Zielnik Ziemi Łowickiej

VIII Liceum Oglnoksztacce im.
Wadysawa IV
w Warszawie
Zielnik
ziemi owickiej
Krystyna Lidia
Wdrychowska
Warszawa 2013
Zielnik ziemi owickiej

SPIS TRECI
Wstp ........................................................................................................... 5
Systematyka zebranych rolin ................................................................. 6
Skrzyp polny .......................................................................................... 12
Wierzba biaa ....................................................................................... 14
Brzoza brodawkowata ........................................................................ 16
Buk pospolity ......................................................................................... 18
Db szypukowy ................................................................................... 20
Konopia siewna .................................................................................... 22
Pokrzywa zwyczajna ............................................................................ 24
Szczaw zwyczajny ................................................................................ 26
Szczaw kdzierzawy ............................................................................ 28
oboda rozoysta ............................................................................... 30
Jaskier pomiennik ............................................................................... 32
Jaskier rozogowy ................................................................................. 34
Rutewka wskolistna ........................................................................... 36
Mak polny .............................................................................................. 38
Stulicha psia .......................................................................................... 40
Rzeucha kowa ................................................................................ 42
Gsiwka piaskowa ............................................................................ 44
Malina waciwa .................................................................................. 46
Jeyna strzpolistna ............................................................................. 48
str. 2

Piciornik gsi ....................................................................................... 50
Robinia akacjowa................................................................................ 52
Wyka ptasia .......................................................................................... 54
Koniczyna biaa ................................................................................... 56
Koniczyna kowa ............................................................................... 58
Bodziszek kowy.................................................................................. 60
Kruszyna pospolita ............................................................................... 62
Lipa szerokolistna ................................................................................. 64
Przestp biay ....................................................................................... 66
Marchew zwyczajna ........................................................................... 68
Bez czarny ............................................................................................. 70
Przytulia waciwa ................................................................................ 72
Kanianka macierzankowa ................................................................. 74
Czyciec roczny.................................................................................... 76
wietlik kowy...................................................................................... 78
Babka lancetowata ............................................................................ 80
Babka zwyczajna ................................................................................. 82
Oman kowy ....................................................................................... 84
Rumian szlachetny ............................................................................... 86
Rumianek pospolity ............................................................................. 88
Wrotycz pospolity ................................................................................. 90
Bylica pioun ......................................................................................... 92
str. 3

Starzec jakubek .................................................................................... 94
Saatnik leny ........................................................................................ 96
Nawo pospolita ................................................................................ 98
Krwawnik pospolity ............................................................................ 100
Jastrzbiec kosmaczek ..................................................................... 102
Kozibrd kowy ................................................................................. 104
Mniszek pospolity ............................................................................... 106
Mlecz polny ......................................................................................... 108
Ostroe warzywny ............................................................................ 110
Konwalia majowa .............................................................................. 112
Palusznik krwawy ................................................................................ 114
Grzebienica pospolita....................................................................... 116
Mozga trzcinowata............................................................................ 118
Tomka wonna ..................................................................................... 120
Perz waciwy...................................................................................... 122
Wenianka pochwowata ................................................................. 124
Bibliografia .............................................................................................. 126
str. 4

WSTP
Moja praca zawiera wysuszone okazy wraz z opisami rolin
zarwno zielnych, jak i lici drzew oraz krzeww wystpujcych na
obszarze miasta owicza (nieuytki, ki, las miejski) oraz obszarze
Bolimowskiego Parku Krajobrazowego na terenie ssiedniej gminy
Nieborw. Warto zwrci uwag na wynikajc z rnych miejsc
zbioru rozpito kolekcji, a mianowicie, i wystpuj w niej roliny
zasiedlajce rne rodzaje gleb o rnej wilgotnoci.
Roliny uoone zostay wedug klucza systematycznego
rzd po rzdzie, a w jego obrbie rodzina po rodzinie, w obrbie
rodziny za rodzaj po rodzaju, niekiedy za gatunek po gatunku.
W celu uporzdkowania przedstawiam systematyk zebranych
rolin na tle oglnej systematyki flory polskiej wedug Klucza do
oznaczania rolin naczyniowych Polski niowej autorstwa Lucjana
Rutkowskiego.
Opisy rolin zawieraj zwize informacje dotyczcego tego,
gdzie najczciej mona spotka dan rolin, jakie osiga
rozmiary, kiedy kwitnie oraz praktyczne informacje o jej
wykorzystaniu przez czowieka. Z racji tego, e w mojej pracy
korzystaam z wielu rde, informacje dotycz waciwoci
trujcych, leczniczych, lub o wartoci pokarmowej jako pasze dla
zwierzt.
Wszystkie okazy zbierane byy w drugiej i trzeciej dekadzie
lipca oraz pierwszej dekadzie sierpnia, przy czym wyjtkiem jest
konwalia majowa zebrana specjalnie w miesicu maju z racji
kwitnienia.
str. 5

SYSTEMATYKA ZEBRANYCH ROLIN 1
Domena: eukarionty
Krlestwo: roliny
Gromada: paprotniki
Klasa: Widaki
Rzd: widakowce
Rodzina: widakowate
Rodzina: widliczkowate
Rodzina: poryblinowate
Klasa: Skrzypy
Rzd: skrzypowce
Rodzina: skrzypowate
Rodzaj: skrzyp
Gatunek: Skrzyp polny
Klasa: Paprocie
Rzd: nasirzaowce
Rodzina: nasirzaowate
Rzd: paprotnikowce
Rodzina: dugoszowate
Rodzina: orlicowate
Rodzina: zachylnikowate
Rodzina: zanokcicowate
Rodzina: wietlicowate
Rodzina: paprotnikowate
Rodzina: podrzeniowate
Rodzina: paprotkowate
Rodzina: marsyliowate
Rodzina: salwiniowate
Gromada: nasienne
Podgromada: Nagozalkowe
Klasa: szpilkowe
Rzd: szpilkowe
Rodzina: sosnowate
Rodzina: cyprysowate
Klasa: cisowe
Rzd: cisowce
Rodzina: cisowate
Podgromada: okrytozalkowe
Klasa: dwulicienne
Rzd: wierzbowce
Rodzina: wierzbowate
Rodzaj: wierzba
Gatunek: Wierzba biaa
Rzd: woskownicowce
Rodzina: woskownicowate
Rzd: orzechowce
Rodzina: orzechowate
Rzd: bukowce
Rodzina: brzozowate
Rodzaj: brzoza
Gatunek: Brzoza brodawkowata
Rodzina: leszczynowate
Rodzina: bukowate
Rodzaj: buk
Gatunek: Buk pospolity
Rodzaj: db
1 Na
podstawie: Rutkowski Lucjan Klucz do oznaczania rolin naczyniowych Polski niowej, wyd. II,
Pastwowe Wydanictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013
str. 6

