
przeciwstawia celu wsplnikw i celu spki. Jak sdz, s to cele czne i wspistniejce.
Nie bdzie moliwe realizowanie celu spki, o ktrym mowa w art. 86 1 k.s.h., bez
ustalenia wsplnego celu, jakim jest co najmniej wniesienie wkadu. Nie wydaje si jednak,
aby mona byo ustanowi dodatkowy cel dla wsplnikw w postaci wykonywania wolnego
zawodu, gdy jest to ju zaoony ustawowy cel spki.
3. Charakter prawny spki partnerskiej
Charakter prawny spki partnerskiej rodzi pewne kontrowersje. Polegaj one na sporze
co do hybrydalnego charakteru spki partnerskiej (A. Szumaski, Hybrydalne..., op. cit., s.
20; por. jednak U. Promiska, Uwagi w sprawie zarzdzania i reprezentacji spki partnerskiej,
PPH 2002, nr 11, s. 16-17; zob. take S. Sotysiski, Kodeks spek handlowych, PiP 2000, z.
11, s. 20) bd te co do jej korporacyjnego charakteru (por. S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001,
t. I, s. 435, oraz U. Promiska, Uwagi..., op. cit. , s. 16-17). Spr dotyczy te jeszcze innej,
aczkolwiek praktycznej kwestii, jak jest uznanie spki partnerskiej za podtyp spki jawnej
(tak J. Krauss, Uwagi do projektu ustawy prawo spek handlowych , PPH 2000, wkadka, s.
19, M. Asanowicz, Spka partnerska, Warszawa 2004, s. 9; inaczej A. Kidyba, Kodeks, 2006,
t. I, s. 401-402; tene, Nowy typ spek - spka partnerska, Eduk.Praw. 2002, nr 2, s. 8; oraz
U. Promiska, Uwagi..., op. cit., s. 16-18; zob. take J. Jacyszyn, Spka partnerska wedug
przepisw ustawy Kodeks spek handlowych, Bielsko-Biaa 2000, s. 15 i n.).
Rozpoczynajc od tej ostatniej kwestii przyj naley, e nie ma adnych normatywnych
podstaw do twierdzenia, e spka partnerska jest podtypem spki jawnej. Takie bdne
twierdzenie bywa wyprowadzane w oparciu o regulacj zawart w art. 89 k.s.h., ktry
stanowi, e w zakresie nieuregulowanym przez przepisy regulujce spk partnersk
odpowiednie zastosowanie znajduj przepisy o spce jawnej. Powysza argumentacja nie

wystarcza jednak do przyjcia susznoci takiego stanowiska. Spka partnerska zostaa

wyodrbniona normatywnie w art. 1 k.s.h., a take w odrbnym dla spki jawnej dziale II. Nie
ma wtpliwoci, e spka jawna jest pewnym trzonem konstrukcyjnym i to dla wszystkich
spek osobowych, a spka partnerska jest odrbnym typem spki z wyranie
zaznaczajcymi si odrbnociami (A. Kidyba, Nowy typ spki. Spka partnerska, op. cit., s.
12). Innym problemem wpywajcym na okrelenie charakteru prawnego spki partnerskiej
s wystpujce w jej strukturze elementy kapitaowe. Niewtpliwie spka partnerska nie jest
tak czyst form spki osobowej, jak jest to w przypadku spki jawnej. Natenie
elementw osobowych w spce partnerskiej zaley od przyjtego modelu spki. Uzna
naley, e przy przyjciu zmodyfikowanego klasycznego modelu ustroju spki (opartego o
wykorzystanie regulacji dotyczcych spki jawnej), w tak funkcjonujcej spce nie wystpi
praktycznie adne elementy kapitaowe. Powyszy model oparty jest o obowizujce przepisy
dotyczce spki partnerskiej z modyfikacj (poprzez postanowienia umowy spki) jednego
elementu: odpowiedzialnoci za zobowizania spki. Jeeli przyjta zostanie regua z art. 95
2 k.s.h., moim zdaniem czciowo niweczca specyfik spki partnerskiej, to mamy prawie
cakowite zblienie spki partnerskiej do spki jawnej. Nawet jednak utrzymanie zasady
typowej odpowiedzialnoci dla spki partnerskiej, wynikajcej z art. 95 1 k.s.h., nie
wprowadza adnych kapitaowych elementw do tak funkcjonujcej spki. Pamita bowiem
naley, e wyczenie odpowiedzialnoci opiera si na zupenie innym ni kapitaowe
kryterium. Tak wic kapitaowy model spki partnerskiej wystpi wwczas, gdy dojdzie do
zmiany systemu prowadzenia spraw i reprezentacji spki poprzez powierzenie
wspomnianych kompetencji zarzdowi spki. W takim przypadku moemy mwi o
wystpowaniu elementw charakterystycznych dla spek kapitaowych (konkretnie spki z
o.o.). Niewtpliwie jednak staym elementem kapitaowym wynikajcym z kodeksu spek
handlowych jest dopuszczalno istnienia przez okrelony okres jednoosobowej spki
partnerskiej.
Ze wskazanym powyej problemem powizana jest sygnalizowana ju kwestia
hybrydalnoci spki partnerskiej. Zaproponowana koncepcja rozumienia spki jako hybrydy
zakada wystpowanie w jednym typie spki elementw innych typw spek, w tym
wypadku spki jawnej i spki z o.o., czyli pewnych rozwiza przyjtych dla spek
osobowych i kapitaowych (A. Szumaski, Hybrydalne..., op. cit., s. 20). Trzeba si zgodzi ze
stanowiskiem, e spka partnerska w pewnych sytuacjach tak hybryd by moe, ale nie
jest ni z zaoenia i by nie musi (tak U. Promiska, Uwagi..., op. cit., s. 16 i n.). Moim
zdaniem spka partnerska bdzie hybryd tylko wtedy, gdy wystpi pewne wyjtki od
czystej konstrukcji spki osobowej, poprzez wprowadzenie do ustroju spki zarzdu
opartego o regulacje waciwe dla spki z o.o. Niewtpliwie wwczas wystpi pewne "ciao
obce" z punktu widzenia konstrukcji spki osobowej. Przypomnie jednak trzeba, e
utworzenie zarzdu wcale nie musi mie miejsca.
Nie powinno by jednak wtpliwoci, i to te uzasadnia odrbno spki partnerskiej od
innych spek, e spka partnerska ma swoje differentia specifica, do ktrych naley zaliczy
(A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 266-268):
1) ograniczenie krgu wsplnikw do osb fizycznych, reprezentujcych wolne zawody,
2) cel spki, ktrym jest wykonywanie przez wsplnikw w spce wolnych zawodw,
3) wystpowanie szczeglnych zasad odpowiedzialnoci partnerw,
4) dopuszczalno wprowadzenia rnych modeli prowadzenia spraw i reprezentacji
spki,
5) wymg zawarcia umowy w formie aktu notarialnego.
W stosunku do spek kapitaowych wystpuje dodatkowa odrbno w postaci braku
osobowoci prawnej przy przyznanej podmiotowoci prawnej tej spki.
W doktrynie wskazuje si na jeszcze inne cechy specyficzne spki partnerskiej (J.
Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 26-27):
1) dziaanie pod wasn firm przy zwizej jej osobowej czytelnoci,
2) konstytutywny charakter wpisu,
3) moliwo istnienia spek jednoosobowych,
4) preferencje podmiotowe dla wsplnikw.

Wydaje mi si, e poza cech wymienion w pkt 3 i 4 wszystkie pozostae nie stanowi o
specyfice spki partnerskiej, bowiem dotycz w takim samym stopniu innych spek
osobowych (pkt 1 i 2) oraz niektrych przypadkw spek akcyjnych (pkt 4). Natomiast
dopuszczalno istnienia spki jednoosobowej jest niewtpliwym wyrnikiem.
Wskazujc na inne elementy charakterystyczne dla konstrukcji tej spki, naley
wspomnie, e w odniesieniu do tej spki nie uregulowano w ogle problematyki stosunkw
wewntrznych. Tak wic jeeli nie ustanowiono zarzdu, reguy dotyczce:
1) wkadw,
2) udziaw,
3) kontroli spraw spki,
4) prowadzenia spraw spki,
5) reprezentowania spki (co do zasady z uwzgldnieniem treci art. 96 2 k.s.h.),
6) udziau w zyskach i stratach,
7) obowizku lojalnoci i zakazu dziaalnoci konkurencyjnej,
s identyczne jak w spce jawnej.
Z kolei z pewnymi ustawowymi modyfikacjami bd te miay zastosowanie przepisy o
wystpieniu wsplnika, rozwizaniu oraz likwidacji spki jawnej.
Jeeli natomiast powoany jest zarzd spki, to stosowanie przepisw jest bardziej
zoone. Kodeks spek handlowych odsya tylko do art. 201-211, 293-300 k.s.h., a w tych
przepisach uregulowane s tylko niektre kwestie z zakresu stosunkw wewntrznych.
Konieczne wic bdzie signicie do wspomnianych regulacji, ale i do przepisw o spce
jawnej. W przypadku utworzenia zarzdu wystpi krzyowanie stosowania przepisw i do
problematyki wkadw, udziaw wsplnikw, kontroli spraw spki, udziau w zyskach i
stratach, zastosowanie mie bd przepisy o spce jawnej. Natomiast z norm regulujcych
spk z o.o. uwzgldnione zostan zasady powoywania, odwoywania czonkw zarzdu,
okresu sprawowania funkcji, prowadzenia spraw, reprezentacji i zakazu dziaalnoci
konkurencyjnej. W zwizku z powyszym pamita naley, e stosowanie przepisw o
zarzdzie nie wyczy stosowania przepisw o spce jawnej (art. 89 k.s.h.). Argument ten
osabia tez o kapitaowym charakterze spki partnerskiej. Szczeglnie wane w tym
kontekcie wydaje si zagadnienie kontroli spraw spki, realizowanej przez wsplnikw
rwnie w stosunku do zarzdu. Przyjcie modelu spki partnerskiej z wykorzystaniem
zarzdu powoduje bardziej zoony system odpowiedzialnoci, bowiem osoby prowadzce
sprawy i reprezentujce bd ponosiy odpowiedzialno niezalenie od partnerw. Jeeli za
tylko niektrzy partnerzy bd czonkami zarzdu, to odpowiedzialno partnerw zostanie
zrnicowana.
3.
Stosunek prawny spki partnerskiej - odesanie
W przypadku spki partnerskiej konstrukcja prawna spki, jak i stosunek prawny spki
nie odbiegaj od tego, co zostao omwione przy spce jawnej. Niewtpliwie na te elementy
wpywaj cechy odrniajce spki (differentia specifica) w stosunku do innych spek,
jawnej w szczeglnoci (por. tytu I, cz 1, rozdzia 1, 3).
4.
Struktura prawna spki partnerskiej
1. Organizacja spki partnerskiej
Struktura organizacyjna spki partnerskiej jest zoona. Wynika ona gwnie z wyboru
modelu funkcjonowania spki, a take zwizanego z systemem odpowiedzialnoci ukadu
organizacyjnego polegajcego na koniecznoci wskazania systemu podlegoci, o ktrym
mwi art. 95 1 k.s.h.
Problem zorganizowania ustroju spki partnerskiej funkcjonujcej w oparciu o regulacje

odnoszce si do spki jawnej jest prawie identyczny jak ten, ktry wystpuje w spce
jawnej.
Dotyczy to w caej rozcigoci stosunkw wewntrznych spki. Nieco inaczej
uregulowana jest w przypadku przyjcia modelu spki jawnej kwestia reprezentacji.
Mianowicie w spce partnerskiej moliwe jest pozbawienie prawa do reprezentacji wbrew
woli wsplnika. Tak wic poza umow moliwe jest take podjcie uchway wikszoci 3/4
gosw w obecnoci co najmniej 2/3 oglnej liczby partnerw. Umowa spki moe
przewidywa surowsze wymogi powzicia uchway. Jednake takie pozbawienie moe by
tylko oparte o wane powody. Pozbawienie partnera prawa do reprezentowania spki na tej
podstawie jest skuteczne dopiero z chwil wpisu do rejestru. Problemem jest take - wobec
milczenia kodeksu w tej sprawie - moliwo odebrania prawa do reprezentacji przez sd.
Wydaje si, e takie prawo przysuguje na podstawie art. 30 2 w zw. z art. 89 k.s.h (tak te
W. Pyzio (w:) W. Pyzio, A. Szumaski, I. Weiss, Prawo spek, Krakw-Bygdoszcz 2002, s.
156).
Jeeli w spce ustanowiony jest zarzd, struktura organizacyjna ulega w oczywisty
sposb diametralnej zmianie. Ustanowienie zarzdu powoduje konieczno wyonienia w
strukturze spki jedno- bd wieloosobowego gremium, ktrego zasady funkcjonowania
okrelaj art. 201-211 k.s.h., a zasady odpowiedzialnoci w stosunku do jego czonkw - art.
293-300 k.s.h. Jeeli wic przyjty zostanie powyszy model, to prowadzenie spraw i
reprezentacja spocznie w rkach czonkw zarzdu (ewentualnie jednoosobowego zarzdu),
za kontrola prowadzenia spraw spki w rkach partnerw. Nie powinno by te wtpliwoci
co do moliwego utrzymania podejmowania uchwa przez wsplnikw w sprawach
wskazanych w umowie spki. Ponadto taka sytuacja jest moliwa w zwizku z brakiem we
wskazanej regulacji dotyczcej zarzdu spki z o.o. normy o zakazie wydawania wicych
polece zarzdowi, na podobiestwo art. 3751 k.s.h.
Przyj wic naley, e struktura funkcjonowania spki partnerskiej oparta jest o
moliwo wpywu wsplnikw na zarzdzanie spk.
Moemy wic przyj trzy poziomy funkcjonowania: prowadzenie spraw i reprezentacja,
kontrola oraz podejmowanie uchwa. Struktura organizacyjna spki partnerskiej wie si
take z koniecznoci ustalenia systemu podlegoci organizacyjnej w spce (M. Asanowicz,
Spka..., op. cit., s. 124-133). W innych spkach osobowych nie ma to takiego znaczenia.
Zwizane jest to z systemem odpowiedzialnoci, jaki proponuje ustawodawca w art. 95 1
k.s.h. Jednake system podlegoci organizacyjnej traci na znaczeniu, gdy zastosowany
bdzie art. 95 2 k.s.h. i przyjte zostan zasady odpowiedzialnoci na wzr spki jawnej. W
tym ostatnim przypadku nie mona wykluczy odpowiedzialnoci partnerw na przykad za
osoby, ktrym powierza si wykonanie prac. Jednak odpowiedzialno ta opiera si bdzie o
inne podstawy prawne. Dlatego te przy przyjciu analogicznego rozwizania normatywnego
z art. 95 1 k.s.h. (przyjcie zasad z art. 95 2 jest moliwe z chwil zmiany umowy spki)
powoduje konieczno ustalenia, ktre osoby zatrudnione w spce na podstawie umowy o
prac albo innego stosunku prawnego podlegaj kierownictwu partnerw przy wiadczeniu
usug zwizanych z przedmiotem dziaalnoci spki. Nieustalenie tych zasad moe
powodowa w konsekwencji nieograniczon odpowiedzialno partnerw.
2. Elementy kapitaowe spki partnerskiej
Poza wymienionymi w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 4 pkt 3 elementami, ktre wystpuj
w spce jawnej, niewtpliwie w spce partnerskiej katalog elementw kapitaowych musi
ulec rozszerzeniu. Ustanowienie zarzdu oraz moliwo wystpowania jednoosobowej spki
partnerskiej s tymi elementami, ktrych nie mona ignorowa charakteryzujc t spk.
Nie chodzi tu o uznanie spki partnerskiej za czc cechy spek osobowych i
kapitaowych, ale o podkrelenie, e jakie elementy kapitaowe wystpuj. Zarzd spki
partnerskiej nie jest jednak organem w sensie cisym (por. uwagi zawarte w czci 4,
rozdzia 2, 2 niniejszego tytuu). Zaprezentowana powyej teza koresponduje z treci art.
331 1 k.c. Powoany przepis rozszerza legislacyjnie krg podmiotw majcych zdolno
prawn i w konsekwencji zdolno do czynnoci prawnych, przeamujc zasad dualizmu
ujt w art. 1 k.c. W tym stanie rzeczy jednostki organizacyjne niemajce osobowoci

prawnej (wtpliwie okrelane mianem tzw. uomnych osb prawnych) uzyskuj na zasadzie
rwnego traktowania z regularnymi osobami prawnymi rzeczywisty status zbliony do osb
prawnych (por. K. Piasecki, Kodeks cywilny. Ksiga pierwsza. Cz oglna. Komentarz,
Krakw 2003, uwaga 1 i 3 do art. 331 k.c.). W tym stanie rzeczy, jak byo to ju podniesione,
wtpliwa staje si "uomno" wspomnianych jednostek organizacyjnych (w szczeglnoci
osobowych spek prawa handlowego), z drugiej jednak strony odpowiednie jedynie
stosowanie przepisw o organach osb prawnych nie daje podstaw do przyjcia, e
ustanowiony w spce partnerskiej na podstawie art. 97 1 k.s.h. zarzd jest organem w
rozumieniu art. 38 k.c. (tak te M. Ciecierska, Charakter prawny zarzdu w spce
partnerskiej, PS 2005, nr 6, s. 62-63).
Do struktury wyonionej w spce partnerskiej, a okrelonej mianem "zarzdu",
stosujemy jedynie odpowiednio regulacje zawarte w art. 201-211 i 293-300 k.s.h. odnoszce
si do zarzdu spki z o.o. (oraz przepisy art. 38, 39 i 42 k.c.). W konsekwencji stosujemy
niektre przepisy, innych za ze spki z o.o. nie, nawet jeeli w jaki sposb dotycz one
zarzdu. Czsto jednak, mimo e przepisy dotyczce spki z o.o. odnosz si do zarzdu (np.
art. 250 pkt 1 k.s.h.), w spce partnerskiej zarzd bdzie pozbawiony niektrych
kompetencji. W tym przypadku zaskarania uchwa wsplnikw. Niewtpliwie istotnym
elementem o charakterze kapitaowym bdzie przyjcie odmiennych od obowizujcych w
spce partnerskiej zasad odpowiedzialnoci czonkw zarzdu. Innym, ewidentnie
kapitaowym elementem jest dopuszczalno istnienia, co prawda temporalnie, spki
jednoosobowej (art. 98 2 k.s.h.); por. cz 1, rozdzia 2, 4, pkt 2 niniejszego tytuu.
3. Elementy osobowe w spce partnerskiej
Elementy osobowe w spce partnerskiej s analogiczne jak te, ktre wystpuj w spce
jawnej. Moe si zdarzy jednak, e niektre "odpadn" w zwizku z powoaniem w spce
zarzdu (por. cz 4, rozdzia 2 niniejszego tytuu).
W doktrynie wskazano na inne cechy osobowe spki partnerskiej, do ktrych zaliczono
(U. Promiska, Uwagi..., op. cit., s. 17):
1) brak osobowoci prawnej,
2) wymg prowadzenia przedsibiorstwa,
3) zasady wnoszenia wkadw,
4) zasady udziau w zyskach i pokrywania strat,
5) kontrola spki przez wsplnikw,
6) zakaz konkurencji,
7) reim odpowiedzialnoci za zobowizania inne ni zwizane z wykonywaniem wolnego
zawodu,
8) niezmienno skadu osobowego (ktra moe by wyczona w umowie spki poprzez
ustanowienie moliwoci przenoszenia ogu praw i obowizkw wsplnika - stosownie
do art. 10 k.s.h.).
5.
Podmiotowo prawna spki partnerskiej - odesanie
Spka ta jest spk osobow, w zwizku z tym zastosowanie maj tu wszystkie uwagi,
jakie zawarte zostay w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 5, dotyczcym spki jawnej.
Rozdzia 2.
Formy ustrojowe spki partnerskiej
1.
Pojcie i rodzaje form ustrojowych spki partnerskiej - odesanie

Zagadnienie powysze zostao scharakteryzowane w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 1-2

niniejszego opracowania.
2.
Problem wystpowania "przedspki" partnerskiej
W odniesieniu do wszystkich spek osobowych, poza partnersk, istniej regulacje
odnoszce si do stanu sprzed wpisu spki do rejestru (por. art. 25 1 2, art. 109 2, art. 134
2 k.s.h.). Przepisy te okrelaj odpowiedzialno osb, ktre dziaay w imieniu spki po jej
zawizaniu, a przed wpisem do rejestru. Osoby, ktre dziaay za "przedspk", ponosz
odpowiedzialno solidarn midzy sob. Przepis art. 25 1 2 dodatkowo precyzuje, e chodzi
o zobowizania wynikajce z tego dziaania. Takie rozwizania pozwalaj na przyjcie tezy o
istnieniu "przedspki" jawnej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej (por. na ten temat
tytu I, cz 1, rozdzia 2, 3, odnoszcy si do spki jawnej). Powstaje wic problem, czy
analogicznie naley postrzega spk partnersk, pamitajc, e brak jest stosownej
regulacji. Wydaje si, e ta ostatnia okoliczno jest nie tyle efektem przeoczenia, co pewnej
szcztkowej regulacji dotyczcej spki partnerskiej. Polega ona na systemie odesa przez
art. 89 k.s.h. do spki jawnej, bd przez art. 97 do art. 201-211, 293-300 k.s.h.,
dotyczcych spki z o.o. Pamita jednak naley, e w kontekcie spki jawnej wyrane
wyodrbnienie normatywne przedspki nastpio wraz z nowelizacj kodeksu spek
handlowych, tj. wprowadzeniem art. 251 k.s.h (krytycznie na temat regulacji art. 25 1 k.s.h.
wypowiada si M.R. Podwiadek, Spka komandytowa w organizacji, PPH 2004, nr 9, s. 2021). Dotychczas nie byo mowy o okresie midzy zawizaniem spki a wpisem do rejestru. O
ile problem teoretycznie mia inny charakter przed nowelizacj kodeksu spek handlowych,
o tyle obecnie powstaje pytanie o istnienie przedspki partnerskiej. Niewtpliwie powstaje
problem, czy mona korzysta tu z art. 89 k.s.h., ktry odnosi si do kwestii
nieuregulowanych w dziale o spce jawnej. Przepis ten wyranie odnosi si do spraw
dotyczcych spki partnerskiej, a ta powstaje z chwil wpisu do rejestru. Jednake
zagadnienie zobowiza zacignitych przez dziaajcych w imieniu spki jest o tyle istotne,
e dotyczy ju spki partnerskiej. Sdz wic, e rwnie w przypadku spki partnerskiej
moliwe jest przyjcie istnienia przedspki (podobnie S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s.
470; A. Szajkowski, Formy ustrojowe..., op. cit. , s. 8; S. Wodyka, Problem osobowych..., op.
cit., s. 262 i n.; odmiennie T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz. Spki osobowe, s.
238).
3.
Spka partnerska jako podmiot prawa
Zastosowanie tu maj wszelkie uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 4
niniejszego opracowania
4.
Spka partnerska w likwidacji i rozwizanie spki
1. Rozwizanie spki partnerskiej
Przyjmujc generalne wykorzystanie uwag dotyczcych rozwizania spki jawnej (tytu I,
cz 1, rozdzia 2, 5) naley nadmieni, e wystpuje jednak pewna specyfika spki
partnerskiej w tym zakresie (szerzej zob. E.J. Krzeniak, Rozwizanie spki partnerskiej, PPH
2003, nr 7, s. 26 i n.). W spce partnerskiej dochodz dodatkowe przyczyny rozwizania
spki, jakimi s:
1) utrata przez wszystkich partnerw prawa do wykonywania wolnego zawodu,
2) pozostanie w spce jednego partnera,

3) posiadanie uprawnie do wykonywania wolnego zawodu zwizanego z przedmiotem

dziaalnoci spki tylko przez jednego partnera.
Z kolei nie wszystkie przepisy wymienione w spce jawnej s automatycznymi
przyczynami rozwizania spki. Dotyczy to mierci wsplnika (zob. J.P. Naworski, mier
wsplnika dwuosobowej spki jawnej, PPH 2006, nr 1, s. 55 i n.), ogoszenia jego upadoci i
wypowiedzenia umowy spki przez wsplnika lub wierzyciela wsplnika (art. 99 k.s.h.). W
takim przypadku zastosowanie maj art. 59-62 i 64-66 k.s.h., regulujce moliwo
przeduania bytu spki partnerskiej. Ustawodawca zdecydowa si wic na nieco
agodniejsze potraktowanie niektrych sytuacji z punktu widzenia bytu spki.
2. Spka jednoosobowa
Szczeglne zasady wi si z funkcjonowaniem spki jednoosobowej. Umiejscowienie
tej problematyki w tym miejscu jest kwesti pewnej konsekwencji, bowiem partnerska spka
jednoosobowa moe istnie przez okrelony czas, zanim okoliczno "jednoosobowoci"
spowoduje rozwizanie spki. To ostatnie rozumiane by powinno jako wszczcie
postpowania likwidacyjnego. Tak wic moemy wyrni dwa typy spki jednoosobowej:
1) istniejce przez rok od zaistnienia okolicznoci, gdy w spce pozosta jeden partner,
2) istniejce w fazie likwidacji po upywie roku od momentu, gdy w spce pozosta jeden
partner (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 443-447; A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2,
op. cit., s. 78 i n.; A. Kidyba, Nowy typ spki - spka partnerska, op. cit., s. 7; zob.
take G. Kozie, Przeniesienie praw i obowizkw wsplnika jako instrument
ksztatowania struktury jednoosobowej spki partnerskiej, PPH 2005, nr 2, s. 44-46).
Kodeks spek handlowych wprowadzi istotn dla spek osobowych zmian polegajc
nie tyle na dopuszczalnoci spek pozornych czy figuranckich, ale rzeczywistych osobowych
spek jednoosobowych. Przy uzasadnieniu istnienia jednoosobowych spek osobowych
podstawow barier staje si korporacyjny charakter takiej spki. Istot spek osobowych z najwikszym nateniem wystpuje to przy spce jawnej - jest wi prawna istniejca
midzy wsplnikami a spk. Niewtpliwie elementy osobowe pozwalay wyranie oddzieli
od siebie spki osobowe i kapitaowe. Jednake nie mona zapomina, e obecna regulacja
kodeksu spek handlowych przyblia do siebie konstrukcje spek osobowych, wyposaajc
je w elementy kapitaowe (art. 3, 8-10 k.s.h.), a spki kapitaowe z kolei zostay obdarzone
pewnymi cechami spek osobowych (np. w spce akcyjnej art. 353 k.s.h. - prawa osobiste,
art. 428-429 k.s.h. - prawo do informacji). Nakazuje to wic nieco inaczej spojrze rwnie na
spki osobowe. Wydaje si, e klasyczna definicja spki osobowej jako bytu polegajcego na
koniecznej, pierwotnej wizi prawnej midzy co najmniej dwoma wsplnikami jest ju
nieaktualna.
Przyjta w kodeksie spek handlowych regulacja zawarta w art. 98 2 k.s.h. odnosi si
co prawda tylko do spki partnerskiej, i to przez okrelony okres, ale nie zmienia to
problemu, e polskie prawo dopuszcza wyranie tak konstrukcj (por. rwnie S. Wodyka,
Spka jednoosobowa w prawie polskim, PPH 2002, nr 8, dodatek, s. 12; R. Fronc, M. PoniakNiedzielska, Jeszcze o jednoosobowej spce osobowej, PPH 2006, nr 2, s. 15 i n.). Zgodnie z
art. 98 2 k.s.h. w przypadku gdy w spce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden
partner posiada uprawnienie do wykonywania wolnego zawodu zwizanego z przedmiotem
dziaalnoci spki, spka ulega rozwizaniu najpniej z upywem roku od dnia zaistnienia
ktregokolwiek z tych zdarze. Naley odpowiedzie sobie na pytanie o przyczyny
powodujce wstpienie spki w stan jednoosobowoci oraz znaczenie pojcia "rozwizanie"
uytego w tym przepisie, ustalenia dnia rozwizania spki, a w tym kontekcie koniecznoci
przeprowadzenia postpowania likwidacyjnego. Artyku 98 k.s.h. powicony jest rozwizaniu
spki. Jego celem nie jest wic tylko wykreowanie konstrukcji spki jednoosobowej, ale
okrelenie zasad "zwinicia" dziaalnoci spki partnerskiej oraz moliwo jej utrzymania.
Interesujcy przypadek spki jednoosobowej zaistnieje tylko wwczas, gdy w spce
pozostaje jeden partner, a nie za gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do
wykonywania wolnego zawodu zwizanego z przedmiotem dziaalnoci spki, a s jeszcze
inne osoby.
Jednoosobowa spka partnerska wykazuje szereg cech charakterystycznych. Do

najwaniejszych, jednoczenie odrniajcych od jednoosobowej spki kapitaowej, naley

jej schykowy charakter. Kategoryczne brzmienie art. 98 2 k.s.h. wskazuje, e spka ta
ulega rozwizaniu, gdy zaistnieje wariant jednoosobowoci. Teoretycznie przepis ten nie daje
szansy na odycie spki poprzez przystpienie do niej nowego wsplnika, co, wydaje si,
powinno by celem kadej spki, nawet w likwidacji, jeeli wsplnicy chc j kontynuowa.
Wola wsplnikw kontynuowania spki jest jednak waniejsza od jakichkolwiek powodw
formalnych, gdy celem powinno by trwanie, jeeli tylko spk da si uratowa (szerzej na
temat moliwoci uzupenienia struktury podmiotowej jednoosobowej spki partnerskiej por.
G. Kozie, Przeniesienie..., op. cit., s. 44-46).
Dlatego te rozwizanie przyjte w art. 98 2 k.s.h. naley uzna za wtpliwe (por. J.P.
Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 249) i wymagajce yczliwej interpretacji
(benigna interpretatio). Pozostaje jeszcze moliwo przyjcia, e ustawodawca w art. 98 2
k.s.h. odnis si do przyczyny rozwizania. Jednake zestawienie 1 i 2 art. 98 k.s.h. zdaje
si temu przeczy.
Przeciwko konstrukcji jednoosobowych spek osobowych wiadczya gwnie tradycja,
co nie musi stwarza bariery przy zmieniajcych si warunkach prawnych. Ponadto naley
przyj, e element affectio societatis przestaje wwczas mie znaczenie. Wydaje si
jednak, e dopuszczalno konstrukcji niebdcych zagroeniem dla obrotu jest waniejsza
ni modele teoretyczne, oparte o tradycyjne reguy. Potwierdzaj to rozwizania szeregu
krajw, ktre pozwalaj na tosamo personaln dwch typw wsplnikw (spka
komandytowa w USA, spka komandytowo-akcyjna w Polsce).
Cechy jednoosobowej spki partnerskiej pozwalaj na jej odrnienie w pewnych
aspektach od jednoosobowej spki kapitaowej (w szczeglnoci modelu, w ktrym skad
zarzdu jest tosamy z osob udziaowca). Wystpuj jednak rwnie liczne podobiestwa.
Do najwaniejszych wsplnych cech naley to, e w okresie istnienia spki jednoosobowej
jedyny wsplnik podejmuje wszelkie decyzje w stosunku do spki (w wypadku powoania
zarzdu konieczne bdzie, aby to jedyny wsplnik tworzy zarzd). Jednake podejmowanie
takich uchwa w jednoosobowej spce partnerskiej jest poddane duej swobodzie wsplnika,
poniewa brakuje norm regulujcych te zasady. Pewnym ograniczeniem swobody dziaania
jedynego wsplnika spki osobowej jest cel jej funkcjonowania. Przyjcie zaoenia, e
jednoosobowa spka partnerska dziaa w rzeczywistoci w celu zamknicia dotychczasowej
dziaalnoci, pozwala na stwierdzenie, e aktywno ta wyznaczona jest celem likwidacji
spki, jeeli jest wszczte postpowanie likwidacyjne.
Niemniej art. 98 2 k.s.h. nie nakazuje automatycznego wszczcia postpowania
likwidacyjnego spki, a wskazuje jedynie termin wszczcia postpowania likwidacyjnego
spki. Jeeli wic wsplnik dokona rozlicze in natura (gdy umowa spki to dopuszcza),
moe speni warunek okrelony w art. 98 2 k.s.h., wszczynajc postpowanie likwidacyjne
poczone z podziaem w naturze pniej ni zaistnienie zdarzenia powodujcego rozwizanie
spki. W takim przypadku przez pewien czas spka partnerska moe dziaa nie w celu
likwidacyjnym, ale realizujc swoje zwyke funkcje. Jeeliby przyj, e art. 98 2 k.s.h.
odnosi si do przyczyny rozwizania i przyczyna ta powoduje wszczcie postpowania
likwidacyjnego po upywie roku, to tym samym dopuszczamy do dugotrwaego istnienia
jednoosobowej spki partnerskiej.
Jak ju wspomniaem, pojawienie si w kodeksie spek handlowych konstrukcji
jednoosobowej spki partnerskiej nastpio niejako przypadkowo. Pomijajc trudnoci w
realizacji art. 98 2 k.s.h. ustawodawca "uchyli drzwi" dla wystpowania pewnych
niespotykanych dotychczas konstrukcji, ale jednoczenie nie zabezpieczy w aden sposb
zarwno spki, jak i uczestnikw obrotu przed skutkami wystpowania w obrocie
jednoosobowych spek osobowych. Powstae zagroenia dla funkcjonowania spek
jednoosobowych z o.o. i akcyjnych zmusiy ustawodawc do - niestety czciowego uregulowania niektrych problemw mogcych wystpowa w takiej spce.
Fundamentalna
dla
spki
partnerskiej
zasada,
dotyczca
ograniczonej
odpowiedzialnoci, w spce jednoosobowej zostaje zupenie zmodyfikowana. Skoro nie ma
innych partnerw, to nie mog istnie osoby im podlege. W ten sposb dochodzimy do
wniosku, e efektem istnienia jednoosobowej spki partnerskiej jest nieograniczona

odpowiedzialno pozostaego w spce partnera. Odpowiadajc caym swoim majtkiem za

zobowizania przestaje by partnerem w sensie cisym, tj. odpada jedna z cech spki
partnerskiej, czyli ograniczona odpowiedzialno przynajmniej czci ze wsplnikw (gdyby
zastosowano art. 95 2 k.s.h.). Zasady odpowiedzialnoci tego wsplnika bd wic takie
same jak w spce jawnej (zob. A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 82-84).
W klasycznym ukadzie praw i obowizkw wsplnika spki partnerskiej, gdy czynnoci z
zakresu prowadzenia spraw i reprezentacji spki s dokonywane samodzielnie przez
partnerw, przyjcie formuy spki jednoosobowej nakazuje, zgodnie z art. 89 k.s.h.,
stosowa przepisy o prowadzeniu spraw w spce jawnej, natomiast art. 96 k.s.h. modyfikuje
nieco problemy zwizane z reprezentacj spki. W sensie cisym chodzi o pozbawienie
partnera prawa do reprezentowania spki. Jeeli przyjmiemy istnienie jednoosobowej spki
osobowej, to wskazane wyej reguy nie bd miay zastosowania i przyj naley, e:
1) wsplnik moe podejmowa czynnoci z zakresu prowadzenia spraw zupenie
samodzielnie,
2) spka jest reprezentowana samodzielnie przez wsplnika (chyba e umowa stanowi
inaczej, cho nawet gdyby bya przewidziana reprezentacja czna, wsplnik
samodzielnie moe zmieni umow spki),
3) na podstawie art. 96 2 k.s.h. nie mona wyczy prawa partnera do
reprezentowania spki.
Specyfika jednoosobowej spki osobowej w modelu klasycznym polega wic na tym, e
partner pozostajcy w spce posiada peni wadzy, ktra nie jest ograniczona w sposb, jak
czyni si to w spkach kapitaowych. Powstaje wic podstawowy problem dokonywania
czynnoci prawnych midzy wsplnikiem a spk. Wobec braku regulacji tej kwestii trzeba
powrci do zagadnienia dopuszczalnoci czynnoci prawnych z samym sob w takiej
sytuacji. Aktualne staj si wszystkie problemy, ktre i tak wtpliwie byy rozstrzygane przez
orzecznictwo i doktryn w odniesieniu do jednoosobowych spek kapitaowych. Wtpliwoci,
jeeli pojawiaj si na gruncie interpretacji m.in. art. 173 i 210 k.s.h., zostan spotgowane
w spce jednoosobowej partnerskiej. Pewnym rozwizaniem jest stosowanie analogii ze
spek kapitaowych jednoosobowych do "nowotworw" w spkach osobowych. Niewtpliwie
przy ustanowionym zarzdzie przy tosamoci personalnej ze wsplnikami odpowiednie
zastosowanie mie bdzie art. 210 2 k.s.h. Pamita jednak naley, e problem moe sta
si powaniejszy, gdy na przykad w przypadku czynnoci prawnych w modelu klasycznym
(spki jawnej) s one dokonywane bezporednio przez wsplnika ze spk, ktr on
reprezentuje jako przedstawiciel ustawowy. Brak jest w spce partnerskiej mechanizmw na
wzr na przykad art. 210 1 i art. 379 1 k.s.h., gdy przy umowach midzy spk a
czonkiem zarzdu (tu przedstawicielem ustawowym) oraz w sporze z nim spk
reprezentuje rada nadzorcza albo penomocnik powoany uchwa walnego zgromadzenia.
Nieco inne problemy wystpi w jednoosobowej spce partnerskiej, w ktrej wybrano
model kapitaowego zarzdzania i reprezentowania spki (A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op.
cit., s. 84-86; tene, Wybrane problemy zwizane z jednoosobow spk partnersk (w:)
Rozprawy prawnicze. Ksiga pamitkowa profesora Maksymiliana Pazdana, red. i wstp L.
Ogiego, W. Popioek, M. Szpunar, Krakw 2005, s. 1047 i n.). Jeeli umowa spki partnerskiej
przewidywaa prowadzenie spraw i reprezentowanie przez zarzd, stosujemy przepisy o
prowadzeniu spraw i reprezentacji (take powoaniu, kadencji, odwoaniu itd.) w spce z o.o.
Dodatkowo zastosowanie mie tu bd przepisy art. 293-300 k.s.h. odnoszce si do
odpowiedzialnoci czonkw zarzdu. Jeeli wic wybrany zosta model spki z o.o., nie
obowizuj, w zakresie prowadzenia spraw i reprezentacji, zasady przyjte dla spki jawnej,
co w konsekwencji prowadzi do wniosku, e proces prowadzenia spraw i reprezentacji spki
zosta oddalony od partnerw na rzecz zarzdcw. W tym przypadku do rozwaenia s dwa
warianty: partner jest czonkiem zarzdu albo proces biecego zarzdzania zosta od niego
"oderwany".
W pierwszym przypadku mona rozway rwnie wariant zarzdu jednoosobowego.
Model jednoosobowej spki partnerskiej oparty byby wic o tosamo personaln:
wsplnika i czonka zarzdu. Konstrukcja taka wykazuje szereg podobiestw do struktury
jednoosobowej spki kapitaowej (przy zaoeniu tosamoci personalnej wsplnika i czonka

zarzdu), nie jest jednak identyczna przede wszystkim ze wzgldu na zasady

odpowiedzialnoci.
W
spce
kapitaowej
osobista
odpowiedzialno
wsplnika
jednoosobowego wystpi tylko wyjtkowo, w szczeglnoci w zwizku z penieniem przez
niego funkcji. Istota spek kapitaowych zakada nieodpowiedzialno wsplnikw za
zobowizania spki, a "przejcie" na majtek wsplnika moe odby si poprzez zacignicie
zobowiza lub powstanie szkody w wyniku dziaania czonkw organw spki. W przypadku
spki partnerskiej zasada ta nie obowizuje, a znaczenie art. 293-300 k.s.h. jest niewielkie.
Przede wszystkim z tego powodu, e partner i tak ponosi odpowiedzialno za wszystkie
zobowizania, ktre powstaj od momentu, gdy sam pozosta w spce. Przed tym
momentem - jeeli przyjto rozwizania z art. 95 1 k.s.h. - za zobowizania, ktre zacignli
inni partnerzy lub osoby im podlege, nie ponosi on odpowiedzialnoci.
W zwizku z tym przyj naley, e w spce partnerskiej jednoosobowej
odpowiedzialno partnera obejmuje:
1) zobowizania, ktre s zacigane przez spk od momentu, gdy pozosta sam w
spce,
2) zobowizania, ktre zwizane byy lub s z wykonywaniem przez niego wolnego
zawodu,
3) zobowizania przesze spki bdce nastpstwem dziaa lub zaniecha osb
zatrudnionych przez spk na podstawie umowy o prac lub innego stosunku
prawnego, ktre podlegay kierownictwu partnera przy wiadczeniu usug zwizanych
z przedmiotem dziaalnoci spki,
4) zobowizania spki niezwizane z wykonywaniem wolnego zawodu,
5) wszelkie zobowizania, jeeli przyjte zostao rozwizanie z art. 95 2 k.s.h., zgodnie
z ktrym partner zgodzi si ponosi odpowiedzialno tak jak wsplnik w spce
jawnej,
6) zobowizania zwizane z zalegociami podatkowymi (art. 115 ustawy z 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa; t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).
Sytuacja bdzie wygldaa nieco inaczej, gdy jedyny partner nie bdzie czonkiem
zarzdu spki partnerskiej (nie dotyczy to jednak pkt 6). Przyj w takiej sytuacji naley, e
jego odpowiedzialno obejmuje czynnoci zwizane z wykonywaniem wolnego zawodu, jak
rwnie wszelkie zwizane z pomoc osb mu podlegych przy wykonywaniu wolnego
zawodu. Skoro nie podejmuje on czynnoci prowadzenia spraw i reprezentowania spki, to w
tym zakresie odpowiedzialno bdzie ponosi zarzd spki poprzez odpowiednie (a wic z
koniecznymi modyfikacjami) stosowanie przepisw regulujcych odpowiedzialno zarzdu w
spce z o.o. Pamita jednak naley o tym, e stan istnienia jednoosobowej spki
partnerskiej to stan denia do rozwizania spki. W zwizku z tym powysze uwagi
odnoszce si do dziaa wsplnika czy czonkw zarzdu maj zastosowanie do momentu
wszczcia postpowania likwidacyjnego. Od tej chwili dziaania w imieniu spki
podejmowane bd przez likwidatorw: wsplnika lub dotychczasowy zarzd, w zalenoci od
wybranego rozwizania. Nawet jeeli wsplnik jest likwidatorem, nie zmienia to podwjnego
znaczenia podejmowanych przez niego dziaa jako likwidatora oraz wsplnika spki.
5.
Spka partnerska w upadoci
Zastosowanie tu maj wszelkie uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 5, pkt 2
niniejszego opracowania.
6.
Szczeglne formy ustrojowe spki partnerskiej w transformacji
Zastosowanie maj tu uwagi dotyczce procesw transformacyjnych w spce jawnej
(por. tytu I, cz 1, rozdzia 2, 6). Jednoczenie naley zwrci uwag na pewn specyfik
dotyczc tej formy spki. W przypadku spki partnerskiej mona dostrzec pewn

wadliwo rozwiza przyjtych przy poczeniu spek. Brak moliwoci utworzenia spki
osobowej w wyniku poczenia spek powoduje, e dla niektrych wolnych zawodw
utrudnione bdzie czenie si w przypadku, gdy s spkami partnerskimi. Czstym
zjawiskiem s konsolidacje zwizane z przeciwstawieniem si duym podmiotom, czsto
zagranicznym, i utrzymanie si na rynku. W przypadku na przykad spek partnerskich
adwokatw czy radcw prawnych, notariuszy, nie ma monoci poczenia takich spek,
gdy efektem czenia spek osobowych jest zawsze spka kapitaowa. W tej jednak formie
wykonywanie wyej wymienionych zawodw prawniczych jest niedopuszczalne.
Gdy chodzi o zasady poczenia i przeksztacenia spki partnerskiej, generalne
zastosowanie maj uwagi zawarte w tytule I, cz 6 niniejszego opracowania.
Rozdzia 3.
Majtek i udziay w spce partnerskiej - odesanie
Zagadnienie powysze nie jest uregulowane bezporednio w przypadkach dotyczcych
spki partnerskiej. W zwizku z tym zastosowanie mie bd wszelkie zasady obowizujce
w spce jawnej (por. tytu I, cz 1, rozdzia 3).
Rozdzia 4.
Wkady do spki - odesanie
Problematyka wkadw do spki jest tosama w spce partnerskiej i jawnej (por. tytu I,
cz 1, rozdzia 4 niniejszej pracy).
Cz 2.
Utworzenie spki partnerskiej
Rozdzia 1.
Zawizanie spki partnerskiej
1.
Zawarcie umowy spki partnerskiej
Jak to zostao stwierdzone w rozdziale 1, jedynie w przypadku spki partnerskiej brak
jest regulacji zasad odpowiedzialnoci wsplnikw po zawizaniu spki, a przed jej wpisem.
Inaczej ta kwestia jest uregulowana w odniesieniu do spki jawnej, komandytowej,
komandytowo-akcyjnej. Jednak wydaje si, e nie ma przeszkd w uznaniu, e zawarcie
umowy spki partnerskiej powoduje zawizanie spki, tak jak jest to w przypadku innych
spek osobowych. W zwizku z powyszym zastosowanie maj tu te wszystkie uwagi, ktre
zaprezentowane zostay przy spce jawnej (por. tytu I, cz 2, rozdzia 1, 1), z
zastrzeeniem, e brak jest bezporedniej regulacji, a przepisy o spce jawnej stosujemy
odpowiednio (art. 89 k.s.h.; por. J. Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 95 i n.).
2.
Tre umowy spki partnerskiej
Przepisy regulujce tre umowy spki partnerskiej s bardziej szczegowe ni w
przypadku spki jawnej, cho niektre elementy si pokrywaj (firma, siedziba, czas trwania
spki, jeeli jest oznaczony, okrelenie wkadw wnoszonych przez kadego wsplnika i ich
warto, przedmiot dziaalnoci spki). Pozostae elementy umowy spki wi si ze

specyfik spki partnerskiej. Poza wskazaniem imion i nazwisk wszystkich partnerw jako
stron umowy spki, do essentialia negotii umowy spki partnerskiej naley:
1) okrelenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerw w ramach spki,
2) okrelenie przedmiotu dziaalnoci spki,
3) wskazanie nazwisk i imion partnerw, ktrzy ponosz nieograniczon
odpowiedzialno za zobowizania spki, w przypadku przewidzianym w art. 95 2
k.s.h.,
4) w przypadku gdy spk reprezentuj tylko niektrzy partnerzy, nazwiska i imiona
tych partnerw,
5) firm i siedzib spki,
6) czas trwania spki, jeeli jest oznaczony,
7) okrelenie wkadw wnoszonych przez kadego partnera i ich warto.
Ad 1. Okrelenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerw w ramach
spki
Spka partnerska jest tworzona w celu wykonywania przez partnerw jednego lub wicej
wolnych zawodw. Umowa spki powinna doprecyzowywa, o jaki wolny zawd chodzi.
Wolne zawody wymienione w umowie spki musz nalee do katalogu znajdujcego si w
art. 88 k.s.h. lub odrbnych ustawach, ktre uznaj za wolny zawd w kontekcie moliwoci
tworzenia spki partnerskiej. Nie jest wic prawidowe umieszczanie w umowie spki
takiego wolnego zawodu, ktry nie wie si z istot spki partnerskiej, a uwaany jest za
wolny zawd. Jak bdzie o tym mowa, pojcie wolnego zawodu nie zostao zdefiniowane w
przepisach prawa, dlatego te nawet jeeli wypenione s przesanki uzasadniajce uznanie
danej profesji za wolny zawd, a nie znajduje si ona w katalogu tych zawodw, ktre mog
by wykonywane w ramach spki partnerskiej, to nie powinno doj od zarejestrowania
takiej spki. Sd rejestrowy stwierdzajc taki brak w umowie spki powinien wezwa
zgaszajcego do uzupenienia umowy. Tak wic wolny zawd w rozumieniu m.in. art. 91 pkt
1 k.s.h. to bardziej zawd regulowany, tj. taki, ktry wymieniaj regulacje:
1) kodeksu spek handlowych,
2) przepisw szczeglnych rozszerzajcych katalog z art. 88 k.s.h.
Tak te si stao w ostatnim przypadku, bowiem nowelizacja kodeksu spek handlowych
z 12 grudnia 2003 r. uzupenia list wolnych zawodw o inynierw budownictwa. W wyniku
nowelizacji kodeksu spek handlowych ustaw z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami
finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) katalog wolnych zawodw z art. 88 k.s.h.
poszerzono o maklera papierw wartociowych i doradc inwestycyjnego. Planuje si take
rozszerzenie tej listy o psychologw. W umowie spki musz by wymienione wszystkie
wolne zawody, a nie tylko niektre z nich, jeeli bd wykonywane w ramach spki.
Ad 2. Okrelenie przedmiotu dziaalnoci spki
Problematyka przedmiotu dziaalnoci spki zostaa omwiona przy spce jawnej (por.
tytu I, cz 2, rozdzia 1, 2). Jednak w przypadku spki partnerskiej naley zwrci uwag
na dodatkowe elementy. Przedmiot dziaalnoci spki musi wiza si z wykonywaniem
wolnego zawodu. Nie mona wic utworzy spki w innym celu ni wykonywanie wolnego
zawodu. Przedmiot dziaalnoci spki powinien mie cisy zwizek z wolnym zawodem, co
nie musi oznacza wykonywania wszelkich czynnoci, jakie mog by dokonywane przez
reprezentujcego wolny zawd (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 409). Granice
dopuszczalnych dziaa wyznaczaj przepisy regulujce wolne zawody, natomiast granice
dopuszczalnych dziaa w spce okrela przedmiot dziaalnoci spki. Nie jest dopuszczalne
wykonywanie innych czynnoci ni wykonywanie wolnego zawodu, choby partner mia ku
temu stosowne kwalifikacje (zob. P. Zaporowski, Okrelenie w firmie przedmiotu dziaalnoci
przedsibiorcy, Radca Prawny 2005, nr 4, s. 56 i n.).
Ad 3. Wskazanie nazwisk i imion partnerw, ktrzy ponosz nieograniczon
odpowiedzialno za zobowizania spki
Umieszczenie danych wsplnikw, o ktrych mowa w art. 91 pkt 3 k.s.h., ma zwizek ze
zmian zasad odpowiedzialnoci, jaka zostaa przyjta w klasycznym modelu spki
partnerskiej. Niezidentyfikowanie partnerw ponoszcych odpowiedzialno nieograniczon
powodowaoby w efekcie przewiadczenie co do przyjcia regu odpowiedzialnoci z art. 95

1 k.s.h., tj. wyczenia odpowiedzialnoci w pewnym zakresie. Wskazanie imion i nazwisk

partnerw odpowiadajcych w sposb nieograniczony, osobicie, solidarnie i subsydiarnie
jest wystarczajce dla zrealizowania wymogu z art. 95 2 k.s.h. Przepis ten przyjmuje, e
umowa spki moe przewidywa, i jeden albo wiksza liczba partnerw godzi si na
ponoszenie odpowiedzialnoci tak jak wsplnik spki jawnej. Nie chodzi wic o takie
sformuowanie w umowie spki, ale wanie o wymienienie konkretnych wsplnikw, ktrzy
bd ponosi odpowiedzialno nieograniczon. Oczywiste jest, e zgoda wsplnikw na
powysze zwizana jest z podpisaniem przez nich umowy zaoycielskiej. Tak samo naley
postpowa w przypadku zmiany umowy spki. Zgodnie z art. 9 k.s.h. umowa spki moe
przewidywa moliwo jej zmiany wikszoci gosw. Jednak w adnym przypadku nie
moe to oznacza zmiany, ktrej nie akceptuje partner, ktrego zmiana taka ma dotyczy.
Jest to wic nieco inna sytuacja od tych wszystkich przypadkw, gdy wsplnik zostaje
przegosowany, a sprawa dotyczy jego praw lub obowizkw. W takiej sytuacji niezadowolony
wsplnik moe da rozwizania spki przez sd (art. 63 1 k.s.h.) albo wystpi z niej (art.
65 k.s.h.). Natomiast przyjcie zasad odpowiedzialnoci rozszerzonej musi by
zaakceptowane przez wsplnika, ktrego to dotyczy.
Ad 4. Wskazanie nazwisk i imion partnerw wycznie uprawnionych do
reprezentowania spki
Jak to ju zostao stwierdzone, gdy tylko niektrzy partnerzy bd reprezentowa spk,
naley wymieni ich imiona i nazwiska. Prawo do reprezentacji spki moe by odebrane na
mocy odpowiednich postanowie umowy spki (art. 96 1 k.s.h.) poprzez pozbawienie tego
prawa wikszoci gosw (art. 96 2 k.s.h.) lub i orzeczeniem sdu. Jeeli wic od razu w
umowie spki przyjmuje si, e tylko niektrzy wsplnicy maj prawo do reprezentacji, to
trzeba ich wyranie wskaza. Jeeli natomiast ma miejsce sytuacja, e pierwotnie wszyscy
wsplnicy mieli prawo do reprezentacji, a ma nastpi zmiana w tym zakresie, to podjta
uchwaa w sprawie zmiany umowy spki (jednomylnie lub na warunkach okrelonych w art.
9 k.s.h.) powinna by odnotowana w zmienianym tekcie umowy. Jeszcze inny problem ma
miejsce, gdy wsplnicy wikszoci gosw (art. 96 2 k.s.h.) pozbawi niektrych partnerw
prawa reprezentacji. Wwczas konieczna jest zmiana umowy spki polegajca na wskazaniu
osb, ktre s uprawnione do reprezentacji (nie odebrano im prawa do reprezentacji).
Pozbawienie partnera prawa do reprezentacji w takim przypadku staje si skuteczne z chwil
wpisu zmiany umowy spki w tym zakresie. Podobnie naley postpi w wyniku orzeczenia
sdu co do odebrania partnerowi prawa do reprezentacji. W takiej sytuacji nie ma jednak
potrzeby zmiany umowy spki, naley jedynie we wniosku rejestrowym wskaza osoby,
ktrym przysuguje prawo do reprezentacji.
W art. 91 pkt 4 k.s.h. nie ma odniesienia tylko do umowy spki jako rda ustale
podmiotw majcych prawo reprezentowania spki, dlatego te naley wymg zaznaczania
w umowie spki rozcign na pozostae przypadki. W istocie rzeczy w pierwszym przypadku
chodzi o zmienianie danych w umowie spki, natomiast w pozostaych przypadkach, zmian
umowy spki.
Ad 5. Wskazanie firmy i siedziby spki
Siedzib spki - na podstawie odpowiednio stosowanego art. 41 k.c. (w zw. z treci art.
331 k.c.) - jest miejscowo, w ktrej dokonywane s czynnoci prowadzenia spraw (chyba e
umowa stanowi inaczej). Pamita naley, e w pewnych sytuacjach konieczne bdzie
doprecyzowanie w umowie spki siedziby, gdy prowadzenie spraw jest rozproszone i
realizowane przez kadego z partnerw. Prociej wyglda bdzie sytuacja, gdy w spce
ustanowiony jest zarzd. Jeeli umowa spki nie bdzie stanowi inaczej, wwczas siedzib
spki bdzie miejsce prowadzenia spraw przez zarzd (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 410).
Aktualnie problematyka firmy jest uregulowana w przepisach kodeksu cywilnego (art.
431-4310) i kodeksu spek handlowych (art. 90). Te ostatnie stanowi lex specialis do
kodeksu cywilnego. Zasady zaprezentowane poniej obowizywa bd przez okres 4 lat, od
25 wrzenia 2003 r., tj. od daty wejcia w ycie ustawy z 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawyn
- Kodeks cywilny oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408). Spki handlowe
maj obowizek dostosowania swoich firm w cigu 4 lat do zasad okrelonych w kodeksie
cywilnym. W razie niemonoci dostosowania uywanej firmy do tych zasad, sd rejestrowy

na wniosek przedsibiorcy zoony w terminie przed upywem 4 lat rozstrzyga o

dopuszczalnoci zachowania dotychczasowej firmy w caoci lub z niezbdnymi zmianami.
Orzeczenie sdu powinno zapa nie pniej ni w cigu 5 lat od dnia wejcia w ycie ustawy
o zmianie kodeksu cywilnego (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 404).
Konstrukcja firmy spki partnerskiej podlega oglnym reguom konstruowania firmy.
Obowizujce s zasady prawdziwoci, wycznoci, jednoci, cigoci i jawnoci firmy. Firma
skada si z korpusu i dodatkw. Z punktu widzenia tworzenia firmy spki partnerskiej,
korpus moe mie tylko osobowy charakter. Wskaza w tym miejscu jednak naley, e
nazwiska (a take imiona, jeeli zostay umieszczone w firmie spki) wprowadzone do firmy
spki musz prawnie przysugiwa partnerom (por. A. Kidyba, Nowy typ spki - spka
partnerska, op. cit., s. 3). Wynika to z zasady prawdziwoci firmy (tak J. Jacyszyn, Spka...,
op. cit., s. 100-102). Dodatki okrela musz liczb partnerw, form prawn oraz okrela
wolny zawd wykonywany w spce. Jeeli wykonywane s rne wolne zawody, wwczas
naley okreli to w dodatku. Korpus spki partnerskiej musi skada si z nazwiska co
najmniej jednego partnera. Moemy wic mie minimum informacji co do skadu osobowego
wwczas, gdy zostanie wymieniony tylko jeden z partnerw. W przypadku gdy w firmie nie
jest wymieniony tylko jeden partner, dodatek powinien brzmie "i partner". Gdyby partnerw
byo jeszcze poza wymienionym lub wymienionymi kilku, dodatek powinien brzmie "i
partnerzy". Nie bdzie wic prawidowe uycie dodatku "i partner" lub "i partnerzy", gdy w
firmie wymienieni s wszyscy partnerzy. W takim przypadku dodatek powinien brzmie
"spka partnerska". Uycie dodatku "spka partnerska" jest dopuszczalne w kadej sytuacji,
tj. gdy w korpusie wymieniony jest tylko jeden partner, niektrzy z nich albo te wszyscy
(por. A. Kidyba, Nowy typ spki - spka partnerska, op. cit., s. 3). Dodatek "spka
partnerska" ujawnia na zewntrz form spki, a jednoczenie musi by stosowany, gdy w
korpusie zostali wymienieni wszyscy partnerzy. Nie powinno wic budzi wtpliwoci uycie
jednoczenie sw "i partner" lub "i partnerzy" obok sw "spka partnerska" (odmiennie M.
Asanowicz, Firma spki partnerskiej, PPH 1998, nr 7, s. 19 i n.; J. Jacyszyn, Spka..., op.
cit., s. 100-102; S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 463). Wskazane w ustawie dodatki s
katalogiem wyczerpujcym i ich tre nie powinna by zmieniana. Nie powinno si wic
uywa innych okrele, jak na przykad "+ partnerzy" czy "& partnerzy". Nie jest
dopuszczalne uywanie dodatku "i partnerzy" lub "i partner" bez spjnika "i". Powstaje
jednak problem uycia rodzaju eskiego na okrelenie partnerw w spce: "i partnerka", "i
partnerki". Obecne brzmienie, cho niemodyfikowalne w innym zakresie, wydaje si nie
przeszkadza uyciu takich form. W firmie spki moliwe jest umieszczenie dodatkw
nieobowizkowych, byleby nie wprowadzay one w bd (np. Doradztwo podatkowe itp.;
inaczej W. Pyzio (w:) Kodeks, 2001, s. 134; tak J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 465).
Nie ma przeszkd, aby poza nazwiskami znalazy si imiona czy skrty imion. Moliwe
jest uycie nazwisk w liczbie mnogiej, na przykad "Kowalscy - radcowie prawni - spka
partnerska". Nie powinna budzi wtpliwoci moliwo dookrelenia w firmie pewnych
informacji, na przykad "Kowalscy ojciec i syn, adwokaci, spka partnerska" (por. A. Kidyba,
Nowy typ spki - spka partnerska, op. cit., s. 3). Przyj naley, e art. 90 k.s.h. wskazuje
na minimum informacji, ktre musz by zawarte w firmie. W dodatku powinno si znale
okrelenie wolnego zawodu (wolnych zawodw) wykonywanego w spce. W przypadku gdy
w firmie jest okrelonych kilka zawodw (np. lekarze, poone i pielgniarki), a jedna z osb
reprezentujcych ktry z zawodw ustpuje ze spki, przyj naley obowizywanie zasady
cigoci firmy (art. 438 1 k.c.). Moliwe jest wic zachowanie dawnej firmy w caoci za
wyraon na pimie zgod ustpujcego partnera, a w razie jego mierci - za zgod jego
maonka i dzieci (tak te M. Bielecki, Przeniesienie ogu praw i obowizkw w handlowych
spkach osobowych, Mon.Praw. 2005, nr 5, s. 249). Dodatki odnoszce si do wolnych
zawodw musz by uyte w brzmieniu okrelonym we waciwych przepisach odnoszcych
si do danego zawodu (tj. adwokaci, a nie mecenasi, aptekarze, a nie farmaceuci, lekarze
stomatolodzy, a nie dentyci - W. Pyzio (w:) Kodeks , 2001, s. 134). Nie wymaga si
okrelenia specjalnoci. Nie ma znaczenia, w ktrym miejscu firmy uyje si dodatkw przed czy po korpusie (np. "Adwokaci - J. Margol i partnerzy" - spka partnerska).
Spki partnerskie wystpujc w obrocie mog uywa tylko jednego skrtowego

okrelenia formy prawej: "sp.p.". Poniewa ustawa wskazuje tylko jeden rodzaj skrtu,
dlatego te nie ma koniecznoci jego ponownego okrelenia w umowie spki. Stosowne
sformuowania wykluczajce skrt powinny si jednak znale, gdyby spka dosza do
wniosku, e ze wzgldu na nieczytelno skrtu moe by uyte tylko pene brzmienie
dodatku. Uywanie skrtu nie moe by odnoszone do brzmienia firmy zgaszanej do rejestru,
gdy ten powinien mie brzmienie "i partner" bd "i partnerzy" albo "spka partnerska".
Sd na etapie rejestrowania firmy bdzie bada realizacj zasady prawdziwoci. Dla sdu
istotne wic bdzie ustalenie, czy na przykad w sytuacji gdy w korpusie firmy spki
wymienione s wszystkie nazwiska wsplnikw, nie wystpi na przykad dodatek "i
partnerzy" jako ewidentnie wprowadzajcy w bd. Wtpliwe wydaje si stanowisko
dopuszczajce inne skrty dodatkw (np. sp.part., sp. partnerska - tak W. Pyzio (w:) Kodeks,
2001, s. 134; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 463; zob. take J. Jacyszyn, Spka..., op.
cit., s. 119). Uywanie skrtu jest moliwe w obrocie. Powstaje problem precyzji definicji
"obrotu" i decyzji, czy odnosi si on tylko do obrotu gospodarczego czy te do wszelkich
wystpie, rwnie poza obrotem gospodarczym. Ta ostatnia sytuacja dotyczy wystpowania
przed sdem, organami administracji itp. Wydaje si utrudnione, a nawet niemoliwe
rozgraniczenie wszystkich stanw faktycznych i prawnych, ktre mona by zakwalifikowa do
obrotu i pozostajcych poza tym obrotem. Ponadto decyzja ustawodawcy o moliwoci uycia
tylko jednego rodzaju skrtu powoduje, e nie ma niebezpieczestwa wprowadzenia w bd.
Wydaje si wic, e ze wzgldu na brak definicji obrotu i wystarczajco powanych
argumentw dla rozdzielenia wskazanych sfer, pojcie obrotu naley rozumie szeroko i
postrzega je z punktu widzenia spki partnerskiej, dla ktrej wystpowaniem w obrocie jest
kada sprawa w stosunkach pozaspkowych (tak R. Potrzeszcz, T. Siemitkowski (w:)
Komentarz. Spki osobowe, s. 233; inaczej J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 464). Ponadto
zgodnie z art. 435 4 k.c. przedsibiorca moe posugiwa si skrtem firmy, ktry powinien
by ujawniony we waciwym rejestrze (art. 432 2 k.c.).
Mimo e sowo "partner" oznacza moe potocznie "wsplnik", to w innych spkach czy
strukturach organizacyjnych nie jest dopuszczalne uycie sw wymienionych w art. 90 3
k.s.h. Dotyczy to przede wszystkim spki cywilnej i innych umw nienazwanych, gdy w
stosunku do spek handlowych - wobec wyranej regulacji firmy - nie ma wielkiego
niebezpieczestwa uycia takich sw. Jeeli w przeszoci (przed 1 stycznia 2001 r.) w firmie
bd nazwie wystpowao sowo "partner" albo gdy spka okrelona bya mianem
partnerskiej, naley dokona stosownych zmian dostosowujcych do zakazu wyraonego w
art. 90 3 k.s.h. Wprowadzenie zakazu z art. 90 3 k.s.h. ma podobny cel jak uycie w
niektrych podmiotach sw wyrniajcych (np. bank, Narodowy Fundusz Inwestycyjny itd. J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 464; J. Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 301).
Ad 6-7. Czas trwania spki, jeeli jest oznaczony, oraz okrelenie wkadw
wnoszonych przez kadego partnera i ich warto - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 2.
3.
Forma umowy spki partnerskiej (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 410-412):
Umowa spki partnerskiej wymaga formy aktu notarialnego, tj. formy szczeglnej ad
solemnitatem. Dotyczy to jej wszelkich postanowie, zarwno essentialia , jak i accidentalia
negotii. Jest to forma szczeglna, kwalifikowana, ktrej niezachowanie powoduje niewano
dokonanej czynnoci prawnej (art. 73 2 k.s.h.). Umowa nie moe by wic zawarta per
facta concludentia, w formie pisemnej czy ustnej. Przyjty w art. 92 k.s.h. formalizm
zwizany jest ze specyficznym krgiem podmiotw, ktre mog uczestniczy w spce
partnerskiej, oraz szczeglnych zasad funkcjonowania z punktu widzenia obrotu
gospodarczego. W wietle regulacji art. 431 k.c. i ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie
dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.) osoby wykonujce wolne zawody
s przedsibiorcami, jeeli t dziaalno zawodow prowadz we wasnym imieniu, lecz
dziaalno ta charakteryzuje si pewnymi szczeglnymi cechami odrniajcymi j od
dziaalnoci gospodarczej (zob. J. Jacyszyn, Przedsibiorca a wolny zawd, Rejent 2003, nr 10,

s. 48). Te wanie elementy, tj. uczestnictwo profesjonalnych uczestnikw gry rynkowej, a

take skutki naruszenia formy wymusiy kwalifikowan form umowy spki. Umowa spki
zawarta w innej formie jest niewana. Dyskusyjne jest przyjcie tezy, e w razie
zarejestrowania umowy spki partnerskiej, ktra zostaa zawarta tylko w formie pisemnej,
wzgldy bezpieczestwa obrotu dyktuj potrzeb zagodzenia sankcji niewanoci w drodze
odpowiedniego stosowania przepisw kodeksu cywilnego (tak S. Sotysiski (w:) Kodeks ,
2001, t. I, s. 467). Niewana jest caa dokonana czynno prawna i nie mona przyj
wywarcia przez ni jakichkolwiek skutkw prawnych. Niepodobna te przyj, e wywouje
ona na przykad skutki spki jawnej czy cywilnej. Zachowanie formy aktu notarialnego
polega na spisaniu przez notariusza owiadcze woli stron umowy. Akt notarialny przed
podpisaniem powinien by odczytany przez notariusza lub inn osob w jego obecnoci. Akt
notarialny musi by powzity przy jednoczesnym uczestnictwie w tym samym miejscu stron
umowy lub ich reprezentantw (jedno miejsca i czasu). Jeeli umowa jest zawierana przez
penomocnika partnera, penomocnictwo powinno by udzielone w formie aktu notarialnego.
Gdyby wsplnicy mieli wczeniej zawrze umow przedwstpn spki partnerskiej, to
rwnie wymagana jest forma aktu notarialnego dla osignicia "mocniejszego skutku".
Zmiana umowy poprzez zmian stosownych jej postanowie, jak rwnie przez
uzupenienie treci wymaga take formy aktu notarialnego. Dla rozwizania za zgod stron
rwnie wymagana jest forma aktu notarialnego, natomiast odstpienie od umowy lub jej
wypowiedzenie powinno by stwierdzone pismem.
Rozdzia 2.
Powstanie spki jako podmiotu prawa
1.
Utworzenie spki przez wpis spki zawizanej
Utworzenie spki partnerskiej nastpuje z chwil jej wpisu do rejestru przedsibiorcw
KRS. Poprzedzone to jest oczywicie zgoszeniem wniosku o wpis. Jest to wic kilka czynnoci,
ktre mog doprowadzi do utworzenia nowego bytu prawnego. Zgoszenia moe dokona
kady ze wsplnikw. Zgoszenie spki do KRS powinno nastpi w czasie 7 dni od zawarcia
umowy spki, by dokonane na urzdowym formularzu (KRS-W1) z uwzgldnieniem
zacznikw formularzowych (KRS-WD, KRS-WK, KRS-WM, oraz ewentualnie innych), a take
obejmowa dane okrelone w art. 93 k.s.h. oraz w przepisach regulujcych KRS. Zgoszenie
powinno obejmowa (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 271-272):
1) firm, siedzib, adres spki, nazwiska i imiona partnerw oraz ich adresy albo adresy
do dorcze,
2) okrelenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerw w ramach spki,
3) przedmiot dziaalnoci spki,
4) nazwiska i imiona partnerw, ktrzy s uprawnieni do reprezentowania spki; nie
dotyczy to przypadku, gdy umowa spki nie przewiduje ogranicze prawa
reprezentacji przez partnerw,
5) nazwiska i imiona prokurentw lub osb powoanych w skad zarzdu,
6) nazwiska i imiona partnerw, ktrzy ponosz nieograniczon odpowiedzialno za
zobowizania spki, w przypadku przewidzianym w art. 95 2.
Do zgoszenia spki partnerskiej do sdu rejestrowego naley doczy dokumenty
potwierdzajce uprawnienie kadego partnera do wykonywania przez niego wolnego zawodu
(art. 93 2 k.s.h.). Natomiast z przepisw ustawy o KRS wynika ponadto obowizek
zgoszenia:
1) siedziby i adresw oddziaw, jeeli spka takie bdzie prowadzi,
2) numeru REGON spki,
3) informacji o pozostawaniu w zwizku maeskim, zawarciu maeskiej umowy
majtkowej, ustaniu wsplnoci majtkowej midzy maonkami, zaznaczenia

ograniczenia zdolnoci do czynnoci prawnych, jeeli takie istnieje,

4) numeru PESEL, tj. identyfikatora nadanego w systemie ewidencji ludnoci dla kadego
ze wsplnikw, chyba e na mocy przepisw szczeglnych nie podlegaj oni ujciu w
tej ewidencji.
Dodatkowo obligatoryjne (pod rygorem zwrotu wniosku o zarejestrowanie) jest
doczenie nastpujcych dokumentw:
1) dowodu uiszczenia wpisu sdowego,
2) dowodu uiszczenia opaty za ogoszenie w Monitorze Sdowym i Gospodarczym.
Poza zacznikami okrelonymi w art. 93 k.s.h. do zgoszenia naley doczy zoone
wobec sdu albo powiadczone notarialnie wzory podpisw uprawnionych do
reprezentowania spki (art. 19a ustawy o KRS).
Firma spki powinna zosta wpisana w czci B formularza KRS-W1 (pole 28). W polu
tym naley zamieci pene brzmienie firmy wraz z jednym z obowizkowych dodatkw
wskazujcych na spk, tj.: "i partner" bd "i partnerzy" albo "spka partnerska". W polu
tym nie wpisuje si natomiast dopuszczonego do uywania w obrocie skrtu sp.p.
Siedziba i adres spki powinny zosta wskazane w czci C formularza KRS-W1 (pola 3543). Wskazana na formularzu siedziba musi odpowiada ustaleniom zawartym w umowie
spki.
Formularz zgoszeniowy KRS-W1, na ktrym dokonuje si zgoszenia spki partnerskiej
do rejestru, zawiera w czci C pole C.5, w ktrym naley udzieli informacji o czasie, na jaki
zostaa zawizana spka.
Do wniosku o wpis spki partnerskiej do rejestru naley obowizkowo doczy formularz
KRS-WD przeznaczony do zgaszania podlegajcych zarejestrowaniu danych o
uczestniczcych w spce partnerach.
Poza podaniem imienia i nazwiska (pola 1 i 2) naley wskaza numer PESEL danego
partnera. W przypadku gdy dana osoba fizyczna nie ma obowizku posiadania tego numeru,
brak tego obowizku naley zaznaczy przy skadaniu wniosku (przekreli pole nr 5, za do
wniosku doczy odpowiednie dokumenty).
Do formularzy rejestrowych naley doczy list partnerw zawierajc:
1) nazwiska i imiona,
2) okrelenie wolnego zawodu wykonywanego przez poszczeglnych partnerw w spce,
3) adresy partnerw (ewentualnie adresy do dorcze).
Okrelenie wolnego zawodu nastpuje na formularzu KRS-W1 (pole 28) poprzez
wskazanie firmy spki, ktra w myl regulacji zawartej w art. 90 1 k.s.h. musi zawiera
okrelenie wolnego zawodu wykonywanego w spce i po raz drugi na formularzu KRS-WM
"Przedmiot dziaalnoci". Przy czym w tym drugim wypadku zastosowanie powinny znale
standardy klasyfikacyjne i nomenklaturowe okrelone w rozporzdzeniu Rady Ministrw z 20
stycznia 2004 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 289 ze zm.) w sprawie Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci.
Przedmiot dziaalnoci spki jest ujmowany na formularzu KRS-WM oznaczonym
"Przedmiot dziaalnoci". Cz I omawianego formularza zawiera tworzce kolumn pola
oznaczone odpowiednio "Kod PKD" oraz "Opis przedmiotu dziaalnoci zgodny z PKD". W
czci przewidzianej na wpisanie kodu PKD moliwe jest wpisanie kodw identyfikujcych
sekcj, podsekcj, dzia, grup, klas oraz podklas.
Z praktycznego punktu widzenia konieczne bdzie wpisanie kodu identyfikujcego
przedmiot dziaalnoci obejmujcego swym zakresem wolny zawd, jaki ma by wykonywany
przez partnerw w spce, na przykad: 74.11 dla kancelarii adwokackiej, sklasyfikowanej w
PKD jako dziaalno prawnicza. Opisowe ujcie przedmiotu dziaalnoci spki powinno
pokrywa si z postanowieniami zawartymi w umowie spki. Wskazane (ale nie konieczne)
jest wykorzystanie nomenklatury uywanej przez PKD.
Niezalenie od tego, czy domylne zasady reprezentacji spki zostay jej umow
zmienione czy te nie, formularz KRS-WK jest obligatoryjnym zacznikiem do wniosku o
zarejestrowanie spki partnerskiej.
W celu prawidowego wypenienia tego formularza niezbdne jest podanie sposobu
reprezentacji spki (cz I, pole 3) oraz imienia, nazwiska i numeru PESEL wszystkich osb
uprawnionych do reprezentowania spki.

W przypadku gdy w spce ustanowiono prokur i nastpnie zostaa ona udzielona, fakt
ten podlega zarejestrowaniu za pomoc formularza KRS-WL, na ktrym naley wskaza imi,
nazwisko oraz numer PESEL prokurenta oraz rodzaj prokury, tj. czy zostaa ona udzielona jako
czna czy te samoistna.
Jeeli zgodnie z postanowieniami umowy spki prowadzenie spraw i reprezentacja spki
zostaa powierzona zarzdowi, naley zarejestrowa te informacje przez zoenie wniosku na
formularzu KRS-WK. W czci I formularza naley zaznaczy pole 1, a nastpnie w polu 2
wpisa nazw organu, tj. zarzd spki, za w polu 3 opisowo uj sposb reprezentacji.
W przypadku gdy umowa spki przewiduje dywersyfikacj zasad odpowiedzialnoci za
zobowizania spki, to ujcie powyszych danych odbywa si przy okazji rejestrowania
partnerw spki. Formularz KRS-WD zawiera w tym zakresie odpowiednie pole (cz I, pole
nr 6). Zakrelenie pozytywnej odpowiedzi powoduje, i dany partner bdzie ujty w rejestrze
przedsibiorcw jako wsplnik odpowiadajcy za zobowizania spki tak jak wsplnik spki
jawnej.
Szczeglnym dodatkowym dokumentem przy powstaniu spki jest potwierdzenie
uprawnie kadego partnera do wykonywania wolnego zawodu (np. wypis z listy radcw
prawnych). Dokumenty potwierdzajce uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu
okrelaj przepisy dotyczce tego zawodu. Jeeli przepisy tego nie przewiduj, wystarczajce
jest przedoenie zawiadczenia pracodawcy, stowarzyszenia zrzeszajcego itp. Jeeli w
spce wykonywanych ma by kilka wolnych zawodw, naley wymieni wszystkie w umowie
spki oraz potwierdzi wykazanie uprawnie w stosunku do wszystkich.
Pamita naley, e w sytuacji gdyby partner posiada stosowne dokumenty na dowd
uzyskania odpowiednich uprawnie, a nastpnie utraci je, to spka partnerska nie powinna
doj do skutku. Nie chodzi tylko o uprawnienie rozumiane jako wymg formalny (dokument),
ale take rzeczywist, prawn moliwo wykonywania wolnego zawodu. Utrata uprawnie
wykonywania wolnego zawodu moe wynika z orzeczenia sdu, a take moe by wynikiem
postanowie organw korporacji zrzeszajcych wolny zawd.
Regulacja art. 82 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. - Przepisy wprowadzajce ustaw o
swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1808) wymaga zoenia do akt
rejestrowych powiadczenia uzyskania numeru identyfikacji podatkowej (NIP). Posiadajcy
numer NIP podmiot wpisany do rejestru przedsibiorcw winien by wystpi ze stosownym
wnioskiem do dnia 31 maja 2006 r.
Z chwil wpisu do KRS spka powstaje jako podmiot prawa (jednostka organizacyjna bez
osobowoci prawnej, ktra na podstawie szczeglnych przepisw - art. 8 k.s.h. - posiada
zdolno prawn). Naley wic przyj, e wpis ma charakter konstytutywny i spka staje si
przeze podmiotem prawa (na temat rodzajw i charakteru prawnego wpisw do KRS zob. E.
Marszakowska-Krze, Wpisy w rejestrze przedsibiorcw dotyczce spek handlowych,
Warszawa 2004, s. 125 i n., 146 i n.).
Naley pamita, e po zarejestrowaniu spki naley we waciwym ze wzgldu na
siedzib spki urzdzie statystycznym uzyska numer REGON, a nastpnie zgosi ten fakt
do rejestru przedsibiorcw (formularze KRS-Z1 i KRS-ZY).
Co do zasad postpowania rejestrowego - por. uwagi dotyczce spki jawnej - tytu I,
cz 2, rozdzia 2, 1 oraz zob. M. Klaus, Rejestracja podmiotw w KRS - praktyczne
wskazwki, cz. II - Spka partnerska, Mon.Praw. 2005, nr 12, s. 612 i n.
2.
Utworzenie przez przeksztacenie
Utworzenie spki partnerskiej przez przeksztacenie z wykorzystaniem moliwych
procesw transformacyjnych moliwe jest tylko przez przeksztacenie w spk partnersk.
Nie jest dopuszczalny podzia spki partnerskiej, jak rwnie nie jest moliwe takie
poczenie, ktrego efektem byaby spka partnerska. Jak to ju sygnalizowaem w czci 1,
rozdziale 2, 6, to ostatnie rozwizanie jest szczeglnie dolegliwe dla spek partnerskich.
Niemono takiego poczenia spek, na przykad partnerskich, aby uzyska efekt innej
spki partnerskiej, uniemoliwia procesy integracyjne spek osobowych. Jest to szczeglnie

dolegliwe dla istniejcych spek partnerskich reprezentujcych na przykad zawody

adwokata czy radcy prawnego. Istniejce podmioty nie mog wic poprzez poczenie
przeciwdziaa dominacji na rynku wikszych podmiotw. Przeksztacenie w spk
partnersk podlega generalnym reguom przeksztacania spek z uwzgldnieniem specyfiki
przyjtej dla spki partnerskiej i jawnej - por. art. 582 k.s.h.; por. tytu I, cz 6, rozdzia 3.
Nie naley zapomina, e w trybie art. 551 i n. k.s.h. moliwe jest przeksztacenie spki
cywilnej w partnersk (por. tytu I, cz 6, rozdzia 3).
Cz 3.
Wsplnicy w spce partnerskiej
Rozdzia 1.
Zdolno do osignicia statusu partnera
1.
Osoby fizyczne
Jednym z kryteriw wyrniajcych spk partnersk jest to, e zdolno bycia
partnerem w takiej spce jest przypisana (z mocy ustawy) tylko i wycznie do osb
fizycznych (A. Bogdan-Bartel, Status prawny partnera w spce partnerskiej w prawie
polskim, Gazeta Sdowa 2004, nr 12, s. 16-23). Nie mog wic tworzy albo przystpowa do
spki partnerskiej osoby prawne ani te jednostki organizacyjne nieposiadajce osobowoci
prawnej, ale wyposaone przez przepisy szczeglne w zdolno prawn (zob. G. Kozie,
Przeniesienie..., op. cit., s. 42). Nieuprawniona jest w szczeglnoci teza, jakoby partnerem
moga by inna spka partnerska (bdca jednostk organizacyjn, o ktrej mowa w art. 33 1
1 k.c.). Jak si wydaje, osoby fizyczne, ktre mog by partnerami, powinny mie pen
zdolno do czynnoci prawnych. Przepisy stawiajc okrelone warunki dla nabycia
stosownych kwalifikacji odnosz si zasadniczo do wymogu odpowiedniego wyksztacenia,
ktre w normalnym toku moe uzyska tylko osoba penoletnia. W odniesieniu do innego
elementu
zwizanego
ze
zdolnoci
do
czynnoci
prawnych,
mianowicie
ubezwasnowolnienia, to szereg przepisw odnosi si porednio do okrelenia tego jako
przyczyny utraty moliwoci wykonywania wolnych zawodw, wymagajc penej zdolnoci do
czynnoci prawnych. Przyj jednak trzeba, e w praktyce w takiej sytuacji aktywne
funkcjonowanie w tej spce bdzie ograniczone. Jeeli jednak doszoby do
ubezwasnowolnienia wsplnika, to wydaje si, e jeeli nie moe on wykonywa wolnego
zawodu (a taki jest cel spki), powinien ze spki zosta wyczony. Zasada taka nie
obowizuje, jak sdz, w innych spkach osobowych, gdzie nie jest wymagane wykonywanie
takich czynnoci, jakie wi si z wolnym zawodem. Wracajc do kryterium wieku, to raczej
trzeba wykluczy - w przypadku nawet wczeniejszego ukoczenia szkoy - nabycie
uprawnie do wykonywania niektrych z wymienionych w art. 88 k.s.h. zawodw, przed
osigniciem 18 roku ycia. Z szeregu przepisw wynika take konieczno osignicia
okrelonego minimum wiekowego (np. notariusze musz mie ukoczone 26 lat); zob. J.
Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 33 i n.
2.
Wykonywanie wolnego zawodu
Drugim elementem wyrniajcym partnerw jako wsplnikw spki partnerskiej jest to,
e winni oni by przedstawicielami wolnego zawodu, ktry bd wykonywa w spce.
Wyszczeglnienie w art. 88 k.s.h. pewnej grupy wolnych zawodw jest spraw konwencji
przyjtej przez polskiego ustawodawc. Wobec braku w systemie polskiego prawa legalnej

definicji wolnego zawodu, przedstawiciele doktryny podkrelaj, e aktualnie wystpujca

sytuacja jest niekorzystna i daje pole do rozmaitych interpretacji (J. Jacyszyn, Wykonywanie
wolnych zawodw w Polsce, Warszawa 2004, s. 44 i n.). Jeeli wemiemy pod uwag, e do
wolnych zawodw odnosi si kilka aktw prawnych, to niewtpliwie powoane powyej tezy
wydaj si suszne. Z drugiej strony definicja taka wydaje si zbdna, a na plan pierwszy
wysuwa si problem zawodu regulowanego. Nie powinno by swobody w przyjmowaniu
kryteriw dla wolnych zawodw. Problem ten by szczeglnie ostry w sytuacji normatywnego
odrnienia wolnych zawodw od przedsibiorcw. Zmiana stanu prawnego w kodeksie
cywilnym i ustawie o swobodzie dziaalnoci gospodarczej i przyjcie nowej definicji
przedsibiorcy obejmujcej wolne zawody zmniejszya problem wzajemnych relacji, gdy z
punktu widzenia tych dwch aktw prawnych rozrnienie to nie powinno wystpi. Niemniej
pamita naley, e istnieje cay szereg innych definicji przedsibiorcw wystpujcych w
rnych aktach prawnych (por. A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 16 i n.). Tam
problem ten bdzie nadal wystpowa.
Prbujc zdefiniowa wolny zawd, uwaam, e jest to zawd wykonywany
profesjonalnie, zawodowo: przez wiadczenie usug typowych, gdy dziaalno jest
wykonywana na wasny rachunek i wymaga szczeglnego wyksztacenia lub umiejtnoci
zwizanych z wykonywaniem wolnego zawodu, a dziaalno jest prowadzona samodzielnie i
osobicie, przy ewentualnej pomocy osb podporzdkowanych (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 353-354).
Na inne jeszcze cechy wyrnienia pojcia wolnego zawodu zwrcono uwag w doktrynie
(J. Jacyszyn, Wykonywanie..., op. cit., s. 44 i n.; tene, Pojcie wolnego zawodu. Analiza
aktw prawnych i doktryny, PPH 2000, nr 10, s. 1 i n.). Uwaa on, e wolny zawd cechuje:
1) regulowany charakter,
2) osobisty udzia,
3) kwalifikowane wyksztacenie,
4) aksjologia wykonywanego wolnego zawodu,
5) struktura wykonywania wolnego zawodu,
6) niezaleno zawodowa,
7) status zawodowy,
8) stan i sposb zorganizowania,
9) wynagrodzenie,
10) tajemnica zawodowa,
11) odpowiedzialno osb,
12) samorzdno korporacyjna.
Wskazane cechy nie musz jednak wystpowa moim zdaniem w przypadku kadego
wolnego zawodu. S charakterystyczne pojedynczo dla niektrych.
Na podstawie powyszych definicji mona przyj, e ustawodawca posuy si w art. 88
k.s.h. metod uznania za wolny zawd tych zawodw, ktre s w okrelony sposb
unormowane, pozostawiajc poza list cay szereg innych profesji, ktre mona by uzna za
"wolne zawody". W istocie rzeczy w art. 88 k.s.h. bardziej jest mowa o zawodach
regulowanych ni o wszelkich wolnych zawodach. Pojcie zawodu regulowanego wydaje si
kluczowe dla ustawodawstwa unijnego, gdy budowanie definicji wolnego zawodu dla
wszystkich pastw czonkowskich jest utrudnione (J. Jacyszyn, Wykonywanie..., op. cit., s.
34). Przyjta w kodeksie spek handlowych koncepcja "amie" si jednak wielokrotnie. W
szczeglnoci odrbnej regulacji poddawani s urbanici, a nie s oni uznani za wolny zawd,
a z kolei ksigowi nie maj odrbnego aktu prawnego regulujcego ich status (wyjtek
rozporzdzenie Ministra Finansw z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnie do usugowego
prowadzenia ksig rachunkowych; Dz.U. Nr 120, poz. 1022 - ale dotyczy to pewnej czci
osb spord ksigowych).
Nie mona w kocu zapomina o caej grupie zawodw, ktre zgodnie z podanymi
definicjami powinny by uznane za wolne, a nie s. Dotyczy to aktuariuszy, maklerw
ubezpieczeniowych, zarzdcw nieruchomoci itd. (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 358).
Wniosek, jaki pynie z powyszych rozwaa, jest taki, e lista wolnych zawodw
zaproponowana w art. 88 k.s.h. jest aktualna tylko w kontekcie moliwoci bycia

wsplnikiem w spce partnerskiej.

