Nowelizacja ustawy

o ochronie konkurencji i konsumentw

aspekty konsumenckie
Warszawa, 31 marca 2015 r.

Zakres planowanych zmian

Zmiany majce na celu wzmocnienie ochrony

konsumentw, w szczeglnoci na rynku usug
finansowych

Zmiany dotyczce modelu abstrakcyjnej

kontroli postanowie wzorcw umw

Nowe postaci praktyk naruszajcych

zbiorowe interesy konsumentw
Oferowanie konsumentom usug finansowych, ktre nie odpowiadaj
potrzebom
konsumentw ustalonym z uwzgldnieniem cech tych
konsumentw, w szczeglnoci takich jak ich wiek, stan zdrowia,
dowiadczenie i wiedza dotyczce produktu lub sytuacja materialna
Przykad: produkt ubezpieczeniowy z elementem inwestycyjnym
oferowany 80-letniemu klientowi

Oferowanie usug finansowych w sposb nieadekwatny do ich charakteru

Przykad: skomplikowany produkt finansowy oferowany za pomoc rodka
porozumiewania si na odlego

3
odpowied na antykonsumenckie zjawiska pojawiajce si na rynku (problem missellingu)

Decyzja tymczasowa
szybka i skuteczna reakcja UOKiK na nieuczciwe
praktyki wymierzone w konsumentw
Prezes UOKiK moe - przed zakoczeniem postpowania w sprawie praktyk
naruszajcych
zbiorowe
interesy
konsumentw
zobowiza
przedsibiorc, ktremu jest zarzucane stosowanie praktyki, do
zaniechania okrelonych dziaa w celu zapobieenia zagroeniom

Przesanki wydania decyzji tymczasowej

1.Postawienie przedsibiorcy zarzutu stosowania praktyki
naruszajcej zbiorowe interesy konsumentw,
2.Uprawdopodobnienie e dalsze stosowanie zarzucanej
praktyki moe spowodowa powane i trudne do
usunicia zagroenia dla zbiorowych interesw
konsumentw.

Decyzja tymczasowa
Wniesienie odwoania od
wstrzymuje jej wykonania.

decyzji

tymczasowej

nie

Decyzja tymczasowa obowizuje nie duej ni do czasu

wydania decyzji koczcej postpowanie w sprawie.
Przykad: Zobowizanie przedsibiorcy do wstrzymania emisji reklamy
wprowadzajcej w bd, wstrzymanie dystrybucji produktu, zmiana sposobu
dystrybucji produktu (np. nieoferowanie produktu za pomoc rodkw
porozumiewania si na odlego).

Analogiczne rozwizanie funkcjonuje w sprawach z zakresu ochrony konkurencji.

Nieodpatna publikacja ostrzee i komunikatw

Sposb na masowe komunikowanie si z konsumentami ze
skutkiem prewencyjnym

Prezes UOKiK ma prawo do nieodpatnej publikacji

ostrzee i komunikatw - w formie i czasie przez siebie
okrelonym - w publicznym radiu i telewizji.
Przykad: Komunikaty nie zawsze musz dotyczy konkretnego przedsibiorcy.
Mog opisywa pewne niepokojce zjawiska na rynku.

Przeszukanie
realizacja zasady prawdy materialnej
(Prezes UOKiK obowizany jest do ustalenia zgodnych
z rzeczywistoci wszystkich faktw i okolicznoci
istotnych dla wydania decyzji)
Przeszukanie przeprowadza si w celu znalezienia i uzyskania informacji z akt,
ksig, pism, wszelkiego rodzaju dokumentw lub informatycznych nonikw danych,
urzdze oraz systemw informatycznych oraz innych przedmiotw mogcych
stanowi dowd w sprawie
Przeprowadzenie przeszukania wymaga zgody Sdu
Ochrony Konkurencji i Konsumentw, udzielonej na
wniosek Prezesa UOKiK

Analogiczne rozwizanie funkcjonuje w sprawach z zakresu ochrony konkurencji.

