MATERIAY DO WICZENIA NR 5

TEMAT: ROZPOZNANIE WARUNKW HYDROGEOLOGICZNYCH

NA PODSTAWIE WIERCE
Wody podziemne to wody wystpujce w skaach skorupy ziemskiej.
S one gwnie typu infiltracyjnego, tzn. powstaj dziki infiltracji (wsikaniu) opadw
atmosferycznych, a niekiedy rwnie wd powierzchniowych. Inne genetycznie typy wd, o
mniejszym znaczeniu, to wody:
reliktowe - uwizione w skaach, powstae w dawnych epokach geologicznych, cakowicie
izolowane od wpywu czynnikw zewntrznych, silnie zmineralizowane;
kondensacyjne powstae z kondensacji pary wodnej, ktra wraz z powietrzem zawarta
jest w porach;
juwenilne powstae podczas dyferencjacji magmy jako hydrotermalne roztwory
wydzielane w ostatnim etapie procesu krzepnicia magmy;
metamorficzne pochodzce z przeobraenia mineraw
podczas metamorfozy
termicznej.
Wody podziemne wystpuj jako:
wody wolne wykazujce zdolno przemieszczania si pod wpywem siy cikoci i
rnicy cinie hydrostatycznych,
wody zwizane nie odsczajce si pod wpywem siy cikoci, utrzymywane w
rodowisku skalnym siami molekularnymi (woda higroskopijna, bonkowata).
Poziom, do ktrego wznosi si woda wolna zwany jest zwierciadem wody podziemnej.
Zwierciado wody podziemnej jest granic dwch stref: strefy aeracji czyli napowietrzenia i
strefy saturacji nasycenia wod.
W strefie aeracji pustki skalne wypenia powietrze i woda wystpujca w postaci pary
wodnej, wody zwizanej (woda higroskopijna, bonkowata), wody kapilarnej oraz wody
wolnej zawieszonej i wsikowej.
W strefie saturacji wolne przestrzenie (pory, szczeliny, prnie krasowe) wypenione s
cakowicie wod. Grn granic strefy saturacji jest zwierciado wd podziemnych, doln
stanowi strop utworw wodoszczelnych.
Tak rozumiane zwierciado wd podziemnych to zwierciado swobodne. Pozostaje ono pod
cinieniem atmosferycznym i na og naladuje w przyblieniu ksztat powierzchni terenu.
Ustala si w otworze wiertniczym na gbokoci, na ktrej zostao nawiercone.

Strefa aeracji i saturacji

1- utwory przepuszczalne, 2 - utwory nieprzepuszczalne

V/1

Zwierciado napite pooenie i ksztat zwierciada napitego wymuszone s przez wyej

lece utwory nieprzepuszczalne. Zwierciado napite znajduje si pod cinieniem wyszym
od atmosferycznego. Jeeli woda taka zostanie nawiercona, to parta cinieniem
hydrostatycznym podniesie si w rurze wiertniczej do okrelonej wysokoci. Wznios ten to
cinienie piezometryczne, a poziom na ktrym si ustalio, to zwierciado ustalone
(ustabilizowane).
czc na przekroju pionowym wysokoci supw wody w punktach obserwacyjnych lini,
otrzymamy piezometryczn lini cinie. Natomiast powierzchnia wyznaczona wysokoci
cinienia piezometrycznego w szeregu punktw obserwacyjnych jest zwierciadem
statycznym, lub zwierciadem piezometrycznym.
Zwierciado statyczne - zwierciado ustalone w wyniku naturalnego cinienia
hydrostatycznego. Tworzy go poziom wyznaczony przez zwierciado ustabilizowane.
Wody podziemne pod cinieniem mog charakteryzowa si zwierciadem statycznym
stabilizujcym si ponad powierzchni terenu. Mwimy wtedy o cinieniu artezyjskim.

Zwierciado dynamiczne zwierciado wody podziemnej obnione wskutek pompowania

wody albo podniesione wskutek jej wprowadzenia do warstwy wodononej (uksztatowane w
wyniku eksploatacji wody podziemnej).
W zalenoci od gbokoci wystpowania wd podziemnych oraz warunkw geologicznych
wyrniamy nastpujce typy wd w strefie saturacji:
wody przypowierzchniowe (zaskrne) wystpuj bardzo pytko pod powierzchni ziemi
i praktycznie pozbawione s strefy aeracji;
wody gruntowe oddzielone od powierzchni ziemi mniej lub bardziej grub
przepuszczaln stref aeracji, zasilane bezporednio z powierzchni ziemi przez infiltrujce
opady atmosferyczne;
wody wgbne rwnie zasilane przez opady atmosferyczne, lecz znajdujce si w
warstwach wodononych pokrytych utworami nieprzepuszczalnymi;
wody gbinowe znajduj si gboko pod powierzchni ziemi, izolowane cakowicie
wieloma kompleksami utworw nieprzepuszczalnych.
Warstwa wodonona zbudowana jest ze ska, ktre mog wod gromadzi, przewodzi i
oddawa w wyniku dziaania siy cikoci. W sensie hydrogeologicznym nie musi to by
pojedyncza warstwa lecz take zesp warstw wypenionych wod woln.
Aby moliwe byo akumulowanie i przewodzenie wody wolnej, skaa musi wykazywa:

V/2

 porowato (lub szczelinowato, krasowato) tzn. musz istnie wolne przestrzenie w

skale;
przepuszczalno hydrauliczn (wodoprzepuszczalno) zdolno do przewodzenia
wody wolnej w przypadku rnicy cinie hydrostatycznych; moliwe jest to, gdy prnie
i pustki w skale s ze sob poczone, oraz gdy maj one odpowiednio due wymiary (gdy
wymiary prni s bardzo mae, woda zostaje zwizana siami midzyczsteczkowymi i
staje si niezdolna do ruchu, np. w iach). Miar przepuszczalnoci hydraulicznej ska i
gruntw jest wspczynnik filtracji.
Pod wzgldem wodoprzepuszczalnoci skay dzielimy na:
przepuszczalne wiry, piaski, pospki, skay lite silne szczelinowate;
pprzepuszczalne piaski gliniaste, ilaste, gliny piaszczyste, torfy, namuy;
nieprzepuszczalne gliny, iy, muki, skay lite nieszczelinowate;

METODY ODWZOROWANIA WARUNKW HYDROGEOLOGICZNYCH

Przekrj hydrogeologiczny - graficzne odwzorowanie warunkw hydrogeologicznych
wzdu obranej paszczyzny pionowej w zwizku z budow geologiczn. Przekrj
hydrogeologiczny opracowuje si na podstawie danych z profili otworw wiertniczych oraz
interpretacji wynikw rozpoznania hydrogeologicznego terenu.
Profil hydrogeologiczny - graficzne lub opisowe, punktowe przedstawienie w pionie danych
hydrogeologicznych na tle litologii i stratygrafii.
Mapa hydrogeologiczna - kartograficzne odwzorowanie warunkw wystpowania,
rozprzestrzeniania, jakoci i iloci wd podziemnych. Najprostsz map hydrogeologiczn
jest rysunek hydroizohips, hydroizobat lub innych hydroizolinii. Oprcz oznacze liniowych,
do ktrych nale tez linie graniczne, posugujemy si oznaczeniami punktowymi, cyframi,
literami, szrafur i barwami.
Hydroizohipsy - linie krzywe czce punkty o jednakowej wysokoci hydraulicznej w
warstwie wodononej. Przy wodach zwykych chodzi tu o rzdne zwierciada wody.
Mapa hydroizohips jest wic map morfologii zwierciada wody podziemnej (zwierciada
swobodnego, a dla wd naporowych zwierciada statycznego).
Hydroizobaty - linie czce punkty na mapie o jednakowej gbokoci do zwierciada wody
gruntowej. Powstaje w ten sposb mapa warstwy suchej.
Map hydroizohips wykrela si metod interpolacji. Punkty w ktrych dane s rzdne
zwierciada wody czy si w sie trjktw mniej wicej rwnobocznych i w kadym
trjkcie osobno przeprowadza si interpolacj. Mapa hydroizohips bdzie tym dokadniejsza,
im wicej jest punktw pomiarowych i im bardziej rwnomiernie s one rozmieszczone.
Naley przy tym pamita, e:
hydroizohipsy odzwierciedlaj ksztat zwierciada wody wystpujcej w tej samej
geologicznie okrelonej warstwie wodononej (std wana jest znajomo budowy
geologicznej obszaru)
hydroizohipsy nie mog przecina si, ani tworzy linii zaamujcych si, lecz linie krzywe
pynne, zamknite.

V/3

Przy kreleniu hydroizohips wody gruntowej naley zwrci szczegln uwag na:
morfologi terenu
sie wd powierzchniowych, ktre znaczco wpywaj na przebieg hydroizohips.
Z mapy hydroizohips mona odczyta:
kierunki przepywu wd - w kadym punkcie prostopade do hydroizohips;
spadki hydrauliczne (spadek hydrauliczy - rnica wysokoci hydraulicznej midzy
dwoma punktami pooonymi na jednej linii prdu, przypadajca na jednostkow
odlego midzy tymi punktami) oraz informacje o warunkach przepywu wd;
charakter powiza z ciekami powierzchniowymi; rzeki mog by drenujce, infiltrujce,
lub obojtne.
Rzeka drenujca - rzeka zasilana przez wody podziemne z warstwy wodononej, przez ktr
przepywa i ktr drenuje. Ma to miejsce, gdy wody powierzchniowe rzeki znajduj si w
zwizku hydraulicznym (bezporednim lub porednim) z wodami podziemnymi, ktrych
zwierciado pooone jest wyej ni poziom wody w rzece drenujcej.
Rzeka infiltrujca - rzeka zasilajca wody podziemne. Ma to miejsce wtedy, gdy zwierciado
wd podziemnych znajduje si niej, ni poziom wody w rzece infiltrujcej.

ZADANIE DO WYKONANIA:
1. Wykona przekrj hydrogeologiczny wzdu zadanej linii amanej.
Skala pozioma przekroju jednakowa z skal mapy, tzn. 1: 10 000, skala pionowa 1: 1000.
Na przekroju zaznaczy litologi - szrafur, charakter wodoprzepuszczalnoci - barw
(utwory przepuszczalne w strefie aeracji na to, w strefie saturacji na niebiesko, utwory
pprzepuszczalne na pomaraczowo, utwory nieprzepuszczalne na brzowo), zwierciada
wd podziemnych, kierunki przepywu wd.

V/4

V/5