Gatunek: Db szypukowy
Rzd: pokrzywowce
Rodzina: wizowate
Rodzina: morwowate
Rodzina: konopiowate
Rodzaj: konopia
Gatunek: Konopia siewna
Rodzina: pokrzywowate
Rodzaj: pokrzywa
Gatunek: Pokrzywa zwyczajna
Rzd: sandaowce
Rodzina: sandaowcowate
Rodzina: gzewnikowate
Rzd: kokornakowce
Rodzina: kokornakowate
Rzd: rdestowce
Rodzina: rdestowate
Rodzaj: szczaw
Gatunek: Szczaw zwyczajny
Gatunek: Szczaw kdzierzawy
Rzd: rdone
Rodzina: komosowate
Rodzaj: oboda
Gatunek: oboda rozoysta
Rodzina: szaratowate
Rodzina: dziwaczkowate
Rodzina: tetragoniowate
Rodzina: portulakowate
Rodzina: godzikowate
Rzd: grzybieniowce
Rodzina: grzybieniowate
Rodzina: rogatkowate
Rzd: jaskrowce
Rodzina: jaskrowate
Rodzaj: jaskier
Gatunek: Jaskier pomiennik
Gatunek: Jaskier rozogowy
Rodzaj: rutewka
Gatunek: Rutewka wskolistna
Rodzina: piwoniowate
Rodzina: berberysowate
Rzd: makowce
Rodzina: makowate
Rodzaj: mak
Gatunek: Mak polny
Rodzina: dymnicowate
Rzd: kaparowce
Rodzina: krzyowe
Rodzaj: stulicha
Gatunek: Stulicha psia
Rodzaj: rzeucha
Gatunek: Rzeucha kowa
Rodzaj: gsiwka
Gatunek: Gsiwka piaskowa
Rodzina: rezedowate
Rzd: kapturnicowce
Rodzina: rosiczkowate
str. 7

Rzd: rowce
Rodzina: gruboszowate
Rodzina: skalnicowate
Rodzina: dziewiciornikowate
Rodzina: hortensjowate
Rodzina: agrestowate
Rodzina: platanowate
Rodzina: rowate
Rodzaj: malina
Gatunek: Malina waciwa
Gatunek: Jeyna strzpolistna
Rodzaj: piciornik
Gatunek: Piciornik gsi
Rodzina: motylkowate
Rodzaj: robinia
Gatunek: Robinia akacjowa
Rodzaj: wyka
Gatunek: Wyka ptasia
Rodzaj: koniczyna
Gatunek: Koniczyna biaa
Gatunek: Koniczyna kowa
Rzd: bodziszkowce
Rodzina: szczawikowate
Rodzina: bodziszkowate
Rodzaj: bodziszek
Gatunek: Bodziszek kowy
Rodzina: nasturcjowate
Rodzina: parolistowate
Rodzina: lnowate
Rodzina: wilczomleczowate
Rzd: rutowce
Rodzina: rutowate
Rodzina: biegunecznikowate
Rodzina: krzyownicowate
Rzd: mydlecowce
Rodzina: nanerczowate
Rodzina: klonowate
Rodzina: kasztanowcowate
Rodzina: niecierpkowate
Rzd: trzmielinowce
Rodzina: trzmielinowate
Rodzina: kokoczkowate
Rodzina: bukszpanowate
Rzd: szakakowce
Rodzina: szakakowate
Rodzaj: kruszyna
Gatunek: kruszyna pospolita
Rodzina: winorolowate
Rzd: lazowce
Rodzina: lipowate
Rodzaj: lipa
Gatunek: lipa szerokolistna
Rodzina: lazowate
Rzd: wawrzynkowce
Rodzina: wawrzynkowate
Rodzina: oliwnikowate
Rzd: herbatowce
Rodzina: dziurawcowate
str. 8

Rzd: fiokowce
Rodzina: fiokowate
Rodzina: czystkowate
Rodzina: tamaryszkowate
Rodzina: nadwodnikowate
Rzd: dyniowce
Rodzina: dyniowate
Rodzaj: przestp
Gatunek: Przestp biay
Rzd: mirtowce
Rodzina: krwawnicowate
Rodzina: kotewkowate
Rodzina: wiesiokowate
Rodzina: wodnikowate
Rodzina: przstkowate
Rzd: baldachokwiatowce
Rodzina: dereniowate
Rodzina: araliowate
Rodzina: baldaszkowate
Rodzaj: marchew
Gatunek: Marchew zwyczajna
Rzd: wrzosowce
Rodzina: gruszyczkowate
Rodzina: wrzosowate
Rodzina: baynowate
Rzd: pierwiosnkowce
Rodzina: pierwiosnkowate
Rzd: oownicowce (zawcigowce)
Rodzina: oownicowate (zacigowate)
Rzd: oliwkowe
Rodzina: oliwkowate
Rodzaj: bez
Gatunek: Bez czarny
Rzd: goryczkowce
Rodzina: goryczkowate
Rodzina: bobrkowate
Rodzina: toinowate
Rodzina: trojeciowate
Rodzina: marzanowate
Rodzaj: przytulia
Gatunek: Przytulia waciwa
Rzd: wielosiowce
Rodzina: wielosiowate
Rzd: powojowe
Rodzina: powojowate
Rodzaj: kanianka
Gatunek: Kanianka macierzankowa
Rzd: ogrecznikowce
Rodzina: faceliowate
Rodzina: szorstkolistne
Rzd: jasnotowce
Rodzina: werbenowate
Rodzina: rzlowate
Rodzina: wargowe
Rodzaj: czyciec
Gatunek: Czyciec roczny
Rodzina: psiankowate
Rodzina: omykowate
Rodzina: trdownikowate
Rodzaj: wietlik
str. 9

Gatunek: wietlik kowy
Rodzina: kulnikowate
Rodzina: martyniowate
Rodzina: zarazowate
Rodzina: pywaczowate
Rzd: babkowce
Rodzina: babkowate
Rodzaj: babka
Gatunek: Babka lancetowata
Gatunek: Babka zwyczajna
Rzd: szczeciowce
Rodzina: przewiertniowate
Rodzina: pimaczkowate
Rodzina: kozkowate
Rodzina: szczeciowate
Rzd: dzwonkowce
Rodzina: dzwonkowate
Rodzina: zoone
Podrodzina: rurkokwiatowe
Rodzaj: omian
Gatunek: Omian kowy
Rodzaj: rumian
Gatunek: Rumian szlachetny

