YCIE

PERYPETIE INFORMACJI
WRD KAMER
W INTERNECIE. PRZEWODNIK

YCIE
PERYPETIE INFORMACJI
WRD KAMER
W INTERNECIE. PRZEWODNIK
autorzy:

Marcin Maj, Katarzyna Szymielewicz

wsppraca:

Barbara Gubernat, Magorzata Szumaska

Publikacja powstaa dziki wsparciu:

w ramach programu
Demokracja w Dziaaniu

Wprowadzenie
strony 56

Perypetie informacji w Internecie:

infografika
strona 7

Rozdzia 1

Uwalnianie informacji: publikacja

i jej konsekwencje

SPIS TRECI

strony 815

Rozdzia 2

Porednik w roli arbitra:

usuwanie informacji
strony 1625

Rozdzia 3

Blokowanie informacji
strony 2641

Rozdzia 4

Porednik w roli cenzora:

moderacja treci
strony 4247

Jeli ty masz jabko i ja mam

jabko, i wymienimy si tymi
jabkami, to wtedy ty i ja wci
bdziemy mieli po jednym jabku.
Ale jeli ty masz pomys i ja mam
pomys, i wymienimy si tymi
pomysami, to wtedy obaj
bdziemy mieli dwa pomysy.

Wprowadzenie

Informacja chce by wolna jak ptak

Informacja to wicej ni cig sygnaw, ktre co opisuj. To narzdzie rozwoju
ludzkoci. Pismo, symbole matematyczne, mapy, rysunki bez nich nie byoby
cywilizacji. Nauczylimy si zapisywa i przekazywa innym zoone idee, ale
to nie by koniec. Wynalazek druku umoliwi rozpowszechnianie informacji
na ogromn skal. Kolejne wynalazki (fotografia, fonografia, film) umoliwiy
szybkie tworzenie i kopiowanie dokadnych zapisw rzeczywistoci.
Dziki temu rozwojowi informacja staa si rnorodna i atwa do powielenia.
Nikt nie mg jednak przewidzie, e z czasem informacja sama si uwolni,
zyskujc co w rodzaju niezalenoci. Na przeomie XX i XXI wieku powstay
techniki zamiany kadej informacji na form cyfrow. Rozwj Internetu sprawi,
e informacj cyfrow kady z nas moe przekaza caemu wiatu. Rwnolegle, dziki rozwojowi rynku elektroniki osobistej, narzdzia do tworzenia
i publikowania informacji stay si tanie, dostpne dla wszystkich.

George Bernard Shaw

W tych warunkach informacja staje si wolna. Co to znaczy?

1.

Informacji nie da si uwizi. Zawsze bdzie prbowaa

wydosta si na wolno.

2.

Informacja rozmnaa si w sposb niekontrolowany,

tzn. jedna informacja rodzi drug i nie ma nad tym kontroli.

3.

Wypuszczenie informacji na wolno moe by niebezpieczne

lub szkodliwe: moe narusza prawa innych osb i powszechnie
obowizujce prawo (np. karne).

4.

Zawsze znajd si tacy, ktrzy chc zniszczy lub uwizi

informacj. Bdzie im przeszkadza jej wolno.

5.

Zawsze znajd si te tacy, ktrzy dokarmi informacj

lub przechowaj j u siebie.

Do warunkw, w ktrych funkcjonuje informacja, bdziemy jeszcze wraca.

Na wstpie chcemy jednak podkreli, e wolno informacji nie musi by za
i najczciej nie jest. Przeciwnie: wolno czyni informacj bardziej wartociow. Dziki niej informacji moe starczy dla wszystkich.
W dalszej czci opowiemy o perypetiach informacji w Internecie i o przeszkodach, na jakie moe trafi. Po drodze wyjanimy problemy i opiszemy zagroenia, z jakimi powinien si mierzy kady, kto publikuje informacj i chce, eby
dotara ona do szerszego grona odbiorcw.

Rozdzia 1

Wypuszczanie informacji na wolno

Uwalnianie informacji:
publikacja i jej konsekwencje

Niemal wszyscy korzystajcy z Internetu wiedz, w jaki sposb mona opublikowa

informacj dla innych. Najprostszym sposobem jest skorzystanie z platform stworzonych tylko po to, bymy mogli co opublikowa. Te platformy to:

serwisy spoecznociowe (np. Facebook, Google+, NK);

serwisy do publikowania okrelonych treci (np. YouTube, Flickr);
miejsca internetowych dyskusji (usenet, fora, serwisy typu Wykop);
platformy blogowe (np. Blogger, Blox);
serwisy typu wiki (np. Wikipedia);
usugi bezpatnego hostingu, nierzadko poczone z narzdziami
do tworzenia stron WWW.

Te platformy s bezpatne i atwe w obsudze. Cen, jak pacimy za korzystanie

z nich, jest jednak nasza prywatno i oddanie kontroli nad publikowan informacj
w rce porednika (dostawcy usugi). Porednik zyskuje dostp nie tylko do danych,
ktre sami mu podajemy, ale te wielu innych ladw, ktre zostawiamy za sob
w sieci (numeru IP, informacji o sprzcie i oprogramowaniu, z ktrych korzystamy itd.).

10

Cen za korzystanie z usug

porednikw internetowych jest
nasza prywatno i oddanie
kontroli nad publikowan
informacj. Porednik nie tylko
poznaje nasze ycie online
od podszewki moe rwnie
cenzurowa to, co komunikujemy
wiatu.

Rozdzia 1

11

Poza platformami dostarczanymi przez porednikw istniej rozwizania

trudniejsze w obsudze, wymagajce wicej wiedzy i rodkw, ale nadal dostpne dla
wszystkich. Kady moe wykupi swoj domen (adres internetowy) oraz miejsce na
serwerze i stworzy dowolnego bloga, e-usug, serwis z filmami, forum itd.; dziki
czemu zachowa wiksz kontrol nad publikowan informacj i bdzie w stanie lepiej
chroni swoj prywatno.
Platformy internetowe i strony WWW z definicji su do publikowania treci.
S jednak i takie sposoby udostpniania informacji, ktrych nie kojarzymy z publikowaniem. Oto przykady:

s ieci P2P, takie jak BitTorrent uytkownicy utosamiaj je z narzdziami do

pobierania plikw, ale czsto programy do ich obsugi jednoczenie
udostpniaj pliki innym;
pakiety biurowe online (np. Google Docs) su do tworzenia dokumentw,
ale umoliwiaj take publiczne udostpnienie dokumentu;
usugi do przechowywania plikw (tzw. cyberlockery) maj suy jako
wirtualne dyski, ale umoliwiaj take publiczne udostpnienie
zawartoci.

Kiedy korzystamy z usug internetowych, moemy zatem publikowa informacj, nie majc nawet takiego zamiaru. Wwczas informacja zachowuje si jak wolny
ptak, ktry uwalnia si bez naszego udziau. I moe spowodowa problemy.
W USA gono byo o sprawie Jammie Thomas-Rasset, samotnej matki skazanej na
222 tys. dolarw kary za udostpnienie 24 piosenek bez zgody wytwrni muzycznych.
W momencie rzekomego naruszenia prawa autorskiego kobieta nie wiedziaa nawet,
w jaki sposb udostpnia si piosenki w sieci. Bya komputerow laiczk. Moliwe,
e piosenki udostpniy jej dzieci, take niewiadome tego, co robi.

Wolna informacja i kopoty

Opublikowana w Internecie informacja yje wasnym yciem. Moe si zdarzy, e
naruszy prawo lub wyrzdzi szkod innym uytkownikom sieci i spowoduje kopoty. Pokazuje to choby opisany wyej przypadek Jammie Thomas-Rasset. Oto przykady informacji, ktrych opublikowanie rodzi najpowaniejsze konsekwencje:

 brazy seksualnego wykorzystywania dzieci s dokumentacj przestpstwa;

o
ich rozpowszechnianie wyrzdza krzywd dziecku, ktre zostao wykorzystane, i narusza prawo karne;

12

t reci dotyczce osb prywatnych (np. zdjcia, korespondencja)

mog narusza prywatno osoby, ktrej dotycz;
treci oszczercze, obraliwe, nawoujce do przemocy mog naruszy
dobra osobiste pomawianej lub obraanej osoby, ale rwnie prawo karne
(jeli np. podegaj do nienawici na tle rasowym czy religijnym).
W kadym przypadku odpowiedzialno za opublikowanie treci naruszajcych
prawo lub prawa innych osb ponosi w pierwszym rzdzie sam publikujcy. Moe si
jednak zdarzy, e opublikowanie informacji narusza prawo lub prawa innych osb,
ale publikujcy o tym nie wie. Tak wanie byo w przypadku Jammie Thomas-Rasset.
Oto typowe rodzaje informacji, ktre mog narusza prawo, cho nie zawsze jest to
oczywiste:
T
 reci naruszajce prawa autorskie lub znaki towarowe teksty, muzyka,
zdjcia, filmy.
O tym, e prawa autorskie mona naruszy nawet przez przypadek, przekonaa si
Stephanie Lenz, uytkowniczka YouTubea, ktra podobnie jak wielu innych rodzicw
nagraa zabawny filmik ze swoim dzieckiem w roli gwnej. Krtki film przedstawia
taczce dziecko, ale w tle dao si sysze niewyranie piosenk Princea. Z tego powodu wytwrnia muzyczna zadaa usunicia filmu z YouTubea.