Z przepisw regulujcych zasady wykonywania poszczeglnych wolnych zawodw
wynikaj wymogi, jakie musz by spenione w celu uzyskania uprawnie zawodowych, a
wic tym samym moliwoci uczestniczenia w spce partnerskiej.
1. Adwokaci
Zgodnie z przepisami ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2002
r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) warunkiem wykonywania zawodu (polegajcego na udzielaniu
pomocy prawnej, wspdziaaniu w ochronie praw i wolnoci obywatelskich oraz w
ksztatowaniu i stosowaniu prawa) jest wpis na list adwokatw prowadzon przez okrgow
rad adwokack. Powoana wyej ustawa w art. 65-71, a take wyrok TK z 19 kwietnia 2006 r.
(Dz.U. Nr 75, poz. 529) okrelaj zasady, na jakich osoba chcca wykonywa zawd
adwokata moe wymagany wpis uzyska.
Zgodnie z cytowanymi przepisami i wyrokiem TK na list adwokatw moe by wpisany
ten, kto:
1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rkojmi
prawidowego wykonywania zawodu adwokata,
2) korzysta w peni z praw publicznych oraz ma pen zdolno do czynnoci prawnych,
3) ukoczy wysze studia prawnicze w Polsce i uzyska tytu magistra lub zagraniczne
studia prawnicze uznane w Polsce,
4) odby w Polsce aplikacj adwokack i zoy egzamin adwokacki, przy czym wymg
odbycia aplikacji adwokackiej i zoenia egzaminu adwokackiego nie znajduje
zastosowania do:
- profesorw i doktorw habilitowanych nauk prawnych,
- osb, ktre co najmniej trzy lata zajmoway stanowisko radcy Prokuratorii Generalnej
Skarbu Pastwa.
Do zoenia egzaminu adwokackiego przed komisj egzaminacyjn, bez obowizku
odbycia aplikacji adwokackiej (jednake po spenieniu wymaga nakrelonych w art. 65 pkt
1-3 ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze), mog przystpi:
1) doktorzy nauk prawnych;
2) osoby, ktre pracoway przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat,
na stanowisku referendarza sdowego lub asystenta sdziego.
Wpis osoby, ktra uzyskaa pozytywny wynik z egzaminu adwokackiego, na list
adwokatw nastpuje na jej wniosek, na podstawie uchway waciwej okrgowej rady
adwokackiej. Okrgowa rada adwokacka podejmuje uchwa w sprawie wpisu na list
adwokatw w terminie 30 dni od dnia zoenia wniosku o wpis. Okrgowa rada adwokacka
zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwoci o kadej uchwale o wpisie na list
adwokatw lub aplikantw adwokackich, jak i o odmowie wpisu. Wpis na list adwokatw lub
aplikantw adwokackich uwaa si za dokonany, jeeli Minister Sprawiedliwoci nie sprzeciwi
si (w formie decyzji administracyjnej) wpisowi w terminie 30 dni od dnia otrzymania
uchway wraz z aktami osobowymi wpisanego. Po uzyskaniu wpisu na list adwokatw,
adwokat wyznacza swoj siedzib zawodow i zawiadamia o tym waciw okrgow rad
adwokack nie pniej ni w terminie 30 dni przed dniem wyznaczenia siedziby zawodowej.
Adwokat moe mie jedn siedzib zawodow.
Naley pamita, e zgodnie z przepisami ustawy z 5 lipca 2002 r. o wiadczeniu przez
prawnikw zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 126, poz.
1069 ze zm.) prawnicy zagraniczni, na zasadzie wzajemnoci, o ile umowy midzynarodowe
ratyfikowane przez Rzeczpospolit Polsk lub przepisy organizacji midzynarodowych,
ktrych Rzeczpospolita Polska jest czonkiem, nie stanowi inaczej, s uprawnieni do
wykonywania staej praktyki, na zasadach okrelonych we wspomnianej ustawie, po wpisaniu
na jedn z list prawnikw zagranicznych, prowadzon odpowiednio przez okrgowe rady
adwokackie lub rady okrgowych izb radcw prawnych. W odniesieniu do prawnikw z
pastw nalecych do wsplnot europejskich obowizuje zasada, e osoba taka wpisana na
list prowadzon przez okrgow rad adwokack jest uprawniona do wykonywania staej
praktyki w zakresie odpowiadajcym zawodowi adwokata, a po wpisie na list prowadzon

przez rad okrgowej izby radcw prawnych - w zakresie odpowiadajcym zawodowi radcy
prawnego. Przy czym wybr waciwej listy naley do prawnika z Unii Europejskiej.
Prawnik zagraniczny ubiegajcy si o wpis na list prowadzon przez okrgow rad
adwokack skada wniosek do rady waciwej ze wzgldu na wskazan we wniosku przysz
siedzib zawodow.
Do omawianego wniosku o wpis naley zaczy:
1) zawiadczenie wystawione przez waciwy organ pastwa macierzystego,
stwierdzajce, e osoba ubiegajca si o wpis jest zarejestrowana w tym pastwie
jako uprawniona do wykonywania zawodu przy uyciu jednego z tytuw zawodowych
ujtych w zacznikach nr 1 lub 2 do ustawy,
2) dokument potwierdzajcy obywatelstwo osoby ubiegajcej si o wpis.
Wniosek o wpis powinien by sporzdzony w jzyku polskim. Pozostae dokumenty, o ile
nie s sporzdzone w tym jzyku, naley przedoy wraz z tumaczeniem na jzyk polski,
powiadczonym przez tumacza przysigego. O wpisie na list decyduje okrgowa rada
adwokacka. Odmowa wpisu moe nastpi tylko wtedy, gdy zainteresowany nie spenia
wymogw okrelonych w ustawie.
Naley pamita, e prawnik pochodzcy z pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej
przy wykonywaniu czynnoci polegajcej na reprezentowaniu klienta w postpowaniu, w
ktrym zgodnie z obowizujcymi przepisami wymagane jest, aby strona bya
reprezentowana przez adwokata lub radc prawnego, ma obowizek wspdziaa z osob
wykonujc jeden z tych zawodw. W przypadkach, w ktrych reprezentacja klienta przez
radc prawnego nie jest dopuszczalna, prawnik z Unii Europejskiej obowizany jest
wspdziaa z adwokatem. Natomiast prawnicy spoza Unii Europejskiej wpisani na list
prowadzon przez okrgow rad adwokack s uprawnieni, w ramach wykonywania staej
praktyki, jedynie do udzielania porad prawnych i sporzdzania opinii prawnych dotyczcych
prawa pastwa macierzystego lub prawa midzynarodowego, w zakresie odpowiadajcym
zawodowi adwokata.
2. Farmaceuci (aptekarze)
Wykonywanie zawodu farmaceuty, w rozumieniu przepisw ustawy z 19 kwietnia 1991 r.
o izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 9, poz. 108 ze zm.) wymaga stwierdzenia przez
okrgow rad aptekarsk, waciw ze wzgldu na miejsce wykonywania zawodu
farmaceuty, prawa wykonywania zawodu przez konkretn osob. Zgodnie z powoan ustaw
farmaceut jest osoba, ktra:
1) ukoczya w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej picioletnie studia na kierunku
farmacja w szkole wyszej obejmujce co najmniej szeciomiesiczny sta w aptece i
uzyskaa tytu zawodowy magistra; lub
2) ukoczya w Rzeczypospolitej Polskiej czteroletnie lub picioletnie studia na kierunku
farmacja w szkole wyszej i uzyskaa tytu zawodowy magistra; lub
3) posiada dyplom wydany przez inne pastwo ni pastwo czonkowskie Unii
Europejskiej potwierdzajcy ukoczenie co najmniej picioletnich studiw na kierunku
farmacja w szkole wyszej obejmujcych co najmniej szeciomiesiczny sta w
aptece, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z odrbnymi przepisami, za
rwnowany z dyplomem i tytuem zawodowym magistra uzyskiwanym w
Rzeczypospolitej Polskiej; lub
4) posiada kwalifikacje potwierdzone dyplomem, wiadectwem lub innym dokumentem
wydanym w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej, potwierdzajcym posiadanie
formalnych kwalifikacji do wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej zawodu
farmaceuty przez obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej.
Prawo wykonywania zawodu farmaceuty w odniesieniu do obywatela polskiego podlega
stwierdzeniu przez okrgow rad aptekarsk waciw ze wzgldu na miejsce wykonywania
zawodu farmaceuty, ktry:
1) spenia wymagania okrelone powyej w pkt 1-4;
2) posiada stan zdrowia pozwalajcy na wykonywanie zawodu potwierdzony orzeczeniem
lekarskim;

3) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych.

W odniesieniu do obywatela pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej Naczelna Rada
Aptekarska stwierdza prawo wykonywania zawodu farmaceuty, jeeli osoba ta:
1) posiada dyplom, wiadectwo lub inny dokument potwierdzajcy posiadanie
formalnych kwalifikacji uprawniajcych do wykonywania zawodu farmaceuty, wydany
przez pastwo czonkowskie Unii Europejskiej;
2) posiada stan zdrowia pozwalajcy na wykonywanie zawodu potwierdzony orzeczeniem
lekarskim;
3) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych;
4) zoy owiadczenie, e posiada znajomo jzyka polskiego w mowie i pimie w
zakresie koniecznym do wykonywania zawodu farmaceuty.
W przypadku uzasadnionych wtpliwoci dotyczcych autentycznoci dyplomw,
wiadectw lub innych dokumentw potwierdzajcych posiadanie formalnych kwalifikacji do
wykonywania zawodu farmaceuty, wydanych przez odpowiednie wadze lub organizacje
pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej, lub innych dokumentw, Naczelna Rada
Aptekarska zwraca si do odpowiednich wadz lub organizacji tego pastwa o potwierdzenie
ich autentycznoci.
Odnoszc si do dysharmonii wystpujcej w nomenklaturze naley wskaza, e kodeks
spek handlowych posuguje si pojciem "aptekarz", w sytuacji gdy przepisy ustawy z 19
kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 9, poz. 108 ze zm.) oraz ustawy
z 6 wrzenia 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 ze zm.)
posuguj si pojciem "farmaceuta". Termin "aptekarz" zosta usunity z ustawy o izbach
aptekarskich i zastpiony pojciem "farmaceuta" przepisami ustawy z 27 lipca 2002 r. o
zmianie ustawy o izbach aptekarskich oraz ustawy - Prawo farmaceutyczne (Dz.U. Nr 141,
poz. 1181). Ustawodawca jednake zapomnia dostosowa nazewnictwo zawarte w kodeksie
spek handlowych. Niezalenie od tego stosujc celowociow wykadni przepisw naley
przyj, e zwroty te s rwnowane.
3. Architekci
Na podstawie art. 5 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorzdach zawodowych
architektw, inynierw budownictwa oraz urbanistw (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42 ze zm.)
za architektw uznaje si osoby, ktre:
1) posiadaj uprawnienia budowlane w specjalnoci architektonicznej, o ktrej mowa w
ustawie z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze
zm.) lub
2) posiadaj uprawnienia budowlane w specjalnoci architektonicznej do projektowania
bez ogranicze uzyskane przed dniem wejcia w ycie wskazanej powyej ustawy prawo budowlane.
Zgodnie z postanowieniami ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane uzyskanie
uprawnie budowlanych w specjalnoci architektonicznej wymaga dla projektowania bez
ogranicze i sprawdzania projektw architektoniczno-budowlanych:
a) posiadania wyszego wyksztacenia odpowiedniego dla danej specjalnoci,
b) odbycia dwuletniej praktyki przy sporzdzaniu projektw,
c) odbycia rocznej praktyki na budowie.
Warunkiem zaliczenia praktyki zawodowej jest praca polegajca na bezporednim
uczestnictwie w pracach projektowych albo na penieniu funkcji technicznej na budowie pod
kierownictwem osoby posiadajcej odpowiednie uprawnienia budowlane, a w przypadku
odbywania praktyki za granic - pod kierunkiem osoby posiadajcej uprawnienia
odpowiednie w danym kraju.
4. Inynierowie budownictwa
W odniesieniu do inynierw budownictwa naley wskaza, e zgodnie z przepisami
ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorzdach zawodowych architektw, inynierw
budownictwa oraz urbanistw (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42 ze zm.) posugiwanie si

wskazanym tytuem zawodowym przysuguje osobom zrzeszonym w izbach inynierw

budownictwa. Dotyczy to osb fizycznych, ktre ukoczyy wysz uczelni techniczn,
uzyskujc tytu zawodowy inyniera i posiadaj uprawnienia budowlane w specjalnociach:
1) konstrukcyjno-budowlanej,
2) drogowej,
3) mostowej,
4) instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urzdze cieplnych, wentylacyjnych,
gazowych, wodocigowych i kanalizacyjnych,
5) instalacyjnej
w
zakresie
sieci,
instalacji
i
urzdze elektrycznych
i
elektroenergetycznych, ewentualnie take uprawnienia budowlane w specjalnoci
architektonicznej odnonie do projektowania w ograniczonym zakresie, kierowania
robotami budowlanymi bez ogranicze i w ograniczonym zakresie.
5. Biegli rewidenci
Zawd biegego rewidenta moe wykonywa osoba speniajca wymagania okrelone
przepisami ustawy z 13 padziernika 1994 r. o biegych rewidentach i ich samorzdzie (t.j.
Dz.U. z 2001 r. Nr 31, poz. 359 ze zm.). Osoba, ktra uzyskaa tytu biegego rewidenta,
nabywa prawo do wykonywania zawodu po zoeniu lubowania i wpisaniu jej do rejestru
biegych rewidentw. Krajowa Rada Biegych Rewidentw prowadzi rejestr biegych
rewidentw.
Do rejestru biegych rewidentw moe by wpisany ten, kto:
1) korzysta w peni z praw publicznych oraz ma pen zdolno do czynnoci prawnych,
2) jest nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym postpowaniem daje
rkojmi prawidowego wykonywania zawodu biegego rewidenta,
3) ukoczy studia wysze w Polsce lub zagraniczne studia wysze uznawane w Polsce za
rwnorzdne i wada jzykiem polskim w mowie i w pimie,
4) odby trzyletni praktyk w Polsce, w tym co najmniej dwuletni aplikacj pod
kierunkiem biegego rewidenta, przy czym spenienie tego warunku zostao uznane
przez Komisj Egzaminacyjn,
5) zoy z wynikiem pozytywnym egzaminy na biegego rewidenta przed Komisj
Egzaminacyjn,
6) uzyska dyplom biegego rewidenta.
Do rejestru biegych rewidentw mog by wpisani obywatele polscy lub, na zasadach
wzajemnoci, osoby nieposiadajce polskiego obywatelstwa, ktre posiadaj kwalifikacje do
wykonywania zawodu biegego rewidenta, uzyskane za granic, uznawane przez pastwa
Unii Europejskiej lub pastwa czonkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, po zoeniu z wynikiem
pozytywnym, przed Komisj, egzaminu w jzyku polskim z prawa gospodarczego
obowizujcego w Polsce. Norma powysza nie narusza przepisw dotyczcych zatrudnienia
cudzoziemcw na terenie Polski.
6. Brokerzy ubezpieczeniowi
Broker ubezpieczeniowy jest kwalifikowanym porednikiem ubezpieczeniowym
uprawnionym do wykonywania czynnoci w imieniu lub na rzecz podmiotu szukajcego
ochrony ubezpieczeniowej. Dotyczy to: zawierania lub doprowadzenia do zawarcia umw
ubezpieczenia, wykonywania czynnoci przygotowawczych do zawarcia umw ubezpieczenia
oraz uczestnictwa w zarzdzaniu i wykonywaniu umw ubezpieczenia, w tym rwnie w
sprawach o wypat odszkodowania (zob. B. Kucharski, Broker ubezpieczeniowy jako
porednik handlowy, PPH 2000, nr 3, s. 19).
Zgodnie z regulacjami ustawy z 22 maja 2003 r. o porednictwie ubezpieczeniowym
(Dz.U. Nr 124, poz. 1154 ze zm.) w odniesieniu do osb fizycznych brokerem
ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna legitymujca si wydanym przez Komisj Nadzoru
Ubezpiecze i Funduszy Emerytalnych zezwoleniem na wykonywanie dziaalnoci brokerskiej
i wpisana do rejestru brokerw ubezpieczeniowych. Uzyskanie przez osob fizyczn

wspomnianego zezwolenia warunkuj nastpujce czynniki:

a) posiadanie penej zdolnoci do czynnoci prawnych,
b) uprzednia niekaralno za umylne przestpstwo:
- przeciwko yciu i zdrowiu,
- przeciwko wymiarowi sprawiedliwoci,
- przeciwko ochronie informacji,
- przeciwko wiarygodnoci dokumentw,
- przeciwko mieniu,
- przeciwko obrotowi gospodarczemu,
- przeciwko obrotowi pienidzmi i papierami wartociowymi,
- skarbowe,
c) dawanie rkojmi naleytego wykonywania dziaalnoci brokerskiej,
d) posiadanie co najmniej redniego wyksztacenia,
e) zoenie z wynikiem pomylnym egzaminu przed Komisj Egzaminacyjn dla Brokerw
Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,
f) posiadanie co najmniej trzyletniego dowiadczenia zawodowego w zakresie
ubezpiecze zdobytego w okresie 5 lat bezporednio poprzedzajcych zoenie
wniosku o uzyskanie zezwolenia na wykonywanie dziaalnoci brokerskiej,
g) zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej z tytuu wykonywania
dziaalnoci brokerskiej.
7. Doradcy podatkowi
Warunki i zasady wykonywania doradztwa podatkowego okrela ustawa z 5 lipca 1996 r.
o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.). Osoba fizyczna moe si
ubiega o wpis na list doradcw podatkowych, jeeli spenia cznie nastpujce warunki:
1) ma pen zdolno do czynnoci prawnych,
2) korzysta z peni praw publicznych,
3) jest nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym postpowaniem daje
rkojmi prawidowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego,
4) posiada wysze wyksztacenie,
5) odbya w Polsce dwuletni praktyk zawodow,
6) zoya z wynikiem pozytywnym egzamin na doradc podatkowego,
7) wystpia z wnioskiem o wpis na list, nie pniej ni w okresie 3 lat od zoenia
egzaminu.
Wymogi odbycia praktyki zawodowej i zdania egzaminu nie dotycz osb, ktre s
czonkami Pastwowej Komisji Egzaminacyjnej do spraw Doradztwa Podatkowego oraz
posiadaj stopie naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych
w zakresie prawa finansowego lub finansw (zob. M. Brzostowski, Doradca podatkowy,
Biuletyn Skarbowy 1996, nr 5, s. 1 i n.).
8. Maklerzy papierw wartociowych, doradcy inwestycyjni
W wyniku nowelizacji kodeksu spek handlowych ustaw z 29 lipca 2005 r. o obrocie
instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.) katalog wolnych zawodw z art.
88 poszerzono o maklerw papierw wartociowych i doradcw inwestycyjnych. Tytuy
zawodowe "makler papierw wartociowych" i "doradca inwestycyjny" podlegaj ochronie
prawnej.
Zgodnie z art. 125 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przez wykonywanie
zawodu maklera papierw wartociowych (dalej jako makler) lub doradcy inwestycyjnego
(dalej jako doradca) rozumie si wykonywanie funkcji w organach zarzdzajcych lub
nadzorczych firmy inwestycyjnej bd wykonywanie lub nadzorowanie wykonywania:
1) czynnoci stanowicych dziaalno maklersk,
2) zwizanych z rynkiem finansowym czynnoci niestanowicych dziaalnoci
maklerskiej,
3) innych czynnoci zwizanych z obsug klientw lub dostpem do rachunkw

prowadzonych dla klientw

- w ramach pozostawania tej osoby w stosunku pracy, zlecenia lub w innym stosunku
prawnym o podobnym charakterze z firm inwestycyjn.
Przez wykonywanie zawodu maklera lub doradcy rozumie si rwnie:
1) pozostawanie maklera lub doradcy w stosunku pracy, zlecenia lub w innym stosunku
prawnym o podobnym charakterze z bankiem powierniczym przy wykonywaniu lub
nadzorowaniu
wykonywania
czynnoci
prowadzenia
rachunkw
papierw
wartociowych;
2) pozostawanie maklera lub doradcy w stosunku pracy, zlecenia lub w innym stosunku
prawnym o podobnym charakterze z podmiotem, ktry jest obowizany do
zatrudniania maklerw lub doradcw na podstawie odrbnych przepisw prawa przy
wykonywaniu lub nadzorowaniu wykonywania czynnoci okrelonych w tych
przepisach;
3) wykonywanie przez maklera lub doradc czynnoci, o ktrych mowa w art. 79 ust. 2
ustawy o obrocie instrumentami finansowymi;
4) wykonywanie przez maklera lub doradc czynnoci, o ktrych mowa w art. 71 ustawy
o obrocie instrumentami finansowymi, w ramach prowadzonej dziaalnoci
gospodarczej na wasny rachunek albo na podstawie umowy o prac, zlecenia lub
innego stosunku prawnego o podobnym charakterze z podmiotem wykonujcym te
czynnoci w ramach prowadzonej dziaalnoci gospodarczej.
Makler i doradca, wykonujc zawd, s obowizani dziaa zgodnie z przepisami prawa i
zasadami uczciwego obrotu oraz mie na wzgldzie suszne interesy zleceniodawcw. Prawo
wykonywania zawodu maklera lub doradcy przysuguje osobom, ktre s wpisane
odpowiednio na list maklerw lub na list doradcw, o ile prawo to nie zostao zawieszone
zgodnie z przepisem art. 130 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.
Na list maklerw lub na list doradcw moe by wpisana osoba fizyczna, ktra:
1) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych;
2) korzysta z peni praw publicznych (w przypadku osoby nieposiadajcej polskiego
obywatelstwa do stwierdzenia peni praw publicznych waciwe s przepisy prawa
pastwa, ktrego obywatelstwo posiada dana osoba);
3) nie bya uznana prawomocnym orzeczeniem za winnego przestpstwa skarbowego,
przestpstwa
przeciwko
wiarygodnoci
dokumentw,
mieniu,
obrotowi
gospodarczemu, obrotowi pienidzmi i papierami wartociowymi, za przestpstwa
okrelone w art. 305, 307 lub 308 ustawy z 30 czerwca 2000 r. - Prawo wasnoci
przemysowej (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.), za przestpstwa
okrelone w ustawie z 26 padziernika 2000 r. o giedach towarowych (t.j. Dz.U. z
2005 r. Nr 121, poz. 1019) lub za przestpstwa okrelone w ustawie o obrocie
instrumentami finansowymi;
4) zoya, z zastrzeeniem art. 129 ust. 2 i 3 ustawy o obrocie instrumentami
finansowymi, egzamin z wynikiem pozytywnym odpowiednio przed komisj
egzaminacyjn dla maklerw albo przed komisj egzaminacyjn dla doradcw.
Wpisu na list maklerw albo na list doradcw dokonuje Komisja Papierw
Wartociowych i Gied na wniosek zainteresowanego, zoony w terminie 3 miesicy od dnia
zoenia egzaminu z wynikiem pozytywnym, daty uznania przez Komisj uprawnie do
wykonywania zawodu albo dnia zdania z wynikiem pozytywnym sprawdzianu umiejtnoci.
Wpis na list maklerw lub doradcw bez koniecznoci skadania egzaminu mog uzyska
osoby, ktrych kwalifikacje zostay uznane na zasadach okrelonych w ustawie z 26 kwietnia
2001 r. o zasadach uznawania nabytych w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej
kwalifikacji do wykonywania zawodw regulowanych (Dz.U. z 2001 r. Nr 87, poz. 954 ze zm.).
Osoba wpisana na list maklerw lub na list doradcw jest obowizana do
niezwocznego pisemnego informowania Komisji o:
1) podjciu wykonywania zawodu, ze wskazaniem daty jego podjcia, podstawowego
zakresu czynnoci i miejsca wykonywania zawodu;
2) kadorazowej zmianie danych objtych wnioskiem o wpis na list maklerw (albo na
list doradcw) oraz danych, o ktrych mowa w pkt 1.

Listy maklerw i doradcw, skrelenie z listy oraz zawieszenie uprawnie do

wykonywania zawodu maklera lub doradcy podlegaj ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym
Komisji Papierw Wartociowych i Gied.
Komisja moe skreli maklera lub doradc z listy albo zawiesi jego uprawnienia do
wykonywania zawodu na okres od 3 miesicy do 2 lat na skutek naruszenia w zwizku z
wykonywaniem zawodu przepisw prawa lub regulaminw i innych przepisw wewntrznych,
do ktrych przestrzegania makler lub doradca jest zobowizany w zwizku z wykonywaniem
zawodu. Komisja wydaje decyzj o skreleniu z listy albo o zawieszeniu uprawnie do
wykonywania zawodu po przeprowadzeniu rozprawy (zob. art. 130 ust. 3-6 ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi).
Skrelenie z listy maklerw lub doradcw nastpuje:
1) na wniosek osoby wpisanej na list;
2) w razie cakowitego albo czciowego ubezwasnowolnienia;
3) na skutek uznania prawomocnym orzeczeniem za winnego przestpstwa skarbowego,
przestpstwa
przeciwko
wiarygodnoci
dokumentw,
mieniu,
obrotowi
gospodarczemu, obrotowi pienidzmi i papierami wartociowymi, za przestpstwa
okrelone w art. 305, 307 lub 308 ustawy z 30 czerwca 2000 r. - Prawo wasnoci
przemysowej, za przestpstwa okrelone w ustawie z 26 padziernika 2000 r. o
giedach towarowych lub za przestpstwa okrelone w ustawie o obrocie
instrumentami finansowymi;
4) na skutek mierci osoby wpisanej na list;
5) w przypadkach, o ktrych mowa w art. 130 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami
finansowymi.
9. Ksigowi
Jedynym z dwch spord wymienionych w art. 88 k.s.h. wolnych zawodw, ktry nie ma
stosownej regulacji ustawowej, s ksigowi. Nie jest to wic zawd regulowany jak w
przypadku pozostaych wolnych zawodw wymienionych w art. 88 k.s.h. Przepisy
rozporzdzenia Ministra Finansw z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnie do usugowego
prowadzenia ksig rachunkowych (Dz.U. Nr 120, poz. 1022 ze zm.) wydanego na podstawie
art. 81 ust. 2 pkt 5 ustawy z 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76,
poz. 694 ze zm.) wskazuj, e dziaalno usugow w zakresie prowadzenia ksig
rachunkowych mog wykonywa m.in. osoby fizyczne uprawnione do usugowego
prowadzenia ksig rachunkowych. Za uprawnione do usugowego prowadzenia ksig
rachunkowych uznaje si w szczeglnoci osoby fizyczne posiadajce certyfikat ksigowy.
Minister waciwy do spraw finansw publicznych wydaje certyfikat ksigowy osobom
fizycznym, ktre:
1) zoyy owiadczenie, i posiadaj pen zdolno do czynnoci prawnych i korzystaj
z peni praw publicznych, nie byy skazane prawomocnym wyrokiem sdu za
przestpstwa popenione umylnie oraz za czyny okrelone w rozdziale 9 ustawy z 29
wrzenia 1994 r. o rachunkowoci,
2) speniaj co najmniej jeden z poniszych warunkw:
a) udokumentoway trzyletni praktyk w ksigowoci oraz posiadaj wyksztacenie
wysze magisterskie uzyskane na jednym z kierunkw ekonomicznych o
specjalnoci rachunkowo, w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie
z odrbnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk
ekonomicznych,
b) udokumentoway trzyletni praktyk w ksigowoci, posiadaj wyksztacenie
wysze magisterskie lub rwnorzdne oraz ukoczyy studia podyplomowe z
zakresu rachunkowoci w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie z
odrbnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk
ekonomicznych,
c) udokumentoway dwuletni praktyk w ksigowoci, posiadaj wyksztacenie co
najmniej rednie oraz zoyy z wynikiem pozytywnym egzamin sprawdzajcy
kwalifikacje osb ubiegajcych si o certyfikat ksigowy.

W odniesieniu do osb bdcych obywatelami pastw-czonkw wsplnot europejskich

minister waciwy do spraw finansw publicznych wydaje certyfikat ksigowy obywatelom
pastw czonkowskich Unii Europejskiej, ktrych kwalifikacje do usugowego prowadzenia
ksig rachunkowych zostay uznane zgodnie z przepisami o zasadach uznawania nabytych w
pastwach czonkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodw
regulowanych (zob. P. Tatarczak, J. Tatarczak, Odpowiedzialno karna skarbowa doradcw
podatkowych i ksigowych, Mon.Pod. 2002, nr 1, s. 24 i n.).
10. Lekarze, lekarze dentyci
Zgodnie z regulacjami zawartymi w przepisach ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach
lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943 ze zm.) wykonywanie zawodu
lekarza polega na udzielaniu przez osob posiadajc wymagane kwalifikacje, potwierdzone
odpowiednimi dokumentami, wiadcze zdrowotnych, w szczeglnoci: badaniu stanu
zdrowia, rozpoznawaniu chorb i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu
porad lekarskich, a take wydawaniu opinii i orzecze lekarskich, za wykonywanie zawodu
lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osob posiadajc wymagane kwalifikacje,
potwierdzone odpowiednimi dokumentami, wskazanych wyej wiadcze zdrowotnych w
zakresie chorb zbw, jamy ustnej, czci twarzowej czaszki oraz okolic przylegych. Za
wykonywanie zawodu lekarza uwaa si take prowadzenie przez lekarza prac badawczych w
dziedzinie nauk medycznych lub promocji zdrowia oraz nauczanie zawodu lekarza.
Przyznanie przez okrgow rad lekarsk prawa wykonywania zawodu lekarza albo
prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty przysuguje osobie, ktra:
1) jest obywatelem polskim lub obywatelem innego pastwa czonkowskiego Unii
Europejskiej,
2) posiada:
a) dyplom lekarza lub lekarza dentysty wydany przez polsk szko wysz, lub
b) dyplom lub inne dokumenty powiadczajce formalne kwalifikacje lekarza lub
lekarza dentysty, wydane przez inne ni Rzeczpospolita Polska pastwo
czonkowskie Unii Europejskiej, wymienione w wykazie, o ktrym mowa w art. 6b,
lub
c) dyplom lekarza lub lekarza dentysty wydany przez inne pastwo ni pastwo
czonkowskie Unii Europejskiej, pod warunkiem e dyplom zosta uznany w
Rzeczypospolitej Polskiej za rwnorzdny zgodnie z odrbnymi przepisami,
3) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych,
4) posiada stan zdrowia pozwalajcy na wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza
dentysty,
5) wykazuje nienagann postaw etyczn,
6) odbya sta podyplomowy (w celu odbycia stau podyplomowego i zoenia egzaminu
koczcego sta, okrgowa rada lekarska przyznaje lekarzowi, lekarzowi dentycie
ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza albo ograniczone prawo
wykonywania zawodu lekarza dentysty),
7) zoya z wynikiem pozytywnym pastwowy egzamin koczcy sta podyplomowy
lekarza albo pastwowy egzamin koczcy sta podyplomowy lekarza dentysty.
Dodatkowo, lekarzowi bdcemu obywatelem pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej,
speniajcemu wskazane powyej warunki, okrgowa rada lekarska przyznaje prawo
wykonywania zawodu lekarza albo prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty, jeeli:
1) przedstawi zawiadczenie wydane przez odpowiednie wadze lub organizacje pastwa
czonkowskiego Unii Europejskiej, e posiada na terenie tego pastwa prawo do
wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty, ktre nie zostao zawieszone ani
ktrego nie zosta pozbawiony, oraz e nie toczy si przeciwko niemu postpowanie w
sprawie pozbawienia albo zawieszenia prawa do wykonywania zawodu,
2) zoy owiadczenie, e wada jzykiem polskim w mowie i pimie w zakresie
koniecznym do wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty (wymg ten nie
dotyczy obywateli polskich, ktrzy ukoczyli studia medyczne w jzyku polskim).
Naley pamita, e zamiennie z dokumentami, o ktrych mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2

ustawy, obywatele pastw czonkowskich Wsplnot Europejskich mog przedstawi

dokumenty wskazane w art. 5a lub 5b ustawy.
Lekarz, ktry uzyska prawo wykonywania zawodu albo ograniczone prawo wykonywania
zawodu, podlega wpisowi do rejestru prowadzonego przez waciw okrgow rad lekarsk
(zob. M. Filar, S. Krze, E. Marszakowska-Krze, P. Zaborowski, Odpowiedzialno lekarzy i
zakadw opieki zdrowotnej, Warszawa 2004; G. Szpor, Wolne zawody medyczne w Kodeksie
spek handlowych , PUG 2001, nr 8, s. 2 i n.).
11. Lekarze weterynarii
Zgodnie z przepisami ustawy z 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i
izbach lekarsko-weterynaryjnych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567 ze zm.) wykonywanie
zawodu lekarza weterynarii polega na ochronie zdrowia zwierzt oraz weterynaryjnej
ochronie zdrowia publicznego i rodowiska, a w szczeglnoci:
1) badaniu stanu zdrowia zwierzt;
2) rozpoznawaniu, zapobieganiu i zwalczaniu chorb zwierzt;
3) leczeniu zwierzt oraz wykonywaniu zabiegw chirurgicznych;
4) wydawaniu opinii i orzecze lekarsko-weterynaryjnych;
5) badaniu zwierzt rzenych, misa i innych produktw pochodzenia zwierzcego;
6) sprawowaniu czynnoci zwizanych z nadzorem weterynaryjnym nad obrotem
zwierztami oraz warunkami sanitarno-weterynaryjnymi miejsc gromadzenia zwierzt
i przetwarzania produktw pochodzenia zwierzcego;
7) badaniu i ocenie weterynaryjnej jakoci pasz oraz warunkw ich wytwarzania;
8) wystawianiu recept na leki i artykuy sanitarne (szerzej zob. T. Sawiska, Klasyfikacja
usug weterynaryjnych, w szczeglnoci usug wiadczonych na podstawie
upowanienia powiatowego lekarza weterynarii, Doradca Podatkowy 2001, nr 4, s. 40 i
n.).
Za wykonywanie zawodu lekarza weterynarii uwaa si take prac na stanowiskach
wymagajcych kwalifikacji lekarza weterynarii, okrelonych w odrbnych przepisach. Zawd
lekarza weterynarii moe wykonywa osoba fizyczna, ktra uzyskaa prawo wykonywania
tego zawodu.
Okrgowa rada lekarsko-weterynaryjna przyznaje prawo wykonywania zawodu lekarza
weterynarii, z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, osobie, ktra:
1) jest obywatelem polskim lub obywatelem innego pastwa czonkowskiego Unii
Europejskiej;
2) posiada:
a) dyplom lekarza weterynarii wydany przez polsk szko wysz albo
b) dyplom albo inne dokumenty potwierdzajce formalne kwalifikacje lekarza
weterynarii wydane przez inne ni Rzeczpospolita Polska pastwo czonkowskie
Unii Europejskiej, wymienione w wykazie, o ktrym mowa w art. 2f, albo
c) dyplom lekarza weterynarii lub inne dokumenty potwierdzajce formalne
kwalifikacje lekarza weterynarii wydane przez inne pastwo ni pastwo
czonkowskie Unii Europejskiej, jeeli dyplom ten lub te dokumenty zostay uznane
w Rzeczypospolitej Polskiej za rwnorzdne, zgodnie z odrbnymi przepisami;
3) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych;
4) posiada stan zdrowia pozwalajcy na wykonywanie zawodu lekarza weterynarii;
5) wykazuje nienagann postaw etyczn;
6) korzysta w peni z praw publicznych.
W odniesieniu do lekarzy weterynarii bdcych obywatelami pastw czonkowskich Unii
Europejskiej, speniajcych wskazane powyej warunki, okrgowa rada lekarskoweterynaryjna przyznaje prawo wykonywania zawodu lekarza weterynarii, jeeli dodatkowo:
1) przedstawi zawiadczenie wydane przez odpowiednie wadze pastwa czonkowskiego
Unii Europejskiej, e posiada na terenie tego pastwa prawo wykonywania zawodu
lekarza weterynarii, ktre nie zostao zawieszone ani ktrego nie zosta pozbawiony,
oraz e nie toczy si przeciwko niemu postpowanie w sprawie pozbawienia albo
zawieszenia prawa wykonywania zawodu;

2) zoy owiadczenie, e wada jzykiem polskim w mowie i pimie w zakresie

niezbdnym do wykonywania zawodu lekarza weterynarii (warunek ten nie dotyczy
lekarzy weterynarii, ktrzy ukoczyli studia weterynaryjne w jzyku polskim).
Przyznanie prawa wykonywania zawodu lekarza weterynarii albo odmowa jego
przyznania przez okrgow rad lekarsko-weterynaryjn powinny by dokonane
niezwocznie, nie pniej jednak ni w cigu 3 miesicy od dnia zoenia wszystkich
dokumentw i owiadcze wymaganych ustaw. Lekarz weterynarii, posiadajcy prawo
wykonywania zawodu, przed podjciem wykonywania zawodu na terenie okrgowej izby
lekarsko-weterynaryjnej obowizany jest uzyska wpis do rejestru czonkw tej izby.
Lekarz weterynarii przy wykonywaniu zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
uywa tytuw zawodowych w jzyku polskim. Jednake weterynarz bdcy obywatelem
innego ni Rzeczpospolita Polska pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej moe uywa
tytuu zawodowego w jzyku pastwa, w ktrym tytu ten zosta uzyskany, jeeli nie moe on
by waciwie przetumaczony ze wzgldu na brak odpowiedniego nazewnictwa w jzyku
polskim.
12. Notariusze
Zgodnie z przepisami ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2002 r.
Nr 42, poz. 369 ze zm.) notariusz jest osob powoan do dokonywania czynnoci
notarialnych. Przedstawiciele omawianego wolnego zawodu s osobami zaufania
publicznego. Notariusza powouje i wyznacza siedzib jego kancelarii Minister
Sprawiedliwoci, na wniosek osoby zainteresowanej, po zasigniciu opinii rady waciwej
izby notarialnej.
Notariuszem moe by powoany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta w peni z praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru i daje rkojmi prawidowego wykonywania zawodu
notariusza,
3) ukoczy wysze studia prawnicze w Polsce i uzyska tytu magistra lub zagraniczne
uznane w Polsce,
4) odby aplikacj notarialn,
5) zoy pomylnie egzamin notarialny,
6) pracowa w charakterze asesora notarialnego co najmniej 3 lata,
7) ukoczy 26 lat.
Wymg odbycia aplikacji, zoenia egzaminu oraz trzyletniej pracy w charakterze
asesora notarialnego nie dotyczy:
1) profesorw i doktorw habilitowanych nauk prawnych,
2) osb, ktre zajmoway stanowisko sdziego lub prokuratora,
3) osb, ktre wykonyway zawd adwokata lub radcy prawnego przez okres co najmniej
3 lat,
4) osb, ktre co najmniej przez trzy lata zajmoway stanowisko radcy Prokuratorii
Generalnej Skarbu Pastwa.
Do zoenia egzaminu notarialnego przed komisj egzaminacyjn, bez obowizku
odbycia aplikacji notarialnej (jednake po spenieniu wymaga okrelonych w art. 11 pkt 1-3 i
7 ustawy z 14 lutego 1991 r.), mog przystpi:
1) doktorzy nauk prawnych,
2) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych byy zatrudnione na
podstawie umowy o prac na stanowiskach zwizanych ze stosowaniem lub
tworzeniem prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat przed
zoeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu notarialnego,
3) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych wykonyway osobicie, w
sposb cigy na podstawie umw, do ktrych stosuje si przepisy o zleceniu, usugi
polegajce na stosowaniu lub tworzeniu prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie
nie duszym ni 8 lat przed zoeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu
notarialnego,
4) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych prowadziy, przez okres co

najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat przed zoeniem wniosku o

dopuszczenie do egzaminu notarialnego, dziaalno gospodarcz wpisan do
Ewidencji Dziaalnoci Gospodarczej, jeeli przedmiot tej dziaalnoci obejmowa
wiadczenie pomocy prawnej, w rozumieniu ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o
adwokaturze (Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) lub ustawy z 6 lipca 1982 r. o
radcach prawnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.),
5) osoby, ktre pracoway przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat,
na stanowisku referendarza sdowego lub asystenta sdziego,
6) osoby, ktre zday egzamin sdziowski, prokuratorski, adwokacki lub radcowski w
zakresie, w ktrym ustawowo okrelony przedmiot zdanego przez nich egzaminu jest
rny od zakresu prawa okrelonego w art. 71b 3 ustawy Prawo o notariacie.
Przy powoaniu notariusz skada wobec Ministra Sprawiedliwoci lubowanie, a nastpnie
jest obowizany w cigu 2 miesicy od zawiadomienia o powoaniu uruchomi kancelari i
zgosi o tym Ministrowi Sprawiedliwoci. W razie nieuruchomienia kancelarii we wskazanym
terminie powoanie traci moc. Okoliczno ta jest stwierdzona przez Ministra Sprawiedliwoci
(w kontekcie wykonywania zawodu notariusza zob. J. Jacyszyn, Zdolno upadociowa
notariuszy jako osb wykonujcych wolny zawd, Rejent 1996, nr 12, s. 54 i n.; M.K.
Kolasiski, Odpowiedzialno cywilna notariuszy prowadzcych jedn kancelari w formie
spki cywilnej lub partnerskiej, Rejent 2004, nr 2, s. 74 i n.).
13. Pielgniarki i poone
Zasady i warunki wykonywania zawodw pielgniarki i poonej zostay okrelone w
ustawie z 5 lipca 1996 r. o zawodach pielgniarki i poonej (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 57, poz.
602 ze zm.).
Wykonywanie zawodu pielgniarki polega na udzielaniu przez osob posiadajc
wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, wiadcze zdrowotnych,
a w szczeglnoci wiadcze pielgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych,
leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia, za wykonywanie zawodu
poonej polega na udzielaniu przez osob posiadajc wymagane kwalifikacje, potwierdzone
odpowiednimi dokumentami, wiadcze zdrowotnych, a w szczeglnoci wiadcze
pielgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz
promocji zdrowia, w zakresie opieki nad kobiet, kobiet ciarn, rodzc i poonic oraz
noworodkiem.
Pielgniarka uzyskuje kwalifikacje zawodowe po ukoczeniu szkoy pielgniarskiej.
Poona uzyskuje kwalifikacje zawodowe po ukoczeniu szkoy poonych.
Szko pielgniarsk w rozumieniu ustawy jest prowadzca ksztacenie w zawodzie
pielgniarki:
1) szkoa pomaturalna,
2) szkoa wysza, prowadzca ksztacenie w formie:
a) studiw magisterskich jednolitych lub uzupeniajcych lub
b) studiw wyszych zawodowych.
Szko poonych w rozumieniu ustawy jest prowadzca ksztacenie w zawodzie poonej:
1) szkoa pomaturalna,
2) szkoa wysza, prowadzca ksztacenie w formie:
a) studiw magisterskich jednolitych lub uzupeniajcych lub
b) studiw wyszych zawodowych.
Absolwent szkoy pielgniarskiej otrzymuje odpowiednio tytuy zawodowe pielgniarki,
magistra pielgniarstwa lub licencjata pielgniarstwa. Absolwent szkoy poonych uzyskuje
odpowiednio tytu zawodowy poonej, magistra poonictwa albo licencjata poonictwa.
Pielgniarka (pielgniarz), poona bdca obywatelem pastwa czonkowskiego Unii
Europejskiej ma prawo uywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jednego z tytuw
zawodowych wymienionych powyej, jeeli posiada dyplom, wiadectwo lub inny dokument
nadany przez to pastwo, potwierdzajcy kwalifikacje uprawniajce do wykonywania zawodu
pielgniarki, poonej.
Naley pamita, e pielgniarka lub poona po ukoczeniu jednej ze wskazanych

powyej szk, w celu uzyskania prawa wykonywania zawodu, jest obowizana do odbycia
dwunastomiesicznego stau podyplomowego w zakadzie opieki zdrowotnej.
14. Radcowie prawni
Zgodnie z przepisami ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr
123, poz. 1059 ze zm.) do legalnego wykonywania zawodu radcy prawnego konieczny jest
wpis na list radcw prawnych i zoenie stosownego lubowania.
Na list radcw prawnych moe by wpisana osoba fizyczna, ktra:
1) ukoczya wysze studia prawnicze w Polsce i uzyskaa tytu magistra lub zagraniczne
uznane w Polsce,
2) korzysta w peni z praw publicznych,
3) ma pen zdolno do czynnoci prawnych,
4) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rkojmi
prawidowego wykonywania zawodu radcy prawnego,
5) odbya aplikacj radcowsk,
6) zoya z wynikiem pozytywnym egzamin radcowski.
Wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i zoenia egzaminu radcowskiego nie stosuje si
do:
1) profesorw i doktorw habilitowanych nauk prawnych,
2) osb, ktre zday egzamin sdziowski, prokuratorski, adwokacki lub notarialny,
3) osb, ktre co najmniej przez trzy lata zajmoway stanowisko radcy Prokuratorii
Generalnej Skarbu Pastwa.
Do zoenia egzaminu radcowskiego przed komisj egzaminacyjn, bez obowizku
odbycia aplikacji radcowskiej (jednake po spenieniu wymaga nakrelonych przez art. 24
ust. 1 pkt 1, 3-5 ustawy z 6 lipca 1982 r.), mog przystpi:
1) doktorzy nauk prawnych,
2) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych byy zatrudnione na
podstawie umowy o prac na stanowiskach zwizanych ze stosowaniem lub
tworzeniem prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat przed
zoeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego,
3) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych wykonyway osobicie w
sposb cigy, na podstawie umw, do ktrych stosuje si przepisy o zleceniu, usugi
polegajce na stosowaniu lub tworzeniu prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie
nie duszym ni 8 lat przed zoeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu
radcowskiego,
4) osoby, ktre po ukoczeniu wyszych studiw prawniczych prowadziy przez okres co
najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat przed zoeniem wniosku o
dopuszczenie do egzaminu radcowskiego dziaalno gospodarcz wpisan do
Ewidencji Dziaalnoci Gospodarczej, jeeli przedmiot tej dziaalnoci obejmowa
wiadczenie pomocy prawnej, o ktrej mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o radcach
prawnych,
5) osoby, ktre pracoway przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie duszym ni 8 lat,
na stanowisku referendarza sdowego lub asystenta sdziego.
Wpis osoby, ktra uzyskaa pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego, nastpuje na jej
wniosek, na podstawie uchway waciwej rady okrgowej izby radcw prawnych. Uchwaa
rady okrgowej izby radcw prawnych w sprawie wpisu na list radcw prawnych powinna
by podjta w terminie 30 dni od dnia zoenia wniosku. Rada okrgowej izby radcw
prawnych zawiadamia, w terminie 30 dni, Ministra Sprawiedliwoci o kadej uchwale o wpisie
na list radcw prawnych lub aplikantw radcowskich, jak i o odmowie wpisu. Wpis na list
radcw prawnych lub aplikantw radcowskich uwaa si za dokonany, jeeli Minister
Sprawiedliwoci nie sprzeciwi si (w formie decyzji administracyjnej) wpisowi w terminie 30
dni od dnia otrzymania uchway wraz z aktami osobowymi wpisanego.
Zgodnie z przepisami ustawy z 5 lipca 2002 r. o wiadczeniu przez prawnikw
zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 126, poz. 1069 ze zm.)
prawnicy zagraniczni, na zasadzie wzajemnoci, o ile umowy midzynarodowe ratyfikowane

przez Rzeczpospolit Polsk lub przepisy organizacji midzynarodowych, ktrych

Rzeczpospolita Polska jest czonkiem, nie stanowi inaczej, s uprawnieni do wykonywania
staej praktyki, na zasadach okrelonych we wspomnianej ustawie, po wpisaniu na jedn z
list prawnikw zagranicznych, prowadzon odpowiednio przez okrgowe rady adwokackie lub
rady okrgowych izb radcw prawnych. W odniesieniu do prawnikw z pastw nalecych do
wsplnot europejskich obowizuje zasada, e osoba taka wpisana na list prowadzon przez
okrgow rad izby radcw prawnych jest uprawniona do wykonywania staej praktyki w
zakresie odpowiadajcym zawodowi radcy prawnego.
Prawnik zagraniczny ubiegajcy si o wpis na list prowadzon przez rad okrgowej
izby radcw prawnych skada wniosek do rady waciwej ze wzgldu na wskazan we
wniosku przysz siedzib zawodow.
Do omawianego wniosku o wpis naley zaczy:
1) zawiadczenie wystawione przez waciwy organ pastwa macierzystego,
stwierdzajce, e osoba ubiegajca si o wpis jest zarejestrowana w tym pastwie
jako uprawniona do wykonywania zawodu przy uyciu jednego z tytuw zawodowych
ujtych w zacznikach nr 1 lub 2 do ustawy,
2) dokument potwierdzajcy obywatelstwo osoby ubiegajcej si o wpis.
Wniosek o wpis powinien by sporzdzony w jzyku polskim. Pozostae dokumenty, o ile
nie s sporzdzone w tym jzyku, naley przedoy wraz z tumaczeniem na jzyk polski,
powiadczonym przez tumacza przysigego. O wpisie na list decyduje okrgowa rada
adwokacka. Odmowa wpisu moe nastpi tylko wtedy, gdy zainteresowany nie spenia
wymogw okrelonych w ustawie. Naley pamita, e prawnik pochodzcy z pastwa
czonkowskiego Unii Europejskiej przy wykonywaniu czynnoci polegajcej na
reprezentowaniu klienta w postpowaniu, w ktrym zgodnie z obowizujcymi przepisami
wymagane jest, aby strona bya reprezentowana przez adwokata lub radc prawnego, ma
obowizek wspdziaa z osob wykonujc jeden z tych zawodw. W przypadkach, w
ktrych reprezentacja klienta przez radc prawnego nie jest dopuszczalna, prawnik z Unii
Europejskiej obowizany jest wspdziaa z adwokatem. Natomiast prawnicy spoza Unii
Europejskiej wpisani na list prowadzon przez okrgow rad adwokack s uprawnieni, w
ramach wykonywania staej praktyki, jedynie do udzielania porad prawnych i sporzdzania
opinii prawnych dotyczcych prawa pastwa macierzystego lub prawa midzynarodowego, w
zakresie odpowiadajcym zawodowi adwokata (zob. Z. Grodecki, Radca prawny - wolny
zawd?, Radca Prawny 1999, nr 2, s. 51 i n.; . Baszczak, Radca prawny jako przedsibiorca
- refleksje na tle art. 43 1 kc i art. 4791 kpc, Mon.Praw. 2004, nr 13, s. 599 i n.; P. Sarnecki,
Radca prawny jako zawd zaufania publicznego, Radca Prawny 2002, nr 4-5, s. 22 i n.).
15. Rzecznicy patentowi
Zasady i warunki wykonywania zawodu rzecznika patentowego oraz organizacj i zakres
dziaania samorzdu rzecznikw patentowych okrela ustawa z 11 kwietnia 2001 r. o
rzecznikach patentowych (Dz.U. Nr 49, poz. 509 ze zm.).
Prawo wykonywania zawodu rzecznika patentowego powstaje po zoeniu lubowania, z
dniem dokonania wpisu na list rzecznikw patentowych; wspomnian list prowadzi Urzd
Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Na list rzecznikw patentowych moe by wpisany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie lub obywatelstwo pastwa, z ktrym wie
Rzeczpospolit Polsk umowa o swobodzie wiadczenia usug i przepywu
pracownikw,
2) ma pen zdolno do czynnoci prawnych i korzysta z peni praw publicznych,
3) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rkojmi
prawidowego wykonywania zawodu rzecznika patentowego,
4) ukoczy magisterskie studia wysze o kierunku przydatnym do wykonywania zawodu
rzecznika patentowego, w szczeglnoci techniczne lub prawnicze,
5) odby aplikacj rzecznikowsk na warunkach okrelonych w ustawie (przy czym od
wymogu odbycia aplikacji rzecznikowskiej mona zwolni, w caoci lub odpowiedniej
czci, osob, ktra wykae, e posiada okrelon wiedz lub praktyk w sprawach

wasnoci przemysowej, przydatn do wykonywania zawodu rzecznika patentowego;

zwolnienie od odbycia aplikacji rzecznikowskiej, na wniosek kandydata, moe
wystpi w drodze uchway Krajowej Rady Rzecznikw Patentowych; Krajowa Rada
Rzecznikw Patentowych przesya kopi uchway, wraz z uzasadnieniem, Prezesowi
Urzdu Patentowego);
6) zoy egzamin kwalifikacyjny przed Komisj Egzaminacyjn.
W sytuacji gdy postanowienia umw midzynarodowych, ktrych stron jest
Rzeczpospolita Polska, przewiduj moliwo ubiegania si o wpis na list rzecznikw
patentowych osb posiadajcych inne ni polskie obywatelstwo, osoba taka, speniajca
warunki wskazane powyej w pkt 2-6, moe by wpisana na t list, jeeli wykae, e wada
jzykiem polskim w mowie i pimie, w stopniu niezbdnym do prawidowego wykonywania
zawodu rzecznika patentowego.
Wniosek o wpis na list rzecznikw patentowych powinien by zoony w cigu szeciu
miesicy od dnia zoenia egzaminu kwalifikacyjnego.
16. Rzeczoznawcy majtkowi
Rzeczoznawstwo majtkowe jest dziaalnoci zawodow wykonywan przez
rzeczoznawcw na zasadach okrelonych w ustawie o gospodarce nieruchomociami.
Rzeczoznawc majtkowym jest osoba fizyczna posiadajca uprawnienia zawodowe w
zakresie szacowania nieruchomoci, nadane w trybie przepisw ustawy z 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomociami (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.).
Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomoci nadaje si osobie, ktra:
1) posiada pen zdolno do czynnoci prawnych,
2) nie bya karana za przestpstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za przestpstwa
gospodarcze, za faszowanie pienidzy, papierw wartociowych, znakw urzdowych,
za przestpstwa skarbowe oraz za inne przestpstwa majce znaczenie ze wzgldu na
wykonywany zawd,
3) posiada wysze wyksztacenie prawnicze, ekonomiczne lub techniczne,
4) ukoczya studia podyplomowe w zakresie wyceny nieruchomoci (nie dotyczy to
jednak osoby, ktra ukoczya studia wysze o specjalnoci zwizanej z gospodark
nieruchomociami),
5) odbya praktyk zawodow w zakresie wyceny nieruchomoci,
6) przesza z wynikiem pozytywnym postpowanie kwalifikacyjne, w tym zoya egzamin
dajcy uprawnienia w zakresie szacowania nieruchomoci.
Prawo wykonywania zawodu oraz uywania tytuu zawodowego "rzeczoznawca
majtkowy" jest nabywane z dniem wpisu do centralnego rejestru rzeczoznawcw
majtkowych prowadzonego przez Prezesa Urzdu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.
17. Tumacze przysigli
Warunki i tryb nabywania oraz utraty prawa wykonywania zawodu tumacza
przysigego, a take zasady wykonywania tego zawodu okrela ustawa z 25 listopada 2004
r. o zawodzie tumacza przysigego (Dz.U. Nr 273, poz. 2702). Przepisw wyej wymienionej
ustawy nie stosuje si jednake do tumaczy jzyka migowego oraz innych systemw
komunikacji niebdcych jzykami naturalnymi.
Tumaczem przysigym moe by osoba fizyczna, ktra:
1) ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z pastw czonkowskich Unii
Europejskiej, pastw czonkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub, na zasadach
wzajemnoci, obywatelstwo innego pastwa;
2) zna jzyk polski;
3) ma pen zdolno do czynnoci prawnych;
4) nie bya karana za przestpstwo umylne, przestpstwo skarbowe lub za nieumylne
przestpstwo przeciwko bezpieczestwu obrotu gospodarczego;
5) ukoczya magisterskie studia wysze na kierunku filologia lub ukoczya magisterskie

studia wysze na innym kierunku i studia podyplomowe w zakresie tumaczenia,

odpowiednie dla danego jzyka;
6) zoya z wynikiem pozytywnym egzamin z umiejtnoci tumaczenia z jzyka
polskiego na jzyk obcy oraz z jzyka obcego na jzyk polski przed Pastwow
Komisj Egzaminacyjn (zob. rozporzdzenie Ministra Sprawiedliwoci z 24 stycznia
2005 r. w sprawie szczegowego sposobu przeprowadzania egzaminu na tumacza
przysigego, Dz.U. Nr 15, poz. 129 oraz rozporzdzenie Ministra Sprawiedliwoci z 24
stycznia 2005 r. w sprawie Pastwowej Komisji Egzaminacyjnej do przeprowadzenia
egzaminu na tumacza przysigego, Dz.U. Nr 15, poz. 127).
Osoba, ktra nabya uprawnienia do wykonywania zawodu tumacza przysigego,
uzyskuje prawo do wykonywania tego zawodu po zoeniu lubowania i wpisaniu na list
tumaczy przysigych. Osoba, ktra nabya uprawnienia do wykonywania zawodu tumacza
przysigego, podlega wpisowi, na swj wniosek, na list tumaczy przysigych prowadzon
przez Ministra Sprawiedliwoci (zob. rozporzdzenie Ministra Sprawiedliwoci z 24 stycznia
2005 r. w sprawie wzorw wiadectw potwierdzajcych uprawnienia do wykonywania zawodu
tumacza przysigego oraz sposb prowadzenia listy tumaczy przysigych, Dz.U. Nr 15,
poz. 130).
Do dnia 31 stycznia kadego roku Minister Sprawiedliwoci ogasza, w formie
obwieszczenia, w wydawanym przez niego dzienniku urzdowym, list tumaczy
przysigych, powiadamiajc o tym wojewodw. Wojewodowie udostpniaj listy tumaczy
przysigych nieodpatnie do powszechnego wgldu w miejscu do tego przeznaczonym, w
siedzibie i godzinach pracy urzdu wojewdzkiego. Minister Sprawiedliwoci udostpnia list
tumaczy przysigych (z wyjtkiem danych, o ktrych mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2, 4 i 9
ustawy o zawodzie tumacza przysigego) w Biuletynie Informacji Publicznej, utworzonym na
podstawie przepisw o dostpie do informacji publicznej.
Tumacz przysigy jest uprawniony do:
1) sporzdzania i powiadczania tumacze z jzyka obcego na jzyk polski, z jzyka
polskiego na jzyk obcy, a take do sprawdzania i powiadczania tumacze w tym
zakresie, sporzdzonych przez inne osoby;
2) sporzdzania powiadczonych odpisw pism w jzyku obcym, sprawdzania i
powiadczania odpisw pism, sporzdzonych w danym jzyku obcym przez inne
osoby;
3) dokonywania tumaczenia ustnego.
Z kolei do obowizkw tumacza przysigego naley:
1) wykonywanie powierzonych mu zada ze szczegln starannoci i bezstronnoci,
zgodnie z zasadami wynikajcymi z przepisw prawa;
2) zachowanie w tajemnicy faktw i okolicznoci, z ktrymi zapozna si w zwizku z
tumaczeniem;
3) doskonalenie kwalifikacji zawodowych.
Ponadto, tumacz przysigy nie moe odmwi wykonania tumaczenia w postpowaniu
prowadzonym na podstawie ustawy, na danie sdu, prokuratora, Policji oraz organw
administracji publicznej, chyba e zachodz szczeglnie wane przyczyny uzasadniajce
odmow (szerzej zob. . Semprich, Profesja wolna, ale pod nadzorem, Rzeczpospolita z 27
stycznia 2005 r.).
Rozdzia 2.
Prawa i obowizki partnerw
1.
Istota praw i obowizkw - odesanie
Por. tytu I, cz 3, rozdzia 1, 1.

 2.
Rodzaje praw i obowizkw - odesanie
Kodeks spek handlowych nie kreuje adnych szczeglnych, dodatkowych praw
wsplnikw poza tymi, ktre wystpuj w spce jawnej (por. tytu I, cz 3, rozdzia 1, 2).
Niemniej odebranie wsplnikom prawa do reprezentacji (pomijam regulacj art. 96 k.s.h.) i
prowadzenia spraw spki, gdy utworzony jest zarzd, jest specyfik spki partnerskiej. W
takim przypadku prawa te i obowizki w tym zakresie "odpadaj" od wsplnikw, jeeli im
przysugiway.
Niewtpliwie specyficznym obowizkiem partnera jest uregulowane w art. 100 k.s.h.
wystpienie ze spki. W przypadku utraty przez partnera uprawnie do wykonywania
wolnego zawodu powinien on wystpi ze spki najpniej z kocem roku obrotowego, w
ktrym utraci on prawo wykonywania wolnego zawodu. Wystpienie nastpuje przez
pisemne owiadczenie skierowane do zarzdu albo partnera uprawnionego do reprezentacji.
Jeeli termin roczny, o ktrym bya mowa, upynie, a brak stosownego owiadczenia, to
uwaa si, e partner wystpi ze spki w ostatnim dniu tego roku. W pozostaym zakresie
zastosowanie maj uwagi poczynione w odniesieniu do spki jawnej (zob. tytu I, cz 3,
rozdzia 2; zob. take J.A. Strzpka, E. Zieliska (w:) J.A. Strzpka, P. Pinior, W. Popioek, E.
Zieliska, Kodeks..., op. cit., s. 250-251).
Cz 4.
Prowadzenie spraw, reprezentacja i kontrola spraw spki partnerskiej
Rozdzia 1.
Klasyczny model spki partnerskiej
1.
Prowadzenie spraw
Jak ju bya o tym mowa, regulacj odnoszc si do spki partnerskiej cechuje brak
odniesienia do stosunkw wewntrznych. Oznacza to, e jeeli w spce nie utworzono
zarzdu, obowizuj wszelkie zasady (z moliwoci ich modyfikacji) dotyczce prowadzenia
spraw w spce jawnej. Nie powtarzajc tych wywodw (por. tytu I, cz 4, rozdzia 1, 2)
stwierdzi naley jednak, e moliwe jest rwnie powierzenie prowadzenia spraw kilku
wsplnikom z wyczeniem innych. W takim przypadku bdzie miaa miejsce inna sytuacja,
ni gdy ustanawia si w spce zarzd. Przyjcie rozwizania powierzenia prowadzenia spraw
spki nie zarzdowi, ale niektrym wsplnikom, spowoduje stosowanie przepisw o spce
jawnej, w szczeglnoci art. 40 w zw. z art. 89 k.s.h. Powierzenie to moe nastpi na mocy
umowy spki, jak i pniejszej uchway wsplnikw. Jeeli prowadzenie spraw spki
powierzono kilku wsplnikom, do prowadzenia spraw stosuje si wszystkie przepisy kodeksu
dotyczce prowadzenia spraw przez wszystkich wsplnikw. W powyszej sytuacji bdzie
mia te zastosowanie art. 38 1 k.s.h. i nie bdzie mona powierzy cakowicie prowadzenia
spraw osobom trzecim z wyczeniem wsplnikw. Odmienne te bd zasady
odpowiedzialnoci dziaajcych. Powierzenie kilku wsplnikom, take osobom trzecim,
prowadzenia spraw i reprezentacji poczone ze zmian modelu na model spki z o.o. musi
by wyranie stwierdzone w umowie spki. Nie jest wic tosame powierzenie kilku
wsplnikom prowadzenia spraw i reprezentacji z automatycznym uznaniem ich za zarzd w
rozumieniu art. 97 k.s.h. Tylko takie powierzenie na rzecz zarzdu moe powodowa
jednoczesne przekazanie kompetencji w tym zakresie osobom trzecim. W zakresie
prowadzenia spraw w oparciu o przepisy art. 38 i n. - por. J. Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 163
i n., a take uwagi zawarte w tytule I, czci 4, rozdziale 1.

 2.
Reprezentacja spki
Inaczej ni ma to miejsce w przypadku prowadzenia spraw, wrd zagadnie zwizanych
z reprezentacj spki w kodeksie spek handlowych znalaza si regulacja zawarta w art. 96
k.s.h., ktra nadaje specyficzny ksztat reguom wystpowania w imieniu spki w stosunkach
zewntrznych. Mona przyj, e zasada ta jest specyficzna i nieco inna od regu
reprezentacji przyjtych dla spki jawnej. Dotyczy to w szczeglnoci pozbawienia partnera
prawa do reprezentacji wikszoci gosw i okrelenie skutku prawnego takiego
pozbawienia. Odrnia to istotnie regulacj odnoszc si do spki partnerskiej w stosunku
do innych spek osobowych. W pozostaych spkach nie mona odebra prawa do
reprezentacji wsplnikowi jawnemu i komplementariuszowi wbrew jego woli. Brak jest
bowiem analogicznej regulacji do tej, ktra zawarta jest w art. 96 2 k.s.h. Dlatego te
przyjcie okrelenia "model klasyczny" dla okrelonego reimu reprezentacji jest kwesti
konwencji przyjtej w celu powizania prowadzenia spraw i reprezentacji i odrnienia tego
modelu, indywidualizujcego przecie spk partnersk, od modelu "kapitaowego",
przyjtego w art. 97 k.s.h. (model z wykorzystaniem przepisw o zarzdzie spki z o.o.).
Co do zasad reprezentacji w spce partnerskiej - por. tytu I, cz 4, rozdzia 2, 2.
3.
Kontrola spraw spki
Problem kontroli spraw spki partnerskiej ksztatuje si rnie w zalenoci od tego, czy
przyjty jest model prowadzenia spraw i reprezentacji na wzr spki jawnej czy z o.o. W
pierwszym przypadku prowadzenie spraw i reprezentacja pozostaj w pewnym zwizku z
zakresem kontroli spraw spki okrelonym w art. 38 2 k.s.h. Nie jest moliwe umowne
ograniczenie prawa wsplnika do osobistego zasigania informacji o stanie majtku i
interesw spki oraz umowne ograniczenie prawa do osobistego przegldania ksig i
dokumentw spki, zakres prawa kontroli zosta wic wyznaczony bardzo szeroko.
Zastosowanie mie bdzie tu orzeczenie SN z 5 listopada 1936 r. (I CZ 810/35, za: J. Strzpk
(red.), Kodeks handlowy w orzecznictwie sdowym, Warszawa 1997, s. 115), e spka jawna
nie moe ogranicza swego wsplnika w osobistym przegldaniu przeze ksig i
dokumentw. Moliwe s natomiast ograniczenia prawa kontroli w przypadku, gdyby chodzio
o nieosobiste realizowanie tego prawa (por. szerzej tytu I, cz 3, rozdzia 1, 2).
Rozdzia 2.
Hybrydalny model spki partnerskiej
1.
Uwagi oglne
Artyku 97 k.s.h. przewiduje formu powierzenia prowadzenia spraw i reprezentacji
spki zarzdowi z jednoczesnym odesaniem do art. 201-211 i 293-300 k.s.h. Poprzez takie
odesanie zastosowanie maj przepisy o powoaniu i odwoaniu czonkw zarzdu (art. 201,
203 k.s.h.), mandacie i kadencji (art. 202 1-3 k.s.h.), nagym ustaniu penienia funkcji (art.
202 4-5 k.s.h.). Dodatkowo zastosowanie mie bd przepisy dotyczce sprzecznoci
interesw spki z interesami czonka zarzdu oraz osb zwizanych z nim (art. 209 k.s.h.),
umw midzy spk a czonkami zarzdu (art. 210 k.s.h. - w tym przypadku rwnie 2
dotyczcy spki jednoosobowej - por. art. 98 2 k.s.h. - szerzej zob. A. Kidyba, Wybrane...,
op. cit., s. 1047 i n.), zakazu prowadzenia interesw konkurencyjnych (art. 211 k.s.h.).
Problematyce prowadzenia spraw i reprezentacji powicone s w istocie art. 204-208 k.s.h.
Problematyczne jest, czy odesanie do wymienionych przepisw jest wyczerpujce. Dotyczy

to przede wszystkim przepisw czci oglnej kodeksu spek handlowych dotyczcych

zarzdu spki z o.o. Chodzi tu o te regulacje, w ktrych pojawia si problem funkcjonowania
zarzdu w kontekcie relacji ze zgromadzeniem wsplnikw w spce z o.o. Oczywiste jest, e
zastosowanie wprost znajd przepisy art. 1-7 w czci oglnej kodeksu. Wydaje si take, e
per analogiam zastosowanie powinny mie te przepisy czci oglnej (dzia III), ktre
odnosz si do zarzdu. Chodzi tu o art. 15, 17 3 i art. 18 k.s.h. Zawarcie przez spk
partnersk umowy kredytu, poyczki, porczenia lub innej podobnej umowy z czonkiem
zarzdu albo na jego rzecz wymaga zgody partnerw. Podobnie zawarcie przez spk
zalen takiej umowy z czonkiem zarzdu spki dominujcej wymaga zgody partnerw
spki dominujcej. Analogicznie moim zdaniem naley ocenia skutki dokonania czynnoci
prawnej przez zarzd spki partnerskiej, jeeli umowa spki wprowadza wymg uzyskania
takiej zgody. Zastosowanie wwczas powinna mie regua, e czynno taka jest wana, ale
nie wyklucza to odpowiedzialnoci czonkw zarzdu wobec spki z tytuu naruszenia umowy
spki. Nie moe mie natomiast zastosowania art. 17 1 i 2 k.s.h. z tego wzgldu, e w
adnym przypadku przepisy kodeksu spek handlowych nie nakadaj obowizku uzyskania
zgody wsplnikw na dokonanie czynnoci prawnej przez spk (w tym przypadku
reprezentowan przez zarzd). Przyj naley, e zastosowanie per analogiam powinna mie
zasada, e czonkiem zarzdu moe by tylko osoba fizyczna, majca pen zdolno do
czynnoci prawnych, nieskazana za przestpstwa okrelone w przepisach dziaw XXXIIIXXXVII kodeksu karnego i art. 585, 587, 590 i 591 k.s.h.
Problem powstaje przy art. 19 k.s.h., ktry przewiduje, e zoenie podpisw przez
wszystkich czonkw zarzdu pod dokumentem wystawionym przez spk jest wymagane
tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. W adnym z przepisw odnoszcych si do zarzdu
spki partnerskiej, rwnie tych, do ktrych odsya art. 97 2 k.s.h., nie ma mowy o
wymogu zoenia podpisw przez wszystkich czonkw zarzdu. Wydaje si, e nawet jeeli
zarzd jest ustanowiony w pierwotnej umowie spki, przed wpisem spki do rejestru, to
zgoszenie spki do rejestru nie powinno by dokonywane przez zarzd, ale przez partnerw.
Zarzd spki partnerskiej moe dziaa dopiero od chwili powstania spki, tj. jej wpisu do
rejestru. Nie maj zastosowania przepisy o zarzdzie spki z o.o. przed wpisem do rejestru,
gdy spka partnerska w organizacji nie istnieje. Jak z powyszego wynika, problem
stosowania przepisw o zarzdzie w spce z o.o. ma bardziej zoony charakter.
Naley zwrci uwag na okoliczno, e ustanowienie zarzdu moe si odby w
pierwotnej umowie spki, jak rwnie poprzez zmian umowy spki partnerskiej. Nie ma
przeszkd rwnie, aby tak zmieni umow spki i odej od modelu z wykorzystaniem
zarzdu na rzecz tradycyjnego prowadzenia spraw.
2.
Charakter prawny zarzdu
Wprowadzenie do kodeksu spek handlowych moliwoci powoania menederskiego
zarzdu wywoao oywion dyskusj w literaturze prawniczej. Zdaniem niektrych
przedstawicieli doktryny, zarzd w spce partnerskiej naley uzna za organ (tak m.in. S.
Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, s. 481-482; A. Szajkowski, Status..., op. cit., s. 542-545; M.
Asanowicz, Charakter..., op. cit., s. 15-16; M. Pazdan (w:) System..., op. cit., s. 460).
Twierdzenie, e mamy do czynienia z organem spki, budzi jednak wtpliwoci. Zarzd w
spce partnerskiej nie jest organem z teoretycznego punktu widzenia, a jedynie
reprezentantem spki. Nowelizacja kodeksu cywilnego, wprowadzajca formalnie trzeci
kategori podmiotow, nie doprowadzia do zatarcia odmiennoci midzy organem a quasiorganem. W mojej ocenie mona zatem co najwyej mwi o " quasi-organie", konstrukcji
bardziej zblionej do przedstawicielstwa ustawowego, ni o organie w klasycznym rozumieniu
tego pojcia (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 433; tene, Niektre..., op. cit., s. 12 i n.; zob.
take U. Promiska, Uwagi..., op. cit., s. 17; B. Grska, Spka partnerska w prawie
niemieckim i w polskim kodeksie spek handlowych, PPH 2001, nr 3, s. 36-37; E.J. Krzeniak,
Spka..., op. cit., s. 243-246; M. Ciecierska, Charakter..., op. cit., s. 62-63).
Naley przyj, e zarzd to osoba bd gremium upowanione do prowadzenia spraw i

umocowane do reprezentowania spki, ktre dokonuje w imieniu spki partnerskiej

czynnoci, dziki ktrym spka manifestuje sw obecno w obrocie cywilnoprawnym. Tak
wic dziaania zarzdu skadaj si na pojcie dziaania spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 433). Dodatkowo problem ten zaostrzy si, jak wyej wspomniano, w zwizku z
wprowadzeniem do kodeksu cywilnego art. 33 1 1. Zgodnie z zawartymi w tym przepisie
normami do osobowych spek prawa handlowego (w tym spki partnerskiej) odpowiednie
zastosowanie znajduj przepisy o osobach prawnych (a wic rwnie przepisy o organach).
Powstaje wic problem, czy teoria organw nie obowizuje ju w takim ksztacie jak
dotychczas, czy tre art. 38 k.c. powinna przy interpretacji by rozszerzona na jednostki
organizacyjne niemajce osobowoci prawnej.
Obecnie prbujc tumaczy jego brzmienie mona spotka twierdzenia, e osoby
prawne, ale rwnie jednostki organizacyjne nieposiadajce osobowoci prawnej, ktrym
przepisy przyznay zdolno prawn, dziaaj przez swoje organy. Wydaje mi si, e taki
wniosek jest co najmniej wtpliwy. Patrzc na teori organw naley postrzega jej wszelkie
aspekty: powzicia i objawiania przez organ woli osoby prawnej, udziau osb fizycznych w
dziaaniu organu, uznania organu za konieczny skadnik osoby prawnej, braku podmiotowoci
prawnej organu, zdolnoci do czynnoci prawnych osoby prawnej, zakresu kompetencji
organw osoby prawnej (por. szerzej A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 114 i n.).
Do tego naley przeanalizowa skutki tej teorii, tj. traktowanie wad owiadcze woli osb
fizycznych tworzcych organ za wady owiadczenia woli osoby prawnej, uznanie, e dobra
lub za wiara osb fizycznych tworzcych organ przypisana jest do osoby prawnej, przyjcie,
e w sferze odpowiedzialnoci odszkodowawczej zarwno deliktowej, jak i kontraktowej
powstanie odpowiedzialnoci w wyniku dziaania (zaniechania) organw traktowane jest jako
czyn wasny, a nie cudzy (art. 471 w zw. z art. 474 zd. 2 i art. 415 w zw. z art. 416 k.c.). W tej
ostatniej sprawie ju na gruncie kodeksu handlowego opowiadano si za stosunkiem analogii
z art. 416 k.c. do spki jawnej, ale moim zdaniem bya to wypowied zdecydowanie
przedwczesna (S. Sotysiski (w:) S. Sotysiski, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks handlowy.
Komentarz, t. I, Warszawa 1997, s. 604).
Odpowied na postawiony problem wydaje si kluczowa dla przyszej praktyki
stosowania prawa. Z jednej strony nie mona lekceway brzmienia art. 33 1 1 k.c. o
odpowiednim stosowaniu przepisw o osobach prawnych, z drugiej strony do problemu
trzeba podej z du ostronoci. Nie wydaje mi si, aby mona byo ot tak po prostu
przyj, e teoria organw odnosi si ju nie tylko do osb prawnych, ale take do jednostek
organizacyjnych majcych zdolno prawn, pozbawionych osobowoci prawnej. Nie sdz,
aby jednoznacznie i bez wtpliwoci mona byo t zasad odnie do wszystkich spek
osobowych. Pamita naley o duym zrnicowaniu midzy spkami, choby w kontekcie
dziaania tych spek. Przyjcie powyszej tezy - e za spk dziaa organ - prowadzioby do
wniosku, e w spce jawnej kady ze wsplnikw jest organem, bo kady moe prowadzi
sprawy i reprezentowa spk. Podobnie rzecz si ma w przypadku komplementariuszy w
spce komandytowej i komandytowo-akcyjnej, partnerw w spce partnerskiej, gdy nie jest
ustanowiony zarzd. Moim zdaniem tego typu wnioski s zbyt daleko idce i nie dostrzega
si ich konsekwencji dla obrotu (inaczej M. Asanowicz, Charakter..., op. cit., s. 16 i n.).
Mwienie wic jednym tchem, e oto nastpia zupena zmiana koncepcji i odejcie od teorii
przedstawicielstwa na rzecz teorii organw przy spkach osobowych jest pozbawione
podstaw. Przepisy o osobach prawnych naley stosowa odpowiednio, co nie oznacza
zamania obowizujcych w prawie cywilnym teorii. Do tego potrzebna jest wyrana norma
prawna. Stosowanie teorii organw moe by wic odpowiednie.
3.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spki partnerskiej przez zarzd
1. Prowadzenie spraw
Pojcie prowadzenia spraw i reprezentacji zostao wyjanione w tytule I, cz 4, rozdzia

1 i 2. Ma ono zastosowanie rwnie do spki partnerskiej.

Generaln zasad jest, e nie ma moliwoci pomieszania systemu prowadzenia spraw i
reprezentacji midzy modelem okrelonym mianem "klasycznego" i struktur "hybrydaln"
opart o regulacje zarzdu w spce z o.o. Przyjcie jednego lub drugiego rozwizania
implikuje stosowanie odmiennych przepisw.
Zasady prowadzenia spraw spki zale od tego, czy zarzd jest jednoosobowy czy
kolegialny. Jeeli zarzd jest jednoosobowy, podejmuje decyzje (uchway) samodzielnie.
Natomiast jeeli zarzd jest wieloosobowy, zasady prowadzenia spraw wynika bd z
umowy spki albo z automatyzmu stosowania art. 208 2-8 k.s.h. Jeeli wic wsplnicy w
umowie spki nie przewidz innych regu, obowizuj nastpujce zasady w przypadku
prowadzenia spraw spki:
1) kady czonek zarzdu ma prawo i obowizek prowadzenia spraw spki,
2) kady czonek zarzdu moe bez uprzedniej uchway zarzdu prowadzi sprawy
nieprzekraczajce zakresu zwykych czynnoci spki,
3) jeeli jest to czynno nieprzekraczajca zakresu zwykych czynnoci, ale chociaby
jeden z pozostaych czonkw zarzdu sprzeciwi si jej przeprowadzeniu, albo jeeli
jest to czynno przekraczajca zakres zwykych czynnoci, wymagana jest uprzednia
uchwaa zarzdu.
Zasady podejmowania uchwa mona sprowadzi do dwch zaoe (A. Kidyba, Kodeks,
2006, t. I, s. 977-979). Warunkiem powzicia uchway jest prawidowe zawiadomienie o
posiedzeniu zarzdu i uchway zapadaj bezwzgldn wikszoci gosw.
Przepis art. 208 5 k.s.h. nie jest pozbawiony wtpliwoci. Jego dyspozytywny charakter
ju na wstpie powoduje, e zmiany zasad wobec wskazanych dwch warunkw mog
prowadzi do naduy. Artyku 208 5 k.s.h. odnosi si do bezwzgldnej wikszoci gosw.
Ta ostatnia zostaa zdefiniowana w art. 4 1 pkt 9 i 10 k.s.h. Jeeli wic przyjmujemy
bezwzgldn wikszo gosw w rozumieniu kodeksu spek handlowych, to musimy
odnosi si do gosw oddanych. Z kolei z zasad obliczania gosw oddanych koresponduje
obowizek prawidowego zawiadomienia czonkw zarzdu. Jeeli wic wsplnicy
wprowadzaj zasad powiadomienia, co prawda prawidowego (np. telefonicznie), ale
czonek zarzdu bdzie przebywa w tym czasie za granic, speniony zostanie wymg
prawidowego zawiadomienia i uchwaa bdzie moga by podjta pod nieobecno czonka
zarzdu. Ocena prawidowego zawiadomienia jest utrudniona i jak naley sdzi, zaley od
konkretnej spki. Niemniej trudno przysta na to - w zakresie dyspozytywnego charakteru
art. 208 5 k.s.h. - e mona przyj zasad nieprawidowego zawiadomienia lub
niezawiadomienia. W tym sensie art. 208 5 zd. 1 k.s.h. w rzeczywistoci jest przepisem o
charakterze ius cogens, natomiast swoboda oznacza ustalenie, co stanowi prawidowe
zawiadomienie. Zawiadomienie moe mie posta sformalizowan (list polecony, poczta
kurierska za pisemnym potwierdzeniem odbioru, poczta elektroniczna z potwierdzeniem)
albo niesformalizowany (telefonicznie, ustnie).
Wspomniana zasada bezwzgldnej wikszoci gosw moe by zmieniona tylko w
ograniczonym zakresie, nie mona zmieni bowiem definicji bezwzgldnej wikszoci gosw
(inaczej, bdnie, J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spka z o.o., s. 400). Moliwe jest przyjcie
tylko obliczania gosw oddanych przy przyjciu, e za uchwa musi opowiedzie si wicej
ni poowa gosw. Gosy wstrzymujce si traktowane s jakby byy oddane przeciwko
uchwale. Zmieni mona natomiast inne zasady, tj. przyj wikszo gosw kwalifikowan
czy zwyk. Jeeli takie rozwizanie zostanie przyjte, moliwe jest rwnie odniesienie si do
gosw obecnych czy caego skadu zarzdu. Modyfikacja co do obnienia progu gosw moe
by dokonana tylko poza przyjciem bezwzgldnej wikszoci gosw. Szczegln form
kwalifikowanej wikszoci gosw jest jednomylno. Modyfikacje co do obliczania gosw
mog dotyczy rwnie wprowadzenia kworum, a wic minimalnej liczby obecnych na
posiedzeniu. W ten sposb moemy przeciwdziaa podjciu uchway, gdy na posiedzeniu
zarzdu jest mniejszo jego skadu. Nie mona przyj, e w posiedzeniu zarzdu konieczny
jest udzia wszystkich czonkw zarzdu, skoro si przyjmuje wikszo gosw oddanych, a
nie obecnych (inaczej A. Szajkowski (w:) Kodeks handlowy..., op. cit., 1997, t. I, s. 1153). Na
posiedzeniu zarzdu gosowanie powinno si odby osobicie. Jednake umowa spki moe

przyj rozwizania na wzr art. 222 3 k.s.h. i dopuci gosowanie na pimie za

porednictwem innego czonka zarzdu.
O prawnej skutecznoci podjcia uchway nie decyduje ani podpis przewodniczcego
(prezesa zarzdu), ani jej ogoszenie. Wymg podpisw pod uchwa zarzdu jest form sui
generis niezbdn dla wewntrznych stosunkw spki, natomiast nie ma adnego znaczenia
zewntrznego. Podpis przewodniczcego (prezesa zarzdu) ma jednoznacznie wymg
formalny, uchwaa zapada bowiem z chwil jej podjcia, a nie zoenia podpisu. Nie ma
jakichkolwiek podstaw do przyjcia "stanowicego" charakteru podpisu, na podobiestwo
podpisu Prezydenta RP. Nie stanowi on o kryterium wanoci zoonych owiadcze woli. O
tym, czy zapada uchwaa czy te nie, decyduj gosy oddane rzeczywicie, a nie podpisy.
Wymogiem wanoci uchway zarzdu nie jest jej ogoszenie. Obecni na posiedzeniu
czonkowie zarzdu nie maj obowizku zadeklarowania lub ogoszenia przyjcia uchway.
Zostaje ona przyjta lub odrzucona z chwil zakoczenia gosowania (ogoszenie faktu
przyjcia lub odrzucenia lub cisza nastpujca po gosowaniu nie czyni w tym wzgldzie
adnej rnicy). Akty wewntrzne spki z o.o. nie mog by porwnywane do ustaw
uchwalanych przez parlament, w szczeglnoci do obowizku podpisywania i ogaszania. Nie
oznacza to z jednej strony ignorowania wiedzy gosujcych o zoonym akcie ich woli i
skutkach takiego dziaania, ale z drugiej strony nie oznacza take, e jeeli o wynikach
gosowania nie powiadomi si od razu czy w jakim okresie, to s one niewane lub nie
wywouj skutkw. Niepoinformowanie o wynikach gosowania moe mie wewntrzne skutki
organizacyjne, na przykad w stosunku do przewodniczcego (prezesa zarzdu) czy liczcych
gosy. Nie mona bowiem przyj koncepcji skutkw zewntrznych przy naruszeniu norm
wewntrznych dotyczcych powiadomienia. Nie ma znaczenia informacja czy te
przewiadczenie czonkw zarzdu o wynikach gosowania lub o podjciu uchway (kiedy na
przykad zdaniem niektrych czonkw zarzdu bya wymagana zwyka wikszo gosw,
podczas gdy wymg rzeczywisty odnosi si do bezwzgldnej wikszoci). Potwierdzeniem
tego moe by choby regulacja powdztwa o uchylenie uchway wsplnikw, ktre naley
wnie w terminie miesica od dnia otrzymania wiadomoci o uchwale, nie pniej jednak ni
w terminie szeciu miesicy od dnia powzicia uchway. Ustawodawca zakada wyranie
odrnienie otrzymania wiadomoci o uchwale od jej podjcia.
Zasad jest rwno praw i obowizkw czonkw zarzdu (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 980-981). Przez czonka zarzdu naley rozumie kadego czonka zarzdu bez wzgldu na
jego okrelenie w umowie spki (prezes, wiceprezes, zastpca prezesa). Te ostatnie
okrelenia maj rnicowa pozycj poszczeglnych czonkw zarzdu, ale nie z punktu
widzenia praw i obowizkw, lecz wewntrznego usytuowania organizacyjnego. To ostatnie
moe wiza si z ustaleniem pewnej hierarchii wanoci czynnoci poszczeglnych osb w
procesie prowadzenia spraw. Mona ustali zasad, e na przykad zlecenie wypaty musi by
podejmowane tylko przez wiceprezesa i prezesa albo dwch czonkw zarzdu niepenicych
tych funkcji. Ma to jednak znaczenie wewntrzorganizacyjne. W zakresie reprezentowania
spki mona przyj, e powyej okrelonej kwoty moe wystpi sam prezes zarzdu, w
ramach okrelonych kwot dwaj wiceprezesi, a w pozostaych przypadkach prezes zarzdu i
czonek zarzdu. Artyku 208 8 wprowadza zasad, e prezes zarzdu moe zosta
"wzmocniony" w swojej pozycji poprzez przyznanie mu dodatkowych praw zwizanych z
funkcjonowaniem zarzdu (zwoywanie, zarzdzanie przerw), jak rwnie decydowania w
przypadku rwnoci gosw. Wprowadzona zasada modyfikuje regu bezwzgldnej
wikszoci gosw na rzecz rwnoci gosw i przyjcie uchway w takiej sytuacji. Aby
zachowa bezwzgldn wikszo gosw, prezes zarzdu powinien otrzyma dwa gosy na
wypadek rwnoci gosw.
2. Reprezentacja
Prawo czonka zarzdu do reprezentacji spki partnerskiej dotyczy wszystkich czynnoci
sdowych i pozasdowych spki. Czynnoci sdowe polegaj na wytaczaniu powdztwa,
dokonywaniu zgosze do rejestru, uznaniu powdztwa, skadaniu zaale, apelacji, udziale w
postpowaniu egzekucyjnym, upadociowym, udzielaniu penomocnictw, zawieraniu ugd.
Czynnoci te s podejmowane przed sdami powszechnymi, sdami polubownymi, sdami

administracyjnymi oraz Sdem Najwyszym. Dotyczy to take czynnoci pozasdowych, tj.

wystpowania przed organami administracji pastwowej, samorzdowej, Urzdem Ochrony
Konkurencji i Konsumentw, Urzdem Patentowym itd.
Nie mona ograniczy prawa czonka zarzdu do reprezentowania spki ze skutkiem
wobec osb trzecich. Jakiekolwiek tego typu ograniczenie nie wywouje skutkw prawnych na
zewntrz. Te, o ktrych mowa, dotycz umownego ograniczenia, a nie sytuacji, gdy
ograniczenie wynika z przepisw prawa. Jeeli doszoby do ograniczenia zakresu
reprezentacji, to i tak czynnoci dokonane bd wane i skuteczne. Artyku 205 1 k.s.h.
reguluje zasady reprezentacji czynnej przez zarzd, natomiast reprezentacj biern reguluje
2 tego artykuu.
Ustalajc zasady reprezentacji w spce partnerskiej przy dziaajcym zarzdzie mog
mie miejsce dwie sytuacje: automatyczne stosowanie zasad przyjtych w art. 205 1 k.s.h.
albo modyfikacja tej zasady w umowie spki. Sposb reprezentacji zaley nie tylko od
umowy spki, ale w kontekcie art. 205 1 k.s.h. rwnie od liczby czonkw organu. Jeeli
zarzd jest jednoosobowy i umowa spki nie wprowadza adnych szczeglnych zasad,
reprezentacja jest jednoosobowa. Nie ma przeszkd, aby mimo skadu jednoosobowego
wprowadzi zasad reprezentacji cznej, polegajcej na koniecznoci wspdziaania czonka
zarzdu z penomocnikiem lub prokurentem.
A. Reprezentacja czynna (zob. A. Kidyba,Kodeks, 2006, t. I, s. 959-963):
Moemy wyrni reprezentacj czynn i biern. Reprezentacja czynna polega na
skadaniu owiadcze woli. W przypadku reprezentacji czynnej zasady wynikaj z przepisw
kodeksu spek handlowych albo naley je okreli w umowie spki. Jeeli zarzd jest
jednoosobowy, to dosy oczywiste wydaje si reprezentowanie spki przez jedn osob. Nie
ma jednak przeszkd, aby mimo skadu jednoosobowego wprowadzi zasad reprezentacji
cznej, w ktrej zarzd bdzie musia wspdziaa z penomocnikiem lub prokurentem (na
temat tzw. mieszanej reprezentacji cznej zob. uchwaa SN z 27 kwietnia 2001 r., III CZP
6/01, OSP 2001, z. 12, poz. 179 z glos A. Gierata oraz glos do tej uchway M. Jasiakiewicza,
PPH 2002, nr 3, s. 44 i n., J.P. Naworskiego, Mon.Praw. 2001, nr 22, s. 1134 i n., P. Bielskiego,
PPH 2001, nr 12, s. 43 i n.; M. Prutis, Mieszana reprezentacja czna w spce z ograniczon
odpowiedzialnoci, PPH 2003, nr 7, s. 32 i n.). Moe to by uzasadnione m.in. niewielkim
staem czonka zarzdu, gdy wsplnik bdcy prokurentem chce kontrolowa dziaania
czonka zarzdu. Jeeli zarzd jest kolegialny, zasady reprezentacji wynikaj z umowy spki
lub art. 205 k.s.h. (zasada automatyzmu). Z 1 tego przepisu wynika, e tylko w przypadku
gdy umowa spki nie stanowi inaczej, spka jest reprezentowana cznie: przez dwch
czonkw zarzdu lub czonka zarzdu i prokurenta. Ustalone zasady reprezentacji dotycz
czonkw zarzdu, a prokurent moe wystpowa jednoosobowo. Jakiekolwiek zmiany w tym
zakresie - przy kolegialnym zarzdzie - wynika mog z przepisw zawartych w umowie
spki. Moliwe jest wic, mimo struktury kolegialnej, wprowadzenie zasady reprezentacji
jednoosobowej, cznej, ale z udziaem penomocnika i prokurenta, umocowania do
reprezentowania przez jedn osob (np. prezesa zarzdu), a pozostaych cznie,
zastosowanie kryterium kwotowego (por. uchwaa SN z 24 padziernika 1996 r., CZP 112/96,
OSNC 1997, nr 2, poz. 20 z glos Z. Kuniewicza, PS 1997, nr 9, s. 71 oraz uwagi na tle tej
uchway J.P. Naworskiego, Reprezentacja spek kapitaowych, PPH 1997, nr 3, s. 1 i n.;
uchwaa SN z 26 listopada 1996 r., III AZP 2/96, PG 1997, nr 1, s. 6 i n.). W tym ostatnim
przypadku dochodzi do ustalenia techniki reprezentacji, a nie jej ograniczenia (np. z
automatyzmu wyraonego w art. 205 2 k.s.h.). Ustalenie tej techniki ma swoj podstaw w
przepisach art. 205 k.s.h. (odmiennie J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spka z o.o., s. 383,
ktry przyjmuje, e to zrnicowanie sposobu reprezentacji w zalenoci od rodzaju spraw
narusza bezpieczestwo obrotu i uniemoliwia ustalenie przez osoby trzecie, jaki jest in
concreto sposb reprezentacji). Te ostatnie argumenty nie wytrzymuj krytyki wobec
koniecznoci wpisania do rejestru sposobu reprezentacji. Jednake skoro wyklucza si
ujawnienie w rejestrze sposobu reprezentacji, to nic dziwnego, e w ten sposb tworzy si
niebezpieczestwo dla obrotu (por. J. Kuropatwiski, Dopuszczalno zrnicowania sposobu
reprezentacji spki z o.o. , Pr.Sp. 1998, nr 10, s. 14). Ustalenie zasad reprezentacji w umowie

spki nie niweczy reguy okrelonej w art. 204 2 k.s.h. Nie jest to bowiem ograniczenie ze
skutkiem prawnym wobec osb trzecich, ale okrelenie regu reprezentacji, ktre
obowizywa musz rwnie osoby trzecie, jeeli chc, aby czynno prawna bya wana i
skuteczna.
Ustalenie zasad reprezentacji w umowie spki moe polega przede wszystkim na
ustaleniu innej techniki reprezentacji i wprowadzeniu innych osb do tego procesu. Chodzi tu
przede wszystkim o penomocnikw. Nie ma przeszkd i nie trzeba regulowa tej kwestii w
umowie spki, aby w zakresie swojego umocowania spk reprezentowa jednoosobowo
penomocnik. Nie bdzie jednak miaa zastosowania zasada wyraona w art. 205 3 k.s.h.
odnoszca si do prokurentw, e jeeli umowa spki wprowadza zasady reprezentacji
cznej z udziaem prokurenta, to nie wycza to ustanowienia prokury cznej lub
jednoosobowej i nie ogranicza praw prokurentw wynikajcych z przepisw o prokurze.
Przyj wic naley, e jeeli w umowie spki wprowadzona zostaa zasada reprezentacji
cznej z udziaem penomocnika, to zasada ta dziaa w dwie strony: zarzd musi
wspdziaa z penomocnikiem, a penomocnik nie moe wwczas dziaa samodzielnie.
Bdzie mg samodzielnie wystpowa, gdy nie jest ustanowiona reprezentacja czna z jego
udziaem. Rola penomocnika jest wic nieco inna ni prokurenta. Zasady reprezentacji
cznej w spce z o.o., zarwno te automatyczne, jak i wprowadzone umownie, su
zastosowaniu instrumentw kontrolnych dla czonkw zarzdu. Jeeli wsplnicy nie chc
takiej kontroli ze strony osb spoza zarzdu, powinni utrzyma zasad reprezentacji
jednoosobowej albo cznej z udziaem czonkw zarzdu. Potwierdzeniem zasady kontroli
wyraonej w art. 205 1 k.s.h., odnoszcej si do zarzdu, a nie innych osb, jest art. 205 3
k.s.h., ktry dopuszcza do reprezentacji jednoosobowej przez prokurenta (gdy jest udzielona
prokura samoistna), a nie pozwala na podstawie ustale w art. 205 1 k.s.h. na samodzieln
reprezentacj przez czonka zarzdu. Dla prokurenta systemem kontroli jest z kolei
wprowadzenie prokury cznej. Ani reprezentacja czna przez czonkw zarzdu, ani przez
prokurentw, czy wprowadzenie wymogu reprezentacji przez dwch penomocnikw nie
ogranicza reprezentacji, ale ustala jej technik. Jak z powyszego wynika, poza przyjciem
reprezentacji jednoosobowej przez czonka zarzdu, prokurenta, penomocnika, nawet mimo
przyjtej reprezentacji cznej, moliwe jest przyjcie reprezentacji cznej tylko czonkw
zarzdu, czonka zarzdu z prokurentem, czonka zarzdu z penomocnikiem, dwch
prokurentw, dwch penomocnikw, prokurenta i penomocnika (A. Kidyba, Spka..., op.
cit., s. 458; odmiennie i wtpliwie J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spka z o.o., s. 385). Nie ma
przeszkd, aby w procesie reprezentacji stworzy wymg udziau na przykad trzech
czonkw zarzdu, trzech prokurentw, dwch czonkw zarzdu i prokurenta, itd. Prokurent
przy dokonywaniu czynnoci prawnej czy to w ramach prokury cznej, czy samoistnej, ma
ograniczenia pynce z istoty prokury, cho moe ten zakres zosta rozszerzony, ale wtedy
dziaa on ju jako penomocnik szczeglny. W tym ostatnim przypadku bdzie mg on
dokonywa czynnoci prawnej wedug zasad reprezentacji spki. Czonek zarzdu nie moe
by prokurentem (A. Kidyba, Spka..., op. cit., s. 458 i n.; rwnie J. Szwaja w krytycznym
komentarzu do wyroku SA w Poznaniu z 28 kwietnia 1992 r., I Acr 111/92, OG 1992, nr 17, s.
14-19; odmiennie przyjmuje Z. Kuniewicz, Czonek zarzdu..., op. cit., s. 44 i n.; J.P. Naworski
(w:) Komentarz. Spka z o.o., s. 385). Autorzy pogldu o poczalnoci czonkostwa w
zarzdzie i udzielaniu im prokury zapominaj, e udzielajc prokury o wszym zakresie
umocowania w istocie ograniczaj czonka zarzdu w prawie do reprezentacji, ponadto nie
wiadomo czemu ma suy takie rozwizanie przy zakazie zwolnienia czonka zarzdu od
prawa do reprezentacji i w sytuacji, gdy zakres umocowania czonka zarzdu jest szerszy ni
prokurenta (w tym kontekcie zob. take P. Pinior, B. Jochemczyk, Z problematyki prawnej
udzielenia penomocnictwa czonkowi zarzdu spki kapitaowej, Pr.Sp. 2004, nr 6, s. 22; R.L.
Kwanicki, Czonek zarzdu spki jako jej penomocnik lub prokurent, Pr.Sp. 2004, nr 9, s. 10
i n.).
Wobec faktu, e problematyka prokury jest obecnie uregulowana w kodeksie cywilnym,
przepisy kodeksu spek handlowych stanowi w tym zakresie lex specialis w stosunku do
przepisw zawartych w art. 1091 i n. k.c.