Rodzaj: rumianek
Gatunek: Rumianek pospolity
Rodzaj: wrotycz
Gatunek: Wrotycz pospolity
Rodzaj: bylica
Gatunek: Bylica pioun
Rodzaj: starzec
Gatunek: Starzec jakubek
Rodzaj: saatnik
Gatunek: Saatnik leny
Rodzaj: nawo
Gatunek: Nawo pospolita
Rodzaj: krwawnik
Gatunek: Krwawnik pospolity
Podrodzina: jzyczkokwiatowe
Rodzaj: jastrzbiec
Gatunek: Jastrzbiec kosmaczek
Rodzaj: kozibrd
Gatunek: Kozibrd kowy
Rodzaj: mniszek
Gatunek: Mniszek pospolity
Rodzaj: mlecz
Gatunek: Mlecz polny
Rodzaj: ostroe
Gatunek: Ostroe warzywny
Klasa: jednolicienne
Rzd: bagienne
Rodzina: abiecowate
Rodzina: czniowate
Rodzina: abiciekowate
Rodzina: bagnicowate
Rodzina: wibkowate
Rodzina: rdestnicowate
str. 10

Rodzina: rupiowate
Rodzina: zosterowate
Rodzina: zamtnicowate
Rodzina: jezierzowate
Rzd: liliowce
Rodzina: liliowate
Rodzaj: konwalia
Gatunek: Konwalia majowa
Rodzina: amarylkowate
Rodzina: kosacowate
Rzd: sitowce
Rodzina: sitowate
Rzd: komelinowce
Rodzina: komelinowate
Rzd: plewowce
Rodzina: trawy
Rodzaj: palusznik
Gatunek: Palusznik krwawy
Rodzaj: grzebienica
Gatunek: Grzebienica pospolita
Rodzaj: mozga
Gatunek: Mozga trzcinowata
Rodzaj: tomka
Gatunek: Tomka wonna
Rodzaj: perz
Gatunek: Perz waciwy
Rzd: kolbokwiatowce
Rodzina: obrazkowate
Rodzina: rzsowate
Rzd: pandanowce
Rodzina: jeogwkowate
Rodzina: pakowate
Rzd: turzycowce
Rodzina: turzycowate
Rodzaj: wenianka
Gatunek: Wenianka pochwowata
Rzd: storczykowce
Rodzina: storczykowate
str. 11
SKRZYP POLNY
Equisetum arvense L.
Bylina, bardzo wczesn wiosn, marcu kwietniu wyrastaj

pdy zarodnikowe, bezzieleniowe, obumieraj po dojrzeniu
zarodnikw, za pn wiosn i w miesicach letnich wyrastaj
pdy ponne. Bardzo pospolity na rednio wilgotnych i suchszych
kach i pastwiskach, na rnych rodzajach gleb mao zasobnych
w skadniki pokarmowe, na glebach o nieprzepuszczalnym
podou.
Warto pokarmowa bardzo maa ze wzgldu na obecno
duej iloci krzemionki a ma skadnikw pokarmowych.
Gatunek trudny do wytpienia, rolina lecznicza.
str. 12
str. 13
WIERZBA BIAA
Salix alba L.
Krzew osiga wysoko do 6 m. wystpuje w Europie i strefie

umiarkowanej Azji nad rzekami i potokami. W Polsce pospolity na
niu i w niszych partiach grskich, niekiedy hodowany na
plantacjach.
Do celw leczniczych zbiera si wczesn wiosn przed
wytworzeniem si lici kor z modych i gadkich gazek. Nie jest
ona jednak tak bogata we flawonoidy i pochodne salicylowe.
Zawarte substancje dziaaj przeciwzapalnie, przeciwblowo,
przeciwgorczkowo oraz przeciwbakteryjnie i lekko moczopdnie.
str. 14
str. 15
BRZOZA BRODAWKOWATA
Betula pendula L.
Wyrasta od 6 do 18 m, rozpociera si na 2 3, 5 m, wiosn

pojawiaj si na niej mskie i eskie kwiaty bazie. Nie ma
wielkich wymaga ani co do gleby, ani nasonecznienia.
Z soku brzozy wytwarza si wino i ocet, z kory za piwo.
Herbatka zaparzana z lici pomaga na reumatyzm. Olejek z kory
stosowany jest w procesie garbowania skr a take do produkcji
myde leczniczych dla chorych borykajcych si z egzem.
str. 16
str. 17
BUK POSPOLITY
Fagus sylvatica L.
Wysokie drzewo o szarym pniu, ok. 30 35 m wysokoci.

Kwitnie w okresie od kwietnia do maja. Ronie w lasach, wystpuje
w zachodniej i poudniowej czci niu oraz w grach w reglu
dolnym.
Zatruciom ulegaj koni i cielta, w wypadku ktrych
odnotowano przypadki miertelne, winie i owce wykazuj wiksz
odporno. Orzechy, zwane bukwiami, s jadalne, jednak
zawieraj substancj dziaajc narkotycznie. W znacznej iloci
wywouj objawy podobne do tych, jakie obserwuje si
w wypadku nadmiernego spoycia alkoholu.
str. 18
str. 19
DB SZYPUKOWY
Querus robur L.
Drzewo do 40 m wysokoci. Owocem jest orzech od,

ujty pod spodem w zdrewnia miseczk pokryt uskami
podkwiatkw, osadzony na dugiej szypuce. Kwietnie w maju.
Ronie w lasach, na niu i w niszych pooeniach grskich do 700
m na wysokoci n.p.m.
Licie i kora dbu dziaaj toksycznie na konie, owce i winie.
Mode licie zawieraj do 8% kwasw garbnikowych, rwnie
pczki obfituj w substancje trujce; zawarto kwasu
garbnikowego w odziach dochodzi do 7 12%.
str. 20
str. 21
KONOPIA SIEWNA
Cannabis sativa L.
Rolina roczna dwupienna osigajca wysoko od 30 do

150cm. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Rolina zarwno uprawna, jak
i zdziczaa wystpujca na polach, nad brzegami rzek.
Kwiatostany supkowe w okresie kwitnienia pokryte s
gruczoowatymi woskami wydzielajcymi lepk ciecz, ktra
zawiera lotne substancje trujce o charakterze fenoli. Na zatrucia
zielem i nasionami konopi najbardziej naraone s konie i winie.
Niedojrzae nasiona i makuchy mog powodowa zatrucie,
ktrego objawami s senno i utrata si lub podniecenie,
choroba czasem koczy si mierci. U koni i wi spoywajcych
cik konopn wystpoway objawy narkotyczne.
str. 22
str. 23
POKRZYWA ZWYCZAJNA
Urtica dioicia
Bylina dwupienna, o wysokoci do 1,2 metra. Kwitnie od

pocztku lata a do pnej jesieni. Ronie na kadej glebie,
szczeglnie tam, gdzie jest wystarczajco azotu.
Mode pdy s bogate w witaminy i substancje mineralne.
Surowe spoywa si w saatkach i jako jarzynk, z suszonych pije si
herbatk zioow. Z odyg produkuje si piwo, caa rolina suy do
otrzymywania zielonkawego barwnika. Z wkien skrca si sznury,
wyrabia tkaniny oraz papier. Napary lub wywary stosowane s
jako rodek stymulujcy trawienie, moczopdny i cigajcy.
str. 24
str. 25
SZCZAW ZWYCZAJNY
Rumex acetosa L.
Bylina, wiosn rozwija si wczenie i kwitnie na pocztku

