You are on page 1of 78

Rozwin skrzyda

Nie tylko o dorosych dzieciach alkoholikw

modym, ktrzy nie poznali radoci dziecistwa

Recenzent:
Prof. dr hab. Ewa Syrek

Projekt okadki i ilustracje:


Magorzata Wrona-Morawska

Wydawca:
Wydawnictwo
Katowice, ul. Sarmacka 7
tel./fax 032 255-34-18, 032 209-05-48
e-mail: kaga@kaga.x.pl

Druk:
KAGA-DRUK, Katowice

ISBN 978-83-927066-2-5

Ks. Grzegorz Polok

Rozwin skrzyda
Nie tylko o dorosych dzieciach alkoholikw

Katowice 2009


Spis treci:

Od autora _ _________________________________________ 7


1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.


Wstp ______________________________________________ 9
rdo problemw __________________________________ 17
Tajemnica rodzinna _________________________________ 23
Odgrywane role _ ___________________________________ 27
Uczucia, zachowania, postawy _________________________ 31
Sens cierpienia _____________________________________ 41
Przemiana ycia _____________________________________ 45
Zaufa Bogu _______________________________________ 55
Zamiast zakoczenia _ _____________________________ 63
Bibliografia _ _______________________________________ 73
Nota oautorze _ ____________________________________ 77

Od autora
Od kilku lat jestem pracownikiem naukowo-dydaktycznym Akademii
Ekonomicznej wKatowicach iduszpasterzem akademickim dla rodowiska
zwizanego zt uczelni. Wtym okresie miaem moliwo spotykania si na
uczelni bd wduszpasterstwie ze studentami, nauczycielami akademickimi
czy pracownikami administracji mojej szkoy wyszej. Wsplne znimi modlitwy, rozmowy ipodejmowane dziaania pozwoliy mi dostrzec wnich wspaniaych ludzi zdu osobist wraliwoci, wieloma pokadami dobra wich
sercach. Jednoczenie uwielu znich, azwaszcza ustudentw, zauwayem
smutek, silne lki igboki niepokj powizany zbardzo niskim poczuciem
wasnej wartoci czy wrcz zupenym brakiem akceptacji siebie. Niektrzy
znich odwayli si przeama swj strach, pokona wstyd, przerwa wieloletnie milczenie iczasami pierwszy raz obcemu przedstawi swoje sytuacje
rodzinne. Wdramatycznych wypowiedziach modziey akademickiej, czsto
okupionych blem izami, odkrywaem, e ich dzisiejsze trudnoci, lki,
brak akceptacji siebie, ucieczka wosamotnienie, maj korzenie wich rodzinach, wpostawie rodzicw wobec nich.
Nie mogem na to morze cierpienia pozosta obojtnym izaczem
szuka drg pomocy dla moich tak poranionych yciowo akw. Sam zadbaem oswoj intensywn edukacj wtym temacie. Dotaro do mnie mocno, e wiele polskich rodzin jest tzw. dysfunkcyjnych, czyli takich, ktre nie
speniaj wobec swoich dzieci podstawowych funkcji izada, jakie przynale rodzinie. Uwiadomiem sobie, e powoduje to wdzieciach wywodzcych
si ztakich rodzin negatywne skutki wich penoletnim yciu, a literatura
przedmiotu okrela takie osoby mianem dorosych dzieci zrodzin dysfunkcyjnych (skrt: DDD). Moja dalsza edukacja, wraz zdugimi rekolekcyjnymi rozmowami zmodzie akademick, ktra pochodzia zrodzin zproblemem alkoholowym, pozwolia na odkrycie istnienia duej grupy osb
okrelanych mianem dorose dzieci alkoholikw (skrt: DDA). Osoby te
wsposb szczeglny dowiadczyy dysfunkcyjnoci swojej rodziny ze wzgldu na naduywajcych bd uzalenionych od alkoholu jednego lub obojga
rodzicw. Dane mi te byo zaobserwowa, i studenci, ktrzy dowiadczyli
silnej dysfunkcji wswojej rodzinie, ktra nie bya powizana zproblemem
alkoholowym, ale na przykad zchorob psychiczn rodzica, jego mierci,
rozwodem, przemoc czy sta emocjonaln lub fizyczn jego nieobecnoci wdomu odczuwali podobne skutki, jak ich rwienicy zrodzin zproblemem alkoholowym. Uzyskana wiedza dodaa mi odwagi do zorganizowania w2001 roku wDuszpasterstwie Akademickim Zawodzie wKatowicach


rocznej terapii dla studentw DDD iDDA. Coroczne zajcia terapeutyczne


s dalej organizowane, amnie przypada zaszczyt opieki duchowej nad grup
terapeutyczn.
Moliwo spotkania tak wielu wspaniaych modych ludzi dorosych dzieci alkoholikw, zobaczenia trudw ich codziennego ycia zintensyfikowaa moje rozmowy onich wrodowisku akademickim. Wich trakcie
ujawni si niski stan wiadomoci wsplnoty akademickiej wodniesieniu do
zjawiska studentw, pracownikw dorosych dzieci alkoholikw. Dlatego postanowiem szeroko informowa otym problemie wdostpny sposb. Mwic onim staram si pokaza przynajmniej niektre moliwe drogi pomocy
potrzebujcym jej oraz sposoby przeciwdziaania dysfunkcji rodziny. Zachcony przez moich studentw oraz przyjaci wraz znimi podjem wyzwanie
napisania tej ksiki. Mam wiadomo, i nie jestem specjalist wdziedzinie,
ktrej dotyczy ta publikacja, jednak mam odwag podj si tego zadania ze
wzgldu na tych wszystkich moich kochanych dorosych dzieci alkoholikw,
ktrzy obdarzyli mnie swoim zaufaniem iwsparli mnie na mojej drodze yciowej. Dzikuj wszystkim, ktrzy podjli si pracy nad ksik pro publico
bono, wsposb szczeglny jej recenzentowi, pani prof. dr hab. Ewie Syrek
zWydziau Pedagogiki iPsychologii Uniwersytetu lskiego wKatowicach.
Mam nadziej, e cho troch bdzie ona wsparciem dla tych, ktrzy zechc
j przeczyta iprzyniesie im promyk nadziei.
Ks. Grzegorz Polok

Wstp
Wrd wielu problemw dotykajcych przestrzeni wspczesnej rodziny jako szczeglnie wane zagadnienie jawi si zjawisko coraz powszechniejszego naduywania alkoholu, czy wrcz alkoholizmu jednego lub dwch
rodzicw1. Znaczc konsekwencj takich postaw jest rosnce wcoraz wikszej liczbie pokolenie dorosych dzieci alkoholikw (DDA). S to penoletnie osoby, ktre wychowyway si wrodzinie alkoholowej iwzwizku ztym
dowiadczaj wswoim dorosym yciu trudnoci, ktrych korzenie tkwi
wdowiadczeniach wyniesionych zrodziny alkoholowej2. Zdostpnych
szacunkowych danych wynika, i DDA stanowi okoo 40 procent dorosej
populacji Polakw3. Te dane oraz rosnce zroku na rok spoycie alkoholu
wPolsce4 stanowi wspczesne wyzwanie, aby temu problemowi powici
znaczn uwag zarwno na paszczynie teoretycznej, jak ipraktycznej.
Wydaje si, e tym zagadnieniem powinno si zaj szeroko pojte
rodowisko akademickie, czyli uczelnie, instytuty badawcze, rne organizacje studenckie, stowarzyszenia uniwersyteckie czy wsplnoty duszpasterstwa
akademickiego. Da si bowiem zauway, e wobecnej rzeczywistoci naszego kraju uczelniom wyszym, zuwagi na rol, jak peni wrozwoju spoeczno-gospodarczym pastwa, stawiane s wysokie wymagania co do sposobu
realizowana swojej misji, atake wodniesieniu do dziaa na rzecz spoeczestwa. Wrd zada, ktre powinna realizowa wsplnota akademicka,
jako priorytetowe jawi si dziaanie na rzecz dobra wsplnego5. Tym wsplnym dobrem caego naszego spoeczestwa jest przede wszystkim rodzina.
Jest ona swoistym zwierciadem spoeczestwa, aprzemiany, ktre wniej
zachodz s niezmiennie najwaniejszym wskanikiem rozwoju kulturowego, instytucjonalnego danego kraju czy kontynentu. Std to istotne zadanie,
aby rodowisko akademickie uwanie obserwowao dynamik przemian zachodzcych wrodzinie, podejmowao potrzebne wtym zakresie badania czy
inicjatywy przyczyniajce si do wzmocnienia rodziny wrealizacji jej podsta Pastwowa Agencja Rozwizywania Problemw Alkoholowych szacuje, e w Polsce yje prawie 4 miliony dzieci, ktrych
rodzice naduywaj alkoholu oraz okoo 1,5 miliona dzieci alkoholikw. Zob. M. Kuciska, w: Gdzie si podziao moje
dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), Wydawnictwo Charaktery, Kielce 2006, s. 25.
2
Por. L. Cermak i J. Rutzky, Czas uzdrowi swoje ycie, PARPA, Warszawa 1998, s. 7-13.
3
Por. M. Kuciska, Dorose Dzieci Alkoholikw, www.kiosk.onet.pl/charaktery/, 11.05.08.
4
W 2008 roku Polacy na alkohol wydali ponad 25 miliardw zotych, co w odniesieniu do 2007 roku oznacza wzrost
wydatkw a o 16 procent. W 2008 roku na piwo Polacy wydali niemal 13 miliardw, na wdk okoo 10 miliardw, a
pozosta kwot na wino i tzw. drinki gotowe. Zob. Jest kryzys, wic pijemy coraz wicej, www.dziennik.pl, 23.05.09.
5
Z przeprowadzonych w grudniu 2002 roku bada na reprezentatywnej, oglnopolskiej grupie osb powyej 18 roku
ycia wynika, e uczelnie wysze i instytuty akademickie postrzegane s przez respondentw jako te, ktre najbardziej
dziaaj dla dobra spoeczestwa. Zob. Postawy wobec spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, www.ipsos.pl, 13.06.09, s. 8.
1

wowych zada6. Naley sdzi, e wtej perspektywie rodowisko akademickie


powinno intensywnie podejmowa konkretne przedsiwzicia informacyjne,
edukacyjne iorganizacyjne, ktre mog si przyczynia do tworzenia wcaym
kraju miejsc, gdzie dorose dzieci alkoholikw uzyskaj konkretn pomoc
iwsparcie. Taka postawa bdzie ze strony rodowiska akademickiego wyrazem
troski opolsk rodzin iprzejawem realizacji dziaa na rzecz dobra wsplnego.
Ujawniajce si obecnie zjawisko kryzysu polskiej rodziny powoduje
midzy innymi to, e wywodzi si zniej coraz liczniejsza grupa studentw
okrelana mianem dorosych dzieci alkoholikw. Dostrzeenie tego zjawiska
jest te wane dla samego rodowiska akademickiego wjego wewntrznej
przestrzeni, poniewa na uczelnie przychodz zdobywa wiedz studenci obcieni syndromem DDA. Nie mona tych studentw pozostawi wcaym
procesie edukacyjnym bez konkretnej pomocy. Do takich dziaa obliguje ustawa oszkolnictwie wyszym, wskazujca wyranie, e kada uczelnia
wnaszym kraju iwszyscy nauczyciele akademicy maj obowizek nie tylko
ksztaci studentw, ale take ich wychowywa. Wydaje si to wane zjeszcze
jednego powodu. Czas studiw jest szczeglnym okresem wcyklu yciowym
czowieka. Zwaszcza zpunktu widzenia wychowania iedukacji jest to najbardziej wartociowy iwymagajcy okres dla osb studiujcych, poniewa jest to
okres, wktrym dochodzi do cigej optymalizacji rozwoju osobowoci studenta, ktra wprzyszoci zadecyduje omoliwociach realizacji przez niego
istotnych zada spoecznych, zawodowych, rodzinnych czy obywatelskich.
Na tym etapie rozwoju studenta szkoa wysza staje si dla niego przestrzeni
yciow opodstawowym znaczeniu, wktrym poza wiedz zawodow ksztatuje swoj osobowo, nawyki, postawy, przekonania oraz zachowania7. Std
tak wane jest zapewnienie studentom wywodzcym si zrodzin dysfunkcyjnych, majcym wzwizku ztym wsobie okrelone obcienia psychiczne,
profesjonalnej pomocy, ktra pozwoli na peny rozwj osobowoci tej grupie
akw.
Wydaje si to szczeglnie wanym zadaniem, poniewa, jak mona si
spodziewa, pewna grupa dorosych dzieci alkoholikw zacznie naduywa
alkoholu8, cz znich zwie si wswoim yciu zosobami uzalenionymi,
ainne bd unika mylenia otym, co si wydarzyo wdziecistwie. Niestety,
Por. Jan Pawe II, Rodzina w Europie, 25.06.2004 Do uczestnikw europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich,
www.opoka.org.pl./biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii, 25.05.07.
Por. I. Kowalewski, Zaburzenia emocjonalne studentw krakowskich uczelni wyszych w aspekcie bezpieczestwa,
www.21.edu.pl,10.07.09.
8
Prawdopodobiestwo, e dzieci alkoholikw same zostan rwnie alkoholikami jest cztery razy wiksze ni w przypadku innych dzieci. W przypadku wnukw alkoholikw ryzyko wzrasta trzykrotnie. Zob. B.T. Woronowicz, Alkoholizm jest
chorob, PARPA, Warszawa 1998, s. 17.

10

wedug danych uzyskanych zprzeprowadzonych bada, prawie poowa DDA


nie zdecyduje si na stay, zalegalizowany zwizek, awiele zawartych przez
nich maestw (okoo 1/3) skoczy si rozwodem.
Piotr (lat 24): Tego typu statystyki wprowadzay mnie wzniechcenie przed zajciem si swoimi problemami. Na pocztku dziaao to na mnie demotywujco. Mylaem sobie, e jeli te liczby s tak szokujce itak pesymistyczne, to nie mam zbyt wielu
szans na lepsze ycie. Jednak po duszym przemyleniu stwierdziem, e jeli czci osb
si udaje, to ija mam szans na udane ycie. Poza tym nie mogem nie wykorzysta
moliwoci, jak miaem, czyli zrobienia terapii. Inni tej szansy czsto nie maj.
Julia (lat 24): Wtrudnych sytuacjach musiaam sobie jako poradzi, byam
bardzo odpowiedzialna, braam na siebie coraz to wicej obowizkw, pomagaam duo
wdomu, wszystko po to, eby jak najduej byo spokojnie inawet udawao si. Nigdy nie
miaam problemw wszkole czy na uczelni, byam bardzo dobr uczennic, studentk,
udzielaam si spoecznie iwydawaoby si, e wszystko jest super. Jednak przycigaam
do siebie chopakw zproblemami, wczci rwnie DDA, zwieloma byam wzwizkach, poniewa brakowao mi uczucia, szukaam go prawie na kadym kroku. Jak si
ju wydawao, e znalazam to, czego potrzebuj, po duszym lub krtszym czasie itak
zrywaam, bo dochodziam do wniosku, e co mi przeszkadza. Chopak nie spenia do
koca moich kryteriw, sama do koca nie wiem, czemu tak si to toczyo.
Dzieje si tak midzy innymi dlatego, e dorose dzieci alkoholikw
przy nawizaniu bliszej relacji staraj si nikomu nie ufa, aich wewntrzna
tosamo, wyniesiona zdysfunkcyjnej rodziny, zbudowana jest wok tego,
jacy powinni by, anie jacy s. Dorose dzieci alkoholikw zasadniczo nie potrafi budowa bliskoci zinnymi iwynikajcego zniej zwizku, gdy wich
penoletnim yciu ujawniaj si wnich niezaspokojone wczeniej dziecice
emocje ipragnienia. Wbliskiej relacji zdrugim czowiekiem DDA czsto
nie potrafi mwi osobie ioswoich potrzebach, co moe przyczyni si do
tego, e nie umiej znale kompromisu midzy tym, czego sami chc atym,
czego pragn ich partnerzy. Dorose dzieci alkoholikw nie posiady take
umiejtnoci takiego suchania imwienia, aby si efektywnie porozumie
zdrug osob. Dlatego im blisza relacja tworzona przez DDA zdrugim
czowiekiem, tym dla nich trudniejszy kontakt idue oczekiwanie na to, e
ten drugi pozytywnie rozwie zaistniae trudnoci. Nieumiejtno wyraania przez dorose dzieci alkoholikw tego, co naprawd czuj doprowadza
je bardzo czsto do niedomwie, zwaszcza zbliskimi im osobami, co skutkuje nowymi wzajemnymi urazami, alem czy pretensjami. Szybko te wtedy
ujawnia si, znane dorosym dzieciom alkoholikw zdziecistwa, poczucie
11

krzywdy, co ugruntowuje wnich przekonanie odoznawanej krzywdzie wsytuacjach, kiedy pozwol innym ludziom by blisko siebie. Taka niezdolno
komunikacji interpersonalnej moe przyczyni si take do tego, e wielu
dorosych dzieci alkoholikw nie odnajdzie si wpeni wroli rodzica bd
wogle nie zdecyduje si na posiadanie potomstwa9.
Ala (lat 23): Czsto, anawet do pewnego momentu zawsze, wrelacjach zinnymi chciaam sprawia jak najmniej problemu, po prostu by idealna. Zawsze na
wszystko, co mi zlecano do wykonania, si godziam. Po prostu nie umiaam odmawia
iniewane czy miaam czas czy nie, czy miaam ochot czy nie, kto mnie oco prosi,
aja to robiam. Miaam trudno zpodejmowaniem decyzji, nie umiaam nazwa
tego, czego chc iwolaam, eby kto decydowa za mnie. Baam si chcie czego dla
siebie, azdrugiej strony, gdy ju czego zapragnam, czuam si zawiedziona iza,
gdy rodzice si nie domylili czego potrzebuje. Do tej pory przed rodzicami mam problem
mwienia oswoich potrzebach, czuj si zawsze winna, gdy prosz ich opienidze na
studia czy na inne wydatki.
Julia: Czasami wdziecistwie ponosiam zbyt cik kar wstosunku do przewinienia iczuam wtedy ogromn krzywd, smutek, nie rozumiaam, czemu tak si
dzieje. Staraam si zatai kad gupi rzecz, bo nigdy nie mona byo przewidzie,
czy rodzice zareaguj spokojnie, czy od razu wnerwach. Jak byo co nie tak, to wdomu by krzyk. Sowa krytyki tak bolay, e teraz jest mi trudno przyjmowa jakiekolwiek
uwagi. Czasami stosowane byy niemie uoglnienia, ktre spowodoway, e nie jestem
pewna siebie, przyjam je jako prawdziwe, poniewa dziecko wszystko przyjmuje atwo, bez zastanowienia. Wmomencie wytykania mi bdw nie umiem do tego podej
jak do sw, ktre s dla mojego dobra, bardzo nie lubi, jak s powtarzane, bo ja itak
zdaje sobie spraw zmoich niedoskonaoci, ato mnie jeszcze bardziej dobija, gdy
czasami nie wiem, jak sobie zdan rzecz poradzi.
Magda (lat 26): Od samego dziecistwa mam problemy zrelacjami. Problemy
te mog nazwa problemami wewntrznymi, gdy dla osb otaczajcych jestem osob
yw, radosn ipomocn. Wewntrz jednak jestem cigle zastraszonym dzieckiem,
bojcym si utraci akceptacj osb zzewntrz. Moje ycie jest wanie takim bieganiem za akceptacj mao robi dla siebie, wiele dla innych. Nie wypywa to jednak
czsto zdobrego serca wypywa to ze strachu, e jeli nie pomog, nie popr nie bd
ju potrzebna. Relacje zpci przeciwn rwnie bazuj na tej zasadzie moj osob
rzdzi cigy strach przed odrzuceniem. Czasami mam wraenie, e dopasowuj swoje
marzenia do marze bliskiej mi osoby wmawiam sobie, e pragn tego, co ona, bo
Por. 12 Krokw dla Dorosych Dzieci z uzalenieniowych i innych rodzin dysfunkcyjnych, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1996. s. 5-6; Zob. take: M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw),
op. cit., s. 25-29 i 65-67.

12

tak jest atwiej. Jednak kiedy budz si porodku nocy, napada mnie myl, e oszukuj
sama siebie, e moje pragnienia s zepchnite wpodwiadomo itylko wciszy mog
przemwi. Nad rankiem jednak znw zaczynam si oszukiwa, robi wszystko, by nie
mie czasu na mylenie itak powoli wpadam wpracoholizm. Nawet swojemu chopakowi nie mwi oswoich pragnieniach zobawy przed tym, e nie bd zgodne zjego
awtedy on mnie zostawi. Przyapuj si na tym, e wyrzekam si samej siebie, byleby
poczu si cho przez chwil kochana.
Wstydzc si wokresie dziecistwa idorastania faktu, e maj naduywajcych lub uzalenionych od alkoholu jednego lub obojga rodzicw,
DDA wswoim penoletnim yciu odczuwaj take wstyd za swojego partnera
yciowego iczuj si czsto winne za sytuacje, ktre dziej si wzaoonych
przez nich rodzinach. Dorose dzieci alkoholikw rzadko przeywaj rado
wswoim codziennym yciu, awrcz maj skonnoci do powagi inie potrafi
si zrelaksowa, nabierajc przy tym dystansu do swojej osoby, wykonywanych dziaa czy otaczajcej ich rzeczywistoci. Wdziecistwie dorose dzieci
alkoholikw, ze wzgldu na swoje dysfunkcyjne rodowisko rodzinne, nie
zbudoway wsobie silnego poczucia wasnej wartoci, co powoduje wich penoletnim yciu radykalnie nisk samoocen, uznawanie siebie za osoby bezwartociowe oraz bardzo krytyczne ocenianie siebie iinnych. Wychowywanie si dorosych dzieci alkoholikw wsilnie zaburzonej rodzinie, wktrej
nie wspierano ksztatowania poczucia ich wasnej wartoci przyczynio si do
tego, e szukaj one potwierdzenia siebie na zewntrz wpodejmowanych
dziaaniach. Dlatego dorose dzieci alkoholikw wtym, co robi, chc by
najlepsze, aby poprzez to postrzega siebie jako osoby bardziej wartociowe,
nie szukajc przy tym ani nie przyjmujc pomocy innych ludzi. DDA prawie
we wszystkim co czyni chc radzi sobie samodzielnie, majc ztego powodu trudnoci wewsppracy zinnymi osobami w podejmowanych wsplnie
pracach. Dorosym dzieciom alkoholikw trudno jest take by elastycznym
wpodejmowanych przez siebie dziaaniach, gdy za realizuj ju jakie zadania, anie id one zgodnie zprzyjtym przez nich planem, odczuwaj czsto
silny lk, mogcy skutkowa niekoczeniem raz rozpocztych czynnoci.
Magda: Czsto spotykam si ztym, e jeli nie gram pierwszych skrzypiec wtowarzystwie (pojawia si jaka adniejsza dziewczyna, kto bardziej elokwentny) wol
wogle nie by czci orkiestry. Kady lepszy jest podwiadomie moim wrogiem, bo
stanowi zagroenie. Nie umiem nie by najlepsza. Na zewntrz umiecham si, ale
wrodku czuj si bezwartociowa Bardzo ciko jest mi dostosowa si do innych, potrafi mie zniszczony cay dzie, jeli kto zburzy mj plan. Bardzo ciko jest mi przyj
jakie sugestie lub krytyk, nawet jeli jest ona wypowiadana bardzo agodnie.
13

Ala: Od najmodszych lat po wykonywaniu jakiego zadania zawsze szukaam


potwierdzenia czy to, co zrobiam byo dobrze. Chciaam po prostu usysze pochwa.
Czsto przepraszaam za to, e popeniam choby may bd. Chciaam zrobi wszystko
jak najlepiej. Baam si prosi opomoc, chyba e ju po prostu nie umiaam inaczej.
Proba opomoc wmoim dziecicym odczuciu ukazywaa moj sabo. Wtowarzystwie
czuam si owiele gorsza, cho byam oglnie dobrze traktowana, akceptowana idoceniana. Gdy kto mi mwi, e powinnam bardziej wierzy wsiebie, to mwiam, e
wiem, ale wcale nie czuam si przez to lepiej, araczej gorzej. Nawet wierzy wsiebie
nie umiem mylaam sobie. Cigle czuam si, e co jest ze mn nie tak, jak by
powinno, nie umiaam wyjani, co to jest, co mnie tak blokuje wewntrz. Wyznaczaam sobie wysokie cele, ale rzadko udawao mi si zrealizowa je do koca. Czuam,
e powinnam cigle si stara, dobrze si uczy, by zorientowan we wszystkich dziedzinach, ale nie umiaam odpowiedzie sobie na pytanie po co?. Nie umiaam take
odpoczywa nawet na wakacjach, bo to marnowanie czasu. Cigy bieg, cigy lk
przed tym, e powinnam co wicej zrobi, cho nic nie byo ju do zrobienia.
Weronika (lat 25): Bardzo czsto, przeywajc jakiekolwiek trudnoci czy borykajc si zproblemami, nie potrafiam przyj pomocy innych. Uciekaam wsamotno inie pozwalaam sobie pomc, co chyba gwnie wynikao zbraku wiary wto, e
ktokolwiek moe mi pomc. Niestety raniam tym inne osoby, ktre chciay mi uly. Ponadto bardzo krytycznie oceniaam siebie, odczuwajc wielk zo ibl wmomencie,
gdy co potoczyo si nie po mojej myli lub gdy co zawaliam. Zdarzao si te, e
odczuwaam niech lub wrcz negatywne uczucia wobec spotkanych przypadkowo ludzi, ktrych nawet zupenie nie znaam. Nie potrafiam wytumaczy dlaczego?!? Byo
we mnie wtedy chyba troch zazdroci pomieszanej zgniewem izoci. Nie chciaam
tak czu, ale te nie potrafiam inaczej.
Dorose dzieci alkoholikw maj take silne poczucie swojej nieadekwatnoci yciowej, std czsto mog si tylko domyla co jest normalne,
aco nie wich dorosym yciu. Potwierdzeniem silnej nieakceptacji samych
siebie jest podejmowanie prb rnych form autodestrukcji. Moe si to
przejawi midzy innymi odmawianiem sobie wszelkich praw, skonnociami do wchodzenia wrnorakie uzalenienia (od osb czy uywek), popadaniem wchoroby psychosomatyczne czy zaburzenie aknienia. Dorosym
dzieciom alkoholikw, ze wzgldu na rodowisko, wktrym byy wychowywane, zduym wysikiem przychodzi mwienie osobie, postrzegaj otaczajc
je rzeczywisto wbiao-czarnych kolorach, wwielu przypadkach nie odnajdujc wswoim yciu gbszego sensu10.
Por. M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s.13-22 i 37-42.