Tajemniczy klient (mystery shopper)

realizacja zasady prawdy materialnej
(Prezes UOKiK obowizany jest do ustalenia zgodnych
z rzeczywistoci wszystkich faktw i okolicznoci
istotnych dla wydania decyzji)
W celu uzyskania informacji mogcych stanowi dowd w postpowaniu w sprawie
praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw kontrolujcy ma prawo
podjcia prby zakupu

W uzasadnionych przypadkach przebieg czynnoci, moe

by utrwalany przy pomocy urzdze rejestrujcych
obraz lub dwik bez informowania kontrolowanego

Pogld istotny w sprawie

zapewni transfer wiedzy i dowiadcze z UOKiK
do sdw powszechnych
Prezes Urzdu moe - na wniosek sdu lub z urzdu - przedstawia sdowi
istotny dla sprawy pogld w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i
konsumentw, jeeli przemawia za tym interes publiczny.

10

Wystpienie do przedsibiorcy przed wszczciem postpowania

Pierwszy sygna o nieprawidowociach i umoliwienie
przedsibiorcy udzielnie wyjanie a take dobrowolne
wycofanie si z antykonsumenkich praktyk.

Bez wszczynania postpowania Prezes UOKiK moe wystpi do

przedsibiorcy w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentw.

Przedsibiorca, jest obowizany w terminie okrelonym przez Prezesa UOKiK,

nie krtszym ni 14 dni, od dnia jego otrzymania, przekaza stanowisko
w sprawie, ktrej dotyczy wystpienie.

11

3-letni okres przedawnienia wszczcia postpowania

ochrona konsumentw wyduona w czasie

Nie wszczyna si postpowania w sprawie praktyk

naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw,
jeeli od koca roku, w ktrym zaprzestano ich
stosowania, upyny 3 lata

12

Dotychczas termin ten wynosi 1 rok.

Dla porwnania w sprawach z zakresu ochrony konkurencji wynosi lat 5.

Nowy model kontroli

postanowie wzorcw umw

13

Obowizek pastwa czonkowskiego naoony Dyrektyw 93/13/EWG

Art. 7 dyrektywy 93/13/EWG w ust. 1 nakada na

pastwa czonkowskie zarwno w interesie
konsumentw jak
i konkurentw, obowizek
zapewnienia stosownych i skutecznych rodkw
majcych
na
celu
zapobieganie
staemu
stosowaniu nieuczciwych warunkw w umowach
zawieranych przez sprzedawcw i dostawcw.

14

Pytanie: czy aktualnie obowizujcy model, tj.:

Kontrola abstrakcyjna postanowie wzorcw umw
sprawowana przez Sd Okrgowy w Warszawie - Sd
Ochrony Konkurencji i Konsumentw
Kontrola incydentalna
powszechnych

naleca

do

sdw

Postpowanie administracyjne prowadzone przez

Prezesa
UOKiK
(jako
kontynuacja
kontroli
abstrakcyjnej)

zapewnia realizacj celu dyrektywy 93/13/EWG?

15

zapewnia realizacj celu dyrektywy 93/13/EWG?

Problemy wystpujce w aktualnym modelu:

1. Kontrola abstrakcyjna ilo spraw prowadzonych przez SOKiK gwnie z inicjatywy
organizacji pseudo konsumenckich - nie przekada si na realizacj celu dyrektywy
2. Kontrola incydentalna pomimo wytycznych zawartych w orzeczeniach TS (np. C-137/08,
C-618/10), nader rzadko jest sprawowana z urzdu przez sdy powszechne
3. Postpowania przed Prezesem UOKiK a) wystpuje problem tzw. rozszerzonej
prawomocnoci, vide wyrok SN III SK 18/13, b) art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, odnosi si jedynie
do eliminowania niedozwolonych postanowie z wzorcw umw, a nie konkretnych umw
zawartych w oparciu o ten wzorzec
4. Aktualnie obowizujce przepisy nie przewiduj procedury zastpowania
postanowie abuzywnych, nieabuzywnymi w konkretnych umowach, do ktrych wzorzec
zosta inkorporowany
5. Nieczytelno rejestru klauzul niedozwolonych (dwch gospodarzy SOKiK i UOKiK)
16