maja, powtrnie zakwita w sierpniu. Bardzo pospolity na terenie
caego kraju, w rnych typach k i muraw. Ronie przede
wszystkim na rednio wilgotnych i wilgotnych kach, zwaszcza
torfowych,
rzadko
na
pastwiskach.
Powszechnie
wystpuje
wypadku
niedoboru
niektrych
skadnikw
pokarmowych w glebie.
Ze wzgldu na wysok zawarto zwizkw mineralnych
zaliczany bywa do poytecznych zi kowych. Jeeli jednak
wystpuje w nadmiarze, moe obnia warto siana, poniewa
jego zdrewniae odygi nie s zjadane przez zwierzta.
str. 26
str. 27
SZCZAW KDZIERZAWY
Rumex crispus L.
Okazaa bylina do 100 cm wysokoci. Kwitnie od czerwca do

wrzenia. Wyksztaca du ilo nasion, ktre zachowuj zdolno
do kiekowania nawet przez 10 lat. Silnie rozmnaa si
wegetatywnie z odrostw korzeniowych, ktre posiadaj bardzo
du zdolno regeneracji. Bardzo wytrzymay na niesprzyjajce
warunki rodowiskowe. Rozpowszechniony w caej Polsce na
cikich glebach gliniastych, wilgotnych kach oraz pastwiskach,
w rowach, zarolach, na polach jako chwast segetalny. Rozrasta
si przy czstym stosowaniu gnojwki.
Szczaw kdzierzawy jest bardzo uporczywym chwastem
o maej wartoci pokarmowej, omijany przez zwierzta.
str. 28
str. 29
OBODA ROZOYSTA
Atriplex hortensis L.
Rolina roczna, osiga wysoko od 30 do 125cm. Kwitnie od

lipca do wrzenia. Ronie w rodowisku ruderalnym, w przydroach,
rowach, na miedzach.
Ziele obody zawiera flawonoidy oraz azotan potasowy.
Zwierzta praktycznie nie ulegaj zatruciu, jednak ma to miejsce
w wypadku ludzi. Spoywanie roliny w poczeniu z duszym
przebywaniem na socu wywouje objawy uczulenia w postaci
obrzkw podobnych do tych, jakie maj miejsce u chorych
z problemami dotyczcymi nerek. Bywaj take przypadki cisze,
gdzie wystpuj rozleglejsze wylewy krwawe.
str. 30
str. 31
JASKIER POMIENNIK
Ranunculus flammula L.
Niedua, dorastajca do 50 cm bylina, pno rozwijajca si

wiosn. Zakwita w kocu maja i kwitnie a do wrzenia. Nie naley
do gatunkw zbyt rozpowszechnionych na uytkach zielonych.
Wystpuje na mokrych kach torfowych o rzadkiej darni, na
moczarach, nad brzegami wd. Czciej jest spotykany
w zarastajcych doach potorfowych, na brzegach wilgotnych
roww.
Jest to rolina o waciwociach trujcych jako pasza zielona
oraz w mniejszym stopniu po wysuszeniu. Zwalcza go naley przez
odwodnienie, pene nawoenie oraz intensywne uytkowanie.
str. 32
str. 33
JASKIER ROZOGOWY
Ranunculus repens L.
Rolina ciemnozielona, osiga wysoko do 50cm. Bylina, na

wiosn rozwija si wczenie. Zakwita na pocztku maja i bardzo
dugi okres kwitnienia, pokoszeniu odrasta bujnie. Gatunek bardzo
pospolity na wilgotnych kach, zwaszcza torfowych, na zbitych
glebach ilastych, mao przewietrzanych. Wystpuje rwnie
w zarastajcych doach potorfowych, wrd zaroli, nad brzegami
wd oraz na wilgotniejszych pastwiskach. Poza tym jest
rozpowszechnionym chwastem segetalny, zwaszcza na glebach
wilgotniejszych.
Na zielono ma nieznaczne tylko waciwoci trujce, a nawet
uwaany jest za rolin nieszkodliw. Trudny jest do wytpienia.
str. 34
str. 35
RUTEWKA WSKOLISTNA
Thalictrum lucidum L.
Rolina wieloletnia, 60 - 120cm wysokoci. Kwitnie od czerwca

do sierpnia. Pospolita na caym niu i na podgrzu, ronie na
kach, bagnach i w wilgotnych zarolach.
Licie zawieraj glikozyd cyjanogenny linamaryn. Zatrucia
zwierzt t rolin s rzadkie. Objawami s: oglne osabienie,
przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rwnowagi.
str. 36
str. 37
MAK POLNY
Papaveraceae rhoeas
Rolina rozpowszechniona na terenie caego kraju, zwaszcza

na polach, przydroach tam, gdzie gleba jest umiarkowanie
yzna i jest stanowisko soneczne.
Mak polny, w przeciwiestwie do maku lekarskiego nie ma
wielkiego zastosowania dla czowieka: zauszne roliny su jako
dekoracja, patki su do barwienia lekarstw i wina.
str. 38
str. 39
STULICHA PSIA
Descurainia sophia L.
Roczna rolina wysokoci midzy 20 a 80cm. Kwitnie od maja

do padziernika. Ronie na polach, w ogrodach jako chwast, na
mietniskach, na przychaciach, na przydroach, pospolita na
terenie caego niu i niszych partiach gr.
Na zatrucia stulich wraliwe s konie, bydo i owce.
Szczeglnie niebezpieczne jest siano z dolnej czci stogw, gdzie
gromadz si znaczne iloci nasion wysypujcych si z uszczyn
stulichy. Objawy zatrucia zwierzt charakteryzuje oglne
przygnbienie, osabienie i drgawki.
str. 40
str. 41
RZEUCHA KOWA
Cadamine pratensis L.
Bylina rozwijajca si wczesn wiosn. Kwitnie od kwietnia do

czerwca. Bardzo czsto wystpuje na wilgotnych, a nawet
mokrych, ubogich kach oraz na wilgotniejszych pastwiskach, na
lunych glebach mineralnych oraz na torfowiskach niskich.
Jej gwny plon stanowi sztywne odygi, niechtnie zjadane
przez zwierzta ze wzgldu na ostry smak, poza tym skarmiana na
zielono wykazuje waciwoci toksyczne.
str. 42
str. 43
GSIWKA PIASKOWA
Arabis arenosa
Niewielka rolina 1- lub 2-letnia, rzadziej bylina. Dorasta do