10

14

Ala: Do pewnego momentu nie chciaam mwi osobie przy innych. Baam
si, e odkryj, jaka jestem ipo prostu mnie nie zaakceptuj. Duo mi tu pomoga
przynaleno do wsplnoty, gdzie byam wgrupie, przy ktrej mogam si otworzy
imwi omojej relacji zBogiem. Otematach alkoholu wrodzinie jednak nie mwiam nigdy. Miaam take due problemy zbezsennoci, objawiay si one najczciej
wsytuacjach stresowych (przed egzaminem, przed rozmow itp.). Jednak od pewnego
momentu problem zzasypianiem si nasila inie umiaam spa ze stresu, zlku. Nie
umiaam zdefiniowa, czym wdanej chwili si denerwuj.
Julia: Nie umiem si bardzo cieszy ze swoich sukcesw, np. zdania matury,
dostania si na studia, dobrej oceny zegzaminu itp. Najwikszym marzeniem jest wyzdrowienie uzalenionego rodzica, poprawa stosunkw midzy mam itat, poczucie
spokoju iszczcia kadego czonka rodziny. Ogdyby dao si tego nauczy, jak do
kolokwium, to byoby po prostu wspaniale.

15

16

1. rdo problemw
Drog do odnalezienia gwnych przyczyn trudnoci, jakich dowiadczaj wpenoletnim yciu dorose dzieci alkoholikw jest przyjrzenie si
okresowi ich dziecistwa. Przebiegao ono wokrelonej sytuacji rodzinnej,
ktrej skutki wmniejszej lub wikszej mierze DDA odczuwaj przez cae ycie. Przecie to wanie czas bycia dzieckiem jest okresem w rozwoju tosamoci kadego czowieka. Dzieci, dowiadczajc wasnej bezradnoci, powinny
wswoich rodzinach przej od symbiotycznej do niezalenej relacji zrodzicami. Maj si przy tym uczy wielu umiejtnoci niezbdnych do przetrwania ipoukadania ycia tak, aby czuy si szczliwe ispenione. Wrodzinie,
ktra zaspokaja emocjonalne potrzeby dzieci, gdzie dominuj przejrzyste zasady ireguy, rozwija si spjna isilna ich tosamo. Dziki temu dzieci nabywaj take umiejtnoci koegzystencji zinnymi ludmi, ktra pozwoli im
na realizacj siebie wcigu caego ycia. Podstaw takiego funkcjonowania
rodziny jest maestwo, ktrego wspornikiem jest wzajemna mio kobiety
imczyzny, dla wielu znich majca rdo wBogu. Wmaestwie, ktre
pozwala na spenianie si irozwijanie obojga maonkw, poprzez postaw
dojrzaej mioci rodzi si odpowiedzialno za szczcie swoje iinnych, co
daje szans na to, aby stao si ono przestrzeni dla penego rozwoju rodziny
i rodzcych si dzieci11.
Inaczej wyglda sytuacja dzieci wrodzinie okrelanej mianem dysfunkcyjnej. Jest to bowiem taka wsplnota rodzinna, ktra nie potrafi waciwie wypeni gwnych funkcji rodziny (ekonomicznej, spoecznej, socjopsychologicznej) oraz naoonych na ni podstawowych zada, jakimi s opieka
iwychowanie. Ujawniajca si, wmniejszym lub wikszym stopniu, wrodzinie dysfukcyjnej niezdolno do realizacji jej podstawowych zada wpywa
na kadego zjej czonkw. Rodzina jest przecie systemem, wktrym zaburzone funkcjonowanie czy nierealizowanie okrelonych powinnoci nawet
przez jednego zjej czonkw uderza wcay system rodziny, zwaszcza wjego
najdelikatniejsze ogniwo dzieci. Rodzina dysfunkcyjna jest zamknita wsobie, poniewa czsto jej czonkowie yj wizolacji od wiata zewntrznego,
pozbawieni jakiejkolwiek nici przyjani czy bliskich kontaktw towarzyskich.
Jeeli natomiast takie kontakty si pojawiaj, s powierzchowne, oparte na
pozorach, pozbawione prawdziwych uczu, nieszczere. Wtakiej rodzinie
nie mwi si prawdy oproblemach jej czonkw, dokonujc przy tym zafaszowania iznieksztacania rzeczywistoci, wktrej ona yje. Zaburzona
jest take komunikacja midzy poszczeglnymi czonkami rodziny iraczej
Por. J. Wawerska-Kus, Dziecistwo bez dziecistwa, DYWIZ, Warszawa 2009, s. 8-12; Z. Skowska, Wspzaleno wychowania
i rozwoju dziecka, w: Wychowanie w rodzinie chrzecijaskiej, red. F. Adamski, WAM, Krakw 1982, s. 99-114.

11

17

nie mona liczy na ich wzajemn pomoc. Co wicej, kady ztej wsplnoty rodzinnej jest przewanie skoncentrowany na sobie, ignorujc problemy
swoich bliskich. Wrodzinie dysfunkcyjnej sztywno okrelony jest podzia rl,
jakie si wniej peni, aujej czonkw ma miejsce nieadekwatne widzenie
rzeczywistoci wasnego domu iokrelonych wnim zachowa. Dzieci maj
w niej niewiele spjnych, budujcych dowiadcze iwzorw rodzicielskich
pozwalajcych na ksztatowanie przez nie pozytywnych postaw wobec siebie,
innych czy wiata. Taka wsplnota ycia nastawiona jest przede wszystkim na
utrzymanie systemu rodzinnego, nie za na rozwj swoich czonkw. Dysfunkcyjna rodzina, ktrej skutki dotykaj wychowywanych wniej dzieci moe
przybiera rne formy. Nierzadkim powodem dysfunkcyjnoci rodziny jest
naduywanie alkoholu czy alkoholizm jednego lub obojga rodzicw bd
inne uzalenienia, albo choroba psychiczna kogo zczonkw rodziny. Czsto tej formie dysfunkcyjnoci rodziny moe towarzyszy stosowana wobec
dzieci lub wspmaonka przemoc fizyczna lub psychiczna, anawet maltretowanie iwykorzystywanie seksualne12.
Orodzinie dysfunkcyjnej moemy mwi take wtedy, gdy ze strony
jednego lub obojga rodzicw ma miejsce fizyczne czy psychiczne opuszczenie dzieci, ich nieobecno emocjonalna albo te chd emocjonalny okazywany wasnym pociechom. Zachowanie jednego lub obojga rodzicw, ktre moe mocno zaburzy osobowo dzieci, to wyraana przez nich trwale
wsowach, czynach, czy wcaej postawie nieakceptacja, dewaluowanie lub
wrcz odrzucanie swoich dzieci. Form dysfunkcji, ktra dotyka dzieci wich
rodzinach mog by take naduycia emocjonalne, czyli wykorzystywanie
dzieci przez dorosego do zaspokajania swoich potrzeb emocjonalnych, na
przykad przez uczynienie znich powiernika spraw dorosych albo tworzenie
koalicji zdziemi jednego zrodzicw przeciw drugiemu. Objawem dysfunkcyjnoci rodziny jest take stawianie dzieciom przez jednego lub obojga rodzicw wymaga nieadekwatnych do ich etapu rozwoju iposiadanych moliwoci. Taka dysfunkcja moe si objawia wtrwaych dziaaniach rodzicw,
ktre infantylizuj ich dzieci lub okrelaj wobec nich nadmierne wymagania ioczekiwania, niemoliwe przez nie do spenienia. Ponadto, ujawniajcy
si ze strony rodzicw przerost wymaga nad okazywaniem mioci iczuoci
czy nadopiekuczo powizana znadmiern kontrol mog si przyczyni
do dysfunkcyjnoci wychowywanych dzieci13.
Wspczenie penoletnie osoby, ktre dowiadczyy wswojej rodzinie,
wprocesie wzrastania wniej, jednego bd wielu wymienionych powyej prze Jak wynika ze sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie w 2007 roku 36 procent
Polakw ujawnio, e co najmniej raz dowiadczyli jakiej formy przemocy w rodzinie, a co pity z naszych rodakw
przyznaje si do tego, e by sprawc przemocy wobec czonkw swojej rodziny. Zob. Co trzeci Polak dowiadczy przemocy
w rodzinie, www.info.wiara.pl, 20.10.08.
13
Por. J. Bradshaw, Toksyczny wstyd, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1997, s. 38-62.

12

18

jaww dysfunkcyjnoci okrela si mianem dorosych dzieci zrodziny dysfunkcyjnej (DDD). Szczeglnie trudna, ze wzgldu na skutki, jakie ujawniaj si
wdorosym yciu, jest sytuacja, wktrej dzieci wychowywane byy wrodzinie,
gdzie jedno bd dwoje rodzicw naduywa alkoholu bd s ju od niego uzalenieni. Wtym przypadku przyjo si okrela takie osoby mianem dorosych
dzieci zrodzin alkoholowych (DDA).
Zauwaono, e dowiadczenie przez dzieci silnych przejaww dysfunkcyjnoci ich rodziny, ktre nie byo zwizane zproblemem alkoholowym rodzicw powoduje czsto wich dorosym yciu skutki podobne do tych, ktre
ujawniaj si udzieci zrodziny alkoholowej. Dlatego cz dorosych dzieci
zrodziny dysfunkcyjnej wswoim procesie zdrowienia bdzie potrzebowaa takiej samej pomocy, jak dorose dzieci alkoholikw. Ze wzgldu na skal
problemu iwynikajce ztego konsekwencje dla dzieci, ktre wychowyway si
wrodzinie zproblemem alkoholowym skoncentrujemy si na nich wdalszej
czci publikacji. Naley jednak stale mie wpamici, i silne skutki wynikajce
zdysfunkcji rodziny, aujawniajce si wDDD, podobne s do tych, jakie maj
DDA, std drogi pomocy dla tych grup osb bd zblione do siebie14.
Wrodzinie zproblemem alkoholowym ujawnia si sytuacja permanentnego kryzysu zwizanego zcigym naduywaniem alkoholu przez jednego czy dwojga rodzicw, apod znakiem zapytania staje przetrwanie systemu rodzinnego. Wtakim przypadku caa rodzina musi si przystosowa do
sytuacji, gdy matka czy ojciec lub matka iojciec czsto wyczaj si zdziaa
zaspokajania potrzeb wasnej rodziny. Ma to miejsce przewanie przez nieobecno fizyczn jednego albo obojga rodzicw, wtedy gdy spoywaj (on,
ona, oni) wnadmiernych ilociach alkohol poza domem rodzinnym, lub
nieobecno psychiczn, kiedy s (lub jedno z nich jest) obecni wdomu, ale
wstanie zamroczenia alkoholowego. Takie formy nieobecnoci trwaj zazwyczaj wiele lat, powodujc, e dzieci trwaj wcigym stresie, co wymusza na
nich zachowania trudne lub ranice, ale pozwalajce im na przetrwanie wtak
dysfunkcyjnej rodzinie. Atmosfera domu alkoholowego zwizana jest take
ze stanem swoistego napicia powizanego znieprzewidywalnoci tego, co
moe si wydarzy, znarastajcym gniewem, zoci, pretensjami, co powoduje udzieci dowiadczenie stanw gbokiego niepokoju. Konsekwencj
emocjonalnego opuszczenia dziecka wrodzinie zproblemem alkoholowym
jest jego bardzo niskie poczucie wartoci czy nawet bezwartociowoci15.

Por. J. Woititz, Dorose dzieci alkoholikw, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 2000, s. 5.


Por. S. Forward, Toksyczni rodzice, Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza, Warszawa 2007; E. Woydyo, Poprawka
z matury, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2009, s. 51-89.

14
15

19

Piotr: Wmojej rodzinie ycie nie miao wikszej logiki ani sensu. Znaczna cz
czynnoci idziaa bya zwizana ztym, eby jako przey. Powoduje to cigy stres,
obawy przed tym, co si dzi wydarzy ilk przed jutrem. Majc wiadomo tego, e tak
dzieje si od dawna miaem przekonanie graniczce zpewnoci, e tak bdzie zawsze.
Ato zabijao nadziej iczynio moje ycie bezsensownym. Myli si wtedy tylko otym,
eby mie wity spokj ieby si nie ba. Stres dowiadczany wdomu przekada si
umnie na wszystkie inne sfery ycia. Byem ju potem zdenerwowany inapity prawie
zawsze iwszdzie. Zpermanentnego stresu zaczy pojawia si umnie problemy zdrowotne m.in. problemy ze snem, ble brzucha, rozkojarzenie czy brak koncentracji.
Ala: Wmojej rodzinie rodzice byli obecni fizycznie cay czas. Jednak silnie
zperspektywy czasu odczuwam ich nieobecno psychiczn wokresie mojego dziecistwa idorastania. Mama cho pia bardzo duo pracowaa, praktycznie od rana do
wieczora, aby nas utrzyma. Nie miaa czasu porozmawia, czsto nie miaa czasu
nawet ugotowa obiadu. Bya mi kim obcym. Tata natomiast pochonity by cay czas
suchaniem muzyki iczytaniem ksiek, tak odreagowywa swoj samotno zwizan
zalkoholizmem mamy. Bywao tak, e przychodziam do ktrego zrodzicw zpytaniem, aon mwi pniej, albo by tak pochonity swoim zajciem, e nie zwraca na
mnie uwagi. To chyba byo najboleniejsze, bo czuam si taka nic nieznaczca. Wtedy
sobie przyrzekaam, e bd sobie radzi sama, e nie bd prosi ju nikogo opomoc.
Ania (34 lata): Jestem DDA, aczuj si dalej jak 8-letnia dziewczynka, ktra
uciekaa przed swym zapijaczonym ojcem wok stou wkuchni, zaraz po tym jak powiedziaam mu, e jak chce to moe mnie zabi, aja itak nie zrobi tego, co mi kae.
Sigajc pamici wstecz zawsze buntowaam si przeciwko temu co dziao si wdomu,
chyba dlatego, e wydawao mi si, e to ja mog obroni matk przed agresywnym zachowaniem ojca. To bya tylko iluzja, ale wtedy wydawaa mi si prawdziwa ijedynie
suszna. Okadej porze dnia inocy byam gotowa stan wobronie matki, to dawao mi poczucie kontroli nad sytuacj. Ojciec pokrzycza, zwymyla mnie imatk od
idiotek imap, apotem kad si spa na kolejne p dnia lub nocy. Innym razem do
mnie naleao odwrci uwag ojca, rozbawi go, pooy do ka. Peniam rone role,
wzalenoci od potrzeb.
Co ciekawe wojownikiem byam tylko wdomu, poza nim byam zawsze przyjacielsko nastawiona do ludzi. To prawda, nigdy nikomu nie odmawiaam pomocy,
zawsze zaangaowana, hiperaktywna, radosna, wrcz dusza towarzystwa, uparta
wswojej cholerycznej naturze.
Nie pamitam, czy moi koledzy ikoleanki ze szkoy ipodwrka wiedzieli, e ojciec pije. Wiedziaa tylko moja przyjacika, ktra przeywaa to samo co ja, ale nigdy
otym nie rozmawiaymy. To dziao si jakby poza nami.
20

Julia: Czuam si strasznie, gdy zjednej strony wtrudnych sytuacjach byam Osob, ktra pomoe je jako rozwiza, bdzie sprawowa pniej kontrol nad
chorym Rodzicem iwysucha tego drugiego, czyli jak odpowiedzialna dorosa osoba, zdrugiej jednak jest si nadmiernie kontrolowanym, traktowanym jak dziecko.
Wmomentach najwyszego stresu czowiek podejmowa sam wane decyzje, apotem
wbahych sprawach Rodzice nie ufali mi iczuam si pozbawiona moliwoci brania
odpowiedzialnoci za swoje czyny.
Weronika: Od dziecistwa nie dowiadczyam waciwie bliskoci iemocjonalnego zwizku zrodzicami. Czciowo zpowodu sporej rnicy wiekowej (wmomencie
moich narodzin rodzice mieli po 40 lat), czciowo natomiast ztakiego modelu funkcjonowania rodziny. Mieszkajc zrodzicami irodzestwem pod jednym dachem tak
naprawd nie potrafilimy si prawdziwie spotka iprzebywa zsob. Osprawach
wanych iistotnych wdomu albo si nie dyskutowao albo te wymieniao si spostrzeenia wprzelocie ipopiechu. Zamiast ciepa domowego ogniska panowa chd emocjonalny, ktry we mnie samej zderzy si zwielkim ipiknym pragnieniem Mioci.

21

22

2. Tajemnica rodzinna
Gwnym, jak si wydaje, powodem braku informacji na temat sytuacji rodzinnej dzieci wrodzinie zproblemem alkoholowym s przekazy, jakie
one wniej otrzymuj. Wswojej rodzinie dzieci ucz si trzech rzeczy na nie:
nie ufa, nie mwi,nie odczuwa, ktrych przestrzeganie staje si ich yciow koniecznoci. Postawa nieufnoci jest konkluzj ycia wchaosie ireakcj
wobec urazw, jakie funduje dzieciom rodzina zproblemem alkoholowym.
Dzieci, na pocztku swego istnienia, ufnoci iporzdku wiata ucz si od rodzicw ipoprzez rodzicw. Wprzypadku rodzica czy rodzicw zproblemem
alkoholowym nastpuje brak oparcia wnich, co pozbawia dzieci pewnoci
siebie irozeznania yciowego. Niedotrzymywanie obietnic, umw, niespjno dziaa oraz niekonsekwencje wychowawcze ze strony pijcej matki lub
ojca czy ich obojga nie sprzyjaj ksztatowaniu wdzieciach postawy ufnoci16.
Ponadto brak jasnych regu funkcjonowania w rodzinie zproblemem alkoholowym, permanentny nieporzdek powoduj uwychowywanych wniej
dzieci silne zaburzenie ycia uczuciowego.
Piotr: Po pewnym czasie nie ufa si ju nikomu. Ztym wie si silne poczucie
niepewnoci. yjc tak przez dugi czas, zaczyna si nie ufa nawet samemu sobie.
Kolejny silny przekaz, jaki otrzymuj dzieci od dorosych wrodzinie
dysfunkcyjnej jest nastpujcy: nie mwi wjakikolwiek sposb osprawach
zwizanych zproblemem alkoholowym. Nie mwi otym, e pije jedno lub
dwoje rodzicw, nie wspomina oich zym samopoczuciu, niedyspozycji lub
zej kondycji psychicznej lub fizycznej. Taka postawa oznacza zamknicie si
na tematy zwizane zrodzin wobec obcych. Na zewntrz rodziny nie opowiada si otym, co trudnego dzieje si wdomu, aco ma zwizek znaduywaniem czy alkoholizmem rodzicw. Czsto dzieci nie mwi komukolwiek
na temat tego, co si dzieje wich rodzinie ze wstydu, strachu iw nadziei, e
bdzie lepiej, e co si zmieni ie nie jest a tak le. Taka postawa permanentnego dziecicego zaprzeczania skutkuje czasem ogromn samotnoci
dziecka wrodzinie alkoholowej, gdy wszelkie tabu paraliujce pole otwartej iintymnej komunikacji wrodzinie powoduje ich pustk samotnoci17.

Por. J. Woititz, Maestwo na lodzie, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 2002, s. 4557.


Por. T.L. Cermak i J. Rutzky, Czas uzdrowi swoje ycie, op. cit., s. 7-9.

16
17

23

Piotr: Niemwienie oproblemie jaki jest wrodzinie, jest wedug mnie jednym
znajwikszych bdw, bo to utrwala przekonanie, e nic si nie stao, przecie wszyscy
pij. Takie postpowanie zamyka ca rodzin zproblemem wrodku iznacznie utrudnia jego rozwizanie. Wmojej rodzinie nie mwio si oproblemie. Kady otym wiedzia,
ale nikt otym gono nie mwi. Dalsza rodzina nie chciaa si miesza wsprawy naszej
rodziny, eby nie mie problemu. Dzieciom nie wolno byo le mwi orodzicach, ajak ju
podjo si ten temat to wodpowiedzi syszao si inni maj jeszcze gorzej.
Magda: Umnie pia/je mama. Jestemy postrzegani za wspania rodzin, ato,
e problem alkoholu unas wystpuje jest zaskoczeniem nawet dla najbliszych kuzynek,
ktrym si zwierzyam. Nigdy nie postrzegaam swojej mamy jako alkoholiczki, bo mimo
picia potrafia utrzymywa nasz dom, bya zaradna. Nie umiaa okazywa uczu, nigdy
nie usyszaam: kocham Ci. Nie byo jednak tak, e odczuwaam wstrt do mamy za
to, e pije. Kiedy czasami wracaa do domu nad ranem, amy przez ca noc si oni
martwilimy sam dwik klucza wzamku oznaczajcego jej powrt prowadzi mnie do
modlitwy dzikczynnej Bogu, e mama wrcia ijest caa izdrowa.
Zachowania, jak te wspomniane powyej, ze strony jednego lub obojga rodzicw naduywajcych alkoholu powoduj wyciu dziecka silne stany
emocjonalne uporczywej zoci, nienawici czy gniewu wobec nich. Grozi
to wrozumieniu dziecka odebraniem rodzicielskiej mioci istanowi bardzo
trudn dla niego psychologicznie sytuacj. Dlatego zaczyna ono przekonywa siebie samego, e nie dowiadcza takich stanw emocjonalnych.
Piotr: Wtedy zaczyna si oszukiwanie samego siebie izaklinanie rzeczywistoci.
Oszukujc siebie po jakim czasie nie byem ju pewny, co jest prawd, aco tylko wyobraeniem. Takie mylenie wchodzi wnawyk, prowadzi do takiego stanu, e niczego
ju nie byem pewny na 100%.
Dziaania tego rodzaju, dajce dzieciom jakie subiektywne poczucie
bezpieczestwa, zbyt czsto powtarzane, mog powodowa odczenie si
ich od wiata wasnych emocji iutrat wiadomoci onajgbszych poruszeniach emocjonalnych swego serca. Rodzce si ztakich sytuacji zafaszowanie wewntrznej rzeczywistoci powoduje osabienie lub nawet wyczenie
czujnika emocjonalnego dzieci, potrzebnego wyciu do orientacji wwiecie
iwsobie samym. Skutkuje to swoistym zamroeniem emocjonalnym ista
walk oich opanowanie, co si wie zpostaw niczego wswoim yciu nie
odczuwa18.
Por. T. Hellsten, Wsparcie dla dorosych dzieci alkoholikw. Hipopotam w pokoju stoowym, Wydawnictwo Ravi, d 2005,
s. 42-44; K. Cholna i M. MadejBabula, Funkcjonowanie psychiczne DDA we wspczesnym wiecie, w: (Bez)radno wychowania?, red. Z. Marek i M. MadejBabula, Wydawnictwo WAM, Krakw 2007, s. 95-97.