Rozdzia 1

13

(analityk wojskowy, ktry przekaza portalowi Wikileaks tysice tajnych dokumentw

dotyczcych amerykaskiej polityki zagranicznej, w tym wojny w Iraku) czy Edward
Snowden (byy pracownik amerykaskiego wywiadu, ktry przekaza mediom tajne
dokumenty o programie PRISM).
W maju 2010 r. bank PKO BP niechccy opublikowa w sieci wraliwe dane 1027
firm dunikw banku. Pewien mczyzna znalaz te pliki w wyszukiwarce Google
i poinformowa o tym PKO. Bank powinien by mu podzikowa, ale zareagowa
inaczej przedstawiciele PKO BP powiadomili prokuratur, oskarajc mczyzn o
zamanie zabezpiecze i prb szantau.

Informacja w klatce, czyli o roli porednikw

To, e informacja jest wolna, nie oznacza, e nie istniej adne sposoby ograniczenia
jej swobody. Nawet jeli trudne jest cakowite usunicie danej informacji z cyfrowej
przestrzeni, mona sprawi, by ta informacja nie dotara do konkretnych osb, lub
prbowa ograniczy obszary, w ktrych moe si ona przemieszcza.
Sposb poruszania si informacji po Internecie mona sprowadzi do prostego
schematu:

T
 reci satyryczne mog balansowa na cienkiej granicy midzy artem
a treciami obraliwymi. Mog te narusza prawa autorskie.
Funkcj satyrycznych treci w Internecie coraz czciej peni tzw. memy, czyli
obrazki zawierajce stay element (np. wizerunek danej osoby) i humorystyczny
w zaoeniu komentarz. Swojego czasu w Polsce popularne byy memy z Panem
Andrzejem, a take z Bab z Radomia. Zawieray one wizerunki osb prywatnych
i naruszay ich dobra osobiste. Pan Janusz awrynowicz, ktrego wizerunek sta si
internetowym Panem Andrzejem, nie ukrywa, e memy mocno i negatywnie
wpyny na jego ycie.

T
 reci, ktre z zaoenia miay by niejawne (np. tajne dokumenty, informacje
bdce tajemnic handlow firm) mog trafia do Internetu w imi wyszego interesu spoecznego, jak rwnie zupenie przez przypadek. Zdarza si, e
naruszaj nie tylko tajemnic, ale rwnie prawa osb, ktrych dane pojawiaj si w tych dokumentach.
Opublikowania treci, ktra miaa by zachowana w tajemnicy, w interesie spoecznym
dokonuj tzw. sygnalici, z angielskiego okrelani te jako whistleblowerzy, czyli dmuchajcy w gwizdek. Whistleblower publikuje tajne lub poufne informacje, eby ujawni
naduycia i zaalarmowa spoeczestwo. Znani sygnalici to np. Bradley Manning

W rzeczywistoci liczba porednikw moe by rna, podobnie jak liczba odbiorcw i nadawcw. Istotne jest zrozumienie, e w Internecie zawsze s jacy porednicy, cho rne s ich role i moliwoci wpywania na informacj. Oto podstawowe
kategorie porednikw:

operatorzy sieci telekomunikacyjnych, dostawcy Internetu;

podmioty zarzdzajce systemem DNS (tj. kierujce ruchem w sieci);
dostawcy hostingu;
dostawcy platform sucych do publikacji treci (Facebook, YouTube itd.).

Informacja publikowana w Internecie przechodzi przez wiele rk: musi by

przesyana przez sieci operatorw, jest zapisywana na serwerach rnych firm,

14

W Internecie midzy autorem

i odbiorc treci zawsze znajduj
si porednicy, ktrzy faktycznie
kontroluj przepyw informacji.
Std bierze si podstawowy
dylemat: Czy porednik powinien ingerowa w informacj?.
Z jednej strony prywatne firmy
nie powinny wchodzi w rol
cenzorw i sdziw, ktrzy
arbitralnie decyduj o tym, co
jest legalne, a co nie. Z drugiej
strony, kiedy dochodzi do naruszenia prawa, a autor treci
ukrywa si pod pseudonimem
lub numerem IP, porednik moe
najszybciej i najskuteczniej
zareagowa.

Rozdzia 1

moe by upubliczniana przez platformy

takie jak YouTube. Wywierajc nacisk na
porednikw szczeglnie na dostawcw hostingu i platform sucych do
publikacji treci mona skutecznie
ujarzmia informacj. Z tej drogi mog
korzysta nie tylko organy pastwa
(sdy, policja, prokurator), ale take
osoby lub organizacje, ktre uwaaj, e
konkretna publikacja narusza ich prawa.
W praktyce kady, komu przeszkadza
informacja opublikowana w Internecie,
moe zgosi si do porednika i zada
jej usunicia.
Faktyczna wadza nad informacj,
jak z racji swojej roli maj porednicy,
generuje bardzo powane dylematy.
Z jednej strony, kiedy dochodzi do naruszenia prawa, o wiele atwiej i szybciej
mona dotrze do porednika ni do
autora treci, ktry czsto ukrywa si
pod pseudonimem lub numerem IP.
Z drugiej strony porednicy nie powinni
wchodzi w rol cenzorw i sdziw,
ktrzy arbitralnie decyduj o tym, co
jest legalne, a co nie, poniewa nie maj
do tego odpowiednich kompetencji.
W rnych systemach prawnych
ten dylemat jest rne rozstrzygany.
Wicej na ten temat piszemy w kolejnym
rozdziale.

15

Trzy modele odpowiedzialnoci

Na przestrzeni ostatnich lat wyksztaciy si
trzy gwne podejcia do odpowiedzialnoci
porednikw.
1. Koncepcja neutralnoci porednik powinien
jedynie publikowa, hostowa lub przesya informacj, nie oceniajc jej legalnoci. Powinien by jak
listonosz, ktry nie zaglda do przenoszonych listw
i nie decyduje o tym, czy je dostarczy, czy nie.
2. Koncepcja warunkowej odpowiedzialnoci
porednicy co do zasady nie powinni ingerowa
w hostowan lub publikowan informacj. Jeli
jednak dowiedz si od odpowiedniego organu
(sdu, policji, prokuratora) lub osoby, ktrej prawa
zostay naruszone, e z dan informacj jest problem,
powinni reagowa. Jeli to zignoruj, mog by
pocignici do odpowiedzialnoci.
3. Koncepcja nadzoru porednicy powinni sami
dba o to, aby w Internecie by porzdek. Prywatne
firmy mog, a nawet maj obowizek monitorowa
treci publikowane na nalecych do nich platformach lub serwerach i weryfikowa, czy nie dochodzi
do naruszenia prawa. Jeli tego nie robi, mog by
pocignite do odpowiedzialnoci.

16

Rozdzia 2

Porednik w roli arbitra:

usuwanie informacji

17

Presja na porednikw
Z technicznego punktu widzenia porednik zawsze ma moliwo usunicia treci,
ktra zostaa opublikowana na jego platformie lub znajduje si na jego serwerze.
Bardziej problematyczna, z jego punktu widzenia, jest ocena, czy powinien z tej
moliwoci skorzysta. Na t ocen najwikszy wpyw ma regulacja prawna i zasady
odpowiedzialnoci samych porednikw za treci, ktre publikuj uytkownicy ich
serwisw. Dyskusja o zasadach odpowiedzialnoci porednikw jest jednoczenie
dyskusj o tym, w jakim stopniu powinni oni ingerowa w przesyane, hostowane lub
publikowane treci.
Jeli prawo, ktre reguluje dziaalno porednika, nakada na niego warunkow
lub bezwzgldn odpowiedzialno za tre, ktra pojawia si na jego platformie lub
serwerze, porednik bdzie mia siln motywacj, eby zareagowa. Z zasady aden
przedsibiorca nie chce naraa si na odszkodowania i procesy sdowe. Jeli jednak
prawo zwalnia porednikw od wszelkiej odpowiedzialnoci za tre, reakcja na zgoszenie, e konkretna informacja narusza czyje prawa, bdzie zaleaa wycznie od
oceny i dobrej woli konkretnego porednika.
Od tego, jak uksztatujemy zasady odpowiedzialnoci porednikw internetowych, zaley ich stosunek do hostowanych treci, tj. to, czy bd skonni je cenzurowa, czy chroni przed zewntrzn ingerencj. Im wiksza odpowiedzialno,
tym wiksza skonno do cenzury.

Rozdzia 2

18

Idc tym tropem, wikszo wysoko

rozwinitych krajw, w ktrych spory
o tre publikowan w Internecie s
istotnym problemem, przewiduje warunkow odpowiedzialno porednikw
za treci, ktre publikuj uytkownicy
ich serwisw. To oznacza, e zgodnie
z prawem porednik nie ma obowizku
monitorowania i oceniania informacji,
jakie pojawiaj si na jego platformie lub
serwerze, natomiast powinien zareagowa na zgoszenia osb lub organizacji,
ktre twierdz, e konkretna informacja
narusza ich prawa.

Prawo waciwe
Ustalenie, jakiemu prawu podlega serwis internetowy, z ktrego korzystamy, bywa trudne. Porednik
moe by zarejestrowany w jednym kraju, mie
serwer w drugim, a prowadzi faktyczn dziaalno
w trzecim. Od prawa kadego z tych krajw i tzw.
regu kolizyjnych, jakie przewiduj, zaley to, ktrej
jurysdykcji podlega dziaalno porednika.
UUDE
W Polsce procedur usuwania treci z Internetu na
wniosek osb lub organizacji, ktre uwaaj, e ich
prawa zostay naruszone, reguluje ustawa o wiadczeniu usug drog elektroniczn (artyku 14).
Problematyczna wiedza
Ustalenie, czy i kiedy porednik dowiedzia si, e
konkretna informacja moe narusza prawo, jest
bardzo problematyczne. Czy sam fakt, e porednik
moderuje treci w swoim serwisie (a wic kto to
wszystko czyta!), oznacza, e wie o naruszeniach
prawa? A co, jeli moderacja jest pautomatyczna
i polega tylko na usuwaniu wulgaryzmw? Czy
kade zgoszenie, bez wzgldu na tre, porednik
powinien traktowa jako wiarygodne? W praktyce
te dylematy musz rozstrzyga sdy.