wysokoci 40cm. Wiosn rozwija si do wczenie. Kwitnie od
maja do czerwca. Ronie na okresowo suchych i suchych kach
i pastwiskach, na glebach rednio i mao yznych, piaszczystych.
Do czsto wystpuje te na podsuszonych torfowiskach, sabo
zadarnionych.
Niskoplenna
rolina,
do
bezwartociowe, szorstkie odygi.
str. 44
pokosu
wchodz
tylko
str. 45
MALINA WACIWA
Rubus ideaus L.
W Polsce roni do pospolicie na niu i w grach a po stref

kosodrzewiny, w lasach i zarolach oraz na porbach lenych.
Napar z suszonych owocw lub syrop z wieych pobudzaj
czynno gruczow potowych i w stanach gorczkowych
wywouj obfite wydzielanie potu. Zwizek dziaajcy nie jest
dotd znany. Licie maliny dziaaj cigajco, przeciwbakteryjnie
i przeciwzapalnie. Wycigi wodne hamuj rozwj bakterii
jelitowych i zmniejszaj biegunk. Powoduj te nieznaczny
rozkurcz mini gadkich jelit, naczy krwiononych oraz macicy.
str. 46
str. 47
JEYNA STRZPOLISTNA
Rubus laciniatus
Dwuletni krzew osigajcy wysoko 3 m, rowe lub biae

kwiaty pojawiaj si latem, a z nich rozwijaj si owoce jeyny.
Rozpowszechniona na terenie caego kraju ronie na skrajach pl,
w lasach, rowach przydronych.
Nasiona zawieraj sporo witaminy C. Owoce cenione za
smak, spoywane jako surowe bd w formie przetworw. Kwasy
organiczne
zawarte
w
owocach
wykorzystywane
s
w maseczkach do twarzy. Korzenie zawieraj pomaraczowy
barwnik. Wywar z lici stosuje si jako tonik przy owrzodzeniach
skry.
str. 48
str. 49
PICIORNIK GSI
Potentilla anserina L.
Bylina. Wiosn rozwija si wczenie i kwitnie do poowy maja.

Bardzo pospolita rolina na terenie caego kraju, zwaszcza na
pastwiskach przy ich zbyt silnym spasaniu i uytkowaniu
jednostronnym. Ronie te na kach rednio wilgotnych
i wilgotnych, na lunych glebach prchniczych.
Ma pewne waciwoci dietetyczne, jednak jest zbyt niska, by
wchodzi w skad pokosu.
str. 50
str. 51
ROBINIA AKACJOWA
Robinia pseudoacacia L.
Drzewo bardzo rozgazione, 15 25 m wysokoci. Kwitnie

w maju i czerwcu. Czsto sadzona jako drzewo dekoracyjne,
dziczejce na sonecznych, suchych miejscach. Pochodzi
z Ameryki Pnocnej.
W medycynie stosuje si odwar z kwiatw robinii jako lek przy
stanach zapalnych nerek i drg moczowych, przy zatruciach alfa
toksynami i pestycydami, w niewydolnoci krenia oraz jako
rodek moczopdny.
str. 52
str. 53
WYKA PTASIA
Vicia cracca L.
Bylina, wiosn rozwija si wczenie, zakwita na pocztku

czerwca i ma dugi okres kwitnienia, kwiaty i strki wystpuj
jednoczenie na tej samej rolinie. Ronie na kach rednio
wilgotnych i suchszych, na glebach mineralnych i torfowiskach.
Rolina o duym zasigu ekologicznym.
Warto pokarmowa do dobra, nie jest jednak
powszechnie stosowana ze wzgldu na pokadajce si odygi.
str. 54
str. 55
KONICZYNA BIAA
Trifolium repens L.
Bylina. W zbiorowiskach utrzymuje si przez samosiew

i rozmnaanie wegetatywne. Wiosn rozwija si wczenie i ma
dugi okres kwitnienia. Typowa rolina pastwiskowa, wytrzymaa na
intensywne wypasanie oraz niesprzyjajce warunki klimatyczne.
Rolina rozpowszechniona na caym obszarze niowym i w grach,
na trawnikach, ciekach. atwo przystosowuje si do rnych
rodzajw gleb dostatecznie yznych, nie znosi tylko jaowych
piaskw oraz gleb zbyt mokrych.
Bardzo wartociowa rolina pastewna.
str. 56
str. 57
KONICZYNA KOWA
Trifolium pratense L.
Bylina wieloletnia. Rozwija si wczesn wiosn, odrasta

bardzo dobrze, kwitnie w kocu maja. Wraliwa na warunki
klimatyczne. Ronie na glebach strukturalnych, yznych,
zasobnych w wap, umiarkowanie wilgotnych.
Naley do gatunkw wysokoplennych o bardzo dobrej
wartoci pokarmowej, na pastwiskach mao przydatna.
str. 58
str. 59
BODZISZEK KOWY
Geranium pratense L.
Bylina wysokoci do 80cm. Wiosn rozwija si pno. Zakwita

w czerwcu, jednak obficiej w sierpniu lub wrzeniu po zbiorze
I pokosu. Ronie na rednio wilgotnych i wilgotnych kach
mineralnych i torfowych, na glebach lunych o zmiennej
wilgotnoci. Rzadziej wystpuje w grach.
Warto pokarmowa bardzo maa ze wzgldu na du ilo
grubych, twardych odyg. W sprzyjajcych warunkach siedliska
rozwija si szybko i zacienia inne, cenne roliny.
str. 60
str. 61
KRUSZYNA POSPOLITA
Rhamnus frangula L.
Krzew wysokoci do 5m wystpujcy w caej Europie,

w Polsce spotyka si go w wilgotnych lasach i zarolach na caym
niu i w dolnych partiach grskich. Z racji nadmiernej eksploatacji
w pewnych okolicach kruszyna jest przetrzebiona, dlatego te jest
ona w Polsce objta czciow ochron gatunkow.
Zarwno kora, jak i owoce kruszyny zawieraj antrazwizki,
ktre pobudzaj perystaltyk jelita grubego. Kora kruszyny ma
rwnie sabe waciwoci ciopdne. Antrazwizki dziaaj te
bakteriobjczo. Kruszyna ponadto dziaa toksycznie na pasoyty
jelitowe, np. glisty i owsiki.
str. 62
str. 63
LIPA SZEROKOLISTNA
Tilia platyphyllos
Duy krzew lub drzewo wystpujce powszechnie w Europie,

w Polsce na caym niu. Osiga wysoko do 30m.
Do celw leczniczych zbiera si pod koniec czerwca lub
w lipcu, w czasie suchej pogody, rozkwitajce kwiatostany.
Rwnorzdnego surowca dostarcza lipa drobnolistna, obie te
roliny s miododajne.
W przypadku choroby gorczkowej napary z kwiatw lipy
agodnie zwikszaj wydzielanie potu. Zawarte flawonoidy
dziaaj korzystnie na stan napicia ukadu nerwowego,
wpywajca konsystencj krwi, obniaj nieznacznie jej lepko
i przeciwdziaaj skupianiu si krwinek czerwonych.
str. 64
str. 65
PRZESTP BIAY
Bryonia alba L.
Rolina wieloletnia, 2-3m dugoci, jednopienna, czepna za