18

24

Piotr: Dopiero na terapii dowiedziaem si, e czowiek moe dowiadczy a


tylu uczu. Wczeniej nie wiedziaem, jak je nazywa ani jak sobie znimi radzi,
poniewa nikt mnie tego wczeniej nie nauczy. Do tej pory dominujc emocj by
strach.
Ala: Przez dugi czas wmawiaam sobie, e to, e mama pije, wcale mnie nie
dotyczy. Nie zdawaam sobie sprawy, e staj si coraz bardziej zamknita wsobie. Przy
tacie mwienie omamie, e pije, jak on nie zacz praktycznie byo niemoliwe, bo on
si wkurza ikrzycza. Sam chcia przede mn iprzed moj siostr dugo to ukrywa
nawet jak ju byymy penoletnie. Przed rodzin si ukrywao problem, gdy na imprezach mama wypia za duo, to wszyscy zachowywalimy si normalnie, apotem tata
np. przez 2 tygodnie by obraony inic nie jad, co mama ugotowaa czy kupia, nie
wychodzili razem nigdzie, siedzia sam zamknity wpokoju imyla. By to przeraajco smutny widok. Ja zawsze byam silniej przywizana do mamy izni rozmawiaam
na temat tego, e ona sobie nie radzi. Powodem jej picia jak mwia byo to, e tata j
stresuje ie ona musi zarabia na ca rodzin icigle syszy pretensje od niego, e nie
zrobia mu obiadu, lub e jest nieporzdek wkuchni, e jest z on itp. Potem pia,
tata by zy iobraony itak wkko. Aja miaam mtlik wgowie, bo nie wiedziaam,
ktra strona jest bardziej poszkodowana. Sama unikaam wkurzania mamy czy sprzeciwiania si jej, eby nie pia.

25

26

3. Odgrywane role
Problemy dorosych dzieci alkoholikw wich penoletnim yciu wi
si take zrolami spoecznymi, jakie odgryway one wswojej rodzinie zproblemem alkoholowym. Wyrnia si cztery typy takich rl spoecznych: bohater rodziny, kozio ofiarny, dziecko-maskotka, niewidzialne dziecko19.
Bohaterem rodziny s dzieci, ktre dostarczaj rodzinie dysfunkcyjnej poczucia wartoci, dumy isukcesu. Takie dzieci wrodzinie zproblemem alkoholowym bior zazwyczaj na siebie rne obowizki iwdziaaniu
na zewntrz wietnie sobie znimi radz. Bohater rodziny staje si tym
wrodzinie dysfunkcyjnej, ktry zaatwia spor cz spraw dorosych, jak na
przykad: sprztanie, gotowanie czy wychowywanie modszego rodzestwa.
Postrzega si takie dzieci jako dzielne, zaradne, opanowane czy pene powicenia igotowoci do rezygnacji zsiebie dla najbliszych. Widzc takie
dziaania podejmowane przez dzieci, ujego rodzicw rodzi si przekonanie
owychowaniu przez nich odpowiedzialnych iodnoszcych sukcesy modych
ludzi. Wrzeczywistoci taki odbir jest zudny, gdy bohater rodziny pod
zakadan mask skrywa swoje dziecko, cigle niezadowolone zsiebie,
ztego, co osiga. yje ono wstaym napiciu, bojc si odkrycia przez innych, jakie jest rzeczywicie. Wtakich dzieciach narasta poczucie bezwartociowoci iosamotnienia wraz zgbokim przewiadczeniem, e s nikomu
niepotrzebne. Wynika to midzy innymi zfaktu, e dzieci grajce rol bohatera rodziny przechodz swoj drog ku dorosoci bez penego cyklu
dziecistwa idorastania, co nie pozwala im na sprostanie przyszym wyzwaniom dorosoci.
Ala: Wmojej rodzinie odgrywaam rol bohatera rodziny. Od dziecistwa pomagaam mamie itacie przy wielu czynnociach. Doceniano mnie ichwalono, e jestem takim pomocnym dzieckiem. Ja przy tym wszystkim wcale nie czuam si jako lepsza. Nie chciaam by jednak tylko kochana wtedy, gdy robiam co dobrego, ale mimo
tego wszystko staraam si robi idealnie, eby mnie zauwaono, eby tylko nikomu nie
by ciarem, czsto wyrczaam siostr zjej obowizkw. Przy tym wszystkim nie przestawaam czu wyrzutw sumienia, e robi za mao dla domu, e robi za duo
Julia: Wroli bohatera rodziny wprowadzam do domu bardzo duo pozytywnej
energii, czyli wpewnym sensie gram, e wszystko jest wporzdku, poradzimy sobie,
nie mog by smutna, mie problemw iwsumie moje potrzeby ijakie wtpliwoci
Por. T. L. Cermak i J. Rutzky, Czas uzdrowi swoje ycie, op. cit., s. 28- 30; E. Robinson i J.L. Rhoden, Pomoc psychologiczna
dla dzieci alkoholikw, Wydawnictwo PARPA, Warszawa 2008, s. 51-63.

19

27

zaguszam wsobie. Doprowadza to do tego, e tak na pozr nic mi nie przeszkadza,


aczasami moe si wydawa, ze lekcewaco podchodz do niektrych problemw.
Rol nazwan kozem ofiarnym peni przewanie dzieci, dziki ktrym rodzina dysfunkcyjna ma szanse odwrci uwag od rzeczywistych problemw. Dzieci wtym przypadku traktuje si jako pewien obiekt zastpczy,
ktry suy do rozadowania negatywnych uczu osb dorosych. Postrzegane
s one bowiem jako przeciwiestwo dzieci bohatera rodziny, czyli nieodpowiedzialne itrudne, przynoszce swoim zachowaniem sporo kopotw itrudnoci. Dzieci bdce drog do odreagowania emocji dorosych wrodzinie
wyraaj czsto swoje negatywne emocje, jakie na nich s skupione poprzez
sab nauk, wczesne siganie po alkohol czy narkotyki iwejcie wtzw. ze towarzystwo. Wpostawie wobec rodzicw s przewanie bezczelne iaroganckie.
Utakich dzieci bardzo czsto pojawia si uczucie nienawici do wiata iludzi,
ktre nie daje mu szansy na bycie dobrym. Rwnie czsto rodzi si wnich
uczucie zazdroci iniedoceniania20.
Jeszcze inn rol, jak mog peni dzieci wrodzinie zproblemem alkoholowym, jest bycie dzieckiem-maskotk. Taka osoba, dziecko czsto najmodsze zrodzestwa, odpowiada za poprawienie nastroju ihumoru rodziny. Jego zadaniem, specjalnoci jest rozadowywanie powstajcych czsto
wrodzinie dysfunkcyjnej napi itworzenie pozytywnego klimatu. Niestety,
takie traktowanie, dzieci, wrodzinie zproblemem alkoholowym powoduje, e
dziecko-maskotka jest przestraszone inapite, kiedy ma poradzi sobie ze
zoci domownikw. Rola ta powoduje take ze radzenie sobie wsytuacjach
stresowych iwymagajcych odpowiedzialnych decyzji. Co wicej, dzieci grajce t rol wrodzinie zproblemem alkoholowym pozostaj dugi czas niedojrzae emocjonalnie21.
Magda: Od kiedy pamitam zawsze byam kim kto rozmiesza rodzin. Udawaam czasami specjalnie ciap, robiam zsiebie bazna ale zperspektywy czasu uwaam,
e chyba to by sposb znalezienia si chocia przez chwil wcentrum uwagi wszystkich.
Czuam, e czonkowie rodziny lubi mnie wanie za arty iwygupy.
Niewidzialne dziecko (maa krlewna, picy rycerz, anioek), dziecko
we mgle, dziecko zagubione to rola, ktr najczciej podejmuj dzieci
oduej wraliwoci idelikatnej konstrukcji psychicznej. Wtej roli wycofuj si
one zycia, izoluj si od koszmaru rodziny dysfunkcyjnej, uciekajc wwiat
Por M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s. 44 -48.
Por. A Basiak, Rodzina dysfunkcyjna zagroeniem spoecznego funkcjonowania dziecka, w: (Bez)radno wychowania..?, pr. zb.
Z. Marek i M. MadejBabula, Wydawnictwo WAM, 2007, s. 75-76; B.E. Robinson i J.L. Rhoden, Pomoc psychologiczna dla
dzieci alkoholikw, op. cit., s. 61-62.

20

21

28

swojej wyobrani imarze. Wrodzinie zachowuj si tak, aby nie zwraca na


siebie uwagi. Takie dzieci niewiele wymagaj od swoich rodzicw czy caej rodziny. Potrafi si zaj sob, nie sprawiajc przy tym wikszych problemw
wychowawczych. Wrelacjach spoecznych niewidzialne dzieci s wycofane,
czasem uznawane za niemiae. Granie takiej roli wrodzinie zproblemem alkoholowym powoduje udzieci narastajce poczucie bezwartociowoci igbokiego osamotnienia. Takie relacje wrodzinie dysfunkcyjnej powoduj take
udzieci brak umiejtnoci nawizywania kontaktu zinnymi osobami, waciwego wyraania swoich potrzeb czy zdolnoci wsppracy zinnymi. Wyciu
dorosym niewidzialne dziecko nie potrafi zinnymi ludmi nawiza satysfakcjonujcych je zwizkw uczuciowych22.
Piotr: Wswojej rodzinie byem niewidzialnym dzieckiem. Potrafiem zaj si
sam sob. Czytaem duo ksiek, potrafiem si sam bawi, dobrze si uczyem, nie sprawiaem problemw wychowawczych. Du cz dziecistwa byem sam. Nie miaem zbyt
wielu kolegw, nie umiaem inie za bardzo chciaem nawizywa kontakty zrwienikami, czasem ich nie rozumiaem. Gdy byem nastolatkiem, czuem si samotny, miaem
kilku znajomych, ale to wszystko byo takie powierzchowne. Byem ju wtedy wiadomy,
e mam pewne braki wrozwoju spoecznym, e nie potrafi nawiza bliskich relacji.
Weronika: Peniona przez mnie rola niewidzialnego dziecka wrodzinie okupiona bya wdziecistwie wielk samotnoci. Przyjmowaa ona jakby dwa wymiary:
zjednej strony bya wrcz konstruktywna, gdy szukajc pomocy iwytchnienia zwracaa
mnie wstron Najwyszego Dobra, ktrego wtedy tak poszukiwaam ipotrzebowaam.
Pozwolia mi pogbi moj duchowo inawiza osobisty stosunek zBogiem iMatk
Najwitsz. Drugie oblicze mojej samotnoci powodowao obwinianie si za trudn sytuacj oraz nieracjonalne przewiadczenie, e powinnam co wymyli, co zrobi. Std
te czste zagubienie ipoczucie bezradnoci towarzyszce mi wrnorodnych sytuacjach.
Opisane powyej cztery role, jakie mog odgrywa dzieci wrodzinie dysfunkcyjnej (na rnych etapach swojego ycia mog one gra inn rol albo
wdanym czasie kilka rl na raz) okrela si take pojciem faszywych osobowoci. S one wynikiem niewiadomej reakcji dzieci prbujcych poradzi
sobie ztrudn sytuacj domow, uwarunkowaniami, wktrych ich rodzice zawiedli, bo nie realizowali swego powoania bycia dobr matk, ojcem. Niestety, grane po to, aby przetrwa wokrelonej przestrzeni rodziny dysfunkcyjnej
przez dorose dzieci alkoholikw role: bohatera rodziny, koza ofiarnego,
maskotki czy niewidzialnego dziecka staj si czci ich osobowoci23.
Por. M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s. 47-48.
Por. E. Robinson i J.L. Rhoden, Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholikw, op. cit., s. 63.

22

23

29

30

4. Uczucia, zachowania, postawy


Opisana powyej, wduym zarysie, sytuacja rodzinna, wktrej wzrastay dorose dzieci alkoholikw oraz role, jakie wniej peniy, maj fundamentalny wpyw na ich ycie, na to, co ijak wnim przeywaj24. Mona
bowiem zauway, i DDA wpenoletnim yciu towarzyszy silny lk przed
odrzuceniem, co skutkuje czsto wiadomym unikaniem przez nie zblienia
uczuciowego zinnymi ludmi. Przejawia si to take wduych trudnociach
wtworzeniu trwaych, satysfakcjonujcych zwizkw. Rwnie w ju trwajcym zwizku dorose dzieci alkoholikw s wyczulone na wyapywanie sygnaw od partnera, sugerujcych ch odejcia czy osabienia wizi, na co
reaguj wyprzedzajcym dziaaniem - jako pierwsze zrywaj blisze relacje25.
Magda: Pamitam, e zawsze baam si tego, e mj chopak ze mn zerwie,
bo wydawao mi si, e nie przeyabym psychicznie takiej sytuacji. Nigdy nie byo tak,
e kto ze mn zerwa. Zawsze odchodziam pierwsza mimo, e kochaam icierpiaam
przez rozstanie. Nie mogam jednak pozwoli, eby kto zzewntrz widzia, e to ja
jestem niekochana.
Piotr: DDA myl kategoriami czarne-biae, dlatego oczekuj cakowitego
ibezwarunkowego przyjcia. Odrzuceni przez najbliszych maj wpamici jak to boli
inigdy nie pozwol ju sobie na co podobnego, dlatego sami wol zerwa kontakt.
Odrzucenie emocjonalne czy fizyczne przez rodzicw, ktrego dowiadczaj dorose dzieci alkoholikw wswojej dysfunkcyjnej rodzinie wpywa bardzo silnie na ich postrzeganie siebie samych, zwaszcza ujawnia si to
wstaym poczuciu niszej wartoci czy wrcz bezwartociowoci.
Piotr: Dzieci odrzucone przez rodzica/rodzicw czsto maj przekonanie, e dla
nikogo nie s wane. Nieraz jest to wzmacniane przez usyszane od nich sowa typu
gdyby si nie urodzi to. Powoduje to, e czuj si one bezwartociowe, niegodne
mioci. Czuj si ciarem dla rodziny, niepotrzebnym przedmiotem. To powoduje
brak chci do ycia. Myl omierci, chcieliby niey albo chocia uciec wjaki inny,
lepszy wiat, co prowadzi je nie rzadko do uzalenienia od kogo lub czego.

Wykonujc poniszy test, dana osoba mone sprawdzi, czy u niej ujawniaj si charakterystyczne cechy dorosych
dzieci alkoholikw (DDA): www.psychologia.edu.pl/index.php?dz=autodiagnoza&op=opis&id=1936.
Test nie jest oczywicie jedynym sposobem okrelenia, czy syndrom DDA wystpuje u danej osoby, ale zapewne jest
dobr wskazwk w tym wzgldzie.
25
Por. J. Woititz, Dorose dzieci alkoholikw, op. cit, s. 51-57.
24

31

Dorose dzieci alkoholikw staraj si ztym bolesnym odczuciem niskiej


wartoci poradzi przede wszystkim na dwa sposoby. Pierwszym znich s zachowania perfekcyjne, polegajce nastawianiu sobie duych wymaga imnstwie
zada do wykonania. Wydaje si, e dorose dzieci alkoholikw poprzez takie
dziaania udowadniaj sobie swoj warto26.
Budowanie przede wszystkim wdziaaniach zewntrznych przez dorose
dzieci alkoholikw poczucia wasnej wartoci powoduje, e przy jakiejkolwiek
krytyce ich dziaa ze strony innych ludzi, mimo licznie udzielanych pochwa,
wzmaga si w nich na nowo odczuwanie zanionej wartoci siebie.
Piotr: Sensem mojego ycia byo wiadectwo zpaskiem. Dziki temu czuem si
dobry, wartociowy. To podnosio moj warto wmoich oczach iwizao si zpochwa
ze strony innych.
Ala: Zawsze chciaam by perfekcyjna wkadej dziedzinie, czsto pytaam innych
co mog zrobi lepiej, co zrobiam le. Jednak kada krytyka bya przeze mnie przyjmowana
bardzo surowo. Waciwie nawet najmniejsza krytyka powodowaa, e cay sukces si ju
nie liczy. Cho byam wdziczna tym, ktrzy zwracali uwag na moje niedoskonaoci,
wady, to wgbi serca rs we mnie bunt przeciw nim.
Weronika: Czsto moje dziaanie byo zdominowane poprzez punkt widzenia innych.
Chciaam wszystko robi dobrze, aby by docenion ipochwalon. Odczuwaam ogromn potrzeb akceptacji ze strony innych. Wielk trudnoci natomiast byo dla mnie docenianie innych wmojej obecnoci, gdy automatycznie wcza si we mnie mechanizm porwnywania:
chciaabym by taka, ja tak nie potrafi, ja tak nie umiem. Czsto wynikao to po
prostu zniskiej samooceny iniedowartociowania.
Drugim sposobem dawania sobie rady zniskim poczuciem wartoci s
wprzypadku dorosych dzieci alkoholikw zachowania unikowe. Polegaj one
na wycofywaniu si zgry ze wszystkich trudnych do zrobienia zada, aby nie
poczu goryczy poraki.
Piotr: Lepiej jest wycofa si przed problemem, przed trudnociami. Kolejna poraka wzmacniaa tylko przekonanie, e jest si do niczego, ie nic si nie potrafi. Wic lepiej
nie robi nic, albo tylko to co na pewno zrobi si dobrze.
Dorose dzieci alkoholikw maj take tendencj do trwania przyraz
obranym kierunku dziaania. Nie rozpatruj przy tym innych moliwoci postpowania iprawdopodobnych konsekwencji podjtych dziaa. Taka impulsywno prowadzi do wzrostu nienawici do samych siebie iutraty kontroli nad
otoczeniem. Dodatkowo, gdy zorientuj si wzaistniaej sytuacji, zuywaj przesadn ilo energii na jej oczyszczenie27.
26
27

Por. E. Woydyo, Podnie gow, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1998, s. 19-26.


Por. Z. Sobolewska, Odebrane dziecistwo, IZP, Warszawa 2000, s. 8-10.

32

Dorose dzieci alkoholikw s osobami, ktre dowiadczyy wswoim


dziecistwie stanu permanentnego odrzucenia ze strony najbliszych, co
wich penoletnim yciu powoduje, i s nieufne imaj potrzeb dystansu
wobec innych ludzi. Konsekwencj takich relacji z otoczeniem jest silne poczucie osamotnienia iizolacji. Dorose dzieci alkoholikw mog wtedy celowo unika zwizkw zludmi albo wchodzi wzwizki zprzypadkowymi
ludmi, zktrymi nie czy ich jakakolwiek wi emocjonalna. Wikszo
dorosych dzieci alkoholikw postrzega zwizek swoich rodzicw jako zdecydowanie nieudany, jednoczenie majc irracjonaln wiar, e oni sami mog
lepiej uoy sobie ycie zalkoholikiem. Takie postrzeganie siebie iswoich
moliwoci wtworzeniu relacji zdrugim czowiekiem wiedzie czsto dorose
dzieci alkoholikw wtrudne zwizki, zwykle zpartnerami uzalenionymi.
Przyczyn, ktra pcha do takiego postpowania DDA jest take ch uniknicia samotnoci za kad cen. Co wicej, dorose dzieci alkoholikw s
te wtakich dysfunkcyjnych zwizkach niezwykle lojalne, nawet wobliczu
dowodw, e druga strona na to nie zasuguje28.
Wswoim yciu wrodzinie zproblemem alkoholowym dorose dzieci alkoholikw dowiadczyy, e okazywanie uczu bliskim skutkuje czsto
odepchniciem czy nawet agresj zich strony. Przeyy wswoim dysfunkcyjnym domu, e ich uczucia nie zostaj odwzajemnione. Dla uniesienia lku
icierpienia ztego wynikajcego oraz dla pokonania rodzcego si uczucia
pogardy dla siebie zastosoway mechanizm obronny, polegajcy na tym, e
tumi si uczucia zarwno pozytywne, jak inegatywne. Dorose dzieci alkoholikw wramach obrony samych siebie nie staraj si rozpozna rodzcych
si wsobie uczu ani komukolwiek ich okazywa czy ukazywa, ale zamraaj swoje uczucia.
Ala: Pamitam tak sytuacje zdziecistwa, e mama nie wracaa dugo do
domu po pracy. Bardzo si wszyscy martwilimy, gdzie ona jest. Gdy zsiostr si pytaam taty, gdzie jest mamusia, on na nas krzykn, ebymy przestay paka izamkn
si wswoim pokoju. My nie mogymy spa, modliymy si iczekaymy na ni. Gdy
mama wreszcie wrcia wnocy, niestety pijana, ja zsiostr si bardzo ucieszyymy, e
ju jest ipobiegymy si zni przywita. Tata by wtedy na nas bardzo zy.
Piotr: Aby przetrwa wrodzinie alkoholowej DDA, wtym ja, ucz si wielu
mechanizmw obronnych. Postpuj wedug zakodowanych mechanizmw postpowania. Np. syszc pochwa pod swoim adresem nie potrafi jej przyj, bo nikt ich
wczeniej nie chwali. Ignoruj j i myl sobie, e osoba to mwica na pewno kamie
albo chce si im interesownie przypodoba.
28

Nawet do 60 procent dziewczyn z rodzin alkoholowych wchodzi w zwizki z osob uzalenion, pomimo i przez okres
dorastania obiecuje sobie, e stworzy inn rodzin ni ta, w ktrej si wychowywaa. Jednak potrzeba, aby by z kim
pcha ich do takich niewaciwych wyborw. Zob. T. Hellsten, Wsparcie dla dorosych dzieci alkoholikw. Hipopotam w pokoju
stoowym, op. cit., s. 63-90.