B. Reprezentacja bierna (zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 963):

Reprezentacja bierna polega na przyjmowaniu owiadcze woli. W tym przypadku
zgodnie z 2 art. 205 k.s.h. owiadczenia skadane spce oraz dorczenia pism mog by
dokonywane wobec jednego czonka zarzdu lub prokurenta, nawet gdy obowizuje zasada
reprezentacji cznej (czynnej). Nie ma przeszkd, aby wprowadzi wyran zasad
reprezentacji biernej jednoosobowej przez penomocnika, nawet gdy umowa spki
wprowadza zasad reprezentacji cznej przez dwch penomocnikw. Wydaje si jednak, e
zarwno w przypadku prokurenta, jak i penomocnikw reprezentacja bierna jest moliwa
tylko w zakresie posiadanego umocowania (ustawowego przy prokurencie, umownego przy
penomocniku). Przepis ten ma charakter normy wzgldnie obowizujcej i nie wiadomo, na
czym miaby polega jej semiimperatywny charakter (tak wtpliwie J.P. Naworski (w:)
Komentarz. Spka z o.o. , s. 386).
Przyjmowanie owiadcze woli moe si odbywa do rk osb uprawnionych do
reprezentowania. Nie ma tu znaczenia wpis do rejestru lub ogoszenie, gdy wpis ma
charakter deklaratoryjny. Przyjmowanie owiadcze woli jest zwizane z reprezentacj, a nie
czynnociami organizacyjnymi. Przyjcie owiadczenia woli skierowanego na nazwisko byego
czonka zarzdu nie stanowi naruszenia tajemnicy korespondencji, czyli nie stanowi
naruszenia dbr osobistych tej osoby. Dobrem osobistym jest tu tajemnica korespondencji
spki. Dlatego te byy czonek organu, jeeli odebraby pisma, dokonaby czynu
naruszajcego dobra osobiste spki.
Przyjcie zasad reprezentacji przez zarzd powoduje wprowadzenie reguy, ktra nie jest
unormowana (brak stosownej regulacji) przy reprezentacji wedug modelu spki jawnej.
Mianowicie ustalone powyej zasady reprezentacji nie wyczaj ustanowienia prokury
jednoosobowej lub cznej i nie ograniczaj praw prokurentw wynikajcych z przepisw o
prokurze. Oznacza to, e nawet jeeli ustalone zostay okrelone zasady reprezentacji przez
zarzd, to niezalenie od tego w granicach ustanowionych przez przepisy art. 109 1 1 i n.
k.c. moe dziaa prokurent. Zakres przedmiotowy jego umocowania jest wszy od zakresu
czonka zarzdu, natomiast moe si zdarzy, e prokurent bdzie mg reprezentowa
spk samodzielnie, a zarzd bdzie musia dziaa zgodnie z zasad reprezentacji cznej.
4.
Pozostay zakres odpowiedniego stosowania przepisw o zarzdzie
Tak jak to zostao stwierdzone, do zarzdu maj zastosowanie nie tylko przepisy o
prowadzeniu spraw i reprezentacji, ale take o powoywaniu zarzdu, odwoywaniu,
mandacie i kadencji, zakazie konkurencji (por. szerzej A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op.
cit., s. 370-379).
1. Powoanie zarzdu
W spce z o.o. zasad jest, e zarzd ustanawiany jest uchwa wsplnikw, jeeli
umowa spki nie stanowi inaczej. Zgodnie z powyszym wsplnicy mog powoa zarzd na
posiedzeniu wsplnikw albo te w formie uchway poza posiedzeniem. Jest to moliwe, gdy
wsplnicy wikszoci gosw - po wczeniejszej zgodzie wszystkich wsplnikw - w sprawie
powoania zarzdu podejmuj uchwa na pimie. W spce partnerskiej zgromadzenie
wsplnikw nie wystpuje, a wic wybr jest moliwy na posiedzeniu wsplnikw lub poza
nim.
Kodeks spek handlowych w art. 201 2 nie przewiduje dla powoania zarzdu przez
wsplnikw ani kworum, ani okrelonej wikszoci gosw, jak ma by podjta uchwaa. W
umowie spki powinien by rozstrzygnity problem wikszoci gosw, a jeeli nie ustalono
kworum, uchwaa moe zapa bez wzgldu na liczb obecnych na posiedzeniu wsplnikw.
Umowa spki moe postanowi jednak, e zarzd jest powoywany w inny sposb. Moe
to by wic na przykad te wskazanie przez osoby trzecie. Moliwy jest te system
mieszany, polegajcy na tym, e cz czonkw zarzdu jest wybierana, na przykad przez
wsplnikw, cz wskazana przez osob trzeci, a cz powoywana, na przykad w drodze

losowania. Skad powoanego zarzdu powinien by zgoszony do rejestru w cigu 7 dni od

zaistnienia okolicznoci powoania. Jednake wpis do rejestru ma charakter deklaratoryjny
(stwierdzajcy), a nie konstytutywny. Osoba moe peni funkcje zarzdu nastpnego dnia po
dokonaniu aktu albo w terminie wskazanym w uchwale. Podstaw dziaania czonka zarzdu penienia funkcji - jest stosunek organizacyjny, jaki powstaje midzy zarzdem a spk na
podstawie powoania. Zarzd moe peni swoj funkcj bezpatnie (honorowo) albo
otrzymywa wynagrodzenie za penion funkcj. Jednake czsto w nastpstwie powoania
do zarzdu nastpuje nawizanie stosunku pracy, zlecenia czy innego stosunku
zobowizaniowego (tzw. umowy o zarzdzanie - kontrakty menederskie; zob. T. Adamski,
Kontrakt menederski, Pr.Sp. 1998, nr 12, s. 23 i n.). Zarwno powoanie do zarzdu, jak i
zawarcie stosownych umw mog by uzalenione od szczeglnych warunkw, jakie osoba,
ktra ma by powoana, ma speni. Czonkowie zarzdu mog by powoani na czas
oznaczony albo nieoznaczony.
2. Odwoanie zarzdu
Niezalenie od dugoci kadencji czonkw zarzdu mog oni by w kadej chwili
odwoani, co nie wycza ich roszcze wynikajcych z umowy o prac (art. 203 1 k.s.h.); J.
Jacyszyn, Zawieszanie i odwoywanie czonkw zarzdu, Pr.Sp. 1997, nr 6, s. 17 i n.; zob. te
wyrok SA w Warszawie z 17 grudnia 1997 r., I ACz 869/97, PG 1998, nr 5, s. 44. Zarzd jest
odwoywany uchwa wsplnikw, chyba e umowa spki stanowi inaczej. Jeeli umowa
spki wskazuje inny organ odwoujcy, wsplnicy mog zawsze odwoa czonka zarzdu
uchwa (art. 203 1 k.s.h.).
Umowa spki moe zawiera szczegowe postanowienia w kwestii zasad odwoywania,
zwaszcza przewidywa, e moe ono nastpi tylko z wanych powodw (art. 203 2 k.s.h.).
Problem nadania mandatu by przedmiotem kontrowersji w doktrynie, w szczeglnoci co
do przyjcia, czy pojcie "mandat" i "kadencja" s pojciami odrbnymi czy tosamymi - zob.
J. Brol, M. Safjan, Mandat a kadencja czonka zarzdu spki z o.o. (art. 196 k.s.h.), PPH
1995, nr 11, s. 1; S. Sotysiski, A. Nowicka, Okres urzdowania a czas trwania mandatu
czonka zarzdu spek kapitaowych, PPH 1999, nr 5, s. 1 i n.; J. Szwaja, Mandat czonka
organu spki akcyjnej czy kadencja organu. Ksiga pamitkowa ku czci Stanisawa Wodyki,
Krakw 1996, s. 449; por. rwnie uchwaa SN z 19 czerwca 1997 r., III CZP 28/97, PPH 1998,
nr 5, s. 31 z glosami A. Jakubeckiego, J. Palinki, PPH 1998, nr 5, s. 32 i n.; A. Opalski,
Kadencja i mandat czonka zarzdu, PPH 2003, nr 10, s. 38 i n.).
3. Mandat i kadencja
Kodeks spek handlowych rozstrzyga wtpliwoci, jakie miay miejsce na gruncie
kodeksu handlowego. Mianowicie, jeeli umowa spki nie stanowi inaczej, mandat czonka
zarzdu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wsplnikw zatwierdzajcego sprawozdanie
finansowe za pierwszy peny rok obrotowy penienia funkcji czonka zarzdu. Natomiast w
przypadku powoania czonka zarzdu na okres duszy od roku, mandat wygasa z dniem
odbycia zgromadzenia wsplnikw zatwierdzajcego sprawozdanie finansowe za ostatni rok
obrotowy penienia funkcji czonka zarzdu, chyba e umowa spki stanowi inaczej (art. 202
1 i 2 k.s.h.).
Kodeks spek handlowych daje ponadto moliwo rnicowania kadencji dla
poszczeglnych czonkw zarzdu. Jeeli jednak czonkw zarzdu powouje si na okres
wsplnej kadencji, mandat czonka zarzdu powoanego przed upywem danej kadencji
zarzdu wygasa rwnoczenie z wyganiciem mandatw pozostaych czonkw zarzdu,
chyba e umowa spki stanowi inaczej. Ponadto mandat wygasa wskutek rezygnacji,
mierci, odwoania ze skadu zarzdu, utraty zdolnoci do czynnoci prawnych, skazania za
przestpstwa okrelone w art. 18 k.s.h. Rezygnacja jest obecnie jednostronn czynnoci
prawn i do jej skutecznoci nie potrzeba przyjcia. Do zoenia rezygnacji przez czonka
zarzdu stosuje si przepisy art. 746 2 i 3 k.c. (zob. take R. Kwanicki, Rezygnacja
czonka zarzdu spki z ograniczon odpowiedzialnoci, Pr.Sp. 2003, nr 4, s. 34 i n.).

4. Zakaz konkurencji
W spce z o.o. nie ma okrelonych zasad lojalnoci wsplnikw wobec spki.
Obowizuje jednak zakaz dziaalnoci konkurencyjnej odnoszcy si do czonkw zarzdu.
Zakres przedmiotowy zakazu konkurencji zosta okrelony w art. 211 1 k.s.h. i polega na:
1) zakazie zajmowania si interesami konkurencyjnymi w stosunku do spki,
2) zakazie uczestnictwa w spce konkurencyjnej jako wsplnik spki cywilnej, osobowej
lub czonek organu spki kapitaowej bd uczestniczenia w konkurencyjnej osobie
prawnej jako czonek organu,
3) zakazie udziau w konkurencyjnej spce kapitaowej w przypadku posiadania przez
czonka zarzdu co najmniej 10% udziaw lub akcji tej spki albo prawa do
powoania co najmniej jednego czonka zarzdu.
Przez zakaz zajmowania si interesami konkurencyjnymi naley rozumie prowadzenie
we wasnym lub cudzym imieniu, bezporednio lub za porednictwem innych osb
dziaalnoci tego samego rodzaju co dziaalno spki wpisana do rejestru (np. w
charakterze komisanta, agenta, prokurenta innego podmiotu); zob. K. KopaczyskaPieczniak, Zakaz..., op. cit., s. 38.
Z kolei zakaz dziaalnoci konkurencyjnej obejmuje sytuacj uczestniczenia w spce
konkurencyjnej. Zezwolenia na dziaalno konkurencyjn udzielaj organy uprawnione do
powoywania zarzdu, chyba e umowa spki stanowi inaczej. Oznacza to, e zakaz
dziaalnoci konkurencyjnej nie ma charakteru absolutnego i moe by zniesiony lub
zagodzony. Zakaz dziaalnoci konkurencyjnej wynika take z innych przepisw, w
szczeglnoci: art. 11 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j.
Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.), art. 101 1-1014 k.p.
W spce z o.o. w razie sprzecznoci interesw spki z osobistymi interesami czonka
zarzdu, jego maonka, krewnych, powinowatych drugiego stopnia oraz osb, z ktrymi jest
powizany osobicie, czonek zarzdu powinien powstrzyma si od udziau w rozstrzyganiu
takich spraw (art. 209 k.s.h.).
5.
Kontrola spraw spki
Naley si zastanowi nad zakresem prawa kontroli od strony podmiotowej i
przedmiotowej w przypadku, gdy ustanowiony jest zarzd. Jak sdz, mimo braku regulacji
umoliwiajcej ustanowienie rady nadzorczej, nie jest wykluczone utworzenie takiej struktury.
Bdzie to jednak w istocie zastrzeenie uprawnie o charakterze nadzorczym, przyznanych
wsplnikom (W. Pyzio (w:) Kodeks , 2001, s. 149). Analizujc stosunek poj "nadzr" i
"kontrola" i przyjmujc, e nadzr obejmuje te wydawanie wicych polece
nadzorowanemu, naley kontrolne uprawnienia nadzorcze przypisa do wsplnikw czy
czci wsplnikw. W art. 38 2 k.s.h. mowa jest o uprawnieniach kontrolnych, a nie
nadzorczych. Dopuszczalne jest moim zdaniem wykreowanie grupy spord wsplnikw,
ktrzy bd mieli uprawnienia nadzorcze w stosunku do zarzdu, natomiast wszyscy
wsplnicy - partnerzy maj pene prawo do zasigania informacji o stanie majtku oraz
przegldania ksig i dokumentw. Te dwa uprawnienia: prawo do informacji i prawo
przegldania ksig i dokumentw ksztatuj prawo kontroli partnerw w spce. Nie obejmuj
one jednak uprawnie nadzorczych. Konkludujc przyj naley, e zarzd, ktry jest
ustanowiony w spce partnerskiej, ma okrelone obowizki wynikajce z ustawowego prawa
kontroli partnerw, a take wynikajce z umownego prawa nadzoru partnerw. Obowizki te
powinny by realizowane w procesie prowadzenia spraw spki. Zalee te bdzie to od
skadu osobowego zarzdu. Jak to ju zostao stwierdzone, w skad zarzdu mog wchodzi:
tylko wsplnicy, wsplnicy i osoby trzecie i w kocu tylko osoby trzecie. Powierzenie
zarzdzania spk osobom trzecim mona wiza z deniem do profesjonalizacji dziaa w
spce. Partnerzy mog by bardzo dobrze przygotowani do wykonywania wolnego zawodu,
ale mog nie mie umiejtnoci do prowadzenia spraw. W zalenoci od skadu zarzdu
relacje midzy partnerami kontrolujcymi a prowadzcymi sprawy albo te kontrolujcymi

partnerami a osobami trzecimi wygldaj nieco odmiennie. W szczeglnoci zgodzi si

trzeba, e trudno zachowa logik kontrolowania spraw spki i jednoczesnego zarzdzania
ni. Przyj wic naley, e w przypadku, jeeli partner jest czonkiem zarzdu, to
ograniczenie z art. 38 2 k.s.h. "odpada" automatycznie. Nie mamy tu wic umownego
wyczenia czy ograniczenia, ale wyczenie wynikajce z istoty relacji kontrolujcy kontrolowany, ktry nie moe by t sam osob.
Wydaje si ponadto, e realizacja prawa kontroli przez partnerw ma charakter podobny
do indywidualnej kontroli wsplnikw w spce z o.o. Nawet jeeli zostan w spce
wprowadzone jakie mechanizmy zbiorowego nadzorowania, to nie mog one niweczy
prawa indywidualnej, osobistej kontroli spraw spki. Modyfikacja w stosunku do spki
polega na tym, e realizacja prawa kontroli niesamodzielnie, przez osoby trzecie (np.
doradca, biegy), powinna wynika z umowy spki, uchway lub umowy wsplnikw.
Cz 5.
Odpowiedzialno w spce partnerskiej
Rozdzia 1.
Zasady generalne
1.
Oglne zasady odpowiedzialnoci partnerw
Szczeglne reguy obowizuj w spce partnerskiej w sferze odpowiedzialnoci. Jest to
jedyna spka, gdzie ograniczenie odpowiedzialnoci oparte jest nie o kryteria finansowe, ale
zwizane z wykonywaniem wolnego zawodu. Przy analizie odpowiedzialnoci naley przyj
zaoenie podstawowe, e to spka ponosi odpowiedzialno caym swoim majtkiem za
zacignite zobowizania. Przy powstaym dugu spki solidarn odpowiedzialno ponosz
rwnie wsplnicy spki. W art. 95 k.s.h. uregulowane zostay zasady odpowiedzialnoci
partnerw wobec siebie i spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 422). Nie ma w art. 95 k.s.h.
mowy o odpowiedzialnoci spki. Analizujc generalne zasady odpowiedzialnoci partnerw
od strony pozytywnej wypada stwierdzi, e jest to odpowiedzialno osobista partnerw.
Jednak wskazanie innych cech odpowiedzialnoci zaley od rodzaju zobowiza. Przyjmujc
analogi odpowiedzialnoci partnerw od strony negatywnej, stwierdzi trzeba, e partner
nie ponosi odpowiedzialnoci za dwie grupy zobowiza:
1) powstae w zwizku z wykonywaniem przez pozostaych partnerw wolnego zawodu w
spce,
2) powstae jako nastpstwo dziaa lub zaniecha osb zatrudnionych przez spk na
podstawie umowy o prac lub innego stosunku prawnego, ktre podlegay
kierownictwu innego partnera przy wiadczeniu usug zwizanych z przedmiotem
dziaalnoci spki.
Omwienie generalnej zasady odpowiedzialnoci partnerw odbywa si wic od innej
strony ni w przypadku pozostaych spek. Przyjta regua wycze odpowiedzialnoci staje
si regu generaln, natomiast wszystkie inne przypadki pozytywnej odpowiedzialnoci
zostay omwione jako wyjtek od generalnej zasady wymienionej w art. 95 1 k.s.h. (zob.
E.J. Krzeniak, Odpowiedzialno partnerw za zobowizania spki partnerskiej, PPH 2003, nr
3, s. 33 i n.).
Ad 1. Odpowiedzialno za zobowizania powstae w zwizku z wykonywaniem
przez innych partnerw wolnego zawodu w spce
Nieponoszenie odpowiedzialnoci dotyczy przede wszystkim tych zobowiza, ktre
wi si z bdem w sztuce popenionym przez innego partnera. Jak to ju zostao
stwierdzone, wanie takie wyczenie odpowiedzialnoci byo podstaw zaistnienia takiej
spki. W art. 95 1 mowa jest o "zwizku z wykonywaniem przez pozostaych partnerw

wolnego zawodu". Nie zawsze moe okaza si atwe takie odrnienie. Std szczeglne
znaczenie umowy spki, uchwa wsplnikw czy te umw midzy wsplnikami. Wydaje si,
e wszystkie trzy formy uzgodnie naley zaakceptowa, jeeli dochodzi w nich do podziau
zada (wyodrbnienie tzw. pionw podlegoci). W przypadku umw midzy wsplnikami
(partners agreements) odpowiednio wywouj one co prawda stosunki obligacyjne midzy
wsplnikami, ale, jak sdz, mog by podstaw powoania si na taki podzia czynnoci
(chyba e umowa spki lub formalnie podjta uchwaa wsplnikw zawiera odmienne
postanowienia). Sprawa jest atwiejsza, gdy wsplnicy dziaaj wyranie w odrbnych sferach
dziaania. Trudniejsza, a czsto wrcz niemoliwa do wykazania, jeeli pewne dziaania
podejmowane s wsplnie. Jeeli dwaj lekarze tej samej specjalnoci przeprowadzaj
jednoczenie zabieg, to mog by trudnoci w ustaleniu, za co ktry wsplnik odpowiada, a
za co nie. Ta sama uwaga dotyczy osb podlegajcych poszczeglnym partnerom. Jeeli wic
nie zostanie ustalone wyrane podporzdkowanie konkretnemu wsplnikowi, a asystentka
obsuguje wszystkich, to zasada wyczenia odpowiedzialnoci nie bdzie miaa miejsca. Brak
odpowiedzialnoci partnerw dotyczy zobowiza powstaych w zwizku z wykonywaniem
przez nich wolnych zawodw (por. J. Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 186-188). Zobowizanie
powstaje jako nastpstwo powstania szkody. Wydaje si, e art. 95 1 k.s.h. naley odnosi
tylko do sytuacji, gdy powstaj zobowizania spki (a nie partnera), gdy to spka ponosi
odpowiedzialno za zobowizania, a wsplnicy odpowiedzialno ponosz lub nie (co do
zasady subsydiarn). Dlatego te przyj naley, e regulacja odpowiedzialnoci dotyczy
odpowiedzialnoci za szkod wynik z niewykonania zobowizania w zakresie realizowania
wolnego zawodu. Zobowizanie ex delicto jest zobowizaniem spki. Dodatkowe
zastosowanie bd mogy mie przepisy kodeksu spek handlowych o zarzdzie spki z o.o.
(art. 293-297 k.s.h.).
Dziaania i zaniechania partnera musz wiza si wanie bezporednio z
wykonywaniem wolnego zawodu w spce. Wyczy wic naley takie zobowizania, ktre
powstaj co prawda w spce, w zwizku z dziaaniem spki, ale bez zwizku z
wykonywaniem przez partnera wolnego zawodu (zob. A. Klank, Odpowiedzialno w spce
partnerskiej notariuszy, Pr.Sp. 2002, nr 7-8, s. 64 i n.).
Ad 2. Odpowiedzialno za zobowizania powstae jako nastpstwo dziaa lub
zaniecha osb zatrudnionych przez spk na podstawie umowy o prac lub
innego stosunku prawnego, ktre podlegay kierownictwu innego partnera
Druga grupa wycze odpowiedzialnoci dotyczy osb podlegajcych kierownictwu
innego partnera. Jak ju stwierdziem, ustalenie katalogu takich osb i bezsprzeczne
stwierdzenie, ktre osoby podlegay kierownictwu jakiego partnera, wymaga bardzo
precyzyjnego ustalenia. Moe to nastpi w umowie spki, w uchwale wsplnikw, umowie
midzy wsplnikami albo wynika z umw zawieranych z osobami podlegajcymi czy
zakresw czynnoci. Przyj naley, e elementem umw zawartych z osobami
podlegajcymi powinno by ustalenie podporzdkowania pracowniczego lub innego stosunku
prawnego (tak te M. Asanowicz, Pozycja oraz znaczenie spki partnerskiej w systemie
prawa spek, Pr.Sp. 1999, nr 7, s. 27). Problemy powstaj w szczeglnoci w sytuacji, gdy
ma miejsce dopuszczenie do pracy, a brak jest umowy w tym zakresie. Jednak bardzo istotny
jest tu element podlegoci "kierowniczej" (waciwie organizacyjnej) konkretnej osobie. Ta
podlego moe te wynika ze schematu organizacyjnego spki. Musz wic wystpi dwa
elementy: zatrudnienie rozumiane szeroko (umowa o prac, zlecenie, o wiadczenie usug, o
dzieo) i podlego kierownicza (organizacyjna) innemu partnerowi (S. Sotysiski (w:)
Kodeks, 2001, t. I, s. 473). Brak zatrudnienia i niemono ustalenia podlegoci kierowniczej
(organizacyjnej) wycza moliwo zastosowania reguy wyczenia odpowiedzialnoci.
Innym problemem jest to, e zobowizania zacignite musz by zwizane z przedmiotem
dziaalnoci spki.
W spce partnerskiej na plan pierwszy wysuwaj si wic elementy organizacyjne jako
te, ktre mog decydowa bd nie o odpowiedzialnoci. Takich zalenoci w pewnym
stopniu brak w innych spkach osobowych.
Ustalenie grupy osb podlegych partnerowi jest zalene od typu wolnego zawodu.
Moemy tu wyrni sekretarki, asystentki, aplikantw, pomoc techniczn itd. Jednake moe

si zdarzy, e w spce bd dziaay osoby majce uprawnienia do wykonywania wolnego

zawodu, ale ktre nie s wsplnikami. Moe to dotyczy kadego zawodu wymienionego w
art. 88 k.s.h. Status tych osb, gdy chodzi o jednorodny wolny zawd, moe by w spce
inny. Jeeli na przykad w spce jest trzech lekarzy - partnerw i zatrudniaj oni innych
lekarzy, ktrzy wsplnikami nie s, to zasady odpowiedzialnoci w spce odnosz si
odrbnie do partnerw, bowiem pozostali lekarze bd osobami podlegajcymi kierownictwu.
Podobnie moe by z adwokatami, radcami prawnymi, tumaczami przysigymi itd. Reguy
odpowiedzialnoci dla wolnych zawodw zwizane s z ich statusem partnera w spce.
Wskazana sytuacja moe te dotyczy wolnych zawodw, ale niejednorodnych. Tak wic w
spce lekarzy i pielgniarek, ktre przecie s reprezentantkami wolnego zawodu,
pielgniarki mog by "tylko" osobami podlegajcymi kierownictwu partnerw - lekarzy. Nie
s one partnerami w spce. Grupowa praktyka lekarska prowadzona tylko przez lekarzy nie
wyklucza zatrudnienia personelu "pomocniczego".
Tak wic elementy organizacyjne i zatrudnienie s w spce partnerskiej szczeglnie
istotne. Jeeli zagadnienie to nie bdzie prawidowo uregulowane, generalna zasada
nieodpowiedzialnoci za zobowizania nie bdzie obowizywaa. Tam wszdzie, gdzie
powstan wtpliwoci co do podlegoci kierowniczej, zasada wyczenia odpowiedzialnoci
nie bdzie obowizywaa. Jeeli wic partnerzy nie ureguluj tej kwestii albo ureguluj j
tylko w stosunku do niektrych, to trzeba bdzie bardzo dokadnych dowodw na to, e
podlego istniaa bd nie. Chodzi wic o formalny ukad podporzdkowania, gdy
faktyczna podlego musi mie swoj podstaw. Podsumowujc przyj naley, e o
wyczeniu odpowiedzialnoci decydowa bdzie:
1) rodzaj zobowiza (zwizane lub niezwizane z wykonywaniem wolnego zawodu, jak
te zwizane z przedmiotem dziaalnoci spki lub nie),
2) podlego kierownicza (organizacyjna),
3) status partnera.
2.
Szczeglne przypadki odpowiedzialnoci partnerw wynikajce z przepisw
prawa
Przyjmujc teraz konwencj omwienia odpowiedzialnoci od strony pozytywnej przyj
naley, e partner bdzie ponosi odpowiedzialno osobist za:
1) zobowizania powstae w zwizku z wasnym dziaaniem i zaniechaniem przy
wykonywaniu wolnego zawodu,
2) zobowizania bdce nastpstwem dziaa lub zaniecha osb zatrudnionych przez
spk na podstawie umowy o prac lub innego stosunku prawnego, ktre podlegay
kierownictwu partnera przy wiadczeniu usug zwizanych z przedmiotem dziaalnoci
spki,
3) zobowizania powstae w zwizku z realizacj zada spki, niezwizanych
bezporednio z wykonywaniem wolnego zawodu,
4) zobowizania powstae w zwizku ze wsplnym (cznym) wykonywaniem wolnego
zawodu (przeprowadzenie operacji przez lekarzy tej samej specjalnoci),
5) zobowizania powstae w zwizku z niewyodrbnieniem podlegoci kierowniczej dla
osb zatrudnionych w spce,
6) zalegoci podatkowe spki i wsplnikw wynikajcymi z dziaalnoci spki (art. 115
ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60
ze zm.),
7) zobowizania zacignite przed wpisem spki do rejestru,
8) zobowizania powstae przed przystpieniem do spki,
9) zobowizania zwizane z uczestnictwem wsplnika wystpujcego i zobowizania
spki, w przypadku zbycia ogu praw i obowizkw wsplnika,
10) zobowizania okrelone w przepisach o procesach transformacyjnych spki (czeniu
i przeksztaceniu spki),
11) zobowizania powstae w zwizku ze zmian zasad odpowiedzialnoci i odejciem od

regu przyjtych w art. 95 1 k.s.h.

Ad 1. Odpowiedzialno za wasne dziaania lub zaniechania
Odwrotnoci zasady, e partnerzy nie odpowiadaj za bdy w sztuce innych partnerw,
jest regua odpowiedzialnoci za skutki bdw wasnych, ktre powoduj zobowizania
spki. Jest to odpowiedzialno nieograniczona, osobista, co do zasady subsydiarna,
solidarna ze spk (ale nie z innymi wsplnikami). Specyfika odpowiedzialnoci partnerw
jest wic bardzo widoczna nie tylko w powizaniu z rodzajem powstaych zobowiza, ale
take w zwizku z tym, e nie ma tu cechy solidarnoci z innymi partnerami.
Odpowiedzialno solidarna wystpi jednak wwczas, gdy zajd warunki okrelone w pkt 4,
to znaczy wiadczone usugi bd dokonywane cznie. Podobnie jak w spce jawnej
solidarna odpowiedzialno ze spk jest zmodyfikowana przez subsydiarno okrelon w
art. 31 1 k.s.h. Przepisy kodeksu spek handlowych regulujce odpowiedzialno
partnerw nie wskazuj na cech subsydiarnoci. Jednake nie powinno by wtpliwoci, e
w zakresie nieuregulowanym stosujemy przepisy o spce jawnej, a wic take art. 31 k.s.h.
Gdyby brak byo reguy okrelonej w art. 31 2 k.s.h. dajcej w istocie moliwo wniesienia
powdztwa przeciwko wsplnikowi, zanim egzekucja okae si bezskuteczna, to mona by
przyj, e regua subsydiarnoci nie mogaby by w istocie zrealizowana, gdy byaby to
tylko odpowiedzialno solidarna midzy spk a partnerem. Skutkiem takiej sytuacji jest to,
e jeeli partner spaci dugi spki zwizane z wykonywaniem przez niego wolnego zawodu
lub dziaa i zaniecha osb podlegajcych jego kierownictwu, ma on roszczenie regresowe
do spki, a nie pozostaych wsplnikw. Regres bdzie wany, mimo e egzekucja przeciwko
spce okazaa si bezskuteczna, a spka posiada inny majtek (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t.
I, s. 427). Jeeli za wierzyciel zaspokoi si z majtku spki, to spka ma roszczenie
regresowe do wsplnikw zgodnie z podziaem czynnoci zwizanych z wolnym zawodem (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 427).
Naley zwrci uwag, e w przypadku niektrych wolnych zawodw jak na przykad
lekarza, lekarza dentysty, pielgniarki i poonej wikszo bdw w sztuce bdzie niejako
automatycznie skutkowaa odpowiedzialnoci deliktow spki w zwizku z wyrzdzeniem
krzywdy pacjentowi (art. 415 k.c.).
Ad 2. Odpowiedzialno za dziaania lub zaniechania osb trzecich
Partner odpowiada caym swoim majtkiem osobicie, solidarnie, w sposb
nieograniczony i subsydiarnie, nie tylko za zobowizania bdce nastpstwem wasnych
bdw w sztuce, ale take za takie zobowizania osb podlegajcych jego kierownictwu. W
odniesieniu do tej grupy osb zastosowanie maj wszelkie uwagi zawarte w 1.
Ad 3. Odpowiedzialno za pozostae zobowizania spki
Zasady wyczenia odpowiedzialnoci okrelone w art. 95 1 k.s.h. nie dotycz
odpowiedzialnoci za zobowizania spki, ale tylko te, ktre nie s zwizane z
wykonywaniem wolnych zawodw.
Cay szereg dziaa biecych moe powodowa odpowiedzialno za takie dziaania.
Mona przyj, e takie oglne zobowizanie dotyczy na przykad zakupu mebli, remontu
lokalu, rachunkw biecych (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 272-273). Jeeli
partner spaci dugi spki powstae w sprawach "zwykych", niezwizanych z prowadzeniem
aktywnoci profesjonalnej w ramach wolnych zawodw, ma prawo regresu w stosunku do
pozostaych wsplnikw i spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 427).
Ad 4. Odpowiedzialno za wyniki wspdziaania z innym partnerem
Generalne zasady zaprezentowane w 1, dotyczce partnerw, wobec siebie nie bd
miay zastosowania w przypadku, gdy nie mona ustali, ktry z partnerw popeni bd w
sztuce. Moe to mie miejsce w szczeglnoci wwczas, gdy dziaali oni jednoczenie, gdy
podzia dziaa nie jest moliwy. Trudno bdzie ustali popenienie bdu w sztuce przez
lekarzy, ktrzy przeprowadzili jednoczenie operacj. Dotyczy to lekarzy tej samej
specjalnoci (chirurg). Jeeli jednak s to lekarze rnych specjalnoci, to oddzielenie takiej
odpowiedzialnoci moe by prostsze (chirurg i anestezjolog).
Ad 5. Odpowiedzialno przy braku jasnej struktury organizacyjnej
Generalne zasady zaprezentowane w 1 mog nie mie zastosowania, gdy nie dojdzie
do wyodrbnienia "pionw" podlegoci. W takim przypadku jeeli nie ma moliwoci

ustalenia, komu poszczeglne osoby s podporzdkowane, przyj naley, e s

podporzdkowane
wszystkim
partnerom.
W
konsekwencji
zasada
wyczenia
odpowiedzialnoci nie bdzie obowizywaa i wszyscy partnerzy osobicie i solidarnie bd
odpowiada za zobowizania powstae w zwizku z dziaaniem tych osb (zob. M. Asanowicz,
Spka..., op. cit., s. 124-133).
Ad 6. Odpowiedzialno za zalegoci podatkowe
Szczegln cech odpowiedzialnoci osobistej i nieograniczonej, ktra wie si z
zalegymi zobowizaniami podatkowymi, jest odpowiedzialno pierwszorzdna. Tak wic
mona siga w pierwszym rzdzie (primar) do majtku kadego ze wsplnikw z
pominiciem majtku spki (por. uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 2, 5); zob. M.
Paluch, Odpowiedzialno za zobowizania podatkowe, Warszawa 1999, s. 65-67.
Ad 7. Odpowiedzialno za zobowizania zacignite przed wpisem spki do
rejestru
Zgodnie z tym, co ju zostao stwierdzone, poprzez odpowiednie stosowanie przepisw o
spce jawnej moemy przyj, e mog istnie zobowizania, ktre zostay zacignite
przed wpisem spki do rejestru. Jest to rwnie odpowiedzialno pierwszorzdna (art. 31
3 k.s.h.). Zastosowanie mie tu bdzie art. 3 odpowiednio w zwizku z art. 89 k.s.h. i art. 25 1
2 k.s.h.
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 2, 1.
Ad 8. Odpowiedzialno za zobowizania powstae przed przystpieniem do
spki - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 2, 2.
Ad 9. Odpowiedzialno zwizana ze zbyciem ogu praw i obowizkw
wsplnika - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 2, 4.
Ad 10. Odpowiedzialno zwizana z procesami transformacyjnymi - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 2, 6.
Ad 11. Odpowiedzialno wedug zasad obowizujcych w spce jawnej
Moliwa jest zmiana zasad odpowiedzialnoci z przyjtych w art. 95 2 k.s.h. na zasady
okrelone w art. 95 1 k.s.h. W takim przypadku za zobowizania zacignite przed t
zmian partnerzy ponosz odpowiedzialno nieograniczon tak jak w spce jawnej (por.
uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 1).
Ad 12. Odpowiedzialno za zobowizania powstae w stosunku do spki
jednoosobowej
Jeeli powstanie sytuacja okrelona w art. 98 2 k.s.h., tj. w spce pozostanie jeden
partner lub gdy pozostaje jeden partner majcy prawo wykonywania wolnego zawodu, to nie
ponosi on, co oczywiste, odpowiedzialnoci za zobowizania obciajce innych partnerw.
Zmienia si wwczas generalna regua zwizana z odpowiedzialnoci w spce partnerskiej.
Odpowiedzialno partnera w spce bdzie oparta o regu odpowiedzialnoci osobistej,
nieograniczonej, solidarnej ze spk i subsydiarnej. Por. szerzej uwagi dotyczce spki
jednoosobowej (cz 1, rozdzia 2, 4, pkt 2).
3.
Szczeglne zasady odpowiedzialnoci wynikajce z umowy spki
Przyj naley, e wskazane regulacje odnoszce si do odpowiedzialnoci partnerw
maj charakter norm ius cogens. Specyficzny charakter ma jednak art. 95 1 k.s.h. Ma on
charakter generalnej zasady, ktr mona jednak zmodyfikowa. Mona j przyj milczco,
bowiem nie ma potrzeby jakiejkolwiek regulacji w tym zakresie, gdy norma ta ma charakter
automatyczny. Moliwa jest zmiana polegajca na:
1) wyczeniu odpowiedzialnoci wedug zasad z art. 95 1 k.s.h. w stosunku do
niektrych partnerw,
2) wyczeniu odpowiedzialnoci wedug zasad z art. 95 1 k.s.h. w stosunku do
wszystkich partnerw.
W pierwszym przypadku dojdzie do zrnicowania odpowiedzialnoci partnerw w

spce. Jednak bd odpowiadali wedug generalnych zasad stanowicych differentia

specifica spki partnerskiej, inni za wedug zmienionych regu obowizujcych w spce
jawnej. Przypadek drugi budzi wicej wtpliwoci, bowiem jedna z cech charakterystycznych
dla spki partnerskiej zostaje wyczona. Mona oczywicie przyj, e istniej jeszcze inne
cechy wyrniajce spk, ale sens takiego rozwizania moe by podany w wtpliwo (tak
M. Asanowicz, Tre..., op. cit., s. 22; inaczej E.J. Krzeniak, Spka..., op. cit., s. 308).
Zmiana zasad odpowiedzialnoci w spce nie moe odby si wikszoci gosw, nawet
gdyby mona przyj tak moliwo na podstawie art. 9 k.s.h. W kadym razie bez adnych
wtpliwoci nie jest dopuszczalne przegosowanie wsplnika i narzucenie mu rozszerzonej
odpowiedzialnoci. Z pewnoci rozwizanie przyjte w art. 95 2 k.s.h. jest korzystne dla
wierzycieli. Tak jak moliwa jest zmiana regu odpowiedzialnoci z przyjtych w art. 95 1 na
te, ktre okrela art. 95 2 k.s.h., tak istnieje rwnie moliwo odwrotna (por. rozdzia 1,
1, jak rwnie tytu I, cz 5, rozdzia 1).
Rozdzia 2.
Odpowiedzialno partnerw oraz osb trzecich w przypadku ustanowienia w
spce zarzdu
Przyjcie oddzielnego sposobu prowadzenia spraw i reprezentacji spki powoduje
rwnie - co wyranie przewiduje art. 97 2 k.s.h. - stosowanie odmiennych regu w stosunku
do osb tworzcych zarzd. Pamita naley, e rozpatrywane zagadnienie
odpowiedzialnoci dotyczyo rnego rodzaju zobowiza, z tym jednak, e nie byo mowy o
odpowiedzialnoci za prowadzenie spraw i reprezentacj spki. W takim przypadku
odpowiedzialno ponosz dziaajcy wedug zasad przyjtych dla spki jawnej. Zupenie
inne reguy obowizywa bd w przypadku dziaania zarzdu. Odwoanie si do art. 293-300
k.s.h. oznacza, e odpowiednio naley stosowa zasady odpowiedzialnoci przyjte dla
zarzdu spki z o.o. Jednake odesanie w art. 97 2 k.s.h. nie wyczerpuje wszystkich
przepisw, ktre mog mie zastosowanie. W szczeglnoci w zwizku z treci art. 2 k.s.h.
zastosowanie mie bd rwnie przepisy kodeksu cywilnego, regulujce odpowiedzialno
deliktow, kontraktow i z tytuu bezpodstawnego wzbogacenia.
Brak jest natomiast stosownego odesania do przepisw o odpowiedzialnoci karnej.
Przyj naley, e wskazanie w art. 97 2 k.s.h. przepisw jest niekompletne. Niewymienione
s m.in. art. 15, 17, 18, 19, dotyczce zarzdu, jak rwnie art. 585-595 k.s.h., oraz przepisy
kodeksu karnego. Przyj jednak trzeba, e naley te przepisy stosowa odpowiednio.
Zarzd nie ponosi odpowiedzialnoci za inne dziaania i zaniechania, o ktrych mowa w
czci dotyczcej spki z o.o. W szczeglnoci nie bd miay zastosowania art. 175, 198,
495 2, art. 291 i 292 k.s.h. (te dwa ostatnie przepisy zawarte s ju w dziale 7, tak jak art.
293-300; nie cay wic dzia 7 ma tu zastosowanie; J. Jacyszyn, Spka..., op. cit., s. 169 i n.).
Przepisy art. 293-300 odnosz si do dwch grup odpowiedzialnoci: za zobowizania
(art. 299 k.s.h.) i za szkod (art. 293, 295 k.s.h.). Naley odrni odpowiedzialno wobec
(A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 379-383):
1) wierzycieli spki,
2) spki.
Ad 1. Odpowiedzialno wobec wierzycieli spki
Wobec wierzycieli spki osoby penice funkcj czonkw zarzdu spki partnerskiej
ponosz razem ze spk solidarn odpowiedzialno za jej zobowizania, jeeli egzekucja
prowadzona przeciwko spce okae si bezskuteczna.
Odpowiedzialno uregulowana w art. 299 k.s.h. (stosowanym odpowiednio w zwizku z
treci art. 97 2 k.s.h.) jest odpowiedzialnoci subsydiarn (uzupeniajc). Nie ma ona
charakteru odpowiedzialnoci bezwzgldnej i zaley tylko od wynikw egzekucji
przeprowadzonej przeciwko spce, a wic ma charakter odpowiedzialnoci subsydiarnej.
Wystarczajc podstaw jest istnienie nalenoci, ktrej nie mona cign, oraz
nieprawidowoci (zaniechania) w dziaaniu czonkw zarzdu uzasadniajce ich
odpowiedzialno. Poza tym odpowiedzialno ta zachowuje cechy odpowiedzialnoci
osobistej, nieograniczonej i solidarnej (A. Kappes, Uwagi o przesankach i charakterze

odpowiedzialnoci z art. 298 k.h., PPH 1998, nr 12, s. 37). Omawiana odpowiedzialno
czonkw zarzdu spki partnerskiej (oraz z o.o.) przewidziana w art. 299 1 k.s.h. obejmuje
take zobowizania spki powstae dopiero po spenieniu si przesanek do zgoszenia
wniosku o ogoszenie upadoci (por. uchwaa SN z 25 listopada 2003 r., III CZP 75/03, Prok. i
Pr. 2004, nr 4, s. 40). Dodatkowo w wyroku Sdu Najwyszego z 21 padziernika 2003 r. (I CK
160/02, Mon.Praw. 2003, nr 23, s. 1059) wskazano, e warunkiem koniecznym do poniesienia
odpowiedzialnoci za zobowizania spki z o.o. (a wic i spki partnerskiej) przez czonkw
jej zarzdu jest uzyskanie przez wierzyciela przeciwko tej spce wyroku uzasadniajcego
dochodzon naleno.
Wierzyciel spki partnerskiej, ktry dochodzi swego roszczenia przeciw czonkom jej
zarzdu, nie musi wykazywa, i wyczerpa wszystkie moliwe sposoby egzekucji. Wystarczy,
jeeli jeden ze sposobw okaza si bezskuteczny (por. wydane na gruncie spki z o.o.
orzeczenie SN z 26 kwietnia 1938 r., C II 2806/37, PPH 1938, poz. 239). Dla ustalenia
bezskutecznoci egzekucji skierowanej przeciwko spce nie jest wic konieczne
przeprowadzenie egzekucji w stosunku do caego jej majtku, lecz wystarczy udowodni, e
jedynym jej majtkiem jest na przykad nieruchomo obciona ponad swoj warto
wierzytelnociami korzystajcymi z pierwszestwa zaspokojenia (orzeczenie SN z 9 czerwca
1937 r., C I 1972/36, OSP 1937, poz. 694; uchwaa SN z 9 sierpnia 1993 r., III CZP 116/93,
Mon.Praw. 1994, nr 1, s. 11; inaczej postanowienie SA w Poznaniu z 16 czerwca 1992 r., I ACz
183/92, OSA 1993, z. 4 poz. 28). Powysza kwestia wzbudza jednak ostatnio rozbienoci w
judykaturze. Zgodnie z powoanymi powyej pogldami Sd Najwyszy w wyroku z 26
czerwca 2003 r. (V CKN 416/01, Mon.Praw. 2004, nr 2, s. 80) orzek, e wykazanie przez
powoda przewidzianej w art. 299 1 k.s.h. przesanki bezskutecznoci egzekucji moe
nastpi na podstawie kadego dowodu, z ktrego wynika, e spka nie ma majtku
pozwalajcego na zaspokojenie wierzyciela pozywajcego czonkw zarzdu. Tymczasem
jednak w sentencji i uzasadnieniu wyroku Sdu Najwyszego z 21 padziernika 2003 r. (I CK
160/02, Mon.Praw. 2003, nr 23, s. 1059) oraz wyroku Sdu Apelacyjnego w Biaymstoku z 16
grudnia 2003 r. (I ACa 681/03, OSAB 2004, z. 1, poz. 16) odnajdujemy tez, e wierzyciel,
ktry nie uzyska tytuu egzekucyjnego przeciwko spce z o.o., nie moe w procesie
wytoczonym na podstawie art. 299 k.s.h. wykazywa przesanki w postaci bezskutecznej
egzekucji powoujc dowody na okoliczno, e postpowanie upadociowe nie daje rokowa
na zaspokojenie jego wierzytelnoci. Skutki wynikajce ze wskazanej powyej, bdnej moim
zdaniem linii orzeczniczej, jeeli zostayby gremialnie przyjte przez judykatur, bd
stanowiy powane zagroenie dla bezpieczestwa obrotu cywilnoprawnego.
Niezalenie od wskazanych powyej wtpliwoci czonek zarzdu bdzie mg uwolni si
od odpowiedzialnoci okrelonej w art. 299 1 k.s.h., jeeli wykae, e:
- we waciwym czasie zosta zgoszony wniosek o ogoszenie upadoci spki lub o
otwarcie postpowania ukadowego (skuteczne przeprowadzenie powyszego dowodu
wycza odpowiedzialno wszystkich czonkw zarzdu),
- niezoenie wniosku o ogoszenie upadoci tudzie o otwarcie postpowania
ukadowego nastpio nie z jego winy (dowd powyszego wycza odpowiedzialno
jedynie ekskulpowanego czonka zarzdu),
- mimo niezgoszenia wniosku o ogoszenie upadoci oraz niezoenia wniosku o otwarcie
postpowania ukadowego, wierzyciel nie ponis szkody (por. wyrok SA w Lublinie z
19 lutego 1997 r., I ACa 33/97, Apelacja Lubelska, nr 3, poz. 15).
Sdem waciwym do rozpatrzenia sprawy z art. 299 k.s.h. jest sd waciwy ze wzgldu
na siedzib spki i warto przedmiotu sporu (por. uchwaa SN z 22 wrzenia 1995 r., III CZP
120/95, OSN 1995, nr 12, poz. 181).
Naley rwnie wspomnie, e w odniesieniu do czonkw zarzdu spki partnerskiej nie
znajduj zastosowania regulacje zawarte w art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja
podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) okrelajce odmienne od przyjtych w
kodeksie spek handlowych zasady subsydiarnej odpowiedzialnoci czonkw zarzdu spki
z o.o. oraz spki z o.o. w organizacji za zalegoci podatkowe tej spki. Wynika to z faktu, e
przepisy prawa podatkowego w zakresie, w jakim nakadaj ciary na podmioty prawa
podatkowego, podlegaj cisej, nigdy za rozszerzajcej, wykadni, za czonkowie zarzdu

spki partnerskiej nie zostali wskazani w dyspozycji normy prawnej zawartej w art. 116
ordynacji podatkowej).
Naley jeszcze pamita, e w sytuacji gdy czonkowie zarzdu s osobami dziaajcymi
za przeksztacan spk, ponosz oni odpowiedzialno solidarn wobec spki, wsplnikw,
ale rwnie osb trzecich za szkody spowodowane naruszeniem prawa, umowy lub statutu
spki przeksztacanej w trakcie przeksztacenia, chyba e nie ponosz winy (art. 568 1
k.s.h.).
Ad 2. Odpowiedzialno wobec spki
Wobec spki czonkowie zarzdu odpowiadaj za powsta szkod w przypadkach
wskazanych w art. 293 k.s.h.
Odpowiedzialno osobist czonkowie zarzdu ponosz za szkod wyrzdzon przez
dziaalno sprzeczn z prawem lub postanowieniami umowy spki. Jeeli czonek zarzdu
nie wykonuje swoich obowizkw ze starannoci wynikajc z zawodowego charakteru
swojej dziaalnoci, rwnie ponosi odpowiedzialno wobec spki za szkod spowodowan
brakiem takiej starannoci (zob. A. Koch, Zasady i przesanki odpowiedzialnoci za szkody
wyrzdzone spce z ograniczon odpowiedzialnoci - na tle przepisw Kodeksu spek
handlowych (w:) Odpowiedzialno cywilna. Ksiga pamitkowa ku czci Profesora Adama
Szpunara, op. cit, s. 537-553). Szkoda musi by nastpstwem dziaalnoci sprzecznej z
prawem lub postanowieniami umowy spki. Dla uznania istnienia odpowiedzialnoci
wystarczajce jest wykazanie, e osoba dziaajca wiedziaa (lub przy dochowaniu naleytej
starannoci moga bya wiedzie), e podejmowane przez ni dziaania s niezgodne z
prawem lub umow spki. Wyrzdzenie szkody moe by nastpstwem rnych stanw
faktycznych, wynikajcych z wykonania lub nie obowizkw czonka zarzdu spki.
Odpowiedzialno odszkodowawcz - rwnie wobec spki - ponosz czonkowie
zarzdu, jeeli byli osobami dziaajcymi przy przeksztacaniu, chyba e nie ponosz winy
(art. 568 1 k.s.h.).
W procesie odszkodowawczym spka reprezentowana jest przez penomocnikw
powoanych uchwa partnerw (art. 210 k.s.h. stosowany odpowiednio w zwizku z treci
art. 97 2 k.s.h.). Powdztwo wytacza si - niezalenie od miejsca zamieszkania czonkw
zarzdu - wedug siedziby spki (art. 298 k.s.h.). Jeeli spka w cigu roku od ujawnienia
czynu wyrzdzajcego szkod nie wytoczy powdztwa o odszkodowanie, to z takim
powdztwem moe wystpi kady ze wsplnikw. Kady wsplnik moe wwczas wnie
pozew o naprawienie szkody spce. Dochodzenie przez wsplnikw w trybie procesu
roszcze spki (actio pro socio) jest dziaaniem na rzecz spki, w konsekwencji na rzecz
wsplnikw na wypadek bezczynnoci osb zobowizanych do wytoczenia powdztwa (por.
art. 295 k.s.h.). W tym przypadku czonkowie zarzdu nie mog powoywa si na uchwa
wsplnikw udzielajc im pokwitowania ani te na dokonanie przez spk zrzeczenia si
roszczenia o odszkodowanie (art. 296 i 297 k.s.h.).
Wierzytelnoci z tytuu naprawienia szkody przedawniaj si z upywem trzech lat.
Termin ten liczy si od dnia, w ktrym spka dowiedziaa si o szkodzie i o osobie
zobowizanej do jej naprawienia (art. 297 k.s.h.). W kadym jednak razie wierzytelno
przedawnia si z upywem 10 lat od dnia, w ktrym nastpio zdarzenie wyrzdzajce
szkod.
Dodatkowo, niezalenie od sytuacji spki partnerzy mog dochodzi swych roszcze z
tytuu szkd wyrzdzonych im przez czonkw zarzdu na podstawie art. 405, 415, 471 k.c.
Cz 6.
Transformacyjne procesy spki partnerskiej - odesanie
Procesy transformacyjne w spce partnerskiej rwnie przebiegaj w zasadzie
analogicznie jak w spce jawnej - por. tytu I, cz 6, rozdzia 1-3 (zob. take J. Jacyszyn,
Spka..., op. cit., s. 191 i n.).
Naley jednak zwrci uwag na fakt, i w przypadku niektrych wolnych zawodw (np.
adwokaci, notariusze, radcowie prawni) nie bdzie moliwoci przeksztacenia spki
partnerskiej w spk kapitaow bez zmiany przedmiotu dziaalnoci spki.

TYTU III.
SPKA KOMANDYTOWA
Cz 1.
Zagadnienia podstawowe
Rozdzia 1.
Istota spki komandytowej
1.
Pojcie spki komandytowej
Definicja spki komandytowej zostaa zawarta w art. 102 k.s.h. Zgodnie z treci tego
przepisu spka komandytowa jest spk osobow majc na celu prowadzenie
przedsibiorstwa pod wasn firm, w ktrej wobec wierzycieli za zobowizania spki co
najmniej jeden ze wsplnikw odpowiada bez ogranicze (komplementariusz), a
odpowiedzialno co najmniej jednego wsplnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Odpowiedzialno wsplnikw spki jest wic zrnicowana. Zakres prowadzenia spraw
spki, prawo do reprezentacji, prawo kontroli obok zasad odpowiedzialnoci rnicuj status
wsplnikw w spce komandytowej (A. Kappes, Odpowiedzialno komandytariusza za
zobowizania spki, Krakw 1997, s. 135 i n.). W zwizku z powyszym mona przyj rne
modele spek komandytowych: klasyczny (kapitaowy), poredni i dynamiczny (por. A.
Kidyba, Status prawny komandytariusza, Bydgoszcz 2000, s. 26).
Spka komandytowa zaliczana jest do grupy osobowych spek handlowych.
Charakteryzuje si niewtpliwie wieloma podobiestwami do spki jawnej z pewnymi jednak
elementami waciwymi dla spek kapitaowych. Zgodnie z art. 103 k.s.h. w sprawach
nieuregulowanych w dziale dotyczcym spki komandytowej stosowa naley odpowiednio
przepisy o spce jawnej, chyba e ustawa stanowi inaczej (na ten temat M. Asanowicz,
Elementy konstrukcyjne osobowych spek handlowych, Pr.Sp. 2000, nr 5, s. 26 i n.).
Podobiestwo do spki z o.o. wystpuje w przypadku wyczenia osobistej odpowiedzialnoci
komandytariusza w sytuacji, gdy wniesiony wkad jest rwny lub wyszy od sumy
komandytowej. Brak jest ogranicze podmiotowych co do bycia komplementariuszem lub
komandytariuszem. Wsplnikiem spki komandytowej mog by zatem osoby fizyczne,
osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne posiadajce zdolno prawn. W przypadku
gdy wsplnikiem jest osoba fizyczna, nie musi ona posiada penej zdolnoci do czynnoci
prawnych, ale przynajmniej ograniczon zdolno do czynnoci prawnych. Spka
komandytowa bdc spk osobow posiada zdolno prawn, gdy jest podmiotem prawa,
ma zdolno do czynnoci prawnych (moe nabywa prawa, w tym wasno nieruchomoci i
inne prawa rzeczowe, oraz zaciga zobowizania; zob. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 469 i
n.; A. Kappes, Spka komandytowa, Warszawa 1999, s. 12; J.A. Strzpka, Konsekwencje
legislacyjnego wyodrbnienia osobowych spek handlowych, Pr.Sp. 2001, nr 9, s. 4 i n.; J.
Szwaja, Nowy kodeks spek handlowych , cz. I, Pr.Sp. 2001, nr 1, s. 11-12; S. Sotysiski,
Kodeks spek handlowych. Podstawowe zaoenia, PiP 2001, z. 11, s. 18; W. Bucior,
Konstrukcja odpowiedzialnoci wsplnikw za zobowizania handlowej spki osobowej,
Pr.Sp. 2002, nr 6, s. 9; zob. take L. Moskwa, Stosunek zewntrzny spki komandytowej ,
Pozna 2000, s. 221-222). Spka komandytowa moe pozywa i by pozywan, a zatem
posiada zdolno sdow i procesow (szerzej zob. A. Jakubecki, Zdolno sdowa
osobowych spek handlowych a status ich wsplnikw w procesie cywilnym i egzekucji (w:)
Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga pamitkowa dedykowana Profesorowi Stanisawowi
Sotysiskiemu, op. cit., s. 1035-1058; A. Zabocka, Zdolno sdowa spek, PUG 2004, nr 9,

s. 35-40). Dziaa pod wasn firm. Prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm wiza
naley z tym, e spka moe prowadzi przedsibiorstwo tylko pod firm (szerzej na temat
prowadzenia przedsibiorstwa jako podstawy powstania spek osobowych, por. A. Kidyba,
Prowadzenie przedsibiorstwa w spkach osobowych, jako cecha warunkujca powstanie
spki (w:) Prawo prywatne..., op. cit., s. 431-439). Jeeli jednak spka miaaby prowadzi
kilka przedsibiorstw, to moe si to odbywa pod rnymi oznaczeniami. Prowadzenie
przedsibiorstwa pod wasn firm oznacza, e jest to firma spki, a nie wsplna firma
wsplnikw. Podlega ona szczeglnym zasadom tworzenia korzystania z niej i ochrony. Naley
pamita, e firma spki komandytowej stanowi - podobnie jak firmy innych spek okrelon warto majtkow, ktra wie si bezporednio z dobr lub z saw spki (T.
yznowski, Firma w kodeksie cywilnym, PS 2003, nr 9, s. 64 i n.; J. Sitko, Firma w wietle
przepisw kodeksu cywilnego, PPH 2003, nr 9, s. 26 i n.).
Do najistotniejszych cech tej spki naley zaliczy:
1) wystpowanie zawsze dwch rodzajw wsplnikw - komplementariuszy i
komandytariuszy, ktrych odpowiedzialno ma charakter zrnicowany,
2) ukad praw i obowizkw pomidzy wsplnikami,
3) zawarcie umowy w formie aktu notarialnego,
4) wpis do krajowego rejestru sdowego.
Komandytariusz ponosi odpowiedzialno: osobist, solidarn, subsydiarn, ograniczon,
a czasem nieograniczon, bezporedni oraz ewentualnie poredni. Odpowiedzialno
komplementariusza jest odpowiedzialnoci osobist, nieograniczon, solidarn i
subsydiarn. Wystpowanie w spce komandytowej dwch rodzajw wsplnikw dotyczy
wszystkich etapw istnienia spki: tworzenia, dziaania i likwidacji spki. Rwnie
przeksztacenie w spk komandytow powinno doprowadzi do tego, aby w spce byo co
najmniej dwch wsplnikw o rnym statusie komplementariusza i komandytariusza.
Przepisy prawa nie okrelaj natomiast liczby komplementariuszy i komandytariuszy ani
proporcji liczbowych midzy jednymi a drugimi wsplnikami. Nie mona by jednoczenie
komplementariuszem i komandytariuszem. Osoby fizyczne mog uzyska status zarwno
komandytariusza, jak i komplementariusza (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P.
Bryowski, Prawo spek handlowych, pod red. A. Kidyby, Krakw 2004, s. 72 i n.). Dotyczy to
osb, ktre maj pen zdolno do czynnoci prawnych, tj. s to osoby penoletnie, w
stosunku do ktrych nie orzeczono ubezwasnowolnienia oraz nie ustanowiono doradcy
tymczasowego. W literaturze zaprezentowano natomiast pogld, e zarwno osoby
niemajce zdolnoci do czynnoci prawnych, jak i ograniczone w zdolnoci do tych czynnoci
mog by komandytariuszami (J. Szwaja (w:) S. Sotysiski, A. Szajkowski, J. Szwaja, Kodeks
handlowy. Komentarz, t. I, Warszawa 1994, s. 743). U podstaw takiego twierdzenia stoi
przeciwstawienie komplementariuszy i komandytariuszy. Niesusznie jednak przyjmuje si, e
wtpliwe jest, czy osoba fizyczna bez zdolnoci do czynnoci prawnych moe by
komplementariuszem, przede wszystkim ze wzgldu na rol, jak w spce peni ten wsplnik
(tak wtpliwie J. Szwaja (w:) Kodeks handlowy..., op. cit., s. 743). Chodzi tu gwnie o
realizacj prawa i obowizku prowadzenia spraw spki i reprezentacj spki. W takiej
sytuacji dziaaby bowiem zawsze przedstawiciel ustawowy. Osoby o ograniczonej zdolnoci
do czynnoci prawnych nie powinny by, jego zdaniem, komplementariuszami, bowiem za
kadym razem musiayby uzyska zgod przedstawiciela ustawowego (ewentualnie sdu
opiekuczego) w zwizku z podejmowanymi czynnociami zacigania zobowiza i
rozporzdze majtkowych. Tych argumentw nie dostrzega si w odniesieniu do
komandytariusza (tak wtpliwie J. Szwaja (w:) Kodeks handlowy..., op. cit., s. 743). Wydaje si
jednak, e ze wzgldu na moliwo dopuszczenia do prowadzenia spraw spki rwnie
komandytariuszy naley przyj co do niego analogiczne zasady jak w stosunku do
komplementariuszy. Potwierdza to ponadto art. 110 1 pkt 3 k.s.h., ktry nakazuje zaznaczy
w zgoszeniu spki do rejestru (tak pierwotnym, jak i pniejszym) okolicznoci dotyczcej
ograniczenia zdolnoci do czynnoci prawnych. Jednoczenie mowa jest oglnie o
wsplnikach. Tak wic obie kategorie wsplnikw nie musz mie penej zdolnoci do
czynnoci prawnych. Komandytariusz moe by wsplnikiem w spce komandytowej, jeeli
nie bdzie jedynym uprawnionym do prowadzenia spraw lub reprezentowania spki. Z tych

te wzgldw wsplnik taki nie moe umow spki, jak rwnie pniejsz uchwa, zosta
upowaniony do reprezentowania spki jako prokurent lub penomocnik z wyczeniem
innych wsplnikw (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 30-31). Osoby prawne mog by zarwno
komandytariuszami, jak i komplementariuszami. W modelu klasycznym osoby prawne s z
reguy wanie komandytariuszami, ale nie ma przeszkd, aby byy komplementariuszami
(np. osoba prawna i spka - spka komandytowa, np. w prawie niemieckim: GmbH & Co
KG); por. rwnie R. Kos, Spka komandytowa z udziaem spki z o.o. jako
komplementariusza, Krakw 1995, s. 21 i n.; M.J. Ulatowski, Spka z o.o. & Co. Spka
komandytowa w prawie polskim, Mon.Praw. 1995, nr 9-10, s. 268 i n.; G. Tracz, Spka..., op.
cit., s. 5 i n. O dopuszczeniu osb prawnych do dziaania w charakterze wsplnika w spce
komandytowej powinien przesdzi przede wszystkim cel, jaki osoba prawna ma zrealizowa.
Podstawowym problemem jest okrelenie sposobw dziaania takich wsplnikw (por. A.
Kidyba, Zasady dziaania spki komandytowej z udziaem spek handlowych jako
komplementariuszy, Rejent 2000, nr 4, s. 26 i n.). Realizacja praw i obowizkw
komandytariusza przez osob prawn powinna rzadziej by realizowana przez organ,
natomiast czciej przez osoby zastpujce: penomocnikw, prokurentw. Organ osoby
prawnej powinien koncentrowa si na wykonywaniu praw i obowizkw, ktre dotycz tej
osoby prawnej, a nie odrbnej struktury prawnej. Nie mona te wykluczy zawarcia umowy
powierniczej (A. Kidyba, Zasady dziaania..., op. cit., s. 26 i n.). W zwizku z tworzeniem
spek komandytowych przez osoby prawne powstaj rwnie kwestie ograniczenia
dopuszczalnoci tworzenia takich spek (np. dziaalno ubezpieczeniowa, tworzenie
funduszy inwestycyjnych). Ze wzgldu na zastrzeon form spki z o.o. nie mona tworzy
wsplnych jednostek badawczo-rozwojowych w formie spek komandytowych. Ponadto
gmina bdzie moga utworzy spk komandytow tylko wwczas, gdy ma zamiar prowadzi
dziaalno poza sfer uytecznoci publicznej (art. 10 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o
gospodarce komunalnej, Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.) po spenieniu dodatkowych
warunkw okrelonych w tej ustawie (art. 10 ust. 1 i 2). Z istoty dziaania niektrych
podmiotw (ze wzgldu na odpowiedzialno) nie bdzie zasadne tworzenie spki
komandytowej z udziaem w niej Skarbu Pastwa w charakterze komplementariusza (inaczej
T. Bieniek, ktry przyjmuje bez zastrzee moliwo bycia komplementariuszem przez
jednostki samorzdu terytorialnego i Skarb Pastwa; por. T. Bieniek, Charakter prawny spki
komandytowo-akcyjnej, Krakw 2005, s. 254 i n.; autor odnosi si co prawda do spki
komandytowo-akcyjnej, ale sens wywodu dotyczy rwnie spki komandytowej). Z kolei z
wielu aktw prawnych wynika system wewntrznych ogranicze tworzenia innych podmiotw
poprzez uzyskanie zgody organw lub organw zewntrznych (np. przedsibiorstwo
pastwowe - art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 25 wrzenia 1981 r. o samorzdzie zaogi
przedsibiorstwa pastwowego (Dz.U. Nr 24, poz. 123 ze zm.), art. 46a ustawy z 25 wrzenia
1981 r. o przedsibiorstwach pastwowych; t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.).
Wsplnikami w spce komandytowej mog by handlowe spki osobowe, a wic podmioty
nieposiadajce osobowoci prawnej (inaczej, moim zdaniem bdnie, A. Szumaski (w:)
Kodeks, 2001, t. I, s. 647). Podmiotowo prawna takich spek, potwierdzona w art. 8 k.s.h.,
polega na nabywaniu we wasnym imieniu praw (w tym nieruchomoci i innych praw
rzeczowych), zaciganiu zobowiza, pozywania i bycia pozywanym. Nie moe by wic
wtpliwoci co do zdolnoci tworzenia spek komandytowych przez spki osobowe (rwnie
J. Szwaja (w:) Kodeks handlowy..., op. cit., s. 743; A. Kidyba (w:) A. Jakubecki, A. Kidyba, J.
Mojak, R. Skubisz, Prawo spek. Zarys, Warszawa 1999, s. 91-92; A. Kappes,
Odpowiedzialno..., op. cit., s. 105). Odrbnym zagadnieniem jest sposb realizacji funkcji
komandytariusza i komplementariusza przez spk jawn, partnersk, komandytow czy
komandytowo-akcyjn. Zasad jest, e w spce jawnej czyni to mog wsplnicy
niewyczeni od prowadzenia spraw i reprezentacji oraz penomocnicy i prokurenci. W spce
komandytowej realizacja tych funkcji moe odby si albo przez komplementariuszy, ktrzy
maj prawo prowadzenia spraw spki i prawo do reprezentacji, a take penomocnikw i
prokurentw, albo przez komandytariuszy dopuszczonych do prowadzenia spraw, ktrym
udzielono penomocnictwa lub prokury. W spce partnerskiej mog to czyni partnerzy,
prokurenci, penomocnicy albo zarzd, jeeli taki zosta utworzony (art. 97). Z kolei w spce

komandytowo-akcyjnej moliwo taka przypisana jest komplementariuszom majcym prawo

prowadzenia spraw spki. W przypadku akcjonariuszy w spce komandytowo-akcyjnej mog
oni realizowa swoje funkcje w sferze reprezentacji (komplementariuszy albo tylko
akcjonariuszy), jeeli udzielono im penomocnictwa lub prokury (A. Kidyba (w:) J. Frckowiak,
A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzio, I. Weiss, Kodeks spek handlowych. Komentarz, pod red.
K. Kruczalaka, Warszawa 2001, s. 158 i n.).
2.
Cel i charakter prawny spki komandytowej
1. Znaczenie gospodarcze spek komandytowych
Historia spki komandytowej w Polsce siga 1934 r., ale trzeba stwierdzi, e do
pewnego momentu nie odgrywaa ona wikszej roli. Dziao si to wic inaczej ni w
wikszoci krajw, gdzie w obrocie aktywnie wystpowaa spka komandytowa. Jej pocztki
zwizane s z umow commenda uksztatowan w XI w. ( commenda, accomendita - tak A.
Kappes, Spka..., op. cit., s. 4) polegajcej na tym, e osoba dysponujca okrelonym
kapitaem lub towarem przekazywaa go kupcowi (gwnie morskiemu), ktry w trakcie
podry obraca tym kapitaem lub towarem, a po powrocie rozlicza si z osob, ktra
powierzya mu swj kapita. Gospodarczy sens tej umowy mia wic polega na pasywnym
wsplniku powikszajcym kapita i z drugiej strony wsplniku aktywnym, ktry przejmowa
dziaanie w spce. Ten pierwszy oczekiwa na zyski nie bdc aktywnym wsplnikiem (tak A.
Kappes, Spka..., op. cit., s. 4). Teza ta zostaa jednak zanegowana, gdy dopuszczalne jest
funkcjonowanie spek komandytowych w rnych modelach prawnych, od modelu
klasycznego do dynamicznego (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 6 i n.; zob. szerzej 4 pkt 1
niniejszego rozdziau). Spka komandytowa zostaa przywrcona do kodeksu handlowego
ustaw z 31 sierpnia 1991 r. (Dz.U. Nr 94, poz. 418) po uprzednim uchyleniu w 1964 r. przez
art. VI przepisw wprowadzajcych kodeks cywilny. Jednak od momentu jej przywrcenia do
polskiego systemu prawnego nie odgrywaa praktycznie adnej roli. Na koniec grudnia 1992
r. zarejestrowanych byo tylko 49 spek komandytowych. Sytuacja zmienia si pod wpywem
dwch zjawisk: powszechniejszego rozumienia istoty spki komandytowej, ktrej struktura
oparta jest o wystpowanie osb prawnych jako komplementariuszy, oraz wejcia w ycie
ustawy z 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze i ustawy o radcach
prawnych oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 75, poz. 471). W pierwszym przypadku
zaczto dostrzega walory bardzo popularnej w Niemczech konstrukcji GmbH und Co KG, a
wic mieszanej formy spki, w ktrej komplementariuszem jest spka z o.o., a
komandytariuszami wsplnicy tej spki. Uzyskany efekt dla wsplnikw spki z o.o. wiza
si z uzyskaniem elastycznoci formy dziaania spki osobowej, prowadzeniem spraw tej
spki i jej reprezentacj w istocie przez zarzd spki z o.o., na co mogli mie wpyw
wsplnicy spki z o.o. Dodatkowo uzyskany zosta efekt podatkowy, gdy w spce
komandytowej opodatkowani s wsplnicy, a nie spka. W konsekwencji mogo to dawa
pozytywne efekty finansowe dla wsplnikw. Ograniczenie odpowiedzialnoci po stronie
komplementariusza jest rwnie oczywiste, bowiem mimo e komplementariusz odpowiada
caym swoim majtkiem, to bdzie to jednak ograniczenie do majtku spki z o.o.
Niezalenie od formy konstrukcji z udziaem spki z o.o., moliwy jest rwnie udzia innych
podmiotw, na przykad spek akcyjnych czy innych spek osobowych (A. Kidyba, Zasady
dziaania..., op. cit., s. 26-27).
Inne znaczenie gospodarcze spek komandytowych w Polsce jest zwizane z
wykonywaniem wolnych zawodw: radcy prawnego i adwokata. Do 1997 r. moliwe byo
wykonywanie tych zawodw rwnie w formie spki z o.o. i akcyjnej. Jednak ustawa z 22
maja 1997 r. zmieniajca ustaw o radcach prawnych i adwokaturze zakazaa takiej formy
wiadczenia pomocy prawnej, w ktrej adwokaci i radcowie prawni nie byliby odpowiedzialni
osobicie. Naoya ona obowizek prowadzenia dziaalnoci adwokatw i radcw prawnych w
spce cywilnej, jawnej (pniej rwnie partnerskiej z wycznym udziaem adwokatw lub

radcw prawnych) albo w spce komandytowej, w ktrej komplementariuszami s wycznie

adwokaci lub radcowie prawni, przy czym wycznym przedmiotem dziaalnoci takich spek
jest wiadczenie pomocy prawnej. Spowodowao to w efekcie zwikszone zainteresowanie
tworzeniem spek komandytowych.
Adwokaci i radcowie prawni nie decydowali si na likwidacj spek z o.o. i akcyjnych, w
ktrych dziaali, pozostawiali je funkcjonujce w innych dziedzinach ni wiadczenie pomocy
prawnej i jednoczenie tworzyli spki komandytowe, w ktrych spki te byy
komandytariuszami, a komplementariuszami radcowie prawni lub adwokaci. W ten sposb
powoano w Polsce kilkaset spek komandytowych. Na koniec grudnia 2005 r.
zarejestrowanych byo 1115 spek komandytowych. Mona stwierdzi, e najczstszym
przedmiotem dziaalnoci spek komandytowych jest w Polsce wanie wiadczenie pomocy
prawnej przy wykorzystaniu niejako a rebours formuy GmbH & Co KG. Mona jej dziaalno
okreli jako Komplementariusze & GmbH - spka komandytowa (A. Kidyba, Zasady
dziaania..., op. cit., s. 27 i n.).
2. Cel spki
Definicj spki komandytowej okrelon w art. 102 k.s.h. naley rozpatrywa cznie z
art. 3 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem przez umow spki handlowej (komandytowej)
wsplnicy zobowizuj si dy do osignicia wsplnego celu przez wniesienie wkadw
oraz, jeeli umowa spki tak stanowi, przez wspdziaanie w inny okrelony sposb.
Wsplny cel spki - inaczej ni w przypadku spek kapitaowych - musi si wiza z
prowadzeniem przez spk przedsibiorstwa. Cech wszystkich spek handlowych jest to,
aby przez umow spki (statut spki akcyjnej) okreli wsplny cel wszystkich wsplnikw
(J. Szwaja, Nowy kodeks..., op. cit., s. 7 i n.). Nie mog to wic by w fazie tworzenia spki
cele odrbne dla kadego z nich, grupy wsplnikw bd odmienne cele wsplnikw od celu
spki (M. Asanowicz, Elementy konstrukcyjne..., op. cit., s. 27; S. Grzybowski, Spki prawa
cywilnego a konstrukcja umowy jako rdo zobowiza, RPEiS 1968, nr 6, s. 75-76). Wsplny
cel wsplnikw w konsekwencji prowadzi do okrelenia celu spki. W art. 3 k.s.h. jest mowa
o deniu do osignicia wsplnego celu przez wniesienie wkadw i ewentualnie inne formy
wspdziaania. Wynika z tego, e istnieje rnica midzy pojciami "wsplny cel
wsplnikw", "prowadzenie przedsibiorstwa" i "przedmiot dziaalnoci spki" (art. 105); J.
Szwaja, Nowy kodeks..., op. cit., s. 7. Ostatecznie wszystkie te okrelenia nie powinny by ze
sob w sprzecznoci, ale wynika jedno z drugiego. Najszerszy zakres posiada pojcie
"wsplny cel wsplnikw", ktry - przez wnoszenie wkadw (i ewentualne wspdziaanie w
inny sposb) - realizowany jest w drodze prowadzenia przez spk przedsibiorstwa (a wic
dotyczy spki). Granice legalnego dziaania spki (a nie wsplnikw) wyznacza przedmiot
dziaalnoci spki. Wsplnicy musz wic okreli wsplny cel, przy czym ich moliwoci
rozstrzygnicia wi si tylko z okreleniem poziomu i rodzaju wkadu oraz dodatkowo, ale
nie alternatywnie, okrelenie innego, dodatkowego celu (np. wsplne przedsiwzicie poza
prowadzeniem przedsibiorstwa, wspieranie okrelonej aktywnoci wsplnikw czy osb
trzecich); zob. take uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 2 niniejszej pracy.
W zwizku z wnoszeniem wkadu do spki przez komplementariuszy i komandytariuszy
powstaje problem zwizany z obowizkiem wniesienia wkadu przez komplementariusza.
Zestawienie art. 3 k.s.h. z art. 48-49 k.s.h. i art. 108 2 k.s.h. rodzi pytanie o prawn
powinno wniesienia wkadu do spki przez komplementariusza. Z jednej strony (art. 3)
mowa jest o obowizku denia do wsplnego celu przez wniesienie wkadw, z drugiej
strony przepisy art. 48-49 k.s.h. maj charakter norm ius dispositivi, co teoretycznie mogoby
rodzi wtpliwoci co do koniecznoci wniesienia wkadu przez komplementariusza. Jednake
poza dyskusj pozostaje konieczno zobowizania do wniesienia wkadu. Natomiast zasady
wnoszenia wkadu, jego przedmiot itp. pozostawione s wsplnikom. Wtpliwoci te nie
powstaj w stosunku do komandytariusza, gdy wyranie przyjto, e postanowienie
wsplnikw zwalniajce komandytariusza z obowizku wniesienia wkadw jest niewane
(art. 108 2 k.s.h.). Nie zmienia to jednak faktu, e w dalszym cigu mona odrni
zobowizanie do wniesienia wkadu od rzeczywistego wniesienia wkadu (A. Kidyba (w:)
Kodeks, 2001, s. 154-155). Zob. szerzej rozdzia 4, 2-3, dotyczcy wkadw.

3. Charakter prawny spki komandytowej

Spka komandytowa wyrnia si spord innych typw spek co najmniej trzema
elementami:
1) wystpowaniem w niej kategorii sumy komandytowej,
2) szczeglnymi zasadami uregulowa dotyczcych przedmiotu wkadu komandytariusza
i
3) relacjami midzy sum komandytow a wkadem.
Suma komandytowa stanowi cyfrowo okrelon kwot, wyraon w pienidzu polskim,
ktra wyznacza grn granic odpowiedzialnoci osobistej okrelonego komandytariusza za
zobowizania spki wobec jej wierzycieli i tylko tego wsplnika dotyczy (zob. szerzej cz 5,
rozdzia 1). Wedug kodeksu spek handlowych moemy wyrni wkady wniesione i
umwione. Pod pojciem wkadu wniesionego do majtku spki naley rozumie rzeczywiste
przysporzenie majtkowe, ktrego warto zostaa okrelona sum pienin, ktre
dokonane zostao przez komandytariusza na rzecz spki i wchodzce w skad odrbnego
majtku spki. Pojcie i istota wkadu komandytariusza zostay szczegowo omwione w
rozdziale 4, 1, pkt 1, dotyczcym wkadw w spce komandytowej. Rozpatrujc relacje
midzy sum komandytow a wkadem wniesionym moemy wyrni trzy sytuacje: gdy
wkad wnoszony jest wyszy od sumy komandytowej, jest jej rwny i gdy jest on od niej
niszy (zob. szerzej cz 5, rozdzia 1, dotyczcy odpowiedzialnoci komandytariusza).
3.
Stosunek prawny spki komandytowej
Stosunek prawny spki komandytowej jest generalnie oparty o te same podstawy co
stosunek prawny powstajcy w spce jawnej (zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia
1, 3 niniejszej pracy). W spce tej ze zwikszonym nateniem wystpuj problemy, ktre
zwizane s bezporednio w wystpowaniu osb prawnych jako komplementariuszy.
Pojawiaj si tu zagadnienia sfer dziaania w procesie prowadzenia spraw i reprezentacji
spki komandytowej. Prbujc uzupeni cechy charakterystyczne dla stosunku spki
komandytowej odrniajce je od wymienionych cech spki jawnej naley wskaza na:
1) zrnicowan odpowiedzialno wsplnikw w spce,
2) moliwo wyczenia odpowiedzialnoci komandytariusza w sytuacji, gdy wkad jest
rwny lub wikszy od sumy komandytowej,
3) wystpowanie dodatkowego "miernika" odpowiedzialnoci, jak jest suma
komandytowa,
4) wyczenie od prowadzenia spraw i reprezentacji spki komandytariusza (cho zasady
te mog ulec zmianie) i powierzenie tego ustawowego prawa komplementariuszowi,
5) zrnicowana jest "zdolno wkadowa" komplementariuszy i komandytariuszy,
6) istniej ograniczenia co do zbycia ogu praw i obowizkw komandytariusza w
zakresie prowadzenia spraw spki (na nabywc nie przechodzi to prawo; zob. G.
Kozie, Zakres przedmiotowy i podmiotowy przeniesienia ogu praw i obowizkw
wsplnika, PPH 2003, nr 12, s. 39-40),
7) ustawowe prawo kontroli komandytariusza,
8) komandytariusza nieposiadajcego prawa do prowadzenia spraw spki lub jej
reprezentowania nie obowizuje zakaz konkurencji wynikajcy z art. 56 k.s.h. (chyba
e umowa spki stanowi inaczej),
9) mier komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwizania spki (A. Kidyba, K.
Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 69 i n.).
Mona przyj tez, e o stosunku prawnym spki komandytowej w due mierze mimo,
a waciwie z powodu ogranicze - decyduje status prawny komandytariusza (A. Kidyba,
Status..., op. cit., s. 22 i n.).
4.