Zauwa i zdejmij
Na wiecie rozwiny si rne warianty warunkowej odpowiedzialnoci porednikw
za tre, rnice si przede wszystkim rodzajem reakcji, ktrej prawo oczekuje
od porednika po otrzymaniu zgoszenia. Najczciej spotykanym i przyjtym take
w Polsce jest wariant okrelany angielskim terminem notice & takedown (z ang.
zauwa i zdejmij).
W tym wariancie porednik nie ponosi odpowiedzialnoci tak dugo, jak dugo
nie wie, e na jego serwerze lub platformie internetowej znajduje si tre, ktra narusza czyje prawa lub prawo powszechnie obowizujce. Od momentu, w ktrym zosta
o tym poinformowany przez samego pokrzywdzonego albo odpowiedni organ pastwowy (policj, sd, prokuratur), moe ju by pocignity do odpowiedzialnoci
chyba e odpowiednio zareaguje, czyli usunie sporn tre. W niektrych systemach
prawnych, zanim j usunie, musi jednak zawiadomi autora i wysucha jego racji.
Polskie prawo tego dodatkowego etapu nie przewiduje. Jeli porednik usunie
sporn tre, bdzie zwolniony z odpowiedzialnoci. Oczywicie, waciciel serwera
czy platformy internetowej nadal moe odmwi i pozostawi tre opublikowan
(np. jeli uzna zgoszenie za niewiarygodne albo uzna racje autora), ale wwczas naraa si na odpowiedzialno.

Ryzyko, e osoba lub organizacja,

ktra uwaa, e jej prawa zostay naruszone, wniesie pozew przeciwko porednikowi, ktry pozostawi sporn tre
opublikowan, zaley od okolicznoci.
Wiedz to te porednicy i niestety zdarza si, e inaczej traktuj zgoszenia od
osb prywatnych, a inaczej od kancelarii
prawnych czy organizacji zbiorowego zarzdzania prawami autorskimi. To jeden
z wanych powodw krytyki procedury
usuwania treci na wniosek, o ktrej
wicej piszemy w dalszej czci.

19
Z cZym musz sobie radzi porednicy?
Fundacja Panoptykon zapytaa administratorw
najpopularniejszych serwisw internetowych na polskim rynku, jakie problemy najczciej zgaszaj ich
uytkownicy. Oto szybki przegld: groby karalne,
naruszenia prywatnosci i tajemnicy korespondencji,
tresci epatujace nagoscia, zniewagi, wulgaryzmy,
stalking, drczenie, naruszenia dbr osobistych
(czci, wizerunku), drastyczne treci, podeganie do
nienawici, obraza uczu religijnych, wyudzenia,
oszustwa, nachalne treci reklamowe, podszywanie
si pod czyj tosamo, przejmowanie kont.

Notice & takedown w UE i USA

W Unii Europejskiej procedur usuwania treci
z Internetu na wniosek wprowadza art. 14 dyrektywy
o handlu elektronicznym. Mwi on, e w przypadku
wiadczenia usugi polegajcej na przechowywaniu
informacji usugodawca nie odpowiada za informacje, ktre dla kogo przechowuje, jeli spenia dwa
warunki:


nie ma wiarygodnej wiadomoci o bezprawnym charakterze dziaalnoci lub informacji,

jak tylko tak wiadomo uzyska, podejmuje

odpowiednie dziaania w celu usunicia lub
uniemoliwienia dostpu do informacji;

W USA podobn procedur przewiduje ustawa

o nazwie Digital Millennium Copyright Act (DMCA),
ktra uwalnia od odpowiedzialnoci za niezgodne
z prawem treci tych dostawcw usug internetowych,
ktrzy nie wiedz o ich bezprawnym charakterze
i nie zarabiaj bezporednio na nielegalnej aktywnoci. W literaturze amerykaskiej zasady odpowiedzialnoci porednikw s okrelane jako DMCA safe
harbour, a zgoszenia treci do usunicia s okrelone
jako DMCA notice.

Sprawa portalu NaszaKalwaria.pl

W 2010 r. burmistrz Kalwarii Zebrzydowskiej Augustyn Ormanty pozwa serwis
NaszaKalwaria.pl. Zdaniem burmistrza 18 komentarzy, ktre opublikowano w serwisie,
naruszao jego dobra osobiste. Wiele z nich stanowio krytyk dziaa burmistrza.
Tylko niektre mona byo uzna za naprawd obraliwe: m.in. burmistrz zosta
nazwany baranem, wypowiadane byy te opinie na temat stanu jego mzgu.
Sd oddali powdztwo i zasdzi od burmistrza koszty zwizane z procesem.
Zdaniem sdu komentarze miay charakter opinii, ktra z zasady nie podlega ocenie
w oparciu o kryterium prawdy i faszu. Co istotne, sd zwrci uwag, e uraony
burmistrz mg zwrci si o usunicie komentarzy na podstawie wspomnianego art. 14
ustawy o wiadczeniu usug drog elektroniczn. Innymi sowy burmistrz mg wykorzysta mechanizm notice & takedown, a dopiero w razie niepowodzenia i do sdu.

20

Odpowiedzialno za opublikowanie
treci naruszajcych prawo w pierwszym rzdzie ponosi sam publikujcy.
W polskim prawie porednik (np. hostujcy tre) odpowiada tylko wtedy,
gdy wie o naruszeniu prawa i nie reaguje. Porednik nie ma obowizku
monitorowania i oceniania informacji,
jakie pojawiaj si na jego platformie
lub serwerze.

Rozdzia 2

21

Informacja przed sdem

Teoretycznie kady, kto uwaa, e informacja opublikowana w Internecie narusza jego
prawa, moe pozwa jej autora. W praktyce okazuje si to bardzo trudne, poniewa
polska procedura wymaga podania danych osobowych autora (imienia, nazwiska,
miejsca zamieszkania, adresu, a w przypadku postpowania elektronicznego nawet
numeru PESEL). Prba wydobycia tych danych od osoby, ktr zamierzamy pozwa,
z zasady napotka opr. Lepszym rdem tego typu informacji, cho te nie zawsze,
jest porednik, ktry moe mie dane osobowe swoich uytkownikw. T drog spr
o tre znowu wraca do porednika i jego oceny.
Czy waciciel serwera lub platformy internetowej powinien udostpnia nasze
dane kademu, kto twierdzi, e zamierza nas pozwa? Jak uchroni uytkownikw
usug internetowych przed ryzykiem, e kto wyudzi ich dane nie na potrzeby
zoenia pozwu, ale tylko po to, by na wasn rk dochodzi sprawiedliwoci (np.
wysya gronie wygldajce listy wzywajce do zapaty)? To powane dylematy, zwykle rozstrzygane przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych lub sd.
Niestety, w tego typu sprawach nadal brakuje jasnej linii orzeczniczej.
W 2010 r. Wojewdzki Sd Administracyjny w Warszawie wyda wyrok,
ktry dotyczy kobiety dajcej od pewnej firmy ujawnienia numerw IP osb, ktre
logoway si do prowadzonego przez ni portalu. Kobieta zwrcia si w tej sprawie
do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO). Ten nakaza
firmie ujawnienie numerw IP. Firma zoya wniosek o ponowne rozpatrzenie
sprawy, argumentujc, e numeru IP nie mona uzna za dan osobow. GIODO
podtrzyma swoje stanowisko, a sprawa trafia do Sdu Administracyjnego w Warszawie. Ten uzna, e GIODO mia racj. Podkreli, e prawo do swobodnej anonimowej
wypowiedzi nie moe chroni osb, ktre naruszaj prawa innych osb.
Zupenie inny wyrok zosta wydany na pocztku 2013 r., mimo e sytuacja
bya analogiczna: dwie osoby poprosiy pewn firm o udostpnienie numerw IP
przypisanych do uytkownikw prowadzonego przez ni forum. GIODO nakaza
firmie udostpnienie danych. Firma odmwia i zoya skarg. Tym razem WSA
uzna, e skarga zasuguje na uwzgldnienie, gdy GIODO bdnie pomin regulacje
przewidziane w ustawie o wiadczeniu usug drog elektroniczn. Zdaniem sdu ta
ustawa wprowadza odrbne zasady udostpniania danych dla usug internetowych.
Wydawanie takich informacji jak adres IP komputera moe nastpi wycznie na
danie sdu lub prokuratora, zawarte w odpowiednim postanowieniu tych organw
stwierdzi sd.
Szanta z uyciem organw cigania
Prywatne firmy (), wykorzystujc nowoczesne technologie, uwanie przeczesuj cay
internet. Czasami nawet stosuj parapolicyjne prowokacje, by dopa podejrzewanych
o piractwo internautw. A potem? Strasz sdem i wymuszaj odszkodowania. Nieraz
kilkudziesiciotysiczne. By dotrze do winnych przestpstwa, wykorzystuj jako