33

Ala: Do tej pory, cho myl, e rzadziej, mam problem znazwaniem swoich
uczu, pragnie, oczekiwa wobec siebie, innych iwasnego ycia. Waciwie czsto
mam wraenie, e nikogo nie obchodz moje uczucia. Jak byam wrelacji zchopakiem,
to rzeczywicie tylko przed nim prawdziwie umiaam si otworzy, cho na pocztku
trudno byo mi uwierzy, e moe mnie kto pokocha tak po prostu. Rzadko mwiam
take co miego innym, wynikao to ztego, e nie chciaam przed sam sob przyzna
si, e kto wdanej chwili jest wczym lepszy ode mnie. Niestety czsto zazdrociam,
doszukiwaam si wad uinnych osb, ktre mogyby mi zagrozi wdanym rodowisku.
Staraam si by niedostpna, rzadko si otwieraam imwiam osobie, baam si, e
kto mnie odrzuci, jak dowie si, jaka jestem wrzeczywistoci.
Magda: Wiem, e zawsze ukrywaam swoje uczucia przed pci przeciwn.
Dla chopakw, ktrzy mi si podobali byam oziba, czsto ich ignorowaam. Robiam
wszystko, eby druga strona nie dowiedziaa si, e mi zaley. Strach przed tym, e nie
jestem zbyt dla niego atrakcyjna prowadzi do poczucia, e nikt mnie nie pokocha
ichocia rzeczywisto wyglda inaczej sysz wiele komplementw to pierwsza myl
jaka si nasuwa to, e te osoby nie widz mojego wntrza ikiedy je poznaj, odejd.
Weronika: Pomimo ogromnego chodu uczuciowego wmojej rodzinie pozostaa
we mnie wielka wraliwo oraz pragnienie bliskoci iuznania. Nie potrafi natomiast
patrze na cierpienie innych, chciaabym co uczyni, czasem po prostu porozmawia,
aby komu uly, pomc. Niestety bywa itak, e wmomencie, gdy takiej pomocy nie
oka odczuwam wewntrzny bl iniemoc.
Udorosych dzieci alkoholikw wokresie ich dziecistwa nie zostay
zaspokojone podstawowe potrzeby emocjonalne bycia kochanym, akceptowanym, podziwianym czy wanym dla kogo. Wysiki skierowane do rodzicw, aby zasuy na ich mio nie przyniosy dorosym dzieciom alkoholikw oczekiwanych zmian inadal wswoich domach nie dowiadczay tak
potrzebnej im bezwarunkowej mioci. Dla poradzenia sobie ztak trudn
sytuacj yciow opanoway sztuk wypierania wasnych potrzeb czy wrcz
zaprzeczania swoim potrzebom. Wynikiem tego s postawy DDA, wktrych
nie dbaj osiebie, jednoczenie nie dajc sobie szansy na zrealizowanie jakichkolwiek swoich potrzeb. Za to dorose dzieci alkoholikw wkontaktach
zinnymi ludmi staraj si maksymalnie spenia ich oczekiwania. Takie gbokie wyparcie potrzeb przez dorose dzieci alkoholikw moe take spowodowa unich trwa niezdolno do wyobraenia, rozpoznania czy realizacji
wasnych potrzeb29.
29

Por. M. Beattie, Koniec wspuzalenienia, Media Rodzina, Pozna 2003, s. 61-63.

34

Ala: Wypieranie si swoich potrzeb przejawiao si umnie poprzez przyjcie postawy unikania sprzeciwu. Wszystko byo mi obojtne, byleby nie zrobi problemu, eby
tylko dobrze omnie mylano. Czsto pokonywaam siebie godzc si na niewygod, rezygnujc ze swojego czasu, nie zwaaam na swoje predyspozycje czy lki igodziam si
pomaga innym. Chciaam by dobra iuwaaam, e godzenie si na wszystko iuatwianie ycia innym jest kluczem do sukcesu. Przecie jak kto mnie prosi opomoc, to
nie mog go zawie. Wgbi serca niejednokrotnie le si wtedy czuam, byam za na
siebie, e robi co wbrew swojej woli, cho czy wtedy znaam jaka jest moja wola?
Magda: Ostatnio zauwayam wiele takich sytuacji potrafi opiekowa si
swoim chopakiem, robi mu wymienite kolacje; jednak gdy jestem sama imam na
co dobrego ochot nie chce mi si nawet ukroi kromki chleba izaspokajam si byle
czym.
yjc wrodzinie dysfunkcyjnej, wcigle wystpujcym wniej chaosie,
dorose dzieci alkoholikw podejmoway prb jego opanowania, poniewa
byy przekonane, e od sukcesw wopanowaniu istniejcego wich rodzinie
zamtu zaley ich wasne ibliskich bezpieczestwo. Dlatego moliwo wpywania na swoje otoczenie wydaje si dla dorosych dzieci alkoholikw szczeglnie wana, co w konsekwencji rodzi siln potrzeb kontrolowania siebie
iinnych. Uwidacznia si to szczeglnie wzachowaniach nadopiekuczych
imanipulacyjnych wstosunku do najbliszych. Potrzeba uporzdkowania ycia wie si uniektrych dorosych dzieci alkoholikw zestrategi planowania swojego ycia czasami na wiele lat do przodu. Cz za dorosych dzieci
alkoholikw na nieprzewidywalno zdarze ze swojego dziecistwa reaguje
zupenie inaczej. Nie podejmuj one raczej adnych prb uporzdkowania
czegokolwiek wswoim yciu czy otoczeniu. Ta grupa DDA raczej niewiele
planuje, majc spore trudnoci zpen realizacj swoich zamierze.
Utrwalone wrodzinne dysfunkcyjnej dowiadczenia zokresu dziecistwa ucz dorose dzieci alkoholikw, e prawie kada zmiana jest niebezpieczna. Kiedy bowiem sytuacje wrodzinie powtarzay si, mona byo
znale jaki sposb, aby je przey, za nowe sytuacje wywoyway unich
wikszy lk itrwog. Dlatego wpenoletnim yciu wiele zdorosych dzieci alkoholikw trwa wniekorzystnych dla siebie warunkach czy relacjach przede
wszystkim zpoczucia silnego lku przed jakkolwiek zmian.
Piotr: Potrzeba kontroli jest tak silna, e kontroluje si wszystko iwszystkich,
eby nie zosta zaskoczonym iby przygotowanym na kad okoliczno. Tego uczy
nieprzewidywalny dom.

35

Ala: Zawsze odczuwaam lk przed wyjazdem, przed nowymi sytuacjami, przed


nawizywaniem kontaktw, przed pierwszym wrzenia. Zreguy przed takimi wydarzeniami nie spaam ca noc.
Weronika: Rzadko iwnielicznym towarzystwie czuj si tak naprawd swobodnie iluno. Zdecydowanie czciej natomiast towarzyszy mi samokontrola, by czego nie zrobi le, niewaciwie, by kogo nie urazi. Ten stan pogbia si zwaszcza
wnowym, obcym towarzystwie, gdzie czuj si bardzo niepewnie.
Wswoim dziecistwie, ze wzgldu na problemy alkoholowe jednego
albo obojga rodzicw, dorose dzieci alkoholikw musiay si wjaki sposb
przystosowa do ycia, ktremu zawsze towarzyszya atmosfera zagroenia.
Niestety, taka sytuacja wich dorosym yciu skutkuje stanem poczucia zagroenia take iwtedy, gdy realnie ono nie wystpuje30.
Podstawow reakcj, jaka ujawniaa si udorosych dzieci alkoholikw
wokresie ich dziecistwa, na dowiadczenie przemocy psychicznej czy fizycznej by lk. Nie mogy one tego uczucia wtym okresie ycia okazywa na
zewntrz, zwaszcza wobec bliskich, dlatego jako dzieci pozostaway same ze
swoim silnym lkiem, co przyczyniao si do pogbiania ich poczucia braku
bezpieczestwa31. Silne lki nie znikny wraz z osigniciem penoletnoci
przez dorose dzieci alkoholikw. Nadal dowiadczaj one nieokrelonych
lkw, ktre nasilaj si przewanie wokresie wzgldnego spokoju wich yciu. Co wicej, pojawiajcy si wtedy lk uruchamia udorosych dzieci alkoholikw stare, znane im sposoby radzenia sobie znim poprzez tumienie go
czy zachowania ucieczkowe32.
Piotr: Zdarzao mi si, e nie byo powodw do niepokoju, amimo to byem niespokojny. Strach jest tak wpisany wycie DDA, e potem trudno jest czu si bezpiecznie. Myli si nawet, e jest zbyt spokojnie ina pewno za chwil wydarzy si co zego.
Weronika: Lk towarzyszy mi wbardzo wielu dziedzinach ycia. Praktycznie
wszystko co nowe, obce byo dla mnie ju na wejciu trudne. Wielkim niepokojem
napawao mnie rwnie podejmowanie decyzji, co wizao si zodpowiedzialnoci
za siebie iza innych.
Uczucie lku nie jest jedynym, ktrego dzieciom wich rodzinach,
gdzie panuje przemoc nie wolno ujawnia na zewntrz. Reakcj dorosych
dzieci alkoholikw na okazywan im wdomu rodzinnym przemoc psychiczn czy fizyczn jest take pojawiajce si igboko skrywane uczucie zoci,
gniewu czy nienawici. Wpniejszym yciu objawia si ono niekontrolowa30
31
32

Por. J. Woititz, Dorose dzieci alkoholikw, op. cit., s. 57-62.


Por. S. Jeffers, Nie bj si ba, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1999, s. 9-13.
Por. A. Wobiz, Wspuzalenienie w rodzinie alkoholowej, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 2001, s. 13-33.

36

nymi wybuchami gniewu wobec bliskich osb, zwaszcza swoich dzieci. Czci
zDDA udaje si powstrzyma takie agresywne zachowania inie okazywa ich
na zewntrz, ale ujawniaj si one za to wich wntrzu. Wtakim przypadku s
te uczucia przez dorose dzieci alkoholikw mocno tumione, co prowadzi
do silnego poczucia winy izachowa autoagresywnych.
Piotr: Wiele razy zdarzaa mi si zbyt ostra reakcja wstosunku do innych osb.
Pniej miaem poczucie winy izorientowaem si, e dlatego tak ostro zareagowaem,
poniewa to bya zo skrywana przez lata, ktrej nie mogem wczeniej wyrazi. Ta
osoba czsto nie bya winna, ale zachowaa si wstosunku do mnie podobnie do moich
rodzicw, ato spowodowao moj przesadn reakcj.
Ala: Cigle yam wpoczuciu winy za wszystko, za wszystkich. Unas wrodzinie chyba kady ma ztym problem. Czsto wktniach domowych kady wyznaje,
e znw ma wyrzuty sumienia, e wyrazi swoje zdanie. Po ktni kady zamyka si
wswoim pokoju iju wicej si osprawie nie rozmawia.
Ania: Inny obrazek zmojego ycia to stae rozczarowanie, amanie obietnic,
niedotrzymywanie danego sowa ito przez obojga rodzicw. To, e zapijaczony ojciec
wiele razy udawa wupojeniu alkoholowym, e umiera, amoje dziecice serce pkao ze
strachu na widok jego cierpienia iciekncej po jego twarzy krwi, bo akurat przewrci
si na drodze ipoora twarz, nie byo tak bolesne, jak liczne kamstwa matki, ktra pod
pozorem troski izainteresowania obiecywaa mi spacer, czy wspln zabaw. Wtedy
byam niewiadoma tego co si dzieje, mylaam, e tak musi by, nie czuam alu,
czasem tylko zo ita ozgrozo czasem do mnie wraca, kiedy moje wasne, ukochane
dzieci robi co, co wymyka si mojej potrzebie poczucia kontroli nad yciem.
Dla dzieci, wotaczajcym wiecie okresu dziecistwa, pierwszymi
autorytetami staj si rodzice. Dorose dzieci alkoholikw nie maj takiego przewiadczenia, gdy wkontakcie zrodzicami czsto dowiadczyy zich
strony braku dotrzymania danego sowa, kamstw, zawodu wrnych wanych sytuacjach yciowych. Przekada si to wpniejszym yciu dorosych
dzieci alkoholikw napostawy braku zaufania do osb, ktre uznawane s
powszechnie za autorytety. Jednoczenie DDA stale nosi wsobie potrzeb
posiadania swoich autorytetw iujawnia tsknot za nimi.
Piotr: Trudno mi kogokolwiek okreli mianem autorytetu. Jedynie Boga. Czowiek, jeli jest dla mnie autorytetem to tylko wwskiej dziedzinie, nigdy jako caa
posta.
Wrodzinie zproblemem alkoholowym nie ma miejsca take realizowanie jednoznacznego systemu wartoci. Dysfunkcyjni rodzice, pomimo e
37

wswoim yciu przyjli okrelon grup wartoci izasad, czsto wynikajcych


zwyznawanej przez nich religii, zrnych powodw nagminnie je ami.
Taka postawa nie przeszkadza im jednak w tym, aby te wybrane normy izasady przekazywa swoim dzieciom. Powoduje to, e ich dzieci dowiadczaj braku porzdku moralnego ijasnego oddzielenia dobra od za. Czst
reakcj dorosych dzieci alkoholikw na tak rzeczywisto jest intensywne
poszukiwanie, apotem sztywne, zewntrzne przyjcie irygorystyczne przestrzeganie norm moralnych. Powoduje to take ocenianie dziaa, sytuacji,
wydarze swoich iinnych wedug ostrych czarno-biaych kategorii. Takie
bezwzgldne sdy moralne dorosych dzieci alkoholikw potrafi przyczyni si do utrudnienia ich kontaktw zinnymi ludmi, awbliskich relacjach
mog ograniczy ich zdolno do wybaczania33.
Piotr: DDA musz zgadywa, domyla si co jest normalne. Dowiadczyli tylu sprzecznych zasad iregu, e czuj si wtym wszystkim zagubieni. Szukaj
jasnych, niezaprzeczalnych regu, co czasem prowadzi je do radykalizmu. Problemy
zodrnianiem dobra od za jest dla nich rdem wielu problemw natury duchowej
imoralnej.
Ala: Pierwsze amanie praw, norm zauwayam umojego taty, gdy kama
przed rodzin, e mama si le czuje, czy e jest chora. Miao to nas uchroni przed
wydaniem si prawdy. Mama te amaa obietnic. Pamitam do tej pory jak miaam
do szkoy zni upiec ciastka. Obiecaa, e przyjdzie wczeniej zpracy, awrcia do
domu po pnocy wstanie nietrzewym. Piekam zatem ztat ciastka ibyy one wrcz
wstrtne. Przed klas si tak wstydziam, e cho mino od tego momentu ponad 10
lat poczucie wstydu zwizane zt sytuacj, gdy sobie j przypomn, dalej niejako
odczuwam. Mama take poniewa do dobrze zarabiaa chciaa zaagodzi wszystkie
sytuacje tym, e np. chodzia znami na zakupy ikupowaa firmowe ubrania. Wydawao jej si, e skoro da nam pienidze to problem zniknie. Tata si denerwowa, jak
czasem broniymy mamy imwi, e kochamy j bo ona ma pienidze. To chyba byo
ztego najgorsze dla dziecka usysze takie oskarenie, kiedy si kochao mam za to,
e jest mam.
Zdarza si uniektrych zdorosych dzieci alkoholikw, e rezygnuj
one z ycia osobistego na rzecz opieki nad naduywajcymi alkoholu rodzicami. Uwaaj bowiem, e ich zasadniczym powoaniem yciowym jest nadal
troska omam czy tat lub obojga rodzicw, uwikanych wszpony alkoholizmu. Mona take dostrzec takie DDA, ktre mimo zaoenia swojej rodziny
nadal wiele czasu przebywaj zuzalenionymi rodzicami, zaniedbuj relacje
ze swoimi innymi najbliszymi.
Opisujc typowe zachowania dorosych dzieci alkoholikw trzeba wskaza, e ich samorealizacja moe si wiza zosiganiem sukcesw wwykony33

Por. Z. Sobolewska, Odebrane dziecistwo, op. cit., s. 19-29.

38

wanej przez nich pracy. Mona przecie wrnych organizacjach czy przedsibiorstwach spotka dorose dzieci alkoholikw, ktre d do realizowania
siebie poprzez zaangaowanie wwykonywan prac. Dorose dzieci alkoholikw
potrafi zajmowa, na rnych szczeblach danej firmy czy organizacji, odpowiedzialne stanowiska iodnosi przy tym sukcesy wyciu zawodowym. Jako e
dorose dzieci alkoholikw wswoich dysfunkcjnych domach, aby przey musiay y pod sta presj iwcigym stresie, to wietnie take radz sobie ztymi
stanami wmiejscu pracy, efektywnie przy tym funkcjonujc. DDA zazwyczaj
dobrze wywizuj si ze swoich obowizkw zawodowych inie boj si trudnych
wyzwa czy wynikajcego zpodejmowanych dziaa ryzyka. Dorose dzieci alkoholikw zazwyczaj wyciu zawodowym s osobami odpowiedzialnymi iszybko
nie poddaj si przeciwnociom. Wmiejscu pracy czsto postrzegane s przez
swoich przeoonych czy wsppracownikw jako osoby opanowane oraz zachowujce zewntrzny spokj, zwaszcza wsytuacjach kryzysowych. Niewielu jednak
ludzi, ktrzy pracuj razem zdorosymi dziemi alkoholikw potrafi dostrzec,
jak mimo zewntrznych postaw, ich wntrze jest pene silnego napicia czy lku,
zwaszcza przed ocen ze strony innych osb34.
Prezentujc wybrane uczucia, zachowania czy postawy dorosych
dzieci alkoholikw naley wyranie zaznaczy, e nie kade znich charakteryzuje si opisanym zespoem cech, acz znich ma takie, ktre nie zostay przytoczone. Jednak samo pojcie dorose dzieci alkoholikw oraz
okrelenie dla nich charakterystycznego zespou cech wydaje si pomocne
dla osb przeywajcych wswoim penoletnim yciu trudnoci spowodowane dowiadczeniami wyniesionymi zrodziny dysfunkcyjnej, wtym rodziny
zproblemem alkoholowym35. Wydaje si bowiem, e wprzypadku tych osb
najwaniejsze jest przerwanie stanu izolacji, wjakiej trwaj iznalezienie si
wrd ludzi, ktrzy zracji podobnych przey potrafi zrozumie ich silny
lk oraz dojmujce cierpienie. Powinno to pomc dorosym dzieciom alkoholikw zdoby si na odwag powrotu pamici do zej przeszoci ipostara si nauczy reagowa na to, co si dzieje wich aktualnej sytuacji inaczej
ni wtraumatycznej przeszoci dziecistwa36.
Piotr: Bez powrotu do przeszoci ibez jej przepracowania nie kierowabym dzisiaj wiadomie swoim yciem. ybym dalej wwiecie iluzji izaprzecze. Powrt do
przeszoci pomg mi zmierzy si zmoimi trudnymi dowiadczeniami. Dziki niemu
odkryem prawd omojej rodzinie, poznaem kim waciwie jestem, odnalazem swoj
tosamo. Pozbyem si wielu przeszkadzajcych mi wyciu mechanizmw zachowa,
nauczyem si radzi sobie zemocjami.

34
35
36

Por. M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s. 59-67.
Por. M. Kuciska, DDA kim jestemy?, www.psychologia.edu.pl, 23.08.08.
Por. A. Dodziuk, Dorose Dzieci Alkoholikw, Gazeta Wyborcza Wysokie Obcasy, 10.05.2002.

39

40

5. Sens cierpienia
yciu kadego czowieka towarzyszy cierpienie. Wydaje si jednak, e
bycie dorosym dzieckiem alkoholikw czy si wsposb szczeglny zdowiadczaniem cierpienia oronym zakresie isile. Przeywane, wcaym okresie ycia DDA, cierpienie moe przybiera rne oblicze. Jawi si ono moe
jako cierpienie fizyczne lub psychiczne, odczuwane zwaszcza wsferze emocjonalnej oraz cierpienie duchowe, okrelane take jako bl moralny, bl
istnienia37. Dlatego nie mona uciec od pyta oprzyczyn cierpienia, jego
sens io to dlaczego spotyka to danego czowieka, zwaszcza zperspektywy
refleksji dotyczcej dorosych dzieci alkoholikw. Oczywiste jest take to, e
stawiajc takie pytanie nie roci si prawa do kompletnej odpowiedzi, ajedynie chce si wskaza pewne wiato wegzystencji osoby ludzkiej. wiato,
wynikajce zgbokiego przekonania, e to wBogu mona odnale siebie
nawet wnajwikszym, czsto niezawinionym cierpieniu.
Na tym wiecie kady czowiek dowiadcza cierpienia, zwaszcza wtedy,
gdy doznaje jakiegokolwiek za, ktre jest jakim brakiem, ograniczeniem
lub wypaczeniem dobra. Co wicej, da si powiedzie, e czowiek cierpi
take ztego powodu, e zostaje pozbawiony jakiego dobra bd sam si
go pozbawia - dobra, ktre wjego przestrzeni yciowej powinno by, anie
jest. Ponadto cierpienie moe by skutkiem niewaciwego pojmowania iwykorzystywania przez czowieka daru wolnoci, potocznie dzi pojmowanego
jako swoista samowola. Wpostawie wspczesnego czowieka uwidacznia si
take tendencja do braku podejmowania odpowiedzialnoci za swoje czyny
wykonywane wsposb wolny iwiadomy, co moe si przyczynia take do
pomnaania si cierpienia wjego przestrzeni yciowej.
Wtakiej dowiadczanej przez czowieka rzeczywistoci, azwaszcza
wtedy, gdy ugina si on pod ciarem swojego czy bliskich cierpienia, pyta
ojego sens. Jednoczenie brak dostrzeenia tego sensu pogbia ludzkie
cierpienie, aczowiek coraz bardziej staje si wiadomy tego, e sam wsobie
nie znajdzie odpowiedzi na stawiane pytanie. Dlatego ztym egzystencjalnym
woaniem ocelowo przeywanego cierpienia czowiek zwraca si do Boga,
czasami wchodzc zNim wkonflikt, a nawet negujc Jego istnienie. Jak
mona odczyta zkart Biblii, Bg oczekuje od ludzi takich pyta iuwanie
sucha ich wtpliwoci. Co wicej, nie tylko oczekuje isucha, ale poprzez
swoje Sowo zapisane na stronach Pisma witego pragnie udzieli czowiekowi na stawiane pytania odpowiedzi. Wskazuje przy tym, e mwi do czowieka ioczowieku. Na stronach Biblii ujawnia si prawda oostatecznym
rdle sensu istnienia czowieka. Wtym zapisanym sowie Boga objawia
si prawda, e mio jest najpeniejszym rdem sensu ycia ludzi, wtym
tak intensywnie przeywanego przez nich cierpienia. Pomimo tak czytelnej
37

Por. Z. Ryn, Sens cierpienia, www.charaktery.eu, 23.06.09.

41

ijasnej odpowiedzi Boga na stawiane przez czowieka pytanie, trzeba mie


wiadomo, e cierpienie wjakiej mierze pozostanie dla ludzi tajemnic,
adawane im wyjanienia mog by mao adekwatne inie wpeni zadowalajce. Dlatego tylko ze Sowem Boga, ktre stao si Ciaem, Jezusem Chrystusem idziki Niemu czowiek moe wej wtajemnic isens cierpienia. Bg
bowiem najpeniej odpowied na pytanie czowieka ocelowo cierpienia
da ludziom wkrzyu Jezusa Chrystusa. Na nim to Chrystus dobrowolnie
iniewinnie cierpi, wic swoje tak intensywne cierpienie fizyczno-duchowe zmioci. Takie powizanie pozwala Bogu na wyprowadzenie, nawet
ze za icierpienia, dobra. Odnalezienie przez czowieka sensu cierpienia,
moliwoci wykorzystania potencjau, jaki ono ze sob przynosi, moe, jak
si wydaje, dokona si jedynie przez nawizanie gbokiej osobowej relacji zChrystusem wcodziennoci ycia. Wtedy czowiek moe zczy swoje
cierpienie, swj krzy zOsob Jezusa Chrystusa iJego krzyem, odnajdujc
poprzez to na drodze swojej wiary sens cierpienia. Co wicej, spojrzenie na
cierpienie ztej perspektywy powinno pobudzi czowieka do postawy mioci, szczeglnie wobec tych, uktrych dostrzega trudy ludzkiej egzystencji.
Daje to take szans, aby zChrystusem, dziki Jego wsparciu, przemienia
otaczajc ludzi, pen cierpienia rzeczywisto w wiat ludzkiej mioci.
Spowodowa to moe ponadto, e wraz zChrystusem idziki Niemu czowiek dowiadczajcy cierpienia moe poprzez nie wzrasta wpostawie bezinteresownej mioci38. Wukazanej powyej perspektywie wyraa si mocne
przekonanie inadzieja, e cierpienia dorosych dzieci alkoholikw, te ktre
przeyy wswoim domu rodzinnym, jak ite aktualnie przez nich dowiadczane, gdy stale bd czone zkrzyem Chrystusa nabior dla nich gbszego
sensu. Pozwol zChrystusem inaczej spojrze na to wszystko, co wydarzyo
si wich yciu, na swoich rodzicw, rodzestwo ipodj dziaania zmierzajce do wzmocnienia wnich postawy mioci ibudowy dojrzaej osobowoci.
Ala: Dla mnie zawsze najwikszym cierpieniem byo to, e nie mogam pomc mamie, e widziaam j wtakim anie innym stanie inic nie mogam zrobi.
Odczuwaam wielk niesprawiedliwo wobec mojego ycia. Pytaam: dlaczego inni
mog mie normalne rodziny aja nie? Czsto miaam pretensje do Boga, dlaczego
nie dziaa, dlaczego moja abstynencja, moja modlitwa nic nie pomagaj. Byo to
straszne uczucie, tak jakbym mwia wprni, czuam si okropnie bezsilna izagubiona. Zperspektywy czasu widz tego wszystkiego sens, cho mam wiele dysfunkcji,
musz walczy oswoje ycie, oswoj tosamo, wiem, e bez tej sytuacji, jak miaam
wdomu, nie dowiadczyabym tylu ask od Boga. Poczwszy od tego, e atwiej mi
zrozumie czowieka, jestem ostroniejsza wosdach. Widz jeszcze janiej, jak wielka
jest odpowiedzialno rodzicw, gdy decyduj si na dziecko, jak olbrzymi wpyw na
dziecko ma to, jak si zachowuj jego opiekunowie. Sama relacja zBogiem przez wy38

Por. Jan Pawe II, List apostolski Salvifici doloris, w: Wybr listw Ojca witego Jana Pawa II, Wydawnictwo M, Krakw 1997, s. 39-72.