pomoc pojedynczych, czepnych wsw. Kwitnie od czerwca do
lipca. Ronie przy domach, potach, w zarolach, nad brzegami
rzek, na caym niu i w niszych partiach gr.
Korze przestpu biaego zawiera gorzkie trj terpeny, glikozydy,
w nasionach wystpuj jeszcze saponiny. Na zatrucia wraliwe s
konie, owce, winie i drb. Objawy zatrucia nastpuj szybko
i dotycz przede wszystkim ukadu pokarmowego i nerek.
Preparaty z przestpu stosuje si take jako leki przy schorzeniach
luzwek, wysikach, artretyzmie, zaparciach, jednak ze wzgldu
na silne waciwoci toksyczne tylko pod cis kontrol lekarza.
str. 66
str. 67
MARCHEW ZWYCZAJNA
Daucus carota L.
Rolina 2-letnia. Kwitnie w czerwcu, ponownie we wrzeniu.

Powszechnie wystpuje na suchszych kach mineralnych,
prchnicznych, na podsuszonych torfach, take na glebach
piaszczysto gliniastych, do yznych. Spotykana przy drogach
i w wiejskich drogach.
Zwierzta do chtnie zjadaj licie, nawet odygi marchwi,
ktre maj waciwoci dietetyczne, dziki zawartoci olejkw
eterycznych. W nadmiarze wywouje zaburzenia pokarmowe
u zwierzt.
str. 68
str. 69
BEZ CZARNY
Sambucus nigra
Wieloletni, zrzucajcy licie duy krzew. Paskie baldachy

maych, gwiazdkowatych kwiatw w kolorze kremowobiaym
pojawiaj si pn wiosn i wczesnym latem. Wczesn jesieni
z kwiatw powstaj soczyste owoce w kolorze czarnofioletowym,
zebrane w zwisajce owocostany. Bez ronie do popularnie
w lasach, przydroach na glebach wilgotnych.
Bez czarny ma niezliczone wrcz zastosowania. Napar
z kwiatw dobry jest na przezibienia, tonik poprawia cer
i nadaje si do przemywania oczu, z kwiatw take wytwarza si
maci na oparzenia, za z lici smarowida na siniaki i przynoszce
ulg w zwichniciach. Jagody maj duo witaminy C i s
skadnikiem lekw nasercowych. Z nich oraz kwiatw robi si take
wino.
str. 70
str. 71
PRZYTULIA WACIWA
Galium verum L.
Bylina. Wiosn rozwija si pno, zakwita dopiero w lipcu

i kwitnie do wrzenia. Rolina rozpowszechniona na terenie caego
kraju, zwaszcza na suchszych kach, rzadziej na pastwiskach, na
pochyociach, nad brzegami suchych roww. Ronie przede
wszystkim na glebach mineralnych, rednio zwizych, mao
yznych, potykana te w zarolach.
W niewielkich ilociach do chtnie jadana przez zwierzta,
cho nie odznacza si wysok wartoci pokarmow.
str. 72
str. 73
KANIANKA MACIERZANKOWA
Cuscuta epithymum
Rolina jednoroczna. Rozmnaa si przede wszystkim z nasion,

rzadziej wegetatywnie. Rozwija si wycznie kosztem ywicieli,
ktrymi mog by rne roliny kowe, poniewa w skutek braku
korzeni kanianka nie moe czerpa z gleby soli mineralnych,
w skutek braku lici i chlorofilu nie asymiluje CO2. Kwitnie od
czerwca do wrzenia. Ronie zwykle patami na kach o mao
bujnej runi, ubogich, o duym udziale w runi rolin rozetkowych,
przytulii, niskich rolin motylkowych. Jej rozwojowi sprzyjaj lata
ciepe i suche.
Roliny opanowane przez kaniank ulegaj silnemu
wyczerpaniu i najczciej gin. Uciliwy chwast, ktry zwalcza
mona przez systematyczne wykaszanie lub wypasanie
poraonych miejsc.
str. 74
str. 75
CZYCIEC ROCZNY
Stachys annua L.
Rolina roczna do 30 cm wysokoci. Kwitnie od czerwca do

padziernika. Ronie na polach, przydroach, suchych zboczach,
pospolity na niu i w niszych partiach gr.
Rolina dziaa trujco na konie, owce, bydo, ptaki, jest
toksyczna zarwno w stanie wieym, jak i wysuszona.
Substancjami biologicznie czynnymi s alkaloidy stachydryna
i rygonelina. Dziaaj one na orodkowy ukad nerwowy
i zakoczenia nerww w miniach prkowanych. Zwierzta na
og zdrowiej, a wypadki miertelne zdarzaj si bardzo rzadko.
str. 76
str. 77
WIETLIK KOWY
Euphrasia rostkoviana
Rolina jednoroczna, wiosn rozwija si do pno, masowo

kwitnie od lipca do wrzenia. Rozmnaa si tylko z nasion. Rolina
bardzo rozpowszechniona na terenie caego kraju. Ronie na
kach i pastwiskach o sabej kulturze, na glebach rednio
wilgotnych i suchszych, mineralnych i organicznych, zasadowych
i kwanych.
Jako ppasoyt osabia rozwj innych gatunkw, obniajc
plony siana. Zaliczany do rolin o pewnych waciwociach
dietetycznych, a jednoczenie w wikszych ilociach moe by
szkodliwy.
str. 78
str. 79
BABKA LANCETOWATA
Plantago lanceolata L.
Niska bylina. Wiosn rozwija si bardzo wczenie, czsto

zakwita ju w kocu kwietnia i kwitnie a do wrzenia. Obumiera
pn jesieni. Wytrzymaa nie niesprzyjajce warunki klimatyczne.
Jeden z gatunkw najbardziej rozpowszechnionych w Polsce.
Powszechnie wystpuje zarwno na kach, jaki na pastwiskach
o lunej darni, na rnych rodzajach gleb rednio yznych, niezbyt
wilgotnych.
Ma pewn warto dietetyczn i naley do smacznych rolin
pastewnych, nie jest jednak podana obnia plony siana
i utrudnia rozwj
innych wartociowych gatunkw. Rolina
lecznicza.
str. 80
str. 81
BABKA ZWYCZAJNA
Plantago maior L.
Typowa rolina rozetkowa, bylina, w siedliskach piaszczystych,

wilgotnych nawet jednoroczna. Kwitnie od czerwca do wrzenia,
wyksztaca ogromn liczb bardzo ywotnych nasion. Dobrze znosi
intensywne udeptywanie. Wystpuje powszechnie na trawnikach,
przydroach, rowach, na glebach rednio wilgotnych i wilgotnych,
piaszczysto-gliniastych.
Ma pewne waciwoci dietetyczne. Obnia plon, poniewa
jej przyziemne ryczki lici s nieuchwytne dla kosy, jak i dla
pascych si zwierzt, odygi natomiast szybko drewniej.
Wytrzymaa na rodki chemiczne.
str. 82
str. 83
OMAN KOWY
Inula britannica L.
Wysoko roliny zmienna od 30 do 80cm. Bylina rozwijajca