22

narzdzia policj, prokuratur i kodeks postpowania karnego (Magorzata Koliska-Dbrowska, Sie w sieci, Gazeta Wyborcza).
Magorzata Koliska-Dbrowska w swoich reportaach z 2012 r. opisaa race
przykady naduywania procedury karnej przez organizacje zarzdzajce prawami
autorskimi i reprezentujce je kancelarie prawne. Okazuje si, e tysice uytkownikw
Internetu w Polsce pada ofiar swoistego szantau.
Penomocnicy twrcw, producentw oprogramowania i wydawnictw zawiadamiaj organa cigania o domniemaniu popenienia przestpstwa tylko po to, by z ich
pomoc wydoby od porednikw dane uytkownikw podejrzanych o naruszenia
praw autorskich. Dane osobowe trafiaj do akt postpowania, skd przechodz w rce
prywatnych firm. Na tej podstawie kancelarie prawne i firmy windykacyjne wysyaj
gronie brzmice listy z daniem zapaty odszkodowania za domnieman kradzie,
straszc sdem lub policj. Wikszo uytkownikw, nawet jeli nigdy nie naruszya
prawa autorskiego, ulega presji i paci. To bezprawny, ale wci bardzo skuteczny
proceder.
Sprawa blogera z Ryglic
Radny miasta Ryglice prowadzi osobisty blog, ktry by moderowany przez jego syna.
Przed wyborami samorzdowymi na blogu znalaz si obraliwy komentarz, zawierajcy krytyk urzdujcego burmistrza. Syn radnego z wasnej inicjatywy usun komentarz. Pomimo to obraony burmistrz postanowi wystpi z roszczeniem o ochron dbr
osobistych. Sprawa trafia do sdu.
Ku zaskoczeniu wszystkich obserwatorw tego procesu Sd Okrgowy w Tarnowie przychyli si do dania burmistrza i nakaza radnemu blogerowi opublikowanie
przeprosin oraz zapat 5 tys. z na rzecz Caritas Diecezji Tarnowskiej.
W styczniu 2012 r. Sd Apelacyjny w Krakowie zmieni jednak wyrok i oddali
powdztwo. Sd zauway, e radny bloger wypeni obowizki naoone na porednikw przez art. 14 ustawy o wiadczeniu usug drog elektroniczn. Gdy tylko
dowiedzia si, e na stronie ukaza si obraliwy komentarz, usun go z serwisu. Sd
podkreli, e prawo nakazuje podejmowanie przez administratorw jedynie dziaa
nastpczych i nie obliguje do prewencyjnej kontroli zamieszczanych komentarzy.

Rozdzia 2

23

Co skrzeczy w procedurze notice & takedown?

O procedurze usuwania treci na wniosek mona powiedzie to samo, co mwi si
o demokracji nie jest idealna, ale niczego lepszego jeszcze nie wymylono. Jest
krytykowana zarwno przez obrocw praw uytkownikw sieci, jak i przez zwolennikw ostrzejszego nadzoru nad publikacj treci w Internecie.
Zwolennicy ostrzejszego nadzoru mwi, e czsto mija zbyt wiele czasu, zanim
zgoszona do usunicia tre zostanie faktycznie skasowana. Na przykad posiadacze
praw autorskich argumentuj, e jeli kto opublikuje piosenk bez pozwolenia, a na
jej usunicie trzeba czeka 24 godziny lub duej, ponosz powane straty, bo w tym
krtkim czasie piosenk mog pobra tysice osb.
Zdaniem obrocw praw uytkownikw Internetu procedura notice & takedown
jest czsto naduywana; wykorzystuje si j do tego, aby usun informacj cakowicie legaln i nienaruszajc niczyich praw. Na przykad moe si zdarzy, e znana
wytwrnia muzyczna zada usunicia filmu opublikowanego w serwisie wideo,
powoujc si na swoje prawa autorskie. Waciciel serwisu szczeglnie jeli jest to
serwis niszowy, bez rodkw na profesjonaln pomoc prawn z duym prawdopodobiestwem zareaguje na zgoszenie, bo argumentacja przygotowana przez dobrego
prawnika wyda mu si wiarygodna. Niestety, moe si okaza, e wytwrnia wcale nie
ma praw do treci, ktre de facto cenzuruje.
W 2008 r. koncern medialny Viacom zada usunicia z serwisu YouTube filmu pt.
Juxtaposer, ktry zosta tam opublikowany przez jego autork, Joann Davidovich.
YouTube poinformowa j, e Viacom chce usun film. Autorka zgosia sprzeciw
i ostatecznie unikna ocenzurowania. W jaki sposb Viacom tumaczy si ze swojego
dania? Wytwrnia prezentowaa sporny film w czasie festiwalu, a potem zapomniaa, e nie miaa do niego praw na wyczno.
W maju 2007 r. due oburzenie wrd internautw wywoao zamknicie serwisu
Napisy.org, ktry umoliwia pobranie napisw do filmw przygotowanych przez
tumaczy-amatorw. Serwis zamknito rzekomo z powodu naruszenia praw autorskich
nalecych do twrcw filmu, mimo e od pocztku nie byo jasne, czy udostpnianie
amatorskich tumacze bez pobierania za to wynagrodzenia faktycznie narusza czyje
prawa. Dopiero w 2013 r. prokuratorzy podjli decyzj o umorzeniu ledztwa na podstawie opinii biegych. Okazao si, e serwis dziaa zgodnie z prawem.
Za pno: Napisy.org znikny z sieci, a twrcy serwisu nie mieli ju si, by uruchomi go na nowo.

Sami posiadacze praw autorskich przyznaj, e czasem bdnie daj usunicia

treci z Internetu. Dzieje si tak przede wszystkim dlatego, e wytwrnie filmowe
i muzyczne posiadaj zautomatyzowane systemy wykrywania treci pirackich i wysyania zgosze do najwikszych firm internetowych.

24

O procedurze usuwania treci

na wniosek osb, ktre uwaaj
si za pokrzywdzone, mona
powiedzie to samo, co mwi si
o demokracji nie jest idealna,
ale niczego lepszego jeszcze nie
wymylono. Usuwajc tre,
porednik wchodzi w rol arbitra
w sporze, mimo e czsto nie
potrafi przesdzi, kto ma racj.
Informacja w Internecie porusza
si jednak tak szybko, e czasem
nie mona czeka na sd.

Rozdzia 2

25

W maju 2013 r. wytwrnie Viacom, Paramount, Fox i Lionsgate zwrciy si do rnych

serwisw (m.in. do Googlea) z prob o usunicie linkw do filmu TPB AFK. Film by
niezalen produkcj, udostpnion w Internecie za zgod jego twrcw. Poniewa
opowiada o twrcach synnej strony The Pirate Bay, automatyczny system wykrywania
pirackich treci prawdopodobnie uzna go za naruszajcy prawo. Tymczasem film nie
by ani troch piracki.

Z raportu przejrzystoci Googlea wynika, e w tylko czerwcu 2013 r. posiadacze

praw autorskich poprosili t firm o usunicie ponad 14,8 mln adresw z wynikw
wyszukiwania! W sumie takie proby wystosowao 1928 organizacji. Google twierdzi,
e nie odpowiada pozytywnie na wszystkie proby usunicia treci i stara si wyapywa naduycia. Przy milionach tego typu zgosze miesicznie pomyki wydaj si
jednak nieuniknione. Niestety, naduywanie procedury notice & takedown moe by
wynikiem pomyki, ale rwnie czsto suy usuwaniu z sieci informacji niewygodnych dla okrelonych firm.
W lutym 2013 r. doszo do wypadku na torze wycigowym Daytona w USA. Zderzyo
si 10 aut, odamki poleciay na widowni, 28 osb zostao rannych. Wypadek pokazano w telewizji, ale w taki sposb, e incydent nie wyglda bardzo gronie. Potem
w Internecie pojawi si film nieoficjalny, nagrany przez amatora, ktry przedstawia
cae wydarzenie w gorszym wietle.
Organizacja NASCAR, bdca organizatorem wycigw aut seryjnych w USA,
postanowia wykorzysta swoj pozycj i poprosia YouTube o usunicie amatorskiego
nagrania. NASCAR powoaa si na swoje prawo do rozpowszechniania transmisji
z wycigu. Internauci zauwayli usunicie amatorskiego filmu i komentowali to m.in.
na Twitterze. Potem spraw zacz dry Washington Post i wreszcie YouTube przywrci dostp do amatorskiego filmu.

Przejrzysto usuwania
Prby badania naduy zwizanych z procedur
usuwania treci z Internetu na wniosek podejmuj
organizacje obywatelskie. W 2001 r. Electronic Frontier Foundation uruchomia serwis Chilling Effects,
w ktrym s zbierane i analizowane rne wezwania do usunicia treci kierowane do amerykaskich
firm internetowych. Dziki Chilling Effects udao si
odkry i opisa wiele naduy lub prb naduywania
procedury notice & takedown. Niektre firmy internetowe z wasnej inicjatywy publikuj tzw. raporty
przejrzystoci, informujce o tym, kto i kiedy prosi je
o usunicie jakich treci. Taki raport przygotowuj
m.in. Google i Twitter.

26

Rozdzia 3

Blokowanie informacji

27

Maskowanie, nie usuwanie

Do tej pory zajmowalimy si sytuacj, w ktrej informacja zostaa opublikowana
(uwolniona), ale pojawia si kto, kto chcia j ujarzmi, wywierajc wpyw na
porednika (dostawc hostingu lub platformy internetowej). Co w sytuacji, gdy
porednik nie zgodzi si na usunicie spornej informacji albo ten, kto prbuje informacj ujarzmi, nie jest w stanie skontaktowa si z porednikiem (np. ze wzgldu
na to, e ma on swoj siedzib poza granicami kraju i odmawia wsppracy)?
Kolejn przeszkod, jak mona postawi na drodze informacji, jest blokada.
Blokowanie to nie to samo co usuwanie treci. Usunita informacja znika
z serwera lub platformy, na ktrej zostaa opublikowana. Nawet jeli sam porednik
technicznie jest w stanie j odtworzy (definitywne wymazanie informacji z pamici
urzdze jest trudne), aden uytkownik Internetu nie ma do niej dostpu. Blokowanie to nic innego jak maskowanie informacji, ktra nadal jest dostpna na serwerze
lub platformie publikacyjnej. Jedyna rnica polega na tym, e uytkownik Internetu,
ktry prbuje uzyska do niej dostp, napotka po drodze na blokad.