42

trwa modlitw jest teraz owiele gbsza, widz jak On mnie kocha ipokazuje mi, e
jak si Mu zaufa to pokae wyjcie zkadej nawet beznadziejnej sytuacji. Dugoletnia
abstynencja cho czsto niestety mnie wymiewano, e nie pij inawet nie prbowano zrozumie, bya dla mnie ijest dalej bardzo trudna. Jednak udao si pokona te
wszystkie trudnoci iwywiczya mnie wwytrwaoci iby moe uchronia mnie sam
imoj przysz rodzin przed uzalenieniem si od alkoholu. Wiem, e gdybym ya
wzdrowej rodzinie, uniknabym wiele cierpie, rozczarowa, ale prawdopodobnie nie
spotkaabym najwaniejszej osoby wmoim yciu, czyli Jezusa.
Piotr: Wydaje mi si, e gdyby nie byo cierpienia, bybym mniej refleksyjny. Nie zadawabym sobie tylu, pyta jaki jest wiat ico jest naprawd wyciu wane. Myl, e tylko dziki Bogu przeyem te wszystkie trudne chwile wmoim yciu. On by dla mnie jedyn iostatni
nadziej nawet wtedy, gdy wydawao si, e nie ma ju adnej nadziei. Jestem przekonany, e
bez Boga nie bybym wstanie wytrzyma tego cierpienia ani wej na drog uzdrowienia.
Ania (34 lata): Kiedy skoczyam 17 lat Bg upomnia si omnie. Poznaam ludzi, zwizanych zKocioem itak zacza si moja droga do samowiadomoci,
samostanowienia idzi mog to powiedzie, szczcia imioci. Kiedy zobaczyam, e
mona y inaczej, byam pocztkowo zaskoczona, obecnie czuj al ismutek nie tylko
do ojca, ale przede wszystkim matki. Zreszt matka sama zmaga si ze wspuzalenieniem, chocia ojciec nie pije od kilku lat, ona nie potrafi funkcjonowa normalnie
iwciga mnie wswoje dziwne nastroje, emocjonalne manipulacje. wiadoma tego
jestem silniejsza inie pozwalam jej ju na kierowaniem moim yciem emocjonalnym.
Poznaam mojego ma ijego rodzin, ludzi, ktrzy nie strzepi sobie jzykw,
jak to bardzo si kochaj, ale ich ycie wypenione jest prac iwitowaniem. Spotykaj
si bardzo czsto wduym gronie rodzinnym. Jest to rodzina wielopokoleniowa, ztradycjami, bardzo religijna ichocia ma lepsze igorsze strony przyja mnie na swoje ono
serdecznie, zotwartymi ramionami. Nie jestem ju bezdomna, nie jestem ju sierot.
M nauczy mnie, jak cieszy si dniem dzisiejszym, jak zwolni tempo inie
ba si pustki, ktra koacze si wgowie (ico teraz ?) lub strachu rozstania, zawodu
izdrady. Jego mio tak ludzka, bo daleka od doskonaoci, czasem leniwa ipena
domysw pozwolia mi pokocha siebie, wasn histori ycia, niedojrzae dziecko we
mnie oraz moje ciao. No wanie, przykro mi, e rodzice obdarzyli mnie nie tylko
wianem zagubionego dziecistwa, ale take genetycznie uwarunkowanym wygldem,
ktry przypomina mi, czyj jestem crk.
Najwiksz ask Boga dla mnie jest wiadomo, e to ON jest t osob, od
ktrej wszystko si zaczo. Da mi ycie, awic jest ono wartoci sam wsobie, tylko ON jest wierny, Jemu mog ufa. Spotykao mnie ju tak wiele trudnych chwil
od skrajnej samotnoci poprzez dni wypenione zmaganiem si zrnymi chorobami
idolegliwociami, ktre zapewne s dziedzictwem wyniesionym zdomu. Nigdy nie zostaam sama, Bg zawsze posya ludzi, ktrzy potrafi si pochyli nad moj dol
iniedol. Chwaa Mu za to.
43

44

6. Przemiana ycia
Mona zdu doz pewnoci powiedzie, e wPolsce zjawisko dorosych dzieci alkoholikw przybiera na sile itworzy si swoisty efekt kuli
nienej, czyli e co roku wnaszym kraju ta grupa spoeczna ilociowo si
powiksza. Wzwizku ztym naley podejmowa szybko izdecydowanie wszelkie moliwe dziaania, ktre temu trendowi wzrostu bd przeciwdziaa.
Wydaje si, jak ju wskazano we wstpie, e szeroko rozumiane rodowisko akademickie, czyli uczelnie, organizacje studenckie, stowarzyszenia
uniwersyteckie czy wsplnoty duszpasterstwa akademickiego s zobligowane
do podjcia okrelonych przedsiwzi wtym zakresie. To przecie wsplnocie akademickiej stawiane s dzisiaj wysokie wymagania co do sposobu
realizowania swojej misji, atake wodniesieniu do dziaa na rzecz spoeczestwa. Okrelajc misje izadania kadej uczelni wPolsce, ustawa oszkolnictwie wyszym jednoznacznie wskazuje na podwjn rol ksztacenia
dokonujcego si na poziomie szkoy wyszej39. Mianowicie, oprcz zada
wynikajcych ze zdobywania wiedzy, szkoy wysze oraz kady znauczycieli
akademickich maj obowizek take wychowywania. Mona wzwizku ztym
przyj, e wszelkie dziaania dokonywane wrodowisku akademickim na
rzecz studentw czy pracownikw dorosych dzieci alkoholikw bd wypenieniem naoonego przez ustaw obowizku wychowania. Trzeba jednak
wyranie podkreli, i caa wsplnota akademicka winna by take odpowiedzialna spoecznie wobec rodowiska, wktrym jest jej dane realizowa
swoj misj. Mona wic powiedzie, e rodowisko akademickie powinno
realizowa swoj spoeczn odpowiedzialno take poprzez refleksj naukow oraz konkretne przedsiwzicia informacyjne, edukacyjne oraz organizacyjne na rzecz dorosych dzieci alkoholikw, ktrych, jak to ju wskazano, co
roku wPolsce przybywa izaczynaj stanowi istotny problem spoeczny.
Mona wskaza co najmniej dwie moliwe przestrzenie do podjcia
konkretnych dziaa przez rodowisko akademickie. Pierwsza znich istnieje wewntrz uczelni, wie si z udzielaniem wszelkiej moliwej pomocy studentom, pracownikom dorosym dzieciom alkoholikw40. Polega to moe
narealizacji zaj profilaktycznych zszerokiego zakresu uzalenie dla stu39
40

Zdnia 27.07.05 art. 13.pkt 2 iart. 111 pkt 1.


Realizacja konkretnej pomocy dla studentw, pracownikw, wtym DDA, ma miejsce na Akademii Ekonomicznej
wKatowicach ju od 2001 roku. Wtedy pojawi si po raz pierwszy na uczelni stay dyur psychologa. Jest on kontynuowany na Akademii Ekonomicznej wKatowicach wwymiarze dwch godzin dziennie, do poniedziaku do czwartku
wcaym roku akademickim. Aktualnie peni go dwie panie psycholog mgr Maria Rabsztyn imgr Magdalena Adler.
Wlistopadzie 2005 roku Akademia Ekonomiczna przystpia do programu Uczelnie wolne od uzalenie, awczesny jej Rektor prof. dr hab. Florian Kunik powoa swojego penomocnika ds. profilaktyki uzalenie wosobie autora
publikacji. Wnastpnym roku akademickim przeprowadzono na Akademii Ekonomicznej, wramach sieci Uczelnie

45

dentw pierwszego roku studiw, na przykad przez program ,,Korekta. Program ten skierowany jest do ludzi penoletnich, dopasowany do potrzeb danej grupy. Jest programem profilaktycznym, edukacyjnym iniejednokrotnie
interwencyjnym. Realizatorzy tego programu maj wiadomo, e wikszo
odbiorcw ma wrnym stopniu kontakt zalkoholem. Wzwizku ztym, gwnym celem programu jest propagowanie umiarkowanego picia oraz przekazywanie wiedzy na temat wiadomego irozsdnego spoywania alkoholu. Ma
to zapobiega pojawianiu si problemw zwizanych zpiciem ryzykownym,
czsto prowadzcym do naduywania ipicia szkodliwego, awrezultacie mogcego powodowa uzalenienia. Ponadto, program ma na celu zapobieganie
izmniejszanie szkd, ktre aktualnie wystpuj wyciu modych ludzi wzwizku ze spoywaniem przez nich iosoby zich otoczenia alkoholu iinnych substancji uzaleniajcych. Celem programu realizowanego wrd studentw jest
take promocja zdrowia oraz wspomaganie rozwijania ich zdolnoci do prowadzenia zdrowego stylu ycia. Prowadzone zajcia profilaktyczne Korekta
maj take na celu wzmocnienie motywacji ipostawy tych studentw, ktrzy s
zdecydowani by lub pozosta abstynentami.
Jak pokazuje dowiadczenie, podczas realizacji programu Korekta
studenci wykazuj zainteresowanie poruszanym tematem, acz znich
ywo uczestniczy wprowadzonych dyskusjach. Zastosowanie przez prowadzcych zajcia profilaktyczne metody ,,burzy mzgw uruchamia aktywno studentw pierwszego roku studiw.
Wpierwszej czci tego programu uczestniczcy wnim studenci podaj, jakie ich zdaniem korzyci odnosi czowiek zpicia alkoholu. Do najczciej wymienianych przez studentw korzyci nale: dobra zabawa, poprawa
humoru, nastroju, uatwienie kontaktw towarzyskich czy korzystne dziaanie zdrowotne. Ta cz zaj wyranie pokazuje, jak mocno zakorzenione s
wstudentach pierwszego roku studiw stereotypy na temat alkoholu. Dyskusja wramach zaj ze studentami, wtym zakresie oparta naprofesjonalnej
wiedzy, wyniki bada idowiadczenie prowadzcych daj moliwo wykazania, jak wiele ztych powszechnie obowizujcych przekona jest mitami.
Chodzi bowiem oto, aby odbiorcy, studenci pierwszego roku studiw na
wolne od uzalenie badania na temat uzalenie, ktrymi objto ponad siedmiuset studentw ronych lat studiw
dziennych. Wyniki tych bada jednoznacznie wskazay na potrzeb podejmowania dziaa zprofilaktyki uzalenie.
Dlatego dla pierwszego roku studiw wprowadzono zajcia profilaktyczne Korekta. Wroku akademickim 2008/2009
programem Korekta zostali objci wszyscy studenci rozpoczynajcy nauk na Akademii Ekonomicznej (zarwno
studiw stacjonarnych, jak izaocznych). Pozwolio to prawie czterem tysicom studentw skorzysta zdziaa profilaktycznych dotyczcych zagroe iuzalenienia od rodkw psychoaktywnych, wszczeglnoci alkoholu. Wanym
krokiem wpomocy studentom dorosym dzieciom alkoholikw byo utworzenie wramach dziaa Duszpasterstwa Akademickiego Zawodzie, wroku 2001, rocznej terapii dla studentw. Od tego czasu co roku tworzona jest studencka
grupa terapeutyczna prowadzona przez mgr Teres Adamczyk, awspfinansowana przez Urzd Miasta Katowice. Zob.
wicej: Uczelnia wolna od uzalenie, www.ae.katowice.pl, 02.06.09.

46

uczelni wyszej dostrzegli, e wiele zpodawanych przez nich korzyci jest


pozornych, natychmiastowych ikrtkoterminowych. Aponadto, e ze spoywaniem alkoholu jest zwizanych wiele strat, ktre s dugotrwae iniejednokrotnie trudne do zauwaenia na pocztku. Wikszo studentw uczestniczcych wprogramie Korekta dostrzega wswoim yciu gwnie zyski
zwizane zpiciem alkoholu. Studenci s take wiadomi strat wynikajcych
znaduywania alkoholu, jednak nie identyfikuj ich ze sob. Dla nich s to
zwykle straty jakich tam innych ludzi.
Kolejn czci programu Korekta jest odpowiedzenie przez uczestniczcych wzajciach studentw pierwszego roku na pytania testu przesiewowego AUDIT. Kady student indywidualnie ianonimowo odpowiada na pytania
dotyczce jego kontaktw zalkoholem. Na podstawie uzyskanych wynikw,
uczestnikw programu profilaktycznego mona podzieli na cztery nastpujce grupy: abstynentw, pijcych mao ryzykownie, pijcych ryzykownie, pijcych przymusowo. Naley przy tym zdecydowanie podkreli, e otrzymywany
wczasie zaj profilaktycznych wynik testu nie jest diagnoz badanych studentw, lecz ma na celu jedynie zobrazowanie sposobu picia danej osoby41.
Wskazany program profilaktyczny Korekta nie jest bezporedni form
pomocy dla studentw dorosych dzieci alkoholikw, ale mona przyj zduym
prawdopodobiestwem, e stanowi dla nich szans na uwiadomienie sobie sytuacji powizanych zalkoholem, ktre miay miejsce wich domach rodzinnych.
Poza realizacj omawianego programu profilaktycznego Korekta
wane jest zapewnienie spoecznoci akademickiej dostpu do odpowiedniej
literatury zwizanej zsyndromem DDA czy tworzenie powizanych ztym tematem stron internetowych. Pierwszym krokiem do zmiany wyciu dorosych dzieci alkoholikw jest bowiem uwiadomienie sobie przez nich kim
s iwjaki sposb na to wpyna ich sytuacja rodzinna zwizana znaduywaniem czy wrcz uzalenieniem od alkoholu jednego lub obojga rodzicw.
Gdy czowiek ma moliwo uzyskania pewnej wiedzy na temat tego, co dzieje si wrodzinie dysfunkcyjnej, ma szans szybciej dostrzec, e sam dowiadczy czego podobnego wswoim dziecistwie. Pozwala mu to na refleksj
nad swoim yciem iporwnanie na ile charakterystyczne uczucia izachowania DDA s wnim obecne. Dokonane przemylenia mog si przyczyni
do zidentyfikowania si danych osb jako dorosych dzieci alkoholikw oraz
obudzenia wnich nadziei na moliwo zmiany swojego samopoczucia isposobu ycia. Etap ten wyciu dorosych dzieci alkoholikw okrelany jest jako
etap kontemplacji. Nim jednak wyciu danych osb nastpi jakie realne
zmiany, zazwyczaj zaczynaj one weryfikowa swoje przemylenia ze znajomymi czy osobami, ktre przeszy ju terapi dla dorosych dzieci alkoholikw.
41

Por. M. Koecka-Rusecka, G. Polok, Sprawozdanie z zaj profilaktycznych Korekta, www.ae.katowice.pl, 02.06.09.

47

Mog take udawa si po pomoc do psychologw, rozeznajc znimi, czy


wich przypadku wskazane jest uczestnictwo wgrupie terapeutycznej. Std
tak wane wydaje si umoliwienie czonkom danej spoecznoci akademickiej korzystania zpomocy psychologw na przykad poprzez codzienne,
bezpatne ich dyury na uczelni.
Uwiadomienie sobie przez konkretne osoby, e s one dorosymi dzieci
alkoholikw moe skutkowa rnymi reakcjami izachowaniami zich strony.
Cze znich, wiadoma tego kim s, nie podejmie si dokonywania wswoim yciu jakichkolwiek zmian, uwaajc, e yje si im dobrze. Inni, wiadomi tego
kim s, zaczynaj myle omoliwoci jakociowej zmiany swego dotychczasowego ycia. Powoduje to wnich rozpoczcie si procesu wewntrznej przemiany
iobudzenie pragnienia uczestnictwa wterapii dorosych dzieci alkoholikw42.
Stworzenie przez rodowisko akademickie moliwoci uczestniczenia czonkom
wsplnoty uczelnianej - dorosym dzieciom alkoholikw wterapii, jawi si jako
kolejne zadanie do zrealizowania wramach pomocy osobom zrodzin dysfunkcyjnych.
Praca zdorosymi dziemi alkoholikw moe by prowadzona wterapii indywidualnej lub grupowej. Jej celem jest rozpoznanie problemu przez
DDA istworzenie im warunkw do uzyskania wgldu, spotkania ztym, co
byo przez nich zaprzeczane itumione. Ma to doprowadzi dorose dzieci
alkoholikw do akceptacji rzeczywistoci idokonania wyboru nakierowanego na rozwj. Zobserwacji pracy zludmi wspuzalenionymi wynika, e
dla dorosych dzieci alkoholikw najbardziej efektywna jest praca wgrupie
terapeutycznej. Poprzez terapi DDA dowiadczaj ponownie powrotu bolesnych uczu, emocji, ktre byy obecne wich yciu, uczc si przy tym, jak
wsposb pozytywny ujawniajce si emocje rozadowa. Co wicej, osoby
wgrupie terapeutycznej dorosych dzieci alkoholikw pomagaj sobie wzajemnie przy wyraaniu irozadowywaniu silnych emocji wciekoci, lku,
zmartwienia, cierpienia czy radoci. Wbezpiecznej atmosferze penej wsparcia, uczestnicy grupy terapeutycznej - dorose dzieci alkoholikw zaczynaj
sobie wzajemnie ufa ipoznawa swoj wewntrzn si. Funkcjonujca terapeutycznie grupa dorosych dzieci alkoholikw, wramach odbywanych spotka, tworzy troszczc si wzajemnie osiebie, dbajc oswoich czonkw
jakby rodzin, stanowic dla nich mocne wsparcie. Jednoczenie wpracy
terapeutycznej zgrup nie powinno zabrakn czasu imiejsca na przyjrzenie si indywidualnym problemom jej czonkw.
Wterapii grupowej dorose dzieci alkoholikw uwiadamiaj sobie,
e ich podstawowym problemem jest wspuzalenienie. Wramach prowadzonej terapii mog pozna czym to wspuzalenienie jest, dlaczego si
42

Por. M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s. 70-71.

48

tak wnich rozwino ijakie s powikania zwizane zjego dugotrwaym


oddziaywaniem. Uczestnicy grupy terapeutycznej dorosych dzieci alkoholikw powracaj powoli do rwnowagi psychicznej poprzez pojednanie
iprzebaczanie sobie iinnym. Ucz si dokonywania waciwych wyborw,
co wprzypadku dorosych dzieci alkoholikw jest decydujcym elementem
stopniowego procesu ich zdrowienia. Poprzez prac wramach grupy terapeutycznej mog oni take zacz uwalnia si od emocjonalnego bagau
przeszoci, ktry ich waktualnej rzeczywistoci ycia mocno przygniata. Na
prowadzonej terapii uczestniczcy w niej stopniowo uwiadamiaj sobie, e
maj zdolno dokonywania zmian wswoim yciu. Uczestnictwo wterapii
powinno te pomc dorosym dzieciom alkoholikw zrozumie wpyw ich
dysfunkcjonalnej sytuacji rodzinnej na swoje wyuczone wzorce zachowa, co
moe uczyni ich zdolnymi do dokonywania dalszych zmian wswoim obecnym zachowaniu43.
Opisywany wzarysie proces terapeutyczny doprowadza czsto do
przeomu wyciu dorosych dzieci alkoholikw, co przyczynia si do uruchomienia procesu ich zdrowienia emocjonalnego. Dokonujcy si proces
wie si zsiln potrzeb odnalezienia przez DDA bezpiecznego miejsca,
wktrym mog wyraa swoje emocje, zaufa komu idzieli si swoim aktualnym yciem zinnymi. Std uwidaczniajce si zjawisko czenia si ich,
wtrakcie lub po zakoczeniu terapii, wgrupy wsparcia.
Praca wkadej grupie terapeutycznej moe by poprzedzona indywidualnymi konsultacjami, azgaszajce si do grupy osoby powinny by zmotywowane do osobistej zmiany iwyraa mocne pragnienie zaangaowania
si wproces terapeutyczny. Powinno si to przeoy na wysok frekwencj
wcaorocznych spotkaniach terapeutycznych. Mona zauway, e kady
cykl rocznej terapii dzielony jest na dwie czci: psychoedukacyjn (grupa
ma charakter otwarty), terapeutyczn (grupa zamknita).
Wpierwszej czci cyklu rocznego psychoedukacyjnej praca zgrup
dorosych dzieci alkoholikw nakierowana jest przede wszystkim na uzyskanie
przez nich wiedzy ochorobie alkoholowej isposobach funkcjonowania wzaburzonym systemie rodzinnym. Nastpuje take wzajemne poznanie uczestnikw terapii, ich wzrost poczucia bezpieczestwa wgrupie oraz wypracowanie
otwartego, szczerego sposobu komunikacji. Dorose dzieci alkoholikw mog
na tym etapie terapii zobaczy siebie iswoje funkcjonowanie wgrupie. Co
wicej, zacz odkrywa szerzej, wtrakcie wsplnych zaj, swoje osobiste sposoby radzenia sobie zlkiem czy uporem, ujawniajcym si poprzez przyjcie
wgrupie okrelonych rl ispecyficzny sposb wchodzenia wrelacje zinnymi
uczestnikami terapii. Zajcia warsztatowe pierwszej czci programu terapeu43

Por. T. Adamczyk, Krocz dumnie, nie biegnij terapia DDA, w: Zagroenia rodziny w aspekcie pastoralno- spoecznym, red.
I. Celary i G. Polok, AE, Katowice 2008, s. 303-304.

49

tycznego nakierowane s na uczenie si przez dorosych dzieci alkoholikw


konkretnych umiejtnoci komunikacji ipodstawowych zachowa asertywnych, ktrych to umiejtnoci nie nabyli we wasnych rodzinach.
Druga cz rocznej pracy terapeutycznej daje dorosym dzieciom alkoholikw moliwo autodiagnozy, wgldu wsiebie iprzepracowania swoich
wewntrznych konfliktw. Przyczynia si to wduszym okresie do uwolnienia
si uczestnikw terapii od ich przeszoci rodzinnej oraz do wyjcia zdramatycznych historii rodzinnych powielanych iprzetwarzanych przez nich samych
wteraniejszoci, jako sposobu na radzenie sobie zsob samym iotaczajcym
wiatem. Bycie wgrupie terapeutycznej irealizacja wniej omawianego programu daje dorosym dzieciom alkoholikw moliwo autodiagnozy, wgldu wsiebie iprzepracowania ujawniajcych si wnich wewntrznych konfliktw. Roczna terapia dorosych dzieci alkoholikw pozwala take dostrzec,
jak wprocesie tworzenia grupy uwidaczniaj si osobiste wtki kadego zjej
uczestnikw. Jak wiele trudu wkadaj oni, aby przeama swj wewntrzny
opr ilk, co pozwala na budowanie struktury grupy na nowych dla nich reguach izasadach44.
Opisujc program terapeutyczny nie mona nie sprbowa wskaza,
jakie moe on przynie uczestniczcym wnim dorosym dzieciom alkoholikw korzyci. Trzeba jednak wyranie zaznaczy, e skala zmian dokonujcych si wyciu uczestnikw terapii zaley od wielu czynnikw: siy dysfunkcji,
jaka dotkna kadego znich, uwarunkowa temperamentalnych, osobowociowych, zaangaowania si wproces terapeutyczny idalszej pracy nad
sob po jej zakoczeniu. Aktywne uczestnictwo wterapii moe przyczyni si
do zdecydowanej poprawy psychofizycznego samopoczucia, zmniejszenia si
wjakie mierze objaww depresyjnoci widocznych zwaszcza na pocztku
terapii. Powinno take da szanse na wzmocnienie poczucia swojej wartoci
imoliwo dawania sobie prawa do popeniania bdw. Moe take nastpi proces urealniania swojej sytuacji yciowej, co pozwala im na uznawanie,
wokrelonych sytuacjach yciowych, wasnej bezsilnoci ipogodzenie si
zwydarzeniami, na ktre nie mog mie bezporedniego wpywu.
Julia: Jeeli cokolwiek zwyej opisanych cech mona do siebie odnie, to nie
naley si waha, warto pj do psychologa, pomyle oterapii, im wczeniej tym
lepiej, poniewa zostawiajc to na pniej, przedua si okres niepewnoci, ktra bdzie narasta. Pisz to, bo sama od razu nie miaam okazji si za to zabra izczasem
pojawiao si coraz wicej wtpliwoci, pyta bez odpowiedzi, co moe prowadzi do
wikszego napicia ipogubienia si. Wdzisiejszych czasach istotny jest rozwj, ale nie
tylko ten intelektualny, wskazana jest praca nad inteligencj emocjonaln, gdy co44

Por. Ibid., s. 304-305.