Struktura prawna spki komandytowej

1. Organizacja spki komandytowej
Spka komandytowa podobnie jak spka jawna nie jest oparta o struktur dziaajc za
porednictwem organw (Z. Radwaski, Podmioty prawa cywilnego w wietle zmian kodeksu
cywilnego wprowadzonych ustaw z 14 II 2003 r., PS 2003, nr 7-8, s. 6 i n.; J. Frckowiak,
Instytucje prawa handlowego w kodeksie cywilnym, Rejent 2003, nr 6, s. 23 i n.; A. Kidyba,
Niektre skutki dla obrotu handlowego wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, PPH
2004, nr 12, s. 12-13). Struktura jej funkcjonowania jest zoona i nie mona przyj jednego
moliwego sposobu dziaania tej spki; z jednej strony wystpuj cechy charakterystyczne
zwizane cile ze statusem komplementariusza, a z drugiej strony status komandytariusza
moe wpywa na zorganizowanie spki komandytowej. Pocztkowo w doktrynie
przyjmowano pewien aksjomat polegajcy na przyjciu zaoenia, e spka komandytowa
powinna nawizywa do swych pierwotnych wzorcw zwizanych z umow commenda i
funkcjonowa w oparciu o aktywno komplementariusza i bierno komandytariusza (m.in.
A. Kappes, Spka..., op. cit. , s. 4). Przy przyjciu takiego zaoenia spka komandytowa
stawaa si bliska spce cichej, bowiem wystpoway w niej dwie kategorie wsplnikw:
umoliwiajcy dziaania przez finansowanie - wsplnik cichy (w spce komandytowej
odpowiadajcy mu komandytariusz) przekazuje majtek wsplnikowi prowadzcemu
dziaalno gospodarcz (w spce komandytowej komplementariusz co do zasady prowadzi
sprawy spki). Podobiestwo midzy tymi spkami jest jednak ograniczone.
Pogldy takie zostay zakwestionowane i przyjto moliwo wystpowania rnych
modeli spki komandytowej (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 26). Pierwszy model spki
komandytowej zwany klasycznym zakada ograniczon aktywno komandytariusza, ktry:
1) nie ma prawa i obowizku prowadzenia spraw spki,
2) nie ma prawa do reprezentacji nie tylko ustawowej, ale rwnie na podstawie
udzielonego penomocnictwa i prokury,
3) ma ograniczone prawo kontroli spraw spki,
4) nie obowizuje go zakaz dziaalnoci konkurencyjnej w stosunku do spki (A. Kidyba,
Status..., op. cit., s. 26).
W modelu tym komandytariusz ogranicza si tylko do gwarantowania osobistej
odpowiedzialnoci z sumy komandytowej oraz wnosi wkad do spki. Wniesienie wkadu
wyszego lub rwnego sumie komandytowej spowoduje wyczenie odpowiedzialnoci
osobistej komandytariusza. Wsplnik ten jawi si wic jako zupenie bierny "obserwator"
funkcjonowania spki, ktry ma ograniczone prawo kontroli i wyraa zgod na czynnoci
przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki (chyba e umowa spki stanowi inaczej - a
wic i ten wpyw moe by wyczony). Model klasyczny zakada wic podporzdkowanie
przepisom kodeksu spek handlowych i oparcie o powyej wskazane zasady.
Model drugi - okrelany modelem porednim (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 26) zakada
umown lub decyzj sdu zmian niektrych tylko przepisw dyspozytywnych kodeksu
spek handlowych. Moliwe jest wic pewne uaktywnienie komandytariusza w niektrych
sferach. Tak na przykad dopuszczenie komandytariusza do prowadzenia spraw, udzielenie
penomocnictwa (w tym prokury), rozszerzenie prawa kontroli. Jak podkrelono w literaturze,
nie wszystkie metody dopuszczalnego wpywu na spk s w tym modelu wykorzystywane.
Ostatni model, okrelany dynamicznym (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 26), jest
przeciwstawiony modelowi klasycznemu i przyjmuje, e w tych wszystkich przypadkach,
gdzie jest to moliwe, komandytariusz moe wpywa na sprawy spki. Tak wic w tym
modelu komandytariusz:
1) moe mie prawo i obowizek prowadzenia spraw spki (cznie z wyraaniem zgody
na czynnoci przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki),
2) moe mie rozszerzone prawo kontroli spraw spki, polegajce na penym prawie do
informacji,
3) moe mie udzielon prokur, co zbliy jego pozycj do statusu komplementariusza,
lub penomocnictwo (oglne i rodzajowe),

4) obowizuje go zakaz dziaalnoci konkurencyjnej (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 26).
Cech modelu dynamicznego jest wic bezporednie zaangaowanie komandytariusza w
sprawy spki, a nie tylko bierne wyczekiwanie na zyski. Bezsprzecznie model dynamiczny
zblia spk komandytow do spki jawnej. Niewtpliwie jednak, mimo tego, e o
wystpowaniu modelu spki komandytowej decyduj prawa i obowizki komandytariusza, to
kluczowymi
z
punktu
widzenia
organizacji
spki
komandytowej
pozostaj
komplementariusze. Oczywicie prawa i obowizki tych wsplnikw mog by rwnie
modyfikowane, ale generalnie przyj naley, e zastosowanie maj tu reguy wystpujce w
spce jawnej. Stwierdzenie to musi by jednak opatrzone komentarzem, e stosowanie
przepisw o spce jawnej musi si odbywa przy uwzgldnieniu praw i obowizkw
komandytariusza (na temat praw i obowizkw wsplnikw w spce jawnej - zob. uwagi
zawarte w tytule I, cz 3 niniejszej pracy).
Niewtpliwie wic zoono tych stosunkw rzutuje na organizacj spki komandytowej
(A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 281 i n.).
2. Elementy osobowe spki komandytowej - odesanie
Spka komandytowa stanowi odrbny od spki jawnej typ spki. Nawet odesanie do
odpowiedniego stosowania przepisw o spce jawnej (art. 102 k.s.h.) nie zmienia tego
pogldu. W czci odnoszcej si do spki komandytowej w kodeksie spek handlowych
brak tak naprawd regulacji odnoszcych si do komplementariuszy. Dodatkowo wzmacniaj
to stanowisko elementy kapitaowe w spce komandytowej. Wskazane elementy osobowe
spki komandytowej mona powiza niejako z kwesti elementw korporacyjnych tej
spki. Przyjmowanie elementw osobowych spki komandytowej poczone jest cile z
takim katalogiem okrelonym w spce osobowej. Dodatkowo, osobowy charakter maj
szczeglne przypadki odpowiedzialnoci komandytariusza (por. A. Kidyba, Status..., op. cit., s.
134 i n.; A. Kappes, Spka..., op. cit., s. 118 i n.; A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P.
Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 84-85; A. Kidyba, Szczeglne zasady odpowiedzialnoci
komandytariusza (w:) Odpowiedzialno cywilna. Ksiga pamitkowa ku czci Profesora
Adama Szpunara, op. cit., s. 527-536; S. Sotysiski, Zaoenia projektu ustawy Prawo spek
handlowych dotyczce spek osobowych, Przegld Legislacyjny 1998, nr 3-4, s. 60, oraz
uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 4, pkt 2 dotyczce spki jawnej).
3. Elementy kapitaowe w spce komandytowej
W spce komandytowej wystpuj analogiczne elementy kapitaowe jak w spce jawnej
(por. tytu I, cz 1, rozdzia 1, 4, pkt 3). Jednake specyfika spki komandytowej nakazuje
wskaza na dodatkowe atrybuty.
Wystpowanie tych atrybutw indywidualizuje spk komandytow, a jednoczenie
zblia j w pewien sposb do spek kapitaowych. Podstawowym wyrniajcym elementem
kapitaowym spki komandytowej jest zastrzeenie ograniczenia albo wyczenia
odpowiedzialnoci komandytariusza. Niewtpliwie skrajnym przypadkiem jest w ogle brak
odpowiedzialnoci komandytariusza za zobowizania spki. Ma to miejsce, jeeli wkady
wnoszone do spki s rwne lub wysze od sumy komandytowej. Mamy wwczas do
czynienia z zastpieniem odpowiedzialnoci osobistej ryzykiem majtkowym na wzr spek
kapitaowych, tj. moliwoci signicia tylko do majtku spki (A. Kidyba, Status..., op. cit.,
s. 26, 116 i n.). Moliwy jest rwnie model mieszany, gdy suma komandytowa jest wysza
od wkadu wniesionego do spki (a ten zosta wniesiony). W tej sytuacji odpowiedzialno
komandytariusza ograniczy si do rnicy midzy wartoci sumy komandytowej a wkadem,
poczonej z jednoczesnym ryzykiem majtkiem wniesionym do spki. Wyjtkowy jest model
odpowiedzialnoci tylko do sumy komandytowej i wystpi on praktycznie wtedy, gdy w ogle
do spki nie zosta wniesiony wkad. Std suma komandytowa jako wyznacznik
odpowiedzialnoci "schodzi na plan dalszy", gdy wnoszone s wkady i peni rol miernika
odpowiedzialnoci. Nie peni takiej roli, gdy wkad jest wyszy lub rwny sumie
komandytowej (zob. A. Kappes, Spka..., op. cit. , s. 92 i n.).
Drugim elementem stricte kapitaowym w spce komandytowej jest moliwo przyjcia

modelu zarzdzania spk polegajcego na powierzeniu prowadzenia spraw spki tylko

niektrym wsplnikom (rwnie komandytariuszom). Wyoniona grupa osb prowadzca
sprawy i reprezentujca spk potwierdza istnienie elementw kapitaowych polegajcych
na przejmowaniu cech funkcjonowania ze spek kapitaowych.
Po trzecie niewtpliwie kapitaowym elementem jest ujcie wkadw komandytariusza do
spki. Ograniczenie (wkady warunkowe) bd wyczenie (wkady niedopuszczalne),
moliwoci wnoszenia niektrych wkadw do spki komandytowej przez komandytariusza z
pewnoci tworzy specjaln kategori zdolnoci wkadowej, ktra przyblia si do takich
zdolnoci w spkach kapitaowych. Jeeli przyjmiemy, e warunki okrelone w art. 107 2
k.s.h. nie zostan spenione (tj. wykonanie pracy lub wiadczenie usug na rzecz spki oraz
wynagrodzenie za usugi wiadczone przy powstawaniu spki nie bd mogy stanowi
wkadu komandytariusza, bo warto innych wkadw do spki jest nisza od wysokoci
sumy komandytowej), to dochodzi do istotnego zblienia do zdolnoci aportowej w spkach
kapitaowych. Zblienia, ale nie identycznoci.
Istotnym elementem kapitaowym jest przewidziany przez przepisy prawa (art. 28 w zw.
z art. 103 k.s.h.), zwizany z zasad subsydiarnej odpowiedzialnoci za zobowizania spki,
odrbny od majtkw prywatnych wsplnikw (komplementariuszy i komandytariuszy)
majtek spki. Zgodnie z art. 28 k.s.h. majtek spki stanowi wszelkie mienie wniesione do
spki jako wkad lub nabyte przez spk w czasie jej istnienia. Powstanie spki
komandytowej, w ktrej komplementariuszami (lub komandytariuszem) s spki kapitaowe,
zblia j pod wzgldem natury prawnej do spek kapitaowych - mamy do czynienia prawnie
ze spk osobow, faktycznie za ze spk kapitaow (tak G. Tracz, Spka
komandytowa..., op. cit., s. 6).
W spkach komandytowych uksztatowanych w umowie spki w sposb dalece
odbiegajcy od modelu "kodeksowego", cechy kapitaowe spki komandytowej wystpuj
(lub mog wystpowa) w znacznie wikszym nasileniu, w szczeglnoci w ramach tzw.
spki komandytowej z udziaem osoby prawnej jako komplementariusza, publicznej spki
komandytowej, kapitaowej spki komandytowej, spki figuranckiej, spki majtku
odrbnego czy te tzw. sanujcej spki komandytowej (szerzej na ten temat zob. A. Kappes,
Spka..., op. cit., s. 15, 143-150, a take A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 159 i n.).
Zalety poczenia elementw osobowych i kapitaowych w spce komandytowej z
udziaem spki kapitaowej jako komplementariusza, w szczeglnoci w kontekcie
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej szczegowo prezentuje G. Tracz,
Spka
komandytowa..., op. cit., s. 8.
5.
Podmiotowo prawna spki komandytowej
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 5.
Rozdzia 2.
Formy ustrojowe spki komandytowej
1.
Pojcie i rodzaje form ustrojowych - odesanie
Powysze zagadnienie zostao zaprezentowane w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 1-2.
2.
Spka komandytowa przed wpisem do rejestru
Spka komandytowa zgodnie z art. 109 1 k.s.h. powstaje z chwil wpisu do rejestru.

Wpis ten ma zatem charakter konstytutywny. Z chwil wpisu mona mwi, i spka staje
si podmiotem prawa, a take przedsibiorc. Spka z chwil wpisu nie staje si osob
prawn, ale podmiotem prawa. Spka posiada zdolno prawn, zdolno do czynnoci
prawnych, zdolno sdow pozwalajc na samodzielne wystpowanie w obrocie pod
wasn firm (spka moe pozywa i by pozywan; A. Kidyba, Przepisy dodane jako normy
kreujce nowe instytucje k.s.h., PPH 2004, nr 3, s. 13 i n.). Do czasu rejestracji mamy do
czynienia z przedspk komandytow (zob. A. Kidyba, Niektre..., op. cit., s. 14). Zgodnie z
art. 109 2 k.s.h. osoby, ktre dziaay w imieniu spki po jej zawizaniu, a przed wpisem
spki do rejestru odpowiadaj solidarnie. Artyku ten jest zatem potwierdzeniem tezy o
przedspce, skoro ustawodawca reguluje kwestie dziaania w imieniu spki przed jej wpisem
do rejestru w okresie midzy zawizaniem spki (zawarciem umowy) a jej wpisem do
rejestru (inaczej, moim zdaniem bdnie, M.R. Podwiadek, Spka komandytowa w
organizacji, PPH 2004, nr 9, s. 19-21, ktry twierdzi, e wyraona w umowie przez
wsplnikw (zaoycieli) wola zmierzajca do ustanowienia stosunku prawnego spki
komandytowej prowadzi do powstania stosunku prawnego spki komandytowej w
organizacji; jego zdaniem waciwym rozwizaniem legislacyjnym byoby przyjcie, e kada
spka osobowa w organizacji jest do momentu wpisu spk jawn, a po wpisie spka
docelowa staje si podmiotem praw i obowizkw nabytych w okresie midzy zawizaniem
spki (zawarciem umowy) a jej wpisem do rejestru. Z punktu widzenia wierzycieli nie ma
znaczenia dugo okresu trwania przedspki komandytowej. Zarwno komandytariusze, jak
te komplementariusze, jeeli bd osobami dziaajcymi w imieniu spki, bd ponosi
odpowiedzialno za zobowizania solidarnie midzy sob. Jest to odpowiedzialno osobista,
nieograniczona i pierwszorzdna (zob. take D. Ulikowska, Spka jawna przed wpisem do
KRS, PPH 2004, nr 11, s. 34 i n.; S. Wodyka, Problem osobowych spek w organizacji,
Rejent 2003, nr 6, s. 263; A. Szajkowski, Formy ustrojowe spek handlowych, PiP 2001, z. 8,
s. 17; zob. take J. Frckowiak, Odpowiedzialno za zobowizania spki przed jej wpisem
do rejestru (w:) Odpowiedzialno cywilna..., op. cit., s. 482-503).
Nie znajdzie tutaj zastosowania art. 31 1 w zw. z art. 103 k.s.h., gdy na tym etapie
spka komandytowa jeszcze nie istnieje. Z chwil zarejestrowania spki w stosunku do
komplementariuszy zmienia si zasada odpowiedzialnoci z pierwszorzdnej na subsydiarn
(nie dotyczy to zobowiza ju istniejcych). Natomiast wpis do rejestru z punktu widzenia
komandytariusza ma dwojakie znaczenie: zastpienie odpowiedzialnoci pierwszorzdnej
subsydiarn (rwnie nie dotyczy wczeniejszych zobowiza) i odpowiedzialno
nieograniczona zostaje zastpiona odpowiedzialnoci ograniczon do wysokoci sumy
komandytowej. Gdyby komandytariusz wnis do spki wkad do momentu zarejestrowania i
byby on rwny lub wyszy od sumy komandytowej, wwczas odpowiedzialno
nieograniczona nie zmieniaby si w odpowiedzialno osobist ograniczon, ale w ryzyko
komandytariusza zwizane z wniesieniem wkadu (A. Kidyba, Nowelizacja kodeksu spek
handlowych, cz. I, Mon.Praw. 2004, nr 6, s. 255 i n.). Odmiennie zatem ni w przypadku
spek kapitaowych (spki w organizacji) sama umowa spki nie tworzy podmiotu praw i
obowizkw (inaczej J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 554, ktry okrela stosunek prawny
istniejcy przed rejestracj spki jako "spk komandytow w organizacji" i proponuje
stosowa do niej na podstawie "ostronej analogii" przepisy powicone spkom
kapitaowym w organizacji, zwaszcza art. 11-13 k.s.h., a take S. Wodyka, ktry przyjmuje
moliwo istnienia spki osobowej w organizacji sui generis; por. S. Wodyka, Problem
osobowych..., op. cit., s. 209); odnonie do problemu stosowania przepisw do spki przed
wpisem do rejestru - zob. take uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 3 dotyczcym
przedspki jawnej. Do podstawowych rnic midzy spk kapitaow w organizacji a
przedspk komandytow zaliczy naley:
1) brak podmiotowoci prawnej przedspki wobec podmiotowoci spki kapitaowej w
organizacji,
2) nabyte prawa lub zacignite zobowizania przez osoby dziaajce w przedspce nie
przechodz na zasadzie kontynuacji na spk komandytow po zarejestrowaniu, jak
to ma miejsce w przypadku spki w organizacji (zob. A. Kidyba, Niektre..., op. cit., s.
14),

3)

osoby, ktre dziaay w imieniu spki zawizanej (przedspki), ponosz

odpowiedzialno solidarn za zacignite zobowizania bez ogranicze i bez udziau
spki, podczas gdy wsplnicy spki kapitaowej w organizacji odpowiadaj ze spk
do wartoci niewniesionego wkadu okrelonego w umowie lub statucie spki
(ponosz jednak odpowiedzialno, gdy dziaali przed zarejestrowaniem),
4) spka w organizacji dziaa pod firm ju po zawizaniu spki, podczas gdy spka
komandytowa dziaa pod firm od chwili wpisu do rejestru,
5) spka w organizacji, jeeli nie zostaa zarejestrowana (z powodu upywu terminu
szeciomiesicznego do zgoszenia lub uprawomocnienia si postanowienia sdu
odmawiajcego wpisu) co do zasady poddana jest postpowaniu likwidacyjnemu (np.
wyjtek art. 170 1 in principio) i do likwidacji stosuje si przepisy dotyczce
likwidacji spki po wpisie; natomiast jeeli przedspka nie zostanie zarejestrowana,
likwidacji si nie przeprowadza, a do wzajemnych rozlicze maj zastosowanie
przepisy kodeksu cywilnego (art. 405 i n.); A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 197.
Zgodnie z art. 22 ustawy o KRS wniosek o wpis spki komandytowej do rejestru
powinien by zoony w terminie 7 dni od zajcia stosownych zdarze uzasadniajcych
dokonanie wpisu. Okres po zawizaniu spki moe trwa jednak duej, na przykad z tytuu
brakw formularzowych czy merytorycznych. W razie zwrcenia wniosku przy pierwszym
wpisie do rejestru moe by on ponownie zgoszony w terminie tygodniowym od daty
dorczenia zarzdzenia o zwrocie. Jeeli wniosek nie jest dotknity brakami, wywouje skutek
od daty pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie nastpuje w razie kolejnego zwrotu wniosku
(art. 19 ust. 4 ustawy o KRS). Naley pamita rwnie, e sd rejestrowy wzywa
obowizanych do zoenia dokumentw, ktre s obowizkowe, wyznaczajc dodatkowy
termin siedmiodniowy pod rygorem zastosowania grzywny (art. 24 ust. 1 ustawy o KRS).
Jednake art. 24 ustawy o KRS nie dotyczy brakw formularzowych, a brakw formalnych i
merytorycznych w zakresie okrelonym w art. 35 ustawy o KRS, ktre podlegaj badaniu w
trybie art. 23 ustawy o KRS.
3.
Spka komandytowa jako podmiot prawa - odesanie
Z punktu widzenia podmiotowoci prawnej spki komandytowej nie zachodz rnice w
stosunku do tego problemu omwionego przy spce jawnej (por. tytu I, cz 1, rozdzia 2,
4).
4.
Spka komandytowa w likwidacji i upadoci - odesanie
Generalnie rzecz biorc obowizuj tu te same zasady co w przypadku spki jawnej
(zob. tytu I, cz 1, rozdzia 2, 5). W przypadku likwidacji dochodzi jednak do pewnych
odmiennoci, ktre zostay uregulowane w art. 124 1 i 2 k.s.h. Mianowicie mier (rwnie
rozwizanie podmiotu) komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwizania spki. Ma wic
miejsce odrnienie skutkw mierci komplementariusza i komandytariusza, gdy w tym
pierwszym przypadku jest to przyczyna powodujca wszczcie postpowania zmierzajcego
do rozwizania spki. Zaistnienie okolicznoci mierci komandytariusza nie powoduje
wszczcia czynnoci w celu utrzymania spki. W takim przypadku spadkobiercy
komandytariusza powinni wskaza spce jedn osob do wykonywania ich praw. Czynnoci
dokonane przez pozostaych wsplnikw przed takim wskazaniem wi spadkobiercw
komandytariusza. W konsekwencji spka trwa nadal, ale tworzy si stosunek spki midzy
wsplnikami dotychczasowymi a spadkobierc (spadkobiercami) jako komandytariuszami.
Jednak kady z pozostaych wsplnikw moe wypowiedzie spk, co stanowi bdzie
przyczyn jej rozwizania (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 548-550).
Jeeli komandytariusz ma kilku spadkobiercw, to stanowi oni rodzaj zbiorowego
wsplnika (W. Pyzio (w:) J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzio, I. Weiss, Kodeks

handlowy. Komentarz, Warszawa 1999, s. 211). Moe te si zdarzy, e tylko cz

spadkobiercw zostanie komandytariuszem zbiorowym, co moe si wiza z umow midzy
spadkobiercami co do wzajemnych rozlicze i "nieprzystpowaniem" do spki. Wsplnicy
mog jednak nie akceptowa ustale spadkobiercw.
W sytuacji gdyby spadkobiercy chcieli dokona podziau udziau zmarego
komandytariusza, musz oni uzyska zgod pozostaych wsplnikw.
Zasady przedstawione powyej mog by zmienione w umowie spki, gdy art. 124
k.s.h. ma charakter ius dispositivi. Mona wic przyj w umowie spki, e mier
komandytariusza stanowi przyczyn rozwizania spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
548).
5.
Formy ustrojowe spki komandytowej w transformacji - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 6 niniejszej pracy.
Rozdzia 3.
Istota udziaw w spce komandytowej
1.
Pojcie udziau - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 3, 1.
2.
Rodzaje udziaw
1. Udzia kapitaowy - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 3, 2, pkt 1.
2. Udzia w zyskach i stratach
A. Komplementariusz
Charakterystyczne jest, e udzia w zyskach i stratach komplementariuszy i
komandytariuszy uregulowany zosta odmiennie. Na podstawie art. 51 k.s.h. w zw. z art. 103
k.s.h. komplementariusz ma prawo do rwnego udziau w zyskach i uczestniczy w stratach w
tym samym stosunku bez wzgldu na rodzaj wkadu. W razie wtpliwoci okrelony udzia
wsplnika w zysku odnosi si take do udziau w stratach. Umowa spki moe regulowa
powysze zasady odmiennie. Umowa moe na przykad zwolni wsplnika od udziau w
stratach. Nie mona jednak zwolni wszystkich wsplnikw od udziau w stratach (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 475-476; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 531). Zysk spki brutto
powstaje wwczas, gdy wystpuje nadwyka aktyww nad pasywami spki. Wystpi to
wwczas, gdy wszystkie wartoci majtkowe spki cznie ze rodkami pieninymi
przewyszaj sum zobowiza i wkadw. Czysty zysk wystpi wwczas, gdy od zysku
brutto (dochodu) odejmiemy zobowizania publicznoprawne i prywatnoprawne. Dotyczy to
przede wszystkim podatkw: dochodowego, od nieruchomoci, od towarw i usug itp., ale
take wypaconych wsplnikom odsetek w wysokoci 5% od wniesionych do spki wkadw
(art. 53 w zw. z art. 103); A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 544-545; A. Kappes, Spka..., op.
cit., s. 44 i n. Po zakoczeniu roku obrotowego komandytariusze i komplementariusze maj

prawo da podziau zysku z uwzgldnieniem art. 123 2 k.s.h. Ustalenie zysku jest
moliwe po zamkniciu roku obrotowego. danie podziau zysku jest kierowane do spki,
ale nie jest rwnoznaczne z roszczeniem o wypat. Roszczenie o wypat zysku przysuguje
wwczas, gdy jest on wypracowany, a nie przeznaczono go na inne cele (A. Kidyba, Status...,
op. cit., s. 228). Udzia w zyskach i stratach zarwno komplementariuszy, jak i
komandytariuszy moe te polega na odmiennych proporcjach udziau w stratach i zyskach.
Moliwe jest take powizanie udziau w zyskach i stratach z wielkoci wnoszonych przez
wsplnikw wkadw (dotyczy to moe rwnie komplementariuszy). Moliwe w kocu jest
zwolnienie komandytariusza od udziau w stratach. Nie moe jednak powsta sytuacja, w
ktrej wszyscy komplementariusze i komandytariusze nie uczestnicz w stratach. Natomiast
cakowite wyczenie wsplnika od udziau w zyskach jest wtpliwe. Mona udzia ten jedynie
ograniczy (W. Pyzio (w:) Kodeks, 1999, s. 157-158). Zysk, ktry przypada tak na
komplementariusza, jak i komandytariusza, nie musi by przez nich pobrany. W takim
przypadku nie zwiksza on majtku spki, nie powoduje przyrostu udziau kapitaowego
wsplnika, ale stanowi on zobowizanie spki wobec wsplnika (W. Pyzio (w:) Kodeks, 1999,
s. 159-160). Ze strat mamy do czynienia wwczas, gdy na koniec roku obrotowego warto
aktyww majtkowych cznie ze rodkami pieninymi po potrceniu wszystkich
wymaganych zobowiza i obcie prywatnych publicznoprawnych jest nisza od wartoci
kapitaw wasnych spki. Stanowi ona wic odwrcenie definicji zysku. Przy obliczaniu
straty w spce komandytowej pomija si wkady polegajce na wiadczeniu pracy i usug.
Jeeli na koniec roku obrotowego dziaalno zamyka si strat, spka ma roszczenie do
wsplnikw o wyrwnanie strat. Reguy wyrwnania strat okrela umowa spki, ale te maj
zastosowanie: art. 51 k.s.h. w stosunku do komplementariuszy lub art. 123 3 k.s.h. w
stosunku do komandytariuszy.
B. Komandytariusz
Stopie partycypacji w zyskach i stratach zwizany jest z pojciem wkadu (gdy chodzi o
pojcie i istot wkadu - zob. rozdzia 4, 1, pkt 1). Odrnienie wkadw rzeczywicie
wniesionych do spki i wkadw umwionych wie si z okreleniem poziomu partycypacji
w zysku i stratach (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 231 i n.). Zagadnienie udziau w zyskach
spki zostao uregulowane w przepisie majcym charakter ius dispositivi (art. 123 1). W
odniesieniu do komandytariuszy zagadnienie udziau w zyskach i stratach nie musi by
uregulowane w umowie spki. Jeeli nie okrelono zasad udziau w zyskach, to
komandytariusz uczestniczy w nim proporcjonalnie do jego wkadu rzeczywicie wniesionego
do spki. Uczestniczenie w stratach - ale tylko w razie wtpliwoci - ograniczone jest do
poziomu umwionego wkadu. Natomiast stosowne ustalenia w umowie spki mog
prowadzi do przyjcia zupenie innych regu, choby takich, jakie zostay przyjte w
stosunku do komplementariuszy. Jeeli komandytariusz nie zgadza si na przeznaczenie
zysku na inne cele ni do podziau, to wsplnik ten powinien zosta zaspokojony. Wyjtek
przewiduje art. 52 2 i art. 123 2 k.s.h. W stosunku do komplementariusza - jeeli jego
udzia kapitaowy zosta uszczuplony wskutek poniesionej przez spk straty, zysk
przeznacza si w pierwszej kolejnoci na uzupenienie udziau wsplnika (art. 52 2 k.s.h.).
Natomiast w odniesieniu do komandytariusza zysk przypadajcy dla niego przeznaczony jest
w pierwszej kolejnoci na uzupenienie jego wkadu rzeczywicie wniesionego do spki.
Komandytariusz uczestniczy w zysku proporcjonalnie (stosunkowo) do jego wkadu
rzeczywicie wniesionego do spki, chyba e umowa spki stanowi inaczej. Jeeli wic
komandytariusz miaby uczestniczy w zysku i byby zainteresowany jak najwyszym
udziaem, to powinien dy do wniesienia jak najwyszej wartoci wkadu. "Proporcjonalnie
do wkadu rzeczywicie wniesionego do spki" oznacza stosunek midzy wartoci
zobowizania do wniesienia wkadu a wkadem rzeczywicie wniesionym. Jeeli wic
okrelono partycypacj komandytariusza w zysku na okrelonym poziomie (np. 60%), a
wnis on rzeczywicie wkad odpowiadajcy na przykad 70% wkadw umwionych, to nie
bdzie on partycypowa w 60% udziau w zysku, ale w 70% tego, co by na niego przypado
(A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 544-546; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s.
320).

Artyku 123 1 k.s.h. peni wic funkcj motywacyjn do tego, aby komandytariusz
wnis wkad w jak najwyszej wartoci, gdy bdzie to punktem odniesienia przy wypacie
zysku. Obecnie wic wkad wnoszony ma znaczenie zewntrzne, gdy wpywa na
odpowiedzialno komandytariusza, oraz wewntrzne, bowiem decyduje o udziale w zysku
spki (chyba e umowa stanowi inaczej). Dysponowanie zyskiem nie jest swobodne.
Podstawowym ograniczeniem w dysponowaniu zyskiem na rzecz komandytariusza moe
okaza si wanie niewniesienie wkadu w wartoci, do ktrej komandytariusz si
zobowiza. Jeeli wic zysk za dany rok obrotowy zosta wypracowany, a nie zosta
wniesiony w caoci wkad komandytariusza, to zysk przypadajcy komandytariuszowi (zysk
wypracowany, ale jeszcze nie podzielony midzy wsplnikw) przeznacza si w pierwszej
kolejnoci na uzupenienie jego wkadu o wartoci brakujce w stosunku do wkadu
umwionego. Komandytariusz bdzie mg wic partycypowa w penym zakresie w zysku
przypadajcym dla niego tylko wwczas, gdy wniesie do spki peny wkad, do ktrego si
zobowiza. W przeciwnym razie cz zysku przypadajca dla niego zostaje zmniejszona o
warto rnicy midzy wkadem umwionym a wkadem rzeczywicie wniesionym (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 234; A. Kappes, Spka..., op. cit., s. 44 i n.). Wkad umwiony z
kolei decyduje o poziomie partycypacji w stratach. Ma to wic takie znaczenie, e o ile
poziom wypaconych komandytariuszowi kwot zaley od jego aktywnoci przy wnoszeniu
wkadu, o tyle udzia w stratach jest od tego niezaleny i ma maksymalny poziom, czcy si
z wartoci wkadu, na ktry si umwiono. Naley jednak pamita, e komandytariusz
uczestniczy w stracie na tym poziomie tylko "w razie wtpliwoci" oraz "jedynie". Oznacza to,
e przepis ten ma zastosowanie tylko wwczas, gdy nie zostao to wyranie rozstrzygnite i
powstaj wtpliwoci w zwizku z ustaleniem poziomu partycypacji w stracie. Regua z art.
123 3 k.s.h. ma wic zastosowanie tylko, gdy z wanych powodw na przykad nie to
rozstrzygnie w umowie spki sporu co do tego faktu midzy wsplnikami. Z kolei "jedynie"
oznacza w tym przepisie, e gdy istniej wtpliwoci co do okrelenia stopnia partycypacji w
stratach, maksymaln wartoci, jak mona przyj, jest warto umwionego wkadu.
Rozszerzenie poziomu uczestnictwa w stratach ponad warto umwionego wkadu jest
moliwe, gdy wyranie przewidziano takie rozstrzygnicie. Nie ma przeszkd, aby w umowie
spki przyj zasad rwnego udziau w stratach wszystkich wsplnikw (rwnie
komplementariuszy), aby zrnicowa ten poziom, czy przyj, e komandytariusz
uczestniczy w stratach na poziomie wartoci umwionego wkadu i jeszcze innych wartoci
(np. dodatkowej wartoci pracy). Moliwe jest take cakowite zwolnienie komandytariusza z
udziau w stratach, ale w takim przypadku w stratach musz partycypowa inni wsplnicy (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 240 i n.; A. Kappes, Spka... , op. cit., s. 17).
3. Udzia likwidacyjny - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 3, 2, pkt 3.
3.
Zmiana wartoci nominalnej udziau kapitaowego - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 3, 3.
4.
Obrt udziaami kapitaowymi w spce komandytowej - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 3, 4.
Rozdzia 4.
Wkady do spki komandytowej

 1.
Istota wkadu
1. Pojcie wkadu - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, rozdzia 4, 1, pkt 1.
2. Charakter prawny wkadu
Problematyka zwizana z wkadem do spki komandytowej jest podobnie zoona jak w
odniesieniu do spki komandytowo-akcyjnej. Wydaje si jednak, e nawet w stosunku do tej
wymienionej ostatnio bardziej skomplikowana. W obu spkach, w odrnieniu od spki
jawnej i partnerskiej, wystpuje zrnicowanie zasad wnoszenia wkadu i przedmiotu wkadu.
Wie si to przede wszystkim z tym, e istniej w tych spkach dwa rodzaje wsplnikw w
odmienny sposb odpowiadajcych za zobowizania spki. Zalenoci tej nie ma w spce
partnerskiej, nawet gdyby doszo do zrnicowania odpowiedzialnoci partnerw i cz z
nich odpowiadaaby wedug regu okrelonych w art. 95 1 k.s.h., a cz wedug zasad z
art. 95 2 k.s.h., tj. tak jak wsplnicy jawni. Zdefiniowanie wkadw wsplnikw do spek
osobowych wedug jednolitych kryteriw jest niemoliwe. Dzieje si tak przede wszystkim z
tego powodu, e w spce komandytowo-akcyjnej wystpuje akcjonariusz, do ktrego
wkadw stosujemy zupenie inne kryteria ni w przypadku wszystkich innych wsplnikw
spek osobowych. Wsplnik ten potwierdzajcy kapitaowy charakter spki komandytowoakcyjnej podlega zasadom wnoszenia wkadw wedug regu obowizujcych w spkach
kapitaowych. Innym wsplnikiem, ktrego wkady do spki podlegaj szczeglnym reguom,
jest komandytariusz. Z tym jednak, e jego moliwo wnoszenia wkadw jest bardziej
zoona ni w przypadku dosy jednoznacznych zasad obowizujcych akcjonariuszy (A.
Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s. 119 i n.).
We wszystkich spkach - w tym rwnie osobowych - z art. 3 k.s.h. wynika, e wszyscy
wsplnicy spki powinni dy do osignicia wsplnego celu, polegajcego na co najmniej
wniesieniu wkadu do spki. Wynika z tego, e w umowie lub statucie spki naley okreli
wkady do spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 31-32, 35-36; A. Szajkowski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 26 i n.; T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 33).
Nie ma zatem obecnie wtpliwoci, e warunkiem powstania spki komandytowej jest
zobowizanie si wsplnikw (zarwno komplementariuszy, jak i komandytariuszy) do
wniesienia wkadw. W przypadku spki komandytowej dochodzi dodatkowo norma art. 108
2 k.s.h., zgodnie z ktr postanowienie wsplnikw zwalniajce komandytariusza z
obowizku wniesienia wkadu jest niewane. Na tym tle dostrzec mona obaw ustawodawcy
co do sytuacji, w ktrej w umowie spki znajd si postanowienia zobowizujce do
wniesienia wkadu, a nastpnie wsplnicy uchwa (porozumieniem, umow dodatkow)
zwolni komandytariusza z wniesienia wkadw (zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 1,
rozdzia 4, 1).
2.
Przedmiot wkadu
W spce komandytowej istniej, jak to ju stwierdzono, dwa rodzaje wsplnikw.
Powodem odrnienia ich statusu jest midzy innymi odmienna moliwo wnoszenia
wkadu. Reguy zwizane z wkadami do spki, ktre dotycz komplementariuszy, wynikaj z
art. 48-50 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h. Obowizuje wic zasada, e przedmiotem wkadu
komplementariusza mog by przeniesienie lub obcienie wasnoci rzeczy lub innych praw,
a take dokonywanie innych wiadcze na rzecz spki (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s.
122). Ustalajc kryteria zdolnoci wkadowej moemy przyj, e przedmiotem wkadu mog
by:
1) prawa, ktrych warto majtkow mona okreli,

2) prawa, ktre mog by ustanowione,

3) prawa zbywalne,
4) prawa, ktre mog by przedmiotem egzekucji,
5) dokonywanie wiadcze i pracy na rzecz spki.
Wskazane w pkt 1-4 kryteria dotycz zdolnoci aportowej, podczas gdy w pkt 5 mowa
jest o zdolnoci uznania za wkad. Nie mona przyj, aby usugi i praca byy aportem.
Pojcie to obejmuje tylko prawa. Szczegowo mona przyj, e wkadami majtkowymi
mog by (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s. 122-123): prawa rzeczowe (m.in. wasno
przedsibiorstwa, jego zorganizowanej czci, rzeczy ruchomych, rzeczy nieruchomych,
udzia we wspwasnoci w czciach uamkowych, wsplno czna, uytkowanie
wieczyste, uytkowanie ustanowione konstytutywnie), prawa obligacyjne (m.in. udziay w
spkach z o.o., akcyjnych, obligacje, wierzytelnoci wsplnika), prawa majtkowe na
dobrach niematerialnych (patenty na wynalazki, prawa ochronne na wzory uytkowe i znaki
towarowe, prawa z rejestracji wzoru przemysowego, topografii ukadw scalonych i
oznacze geograficznych, licencje na korzystanie z wynalazku, majtkowe prawa autorskie,
know-how); S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 321; tame J. Szwaja, s. 548-549; A.
Kappes, Odpowiedzialno..., op. cit., s. 152. Wkady wyej wymienione naley odrni od
wkadw pieninych, ktre moemy okreli jako oznaczon liczb znakw pieninych
wyraonych w polskich zotych. Wkadem takim jest rwnie pienidz bankowy. Wskazane
kryteria zdolnoci aportowej w spce komandytowej mog zosta zmodyfikowane. Pamita
naley, e problematyka uregulowana w art. 48-50 k.s.h. stanowi regulacj iuris dispositivi i
wol wsplnikw bdzie takie, a nie inne okrelenie zdolnoci wkadowej do spki
komandytowej. Niezalenie od wkadw speniajcych wyej wymienione kryteria, ktre
przechodz na wasno spki, wkadem mog by prawa oddane do korzystania. Dotyczy to
tak praw rzeczowych (np. wasno nieruchomoci), obligacyjnych (np. udziay), na dobrach
niematerialnych (patenty). Rwnie moliwe jest oddanie do korzystania spce pienidzy.
Wkadem moe by rwnie ustanowienie prawa (konstytutywne) nawet w sytuacji, gdy jest
ono niezbywalne (np. prawo uytkowania). Z zagadnieniem przejcia wasnoci na spk
wie si obecna regulacja art. 48 3 k.s.h. Na podstawie tej normy moemy przyj, e
aktualnie nie mamy do czynienia z domniemaniem prawnym, ale wyran norm, ktrej
skutkiem jest uznanie, e prawa, ktre wsplnik zobowiza si wnie do spki, uznaje si
za przeniesione na spk. Zobowizanie wsplnika w umowie spki co do wniesienia
wkadw oznacza, e z t chwil s one wasnoci spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
257). Spka ma prawo dania wydania danego prawa, jak rwnie poytkw, ktre ono
niesie. Obowizujca jest rwnie zasada, e w razie wtpliwoci uwaa si, e wkady
wsplnikw s rwne. Gdy nie ma wtpliwoci, warto wkadw jest taka jak ustalona w
umowie spki (zob. take A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit. , s. 122-123).
3.
Rodzaje wkadw - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 4, 3.
1. Wkady umwione i wniesione
W stosunku do wkadw komplementariuszy moemy wyrni wkady, co do ktrych
wsplnik si zobowiza (wkady umwione), i wkady, ktre zostay wniesione do spki
(wkady wniesione). Podzia ten nie ma jednak istotnego znaczenia z punktu widzenia
komplementariusza, w szczeglnoci jego odpowiedzialnoci za zobowizania spki. Bez
wzgldu na to, czy wkady zostay wniesione czy te nie, komplementariusz ponosi
odpowiedzialno osobist caym swoim majtkiem. Nieco inne zasady obowizuj w
odniesieniu do komandytariusza. Przyj naley, e przepisy o spce jawnej odnoszce si
do problematyki wkadw stosowane odpowiednio maj ograniczony zakres. Regulacja
kodeksu dotyczca wkadw komandytariuszy do spki pozwala na twierdzenie, e
ustawodawca szczeglnie potraktowa t problematyk i nada zasadom zwizanym z

wnoszeniem wkadw do spki szczeglny, wynikajcy z przepisw o spce komandytowej

charakter. Rozwizania przyjte w kodeksie (art. 123 1 i 3 k.s.h.) daj w dalszym cigu
podstaw do odrnienia wkadw rzeczywicie wniesionych do spki i wkadw
umwionych. Wkady umwione to takie, ktre komandytariusz zobowiza si wnie do
spki w umowie i ktrych warto zostaa zarejestrowana. Z kolei wkad wniesiony oznacza
wartoci materialne i niematerialne rzeczywicie wniesione do spki. Komandytariusz jest
zobowizany do wniesienia wkadu, ale nie oznacza to, e w momencie zarejestrowania
powinien ten wkad wnie. Jednake spka ma w kadym czasie roszczenie o wniesienie do
spki umwionego wkadu. Z roszczeniem o brakujc cz wkadu mog przeciwko
opieszaemu komandytariuszowi wystpi take pozostali wsplnicy. Roszczenie moe
obejmowa rwnie odsetki od dnia, w ktrym wsplnik by zobowizany do wniesienia
wkadu (chyba e umowa spki wskazuje pniejszy termin wniesienia wkadu). Wkady
mog by wnoszone jednorazowo lub partiami. Mog by realizowane w czci aportami, w
czci gotwkowe. Nie ma te przeszkd, aby komandytariusz wnis wkad wyszy ni ten,
do ktrego zobowiza si w umowie spki.
Podzia na wkady umwione i wniesione ma istotne znaczenie z punktu widzenia
odpowiedzialnoci komandytariusza za zobowizania spki (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
514-515, a take Status..., op. cit., s. 234 i n.; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe,
s. 324; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 615-616). W sytuacji niewniesienia wkadw
komandytariusz ponosi odpowiedzialno z caego swojego majtku osobistego do wysokoci
sumy komandytowej. Moe to si okaza dla wierzycieli spki bardziej atrakcyjne ni
wniesienie wtpliwego dla spki wkadu. Sytuacja taka stanowi pewn gwarancj dla spki i
jej wierzycieli, gdy ryzyko dotyczy wwczas majtku komandytariusza. Wkad umwiony, a
niewniesiony spenia okrelon rol w stosunkach wewntrznych. Mianowicie komandytariusz
uczestniczy w stratach, gdy umowa spki nie stanowi inaczej, tylko do wysokoci
umwionego wkadu (art. 123 3 k.s.h.). W przypadku wkadu wniesionego do spki (art.
112 1, art. 123 1 k.s.h.) jego rola jest dwojaka. Ma znaczenie zewntrzne i wewntrzne.
Zewntrzne w zwizku z tym, e w granicach wniesionego do spki wkadu zmniejsza si
jego odpowiedzialno osobista z sumy komandytowej, a przywraca si j w granicach
zwrotu wkadu. Poza znaczeniem zewntrznym wkad wniesiony ma rwnie znaczenie
wewntrzne, gdy komandytariusz uczestniczy w zysku spki proporcjonalnie do jego wkadu
rzeczywicie wniesionego do spki, chyba e umowa spki stanowi inaczej (art. 123 1
k.s.h.). Zagadnienie zdolnoci wkadowej do spki komandytowej rozpatrywane po stronie
komandytariusza prowadzi do nieco odmiennych wnioskw ni w przypadku
komplementariuszy. W pozostaym zakresie maj zastosowanie reguy, ktre dotycz
komplementariuszy (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op.
cit., s. 78 i n.).
2. Wkady pene, warunkowe i niedopuszczalne
A. Wkady pene
Najistotniejsz rnic w przypadku komandytariusza jest wyrnienie trzech grup
wkadw: penych, warunkowych i niedopuszczalnych (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s.
124). Wkady pene to takie, ktre speniaj wszystkie kryteria zdolnoci wkadowej dla
komplementariuszy, a wic rwnie wsplnikw spki jawnej. Jednake naley zatrzyma si
nad terminologi przyjt w art. 107 1 k.s.h. Zgodnie z nim, jeeli wkadem
komandytariusza do spki jest w caoci lub w czci wiadczenie niepienine, umowa
spki powinna okreli przedmiot tego wiadczenia (aport), jego warto, jak rwnie
wsplnika wnoszcego takie wiadczenie niepienine. Artyku 107 1 k.s.h. operuje
pojciem wiadczenia jako synonimu aportu i suy przeciwstawieniu wkadom pieninym.
Jak to ju zostao stwierdzone, pojcie aportu jest tu zawone tylko do pojcia wiadczenia,
a naley je rozumie szerzej (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 491-492). Wkady pene to:
pienidze, prawo wasnoci rzeczy ruchomych i nieruchomych, obcienie wasnoci rzeczy
lub innych praw. Musz one spenia nastpujce kryteria:

1)
2)
3)
4)

mie okrelon warto majtkow,

mie zdolno bilansow,
by zbywalne,
by moliwe do ustanowienia.

B. Wkady warunkowe
Inny charakter maj wkady warunkowe. Jeeli umowa spki nie wprowadza ogranicze
we wnesieniu wkadu przez komplementariusza, wwczas pojcie wkadw warunkowych
wiza trzeba tylko z komandytariuszem. Wkadami warunkowymi s: zobowizanie do
wykonywania pracy, zobowizanie do wiadczenia usug na rzecz spki, wynagrodzenie za
usugi wiadczone przy powstaniu spki (osobowa prowizja grynderska); A. Kidyba, Nowe
zasady..., op. cit., s. 126; A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek... ,
op. cit., s. 77. Istotny jest przede wszystkim podzia na zobowizanie do wykonywania pracy
lub wiadczenia usug, odrniane od wynagrodzenia za usugi wiadczone przy powstaniu
spki. Szczeglnie ciekawy jest tu problem wiadczenia usug na rzecz spki i
wynagrodzenia za usugi wiadczone przy powstaniu spki. Mona odnie wraenie, e w
przypadku wiadczenia usug chodzi o zobowizanie do tego w przyszoci, a w przypadku
wynagrodzenia za usugi wiadczone przy powstaniu spki - w przeszoci. Zestawienie
okrelenia "wiadczenie usug" z "wynagrodzeniem za usugi wiadczone przy powstaniu
spki" nie moe by rozumiane jako abstrahowanie od wartoci wiadczonych usug, o
ktrych mowa w pierwszym przypadku. W takiej sytuacji wiadczone usugi s wkadem, za
ktre komandytariusz nie otrzymuje wynagrodzenia (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s.
126). Inaczej wic ni ma to miejsce w przypadku spek kapitaowych, gdzie wkady s
zaliczane na kapita zakadowy, usugi wiadczone przy powstaniu spki mog by pod
pewnymi warunkami wkadem do spki komandytowej (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit.,
s. 127). Warunkowy charakter wkadw, o ktrych mowa w art. 107 2 k.s.h., ma zwizek z
dwoma problemami. Po pierwsze dotyczy rodzaju wkadu, jaki ma by wniesiony do spki, a
po drugie uzaleniony jest od wartoci innych wkadw komandytariusza do spki. W tym
ostatnim przypadku, aby mogo doj do zaliczenia: zobowizania do wykonywania pracy lub
wiadczenia usug na rzecz spki oraz wynagrodzenia za usugi wiadczone przy powstaniu
spki na poczet wkadw do spki, komandytariusz musi wnosi jeszcze inne rodzaje
wkadw. Chodzi w tym przypadku o takie wkady, ktre bezwzgldnie maj pen zdolno
aportow lub maj charakter pieniny. Jeeli speniaj one kryteria uznania za wkad do
spki (pieniny lub aportowy) i warto tych wkadw jest co najmniej rwna sumie
komandytowej, wwczas okrelone w art. 107 2 k.s.h. skadniki (tj. zobowizanie do
wykonania pracy lub wiadczenia usug na rzecz spki oraz wynagrodzenie za usugi
wiadczone przy powstaniu spki) mog by uznane za wkad komandytariusza do spki.
Wkady inne ni wymienione w art. 107 2 k.s.h. (ale take wymienione w art. 107 3 k.s.h.,
gdy te nie maj w ogle zdolnoci aportowej) oblicza si w stosunku do komandytariusza,
ktremu zalicza si za wkad skadniki, o ktrych mowa w art. 107 2 k.s.h. (A. Kidyba,
Nowe zasady..., op. cit., s. 128). Nie mona wic tego odnosi do "sumy" wszelkich sum
komandytowych wsplnikw. Celem rozwizania przyjtego w art. 107 2 k.s.h. jest
zapewnienie spce dostpu do penej "wartoci" wnoszonych wkadw. Ma to istotne
znaczenie z punktu widzenia potencjalnego rda egzekucji, jak te odpowiedzialnoci
komandytariusza. Przyjcie warunkowego charakteru wnoszonego do spki wkadu nie
rzutuje na odpowiedzialno. Jeeli inne wkady danego komandytariusza s rwne lub
wysze od sumy komandytowej, to zostaje on zwolniony od odpowiedzialnoci osobistej z
sumy komandytowej. W konsekwencji wic komandytariusz "wnoszc" do spki wkad
warunkowy nie wpywa na zakres swojej odpowiedzialnoci, gdy problem odpowiedzialnoci
przestaje istnie. "Przeksztacenie" wkadw warunkowych w bezwarunkowe moe wystpi
ju z chwil zarejestrowania spki. Jeeli komandytariusz wnosi do spki z chwil jej
zarejestrowania wkady inne ni wkady warunkowe o wartoci co najmniej rwnej sumie
komandytowej, to od chwili zarejestrowania spki peni one rol bezwarunkowych.
Zaleno taka moe wystpi take w pniejszym okresie (A. Kidyba, Nowe zasady..., op.
cit., s. 129).

C. Wkady niedopuszczalne
Trzecia grupa wkadw to wkady niedopuszczalne. Problem takich wkadw dotyczy
spek komandytowych, ktrych komplementariuszem jest spka z o.o. lub akcyjna, a
komandytariuszem jednoczenie wsplnik tej spki. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy
komplementariuszem jest spka z o.o. lub akcyjna, ale komandytariuszem nie jest wsplnik
tej spki. Artyku 107 3 k.s.h. wprowadza zakaz uznania za aport. W normalnej sytuacji
prawa udziaowe (akcje, udziay w spce z o.o.) mog stanowi prawa obligacyjne wnoszone
jako aport do spki. W przypadku art. 107 3 k.s.h. zakazane jest uznanie za wkad
komandytariusza akcji w spce akcyjnej lub udziaw w spce z o.o., gdy
komplementariuszem jest spka z o.o. lub akcyjna, a komandytariuszem wsplnik tej spki.
Wprowadzenie koncepcji niedopuszczalnego wkadu komandytariusza (komplementariusz
moe wnie takie wkady) ma przeciwdziaa wnoszeniu prawa, ktre cho normalnie
spenia kryteria zdolnoci aportowej, to w konkretnym - komandytariusza - przypadku ma
charakter aportu niedopuszczalnego (A. Kidyba (w:) Kodeks , 2001, s. 193). Wie si to z
tym, e w istocie rzeczy uznanie takiego wkadu powodowaoby niemono zaspokojenia z
jednego z nich: w spce z o.o. (akcyjnej) albo w spce komandytowej. Wnoszenie takich
wkadw powodowaoby, e przedmiotem dochodzenia przez wierzycieli byyby te same
elementy majtku spki z o.o. (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 193). Udziay (akcje) i tak
stanowi ju moliwy przedmiot zaspokojenia wierzycieli (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit.,
s. 131). Ponadto komandytariusz wnoszc taki wkad zostaby w granicach jego wartoci
zwolniony od odpowiedzialnoci osobistej. Przyjcie dopuszczalnoci takich wkadw
stanowioby zbyt powane zagroenie dla bezpieczestwa obrotu (J. Szwaja (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 551; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 495-497). Co do wkadw
komplementariuszy, zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 4, 3.
4.
Wniesienie wkadw
Problematyka wniesienia wkadw zostaa szczegowo zaprezentowana w tytule I, cz
1, rozdzia 4, 4, powiconym spce jawnej. Elementy specyfiki dotyczce wnoszenia
wkadw przez komandytariusza scharakteryzowano natomiast w 2-3 niniejszego rozdziau.
5.
Odpowiedzialno za niewniesienie lub wadliwe wniesienie wkadu - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 4, 5 niniejszej pracy.
Cz 2.
Utworzenie spki komandytowej
Rozdzia 1.
Zawizanie spki komandytowej
1.
Zawarcie umowy spki komandytowej
Istniej dwa sposoby powstania spki komandytowej. Spka moe powsta przez
zawizanie, tj. zawarcie umowy spki i wpis do rejestru lub przeksztacenie. Umowa spki
jest zarwno warunkiem jej utworzenia, jak te podstaw jej dziaania. W przypadku spki
komandytowej nie wystpuje przed wpisem spki do rejestru spka w organizacji, ktra

mogaby by podmiotem praw i obowizkw (inaczej, moim zdaniem bdnie, M.R.

Podwiadek, Spka komandytowa..., op. cit., s. 19 i n.; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s.
554 i n.; por. take uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 2, 3). Przed wpisem do rejestru
moemy natomiast mwi o tzw. przedspce komandytowej. Przyjcie umowy spki
wymaga jednomylnoci wsplnikw. Zasada ta obowizuje take w odniesieniu do zmiany
umowy spki po wpisie spki do rejestru, jednake zgodnie z treci art. 9 k.s.h. umowa
moe wycza zasad jednomylnoci na rzecz wikszoci. Nie ma ona zastosowania przed
wpisem spki do rejestru. Trudno zaakceptowa na przykad sytuacj, w ktrej przed wpisem
do rejestru zostanie zmieniony przez wsplnikw cel, ktry polega na ustaleniu
wspdziaania w okrelony sposb. Umowa spki po wpisie spki do rejestru jest
podstawowym aktem regulujcym jej struktur (J.A. Strzpka, Konsekwencje... , op. cit., s. 3;
M. Asanowicz, Elementy..., op. cit., s. 20 i n.). Wobec tego, e spka komandytowa ma
podmiotowo prawn, umow spki mona traktowa jako wyznacznik zdolnoci prawnej
takiej spki. Analogia dotyczy art. 38 k.c., przepis ten odnosi si bezporednio do osb
prawnych, ale w zakresie praw i obowizkw podejmowanych w imieniu spki komandytowej
mona przyj, e spka komandytowa dziaa w sposb przewidziany w ustawie i opartej na
niej umowie spki. Poza utworzeniem spki w drodze zawartej przez wsplnikw umowy,
spka moe powsta jako konsekwencja przeksztacenia innych spek osobowych w spk
komandytow i spek kapitaowych w spk komandytow (zob. take uwagi dotyczce
spki jawnej zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1-2 niniejszej pracy).
2.
Tre umowy spki
Przepisy kodeksu spek handlowych wyranie okrelaj essentialia negotii umowy
spki. Nale do nich:
1) firma spki,
2) siedziba spki,
3) przedmiot dziaalnoci spki,
4) czas trwania spki, jeeli jest oznaczony,
5) oznaczenie wkadw wnoszonych przez kadego wsplnika i ich warto,
6) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialnoci kadego komandytariusza wobec
wierzycieli (suma komandytowa).
Ad 1. Firma spki
Konstrukcja firmy spki komandytowej wie si z dwoma elementami: z osobowym
charakterem tej spki i ograniczon odpowiedzialnoci komandytariusza. Znajduje to swj
wyraz w tym, e nie moe to by firma rzeczowa, okrelajca na przykad rzecz "Auto",
fantazyjna lub zawierajca neologizm, skrt (np. Pewex, Labo), nie moe to by rwnie firma
mieszana (czca kilka elementw). Natomiast w dodatku mog by zawierane nieosobowe
elementy. Podobnie jak przy pozostaych typach spek handlowych firma spki
komandytowej musi si skada z korpusu o okrelonej w tym przepisie konstrukcji oraz
dodatkw obligatoryjnych lub fakultatywnych. Korpus firmy spki komandytowej moe by
skonstruowany w wieloraki sposb:
1) zawiera nazwiska wszystkich wsplnikw - komplementariuszy lub
2) zawiera nazwisko komplementariusza, lub
3) zawiera nazwiska kilku komplementariuszy; do nazwisk mog by dodawane imiona,
pierwsze litery imion, skrty imion (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 477-478).
Konstrukcja korpusu spki komandytowej moe polega na uyciu nazwiska tylko
jednego wsplnika. W przypadku utworzenia firmy zawierajcej nazwisko tylko jednego
wsplnika pozostali komplementariusze nie zostaj w stosunkach zewntrznych w firmie
ujawnieni.
Dopiero
wymienienie
wszystkich
komplementariuszy
daje
moliwo
zidentyfikowania wszystkich wsplnikw. Z art. 104 3 k.s.h. zdaje si wynika konieczno
wymienienia wszystkich nazw (firm) osb prawnych. Jest to jednak nieporozumienie. Przepis
ten skonstruowany jest w ten sposb, aby wyranie potwierdzi w ogle moliwo uycia w
firmie spki komandytowej nazwy (firmy) osoby prawnej. Pozbawione byoby sensu

wymienienie niektrych nazwisk komplementariuszy osb fizycznych i odwrotnie - wszystkich

nazw (firm) osb prawnych. Dlatego nie bdzie celowe, a nawet moliwe wymienienie
nazwisk wszystkich komplementariuszy ze wzgldu na ich znaczn liczb lub rozbudowan
form przy komplementariuszach - osobach prawnych. Zasadniczo uywana jest liczba
pojedyncza w stosunku do nazwisk wsplnikw. Jednake w przypadku takich samych
nazwisk moliwe jest ich ujawnienie w korpusie w liczbie mnogiej, np. "Nowakowie" - spka
komandytowa, albo umieszczenie dodatkowego okrelenia i zastosowanie liczby mnogiej, np.
"Bracia Nowakowie", czy te podanie imion i uycie nazwiska w liczbie mnogiej, np.
"Zygmunt i Anna Nowakowie". W sytuacji gdy wymieniono wszystkich wsplnikw,
nieprawidowe jest zastosowanie dodatku z uyciem spjnika "i", gdy wskazywaoby to, e w
spce s kolejni komplementariusze, co wprowadzaoby w bd (np. "Kozak, Bk i spka" spka komandytowa, w sytuacji gdy w spce jest dwch wsplnikw). Natomiast jeeli jest
wicej wsplnikw, a wymieniono tylko niektrych lub jednego, wskazanie takie jest moliwe
(np. "Z. Krl i spka" - spka komandytowa). Uywanie sw "i spka" wskazuje na to, e
poza wsplnikami wymienionymi s jeszcze inni wsplnicy, ale nie stanowi to dodatku
wskazujcego na spk. Dodatek powinien by wyranie wyodrbniony i wskazywa na
spk komandytow, a nie peni rol wyjanie co do dalszych wsplnikw. Natomiast w
przypadku zamiaru przedstawienia kompletnego skadu komplementariuszy uycie spjnika
"i" jest dopuszczalne, np. "H. Trbacz i syn" - spka komandytowa. W przypadku
zastosowania spjnika "i" (np. "H. Tabor i spka") potrzebny jest dodatek okrelajcy spk
("H. Tabor i spka" - spka komandytowa). Przedstawiona sytuacja jest klarowna, jeeli
mamy do czynienia ze wsplnikami - osobami fizycznymi. W przypadku tworzenia spki
komandytowej przez osoby prawne i spki handlowe osobowe maj zastosowanie powysze
reguy z modyfikacjami zwizanymi z konstruowaniem korpusu firmy (por. 3 art. 104 k.s.h.).
Komplementariusze nazywani s czsto wsplnikami jawnymi lub firmowymi ze wzgldu na
to, e tylko ich nazwiska mog by umieszczane w firmie spki komandytowej. Uycie
nazwiska lub nazwisk komplementariuszy wskazuje na osob wsplnika odpowiadajcego
bez ograniczenia, osobicie, solidarnie i subsydiarnie. W firmie spki komandytowej
konieczne jest zamieszczenie obligatoryjnego dodatku "spka komandytowa". Uyty
cudzysw nie daje wtpliwoci, e powinien to by dodatek dokadnie w takim brzmieniu,
bez moliwoci rejestracji tylko skrtu, uycia w jzyku obcym itp. Nie ma natomiast
przeszkd, aby wystpiy dodatki fakultatywne, uzupeniajce wyraenie "spka
komandytowa". Moliwe wic bdzie uycie okrele przedmiotowych, fantazyjnych,
mieszanych (np. "J. Belka - handel drewnem", spka komandytowa). Dodatek w postaci sw
"spka komandytowa" moe by uyty zarwno przed, jak i po korpusie (np. Spka
komandytowa - "K. Tracz", "K. Tracz" - spka komandytowa); A. Kidyba, K. KopaczyskaPieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 71-72. Dodatek moe zawiera rwnie
inne okrelenia. Kodeks spek handlowych wprowadza moliwo uywania w obrocie skrtu
"sp.k.". Wynika z tego kilka wnioskw. Przede wszystkim chodzi o moliwo uywania w
obrocie stosownego skrtu, a nie zarejestrowanie brzmienia skrconej firmy spki
komandytowej. Zarejestrowany dodatek powinien mie rwnie pene brzmienie. Zbdne
wydaje si w przypadku spki komandytowej rejestrowanie skrtu, gdy ten zosta wyranie
okrelony w art. 104 2 k.s.h. Skoro ustawodawca zdecydowa si na wyrane okrelenie
skrtu, to niedopuszczalne jest wprowadzanie innych skrtw, jak choby "sp.kom.", "s.k.",
"s-ka komand." itp. Dopuszczalno uywania w obrocie (w stosunkach gospodarczych, tj. na
pismach, w korespondencji, reklamach) skrtu "sp.k." odnie naley nie do caej firmy, ale
tylko do skrcenia dodatku. Naley jednak pamita o treci uchway SN z 2 sierpnia 1994 r.
(III CZP 95/96), w ktrej dopuszczono skracanie firm w sposb nienaruszajcy zasad ich
ustalania i rejestracji poprzez wymienienie mniejszej liczby komplementariuszy - a do
jednego. Zmiana firmy spki komandytowej jest moliwa, jednak wymaga to zmiany umowy
spki i zarejestrowania tego faktu. Zmiana ta nie moe jednak narusza zasad okrelonych w
art. 104 k.s.h. Moliwa jest zmiana polegajca na wyeliminowaniu nazwisk niektrych
kopmplementariuszy (zamiast "Bk, Nowacki, Grzywna", tylko "Bk") czy te rozszerzeniu
listy komplementariuszy (zamiast "Bk" - "Bk, Grzywna"). Jeeli wsplnikiemkomandytariuszem jest osoba prawna (czy te handlowa spka osobowa), to z punktu

widzenia brzmienia firmy nie ma to znaczenia, gdy ich nazwy nie mog by umieszczone w
firmie. Natomiast jeeli podmioty te s komplementariuszami, powstaj pewne problemy z
ustaleniem brzmienia firmy.
Zgodnie z art. 104 3 k.s.h., jeeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spki
powinna zawiera pene brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym
oznaczeniem "spka komandytowa". W zwizku z brzmieniem 2 art. 104 k.s.h. rwnie w
takiej sytuacji dopuszczalne jest uycie skrtu "sp.k.". Takie ustalenie brzmienia firmy spki
komandytowej reguluje zasad tworzenia w szczeglnoci firmy tzw. spek GmbH & Co KG.
Zakres stosowania art. 104 3 k.s.h. jest jednak szerszy i nie moe by odnoszony tylko do
spki z o.o. jako komplementariusza, znajduje on zastosowanie do wszelkich osb prawnych.
Ustawodawca nie daje jednak odpowiedzi na pytanie, jak naley skonstruowa firm, jeeli
wystpuje w niej kilka osb prawnych - komplementariuszy. Wydaje si, e naley stosowa
regu wymienienia co najmniej nazwy (firmy) jednego wsplnika osoby prawnej albo naley
wymieni nazw (firm) niektrych z nich, a w kocu nazw (firm) wszystkich wsplnikw.
Jednake ze wzgldu na jasno i czytelno firmy oraz ze wzgldu na rozbudowan
form firm osb prawnych wydaje si, e powinno si dy do tego, aby uyta zostaa pena
nazwa (firma) tylko jednej z osb prawnych.
Naleaoby wic odradza takie okrelenie firmy jak "Przedsibiorstwo budowy drg i
mostw - spka akcyjna, Hektor - Przedsibiorstwo Wielobranowe - spka z o.o., Reks gieda owocowa - spka akcyjna", spka komandytowa, na rzecz na przykad "Hektor Przedsibiorstwo Wielobranowe, spka z o.o.", Spka komandytowa. Tak jak to zostao
powiedziane, moliwe jest uycie nazwy innej osoby prawnej, np. "Lubelska Fundacja
Rozwoju" - Spka komandytowa, czy "Lubelska Fundacja Rozwoju i Spka" - Spka
komandytowa, "Pszczka - Spdzielnia Pracy" - Spka komandytowa. Przy konstruowaniu
firmy spki komandytowej z udziaem komplementariuszy osb prawnych nie mona
stosowa skrtw korpusw firm spki z o.o. lub akcyjnej (np. zamiast "Hermes Przedsibiorstwo Wielobranowe" Spka z o.o. uy "Hermes PW" Spka z o.o.), poniewa w
art. 104 1 i 3 k.s.h. mowa jest o penej nazwie (firmie). Przyj naley, e uycie w firmie
spki komandytowej firmy ze skrconym dodatkiem (np. sp. z o.o.) nie jest dopuszczalne,
gdy skrty dodatkw mog by uywane, ale nie konstruuj one firmy. Jeeli
komplementariuszami obok osb prawnych s osoby fizyczne, nie ma przeszkd, aby
umieci ich nazwiska w firmie. Zarwno w przypadku komplementariuszy osb prawnych
bez udziau osb fizycznych w takim charakterze, jak i spce z cznym udziaem
komplementariuszy osb prawnych i osb fizycznych, stosowane powinny by zasady
okrelone w 1 art. 104 k.s.h. W szczeglnoci powinny by uzupenione dodatkiem "spka
komandytowa". O ile jest moliwe uycie w firmie spki komandytowej tylko nazwy (firmy)
osoby prawnej, jeeli jest to spka z udziaem osb fizycznych jako komplementariuszy, o
tyle zaleno odwrotna nie istnieje. Nie mona umieci w firmie spki komandytowej
skadajcej si z komplementariuszy osb prawnych i osb fizycznych tylko nazwisk osb
fizycznych z pominiciem nazw (firm) osb prawnych. Gdyby jednak komplementariuszem
bya osoba prawna, w ktrej firmie uyto nazwiska i imienia, to w przypadku jeeli s w takiej
spce rwnie komplementariusze - osoby fizyczne, naley wyranie dodatkami zaznaczy, o
ktre nazwiska suce jako firma (nazwa) chodzi. Problem powstaje przy tosamoci
nazwisk. Jednak firma "J. Nowak" - Spka z o.o." nie jest nazwiskiem komandytariusza J.
Nowaka. Nie ma wic zastosowania art. 104 4. Kodeks spek handlowych nie odpowiada
na pytanie, jak skonstruowa firm, jeeli wsplnikami - komplementariuszami s spki
osobowe. Nie ma przeszkd, aby takie spki byy zarwno komplementariuszami, jak i
komandytariuszami w spce komandytowej. Wydaje si, e powysze zasady, dotyczce
konstruowania
firmy
spki
komandytowej
z
udziaem
osb
prawnych
jako
komplementariuszy, naley stosowa do osobowych spek prawa handlowego
nieposiadajcych osobowoci prawnej, w szczeglnoci jeeli komplementariuszem w spce
komandytowej jest "spka komandytowa" (np. "J. Baran - Spka komandytowa" - Spka
komandytowa). Rwnie w przypadku handlowych spek osobowych naley dy do
jasnoci firmy poprzez uniknicie zbdnego jej rozbudowania, co ju przy dwch firmach
(nazwach) stanowi moe problem. Przyj naley, e gdyby wsplnikw komplementariuszy

osb prawnych (spek osobowych) byo na przykad kilkunastu i wszystkie nazwy (firmy)
miayby by uyte w firmie spki komandytowej, mogoby doj do naruszenia zasady
jasnoci firmy. Inaczej przyj Sd Najwyszy: "Jeeli wsplnikiem spki jawnej jest inna
spka handlowa i jej firma ma by zamieszczona w firmie spki jawnej, moe ona by
skrcona, ale w sposb nie naruszajcy zasad ustalania i rejestracji firmy" (uchwaa z 2
sierpnia 1994 r., III CZP 95/94, OSNC 1995, nr 1, poz. 10).
W firmie spki komandytowej nie moe by uyte nazwisko komandytariusza, tj.
wsplnika odpowiadajcego osobicie w sposb ograniczony do wysokoci sumy
komandytowej. Gdyby wsplnikami byy wic osoby o takim samym nazwisku, a jedna z nich
miaaby status komandytariusza, a druga komplementariusza, wobec identycznoci
brzmienia nazwisk nie mogoby by ono uyte w mianowniku liczby pojedynczej i mnogiej
(np. "Krl" - spka komandytowa czy "Bracia Krlowie" - spka komandytowa). W art. 104
4 k.s.h. mowa jest o uyciu nazwiska komandytariusza, co powoduje, e w sytuacji
identycznego brzmienia nazwisk wsplnikw nie mona by w ogle skonstruowa firmy.
Dlatego te odrnieniem moe by uycie imienia komplementariusza i skonstruowania na
tej podstawie firmy (np. "Zenon Bk" - spka komandytowa, w sytuacji gdy wsplnikiem jest
rwnie Henryk Bk, majcy status komandytariusza). Zbieno czy identyczno nazwisk
lub nazw komplementariuszy i komandytariuszy osb prawnych (handlowych spek
osobowych) nie wystpi, jeeli firma taka zostanie utworzona od nazwisk, gdy w takim
przypadku odrnieniem firm bdzie dodatek, np. spka z o.o. ("J. Sowa spka z o.o.", w
ktrej wsplnikiem jest J. Sowa). Nie mona natomiast uywa nazwy (firmy) osoby prawnej
lub handlowych spek osobowych do tworzenia firmy spki komandytowej, jeeli s one
komandytariuszami w spce. W przypadku uycia w firmie nazwiska komandytariusza sd
powinien odmwi jej rejestracji. Podobnie sd powinien postpi w przypadku
skonstruowania firmy niezgodnie z art. 104 1-3 k.s.h. Jednake art. 104 nie zawiera
adnych sankcji dla spki na wypadek, gdyby taka rejestracja nastpia. Brak jest przepisu
analogicznego do art. 21 1 pkt 3, ktrego naruszenie powodowa moe rozwizanie spki.
Zastosowanie w takim przypadku moe mie jedynie art. 24 ustawy o KRS. Jednake jeeli
nazwisko (firma, nazwa) komandytariusza zostao zamieszczone w firmie spki,
komandytariusz ponosi pen odpowiedzialno osobist wobec osb trzecich, tak jak
komplementariusz. Jest to jeden z wyjtkw od generalnej zasady odpowiedzialnoci
okrelonej w art. 111 (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 167 i n.; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
480; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 537; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s.
261; A. Kidyba, Szczeglne..., op. cit., s. 527-536).
Ad 2. Siedziba spki - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 2.
Ad 3. Przedmiot dziaalnoci spki - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 2.
Ad 4. Czas trwania spki, jeeli jest oznaczony - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 2.
Ad 5. Oznaczenie wkadw wnoszonych przez kadego wsplnika i ich warto
(por. szerzej uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 4, 1-3).
Z art. 3 k.s.h. wynika, e wsplnicy spki komandytowej, tj. komplementariusze i
komandytariusze (podobnie jak wsplnicy wszystkich innych spek), powinni dy do
osignicia wsplnego celu polegajcego co najmniej na wniesieniu wkadw. W zwizku z
powyszym przyj naley obowizek okrelenia wkadw jako essentialia negotii umowy. W
odniesieniu do komandytariusza art. 108 2 k.s.h. dodatkowo wzmacnia t zasad.
Mianowicie zabrania on takich postanowie umowy spki, ktre zwalniaj komandytariusza z
obowizku wniesienia wkadu do spki. Zarwno komplementariusze, jak i komandytariusze
powinni zobowiza si do wniesienia wkadw. Powinni oni rwnie oznaczy wkady
wnoszone przez kadego wsplnika i okreli ich warto. Aktualny pozostaje podzia na
wkady, co do ktrych wsplnicy si umwili (wkady umwione), i wkady wniesione do
spki (por. uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 4, 3, pkt 1). Znaczenie art. 108 2 k.s.h. jest
wic takie, e nie jest dopuszczalna tylko gwarancyjna odpowiedzialno z sumy
komandytowej, ale konieczne jest zobowizanie do wniesienia wkadu, z okreleniem jego

rodzaju i wartoci, gdy spka, dajc wniesienia wkadu, moe by nim bardziej
zainteresowana ni jedynie odpowiedzialnoci osobist.
W granicach wnoszonego do spki wkadu komandytariusz staje si wolny od
odpowiedzialnoci osobistej wobec osb trzecich. Zwrot wkadu w caoci lub czci
powoduje przywrcenie odpowiedzialnoci osobistej komandytariusza wobec osb trzecich w
wysokoci wartoci dokonanego zwrotu (art. 112 2 k.s.h.). Zwrot wkadu wymaga
analogicznej formy, jaka bya niezbdna do wniesienia wkadu, i podlega zarejestrowaniu (A.
Kidyba, Status..., op. cit. , s. 103; A. Kappes, Odpowiedzialno..., op. cit., s. 166 i n.).
Ad
6.
Oznaczenie
kwotowo
zakresu
odpowiedzialnoci
kadego
komandytariusza wobec wierzycieli (suma komandytowa)
Oznaczenie sumy komandytowej, inaczej ni wkady wsplnikw, odnosi naley tylko do
komandytariuszy, gdy takie ograniczenia odpowiedzialnoci nie dotycz komplementariuszy.
Z zagadnieniem odpowiedzialnoci komandytariusza za zobowizania spki w cisym
zwizku pozostaje pojcie sumy komandytowej. Suma komandytowa stanowi cyfrowo
okrelon kwot pienin, wyraon w pienidzu polskim, ktra wyznacza grn granic
odpowiedzialnoci osobistej komandytariusza za zobowizania spki wobec jej wierzycieli (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 108). Nie stanowi ona adnej konkretnej wartoci odwzorowanej
w majtku spki. Jest to okrelona w umowie spki i wpisana do rejestru kwota pienina.
Nie moe by ona okrelona przedmiotowo (np. suma komandytowa odpowiada wartoci
nieruchomoci). Suma komandytowa nie moe by take okrelona w wysokoci
symbolicznej. W umowie mona przyj rne wysokoci sumy komandytowej dla
poszczeglnych komandytariuszy lub jedn wysoko dla wszystkich. Kady jednak z
komandytariuszy ponosi odpowiedzialno indywidualn. Nie jest dopuszczalne ustalenie
sumy komandytowej abstrakcyjnie, tj. bez konkretnego podania jej wartoci. Nie moe to by
te okrelenie odwoujce si do przyszych zdarze, okrelenie z ustaleniem warunku, nie
moe by te ona zmienna (pynna) itp. Suma komandytowa nie moe by okrelona w ten
sposb, e nastpuje odwoanie do wartoci rzeczy lub prawa (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I,
s. 498 i n.). Istot sumy komandytowej jest to, e stanowi ona niejako "sum gwarancyjn"
penic funkcj szczeglnego zabezpieczenia wypacalnoci spki. Zakrelajc grn
granic odpowiedzialnoci osobistej komandytariusza, sprowadza ona t odpowiedzialno
do roli specyficznego porczenia udzielanego przez komandytariusza spce niejako in
blanco i na przyszo (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, Oglna charakterystyka
stosunkw majtkowych w spce komandytowej, PPH 1995, nr 6, s. 5). Porczenie to ma
charakter generalny, gdy zostaje udzielone w momencie powstania spki i dla
zabezpieczenia wszelkich zobowiza spki, ktre mog by zacignite w przyszoci.
Sum komandytow naley odrni od wkadw wnoszonych do spki, gdy nie stanowi
wartoci wnoszonej do spki. Suma komandytowa podlega ujawnieniu w rejestrze (art. 38
ustawy o KRS).
Elementy przedmiotowo istotne mog by uzupenianie dodatkowo innymi
postanowieniami wsplnikw. Mona stwierdzi, i przyjcie rnych modeli spki
komandytowej realizuje si poprzez modyfikacj zasad przyjtych w kodeksie spek
handlowych i wprowadzenie nowych rozstrzygni. Zawarte w umowie elementy s istotne
zarwno z punktu widzenia stosunkw zewntrznych, jak i wewntrznych spki. Zawarcie
wszystkich elementw wskazanych w art. 105 k.s.h. spowoduje, e umowa spki bdzie
wana. W umowie spki naley ponadto zaznaczy: przedmiot wiadczenia (aportu), jeeli
wkadem komandytariusza w caoci lub w czci jest wiadczenie niepienine, jego warto
oraz osob wsplnika wnoszcego takie wiadczenie (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 482).
W stanie prawnym przed 20 stycznia 2005 r. jeeli komandytariusz pozostawa w zwizku
maeskim (w razie ustroju ustawowej wsplnoci majtkowej), przyjmowano, e zawarcie
umowy spki - w tym oznaczenie sumy komandytowej - wymagao zgody wspmaonka. Ze
wzgldu na zobowizanie do wniesienia wkadu, jeeli pochodzi on ze wsplnego majtku
maonkw, a take potencjaln odpowiedzialno z majtku osobistego (obejmujcego
majtek wsplny) z sumy komandytowej, przyjmowano, e moga to by czynno
przekraczajca zwyky zarzd. Jeeli maonek sprzeciwi si dokonaniu czynnoci zarzdu
majtkiem wsplnym, to by on skuteczny wobec osb trzecich, jeeli mogy si one

zapozna z tym sprzeciwem (art. 36 2 k.r.o. w brzmieniu przed nowel kodeksu rodzinnego
i opiekuczego z 17 czerwca 2004 r. (Dz.U. Nr 162, poz. 1691), ktra wesza w ycie 20
stycznia 2005 r.).
Od 20 stycznia 2005 r. znowelizowane przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuczego - co
do zasady - nie powoduj niewanoci ani bezskutecznoci umowy spki zawartej bez zgody
wspmaonka, chyba e zawarcie umowy spki bdzie stanowio:
1) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia
nieruchomoci lub uytkowania wieczystego, jak rwnie prowadzcej do oddania
nieruchomoci do uywania lub pobierania z niej poytkw,
2) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia prawa
rzeczowego, ktrego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia i
wydzierawienia gospodarstwa rolnego lub przedsibiorstwa (szerzej zob. J.
Strzebiczyk, Nowelizacja przepisw kodeksu rodzinnego i opiekuczego w zakresie
maeskiego prawa majtkowego, cz. I, Rejent 2004, nr 8, s. 152 i n.; T. Smyczyski,
Reforma maeskiego prawa majtkowego, Mon.Praw. 2004, nr 18, s. 829 i n.; K.
Zawada, Uwagi o zamierzonej nowelizacji majtkowego prawa maeskiego oraz
niektrych innych przepisw kodeksu rodzinnego i opiekuczego, KPP 2003, z. 4, s.
917-925; T. Smyczyski, Projekt ustawy zmieniajcej maeskie prawo majtkowe,
Studia Prawnicze 2000, nr 3/4 s. 153-185).
W pozostaych przypadkach umowa spki bdzie wana, ale wierzyciele, szukajc
zaspokojenia dugw spki w majtku wsplnika, bd mogli zaspokoi si jedynie z jego
majtku osobistego oraz z wynagrodzenia za prac lub z dochodw uzyskanych przez
wsplnika z innej dziaalnoci zarobkowej, jak rwnie z korzyci uzyskanych z praw
autorskich i praw pokrewnych, praw wasnoci przemysowej oraz innych uprawnie twrcy
(art. 41 2 k.r.o.); szerzej na temat odpowiedzialnoci za zobowizania spki w kontekcie
stosunkw majtkowych maeskich zob. P. Bryowski, Przepisy Kodeksu spek handlowych
regulujce odpowiedzialno wsplnikw spek osobowych za zobowizania spek w
wietle norm regulujcych maesk wsplno ustawow (w:) Kodeks spek handlowych
po piciu latach, op. cit., s. 304 i n.
Jeeli w spce miaby by jeden komandytariusz, stawia to pod znakiem zapytania
wano i skuteczno utworzenia spki. Jeeli spka zostaaby jednak zarejestrowana,
moe to stanowi powd rozwizania spki. Zgoda wspmaonka na wniesienie wkadu nie
bdzie potrzebna, jeeli wkad wniesiony pochodzi z majtku odrbnego komandytariusza.
Natomiast okrelenie sumy komandytowej wymaga zgody wspmaonka, bowiem nie
mona ograniczy odpowiedzialnoci z sumy komandytowej do majtku odrbnego, choby
by to majtek osobisty. Poza wymienionymi minimalnymi skadnikami umowy spki
komandytowej mog si w niej znale te wszystkie rozwizania, ktre miayby odbiega od
wzgldnie obowizujcych przepisw prawa. Dotyczy to w szczeglnoci:
1) regulacji, e zmiana postanowie umowy spki nie wymaga zgody wszystkich
wsplnikw, ze wskazaniem sposobu podejmowania uchwa (art. 9 k.s.h.),
2) postanowie co do moliwoci przeniesienia ogu praw i obowizkw wsplnika spki
osobowej na inn osob (art. 10 1 k.s.h.),
3) postanowie zwalniajcych z koniecznoci uzyskania pisemnej zgody wszystkich
wsplnikw na przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika na inn osob (art.
10 2 k.s.h.),
4) postanowie, e wkad komandytariusza do spki musi by rwny lub wyszy od
sumy komandytowej (art. 108 1 k.s.h.),
5) okrelenia osb i zasad reprezentacji spki, jeeli odbiegaj one od regu okrelonych
w art. 29 1 (w zw. z art. 103 k.s.h.),
6) okrelenia zasad prowadzenia spraw spki, jeeli odbiegaj one od regu okrelonych
w art. 39 i n. i art. 121 k.s.h.,
7) okrelenia zasad podziau zysku i strat, jeeli miayby by ustanowione inne reguy ni
w art. 123 k.s.h. (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 482).
Oczywicie poza wskazanymi w art. 105 i powyszych punktach elementami umowy

spki, wsplnicy mog w niej zawiera wszelkie inne postanowienia dotyczce dziaalnoci
spki, stosunkw wsplnikw (A. Kidyba (w:) A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz,
Prawo... , op. cit., s. 108).
3.
Forma umowy spki komandytowej
Zgodnie z art. 106 k.s.h. umowa spki musi by zawarta w formie aktu notarialnego. W
art. 106 k.s.h. nie okrelono rygoru niewanoci, gdy wynika on bezporednio z art. 73 2
zd. 2 k.c. Forma aktu notarialnego dotyczy wszystkich postanowie, zarwno przedmiotowo,
podmiotowo istotnych, jak i nieistotnych. Minimalna tre umowy spki, okrelona w art. 105
k.s.h., nie moe prowadzi do wniosku, e pozostae skadniki, jako na przykad odbiegajce
od norm dyspozytywnych, mog by zawarte w dowolnej formie. Wszystkie skadniki umowy
spki, rwnie te, ktre s podniesione do rangi essentialia negotii, powinny mie form
aktu notarialnego (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit.,
s. 74). Pamita jednak naley, e niektre elementy zgoszenia spki do sdu rejestrowego
nie musz wynika z umowy spki (np. adres, stosunki maeskie wsplnika), a ich
uprawdopodobnienie moe wynika z innych faktw lub owiadcze. Wymg formy aktu
notarialnego dla umowy spki zwizany jest przede wszystkim z przyjt w spce
komandytowej szczegln pozycj komandytariusza, zwizan przede wszystkim z jego
odpowiedzialnoci. Zarwno wkady, jak i suma komandytowa stanowi kategorie
determinujce odpowiedzialno komandytariusza. Natomiast wkady pozostaych
wsplnikw decyduj o odpowiedzialnoci spki. Wszelkie zmiany umowy spki
podejmowane s za zgod wszystkich wsplnikw, chyba e umowa spki przyjmuje inne
rozwizania. Naley pamita, e ustalajc takie reguy naley okreli stosown wikszo,
ewentualne kworum, czy te wprowadzi dodatkowe zasady zwizane z podejmowaniem
uchwa. Dotyczy to w szczeglnoci zakazu uszczuplania praw, nakadania dodatkowych
wiadcze. Zmiana umowy spki wymaga rwnie formy aktu notarialnego. Naruszenie
formy aktu notarialnego powoduje bezwzgldn niewano zawartej umowy ze skutkiem ex
tunc. Trudno przyj w zwizku z tym, e tak zawarta umowa wywiera skutki, na przykad
spki jawnej czy cywilnej, ze wzgldu przede wszystkim na specyficzny status
komandytariusza. Czynno dokonana z naruszeniem art. 73 2 zd. 2 k.c. nie moe by
konwalidowana. Niewana jest caa umowa, a nie tylko czci objte brakami. Sd rejestrowy
nie moe zwrci wniosku o wpis do rejestru z powodu naruszenia formy w celu uzupenienia
(zmiany), ale powinien odmwi wpisu do rejestru. Poniewa nie doszo do zawizania spki,
spka nie dosza do skutku. Nie mamy rwnie formy przedspki (ta wystpi, jeeli forma
aktu notarialnego zostanie zachowana). Do wzajemnych rozlicze zastosowanie mie bd,
inaczej ni w przypadku spki w organizacji (np. art. 170 k.s.h.), nie przepisy kodeksu spek
handlowych o rozwizaniu i likwidacji, ale art. 405 i n. k.c. (tak J. Szwaja (w:) Kodeks
handlowy..., op. cit., s. 826). Zarwno zawarcie umowy spki, jak i jej zmiana mog by
dokonane przez komplementariuszy i komandytariuszy osobicie, ale rwnie za
porednictwem penomocnika. Penomocnictwo powinno by udzielone w formie aktu
notarialnego. Umowa, w ktrej uczestnicz osoby prawne lub handlowe spki osobowe,
dokonywana jest przez organy lub ich przedstawicieli ustawowych, penomocnikw lub jeeli
s to przedsibiorcy - prokurentw. Poza wymogami okrelonymi w art. 105 k.s.h. co do treci
umowy spki, akt notarialny powinien zawiera:
1) dzie, miesic i rok sporzdzenia aktu, a w razie potrzeby lub na danie strony godzin i minut rozpoczcia i podpisania aktu,
2) miejsce sporzdzenia aktu,
3) imi i nazwisko oraz siedzib kancelarii notariusza, a jeeli akt sporzdzi zastpca
notariusza - jego imi i nazwisko,
4) imiona, nazwiska, imiona rodzicw, miejsce zamieszkania osb fizycznych, nazw
(firm) i siedzib osb prawnych lub uomnych osb prawnych biorcych udzia w
akcie, imiona, nazwiska i miejsce zamieszkania osb dziaajcych w imieniu osb
prawnych, ich przedstawicieli lub penomocnikw, a take innych osb obecnych przy

sporzdzaniu aktu,
5) owiadczenia stron, z powoaniem si w razie potrzeby na okazane przy akcie
dokumenty,
6) stwierdzenie, na danie stron, faktw i istotnych okolicznoci, ktre zaszy przy
spisywaniu aktu,
7) stwierdzenie, e akt zosta odczytany, przyjty i podpisany,
8) podpisy biorcych udzia w akcie oraz obecnych przy sporzdzaniu aktu,
9) podpis notariusza (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 184-186; A. Kidyba, Kodeks , 2006,
t. I, s. 489-490; A. Kappes, Spka..., op. cit., s. 280; J. Jacyszyn, Spka prawa
handlowego a spka komandytowa, Pr.Sp. 1998, nr 7-8, s. 30; A.W. Winiewski, Prawo
o spkach. Podrcznik praktyczny, t. II, Warszawa 1991, s. 18; A. Szajkowski, Prawo
spek handlowych, Warszawa 2000, s. 230-231).
4.
Zawarcie umowy spki komandytowej przy przeksztaceniu - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 4, dotyczce spki jawnej.
Rozdzia 2.
Powstanie spki jako podmiotu prawa
1.
Utworzenie spki przez wpis spki zawizanej
Spka komandytowa nie powstaje z chwil zawarcia umowy, ale po spenieniu
dodatkowych obowizkw - zgoszenia do rejestru przedsibiorcw, z chwil wpisu. Wniosek
o wpis do rejestru powinien by zgoszony przez komplementariuszy, take w przypadku
kiedy nie maj prawa do reprezentacji spki. Przyszy komandytariusz natomiast ma prawo
zgoszenia pierwszego wniosku o wpis. W odniesieniu do komandytariusza mona mwi o
prawie do zgoszenia, a nie jego obowizku. Natomiast po wpisie spki do rejestru zgoszenie
zmian przez komandytariusza bdzie moliwe, wycznie jeeli bdzie on penomocnikiem
lub prokurentem (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 504-505). Waciwie mona przyj, e w
obecnym ksztacie art. 110 1 jest zbdny, gdy przepisy ustawy o KRS wymagaj bardziej
szczegowych danych, ktre musz by wpisane do rejestru.
Zgodnie z art. 38 ustawy o KRS zgoszenie powinno obejmowa:
1) firm i jej oznaczenie,
2) oznaczenie, e jest to spka komandytowa,
3) siedzib i adres,
4) jeeli spka posiada oddziay, take ich siedzib i adres,
5) numer REGON,
6) oznaczenie poprzedniego numeru rejestru sdowego lub numeru w ewidencji
dziaalnoci gospodarczej,
7) jeeli spka wpisana do rejestru przedsibiorcw utworzona zostaa w wyniku
przeksztacenia albo poczenia spek, zamieszczenie oznaczenia poprzednich
numerw tego rejestru oraz numer i dat zawiadomienia Urzdu Ochrony Konkurencji
i Konsumentw o braku zastrzee co do zamiaru czenia podmiotu, wymaganego
zgodnie z przepisami o przeciwdziaaniu praktykom monopolistycznym,
8) informacje o umowie (ewentualnie na przykad czas, na jaki spk utworzono),
9) oznaczenie wsplnikw spki komandytowej zgodnie z art. 35 ustawy wraz z
zaznaczeniem okolicznoci dotyczcych ograniczenia ich zdolnoci do czynnoci
prawnych, o ile takie istniej,
10) informacje o wsplnikach (w przypadku osb fizycznych maonkw - informacje o
pozostawaniu w zwizku maeskim, zawarciu maeskiej umowy majtkowej,

zniesieniu maeskiej wsplnoci majtkowej),

11)
okrelenie,
ktry
ze
wsplnikw
jest
komplementariuszem,
a
ktry
komandytariuszem,
12) okrelenie wysokoci sumy komandytowej,
13) okrelenie przedmiotu wkadu kadego komandytariusza z zaznaczeniem, w jakiej
czci zosta wniesiony, oraz zwroty wkadw, choby czciowe (A. Kidyba, Kodeks ,
2006, t. I, s. 507; A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek...,
op. cit., s. 75; M. Klaus, Rejestracja podmiotw w KRS - praktyczne wskazwki, cz. III,
Spka komandytowa, Mon.Praw. 2005, nr 14, s. 724 i n.).
Wniosek o wpis do rejestru powinien by zgoszony do sdu rejestrowego waciwego ze
wzgldu na siedzib spki, na urzdowym formularzu KRS-W1 wraz z obligatoryjnymi
zacznikami:
a) KRS-WC, odnoszcym si do wsplnikw spki komandytowej,
b) KRS-WK, wskazujcym wsplnikw uprawnionych do reprezentowania spki,
c) KRS-WM, obejmujcym przedmiot dziaalnoci (szerzej na temat sposobu wypenienia
formularza zob. odpowiednio uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 2, 1
dotyczce spki jawnej).
Regulacja zawarta w art. 82 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzajce
ustaw o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1808) wymaga zoenia do
akt rejestrowych powiadczenia uzyskania numeru identyfikacji podatkowej (NIP).
Posiadajcy numer NIP podmiot wpisany do rejestru przedsibiorcw winien by wystpi ze
stosownym wnioskiem do dnia 31 maja 2006 r.
W fazie wstpnej sd bada, czy formularz jest prawidowo wypeniony i czy zosta
naleycie opacony. Jeeli nie czyni zado tym wymogom, sd zwraca wniosek. W razie
zwrcenia wniosku przy pierwszym wpisie do rejestru moe on by ponownie zoony w
terminie tygodniowym od daty dorczenia zarzdzenia o zwrocie. Jeeli wniosek nie jest
dotknity brakami, wywouje skutek od daty pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie
nastpuje w razie kolejnego zwrotu wniosku (zob. take E. Marszakowska-Krze, Wpisy w
rejestrze przedsibiorcw dotyczce spek handlowych, Warszawa 2004, s. 49 i n.). Od
badania, o ktrym mowa, naley odrni badanie doczonych do wniosku dokumentw
(umowa spki, podpisy osb reprezentujcych). Dotyczy to w szczeglnoci umowy spki.
Sd rejestrowy bada, czy dokumenty te s zgodne pod wzgldem formy i treci z przepisami
prawa (art. 23 ust. 1 ustawy o KRS). W razie stwierdzenia, e wniosek o wpis do rejestru
spki komandytowej lub dokumenty, ktrych zoenie jest obowizkowe, nie zostay zoone
pomimo upywu terminu siedmiodniowego, sd rejestrowy wzywa wsplnikw do zoenia i
poprawienia wnioskw, wyznaczajc dodatkowy siedmiodniowy termin pod rygorem
zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach kodeksu postpowania cywilnego o
egzekucji wiadcze niepieninych. Jeeli nie zostanie zrealizowany obowizek zgoszenia,
sd nakada grzywn na obowizanych. Zobowizani s wszyscy komplementariusze, chyba
e umowa spki wycza ten obowizek. Sd moe naoy kolejn grzywn. Jeeli
zastosowane rodki nie spowoduj zoenia wniosku o wpis lub dokumentw, a w rejestrze
figuruje wpis niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy, sd rejestrowy wykreli ten wpis z
urzdu. Ju po zarejestrowaniu spki komandytowej, jeeli wsplnicy nie realizuj zgoszenia
obowizkowego, sd moe z wanych powodw orzec o rozwizaniu spki oraz ustanowi
likwidatora (art. 25 ustawy o KRS). Obowizek okrelony w art. 2 ustawy o KRS wspgra z
przepisem art. 110 2, ktry nakazuje zgoszenie wszelkich zmian sdowi rejestrowemu.
Zobowizani do zgoszenia s ci wszyscy komplementariusze, ktrzy nie zostali wyczeni od
reprezentacji, jak rwnie komandytariusze, jeeli s penomocnikami lub prokurentami. Do
wniosku o wpis do rejestru docza si uwierzytelnione notarialnie albo zoone przed sdzi
lub upowanionym pracownikiem sdu wzory podpisw osb upowanionych do
reprezentowania spki (art. 19a ust. 1 ustawy o KRS). W przypadku zmiany osb
upowanionych do reprezentowania naley zastosowa zasad, o ktrej mowa w zdaniu
poprzednim (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 201-202; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 508,
na temat zasad zwizanych z wpisem do rejestru por. E. Marszakowska-Krze, Wpisy..., op.
cit., s. 31 i n.).