28

Blokowanie i usuwanie treci to

dwie rne rzeczy. Zablokowana
informacja nie znika z sieci: nadal jest dostpna w pierwotnym
miejscu publikacji. eby do niej
dotrze, wystarczy wiedzie, jak
omin blokad. Dlatego blokowanie nielegalnych treci bywa
porwnywane do zamiatania
ich pod dywan.

Rozdzia 3

Blokad odgradzajc odbiorc

od opublikowanej treci moe postawi
kady, kto kontroluje sie telekomunikacyjn lub urzdzenie, z ktrego korzysta
odbiorca. A zatem dostp do informacji
moe by blokowany na rnych poziomach:

29
Omijanie blokad
Zablokowane strony nie znikaj z serwerw. Aby
do nich dotrze, wystarczy wybra inn ciek przez
Internet. Blokad stosunkowo atwo mona omin,
korzystajc z serwera proxy, sieci TOR czy odpowiedniej wtyczki w przegldarce. Posugiwanie si tymi
narzdziami jest w stanie opanowa kady uytkownik. Z roku na rok, wraz z postpujcym rozwojem
technologii, staje si to coraz atwiejsze.

g lobalnego Internetu
lub caych pastw;
operatora sieci telekomunikacyjnej;
sieci lokalnej (np. urzdu,
szkoy czy firmy);
urzdzenia osobistego
(np. komputera w domu).

Kady z tych poziomw blokowania
informacji ma swoj specyfik: najczstsze powody, wykorzystywane metody,
poziom technicznego zaawansowania,
a przede wszystkim rne konsekwencje
dla uytkownikw Internetu. Dlatego
omwimy te przeszkody po kolei, przechodzc od poziomu najwyszego
do najniszego.
Blokowanie na poziomie globalnego Internetu: przejmowanie domen
Z technicznego punktu widzenia Internet to globalna i zdecentralizowana sie,
nad ktr adne pastwo nie ma kontroli. Informacja moe si przemieszcza
rnymi drogami i nawet kompletne zablokowanie infrastruktury na obszarze jednego pastwa nie wpywa na pozostae. Do jego prawidowego funkcjonowania nie
wystarczy jednak fizyczna infrastruktura niezbdny jest jeszcze system nawigacji, dziki ktremu informacja trafia pod waciwy adres. Na ten system najwikszy
wpyw maj Stany Zjednoczone.
Obsug tego systemu, czyli kierowaniem ruchem w Internecie, na najwyszym
poziomie zajmuje si organizacja o nazwie The Internet Corporation for Assigned
Names and Numbers (ICANN). Niej w hierarchii funkcjonuj regionalne rejestry
internetowe. Ten ekosystem organizacji w peni kontroluje przyznawanie nazw domen
internetowych, ustalanie ich struktury i sposb, w jaki dziaaj serwery DNS na
caym wiecie.

Rozdzia 3

30

ICANN ma status prywatnej organizacji non profit, zarejestrowanej w stanie

Kalifornia, ktrej rzd USA przekaza
czasowo nadzr nad systemem DNS,
czyli globalnym internetowym systemem
nawigacji. Umiejscowienie tej organizacji
na terenie i w zakresie jurysdykcji USA
pociga za sob powane konsekwencje
dla globalnej sieci. W praktyce wadze
USA o wiele bardziej ni inne kraje mog
wpywa na to, czy informacja przesyana przez Internet trafi pod waciwy
adres. Stany Zjednoczone korzystaj
z tej moliwoci i stosuj szczegln
form blokowania treci, jak jest przejmowanie domen.
W ostatnich latach ten zabieg
najczciej by stosowany do blokowania
stron sprzedajcych podrobione towary
i oferujcych pirackie pliki z muzyk,
filmami itd. Na przykad, jeli w Internecie dziaaa strona www.zegarki-podrbki.com, wadze USA przejmoway jej adres i wszyscy, ktrzy wpisywali ten adres
do przegldarki, natrafiali na komunikat
o zablokowaniu strony.

Przejmowanie domen
Przejmowanie domen polega na tym, e na wniosek
wadz USA organizacje zarzdzajce systemem
domenowym odbieraj danej stronie jej adres
internetowy i wykorzystuj go, aby przekierowa
uytkownikw Internetu na stron z oficjalnym komunikatem informujcym o blokadzie. Strona nadal
istnieje w sieci i mona j znale, jeli tylko znamy
jej numer IP.

W listopadzie 2010 r. za pomoc przejmowania domen wadze USA zablokoway 82

strony internetowe, rzekomo pirackie lub oferujce podrobione towary. Operatorzy
stron nie zostali w aden sposb ostrzeeni o blokadzie. Nie wiedzieli te, w jaki sposb
mog si odwoa od decyzji wadz USA. Z oficjalnego komunikatu wynikao tylko
tyle, e do blokady stron doszo na zlecenie rzdowej agencji do spraw imigracji i ce,
podlegej Departamentowi Bezpieczestwa Wewntrznego. Przejcie domen odbyo si
na podstawie nakazu wydanego przez sd okrgowy.

Po pierwszej gonej akcji blokowania stron w 2010 r. podniosy si gosy, e niektre strony zostay ocenzurowane niesusznie. Zwrcono uwag na to, e taka forma
blokowania treci pozwala na arbitraln ingerencj w podstawowe prawa uytkownikw Internetu: prawo do swobodnego komunikowania si oraz dostpu do informacji.
Stany Zjednoczone nie potraktoway tej krytyki powanie.

31

W lutym 2011 r. wadze USA przeprowadziy akcj Operation Protect Our Children
(z ang. operacja chromy nasze dzieci), w ramach ktrej miay by zablokowane strony dystrybuujce i reklamujce pornografi dziecic. Rzd USA zablokowa tysice
domen, jednak szybko okazao si, e 84 tysice stron zablokowano cakiem niesusznie (!). Stao si jasne, e nakaz blokowana podpisany przez sdziego nie by naleycie
zweryfikowany i zaowocowa arbitraln cenzur.

Cho przejmowanie domen jest realizowane na zlecenie amerykaskiej administracji, zdarza si, e konkretne dziaania s wynikiem wsppracy midzynarodowej,
take na linii Unia Europejska Stany Zjednoczone.
W listopadzie 2012 r. wadze USA wsplnie z Europolem oraz wadzami pastw
UE przejy 132 adresy internetowe z kocwkami europejskimi (m.in. .eu). Akcja
miaa uderzy w sprzedawcw podrbek. Nawet jeli faktycznie zamknito portale
zajmujce si nielegaln dziaalnoci, wanie wtedy stao si jasne, e Stany Zjednoczone mog pewnego dnia zablokowa dowoln stron internetow caemu wiatu
i nie musi to by strona amerykaska.

Blokowanie informacji a prawa czowieka

Obowizkowe blokowanie stron internetowych
zawierajcych nielegalne treci jest odpowiedzi
nieproporcjonaln, bez wzgldu na wag problemu,
ktry prbuje rozwiza. Z jednej strony jest po prostu nieskuteczne, bo blokowane treci nie znikaj
z sieci i nadal wyrzdzaj szkod. Z drugiej
pociga za sob bardzo wysokie koszty w postaci
narusze praw czowieka.
Blokowanie treci z definicji jest niebezpieczne dla
wolnoci sowa. Praktyka pastw, ktre eksperymentoway z tym rodkiem, pokazuje, e ze wzgldu na
techniczne ograniczenia nie da si z chirurgiczn
precyzj blokowa tylko tego, co prawodawca uzna
za nielegalne. Przy okazji blokowane s rwnie
legalne treci. Co wicej, blokowanie wymaga
stworzenia specjalnej infrastruktury, ktra moe by
nastpnie wykorzystana do cenzurowania dowolnych treci.
Blokowanie zagraa take prawu do prywatnoci.
Z technicznego punktu widzenia zablokowanie treci
opiera si na uprzednim sprawdzeniu, jaka informacja znajduje si wewntrz pakietu, ktry uytkownik
wysya bd odbiera w Internecie. W zalenoci
od metody blokowania bdzie to albo nagwek,
albo jego pena zawarto. Poniewa sprawdzanie
ma charakter przesiewowy, w kadym przypadku
dochodzi do naruszenia tajemnicy korespondencji.

32

W Unii Europejskiej cenzura

Internetu teoretycznie nie istnieje.
Co jaki czas pojawiaj si jednak prby jej delikatnego wprowadzania. Zwykle motywem jest
walka z rozpowszechnianiem
treci ewidentnie naruszajcych
prawo, np. obrazw seksualnego
wykorzystywania dzieci.
Pastwa argumentuj, e nie
s w stanie skutecznie usuwa
ich z zagranicznych serwerw
i dlatego musz blokowa.
Tymczasem nielegalne treci
mona usuwa u rda, czyli
eliminowa z serwerw.

Rozdzia 3

33

Blokowanie na poziomie krajw

W Internecie granice pastwowe i geograficzne nie maj znaczenia. Kady uytkownik moe umieci tre na serwerze po drugiej stronie globu. Komplikuje to prac
sdw i organw cigania, ktre nie mog skutecznie dziaa poza granicami swojego
pastwa bez midzynarodowych porozumie i skomplikowanych procedur. Poczucie
bezradnoci moe sprawi, e prosty, cho mao skuteczny rodek, jakim jest zablokowanie nielegalnych treci dla wasnych obywateli, stanowi kuszce rozwizanie.
Treci nadal pozostaj dostpne dla wszystkich poza blokujcym krajem, a i tam
blokad stosunkowo atwo mona omin, korzystajc z serwera proxy, sieci TOR czy
odpowiedniej wtyczki w przegldarce. Co wicej, blokowane strony s natychmiast
przenoszone na inne serwery (w przypadku stron pornograficznych nawet kilkadziesit razy w cigu doby), co niweczy sens blokowania.
W Polsce i innych krajach nalecych do Unii Europejskiej cenzura Internetu
teoretycznie nie istnieje. Co jaki czas pojawiaj si jednak prby jej delikatnego
wprowadzania. Zwykle motywem jest walka z rozpowszechnianiem treci ewidentnie
naruszajcych prawo, np. obrazw seksualnego wykorzystywania dzieci. Pastwa
argumentuj, e nie s w stanie skutecznie usuwa ich z zagranicznych serwerw
i dlatego musz blokowa.
Tymczasem nielegalne treci mona usuwa u rda, czyli eliminowa z serwerw. Odpowiednie organy wiedz, gdzie ich szuka. Wikszo stron internetowych
zawierajcych obrazy seksualnego wykorzystywania dzieci znajduje si w Europie
Zachodniej (g. Belgia i Niemcy). Kolejne kluczowe lokalizacje to Rosja, Ukraina
i USA. Wbrew politycznej retoryce dziaania policji i organizacji pozarzdowych
(np. Internet Watch Foundation) na polu wykrywania i usuwania nielegalnych treci,
w tym stron pedofilskich, s bardzo skuteczne.