50

raz bardziej wyciu zawodowym zwracana jest uwaga na umiejtnoci mikkie, ale
przede wszystkim powinno si to zrobi dla poprawy codziennego ycia, stosunkw
znajbliszymi. Kady buduje swoj histori, ktra skada si ze wspomnie, moe wracajc do przeszoci iodpowiednio j analizujc iukadajc, bdziemy mie szans na
stworzenie lepszej przyszoci.
Piotr: Dziki grupie terapeutycznej zobaczyem, e nie jestem sam ztakim problemem. Poznaem osoby, ktre mnie rozumiay iwiedziay co czuj, poniewa same
miay podobne dowiadczenia. Dowiadczenia innych pomogy mi przypomnie sobie
moj histori, atake zmieni moje mylenie. Ich komentarze irady pomogy mi poradzi sobie zmoimi problemami. Opowiada przed grup osb oswoich bardzo prywatnych przeyciach nie jest atwo, ale dziki temu zyskuje si akceptacj izrozumienie
innych, pozbywa si strachu iwstydu. Tego nie da si osign wterapii indywidualnej. Bardziej wiadomie podszedem do ycia, zszacunkiem traktuj samego siebie. Nie
obwiniam si bez przyczyny. Staram si racjonalnie myle iwiadomie y irozwija.
Weronika: Terapia DDA pozwolia mi odkry, i mam prawo do wasnych
odczu, wasnych potrzeb iich okazywania. Wczeniej byam kompletnie zagubiona
wtym wzgldzie ibiorc duo na siebie zatracaam si zarazem. Teraz potrafi
spojrze na siebie bardziej realnie ilepiej potrafi rozezna, e co tak naprawd jest
sprzeczne ze mn. atwiej jest mi rozpozna inazwa moje uczucia.
Wodniesieniu do zachowa asertywnych, uczestnictwo dorosych
dzieci alkoholikw wterapii grupowej moe si przyczyni do pogbienia
wnich umiejtnoci wypowiadania swojego zdania oraz zdolnoci odmawiania, anawet przyjmowania krytyki lub pochwa ze stronny innych ludzi.
Moe objawi si take umiejtnoci ograniczenia zachowa agresywnych
wobec siebie iinnych oraz lepszego kontrolowania negatywnych uczu, co
staje si szans na ich popraw relacji zludmi, wiksz otwarto na innych,
wtym na najblisz rodzin. Dokonujcy si podczas terapii wikszy wgld
wsiebie iwiadomo swojej osobistej historii moe take pomc rozbraja
stare mechanizmy obronne, zwaszcza wrogo do siebie oraz siln potrzeb
ucieczki. Ponadto dziki uczestnictwie wterapii powinna udorosych dzieci
alkoholikw zmniejszy si czstotliwo iintensywno przeywania takich
negatywnych uczu, jak poczucie winy, odrzucenia, beznadziejnoci, smutku
ilku. Zamiast tego powinna si ujawni wnich tendencja wzrostowa wprzeywaniu uczu pozytywnych. To zkolei powinno pozwoli na uruchomienie procesu wychodzenia zpoczucia osamotnienia ipielgnowania mechanizmw izolacji. Moe to take ograniczy udorosych dzieci alkoholikw
budowanie negatywnych przekona na swj temat idostrzegania wswoim
51

yciu subiektywnego ogromu zagroe ze strony innych ludzi.


Uczestnictwo wrocznej terapii dorosych dzieci alkoholikw powinno take spowodowa stopniowy wzrost ich szacunku do siebie samych, peniejsze cieszenie si swoim yciem czy wzmocnienie poczucia wasnego bezpieczestwa oraz ich rezygnacj zpostawy nadmiernej odpowiedzialnoci.
Roczna praca terapeutyczna daje te szans dorosym dzieciom alkoholikw
na wzrost poczucia wasnej sprawczoci, bardziej pozytywn ocen swoich
wyborw idecyzji oraz przyczyni si do wzmocnienia zdolnoci ich pozytywnego mylenia. Moe take nastpi poprawa wdbaniu ozdrowie, wygld
zewntrzny irealizacj rnych swoich potrzeb.
Zazwyczaj wtrakcie trwania terapii, jak ipo niej, sytuacja yciowa dorosych dzieci alkoholikw nie ulega zmianie, anawet czasami staje si trudniejsza. Uczestnictwo wterapii pozwala jednak DDA na zmian stosunku do
tego, co si dzieje wich yciu. Bardziej ni kiedy potrafi szuka pomocy
iwsparcia na zewntrz uinnych ludzi czy organizacji. Potrafi take koncentrowa si na rozwizaniach ni na samym problemie oraz rozezna co si
znimi dzieje wkonkretnej sytuacji, wykorzystujc przy tym nabyte wtrakcie
terapii umiejtnoci iwiedz. Uwidacznia si take zwikszone pole ich samowiadomoci, zdolno do autorefleksji, co daje im szans na wiksz ich
samodzielno idojrzao45.
Ukazane powyej moliwoci zmian zachodzcych wyciu dorosych
dzieci alkoholikw, abdcych wynikiem intensywnego zaangaowania si
ich wuczestnictwo na zajciach terapeutycznych wskazuj na zdecydowany
sens ikonieczno tworzenia takich grup oraz specjalnie dla nich przygotowanych programw. Da si zauway, e jak najszybsza interwencja wobec
dorosych dzieci alkoholikw oraz ich konstruktywna przemiana wewntrzna mog si przyczyni do niepowielania przez nich, wzakadanych wprzyszoci lub ju istniejcych rodzinach, chorych schematw wyniesionych
zwasnego domu. Zwiksza to zdecydowanie szans na to, e przysze pokolenia wnaszym kraju nie bd ju wtak licznej mierze skada si zdorosych
dzieci alkoholikw46.
Druga zmoliwych przestrzeni dziaa rodowiska akademickiego na
rzecz dorosych dzieci alkoholikw zwizana jest ztym wszystkim, co powinno ono dawa caemu spoeczestwu naszego kraju jako organizacja spoecznie odpowiedzialna. Uczelnie wysze, uniwersyteckie orodki badawcze,
nauczyciele akademicy, studenci powinni podejmowa wszelkie moliwe
45
46

Por. M. Kuciska, Gdzie si podziao moje dziecistwo (O Dorosych Dzieciach Alkoholikw), op. cit., s. 72-76.
Por. T. Adamczyk, Krocz dumnie, nie biegnij terapia DDA, op. cit., s. 305-308; w tym artykule mona take znale wyniki
ewaluacji grupy terapeutycznej prowadzonej w Duszpasterstwie Akademickim Zawodzie przy Akademii Ekonomicznej w Katowicach w roku 2003, a dokonanej przez prowadzc terapi mgr Teres Adamczyk.

52

badania, ktrych wyniki bd si przyczynia do pomocy polskiej rodzinie,


ktra jak si wydaje trwa wkryzysie. Powinny take udostpnia wyniki
przeprowadzonych bada opinii publicznej, na ich podstawie lobbowa na
rzecz odpowiednich rozwiza prawnych wnaszym kraju, na takie dziaania
rzdu, jednostek samorzdu terytorialnemu czy organizacji pozarzdowych,
ktre bd wspiera wnaszym kraju rodzin, wtym szczeglnie rodzin dysfunkcyjn. rodowisko akademickie powinno take podejmowa publiczn
dyskusj nad kondycj polskiej rodziny. Ztych opisywanych posuni powinny wynika te konkretne dziaania na rzecz licznej ju grupy Polakw
dorosych dzieci alkoholikw, ktrych dysfunkcja zaczyna stanowi istotny
problem spoeczny. Okazana rnoraka pomoc dorosym dzieciom alkoholikw jest jedn zgwnych drg przeciwdziaania pogbiajcej si dysfunkcyjnoci polskiej rodziny.

53

54

7. Zaufa Bogu
Wpolskiej rzeczywistoci wielu sporddorosych dzieci alkoholikw
jest praktykujcymi katolikami czy chrzecijanami bd wyznawcami innych
religii. Daje to im szanse, aby na fundamencie wyznawanej wiary, zpomoc
aski Boej przepracowywa zranienia wynikajce zwychowywania si wrodzinie dysfunkcyjnej. Wydaje si szczeglnie wane, eby dorose dzieci alkoholikw rozpoczynajce swoj terapi indywidualn czy grupow czyniy
to wmocnym przekonaniu, e s wspierane mioci Boga oraz yczliwoci
danej wsplnoty wyznaniowej. Std przed kad ze wsplnot wyznaniowych
wnaszym kraju stoi zadanie szczeglnego wsparcia ich wprocesie zdrowienia.
Piotr: Jest to bardzo wane dla DDA, dla mnie. Czsto wmojej rodzinie brakowao mi jakiegokolwiek wsparcia, abardzo tego potrzebowaem, szczeglnie wkontekcie trudnej iwymagajcej wielu wysikw terapii. Wmojej opinii nie ma prawdziwego, penego uzdrowienia bez Boga. Mona oczywicie przepracowa wszystkie swoje
zranienia na bazie psychologii, jednak ona nie odpowie nam na fundamentalne pytania egzystencjalne, wtym osens cierpienia. Opierajc swoj drog uzdrowienia na
Bogu mamy pewno, e On nas kocha iwszystko jest wJego rkach. Bg daje bezwarunkowe wsparcie wkadym momencie naszego ycia ijest znami wtedy, gdy nie ma
wok nas ani jednego yczliwego czowieka.
Jak ju wspominano wczeniej, szeroko rozumiane rodowisko akademickie jest szczeglnie zobligowane, aby wspiera dorose dzieci alkoholikw w dziaaniach, ktre podejmuj one dla istotnej zmiany swojego ycia.
Wan czci rodowiska akademickiego jest duszpasterstwo akademickie,
zbierajce we wsplnocie danej wiary czonkw spoecznoci akademickiej.
Wprzypadku wyznawcw Kocioa rzymsko-katolickiego posug duszpastersk wobec nich peni duszpasterstwo akademickie, za ktre dziaania bierze zazwyczaj odpowiedzialno duchowny tego Kocioa47. Zeswej natury
duszpasterstwo akademickie powinno by t przestrzeni, wktrej kade
zdorosych dzieci alkoholikw (student czy pracownik danej uczelni), oile
wyrazi takie pragnienie, powinno znale swoje miejsce iotrzyma wsparcie. Najwaniejszym przesaniem, jakie powinno dotrze do dorosych dzieci
alkoholikw, azarazem sta si podstaw wszelkich dziaa duszpasterstwa
akademickiego wobec nich jest prawda obezwarunkowej mioci Boga do
47

Autor niniejszej publikacji jest ksidzem katolickim, duszpasterzem akademickim i jednoczenie pracownikiem naukowo-dydaktycznym w Akademii Ekonomicznej w Katowicach, dlatego dalsze refleksje w tym temacie bd bezporednio
odnosiy si do wsplnoty duszpasterstwa akademickiego Kocioa rzymsko-katolickiego.

55

kadego znich, wsposb szczeglny ukazanej ludziom przez Jezusa Chrystusa. Dla osb, dorosych dzieci alkoholikw, ktre wswoim yciu rodzinnym
najczciej nie dowiadczyy prawdziwej mioci, aczciej jej braku, czy tylko
mioci warunkowej, dobitnie powinno si wskazywa na to umiowanie ich
przez Boga wOsobie Jezusa Chrystusa. On to bowiem towarzyszy aktywnie
dorosym dzieciom alkoholikw od chwili ich poczcia, wkadym okresie
ich ycia, pomimo tego, i moe nie byy wstanie sobie tego uwiadomi czy
odczu. Ukazanie Boga kochajcego bezwarunkowo kadego czowieka jest
szczeglnie wane wobec dorosych dzieci alkoholikw, ktre poprzez postaw swoich dysfunkcyjnych rodzicw mog mie mocno zaburzony obraz
Boga, zwaszcza Boga jako Ojca. Std prowadzenie dorosych dzieci alkoholikw do relacji zJezusem Chrystusem, Synem Boym, przyjacielem, bratem
jawi si jako szczeglnie wane. Moe ono take, przynajmniej wjakiej mierze, przyczyni si do zbudowania pozytywnej relacji synowskiej dorosych
dzieci alkoholikw zBogiem Ojcem. Relacji synowskiej, ktrej wielu znich
nie mogo wswoim domu zrodzonym ojcem przey.
Dowiadczenie bezwarunkowej Boej mioci ma miejsce szczeglne
wduszpasterstwie akademickim poprzez posug sakramentaln, a zwaszcza, gdy jest sprawowana Eucharystia. Wniej to Duch wity uobecnia
Chrystusa dla kadego zwierzcych ipozwala na uczestniczenie im wodkupieczej mierci izmartwychwstaniu Jezusa. To staje si szans dla kadego
zwierzcych, dorosych dzieci alkoholikw, aby swoje cierpienia, lki iniepokoje zczy zChrystusem cierpicym izmartwychwstaym. WNim szuka
wsparcia imocy do pracy nad swoimi zranieniami istawania si nowym
czowiekiem. Wane jest te, aby uczestniczcy wsprawowanej Eucharystii
mieli wiadomo, i obecno w niej Ducha witego powoduje, e jest ona
nowym Jego zesaniem, nowym rozlaniem bezwarunkowej mioci Boga48.
To nowe zesanie Ducha witego daje take nadziej wierzcym DDA na
otrzymanie potrzebnych Jego darw iask, eby mc uczy si postawy dojrzaej wiary. Pomimo rnych przeciwnoci wynikajcych zprzeszoci dorose dzieci alkoholikw mog poprzez uczestnictwo wEucharystii stopniowo
wzrasta wprawdziwej mioci. Przecie to wniej nastpuje przemieniajce
zstpienie Ducha witego na wszystkich jej uczestnikw49. Oznacza to, e
Duch wity dokonuje wzmocnienia ycia wewntrznego ochrzczonych oraz
ich wewntrznych si, co pozwala na stae podejmowanie przez dorosych
dzieci alkoholikw procesu zdrowienia icoraz peniejszego dojrzaego funkcjonowania wswoim codziennym yciu. Wkadej sprawowanej Eucharystii
48

49

Por. Pena jest ziemia Twego Ducha Panie. Oficjalny dokument Komisji Teologiczno-Historycznej Wielkiego Jubileuszu Roku 2000,
Wydawnictwo w. Jacka Katowice, Katowice 1997, s. 129-134.
Por. W. Nowacki, Jak Duch wity dziaa w Kociele, Zeszyty Odnowy 24(1998) Krakw, s. 33.

56

dziki dziaaniu Ducha witego wierzcy wezwani s take do ofiarowania


zChrystusem samych siebie, swojej przeszoci iteraniejszoci, podejmowanej pracy nad sob itego wszystkiego, co ich aktualnie stanowi. Pozwala to
dorosym dzieciom alkoholikw przynosi Chrystusowi na Eucharysti swoje
cierpienia, zranienia, negatywne uczucia po to, aby On wspiera ich swoj ask idawa siy do staej przemiany ich ycia. Taka postawa dorosych
dzieci alkoholikw wsparta dziaaniem aski Boej staje si take szans dla
nich na coraz peniejsze odnajdowanie tak czsto zagubionego sensu swojej
egzystencji50.
Bardzo wane jest take danie moliwoci dorosym dzieciom alkoholikw przystpowania do sakramentu pokuty ipojednania, poniewa
midzy innymi wtym sakramencie wierzcy dostpuj przebaczenia grzechw, aDuch wity daje im gboki pokj, ktry polega na pojednaniu
zBogiem51. Moc Ducha witego dokonuje si take wtym sakramencie
uzdrawianie dusz wiernych52. Dowiadczenie Boej mioci przebaczajcej,
otrzymanie pokoju serca jest szczeglnie wane ipotrzebne dla dorosych
dzieci alkoholikw, gdy wich rodzinie, wokresie dziecistwa grzech by
czsto obecny ipowodowa okrelone dla nich skutki, azwaszcza wprowadza unich silny stan niepokoju ilku. Std tak potrzebne jest dorosym
dzieciom alkoholikw dowiadczenie pewnoci przebaczenia oraz pokoju
serca, ktre daje Bg wsakramencie pokuty. Istotne jest te uwiadomienie
dorosym dzieciom alkoholikw, e sakrament ten jest sakramentem uzdrowienia. Bg wnim leczy wntrze czowieka zranione grzechem wasnym czy
blinich, co pozwala na pokonywanie wasnych saboci iwzrastanie wmioci do Niego iludzi.
Wyciu dorosych dzieci alkoholikw, wokresie dziecistwa idorastania byo wiele sytuacji, ktre okrela si jako ranice. Miay przecie wich
domach, szczeglnie ze strony naduywajcego alkoholu jednego lub obojga rodzicw, zachowania, ktre powodoway zranienia wich psychice, duszy,
anawet na ciele, co moe skutkowa ich psychicznymi czy somatycznymi
chorobami. Std suszne jest, aby wdziaaniach duszpasterstwa akademickiego pojawio si take udzielanie sakramentu chorych pragncym przyj
go dorosym dzieciom alkoholikw. Udzielanie tego sakramentu powinno
by poprzedzone katechez wyjaniajc sens jego przyjcia. Przecie wtym
sakramencie Duch wity sprawia, e uprzyjmujcych go nastpuje ich wewntrzne umocnienie wdowiadczanym cierpieniu. Ponadto Duch wity
50

51

52

Por. J. Szymusiak, Zgromadzenie eucharystyczne wyrazem misterium Kocioa, w: Koci w wietle soboru, red. H. Bogacki i S.
Moysa, Ksigarnia w. Wojciecha, Pozna 1968, s. 118.
Por. Jan Pawe II, Duch wity rdem prawdziwego pokoju, aud. gen. 29.05 1991, w: Wierz w Ducha witego Pana i Oywiciela, Libreria Editrice Vaticana, Watykan 1992, s. 373-377.
Por. R. Silvano i F. Mascarenhas, Duch wity, RHEMA, Krakw 2000, s. 102-104.

57

wsakramencie chorych obdarza serca dorosych dzieci alkoholikw pokojem oraz dodaje im odwagi wprzeywaniu mogcych si pojawi chorb psychicznych czy fizycznych, bdcych konsekwencj zranie doznanych przez
nich wich domach rodzinnych. Co wicej, jak wierzy Koci, Duch wity
wtym sakramencie leczy dusz, aniekiedy ciao tych, ktrzy przyjmuj ten
sakrament. Wsakramencie chorych ma take miejsce wzmocnienie wierzcych wufnoci iwierze Bogu oraz umocnienie ich wwalce zpokusami zego
ducha. Zperspektywy dowiadcze dorosych dzieci alkoholikw takie dziaanie aski Boga jest wane, gdy jak oni sami wskazuj ich ycie, zwaszcza
wtedy, kiedy podejmuj terapi, jest przestrzeni silnej walki duchowej53.
Na drogach wiary dorosych dzieci alkoholikw istotne jest oparcie si
przez nich na silnej relacji zBogiem poprzez Jego sowo zapisane na kartach
Biblii. Moe to mie miejsce na indywidualnej medytacji Boego sowa (Lectio Divina), czy we wsplnocie duszpasterstwa akademickiego, na przykad
na krgu biblijnym. Mona dostrzec, i medytacja sowa Boego zawartego
wBiblii jest szans dla dorosych dzieci alkoholikw na otrzymanie aski,
ktra pozwoli zobaczy im prawdziwy obraz Boga. Obraz tak czsto zdeformowany wich rodzinnych domach, gwnie przez postaw naduywajcego
alkoholu bd ju od niego uzalenionego ojca. Lektura Pisma witego jest
te drog do dowiadczenia przez dorose dzieci alkoholikw bezwarunkowej mioci Boga istopniowego wzmacniania na niej swojego, czsto niskiego poczucia wartoci. Suchanie, przyjmowanie irealizowanie sowa Boga,
odczytywanego wBiblii, moe pozwoli dorosym dzieciom alkoholikw na
gbsze zjednoczenie zsamym Bogiem, co powinno przeciwdziaa obecnemu wnich poczuciu osamotnienia iodrzucenia. Codzienna lektura Pisma
witego staje si take narzdziem wrku Boga, dziki ktremu DDA mog
by prowadzeni do peniejszego ycia, gdy coraz lepiej bd odnajdowa
sens swojej egzystencji ipodejmowanych dziaa54.
Magda: Od dziecistwa, kiedy syszy si Bg Ojciec, podwiadomie obdarza
si Go cechami wasnych rodzicw. Dla mnie Bg zawsze by kim, kto przede wszystkim karze za to, e czego si nie zrobio albo popenio si jaki grzech. Zawsze jednak
modlitwa bya czym, co chyba pozwolio mi przetrwa. Bg by jedynym sensem zrozumienia, po co yj. Do niego przychodziam zprob pom mi. Jako nigdy nie
wtpiam, e On jest ale wpewnym momencie zacz zmienia si mj obraz Jezusa.
Dziadek (ktry nauczy mnie modlitwy) kupowa mi co tydzie Drog. Wsumie nie
cieszyam si zniej tak, jak zradoci dziadka, ktry mi j kupowa. Natknam si
53

54

Por. B. Nadolski, Duch wity w liturgii, w: Katechizm Kocioa Katolickiego wprowadzenie, red. M. Rusiecki i E.
Pudeko,Wydawnictwo KUL, Lublin 1995.
Por. G. Martin, Czytanie Pisma witego jako Sowa Boego, PTT, Krakw 1982, s. 13-14.