 2.
Utworzenie spki przez wpis przeksztaconej spki handlowej
A. Przeksztacenie spki kapitaowej w komandytow
Do przeksztacenia spki kapitaowej w komandytow zastosowanie maj reguy opisane
w tytule I, cz 2, rozdzia 2, 3, pkt 2.
Jednake zgodnie z art. 576 k.s.h. uchwaa o przeksztaceniu spki kapitaowej w spk
komandytow albo spk komandytowo-akcyjn wymaga oprcz uzyskania wymaganej
wikszoci zgody osb, ktre w spce przeksztaconej mog by komplementariuszami,
wyraonej w formie pisemnej pod rygorem niewanoci. Pozostali wsplnicy spki
przeksztaconej staj si komandytariuszami albo akcjonariuszami spki przeksztaconej
(zob. take uwagi dotyczce przeksztacenia spki kapitaowej w jawn zawarte w tytule I,
cz 2, rozdzia 2, 3, pkt 2).
3. Przeksztacenie spki osobowej w komandytow - odesanie
Zasady przeksztacania spki osobowej w komandytow zostay przedstawione w tytule
I, cz 2, rozdzia 2, 3, pkt 3.
Cz 3.
Wsplnicy w spce komandytowej
Rozdzia 1.
Prawa wsplnikw
1.
Istota praw wsplnikw
1. Istota praw wsplnika komplementariusza - odesanie
Prawa komplementariusza w swojej istocie nawizuj do praw wsplnika jawnego - por.
tytu I, cz 3, rozdzia 1, 1.
2. Istota praw wsplnika komandytariusza - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 3, rozdzia 1, 1 oraz w tytule III, cz 1, rozdzia 1,
4, pkt 1.
2.
Rodzaje praw wsplnikw
1. Rodzaje praw komplementariuszy - odesanie
Rodzaje praw komplementariuszy odpowiadaj prawom wsplnika jawnego - por. tytu I,
cz 3, rozdzia 1, 2.
2. Rodzaje praw komandytariuszy
Zakres praw komandytariuszy zaley od modelu organizacyjnego spki komandytowej,

okrelonego w umowie spki (klasycznego, poredniego lub dynamicznego; zob. uwagi

zawarte w czci 1, rozdzia 1, 4, pkt 1). Do szczeglnych praw komandytariusza nale:
1) prawo kontroli oraz
2) prawo wyraania zgody na czynnoci przekraczajce zakres zwykych czynnoci
spki.
Ad 1. Prawo kontroli
Prawo kontroli w spce komandytowej moe by realizowane w spce przez
komplementariuszy i komandytariuszy. Jednake zostao on odmiennie uregulowane dla
komandytariusza i komplementariusza. Prawo kontroli w spce komandytowej ma
korporacyjny i niezbywalny charakter. Oznacza to, e wie si ono ze stosunkiem
czonkostwa i nie moe by zbywane (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 202; A. Kappes,
Spka..., op. cit., s. 71-72). W stosunku do komplementariuszy ma ono charakter peny i
obejmuje podejmowanie wszelkich czynnoci mogcych suy sprawdzeniu funkcjonowania
spki i jej wsplnikw. Jedynym ograniczeniem tego prawa jest jego osobisty charakter. Nie
mona ograniczy uprawnie osobistych do informacji i przegldania ksig i dokumentw, ale
mona ograniczy dokonywanie tych czynnoci nieosobicie, tj. przez inne osoby. Prawo
kontroli komandytariusza moe by przede wszystkim realizowane przez niego osobicie.
Jednake mog by rne sposoby realizacji tego prawa. Poza wspomnian moliwoci moe
on realizowa swoje prawo wsplnie z innymi osobami, a take powierzy realizacj tych
uprawnie osobom trzecim, na przykad biegym rewidentom (A. Kidyba, Status..., op. cit., s.
216). Upowanienie do dziaania przez inne osoby moe mie form penomocnictwa albo
form zawarcia konkretnej umowy (zlecenia, o wiadczenie usug). Delegujc swoje prawo na
rzecz osoby trzeciej, komandytariusza obciaj koszty z tym zwizane. Jeeli jednak
sprawozdanie finansowe byoby sporzdzone nieprawidowo, koszty obciaj spk (J.
Szwaja (w:) Kodeks handlowy...,
op. cit., s. 782). Ponadto prawo kontroli moe by
zrealizowane przez przedstawicieli ustawowych, gdy komandytariusz ma niepen zdolno
do czynnoci prawnych. W przypadku gdy komandytariuszami s osoby prawne, prawo
kontroli moe by realizowane przez organy, penomocnikw, przedstawicieli ustawowych. W
przypadku handlowych spek osobowych, realizuj te prawa wsplnicy upowanieni do
prowadzenia spraw, penomocnicy czy te przedstawiciele ustawowi (np. likwidatorzy). Prawo
kontroli moe by realizowane take przez spadkobierc komandytariusza (gdy jest kilku
spadkobiercw - przez ich reprezentanta). Prawo kontroli w spce komandytowej kreowane
jest w okrelonym celu. Cel ten generalnie mona okreli jako zwikszenie wpywu na
dziaanie spki poprzez posiadanie penej informacji o jej funkcjonowaniu. Realizacja celw
kontrolnych wie si z funkcjami, jakie peni prawo kontroli. Wydaje si, e do
najwaniejszych funkcji tego prawa zaliczy mona:
1) informacyjn - wie si przede wszystkim z moliwoci uzyskania informacji na
temat dziaalnoci spki i wsplnikw; informacja ta jest niezbdna do realizacji
prawa kontroli;
2) sprawdzajc - wie si przede wszystkim z moliwoci badania dokumentacji spki
komandytowej, ale nie naley wiza jej wycznie z badaniem formalnym; funkcja ta
rozciga si na system podejmowania decyzji w spce, dokumenty, ktre s
podstaw badania, wynikaj z podejmowanych decyzji, uchwa itp.;
3) ochronn - zwizana jest cile z wymienionymi powyej funkcjami: informacyjn i
sprawdzajc;
wie
si
ona
przede
wszystkim
z
przeciwdziaaniem
nieprawidowociom, ktre mog powsta w toku dziaania spki;
4) redukujc - majc na celu zminimalizowanie ryzyka zwizanego z prowadzon
wsplnie dziaalnoci gospodarcz (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 204-205).
Z art. 120 k.s.h. wynika ustawowe ( 1), sdowe ( 2) i umowne ( 3) prawo kontroli.
Podstaw podziau na trzy kategorie s rne rda powstawania prawa kontroli (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 536 i n.). Zakres ustawowego prawa kontroli, ktrego nie mona
ograniczy, obejmuje:
1) prawo dania odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy,
2) prawo przegldania ksig i dokumentw celem sprawdzenia rzetelnoci sprawozdania
finansowego.

Z powyszego wynika, e komandytariusz moe jedynie da odpisu, co oznacza, e nie

moe da sporzdzenia sprawozdania. Nie ma wic automatyzmu polegajcego na
przyznaniu mu bezporednio prawa wgldu w odpis rocznego bilansu. Komandytariusz moe
zwraca si z daniem do wsplnikw prowadzcych sprawy spki, aby udostpnili mu ten
dokument. Jeeli nastpi odmowa udostpnienia sprawozdania finansowego, komandytariusz
moe zwrci si do sdu o nakazanie udostpnienia sprawozdania. Moe on rwnie zwrci
si z roszczeniem odszkodowawczym, gdyby ponis szkod w zwizku z niewypisaniem
dokumentw. W art. 120 k.s.h. zawono prawo dania odpisu sprawozdania finansowego.
Zasady sporzdzania sprawozda okrela ustawa z 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (t.j.
Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.). Sprawozdanie finansowe sporzdza si na dzie
zamknicia ksig rachunkowych. Skada si ono z: bilansu, rachunku zyskw i strat oraz
informacji dodatkowej. W niektrych sytuacjach zgodnie z ustaw o rachunkowoci mona
sporzdza uproszczony bilans oraz rachunek zyskw i strat. Z art. 120 1 k.s.h. wynika
take prawo do sprawdzania dokumentacji ksigowej. Ma ono jednak ograniczony charakter,
gdy odnosi si moe do przegldania ksig i dokumentw, ale tylko w celu sprawdzenia
rzetelnoci sprawozdania finansowego. W przypadku realizacji prawa do badania nie musi si
to wiza z daniem od wsplnikw prowadzcych sprawy przekazania dokumentw, ale
mona prawo to realizowa bezporednio bez udziau innych osb. Rzetelno, o ktrej mowa
w art. 120 1 k.s.h., powinna by rozumiana jako zgodne z prawem tworzenie i prowadzenie
dokumentacji ksigowej. Nie bdzie wic dopuszczalny, na podstawie art. 120 1 k.s.h.,
wgld do ksig i dokumentw w celu innym ni sprawdzenie rzetelnoci. Nie moe to by
jednak rozumiane zawajco w ten sposb, e nie mona przeglda dokumentw, ktre
choby porednio mog pozwoli na ocen rzetelnoci sprawozdania finansowego. Nie
mona jednake da na przykad przedstawienia umw zawieranych przez spk (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 219). Rozszerzenie ustawowego prawa kontroli jest moliwe albo
przez realizacj sdowego prawa kontroli, albo umownego prawa kontroli, czyli wtedy, gdy
komandytariusz zwrci si do sdu w celu otrzymania dokadniejszej informacji o dziaalnoci
spki. Podobnie umowa moe rozszerzy prawo badania dokumentw (rwnie prawo do
informacji), gdy z art. 120 3 k.s.h. wynika, e nie mona ograniczy i wyczy tych praw.
W 2 art. 120 k.s.h. okrelono tzw. sdowe prawo kontroli komandytariusza. Dotyczy ono
skadania wniosku do sdu rejestrowego z wanych powodw i w kadym czasie o:
1) udostpnienie w kadym czasie sprawozdania finansowego,
2) zoenie innych wyjanie przez spk,
3) dopuszczenie do przejrzenia ksig i dokumentw.
Rozszerzenie ustawowego prawa kontroli przez interwencj sdu jest moliwe tylko z
wanych powodw (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 538; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s.
603; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 313). To nie komandytariusz ma
rozstrzyga, czy zachodzi wany powd czy te nie. Jeeli jego zdaniem istniej jakiekolwiek,
choby subiektywne, przesanki zwrcenia si do sdu, ma on do tego prawo. Jednak to sd
rozstrzygnie, czy zaistnia wany powd. Do wanych powodw zaliczy mona wtpliwoci
co do tego, czy sprawy spki s prowadzone uczciwie, czy interesy spki nie s
zaniedbywane (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 208), dug nieobecno wsplnika, zy stan
majtkowy spki lub wsplnika prowadzcego interesy (M. Allerhand, Kodeks..., op. cit., s.
219), nieprawidowe prowadzenie ksig, brak zaufania do prowadzcego sprawy, odmowa
wydania sprawozdania finansowego (J. Szwaja (w:) Kodeks handlowy... , op. cit., s. 783-784),
a take uniemoliwienie (wprowadzenie w bd co do posiadanych dokumentw, ich ukrycie)
dostpu do innych ksig i dokumentw, ktre miay by podstaw stwierdzenia rzetelnoci
sprawozdania finansowego. Wniosek komandytariusza do sdu moe dotyczy dania
udostpnienia dokumentw w kadym czasie, zarwno sprawozdania finansowego, wezwania
innych wsplnikw do zoenia wyjanie, jak rwnie umoliwienia przejrzenia ksig i
dokumentw. Wezwanie wsplnikw do zoenia wyjanie nie moe by ograniczone tylko
do osb prowadzcych sprawy. Jeeli sd powemie wiadomo o nieprawidowociach, a
wyjanienia mog udzieli wsplnicy nieprowadzcy spraw, choby komandytariusze, to
mona ich wezwa do zoenia wyjanie. Moe to dotyczy wszelkich innych osb trzecich
(np. uczestnikw transakcji); A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 538. Wystpienie do sdu moe

mie miejsce tylko na wniosek komandytariusza i moe by skierowane do sdu

rejestrowego, a nie jakiegokolwiek innego sdu. Wniosek komandytariusza moe dotyczy
wszelkich dokumentw, ksig oraz udostpnienia sprawozdania finansowego. Okrelone
przez sd prawo kontroli wie si przede wszystkim z moliwoci szerszej ni ustawowa
realizacji prawa kontroli. Sd moe wic nakaza udostpnienie zawieranych przez spk
umw, wszelkich dokumentw niekoniecznie zwizanych ze sporzdzonym bilansem i nie
tylko w kontekcie jego rzetelnoci. Sd moe rwnie nakaza sporzdzenie sprawozdania
finansowego lub choby tylko bilansu w cigu roku obrotowego. Spka ma obowizek
zarwno przy ustawowym, jak i sdowym prawie kontroli zrealizowa tre dania lub
wykona postanowienie sdu. Takie same zasady obowizuj, gdy umowa spki rozszerza
prawo kontroli. W przypadku dziaa godzcych w interesy spki lub komandytariusza, ten
ostatni moe zwrci si do sdu z roszczeniem o zaniechanie okrelonych dziaa
wsplnikw prowadzcych sprawy oraz o zabezpieczenie roszcze. Ponadto jeeli
komandytariusz dozna szkody, moe na podstawie art. 415 k.c. wystpi z roszczeniem
odszkodowawczym. Musi istnie zwizek przyczynowy midzy szkod a dziaaniem.
Odpowiedzialno ponoszon oni na zasadzie winy. Przez dziaanie naley rozumie zarwno
jego aktywn posta (udostpnienie dokumentw), jak rwnie zaniechanie (A. Kidyba,
Status..., op. cit., s. 221). Z art. 120 3 k.s.h. wynika, e przepis ten ma charakter
semiimperatywny, tj. umowa spki nie moe wyczy ani choby ograniczy ustawowego
prawa kontroli oraz prawa dania realizacji sdowego prawa kontroli (A. Kidyba, Kodeks,
2006, t. I, s. 538-539). Wynika z tego, e moliwe jest rozszerzenie w szczeglnoci
ustawowego prawa kontroli. Moe to polega na tym, e komandytariusz ma umowne prawo
rozszerzenia prawa kontroli poza granice okrelone w art. 120 1 k.s.h., a take granice,
ktre mgby okreli sd. Nie ma wic przeszkd, aby umowa spki zrwnywaa
komandytariusza, wszystkich komandytariuszy czy te tylko niektrych komandytariuszy z
komplementariuszami w zakresie prawa kontroli (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 206).
Umowa spki moe dopuszcza komandytariusza do osobistego zasigania wiadomoci o
stanie majtku, przebiegu interesw spki, osobistego przegldania ksig i dokumentw.
Moe wic doj do zmiany pozycji komandytariusza w ten sposb, e bdzie on mg
aktywniej uczestniczy w yciu spki przez realizacj prawa kontroli w spce (A. Kidyba (w:)
Kodeks, 2001, s. 233 i n.; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 599).
Ad 2. Prawo wyraania zgody na czynnoci przekraczajce zakres zwykych
czynnoci spki
Zgodnie z treci art. 121 2 k.s.h. w przypadku czynnoci przekraczajcych zakres
zwykych czynnoci spki wymagana jest uprzednia zgoda wszystkich komandytariuszy,
chyba e umowa spki zawiera w tej materii inn regulacj. Nie ma znaczenia, czy
komandytariusz ma prawo (obowizek) prowadzenia spraw spki czy te nie. Uchwaa musi
by podjta zarwno przez tych, ktrzy takie prawo (obowizek) posiadaj, jak rwnie przez
tych, ktrzy s pozbawieni takiego prawa (obowizku). W kadym zatem przypadku
konieczne jest uzyskanie zgody komandytariusza, ktrego to dotyczy, na dokonanie takiej
czynnoci wobec braku odmiennych postanowie umownych. Jeeli wol wsplnikw
komandytariusz nie zostanie pozbawiony prawa do decydowania o czynnociach
przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki, w kadym przypadku bdzie potrzebna
jego zgoda na dokonanie takich czynnoci (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 541; J. Szwaja (w:)
Kodeks, 2001, t. II, s. 605; zob. take W. Kubala, Prowadzenie spraw i reprezentacja w spce
komandytowej, Pr.Sp. 1998, nr 2, s. 2 i n.).
Rozdzia 2.
Obowizki wsplnikw
1.
Obowizki komplementariuszy - odesanie

Zakres obowizkw komplementariuszy jest analogiczny do obowizkw wsplnikw

spki jawnej - por. tytu I, cz 3, rozdzia 2.
2.
Obowizki komandytariuszy
Zakres obowizkw komandytariusza ma charakter specyficzny dla jego statusu
(wsplnika), ktry odrnia go od rwnolegle funkcjonujcego komplementariusza.
Komandytariusza nie obowizuje zakaz konkurencji, dopki nie nabdzie on uprawnie
do prowadzenia spraw lub reprezentacji spki. Umowa spki moe jednak stworzy taki
obowizek mimo nieprowadzenia spraw i niewystpowania jako penomocnik czy prokurent.
Dotyczy to zarwno uregulowania nakadajcego na komandytariusza nieprowadzcego
spraw spki lub niemajcego prawa reprezentowania spki obowizku lojalnoci i objcia go
zakazem konkurencyjnym, jak i zwolnienia z obowizku powstrzymania si od dziaalnoci
konkurencyjnej nawet, gdyby mia prawo prowadzenia spraw spki lub jej reprezentowania.
Omawiany przypadek dotyczy sytuacji objtych alternatyw czn (lub), tj. prowadzenia
spraw, reprezentacji, prowadzenia spraw i reprezentacji. W zwizku z tym przyj naley, e
obowizek lojalnoci, zakaz podejmowania czynw konkurencyjnych, udziau w innych
spkach konkurencyjnych dotyczy komandytariusza zawsze, gdy uzyskuje wpyw na
prowadzenie spraw spki lub zostaje umocowany do reprezentacji jako penomocnik lub
prokurent. Skoro jego sytuacja przyblia si do komplementariusza w tym zakresie, to
rozstrzygnicie art. 121 3 k.s.h. jest prawidowe. A contrario, jeeli wsplnik nie prowadzi
spraw lub nie ma prawa reprezentowania spki, nie obowizuje go nie tylko art. 56 k.s.h., ale
i art. 57 k.s.h. (rwnie art. 63 k.s.h., w ktrym mowa o skutkach naruszenia zakazu
konkurencji); zob. K. Kopaczyska-Pieczniak, Uwagi na tle uregulowania zakazu konkurencji
w kodeksie spek handlowych, Rejent 2003, nr 6, s. 117 i n.
Cz 4.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spki komandytowej
Rozdzia 1.
Prowadzenie spraw spki
1.
Pojcie prowadzenia spraw - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 4, rozdzia 1, 1.
2.
Prowadzenie spraw przez komplementariuszy
Por. uwagi zaprezentowane w tytule I, cz 4, rozdzia 1, 2, dotyczce spki jawnej.
1. Zasady oglne
Prowadzenie spraw spki powierzone jest generalnie tylko komplementariuszom.
Regulacja zasad prowadzenia spraw spki przez komandytariusza ma charakter kadubowy
(A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 163). Przyjte zostay trzy generalne zasady:
1) brak prawa i obowizku prowadzenia spraw spki przez komandytariusza,
2)
czynnoci
przekraczajce
zakres
zwykych
czynnoci
wymagaj
zgody
komandytariusza,

3) obydwie zasady wymienione w 1 i 2 art. 121 k.s.h. mog by zmienione wol

wsplnikw w umowie spki.
W zwizku z powyszym mona przyj, e kierunkowym ustaleniem ustawodawcy jest
wyczenie komandytariusza zarwno od prawa prowadzenia spraw spki, jak i naoenia na
niego takiego obowizku przy jednoczesnej koniecznoci uzyskania jego zgody na czynnoci
przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki. Jednake ustalenia w umowie spki mog
wprowadzi odmienne reguy odnoszce si do poszczeglnych komandytariuszy. Moe to
wic polega na przyznaniu prawa i obowizku prowadzenia spraw spki, przyznaniu tylko
prawa bez naoenia obowizku, naoeniu obowizku bez przyznania prawa, a w kocu
okreleniu swobody podejmowania decyzji bez zgody komandytariusza. Prawo wsplnika do
prowadzenia spraw spki oznacza przyznanie mu uprawnienia, zgodnie z ktrym moe on,
cho nie musi, podejmowa decyzje w sprawach spki. Prawo to nie moe zosta
wymuszone. Inaczej przy naoonym obowizku: musi on bra udzia w podejmowaniu
uchwa. Na uwag zasuguje rwnie okoliczno, e art. 121 2 otrzyma wyranie
dyspozytywny charakter, wobec wtpliwoci w tym zakresie, jakie wystpoway w doktrynie
na gruncie kodeksu handlowego (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 63; J. Szwaja (w:) Kodeks
handlowy..., op. cit., s. 788). W kontekcie rozstrzygnicia art. 121 1-2 mona przyj
nastpujce warianty podmiotowe przy prowadzeniu spraw (A. Kidyba, Status..., op. cit., s.
168):
1) prowadzenie spraw powierzone jest jednemu lub wikszej liczbie komplementariuszy z
wyczeniem komandytariuszy,
2) prowadzenie spraw odbywa si przez osoby trzecie z udziaem choby jednego
komplementariusza albo
3) prowadzenie spraw jest powierzone jednemu bd wikszej liczbie komplementariuszy
z udziaem jednego lub kilku komandytariuszy.
Wtpliwoci wystpuj przy ustaleniu zasad polegajcych na przekazaniu prowadzenia
spraw komandytariuszom z wyczeniem komplementariuszy. Przede wszystkim ze wzgldu
na ograniczon odpowiedzialno komandytariuszy oraz oderwanie procesu reprezentacji od
procesu prowadzenia spraw spki (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 169). Jeeli jednak
komplementariusze podjliby decyzj o przekazaniu prawa prowadzenia spraw
komandytariuszom, to znaczy, e godz si na swoje zwikszone ryzyko nie tylko przez
nieograniczon odpowiedzialno, ale take przez brak wpywu na prowadzenie spraw.
Pozbawienie przyznanego komandytariuszowi prawa prowadzenia spraw spki moe
nastpi tylko w trybie zmiany umowy spki, w ktrej prawo prowadzenia spraw oraz
obowizek zostay naoone na wsplnika. Dotyczy to rwnie wprowadzenia, zmienionego
uprzednio prawa akceptowania przez komandytariuszy czynnoci zwykego zarzdu.
Natomiast prawo prowadzenia spraw spki moe by odebrane komplementariuszowi z
wanych powodw na mocy orzeczenia sdu. Dotyczy to take zwolnienia
komplementariusza od obowizku prowadzenia spraw spki (art. 47 w zw. z art. 103 k.s.h.).
W przypadku przyznania komandytariuszowi prawa prowadzenia spraw spki naley okreli
w umowie, czy wsplnik prowadzi sprawy za wynagrodzeniem czy nieodpatnie. Zasad jest
w odniesieniu do komplementariuszy, e za prowadzenie spraw spki nie otrzymuje on
wynagrodzenia (art. 46 w zw. z art. 103 k.s.h.). Umowa spki moe jednak wprowadzi
odmienne zasady (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 238-239). Zasady podejmowania uchwa
przez wsplnikw (zarwno tylko komplementariuszy, jak i z udziaem komandytariuszy) s
nastpujce:
1) kady komplementariusz moe, bez uprzedniej uchway, prowadzi sprawy
nieprzekraczajce zakresu zwykych czynnoci spki,
2) do dokonania czynnoci przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki potrzebna
jest uchwaa wszystkich komplementariuszy, w tym take wyczonych od
prowadzenia spraw spki, a take zgoda komandytariusza (chyba e umowa spki
stanowi inaczej; zob. art. 121 2 k.s.h.),
3) jeeli czynno ma charakter czynnoci zwykej, ale przed jej zaatwieniem, choby
jeden z pozostaych wsplnikw posiadajcych prawo prowadzenia spraw spki
sprzeciwi si jej przeprowadzeniu, wymagana jest jednomylna uchwaa wszystkich

wsplnikw majcych prawo prowadzenia spraw spki (nie moe by jednak liczony
ten wsplnik, ktry mia zamiar dokona czynnoci),
4) jeeli czynno ma charakter czynnoci nagej, ktrej zaniechanie mogoby wyrzdzi
spce powan szkod, wsplnik, ktry ma prawo prowadzenia spraw spki, moe jej
dokona bez zgody pozostaych wsplnikw (gdy jest to czynno przekraczajca
zakres zwykych czynnoci lub gdy do danej czynnoci o zwykym charakterze
zgoszono sprzeciw).
Artyku 122 k.s.h. przewiduje wyjtek od generalnej zasady przyjtej w art. 10 k.s.h.
(szerzej, zob. G. Kozie, Zakres..., op. cit., s. 40). Nawet bowiem jeeli komandytariuszowi
przysugiwao prawo prowadzenia spraw spki przyznane umownie, to nie przechodzi ono na
nabywc. Potwierdza to specyfik polegajc na przyznaniu prawa prowadzenia spraw spki
komandytariuszowi tylko wyjtkowo. Nie ma jednak przeszkd, aby po dokonaniu czynnoci
zbycia zmieni umow spki w ten sposb, e nabywcy-komandytariuszowi zostanie
przyznane prawo prowadzenia spraw spki. Przyznane uprawnienie moe mie taki sam,
szerszy bd wszy zakres. Do przyznania prawa prowadzenia spraw spki w drodze
zmiany umowy niezbdna jest jednomylno wsplnikw, chyba e umowa spki stanowi
inaczej.
2. Czynnoci nieprzekraczajce zakresu zwykych czynnoci spki
O zaliczeniu do kategorii czynnoci zwykych decyduj stosunki danej spki (A. Kidyba
(w:) A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spek..., op. cit., s. 134). W jednej
spce sprawa moe stanowi czynno wikszej wagi, a w innej ta sama moe by
traktowana jako czynno zwyka. Moliwe jest ustalenie kryteriw podziau na takie
czynnoci w umowie spki. Jeeli podzia ten nie zostanie dokonany, w przypadku sporu o
charakterze danej czynnoci rozstrzygnie sd. Wsplnicy zobowizani s jednak do naleytej
starannoci przy analizie charakteru czynnoci. Jeeli wsplnik miaby wtpliwoci co do
charakteru czynnoci, powinien zwrci si do pozostaych wsplnikw prowadzcych sprawy
o akceptacj swojego dziaania. W przeciwnym razie moe ponosi odpowiedzialno za
szkod wyrzdzon dziaaniem niezgodnym z art. 39 2 k.s.h. (por. J. Szczotka, Spka
jawna, Bydgoszcz-Lublin 2003, s. 100-101; T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz.
Spki osobowe, s. 141).
3. Czynnoci przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki
Jeeli umowa spki nie stanowi inaczej, w przypadku spraw przekraczajcych zwyke
czynnoci spki konieczna jest zgoda komandytariusza. Moliwe jest jednak wyczenie
komandytariusza od procesu wyraania zgody na dokonywanie czynnoci przekraczajcych
zwyky zarzd (J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 605). Obecnie art. 121 2 k.s.h. ma
charakter dyspozytywny. Oznacza to, e komandytariusz moe zupenie nie uczestniczy w
spce w prowadzeniu jej spraw. Czynnociami przekraczajcymi zakres zwykych czynnoci
s te wszystkie, ktre maj wyjtkowy charakter albo wykraczaj poza zakres przedmiotowy
przedsibiorstwa (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 175). Chodzi o czynnoci wikszej wagi,
niemajce rutynowego charakteru. Czynnociami, ktre mog by uznane za przekraczajce
zwyke czynnoci spki, s: uchway w sprawie zbycia przedsibiorstwa, wydzierawienia
przedsibiorstwa, ustanowienia na nim prawa uytkowania (S. Sotysiski (w:) Kodeks
handlowy..., op. cit., s. 578). Zob. take cz 3, rozdzia 1, 2, dotyczce prawa wyraania
zgody na czynnoci przekraczajce zakres zwykych czynnoci spki.
4. Czynnoci nage
Czynno naga to taka czynno, ktrej nie mona byo przewidzie i ktra ma
nadzwyczajny charakter. S to zarwno czynnoci zwykego zarzdu, jak i przekraczajce
zwyky zarzd (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 247-248).
3.

Prowadzenie spraw przez komandytariuszy

Por. uwagi zaprezentowane w tytule I, cz 4, rozdzia 1, 2, dotyczce spki jawnej
oraz w 2 niniejszego rozdziau.
Rozdzia 2.
Reprezentacja spki
1.
Pojcie reprezentacji - odesanie
Por. tytu I, cz 4, rozdzia 2, 1.
2.
Zasady reprezentacji spki przez wsplnikw
1. Reprezentowanie spki przez komplementariuszy
Zasad jest, e komplementariusz reprezentuje spk. Komplementariusze czerpi
swoje umocowanie z mocy prawa, tj. jest ono nastpstwem uzyskania statusu wsplnika komplementariusza, jeeli umowa spki albo prawomocne orzeczenie sdu nie pozbawi
wsplnika tego uprawnienia (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 530-531; A. Kappes, Spka...,
op. cit., s. 6-10, 61-68; L. Moskwa, Stosunek..., op. cit., s. 26-32 oraz 229; A. Kidyba,
Status..., op. cit. , s. 47). Komplementariusz uprawniony do reprezentacji ma status
przedstawiciela ustawowego. W zwizku z powyszym wydaje si, e obecnie kady
komplementariusz ma prawo reprezentowania spki, gdy zgodnie z treci art. 29 k.s.h.
takie uprawnienie przysuguje ex iure wsplnikowi spki jawnej (przy czym w przepisie tym
jest mowa jedynie o uprawnieniu, nie za obowizku). Przyj naley w zwizku z
odpowiednim stosowaniem art. 29 2 k.s.h., e prawo do reprezentowania spki dotyczy
wszystkich czynnoci sdowych i pozasdowych spki. W zwizku z powyszym w
dopuszczalnej kompetencji komplementariusza jest rwnie zbycie przedsibiorstwa czy
oddanie do korzystania. Jednake poniewa s to czynnoci przekraczajce zwyke czynnoci
spki, konieczna bdzie zgoda pozostaych wsplnikw, zarwno komplementariuszy
(rwnie wyczonych od reprezentacji), jak i wszystkich komandytariuszy (A. Kidyba, Prawo
handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 294 i n.). Zgoda na dokonanie takich czynnoci ma jednak
charakter wewntrzny i wywouje skutki wobec spki i wsplnikw. W zwizku z powyszym,
a take wobec braku ustawowej regulacji skutkw braku zgody oraz w zwizku z regulacj
art. 29 3 k.s.h. (uniemoliwiajcym ograniczenie prawa do reprezentowania ze skutkiem
prawnym wobec osb trzecich) przyj naley, e sposobem przeciwdziaania dokonaniu
niepodanych dla spki czynnoci prawnych jest wyczenie prawa do reprezentacji w
umowie spki lub przez prawomocne orzeczenie sdu pozbawiajce komplementariusza
prawa reprezentowania spki. Naley jednak pamita, e takie dziaanie rzadko bdzie
dziaaniem profilaktycznym. Podejmowanie takiej decyzji jest raczej nastpstwem
okrelonych negatywnych dla spki dziaa. Dlatego te w zasadzie jedyn form kontroli
dokonywanych czynnoci prawnych jest wprowadzenie zasad reprezentacji cznej
polegajcej na obowizku wspdziaania z innym komplementariuszem, prokurentem, a
take - mimo e nie odnosi si do nich art. 30 1 k.s.h. - z penomocnikiem (A. Kidyba (w:)
Kodeks, 2001, s. 222). Reprezentacji nie mona ograniczy ze skutkiem wobec osb trzecich.
Ograniczenie zatem prawa do reprezentacji jest dopuszczalne w stosunkach wewntrznych i
tylko tam moe wywoa okrelone skutki, bez wpywu na uczestnikw obrotu.
Komplementariusz nie jest organem spki komandytowej, bo ta ostatnia nie jest osob
prawn. Komplementariusz, ktry ma prawo do reprezentowania, nie moe by rwnie
prokurentem. Zakres przedmiotowy prawa do reprezentacji prokurenta jest bowiem wszy.

Oznacza to, e jeeli komplementariusz nie ma wyczonego w umowie spki prawa do

reprezentacji, nie mona mu udzieli prokury. Komplementariuszowi nie mona bdzie
udzieli prokury rwnie wwczas, gdy wyczenie prawa do reprezentacji nastpio
wyrokiem sdowym. Z treci art. 117 k.s.h. wynika, i mona pozbawi komplementariusza
prawa do reprezentacji. Dotyczy nie tylko dziaa podejmowanych jako wsplnik, ale moe
dotyczy innych form moliwej reprezentacji (penomocnictwo, prokura). Naley jednak
odrni odebranie dobrowolne prawa do reprezentacji od wyczenia sdowego. W
pierwszym przypadku wsplnik moe si zgodzi na to, e nie bdzie reprezentowa spki z
mocy prawa, ale nie wyklucza to ewentualnego pniejszego udzielenia mu prokury lub
penomocnictwa. Jeeli odebranie prawa do reprezentacji miaoby si odby zgodnie z art. 9
k.s.h. wikszoci gosw, konieczna jest zgoda wsplnika. Czym innym jest wyczenie
prawa do reprezentacji przez sd (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 530-531). Jak ju
stwierdziem, w takim przypadku naley opowiedzie si przeciwko moliwoci udzielenia
komplementariuszowi prokury lub penomocnictwa. Udzielenie dodatkowego umocowania
byoby czynnoci majc na celu "obejcie" takiego zakazu, mimo i z treci art. 117 k.s.h.,
w odrnieniu od art. 30 2 k.s.h., ustawodawca nie uzaleni decyzji sdu o pozbawieniu
prawa komandytariusza do reprezentacji od wanych powodw (A. Kidyba, Status..., op. cit.,
s. 48). Na marginesie zaznaczy naley, e umowne wyczenie moe sprowadzi si do
zakazu reprezentacji albo ograniczenia tego prawa i moe mie pierwotny (w pierwszej
umowie spki) lub wtrny charakter. W takim przypadku odebranie prawa do reprezentacji
komplementariuszowi wymaga jego zgody, gdy pierwotna umowa spki wymaga
jednomylnoci. Inna sytuacja moe natomiast wystpi przy zmianie umowy, gdy z umowy
spki wynika, e zmiana umowy spki nie wymaga zgody wszystkich wsplnikw (art. 9
k.s.h.). W takim przypadku rwnie zachodzi konieczno uzyskania zgody od
komplementariusza na jego wyczenie od reprezentowania. Pozbawienie komplementariusza
prawa reprezentowania moe odby si wwczas wikszoci gosw ustalon w umowie
spki, za jego zgod. Jeeli nie wyraziby on zgody na takie pozbawienie, moe da
rozwizania spki lub wystpi z niej. Tego typu uchwaa naruszaaby natur spki
komandytowej i moim zdaniem zastosowanie mie do niej powinien art. 58 k.c. Potwierdza to
rwnie brak analogicznej regulacji jak w spce partnerskiej (art. 96 2 k.s.h.) co do
moliwoci odebrania prawa do reprezentacji wikszoci gosw.
Komplementariusz moe by pozbawiony prawa do reprezentowania albo musi mu ono
przysugiwa bez ogranicze. Oznacza to, e nie jest moliwe w umowie spki ze skutkiem
zewntrznym ograniczenie prawa do reprezentacji komplementariuszy, a jedynie jego
cakowite pozbawienie. Natomiast sdowe odjcie prawa do reprezentacji dotyczy tylko
prawa ju istniejcego. Zakres wyczenia i odjcia jest wic rny. Jeeli wic w umowie
spki komplementariusz zostanie wyczony od reprezentacji, dotyczy to tylko moliwych
dziaa w charakterze wsplnika, ale nie penomocnika czy te prokurenta. Jeeli natomiast
wyczenie jest sdowe, to komplementariusz zostaje wyczony z wszelkich moliwych
dziaa w charakterze reprezentanta, tj. jako wsplnika oraz penomocnika i prokurenta.
Komplementariusz nie jest rwnie penomocnikiem spki. Tak wic uzna naley, e
moliwo reprezentowania spki komandytowej przez komplementariusza (podobnie jak
wsplnikw jawnych) wynika bezporednio z samego faktu bycia wsplnikiem. W zwizku z
powyszym przyj naley, e komplementariusz jest przedstawicielem ustawowym spki, a
nie jej organem (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 49). Zasad jest jednoosobowa reprezentacja
przez komplementariuszy (L. Moskwa, Status komplementariusza jako reprezentanta spki
komandytowej, PPH 1995, nr 5, s. 10 i n.). Oznacza to, e tylko umowa spki moe
wprowadza wyjtek od tej zasady polegajcy na wprowadzeniu reguy reprezentacji cznej.
Sd nie moe okrela zasad reprezentowania spki na przykad przez wskazanie obowizku
reprezentacji cznej. Wprowadzenie zasady reprezentacji cznej nie stanowi ograniczenia
prawa do reprezentacji, ale okrelenie techniki tej reprezentacji. Reprezentacja czna moe
polega na:
1) cznym (co najmniej dwuosobowym) reprezentowaniu przez komplementariuszy,
2) cznym reprezentowaniu przez komplementariusza i penomocnika,
3) cznym reprezentowaniu przez komplementariusza i prokurenta.

Nie ma te przeszkd, aby reprezentacja czna odbywaa si bez udziau

komplementariuszy, nawet jeeli maj oni prawo reprezentowania spki. Jeeli
komplementariusze udziel prokury cznej albo penomocnictwa cznego, to realizacja
prawa do reprezentacji przez te osoby jest dopuszczalna. W konsekwencji to
komplementariusze podejmuj w umowie spki decyzj o technice reprezentacji, a w drodze
czynnoci prawnych o udzieleniu penomocnictw lub prokury. Krg podmiotowy innych ni
komplementariusze osb zaley od tych wsplnikw. Nie ma przeszkd, aby penomocnikami
lub prokurentami byli komandytariusze (art. 118 1 k.s.h.) oraz osoby trzecie. Z punktu
widzenia konstrukcyjnego czne reprezentowanie moe mie charakter reprezentacji czystej
lub mieszanej. Jeeli wystpuje dwch uczestnikw reprezentacji, ktrych rdo umocowania
jest jednorodne, mamy do czynienia z czyst reprezentacj (dwch komplementariuszy,
dwch penomocnikw, dwch prokurentw). Natomiast jeeli rda umocowania s
odmienne (ustawa i owiadczenie woli), wwczas skutki dziaa uczestnikw procesu
reprezentacji mog by oceniane odmiennie (np. komplementariusz i prokurentkomandytariusz). W tym ostatnim przypadku zastosowanie moe mie art. 118 2 k.s.h.
Reprezentacja czna komplementariuszy lub z udziaem komplementariuszy nie musi
odbywa si jednoczenie (W. Pyzio, Reprezentacja cywilnoprawna przedsibiorstwa
pastwowego, KSP 1980, r. XIII, s. 125). Z chwil zoenia ostatniego owiadczenia woli
czynno prawna jest skuteczna. Reprezentacja czna w sensie formalnym polega na
zoeniu dwch podpisw (chyba e nie jest wymagana forma pisemna). W sensie
materialnym mamy do czynienia z jedn czynnoci prawn z udziaem dwch osb (chyba
e reguy reprezentacji wymagaj wikszej ich liczby). Dokonanie czynnoci prawnej moe
mie posta zoenia odrbnego owiadczenia woli lub potwierdzenia zoonego ju
owiadczenia woli. Moliwo niejednoczesnoci dziaania nie wystpuje wwczas, gdy
wymagana jest forma aktu notarialnego. Z art. 85-90 i 92 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo
o notariacie (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) wynika konieczno jednoczesnego
wystpienia reprezentantw. Na czynno t skadaj si owiadczenia woli uczestnikw
reprezentacji cznej. Nie mona przyj, e w przypadku reprezentacji cznej, choby z
udziaem dwch komplementariuszy, mamy do czynienia z uchwa tych wsplnikw. Forma
uchway w spce komandytowej jest zastrzeona do wsplnego dziaania wsplnikw przy
prowadzeniu spraw spki. Uzewntrznienie tych uchwa moe by zrealizowane przez
reprezentantw, choby byy to te same osoby (np. w spce, w ktrej jest tylko jeden
komplementariusz i jeden komandytariusz, gdy reprezentuj oni spk cznie, a
komandytariusz jest prokurentem). Zgodnie z tym co zostao ju stwierdzone, nie mona
ograniczy komplementariuszowi prawa do reprezentacji spki ze skutkiem wobec osb
trzecich. Oznacza to, e co do zasady nie powstaje problem przekroczenia granic
umocowania w stosunku do osb trzecich. Problem ten powstaje jednak, jeeli
komplementariuszowi umow lub orzeczeniem sdu odebrane zostao prawo do
reprezentacji. W takim przypadku wystpuje on jako falsus procurator, tj. osoba, ktra nie ma
umocowania do dokonywania czynnoci prawnej. Zastosowanie wwczas powinny mie
reguy okrelone w art. 103 k.c. Wano takiej umowy zaley od potwierdzenia przez spk.
W rzeczywistoci chodzi o potwierdzenie przez komplementariuszy. Potwierdzenie takiej
czynnoci moe si odby przez komplementariuszy zgodnie z zasadami reprezentacji spki.
Podstaw potwierdzenia powinna by jednak wewntrzna uchwaa komplementariuszy
(ewentualnie komandytariuszy dopuszczonych do prowadzenia spraw). Druga strona moe
wyznaczy spce komandytowej termin do potwierdzenia umowy i staje si wolna po
bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu. Jeeli umowa nie zostanie potwierdzona,
falsus procurator zobowizany jest do zwrotu tego, co otrzyma od drugiej strony w
wykonaniu umowy, oraz naprawienia szkody, ktr druga strona poniosa przez to, e
zawara umow, nie wiedzc o braku umocowania. Jeeli komplementariusz, ktrego
pozbawiono prawa do reprezentacji, dokonaby jednostronnej czynnoci prawnej, to czynno
taka jest niewana (art. 104 zd. 1 k.c.). Gdyby ten, komu zostao zoone owiadczenie woli w
cudzym imieniu, zgodzi si na dziaanie bez umocowania, stosuje si odpowiednio
konstrukcj art. 103 k.c., gdy dziaa falsus procurator. W konsekwencji nawet jednostronna
czynno prawna moe okaza si wana. Gdyby w umowie spki komplementariusz by

pozbawiony prawa do reprezentowania, ale miaby udzielone penomocnictwo, skutki

przekroczenia granic umocowania naley ocenia analogicznie, jak zostao to przedstawione
w pkt 10 (L. Moskwa, Penomocnicy spki komandytowej, PUG 1995, nr 8, s. 13 i n.).
Czciowo odmiennie skutki te bd oceniane w razie przekroczenia granic umocowania
przez komplementariusza-prokurenta (A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 224-225).
2. Reprezentacja przez komandytariuszy
Komandytariusze mog by dopuszczeni przez komplementariuszy do reprezentowania
spki komandytowej tylko jako penomocnicy lub prokurenci (rwnie jeeli byliby
likwidatorami, dziaaliby jako przedstawiciele ustawowi). Jednoosobowa reprezentacja spki
komandytowej przez komandytariusza moe mie posta reprezentacji czynnej lub biernej.
Przyj naley, e reprezentacja jednoosobowa w spce komandytowej jest zasad, a
reprezentacja czna wyjtkiem, ograniczeniem tej zasady. Reprezentacja czynna zarwno
przy penomocnictwie, jak i prokurze polega na aktywnym dziaaniu wyraajcym si w
skadaniu owiadcze woli. Tak wic wszelkie owiadczenia, ktre wywouj skutki
cywilnoprawne skadane na zewntrz, mog mie posta albo reprezentacji czynnej
jednoosobowej, albo te, jeeli tak postanowi mocodawca - reprezentacji cznej. Skadanie
owiadcze woli, w zalenoci od decyzji komplementariuszy (rwnie komandytariuszy, gdy
w umowie spki ustanowiono reprezentacj czn), moe odby si rwnie w sposb
czny, gdy wymagane jest wspdziaanie co najmniej dwch osb. Reprezentacja bierna
polega na przyjmowaniu owiadcze woli skierowanych do spki. W przypadku dziaa
komandytariusza przepisy regulujce zasady reprezentacji przez penomocnikw i przez
prokurentw w sposb jasny okrelaj zasady reprezentacji biernej. Zgodnie z art. 109 k.c.
przepisy dziau regulujcego problematyk reprezentacji przez przedstawicieli stosuje si
odpowiednio w wypadku, gdy owiadczenie woli jest skadane przedstawicielom. Przepis ten
dotyczy zarwno penomocnikw (komandytariuszy), jak rwnie przedstawicieli ustawowych
(komplementariuszy); L. Moskwa, Penomocnicy..., op. cit., s. 13 i n.; A. Kappes, Spka... ,
op. cit., s. 67. Zasad jest (art. 107 k.c.), e penomocnicy, nawet jeeli ustanowiono ich
kilku, dziaaj samodzielnie. Dopiero mocodawca moe w owiadczeniu woli (rwnie
wsplnicy w uchwale) przewidzie reprezentacj czn. Analogicznie naley potraktowa
problem reprezentacji biernej. Jeeli wic mocodawca wyranie zastrzee reprezentacj
czn biern, to bdzie obowizywa ona w spce. Przemawia za tym zarwno art. 109 k.c.
Jeeli wic z penomocnictwa wynika reprezentacja czna bierna (wyranie zastrzeona), to
obowizuje ona jako zasada dziaania komandytariuszy-penomocnikw. Reprezentacja bierna
komandytariusza, ktremu udzielono prokury, jest reprezentacj jednoosobow. Jeeli
udzielono prokury jednoosobowej, to analogicznie reprezentacja zarwno czynna, jak i bierna
jest jednoosobowa. Nawet jeeli udzielono prokury cznej, dorczenia pism, owiadczenia
skierowane do spki mog by dokonywane wobec jednej osoby spord cznie
ustanowionych (A. Kidyba, Status..., op. cit. , s. 57 i n.). Artyku 118 k.s.h. stanowi, e
komandytariusz moe reprezentowa spk jedynie jako penomocnik. Udzielenie
penomocnictwa powinno by dokonane zgodnie z zasadami reprezentacji przyjtymi w
spce. Istnieje wic podstawowa rnica midzy umocowaniem komplementariuszy (ustawa)
a komandytariuszy (owiadczenie woli).
Umocowanie komandytariusza moe obejmowa rwnie prokur, wwczas rdem
umocowania bdzie ustawa, natomiast samo udzielenie prokury odbywa si bdzie w
drodze czynnoci prawnej. Udzielajc penomocnictwa komandytariuszowi jest spka
komandytowa, w imieniu ktrej dziaaj jej przedstawiciele ustawowi - komplementariusze. W
wyjtkowych sytuacjach penomocnictwa mog udziela inni komandytariusze, ktrzy s
penomocnikami lub prokurentami (tylko co do udzielania penomocnictwa rodzajowego i
szczeglnego) albo osoby trzecie. Moliwo udzielania dalszego penomocnictwa przez
dotychczasowego penomocnika-komandytariusza wynika z art. 106 k.c., jednake udzielanie
dalszego penomocnictwa musi wynika wyranie z treci penomocnictwa udzielonego
komandytariuszowi dziaajcemu ju jako penomocnik, albo z ustawy lub stosunku prawnego
bdcego podstaw penomocnictwa. Sytuacja taka moe by traktowana jako wyjtek od
generalnej zasady nieprzenoszenia penomocnictwa na inn osob. Oczywicie zakres

umocowania penomocnika-komandytariusza, ktremu udzieli penomocnictwa upowaniony

do tego penomocnik, nie moe by szersza ni umocowanie pierwotne (A. Kidyba, Status...,
op. cit., s. 59). Nie jest dopuszczalne udzielenie penomocnictwa komandytariuszowi wbrew
jego woli, ale nie musi on skada owiadczenia o przyjciu penomocnictwa. Udzielenie
penomocnictwa komandytariuszom - osobom fizycznym wymaga, aby mieli oni co najmniej
ograniczon zdolno do czynnoci prawnych (art. 100 k.c.). Jeeli udzielone zostaoby
penomocnictwo komandytariuszowi - osobie prawnej lub uomnej osobie prawnej, problem
jest bardziej zoony. Udzielajc tym podmiotom penomocnictwa, komplementariusze musz
upowani do reprezentacji konkretn osob fizyczn, ktra bdzie wystpowaa jako
penomocnik tej osoby prawnej (podmiotu ustawowego, tj. jednostki organizacyjnej
niemajcej osobowoci prawnej, ale wyposaonej w zdolno prawn) lub w przypadku
przedsibiorcw jako prokurent. Oczywicie mona rozwaa zagadnienie reprezentacji przez
organ osoby prawnej. Jednake dziaanie takie nie wydaje si prawidowe, gdy organ
powinien dziaa przede wszystkim za macierzyst osob prawn, a nie powinien
koncentrowa si na trwae w zastpowaniu innego podmiotu.
Komandytariuszowi moe by udzielone penomocnictwo oglne, rodzajowe i do
poszczeglnych czynnoci. Penomocnictwo oglne zgodnie z art. 98 zd. 1 k.c. obejmuje
umocowanie do czynnoci zwykego zarzdu. Chodzi wic o takie czynnoci, ktre w toku
dziaalnoci podmiotu zapewni prawidowy przebieg tej dziaalnoci (A. Kidyba, Status...,
op. cit., s. 63; rwnie K. Piasecki, Kodeks cywilny z komentarzem, Warszawa 1980, s. 105; Z.
Domaski, Instytucja..., op. cit., s. 467). Ustalenie, co jest czynnoci zwykego zarzdu,
powinno by rozstrzygnite w konkretnych przypadkach i to, co w jednym przypadku jest
czynnoci zwykego zarzdu, w drugim by ni nie musi. O tym, jakie sprawy nale do
czynnoci zwykego zarzdu, a jakie zarzd ten przekraczaj, rozstrzygaj stosunki danej
spki (A. Kidyba (w:) A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spek..., op. cit., s.
134). Z pewnoci jednak do czynnoci przekraczajcych zakres zwykych czynnoci spki
zaliczy naley: zbycie i wydzierawienie przedsibiorstwa, oddanie go do czasowego
korzystania, zbycie i obcienie nieruchomoci, udzielenie dalszych penomocnictw (L.
Moskwa, Penomocnicy..., op. cit., s. 113). Ponadto umowa spki moe precyzowa, jakie
czynnoci maj charakter czynnoci przekraczajcych zakres zwykego zarzdu. Jeeli z
umowy spki wynika konieczno uzyskania zgody na dokonanie okrelonych czynnoci,
naley zaliczy je do czynnoci przekraczajcych zakres zwykego zarzdu (A. Kidyba (w:)
Kodeks , 2001, s. 226 i n.). Komandytariuszowi moe by rwnie udzielone penomocnictwo
rodzajowe. Chodzi w tym przypadku o rodzajowe okrelenie czynnoci prawnych moliwych
do dokonania. To rodzajowe okrelenie nie moe mie charakteru zbyt generalnego
(sprzeda) ani zbyt szczegowego (sprzeda jednej nieruchomoci). W tym przypadku
powinien zosta okrelony rodzaj, typ dokonywanych czynnoci prawnych, na przykad
sprzeda towarw, dzierawa nieruchomoci (kilku). Odnosi si to w tym przypadku do
pewnego typu czynnoci, a nie tylko do jednej, bardzo konkretnej. Z kolei penomocnictwo do
dokonania poszczeglnej czynnoci wie si z umocowaniem do dokonania konkretnej, z
gry okrelonej czynnoci prawnej. Na tle rnych typw penomocnictw wyrni mona
rwnie penomocnictwo dorozumiane i penomocnictwo domniemane. Z penomocnictwem
dorozumianym mamy do czynienia wwczas, gdy jest ono udzielone per facta concludentia,
czyli posuenie si symbolami, znakami, stworzenie warunkw, w ktrych osoba jest
przekonana o tym, e jest jej udzielone penomocnictwo (art. 60 k.c.). Z penomocnictwem
domniemanym (ustawowym) mamy do czynienia w sytuacji okrelonej w art. 97 k.c.: "Osob
czynn w lokalu przedsibiorstwa przeznaczon do obsugiwania publicznoci poczytuje si w
razie wtpliwoci za umocowan do dokonywania czynnoci prawnych, ktre zazwyczaj
bywaj dokonywane z osobami korzystajcymi z usug tego przedsibiorstwa". Wystpienie
komandytariusza w charakterze penomocnika dorozumianego lub domniemanego uwaam
za wtpliwe.
W przypadku penomocnictwa dorozumianego nie jest moliwe udzielenie takiego
penomocnictwa bez konsekwencji okrelonych w art. 118 k.s.h. Pozycja komandytariusza,
ktry majc udzielone penomocnictwo (prokur) moe dokonywa szeregu czynnoci
mogcych doprowadzi do powstania szkody, sam bdc ograniczony w odpowiedzialnoci,

moe "uatwi" podejmowanie takich decyzji. O ile z punktu widzenia spki moe ona si
zgodzi na podejmowanie takich czynnoci, o tyle z punktu widzenia osb trzecich powsta
moe sytuacja, ktra naraa ich interesy. Dlatego te komandytariusz (penomocnik,
prokurent) musi ujawni swoje penomocnictwo, aby druga strona czynnoci prawnej nie
sdzia, i ma do czynienia z komplementariuszem, ktry ponosi pen odpowiedzialno
osobist za zobowizania. Dlatego te komandytariusz, ktry nie ujawni penomocnictwa
(prokury), ponosi bdzie odpowiedzialno analogiczn jak komplementariusze i w tym
zakresie nastpi zrwnanie zasad ich odpowiedzialnoci (A. Kidyba, Status..., op. cit. , s. 67 i
n.). Niezalenie od tych skutkw w sferze odpowiedzialnoci naley pamita, e w innych
przypadkach, o ktrych mowa w art. 118 k.s.h., zachodz skutki przewidziane w art. 103-104
k.c. Wano czynnoci prawnej dokonanej przez komandytariusza-penomocnika zaley od
tego, czy jest to czynno prawna dwustronna czy jednostronna. W przypadku gdy
komandytariusz przekroczy granice umocowania, a mamy do czynienia z umow, jej wano
zaley od potwierdzenia przez spk (komplementariuszy). Po bezskutecznym upywie
terminu wyznaczonego do potwierdzenia umowy albo przy negatywnej decyzji co do
potwierdzenia, czynno prawna jest niewana ex tunc. Potwierdzenie czynnoci prawnej
powoduje konsolidacj zawartej umowy. Gdyby komandytariusz-penomocnik dokona
jednostronnej czynnoci prawnej, przekroczenie granic umocowania czy te dziaanie w ogle
bez umocowania powoduje niewano tej czynnoci (art. 104 zd. 1 k.c.). Gdyby jednak ten,
ktremu zoone zostao owiadczenie woli, zgodzi si na dziaanie bez umocowania,
zastosowanie znajduje art. 103 k.c. Powysze uwagi dotycz problemu wanoci czynnoci
prawnych, a nie odnosz si do problemu dziaania falsus procuratora z punktu widzenia
odpowiedzialnoci za podjte czynnoci. Zgodnie z art. 118 2 k.s.h. reprezentowanie spki
przez komandytariusza jako falsus procurator (dziaanie bez umocowania lub przekroczenie
jego zakresu) jest traktowane tak, jakby nie okazano penomocnictwa. Powoduje to
nieograniczon odpowiedzialno osobist komandytariusza za skutki dokonanej czynnoci.
Penomocnictwo komandytariusza wygasa na skutek odwoania penomocnictwa, mierci
penomocnika (wykrelenia z rejestru osoby prawnej lub handlowej spki osobowej,
bdcych penomocnikami), wykrelenia z rejestru samej spki komandytowej, ogoszenia
upadoci spki, upywu czasu, gdy penomocnictwo byo na ten okres udzielone, ziszczenia
si warunku rozwizujcego, dokonania czynnoci, do ktrych komandytariusz by
umocowany, niemonoci dokonania czynnoci, gdy tylko do takiej by umocowany,
zrzeczenia si penomocnictwa, cakowitej utraty przez komandytariusza zdolnoci do
czynnoci prawnych.
W przypadku udzielenia prokury zakres moliwych do dokonania czynnoci w istotny
sposb zostaje rozszerzony. Przyblia si on bardzo do zakresu umocowania
komplementariuszy reprezentujcych spk. Prokurent umocowany jest do dokonywania
wszelkich czynnoci sdowych i pozasdowych, ale zwizanych z prowadzonym
przedsibiorstwem spki (wnoszenie i cofanie pozwu, ustanawianie penomocnikw
procesowych, zawieranie ugody w procesie, czynnoci proceduralne przed sdem i innymi
organami, a wrd czynnoci pozasdowych: zawieranie i rozwizywanie umw, w tym umw
o prac - A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 77). Nie ma jednak umocowania do podejmowania
wszelkich czynnoci sdowych i pozasdowych, ktre dotycz wszelkich spraw spki. Z tego
punktu widzenia zakres umocowania komplementariuszy jest szerszy. Komandytariusz nie
bdzie mg bez dodatkowego umocowania dokona ponadto nastpujcych czynnoci: zby
przedsibiorstwa, odda przedsibiorstwa do czasowego korzystania, zby nieruchomoci,
obciy nieruchomoci. Wymienione czynnoci s moliwe do dokonania przez
komandytariusza-prokurenta, jeeli zostanie on do takich czynnoci dodatkowo umocowany.
Dziaajc na podstawie dodatkowego umocowania, dziaa on jako prokurent, ktrego
ustawowy zakres umocowania jest rozszerzony czynnoci prawn. W takim przypadku
rdem umocowania prokurenta bdzie ustawa w zakresie okrelonym w art. 109 1-1093 k.c.
oraz dodatkowo owiadczenie woli w zakresie udzielonego penomocnictwa (A. Kidyba (w:)
Kodeks, 2001, s. 228 i n.). Udzielenie prokury stanowi okrelony sposb owiadczenia woli.
Do jego zoenia wymagana jest forma pisemna pod rygorem niewanoci (nie stosuje si
art. 99 1 k.c.). Prokura musi by ujawniona w rejestrze. Nie mona udzieli prokury

komandytariuszowi per facta concludentia czy te ustnie, nawet gdyby nie byo monoci
udzielenia prokury pisemnie. Jeeli jednak komandytariusz-prokurent miaby dokona
czynnoci prawnej, do ktrej wymagana jest szczeglna forma (np. przy zbyciu
ograniczonych praw rzeczowych - forma aktu notarialnego), konieczne jest dla zachowania
wanoci czynnoci prawnej (a nie dla skutecznoci udzielenia prokury) udzielenie prokury w
tej samej formie. Komandytariusz nie musi przyj prokury w formie pisemnej. Wystarczy
domniemana zgoda komandytariusza na przyjcie prokury. Komandytariusz moe jednak nie
przyj prokury, o czym musi zawiadomi spk i sd. Prokury mona udzieli tylko osobie
fizycznej. Osoby fizyczne, ktrym mona udziela prokury, musz posiada pen zdolno do
czynnoci prawnych. Przeniesienie zasad bezporednio zwizanych z penomocnictwem na
prokur rodzi pewne wtpliwoci. Przede wszystkim z tego powodu, e zakres umocowania
prokurenta jest zdecydowanie szerszy ni penomocnika pod tytuem oglnym, do ktrego
stosuje si rwnie bezporednio art. 100 k.c. Nie mona udzieli prokury osobie prawnej
(wyjtek m.in. ustawa z 30 kwietnia 1993 r. o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych i ich
prywatyzacji, Dz.U. Nr 44, poz. 202 ze zm.), handlowej spce osobowej. Nie mona te
udzieli prokury, gdy spka jest w likwidacji lub gdy wydane zostanie postanowienie o
ogoszeniu jej upadoci.
Problem skutkw naruszenia granic umocowania przez komandytariusza dziaajcego
jako prokurent naley ocenia w zwizku ze rdem umocowania prokurenta. Poniewa do
prokury porednio maj zastosowanie przepisy o penomocnictwie, naley przyj
analogiczne zasady przy przekroczeniu granic umocowania do omwionych w odniesieniu do
penomocnictwa (art. 103-104 k.c. stosowane per analogiam). Odmiennie bdzie przebiegaa
ocena, gdy zostay naruszone wymogi co do formy czynnoci prawnej. Jeeli zastrzeona
zostaa forma szczeglna i nie zostaa ona dotrzymana, czynno prawna na podstawie art.
73 2 k.c. jest niewana. Komandytariusz moe dziaa jako prokurent jednoosobowy
(oddzielny), ale rwnie moe by ustanowiona prokura czna. Polega ona na obowizku
wspdziaania co najmniej dwch prokurentw. Fakt udzielenia prokury cznej powinien by
zaznaczony w rejestrze. Prokura czna czynna nie oznacza, e prokura bierna musi mie
rwnie kolektywny charakter. W takiej sytuacji nawet przy prokurze cznej reprezentacja
bierna jest jednoosobowa. Prokur czn naley odrni od reprezentacji cznej. W tym
ostatnim przypadku komandytariusz moe uczestniczy jako jeden z reprezentantw
(penomocnik, prokurent) w czynnociach prawnych z udziaem komplementariuszy czy
penomocnikw. Ze wzgldu na rne rda umocowania mamy do czynienia z mieszanym
(niewaciwym) przedstawicielstwem. Prokury nie mona ograniczy ze skutkiem prawnym
wobec osb trzecich. Natomiast moliwe jest wewntrzne ograniczenie prokury, co nie
wpywa jednak na skuteczno dokonywanych przez prokurenta czynnoci prawnych. Moe to
mie natomiast znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialnoci osoby przekraczajcej
wewntrzny zakaz wobec spki. Przekroczenie granic umocowania prokurenta moe
dotyczy zarwno kompetencji okrelonych w art. 1091 1 k.c., jak i przekroczenia granic
umocowania przy udzieleniu dodatkowego umocowania. W obydwu przypadkach
per
analogiam zastosowanie bd mie art. 103-104 k.c. Naruszenie formy szczeglnej czynnoci
prawnej przez prokurenta cznego powoduje bezwzgldn niewano czynnoci prawnej
(art. 73 2 k.c.). Prokura wygasa: jeeli spka jest w likwidacji, z chwil ogoszenia upadoci
spki, wraz ze mierci prokurenta), wraz z utrat przez prokurenta zdolnoci do czynnoci
prawnych oraz po zrzeczeniu si prokury. Artyku 118 2 k.s.h. wprowadza rozszerzenie
odpowiedzialnoci komandytariusza za zobowizania spki. Dotyczy to nie wszelkich
zobowiza spki, ale odnosi si do poszczeglnych zobowiza majcych swoje rdo w
czynnociach dokonanych przez komandytariusza dziaajcego w imieniu spki w
charakterze
penomocnika
czy
prokurenta.
Nieograniczona
odpowiedzialno
komandytariusza jest konsekwencj niedopenienia przez komandytariusza obowizku
wylegitymowania si udzielonym penomocnictwem lub prokur (A. Kidyba, Status..., op. cit.,
s. 143). Celem takiego rozwizania jest przeciwdziaanie sytuacji, w ktrej osoba trzecia,
strona czynnoci prawnej, mogaby by przekonana, e spk reprezentuje wsplnik
ponoszcy nieograniczon
odpowiedzialno
- czyli
komplementariusz.
Ponadto
komandytariusz-penomocnik (prokurent) mgby zaciga bez wiedzy kontrahenta

zobowizania przekraczajce granice jego odpowiedzialnoci osobistej. Artyku 118 2 k.s.h.

ustanawia szczegln sankcj groc komandytariuszowi, ktry dziaa w imieniu spki, nie
ujawniajc wbrew ustawowemu obowizkowi swojego statusu. Regulacja ta ma zatem na
celu
ochron
interesw
osb
trzecich
dokonujcych
czynnoci
prawnych
z
komandytariuszem. Komandytariusz nie moe broni si w ten sposb, e jako prokurent jest
wpisany do rejestru, co powinno zgodnie z zasad jawnoci materialnej by wystarczajcym
dla ochrony interesw osb trzecich. Sankcja z art. 118 2 k.s.h. jest oderwana od tych
zasad rejestrowych (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 143). Przepis art. 118 2 ma charakter
ius cogens w stosunkach zewntrznych. W stosunkach wewntrznych wsplnicy mog
postanowi na przykad, e w przypadku nieujawnienia penomocnictwa komandytariusz
odpowiada tylko do sumy komandytowej. Jednake wszelkie takie postanowienia umowne nie
wpywaj na pozycj wierzycieli spki. Nie mona wic rozszerzy ani ograniczy
odpowiedzialnoci poza zakres zacignitych zobowiza w zwizku z czynnociami
reprezentacyjnymi (np. na odpowiedzialno za wszelkie zobowizania) ze skutkiem wobec
osb trzecich. Konsekwencj umownych ustale s stosunki midzy wsplnikami a spk w
zakresie wzajemnych roszcze z tytuu przeprowadzonych przez nich wewntrznych
rozlicze, bdcych nastpstwem spenienia przez ktregokolwiek z nich wiadczenia na
rzecz wierzyciela spki. Umowne ograniczenie ustawowej odpowiedzialnoci spowoduje po
stronie komandytariusza, w przypadku spenienia przez niego wiadczenia w zakresie
ustalonym w art. 118, roszczenia o zwrot nadwyki zapaconej ponad warto okrelon w
umowie. Natomiast gdy rozszerzono odpowiedzialno, to skutkiem takich czynnoci bdzie
obcienie komandytariusza obowizkiem zwrotu wsplnikowi, ktry zaspokoi wierzyciela w
odpowiednio wikszej ni wynikajca z kodeksu czci wiadczenia (A. Kidyba (w:) Kodeks,
2001, s. 229-231; zob. take A. Kidyba, Szczeglne..., op. cit., s. 527-536).
Cz 5.
Odpowiedzialno w spce komandytowej
Rozdzia 1.
Generalne zasady odpowiedzialnoci za zobowizania - odesanie
1.
Odpowiedzialno komplementariusza
Por. tytu I, cz 5, rozdzia 1, dotyczce odpowiedzialnoci wsplnikw jawnych.
2.
Odpowiedzialno komandytariusza
Przepisy dotyczce problematyki odpowiedzialnoci komandytariusza wobec wierzycieli
maj charakter norm ius cogens. Dotyczy to zarwno generalnej zasady odpowiedzialnoci,
jak rwnie zasad zwizanych z wniesieniem wkadw do spki (art. 112 k.s.h.),
przystpienia do spki w charakterze komandytariusza (art. 114 k.s.h.), zawarciem umowy z
przedsibiorc (art. 116 k.s.h.). Odpowiedzialno komandytariusza ma charakter
ograniczony, osobisty, bezporedni, solidarny, subsydiarny i akcesoryjny.
Odpowiedzialno osobista oznacza, e odpowiedzialno komandytariusza rozszerzona
jest na cay majtek osobisty komandytariusza obejmujcy wszystkie prawa majtkowe (og
aktyww). Od 20 stycznia 2005 r., z uwagi na zmiany w kodeksie rodzinnym i opiekuczym,
odpowiedzialno obejmuje wsplny majtek maonkw - wsplnika i jego maonka - w
ustroju wsplnoci majtkowej maeskiej, jedynie w przypadku wyraenia zgody przez
maonka wsplnika na zacignicie zobowizania (art. 41 1 k.r.o.). W takiej sytuacji

wierzyciel ma prawo wyboru midzy skadnikami majtkowymi dunika (moe zaspokoi sw

wierzytelno rwnie z majtku wsplnego) oraz sposobu przymusowego zaspokojenia.
Jeeli maonek (wsplnik) zacign zobowizanie bez zgody drugiego maonka, wierzyciel
moe da zaspokojenia z majtku osobistego dunika, z wynagrodzenia za prac lub z
dochodw uzyskanych przez dunika z innej dziaalnoci zarobkowej, jak rwnie z korzyci
uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw wasnoci przemysowej oraz
innych praw twrcy, a jeeli wierzytelno powstaa w zwizku z prowadzeniem
przedsibiorstwa, take z przedmiotw majtkowych wchodzcych w skad przedsibiorstwa
(art. 41 2 k.r.o.). W przypadku zbiegu egzekucji kilku wierzycieli, gdy majtek dunika nie
wystarcza na zaspokojenie roszcze, kady wierzyciel tylko czciowo otrzymuje
zaspokojenie w stosunku do wartoci wierzytelnoci. Odpowiedzialno komandytariusza jest
odpowiedzialnoci za dug formalnie cudzy, ale materialnie wasny (A. Kidyba (w:) Kodeks,
2001, s. 205).
Wspomniana wyej nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuczego zmienia od dnia 20
stycznia 2005 r. zasady odpowiedzialnoci majtkiem wsplnym maonkw za zobowizania
spki, ktrej wsplnikiem jest tylko jeden z maonkw. Znowelizowane przepisy kodeksu
rodzinnego i opiekuczego nie powoduj co do zasady niewanoci lub bezskutecznoci
umowy spki zawartej bez zgody wspmaonka, chyba e zawarcie umowy spki bdzie
stanowio:
1) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia
nieruchomoci lub uytkowania wieczystego, jak rwnie prowadzcej do oddania
nieruchomoci do uywania lub pobierania z niej poytkw,
2) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia prawa
rzeczowego, ktrego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynno prawn prowadzc do zbycia, obcienia, odpatnego nabycia i
wydzierawienia gospodarstwa rolnego lub przedsibiorstwa.
W pozostaych przypadkach umowa spki bdzie wana, ale wierzyciele szukajc
zaspokojenia dugw spki w majtku wsplnika bd mogli zaspokoi si jedynie z jego
majtku osobistego oraz z wynagrodzenia za prac lub z dochodw uzyskanych przez
wsplnika z innej dziaalnoci zarobkowej, jak rwnie z korzyci uzyskanych z praw
autorskich i praw pokrewnych, praw wasnoci przemysowej oraz innych uprawnie twrcy,
a co za tym idzie - nie bd mogli sign do majtku wsplnego (art. 41 2 k.r.o.); szerzej
zob. J. Strzebiczyk, Nowelizacja..., cz. I, op. cit., s. 152 i n.; T. Smyczyski, Reforma..., op.
cit., s. 829 i n.; K. Zawada, Uwagi..., op. cit., s. 917-925; T. Smyczyski, Projekt..., op. cit., s.
153-185; P. Bryowski, Przepisy..., op. cit., s. 304 i n.).
Odpowiedzialno bezporednia oznacza, e zaspokojenie wierzytelnoci przez
wierzyciela nie nastpuje z wykorzystaniem jakichkolwiek mechanizmw porednich tego
dochodzenia, ale wie si z moliwoci bezporedniego skierowania si do okrelonego
skadnika majtku komandytariusza. Jeeli skadnik majtku komandytariusza nie zosta w
aden sposb wyczony spod moliwoci zaspokojenia i naley on w momencie zaspokojenia
do komandytariusza, moe on sta si przedmiotem dochodzenia przez wierzyciela.
Podsumowujc, nie mona wyczy adnych skadnikw majtkowych od moliwoci
zaspokojenia si przez wierzyciela. Wyczenie takie bdzie moliwe w przypadku, gdyby
wierzyciel da zaspokojenia z rzeczy lub praw, ktrych warto bdzie przekraczaa warto
poziomu odpowiedzialnoci komandytariusza. Odpowiedzialno solidarna komandytariusza
oznacza, e komandytariusz odpowiada za cao dugu spki wsplnie ze spk i
pozostaymi wsplnikami. Warto zaspokojenia moe przedstawia si rnie, w zalenoci
od woli wierzyciela, ale nie wsplnikw. Komplementariusze i komandytariusze nie mog
podejmowa decyzji o zmianie regu polegajcych na wskazaniu tych partii majtku albo tych
wsplnikw, z ktrych majtku nastpi zaspokojenie. Odpowiedzialno solidarna oznacza
wic, e wierzyciel bdzie mg da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich
wspdunikw, tj. spki komplementariuszy i komandytariuszy cznie, od niektrych z nich
lub od kadego z osobna (A. Kidyba, Status... , op. cit., s. 119).
Pojcie ograniczonej odpowiedzialnoci naley rozpatrywa w relacji z wierzycielami, co
moe obejmowa zarwno osoby trzecie, ale nie spk czy wsplnikw w stosunkach

wewntrznych z zastrzeeniem, e wsplnik nie jest osob trzeci. Nie dotyczy te ona
roszcze regresowych, jakie mog powsta pomidzy wsplnikiem a spk. Ograniczenie
odpowiedzialnoci okrelone w art. 102 k.s.h. naley zatem rozpatrywa cznie z art. 111
k.s.h., ktry okrela, i chodzi o zobowizania spki. Odpowiedzialno ograniczona oznacza,
e komandytariusz odpowiada do wysokoci sumy komandytowej z majtku osobistego, o ile
nie zachodz warunki szczeglne. Z zagadnieniem ograniczonej odpowiedzialnoci
komandytariusza za zobowizania spki cile wie si pojcie sumy komandytowej (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 97 i n.). Suma komandytowa stanowi o differentia specifica spki
komandytowej (zob. cz 2, rozdzia 1, 2). Samo wyjanienie odpowiedzialnoci
komandytariusza, okrelonej sum komandytow, nie wyczerpuje problemw zwizanych z
odpowiedzialnoci tego wsplnika. Na odpowiedzialno komandytariusza wpywaj
ponadto: warto wnoszonych wkadw, warto wycofanych wkadw, wypaty na rzecz
komandytariusza, zmiana wartoci sumy komandytowej, zasady odpowiedzialnoci
szczeglnej. Wkad do spki pozostaje w cisej relacji do sumy komandytowej (A. Kappes,
Spka..., op. cit., s. 92 i n.). Naley odrni wkady wnoszone i umwione. Tylko wkady
wnoszone do spki maj zwizek z sum komandytow, a cile z odpowiedzialnoci
komandytariusza. Z tego punktu widzenia wkady wniesione maj znaczenie zewntrzne oraz
wewntrzne, gdy ustalaj poziom udziau w zysku spki komandytowej (chyba e umowa
spki stanowi inaczej). Rola wkadw wniesionych zostaa wic nieco zmieniona w stosunku
do uregulowa kodeksu handlowego, gdzie wkady wniesione odgryway tylko rol w
stosunkach zewntrznych ze wzgldu na wpyw na sum komandytow, a tym samym
odpowiedzialno komandytariuszy. Natomiast wkady umwione to te, co do ktrych
wniesienia wsplnicy zobowizuj si w umowie spki (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s.
117 i n.).
Zgodnie z 1 art. 112 k.s.h. komandytariusz jest wolny od odpowiedzialnoci w
granicach wartoci wkadu wniesionego do spki, natomiast zgodnie z 2 powoanego
artykuu w przypadku zwrotu wkadu w caoci albo czci odpowiedzialno zostaje
przywrcona w wysokoci rwnej wartoci dokonanego zwrotu. W niniejszym przepisie mowa
jest zatem o dwch sytuacjach: wkad wnoszony jest w czci lub w penej wysokoci do
spki (wkad wniesiony), co do ktrego komandytariusz si zobowiza w umowie spki
(wkad umwiony). W drugiej sytuacji w caoci lub czci wkad jest zwracany
komandytariuszom. Zwrotem wkadu w klasycznej sytuacji jest wycofanie okrelonych
skadnikw majtkowych, w tym rodkw pieninych ze spki. Wymaga to podjcia
stosownej uchway przez wsplnikw prowadzcych sprawy spki. Nie mona przyj
koniecznoci zmiany umowy spki, cho nie mona tego wykluczy. Decydujce s w tym
przypadku rzeczywiste czynnoci faktyczne w postaci zwrotu wkadw. Nie moe to te by
traktowane jako wycofanie wkadu, gdy wsplnik nie moe swobodnie nim dysponowa. O
zwrocie decyduje spka, a wic wsplnicy prowadzcy sprawy spki. Ponadto przyj
naley, e zwrotem wkadu jest przekazanie komandytariuszowi tych skadnikw
majtkowych, ktre zostay oddane do korzystania przez spk. W przypadku zwrotu
wkadw chodzi moe o wszelkie sytuacje wypat lub wiadcze na rzecz komandytariusza,
ktre nie miay gospodarczej przyczyny (J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 578-579). Za
zwrot uznaje si take sprzeda komandytariuszowi po obnionej cenie wyrobw spki,
udzielenie nieoprocentowanej poyczki (J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s.
291).
Wielko odpowiedzialnoci komandytariusza zaley zatem od wartoci sumy
komandytowej. Zasada ta jest generaln regu, ale tylko w przypadku, gdy wkad w ogle
nie zosta wniesiony do spki. Jeeli wkad jest mniejszy od sumy komandytowej,
komandytariusz odpowiada do wysokoci rnicy midzy sum komandytow a wkadem.
Regua zalenoci od sumy komandytowej nie obowizuje w sytuacji, gdy wkad jest rwny
sumie komandytowej albo gdy jest od niej wyszy. W tych dwch ostatnich przypadkach
komandytariusz w ogle nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej za zobowizania spki,
chyba e zachodz przypadki szczeglne. Jeeli wkad jest wniesiony w wartoci rwnej lub
wyszej ni suma komandytowa, odpowiedzialno osobista zostaje zastpiona ryzykiem
majtkowym po stronie komandytariusza (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 108 i n.; A. Kappes,

Spka..., op. cit., s. 93 i n.). Wierzyciel bdzie mg sign do majtku osobistego

komandytariusza, ale nie jest wykluczone, e swoj wierzytelno zaspokoi ze skadnikw
majtkowych
wniesionych
do
spki
przez
komandytariusza.
Wniesione
przez
komandytariusza skadniki majtkowe przeniesione na wasno spki "mieszaj" si z
innymi skadnikami majtkowymi. Z punktu widzenia komandytariusza przechodz one na
wasno spki. Nie dotyczy to rzeczy oddanych do korzystania, wiadczenia usug bd
pracy. Inna sytuacja wystpi, gdy wkad jest niszy od sumy komandytowej. Naley odrni
dwa przypadki: wkad w ogle nie zosta wniesiony, wkad zosta wniesiony, ale jego warto
jest nisza od sumy komandytowej. W pierwszym przypadku bdziemy mieli do czynienia z
czystym modelem odpowiedzialnoci komandytariusza opartym o regu odpowiedzialnoci
osobistej, ograniczonej, solidarnej i subsydiarnej. Jeeli jest do spki wnoszony wkad, to
zmniejsza si o t warto odpowiedzialno z sumy komandytowej. Tak wic jeeli wkad
wniesiony jest niszy od sumy komandytowej, to komandytariusz ponosi odpowiedzialno do
wartoci "zmniejszonej sumy komandytowej" i jednoczenie ponosi ryzyko majtkowe z
majtku spki, do ktrej wnis wkad. Jeeli w momencie wpisania spki do rejestru mamy
sytuacj, w ktrej okrelona jest suma komandytowa i wniesiony wkad do spki, to suma
komandytowa odgrywa jedynie rol informacyjn o tym, jaki moe by najwyszy poziom
odpowiedzialnoci osobistej komandytariusza, a to na wypadek zwrotu wkadu. W takiej
sytuacji suma komandytowa nie wyznacza aktualnego poziomu odpowiedzialnoci, gdy
decyduje o tym wkad wniesiony (A. Kidyba, Nowe zasady..., op. cit., s. 130). W zalenoci od
wartoci i stosunku do wartoci sumy komandytowej zakres rzeczywistej odpowiedzialnoci
jest rny. Jeeli natomiast mielibymy sytuacj, w ktrej wkad do spki nie zosta wniesiony
i jest okrelona suma komandytowa, to ona ma decydujce znaczenie. W miar wnoszenia
wkadw do spki dochodzi do odpowiedniego do wartoci wniesionego wkadu obnienia
odpowiedzialnoci z sumy komandytowej. Nie dochodzi wwczas do obnienia sumy
komandytowej, ale obnienia odpowiedzialnoci osobistej o warto wniesion. Wnoszc
czciowo wkady do spki stopniowo dochodzi do zmian w zakresie odpowiedzialnoci.
Skutkuje to ju od chwili wniesienia wkadu. Podobnie jest w przypadku zwrotu wkadu i
przywrcenia odpowiedzialnoci. Decydujcy jest tu moment wniesienia bd wycofania
wkadu (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 514-516; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki
osobowe, s. 287-288; J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 577; L. Moskwa,
Suma
komandytowa, Pr.Sp. 1999, nr 6, s. 4; A. Kappes, Wybrane zagadnienia..., op. cit., s. 4-5). Nie
ma tu - jak ju stwierdziem - znaczenia wpis do rejestru, gdy wpisy dotyczce wkadu
komandytariusza maj charakter deklaratoryjny. Nieco inaczej przedstawia si problem
zmian wartoci sumy komandytowej. Obnienie sumy komandytowej (art. 113 k.s.h.) jest
moliwe w drodze zmiany umowy spki i wpisu do rejestru. Wpis ten ma charakter
konstytutywny (szerzej: A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 519-520). Tak jak moliwe jest
obnienie, tak te moliwe jest podwyszenie sumy komandytowej. Konieczny jest take wpis
do rejestru, ale ma on skutek deklaratoryjny (inaczej J. Szwaja (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 581).
Zmiana wartoci sumy komandytowej ma zwizek z nowymi - tymi po zmianach - warunkami
odpowiedzialnoci komandytariusza. Zmienione warunki wystpi jednak po wpisie obnienia
do rejestru. W trakcie trwania spki wkad moe by te podwyszony lub obniony, co
wymaga wpisu do rejestru. W przypadku przywrcenia odpowiedzialnoci w zwizku ze
zwrotem wkadu moe to mie miejsce tylko do wysokoci waciwego poziomu sumy
komandytowej, chyba e jednoczenie ze zwrotem doszo do zmiany wartoci sumy
komandytowej (A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 516). Jeeli dochodzi do zaspokojenia
wierzyciela z majtku osobistego komandytariusza, to nie ma on wpywu na to, jakie rodzaje
zobowiza maj zosta zaspokojone z sumy komandytowej komandytariusza, z ktrych
skadnikw majtku osobistego itd. Podobnie spka nie moe wpywa na rodzaj zobowiza
i rodzaje skadnikw majtkowych, do ktrych kieruje si wierzyciel. Relacje midzy sum
komandytow a wkadem wniesionym do spki - jak wida z powyszego - nie s proste.
Istotne jest tu ustalenie momentu wniesienia wkadu czy jego wycofania. Dlatego te w
interesie spki i komandytariusza ley zabezpieczenie dowodw takich czynnoci. Naley
take nadmieni, e w przypadku uszczuplenia majtku spki przez strat uwaa si za
zwrot wkadu w stosunku do wierzycieli kad wypat dokonan przez spk na rzecz

komandytariusza przed uzupenieniem wkadu do pierwotnej wartoci okrelonej w umowie

spki. Dokonanie takich wypat nie wymaga wpisu do rejestru. Komandytariusz nie jest
obowizany do zwrotu tego, co pobra tytuem zysku na podstawie sprawozdania
finansowego, chyba e dziaa w zej wierze (L. Moskwa, Suma komandytowa..., op. cit., s. 9).
Istotny problem, jaki wyania si na gruncie przepisw kodeksu spek handlowych,
dotyczy charakteru odpowiedzialnoci z punktu widzenia mechanizmu zaspokojenia, ktry
moe bd musi wykorzysta wierzyciel. Odpowiedzialno pierwszorzdna oznacza, e
wierzyciel spki moe w pierwszej kolejnoci, bezporednio da zaspokojenia swojej
wierzytelnoci z majtku osobistego komandytariusza. wiadczenie przysugujce
wierzycielowi jest niezalene od tego, czy w spce s rodki i czy majtek
komplementariusza lub innych komandytariuszy mgby by wystarczajc podstaw
zaspokojenia. W przypadku odpowiedzialnoci subsydiarnej wierzyciel moe sign do
majtku osobistego wsplnika dopiero wwczas, gdy wykorzysta drog egzekucji z majtku
spki i gdy egzekucja ta okazaa si bezskuteczna (J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 86 i n.; A.
Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 81 i n.; szerzej na
temat rnicy midzy bezskutecznoci egzekucji a niewypacalnoci w kontekcie relacji
midzy art. 31 1 k.s.h. i art. 33 1 2 k.c. i odpowiedzialnoci subsydiarnej wsplnika, zob. A.
Kidyba, Niektre..., op. cit., s. 14). Mamy tu wic do czynienia z systemem poredniego
dochodzenia, po obligatoryjnym wykorzystaniu rodka, jakim jest bezskuteczno egzekucji
przeciw spce. Przepisy rozdziau drugiego regulujce stosunek do osb trzecich nie daj
odpowiedzi na pytanie o pierwszorzdny lub subsydiarny charakter odpowiedzialnoci
komandytariusza. Wydaje si wic, e naley stosowa art. 103, ktry w sprawach
nieuregulowanych w dziale o spce komandytowej nakazuje stosowa odpowiednio przepisy
o spce jawnej, chyba e ustawa stanowi inaczej. W zwizku z brakiem regulacji odnoszcej
si do mechanizmw odpowiedzialnoci komandytariusza, sign naley do art. 31 k.s.h.,
ktry wyranie reguluje te zasady wobec wsplnikw spki jawnej. Wydaje si, e
rozwizania przyjte w spce komandytowej pozwalaj na stwierdzenie adekwatnoci
rozstrzygni art. 31 k.s.h. do sytuacji komandytariusza. Nie mona przyj, e - wobec braku
wyranej normy prawnej - sytuacja komandytariusza ma by gorsza ni komplementariusza,
skoro ustawodawca wyranie nie rozstrzygn o odrnieniu zasad odpowiedzialnoci
komandytariuszy i komplementariuszy co do mechanizmw dochodzenia swoich nalenoci
przez wierzycieli. Te rnice, ktre mog wystpi, musz mie bezporedni podstaw
prawn. Artyku 31 1 k.s.h. nie stanowi przeszkody do wniesienia powdztwa przeciw
wsplnikowi, zanim egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna (art. 31 2 k.s.h.).
Nastpuje wic rozrnienie egzekucji z majtku spki oraz wniesienia do sdu powdztwa
przeciwko komandytariuszowi, ktry odpowiada subsydiarnie za zobowizania spki. Organ
egzekucyjny nie moe przed stwierdzeniem bezskutecznoci egzekucji siga do majtku
osobistego (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 208 i n.). Z powyszego rozstrzygnicia wynika,
e zasada odpowiedzialnoci subsydiarnej nie ma wymiaru absolutnego i moliwe jest
rwnoczesne czy wczeniejsze - zanim egzekucja okae si bezskuteczna - wniesienie
powdztwa przeciwko wsplnikowi. Powstaje pytanie, czy 2 art. 31 k.s.h. nie niweczy zasad
odpowiedzialnoci subsydiarnej. Cel tego rozwizania mona tumaczy jednak w ten sposb,
e powdztwo bezporednie jest moliwe, ale realizacja egzekucji jest wstrzymana do czasu
rozstrzygnicia, czy egzekucja z majtku spki okazaa si skuteczna czy te bezskuteczna.
Jeeli okazaa si skuteczna, wierzyciel nie bdzie mg zaspokoi si z majtku
komandytariusza wobec solidarnej odpowiedzialnoci spki i wsplnikw, przez co pozostali
zostaliby zwolnieni z dugu. Jeeli jednak egzekucja okazaaby si bezskuteczna, wwczas
wierzyciel korzystaby z okolicznoci, e rwnie wnis powdztwo do majtku osobistego na
wypadek bezskutecznoci egzekucji z majtku spki. Ponadto atutem rozwizania przyjtego
w art. 31 2 k.s.h. jest moliwo dania zabezpieczenia powdztwa. Przede wszystkim po
to, aby wsplnik nie mg rozporzdzi swoim majtkiem. Z powdztwem przeciwko
komandytariuszowi mona wystpi zarwno po wniesieniu powdztwa przeciwko spce
(dug gwny), ale take w tym samym czasie (A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 208-209 i n.;
S. Sotysiski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 283 i n.; J.P. Naworski (w:) Komentarz. Spki
osobowe , s. 125; J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 86). Zgodnie z art. 7781 k.p.c. tytuowi

egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spce komandytowej sd nadaje klauzul

wykonalnoci przeciwko wsplnikowi odpowiadajcemu bez ograniczenia caym swoim
majtkiem (ponoszenie odpowiedzialnoci za zobowizania spki wynika dla nich z
przepisw ustawy i dopiero z tego tytuu staj si dunikami; mamy tu do czynienia z
jednym dugiem, za ktrego zaspokojenie odpowiadaj wsplnicy, a nie z jednym dugiem z
podwjnym przedmiotem odpowiedzialnoci - majtek spki i majtki osobiste wsplnikw;
tak J. Namitkiewicz, Kodeks..., op. cit., t. 1, s. 174; A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak,
Odpowiedzialno..., op. cit., s. 10), jeeli egzekucja przeciwko spce okazaa si
bezskuteczna. Odpowiedzialno komandytariusza za zobowizania spki nie jest
odpowiedzialnoci dunika. W przypadku gdy zobowizanie zacigna spka, wwczas
tylko spka jest dunikiem, a sami wsplnicy komandytariusze odpowiadaj jedynie za
spenienie wiadczenia, do ktrego zobowizana jest spka (akcesoryjny charakter
odpowiedzialnoci); A. Kappes, Odpowiedzialno..., op. cit., s. 194. Komandytariusz pozwany
z tytuu odpowiedzialnoci za zobowizania spki moe przeciwstawi wierzycielowi zarzuty
przysugujce spce, jeeli mog jeszcze by przez ni podniesione. Komandytariusz ma
przede wszystkim prawo obrony wobec wierzyciela spki zarzutami przysugujcymi mu
osobicie (np. zarzut wyczenia jego odpowiedzialnoci za dane zobowizanie na podstawie
umowy z wierzycielem), a take zarzutami, ktre ze wzgldu na tre lub sposb powstania
zobowizania s wsplne wszystkim dunikom (art. 375 1 k.c.). Ponadto moe on podnosi
zarzuty przysugujce spce. Przykadowo mona tu wymieni zarzuty: niewanoci umowy,
wykonania zobowizania, przedawnienia, upywu terminu zawitego, niedopenienia
wiadczenia wzajemnego. Na skutek utraty przez spk moliwoci podniesienia
przysugujcych jej zarzutw, na przykad w wyniku zawarcia przez ni ugody z wierzycielem,
na podstawie ktrej zrzeka si danego zarzutu, rwnie wsplnik pozbawiony zostaje
moliwoci obrony przy wykorzystaniu takiego zarzutu (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak,
Odpowiedzialno..., op. cit., s. 12; J. Szczotka, Spka..., op. cit., s. 8). Natomiast jeeli
podniesienie zarzutu wymaga zoenia przez spk owiadczenia woli, komandytariusz moe
odmwi zaspokojenia wierzyciela, dopki spka nie zoy takiego owiadczenia lub nie
utraci prawa do jego zoenia. Zarzutami wymagajcymi zoenia przez spk owiadczenia
woli s na przykad uchylenie si od skutkw prawnych owiadczenia woli (art. 88 k.c.),
potrcenie, odstpienie od umowy. Naley przy tym zaznaczy, e jeeli komandytariusz
uprawniony jest do reprezentowania spki na podstawie prokury, moe on zoy takie
owiadczenie woli w imieniu spki i podnie stosowny zarzut. To samo dotyczy
komandytariusza bdcego penomocnikiem spki, jeeli zakres jego umocowania obejmuje
skadanie takich owiadcze woli (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 132). Skutkiem istniejcej
midzy spk a komandytariuszem odpowiedzialnoci solidarnej jest to, e przerwanie lub
zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego ze wspdunikw nie ma skutku
wzgldem pozostaych (art. 372 k.c.). Podobnie zwolnienie z dugu lub zrzeczenie si
solidarnoci przez wierzyciela wzgldem spki lub jednego z komandytariuszy wywouje
skutki prawne tylko wobec tego podmiotu, natomiast nie wpywa na pozycj pozostaych
wspdunikw (art. 373 k.c.); A. Kidyba (w:) Kodeks, 2001, s. 205-208.
Rozdzia 2.
Szczeglne przypadki odpowiedzialnoci w spce komandytowej
Od zasady ograniczonej odpowiedzialnoci komandytariuszy kodeks spek handlowych
przewiduje nastpujce wyjtki (zob. A. Kidyba, Szczeglne..., op. cit., s. 527-536):
1 Odpowiedzialno przed wpisem spki do rejestru
Zacignicie zobowiza przed wpisem spki do rejestru dokonywane jest w stanie
przedspki (szerzej na ten temat zob. uwagi zawarte w czci 1, rozdzia 2, 3),
bowiem do czasu rejestracji mamy do czynienia z przedspk komandytow. Zgodnie
z art. 109 2 k.s.h. osoby, ktre dziaay w imieniu spki po jej zawizaniu a przed
wpisem spki do rejestru, odpowiadaj solidarnie. Komandytariusz uzyskuje swj
status od chwili wpisu do rejestru i od tego momentu obowizuje zasada jego
ograniczonej lub wyczonej odpowiedzialnoci. Komandytariusz przed wpisem do

rejestru ponosi odpowiedzialno osobist, nieograniczon, solidarn i pierwszorzdn

(S. Wodyka, Problem jednoosobowych..., op. cit. , s. 269 i n.). Tak wic dopiero od
chwili wpisu suma komandytowa wyznacza grn granic odpowiedzialnoci
komandytariusza. Zaczynaj wwczas obowizywa zasady obnienia progu
odpowiedzialnoci, jeeli do spki wniesiony zostanie wkad. W tym przypadku wkad
nie musi by wnoszony do chwili zarejestrowania, ale moe by wniesiony pniej.
Skutek zarejestrowania spki z punktu widzenia komandytariusza jest taki (jeeli nie
wniesiono do spki wkadw), e od tej chwili obowizuj zasady ograniczonej
odpowiedzialnoci komandytariusza. Dopiero od momentu wpisu zaczyna
obowizywa odpowiedzialno subsydiarna (art. 31 1 k.s.h.); A. Kidyba (w:) Kodeks,
2001, s. 200. Chwila wpisu decyduje zatem o zamianie reguy odpowiedzialnoci
nieograniczonej na ograniczon do wysokoci sumy komandytowej. Natomiast wpis do
rejestru z punktu widzenia komandytariusza ma dwojakie znaczenie: zastpienie
odpowiedzialnoci
pierwszorzdnej
subsydiarn
(rwnie
nie
dotyczy
to
wczeniejszych zobowiza i odpowiedzialno nieograniczona zostaje zastpiona
odpowiedzialnoci ograniczon do wysokoci sumy komandytowej). Gdyby
komandytariusz wnis do spki wkad do momentu zarejestrowania i byby on rwny
lub wyszy od sumy komandytowej, wwczas odpowiedzialno nieograniczona nie
zmieniaby si w odpowiedzialno osobist, ale w ryzyko komandytariusza zwizane
z wniesieniem wkadu (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 509-513). Odmiennie zatem ni
w przypadku spek kapitaowych (spki w organizacji) sama umowa spki nie tworzy
podmiotu praw i obowizkw (inaczej, moim zdaniem bdnie, M.R. Podwiadek,
Spka komandytowa..., op. cit., s. 19 i n.). Na temat moliwoci (wariantw)
stosowania przepisw do przedspki komandytowej zob. uwagi zawarte w tytule 1,
czci 1, rozdziale 2, 3, powiconym przedspce jawnej.
2 Przeniesienie ogu praw i obowizkw wsplnika na inn osob (art. 10 3
k.s.h.)
Kodeks dopuszcza obecnie moliwo przeniesienia ogu praw i obowizkw na innego
wsplnika lub osob trzeci (por. G. Kozie, Przesanki przenoszalnoci ogu praw i
obowizkw wsplnikw handlowej spki osobowej, PPH 2003, nr 11, s. 35 i n.); w
takim przypadku aby uniemoliwi "ucieczk" od odpowiedzialnoci za dwie kategorie
zobowiza wsplnika, zwizanych z uczestnictwem w spce komandytowej, a take
spki komandytowej, wystpujcy oraz przystpujcy komandytariusz ponosz
odpowiedzialno osobist i solidarn; odpowiedzialno ta jest nieograniczona;
komandytariusz moe przenie swoje prawa jedynie na innego komandytariusza lub
inny podmiot, ktry uzyska status komandytariusza. Specyfika praw i obowizkw
tego wsplnika nie pozwala na przeniesienie jego statusu na komplementariusza (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 542 i n.).
3 Zamieszczenie nazwiska komandytariusza w firmie spki (art. 104 4 k.s.h.)
Jeeli zgodnie z art. 104 4 k.s.h. nazwisko komandytariusza pojawi si w firmie spki,
wwczas uczestnicy obrotu mog by przekonani, e wsplnik ten ponosi
odpowiedzialno nieograniczon, gdy jest komplementariuszem; w zwizku z tym
taki komandytariusz ponosi odpowiedzialno nieograniczon, osobist, solidarn i
subsydiarn (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op.
cit., s. 85).
4 Przystpienie do spki w charakterze komandytariusza (art. 114 k.s.h.)
Przystpienie do istniejcej spki w charakterze komandytariusza ma inne znaczenie,
ni gdy komandytariusz jest wpisany do rejestru tworzonej spki. W przypadku
istniejcej spki przystpujcy komandytariusz ponosi odpowiedzialno od chwili
jego wpisu do rejestru; jednake odpowiedzialno obejmuje rwnie, i to w zakresie
nieograniczonym, zobowizania spki istniejce w chwili wpisu komandytariusza do
rejestru.
5
Uzyskanie
statusu
komplementariusza
przez
dotychczasowego
komandytariusza (art. 115 k.s.h.)
Umowa spki moe dopuci przyjcie do spki nowego komplementariusza za zgod

wsplnikw; w takim przypadku o status taki moe si ubiega rwnie

komandytariusz, ktry zmieniajc status staje si komplementariuszem; ponosi on
wwczas odpowiedzialno tak jak komplementariusz.
6 Zawarcie umowy spki komandytowej z przedsibiorc prowadzcym
przedsibiorstwo (art. 116 k.s.h.)
Jeeli dochodzi do zawarcia umowy spki w sytuacji, gdy baz majtkow jest
prowadzenie przedsibiorstwa przez przedsibiorc, komandytariusz korzysta z
ograniczenia odpowiedzialnoci co do zobowiza powstaych od chwili wpisania
spki do rejestru; za wszystkie zobowizania, ktre powstay wczeniej, ponosi
odpowiedzialno osobist i nieograniczon (odpowiedzialno wsteczna) z
zaznaczeniem, e zobowizania te zwizane s z poprowadzeniem przedsibiorstwa.
Artyku 116 k.s.h. reguluje zatem zakres odpowiedzialnoci komandytariusza, ktry
zawiera umow z przedsibiorc prowadzcym przedsibiorstwo. Przedsibiorstwo
takie ma by prowadzone we wasnym imieniu i na rachunek wasny. Artyku ten ma
zastosowanie do sytuacji powstania nowego podmiotu, tj. spki komandytowej.
Spka taka powstaje z chwil wpisu do rejestru. Wsplnikami takiej spki bd z
jednej strony przedsibiorca, ktry prowadzi przedsibiorstwo, a z drugiej strony
podmiot wchodzcy w prawa i obowizki komandytariusza. Przedsibiorca nabywa
bowiem status komplementariusza (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 134).
7 Podjcie czynnoci reprezentacyjnych przez komandytariusza bez ujawnienia
penomocnictwa lub z przekroczeniem granic umocowania, albo dziaanie
bez umocowania (art. 118 k.s.h.)
Cech spki komandytowej jest to, e spk t reprezentuj komplementariusze; mog
oni jednak umocowa komandytariusza do wystpowania w imieniu spki w
charakterze penomocnika lub prokurenta; kontrahent spki wiedzc o zasadach
reprezentacji obowizujcych w spce komandytowej moe by przekonany, e
dokonuje
czynnoci
z
osob
majc
odpowiedzialno
nieograniczon;
komandytariusz
musi
wic
poinformowa
kontrahenta,
e
nie
jest
komplementariuszem,
ale
wsplnikiem
z
ograniczon
bd
wyczon
odpowiedzialnoci; jeeli nie informuje go o tym, ponosi odpowiedzialno wobec
osb trzecich bez ograniczenia w zakresie dokonanej czynnoci prawnej; podobnie
odpowiadaj komplementariusze, ktrzy nie mieli prawa do reprezentacji lub
przekroczyli swoje umocowania (zob. cz 4, rozdzia 2, 2 dotyczce reprezentacji;
A. Kappes, Spka..., op. cit., s. 124 i n.).
8 Zacignicie zobowiza spki przed dniem poczenia
Komandytariusz odpowiada subsydiarnie wobec wierzycieli spki, solidarnie ze spk
przejmujc albo spk nowo zawizan za zobowizania spki powstae przed
dniem poczenia przez okres 3 lat liczc od dnia poczenia (art. 525 1 k.s.h.).
9 mier wsplnika jawnego z przyznaniem spadkobiercom statusu
komandytariusza (art. 583 k.s.h.)
Jednym ze sposobw przeksztacenia spki jawnej w komandytow jest przyznanie
statusu komandytariusza dajcym tego spadkobiercom wsplnika jawnego; jeeli
danie takie jest spenione, za zobowizania powstae przed uzyskaniem tego
statusu nowi komandytariusze ponosz odpowiedzialno nieograniczon tak jak
wsplnik spki jawnej (wedug przepisw prawa spadkowego).
10 Przeksztacenie spki osobowej w spk komandytow (art. 584 k.s.h.)
W przypadku innych przeksztace spki ni mowa w art. 583 k.s.h., ale dotyczcych
przeksztacenia spek osobowych, gdy odpowiedzialno wsplnikw bya szersza ni
komandytariusza (np. wsplnikw jawnych, partnerw na warunkach okrelonych w
art. 95 2 k.s.h., komplementariuszy w spkach komandytowo-akcyjnych),
komandytariusze odpowiadaj na dotychczasowych zasadach przez 3 lata od dnia
przeksztacenia (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 513).
Cz 6.