Zamiast blokowania odcinanie u rda

Internet jest sieci, ktrej zakoczenia serwerykomunikuj si poprzez skomplikowany ukad pocze. Kady serwer ma swj unikatowy identyfikator, ktry pozwala ustali jego lokalizacj w sieci.
Wystarczy odci zakoczenie, na ktrym znajduj
si nielegalne treci, eby skutecznie uniemoliwi
ich rozpowszechnianie. Oczywicie, powinno si to
odbywa pod kontrol sdu, z udziaem biegych
i po rzetelnym zbadaniu sprawy. Ta metoda jest
z powodzeniem wykorzystywana w walce ze spamem i stronami sucymi do wyudze finansowych
(phishing). Sukcesy w walce z tymi zjawiskami dowodz, e wsppraca midzynarodowa firm rejestrujcych domeny internetowe i administratorw sieci
moe dziaa bardzo sprawnie.

34

Mimo mocnych argumentw przeciwko wprowadzaniu tego typu rozwiza

w Polsce pojawiay si pomysy blokowania stron z treciami, ktre naruszaj prawo.
Pod koniec 2009 r. rzd Donalda Tuska zaproponowa wprowadzenie rejestru stron
i usug niedozwolonych. Miaa powsta czarna lista stron, ktre byyby blokowane.
Rzd chcia t drog walczy z treciami pedofilskimi, faszystowskimi, oszukaczymi
lub promujcymi hazard. Pod wpywem zmasowanej krytyki pomys rejestru stron
i usug niedozwolonych zosta porzucony. Podobne, a nawet dalej idce koncepcje
regularnie powracaj jednak w debatach politycznych (np. w odniesieniu do pornografii, take tej legalnej).
Europejski Trybuna Sprawiedliwoci o zakazie blokowania
Wyroki Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci potwierdziy, e w Unii Europejskiej
sd nie moe nakaza porednikom internetowym blokowania treci.
W listopadzie 2011 r. Trybuna wyda orzeczenie w sporze pomidzy organizacj
SABAM (odpowiednikiem polskiego ZAiKS-u) a operatorem Scarlet Extended. SABAM
daa, aby dostawca Internetu zablokowa w swojej sieci usugi P2P. Miaoby to pooy kres naruszeniom praw autorskich. Trybuna stwierdzi, e blokowanie okrelonych
treci wymagaoby od Scarlet aktywnego monitorowania komunikacji kadego z jej
klientw, a to byoby niezgodne z prawem europejskim.
W lutym 2012 r. Trybuna wyda orzeczenie w sporze pomidzy SABAM a serwisem spoecznociowym Netlog. Tym razem SABAM daa, aby sd zobowiza serwis
spoecznociowy do filtrowania treci pod ktem moliwych narusze praw autorskich.
Trybuna stwierdzi, e wymagaoby to aktywnego monitorowania wszystkich plikw
przechowywanych przez uytkownikw na serwerach sieci spoecznociowej. Zdaniem
sdu byoby to niezgodne z prawem europejskim.

Rozdzia 3

35

Blokowanie poza Polsk: wybrane przypadki

Najczciej jako wzr internetowej cenzury podaje si Chiny czy Arabi Saudyjsk.
Te kraje otwarcie przyznaj, e ich prawo nie pozwala na pen swobod wypowiedzi
w Internecie i e ograniczaj dostp do informacji, ktre uwaaj za niezgodne z wasn polityk. S jednak na wiecie pastwa o wiele bardziej problemowe ni Chiny.
Iran nie poprzesta na blokowaniu Internetu i wpad na pomys stworzenia
wasnej, krajowej sieci, ktra moe by odcita od reszty wiata. Dziki autonomicznej
i kontrolowanej sieci wadze Iranu mog arbitralnie decydowa o tym, co jest dostpne dla obywateli tego kraju. W najnowszej historii Internetu obserwowalimy te tak
niezwyke wydarzenia, jak odcinanie caych krajw od globalnej sieci telekomunikacyjnej.
W styczniu 2011 r. wadze Egiptu zablokoway w caym kraju dostp do Internetu, usugi SMS i BlackBerry. Egipt sta si czym w rodzaju komunikacyjnej czarnej
dziury. Nie powstrzymao to jednak uytkownikw sieci przed komunikowaniem si:
signli po star metod dostpu do Internetu za pomoc zwykej linii telefonicznej.
W marcu 2011 r. libijskie wadze odciy dostp do Internetu w Libii, a take
zablokoway poczenia z zagranic. Bya to reakcja reimu Muammara al-Kaddafiego na rozprzestrzeniajc si po caym kraju wojn domow. Poniewa wadze
w Trypolisie kontroloway najwikszego w kraju dostawc Internetu Libya Telecom
and Technology wprowadzenie blokady nie byo trudne do przeprowadzenia.
W listopadzie 2012 r. od Internetu zostaa odcita Syria. Przedstawiciele rzdu
obwiniali o to terrorystw, jednak mao kto da temu wiar Syria jest poczona
z Internetem przez cztery fizyczne kable, w tym trzy podmorskie, ktre trudno byoby
uszkodzi jednoczenie. W maju 2013 r. ten scenariusz si powtrzy Syria dosownie znikna z sieci.
W Rosji w 2012 r. zaproponowano stworzenie czego na ksztat rejestru stron
zakazanych, przede wszystkim w celu zmniejszenia dostpu do pornografii i ochrony
dzieci. W protest przeciwko tym rozwizaniom zaangaoway si firmy internetowe,
a take rosyjska Wikipedia. Z czasem okazao si, e obawy przeciwnikw cenzury
byy bardzo uzasadnione. W lipcu 2013 r., czyli niecay rok pniej, deputowana do
Dumy Jelena Mizulina zaproponowaa takie zaostrzenie tego prawa, aby w cigu 24
godzin wadze mogy blokowa dostp do treci penych przeklestw. W praktyce
oznaczaoby to blokowanie wszystkich serwisw, ktre odmwiyby dobrowolnego
cenzurowania wpisw swoich uytkownikw
Polityczna cenzura Internetu to nie tylko problem krajw autorytarnych.
Nie jest tajemnic, e to firmy z demokratycznych pastw dostarczaj reimom na
caym wiecie technologie suce do blokowania informacji. Tolerujc ten stan,
demokratyczne pastwa przykadaj rk do powanych narusze praw czowieka.

36
36

Zgodnie z prawem europejskim

nawet sd nie moe zmusi
operatora telekomunikacyjnego do filtrowania i blokowania
treci. W pewnym zakresie
operatorzy mog to jednak
robi z wasnej inicjatywy.
Zwykle chodzi o bezpieczestwo i przepustowo sieci.
Ale zdarza si te dalej idca
ingerencja w przepyw
informacji.

Rozdzia 3

37

Blokowanie przez operatorw sieci telekomunikacyjnych

Wspominalimy, e ani w Polsce, ani w Unii Europejskiej nie ma narzuconej cenzury
Internetu, a Europejski Trybuna Sprawiedliwoci orzek, e sd nie moe zmusi
operatora telekomunikacyjnego do blokowania treci. Nie oznacza to jednak, e
w pewnym zakresie operatorzy nie mog filtrowa i blokowa treci z wasnej inicjatywy. Ot mog i robi to.
Blokowanie informacji w wykonaniu operatorw sieci telekomunikacyjnych
najczciej ma uzasadnienie techniczne: suy bezpieczestwu i przepustowoci sieci.
Przykadem takich dziaa jest blokowanie spamu, ktry zapycha cza operatorw,
lub ruchu P2P przez operatorw sieci mobilnych. Zdarzaj si jednak te dziaania
kontrowersyjne: o podou biznesowym lub politycznym. Na przykad blokowanie
moe mie na celu utrudnienie ycia konkurencji. To klasyczny przypadek blokowania telefonii internetowej (usugi typu VoIP) przez operatorw telekomunikacyjnych,
ktrzy oferuj dostp do Internetu i usugi gosowe.
Na pocztku 2013 r. w mediach pojawia si informacja, e francuski operator Free
ma zamiar zaoferowa swoim klientom Internet z domylnym blokowaniem reklam.
Cho mona byo to uzna za ukon w stron klientw (reklamy w Internecie mog
by irytujce), faktycznym celem operatora by raczej zysk zwizany ze zmniejszeniem
ruchu w sieci (reklamy to zwykle obrazki lub pliki wideo, ktre w duej iloci mog
obcia sie). Ponadto operator zyskaby czciow kontrol nad tym, co ogldaj
jego klienci. Z tego powodu pomys operatora Free zosta skrytykowany przez
Fleur Pellerin, francusk minister ds. maych i rednich przedsibiorstw, innowacji
i gospodarki cyfrowej.