Problem nie tylko w systemie prawa polskiego:

wyrok TS C-26/13, Artyku 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 naley
interpretowa w ten sposb, e w sytuacji takiej jak rozpatrywana
w postpowaniu gwnym, w ktrej umowa zawarta midzy
przedsibiorc a konsumentem nie moe dalej obowizywa po
wyczeniu z niej nieuczciwego warunku, przepis ten nie sprzeciwia si
uregulowaniu krajowemu, ktre pozwala sdowi krajowemu zaradzi
skutkom niewanoci tego warunku poprzez zastpienie go przepisem
prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym

wyrok TS C-618/10, Umowa ta powinna bowiem w zasadzie nadal

obowizywa, bez jakiejkolwiek zmiany innej ni wynikajca z
uchylenia nieuczciwych warunkw, o ile takie dalsze obowizywanie
umowy jest prawnie moliwe zgodnie z zasadami prawa wewntrznego

17

Aktualny model kontroli abstrakcyjnej

pozew (Prezes UOKiK, inny
legitymowany podmiot)

odwoanie do SOKiK

wyrok SOKiK

wyrok SOKiK

decyzja Prezesa UOKiK

wyrok Sdu Apelacyjnego

wyrok Sdu Apelacyjnego

wszczcie postpowania przez Prezesa

UOKiK, ktrego przedmiotem jest
badanie wzorca a nie umw, do
ktrych wzorzec zosta inkorprowany

wyrok Sdu Najwyszego

wyrok Sdu Najwyszego

wpis klauzuli do rejestru

wykonanie decyzji

18

Proponowany model kontroli abstrakcyjnej

Podmioty majce
uzasadniony interes
zwizany z ochron
konsumentw
(organizacje spoeczne)

wniosek

Prezes UOKiK: decyzja

administracyjna
odnoszca si do
wzorcw jak i
konkretnych umw

odwoanie
przedsibiorcy

Sd Okrgowy w
Warszawie Sd Ochrony
Konkurencji i
Konsumentw

apelacja

Sd Apelacyjny w
Warszawie

19

skarga
kasacyjna

Sd Najwyszy

eliminowanie
niedozwolonych
postanowie z wzorcw
i umw

prawomocna decyzja
UOKiK

Nowy model kontroli abstrakcyjnej - korzyci

Skuteczne i trwae eliminowanie z obrotu postanowie abuzywnych (zamknity obieg:
prawomocna decyzja Prezesa UOKiK podstaw do egzekucji)
Uproszczenie rodowiska prawnego, w ktrym dziaaj przedsibiorcy (rezygnacja z
rozszerzonej prawomocnoci, kontrola dotyczyaby konkretnego przedsibiorcy, konkretnego
wzorca, konkretnego postanowienia, moliwo zaatwienia sprawy koncyliacyjnie)
Rezygnacja z prowadzenia rejestru klauzul niedozwolonych - w to miejsce rejestr decyzji
Orzeczenie Prezesa UOKiK jak i sdu zawsze z uzasadnieniem (rwnie moliwo tezowania
przez Prezesa UOKiK wasnych orzecze) - przyczynek do samoregulacji i asumpt do inicjowania
kontroli incydentalnej sprawowanej przez sdy powszechne
Eliminacja pozww organizacji pseudo konsumenckich skadanych wycznie w celach
zarobkowych

20

Dzikuj za uwag
Dorota Karczewska, Wiceprezes UOKiK

uokik@uokik.gov.pl