58

wniej na artyku oBoym Miosierdziu ichyba wtedy nastpi przeom. Oczywicie


trudno jest przyj mio kogokolwiek, tym bardziej Kogo tak wielkiego jak Bg. Zaczam czyta do regularnie Pismo wite, znalazam tak wiele piknych sw mioci
Boga do czowieka. Przy okazji rne religijne lektury wpaday mi wrce wiem, e
one nie byy przypadkowe. Miaam problem iwanie kogo przypadkowo spotkaam
iten kto wanie akurat skoczy czyta fajn ksik. Zaczam czyta iprzy lekturze coraz bardziej docierao do mnie, e sowa zPisma witego nie s skierowane
do rodzaju ludzkiego wogle, je trzeba potraktowa indywidualnie. Bg mwic: wystarczy Ci mojej aski, mwi: Magda, wystarczy Ci mojej aski. Zaczam widzie,
e Bg pragnie wanie mnie jestem dla niego kim konkretnym jak dziecko dla
rodzica. Kiedy na rekolekcjach usyszaam takie sowa wiersza Bg mwi do Ciebie:
jeste wszystkim co mam. Niewiarygodna jest ta mio kady ma do niej prawo,
kady jest kochany najbardziej. Dopiero po uwiadomieniu sobie wanie tego, e nie
jestem dla Boga jedn zkilku miliardw ludzi na ziemi, e Bg mwi bezporednio do
mnie, zacz si proces wiary wjego mio, aco za tym idzie powolne przebaczenie
rodzicom. Bg kocha mnie tak mocno, e jak otym myl, to zdarza mi si paka.
UDDA wiara wto, e si jest kochanym jest strasznie trudna bo my jestemy przyzwyczajeni, e jestemy kochani tylko wtedy, kiedy jestemy grzeczni, umiechnici
inie mamy wasnego zdania. Aja zrozumiaam, e Bg na mnie czeka izrobi wszystko, ebym zawsze moga do Niego wraca.
Weronika: Bardzo wan rol wpewnym etapie mojego ycia itak jest do dzi
peni wiara izawierzenie Bogu. Poprzez sakramenty wite iwielk ask Pana dane
mi byo odnale si wyciu iobra dobry kierunek. Icho cigle jeszcze sporo obszarw
do przepracowania przede mn nieustannie odczuwam Jego pomoc iwsparcie.
Rozwaanie sowa Boego jest jedn zform modlitwy indywidualnej
ludzi wierzcych, wktrej nawizuj oni relacj zBogiem. rdem za kadej modlitwy ochrzczonych jest sam Duch wity55. On to obdarowuje wierzcych darem modlitwy, dziki ktremu mog zwraca si do Boga56. Duch
wity wzbudza take wludziach potrzeb modlitwy iksztatuje j, towarzyszc przy tym modlcym si. To On prowadzi podczas modlitwy wierzcych
iuzupenia ich nieumiejtno modlenia si57 . Jak si wydaje, dla dorosych
dzieci alkoholikw modlitwa jest przestrzeni, gdzie zjednej strony mog dowiadczy pomocnego dziaania Boga wOsobie Ducha witego, azdrugiej
strony wzmacnia swoj relacj zBogiem iczyni j mocnym fundamentem
Por. Pawe VI, Duch Jezusa, aud. gen. 17.05.1967, w: Trwajcie mocni w wierze, Pawe VI (przemwienia na audiencjach oglnych
z lat 1963-1967), t.1, WAM, Krakw 1971, s. 99-100.
Por. Pawe VI, Obrzd i tajemnica, aud. gen. 13.8.1969, w: Czy modlimy si dzisiaj, Wydawnictwo w. Wojciecha, Pozna
1974, s. 83.
57
Por. E. Carter, Duch wity jest obecny, PAX, Warszawa 1975, s. 47-48.
55

56

59

swego ycia. Dziaanie Ducha witego polega te na tym, e bdc gwnym sprawc ycia modlitwy wwierzcych przenosi On niejako do ich serc
modlitw Syna, Jego woanie skierowane do Ojca. Dziki Niemu wierzcy
przeywaj wmodlitwie swoje przybrane synostwo58. Takie dziaanie Ducha
witego jest szczeglnie cenne dla dorosych dzieci alkoholikw, poniewa
czsto wich yciu nie byo dane im tworzy mocnej idobrej relacji ze swoim
rodzonym ojcem, czy wrcz sowo ojciec stale wich yciu wywouje uczucie strachu ilku59. Oprcz tego, Duch wity poprzez modlitw pobudza
dorose dzieci alkoholikw do czujnoci na yciowych drogach. Mog wtedy
zwalczy pojawiajce si pokusy oraz udzielona im zostaje moc do realizowania swej ludzkiej ichrzecijaskiej tosamoci60.
Julia: Alkoholizm by traktowany wmojej rodzinie od zawsze jako choroba
idziaanie zych si, dlatego wmomentach, gdy czulimy si bezradni inie moglimy
ju nic wicej zrobi, modlilimy si wsplnie raniec, poniewa jest to jedyna moliwo pomocy osobie uzalenionej wtakiej sytuacji. Obydwoje rodzice byli zreszt is
wierzcy. Zakorzenili zatem we mnie chrzecijaskie wartoci. Ja staraam si przyjmowa te trudne chwile jako co, co mnie wzmocni iBg wtedy by dla mnie oparciem.
Ostatnio coraz bardziej dociera do mnie to, po co Jezus tak cierpia. Wiem, e wmoim
blu On jest ze mn iwidzc sens Jego mierci mog mie nadziej, e to, co mnie spotkao, ma swoj przyczyn icel.
Bardzo wan przestrzeni, potrzebn do wspomagania procesu zdrowienia dorosych dzieci alkoholikw jest moliwo bycia we wsplnocie osb
wzajemnie si wspierajcych. Szans na tworzenie takiego miejsca mog by
orodki duszpasterstwa akademickiego61. Powinny one by miejscem tworzenia si prawdziwych wsplnot otwartych na wszystkich studentw, przyczyniajc si do ksztatowania wizw koleeskich iprzyjacielskich. Trwanie
wtakiej wsplnocie, budowanie zdrowych, pozytywnych relacji zinnymi jest
du szans dla studentw dorosych dzieci alkoholikw na wzmocnienie ich
wprocesie przemiany swojego ycia62.

58

59

60
61

62

Por. Jan Pawe II, Duch wity sprawc naszej modlitwy, aud. gen. 17.04. 1991, w: Wierz w Ducha witego Pana i Oywiciela,
Libreria Editrice Vaticana, Watykan 1992, s. 353-354;.
Zob. B. Pittman, Modlitwy do 12 krokw, czyli jak wyj na prost, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1996; Zob. take:
R. Lerner, Codzienne afirmacje, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1999.
Por. E. Carter, Duch wity jest obecny, PAX, Warszawa 1975, s. 47-48.
Por. Stolica Apostolska, Obecno Kocioa na Uniwersytecie i w kulturze uniwersyteckiej, w: Informator Duszpasterstwa Akademickiego w Polsce, Warszawa 2002, s. 27-29.
Por. M. Jdraszewski, Duszpasterstwo akademickie dzi: wyzwania i nadzieje, www.katecheza.episkopat.pl, 08.06.09.

60

Ala: Wmoim rozwoju bardzo du rol odegraa wsplnota kocielna. Dopiero angaujc si wni, wjej dziaania, budujc praktycznie od podstaw kontakt
zBogiem, czuam si cho troch pewniejsza siebie itego, e jednak mog by kim
wanym. Miaam we wsplnocie swoje funkcje, ktre wykonywaam najlepiej, jak
umiaam. Najpikniejsze byo to, e kto obcy mi potrafi zaufa istawia przede mn
coraz bardziej odpowiedzialne zadania. Dopiero we wsplnocie, anie wdomu czuam
si bezpiecznie.
Oparcie si na Bogu, przeywanie coraz peniej relacji zNim, przyjmowanie sakramentw witych, lektura Pisma witego, indywidualna
iwsplna modlitwa oraz bycie we wsplnocie s, jak mona przyj, fundamentaln drog wsparcia dla ycia dorosych dzieci alkoholikw. Wzbogacaj one dziki temu swoje ludzkie uczucia irozwijaj sfer duchow. Cae
ycie DDA moe si sta bardziej uporzdkowane za spraw realizowanych
wskaza moralnych. Mog rozwija wsobie cnoty ipodejmowa dziaania
rozwijajce wnich iwok nich konkretne dobro, stajc si przez to wzorem
dla innych63.

63

Por. K. Cholna i M. Madej-Babula, Funkcjonowanie psychiczne DDA we wspczesnym wiecie, op. cit, s. 117.

61

62

Zamiast zakoczenia
Nie bdzie wtym miejscu klasycznego zakoczenia. Nie bdzie rwnie podsumowania caoci, wyciagnicia wnioskw, propozycji podjcia kolejnych bada. Wydaje si, e to, co jest wystarczy, aby osign zamierzony
cel publikacji. Dlatego wtym miejscu wymowna bdzie szersza historia napisana przez jednego zdorosych dzieci alkoholikw
Asia (lat 30) Moje szuflady
Czas dziecistwa, najlepszy pod socem. Czy aby na pewno zawsze tak jest?
Moja natura bardzo chtnie wraca do wspomnie zachowanych wzakamarkach duszy. Iwzalenoci od stanu emocjonalnego, otwiera odpowiednie szuflady. Niektre
znich pozostaj nadal pozamykane na wielki klucz iniedostpne dla nikogo, nawet
dla siebie samej. Niektre znich do porzdnie poukadane, odkurzane czasami,
by pamita, ku przestrodze. Otwarcie niektrych jednak powoduje wci duy bl
icierpienie, ale wiem okoniecznoci zagldania tam, szczeglnie, kiedy pitrz si
trudnoci we mnie samej ipotrzebne jest odnalezienie rozwizania codziennoci. Bo
tak naprawd, wszelkie odpowiedzi tkwi wanie wmoich szufladach. Odpowiedzi
dotyczce sposobu przeywania wiata, moich lkw iniepokojw, ktrych niestety jest
wicej ni radoci. Szczerze powiem, e ztsknot oczekuj czasu, kiedy bd si miaa
na cae gardo, bez myli, e nie mog, bez poczucia, e nie potrafi albo e za chwile
radoci natychmiast spotka mnie kara.
Co wtych szufladach jest schowane? Wszystko to, czego dowiadczyam bdc dzieckiem.
Co pamitam? Dzi mog sobie nazwa ten cigy stan, ktry mi towarzyszy,
samotnoci. Wtedy, wydawao mi si to tak normalne, jak oddychanie. Mojej rodzinie alkohol towarzyszy od pokole.
Wjednej zszuflad uoona jest najblisza rodzina dziadkowie. Zobu
stron rodzicw by kto uzaleniony. Bliej zwizana byam zrodzin ze strony matki.
Dla mnie to byy, obok rnego rodzaju ekscesw, rwnie mie chwile. Czas spdzany
zdziadkiem wparku, szukanie jea, jedzenie jajecznicy ze wsplnej patelni. Kiedy
przychodziam do nich ze szkoy, zawsze czeka mnie kubek kawy zboowej. Jednake, kiedy dzisiaj przygldam si relacjom, jakie wtedy tam panoway, to ze smutkiem
stwierdzam, e s podobne jak umnie, wrodzinnym domu. Babcia trzymaa cay
dom wswojej garci, dzisiaj robi to moja mama. Apolegao to przede wszystkim na
tym, e koniecznie chciay mie ostatnie zdanie we wszystkich kwestiach. Bez wzgldu
na racj, sytuacje. Kady sprzeciw grozi cikim poraeniem milczeniem bd
ktni. Zopowiada matki pamitam, e babcia bardziej preferowaa jej brata. Ona
63

sama bardzo staraa si sprosta oczekiwaniom swojej mamy bezskutecznie. Dzisiaj


niestety, powtarza si to zaklte koo wmoim przypadku. Wkadam nadludzki czasem wysiek wzadowolenie mamy, ktra, jak si atwo domyle, zawsze znajdzie rys.
Ico dalej? Milczenie Wtaki sposb dziedzictwo pokoleniowe zostaje przekazane
szczebel dalej.
Dobrze, e chocia miaam psa Reksa. To znim spdzaam wikszo czasu.
Wczyam si po parkach, ulicach. Uwielbiaam chodzi do ulubionego parku, gdzie
zawsze znalazam cichy ktek dla siebie. Pies biega zadowolony obok, aja spdzaam czas na czytaniu ksiek. Tak trwalimy oboje godzinami. Czsto mrok gna nas
zpowrotem do domu. Zim, kiedy chody nie pozwalay zbyt dugo siedzie na awce,
chodzilimy razem ulicami miasta zagldajc tu iwdzie wokna. Miaam tak ulubiona zabaw zabawa wzgadywanie, jak jest wkonkretnym domu. Bardzo wana
bya barwa wiata, firanki woknach. Zawsze wtedy wyobraaam sobie, co si moe
dzia wrodku wyobraaam sobie ycie, jakie prowadz domownicy. Ito ycie byo
zupenie inne od mojego. Byo wnim duo rozmw, gwar towarzyszy codziennoci,
widziaam oczami wyobrani, wsplne posiki, yczliwo okazywan sobie nawzajem.
Zmczona wracaam do domu, kadam si natychmiast spa izapominaam otym,
co si dzieje za cian.
Bardzo dobrze pamitam czas spdzany wpokoju, kiedy zakazywano mi go
opuszcza. Kary, za niewiadomo co, nakazy spdzania czasu wdomu. Ten czas spdzony oczywicie wtowarzystwie Reksa, ksiek imuzyki. Jednak by czas czstych
interwencji za cian, obok. Nie wszystkie haasy mona zaguszy muzyk. Kiedy
wdomu dziao si bardzo le, byam buforem, ktrego zadaniem byo uspokajanie,
wyciszanie, sprztanie po kolejnej imprezie. Baam si wtedy za kadym razem, jednak
nigdy nie mogam tego strachu okaza. Baam si krzykw, ktni. Do dzi czuj cisk
odka, kiedy jestem wiadkiem ktni, nieporozumienia. Boj si, e bdzie si koczy tak samo, jak wdomu przemoc, przykrymi sowami, ktre rani do ywego.
Widz rwnie popoudnia spdzane ukoleanek ikolegw, wdomach, gdzie
panowao troch spokoju. Ial, e nikt nigdy nie mg przyj do mnie, e moja mama
nie moga ugoci moich znajomych. Czerpaam wiele ztych wizyt podpatrywaam
inne domy, relacje zrodzicami moich rwienikw, obserwowaam, jak zachowuj si
ludzie przy stole. Dzi by moe troch nieudolnie, ale staram si wprowadza te jedyne
iwane obserwacje wswoje wasne ycie.
Zjednej zszuflad wypada niewielkie puzderko. Kiedy je otwieram, widz
wnim pokruszone serce. Pokruszone na skutek smutku, alu, poczucia winy. Kiedy dziao si co, czego wina zostawaa mi przypisana, stosowaam tysice zabiegw
wcelu ubagania matki. Pamitam wszdzie zostawiane karteczki zwiadomoci, e
bardzo j kocham ie bardzo przepraszam za wszystko, co zrobiam le. Nigdy nie precyzowaam, za co przepraszam, bo tak naprawd nigdy nie wiedziaam, co tym razem
uczyniam zego. Tak wiedz miaa tylko moja matka, ktra milka ipotrafia tak
64

trwa tygodniami. Iwreszcie, kiedy dla mnie atmosfera bya ju nie do wytrzymania,
postanawiaam co zrobi. A po jakim czasie matka postanawiaa si odobraa
izaczynaa rozmawia, jakby si nic nie stao. Dla mnie to byy najcudowniejsze chwile, kiedy zaczynaa ze mn rozmawia.
Dla mnie, niewielkie pudeko schowane wrogu szuflady podpisane jest: tata.
Niestety, bo puste to dla mnie jest sowo. Jeli kto kiedy mnie pyta oto, jaki jest Twj
tata nigdy nie potrafiam odpowiedzie. Jego posta ogranicza si do zarysu sylwetki,
przezroczystej wrodku. Niewiele mam skojarze iwspomnie ztat. Dwa, ktre gboko zakotwiczyy si wmojej gowie is przyjemne to: pewnego popoudnia przynis
do domu gobia. Ja bardzo si cieszyam, bo zawsze chciaam mie zwierzaka wdomu,
nigdy jednak nie doszo do tego. Niestety, gob doczeka tylko czasu przyjcia mamy
zpracy izosta wyniesiony zdomu. Drugie zdarzenie miao miejsce wpewn sobot.
Ojciec poszed do sklepu iwrci z psem. Pamitam do dzi, by to brzowy cocker
spaniel. Macha ucieszony ogonem. Ja zradoci skakaam pod niebo. Ikolejny zawd,
kiedy mama si obudzia iokazao si, e pies zosta odwizany spod sklepu przez tat.
Musia go odnie niestety. Nic wicej nie pamitam.
Jedn du szuflad zachowaam dla mojego starszego brata. Pamitam
znim czas spdzany. Robi zawsze namioty, wktrych si chowalimy (namioty zkocw, pomidzy krzesami istoem). Poniewa pomidzy nami jest dua rnica wieku,
mia ju swoje towarzystwo, do ktrego mnie nie zabiera. ledziam go zawsze, podgldaam, co robi. Lubiam siedzie wjego pobliu ipatrze, czym si zajmuje. Mao
czasu spdza wdomu wikszo poza nim. Kiedy wraca, ja zazwyczaj ju spaam.
Kiedy mia swj wasny samochd, czasami zabiera mnie na przejadk wsytuacji,
kiedy wdomu szalaa kolejny raz wichura. Wszufladzie tej jednak znajduj rwnie sytuacje, ktre powodoway moj zo ismutek. Jzek siedzcy wkuchni zmam
irozmawiajcy zni ominionym dniu. Matka zzainteresowaniem zawsze patrzya
na niego, suchaa go. Ja niestety nie doczekaam ju takiego czasu. Kiedy byam
na tyle dua, e potrzebowaam si zwierza ze swojego ycia, mama gboko wesza
wnag, ktry uniemoliwia spotkanie si.
Kolejna szuflada to czas buntu. Szkoa rednia imoja niezgoda na niesprawiedliwo domow, na brak poczucia bezpieczestwa. Nie lubi otwiera tego zakamarka. Wzwizku ztym wszystkim czuj ogromne poczucie winy iwstydu. Wstydu,
e pozwalaam sobie samej na tak wiele. Na czste imprezy zakrapiane alkoholem, na
kontakty damsko mskie. Gdybym moga, szybko cofnabym ten czas inaprawia
co nieco. Teraz czeka mnie tylko albo a, konieczno wybaczenia sobie samej tych
wszystkich sytuacji. Izolacja od domu, kreowanie wasnego ycia, towarzystwo nieakceptowane przez rodzicw itym bardziej wane dla mnie samej. Ludzie, ktrzy dali mi
troch akceptacji, poczucia wsplnoty iprzyjli tak, jaka byam. Dla takich sytuacji
byam wstanie odda swoj lojalno, wierno iwaciwie ca siebie.
65

Najwiksz zmoich szuflad jest ta, znapisem smutek. Tam mieszcz si


wszystkie sytuacje, obrazy, ktre byy powodem wielkich oczu, toncych bezustannie
wrozpaczy icierpieniu. Najtrudniej do zaakceptowania przychodzio mi niedotrzymywanie sowa przez rodzicw. Wiele rzeczy suchaam, wiele planw iobietnic. Nic si
jednak nie spenio znich. Ito uczucie uciekajcego powietrza zpknitego balonika
tak ucieka nadzieja. yjc wtakim domu trzeba si nauczy przey, trzeba wypracowa sobie system, ktry da si. Ja sobie obliczaam dni, kiedy rodzice powinni by
pijani, akiedy powinni by trzewi. Najczciej si nie sprawdzao, ich picie byo tak
bardzo nieprzewidywalne, ale jako trzymao przy yciu dawao odrobin poczucia
kontroli iprzewidywalnoci. Nauczyam si rozpoznawa oznaki kiedy s nietrzewi, kiedy bd si kolejny raz upija. Doszam do takiej perfekcji, e wystarczyo jedno
spojrzenie na twarz ibyam wstanie rozpozna wypite nawet jedno piwo. Ikiedy ju
to wiedziaam, to pozwalao mi zmian planw dnia, nastawienie. Natychmiast zatrzaskiwaam drzwi swojego serca, ana pole bitwy wkracza onierz przygotowany na
kad ewentualno. Taki stan gotowoci trwa do dnia kolejnego. Nauczyam si,
kiedy mam chodzi na palcach, zachowywa si cichutko, znika zpola widzenia.
Wiedziaam, kiedy bdzie awantura wdomu. Nauczyam si trzyma jzyk za zbami, eby nie byo gorzej.
Jeszcze inna szuflada powoduje moje krwawienie do dzi. Szuflada, wktrej przechowuj brak mioci iokropne zimno, ipustk. Teoretycznie teraz ju wiem,
e kademu czowiekowi zdarza si popenia bdy. Ja tej moliwoci nie uzyskaam.
Kiedy zepsuam zabawk (amiaam podobno drewniane rce), kiedy otrzymaam
z ocen, kiedy nie udao mi si posprzta mieszkania na czas Wszystko to, potwierdzao mi tylko moje mylenie na swj temat jestem do niczego. Takie sowa
dostawaam rwnie od moich rodzicw. Jeden obraz: miaam przepikn torebk, tak
wymarzon. Zdarzy si taki dzie, e zrodzicami wybralimy si na spacer. Byam
najszczliwsz ma dziewczynk na wiecie. Wkocu dopado mnie zmczenie. Poprosiam tat, by ponis mi moj torebk. Zaraz po tym jak nakrzycza na mnie, wyrzuci j do kosza. Znw mj rodek zapad si do wntrza. Nic nie da pacz, wycie.
Przeszam czas buntu. Zociam si, dlaczego ja nie mog mie normalnego
domu? Dlaczego to wszystko spotkao akurat mnie? Zastanawiaam si, czy jestem a
tak zym czowiekiem, e tyle blu dowiadczam? Obmylaam powod, dlaczego rodzice
mnie nie kochaj? Zastanawiaam si, co im takiego zrobiam, e tak le mnie traktuj. Dugi czas nosiam wsobie te wszystkie pytania. Nie znajdujc na nie odpowiedzi, zociam si na wszystko dookoa. Czsto si czuam jak ptak, ktremu zamano
skrzyda iteraz nie moe lata wprzestworzach. To tak, jakbym zostaa stworzona
do czego zupenie innego, acae dziecistwo przekrelio te plany, moliwoci. Tak
byo kiedy. Teraz, zperspektywy czasu widz wyranie, e kady dzie mojego ycia
by potrzebny. e wszystko, co si wydarzyo, ma sens. Dla mnie ma to podwjny wymiar zdobyte dowiadczenie domowe wykorzystuj na co dzie wpracy, wkontakcie
66

zdrugim czowiekiem. Duo sytuacji wyposayo mnie wbardzo poyteczne umiejtnoci: samodzielno, radzenie sobie wtrudnych sytuacjach, zrozumienie dla kopotw
innych ludzi. Dao mi to rwnie poczucie odpowiedzialnoci za siebie inajbliszych.
Odpowiedzialnoci za wykonywan prac. Spowodowao, e mam wsobie zaangaowanie wyciu ichci do bycia, prawdziwego bycia. Bycia przede wszystkim sob.
Bardzo wane miejsce wmoim yciu zajmowa inadal zajmuje Pan Bg. Rodzice nigdy nie chodzili do kocioa wniedziel. Poznaam Go podczas rekolekcji maturalnych, na ktre pojechaam tak naprawd tylko po to, by wyrwa si na chwil
zdomu. Pierwsze Spotkanie, przytulenie do Serca, zachwyt Jego spokojem imioci.
Pamitam ten czas doskonale chodziam caymi dniami zumiechem przyklejonym do twarzy. Byo mi dobrze, pomimo trudnoci domowych. Przychodziy kryzysy,
aiowszem. Kolejnym, wanym momentem byy rekolekcje akademickie. Waciwie
zostaam na nie zacignita przez koleank. Wczasie studiw moja izolacja od
wiata ludzi bya bardzo dua. Poza kilkoma kontaktami znajbliszymi koleankami,
nie utrzymywaam innych. Taki wyjazd wgrup nieznanych ludzi by dla mnie nie
lada wyzwaniem. Ale brak koncepcji na wakacje, wizja miesicy spdzonych znowu
wdomu, spowodowaa, e wyraziam zgod. Tam przede wszystkim znowu wpadam
wRamiona Boga-Taty tak Go wtedy lubiam nazywa. Rozkoszowaam si Jego
obecnoci itrosk. Mogam godzinami opowiada otym, co mnie boli. Zadawaam
mnstwo pyta, na ktre oczywicie nie znalazam od razu odpowiedzi, ale mogam je
wkocu wykrzycze. Itak waciwie od tej pory nieustannie trwam przy Nim. Czasami buntuj si okropnie uwaajc, e nie pomaga mi, e zapomina omnie, czasem
zprzewiadczeniem omojej bezwartociowoci odsuwam si od Niego. Ale wiem te, e
trwa przy mnie nawet, kiedy wprotecie nie id wniedziel na Msz wit. Jego opiek itrosk widz rwnie poprzez rnego rodzaju zdarzenia isytuacje, poprzez ludzi,
ktrzy kieruj czsto moj uwag iserce we waciwe miejsce. Nigdy te tak naprawd
nie naleaam penie do adnej wsplnoty, chocia bardzo tego potrzebowaam. Wrcz
woaam, by kto mnie zatrzyma na duej wjakim miejscu. Niestety, mnie si to nie
udao.
Wmoim yciu nie miaam wielu przyjani. Nie byo nikogo bliszego, bo nikt
nie mg wiedzie, co si dzieje wmoich czterech cianach. Atych kilka znajomoci,
ktre udao mi si nawiza niszczya moja mama. Przekazy: nie moesz nikomu
zaufa, bo zostaniesz na lodzie, tylko rodzina moe ci pomc ici zrozumie, ludzie
s faszywi, sprawiay, e kada koleanka bya tylko na pi minut. Kiedy wracaam wramiona mamy opowiadajc onieporozumieniach, potwierdzaa mwic:
anie mwiam. Do dzi to przekonanie pokutuje we mnie. Kiedy napotykam na
najmniejsz nawet rnic zda, powoduje to we mnie powstawanie ogromnego lku
ich ucieczki, wycofania si.
Obecnie Wicej rozumiem. Chyba. Nie zawsze rozum pomaga, szczeglnie
kiedy kolejny raz co mocno przeywam. Coraz czciej jednak go wykorzystuj do tu67