W marcu 2012 r. BEREC organ zrzeszajcy europejskich regulatorw telekomunikacyjnych przedstawi raport dotyczcy blokowania treci przez operatorw
telekomunikacyjnych. Raport zosta przygotowany na zlecenie Komisji Europejskiej.
Okazao si, e najczciej zgaszan praktyk zarzdzania ruchem byo blokowanie
lub spowalnianie ruchu P2P i to nie tylko w sieciach mobilnych, ale take kablowych. Powszechne okazao si take blokowanie ruchu VoIP, najczciej w sieciach
mobilnych.

Gboka inspekcja pakietw

Jeli dochodzi do ograniczania lub blokowania
okrelonego rodzaju ruchu w sieci telekomunikacyjnej danego operatora, odbywa si to poprzez tzw.
gbok inspekcj pakietw (Deep Packet Inspection, DPI). Ta technika pozwala dostawcy Internetu
analizowa przekazywane pakiety pod wzgldem
ich zawartoci.

Rozdzia 3

38

Brytyjska samoregulacja
W Wielkiej Brytanii blokowanie treci opiera si samoregulacji operatorw sieci
telekomunikacyjnych, ktrzy wiadcz usug dostpu do Internetu. Operatorzy sami
zobowizali si do tego, e bd oferowa swoim klientom dwa rodzaje Internetu: niefiltrowany, z dostpem do wszystkich treci, albo czysty, z zablokowanymi stronami
pornograficznymi. Obecnie w rzdzie Davida Camerona trwaj prace nad dalej idcym
rozwizaniem: Internet filtrowany ma by traktowany jako opcja domylna. Jeli dany
abonent nie wskae, e chce mie dostp do stron pornograficznych, otrzyma filtrowane cze.
W lipcu 2013 r. organizacja Open Rights Group, zajmujca si ochron wolnoci
sowa, przeprowadzia wywiady z brytyjskimi dostawcami Internetu, ktrzy maj
zamiar wdroy blokady pornografii dla swoich klientw. Organizacja dowiedziaa si,
e maj one blokowa nie tylko pornografi, ale take treci zwizane z przemoc i terroryzmem, strony o alkoholu i paleniu, strony o rodkach technicznych do obchodzenia
blokad, strony o anoreksji i samobjstwach, a nawet materiay ezoteryczne.

39

Blokowanie w sieciach lokalnych

Prawo nie zakazuje filtrowania i blokowania treci w lokalnych sieciach telekomunikacyjnych. Nie jest to przypadek operatorw telekomunikacyjnych, ktrzy
wiadcz usug powszechnego dostpu do Internetu, ale prywatnych firm lub
instytucji publicznych, ktre tworz wasne, wewntrzne sieci dla pracownikw,
klientw czy interesantw. Takie sieci nie s powszechnie dostpne i z zaoenia maj
suy okrelonym celom, co moe uzasadnia blokowanie treci, ktre z tymi celami
koliduj.
Na przykad wiele prywatnych firm blokuje portale spoecznociowe i gry online,
aby ich pracownicy nie marnowali w pracy czasu na tego typu rozrywki. Blokowanie
niektrych usug np. komunikatorw lub portali spoecznociowych moe by te
uzasadnione polityk bezpieczestwa firmy. W takich przypadkach chodzi o ochron przed wyciekami informacji. Oczywicie, zdarza si, e blokowanie informacji
w konkretnej instytucji ma podoe ideologiczne lub polityczne.
W czerwcu 2013 r. amerykascy onierze z bazy Presidio of Monterey zauwayli, e
nie maj dostpu do niektrych gazet, m.in. do brytyjskiego Guardiana. Armia zdecydowaa si na zablokowanie tych gazet, gdy bray one udzia w wyciekach tajnych
dokumentw na temat programu PRISM, za ktrymi sta Edward Snowden. Wojskowi
nie mogli zatem czyta Guardiana w pracy, ale oczywicie mogli robi to w domu,
na prywatnych komputerach.

Samoregulacja nie moe ogranicza

praw uytkownikw Internetu
Promowana w Unii Europejskiej, w duej mierze pod
egid Wielkiej Brytanii, samoregulacja dostawcw
Internetu w celu stworzenia europejskiego systemu
filtrowania i blokowania nielegalnych treci narusza
standardy ochrony praw czowieka. Blokowanie
treci nieodzownie czy si z wpywaniem na
wolno sowa, ktra nie moe by ograniczona
inaczej jak ustawowo. Porozumienia zawierane przez
dostawcw Internetu nie podlegaj adnej demokratycznej kontroli, dlatego nie powinny ogranicza
praw obywatelskich. Zdaniem organizacji bronicych
praw uytkownikw zachcanie dostawcw Internetu
do ustalania wasnych regu czyszczenia sieci jest
niedopuszczalne.

Filtry oparte na analizie sw kluczowych i czarnych listach s dalekie od

chirurgicznej precyzji. Czsto zdarza si, e blokuj zupenie niewinne czy wrcz
bardzo wartociowe treci, a przepuszczaj to, przed czym miay chroni.
Ograniczanie dostpu do niektrych treci w Internecie jest czst praktyk
w instytucjach edukacyjnych szkoach i bibliotekach. Idea na pozr wydaje si zrozumiaa: komputer w bibliotece szkolnej nie powinien suy do grania czy ogldania
stron pornograficznych. Sprawa nie jest jednak taka prosta. Blokowanie informacji
nie dziaa precyzyjnie, szczeglnie jeli mamy do czynienia z prymitywnym lepym
filtrem. A takie dominuj w szkoach i bibliotekach.
W 2006 r. na podstawie umowy pomidzy MEN a Katolickim Centrum Kultury udostpniono program o nazwie Beniamin. Program by bezpatny dla szk i wszystkich osb
indywidualnych, ktre chciayby go uy w celach niekomercyjnych. Gorc dyskusj
w Internecie wywoaa domylna lista wyrazw blokowanych przez Beniamina.
Na przykad blokowane byy sowa typu homoseksualizm i lesbijki, ale ju nie
pedalstwo czy lesby. W ramach przeciwdziaania narkomanii zablokowano wszystkie strony zawierajce sowo narkotyki, co niestety obejmowao take strony kampanii antynarkotykowych oraz informacje o punktach pomocy. Proponowano nawet
blokowanie sowa blog, natomiast na domylnej licie blokowanych wyrazw nie
byo takich fraz, ktre rzeczywicie kojarzyyby si z przemoc.

40

Filtry montowane w sieciach lokalnych najczciej opieraj si na analizie sw

kluczowych i czarnych listach tworzonych przez administratora sieci. Przy okazji
blokowania treci pornograficznych lub nawoujcych do przemocy moe dochodzi
do cenzury wartociowych materiaw: artykuw z Wikipedii (bo zawieraj ilustracje
traktujce o anatomii czowieka), forw dyskusyjnych czy stron organizacji pozarzdowych (np. zajmujcych si problemem przemocy lub poradnictwem seksualnym).
Zdarza si, e le skalibrowane filtry pozwalaj na dostp do treci niewtpliwie
szkodliwych.
Z informacji uzyskanych przez Fundacj Panoptykon od 62 bibliotek z caej Polski wynika, e ponad 62% z nich stosuje rozwizania blokujce pewne kategorie informacji.
Najczciej s to treci pornograficzne, ale nie tylko. Niektre z bibliotek zainstaloway
filtry ograniczajce dostp do stron rasistowskich, hazardowych, propagujcych przemoc, gier online, portali spoecznociowych. Niestety, zdarzao si, e w efekcie blokowane byy portale informacyjne, Wikipedia, a w jednej z bibliotek nawet wyszukiwarka
pocze kolejowych i strona Fundacji Panoptykon. Sonda wykaza te, e w bibliotekach brakuje ustalonych procedur dziaania w zwizku z blokowaniem treci. Decyzj
o blokowaniu mog do arbitralnie podejmowa rne osoby. W niektrych bibliotekach nie ma moliwoci zoenia wniosku o odblokowanie strony.

Blokowanie treci internetowych moe si te odbywa na yczenie, jeli

waciciel konkretnego komputera zamwi i uruchomi odpowiedni filtr. Jest to
wwczas usuga komercyjna, dziaajca wycznie na komputerze, na ktrym
zostaa zainstalowana. Tym samym nie wpywa na dostpno blokowanych treci
dla innych uytkownikw i nie wzbudza kontrowersji. Kady uytkownik moe
zdecydowa, czy chce tego typu ochrony dla siebie lub swojej rodziny. Na polskim
rynku oferta usug komercyjnego blokowania jest dobrze rozwinita. Blokowanie
na yczenie i wycznie na poziomie konkretnego komputera nie wzbudza kontrowersji, niemniej jest to kolejna przeszkoda, ktr moe napotka informacja podrujca po sieci. Filtry instalowane na urzdzeniu kocowym s jednak najprostsze do
ominicia wystarczy znale panel sterujcy tak aplikacj.

Rozdzia 3

41

jakie treci s blokowane przez biblioteki?*

pornograficzne

100%

zawierajce obrazy seksualnego wykorzystywania dzieci

91,9%

zawierajce sceny przemocy

62,2%

propagujce narkotyki

62,2%

rasistowskie, ksenofobiczne itp.

51,4%

satanistyczne, zwizane z sektami

45,9%

strony umoliwiajce pobieranie i wymian plikw

40,5%

zwizane z hazardem

40,5%

gry online
dotyczce materiaw wybuchowych

35,1%
18,9%

portale spoecznociowe

16,2%

strony z czatami

16,2%

inne

18,9%

* Zestawienie opracowane na podstawie informacji uzyskanych przez Fundacj Panoptykon w 2013 r.

od 37 bibliotek stosujcy filtry blokujce.