Rozdzia 1.
Istota i rodzaje transformacji prawnych spki komandytowej - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 6, rozdzia 1.
Rozdzia 2.
Poczenie z udziaem spki komandytowej - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 6, rozdzia 2.
Rozdzia 3.
Przeksztacenie spki komandytowej - odesanie
Zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 6, rozdzia 3.
TYTU IV.
SPKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA
Cz 1.
Zagadnienia podstawowe
Rozdzia 1.
Istota spki komandytowo-akcyjnej
1.
Pojcie spki komandytowo-akcyjnej
Spka komandytowo-akcyjna, podobnie jak spka partnerska, jest now konstrukcj
przyjt w kodeksie spek handlowych. Zdefiniowana ona zostaa w art. 125 k.s.h. jako
spka osobowa majca na celu prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn firm, w ktrej
wobec wierzycieli za zobowizania spki co najmniej jeden wsplnik odpowiada bez
ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wsplnik jest akcjonariuszem. Przy
definiowaniu spki zastosowano podobn metodologi jak w przypadku spki
komandytowej, polegajc na wskazaniu na najwaniejsze elementy bdce wyrnikiem
tych spek. Naley do nich przyjcie jako zasady istnienia dwch rodzajw wsplnikw:
komplementariusza i akcjonariusza. Jednake w art. 125 k.s.h. nie ma miejsca, jak to jest w
spce komandytowej, penego odniesienia do zrnicowanej odpowiedzialnoci, ale
zrnicowania rodzajw wsplnikw. Pewnym uzupenieniem tej definicji jest art. 135 k.s.h.,
ktry przewiduje, e akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania spki.
Naley zatem przyj, e podstawowymi cechami, jakie musz wystpi, aby spka moga
by uznana za spk komandytowo-akcyjn, s:
1) utworzenie w celu prowadzenia przedsibiorstwa pod wasn firm,
2) wystpowanie dwch rodzajw wsplnikw: komplementariuszy i akcjonariuszy,
3) zrnicowanie zasad odpowiedzialnoci: przyjcie nieograniczonej odpowiedzialnoci
komplementariusza i wyczenia odpowiedzialnoci akcjonariusza (zob. take G.
Bieniek, Charakter prawny spki komandytowo-akcyjnej, Krakw 2005, s. 56 i n.).
Druga ze wskazanych cech stanowi dosy kluczow wobec przyjtych rozwiza
moliwo zmiany statusu wsplnikw (art. 132 i 136 1 k.s.h.). Przyj bowiem naley, e

zawsze, mimo dokonywanych zmian podmiotowych, w spce musz wystpi dwa rodzaje
wsplnikw. Dodatkowo art. 125 k.s.h. wskazuje na to, e spka komandytowo-akcyjna jest
spk osobow. W tym przypadku jest to o tyle istotne, e w zalenoci od funkcjonujcych
systemw prawnych spka ta moe mie charakter spki kapitaowej. Z okrelenia, e jest
to spka osobowa, wynika cay szereg okolicznoci, a wic to, e ma ona zdolno prawn,
zdolno do czynnoci prawnych, zdolno sdow. Ma ona wyodrbnienie organizacyjne i
majtkowe od wsplnikw. Dziaa ona pod wasn, spki firm (por. szerzej na ten temat
uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 1, 5).
2.
Cel i charakter prawny spki komandytowo-akcyjnej
1. Znaczenie gospodarcze spek komandytowo-akcyjnych
Spka komandytowo-akcyjna wystpuje w wielu systemach prawnych, m.in. w
Niemczech, Francji, Szwajcarii, Woszech (zob. A. Caus, Koncepcja spki komandytowoakcyjnej w ujciu prawno-porwnawczym (w:) Prawo prywatne czasu przemian. Ksiga
pamiatkowa dedykowana Profesorowi Stanisawowi Sotysiskiemu, op. cit., s. 351-380; zob.
take G. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 25 i n.).
Jej znaczenie gospodarcze ma kilka przyczyn. Naley do nich zaliczy przede wszystkim
uatrakcyjnienie moliwoci przeksztacenia rnych form spek w najbardziej dogodn
(spka osobowa jest opodatkowana inaczej ni spki kapitaowe, gdy opodatkowani s
wsplnicy, a nie spka), moliwo dokapitalizowania istniejcego podmiotu, ochrona przed
wrogim przejciem przy dokapitalizowaniu spki oraz to, e spka komandytowo-akcyjna
jest dogodn form inwestowania w akcje (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s.
303).
Jej znaczenie gospodarcze wie si przede wszystkim ze szczegln konstrukcj spki
komandytowo-akcyjnej, mianowicie gdy jest tworzona z udziaem spki z o.o. lub akcyjnej,
jako komplementariusza. Bezporednim powodem tworzenia takiej konstrukcji jest ch
dokapitalizowania spki kapitaowej, ktra osigna okrelony sukces rynkowy bez
jednoczesnej utraty kontroli nad spk. W istocie rzeczy to dokapitalizowanie nie dotyczy
samej spki kapitaowej, ale utworzenia na jej bazie nowego podmiotu - spki
komandytowo-akcyjnej. W zwykej sytuacji dokapitalizowania spki akcyjnej (z o.o.) naley
liczy si z utrat kontroli nad spk czy te zmniejszeniem wpywu na jej losy,
zmniejszeniem partycypacji w zyskach itd. Utworzenie spki komandytowo-akcyjnej z
udziaem spki kapitaowej jako komplementariuszem ma ten walor, e poprzez zewntrzne
dofinansowanie przez akcjonariuszy (czsto przez anonimowych inwestorw) i przyjty ukad
kompetencji midzy komplementariuszami a akcjonariuszami, ci pierwsi nie trac kontroli
nad spk. To oni bowiem prowadz sprawy i reprezentuj spk, a czyni to w istocie zarzd
spki kapitaowej bdcej komplementariuszem. Akcjonariusze z kolei inwestuj w podmiot
korzystajcy ju ze zdobytej renomy na rynku. Trzeba pamita, e firma spki
komandytowo-akcyjnej jest konstruowana w takim przypadku w oparciu o firm spki
akcyjnej lub z o.o., z dodatkiem wskazujcym na spk komandytowo-akcyjn. Osignita
pozycja na rynku, opodatkowanie, przejmowana klientela stanowi niezaprzeczalny atut
spki. W ten sposb nie wystpuje utrata klienteli, a waciwie jej przejmowanie od
dotychczasowego podmiotu. Moe tu mie miejsce swoiste "onglowanie" aktywnociami w
poszczeglnych spkach. Kolejnym elementem wpywajcym na znaczenie gospodarcze jest
okoliczno, e w spce tej opodatkowani s komplementariusze, a nie spka. Niewtpliwe
znaczenie gospodarcze wie si z dzieleniem ryzyka przez akcjonariuszy bez koniecznoci
zaangaowania si w sprawy spki (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 621). Jest to
argument od strony akcjonariuszy. Mniejsze znaczenie spka komandytowo-akcyjna odgrywa
przy niewielkich przeksztaceniach gospodarczych, czy te wydaje si w ogle mao
atrakcyjne tworzenie spki ab initio, bez oparcia si o sukces osignity przez istniejcy
podmiot (zob. take J. Jacyszyn, Istota i charakter prawny spki komandytowo-akcyjnej , cz.

I, Rejent 2004, nr 12, s. 51-85, cz. II, Rejent 2005, nr 1, s. 74-89, cz. III, Rejent 2005, nr 2, s.
88-100).
Podkrela si w zwizku z tym, e jest to forma szczeglnie atrakcyjna dla spek
rodzinnych, tj. takich, w ktrych prowadzenie spraw spki jest skupione w ramach jednego
orodka decyzyjnego, a dostarczony kapita daje podstaw do rozwoju spki. Kolejnym
elementem wpywajcym na znaczenie gospodarcze spki komandytowo-akcyjnej jest to, e
spka taka moe mie charakter spki publicznej, gdy akcje s dopuszczone do publicznego
obrotu papierami wartociowymi. Niewtpliwe znaczenie gospodarcze moe si wiza z
pynnoci kapitau w postaci zbywalnoci akcji (G. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 93-97). W
Polsce trudno mwi jeszcze o jakimkolwiek wikszym znaczeniu tej spki (na koniec grudnia
2005 r. zarejestrowane byy 43 spki komandytowo-akcyjne). Natomiast niewtpliwie ma
ona istotne znaczenie w innych krajach. Charakterystyczne jest jednak to, e na przykad w
Niemczech do 1999 r. nigdy nie przekroczya ona liczby 31 spek (A. Kidyba, Spka
komandytowo-akcyjna w Niemczech i w projekcie prawa spek handlowych, PPH 2000, nr 3,
s. 8 i n.).
W krajach Europy zachodniej niewielka liczba spek reprezentuje jednak bardzo
powane kapitay. Przykadem funkcjonowania spek komandytowo-akcyjnych (gwnie
rodzinnych) jest Pirelli Michelin, Yves Saint-Laurent, Casio, Castorama, Eurodisneyland,
Citroen, Peugeot (do 1993 r.; A. Kidyba, Spka..., op. cit., s. 18 i n.; A. Szumaski, Spka...,
op. cit., s. 17; T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 97; A. Turek, Spka komandytowo-akcyjna
w prawie polskim i francuskim, Warszawa 2004, s. 12-13).
2. Cel spki komandytowo-akcyjnej - odesanie
Celem spki komandytowo-akcyjnej jest prowadzenie przedsibiorstwa pod wasn
firm. Od celu spki naley odrni cel wsplnikw okrelony w umowie spki (art. 3
k.s.h.). W przypadku spki komandytowo-akcyjnej (art. 125 k.s.h.), podobnie jak w
przypadku spki komandytowej (art. 102 k.s.h.) i partnerskiej (art. 86 k.s.h.), mowa jest o
celu jako pewnej wsplnej intencji. Inaczej jest w przypadku spki jawnej, gdzie mowa jest o
prowadzonym ju przedsibiorstwie (art. 22 1 k.s.h.; A. Kidyba, Przepisy dodane jako normy
kreujce nowe instytucje k.s.h., PPH 2004, nr 3, s. 13 i n.). Wymienione przepisy przewiduj,
e spki: komandytowa i komandytowo-akcyjna s tworzone przez wsplnikw o okrelonym
statusie dopiero w celu prowadzenia przedsibiorstwa. Natomiast art. 22 1 k.s.h. w
odniesieniu do spki jawnej przewiduje, e spk jest ta, ktra prowadzi przedsibiorstwo.
Dysonans midzy art. 102 i 125 k.s.h. a art. 22 1 w zw. z art. 25 1 k.s.h. naley tumaczy w
ten sposb, e to moment wpisu spki jawnej do rejestru decyduje o jej powstaniu. Nie
decyduje tu natomiast okoliczno prowadzenia ju przedsibiorstwa. Naley to wic
rozumie w kategoriach intencji (szerzej zob. A. Kidyba, Prowadzenie przedsibiorstwa w
spkach osobowych jako cecha warunkujca powstanie spki (w:) Prawo prywatne..., op.
cit., s. 431-435).
Co do szczegowych zagadnie zwizanych z pojciem przedsibiorstwa - por. tytu I,
cz 1, rozdzia 1, 2, pkt 2, dotyczce spki jawnej.
3. Charakter spki komandytowo-akcyjnej
Charakter prawny spki komandytowo-akcyjnej nie jest prosty do wyjanienia. Przede
wszystkim dlatego, e jest ona swoist mieszank elementw spek z dwch odmiennych
biegunw: spki jawnej i akcyjnej (zob. J. Jacyszyn, Istota..., cz. I, op. cit., s. 51-85).
Niewtpliwie wic jest to twr poredni midzy spkami osobowymi i kapitaowymi, w
ktrych natenie jednych bd drugich elementw jest rne w rnych systemach
prawnych. W istocie trzeba rozstrzygn, czy wicej jest elementw "komandytowych" czy
akcyjnych. W Niemczech z racji usytuowania regulacji jest to spka, ktra jest odmian
spki akcyjnej ( 278-290 przepisw o spce akcyjnej - komanditgeselschaft auf Aktien),
podczas gdy w Polsce wicej jest raczej elementw "komandytowych". Uycie sformuowania
"elementy komandytowe" jest nawizaniem jedynie do nazwy tej spki i przyjtego modelu
zrnicowanej odpowiedzialnoci. W istocie przecie w Polsce nie stosujemy adnych

przepisw o spce komandytowej, a jedynie zgodnie ze znowelizowanym art. 126 1 pkt 1

k.s.h. przepisy o spce jawnej bd akcyjnej. Dlatego te lepsze byoby okrelenie tej spki
jako spka jawno-akcyjna (A. Kidyba,
Nadzr w spce komandytowo-akcyjnej ze
szczeglnym uwzgldnieniem sytuacji, gdy nie powoano rady nadzorczej, Rejent 2003, nr 6,
s. 88 i n.; G. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 67 i n.). Jednak nomenklatura taka nie
wystpuje w adnym pastwie.
System przyjty w Polsce zblia nas bardziej do modelu francuskiego (rwnie Belgia,
Luksemburg, Holandia, Austria, Liechtenstein, Portugalia, Dania - A. Szumaski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 628) ni modelu szwajcarskiego (take Wielka Brytania, Irlandia, Wochy,
Hiszpania). Odmienny, mieszany charakter ma spka komandytowo-akcyjna w Niemczech
(por. take A. Caus, Koncepcja..., op. cit., s. 351-380).
Stopie nasycenia poszczeglnymi elementami charakterystycznymi dla jednych bd
drugich spek prowadzi do wniosku, e moliwe s rne modele spek komandytowoakcyjnych. Przyjcie, e jest to spka bardziej "komandytowa" (cilej jawna), oparte jest o
rodzaje rozstrzygni dotyczcych statusu komplementariusza: regulacji dotyczcych
prowadzenia spraw, reprezentacji czy odpowiedzialnoci za zobowizania. Powoduje to, e
znaczenie gospodarcze tych rozstrzygni dotyczcych komplementariusza jest wiksze ni
tych odnoszcych si do akcjonariusza (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 636).
Niewtpliwie te zakres bezwzgldnych kompetencji komplementariusza (art. 146 2) jest tu
decydujcy. Przeciwnicy takiego stanowiska (R. Potrzeszcz, T. Siemitkowski (w:) Komentarz.
Spki osobowe, s. 328) wskazuj na tre art. 126 1 pkt 2 i sformuowanie "w
szczeglnoci", co miaoby oznacza, e jest to spka bardziej akcyjna ni komandytowa.
Szczegln cech tej spki jest wystpowanie zarwno elementw osobowych, jak i
kapitaowych (por. A. Kidyba, Nowy typ spki - spka komandytowo-akcyjna, Eduk.Praw.
2002, nr 3, s. 12 i n.; A. Szumaski (w:) Kodeks, t. I, 2001, s. 523 i n.; W. Pyzio (w:) Kodeks,
2001, s. 250-251).
Prbujc ocenia charakter prawny spki komandytowo-akcyjnej jako swego rodzaju
hybrydy (A. Szumaski, Hybrydalne typy spek handlowych, PPH 2000, nr 6, s. 18 i n.)
mona wskaza na pewne differentia specifica spki. Wynikaj one przede wszystkim z
okolicznoci, e zawsze ma ona w sobie elementy zarwno spek osobowych, jak i
kapitaowych. Do szczeglnych cech wyrniajcych spk komandytowo-akcyjn
zaliczybym (rwnie T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 99 i n.):
1) sposb utworzenia spki,
2) sposb prowadzenia spraw i reprezentacji,
3) status prawny wsplnikw, w tym moliwo wystpowania wsplnikw o podwjnym
statusie,
4) zasady nadzoru nad spk, przy wystpujcej radzie nadzorczej i gdy brak rady
nadzorczej,
5) kompetencje walnego zgromadzenia,
6) kompetencje komplementariuszy,
7) wystpowanie kapitau zakadowego,
8) zoony - poprzez odesanie - system stosowania przepisw (rwnie T. Bieniek,
Charakter..., op. cit., s. 67 i n.; por. rwnie A. Turek, Spka komandytowo-akcyjna...,
op. cit., s. 15; J. Jacyszyn, Istota..., cz. I, op. cit., s. 51-85).
Jednake stwierdzi naley, e spka komandytowo-akcyjna mimo wystpowania
elementw z dwch rnych spek jest odrbnym typem spki osobowej i nie mona
przyj tezy, e jest ona odmian spki jawnej czy akcyjnej. Nasilenie jednych bd drugich
elementw prowadzi bdzie jedynie do uznania przyjcia takiego bd innego modelu
spki. Por. rwnie rozwaania zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 4, pkt 2-3.
3.
Stosunek prawny spki komandytowo-akcyjnej
Spka komandytowo-akcyjna jest konstrukcj opart o swoist umow spki
komandytowo-akcyjnej, ktr mona okreli mianem umowy zaoycielskiej. Na jej tre

skada si zrealizowanie nastpujcych czynnoci: zawizanie spki, w tym podpisanie

statutu, objcie akcji, zoenie owiadcze o objciu okrelonej liczby akcji przez
akcjonariuszy albo zoenie owiadcze w formie aktu notarialnego o wysokoci objtego
kapitau zakadowego. Owiadczenie akcjonariuszy (zgoda na zawizanie spki i brzmienie
statutu oraz na objcie akcji), owiadczenia komplementariuszy, a take statut mog si
odby w jednym lub kilku aktach notarialnych.
Stosunek prawny spki komandytowo-akcyjnej opiera si na okrelonych cechach, m.in.:
1) moliwa jest zmiana skadu osobowego wsplnikw, z tym jednak, e w przypadku
komplementariuszy moe mie zastosowanie art. 10 k.s.h. (gdy statut tak stanowi), a
w przypadku akcjonariuszy, zmiana skadu osobowego odbywa si przez zbycie akcji,
2) istnieje zoony system podejmowania uchwa przez komplementariuszy i
akcjonariuszy,
3) system nadzoru w spce zaley od tego, czy wystpuje rada nadzorcza czy te nie,
4) wszyscy wsplnicy s zobowizani do wniesienia wkadw, z tym e zasady wnoszenia
s odmienne dla komplementariuszy i akcjonariuszy,
5) odmienna jest zdolno wkadowa dla wkadw wnoszonych przez komplementariuszy
i akcjonariuszy,
6) komplementariusze prowadz sprawy i reprezentuj spk, za akcjonariusze s
pozbawieni tego ustawowego prawa,
7) wsplnicy w sposb odmienny ponosz odpowiedzialno za zobowizania:
komplementariusze caym swoim majtkiem, a akcjonariusze ponosz ryzyko z tytuu
wniesienia do spki wkadw i co do zasady nie odpowiadaj za zobowizania spki,
8) komplementariuszowi przysuguj prawa do udziau kapitaowego odpowiadajcego
wartoci rzeczywicie wniesionego do spki wkadu, podczas gdy akcjonariuszom
przysuguj prawa udziaowe rozumiane jako cz kapitau zakadowego,
9) komplementariusze nie mog otrzymywa dokumentw inkorporujcych ich prawa,
odmiennie jak akcjonariusze,
10) szczeglne s zasady partycypacji w zyskach i stratach,
11) w spce wystpuj fundusze udziaowe i kapita zakadowy,
12) w spce moe wystpi podwjny status wsplnika komplementariuszaakcjonariusza.
4.
Struktura prawna spki komandytowo-akcyjnej
1. Organizacja spki komandytowo-akcyjnej
W przypadku spki komandytowo-akcyjnej powstaj w pewnym sensie podobne
problemy jak w spce partnerskiej. W spce komandytowo-akcyjnej moe, a w pewnych
przypadkach musi by powoana rada nadzorcza (art. 142 k.s.h.) oraz funkcjonuje walne
zgromadzenie akcjonariuszy. Zasadniczy problem z tym zwizany wyjaniono ju przy spce
jawnej i partnerskiej (por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 1, 4 oraz tytu II, cz
1, rozdzia 1, 4).
Trzeba podkreli, e spka komandytowo-akcyjna w kontekcie funkcjonowania rady
nadzorczej i walnego zgromadzenia zawiera odesanie do przepisw o spce akcyjnej.
Odesanie zawarte w art. 126 1 pkt 2 k.s.h. jest inne ni w spce partnerskiej, gdy kieruje
si w ogle do przepisw regulujcych te organy w spce akcyjnej. Jednoczenie ma miejsce
wyczenie kompetencji rady nadzorczej okrelone w art. 143 2 k.s.h. (wyczenie
stosowania art. 383 k.s.h.). Modyfikacje zwizane z kompetencjami walnego zgromadzenia s
zdecydowanie wiksze. Mimo to uwaam, e trudno mwi rwnie w spce komandytowoakcyjnej o penych organach. Generalnie moemy stwierdzi, e struktura organizacyjna
spki komandytowo-akcyjnej oparta jest o nastpujce elementy:
1) sprawy spki prowadz komplementariusze,
2) spk reprezentuj z mocy prawa komplementariusze, wyjtkowo rada nadzorcza,

3) nadzr w spce peni komplementariusze, chyba e na podstawie statutu spki lub

po spenieniu warunkw z art. 142 1 k.s.h. (liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osb)
powoana jest rada nadzorcza,
4) akcjonariusze podejmuj uchway na walnym zgromadzeniu,
5) komplementariusze maj prawo do udziau w walnym zgromadzeniu, jednake
podejmuj uchway w odniesieniu do uchwa akcjonariuszy (szerzej zob. G. Bieniek,
Charakter..., op. cit., s. 159 i n.).
Mamy wic bardzo zoony system funkcjonowania spki komandytowo-akcyjnej, nawet
w klasycznym modelu. Komplikuje si on przede wszystkim w sferze reprezentacji i
prowadzenia spraw - jeeli komplementariuszami s osoby prawne lub handlowe spki
osobowe (o problemach tych szerzej - por. cz 4, rozdzia 1, 1-2, a take A. Kidyba,
Zasady dziaania..., op. cit., s. 27 i n.).
Tak czy inaczej w spce komandytowo-akcyjnej ma miejsce bardzo wyrane oddzielenie
sfery prowadzenia spraw od podejmowania uchwa przez wsplnikw. Tak wyranego
oddzielenia nie ma przy pozostaych spkach. Zastrzeenie poziomu podejmowania uchwa
przez wsplnikw, ktre nie mieszcz si w sferze prowadzenia spraw, wymaga wyranego
wyodrbnienia dodatkowego poziomu decyzyjnego.
Stopie zoonoci funkcjonowania struktur spki komandytowo-akcyjnej uzasadnia
czsto potrzeb rozbudowania wewntrznego sposobu organizacji. Dotyczy to tworzenia
zakadw, oddziaw, filii, przedstawicielstw.
Na marginesie powyszych uwag stwierdzi naley, e wanie w przypadku spki
komandytowo-akcyjnej najbliej jej konstrukcyjnie do osb prawnych. Std pojawiajcy si
postulat przyznawania takim spkom osobowoci prawnej (J. Frckowiak, R. Potrzeszcz, Czy
nadanie osobowoci prawnej handlowym spkom osobowym wymaga zasadniczej reformy
prawa podatkowego, PPH 2000, nr 1, s. 1 i n.) na wzr rozwizania przyjtego w Niemczech.
Jednak, jak sdz, przede wszystkim ze wzgldu na aspekt podatkowy brak osobowoci
prawnej jest dla spki korzystniejszy.
2. Elementy osobowe spki komandytowo-akcyjnej
Do podstawowych elementw osobowych spki komandytowo-akcyjnej nale:
1) wystpowanie komplementariuszy jako wsplnikw strategicznych,
2) odpowiedzialno komplementariuszy caym swoim majtkiem osobistym solidarnie z
pozostaymi wsplnikami komplementariuszami i spk,
3) kady komplementariusz jest uprawniony i zobowizany do prowadzenia spraw,
4) prawo do reprezentacji przysuguje komplementariuszom,
5) komplementariusze maj prawo indywidualnej kontroli, jeeli nie ma rady nadzorczej,
6) akcjonariusze maj prawo do informacji,
7) moliwe jest wyczenie komplementariusza ze spki,
8) uchway komplementariuszy zapadaj bez powizania gosu wsplnika z kapitaem
wnoszonym do spki,
9) komplementariusze staj si co do zasady likwidatorami spki,
10) wkady komplementariusza mog polega rwnie na pracy, usugach,
11) opodatkowani podatkiem dochodowym s wsplnicy, a nie spka.
3. Elementy kapitaowe spki komandytowo-akcyjnej
Do najwaniejszych elementw kapitaowych spki komandytowo-akcyjnej nale:
1) wystpowanie akcjonariuszy, w tym wsplnikw o podwjnym statusie:
komplementariuszy-akcjonariuszy,
2) brak odpowiedzialnoci akcjonariuszy za zobowizania spki zastpuje ryzyko z tytuu
wniesionego do spki wkadu,
3) wystpowanie kapitau zakadowego,
4) wystpowanie akcji, w tym akcji na okaziciela, co moe czy si z anonimowoci
akcjonariuszy,
5) zawizanie spki nawizuje do takiego zoonego systemu obowizujcego w spce

akcyjnej,
6) moliwo wystpowania rady nadzorczej,
7) wystpowanie walnego zgromadzenia jako gremium podejmowania uchwa przez
akcjonariuszy i akcjonariuszy-komplementariuszy,
8) prawa i obowizki akcjonariusza s charakterystyczne dla spki akcyjnej,
9) moliwo dopuszczenia akcji do publicznego obrotu,
10) powizanie wnoszonych wkadw przez akcjonariuszy z prawami akcjonariuszy i
akcjonariuszy-komplementariuszy,
11) wkady akcjonariuszy i akcjonariuszy-komplementariuszy wnoszone na kapita
zakadowy podlegaj waciwym rygorom zwizanym z ich wnoszeniem, jak rwnie
ostrzejszym kryteriom zdolnoci aportowej.
5.
Podmiotowo prawna spki komandytowo-akcyjnej - odesanie
Por. tytu I, cz 1, rozdzia 1, 5.
Rozdzia 2.
Formy ustrojowe spki komandytowo-akcyjnej
1.
Pojcie i rodzaje form ustrojowych - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 1-2.
2.
Przedspka komandytowo-akcyjna
W uzupenieniu uwag poczynionych przy spce jawnej (por. tytu I, cz 1, rozdzia 2,
3) naley podkreli pewn zoono procesu powstania spki komandytowo-akcyjnej, a w
szczeglnoci ustalenia momentu zawizania spki. Przyj naley, e proces tworzenia
spki komandytowo-akcyjnej jest poddany przepisom o spce akcyjnej, a wic odpowiednio
bd miay zastosowanie art. 306 i n. k.s.h. (zob. J. Frckowiak, Spka akcyjna w organizacji
(w:) Prawo prywatne..., op. cit., s. 415-430, S. Wodyka, Przedspka akcyjna (art. 323 k.s.h.)
(w:) Ksiga pamitkowa ku czci Profesora Janusza Szwai, pod red. E. Nowiskiej, M. du Vall,
Prace Instytutu Wasnoci Intelektualnej UJ, Krakw 2004, s. 315-330). Tworzenie spki
komandytowo-akcyjnej skada si z kilku zdarze: podpisania w formie aktu notarialnego
statutu, zoenia stosownych owiadcze, wniesienia wkadw oraz rejestracji. Zgodnie z art.
134 2 k.s.h., podobnie jak przy spce jawnej, w komandytowo-akcyjnej mowa jest o
zawizaniu spki. Chodzi o stan przed wpisem do rejestru spki. Podstawowym problemem
jest, od jakiego momentu moemy mwi o zawizaniu spki. Istotn rol w procesie
tworzenia spki spenia umowa zaoycielska. Umowa spki komandytowo-akcyjnej
obejmuje statut (podpisany co najmniej przez wszystkich komplementariuszy) oraz
sporzdzone w formie aktu notarialnego owiadczenia zawierajce zgod na zawizanie
spki, brzmienie statutu i na objcie akcji. Umowa zaoycielska jest wic zbiorem czynnoci
prawnych, ktre s dokonywane midzy wsplnikami zaoycielami i przyszymi
akcjonariuszami i nimi a zaoycielami. Wyjanienie powysze byo konieczne dla ustalenia
momentu zawizania spki. W teorii mona dostrzec dwa stanowiska co do ustalenia
momentu zawizania spki. Zgodnie z jednym, moim zdaniem bdnym - do zawizania
spki dochodzi ju z chwil podpisania statutu, gdy przyjmuje si niestosowanie art. 310
k.s.h. (tak bdnie A. Szumaski (w:) Kodeks , 2001, t. I, s. 688-689; T. Siemitkowski, R.
Potrzeszcz (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 340; J. Bieniek, M. Bieniak, Spka

komandytowo-akcyjna, Warszawa 2002, s. 38). Podejcie takie jest wtpliwe przede

wszystkim dlatego, e nie ma adnych podstaw do nieprzyjcia zasad tworzenia spki w
oparciu o przepisy regulujce spk akcyjn. Brak jest podstawy prawnej do wyczenia
stosowania art. 310 k.s.h. Pamita naley, e w kontekcie obejmowania akcji i pokrywania
kapitau zakadowego akcji, spka komandytowo-akcyjna uksztatowana jest na wzr spki
akcyjnej (T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 110). Bdny jest take pogld co do pozbawienia
przez art. 310 k.s.h. koniecznoci oznaczania w statucie komplementariuszy oraz wkadw
wnoszonych przez tych wsplnikw. Pamita naley, e okolicznoci te wynika musz
wanie ze statutu spki komandytowo-akcyjnej. Podstawowym jednak argumentem jest to,
e w spce zgodnie z art. 125 k.s.h. musz istnie zawsze dwa rodzaje wsplnikw (A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 587-589). Niepodobna wic przyj utworzenia spki bez
akcjonariuszy. Ci z kolei musz obj akcje. Tak wic zawizanie spki moe nastpi
zgodnie z art. 310 1 k.s.h. z chwil objcia wszystkich akcji lub te w dacie zoenia
owiadczenia w formie aktu notarialnego o wysokoci objtego kapitau zakadowego (gdy
okrelono minimaln lub maksymaln jego warto) w przypadku objcia takiej liczby akcji,
ktrych czna warto nominalna wyniesie 50 000 z. Chodzi przede wszystkim o rozumienie
umowy spki akcyjnej jako skadajcej si z kilku czynnoci prawnych. Od tego momentu
mona mwi o zawizaniu spki komandytowo-akcyjnej, a wic powstania okrelonego
wza organizacyjno-obligacyjnego (T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 111-112; S. Wodyka,
Problem osobowych spek w organizacji, Rejent 2003, nr 6, s. 263 i n.). Okres midzy
zawizaniem spki a wpisem do rejestru jest okrelany niekiedy mianem spki w organizacji
sui generis (zob. take J. Grykiel, Spka komandytowo-akcyjna w organizacji jako przedmiot
prawa cywilnego (w:) Prawo wobec wyzwa wspczesnoci . Materiay z sesji naukowej
(Pozna 19-21 maja 2003 r.), pod red. P. Wiliskiego, Pozna 2004, s. 55-67). Naley przyj,
e mona raczej mwi o przedspce komandytowo-akcyjnej (A. Kidyba, Niektre skutki dla
obrotu handlowego wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, PPH 2004, nr 12, s. 14; A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 587-589; A. Kidyba, Przepisy dodane jako normy kreujce nowe
instytucje k.s.h., PPH 2004, nr 3, s. 14; A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 689; A. Witosz
(w:) J.A. Strzpka, W. Popioek, A. Witosz, E. Zieliska, Kodeks spek handlowych. Komentarz
z orzecznictwem, Warszawa 2001, s. 224-225). Zagadnienie rodzaju przepisw, ktre maj
by stosowane do przedspki komandytowo-akcyjnej, nie zostao definitywnie rozstrzygnite
(zob. uwagi zawarte w tytule I, czci 1, rozdziale 2, 3 dotyczcym przedspki jawnej).
Poza moliwociami przewidzianymi w odniesieniu do przedspki jawnej przyjmuje si take
- moim zdaniem przedwczenie - dopuszczalno stosowania przepisw o spce akcyjnej w
organizacji (W. Pyzio (w:) J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popioek, W.
Pyzio, Kodeks spek handlowych. Komentarz, pod red. K. Kruczalaka, Warszawa 2001, s.
269). Autor uznaje tak konstrukcj jako spk w organizacji de iure, z wszelkimi tego
konsekwencjami. Krytyk tego ostatniego pogldu przeprowadzi T. Bieniek, Charakter..., op.
cit., s. 112-113). Co do charakteru prawnego przedspki - por. rwnie uwagi odnoszce si
do spki jawnej - tytu I, cz 1, rozdzia 2, 3-4.
3.
Spka komandytowo-akcyjna jako podmiot prawa - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 4 niniejszej pracy.
4.
Spka komandytowo-akcyjna w likwidacji
W przypadku spki komandytowo-akcyjnej wystpuj pewne odrbnoci w stosunku do
spki jawnej i akcyjnej. Dotyczy to zarwno przyczyn rozwizania, wystpienia wsplnika, jak
i postpowania likwidacyjnego (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo
spek..., op. cit., s. 122).
W spce komandytowo-akcyjnej rozwizanie spki powoduj (art. 148 k.s.h.):

1) przyczyny przewidziane w statucie (analogiczne rozwizanie znajduje si w art. 58

k.s.h. - spka jawna i art. 459 k.s.h. - spka akcyjna);
2) uchwaa walnego zgromadzenia o rozwizaniu spki (w przypadku spki jawnej musi
to by jednomylna uchwaa wszystkich wsplnikw, a w przypadku spki akcyjnej
take uchwaa o przeniesieniu siedziby spki za granic; pamita jednak naley, e
w przypadku spki komandytowo-akcyjnej poza uchwa walnego zgromadzenia
konieczna jest jednomylna zgoda komplementariuszy);
3) ogoszenie upadoci spki (identyczne w spce jawnej i akcyjnej),
4) mier, ogoszenie upadoci lub wystpienie jedynego komplementariusza, chyba e
statut stanowi inaczej (w przypadku spki akcyjnej przyczyny takie nie wystpuj),
5) inne przyczyny przewidziane prawem.
Natomiast ogoszenie upadoci akcjonariusza nie stanowi przyczyny rozwizania spki.
Odmiennie naley odnie si do zagadnienia wypowiedzenia umowy spki i
wystpienia ze spki. Jest to moliwe tylko i wycznie przez komplementariusza, gdy statut
tak stanowi. Wwczas stosuje si odpowiednio przepisy o spce jawnej (art. 61, 64-65
k.s.h.). Akcjonariuszowi nie przysuguje prawo wypowiedzenia umowy. Rozwizanie powysze
wie si z odmiennym statusem wsplnikw. Naturalnym "wystpieniem" ze spki przez
akcjonariusza jest zbycie wszystkich jego akcji, umorzenie akcji itp. Moliwe jest rwnie
zastosowanie art. 416, 418 i 4181 k.s.h. W tym przypadku istotn rol odgrywaj tylko
elementy kapitaowe. Inaczej jest w przypadku komplementariuszy, gdzie dodatkowo
moliwe jest zbycie ogu praw i obowizkw wsplnika (art. 10 k.s.h.). Z kolei odmiennie ni
w przypadku spki jawnej w spce komandytowo-akcyjnej do rozwizania i likwidacji spki
stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce likwidacji spki akcyjnej. Modyfikacj tej zasady
jest to, e likwidatorem - co oczywiste - nie jest zarzd, ale komplementariusze majcy prawo
prowadzenia spraw spki, chyba e statut lub uchwaa powzita za zgod wszystkich
komplementariuszy stanowi inaczej (por. szerzej A. Kidyba, Kodeks , 2006, t. I, s. 656 i n.,
oraz t. II, s. 875 i n.).
5.
Problem jednoosobowej spki komandytowo-akcyjnej (A. Kidyba, Atypowe...,
wyd. 2, op. cit., s. 98-105):
Na tle struktury organizacyjnej spki komandytowo-akcyjnej rodz si powane
wtpliwoci zwizane z istnieniem pozornych oraz rzeczywistych jednoosobowych spek
osobowych. Funkcjonowanie w obrocie opisanych poniej tworw stanowi zarwno
niebezpieczestwo dla pewnoci obrotu cywilnoprawnego, jak te wypaczenie istoty spki
osobowej, przez tworzenie pozbawionych osobowoci prawnej jednostek organizacyjnych
bdcych
de facto form personifikacji masy majtkowej przynalenej uprzednio
okrelonemu podmiotowi. Przyjcie przez ustawodawc w art. 132 1 k.s.h. dopuszczalnej
tosamoci midzy komplementariuszami a akcjonariuszami zmusza do zastanowienia, czy
rzeczywicie istotniejszy jest formalny podzia na wsplnikw o rnym statusie czy te
wiadomo, e s to te same osoby. Utworzenie spki komandytowo-akcyjnej, mimo
dopuszczalnoci osignicia statusu akcjonariusza przez komplementariusza, nie oznacza
jeszcze (samo przez si) przyzwolenia na to, aby w spce tej by tylko jeden wsplnik o
podwjnym statusie, cho niekiedy tego typu konstrukcja (cho nietrwaa pod wzgldem
czasowym) wydaje si moliwa. Duo atwiejsze do zrealizowania z punktu widzenia zaoe
konstrukcyjnych i przepisw iuris cogentis jest rozwizanie, w ktrym choby jedn akcj
obejmie osoba trzecia (nawet sama spka), a wszystkie pozostae akcje i status
komplementariusza bdzie posiada jeden wsplnik. Wskazana sytuacja daje si uzasadni
tym, e nieograniczona odpowiedzialno komplementariusza oraz odpowiedzialno samej
spki daje swoist "gwarancj" zaspokojenia wierzycieli. Najbardziej niebezpieczna z punktu
widzenia obrotu gospodarczego jest jednak konstrukcja, w ktrej sama spka jest swym
jedynym komplementariuszem-akcjonariuszem, za jedyny wsplnik (majcy dodatkowo
status prokurenta i stosowne penomocnictwa szczeglne) peni rol akcjonariusza. Przy
konstrukcji jedynej akcji objtej przez podmiot niebdcy komplementariuszem-

akcjonariuszem, brak jakiegokolwiek zabezpieczenia interesw wierzycieli ze wzgldu na

nieodpowiedzialno za zobowizania akcjonariusza posiadajcego tylko jedn akcj. Mimo i
z uwagi na obowizujce w tym zakresie zakazy nabywania akcji wasnych przez spk
wskazany twr ma charakter nietrway, to jednak w powyszy sposb dochodzimy do
tworzenia konstrukcji jednoosobowych spek osobowych pozornych, w ktrych, mimo e
formalnie zrealizowane s wszystkie zaoenia konstrukcyjne wymagane dla spek
osobowych (co najmniej dwch wsplnikw), to faktycznie mamy do czynienia z
jednoosobow spk osobow. Naley pamita, e sam ustawodawca w odniesieniu do
spek z o.o. i akcyjnych okrelajc status osb uwikanych w tego typu konstrukcj wskazuje
na: "(...) jedynego wsplnika i spk (...)". W tym punkcie postawione winno zosta pytanie o
istot i cel tworzenia pozornych spek osobowych. W przypadku spki komandytowoakcyjnej z udziaem jej samej jako jedynego komplementariusza-akcjonariusza, z niewielk
partycypacj pozostaego wsplnika w kapitale zakadowym, poza problemem
konstrukcyjnym najistotniejsze jest pytanie o "gospodarcz cao realizowanego w ten
sposb przedsiwzicia". Definiowanie rozwiza prawnych tylko przez pryzmat konstrukcji
podmiotu prawa (nawet przy dogmatycznej poprawnoci struktury) z pominiciem aspektu
gospodarczego i zalenoci w tym zakresie moe okaza si bdem (por. A. Kidyba,
Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 72-73), bdem tym groniejszym, e prowadzcym do licznych
naduy. Omawiana konstrukcja z oczywistych wzgldw jest sposobem uniknicia
jakiejkolwiek odpowiedzialnoci za dziaania dokonywane w imieniu jednoosobowej spki
komandytowo-akcyjnej, gdy wobec wierzycieli w takiej konfiguracji za zobowizania
odpowiada bd spka i ...spka jako jedyny podmiot majcy status komplementariusza.
Powracajc do wskazanego powyej problemu tzw. rzeczywistej spki jednoosobowej,
naley wskaza, i w wypadku pojawienia si takiego podmiotu (co moe mie miejsce przez
nastpcze skupienie w jedynym rku caoci akcji i ogu praw i obowizkw wszystkich
wsplnikw - komplementariuszy) naleaoby go natychmiast postawi w stan likwidacji i
cho brak po temu wyranej regulacji prawnej (omawianego stanu nie obejmuje hipoteza
unormowania zawartego w art. 148 1 pkt 4 k.s.h.), zasadne byoby odpowiednie stosowanie
w drodze analogii przepisu art. 58 pkt 5 k.s.h. regulujcego kwesti wypowiedzenia umowy
spki przez wsplnika. Innym rozwizaniem jawi si ingerencja (w trybie art. 25 ustawy o
KRS w zwizku z treci art. 125 k.s.h. i art. 24 ust. 1 ustawy o KRS) sdu rejestrowego w
celu anihilacji spki przez wydanie postanowienia o jej rozwizaniu. Szczeglnym rodzajem
opisywanego "nowotworu gospodarczego" byaby spka komandytowo-akcyjna, w ktrej rol
jedynego komplementariusza-akcjonariusza spenia sama spka.
Konstrukcja spki komandytowo-akcyjnej zakada rwnie zmiany w skadzie osobowym
wsplnikw. Moe to by zrealizowane przez zbycie ogu praw i obowizkw wsplnika (art.
10 k.s.h.) bd te przez przystpienie do spki nowego wsplnika. Zasady przystpienia do
spki s rne w przypadku komplementariuszy i akcjonariuszy. Przystpienie do spki
przez nowego komplementariusza wymaga dokonania czynnoci prawnej przeniesienia ogu
praw i obowizkw albo te przystpienia do spki w trybie zmiany statutu spki. Moliwo
przystpienia musi wynika wyranie ze statutu spki. Natomiast gdy ma przystpi
akcjonariusz, moe tego dokona przez nabycie akcji spki albo przez objcie akcji w
podwyszonym kapitale zakadowym. Moliwe jest zarwno uzyskanie statusu akcjonariusza
przez komplementariusza (art. 132 k.s.h.) i odwrotnie, komplementariusza przez
akcjonariusza (art. 136 k.s.h.). Statut moe dopuci przyjcie do spki nowego
komplementariusza, a dotychczasowy akcjonariusz moe uzyska status komplementariusza
za zgod wszystkich dotychczasowych komplementariuszy. Owiadczenie nowego
komplementariusza, oznaczenie wartoci jego wkadw oraz zgoda na brzmienie statutu
wymaga formy aktu notarialnego. Dotychczasowy akcjonariusz, ktry staje si
komplementariuszem, odpowiada take za zobowizania spki istniejce w chwili wpisania
go do rejestru. Jednoczenie nie musi on przesta by akcjonariuszem. Jego status zmieni si
o tyle, e bdzie ponosi odpowiedzialno osobist za zobowizania spki. Generalnie nowy
komplementariusz-akcjonariusz wnosi wkady na inne ni kapita zakadowy fundusze. Nie
jest moliwa przemiana (przeksztacenie si) akcjonariusza w komplementariusza w sytuacji,
gdyby mia on wnie wkady na kapita zakadowy. W takim przypadku musiaoby doj do

podwyszenia kapitau zakadowego. Natomiast moliwe jest uzyskanie statusu

komplementariusza poczone z utrat statusu akcjonariusza w przypadku umorzenia akcji
akcjonariusza. W wyniku dokonywanych "przemian" podmiotowych (przeksztacenia si)
spka musi posiada jeszcze innych akcjonariuszy, gdy musi by zrealizowany warunek
istnienia dwch rnych typw wsplnikw. Wydaje si jednak, e moliwa jest rwnie
konstrukcja spki jednoosobowej - tylko z akcjonariuszem bd tylko z komplementariuszem,
gdy w wyniku zmian podmiotowych przez krtki okres nie przystpi do spki wsplnik. Tak
na
przykad
w
przypadku
przemiany
(przeksztacenia
si)
akcjonariusza
w
komplementariusza, gdyby w spce nie byo innych wsplnikw akcjonariuszy (nastpioby
umorzenie akcji), do czasu ich przystpienia spka moe istnie. Skoro ustawodawca
zdecydowa si na dopuszczenie przez rok jednoosobowej spki partnerskiej (szerzej zob. A.
Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 77 i n.; G. Kozie, Przeniesienie praw i obowizkw
wsplnika, jako instrument ksztatowania struktury jednoosobowej spki partnerskiej, PPH
2005, nr 2, s. 44 i n.), to w krtkim czasie dokonywanych przeksztace moliwa jest spka
tylko z udziaem komplementariuszy. Nie ma tu zagroenia dla wierzycieli, gdy
komplementariusze ponosz odpowiedzialno osobist. Zasada przeksztacania si
wsplnikw we wzajemny status przypomina sytuacj: Dr Jekyll i Mr Hyde (por. A. Kidyba,
Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 104 i n.). Nie moe to prowadzi do wniosku, e te same osoby
mog wycznie stanowi substrat spki komandytowo-akcyjnej. Statut spki moe
podpisa sam komplementariusz, czyli moe on by jedynym zaoycielem. Jednake objcie
akcji musi si odby przy udziale rwnie innych osb. Wtpliwa jest teza, e sytuacja gdy
jedna osoba jest komplementariuszem i jedynym akcjonariuszem, nie oznacza spki
jednoosobowej, gdy "nie kadzie to kresu wieloci stosunkw uczestnictwa w spce" (R.
Potrzeszcz, T. Siemitkowski (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 334).
W przypadku spki z udziaem dwch komplementariuszy i dwch akcjonariuszy
moliwa jest sytuacja, w ktrej dwaj komplementariusze bd jednoczenie akcjonariuszami,
a dwaj akcjonariusze komplementariuszami. Mimo statusu czterech rnych wsplnikw s to
w rzeczywistoci dwie osoby. Mog by nimi zarwno osoby fizyczne, spki osobowe, jak
rwnie osoby prawne (w tym spki kapitaowe). Przy tosamoci personalnej
komplementariuszy i akcjonariuszy w przedstawionym w zdaniu poprzednim modelu nie
moe mie zastosowania art. 127 4 k.s.h., zgodnie z ktrym nazwisko (firma, nazwa)
akcjonariusza nie moe by zamieszczone w firmie spki.
Nie ma w takiej sytuacji moliwoci, aby wyodrbni osoby komplementariuszy, gdy s
tosame z akcjonariuszami. Podobnie przepis ten nie bdzie mia zastosowania, gdy
komplementariusz staje si akcjonariuszem. Musiaoby to prowadzi do wniosku, e
moliwo dokapitalizowania spki przez komplementariusza w charakterze akcjonariusza
powinna wiza si z wykreleniem jego nazwiska (nazwy, firmy) z firmy spki
komandytowo-akcyjnej. Nie ma w przepisach kodeksu spek handlowych zakazu dla
przypadku, w ktrym wszyscy komplementariusze staliby si dodatkowo akcjonariuszami. W
takiej sytuacji nie ma te znaczenia skutek z art. 127 4 zd. 2, gdy i tak komplementariusze
ponosz odpowiedzialno osobist nieograniczon. Gdy akcjonariusz przemienia si w
komplementariusza i zachowuje status akcjonariusza, moe on korzysta z prawa
umieszczenia jego nazwiska w firmie. Skutkiem bdzie odpowiedzialno za zobowizania w
takim zakresie, w jakim ponosi odpowiedzialno komplementariusz, ale z tym akcjonariusz
liczy si przy przemianie (por. dodatkowo art. 136 3 k.s.h.); zob. take T. Bieniek,
Charakter..., op. cit., s. 324 i n.).
6.
Spka komandytowo-akcyjna w upadoci - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 5 niniejszej pracy.
7.
Szczeglne formy ustrojowe spki w transformacji

Jak to ju zostao stwierdzone, spka komandytowo-akcyjna jako spka osobowa nie

moe ulec podziaowi, jak rwnie w wyniku poczenia spki komandytowo-akcyjnej zawsze
musi powsta spka kapitaowa (fuzja), albo spka kapitaowa musi by spk przejmujc
(inkorporacja).
Specyfika zwizana ze spk komandytowo-akcyjn wystpuje przy podziale oraz
przeksztaceniu spek.
1.
W przypadku czenia si spki komandytowo-akcyjnej wymagana jest
jednomylno komplementariuszy oraz uchwaa akcjonariuszy, za ktr wypowiedz si
osoby reprezentujce co najmniej 2/3 kapitau zakadowego, chyba e statut przewiduje
warunki surowsze (art. 522 3 k.s.h.). Jeeli w czcej si spce komandytowo-akcyjnej
wystpuj akcje rnego rodzaju, uchwaa czeniowa podejmowana jest w drodze
gosowania oddzielnymi grupami (art. 522 4 k.s.h.).
2. Kolejna modyfikacja wynika z art. 571 k.s.h. i dotyczy przeksztacenia spki
komandytowo-akcyjnej w spk kapitaow (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1296-1297). W
przypadku spki komandytowo-akcyjnej za uchwa musz si wypowiedzie wszyscy
komplementariusze
i
akcjonariusze
reprezentujcy
2/3
kapitau
zakadowego.
Komplementariusze i akcjonariusze gosuj w swoich grupach. W pierwszej musi by
osignite pene porozumienie, w drugiej wikszo odnoszca si do kapitau zakadowego.
Nie maj tu znaczenia uprzywilejowania gosowe, poniewa nie odnosz si one do kapitau
zakadowego. Jeeli komplementariusz jest jednoczenie akcjonariuszem, gosuje w dwch
grupach.
Moliwe jest jedynie wprowadzenie warunkw surowszych. Zaostrzenie moe polega na
podwyszeniu progu kapitau zakadowego. Przepis art. 571 k.s.h. uwzgldnia dwa kryteria:
sumy sum komandytowych i kapitau zakadowego. Jeeli jednak wprowadzone zostan inne
obostrzenia, na przykad gosowe, ktre jednoczenie speni wymg art. 571 zd. ostatnie
k.s.h., to jest to dopuszczalne (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo
spek..., op. cit., s. 453).
3. Istotna modyfikacja wynika z art. 576 1 i 2 i wie si z przeksztaceniem spki
kapitaowej w komandytowo-akcyjn (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 1306-1307).
Warunkiem przeksztacenia spki kapitaowej w spk komandytowo-akcyjn jest, aby
w spce komandytowo-akcyjnej uczestniczy chociaby jeden komplementariusz. W
przeciwnym razie nie dojdzie do przeksztacenia w tak spk, ze wzgldu na naruszenie jej
istoty prawnej.
Konieczne jest ponadto wypenienie innych wymogw, w szczeglnoci objcie akcji
(akcjonariusz).
Przy przeksztaceniu spki kapitaowej w osobow za przeksztaceniem musz
opowiada si wsplnicy spki z o.o. albo akcyjnej reprezentujcy 2/3 kapitau zakadowego.
Nie s brane pod uwag gosy wsplnikw, ale reprezentowany przez nich kapita
ucieleniony w udziaach (akcjach). Nie maj tu zatem zastosowania adne uprzywilejowania,
w szczeglnoci co do gosu. Wypowied za przeksztaceniem obejmuje generaln zgod
spki, ktr musz wyrazi wsplnicy reprezentujcy okrelony kapita zakadowy, a nie
dotyczy to indywidualnych zgd na wasne uczestniczenie w spce przeksztaconej (art. 565
k.s.h.). Przeksztacenie spki kapitaowej w spk komandytowo-akcyjn poza koniecznoci
zgody kapitaowej wymaga dla swej skutecznoci rwnie zgody poszczeglnych osb, ktre
maj by ponoszcymi osobist nieograniczon odpowiedzialno za zobowizania spki
(komplementariuszy); zob. A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek...,
op. cit., s. 454).
Osoby, ktre zdecyduj si na ponoszenie odpowiedzialnoci osobistej, nieograniczonej,
solidarnej i subsydiarnej, powinny owiadczy o tym w formie pisemnej pod rygorem
niewanoci. Naruszenie formy pisemnej skutkuje niewanoci zoonego owiadczenia.
Zgoda osoby, ktra ma by komplementariuszem, jest owiadczeniem woli wsplnika spki
kapitaowej, z ktrej musi wynika w sposb wyrany zamiar przyjcia roli prawnej
komplementariusza. Decyzja ta ma szczeglne znaczenie nie tylko z powodu
odpowiedzialnoci, jak ponosi komplementariusz, ale take ze wzgldu na rol, jak w
spce bdzie spenia. Nie ma jednak potrzeby, aby pozostali wsplnicy wyraali zgod na

wybr statusu komplementariusza. Nieograniczona odpowiedzialno jest zwizana ze

swoistym zrwnowaeniem roli, jak wsplnik bdzie odgrywa (prowadzenie spraw,
reprezentacja). Szczeglnie istotne moe si to okaza w spce komandytowo-akcyjnej ze
wzgldu na wyjtkowe kompetencje komplementariuszy; zob. T. Bieniek, Charakter..., op.
cit., s. 133 i n.).
Rozdzia 3.
Wkady do spki komandytowo-akcyjnej
Problem wyjanienia istoty wkadu do spki komandytowo-akcyjnej jest szczeglnie
ciekawy ze wzgldu na wystpowanie dwch rodzajw wsplnikw. Odmienne jest samo
pojcie wkadu dopuszczalnego dla komplementariusza i akcjonariusza. W pierwszym
przypadku naley odesa w caej rozcigoci do uwag dotyczcych spki jawnej (por. tytu I,
cz 1, rozdzia 4). Natomiast wszelkie uwagi zawarte w tym rozdziale dotyczy bd
wkadw akcjonariusza.
Zgodnie z regulacj zawart w art. 126 1 pkt 2 k.s.h. do wkadw wnoszonych na
kapita zakadowy do spki komandytowo-akcyjnej naley stosowa odpowiednio przepisy o
spce akcyjnej, co zmusza rwnie do przyjcia, jako wicej, regulacji zawartej w art. 14
1 k.s.h. (T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 118 i n.). Tak wic do spki mog by wnoszone
zarwno wkady pienine (gotwka lub pienidz bankowy), jak i niepienine (aporty).
Wkady niepienine winny spenia kryteria zdolnoci aportowej przewidziane dla spek
kapitaowych, czyli: musi istnie moliwo okrelenia wartoci majtkowej prawa, moliwo
wyceny i umieszczenia w bilansie, zbywalno prawa i moliwo ustanawiania prawa, a
ponadto w wypadku pokrywania akcji jedynie aportami przynajmniej jeden przedmiot aportu
musi posiada zdolno likwidacyjn (moliwo wejcia do masy likwidacyjnej celem spaty
ewentualnych zobowiza spki). Zgodnie z normami zawartymi we wspomnianym art. 14
1 k.s.h. do spki komandytowo-akcyjnej akcjonariusz nie moe wnie jako aportu pracy
oraz wiadczenia usug na rzecz spki. Ponadto niedopuszczalna jest jakakolwiek forma
wniesienia prawa niezbywalnego. O ile oczywiste jest, e nie mona zby prawa
niezbywalnego, o tyle poprzednio (na gruncie przepisw kodeksu handlowego) doktryna
dopuszczaa wniesienie (konstytutywne) do spek kapitaowych tego typu praw poprzez ich
ustanowienie na rzecz spki (tzw. konstytutywne wniesienie). Dotyczyo to w szczeglnoci
prawa uytkowania, ale take praw obligacyjnych: uprawnie z najmu, dzierawy lub
leasingu. Obecnie nie jest to dopuszczalne tak w odniesieniu do spek kapitaowych, jak i
omawianego modelu spki komandytowo-akcyjnej (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 121122).
Przepisy kodeksu spek handlowych uzaleniaj terminy wniesienia wkadw od ich
rodzajw. W przypadku wkadw niepieninych, cao wkadw naley wnie najpniej
przed upywem roku od zarejestrowania spki, niezalenie od tego okrelone w ustawie
wartoci musz by wniesione do momentu zarejestrowania. Jeeli wkady maj charakter
niepieniny albo skadaj si z wkadw pieninych i niepieninych, w takim przypadku
naley pokry akcje o wartoci co najmniej 12 500 z. W przypadku za wnoszenia wkadw
pieninych akcje obejmowane za takie wkady powinny by opacone przed
zarejestrowaniem spki w wysokoci minimum 25% ich wartoci nominalnej, przy czym
postanowienia statutu mog okreli wyszy prg opacenia akcji. W wypadku gdy akcje s
obejmowane po cenie wyszej od wartoci nominalnej, nadwyka (agio) powinna by
uiszczona w caoci przed zarejestrowaniem spki. Warto pamita, e do czasu cakowitego
pokrycia akcji na okaziciela nie mog by wydane dokumenty tych akcji. Na dowd
czciowej wpaty spka jest obowizana wyda akcjonariuszowi imienne wiadectwa
tymczasowe. Natomiast dokumenty akcji imiennych mog by wydane przed pen wpat.
Kodeks spek handlowych przewiduje sformalizowany sposb wnoszenia aportw (por. R.
Pabis, Tworzenie spki akcyjnej, cz. III, Pr.Sp. 2002, nr 3, s. 21 i n.). Dodatkowo, normy
zawarte w stosowanym odpowiednio art. 311 k.s.h. przewiduj, e: jeeli przewidziane jest
wniesienie do spki wkadw niepieninych albo spka nabywa mienie lub dokonuje
zapaty wynagrodzenia za usugi wiadczone przy jej powstaniu, zaoyciele maj obowizek

sporzdzi pisemne sprawozdanie, ktre powinno zawiera w szczeglnoci:

1) przedmiot wkadw niepieninych oraz liczb i rodzaj wydawanych w zamian za nie
akcji i innych tytuw uczestnictwa w dochodach lub w podziale majtku spki,
2) mienie nabywane przed zarejestrowaniem spki oraz wysoko i sposb zapaty,
3) usugi wiadczone przy powstaniu spki oraz wysoko i sposb wynagrodzenia,
4) osoby, ktre wnosz wkady niepienine, zbywaj spce mienie lub otrzymuj
wynagrodzenie za usugi,
5) zastosowan metod wyceny wkadw.
W sprawozdaniu naley umotywowa zamierzone transakcje, w tym take objcie akcji
za wkady niepienine i wysoko przyznanego wynagrodzenia lub zapaty. Do sprawozdania
naley doczy odpowiednie dokumenty w oryginaach lub urzdowo powiadczonych
odpisach. Dodatkowo jeeli przedmiotem wkadu do spki jest przedsibiorstwo,
sprawozdanie zaoycieli powinno zawiera sprawozdania finansowe dotyczce tego
przedsibiorstwa za okres ostatnich dwch lat obrotowych. W sytuacji gdy przedsibiorstwo
prowadzono przez okres krtszy ni dwa lata, sprawozdanie zaoycieli powinno obejmowa
cay okres dziaalnoci. Naley pamita, e omawiane sprawozdanie winno by zoone do
sdu rejestrowego wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegego rewidenta przed zawizaniem
spki. Powoani biegli rewidenci dokonaj oceny sprawozdania w zakresie jego prawdziwoci
i rzetelnoci, wydadz opini, czy warto wkadw niepieninych odpowiada co najmniej
wartoci nominalnej obejmowanych za nie akcji bd wyszej cenie emisyjnej akcji, a take
czy wysoko przyznanego wynagrodzenia lub zapaty jest uzasadniona (zob. szerzej A.
Szumaski, Prawo..., op. cit., s. 507-511).
Cz 2.
Utworzenie spki
Rozdzia 1.
Zawizanie spki komandytowo-akcyjnej
1.
Pojcie i charakter prawny statutu
Statut spki komandytowo-akcyjnej stanowi swoist mieszank dwch modeli umw
zaoycielskich spki akcyjnej i pozostaych spek osobowych (A. Szumaski (w:) Kodeks,
2001, t. I, s. 654; A. Kidyba, Nowy typ spki - spka komandytowo-akcyjna, op. cit., s. 1213). W kontekcie wnoszenia wkadw odnosi si on do modelu spek osobowych i z o.o., a
w przypadku objcia akcji nawizuje do spki akcyjnej (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I,
s. 654). Statut jest jednym z elementw umowy zaoycielskiej. Na umow t (umow spki
komandytowo-akcyjnej) skadaj si: podpisanie statutu przez co najmniej wszystkich
komplementariuszy, zgoda na zawizanie spki i brzmienie statutu oraz na objcie akcji
przez zaoycieli lub cznie z osobami trzecimi. Sposb tworzenia spki jest wic mimo
wszystko odmienny ni w przypadku wszystkich pozostaych spek. Przepisy przewiduj, e
statut powinien by podpisany przez co najmniej wszystkich komplementariuszy. Oznacza to,
e mog go rwnie podpisa akcjonariusze. Przyjcie zaoenia podpisania statutu przez
wszystkich komplementariuszy jest zwizane z tym, e zebranie kapitau zakadowego w
spce moe mie miejsce w okresie pniejszym, gdy nie s jeszcze zidentyfikowani
inwestorzy pasywni, tj. akcjonariusze. W momencie podpisania statutu mog wic wystpi
tylko komplementariusze (zob. take T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 105 i n.).
Artyku 125 k.s.h. wymaga, aby w spce by co najmniej jeden komplementariusz i jeden
akcjonariusz. Oznacza to, e nie mona uzna za moment zawizania spki chwili podpisania
statutu, gdy w efekcie dopucilibymy do istnienia po zawizaniu spki konstrukcji
jednoosobowej. Jeeli w spce miaby wystpi tylko jeden komplementariusz i sam speniby

wymg z art. 129 k.s.h., to mogaby powsta spka jednoosobowa, co jest niedopuszczalne
(zob. A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 91 i n.).
Statut spki komandytowo-akcyjnej jest jednym z elementw umowy zaoycielskiej
spki, a wic warunkiem utworzenia spki, ale z drugiej strony jest wyznacznikiem jej
zdolnoci prawnej po wpisaniu do rejestru. Przyjcie statutu polega na uzyskaniu konsensusu
przynajmniej wszystkich komplementariuszy co do jego postanowie. W tym sensie
komplementariusze podpisujcy statut staj si wsplnikami-zaoycielami. Statut nie ma
jednak cech klasycznej umowy spki, gdy jest tylko jednym z elementw umownie
nazwanej umowy spki komandytowo-akcyjnej. Nie mona mu wic przyzna cech
wskazywanych przy klasycznej umowie (np. odpatnoci; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 566568 i n.).
2.
Tre statutu spki komandytowo-akcyjnej
Statut spki komandytowo-akcyjnej ma rozbudowan tre w stosunku do wszystkich
dotychczas omwionych umw spek osobowych. Jego tre jest wsza od statutu spki
akcyjnej. Przede wszystkim wyrnia go - wrd elementw obligatoryjnych - okrelenie
wkadw wnoszonych przez kadego komplementariusza i ich wartoci, nazwiska, imiona
(firmy, nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adres, adresy do dorcze. Wie si to
w sposb oczywisty ze specyfik spki komandytowo-akcyjnej.
Do minimalnej treci statutu spki komandytowo-akcyjnej naley zaliczy (zob. A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 573 i n.):
1) firm i siedzib spki,
2) przedmiot dziaalnoci spki,
3) czas trwania spki, jeeli jest oznaczony,
4) oznaczenie wkadw wnoszonych przez kadego komplementariusza oraz ich warto,
5) wysoko kapitau zakadowego, sposb jego zebrania, warto nominaln akcji i ich
liczb ze wskazaniem, czy akcje s imienne czy na okaziciela,
6) liczb akcji poszczeglnych rodzajw i zwizane z nimi uprawnienia, jeeli maj by
wprowadzone akcje rnych rodzajw,
7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy
albo adresy do dorcze,
8) organizacj walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeeli ustawa lub statut
przewiduje ustanowienie rady nadzorczej (por. take J. Jacyszyn, Istota..., cz. I, op.
cit., s. 70 i n.).
Ad 1. Firma i siedziba spki
Firma spki komandytowo-akcyjnej zostaa uregulowana w art. 127 k.s.h. Pamita
naley o tym, e problematyka firmy jest obecnie przedmiotem regulacji kodeksu cywilnego
(art. 431-4310 k.c.); por. uwagi na temat firmy zawarte w czci odnoszcej si do firmy spki
jawnej - tytu I, cz 2, rozdzia 1, 2.
Firma spki komandytowo-akcyjnej zostaa uregulowana w sposb bardzo zbliony do
takiej regulacji w spce komandytowej. Powinna ona zawiera nazwiska jednego albo kilku
komplementariuszy oraz dokadne oznaczenie: "spka komandytowo-akcyjna". Nazwisko
akcjonariusza nie moe by zamieszczone w firmie spki komandytowo-akcyjnej (art. 124 4
k.s.h.).
W ten sposb identyfikowani s wsplnicy odpowiadajcy w sposb nieograniczony,
natomiast nie mona zamieszcza w firmie nazwisk akcjonariuszy. Firma spki
komandytowo-akcyjnej, zawierajca nazwisko tylko jednego komplementariusza, daje
minimum wiadomoci na temat skadu tej grupy wsplnikw. Pen informacj uzyskamy w
sytuacji, gdy nazwiska wszystkich komplementariuszy zostan uyte w firmie. Szczeglne
znaczenie w kontekcie spki komandytowo-akcyjnej ma art. 127 3 k.s.h., regulujcy
brzmienie firmy w sytuacji, gdy komplementariuszem jest osoba prawna. W takim przypadku
firma spki powinna zawiera pene brzmienie firmy (firm) tej osoby prawnej i zawiera
dodatek "spka komandytowo-akcyjna". Takie rozstrzygnicie jest szczeglnie istotne wobec

zaoenia celu powstawania spek komandytowo-akcyjnych jako podmiotw na "bazie"

funkcjonujcych ju, ktrych nazwa (firma) musi by uwidoczniona w firmie spki
komandytowo-akcyjnej (np. "Meritum - spka z ograniczon odpowiedzialnoci - spka
komandytowo-akcyjna"). Uzyskujemy wic w ten sposb dodatkowe informacje na temat
sposobu dokapitalizowania spki, ktra staa si komplementariuszem. W przypadku osb
prawnych, ale moim zdaniem take i handlowych spek osobowych, ktre mog by
wsplnikami spki komandytowo-akcyjnej, zdecydowanie naley minimalizowa liczb
uytych nazw lub firm ze wzgldu na to, e moe si ona okaza w efekcie bardzo
nieczytelna. Moliwe jest take wystpowanie, obok komplementariuszy - osb prawnych i
handlowych spek osobowych, osb fizycznych. W takim przypadku mona rwnie zmieci
nazwisko komplementariusza osoby fizycznej. W kadym przypadku konstrukcji firmy spki
komandytowo-akcyjnej dopuszcza si w obrocie skrt "S.K.A.". W regulacji dotyczcej firmy
spki komandytowo-akcyjnej dodatkowo zakazuje si zamieszczania nazwisk, firm, nazw
akcjonariuszy. Naruszenie tego zakazu skutkuje rozszerzon odpowiedzialnoci
akcjonariuszy (por. cz 5, rozdzia 2; por. szerzej na temat nazwy, firmy, zasad prawa
firmowego itd. A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7, op. cit., s. 79-91; J. Szwaja, Firma w
wietle przepisw kodeksu cywilnego, PPH 2003, nr 5, s. 30; J. Szwaja, Firma w kodeksie
cywilnym, PS 2004, nr 1, s. 8).
Siedzib spki komandytowo-akcyjnej jest miejscowo, w ktrej komplementariusze
dokonuj czynnoci prowadzenia spraw spki. Zastosowanie tu ma odpowiednio art. 41 k.c.
Zasada ta moe by zmieniona w statucie spki. Konieczno uregulowania tej kwestii
wystpi w szczeglnoci wwczas, gdy jest kilku komplementariuszy i w sposb
"rozproszony" prowadz sprawy spki.
Ad 2-3. Przedmiot dziaalnoci spki; czas trwania spki, jeeli jest oznaczony
- odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 2, rozdzia 1, 2 dotyczce spki jawnej.
Ad 4. Oznaczenie wkadw wnoszonych przez kadego ze wsplnikw i ich
warto
Wkady do spki musz wnie komplementariusze oraz akcjonariusze. Przedmiot
wkadw jednej i drugiej grupy wsplnikw jest do pewnego stopnia odmienny. Naley
przyj, e okrelenie wkadw komplementariuszy ma znaczenie z punktu widzenia
moliwoci ich zaliczenia na kapita zakadowy lub inne fundusze. W typowej sytuacji wkady
komplementariuszy mog by wnoszone na inne fundusze ni kapita zakadowy. Wkady
mog mie charakter pieniny i niepieniny. Pojcie wkadw niepieninych nie jest
jednak tosame z aportem. Na wkady niepienine skadaj si aporty, a take usugi, praca
i prawa niezbywalne wnoszone konstytutywnie do spki. Wkady komplementariuszy mog
by wnoszone na wasno, a take do korzystania. Maj do nich zastosowanie uwagi
dotyczce wkadw wsplnikw w spce jawnej. Jeeli natomiast komplementariusz wnosiby
wkad na kapita zakadowy, stosuje si do tego wkadu kryteria zdolnoci aportowej
obowizujce akcjonariuszy.
Ad 5. Wysoko kapitau zakadowego, sposb jego zebrania, warto
nominalna akcji i ich liczba
Kapita zakadowy moe by pokryty w drodze wpacenia gotwki lub wniesienia wkadw
niepieninych przez zaoycieli lub akcjonariuszy w trybie prywatnym. Moliwe jest take
wnoszenie wkadw w drodze subskrypcji. Minimalna wysoko kapitau zakadowego w
spce komandytowo-akcyjnej wynosi 50 000 z. W statucie naley okreli liczb akcji i ich
warto nominaln zwizan z wnoszonymi do spki wkadami.
Ad 6. Liczba akcji poszczeglnych rodzajw i zwizane z nimi uprawnienia
W statucie konieczne jest wskazanie, poza wartoci i liczb akcji imiennych i na
okaziciela, rwnie innych rodzajw akcji, ktre wystpuj w spce. Dotyczy to szczeglnie
rozstrzygnicia co do akcji zwykych i uprzywilejowanych. W tym ostatnim przypadku naley
dokadnie okreli rodzaj uprzywilejowania. Okrelone w kodeksie spek handlowych
uprzywilejowanie co do gosu (2 gosy na 1 akcj), dywidendowe (rwnie co do dywidendy
za poprzednie lata), dotyczce pierwszestwa w majtku likwidowanej spki, maj charakter
przykadowy. W statucie naley okreli, poza uprawnieniami zwizanymi z akcjami, take

obowizki do nich przypisane (np. obowizek powtarzajcych si wiadcze niepieninych).

Ad 7. Nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich
siedziby, adresy albo adresy do dorcze
Wskazanie nazwisk (firm, nazw) i imion komplementariuszy jest zwizane z ich
szczeglnym statusem w spce, ktry ksztatuj: nieograniczona odpowiedzialno za
zobowizania, prowadzenie spraw, reprezentacja. Jeeli zasady reprezentacji miayby by
zmodyfikowane (np. tylko niektrzy komplementariusze mieliby reprezentowa spk; art.
137 1 k.s.h.), powinno to by wyranie zaznaczone w statucie spki. Wskazanie w statucie
siedziby oraz adresw komplementariuszy ma uatwia ich identyfikacj. Jeeli
komplementariusze chcieliby zachowa anonimowo swoich miejsc zamieszkania (trudniej
jest "ukry" siedzib), mog w statucie spki zamieci tylko adresy do dorcze. Wskazanie
adresu do dorcze ma charakter alternatywny wobec adresw (siedziby).
Ad 8. Organizacja walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeeli ustawa i
statut przewiduj ustanowienie rady nadzorczej
Okrelenie sposobu dziaania walnego zgromadzenia wyraa si tym, e zaoyciele
mog przyj w statucie w tym zakresie odmienne od uregulowa kodeksu spek
handlowych zasady. Jeeli sposb dziaania walnego zgromadzenia w spce akcyjnej jest
uregulowany przepisem o charakterze ius cogens (bezwzgldnie obowizujcym), to ma to
znaczenie w stosunku do spki akcyjnej. Odpowiednie stosowanie do spki komandytowoakcyjnej przepisw o spce akcyjnej oznacza modyfikacj i indywidualizacj stosownych
rozwiza w spce komandytowo-akcyjnej. Okrelenie w statucie spki komandytowoakcyjnej sposobu dziaania rady nadzorczej jest niezbdne, gdy wsplnicy powouj w
statucie rad nadzorcz bd akcjonariuszy jest wicej ni 25. W pozostaych przypadkach,
kiedy rady nadzorczej nie ustanowiono, ustalenie sposobu dziaania jest zbdne (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 577).
3.
Utworzenie spki w drodze przeksztacenia
Odrbnym trybem od utworzenia spki przez zawizanie jest przeksztacenie w spk
komandytowo-akcyjn. W tym przypadku maj zastosowanie wszelkie uwagi zawarte w
tytule I, cz 1, rozdzia 1, 4 niniejszej pracy.
Nadmieni naley, e nie bdzie mona traktowa jak przeksztacenia utworzenia spki
z ju funkcjonujcym na rynku podmiotem - jako komplementariuszem. W takim przypadku
powstaje nowy podmiot funkcjonujcy obok wsplnika. Innym zagadnieniem jest, jaka skala
dziaa bdzie podejmowana w dotychczasowym podmiocie, a jaka w nowej spce. Decyzj
w tym zakresie podejmowa bdzie zarzd spki bdcej komplementariuszem (zob. A.
Kidyba, Zasady dziaania spki komandytowej z udziaem spek handlowych jako
komplementariuszy, Rejent 2000, nr 4, s. 26 i n.).
Rozdzia 2.
Powstanie spki jako podmiotu prawa
1.
Czynnoci i zdarzenia rodzce stosunek prawny spki
Czynnoci i zdarzenia kreujce stosunek prawny spki oparte s na modelu tworzenia
spki akcyjnej. Dotyczy to w szczeglnoci sytuacji, gdy chodzi o dokonywanie czynnoci
przez osoby, ktre po zarejestrowaniu spki stan si akcjonariuszami (tak susznie T.
Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 83). Naley wic przyj, e stosujemy przepisy odnoszce
si do spki akcyjnej z odpowiednim uwzgldnieniem roli komplementariuszy.
Do utworzenia spki komandytowo-akcyjnej konieczne jest dokonanie nastpujcych
czynnoci:

1) zawizanie spki, w tym podpisanie statutu (osoby podpisujce statut staj si

zaoycielami spki);
2) wniesienie przez akcjonariuszy wkadw na pokrycie kapitau zakadowego (art. 306 w
zw. z art. 126 1 pkt 2 k.s.h.);
3) wskazanie osb prowadzcych sprawy i reprezentujcych spk;
4) ustanowienie rady nadzorczej, jeeli ma by utworzona (art. 137, 140, 142 w zw. z art.
126 k.s.h.);
5) zgoszenie wniosku o wpis do rejestru;
6) wpis do KRS.
Ad 1. Zawizanie spki, w tym podpisanie statutu
W rozdziale poprzednim zostay wskazane essentialia negotii statutu spki akcyjnej.
Pamita jednak naley, e statut jest tylko jednym z elementw zawizania spki,
polegajcym na zawarciu umowy zaoycielskiej spki komandytowo-akcyjnej. Umowa ta
obejmuje zarwno statut, jak i owiadczenia woli polegajce na wyraeniu zgody na
zawizanie spki i brzmienie statutu oraz objcie akcji przez zaoycieli odrbnie albo przez
osoby trzecie. Owiadczenia te mog by wyraone w jednym lub kilku aktach notarialnych.
W przypadku uchwalenia statutu dochodzi do zawarcia umw midzy zaoycielami, podczas
gdy zawizanie spki jest rodzajem umowy spki komandytowo-akcyjnej midzy osobami,
ktre maj by wsplnikami spki, co wiza naley z objciem akcji (J. Frckowiak (w:)
Kodeks, 2001, s. 498). Ustalenie charakteru prawnego statutu jest uzalenione od tego, ile
osb statut podpisuje. Nie jest do przyjcia teza, e ma on charakter obligacyjny, jeeli
podpisuje go tylko jeden komplementariusz. Wydaje si, e ma on wwczas charakter
organizacyjny (element organizacyjny ma swoje gwne rdo w statucie, a zobowizaniowy
w aktach zawizania - T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 100-104).
Normatywny charakter statutu wie si z tym, e stanowi on po wpisaniu spki do
rejestru jeden z wyznacznikw jej zdolnoci prawnej. Owiadczenia, o ktrych mowa, skadaj
osoby, ktre bd akcjonariuszami, natomiast rola komplementariuszy w tym procesie jest
inna. Jeeli natomiast komplementariusz miaby by od momentu zarejestrowania
akcjonariuszem, to poza podpisaniem statutu powinien on zoy stosowne owiadczenie.
Rola poszczeglnych wsplnikw w procesie tworzenia spki komandytowo-akcyjnej jest
wic nieco inna.
W aktach o zawizaniu spki, obok wskazanych owiadcze, powinny by umieszczone
informacje dotyczce osb obejmujcych akcje spki, w tym rodzaj i liczb akcji objtych
przez kad z tych osb, cen emisyjn akcji, terminy, w jakich akcje zostan opacone.
Zawizanie spki nastpuje z chwil okrelon w art. 310 k.s.h., tj. z momentem objcia
wszystkich akcji bd objcia takiej liczby akcji, ktra mieci si w kwotowym limicie kapitau
zakadowego okrelonego widekowo (minimum 50 000 z), jeeli zgodnie z art. 310 2 k.s.h.
okrelono minimaln lub maksymaln wysoko kapitau zakadowego.
W tym ostatnim przypadku owiadczenie o wysokoci objtego kapitau zakadowego
skadaj komplementariusze. Nie jest do przyjcia powtarzana w doktrynie teza, e do
zawizania spki dochodzi ju w momencie podpisania statutu (tak, wedug mnie bdnie, A.
Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 688-689; T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz.
Spki osobowe, s. 340). Zgodzi si naley z argumentem, e przyjcie powyszego pogldu
nie ma odniesienia do obowizujcych przepisw, gdy brak jest wystarczajcej podstawy dla
wyczenia stosowania do spki komandytowo-akcyjnej art. 310 k.s.h. (por. suszne
stanowisko T. Bieka, Charakter..., op. cit., s. 109 i n.; rwnie A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
566-568).
Wystpujca rnica pogldw polega przede wszystkim na pominiciu roli akcjonariuszy
w spce. Nie jest rwnie prawidowe pominicie - przy przyjciu koncepcji zawizania spki
w momencie okrelonym w art. 310 k.s.h. - roli komplementariuszy. Komplementariusze maj
swoje odrbne rda obowizku wniesienia do spki wkadw: art. 3 k.s.h. i statut spki.
Inaczej ni akcjonariusze, nie musz wnosi wkadw w takiej czci, jak to zostao
uregulowane w art. 309 k.s.h. W statucie okrelenie wniesienia wkadw przez
komplementariuszy jest realizacj zobowizania tych wsplnikw do wniesienia wkadw bez
okrelenia momentu tego wniesienia (cho statut moe to przewidywa).