maczenia sobie okolicznoci, zachowa swoich iinnych. Wszystko, co wydarzyo si


we wczesnym dziecistwie ma odbicie wteraniejszoci. Kady dzie, kady policzek,
kada za. Obecnie czsto stojc wduej niepewnoci siebie, innych, dnia dzisiejszego, przyszoci, sigam do moich szuflad itam poszukuj przyczyny. Najczciej j
odnajduj.
Boj si bardzo nieporozumie, konfliktw, ktni. Na co dzie konfrontuj si
zinnoci, niezrozumieniem. Ucz si odbiera rzeczywisto we waciwych barwach.
Takich, jakimi s. Staram si nie ucieka, nie zatrzaskiwa drzwi za sob udajc,
e nie ma strachu. Tak, waciwie moj pierwsz reakcj jest strach. Dopiero pniej
przygldam si rzeczywistoci iwczam rozum, by nie da si ponie fali uczu.
Moim drugim imieniem jest poczucie winy. Kiedy odpowiada si za rzeczy,
zktrymi nie ma adnego kontaktu, bardzo szybko wpada si wpuapk odczuwania
odpowiedzialnoci za wszystko iza wszystkich. Ja tak wanie mam. Odczuwam win
wsytuacjach, ktre s poza moj moliwoci jakiegokolwiek dziaania. Kiedy mama
si le czuje, kiedy ma zy nastrj, kiedy nie jestem wstanie pomc ssiadce Wiele
innych podobnych jeszcze sytuacji powoduje powstawanie we mnie poczucia bezwartociowoci.
Nie zdawaam sobie sprawy, jak wane jest dla mnie zdanie innych ludzi na
mj temat. Najlepiej, gdyby wszyscy dookoa mnie darzyli sympati. Niestety, jest to
niemoliwe. Konfrontuj si bez przerwy zpotrzeb akceptacji ikiedy czuj, e znw dopada mnie takie ze mylenie osobie wyjaniam sobie, e to tylko moja mama kolejny
raz krytykuje moje dziaanie, zachowanie. Nosz wsobie pragnienie bycia perfekcyjn
wtym, co robi. Niewiadomie staram si sobie iinnym potwierdza swoj warto.
Pokaza iudowodni, e co potrafi, e si do czego nadaj. Ale rwnoczenie, kiedy
sysz komplementy, nie wierz wich prawdziwo. Sama nie dostrzegam zbyt wielu
pozytyww wsobie samej.
Jednak moj bolczk jest budowanie relacji zinnymi ludmi. Kiedy zaczyna
mi na kim zalee, wycofuje si natychmiast, szukajc pretekstu do takiego zachowania. Czsto tumacz sobie, e takie relacje nie maj sensu, bo wkocu itak si
skocz. Prdzej czy pniej, ale si skocz. Zdu ostronoci poznaj nowych
ludzi ipozwalam im wej wmj wiat. Towarzysz mi te myli, e nie jestem atrakcyjna jako przyjaciel, e pewnie ludzie si ze mn nudz idlatego po co to wszystko?
Wtakich wanie sytuacjach potrzebna jest mi bardzo logika iumiejtno otworzenia
odpowiedniej szuflady.
Ale tak naprawd kadego dnia powtarzam sobie: warto. To niezwyka przygoda podr wgb siebie. Odkrywanie siebie takiej, jaka jestem naprawd. Poznawanie swoich zainteresowa. Dzielenie si swoim wiatem zinnymi ludmi. Dowiadczanie przyjemnych uczu radoci, mioci, zadowolenia, satysfakcji. Cudownym
jest wyrzucanie za maych ubranek, uzupenienie szuflad nowymi kreacjami. Nie
do koca wiem jeszcze, kim jest Asia. Troch j ju jednak znam. Uwielbiam siedzie
68

usiebie wmieszkaniu zfiliank kawy iobserwowa jaskki za oknem (marz jeszcze,


by zbudoway gniazdo wpobliu mojego okna). Po dugim, mczcym dniu, lubi ciepy prysznic idobr ksik czyta na swojej kanapie. Cieszy mnie mruczenie mojego
kota. Raduj si blaskiem oczu przyjaci wczasie rozmowy. piewam itacz jeszcze
kiedy jestem sama, ale czerpi rado ztych czynnoci. Nie wyobraam sobie roku bez
wdrwki grskimi szlakami zprzyjacimi. Czu wiatr we wosach, zmczenie iciepo
pokoju wieczorem. Anajbardziej lubi powroty do domu. Do swojego domu. Powroty
bez strachu, bez stresu. Taki powrt po dugim dniu, dzisiaj kojarz zradoci, spokojem ibezpieczestwem. Krtka rozmowa zssiadami na korytarzu.
To wszystko jest moliwe dziki pomocy yczliwych osb, ktre spotykam na swojej drodze kadego dnia. Dziki terapii DDA jestem wstanie cieszy si tymi wszystkimi
drobiazgami, ktre kiedy umykay mi midzy palcami. Natomiast najlepsz terapi
jest bliska relacja zdrugim czowiekiem, wktrej trzeba nieustannie pokonywa siebie
samego. Zmaga si zwasnym lkiem, niepewnoci. To wanie drugi, kochajcy
czowiek jest wstanie zaleczy blizny, nawet te najgbsze. Ale eby zobaczy, e wok s
inni ludzie, potrzebny jest wysiek zobaczenia rda wasnych kopotw icierpienia.
Dostrzeenia, e najblisze osoby, niezawsze byy wporzdku. Atakie pierwsze wejrzenie byo dla mnie niezwykle bolesne, kiedy musiaam si zmierzy zlojalnoci wobec
wasnej rodziny. Pierwszy raz wypowiedziane zdanie: moi rodzice s alkoholikami
okupione byo niewiarygodnym blem. Blem maego dziecka, krzyczcego: kocham
swoich rodzicw ibardzo ich potrzebuj.
Wperspektywie jednak odnosz wiele korzyci, dla siebie samej przede wszystkim. Mam jednak wiadomo, e roczna terapia to nie koniec wasnego zmagania si
zprzeszoci. To pocztek drogi. Drogi czasami kamienistej, kaleczcej stopy. Czasami
tak piaszczystej, e zapadam si wniej po kolana. Ale coraz czciej zaczynam podnosi
wzrok idostrzegam pikne widoki otaczajce trakt, ktrym podam. Ikiedy jestem na
tym cudownym odcinku drogi, dzikuj za Przyjaciela, ktry kiedy zostawi lad na
mojej drodze, zachcajc mnie do zatrzymania si iwejrzenia do rodka siebie samej.
Za Przyjaciela, ktry podnis moj gow iktry codziennie zwraca moj uwag na
pikno otaczajcego wiata. Za Przyjaciela, ktry kadego dnia pomaga mi nazywa
wiat po imieniu, tumaczy jego zawioci.
Jakie p roku temu poznaam dziewczyn. Sytuacja domowa podobna do
mojej. Zaczam zni spdza troch czasu, pomaga jej wzmaganiach szkolnych,
radzeniu sobie wsytuacjach domowych. Wniej odnalazam duo siebie samej. Podobnie reaguje na rne sytuacje, ma podobne widzenie wiata, taka sam wraliwo.
Pomylaam sobie: dlaczego nie? Moe to jest ten moment, mnie te kto tak bardzo osobicie pomg. Dlaczego, by teraz nie spaci dugu? Moe czas przekaza paeczk
dalej? Niestety moja mama, chora zzazdroci, twierdzc, e dopuszczam si zdrady jej
osoby, znalaza kolejny pretekst do milczenia. Bardzo j to musi bole, e yj wasnym
yciem iradz sobie bez jej pomocy. Bardzo si musi ba, e kto inny ni ona moe by
69

rwnie wany wmoim yciu, dlatego systematycznie stosuje najefektywniejsz do tej


pory metod: krzykiem wyrzuca mnie poza nawias rodziny, ponia, mwic omojej
bezwartociowoci. Kolejny raz zachowaa si wpodobny sposb. Ostatnim razem pomylaam, e wicej takich sytuacji nie przeyj. Pomyliam si. Poprzez takie jej zachowania mam wraenie, e uodparniam si, uwalniam si od jej zoci, szantaw.
Postanowiam tym razem napisa do niej list. List, wktrym wypowiem si po raz
pierwszy chyba od bardzo dawna. Oto jego tre:
Mamo,
pisz, bo chc Ci opowiedzie. Troch siebie samej. Do tej pory to ja Ci uwanie
suchaam. Teraz chc mwi to, co jest we mnie, wrodku. Jeli bdziesz miaa odwag
posuchaj.
Na pocztek tyle, e bez wzgldu na to, co si dzieje, kocham Ci. Chocia
czasami wydaje si inaczej, tak jest naprawd. Cay czas staraam si by dobr crk
dla Ciebie. Robiam wszystko, co byo wmojej mocy, by bya ze mnie zadowolona. Nie
udao mi si jednak. Wci pojawiao si co, co powodowao Twoje niezadowolenie ze
mnie. Wiesz ile razy ju syszaam, e nie mam matki? Sprbuj sobie wyobrazi sytuacj
odwrotn. Tak bardzo bol takie sowa. Dla mnie du przykroci jest fakt otrzymywania akceptacji od osb zupenie mi obcych. Wiele ludzi spord mojego otoczenia
pyta co sycha, jak si czuj, rozmawiaj ze mn. Ja nigdy nie dowiadczyam tego
zTob. Ty mi mwisz oswoim powiceniu, otrosce. Czy te wszystkie ktnie iawantury s trosk? Naprawd mylisz, e nisko upadam? Dlaczego?
Widzisz tylko swoj perspektyw, nigdy Ci nie mwiam, jak ja to widz. Wydaje mi si zreszt, e nie chcesz tego sysze. atwiej jest twierdzi, e to wszyscy dookoa
Ci rani, nie rozumiej. Nie widzisz tego, e Ty te potrafisz rani innych. Ranisz
mnie takim swoim zachowaniem. Wiesz, jak nie lubi Twojego milczenia. Po prostu
przestajesz si do mnie odzywa. Ja nigdy nie wiem, co si stao, dlaczego tak jest. Czasami potrafia tydzie nie wypowiedzie do mnie ani sowa. A nagle Ci przechodzio
irozmawiaa ze mn, jak gdyby nic si nie stao. Aja trwaam zawsze zmtlikiem
wgowie, dlaczego?
Czsto si zastanawiaam, czy to wszystko, co si dziao wdomu, byo tylko
wymysem mojej wyobrani. Ale ostatnio spotkaam si zPatrycj, wspominaymy
dawne dzieje. Ito wanie ona potwierdzia mi, e wdomu dziao si le. Jedzenie to
nie wszystko. Nie wiem dlaczego uwaasz, e swoim zachowaniem robi Ci na zo.
Nie mam takiego zamiaru. Nareszcie czuj si doros osob. yj tak, jak uwaam za
stosowne. Jeli popeni bd, wycign zniego wnioski sama.
Dumna jestem zsiebie, e tyle ju osignam wyciu. Iciesz si, e udao mi
si to zrobi wszystko wasnymi rkami. S przyjaciele, ktrzy ze mn si ciesz tym
wszystkim. S to ludzie, ktrzy mnie wspieraj iuktrych mog si wypaka, jeli
trzeba. Po prostu mnie akceptuj. Inawet jeli zrobi jakie gupstwo, nie wyrzucaj
70

mnie za drzwi. Wiem, jak chc y. Mam jasno wyznaczone cele. Do nich bd dy.
Bez wzgldu na to, czy uzyskam Twoj akceptacj.
Przeraa mnie, jak zojcem razem yjecie. Tak naprawd nic si nie zmienio. Wzgldny spokj trwa dwa lata, dzisiaj znowu paacie do siebie nienawici.
Wtakiej atmosferze nie da si y. Dawno temu ju postanowiam uksztatowa swoje
ycie zupenie inaczej ni Wy. Nie chc si otacza ludmi, ktrzy nie lubi nikogo, nie
wyczajc siebie samych.
Wiesz, co najbardziej pamitam zwasnego ycia zTob? Cige przepraszanie
Ci za rzeczy, ktrych nie robiam. Tego mnie wyuczya do perfekcji. Iwiesz co, nie
potrafi tego ju duej robi. Wypalio si co we mnie. Jeli nie chcesz mie ze mn
kontaktu masz do tego prawo. Nie wrc ju ze sowem przepraszam. Jeli bdziesz
chciaa, potrzebowaa jestem dla Ciebie zawsze.
Wiesz, czasami zdarza mi si paka wpoduszk. Potrzebuj Mamy. Mamy,
ktra rozumie ikocha. Kocha bez wzgldu na wszystko. Dla mnie sowa: mama itata
brzmi pusto. Byy momenty wyciu, e chtniej jedziam do Zosi, do jej mamy, ni
do wasnego domu. Teraz mam wasny dom. Dom, wktrym nie ma ktni. Ktry
odwiedzaj ludzie czasami nawet pno wieczorem. Dom, wktrym czuj si dobrze
ibezpiecznie. Kiedy le mylaam oAgnieszce, ktra wyprowadzia si daleko poza
swoje rodzinne miasto. Dzisiaj dopiero zaczynam j rozumie. Jest gociem wdomu,
rodzice wietnie sobie radz sami. Nie ma midzy nimi pretensji ialw.
To, co si dzieje midzy ojcem aTob, to Wasza sprawa. Wy sobie takie ycie
wybralicie izgotowalicie. Najwyszy ju czas wzi za to odpowiedzialno, anie
obarcza owszystkie problemy caego wiata. To kiedy by Twj wybr, Ty go wybraa
na swojego maonka. My zJzkiem jestemy tylko Twoimi dziemi.
Przykro mi, kiedy midzy nami tak si dzieje. Przykro mi, e nigdy do tej pory
nie powiedziaa mi przepraszam za sowa. Dzisiaj we mnie jest pogorzelisko. Moe
potrzebujesz samotnoci otrzymasz j. Tak naprawd al mi Ciebie, e tak bardzo si
mczysz sama ze sob. Ja niestety niewiele jestem wstanie ju zrobi. Nie chc paa
nienawici do caego wiata. Ludzie s dobrzy. wiat jest pikny. Aycie warto przey. Trzeba to po prostu dostrzec. Ja mam zamiar to zrobi.
Jestem obok, gdyby potrzebowaa
PS. Jeszcze jedno zdanie od autora.
Jeeli cokolwiek wtreci publikacji poruszyo Ci, bo stanowi istotn
cz Twojego ycia, azarazem sam podejmujesz prb rozwijania skrzyde, prosz, napisz jak si to dzieje. Moe Twoja historia stanie si nowym
rozdziaem kolejnej ksiki. e-mail: wnmp@poczta.onet.pl

71

72

Bibliografia:
Dokumenty:
Jan Pawe II, Duch wity rdem prawdziwego pokoju, aud. gen. 29.05. 1991,
w: Wierz wDucha witego Pana iOywiciela, Libreria Editrice Vaticana,
Watykan 1992.
Jan Pawe II, Duch wity sprawc naszej modlitwy, aud. gen. 17.04.1991,
w: Wierz wDucha witego Pana iOywiciela, Libreria Editrice Vaticana,
Watykan 1992.
Jan Pawe II, List apostolski Salvifici doloris, w: Wybr listw Ojca witego Jana
Pawa II, Wydawnictwo M, Krakw 1999.
Jan Pawe II, Rodzina wEuropie, 25.06.2004 Do uczestnikw europejskiego
sympozjum nauczycieli akademickich, www.opoka.org.pl, 25.05.07.
Pawe VI, Duch Jezusa, aud. gen. 17.05.1967, w: Trwajcie mocni wwierze,
Pawe VI (przemwienia na audiencjach oglnych zlat 1963-1967), t.1,
WAM, Krakw 1971.
Pawe VI, Obrzd itajemnica, aud. gen. 13.08.1969, w: Czy modlimy si dzisiaj,
Wydawnictwo w. Wojciecha, Pozna 1974.
Pena jest ziemia Twego Ducha Panie, Oficjalny dokument Komisji TeologicznoHistorycznej Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, Wydawnictwo w. Jacka,
Katowice 1997.
Stolica Apostolska, Obecno Kocioa na Uniwersytecie iwkulturze uniwersyteckiej,
w: Informator Duszpasterstwa Akademickiego wPolsce, Warszawa 2002.
Literatura przedmiotu:
Babiker G. iArnold L., Autoagresja, GWP, Gdask 2003.
Beattie M., Koniec wspuzalenienia, Media Rodzina, Pozna 2003.
Bradshaw J., Toksyczny wstyd, Akuracik, Warszawa 1997.
Carter E., Duch wity jest obecny, PAX, Warszawa 1975.
Cermak T.L., Rutzky J., Czas uzdrowi swoje ycie, PARPA, Warszawa 1998.
Cloud H. iTownsend J., To nie moja wina, Wydawnictwo Wdrodze, Pozna
2008.
Forward S., Toksyczni rodzice, Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza,
Warszawa 2007.
Hellsten T., Wsparcie dla dorosych dzieci alkoholikw. Hipopotam wpokoju stoowym,
Wydawnictwo Ravi, d 2005.
73

Jeffers S., Nie bj si ba, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1999.


Kuciska M., Gdzie si podziao moje dziecistwo (ODorosych Dzieciach Alkoholikw),
Wydawnictwo Charaktery, Kielce 2006.
Lerner R., Codzienne afirmacje, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1999.
Mellody P., Toksyczne zwizki, J. Santorski & Co Agencja Wydawnicza,
Warszawa 2008.
Martin G., Czytanie Pisma witego jako Sowa Boego, PTT, Krakw 1982.
Pittman B., Modlitwy do 12 krokw, czyli jak wyj na prost, Wydawnictwo
Akuracik, Warszawa 1996.
Postawy wobec spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, www.ipsos.pl.
Silvano R. i Mascarenhas F., Duch wity, RHEMA, Krakw 2000.
Robinson E. iRhoden J.L., Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholikw,
Wydawnictwo PARPA-Media, Warszawa 2008.
Sobolewska Z., Odebrane dziecistwo, IZP, Warszawa 2000.
Wawerska-Kus J., Dziecistwo bez dziecistwa, DYWIZ, Warszawa 2009.
Wobiz A., Wspuzalenienie wrodzinie alkoholowej, Wydawnictwo Akuracik,
Warszawa 2001.
Woititz J., Maestwo na lodzie, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 2002.
Woititz J., Dorose dzieci alkoholikw, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 2000.
Woronowicz B.T., Alkoholizm jest chorob, PARPA, Warszawa 1998.
Woydyo E., Poprawka zmatury, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2009.
Woydyo E., Podnie gow, Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1998.
12 Krokw dla Dorosych Dzieci zuzalenieniowych iinnych rodzin dysfunkcyjnych,
Wydawnictwo Akuracik, Warszawa 1996.
Artykuy:
Adamczyk T., Krocz dumnie, nie biegnij terapia DDA, w: Zagroenia rodziny
waspekcie pastoralno-spoecznym, red. I. Celary iG. Polok, Wydawnictwo
AE, Katowice 2008.
Basiak A., Rodzina dysfunkcyjna zagroeniem spoecznego funkcjonowania
dziecka, w: (Bez)radno wychowania?, red. Z. Marek iM. Madej-Babula,
Wydawnictwo WAM, Krakw 2007.

74

Cholna K. iMadej-Babula M., Funkcjonowanie psychiczne DDA we wspczesnym


wiecie, w: (Bez)radno wychowania?, red. Z. Marek iM. Madej-Babula,
Wydawnictwo WAM, Krakw 2007.
Co trzeci Polak dowiadczy przemocy wrodzinie, www.info.wiara.pl.
Dodziuk A. Dorose Dzieci Alkoholikw, Gazeta Wyborcza Wysokie Obcasy,
10.05.2002.
Jest kryzys, wic pijemy coraz wicej, www.dziennik.pl, 23.05.09.
Koecka-Rusecka M., Polok G., Sprawozdanie zzaj profilaktycznych Korekta,
www.ae.katowice.pl, 02.06.09.
Kowalewski I., Zaburzenia emocjonalne studentw krakowskich uczelni wyszych
waspekcie bezpieczestwa, www.21.edu.pl.
Kuciska M., Dorose Dzieci Alkoholikw, www.kiosk.onet.pl/charaktery/,
11.05.08.
Kuciska M., DDA kim jestemy?, www.psychologia.edu.pl, 23.08.08.
Nadolski B., Sowo Boe isakramenty wite, w: Katechizm Kocioa Katolickiego
wprowadzenie, red. M. Rusiecki iE. Pudeko, Wydawnictwo KUL,
Lublin 1995.
Nowacki W., Jak Duch wity dziaa wKociele, Zeszyty Odnowy 24,
Krakw 1998.
Skowska Z., Wspzaleno wychowania irozwoju dziecka, w: Wychowanie wrodzinie
chrzecijaskiej, red. F. Adamski, WAM, Krakw 1982.
Szymusiak J., Zgromadzenie eucharystyczne wyrazem misterium Kocioa,
w: Koci wwietle soboru, red. H. Bogacki iS. Moysa, Ksigarnia
w. Wojciecha, Pozna 1968.
Ryn Z., Sens cierpienia, www.charaktery.eu, 23.06.09.
Uczelnia wolna od uzalenie, www.ae.katowice.pl, 02.06.09.
Strony internetowe:
www.ae.katowice.pl
www.dda.pl
www.info.wiara.pl
www.kiosk.onet.pl/charaktery/
www.psychologia.edu.pl
www.21.edu.pl
75

76

Notka oautorze:
Ks. dr Grzegorz Polok penomocnik rektora ds. Akademickich Warsztatw Pedagogicznych oraz adiunkt wKatedrze Zarzdzania Publicznego iNauk Spoecznych na Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego
wKatowicach, Duszpasterz Akademicki Orodka DA Zawodzie. Od kilku
lat zajmuje si problematyk zwizan zetyk dziaalnoci gospodarczej, etyk wpublic relations oraz etosem nauczyciela akademickiego iproblemami
zwizanymi zuzalenieniami.
Jest autorem publikacji zzakresu etyki biznesu, etyki wPR, pedagogiki
szkoy wyszej, aksjologii, teologii, midzy innymi: Wobjciach Ducha witego.
Oficyna Wydawnicza 4K, Archidiecezjalny Orodek Odnowy wKatowicach,
Katowice-Bytom 2001; Najwaniejsze wartoci studentw pierwszego roku Akademii Ekonomicznej wKatowicach, AE, Katowice 2006; Wspautor: Spoeczne,
polityczne igospodarcze elementy demokracji personalistycznej, AE, Katowice 2006,
Osoba-cnota-warto, wybrane zagadnienia zetyki nauczyciela akademickiego, AE,
Katowice 2007; Etyczne aspekty wychowania wszkole wyszej, AE, Katowice 2008;
Redaktor prac zbiorowych: Spotkania znauczaniem Jana Pawa II wAkademii
Ekonomicznej wKatowicach, AE, Katowice 2005; Etyczny wymiar dziaalnoci gospodarczej - wybrane zagadnienia, AE, Katowice 2005; Ks. kardyna August Hlond
spoeczny wymiar nauczania, AE, Ksigarnia w. Jacka, Katowice 2006; Zagroenia rodziny waspekcie pastoralno-spoecznym. AE, Katowice 2008.

77

78

You might also like