si pn wiosn, zakwita dopiero w kocu czerwca i kwitnie do
wrzenia, przy czym wtedy zasychaj jej dolne licie. Do
powszechnie wystpuje na kach i pastwiskach, zwaszcza
w miesicach letnich. Ronie na glebach suchszych o zmiennej
wilgotnoci i wilgotnych, rednio yznych, na torfowiskach niskich,
nad brzegami wd, w zarolach.
Obecno omana kowego w maej iloci w sianie jest
nawet korzystna, ze wzgldu na dodatni jego wpyw na trawienie.
Szybko jednak drewnieje i twarde jego odygi nie s zjadane przez
zwierzta, a poza tym w wikszej iloci obnia plony siana.
str. 84
str. 85
RUMIAN SZLACHETNY
Antemis nobilis L.
rednio wysoka rolina zielna, dobrze rosnca w penym

socu, spotykana przy polach, na suchych kach, tam, gdzie
wystpuje gleba lekka i dobrze wysuszona.
Znany z licznych zastosowa w medycynie, kosmetyce,
zielarstwie przede wszystkim jako zioo do stosowania w formie
herbatek, naparw o szerokim dziaaniu przeciwzapalnym,
wybielajcym, agodzcym poparzenia soneczne.
str. 86
str. 87
RUMIANEK POSPOLITY
Chamomilla recutita nobilis L.
rednio wysoka rolina zielna, dobrze rosnca w penym

socu, spotykana przy polach, na suchych kach, tam, gdzie
wystpuje gleba lekka i dobrze wysuszona. Kwitnie maym, biaym
kwiatami (mniejszymi od rumianu)latem i wczesn jesieni
Rumianek pospolity, podobnie jak i rumian szlachetny, znany
jest z licznych zastosowa w medycynie, kosmetyce, zielarstwie
przede wszystkim jako zioo do stosowania w formie herbatek,
naparw o szerokim dziaaniu przeciwzapalnym, wybielajcym,
agodzcym poparzenia soneczne.
str. 88
str. 89
WROTYCZ POSPOLITY
Tanacentum vulgare
Rolina osigajca spore rozmiary, ronie na wielu glebach

oraz na stanowiskach dobrze nasonecznionych.
Posiada wiele zastosowa
w kuchni jako dodatek
zapachowy do mis, w gospodarstwie domowym jako barwnik,
naturalny odstraszacz owadw, w medycynie napar z kwiatw
i lici stosowany jest jako rodek do przemywania siniakw oraz do
okadw na ble reumatyczne oraz zwichnicia.
str. 90
str. 91
BYLICA PIOUN
Artemisia abisinthium L.
Silnie
aromatyczna
rolina
z
rodziny
zoonych
rozpowszechniona niemal w caej Europie, w Polsce wystpuje
w caym kraju na przydroach, miedzach, nieuytkach, miejscach
kamienistych, zrbach i polanach lenych.
Najbardziej cenione w lecznictwie jest znane od wiekw
dziaanie pobudzajce wydzielanie sokw trawiennych. Zwizki
goryczkowe ziela piounu dziaaj te bezporednio na odek,
powodujc zwikszenie jego ruchliwoci, co poprawia trawienie
i przyswajanie pokarmw.
str. 92
str. 93
STARZEC JAKUBEK
Senecio jacobaea L.
Wysoko odygi zmienna od 30 do 80cm. Rolina dwu- lub

wieloletnia. Na wiosn rozwija si pno. Zakwita w czerwcu, ale
masowo kwitnie jesieni po pokosie. Bardzo pospolita na terenie
caego kraju. Ronie na kach i pastwiskach suchszych, mao
zasobnych, po przydroach, nad rowami.
Warto pokarmowa bardzo maa. Jako rolina sabo
trujca, starzec jakubek moe by szkodliwy dla zwierzt razie
spasania na zielono w wikszych ilociach. Zawiera duo rnych
alkaloidw zarwno w pdach nadziemnych, jak i korzeniach.
str. 94
str. 95
SAATNIK LENY
Mycelis muralis L.
Sinozielona rolina trwaa wysokoci od 50 do 80cm. Kwitnie

od lipca do sierpnia. Ronie w cienistych lasach i w zarolach;
wystpuje do czsto na niu i w grach.
Skadniki chemiczne saatnika nie s dokadnie poznane.
Stwierdzono jednak, e rolina ma waciwoci trujce.
str. 96
str. 97
NAWO POSPOLITA
Solidago virga aurea L.
Wieloletnia rolina wysokoci do ok. 100cm. Kwitnie od lipca

do wrzenia. Ronie w rzadkich szpilkowych borach, w zarolach
i na zboczach, pospolita na caym obszarze kraju.
Ziele roliny zjadane w znacznych ilociach przez zwierzta
powoduje u nich zatrucia, ktrych objawami s: podwyszona
temperatura, depresja, obrzki na udach, chudnicie, nadmierne
wydalanie moczu. Wycigi z roliny stosowane w odpowiednich
ilociach dziaaj moczopdnie i przeciwzapalnie.
str. 98
str. 99
KRWAWNIK POSPOLITY
Achillea millefolium L.
Bylina o dugim okresie wegetacji. Kwitnie pno w kocu

czerwca. Odrasta dobrze, dobrze znosi take zacienienie.
Wystpuje powszechnie na uytkach zielonych w caym kraju.
Ronie na rnych rodzajach gleb umiarkowanie wilgotnych,
rednio zwizych, a nawet suchych.
Naley do rolin o pewnych wartociach dietetycznych. Pdy
kwiatostanowe nie s chtnie zjadane przez zwierzta, gdy
szybko drewniej. Znana olejkowa rolina lecznicza.
str. 100
str. 101
JASTRZBIEC KOSMACZEK
Hieracium pilosella L.
Bylina, wiosn rozwija si wczenie. Zakwita na pocztku

maja i kwitnie do czerwca, niekiedy do jesieni. Rolina bardzo
rozpowszechniona na suchych kach, czciej jednak na
pastwiskach mao yznych, zbyt suchych, nadmiernie spasanych,
o niskiej, mao zwartej runi, na glebach piaszczystych
i wirowatych.
Ma pewne waciwoci dietetyczne, jednak z wzgldu na
niski wzrost nie wchodzi w skad pokosu. Utrudnia rozwj traw
niskich.
str. 102
str. 103
KOZIBRD KOWY
Tragopogon pratensis L.
Rolina dwuletnia, wiosn rozwija si pno, kwitnie od maja