42

Rozdzia 4

Porednik w roli cenzora:

moderacja treci

43

W poprzednich rozdziaach opisywalimy perypetie informacji, ktra zostaje opublikowana w Internecie, a nastpnie napotyka na rne przeszkody. Na skutek zewntrznego nacisku moe by nawet usunita, jednak nie dzieje si to w wyniku arbitralnej
decyzji porednika. W tym rozdziale zajmiemy si sytuacj, w ktrej sam porednik
wchodzi w rol cenzora wiadomie i z wasnej inicjatywy ingerujc w publikowane
treci.
Jeli administrator portalu spoecznociowego, bloga, forum lub innego serwisu
internetowego modyfikuje lub przynajmniej weryfikuje treci zamieszczane przez
uytkownikw, mamy do czynienia z moderowaniem treci.

44

Porednik internetowy, ktry

z wasnej inicjatywy moderuje
treci zamieszczane przez
uytkownikw, wchodzi w rol
cenzora. Takie dziaanie moe
by uzasadnione okolicznociami,
jednak co do zasady budzi
kontrowersje.
Moderacja moe odpowiada
na rne potrzeby: od dbaoci
o jako publikowanych treci
i walki ze spamem po ochron
wizerunku i obaw przed odpowiedzialnoci prawn. Powody
ingerencji w tre powinny by
wyjanione w regulaminie
serwisu internetowego.

Rozdzia 4

45

Powody moderacji
Techniki i powody moderacji zmieniay si wraz z rozwojem stron internetowych
umoliwiajcych publikacj treci (komentarzy, wasnych tekstw, zdj) przez uytkownikw czyli wiata, ktry bywa okrelany jako Web 2.0. W pocztkach moderacji chodzio zwaszcza o wyeliminowanie spamu, czyli bezwartociowych treci
zachcajcych do zakupu produktw. Z czasem zacza jednak suy innym celom.
Dzi mona wyrni cztery gwne powody stosowania moderacji:
w
 trosce o jako treci; np. po to, by dyskusje nie byy zanieczyszczone
komentarzami obraliwymi, niewnoszcymi nic ciekawego do analizy
problemu;
w celu walki ze spamem;
aby unikn odpowiedzialnoci za treci, ktre mog by niezgodne z prawem;
w trosce o wasne interesy lub swj wizerunek.
Dwa pierwsze powody moderacji w zasadzie nie wzbudzaj kontrowersji. Nie
chcemy, aby miejsca internetowych dyskusji byy zalewane ofertami rodkw na
potencj. Oczekujemy te, e na forum powiconym elektronice nie bdzie zbdnych
dyskusji o polityce. O usuwanie treci zupenie nie na temat dbaj moderatorzy
wyznaczeni do tego celu albo przez waciciela strony, albo przez spoeczno skupion wok forum.
Moderowanie wpisw w celu uniknicia ewentualnej odpowiedzialnoci sprawia
wicej problemw. Zdarza si, e moderator usuwa wpis, ktry uzna za obraliwy,
podczas gdy w opinii autora i innych uytkownikw bya to uzasadniona krytyka.
Moderatorzy mog mie zrnicowany poziom wraliwoci na treci i rne mniemanie o bezprawnoci. Jeli zgodnie z regulaminem portalu moderator ma prawo
usuwa wpisy z wasnej inicjatywy, dobr praktyk jest przynajmniej poinformowanie
autora o powodach usunicia i dopuszczenie sprzeciwu.
Jeszcze wiksze kontrowersje wzbudza moderacja majca na celu ochron interesw lub wizerunku firmy (organizacji, instytucji), do ktrej naley moderowany
serwis. Zamy, e gazeta internetowa publikuje artyku z bdami merytorycznymi.
Czytelnik w komentarzu przy artykule wytyka bdy. Zdarza si, e gazeta poprawi
artyku i skasuje komentarz, ukrywajc swoj wpadk.
Moderacja wizerunkowa moe by prowadzona otwarcie lub nie. Niektre
firmy wprost zaznaczaj na swoich stronach, e bd kasowa komentarze lub wpisy
na forach, ktre informuj o ofertach konkurencji. Zdarzaj si jednak i takie,
ktre deklaruj otwarto na krytyk, a jednoczenie usuwaj wszelkie krytyczne
komentarze.

46

Rozdzia 4

47

Rne podejcia do moderacji

Moderacja w praktyce

Moderacja moe by realizowana na rne sposoby i na rnych etapach.

Trudno dzi spotka usugi internetowe, ktre w aden sposb nie byyby moderowane. Serwisy informacyjne niemal zawsze moderuj wpisy przy artykuach, a niektre
stosuj take premoderacj. Moderacja na forach to internetowy standard.

T
 re moe by moderowana przed opublikowaniem (moderator akceptuje
kady nowy wpis) albo po opublikowaniu (moderator przeglda nowe wpisy
i ewentualnie je kasuje).
Rola moderatora moe by ograniczona do dopuszczania (albo niedopuszczania) treci lub poszerzona o moliwo modyfikacji treci, ewentualnie
opublikowania uwag widocznych dla innych.
Moderacja moe by automatyczna albo rczna.
Moderacja moe by dokonywana przez wyznaczon osob, automat
albo spoeczno.
Sposoby moderacji mona niemal dowolnie czy np. jeden serwis moe stosowa moderacj automatyczn przed opublikowaniem, drugi moderacj rczn po
opublikowaniu, a jeszcze inny czy moderacj automatyczn z rczn na rnych
etapach, a do tego angaowa spoeczno.
Kade z tych podej ma swoje zalety i wady. Moderowanie treci przed jej
opublikowaniem daje porednikowi najwiksz kontrol, jednak wymaga te najwikszego zaangaowania w proces moderacji. Moderowanie treci po opublikowaniu daje
wicej swobody uytkownikom i oszczdza czas moderatora, jednak otwiera drog do
opublikowania treci niezgodnych z prawem lub obyczajami danego miejsca dyskusji.
Moderacja automatyczna jest szybka i tania, ale najbardziej naraona na bdy. Moe
si zdarzy, e wartociowa tre zostaje usunita, bo zawiera niewaciwe sowo.
Moderacja przez spoeczno to najbardziej demokratyczne podejcie: o wartoci
i dopuszczalnoci treci nie decyduje sam porednik, ale spoeczno w drodze gosowania. Niestety, podobnie jak sama demokracja, i ten model nie jest bez wad. Oddajc
prawo cenzurowania treci w rce spoecznoci, porednik godzi si na dyktatur
wikszoci. Dobrym wyjciem jest pozostawienie samym uytkownikom decyzji,
czy chc mie dostp tylko do treci, ktre przeszy przez moderacj spoecznociow,
czy do wszystkich.
Przykadem takiego modelu jest system stosowany w serwisie Slashdot, w ktrym wpisy
jednych uytkownikw s oceniane przez innych. Osoby przegldajce serwis same
jednak podejmuj decyzj, czy chc oglda tylko wpisy z wyszymi ocenami, czy
take te gorzej ocenione.
Podobny system stosuje serwis YouTube. Witryna pozwala ocenia komentarze
pod filmami, przy czym komentarze otrzymujce wicej ocen negatywnych staj si
domylnie niewidoczne. Coraz czciej podobne mechanizmy oddolnego promowania
wartociowych treci s wykorzystywane w serwisach informacyjnych.

Serwisy typu Wykop konsekwentnie moderuj treci wygldajce na reklam. Moderowane s rwnie serwisy spoecznociowe, o czym w przeszoci przekonyway si
matki zamieszczajce na Facebooku zdjcia przedstawiajce karmienie piersi (sic!).
Facebook usuwa je, poniewa jego regulamin nie toleruje nagoci.

Powody i sposb moderacji treci w danym serwisie powinny wynika z jego

regulaminu. Jeli firma arbitralnie wycina treci publikowane przez swoich klientw,
narusza warunki umowy i teoretycznie mona j za to pocign do odpowiedzialnoci. Niestety, zasady moderacji, nawet okrelone w regulaminie wiadczenia usug, nie
zawsze s jasne i zgodne z tym, co sami bymy uznali za uzasadnione.
Analiza regulaminw najpopularniejszych serwisw internetowych, pokazaa,
e ich waciciele myl o wszystkim i zastrzegaj sobie moliwo arbitralnego usuwania treci, ktre naruszaj ustalone przez nich zasady. Oto kilka przykadw:
 Treci tworzone przez Uytkownika nie mog zawiera: wypowiedzi
wulgarnych lub obraliwych, wypowiedzi naruszajcych zasady dobrego
wychowania i netykiety; adresw stron internetowych; treci o charakterze
reklamowym.
 Administrator zastrzega sobie prawo do zablokowania Konta
Uytkownika, ktrego dziaania uzna za szkodliwe dla Serwisu
bd innych Uytkownikw.
 Administrator zastrzega sobie prawo do usuwania zdj umieszczonych
na Koncie, ktre uzna za niewaciwe.
 Administrator zastrzega sobie prawo do: redagowania, skracania tekstw
bd usunicia treci zabronionych przez prawo, wulgarnych, obraliwych
lub w inny sposb naruszajcych zasady wspycia spoecznego.
 Zastrzegamy sobie prawo do usunicia dowolnej treci lub informacji
opublikowanej przez uytkownika, jeli uznamy, e jest ona sprzeczna
z naszymi zasadami.
 Od tych zasad mog wystpowa wyjtki powodowane wzgldami
artystycznymi, edukacyjnymi i dokumentacyjnymi.

PERYPETIE INFORMACJI
W INTERNECIE. PRZEWODNIK
autorzy:

Marcin Maj, Katarzyna Szymielewicz

wsppraca:

Barbara Gubernat, Magorzata Szumaska

korekta:

Urszula Dobrzaska

projekt graficzny

+ skad:

Filip Zagrski
druk:

Drukarnia Mo i uczak,
Pozna, PL
wydawca:

panoptykon.org