Ad 2. Wniesienie przez akcjonariuszy wkadw na pokrycie kapitau

zakadowego (art. 306 w zw. z art. 126 1 pkt 2 k.s.h.)
Zasady wnoszenia wkadw do spki s zrnicowane i, podobnie jak zawizanie spki,
zale od rodzaju wsplnika. Naley wic odmiennie potraktowa wnoszenie wkadw przez
komplementariuszy i akcjonariuszy. W odniesieniu do komplementariusza problem jest
uzaleniony od tego, czy jest on tylko komplementariuszem, czy te ma podwjny status
komplementariusza-akcjonariusza. W tym drugim przypadku obowizywa go bd z jednej
strony zasady zwizane z wnoszeniem wkadu na fundusz udziaowy, a z drugiej strony na
kapita zakadowy przez akcjonariuszy. Jak to zostao ju wyjanione w rozdziale 3, kryteria
zdolnoci aportowej s okrelone inaczej dla komplementariuszy i akcjonariuszy.
Ustanowienie dwch reimw prawnych: jednych dla komplementariuszy, innych dla
akcjonariuszy, jest jednym z wyrnikw spki komandytowo-akcyjnej.
Zakadajc e komplementariusz wnosi wkad tylko na fundusze zwizane z jego
statusem, zastosowanie mie bd wszelkie uwagi odnoszce si do wsplnikw spki
jawnej (por. tytu I, rozdzia 4, 1-3). Generalnie moemy wic stwierdzi, e o ile ze statutu
spki komandytowo-akcyjnej nie wynika obowizek wniesienia wkadu do momentu wpisu
spki do rejestru, to nie ma obowizku takich zachowa, jakie dotycz akcjonariuszy.
Nie jest do przyjcia teza prezentowana w doktrynie (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t.
I, s. 662; T. Bieniek, Charakter..., op. cit., s. 114), jakoby komplementariusz mia wybr
funduszy, na ktre moe wnosi wkady. Immanentn cech komplementariusza jest to, e
ma on przede wszystkim obowizek zasilenia funduszy udziaowych, a dopiero niejako
dodatkowo moe sta si akcjonariuszem i wnosi wkady na kapita zakadowy. Skutkiem
innego rozstrzygnicia jest to, e gdyby wsplnik wybra wniesienie wkadw tylko na kapita
zakadowy, byby jedynie akcjonariuszem. Do uzyskania statusu komplementariusza
konieczne jest wniesienie wkadw poza kapitaem zakadowym. W przeciwnym razie, jeeli
komplementariusz dokonaby wyboru i wnis wkady tylko na kapita zakadowy, musiaby
obj akcje itd., w zwizku z czym wyczona byaby jego rola jako "czystego"
komplementariusza. Wniesienie wkadw na kapita zakadowy bez objcia akcji jest moim
zdaniem niedopuszczalne.
Wnoszenie wkadw przez komplementariusza na fundusze udziaowe (tworzone z
wkadw komplementariuszy) wie si z samym pojciem tych funduszy. Jest to pojcie
funkcjonujce obok kapitau zakadowego i stanowi fundusz powstay ze wszystkich innych
rde ni te przeznaczone na kapita zakadowy. Nie jest to wic fundusz obejmujcy wkady
wszystkich wsplnikw wystpujcych w spce, ale tylko wkady komplementariuszy oraz
ewentualnie akcjonariuszy, ktrzy dodatkowo poza kapitaem zakadowym zasilili fundusz
udziaowy przyjmujc status akcjonariusza-komplementariusza, bd te zmniejszajc
przekazanie wkadw wniesionych na pokrycie akcji (odmiennie T. Bieniek, Charakter..., op.
cit., s. 114-115). To jednak bdzie si wizao z obnieniem kapitau zakadowego. Od
funduszu udziaowego tworzonego z wkadw podmiotw, ktre maj status
komplementariuszy, naley odrni kapita zakadowy tworzony z wkadw wnoszonych
przez wsplnikw majcych status akcjonariuszy, oraz fundusze zapasowe, ktre tworz si
m.in. z nadwyki nad wartoci nominaln akcji, czyli z tzw. agio.
Odmienne zasady obowizuj przy wnoszeniu wkadw przez akcjonariuszy. Problem
wnoszenia wkadw jest poddany regulacji przepisw o spce akcyjnej. Obowizuj tu reguy
wyraone w art. 309 3-4 k.s.h. Inaczej ni to jest w przypadku komplementariuszy, ktrzy
okrelaj w statucie powinno do wniesienia wkadu (art. 130 k.s.h. przewiduje okrelenie
wnoszonego, a nie wniesionego wkadu), cz wkadw akcjonariuszy musi by wniesiona
przed zarejestrowaniem spki.
Jeeli akcje s obejmowane za wkady niepienine, powinny by pokryte w caoci nie
pniej ni przed upywem roku po zarejestrowaniu spki. Akcje, ktre s objte za wkady
pienine, powinny by opacone przed zarejestrowaniem spki co najmniej w 1/4 ich
wartoci nominalnej. Gdy akcje s obejmowane wycznie za wkady niepienine, albo
wkady niepienine i pienine, wwczas kapita zakadowy powinien by pokryty w
wysokoci co najmniej 12 500 z (1/4 wysokoci okrelonej w art. 126 2 - wniosek z art. 126
1 zd. 2 w zw. z art. 309 4 k.s.h.). Odmienny reim prawny wkadw, dotyczcy dwch grup

wsplnikw, polega rwnie na odmiennym sposobie ich wnoszenia. Przejcie na spk

wkadw wnoszonych przed jej wpisem do rejestru nastpuje automatycznie bez zbdnych
czynnoci ze skutkiem prawnym z chwil wpisu do rejestru. Podobnie rzecz si ma z
przejciem wkadu na spk, gdy wnoszony jest on po wpisie spki do rejestru. W przypadku
istniejcej spki decydowa o tym bdzie odnotowanie stosownych zmian w rejestrze.
Pamita naley rwnie, e akcje nie mog by obejmowane poniej ich wartoci
nominalnej, a objcie po cenie wyszej od tej wartoci rodzi obowizek wniesienia tej
nadwyki ("agio") do momentu zarejestrowania spki. Wnoszona jest ona na kapita
zapasowy, ktry zaliczy moemy do funduszy udziaowych (tzw. inne fundusze); A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. II, s. 77-78.
Ad 3-4. Wskazanie osb prowadzcych sprawy i reprezentujcych spk oraz
ustanowienie rady nadzorczej, jeeli ma by utworzona (art. 137, 140, 142 w zw. z
art. 126 k.s.h.)
Przepisy o utworzeniu spki akcyjnej wymagaj, aby ustanowi zarzd i rad nadzorcz.
W spce komandytowo-akcyjnej naley to interpretowa nieco inaczej. Poniewa w spce
komandytowo-akcyjnej nie wystpuje zarzd, moemy ustali, ktre osoby bd prowadzi
sprawy i reprezentowa spk (por. art. 133 1 pkt 7). Podobnie naley postpi, gdy ju na
etapie tworzenia spki komandytowo-akcyjnej naley ustanowi rad nadzorcz (zob. R.
Lewandowski, Charakter prawny i kompetencje rady nadzorczej w spce komandytowoakcyjnej, Pr.Sp. 2005, nr 3, s. 41-46). W takim przypadku odpowiednie zastosowanie mie
bdzie art. 306 pkt 3 k.s.h. Symptomatyczne jest, e przepisy art. 133 k.s.h. nie wymagaj
wskazania czonkw rady nadzorczej. Jednak obowizek ten wynika z odpowiedniego
stosowania przepisw o spce akcyjnej.
Ad 5. Zgoszenie wniosku o wpis do rejestru
Zgoszenie wniosku o wpis do rejestru spki komandytowo-akcyjnej powinno zawiera:
1) firm, siedzib i adres spki,
2) przedmiot dziaalnoci spki,
3) wysoko kapitau zakadowego, liczb i warto nominaln akcji,
4) liczb akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania, jeeli statut je przewiduje,
5) wzmiank,
jaka cz
kapitau
zakadowego
zostaa
wpacona
przed
zarejestrowaniem,
6) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz okolicznoci dotyczce
ograniczenia ich zdolnoci do czynnoci prawnych, jeeli takie istniej,
7) nazwiska i imiona osb uprawnionych do reprezentowania spki i sposb
reprezentacji; w przypadku gdy komplementariusze powierzyli tylko niektrym
spord siebie prowadzenie spraw spki - zaznaczenie tej okolicznoci,
8) jeeli przy zawizaniu spki akcjonariusze wnosz wkady niepienine - zaznaczenie
tej okolicznoci,
9) czas trwania spki, jeeli jest oznaczony (zob. J. Jacyszyn, Istota..., op. cit., cz. 1, s.
66-68; M. Klaus, Rejestracja podmiotw w KRS - praktyczne wskazwki, cz. IV, Spka
komandytowo-akcyjna, Mon.Praw. 2005, nr 16, s. 817 i n.).
Zgoszenia s dokonywane na stosownych formularzach (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
584-586).
W czci B formularza KRS-W2 naley wpisa firm przyjt w statucie spki. Naley
pamita, e zgodnie z brzmieniem unormowania art. 127 3 k.s.h. w sytuacji, gdy
komplementariuszem jest osoba prawna, firma spki komandytowo-akcyjnej musi zawiera
pene brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej, co nie wyklucza zamieszczenia nazwiska
komplementariusza bdcego osob fizyczn. Ponadto w polu nr 27 naley obowizkowo
zamieci dodatek "spka komandytowo-akcyjna".
Przedmiot dziaalnoci spki jest okrelany na formularzu KRS-WM - obowizkowym
zaczniku do formularza zgoszenia spki komandytowo-akcyjnej do rejestru.
Do rejestru wpisuje si przedmiot dziaalnoci okrelony w statucie spki. Przedmiot
dziaalnoci spki moe by w statucie ujty wedug nazewnictwa PKD, jednake nie jest to
konieczne, gdy sd, po zbadaniu merytorycznej zgodnoci przedmiotu dziaalnoci
zawartego w umowie lub statucie z przedmiotem dziaalnoci zgoszonym we wniosku o wpis,

dopuci nieodpowiadajcy opisowi przedmiotu w PKD opis sowny przedmiotu dziaalnoci

podmiotu, ktry zosta wskazany we wniosku o wpis.
Moliwe jest zatem w miar dowolne opisowe okrelenie przedmiotu dziaalnoci i
nastpnie dobranie odpowiedniego kodu PKD.
W kolumnie "kod PKD" niezbdne jest wpisanie kodu identyfikujcego co najmniej dzia,
czyli wypenienie dwch pierwszych cyfr pola, na przykad: 50 dla sprzeday, obsugi i
naprawy pojazdw mechanicznych i motocykli oraz sprzeday detalicznej paliw do pojazdw
samochodowych.
Wysoko kapitau zakadowego oraz informacja o liczbie i wartoci nominalnej akcji
okrelone s w sekcji C.5 formularza KRS-W2.
Naley w niej wpisa:
a) przyjt w statucie wysoko kapitau zakadowego (nie nisz ni 50 000 z), przy
czym konieczne jest rwnie sowne ujcie kwoty,
b) kod waluty, w wypadku zotych polskich naley wpisa PLN,
c) czn warto akcji objtych za wkady niepienine przez wszystkich wsplnikw,
jeeli takie objcie nastpio,
d) czn liczb akcji wszystkich emisji,
e) warto nominaln jednej akcji (nie moe by nisza ni 1 grosz - art. 308 2 k.s.h. w
zw. z art. 126 1 pkt 2 k.s.h.),
f) kwotowo okrelon cz kapitau zakadowego wpacon przed zarejestrowaniem
spki.
Obowizkowemu wpisowi do rejestru podlegaj informacje o emisjach akcji obejmujce:
a) oznaczenie serii akcji,
b) oznaczenie liczby akcji danej serii,
c) oznaczenie rodzaju ewentualnego uprzywilejowania, ewentualnie wzmiank, e akcje
nie s uprzywilejowane.
Wskazanych powyej informacji nie zamieszcza si na formularzu KRS-W2, ale na
formularzu zacznika KRS-WG (emisje akcji).
Do wniosku o wpis spki komandytowo-akcyjnej do rejestru przedsibiorcw naley
obligatoryjnie doczy formularz zacznika KRS-WB, dotyczcy komplementariuszy
(zawierajcy: wskazanie nazwisk i imion albo firm (nazw) komplementariuszy oraz
okolicznoci dotyczcych ograniczenia ich zdolnoci do czynnoci prawnych, jeeli takie
istniej).
Zgoszenie spki komandytowo-akcyjnej do rejestru powinno take okrela: nazwiska i
imiona osb uprawnionych do reprezentowania spki i sposobu reprezentacji, a w przypadku
kiedy komplementariusze powierzyli tylko niektrym spord siebie prowadzenie spraw
spki - zaznaczenie tej okolicznoci.
Powysze informacje umieszczane s na formularzu KRS-WK. W przypadku wnoszenia
wkadw niepieninych po dokonaniu rejestracji komplementariusze niepozbawieni prawa
do reprezentowania spki maj obowizek przy skadaniu wniosku o wpis do rejestru zoy
owiadczenia, e wniesienie tych wkadw jest zapewnione zgodnie z postanowieniami
statutu przed upywem roku od zarejestrowania spki (art. 320 1 pkt 4 w zw. z art. 309 3
w zw. z art. 126 1 pkt 2 k.s.h.).
Informacja o czasie, na jaki utworzona zostaa spka, powinna by umieszczona w sekcji
C.4 formularza KRS-W2.
Innym problemem jest kwestia zacznikw, ktre naley doczy do zgoszenia. Dzia IV
kodeksu spek handlowych milczy na ten temat. Jednake przyj naley, e skoro przepisy
odnoszce si do spki akcyjnej przewiduj takie zaczniki, naley odpowiednio stosowa
art. 320 1 k.s.h. Przepis ten naley stosowa odpowiednio w szczeglnoci do zasad
prowadzenia spraw i reprezentacji spki przez komplementariuszy.
Do zgoszenia naley wic doczy:
1) statut,
2) akty notarialne o zawizaniu spki i objciu akcji,
3) owiadczenie wszystkich komplementariuszy prowadzcych sprawy, e wymagane
statutem wpaty na akcje oraz wkady niepienine zostay dokonane zgodnie z

prawem,
4) potwierdzony przez bank lub firm inwestycyjn dowd wpaty na akcje, dokonanej na
rachunek zaoycieli (lub zaoyciela) dziaajcego w imieniu spki; w przypadku gdy
statut przewiduje pokrycie kapitau zakadowego wkadami niepieninymi po
dokonaniu rejestracji, naley doczy owiadczenie wszystkich komplementariuszy,
e wniesienie tych wkadw do spki jest zapewnione zgodnie z postanowieniami
statutu przed upywem terminu okrelonego w art. 309 3,
5) dokument stwierdzajcy ustanowienie osb uprawnionych do prowadzenia spraw i
reprezentacji oraz rady nadzorczej spki z wyszczeglnieniem ich skadu osobowego,
6) zezwolenie lub dowd zatwierdzenia statutu przez waciwy organ wadzy publicznej,
jeeli s one wymagane do powstania spki,
7) owiadczenie, o ktrym mowa w art. 310 2, jeeli komplementariusze zoyli takie
owiadczenie (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 133 i n.).
Ad 6. Wpis do KRS
Spka jako podmiot prawa i przedsibiorca powstaje z chwil wpisu do rejestru. Jest to
czynno techniczna dokonywana przez pracownikw sdu polegajca na wprowadzeniu do
systemu informatycznego danych okrelonych w wydanym przez sd postanowieniu. Wpis
ma charakter konstytutywny (zob. E. Marszakowska-Krze, Wpisy w rejestrze
przedsibiorcw dotyczce spek handlowych, Warszawa 2004, s. 125 i n.).
2.
Utworzenie spki przez wpis spki przeksztaconej
Szczeglny tryb utworzenia spki ma miejsce w przypadku przeksztacenia spek w
spk komandytowo-akcyjn. Zastosowanie mie tu bd uwagi zawarte w tytule I, czci 6
niniejszej pracy oraz uzupeniajce uwagi odnoszce si do art. 576, 583 2 k.s.h. jako
specyficznych dla utworzenia spki osobowej lub kapitaowej.
W wypadku przeksztacenia spki kapitaowej w spk komandytowo-akcyjn podjcie
uchway o przeksztaceniu wymaga, oprcz uzyskania poparcia wsplnikw (akcjonariuszy)
reprezentujcych 2/3 kapitau zakadowego (chyba e umowa lub statut przewiduje warunki
surowsze), zgody osb, ktre w spce przeksztaconej maj sta si komplementariuszami.
Zgoda taka winna by wyraona w formie pisemnej pod rygorem niewanoci. Dodatkowo,
jeli przeksztaceniu ulega spka akcyjna, odpowiednie zastosowanie znajd przepisy
regulujce tre dokumentw akcyjnych, terminy oraz sposoby dokonywania wpat na akcje
oraz zasady ich wydawania, gdy dokumenty akcji przeksztaconej spki akcyjnej ulegn
uniewanieniu z dniem przeksztacenia.
W sytuacji gdy przeksztaceniu w spk komandytowo-akcyjn bdzie podlega spka
osobowa, konieczne jest, aby uchwa przeksztaceniow poparli wszyscy wsplnicy spki
przeksztacanej. W przypadku przeksztacenia spki jawnej albo spki partnerskiej, w ktrej
wszyscy wsplnicy prowadzili sprawy spki, nie ma obowizku sporzdzania planu
przeksztacenia ani te (co oczywiste) poddawaniu go badaniu biegego rewidenta. Ponadto
nie ma koniecznoci zachowania formalnego trybu zawiadamiania wsplnikw oraz
udostpniania im dokumentacji przeksztaceniowej (gdy informacje te s im znane z racji
prowadzenia spraw spki).
Szczeglnym trybem omawianego przeksztacenia jest sytuacja, w ktrej spadkobierca
zmarego wsplnika spki jawnej zada przeksztacenia tej spki w spk komandytow i
przyznania statusu komandytariusza. W powyszym stanie faktycznym pozostali wsplnicy
mog alternatywnie powzi uchwa o przeksztaceniu spki jawnej w spk
komandytowo-akcyjn, przyznajc spadkobiercy, ktry zgosi danie, status akcjonariusza
w przeksztaconej spce. W takiej sytuacji procedura przeksztaceniowa wymaga
sporzdzania planu przeksztacenia, poddania go badaniu oraz zachowania procedur
informowania wsplnikw i zaznajomienia ich z dokumentacj (szerzej zob. T. Bieniek,
Charakter..., op. cit. , s. 153 i n.).
3.

Powstanie przedspki komandytowo-akcyjnej - odesanie

Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 3, a take w tytule III, cz 1,
rozdzia 2, 2.
4.
Kapita zakadowy i akcje
Kapita zakadowy jest funduszem spki, ktry powstaje wskutek wnoszenia przez
akcjonariuszy (a wic take komplementariuszy-akcjonariuszy) wkadw na pokrycie objtych
przez nich akcji. Rozumiany jako zapis rachunkowy stanowi pewn warto (umieszczon po
stronie pasyww wrd kapitaw wasnych spki), ktrej odpowiadaj wniesione do spki
wartoci majtkowe, co oznacza, e wielko formalna, jak jest kapita zakadowy
(rozumiany jako liczba akcji pomnoona przez warto nominaln jednej akcji), powinna
odpowiada substratowi majtkowemu, wpisywanemu po stronie aktyww (suma wartoci
wkadw wnoszonych do spki na pokrycie kapitau zakadowego). Kapita zakadowy
odzwierciedla jedynie nominaln warto akcji, nie uwzgldnia si w nim w szczeglnoci tzw.
agio, powstaego wskutek "przepacenia" akcji (objcia ich za wkady wysze ni warto
nominalna akcji). Zawarta w art. 126 1 pkt 2 k.s.h. dyrektywa nakazujca odpowiednie
stosowanie do kapitau zakadowego wystpujcego w omawianym rodzaju spki osobowej
przepisw o kapitale zakadowym spki akcyjnej pozwala przyj, e omawiany fundusz
stanowi jeden z elementw tworzcych majtkowy substrat jednostki organizacyjnej, jak
jest spka komandytowo-akcyjna. Gotwka, a take przedmioty i prawa majtkowe, ktrych
warto tworzy kapita zakadowy (co jest odzwierciedlone w postanowieniach statutu oraz w
danych zawartych w rejestrze przedsibiorcw), stanowi istotny skadnik pierwotnego
majtku spki, w jaki zostaje ona wyposaona przez wsplnikw na etapie tworzenia (por. A.
Szumaski (w:) W. Pyzio, A. Szumaski, I. Weiss, Prawo spek, Bydgoszcz-Krakw 2002, s.
533). Dodatkowo odpowiednie stosowanie przepisw o spce akcyjnej dotyczce pokrycia
kapitau zakadowego, a take zmian jego wysokoci (w szczeglnoci jego obniania)
powoduje, e fundusz ten cechuje wzgldna stao. Naley jednak pamita, e wobec faktu
wystpowania w spce co najmniej dwch rodzajw wsplnikw, tj. komplementariuszy i
akcjonariuszy (dodatkowo komplementariusze mog osiga status akcjonariuszy), w
adnym wypadku nie naley utosamia majtku spki (jako caoci) z kapitaem
zakadowym. Jest oczywiste, e kapita zakadowy stanowi skadnik majtku spki, ale wobec
faktu, e ustawodawca okreli minimaln wysoko kapitau zakadowego na kwot 50
000,00 z (co odpowiada kapitaowi zakadowemu spki z o.o.), znacznie istotniejsz rol w
strukturze spki mog odegra rodki wniesione na inne fundusze (kapitay).
W literaturze wskazano, e kapita zakadowy spki komandytowo-akcyjnej nie jest w
oglnym ujciu kapitaem podstawowym tej spki (zob. T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:)
Komentarz. Spki osobowe, s. 333 i n.). Autorzy wskazuj, e kapita ten skada si z dwch
kapitaw: zakadowego oraz kapitau zgromadzonego z wkadw komplementariuszy.
Powysze twierdzenie wydaje si nie by cise. Niezalenie bowiem od faktu, i wykonanie
zobowizania wynikajcego z objcia akcji (czyli wniesienie wkadw na pokrycie akcji)
stanowi dla akcjonariuszy spki komandytowo-akcyjnej (pojmowanych jako bierni
inwestorzy) jedyny sposb na utrzymanie swego statusu w spce i co za tym idzie uczestnictwo w zyskach, to jednak moliwo wniesienia agio oraz nastpcze stosowne
uprzywilejowanie akcji pozwala na znacznie elastyczniejsze zasilanie przez akcjonariuszy
funduszy spki ni formalny tryb zwizany z ksztatowaniem wysokoci kapitau
zakadowego. Naley w tym punkcie zwrci uwag na fakt, e zasadniczo, w spce
komandytowo-akcyjnej (inaczej ni w spce akcyjnej) akcjonariusz uczestniczy w zysku
spki proporcjonalnie do wkadw wniesionych do spki (nie za w stosunku do liczby
objtych akcji przy stosunkowym uwzgldnieniu dokonanych na akcje wpat; art. 147 1
k.s.h.); por. A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 118
i n.). Z tego te powodu wtpliwa, ju na gruncie spki akcyjnej, teza o gwarancyjnym
charakterze kapitau zakadowego jest w przypadku spki komandytowo-akcyjnej (z uwagi

na znaczn dywersyfikacj majtku spki oraz niewielk minimaln wysoko kapitau

zakadowego) duo trudniejsza do obrony.
Odnoszc si do zasad gromadzenia kapitau zakadowego naley podkreli, e mimo i
jego wysoko moe by stosunkowo niewielka, to nie ma przeszkd, aby wnoszony kapita
zakadowy by oparty o jego widekowe okrelenie (por. A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 8384). Istotne jest rwnie, aby akcje obejmowane za wkady niepienine zostay pokryte w
caoci nie pniej ni przed upywem roku po zarejestrowaniu spki. Akcje obejmowane za
wkady pienine powinny by natomiast opacone przed zarejestrowaniem spki, co
najmniej w wysokoci 25% ich wartoci nominalnej. Jeeli akcje s obejmowane wycznie za
wkady niepienine albo za wkady niepienine i pienine, wwczas kapita zakadowy
powinien by pokryty przed zarejestrowaniem co najmniej w wysokoci 12 500 z. W
odniesieniu do kapitau zakadowego maj zastosowanie stosowane w spkach akcyjnych
przepisy o zwykym podwyszeniu (subskrypcja prywatna, zamknita, otwarta oraz
podwyszenie ze rodkw wasnych) oraz o podwyszeniu w oparciu o kapita docelowy i
podwyszeniu warunkowym (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. II, s. 71).
Zgodnie z tym, co podniesiono wczeniej, akcja ucielenia uamkow cz kapitau
zakadowego spki (art. 302 k.s.h.), inkoroporujc jednoczenie wizk uprawnie
przysugujcych osobie z niej uprawnionej. Akcje obejmowane s przez akcjonariusza w
zamian za wniesiony przez niego do spki wkad (pieniny lub niepieniny) i suma ich
wartoci nominalnych jest uzaleniona od wartoci wkadu wniesionego na ich pokrycie i
powinna mu odpowiada lub by od niego nisza (por. A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 7,
op. cit., s. 309-310). Obowizek wniesienia wkadu ma charakter bezwzgldny, co oznacza,
e nie jest moliwe objcie akcji przez osob, ktra nie zobowizaa si w aktach o
przystpieniu do spki do wniesienia wkadu na ich pokrycie (A. Kidyba, K. KopaczyskaPieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 104 i n.). Jedyny wyjtek stanowi
uzyskanie przez akcjonariusza akcji przy podwyszaniu kapitau zakadowego z
wykorzystaniem "wasnych" rodkw spki i pokrycia kwoty podwyszenia rodkami
pochodzcymi z kapitau zapasowego lub rezerwowego utworzonych z zysku (tzw. akcje
gratisowe). Akcja (dokument akcyjny) jest ponadto papierem wartociowym, opiewajcym na
prawa udziaowe, ktry ucielenia zoony konglomerat funkcjonalnie powizanych ze sob
praw obligacyjnych i organizacyjnych, ktre wynikaj tak z ustawy, jak i statutu spki, i z
ktrymi w kocu zwizane s obowizki akcjonariusza wobec spki (por. A. Kidyba, K.
Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit.). Z powyszego wynika, i
zgrupowane w akcji uprawnienia stanowi funkcjonaln cao i co do zasady nie mog by
rozszczepiane (por. A. Szumaski (w:) Prawo spek, op. cit., s. 657), co nie wyklucza
dopuszczalnoci przenoszenia przez akcjonariusza wierzytelnoci wobec spki wynikajcych
z praw majtkowych (np. wierzytelnoci o zapat dywidendy).
Z punktu widzenia oznaczenia podmiotu uprawnionego, pord rodzajw akcji
emitowanych przez spk komandytowo-akcyjn mona wskaza:
1) akcje imienne, czyli zawierajce w dokumencie akcji nazwisko akcjonariusza, i
2) akcje na okaziciela.
Akcjonariusz moe da zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela i odwrotnie,
chyba e ustawa lub statut stanowi inaczej (art. 334 2 k.s.h.). Akcje imienne mog by
wydawane przed pen wpat, ich alienacja wymaga zoenia pisemnego owiadczenia woli
na akcji lub oddzielnym dokumencie oraz przeniesienia posiadania akcji, za ich zbycie moe
by ograniczone w statucie spki, a ponadto podlegaj one wpisowi do ksigi akcyjnej.
Natomiast akcje na okaziciela nie mog by wydane przed dokonaniem penej wpaty na
kapita zakadowy, ich zbycie wymaga jedynie wydania dokumentu akcyjnego, obrt nimi za
nie moe by obwarowany ograniczeniami zawartymi w statucie i nie podlegaj wpisowi do
ksigi akcyjnej. Imiennymi musz by akcje:
1) uprzywilejowane, z wyjtkiem akcji niemych (art. 351 1 zd. 2 k.s.h.),
2) z obowizkiem powtarzajcych si wiadcze niepieninych (art. 356 1 k.s.h.) oraz
3) akcje wydawane w zamian za wkady niepienine (do dnia zatwierdzenia przez
najblisze zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok
obrotowy, w ktrym nastpio pokrycie tych akcji - art. 336 1 k.s.h.).

Ze wzgldu na rodzaj wnoszonego na pokrycie akcji wkadu mona wyrni:

1) akcje gotwkowe, wydawane za wkady pienine, i
2) akcje aportowe, obejmowane w zamian za wkady niepienine, oraz
3) akcje mieszane.
Z uwagi na niebezpieczestwo przeszacowania aportu akcje aportowe powinny pozosta
imiennymi, nie mog by zbyte ani zastawione w cigu wskazanego wyej okresu, a ponadto
powinny przez ten czas zosta zatrzymane w spce (art. 336 1 i 2 k.s.h.).
Z kolei ze wzgldu na tre inkorporowanych w akcji praw akcje dziel si na zwyke i
uprzywilejowane, czyli ucieleniajce szczeglne uprawnienia (art. 351 k.s.h. i n.); por. uwagi
zawarte w czci 1, rozdzia 3 niniejszej pracy.
Zupenie odrbn od akcji i zwizanego z ni czonkostwa w spce kategori pojciow
jest udzia komplementariusza, przysugujcy mu z tytuu podpisania statutu (z czego wynika
obowizek wniesienia wkadu), oraz udzia kapitaowy, ktry w zgodzie z treci stosowanego
odpowiednio art. 50 1 k.s.h. odpowiada wartoci rzeczywicie wniesionego przez
komplementariusza na fundusze udziaowe wkadu (por. uwagi zawarte w tytule I, cz 1,
rozdzia 3, 2 pkt 1 niniejszej pracy). W szczeglnoci prawa i obowizki komplementariusza
wynikajce z jego czonkostwa w spce nie s i nie mog by ucieleniane w adnym
papierze wartociowym, za ich przeniesienie moe nastpi jedynie jako caoci w trybie art.
10 k.s.h., o ile statut spki wyranie zezwala na przeprowadzenie tego typu operacji.
Jedyn klamr spinajc niejako statusy obu typw wsplnikw (uwaga ta nie dotyczy
podmiotw majcych status komplementariusza-akcjonariusza, gdzie podobiestw jest
wicej) jest regulacja dotyczca uczestnictwa w zyskach wypracowanych przez spk. Jeeli
statut nie stanowi inaczej, to zgodnie z treci art. 147 1 k.s.h. komplementariusz oraz
akcjonariusz uczestnicz w zysku spki proporcjonalnie do ich wkadw wniesionych do
spki.
Cz 3.
Wsplnicy w spce komandytowo-akcyjnej
Rozdzia 1.
Prawa wsplnikw
1.
Istota praw wsplnikw
Prawa wsplnikw spki komandytowo-akcyjnej s oparte o inne zaoenia, ni ma to
miejsce w spce jawnej. W spce jawnej wystpuj wsplnicy o jednorodnym charakterze, w
spce komandytowo-akcyjnej wsplnicy reprezentuj dwa bieguny konstrukcji spek.
Dlatego te zrnicowanie praw i obowizkw jest bardzo powane. Do tego naley doda
specyfik praw i obowizkw tego typu wsplnika, jakim jest komplementariusz-akcjonariusz.
Ten skupia w sobie zesp praw i obowizkw przysugujcych komplementariuszom i
akcjonariuszom jednoczenie, z modyfikacjami, jakie wynikaj z przepisw dziau "Spka
komandytowo-akcyjna". Powysze rozrnienie powoduje, e w spce jawnej (do
komplementariusza maj zastosowanie przepisy o spce jawnej) dominuj zdecydowanie
prawa i obowizki o charakterze osobistym, a te, ktre maj charakter majtkowy, s
rzadkie. Inaczej jest w przypadku akcjonariusza, ktrego status opiera si o prawa udziaowe,
jakie wi si z akcj i wnoszonym na jej pokrycie wkadem. Wyjtkowo zgodnie z art. 354
1 k.s.h. moliwe jest przyznanie indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi praw
osobistych. Wskazane w tym przepisie przykadowe prawa, tj. prawo powoywania i
odwoywania czonkw zarzdu, rady nadzorczej, prawo do otrzymania wiadcze od spki
nie wyczerpuj moliwych praw osobistych. Pamita rwnie naley o nowym prawie
udziaowym, ktre pojawio si w spce akcyjnej, jakim jest prawo do informacji (art. 428

k.s.h.). Ukad praw i obowizkw wsplnikw decyduje o statusie wsplnika w spce

komandytowo-akcyjnej. Uzyskanie peni praw i obowizkw wsplnikw nastpuje z chwil
powstania spki. Szczeglnie wane jest to przy uwzgldnieniu kapitaowych elementw
zwizanych z akcjami. Jak to ju zostao zaznaczone, w spce komandytowo-akcyjnej
wystpi
mog
trzy
rodzaje
wsplnikw:
komplementariusz,
akcjonariusz
i
komplementariusz-akcjonariusz. Analiza zdolnoci podmiotowej bycia wsplnikiem, ktrego
mona by zaliczy do ktrej z grup, nie rni si od takiej przeprowadzonej przy spce
jawnej. Wsplnikami mog by osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne pozbawione
osobowoci prawnej, ktre maj zdolno prawn, czyli tzw. podmioty ustawowe (por. uwagi
zaprezentowane w tytule I, cz 3 pracy).
Pozycj komplementariusza z reguy powinny osiga te podmioty, ktre ju funkcjonuj
na rynku. Z tego te wzgldu zastosowanie bdzie miao odniesienie do rnych moliwych
konstrukcji prawnych (A. Kidyba, Atypowe..., wyd. 2, op. cit., s. 98-102).
Analiza zasad dziaania zarwno komplementariuszy, jak i komandytariuszy bdzie
oparta o te reguy, ktre zostay przedstawione przy omawianiu spki komandytowej. Istotne
jest wic w przypadku osb fizycznych, czy maj one pen zdolno do czynnoci prawnych
czy te nie. W zalenoci od tego moe wystpi potrzeba wyraenia zgody na dokonanie
czynnoci prawnej przez osob ograniczon w tej zdolnoci. Jeeli podmiotami tymi s
handlowe spki osobowe, problemem bd reguy postpowania, jakie wi si z
nakadaniem sfer kompetencyjnych w spce i spce macierzystej. Zagadnienie jest bardziej
zoone w przypadku komplementariusza i znajd tu zastosowanie reguy przedstawione przy
spce komandytowej z udziaem handlowej spki osobowej jako komplementariusza. Nie
bdzie tak wielkich problemw w przypadku akcjonariuszy, ktrych nie dotyczy zagadnienie
ich wystpowania w charakterze podmiotw prowadzcych sprawy spki. Powstaj pewne
wtpliwoci przy reprezentowaniu spki. Zgodnie z art. 138 k.s.h. akcjonariusz moe
reprezentowa spk jedynie jako penomocnik (prokurent). W przypadku udzielenia prokury
wystpi jednak problemy konstrukcyjne, tj. spka nie bdzie moga udzieli prokury innej
spce osobowej ani kapitaowej, gdy prokurentem moe by tylko osoba fizyczna. Dlatego
w wypadku akcjonariuszy niebdcych osobami fizycznymi nie powstanie problem ani
dokonywania czynnoci prawnych, przekroczenia granic umocowania, ani dziaania bez
umocowania w charakterze prokurenta, co nie wyklucza powstania tego typu sytuacji w
wypadku udzielania takim osobom penomocnictwa.
W tym ostatnim przypadku wystpowanie spki osobowej (kapitaowej) nie spowoduje
skutku w postaci bezskutecznoci zawieszonej, ale w postaci bezwzgldnej niewanoci
dokonanej czynnoci prawnej. Czym innym jest przypadek prokury udzielonej osobie
fizycznej reprezentujcej spk osobow lub kapitaow. Mamy wwczas zwyk sytuacj
udzielenia prokury, w ktrej reprezentant ten dziaa w imieniu spki komandytowo-akcyjnej,
a nie macierzystej spki. Nie ma natomiast przeszkd w udzieleniu akcjonariuszowi
penomocnictwa do dziaania za spk. Zastosowanie mie tu bdzie art. 138 k.s.h.
Podobne zasady obowizuj przy spkach kapitaowych i innych osobach prawnych
bdcych przedsibiorcami. Natomiast w przypadku innych osb prawnych zagadnienie nie
stanowi problemu co do udzielenia prokury, gdy nie moe tego dokona niebdca
przedsibiorc osoba prawna.
W przypadku spki komandytowo-akcyjnej rozwaenia przede wszystkim wymaga
konstrukcja, w ktrej komplementariuszem jest dziaajca spka z o.o. lub akcyjna. Przyjcie
zaoenia - wystpowania w charakterze akcjonariuszy - jest uzalenione od celu, jaki w
spce miaby by osignity. Jeeli spka komandytowo-akcyjna miaaby by
dokapitalizowana, to podstawow grup akcjonariuszy powinni by inwestorzy zewntrzni
(spka otwarta). Nie mona wykluczy jednak wariantu, e w pocztkowej fazie spka taka
byaby tworzona przez komplementariusza spk z o.o. (akcyjn) i wsplnikw tej spki.
Mielibymy wwczas do czynienia ze spk komandytowo-akcyjn zamknit, ktra
mogaby osign status otwartej po zbyciu akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy lub
objciu akcji przez nowych akcjonariuszy. Ta ostatnia droga ma pewien sens, gdy przy
tosamoci personalnej wsplnikw spki z o.o. (akcyjnej) i akcjonariuszy spki
komandytowo-akcyjnej mona na etapie zawizania spki tak zabezpieczy prawa

wsplnikw, aby mogli oni decydowa w spce rwnie w przyszoci (cho uprawnienia
komplementariuszy s bardzo daleko idce - por. art. 146 2 i 3 k.s.h.). Niezalenie od
modelu spki komandytowo-akcyjnej z udziaem spki z o.o. lub akcyjnej w charakterze
komplementariusza ("spka z o.o. i spka" - spka komandytowo-akcyjna; "spka z o.o." spka komandytowo-akcyjna; "spka akcyjna i spka" - spka komandytowo-akcyjna;
"spka akcyjna" - spka komandytowo-akcyjna) mog wystpi takie rozwizania, w ktrych
zostan wykorzystane inne typy spek osobowych.
Nie ma przeszkd, aby na przykad powstay "spka jawna i spka" - spka
komandytowo-akcyjna; "spka jawna" - spka komandytowo-akcyjna; "spka partnerska i
spka" - spka komandytowo-akcyjna, "spka partnerska" - spka komandytowo-akcyjna,
czy w kocu "spka komandytowo-akcyjna i spka" - spka komandytowo-akcyjna; "spka
komandytowo-akcyjna" - spka komandytowo-akcyjna. Do konstrukcji tych bd miay
zastosowanie uwagi zaprezentowane przy omawianiu spki komandytowej z udziaem spek
kapitaowych i osobowych jako komplementariuszy, z uwzgldnieniem specyfiki dziaania
kadej ze spek wystpujcych w charakterze komplementariuszy. Wskaza wic naley, e
w przypadku spki z o.o. i akcyjnej czynnoci te mog by podejmowane przez zarzd,
prokurentw, penomocnikw. W przypadku spki jawnej jako komplementariusza - mog
dziaa wsplnicy, penomocnicy, w przypadku spki partnerskiej - partnerzy, penomocnicy
albo ewentualnie zarzd powoany w trybie art. 97 k.s.h. W przypadku spki komandytowej
jako komplementariusza spki komandytowo-akcyjnej mog dziaa komplementariusze
spki komandytowej, a komandytariusze w zakresie dopuszczonym do prowadzenia spraw
albo jako penomocnicy tej spki. W ostatnim z rozwaanych przypadkw, jeeli
komplementariuszem spki komandytowo-akcyjnej jest inna spka komandytowo-akcyjna,
podejmuje ona czynnoci przez komplementariuszy, a reprezentacja moe by powierzona
akcjonariuszom (art. 138 k.s.h.). Co do nakadania si sfer dziaania - por. uwagi zawarte w
rozdziale 4 niniejszej czci.
Jednake naley te wywody uzupeni wyjanieniem zasad uczestniczenia
komplementariuszy i akcjonariuszy przy podejmowaniu decyzji. Dotyczy to spki
komandytowo-akcyjnej jako takiej, ale nie spki komandytowo-akcyjnej jako wsplnika innej
spki komandytowo-akcyjnej czy to wystpujcego w charakterze komplementariusza, czy
te akcjonariusza, gdy w takim przypadku powysze uwagi nie maj zastosowania. W
imieniu spki wystpuj wwczas - jak to zostao wskazane - komplementariusze,
penomocnicy (rwnie akcjonariusze) i prokurenci. Nie mog natomiast wystpi wsplnicy
dziaajcy w charakterze walnego zgromadzenia. Natomiast w przypadku walnego
zgromadzenia spki komandytowo-akcyjnej prawo do udziau w nim ma akcjonariusz oraz
komplementariusz, take w przypadku gdy nie jest akcjonariuszem spki komandytowoakcyjnej. Jednake naley odrni sytuacj akcjonariuszy i komplementariuszy sensu stricto
przy wykonywaniu prawa gosu. Kada akcja objta lub nabyta przez osob, ktra nie jest
komplementariuszem, daje prawo do jednego gosu, chyba e statut stanowi inaczej (art. 145
3 k.s.h.). Oznacza to, e statut moe wprowadzi uprzywilejowanie co do gosu (najwyej
dwa gosy na jedn akcj). Natomiast kada akcja objta lub nabyta przez
komplementariusza daje prawo do jednego gosu. Nie jest wic moliwe uprzywilejowanie co
do
gosu
komplementariusza-akcjonariusza.
Akcjonariusze
decyduj
razem
z
komplementariuszami w tych wszystkich sprawach, ktre nie s wymienione w art. 146 2 i
3 k.s.h. Gosowanie w sprawach, o ktrych mowa w tych przepisach, odbywa si z udziaem
wszystkich wsplnikw i potrzebna jest zgoda wszystkich (art. 146 2 k.s.h.) lub wikszoci
(wicej ni poowy - art. 146 3 k.s.h.) komplementariuszy (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s.
641-643).
2.
Rodzaje praw wsplnikw
1. Komplementariusze

Wsplnicy majcy status tylko komplementariuszy maj analogiczne prawa jak wsplnicy
spki jawnej. Niemniej wskutek wystpowania w spce komandytowo-akcyjnej
akcjonariuszy, moliwoci wystpienia rady nadzorczej, podejmowania uchwa przez
komplementariuszy w szczeglny sposb, niektre prawa komplementariuszy ulegaj
modyfikacjom w stosunku do klasycznej sytuacji praw wsplnikw jawnych. Do takich
najwaniejszych praw nale w szczeglnoci te, ktre mog si wiza z zamiarem
osignicia podwjnego statusu komplementariusza-akcjonariusza. Do dodatkowych praw
naley wic prawo do wniesienia wkadw na kapita zakadowy i osiganie statusu
akcjonariusza.
Z kolei ograniczenie praw komplementariusza w stosunku do klasycznych uprawnie
wsplnika jawnego - w zwizku z relacj do rady nadzorczej i walnego zgromadzenia, jest
ograniczeniem praw wsplnika do prowadzenia spraw spki tylko do tych, ktre nie s
przypisane walnemu zgromadzeniu albo radzie nadzorczej. O przekazanych kompetencjach
decyduje statut spki lub przepisy kodeksu spek handlowych (A. Kidyba, K. KopaczyskaPieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 118-120).
Komplementariusz jest pozbawiony prawa bycia czonkiem, rady nadzorczej, chyba e
jest pozbawiony prawa prowadzenia spraw spki lub jej reprezentowania.
Dodatkowym prawem komplementariusza jest udzia w walnym zgromadzeniu nawet
wwczas, gdy nie jest on akcjonariuszem spki komandytowo-akcyjnej. Prawo to moe by
zwizane z okrelon aktywnoci na walnym zgromadzeniu (np. zabieranie gosu,
wyjanienia itp.). Natomiast nie mona wiza tego prawa z gosowaniem akcjami na walnym
zgromadzeniu. Udzia w walnym zgromadzeniu wie si natomiast z innym prawem
komplementariusza, mianowicie wyraaniem zgody na okrelone uchway walnego
zgromadzenia, jeeli odbywa si to na tyme zgromadzeniu. Wydaje si, e prawo sprzeciwu
komplementariusza w stosunku do uchwa walnego zgromadzenia wymienione w art. 146 2
k.s.h. ma kapitalne znaczenie i decyduje o bardziej "jawnym" (opartym na modelu spki
jawnej) ni akcyjnym charakterze spki komandytowo-akcyjnej w Polsce. Komplementariusz
- choby jeden - sprzeciwiajc si okrelonym uchwaom walnego zgromadzenia, powoduje,
e uchway s nieskuteczne. Dotyczy to:
1) powierzenia prowadzenia spraw oraz reprezentowania spki jednemu albo kilku
komplementariuszom,
2) podziau zysku za rok obrotowy w czci przypadajcej akcjonariuszom,
3) zbycia i wydzierawienia przedsibiorstwa spki lub jego zorganizowanej czci oraz
ustanowienia na nim prawa uytkowania,
4) zbycia nieruchomoci spki,
5) podwyszenia i obnienia kapitau zakadowego,
6) emisji obligacji,
7) poczenia i przeksztacenia spki,
8) zmiany statutu,
9) rozwizania spki,
10) innych czynnoci przewidzianych w kodeksie spek handlowych lub w statucie.
Trzeba sobie wyobrazi, e od decyzji jedynego komplementariusza zaley cay szereg
praw przysugujcych akcjonariuszom. Dlatego te na przykad prawo do dywidendy
przysugujce akcjonariuszom jest prawem warunkowym uzalenionym od zgody wszystkich
komplementariuszy. Nie moe by wtpliwoci, e wanie przyjty w art. 146 2 i 3 k.s.h.
katalog spraw wymagajcych zgody komplementariuszy decyduje o swobodzie dziaania
spki. Wydaje si ponadto, e kompetencje przysugujce komplementariuszowi s
"skrojone" jakby dla spek komandytowo-akcyjnych, gdzie jest niewielu komplementariuszy.
Trudno sobie wyobrazi praktyczne funkcjonowanie spki komandytowo-akcyjnej przy duej
grupie komplementariuszy, gdzie jedno weto niweczy uchway walnego zgromadzenia.
Ograniczeniu moe ulec rwnie prawo indywidualnej kontroli spraw spki, jeeli
ustanowiona jest rada nadzorcza. Jeszcze inna modyfikacja praw wsplnikw dotyczy udziau
w zyskach. Zasad jest, e komplementariusze i akcjonariusze uczestnicz w zysku
proporcjonalnie do wkadw wnoszonych do spki, chyba e statut stanowi inaczej. Jednake
jeeli statut nie stanowi inaczej, komplementariuszom niepozbawionym prawa prowadzenia

spraw spki, ktrzy pobieraj wynagrodzenie z tytuu podejmowania czynnoci prowadzenia

spraw, nie przysuguje udzia w zysku spki w czci odpowiadajcej wkadowi jego pracy do
spki (art. 147 2 k.s.h.); A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 645-646 i n.
W pozostaym zakresie zastosowanie maj uwagi zawarte w tytule I, cz 3, rozdzia 1,
2, dotyczcym spki jawnej.
2. Akcjonariusze
W
spce
komandytowo-akcyjnej
status
akcjonariusza
(niebdcego
komplementariuszem) wyznaczaj inkorporowane w objtych przez niego akcjach prawa
udziaowe, prawa przyznane indywidualnie oraz zwizane z akcjami obowizki wskazane w
statucie spki, przy czym we wszystkich tych przypadkach odpowiednie zastosowanie
znajduj przepisy o spce akcyjnej (art. 128 oraz 126 1 pkt 2 k.s.h.). Przysugujce
akcjonariuszowi uprawnienia (zarwno akcyjne, jak i osobiste) mona podzieli na prawa o
charakterze obligacyjnym oraz uprawnienia organizacyjne zwizane z uczestnictwem w
strukturze spki komandytowo-akcyjnej (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski,
Prawo spek..., op. cit., s. 120-121).
Wrd inkorporowanych w akcji uprawnie powizanych ze stosunkiem czonkostwa,
ktre generalnie nie mog by przenoszone bez zbywania akcji, naley wskaza:
1) prawo do udziau w walnym zgromadzeniu,
2) prawo do gosowania na walnym zgromadzeniu,
3) prawo do informacji (art. 427-428 k.s.h.),
4) prawo do wytaczania powdztw celem zaskarenia uchwa walnego zgromadzenia
(art. 422-425 k.s.h.),
5) prawo do przegldania ksigi akcyjnej oraz dania odpisu za zwrotem kosztw jego
sporzdzenia (art. 341 7 k.s.h.),
6) prawo sprzeciwu odnonie do podjcia przez walne zgromadzenie uchway nieobjtej
porzdkiem obrad (art. 404 1 k.s.h.),
7) prawo sprzeciwu dotyczcego powzicia uchwa bez formalnego zwoania walnego
zgromadzenia (art. 405 1 k.s.h.),
8) prawo przegldania listy akcjonariuszy oraz dania odpisu listy za zwrotem kosztw
jego sporzdzenia (art. 407 1 k.s.h.),
9) prawo dania wydania odpisu wnioskw w sprawach objtych porzdkiem obrad (art.
407 2 k.s.h.),
10) prawo dania przeprowadzenia gosowania tajnego na walnym zgromadzeniu (art.
420 1 k.s.h.),
11) prawo przegldania ksigi protokow oraz dania wydania powiadczonych przez
zarzd odpisw uchwa (art. 421 3 k.s.h.),
12) prawo do niewyraenia zgody na uchwa dotyczc zmiany statutu, zwikszajc
wiadczenia
akcjonariuszy
lub
uszczuplajc
prawa
przyznane
osobicie
poszczeglnym akcjonariuszom; przysuguje ono kademu akcjonariuszowi, ktrego
uchwaa dotyczy (art. 415 3 k.s.h.),
13) uprawnienie do uzyskania statusu komplementariusza; warunkiem realizacji tego
uprawnienia jest zawarcie w statucie spki postanowie umoliwiajcych przyjcie do
spki nowego komplementariusza; w takiej sytuacji dotychczasowy akcjonariusz
moe uzyska status komplementariusza, o ile uzyska aprobat wszystkich
dotychczasowych komplementariuszy (art. 136 1 k.s.h.); opisana procedura wymaga
zmiany statutu (art. 130 4 i 6 k.s.h.) oraz zoenia przez akcjonariusza (przyszego
komplementariusza) dwch owiadcze: o zmianie statusu oraz o zgodzie na
brzmienie statutu spki (art. 136 2 k.s.h.); naley pamita, e uzyskujc status
komplementariusza akcjonariusz moe, ale nie musi pozby si przysugujcych mu
akcji, zalenie od tego stanie si albo "czystym" komplementariuszem, albo
komplementariuszem-akcjonariuszem.
Do wskazanej powyej wizki uprawnie organizacyjnych dochodz jeszcze
inkorporowane w akcjach prawa mniejszoci, kwalifikowane okrelon reprezentacj
kapitaow, dotyczy to:

1) uprawnienia do dania zwoania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, a take

umieszczenia okrelonych spraw w porzdku obrad najbliszego walnego
zgromadzenia; w myl dyspozytywnej regulacji zawartej w kodeksie spek
handlowych powysze uprawnienie przysuguje akcjonariuszowi (akcjonariuszom)
reprezentujcemu co najmniej 1/10 kapitau zakadowego; jeeli zgromadzenie nie
zostanie zwoane w terminie dwch tygodni od przedstawienia dania, mniejszo
dajca jego zwoania moe zosta upowaniona przez sd rejestrowy do zwoania
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia (art. 399 i 400 k.s.h.);
2) prawa do wystpienia z wnioskiem o wybr rady nadzorczej grupami (skorzystanie z
powyszego uprawnienia jest warunkowane reprezentowaniem co najmniej 1/5
kapitau zakadowego; art. 385 3 k.s.h.);
3) prawa zoenia wniosku o sprawdzenie listy obecnoci oraz uprawnienia do wyboru
jednego czonka komisji wybieranej w tym celu (art. 410 2 k.s.h.), powysza
prerogatywa wymaga 10% reprezentacji kapitaowej;
4) uprawnienia do wystpienia do sdu rejestrowego z wnioskiem o uzupenienie liczby
likwidatorw poprzez ustanowienie jednego lub dwch likwidatorw (art. 463 2
k.s.h.); wniosek taki mog zoy akcjonariusze reprezentujcy co najmniej 1/10
kapitau zakadowego.
Wizka uprawnie organizacyjnych przysugujca akcjonariuszowi spki komandytowoakcyjnej obejmuje jeszcze dwa uprawnienia warunkowane wymogiem odpowiedniej
reprezentacji
kapitaowej
prawo
przymusowego
wykupu
akcji
akcjonariuszy
mniejszociowych, okrelane niekiedy mianem "squezze out" (art. 418 k.s.h.); szerzej zob. K.
Kohutek, Przymusowy wykup akcji w kodeksie spek handlowych, Krakw 2002, s. 11 i n.), a
take prawo dania odkupu akcji akcjonariuszy mniejszociowych tzw. buy out (art. 418 1
k.s.h.):
1. Zgodnie z art. 418 1 k.s.h. walne zgromadzenie moe powzi uchwa o
przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujcych nie wicej ni 5%
kapitau zakadowego (akcjonariusze mniejszociowi) przez nie wicej ni piciu
akcjonariuszy, posiadajcych cznie nie mniej ni 95% kapitau zakadowego, z
ktrych kady posiada nie mniej ni 5% kapitau zakadowego. Uchwaa wymaga
wikszoci 95% gosw oddanych. Statut moe jednak przewidywa surowsze warunki
powzicia uchway w sprawie squezze out.
2. Na podstawie art. 418 1 1 k.s.h. akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujcy nie
wicej ni 5% kapitau zakadowego mog natomiast da umieszczenia w porzdku
obrad najbliszego walnego zgromadzenia sprawy podjcia uchway o przymusowym
odkupie ich akcji (tzw. buy out, sellout right) przez nie wicej ni piciu akcjonariuszy
reprezentujcych cznie nie mniej ni 95% kapitau zakadowego, z ktrych kady
posiada nie mniej ni 5% kapitau zakadowego (akcjonariusze wikszociowi).
Drug grup uprawnie inkorporowanych w akcjach spki komandytowo-akcyjnej s
prawa obligacyjne rozumiane jako roszczenia akcjonariusza wzgldem spki powstae w
zwizku z posiadanymi akcjami lub ich utrat. Podstawowymi prawami nalecymi do tej
grupy s:
1) prawo do udziau w zysku (art. 147 1 k.s.h.),
2) prawo do rozporzdzania akcjami,
3) prawo do ekwiwalentu za utracone akcje (art. 359 2 i 6 i art. 565 1 k.s.h.),
4) prawo do wynagrodzenia za speniane na rzecz spki wiadczenia niepienine (art.
356 4 k.s.h.),
5) prawo do partycypacji w masie likwidacyjnej (art. 474 2-4 k.s.h.),
6) prawo poboru (art. 433 k.s.h.).
Wikszo wskazanych powyej roszcze ma charakter pieniny, wyjtkiem w tym
zakresie jest prawo poboru (ze swej istoty opiewajce na uprawnienie do objcia akcji
nowych emisji) oraz prawo do partycypacji w masie likwidacyjnej, ktre, cho do zasady
pienine, niekiedy moe zosta wykonane przez przejcie na wasno przez akcjonariusza
okrelonych elementw dawnego majtku spki.
Kompleks przysugujcych akcjonariuszowi zawartych w akcji praw moe by

rozszerzony poprzez ustanowienie (w statucie spki) okrelonych przywilejw akcyjnych na

wskazanych akcjach. Stan taki powoduje, e podmiot uprawniony z okrelonej akcji
(okrelonych akcji) bdzie mia prawa szersze ni analogiczne uprawnienia przyznane
akcjonariuszom dysponujcym akcjami "zwykymi" (nieuprzywilejowanymi). Przepisy kodeksu
spek handlowych (w art. 351-353 i 474) wyranie wskazuj na trzy rodzaje przywilejw
akcyjnych: przywileje co do gosu (limitowane do wartoci dwch gosw na akcj), przywileje
dywidendowe (wystpujce w dwch podtypach, tj. akcji uprzywilejowanej co do dywidendy
oraz przywileju akcji niemej - ten ostatni nie jest limitowany co do wysokoci) oraz przywileje
w zakresie partycypacji w masie likwidacyjnej. W statucie spki mona przyzna
akcjonariuszowi dodatkowe (inne ni wskazane powyej) przywileje, w szczeglnoci mog
one dotyczy prawa powoywania lub odwoywania czonkw rady nadzorczej lub prawa do
otrzymywania od spki oznaczonych wiadcze. W tym punkcie naley jednak pamita o
regulacjach zawartych w art. 304 3 i 4 k.s.h., ktre znacznie ograniczaj dopuszczalne w
tym zakresie opcje.
Ostatni wart wskazania w tym miejscu grup uprawnie s prawa, ktre
postanowienia statutu spki przyznaj indywidualnie oznaczonym akcjonariuszom. Zgodnie
z przepisem art. 354 1 k.s.h. statut spki akcyjnej moe przewidywa przyznanie
okrelonych uprawnie indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi, co oznacza, e
uprawnienia takie s przyznawane konkretnemu - wskazanemu z imienia i nazwiska czy
nazwy (firmy) podmiotowi. Prawa te s zwizane z danym podmiotem jako akcjonariuszem, a
nie z akcj i przysuguj mu tak dugo, jak dugo osoba ta jest uczestnikiem danej spki.
Odpowiednio modyfikujc tre powoanego przepisu mona wskaza na przywileje
dotyczce prawa powoywania lub odwoywania czonkw rady nadzorczej lub prawa do
otrzymywania od spki oznaczonych wiadcze, co oczywicie nie wyczerpuje moliwego
katalogu uprawnie. W zwizku z tym, e w przypadku spki akcyjnej przyznane w sposb
wskazany powyej uprawnienia w razie zbycia akcji nie przechodz na nabywc i wygasaj
najpniej z dniem, w ktrym uprawniony utraci czonkostwo w spce akcyjnej, na gruncie
spki komandytowo-akcyjnej pojawia si powany problem interpretacyjny. Ot w sytuacji
gdy osoba osobicie uprawniona z przepisw statutu jako akcjonariusz zbdzie wszystkie
swoje akcje osigajc jednoczenie status komplementariusza, pojawiaj si dwie
moliwoci. Albo wspomniane uprawnienia osobiste wygasn, albo te bd dalej
przysugiwa komplementariuszowi. Wydaje si, e decydujce w tym zakresie bd
postanowienia statutu spki (konkretnie fakt, czy uprawnienie osobiste w stosunku do
konkretnej osoby zostanie utrzymane) oraz to czy prerogatywa jest do pogodzenia z nowy
statusem komplementariusza (dla przykadu taki komplementariusz nie bdzie mg dalej
wybiera czonka (czonkw) rady nadzorczej; argumentum per analogiam z art. 142 2
k.s.h.). Osobiste uprawnienia akcjonariusza mog mu zosta uszczuplone lub odebrane
rwnie w czasie jego uczestnictwa w spce. Wymagana jest w tym wypadku uchwaa o
zmianie statutu, na ktr akcjonariusz, ktrego prawa przyznane osobicie maj by
uszczuplone lub zniesione, musi wyrazi indywidualn zgod (art. 415 3 k.s.h.).
3. Komplementariusze-akcjonariusze
Jak to ju zostao stwierdzone, wsplnik, ktry osign podwjny status, moe korzysta
z dobrodziejstwa korzystania z praw komplementariuszy i akcjonariuszy. Nie jest to jednak
proste zsumowanie praw tych wsplnikw. Z przepisw kodeksu spek handlowych wynikaj
pewne ograniczenia wykonywania praw przez komplementariusza-akcjonariusza. Pierwszym
ograniczeniem prawa komplementariusza-akcjonariusza w stosunku do takich praw, jakie
posiada akcjonariusz, jest brak moliwoci wyczenia odpowiedzialnoci komplementariusza
w przypadku uzyskania statusu akcjonariusza (art. 132 2 k.s.h.). Drugim ograniczeniem
praw, ktre zwykle przysuguj akcjonariuszom, jest zawarte w art. 142 2 k.s.h., e jeeli
komplementariusz obj lub naby akcje spki, to nie moe on wykonywa prawa gosu z tych
akcji przy podejmowaniu uchwa o powoaniu lub odwoaniu rady nadzorczej. Nie moe on
by take penomocnikiem pozostaych akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu przy
podejmowaniu takich uchwa.
Kolejnym bardzo istotnym ograniczeniem praw komplementariuszy-akcjonariuszy jest

brak moliwoci uprzywilejowania co do gosu akcji takiego komplementariusza (wniosek z

art. 145 3 i 4). W odrnieniu od klasycznego akcjonariusza, ktrego akcje mog by
uprzywilejowane co do gosu, kada akcja objta lub nabyta przez komplementariusza jest
jednogosowa. Nie mona obej tego zakazu, tworzc prawo przyznane osobicie w postaci
akcji wielogosowej. Jednake w pozostaym zakresie uprzywilejowanie akcji moe by
identyczne jak w przypadku akcjonariuszy (co do dywidendy itd.); zob. A. Kidyba, K.
Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 121).
Szczeglnym
uprawnieniem
komplementariusza-akcjonariusza
jest
moliwo
gosowania zarwno na walnym zgromadzeniu, jak i wyraenie zgody w formie uchway
komplementariuszy. Naley wic wyrni z tego punktu widzenia gosowanie
komplementariusza-akcjonariusza w trzech grupach: na walnym zgromadzeniu jako
akcjonariusz, gosujc jako komplementariusz, gosujc w grupie komplementariuszyakcjonariuszy.
Co do innych praw komplementariusza i akcjonariusza por. uwagi zawarte w tytule I,
cz 3, rozdzia 1, 2, dotyczce wsplnikw jawnych, i w pkt 2, 2 niniejszego rozdziau,
dotyczce akcjonariuszy.
Rozdzia 2.
Obowizki wsplnikw - odesanie
1.
Komplementariusze - odesanie
Generalnie przyj naley, e na komplementariuszach ci te same obowizki co na
wsplnikach jawnych. Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 3, rozdzia 2, dotyczcym spki
jawnej.
2.
Akcjonariusze
Regulacja zawarta w art. 128 k.s.h. odpowiada normom ujtym w odniesieniu do spki
akcyjnej w art. 301 4 k.s.h. i przesdza o tym, e ustawodawca przyj w stosunku do
akcjonariuszy spki komandytowo-akcyjnej zasad tzw. ograniczonego przyczyniania si (tak
T. Siemitkowski, R. Potrzeszcz (w:) Komentarz. Spki osobowe, s. 328, 334 i n.). Co do
zasady wic, poza obowizkiem wniesienia wkadu, akcjonariusz nie jest obciony innymi
obowizkami. W wypadku gdy ustawa dopuszcza tak moliwo i nie jest to sprzeczne z
natur spki lub dobrymi obyczajami (wniosek powyszy wynika z norm zawartych w art.
304 3 i 4 k.s.h., ktre w tym wypadku znajd odpowiednie zastosowanie), statut moe
naoy na akcjonariusza obowizek dodatkowych wiadcze, na przykad obowizek
powtarzajcych si wiadcze niepieninych (art. 356 k.s.h.), w szczeglnoci obowizek
spenienia dodatkowych wiadcze na rzecz spki w zamian za uprzywilejowanie akcji (art.
351 k.s.h.); zob. J. Frckowiak (w:) J. Frckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Pyzio, W.
Opalski, Komentarz do Kodeksu spek handlowych, Warszawa 2001, s. 569, 577. Z
powyszego wynika, e nie jest moliwe obcienie akcjonariusza dodatkowymi obowizkami
wobec spki w drodze zwykej uchway walnego zgromadzenia.
Jak ju wspomniano, podstawowym i jedynym obowizkiem spoczywajcym na
akcjonariuszu z mocy ustawy (art. 3 k.s.h.) jest obowizek wniesienia wkadu na kapita
zakadowy w celu pokrycia objtych akcji. Powszechno omawianego obowizku wynika z
samego statusu akcjonariusza, wyraajcego si tym, e jego czonkostwo w spce jest
cile zwizane z inkorporowanym w akcji uamkiem kapitau zakadowego (por. A. Kidyba, K.
Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 106). Obowizek wniesienia
wkadu na kapita zakadowy powstaje w razie tworzenia nowej spki oraz objcia akcji w
podwyszanym kapitale zakadowym (poza rzecz jasna podwyszeniem ze rodkw wasnych

spki) i z obowizku tego aden akcjonariusz nie moe zosta zwolniony. Co do charakteru
wkadu na kapita zakadowy oraz dopuszczalnych jego przedmiotw por. uwagi zawarte w
czci 1, rozdzia 4 niniejszego tytuu.
W braku dokonania przez akcjonariusza wpat na akcje powstaje po jego stronie
obowizek zapaty ustawowych odsetek oraz wyrwnania wyrzdzonej szkody, chyba e
statut zawiera w tym wzgldzie odmienne postanowienia. Jeeli akcjonariusz nie wnis
wkadu, odsetek, nie zapaci odszkodowania lub innych patnoci ujtych w statucie w cigu
miesica od upywu terminu patnoci, wwczas moe zosta pozbawiony swoich praw
udziaowych przez uniewanienie dokumentw akcyjnych lub wiadectw tymczasowych.
Decyzj o uniewanieniu podejmuj komplementariusze uprawnieni do prowadzenia spraw
spki.
Pozostae, ujte w statucie szczeglne obowizki akcjonariuszy spki komandytowoakcyjnej s najczciej nastpstwem przyznania akcjonariuszowi ponadstandardowych
uprawnie (por. uwagi zawarte w rozdziale 1, 2, pkt 2). Mimo i stosowanie w odniesieniu
do akcjonariuszy spki komandytowo-akcyjnej regulacji zawartej w art. 20 k.s.h. wydaje si
by wtpliwe, to jednak dobre obyczaje kupieckie oraz zasady racjonalnego obrotu
gospodarczego przemawiaj za tym, aby wszelkie ponadstandardowe uprawnienia
akcjonariuszy miay uzasadnienie bd to w ich wikszym zaangaowaniu kapitaowym
(przez "przepacenie" akcji tzw. agio), bd te w dodatkowych wiadczeniach, do ktrych
akcjonariusza zobowizuje statut spki.
Normy zawarte w przepisach kodeksu spek handlowych dopuszczaj w szczeglnoci
powizanie z akcj obowizku powtarzajcych si wiadcze niepieninych przez dokadne
oznaczenie rodzaju oraz zakresu wiadcze (a take obcionych akcji) w statucie spki.
Omawiany ciar moe by zwizany z akcj imienn (art. 356 1 k.s.h.) i bdzie obcia
kadoczesnego uprawnionego z danej akcji. wiadczenia akcjonariusza objte wspomnianym
obowizkiem musz mie charakter niepieniny i powtarzajcy si, a ponadto powinny by
zwizane z przedmiotem dziaalnoci spki lub przydatne w dziaalnoci spki. Moe to
dotyczy dostarczania surowcw, rodkw produkcji albo usug reklamowych. Spenianie
przez akcjonariusza wiadcze niepieninych ma charakter odpatny i rodzi po stronie spki
obowizek zapaty wynagrodzenia (art. 356 4 k.s.h.). Z drugiej jednak strony akcje
obcione obowizkiem powtarzajcych si wiadcze niepieninych mog by
przenoszone na osoby trzecie tylko za zgod spki, ktra z kolei moe jej odmwi
uzasadniajc to istnieniem wanych powodw. W wypadku odmowy spka nie ma obowizku
wskazania akcjonariuszowi innego nabywcy. Wypada jeszcze doda, e na gruncie regulacji
zawartej w art. 304 2 pkt 2 k.s.h., ktra stanowi, e statut spki akcyjnej powinien
zawiera, pod rygorem bezskutecznoci wobec spki, postanowienia dotyczce wszelkich
zwizanych z akcjami obowizkw wiadczenia na rzecz spki, poza obowizkiem wpacenia
nalenoci za akcje, podniesiono tez, w myl ktrej cytowany przepis moe stanowi
podstaw zwizania z akcjami rnych obowizkw wiadcze na rzecz spki, nie za
jedynie obowizku powtarzajcych si wiadcze niepieninych (por. A. Szajkowski, Umowa
spki handlowej, Studia Prawnicze 2001, nr 3-4, poz. 319 i n.). Jednak cz uznanych
przedstawicieli doktryny odnosi si z rezerw do wskazanej teorii konsekwentnie podnoszc,
e obowizki wiadcze, o ktrych mowa w tym przepisie, to jedynie obowizek
powtarzajcych si wiadcze niepieninych (por. J. Frckowiak (w:) Kodeks, 2001, s. 577 i
S. Sotysiski (w:) S. Sotysiski, A. Szajkowski, A. Szumaski, J. Szwaja, Kodeks spek
handlowych, t. III, Komentarz do artykuw 301-458, Warszawa 2003, s. 218-219).
3.
Komplementariusze-akcjonariusze
Z punktu widzenia obowizkw komplementariuszy-akcjonariuszy ma miejsce - inaczej
ni to jest w przypadku praw tego wsplnika - sumowanie obowizkw komplementariuszy i
akcjonariuszy (por. uwagi zawarte w 1-2 niniejszego rozdziau).
Cz 4.

Ustrj i funkcjonowanie spki komandytowo-akcyjnej

Rozdzia 1.
Prowadzenie spraw i reprezentacja
1.
Prowadzenie spraw
Zasady prowadzenia spraw w spce komandytowo-akcyjnej s zblione do innych spek
osobowych. Podstawow rol peni tu komplementariusze. Nie powtarzajc istoty problemu
wyjanionej w tytule I, cz 4, rozdzia 1, 1-2, dotyczcej spki jawnej, wskaza naley na
elementy specyficzne w tym zakresie. Generalnie prawo prowadzenia spraw spki
przysuguje komplementariuszom, z tym jednak, e zgodnie z art. 141 k.s.h. prawo do
prowadzenia spraw spki nie przysuguje komplementariuszom w takim zakresie, w jakim
przekazane jest do kompetencji walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej. rdem
kompetencji w tym zakresie moe by statut lub przepisy kodeksu spek handlowych.
Oznacza to, e zasad jest prowadzenie spraw przez komplementariuszy (wszystkich,
niektrych z nich, z niewyczonym udziaem osb trzecich), ale kompetencje w zakresie
zarzdzania mog mie rwnie walne zgromadzenie i rada nadzorcza. Przyjta zasada
oznacza, e walne zgromadzenie i rada nadzorcza moe mie wpyw na zarzdzanie spk.
Jest to diametralnie rna regua od przyjtej w art. 375 1 k.s.h., zgodnie z ktrym walne
zgromadzenie i rada nadzorcza nie maj prawa wydawania wicych polece dotyczcych
prowadzenia spraw spki (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek...,
op. cit., s. 323; R.T. Stroiski, Dopuszczalno wydawania zarzdowi wicych polece
przez organ wacicielski spki kapitaowej, PPH 2005, nr 3, s. 29-36).
Regua ta ulegaby wic zupenej modyfikacji, gdy w spce komandytowo-akcyjnej
moliwe byoby wspzarzdzanie spk przez trzy grupy uprawnionych. Powstaje jednak
problem, czy w kontekcie art. 141 i 3751 k.s.h. prawidowe jest wymienienie rady nadzorczej
jako wspzarzdzajcej spk. Przyj naley, e rada nadzorcza nie ma prawa wydawania
wicych polece komplementariuszom w zakresie prowadzenia spraw spki, moe mie
natomiast wpyw na dokonywanie niektrych czynnoci poprzez wyraanie zgody, w
szczeglnoci w procesie reprezentacji. Nie mona wykluczy ustalenia relacji midzy
komplementariuszem a rad nadzorcz, ktre polegaj na wydawaniu zgody przez rad
nadzorcz na dokonanie czynnoci w sferze prowadzenia spraw. Jak z powyszego wynika,
moemy przyj z tego punktu widzenia rne modele prowadzenia spraw:
1) dokonywane tylko przez komplementariuszy z oddzieleniem kompetencji przypisanych
walnemu zgromadzeniu i komplementariuszom dziaajcym w sferze wacicielskiej;
2) dokonywane przez komplementariuszy z udziaem rady nadzorczej i walnego
zgromadzenia, jeeli tym ostatnim przyznano kompetencje z zakresu prowadzenia
spraw.
Tak wic udzia w procesie prowadzenia spraw przez rad nadzorcz i walne
zgromadzenie jest moliwy, ale tylko w sferze cile zastrzeonych kompetencji, co nie moe
by jednak rozumiane jako wydawanie wicych polece. Zarwno rada nadzorcza, jak i
walne zgromadzenie nie mog "miesza" si w zarzdzanie, ale mog na mocy przepisw i
wyranego uregulowania statutowego podejmowa okrelone czynnoci w tym zakresie.
Komplementariusze maj uprawnienia zarwno menederskie, jak i wacicielskie.
Przyj naley domniemanie kompetencji komplementariuszy w zakresie prowadzenia spraw.
W sferze prowadzenia spraw to wszystko, co nie jest zastrzeone do kompetencji walnego
zgromadzenia i komplementariuszy w sferze wacicielskiej oraz rady nadzorczej, naley do
komplementariuszy. Ukad ten jest wic dosy zoony i uzaleniony przede wszystkim od
statutu spki. Pamita naley, e pomijajc wpyw walnego zgromadzenia i rady
nadzorczej, model prowadzenia spraw spki sam w sobie jest skomplikowany. Przede
wszystkim odpowiednie zastosowanie mie bdzie art. 38 1 k.s.h., ktry zakazuje

cakowitego powierzenia prowadzenia spraw spki osobom trzecim. Nie mona wic
"wyprowadzi" na zewntrz procesu podejmowania decyzji w spce. Ukad podmiotowy
prowadzenia spraw moe by wic nastpujcy:
1) sprawy prowadz tylko komplementariusze,
2) sprawy prowadzi wybrana grupa (jeden lub wicej koplementariuszy),
3) sprawy prowadz komplementariusze (komplementariusz) i osoby trzecie.
Przepisy kodeksu spek handlowych nie wprowadzaj, poza wspomnianym art. 140 3 i
art. 141, diametralnych zmian zasad prowadzenia spraw w spce komandytowo-akcyjnej w
stosunku do przedstawionych przy spce jawnej. W art. 140 3 przyjmuje si, e zmiana
statutu moe pozbawi prawa prowadzenia spraw spki lub przyzna takie prawo
komplementariuszowi;
pozbawienie
wymaga
zgody
wszystkich
pozostaych
komplementariuszy. Zmiana statutu wymaga wikszoci 3/4 gosw akcjonariuszy i musi by
zaakceptowana przez wszystkich komplementariuszy.
Generalne zasady prowadzenia spraw spki moemy sprowadzi do nastpujcych
ustale:
1) kady komplementariusz ma prawo i obowizek prowadzenia spraw spki,
2) kady komplementariusz moe bez uprzedniej uchway wsplnikw prowadzi sprawy,
ktre nie przekraczaj zakresu zwykych czynnoci,
3) jeeli sprawa ma charakter nieprzekraczajcy zwykych czynnoci i wymagana jest do
tego uchwaa, potrzebna jest jednomylno wszystkich majcych prawo prowadzenia
spraw spki,
4) jeeli czynno ma charakter zwykych czynnoci, a ktrykolwiek z komplementariuszy
sprzeciwi si jej dokonaniu, wymagana jest uchwaa pozostaych komplementariuszy
majcych prawo prowadzenia spraw,
5) jeeli czynno ma charakter czynnoci przekraczajcej zwyke czynnoci spki,
potrzebna jest uchwaa wszystkich komplementariuszy, w tym rwnie wyczonych
od prowadzenia spraw,
6) czynnoci nage, ktrych zaniechanie mogoby wyrzdzi spce powan szkod,
mog by dokonane przez kadego z komplementariuszy uprawnionych do
prowadzenia spraw spki bez uchway (H. Urbaczyk, Prowadzenie..., op. cit., s. 6-7).
Rozwinicie tych zasad - por. tytu I, cz 4, rozdzia 1 - dotyczcy spki jawnej.
Niemniej spka komandytowo-akcyjna, jak to ju zostao wielokrotnie stwierdzone,
powstaje najczciej w sytuacji, gdy istnieje ju podmiot na rynku i staje si
komplementariuszem. Najczciej jest to spka z o.o. lub akcyjna. Dlatego naley
przedstawi problemy zwizane z podejmowaniem decyzji przez komplementariusza
bdcego spk z o.o. i akcyjn. Powysze zagadnienia byy przedmiotem analizy naukowej,
w szczeglnoci w odnieieniu do konstrukcji spki komandytowej (zob. A. Kidyba, Zasady
dziaania..., op. cit., s. 28 i n.), w zwizku ze wzmoonym zainteresowaniem t spk (por.
m.in. A. Kappes, Odpowiedzialno komandytariusza za zobowizania spki, Krakw 1997
oraz Spka komandytowa, Warszawa 1999, s. 4 i n.). Podstaw genetycznych tworzenia
spek komandytowo-akcyjnych z udziaem spek z o.o. albo akcyjnych jako
komplementariuszy naley poszukiwa wanie w analogicznej konstrukcji spki
komandytowej.
W literaturze nie byo wtpliwoci co do moliwoci tworzenia spek komandytowych z
udziaem spki z o.o. jako komplementariusza (por. A. Kidyba, Status prawny
komandytariusza , Bydgoszcz 2000, s. 31 i n.; S. Kos, Spka komandytowa z udziaem spki
z o.o. jako komplementariusza, Krakw 1995, s. 21 i n.; M.J. Ulatowski, Spka z o.o. & Co.
Spka komandytowa w prawie polskim, Mon.Praw. 1995, nr 9-10, s. 68; G. Tracz, Spka
komandytowa jako spka kapitaowa, PUG 1994, nr 6, s. 5 i n.; E.J. Krzeniak, Spka
komandytowa z udziaem spki z ograniczon odpowiedzialnoci w prawie niemieckim,
Rejent 1998 nr 1, s. 65 i n.; M.R. Podwiadek, Spka z ograniczon odpowiedzialnoci jako
komplementariusz w spce komandytowej, PPH 2001, nr 10, s. 1-11). Wzorowano si przy
tym na popularnej w Niemczech konstrukcji GmbH & Co KG, czyli spki komandytowej z
udziaem spki z o.o. jako komplementariusza.
Konstrukcja spki komandytowo-akcyjnej z udziaem spki z o.o. albo akcyjnej jako

komplementariusza daje przede wszystkim dwa pozytywne efekty:

1) z jednej strony ograniczenie odpowiedzialnoci wsplnikw spki z o.o. do
wniesionego do tej spki wkadu (a waciwie wyczenie odpowiedzialnoci
zastpione ponoszonym ryzykiem takim wkadem) i z drugiej strony wyczenie
odpowiedzialnoci akcjonariusza za zobowizania spki;
2) powstaa spka komandytowo-akcyjna z udziaem spki z o.o. jako
komplementariusza jest spk osobow, co pozwala na stosowanie do niej
odmiennych regu odpowiedzialnoci ni te, ktre maj zastosowanie do spek
kapitaowych.
Analogiczny problem dotyczy sytuacji, gdy komplementariuszem jest spka akcyjna. W
takim przypadku, stosujc analogicznie nomenklatur prawa niemieckiego, bdziemy mie
do czynienia ze spk rodzaju AG & Co KG, czyli spk komandytowo-akcyjn z udziaem
spki akcyjnej jako komplementariusza. Nie ma przeszkd, aby spk komandytowoakcyjn tworzyy spki z o.o. i akcyjne bdce jedynymi komplementariuszami. W takim
przypadku moliwe byyby konstrukcje podobne na przykad do GmbH-KG i AG-KG, czyli
spka z o.o. - spka komandytowo-akcyjna i spka akcyjna - spka komandytowo-akcyjna.
Kodeks spek handlowych (w art. 127 3) potwierdza dopuszczalno tworzenia spek
komandytowo-akcyjnych przez osoby prawne ("(...) jeeli komplementariuszem jest osoba
prawna, firma spki komandytowo-akcyjnej powinna zawiera pene brzmienie firmy (nazwy)
tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spka komandytowo-akcyjna". Nie wyklucza
to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, ktry jest osob fizyczn"). Przepis ten
odnosi si wprawdzie jedynie do budowy firmy, ale potwierdza powoywane ju wczeniej
stanowisko doktryny o dopuszczalnoci tworzenia takich konstrukcji prawnych (zob. A.
Kidyba, Zasady..., op. cit., s. 28 i n.).
Nie ma przeszkd, aby spki komandytowo-akcyjne tworzyy inne osoby prawne, w
szczeglnoci spdzielnie, fundacje, stowarzyszenia (zarejestrowane) itd. Pamita jednak
naley, e udzia osb prawnych w tej spce w charakterze komplementariusza prowadzi do
zwikszonego ryzyka dla jej dziaalnoci zasadniczej, gdy taka osoba prawna bdzie
odpowiadaa caym swoim majtkiem za zobowizania nie tylko wasne, ale rwnie spki
komandytowo-akcyjnej. Dlatego te naley z du ostronoci podchodzi do udziau w
takiej konstrukcji prawnej. Trudny do wyobraenia jest na przykad udzia Skarbu Pastwa w
takiej spce. Dlatego generalnie dopuszczalno tworzenia spek komandytowo-akcyjnych z
osob prawn jako komplementariuszem doznaje istotnych ogranicze (zob. w odniesieniu
do spki komandytowej A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 32).
Kolejnym problemem jest udzia w spce komandytowo-akcyjnej w charakterze
komplementariusza
handlowych
spek
osobowych
(spki
jawnej,
partnerskiej,
komandytowej i komandytowo-akcyjnej). Nie mona zaakceptowa udziau w charakterze
wsplnika spki cywilnej, ktra nie stanowi kategorii podmiotowej. Przyjcie zdolnoci do
nabywania praw i zacigania zobowiza spek jawnych, komandytowych, partnerskich i
komandytowo-akcyjnych musi prowadzi do wniosku, e handlowe spki osobowe mog by
wsplnikami innych spek, w tym spki komandytowo-akcyjnej. Nie dostrzegam przeszkd,
aby spki: komandytowa jawna, partnerska czy komandytowo-akcyjna mogy by
komplementariuszami w spce komandytowo-akcyjnej ("spka komandytowa i spka spka komandytowo-akcyjna", spka jawna i spka - spka komandytowo-akcyjna",
"spka partnerska i spka - spka komandytowo-akcyjna", spka komandytowo-akcyjna i
spka - spka komandytowo-akcyjna"); firma spki wystpi bez dodatku "i spka", gdy
spki osobowe bd jedynymi komplementariuszami. Cech charakterystyczn takich
spek bdzie pena odpowiedzialno spek jawnych, partnerskich, komandytowych oraz
komandytowo-akcyjnych jako komplementariuszy w spce komandytowo-akcyjnej. W
przypadku spki komandytowej jako komplementariusza w innej spce komandytowoakcyjnej dojdzie do charakterystycznego naoenia si systemw odpowiedzialnoci penej majtku caej spki, ale mimo wszystko ograniczonej do wysokoci sumy komandytowej
charakteryzujc odpowiedzialno komandytariusza (jeeli s wnoszone wkady,
zagadnienie komplikuje si jeszcze bardziej). Kodeks spek handlowych nie odnosi si do
takiej konstrukcji, co - mim zdaniem - nie przekrela takiej moliwoci, a daje wiksz

swobod w ksztatowaniu firmy takich spek.

W przypadku spki komandytowo-akcyjnej z udziaem osb prawnych i handlowych
spek osobowych (oraz innych jednostek organizacyjnych niemajcych osobowoci prawnej,
ktrym ustawa przyznaje zdolno prawn) istotne jest ustalenie, w czyjej sferze prawnej
dziaaj zastpowane podmioty, bdce uczestnikami innych podmiotw.
Naley przyj, e jeeli za osob prawn wystpuje organ, to dziaa on "za" t osob i
nie zachodzi zjawisko wystpowania w cudzym imieniu czy te na czyj rachunek. Odmiennie
naley spojrze na czynnoci przedstawiciela (ustawowego i penomocnika), ktre s
dziaaniami, w przypadku czynnoci prawnych, w imieniu osoby prawnej z bezporednim
skutkiem dla niej (por. A. Kidyba, Zasady..., op. cit., s. 30).
Jeeli poddamy analizie moliwoci wystpowania spki komandytowej, partnerskiej,
jawnej lub komandytowo-akcyjnej w charakterze komplementariuszy, z pewnoci powstaje
problem (podobny do tego, gdy dziaa osoba prawna jako komplementariusz) nakadania si
dwch sfer kompetencyjnych: dziaania w imieniu spki komandytowo-akcyjnej i w imieniu
spki
jawnej
(partnerskiej,
komandytowej
lub
komandytowo-akcyjnej)
bdcej
komplementariuszem. Ponadto naley odrni dwie sfery dziaania: prowadzenie spraw i
reprezentacj. Obie te sfery poddane s odmiennym reguom podmiotowym i
przedmiotowym.
W
przypadku
spki
jawnej,
wystpujcej
w
charakterze
komplementariusza, zagadnienie to jest nieco atwiejsze do wyjanienia, ni ma to miejsce w
przypadku spki komandytowej. Jeszcze inn specyfik prowadzenia spraw i reprezentacji
mona dostrzec w spce partnerskiej i komandytowo-akcyjnej.
Artykuy 37-47 k.s.h. reguluj zasady prowadzenia spraw, ale przepisy te maj charakter
norm wzgldnie obowizujcych, jedynie art. 38 k.s.h. ma rang iuris cogentis i przewiduje
w 1, e umowa spki nie moe powierzy prowadzenia spraw spki osobom trzecim z
wyczeniem wsplnikw, natomiast w 2 stanowi, e niewane jest umowne ograniczenie
prawa wsplnika do osobistego zasigania informacji o stanie majtku i interesw spki oraz
umowne ograniczenie prawa do osobistego przegldania ksig i dokumentw spki. Z kolei
art. 29 1 k.s.h. przewiduje, e kady wsplnik ma prawo reprezentowa spk. Odebranie
mu prawa do reprezentowania moe wystpi tylko za jego zgod (w umowie spki) lub
wbrew jego woli tylko wyrokiem sdowym (art. 30 1-2 k.s.h.). Oznacza to, e podmiotowo
podejmowanie decyzji i reprezentacja powinny si pokrywa, cho moliwe s odstpstwa od
tej zasady. Zakres przedmiotowy prowadzenia spraw i technika jej realizacji s odmienne.
Zakres prowadzenia spraw uzaleniony jest od takich okolicznoci jak to, czy s to czynnoci
zwykego zarzdu, czy przekraczaj zakres zwykego zarzdu, czy s to czynnoci nage. Od
tego te zaley ukad personalny wsplnikw, w ktrym mog by podejmowane decyzje. Te
ostatnie s podejmowane albo samodzielnie (art. 39 2 k.s.h. oraz art. 47 k.s.h. - czynno
naga), albo w drodze uchwa (art. 39 3 k.s.h. oraz art. 43 k.s.h.). W przypadku reprezentacji
zakres przedmiotowy samodzielnego wystpowania wsplnikw obejmuje wszelkie czynnoci
sdowe i pozasdowe spki (art. 29 2 k.s.h.). Umowa spki moe przewidywa wymg
reprezentacji cznej (z innym wsplnikiem lub prokurentem - art. 30 1 k.s.h.). W spce
komandytowej w odniesieniu do komplementariusza zalenoci s analogiczne do
przedstawionych powyej, z tym jednak, e dodatkowo udzia w procesie podejmowania
decyzji, jak i reprezentacji moe bra komandytariusz. W przypadku prowadzenia spraw
spki wyraa on zgod na czynnoci przekraczajce zwyke czynnoci spki (art. 121 2
k.s.h.), a jeeli umowa spki tak stanowi, moe mie on prawo i obowizek prowadzenia
spraw. W ten sposb jego pozycja zrwnuje si z pozycj komplementariuszy. Natomiast w
procesie reprezentacji komandytariusz moe uczestniczy tylko jako penomocnik lub
prokurent (art. 118 1-2 k.s.h.). W tych ostatnich przypadkach nie uzyskuje on statusu
analogicznego jak komplementariusze, ktrzy podobnie jak wsplnicy jawni maj status
przedstawicieli ustawowych spki. W spce partnerskiej oprcz zalenoci w sferze
prowadzenia spraw i reprezentacji analogicznych do tych, ktre wystpuj w spce jawnej (o
ktrych wspomniano wyej), wystpuj dodatkowe elementy specyficzne. Zgodnie z art. 96
2 k.s.h. partner moe by pozbawiony prawa reprezentowania spki z wanych powodw
uchwa powzit kwalifikowan wikszoci 3/4 gosw w obecnoci co najmniej 2/3 oglnej
liczby partnerw. Artyku 97 1 k.s.h. przewiduje z kolei charakterystyczn dla spki

partnerskiej (i wyraajc hybrydalno tej spki) moliwo powierzenia sfery prowadzenia

spraw i reprezentacji zarzdowi stanowicemu quasi-organ spki, do ktrego funkcjonowania
odpowiednie zastosowanie maj przepisy o spce z o.o. (art. 201-211 oraz art. 293-300
k.s.h.). Jeszcze wiksz zoono wykazuje sfera prowadzenia spraw i reprezentacji w spce
komandytowo-akcyjnej. Ksztatuj j w szczeglnoci: reprezentowanie spki co do zasady
przez komplementariuszy, ograniczenie czynnoci reprezentacyjnych akcjonariusza do
dziaania w sferze penomocnika (lub prokurenta), uczestnictwo w sferze prowadzenia spraw
poza komplementariuszami, take rady nadzorczej (art. 143 2 k.s.h.) oraz walnego
zgromadzenia (art. 145-146 k.s.h.).
Analizowane zagadnienie wystpowania handlowych spek osobowych w charakterze
komplementariuszy nakazuje zastanowi si nad okreleniem sfery dziaania wsplnikw
jawnych i komplementariuszy oraz w pewnych sytuacjach komandytariuszy. Ocenie podlega
okoliczno, w jakim charakterze wystpuje w sferze prowadzenia spraw, a w jakim przy
reprezentacji spki. Status przedstawiciela ustawowego wsplnikw jawnych i
komplementariuszy wywodzi moemy bezporednio z przepisw kodeksu spek
handlowych i odnosi si on tylko do procesu reprezentacji. Tak wic umocowanie do
dokonywania czynnoci prawnych wynika wprost z ustawy. Nieco inaczej ksztatuje si to
zagadnienie przy prowadzeniu spraw. W tym przypadku nie moemy przyj umocowania
wsplnikw do dziaania, ale upowanienie do dziaania, ktre moe mie swoje rdo w
ustawie (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 606 i n.) albo - co ma miejsce czciej - w umowie
spki czy te uchwale wsplnikw. Zagadnienie rde umocowania i upowanienia do
dziaania naley oddzieli. Jeli wic przyjmiemy, e w spce komandytowo-akcyjnej mog
wystpowa w charakterze komplementariusza spki jawne i komandytowe, to trzeba mie
wiadomo, e reguy dziaania tych odrbnych prawnie podmiotw nao si na siebie i
mog by odmienne. Odmiennie mog si ksztatowa zarwno zasady podejmowania
decyzji w spce komandytowej (okrelmy j A), bdcej komplementariuszem w spce
komandytowo-akcyjnej (okrelmy j B). Dlatego te przy analizie sposobu dziaania spki
komandytowo-akcyjnej (B) naley bra pod uwag technik i zasady podejmowania uchwa w
spce komandytowej (A) - komplementariusza. Ostateczny efekt tych naoe prowadzi
moe do nieskutecznoci lub niewanoci podejmowanych decyzji. Dotyczy to bdzie przede
wszystkim niezgodnoci (niezrealizowania) zasad przy podejmowaniu decyzji obowizujcych
w spce komandytowej (A). Jeeli zasady te zostan naruszone, wtpliwa bdzie skuteczno
podejmowania decyzji przez spk komandytowo-akcyjn (B). Podobnie naley odnosi si
do zagadnienia reprezentacji. Ta wanie sfera bdzie decydujca w relacjach midzy
spkami: komandytow (A) oraz komandytowo-akcyjn (B). Podejmowanie decyzji w
zakresie prowadzenia spraw jest wewntrzn sfer kadej ze spek. Tak te jest w przypadku
spki A, jednake "uzewntrznienie" stanowiska tej spki nastpuje poprzez owiadczenie
woli zgodne z zasadami reprezentacji tej spki. Jednak spka ta (rwnie spka jawna)
dziaajc jako komplementariusz dziaa w imieniu spki komandytowo-akcyjnej (B).
Przedstawicielami ustawowymi spki bdcej komplementariuszem s wsplnicy j tworzcy
i umocowani do dziaania, natomiast przedstawicielami ustawowymi spki komandytowoakcyjnej (B) jest spka jako spka komandytowa (A); zob. A. Kidyba, Zasady..., op. cit., s. 32
i n.
Podobne, cho nieco odmienne problemy powstaj przy okreleniu relacji midzy spk
komandytowo-akcyjn a jej komplementariuszem - osob prawn (spk z o.o. i akcyjn w
szczeglnoci). Zagadnienie realizacji praw i obowizkw takiego komplementariusza musi
by powizane z zagadnieniem prowadzenia spraw i reprezentacji spki. W przypadku
wystpowania osoby prawnej (spki z o.o. i akcyjnej) w charakterze komplementariusza,
wyjanienia wymaga zagadnienie, w czyim imieniu dziaaj osoby wystpujce "za" lub "w
imieniu" osoby prawnej. Zakres uprawnie komplementariusza moe odnosi si do
dokonywania bezporednio czynnoci prawnych w imieniu spki komandytowo-akcyjnej albo
umocowania do dziaania innych osb (penomocnikw).
Osoby prawne w swym dziaaniu posuguj si organami lub innymi zastpcami. W
przypadku spek organem reprezentujcym i prowadzcym sprawy jest zarzd, a
zastpcami mog by penomocnicy, prokurenci, w wyjtkowych przypadkach likwidator,

syndyk czy kurator spki. Dokonujc czynnoci prawnych osoby te dziaaj "za" spk z o.o.
lub akcyjn (organ) albo "w jej imieniu" (pozostali reprezentanci). Komplementariusz z kolei
dokonuje czynnoci prawnych w imieniu spki. W omawianej sytuacji komplementariuszy osb prawnych osoby te dziaaj "za" ("w imieniu") osoby prawnej (komplementariusza), a
take w imieniu spki komandytowo-akcyjnej. Dochodzi wic i w tym przypadku do naoenia
dwch sfer kompetencyjnych wsplnika i realizacji praw i obowizkw wynikajcych z tego
faktu, a take realizacji praw i obowizkw wynikajcych z dziaania zgodnego z wewntrzn
struktur tej osoby prawnej (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 90). W przypadku reprezentacji
jednoosobowej techniki reprezentacji pokrywaj si ze sob. Gorzej jest, jeeli wystpuje
dysharmonia midzy na przykad reprezentacj czn obowizujc w spce (z o.o.,
akcyjnej) a reprezentacj jednoosobow komplementariusza w spce komandytowo-akcyjnej
lub odwrotnie, gdy wymagana jest reprezentacja jednoosobowa w spce z o.o. (akcyjnej), a
czna reprezentacja spki komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza. Jednake w
przypadku reprezentacji cznej (gdy zgodnie z umow spki taka zostanie wprowadzona art. 30 1 w zw. z art. 126 1 pkt 1 k.s.h.) i cznej reprezentacji w spce z o.o. (akcyjnej)
udzia w takim procesie musz bra nie na przykad dwie, ale nawet trzy osoby.
Rozstrzygnicia
wymaga,
czy
zarzd
spki
z
o.o.
(akcyjnej)
bdcej
komplementariuszem dziaa za spk komandytowo-akcyjn czy za spk macierzyst (z
o.o., akcyjn). Wydaje si, e w rozwaanym wariancie podjcie czynnoci przez organ lub
innych zastpcw wie si z osob prawn w strukturze, w ktrej si znajduje lub ktra
umocowuje do takiego dziaania (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 90). Jednake dziki
"powizaniom" udziaowym w spce skutki takiego dziaania przypisuje si rwnie spce
komandytowo-akcyjnej (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 91). Realizacja tego stosunku z
osobami trzecimi opiera si na wewntrznym stosunku wynikajcym z czonkostwa w spce,
istniejcym midzy spk komandytowo-akcyjn a komplementariuszem - osob prawn (A.
Kidyba, Status..., op. cit., s. 91). Taki stosunek wewntrzny jest podstaw do wystpowania
zastpcw osoby prawnej ze skutkiem bezporednio dla spki komandytowo-akcyjnej.
Upowanienie do reprezentacji przysugujce komplementariuszowi - osobie prawnej (spka
z o.o., akcyjna) powoduje, e skutki dziaania organw czy innych zastpcw realizuj si
bezporednio w spce. Nie wystpuj oni we wasnym imieniu na cudzy rachunek. Jednake
naley dostrzec, e w takim przypadku, jeeli dziaa organ osoby prawnej, to staje si on w
istocie "narzdziem" osoby prawnej dziaajcym w charakterze przedstawiciela ustawowego
(komplementariusz). Organ ten, dziaajc za osob prawn, dziaa w imieniu spki
komandytowo-akcyjnej. W ten sposb osoba prawna staje si przedstawicielem ustawowym
spki komandytowo-akcyjnej, ale realizacja praw i obowizkw odbywa si przez
reprezentanta. Oznacza to, e nie ma koniecznoci przeniesienia praw i zwolnienia si od
obowizkw przez osoby fizyczne - organ spki z o.o. (akcyjnej) dziaajcych jako
komplementariusze. Czynnoci te realizowane s bezporednio dla spki komandytowoakcyjnej, a nie dla osoby prawnej reprezentujcej (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 92). Osoby
bdce zastpcami osoby prawnej swoje umocowanie do dziaania czerpi z przepisw
dotyczcych tej osoby (ustawa, statut, umowa). W przypadku jeeli dziaaj inni zastpcy
spki z o.o. lub akcyjnej, tj. penomocnicy, prokurenci, a take przedstawiciele ustawowi,
relacje do spki komandytowo-akcyjnej s podobne, ale wynikaj nie z faktu bycia organem,
ale umowy spki (statutu). Dziaanie penomocnikw w imieniu osoby prawnej staje si
dziaaniem przedstawiciela ustawowego spki komandytowo-akcyjnej, dziaanie prokurentw
spki z o.o. lub akcyjnej staje si dziaaniem przedstawiciela ustawowego spki
komandytowo-akcyjnej, za dziaanie przedstawicieli ustawowych spki z o.o. (akcyjnej)
pokrywa si w sferze kompetencji do dziaania jako komplementariusz z dziaaniem
przedstawiciela ustawowego spki komandytowo-akcyjnej (zob. A. Kidyba, Zasady..., op.
cit., s. 35-36).
Wtpliwoci moe budzi zastpowanie osoby prawnej bdcej komplementariuszem
przez likwidatorw czy syndyka masy upadoci. W obu przypadkach cel, na jaki jest
skierowane dziaanie tych osb w spce z o.o. (akcyjnej), jest bardzo wyranie okrelony,
trudno wic przyj, e do obowizku na przykad likwidatora powinno nalee nie tylko
prowadzenie czynnoci likwidacyjnych, ale rwnie aktywna dziaalno zwizana z

reprezentowaniem innego podmiotu. Dlatego te rozwaajc warianty "prostego" przeoenia

istniejcego systemu organw spki z o.o. (akcyjnej), penomocnikw, prokurentw,
przedstawicieli ustawowych, naley poda w wtpliwo dopuszczalno zastpowania przez
nich spek jako komplementariusz w spce komandytowo-akcyjnej. Wtpliwoci takich brak,
gdy chodzi o organ (zarzd). Niewtpliwie jednak zarzd powinien koncentrowa si na
dziaaniu we wasnej sferze prawnej (prowadzenie spraw i reprezentacja spki macierzystej),
a nie w sferze realizacji praw innego podmiotu, niezalenie od tego, e jest to podmiot, w
ktrym uczestniczy. W przypadku udzielonej prokury naley si zastanowi, czy udzielona
prokura, podobnie jak przy dziaaniu organu (zarzd), "automatycznie" przekada si na
prawo wystpowania w sferze praw innej osoby. Zgodnie z art. 109 1 1 k.c. prokura obejmuje
umocowanie do czynnoci sdowych i pozasdowych zwizanych z prowadzeniem
przedsibiorstwa. Naley przyj, e mona j rozszerzy na realizacj praw w innych
przedsibiorstwach. Natomiast w przypadku penomocnictwa umocowanie penomocnika
powinno by na tyle precyzyjne, e powinno odnosi si do reprezentacji osoby prawnej jako
komplementariusza. Tak wic penomocnictwem, o ktrym mowa, speniajcym te warunki,
jest penomocnictwo szczeglne.
Odnoszc si do prowadzenia spraw spki komandytowo-akcyjnej, w sytuacji jeeli
komplementariuszem jest osoba prawna, generalnie moemy zastosowa uwagi poczynione
powyej. Wystpuje tu szczeglne zagadnienie upowanienia do dziaania przy prowadzeniu
spraw, a take stosunkw osoby prawnej - komplementariusza z innymi wsplnikami czy
osobami trzecimi przy prowadzeniu spraw. Rozstrzygnicia wymaga, czy w sytuacji zoonego
systemu podejmowania decyzji mona uzna osoby dziaajce jako osoby trzecie, o ktrych
mowa w art. 38 1 w zw. z art. 126 1 pkt 1 k.s.h. Na takie pytanie naley odpowiedzie
negatywnie. Jeeli zastosowanie ma konstrukcja wystpowania osoby prawnej za
porednictwem organw, to s oni wsplnikami, a nie osobami trzecimi. Krg osb
realizujcych uprawnienia komplementariusza - osoby prawnej w spce komandytowoakcyjnej jest ograniczony. Z pewnoci czynnoci prowadzenia spraw mog by realizowane
przez organ (zarzd), ale wtpliwe jest, czy mog to czyni penomocnicy i prokurenci.
Przede wszystkim dlatego, e ich umocowanie obejmuje dokonywanie czynnoci prawnych w
sferze reprezentacji, a nie czynnoci faktycznych w sferze prowadzenia spraw. Ponadto
prowadzenie spraw opiera si na stosunku upowanienia do dziaania, a nie umocowania.
Dlatego te prowadzenie spraw, o ile nie jest powierzone innym osobom na podstawie
odrbnych umw, moe by realizowane w spce komandytowo-akcyjnej z udziaem
komplementariusza - spki z o.o. (akcyjnej) tylko przez organ lub upowanione do tego
osoby. Te ostatnie upowani moe tylko organ. W praktyce jednak nie dostrzega si
odrbnoci poszczeglnych czynnoci skadajcych si na reprezentacj i prowadzenie spraw
i akceptuje si dokonywanie tych ostatnich przez osoby umocowane do dokonywania
czynnoci prawnych (penomocnicy, prokurenci; zob. A. Kidyba, Zasady..., op. cit., s. 37-38).
Zastanowienia wymaga, czy moliwe jest dopuszczenie innych osb ni wskazane
powyej do reprezentacji spki komandytowo-akcyjnej i prowadzenie jej spraw w sytuacji,
jeeli komplementariuszem spki komandytowo-akcyjnej jest osoba prawna (spka z o.o.,
akcyjna). Chodzi przede wszystkim o sytuacj, w ktrej zawarte s odrbne umowy o
zarzdzanie lub umowa powiernicza z osobami trzecimi, choby w spce z o.o. (akcyjnej)
byy one organem, penomocnikiem, prokurentem czy przedstawicielem ustawowym.
Uprawnienie do reprezentacji moe by zmodyfikowane (ale nieograniczone), gdy
reprezentacja czna jest technik reprezentacji, a nie jej ograniczeniem poprzez
reprezentowanie wsplnie z prokurentem (art. 30 1 w zw. z art. 126 1 pkt 1 k.s.h.). Z kolei
prowadzenie spraw spki jest moliwe rwnie z udziaem osb trzecich, byleby nie byli oni
wycznie prowadzcymi sprawy bez udziau wsplnikw (art. 38 1 w zw. z art. 126 1 pkt 1
k.s.h.). Wydaje si, e nie ma przeszkd, aby zawrze tzw. umow o zarzdzanie spk
komandytowo-akcyjn, rozumian jednak jako:
1) upowanienie do prowadzenia spraw,
2) umocowanie do dokonywania czynnoci prawnych,
3) realizowanych przez osoby (fizyczne), ktre maj umocowanie (upowanienie) do
wystpowania za osob prawn (spk z o.o., akcyjn), bdc komplementariuszem

spki komandytowo-akcyjnej (A. Kidyba, Zasady..., op. cit., s. 38).

Jednak o ile moliwe byoby zawarcie umowy o zarzdzanie, ktra odnosiaby si tylko do
prowadzenia spraw (umowa o zarzdzanie sensu stricto ), to rwnie moliwe byoby jej
zawarcie z innymi osobami ni wymienione w pkt 3. W takim przypadku byyby one
traktowane jako osoby trzecie w rozumieniu art. 38 1 k.s.h. Niedopuszczalne jest jednak
zawarcie takiej umowy w zakresie reprezentacji (umowa o zarzdzanie sensu largo
obejmujca zarzdzanie i reprezentacj), gdy to wsplnik (komplementariusz) moe
reprezentowa spk komandytowo-akcyjn. Zawarcie takiej umowy byoby jednak moliwe,
gdyby czyo si z udzieleniem prokury (lub penomocnictwa) tej osobie i wystpowaaby
ona razem z innymi wsplnikami w procesie reprezentacji. Dlatego tak istotne dla konstrukcji
umowy o zarzdzanie jest to, aby obj jej treci zarwno przedmiot, jak rwnie i
podmioty, ktre ju z mocy innych czynnoci prawnych (umocowanie) mog dokonywa
dalszych czynnoci prawnych. W takim przypadku wydaje si, e mona zaakceptowa tez,
e przy zawarciu umowy o zarzdzanie (por. A. Kidyba, Spka z o.o. w praktyce, Warszawa
1999, s. 4.3.3.; prowadzenie spraw, reprezentacja) osoba prawna (spka z o.o., akcyjna)
bdca komplementariuszem musi wskaza osoby upowanione do prowadzenia zarzdu. Te
ostatnie (osoby fizyczne) dziaaj jednak ju bezporednio w imieniu spki komandytowoakcyjnej, a nie osoby prawnej - komplementariusza. W ten sposb skutki dokonywanych
czynnoci realizowane mog by bezporednio dla spki komandytowo-akcyjnej.
Przy omawianiu stosunkw spki komandytowo-akcyjnej z udziaem osb prawnych
(spek z o.o. i akcyjnych) jako komplementariuszy, rozwaenia wymaga w szczeglnoci
zawarcie umowy powierniczej. Umowa powiernicza jest umow nienazwan (Z. Radwaski,
Prawo cywilne. Cz oglna, Warszawa 1997, s. 195-196), ktra rodzi upowanienie i
umocowanie do zarzdzania osobie trzeciej (spce z o.o., akcyjnej) w jej imieniu, ale na
cudzy rachunek. Powiernik, podobnie jak zastpca poredni, zajmuje w stosunku
zewntrznym pozycj wykonujcego wasne uprawnienie (obowizki), ale na podstawie
wewntrznego stosunku obligacyjnego, czcego go z powierzajcym, przysuguj mu (lub
nie) okrelone kompetencje (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 91-92). Stronami umowy s
powierzyciel (w tym przypadku spka komandytowo-akcyjna) i powiernik (spka z o.o. i
akcyjna). Powierzenie zarzdzania rozumianego szeroko (sensu largo) polega na
upowanieniu do dokonywania czynnoci prawnych (reprezentacja) i faktycznych
(prowadzenie spraw). Dokonywane czynnoci prawne realizowane s w osobie powiernika, a
nastpnie osoba ta jest zobowizana przekaza nabyte prawa na osob, na rachunek ktrej
dziaa, a ta ostatnia powinna zwolni go z zacgnitych zobowiza. W stosunku do osb
trzecich (stosunek zewntrzny) wystpuje powiernik, za w stosunku do powierzajcego
(stosunek wewntrzny) powiernik moe korzysta z przyznanych mu praw we wskazanym
zakresie, z zobowizaniem przeniesienia praw i obowizkw powierzyciela.
Konstrukcja powiernictwa stosowana jest szeroko w Niemczech, wanie w sytuacji, jeeli
komplementariuszem w spce komandytowej jest osoba prawna (spka z o.o. i akcyjna w
szczeglnoci), a wic przy analogicznej konstrukcji jak GmbH & CoKG i AG & CoKG (U.
Eisenhardt, Gesellschaftsrecht, Mnchen 1996, s. 236-257). Celem zastosowania tej
konstrukcji jest wczenie powiernikw gwnie do prowadzenia spraw spki w celu
uproszczenia
administrowania
spkami,
w
ktrych
komplementariuszami
czy
komandytariuszami s osoby prawne (U. Eisenhardt, Gesellschaftsrecht, op. cit.). Konstrukcja
ta zrodzia si przede wszystkim przy tzw. publicznych spkach komandytowych (A. Kidyba,
Status..., op. cit., s. 16-18; J. Ulmer, A. Kidyba, Formy spek prawa niemieckiego (z
odniesieniem do prawa polskiego), PS 1996, nr 1, s. 95-98; A. Kappes, Odpowiedzialno...,
op. cit., s. 102-104), w ktrych prowadzenie spraw powierzone jest komplementariuszowiosobie prawnej, a istnieje dua liczba wsplnikw. Ci ostatni zainteresowani s realizacj ich
praw za porednictwem powiernikw przede wszystkim na walnych zgromadzeniach,
gosowaniach czy przy realizacji innych praw. Analogicznie konstrukcja powiernictwa moe
by stosowana w odniesieniu do spek komandytowo-akcyjnych z udziaem osb prawnych
jako komplementariuszy.
Stronami umw moe by kilku komplementariuszy zarwno osb prawnych, jak i
fizycznych. W takim przypadku naley stosowa firm wzorowan na konstrukcji GmbH &

CoKG (spka z o.o. i spka, "spka komandytowo-akcyjna") lub AG & CoKG (spka akcyjna
i spka "spka komandytowo-akcyjna"), gdy sowa "i spka" zakadaj istnienie jeszcze
innych komplementariuszy. W przeciwnym razie firma takiej spki brzmiaaby analogicznie
do firmy spek typu GmbH-KG spka z o.o. - spka komandytowa, czy AG-KG spka
akcyjna - spka komandytowo-akcyjna (oczywicie zamiast sw "spka z o.o." czy "spka
akcyjna" naley wprowadzi konkretn firm takiej spki). W prawie niemieckim wyrnia si
powiernictwo prawdziwe i powiernictwo nieprawdziwe. Przy powiernictwie prawdziwym
komandytariusze zawieraj umow z powiernikiem o oddanie udziau inwestora w
zarzdzanie powiernikowi. W ten sposb powierzyciel nie staje si wsplnikiem spki, nie
jest wpisywany do rejestru, nie ma adnych roszcze w stosunku do powiernika na podstawie
umowy z nim zawartej (OLG Frankfurt, OLGZ 1997, s. 339 i n.). W konsekwencji
powierzycielom nie przysuguje ani prawo gosu, ani inne prawa do uczestnictwa w
prowadzeniu spraw (BGH 23, s. 354 i n.; OLG Frankfurt, OLGZ 1997, s. 339 i n.).
Obok powiernictwa prawdziwego w przypadku spki komandytowej wyrniano
powiernictwo nieprawdziwe, tj. takie, w ktrym sami inwestorzy s komplementariuszami lub
komandytariuszami w spce komandytowej. Zawieraj oni jednak z powiernikiem, ktry jest
wsplnikiem tej spki, umow powiernicz przewidujc, e powiernik realizuje prawa
wsplnika przysugujce mu jako udziaowcowi w spce (U. Eisenhardt, Gesellschaftsrecht,
op. cit., s. 238). Wydaje si, e polskie rozwizanie w spce komandytowej i komandytowoakcyjnej mona na tym etapie odnosi tylko do powiernictwa okrelanego w Niemczech jako
nieprawdziwe. W przypadku gdy mowa jest o powiernictwie prawdziwym w sensie cisym,
osoby powierzycieli wsplnikami nie s, a stosunki prawne z powiernikami nie opieraj si
przede wszystkim na ich relacjach wynikajcych ze stosunkw spki. W przypadku polskich
rozwiza rwnie ze wzgldu na stosunkow nowo problematyki bardziej chodzi o
problem samodzielnego podejmowania decyzji i granic, w ktrych decyzje te mog by
podejmowane przez osoby trzecie (A. Kidyba, Status..., op. cit., s. 186).
2.
Reprezentacja
1. Komplementariusze
Czynnoci reprezentacyjne w spce komandytowo-akcyjnej generalnie "oddane" s w
rce komplementariuszy. Wyjtkow kompetencj w tym zakresie ma rada nadzorcza (art.
143 3 k.s.h.). Akcjonariusze z kolei mog reprezentowa spk jedynie jako penomocnicy
lub prokurenci (art. 138 1 k.s.h.). Generalne zasady reprezentacji podlegaj reguom, ktre
zostay przedstawione przy spce jawnej (por. tytu I, cz 4, rozdzia 2, 2).
Jednake art. 137 k.s.h. wprowadza inne w stosunku do spki jawnej zasady
pozbawienia komplementariusza prawa reprezentacji spki. Pozbawienie to moe mie
charakter: 1) dobrowolny, 2) przymusowy.
Dobrowolne pozbawienie prawa do reprezentowania spki moe si odby za jego zgod
wyraon w statucie (pierwotnym) albo nastpnie poprzez zmian statutu. Przyj naley, e
wsplnik moe si godzi na pozbawienie go prawa do reprezentacji. W statucie
zaoycielskim wszyscy musz zaaprobowa jego tre, dlatego take pozbawienie
reprezentacji jest swoist rezygnacj komplementariusza. Jeeli zmieniony jest statut
wikszoci 3/4 gosw akcjonariuszy, to musi si to odby za zgod pozostaych
komplementariuszy, w tym zainteresowanego (art. 146 2 pkt 8 k.s.h.). Przymusowe
pozbawienie moe wystpi w drodze orzeczenia sdu jako nastpstwo sprzeciwu
komplementariusza do uchway o pozbawieniu go prawa do reprezentacji. Jeeli wic na
walnym zgromadzeniu bya gosowana sprawa odebrania komplementariuszowi prawa do
reprezentowania, a nie godzi si on na takie rozstrzygnicie, powinien zgosi sprzeciw do
protokou walnego zgromadzenia bd w formie pisemnej z podpisem notarialnie
powiadczonym, nie pniej ni w cigu miesica od dnia powzicia uchway przez walne
zgromadzenie. Sprzeciw tak zoony jest warunkiem rozstrzygnicia sprawy przez sd.

Powoduje on te zablokowanie przez komplementariusza moliwoci pozbawienia go prawa

do reprezentacji w drodze czynnoci podejmowanych przez spk (A. Kidyba, Kodeks, 2006,
t. I, s. 597-600). Jeeli w wyniku sprzeciwu spka nie podejmie czynnoci w postaci
skierowania sprawy do sdu, sprzeciw niweczy podjt uchwa i zmian statutu (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 599-600). Sprzeciw na walnym zgromadzeniu powinien mie form aktu
notarialnego, a jeeli odbywa si poza walnym zgromadzeniem, powiadczony powinien
zosta notarialnie podpis komplementariusza.
Pozbawienie przez sd prawa do reprezentacji jest moliwe tylko wtedy, gdy zachodz
wane powody (podjcie dziaalnoci konkurencyjnej, uchylanie si od czynnoci
reprezentacyjnych, co powoduje problemy w funkcjonowaniu spki - szerzej A. Witosz (w:)
Kodeks, s. 231; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 598). Podsumowujc, przymusowe
pozbawienie prawa do reprezentacji przez sd jest moliwe po spenieniu nastpujcych
warunkw:
1) dokonano zmiany statutu, na ktry zgodzili si wszyscy pozostali komplementariusze
(poza pozbawionym czy pozbawionymi),
2) zgoszony zosta sprzeciw komplementariusza,
3) sprzeciw zosta zgoszony do protokou walnego zgromadzenia i mia form aktu
notarialnego albo form pisemn z podpisem notarialnie powiadczonym,
4) sprzeciw, jeeli jest zgoszony poza walnym zgromadzeniem, powinien by dokonany
w terminie miesica od dnia powzicia uchway przez walne zgromadzenie,
5) sd orzeka o pozbawieniu prawa z wanych powodw.
Efektem pozbawienia przymusowego komplementariusza prawa do reprezentacji spki
jest zwolnienie go od odpowiedzialnoci osobistej za zobowizania spki powstae od chwili
dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze (zob. A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P.
Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 109).
2. Rada nadzorcza
Rada nadzorcza ma wrd swoich kompetencji moliwo reprezentacji procesowej,
polegajcej na wytoczeniu powdztwa o odszkodowanie w imieniu spki, przeciwko
komplementariuszom niepozbawionym prawa do prowadzenia spraw spki lub jej
reprezentowania. Przyjte wic zostay podobne reguy postpowania jak w przypadku, gdy w
spce kapitaowej powstaje spr midzy spk a zarzdem. Istnieje prawdopodobiestwo,
e zarzd nie bdzie zainteresowany wytoczeniem powdztwa w imieniu spki. Std te
przyjcie zasady actio pro socio w spce z o.o. i akcyjnej. Rozwizanie art. 143 3 k.s.h.
przypomina t zasad. Moliwo wytoczenia powdztwa ma na celu uniemoliwienie
blokowania dochodzenia roszcze przez spk przeciwko komplementariuszom. Regua
powysza dotyczy tylko powdztwa przeciwko wsplnikowi, ktry ma prawo do prowadzenia
spraw spki lub jej reprezentacji.
Jeeli w spce nie ma rady nadzorczej, kompetencj w zakresie wytoczenia powdztwa
przejmuje penomocnik powoany uchwa wsplnikw.
Termin wytoczenia powdztwa zosta uzaleniony od tego, czy spka (pozostali
komplementariusze, penomocnicy, prokurenci - a wic ewentualnie take akcjonariusze) nie
wytoczya powdztwa wnoszonego przez rad nadzorcz. Roszczenie o naprawienie szkody
przedawnia si z upywem 3 lat od dnia, w ktrym spka dowiedziaa si o szkodzie i o
osobie obowizanej do jej naprawienia. Jednake w kadym przypadku roszczenie
przedawnia si z upywem 5 lat od dnia, w ktrym nastpio zdarzenie wyrzdzajce szkod.
Artyku 143 3 k.s.h. odwouje si do zasad odpowiedzialnoci przyjtych w spce
akcyjnej. Przepisy te stosujemy odpowiednio (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 627-628).
Komplementariusze majcy prawo prowadzenia spraw spki i jej reprezentowania,
czonkowie rady nadzorczej (a wic akcjonariusz lub komplementariusz pozbawiony prawa
prowadzenia spraw spki lub jej reprezentowania) oraz likwidatorzy odpowiadaj wobec
spki za szkod wyrzdzon dziaaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub
postanowieniami statutu spki, chyba e nie ponosz oni winy. Wymienione osoby
zobowizuj si do wykonywania swoich obowizkw przy dooeniu starannoci wynikajcej
z zawodowego charakteru swej dziaalnoci. Ponadto, kto wspdziaa w wydaniu przez

spk bezporednio lub za porednictwem osb trzecich akcji, obligacji lub innych tytuw
uczestnictwa w zyskach albo podziale majtku, obowizany jest do naprawienia szkody, jeeli
zamieci w ogoszeniach lub zapiskach faszywe dane lub w inny sposb dane te
rozpowszechnia albo podajc dane o stanie majtkowym spki zatai okolicznoci, ktre
powinny by ujawnione zgodnie z obowizujcymi przepisami (art. 484 k.s.h.). Jeeli szkoda,
o ktrej mowa w art. 483 i 484 k.s.h., zostaa wyrzdzona przez kilka osb wsplnie, to
odpowiadaj one solidarnie. Powdztwo o odszkodowanie przeciwko komplementariuszom
prowadzcym sprawy i reprezentujcym czonkom rady nadzorczej oraz likwidatorom
wytacza si wedug miejsca siedziby spki (art. 489 k.s.h. w zw. z art. 143 3 k.s.h.).
Niezalenie od roszcze okrelonych w art. 483-487 k.s.h. moliwe jest dochodzenie
naprawienia szkody na zasadach oglnych.
Rozdzia 2.
Nadzr i kontrola w spce komandytowo-akcyjnej
W spce komandytowo-akcyjnej wystpuje szczeglnie zoony problem nadzoru i
kontroli. Naley oddzieli sytuacj, gdy jest ustanowiona rada nadzorcza, i gdy rady
nadzorczej nie ustanowiono.
1.
Nadzr i kontrola przez rad nadzorcz
Problematyka nadzoru w spce komandytowo-akcyjnej z pozoru wydaje si dosy
oczywista. Przy prbie odpowiedzi na pytania o zakres nadzoru ma miejsce skoncentrowanie
si na moliwoci ustanowienia w takiej spce rady nadzorczej. Pomijajc w tym miejscu
problem sprawowania nadzoru i charakteru prawnego nadzoru przy ustanowionej radzie
nadzorczej naley pamita, e ustanowienie to jest obowizkowe, gdy: statut tak stanowi i
gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25 osb (art. 142 1 k.s.h.). W pozostaych przypadkach
rada nadzorcza nie musi by ustanawiana (R. Lewandowski, Charakter..., op. cit., s. 41-46).
Pamita naley, e spka komandytowo-akcyjna stanowi pewnego rodzaju mix
compositium midzy spk jawn a spk akcyjn. Bardziej prawidow nazw dla tej spki
byoby okrelenie "spka jawno-akcyjna". Potwierdzeniem tej tezy jest ustawowy ksztat
odesania w sprawach nieuregulowanych w dziale IV kodeksu powiconym spce
komandytowo-akcyjnej odpowiednio do przepisw o spce jawnej (w zakresie stosunku
prawnego komplementariuszy, zarwno midzy sob, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i
wobec osb trzecich, a take do wkadw tych wsplnikw do spki z wyczeniem wkadw
na kapita zakadowy) oraz do przepisw o spce akcyjnej (w pozostaych sprawach, w
szczeglnoci przepisy dotyczce kapitau zakadowego, wkadw akcjonariuszy, akcji, rady
nadzorczej i walnego zgromadzenia - art. 126 1 pkt 1-2 k.s.h.).
Pojcia nadzoru w spce jawnej i akcyjnej rni si midzy sob. Jeeli odnosimy si do
pojcia nadzoru przy ustanowionej radzie nadzorczej, to z pewnoci stwierdzi moemy, e
obejmuje ona stay nadzr nad dziaalnoci spki we wszystkich dziedzinach jej
dziaalnoci. Zgodnie z art. 126 1 pkt 2 k.s.h. stosuje si do niej odpowiednio przepisy o
radzie nadzorczej w spce akcyjnej z wyczeniem, o ktrym mowa w art. 143 2 k.s.h. (tj.
bez prawa zawieszania komplementariuszy w czynnociach w trybie art. 383 k.s.h.). Nadzr
w tym przypadku polega bdzie na podejmowaniu czynnoci permanentnych (obejmujcych
rwnie czynnoci kontrolne) nad wszelkimi dziedzinami funkcjonowania spki (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 623 i n.). Do szczeglnych obszarw rady nadzorczej bdzie nalee
ocena sprawozdania komplementariuszy oraz sprawozdania finansowego spki za poprzedni
rok obrotowy w zakresie ich zgodnoci z ksigami i dokumentami, jak i stanem faktycznym,
ocena wnioskw komplementariuszy co do podziau zysku lub pokrycia straty, skadanie
walnemu zgromadzeniu corocznego pisemnego sprawozdania z wynikw tych ocen. Przyj
wic naley, e rada nadzorcza sprawuje czynnoci nadzorcze, kontrolne i oceniajce.
Dodatkowo moliwe jest przyznanie pewnych uprawnie przy wyraeniu zgody na

dokonywanie okrelonych czynnoci prawnych przez komplementariuszy lub innych

penomocnikw czy prokurentw. Do 15 stycznia 2004 r. nie byo dopuszczalne
przekazywanie radzie nadzorczej okrelonych spraw z zakresu prowadzenia spraw spki.
Obecnie sytuacja w tym zakresie nie jest ju oczywista. Regulacja zawarta dotychczas w art.
382 2 k.s.h. odnoszca si do rady nadzorczej spki akcyjnej zostaa przesunita do art.
3751 k.s.h., ktry znajduje si w oddziale kodeksu powiconym zarzdowi (zob. R. Stroiski,
Dopuszczalno..., op. cit., s. 29-36). Poniewa brak jest normy nakazujcej odpowiednie
stosowanie do rady nadzorczej spki komandytowo-akcyjnej przepisw o zarzdzie spki
akcyjnej,
to
brak
jest
rwnie
przepisu
wyranie
zakazujcego
wydawania
komplementariuszom przez rad nadzorcz wicych polece w zakresie prowadzenia
spraw spki. Naley rozway, czy taka sytuacja nie jest sprzeczna z natur spki
komandytowo-akcyjnej, ale, jak sdz, wydaje si to by dopuszczalne. Podobnie nie ma
przeszkd, aby w statucie przewidzie wymg uzyskania zgody rady nadzorczej na czynnoci
okrelonego rodzaju, o okrelonej wartoci itp. Przyj wwczas naley stosowanie per
analogiam art. 17 3 k.s.h., ktry dotyczy moe take rady nadzorczej w spce
komandytowo-akcyjnej. Jeeli wymg taki zostanie wprowadzony, a komplementariusze
dokonuj czynnoci wbrew stanowisku rady nadzorczej bd bez jej zgody, to czynno
prawna bdzie wana, a mog powsta jedynie roszczenia odszkodowawcze do dziaajcych.
Wpyw na czynnoci prawne przez rad nadzorcz jest uzupeniony wyran kompetencj co
do moliwoci samodzielnego dokonywania czynnoci prawnych. Wynika to bezporednio z
art. 143 3 i art. 389 k.s.h. Na podstawie tego pierwszego przepisu rada nadzorcza moe
wytoczy powdztwo o odszkodowanie w imieniu spki przeciwko komplementariuszom,
ktrzy nie s pozbawieni prawa prowadzenia spraw lub reprezentowania spki. Obowizuje
wic analogiczna sytuacja, gdy powstaje spr midzy spk a zarzdem w spce akcyjnej, a
w spce komandytowo-akcyjnej midzy spk a komplementariuszem w zwizku z
odszkodowaniem przysugujcym spce. Ma tu wic zastosowanie rwnie skarga actio pro
socio, przeciwdziaajca sytuacji, gdy pozwanym miaby by komplementariusz i nie
podejmowaby on czynnoci zwizanych z realizacj roszcze spki. Przepis ten dotyczy
tylko powdztwa przeciwko wsplnikowi, ktry ma prawo do prowadzenia spraw spki lub jej
reprezentowania. Drugim przypadkiem, gdy w kompetencji rady nadzorczej bdzie
dokonywanie czynnoci prawnych, jest art. 389 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem umowy i
spory z czonkami zarzdu (w spce komandytowo-akcyjnej z komplementariuszami) mog
by zawierane przez penomocnika walnego zgromadzenia lub rad nadzorcz. Ostatni z
kompetencji przypisanych do rady nadzorczej jest prawo do delegowania swoich czonkw do
czasowego wykonywania czynnoci komplementariuszy w przypadku, gdy aden z
komplementariuszy uprawnionych do prowadzenia spraw spki i do jej reprezentowania nie
moe sprawowa swoich funkcji (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo
spek..., op. cit., s. 114). Tylko w ten sposb, a nie przez inne instrumenty wpywu (np.
przekazanie okrelonych spraw z zakresu prowadzenia spraw spki radzie nadzorczej) rada
nadzorcza bdzie miaa wpyw na zarzdzanie spk. Jest to jednak ju zupenie inna
sytuacja, gdy czasowo oddelegowani sprawuj okrelone funkcje komplementariuszy, a nie
czonkw rady nadzorczej. Delegowanie do czasowego wykonywania funkcji wie si z
prowadzeniem spraw. Do podejmowania czynnoci z zakresu reprezentacji potrzebne jest
odrbne
umocowanie.
Oddelegowanie
moe dotyczy tylko akcjonariuszy lub
komplementariuszy niemajcych prawa prowadzenia spraw spki lub reprezentacji przez
oznaczony czas. Moe to by wic tylko przejciowy, przemijajcy czas. Jak z powyszego
wynika, zakres kompetencji rady nadzorczej w spce komandytowo-akcyjnej jest dosy
zoony i obejmuje nie tylko nadzr w cisym tego sowa znaczeniu. Jak wyej wspomniaem,
w porwnaniu z kompetencjami rady nadzorczej w spce akcyjnej wyczone jest prawo
zawieszania w czynnociach komplementariuszy reprezentujcych spk i majcych prawo
prowadzenia spraw spki (art. 383 k.s.h. - wyczony przez art. 143 2 k.s.h.); zob. A.
Kidyba, Nadzr w spce komandytowo-akcyjnej (ze szczeglnym uwzgldnieniem sytuacji,
gdy nie powoano rady nadzorczej), Rejent 2003, nr 6, s. 90 i n.
Na podstawie powyszych stwierdze moemy przyj, e nadzr w spce
komandytowo-akcyjnej przy ustanowionej radzie nadzorczej suy przede wszystkim

akcjonariuszom i komplementariuszom, ktrzy nie maj prawa prowadzenia spraw spki lub
reprezentacji. Na marginesie tej ostatniej uwagi wydaje si wtpliwe przyjcie alternatywy
rozcznej w tym przypadku. Procesy prowadzenia spraw powinny by poddane nadzorowi,
podczas gdy czynnoci reprezentacji z punktu widzenia kontroli nad nimi powinny by
zwizane z przyznanym radzie nadzorczej prawem wyraania zgody na czynnoci
komplementariuszy, penomocnikw czy prokurentw.
Na tle rozwaa dotyczcych nadzoru w spce, bez wzgldu na to, czy realizowany jest
on bezporednio czy porednio z udziaem rady nadzorczej, pojawia si problem wpywu
statusu wsplnika na te procesy. Jak to wynika z art. 142 3-5 k.s.h., istniej wyrane zakazy
uczestniczenia w procesach nadzorczych przy ustanowieniu rady nadzorczej. Zgodnie z tymi
przepisami komplementariusz albo pracownik komplementariusza nie moe by czonkiem
rady nadzorczej. Chodzi tu o komplementariusza, ktry ma prawo prowadzenia spraw lub
reprezentacji spki. Regua ta jest potwierdzeniem zasady, e nie mona by nadzorujcym i
nadzorowanym. Ma zastosowanie przy ustanowionej radzie nadzorczej. Pamita naley, e
zakaz bycia czonkiem rady nadzorczej obejmuje rwnie (art. 387 w zw. z art. 126 1 pkt 2
k.s.h.) prokurentw, likwidatorw, kierownikw oddziaw lub zakadw, zatrudnionych w
spce gwnych ksigowych, radcw prawnych, adwokatw oraz osb bezporednio
podlegych komplementariuszom, majcym prawo prowadzenia spraw i reprezentacji spki
albo likwidatorom. W przypadku uzyskania przez komplementariusza statusu akcjonariusza
przez objcie lub nabycie akcji, taki komplementariusz-akcjonariusz nie wykonuje prawa
gosu z akcji przy podejmowaniu uchwa przez walne zgromadzenie w sprawie powoania
rady nadzorczej. Zakaz ten obejmuje rwnie bycie penomocnikiem pozostaych
akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu przy podejmowaniu takich uchwa (art. 142 4
k.s.h.).
Komplementariusze nie maj wpywu na podejmowanie uchwa w tej sprawie przez
walne zgromadzenie, chyba e statut spki wprowadzi taki wymg. Jednake z art. 146 2 i
3 nie wynika taka ustawowa powinno (A. Kidyba, Nadzr..., op. cit., s. 94 i n.).
2.
Nadzr w spce komandytowo-akcyjnej, gdy nie ustanowiono rady nadzorczej
(A. Kidyba, Nadzr..., op. cit., s. 94 i n.):
Zdecydowanie wicej problemw wystpi przy ustaleniu zakresu przedmiotowego i
podmiotowego nadzoru w spce komandytowo-akcyjnej, w ktrej nie zostaa ustanowiona
rada nadzorcza. Przyj naley, e ze wzgldu na charakter prawny nadzoru wzorowanego na
spce akcyjnej nie mona przyj wspistnienia prawa nadzoru komplementariuszy i
jednoczesnego ustanowienia rady nadzorczej. Co prawda w spce z o.o. koegzystencja
prawa indywidualnej kontroli i organw nadzoru jest dopuszczalna, ale w przypadku spki
komandytowo-akcyjnej jako tej, ktra posiada elementy spek akcyjnych, tak moliwo
naley wykluczy i trzeba si opowiedzie za dychotomi w tym zakresie (A. Kidyba,
Nadzr..., op. cit., s. 94 i n.).
Przy odpowiedzi na pytanie o zakres nadzoru w spce komandytowo-akcyjnej, w ktrej
nie ma rady nadzorczej, naley przeanalizowa tre art. 126 k.s.h., ktry decyduje o
stosowaniu przepisw do tej formy spki. Przyj naley, e w sprawach nieuregulowanych w
dziale o spce komandytowo-akcyjnej stosuje si odpowiednio: w zakresie stosunku
prawnego komplementariuszy zarwno midzy sob, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i
wobec osb trzecich, a take do wkadw tyche wsplnikw do spki z wyczeniem
wkadw na kapita zakadowy - przepisy dotyczce spki jawnej. W interesujcej nas kwestii
powstaje pytanie, jaki fragment art. 126 k.s.h. bdzie mg stanowi rdo odpowiedzi na
pytanie o zasady nadzoru w spce komandytowo-akcyjnej. Artyku 126 1 pkt 1 odnosi si
do:
1) stosunku prawnego komplementariuszy midzy sob,
2) stosunku prawnego komplementariuszy wobec wszystkich akcjonariuszy.
Sfera ta powinna by z pewnoci zaliczona do stosunkw wewntrznych bdcych
przedmiotem naszego zainteresowania, w odrnieniu od stosunku komplementariuszy

wobec osb trzecich, gdy ta materia nie ma nic wsplnego z prawem kontroli czy nadzoru.
Charakterystyczne jest, e nadzr w spkach prawa handlowego ma charakter stricte
wewntrzny i nie moe by rozpatrywany w relacji do osb trzecich. Co prawda istniej
pewne moliwoci oddziaywania na spki (np. przez Urzd Ochrony Konkurencji i
Konsumentw), ale nie mona tego traktowa w kategoriach rozwaanego nadzoru
wewntrznego.
Nie powinno by wtpliwoci, e prbujc odpowiedzie na pytanie o nadzr w spce
komandytowo-akcyjnej kluczowy jest tu zakres dopuszczalnych czynnoci kontrolnych przez
komplementariusza. Te nie zostay uregulowane w przepisach o spce komandytowoakcyjnej, ale przez art. 126 1 pkt 1 k.s.h. odpowiednie zastosowanie mie bd przepisy
art. 38 2 k.s.h.
Nie jest wane umowne ograniczenie prawa wsplnika do osobistego zasigania
informacji o stanie majtku i interesw spki oraz umowne ograniczenie prawa do
osobistego przegldania ksig i dokumentw. Prawo komplementariusza w tym zakresie ma
wymiar bezwzgldny i stanowi minimum jego uprawnie w sferze nadzoru i kontroli. W
pozostaym zakresie brak jest regulacji dotyczcej nadzoru i kontroli w spce jawnej, a wic i
komandytowo-akcyjnej. Przyj wic naley, e zasady te powinny wynika ze statutu spki.
Mona na przykad wprowadzi prawo do przegldania dokumentw z udziaem innych osb,
zasigania informacji przez osoby upowanione, prawo dania sporzdzenia bilansu,
przygotowania oceny pracy komplementariuszy itd. Jeeli takich regulacji brak, to
komplementariusz ma:
1) prawo do osobistego zasigania informacji o stanie majtku i interesw spki,
2) prawo do osobistego przegldania ksig i dokumentw (A. Kidyba, K. KopaczyskaPieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 112).
Komplementariusz w istocie realizuje swoje prawo nadzoru i kontroli wobec innych
komplementariuszy.
Przyj
trzeba,
e
realizacja
tego
prawa
dotyczy
tych
komplementariuszy, ktrzy prowadz sprawy spki, a take tych komplementariuszy oraz
osb i akcjonariuszy, ktrzy reprezentuj spk. Generalnie jednak, jak to zostao
stwierdzone, nadzr i kontrola powinny wiza si z procesem prowadzenia spraw.
Jeeli przyjmiemy, e w art. 126 1 pkt 1 k.s.h. chodzi o stosunek prawny
komplementariuszy wobec wszystkich akcjonariuszy, a nie odwrotnie, to odpowied na
pytanie o zakres prawa kontroli w spce komandytowo-akcyjnej z punktu widzenia
akcjonariuszy znajdujemy w art. 126 1 pkt 2 k.s.h. Spka komandytowo-akcyjna jest spk
osobow z daleko posunitymi elementami przynalenymi spkom akcyjnym. Dotyczy to w
szczeglnoci zagadnienia statusu prawnego akcjonariuszy. W spce akcyjnej nie wystpuje
prawo indywidualnej kontroli spraw spki, ktre to prawo wystpi w spce z o.o. czy w
spkach osobowych. Trudne do pogodzenia ze statusem akcjonariusza byoby przyjcie jego
prawa indywidualnej kontroli spraw spki bez wzgldu na jego zakres. Dlatego naley si
opowiada za stosowaniem w omawianej sferze przepisw odsyajcych do praw i
obowizkw akcjonariuszy, co czyni art. 126 1 pkt 2 k.s.h. Przepis ten dotyczy pozostaych niewymienionych w dziale o spce komandytowo-akcyjnej i w zakresie art. 126 1 pkt 1
k.s.h. - spraw. Okrelenie "w szczeglnoci" i "odpowiednio" daje podstaw do przyjcia, e w
zakresie praw i obowizkw akcjonariuszy bd miay zastosowanie przepisy o spce
akcyjnej (art. 126 1 pkt 2 k.s.h. odsyajc do przepisw o walnym zgromadzeniu spki
akcyjnej). W przepisach tych znajdujemy okrelenie obszaru moliwego wpywu
akcjonariuszy na stosunki spki przy realizacji praw kontrolnych. aden przepis nie
przyznaje akcjonariuszom prawa do kontroli spraw spki. Jednake obecna regulacja
kodeksu spek handlowych wprowadza namiastk prawa kontroli, jak jest prawo do
informacji. Akcjonariusze bd pozbawieni prawa do przegldania ksig i dokumentw,
dania przygotowania bilansu itp. Maj oni jednak prawo do informacji w jednej z form:
ustawowej (art. 428 w zw. z art. 126 k.s.h.) bd sdowej (art. 429 w zw. z art. 126 k.s.h.).
Prawo do informacji moe by realizowane zarwno na posiedzeniu walnego zgromadzenia,
jak i poza nim (A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s.
112-113).
Zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 428 k.s.h. podczas obrad walnego

zgromadzenia komplementariusze majcy prawo prowadzenia spraw spki s obowizani do

udzielenia akcjonariuszowi na jego danie informacji dotyczcych spki, jeeli jest to
uzasadnione dla oceny sprawy objtej porzdkiem obrad. Komplementariusze powinni
odmwi udzielenia informacji w przypadku, gdy:
1) mogoby to wyrzdzi szkod spce albo spce z ni powizanej, albo spce lub
spdzielni zalenej, w szczeglnoci przez ujawnienie tajemnic technicznych,
handlowych lub organizacyjnych przedsibiorstwa,
2) mogoby narazi ktregokolwiek komplementariusza na poniesienie odpowiedzialnoci
karnej, cywilnoprawnej lub administracyjnej.
W uzasadnionych przypadkach komplementariusze mog udzieli informacji na pimie
nie pniej ni w terminie dwch tygodni od dnia zakoczenia walnego zgromadzenia.
Komplementariusze mog udzieli akcjonariuszowi informacji dotyczcych spki poza
walnym zgromadzeniem przy uwzgldnieniu ogranicze wynikajcych z przepisw.
Informacje takie wraz z podaniem daty ich przekazania i osoby, ktrej udzielono informacji,
powinny zosta ujawnione na pimie w materiaach przedkadanych najbliszemu walnemu
zgromadzeniu. Materiay mog nie obejmowa informacji podanych do wiadomoci publicznej
oraz udzielonych podczas walnego zgromadzenia (A. Kidyba, Nadzr..., op. cit., s. 96 i n.).
Natomiast art. 429 k.s.h. przewiduje, e akcjonariusz, ktremu odmwiono ujawnienia
danej informacji podczas obrad walnego zgromadzenia i ktry zgosi sprzeciw do
protokou, moe zoy wniosek do sdu rejestrowego o zobowizanie komplementariuszy
majcych prawo prowadzenia spraw spki do udzielenia informacji. Wniosek naley zoy w
terminie tygodnia od zakoczenia walnego zgromadzenia, na ktrym odmwiono udzielenia
informacji. Akcjonariusz moe rwnie zoy wniosek do sdu rejestrowego o zobowizanie
spki do ogoszenia informacji udzielonych innemu akcjonariuszowi poza walnym
zgromadzeniem.
Niezalenie od tak okrelonych uprawnie nadzorczych ustawodawca "odrywa" niektre
kompetencje od komplementariuszy, w przypadku gdy chodzi o odszkodowanie przeciwko
komplementariuszowi niepozbawionemu prawa prowadzenia spraw spki lub jej
reprezentowania oraz w przypadku ustalenia wynagrodzenia osb, ktre prowadz sprawy
spki (komplementariusz) - art. 378 k.s.h. W pierwszym przypadku chodzi o realizacj skargi
actio pro socio (art. 143 3 k.s.h.). W sytuacji gdyby komplementariusz nie by
zainteresowany wniesieniem powdztwa, umocowany zostaje penomocnik powoany
uchwa walnego zgromadzenia (art. 144 k.s.h.). Penomocnik ten nie nabywa jednak
adnych uprawnie w sferze reprezentacji poza zakresem ustalonym w art. 144 3 i art. 378
k.s.h.
Zasada, e nie mona by nadzorujcym i nadzorowanym, nie do koca jest
zrealizowana w przypadku, gdy nie ustanowiono rady nadzorczej. W takiej sytuacji przyj
naley, e uzyskanie statusu komplementariusza-akcjonariusza daje komplementariuszowi
dodatkowe, poza posiadanymi uprawnieniami, prawo do udziau w walnym zgromadzeniu.
Jeeli wic komplementariusz jest akcjonariuszem, dodatkowo przysuguj mu uprawnienia
akcjonariusza do realizacji praw na walnym zgromadzeniu i poza nim. W takim przypadku
komplementariusz-akcjonariusz moe wykorzysta swoje prawo do informacji. W zwykej
sytuacji komplementariusze maj okrelone prawa wymienione w przepisach kodeksu spek
handlowych, w szczeglnoci art. 146 k.s.h. oraz dodatkowo, ewentualnie wskazane w
statucie. Rozszerzenie tych praw jest rzeczywiste, gdy komplementariusz mimo e i tak ma
prawo realizowa swoje prawo kontroli co najmniej w zakresie art. 38 2 k.s.h., to uzyskuje
prawo do informacji. Moe by ono realizowane podczas obrad walnego zgromadzenia i poza
nim.
Brak uregulowania problematyki nadzoru w spce komandytowo-akcyjnej, w ktrej nie
ma rady nadzorczej w sytuacji nieprecyzyjnego art. 126 1 pkt 1 k.s.h., pozostawia
wyjanienie tego problemu doktrynie. Jest to sytuacja o tyle niedobra, e dotyczy bardzo
wanego problemu z punktu widzenia wsplnikw i to w spce, ktra nosi pitno spek
osobowych i kapitaowych (zob. A. Kidyba, Nadzr..., op. cit., s. 98).
Rozdzia 3.

Walne zgromadzenie
1.
Zasady funkcjonowania
Zasady funkcjonowania walnego zgromadzenia oparte s generalnie na takich reguach,
jakie s przyjte w spce akcyjnej. Zastosowanie wic maj odpowiednio art. 393-429 k.s.h.
z modyfikacj wynikajc z art. 145-147 k.s.h. Trzeba wyranie podkreli, e walne
zgromadzenie jest miejscem obrad akcjonariuszy. Nie niweczy tego stwierdzenie art. 145 2
k.s.h., zgodnie z ktrym prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu ma take
komplementariusz, w przypadku gdy nie jest akcjonariuszem. Bdne jest twierdzenie, e
kada osoba, ktra ma prawo choby do jednego gosu (a tak jest w przypadku
komplementariuszy), moe gosowa na walnym zgromadzeniu. Na walnym zgromadzeniu
gosuje si akcjami, a nie gosuj osoby dysponujce jednym gosem (tak W. Pyzio (w:)
Kodeks, 2001, s. 248). Udzia komplementariuszy, ktrzy nie maj podwjnego statusu
komplementariuszy-akcjonariuszy, jest celowy z dwch punktw widzenia:
1) informacji o przebiegu walnego zgromadzenia, a w zwizku z tym realizacji prawa do
informacji,
2) moliwoci wyraania zgody przez komplementariuszy, majcej zaakceptowa
uchway walnego zgromadzenia.
Moliwo udziau w walnym zgromadzeniu przez komplementariuszy wiza si ponadto
moe z obserwacj, wypowiadaniem si, ustosunkowywaniem do poszczeglnych problemw.
Moe to mie zwizek z kompetencjami komplementariuszy jako prowadzcymi sprawy.
Dlatego te istotne jest wanie w kontekcie funkcjonowania walnego zgromadzenia
ustalenie statusu trzech grup wsplnikw: akcjonariuszy, komplementariuszy-akcjonariuszy i
komplementariuszy. W tej czci pominite bd wic szczeglne zasady podejmowania
uchwa przez komplementariuszy (por. 2 niniejszego rozdziau).
Artyku 145 k.s.h. wyrnia dwa rodzaje walnych zgromadze: zwyczajne i nadzwyczajne.
Jest to o tyle zbdne, e odpowiednie stosowanie przepisw o walnym zgromadzeniu spki
akcyjnej (art. 126 1 pkt 2 k.s.h.) dotyczy take rodzajw walnych zgromadze (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 631 i n.).
Zwyczajnym zgromadzeniem wsplnikw jest to, ktre odbywa si w terminie 6 miesicy
po upywie kadego roku obrotowego, a ktrego minimalnym porzdkiem obrad jest:
rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego spki za rok ubiegy, udzielenie
komplementariuszom prowadzcym sprawy spki oraz czonkom rady nadzorczej
absolutorium z wykonania przez nich obowizkw, powzicie uchway o podziale zysku lub
pokryciu straty (argument z art. 395 2 w zw. z art. 146 k.s.h.). Pozostae przepisy art. 146
1 k.s.h. (pkt 4 i 5) znajduj zastosowanie zarwno na zwyczajnym, jak i nadzwyczajnym
walnym zgromadzeniu. Artyku 393 k.s.h. przewiduje jeszcze inne sprawy, ktre zawsze
musz by powzite przez wsplnikw. Poniewa w spce akcyjnej, a take w komandytowoakcyjnej nie ma moliwoci podejmowania uchwa poza zgromadzeniem, waciwe jest
przyjcie, e sprawy, o ktrych mowa w art. 393 pkt 2-6 k.s.h., musz by podejmowane na
walnym zgromadzeniu. Katalog tych spraw jest uzupeniony w spce komandytowo-akcyjnej
o czynnoci przewidziane w art. 146 2 i 3 k.s.h. Przedmiotem obrad walnego zgromadzenia
s rwnie inne sprawy przewidziane w przepisach kodeksu spek handlowych, odnoszcych
si do spki akcyjnej. Na walnym zgromadzeniu (zwyczajnym, jak i nadzwyczajnym)
przedmiotem obrad mog by nastpujce sprawy: postanowienia dotyczce roszcze o
naprawienie szkody wyrzdzonej przy zawizaniu spki lub sprawowaniu zarzdu lub
nadzoru (art. 393 pkt 2 k.s.h.), zbycie i wydzierawienie przedsibiorstwa lub jego
zorganizowanej czci oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 393
pkt 3 k.s.h.), nabycie i zbycie nieruchomoci lub udziau w nieruchomoci, chyba e statut
stanowi inaczej (art. 393 pkt 4 k.s.h.), emisja obligacji zamiennych lub z prawem
pierwszestwa (art. 393 pkt 5 k.s.h.), nabycie akcji wasnych w przypadku okrelonym w art.
362 1 pkt 2 k.s.h. Z przepisw kodeksu spek handlowych dotyczcych spki akcyjnej i

spki komandytowo-akcyjnej wynikaj ponadto wymogi podejmowania uchway co do

podwyszenia i obnienia kapitau zakadowego, poczenia, przeksztacenia oraz rozwizania
spki. Z samych przepisw kodeksu spek handlowych odnoszcych si do spki
komandytowo-akcyjnej wynika, e przedmiotem obrad walnego zgromadzenia musz by
sprawy powierzenia prowadzenia spraw oraz reprezentowania spki jednemu lub kilku
komplementariuszom, podziau zysku w czci przypadajcej akcjonariuszom. Z przepisw
kodeksu spek handlowych regulujcych spk komandytowo-akcyjn wynika, e uchwaa
w sprawie ustanowienia prawa uytkowania na przedsibiorstwie spki (bdcego przecie
ograniczonym prawem rzeczowym) wymaga zgody wszystkich komplementariuszy, podczas
gdy z art. 393 pkt 3 k.s.h. wynika, e ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na
przedsibiorstwie w ogle powinno by przedmiotem obrad walnego zgromadzenia (A.
Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 116-117).
Uchway walnego zgromadzenia mog zapada na zwyczajnym walnym zgromadzeniu
(por. uwagi do art. 145 k.s.h.) lub na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu. Z art. 395 2
k.s.h. w zw. z art. 146 1 k.s.h. wynika, e wszelkie sprawy niezastrzeone dla zwyczajnego
walnego zgromadzenia, a w szczeglnoci wybr biegego rewidenta (chyba e statut
przewiduje przekazanie tej sprawy radzie nadzorczej) i uchwaa o rozwizaniu spki mog
by podjte na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu.
Wikszo gosw akcjonariuszy zaley od tego, jaka jest tre podejmowanych uchwa.
Zasad jest podejmowanie uchwa bezwzgldn wikszoci gosw oddanych. Przepisy
niekiedy podwyszaj prg do wikszoci kwalifikowanej 3/4 gosw (np. emisja obligacji
zamiennych i z prawem pierwszestwa objcia akcji, zmiana statutu, obnienie kapitau
zakadowego, zbycie przedsibiorstwa lub jego zorganizowanej czci, rozwizanie spki;
art. 415 1 k.s.h.), zastosowanie maj rwnie inne przepisy odnoszce si do
podejmowania uchwa przez walne zgromadzenie w spce akcyjnej (np. art. 415 2-5, art.
416 k.s.h.). Przepisy te maj charakter semiimperatywny, tj. mog by zmienione w statucie
tylko w drodze podwyszenia progu gosowania. W przypadkach, o ktrych mowa w art. 146
2 i 3 k.s.h., tj. gdy wymagana jest zgoda wszystkich lub wikszoci komplementariuszy,
obliczanie gosw dotyczy oddzielnie do oglnej liczby gosw oddanych na walnym
zgromadzeniu przez akcjonariuszy (w tym komplementariuszy-akcjonariuszy), a oddzielnie do
gosw oddanych przez komplementariuszy. W odniesieniu do uchwa - zapadaj one
wikszoci gosw, wymagan przez stosowne przepisy. Uchway zapadaj co do zasady
bezwzgldn wikszoci gosw, chyba e przepisy odnoszce si do spki akcyjnej
wprowadzaj wikszo kwalifikowan. Dotyczy to nastpujcych sytuacji:
- wikszoci kwalifikowanej 2/3 gosw (art. 394, 416 k.s.h.),
- wikszoci kwalifikowanej 3/4 gosw (art. 415, 445, 449 k.s.h.),
- wikszoci kwalifikowanej 4/5 gosw (art. 433 2 k.s.h.),
- wikszoci kwalifikowanej 95% gosw (art. 418 k.s.h.),
- jednomylnoci (art. 404, 405, 415 3 k.s.h.),
- zwykej wikszoci (art. 415 4 k.s.h.).
Dla uchwa wymienionych w art. 146 2 k.s.h. wymagana jest dodatkowo zgoda
wszystkich komplementariuszy, natomiast dla uchwa z art. 146 3 k.s.h. bezwzgldna
wikszo komplementariuszy.
Walne zgromadzenie ma og kompetencji, przewidzianych dla walnego zgromadzenia w
spce akcyjnej. Walne zgromadzenie jest struktur uchwaodawcz, w ktrej z prawem gosu
bior udzia akcjonariusze, w tym komplementariusze-akcjonariusze. Kompetencje walnego
zgromadzenia mog wynika z wielu przepisw, m.in. art. 359, 393, 394, 397, 404, 405, 415,
416, 418, 426, 431, 433, 442, 445, 449, 455 k.s.h., oraz z przepisw odnoszcych si do
poczenia, podziau i przeksztacenia spki (por. A. Kidyba, Nowy typ spki - spka
komandytowo-akcyjna, op. cit., s. 15). Mog one zosta poszerzone o inne, przewidziane
przez statut. Uprawnienia walnego zgromadzenia mog by zrealizowane na posiedzeniu.
Zwoanie walnego zgromadzenia powinno si odby przez organy i osoby uprawnione, tj.
przez komplementariuszy, rad nadzorcz (w przypadku zwyczajnego walnego
zgromadzenia, gdy komplementariusz nie zwouje go w przewidzianym terminie, a
nadzwyczajnego zgromadzenia, gdy rada nadzorcza uzna to za wskazane, a

komplementariusz majcy prawo prowadzenia spraw spki nie zwoa zgromadzenia w

terminie 2 tygodni od dania), akcjonariusze reprezentujcy co najmniej 10% kapitau
zakadowego mog zwoa nadzwyczajne walne zgromadzenie, jeeli upowani ich do tego
sd (art. 400-401 k.s.h.). Jeeli statut tak stanowi, zgromadzenie mog zwoa take inne
osoby i organy. Walne zgromadzenie jest zwoywane przez ogoszenie (art. 402 1 k.s.h.), a
w przypadku gdy wszystkie akcje s imienne, moe by zwoane za pomoc listw
poleconych lub przesyek nadanych poczt kuriersk, ewentualnie za zgod akcjonariusza poczt elektroniczn. Do zasad zwoywania i podejmowania uchwa stosuje si art. 404-405
k.s.h. w przypadku nieumieszczenia w porzdku obrad sprawy lub niezwoania formalnie
zgromadzenia, gdy cay kapita zakadowy jest reprezentowany i nikt z obecnych si nie
sprzeciwi tym czynnociom (rozszerzenie programu walnego zgromadzenia albo w ogle
odbycia zgromadzenia).
W sferze gosowania na walnym zgromadzeniu zachodzi istotna rnica midzy
akcjonariuszami a komplementariuszami-akcjonariuszami. Kada akcja objta lub nabyta
przez osob, ktra nie jest komplementariuszem, daje prawo do jednego gosu, chyba e
statut przewiduje uregulowanie odmienne, wwczas ze statutu moe wynika
uprzywilejowanie co do gosu - dwa gosy na jedn akcj. Bezpodstawne jest twierdzenie, e
limity uprzywilejowania gosowego w spce komandytowo-akcyjnej nie obowizuj (tak
bdnie A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 760). Ponadto z art. 145 3 k.s.h. wynika, e
nie mona cakowicie pozbawi akcji prawa gosu, a wic nie s dopuszczalne akcje nieme
(inaczej, bdnie, A. Szumaski (w:) Kodeks , 2001, t. I, s. 762). Komplementariuszeakcjonariusze maj zawsze prawo do jednego gosu z akcji i nie moe doj do
uprzywilejowania gosowego tych wsplnikw. Prawo do jednego gosu z jednej akcji naley
odrni od prawa komplementariusza do gosowania w grupie tylko komplementariuszy,
gdzie obowizuje zasada jeden wsplnik - jeden gos. Regua ta moe by w statucie spki
zmodyfikowana. Wsplnik majcy status komplementariusza-akcjonariusza gosuje w dwch
grupach: akcjami na walnym zgromadzeniu oraz wedug zasady jeden wsplnik - jeden gos
zatwierdzajc uchway walnego zgromadzenia lub podejmujc inne uchway. W odniesieniu
do akcjonariuszy i komplementariuszy-akcjonariuszy nie wystpuj inne ograniczenia w
zakresie uprzywilejowania akcji. Moliwe jest take przyznanie praw osobistych
akcjonariuszom i komplementariuszom-akcjonariuszom (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 637,
oraz uwagi zawarte w czci 3, rozdzia 2, pkt 2).
Jeeli komplementariusz naby w obrocie wtrnym akcje uprzywilejowane w zakresie
prawa gosu od akcjonariusza spki, ktry nie jest komplementariuszem, to z akcji tych
komplementariusz-akcjonariusz nie moe wykonywa przywilejw gosowych. Akcja w rkach
komplementariusza daje bowiem prawo do jednego gosu (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t.
I, s. 759). Nabycie to nie powoduje wyganicia, ale "upienie" uprzywilejowania akcji co do
gosu (A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 755). Zbycie akcji tego rodzaju na rzecz osoby,
ktra nie jest komplementariuszem, powoduje "obudzenie" uprawnie (A. Szumaski (w:)
Kodeks, 2001, t. I, s. 760). Naley wic odrni prawo do akcji i zwizane z nimi uprawnienia
oraz moliwoci realizacji tych uprawnie, ktre wykluczone s w odniesieniu do
komplementariusza-akcjonariusza.
2.
Podejmowanie uchwa przez komplementariuszy
Zagadnienie to zostao oddzielone od problematyki prowadzenia spraw, poniewa
dotyczy realizacji uprawnie wacicielskich. Komplementariusze wypowiadaj si gosujc w
grupie komplementariuszy, choby odbywao si to na walnym zgromadzeniu. Nie mona
przyj prawa komplementariusza do gosowania na walnym zgromadzeniu razem z
akcjonariuszem, gdy doszoby do zupenego pomieszania praw gosowych: z akcji i
osobistych. Gosowanie komplementariuszy-akcjonariuszy odbywa si wedug odmiennych
zasad: akcjami i gosami. Komplementariusze gosuj tylko wedug zasady jeden
komplementariusz - jeden gos (chyba e statut przewiduje inne reguy podejmowania
uchwa).

W kodeksie spek handlowych wyrniono trzy typy spraw, ktre wymagaj

odmiennego sposobu uznania je za wane i skuteczne:
1) samodzielne kompetencje walnego zgromadzenia (art. 146 1 k.s.h.),
2) kompetencje wymagajce zgody wszystkich komplementariuszy (art. 146 2 k.s.h.),
3) kompetencje, ktre wymagaj zgody wikszoci komplementariuszy (art. 146 3
k.s.h.); szerzej zob. A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek...,
op. cit., s. 116-117).
Charakterystyczne jest, e w polskich rozwizaniach przyjto bardziej "jawny" ni
akcyjny model spki komandytowo-akcyjnej. Przejawia si to w szczeglnoci w treci art.
146 2 k.s.h. W najwaniejszych sprawach spki komplementariusze musz wyrazi zgod
w sposb jednomylny. Oznacza to, e gosowanie odbywa si nastpujco: obliczamy
wikszo gosw wyraon w akcjach akcjonariuszy i komplementariuszy-akcjonariuszy oraz
stwierdzamy, czy uchwa tak poparli wszyscy komplementariusze. Komplementariusze
mog zatem gosowa akcjami i gosowa jako komplementariusze.
Nie ma przeszkd, aby obrady walnego zgromadzenia odbyway si bez udziau
komplementariuszy-akcjonariuszy, jeeli mona uzyska odpowiedni wikszo gosw i
osign waciwe kworum. Powzita przez akcjonariuszy uchwaa musi by wyranie
zaakceptowana przez wszystkich komplementariuszy. Wynika z tego, e w niektrych
sytuacjach zgoda moe by udzielona poza zgromadzeniem. Udzia w zgromadzeniu nie jest
obowizkowy ani dla akcjonariuszy, ani dla komplementariuszy. Dlatego te moliwe s
sytuacje, aby dla osignicia wymaganej zgody wszystkich (lub wikszoci)
komplementariuszy odbyo si posiedzenie odrbne. Jeeli przykadowo na zgromadzeniu nie
osignito stosownego konsensusu komplementariuszy, nie ma przeszkd, aby ponowi
prb jego osignicia poza zgromadzeniem. Moliwa jest take sytuacja, w ktrej cz
komplementariuszy wyrazi zgod w drodze uchway na zgromadzeniu, a nieobecni poza
zgromadzeniem. Zarwno w przypadku zgody udzielonej na posiedzeniu walnego
zgromadzenia, jak i poza nim niezbdne jest notarialne zaprotokoowanie zgody (tak te A.
Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 767). Zgoda wyraana jest w formie uchway
komplementariuszy. Kodeks spek handlowych nie okrela terminu, w ktrym zgoda musi
by udzielona. Niemoliwe jest przyjcie, e skoro do uchwa walnego zgromadzenia
stosujemy odpowiednio przepisy kodeksu odnoszce si do spki akcyjnej (art. 126 1 pkt 2
k.s.h.), to naley si opowiada za stosowaniem odpowiednio art. 17 k.s.h. do sytuacji, gdy
zgod wyraaj komplementariusze. Sytuacja ta jest odmienna od uregulowanej w art. 17
k.s.h. (tak A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001, t. I, s. 766). Uchwaa podjta bez zgody
wszystkich (art. 146 2 k.s.h.) lub wikszoci komplementariuszy (art. 146 3 k.s.h.)
powoduje bezwzgldn niewano podjtej uchway. W takim przypadku nie mona takiej
uchway zaskary w trybie powdztwa o uchylenie uchway, ale mona bdzie wystpi z
powdztwem o stwierdzenie jej niewanoci (art. 425 k.s.h.).
Skutki naruszenia braku zgody wikszoci komplementariuszy s analogiczne jak w
przypadku naruszenia wymogu prawnego jednomylnoci komplementariuszy (por.
komentarz do pkt 3). Odmiennie zostay ujte w kodeksie spek handlowych (korzystnie dla
komplementariuszy) sprawy podziau zysku za rok obrotowy w czci przypadajcej
komplementariuszom.
W
takim
przypadku
wymagana
jest
zgoda
wikszoci
komplementariuszy. Jeeli chodzi o zysk przeznaczony dla akcjonariuszy - potrzebna jest
zgoda wszystkich komplementariuszy. Niesie to powane ryzyko, e choby jeden z
komplementariuszy, sprzeciwiajc si albo nie gosujc bd bdc nieobecnym, moe
zniweczy prawo akcjonariuszy do dywidendy. Nie ma podstaw do przyjcia w odniesieniu do
art. 146 3 k.s.h. zwykej wikszoci gosw (tak wtpliwie A. Szumaski (w:) Kodeks, 2001,
t. I, s. 771). Przepis ten wyranie stanowi o zgodzie wikszoci komplementariuszy. Chodzi o
wikszo wszystkich komplementariuszy, zarwno obecnych, jak i nieobecnych, gosujcych
i niegosujcych, wstrzymujcych si, oddajcych gosy niewane itp. Wikszo
komplementariuszy wystpi wwczas, gdy bdzie miaa miejsce bezwzgldna wikszo
gosw, tj. ponad 50% (ale nie wanie oddanych gosw, lecz wszystkich
komplementariuszy). Nie obliczamy zatem gosw obecnych czy oddanych. Przy ustaleniu
wikszoci komplementariuszy bierzemy pod uwag wszystkich komplementariuszy -

zarwno prowadzcych sprawy i reprezentujcych spk, jak i tych, ktrzy s pozbawieni

tych praw ( sensu stricto oraz komplementariuszy-akcjonariuszy).
Cz 5.
Odpowiedzialno wsplnikw w spce komandytowo-akcyjnej
Rozdzia 1.
Odpowiedzialno komplementariusza w spce
Status komplementariuszy odpowiada z punktu widzenia odpowiedzialnoci takiemu
statusowi wsplnikw jawnych czy komplementariuszy w spce komandytowej. Specyfika
jego statusu w ogle, z uwzgldnieniem wszelkich elementw ksztatujcych charakter praw i
obowizkw, musi by oczywicie rozpatrywana w relacji z prawami i obowizkami
akcjonariuszy.
Istnieje
jeden
wyjtek
od
nieograniczonej
odpowiedzialnoci
komplementariusza. Wynika on z art. 137 5 k.s.h. Jeeli nastpia zmiana statutu
polegajca na odebraniu komplementariuszowi prawa do reprezentacji spki, gdy wnis on
sprzeciw, a w konsekwencji orzeczenia sdu, zmiana statutu zostanie zarejestrowana,
zmianie ulegaj reguy odpowiedzialnoci komplementariusza. Ot taki komplementariusz
pozbawiony w ten sposb prawa do reprezentacji nie ponosi odpowiedzialnoci osobistej od
chwili wykrelenia go jako osoby umocowanej do dokonywania czynnoci prawnej (A. Kidyba,
Kodeks, 2006, t. I, s. 600-601). Zasada nieodpowiedzialnoci nie obowizuje przy
dobrowolnym odebraniu prawa do reprezentacji (rwnie przy zrzeczeniu si tego prawa).
Sam sprzeciw bez rozstrzygnicia sdu nie ma wpywu na zasady odpowiedzialnoci
komplementariusza.
Jak to ju zostao stwierdzone, komplementariusz moe wnie wkad do spki na inne
fundusze (w pierwszej kolejnoci na fundusz udziaowy tworzony z wkadw
komplementariuszy), jak i na kapita zakadowy. Wnoszc wkady na te kapitay uzyskuje on
podwjny status: komplementariusza-akcjonariusza. Jednak to co bardzo istotne, i nie
wycza to jego nieograniczonej odpowiedzialnoci za zobowizania spki (art. 132 2
k.s.h.). W dalszym cigu bdzie mona sign do jego majtku osobistego, a wkady
wnoszone na kapita zakadowy decydowa bd o stopniu partycypacji w ryzyku
gospodarczym komplementariuszy. Skoro uzyskanie podwjnego statusu komplementariuszaakcjonariusza nie zmienia zasad odpowiedzialnoci komplementariusza, to zastosowanie
maj tu uwagi zawarte w tytule I, cz 5, rozdzia 1-2, odnoszcym si do spki jawnej.
Rozdzia 2.
Odpowiedzialno akcjonariusza
Zgodnie z wyranym brzmieniem art. 135 k.s.h. akcjonariusz nie ponosi
odpowiedzialnoci za zobowizania spki. Mowa jest oczywicie o odpowiedzialnoci
osobistej rozumianej jako moliwo signicia do jego majtku osobistego. Ponosi on ryzyko
z tytuu wniesionego do spki wkadu. Naley jednak pamita, e akcjonariusz ponosi
odpowiedzialno szczegln, osobist w wielu przypadkach. Jest to odpowiedzialno
subsydiarna albo pierwszorzdna.
1. Odpowiedzialno osobist, solidarn ponosz dziaajcy w imieniu spki po jej
zawizaniu, a przed wpisem do rejestru (tak wyranie art. 25 1 2 k.s.h.), ktrymi mog by
take przyszli akcjonariusze. Decydujce jest tu, czy akcjonariusz by osob dziaajc. Jeeli
akcjonariusz nie dziaa, nie ponosi on odpowiedzialnoci. Podobna jest sytuacja w
odniesieniu do komplementariuszy-akcjonariuszy (T. Bieniek,
Utworzenie spki
komandytowo-akcyjnej, PS 2001, nr 12, s. 16; A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 590-591;
tene, Niektre..., op. cit., s. 14).
2. Odpowiedzialno osobist, solidarn, ale subsydiarn ponosi akcjonariusz, gdy jego
nazwisko, firma, nazwa, zostay umieszczone w firmie spki komandytowo-akcyjnej (art. 127

 4 k.s.h.). Dziaania takie mogyby wprowadza kontrahentw w bd co do przewiadczenia,

e dokonuje on czynnoci z komplementariuszem (A. Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 563-564).
Przy tosamoci personalnej komplementariuszy i akcjonariuszy (gdy jest dwch,
komplementariusz i akcjonariusz, i uzyskuj oni wzajemny status komplementariuszy i
akcjonariuszy) niemoliwe jest zastosowanie art. 127 4 k.s.h., zgodnie z ktrym nazwisko
(firma, nazwa) akcjonariusza nie moe by zamieszczone w firmie spki. W takiej sytuacji nie
ma moliwoci, aby wyodrbni osoby komplementariuszy, gdy s tosame z
akcjonariuszami. Przepis ten nie bdzie mia zastosowania take w przypadku, gdy
komplementariusz stanie si akcjonariuszem. Musiaoby to prowadzi do wniosku, e
moliwo dokapitalizowania spki przez komplementariusza uzyskujcego status
akcjonariusza powinna by zwizana z wykreleniem jego nazwiska (nazwy, firmy) z firmy
spki komandytowo-akcyjnej. W przepisach kodeksu spek handlowych nie ma zakazu
osignicia przez wszystkich komplementariuszy dodatkowo statusu akcjonariuszy. W takim
przypadku nie ma znaczenia rwnie skutek z art. 127 4 zd. 2 k.s.h., gdy i tak
komplementariusze ponosz odpowiedzialno osobist nieograniczon. Gdy akcjonariusz
staje si komplementariuszem, zachowujc status akcjonariusza, moe korzysta z prawa
umieszczenia jego nazwiska w firmie. Konsekwencj jest odpowiedzialno za zobowizania
w zakresie, w jakim ponosi j komplementariusz (J. Jacyszyn, Istota..., cz. I, op. cit., s. 73). Z
tym jednak akcjonariusz musia si liczy przed dokonaniem przemiany statusu wsplnika
(por. dodatkowo art. 136 3 k.s.h.).
3. Odpowiedzialno osobist, pierwszorzdn ponosi akcjonariusz, jeeli dokonuje
czynnoci prawnych jako penomocnik lub prokurent, nie ujawniajc swojego penomocnictwa
lub przekraczajc granice umocowania, lub dziaajc bez umocowania (art. 138 2 k.s.h.; A.
Kidyba, Kodeks, 2006, t. I, s. 603-604 i n.). Dokonanie czynnoci prawnych przez
akcjonariusza, ktry nie poinformuje kontrahenta o swoim penomocnictwie lub prokurze,
powoduje jego nieograniczon odpowiedzialno wobec osb trzecich za zobowizania spki.
Ujawnienie powinno mie form ustnego poinformowania oraz by poczone z
jednoczesnym okazaniem dokumentu penomocnictwa lub prokury. Ujawnienie chroni osoby
trzecie przed niebezpieczestwem zawierania umw w przekonaniu, e maj one do
czynienia z osob majc ustawowe prawo do reprezentacji i odpowiadajc w sposb
nieograniczony (komplementariusz). Nie musi ujawnia udzielonego penomocnictwa i
prokury komplementariusz, ktrego pozbawiono prawa do reprezentacji w drodze zmiany
statutu. Podobn odpowiedzialno ponosi akcjonariusz w przypadku, gdy przekroczy granice
umocowania - umowne jako penomocnik oraz ustawowe jako prokurent. W takiej sytuacji
moliwe jest jednak potwierdzenie takiej czynnoci na podstawie art. 103 k.c. (negotium
claudicans ). Potwierdzenie bdzie moliwe w odniesieniu do zawartej umowy. W takim
przypadku druga strona czynnoci prawnej moe wyznaczy spce termin do potwierdzenia
czynnoci. W razie odmowy lub bezskutecznego upywu terminu, czynno prawna bdzie
niewana ex tunc. Potwierdzenie czynnoci prawnej powoduje natomiast wano dokonanej
czynnoci prawnej rwnie ze skutkiem ex tunc. Jeeli penomocnik-akcjonariusz przekroczy
granice umocowania lub dziaa bez umocowania przy dokonywaniu jednostronnej czynnoci
prawnej, jej wano zgodnie z art. 104 k.c. zaley od tego, czy ten, komu zostao zoone
owiadczenie woli, zgodzi si na dziaanie bez umocowania. W przypadku akceptacji
waciwe jest stosowanie art. 103 k.c. Pen odpowiedzialno za skutki dokonanej czynnoci
akcjonariusz ponosi take wtedy, gdy w ogle nie zosta umocowany. Odpowiedzialno
akcjonariusza jest odpowiedzialnoci za skutki i nie oznacza odpowiedzialnoci identycznej z
komplementariuszami. Jeeli zatem zostan spenione warunki z art. 103 i 104 k.c., czynno
prawna moe sta si wana, co nie zmieni zasady odpowiedzialnoci akcjonariusza z
powodu przekroczenia granic umocowania lub dziaania bez umocowania. Odpowiedzialno
akcjonariusza bdzie w dalszym cigu osobista i nieograniczona (cho w rzeczywistoci
pozostanie w zwizku z powstaymi zobowizaniami i do takiej wysokoci). Potwierdzenie
dokonanej czynnoci prawnej przez komplementariuszy nie moe zmieni zasad
odpowiedzialnoci. Nie mona jednak wykluczy wystpienia rozlicze wewntrznych midzy
spk a falsus prokuratorem, w szczeglnoci gdy okae si, e jest to czynno korzystna
dla spki. W takim przypadku wierzyciel bdzie mg siga do majtku falsus procuratora ,

ktry z kolei bdzie mia roszczenie do spki o rozliczenie (A. Kidyba, K. KopaczyskaPieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 110; W. Kurowski, Reprezentacja spki
komandytowo-akcyjnej przez akcjonariusza na podstawie penomocnictwa (art. 118, 138
k.s.h.) (w:) Kodeks spek handlowych. Studia i materiay, Pozna-Kluczbork 2001, s. 385 i
n.).
4. Akcjonariusz ponosi odpowiedzialno osobist i subsydiarn wobec wierzycieli
solidarnie ze spk przejmujc albo nowo zawizan przez okres 3 lat liczc od dnia
poczenia (art. 525 1 k.s.h.).
5. Akcjonariusz ponosi odpowiedzialno osobist i subsydiarn wobec wierzycieli za
zobowizania spki przeksztaconej przez okres 3 lat od dnia przeksztacenia (art. 584
k.s.h.).
6. Akcjonariusz ponosi odpowiedzialno za zobowizania spki istniejce w chwili
wpisania do rejestru, jeeli zmieni swj status i stanie si komplementariuszem (art. 136 3
k.s.h.).
Cz 6.
Transformacje prawne spki komandytowo-akcyjnej
Rozdzia 1.
Istota i rodzaje transformacji prawnych spki komandytowo-akcyjnej - odesanie
Por. uwagi zawarte w tytule I, cz 6, rozdzia 1 niniejszej pracy.
Rozdzia 2.
Poczenie z udziaem spki komandytowo-akcyjnej
Wymogi poczenia z udziaem spki komandytowo-akcyjnej odpowiadaj rygorom
czenia z udziaem spki jawnej (zob. uwagi zawarte w tytule I, cz 6, rozdzia 2).
Wystpuj jednak w tym przypadku transformacji pewne specyficzne rygory.
W przypadku gdy jedn z czcych si spek jest spka komandytowo-akcyjna, naley
sporzdzi plan poczenia (co do obligatoryjnych elementw planu poczenia zob. tytu I,
cz 6, rozdzia 2), ktry nastpnie jest zgaszany do rejestru i poddawany badaniu przez
biegego w zakresie poprawnoci i rzetelnoci (art. 520 1 w zw. z art. 517 k.s.h.); zob. take
A. Witosz, Charakter prawny, funkcje i rola planw restrukturyzacyjnych spek handlowych,
PPH 2004, nr 8, s. 36-41.
Dodatkowo obecno spki komandytowo-akcyjnej w procedurze czenia z udziaem
spki (spek) osobowych wymaga sporzdzenia (przez kad z czcych si spek)
pisemnego sprawozdania uzasadniajcego poczenie. Powoane sprawozdanie winno w
szczeglnoci odnie si do podstaw prawnych i ekonomicznych poczenia oraz wskaza
zasadno przyjtego stosunku wymiany udziaw lub akcji (ewentualnie uwypukli
szczeglne trudnoci zwizane z wycen udziaw lub akcji czcych si spek). W
odniesieniu do spki komandytowo-akcyjnej omawiane sprawozdanie sporzdzaj
komplementariusze uprawnieni do prowadzenia spraw spki.
Komplementariusze uprawnieni do prowadzenia spraw czcej si spki komandytowoakcyjnej maj ponadto obowizek zawiadomi udziaowcw nieprowadzcych spraw spki (a
wic co do zasady akcjonariuszy i ewentualnie niektrych komplementariuszy) o zamiarze
poczenia si z inn spk. Zawiadomienia takie winny by wystosowane dwukrotnie w
odstpie nie krtszym ni dwa tygodnie, przy czym drugie z zawiadomie winno by wysane
nie pniej ni na sze tygodni przed planowanym dniem powzicia uchway o poczeniu.
Zawiadomienia winny by sporzdzone i wysane w sposb przewidziany dla zawiadamiania
wsplnikw w danej spce komandytowo-akcyjnej, a w swej merytorycznej treci maj
okrela co najmniej miejsce oraz termin, w ktrym wsplnicy mog si zapozna z
dokumentami poczenia, przy czym wspomniany termin nie moe by krtszy ni miesic

przed planowanym dniem powzicia uchway o poczeniu.

Sukces procedury poczeniowej, w ktrej uczestniczy spka komandytowo-akcyjna, jest
zaleny m.in. od podjcia stosownej uchway przez walne zgromadzenie.
Uchwaa czeniowa spki komandytowo-akcyjnej musi by powzita jednomylnie przez
komplementariuszy oraz przez akcjonariuszy reprezentujcych co najmniej 3/4 kapitau
zakadowego, chyba e statut przewiduje surowsze warunki (art. 522 3 k.s.h.). W przypadku
gdy w czcej si spce komandytowo-akcyjnej wystpuj akcje rnego rodzaju, uchwaa o
poczeniu podejmowana jest w drodze gosowania oddzielnymi grupami (art. 522 4 k.s.h.);
por. A. Kidyba, K. Kopaczyska-Pieczniak, P. Bryowski, Prawo spek..., op. cit., s. 385, 388389, 392, 399, 401-402.
Rozdzia 3.
Przeksztacenie spki komandytowo-akcyjnej
W przypadku przeksztacenia spki kapitaowej w komandytowo-akcyjn zastosowanie
maj uwagi o przeksztaceniu spki kapitaowej w jawn zawarte w tytule I, cz 1, rozdzia
2, 6; tytule I, cz 2, rozdzia 2, 1 oraz tytule I, cz 6, rozdzia 3, z zastrzeeniem
wyjtkw przewidzianych w regulacji zawartej w art. 575 i 576 k.s.h.
W szczeglnoci uchwaa o przeksztaceniu w spk komandytowo-akcyjn wymaga
oprcz uchway wsplnikw, ktrzy reprezentuj co najmniej 2/3 kapitau zakadowego,
zgody osb, ktre w spce przeksztaconej (komandytowo-akcyjnej) maj by
komplementariuszami wyraonej w formie pisemnej pod rygorem niewanoci (art. 576 1
k.s.h.). W przypadku przeksztacenia spki akcyjnej w komandytowo-akcyjn stosuje si
odpowiednio art. 328-330 k.s.h. dotyczce dokumentw akcji i zasad ich wydawania.
Przeksztacenie handlowej spki osobowej w komandytowo-akcyjn nastpuje wedug
regu okrelonych w tytule I, cz 1, rozdzia 2, 6; tytule I, cz 2, rozdzia 2, 1 oraz
tytule I, cz 6, rozdzia 3.
Dodatkowo w przypadku mierci wsplnika jawnego, jego spadkobierca moe da
przeksztacenia spki jawnej w komandytowo-akcyjn i przyznania spadkobiercy statusu
akcjonariusza (art. 583 2 k.s.h.).
Dz.U.2013.1030: art. 22 1; art. 86 1; art. 102; art. 125