do lipca. Wystpuje na kach mineralnych umiarkowanie
wilgotnych i suchych oraz na suchszych torfowiskach niszych,
o malej zasobnoci w skadniki pokarmowe, w runi mao zwartej
lub tam, gdzie s luki w darni, po brzegach roww i przydroach.
Ma pewne wartoci dietetyczne, naley do wartociowych
zi pastewnych. Wraliwy na wypasanie.
str. 104
str. 105
MNISZEK POSPOLITY
Taraxacum officinale
Niska bylina, do 30cm wysokoci. Rozwija si wczesn wiosn,

zakwita ju w kocu kwietnia i kwitnie do koca czerwca. Odrasta
dobrze, wytrzymaa na okresy suszy. Bardzo rozpowszechniona
w caej Polsce na kach, ale zwaszcza na pastwiskach, na
rnych rodzajach gleb umiarkowanie wilgotnych, zasobnych
w skadniki pokarmowe. Silnie si rozprzestrzenia przy intensywnym
uytkowaniu pastwiskowym.
Wartociowe ziele pastewne, bardzo chtnie zjadane przez
bydo. Nie naley jednak dopuci do zbyt silnego opanowania
uytkw zielonych przez mniszka, obnia bowiem plony, wypiera
trawy i koniczyny. Rolina lecznicza.
str. 106
str. 107
MLECZ POLNY
Sonchus arvensis L.
Rolina wieloletnia, z sokiem mlecznym, 50 150 cm

wysokoci. Kwitnie od czerwca do wrzenia. Ronie w zasiewach,
ogrodach, na polach, miedzach, mietnikach, w zarolach, nad
brzegami rzek i roww, pospolity na niu i w niszych partiach gr.
Rolina zawiera lady alkaloidw, dziaa trujco na owce
i sabiej na bydo. Zawarte alkaloidy dziaaj na orodkowy ukad
nerwowy.
str. 108
str. 109
OSTROE WARZYWNY
Cirsium oleraceum L.
Bylina, wiosn rozwija si pno. Zakwita w lipcu i kwitnie do

wrzenia. W sprzyjajcych warunkach rozwija si bardzo bujnie,
najczciej na wilgotnych, a nawet okresowo mokrych kach,
dostatecznie yznych, niezakwaszonych, na torfowiskach niskich
i w ogle na glebach prchniczych.
Warto pokarmowa stosunkowo maa. Pasz daje za modu
wodnist, pniej trudno strawn. Jego olbrzymie dolne licie
gusz, a nawet niszcz ssiednie roliny.
str. 110
str. 111
KONWALIA MAJOWA
Convallaria majalis L.
Odporna, wieloletnia rolina rozwijajca si z wielu kczy.

Charakteryzuje si sodkim, omdlewajcym zapachem oraz
charakterystycznymi, dzwonkowatymi kwiatami pojawiajcymi si
pn wiosn. Najlepiej ronie na wilgotnej glebie i w cakowitym
cieniu.
Kwiaty maj zastosowanie jako dekoracja bukietw w sztuce
florystycznej. Napar dziaa moczopdnie, spowalnia te prac
serca. Uwaa si go take za saby rodek nasercowy, jednak
powinien by zaywany tylko pod cis kontrol lekarza.
str. 112
str. 113
PALUSZNIK KRWAWY
Digitaria sanguinalis L.
Niska trawa jednoroczna wysokoci do 50cm. Kwitnie od

lipca do wrzenia. Kiekuje dopiero pn wiosn do poowy
czerwca i w tym okresie jest atwo zaguszana przez wczeniej
rozwijajce si gatunki. Wyksztaca duo nasion. Pospolicie
wystpuje na cierniskach, piaszczystych polach ubogich w wap,
ugorach, na podou wilgotnym, miejscami rwnie jako rolina
ruderalna.
Niskoplenna, maowartociowa trawa. Jest to chwast
trawiasty, niekiedy bardzo uciliwy, zwaszcza okopowych i zb
oraz w ogrodach. Na glebach wapnowanych, wzbogacanych
w prchnic nie wystpuje.
str. 114
str. 115
GRZEBIENICA POSPOLITA
Cynosurus cristatus L.
Bylina. Wiosn rozwija si pno, kwitnie w kocu czerwca.

Dobrze znosi spasanie i udeptywanie. Ronie na glebach rednio
yznych, na madach nadrzecznych, na glebach zwizych i na
torfowiskach niskich, w stanowiskach rednio wilgotnych, a nawet
wilgotnych. Rozpowszechniona zwaszcza w grach, w ogle
w klimacie o duej wilgotnoci powietrza.
Warto pokarmowa grzebienicy jest dobra, nie daje ona
jednak wysokich plonw. Dawniej zaliczana do gatunkw
cenionych.
str. 116
str. 117
MOZGA TRZCINOWATA
Phalaris arundinacea L.
Jest traw wybitnie dugotrwa bylin. Wiosn rozwija si

wczenie, jednak kwitnie pno w poowie czerwca. Wytrzymaa
na niesprzyjajce warunki klimatyczne. Wystpuje gwnie na
kach zalewanych wodami obfitujcymi w yzne namuy, dziki
gbokiemu zakorzenieniu wytrzymuje dugie okresy suszy.
Warto pokarmowa saba, wraliwa na spasanie.
str. 118
str. 119
TOMKA WONNA
Anthoxanthum odoratum L.
Niska trawa drobnokpowa. Bylina rozwijajca si wczesn

wiosn i kwitnca jako jedna z pierwszych traw tu na pocztku
maja. Szybko wydaje nasiona. Zawiera kumaryn, dziki czemu
nadaje zapach sianu. Ronie na kach mao yznych, mao
wydajnych, jednokonych, na glebach torfowych i mineralnych,
w rnych warunkach wilgotnoci.
Trawa o niewielkiej wartoci pokarmowej, niskoplenna. Na
uytkach nawoonych zaguszana jest prze inne, bardziej
wartociowe gatunki.
str. 120
str. 121
PERZ WACIWY
Agropyron repens L.
Trawa wysoka, rozwijajca si wolno wiosn, kwitnie

w poowie czerwca. Bardzo wytrzymay na niesprzyjajce warunki
klimatyczne i siedliskowe. Ronie na glebach mineralnych, rednio
wilgotnych i suchszych, rednio yznych, przede wszystkim lekkich,
przewiewnych. ki nawet zasobne, ale o lunej darni. Wystpuje
take na kach i pastwiskach silnie nawoonych azotem, jak
rwnie nawadnianych ciekami.
Wczenie skoszony ma redni warto pokarmow, potem
szybko drewnieje. Ma mae znaczenie gospodarcze.
str. 122
str. 123
WENIANKA POCHWOWATA
Eriophorum vaginatum L.
Bylina. Rozwija si na wiosn wczenie i kwitnie ju od marca

do koca maja. Wystpuje czsto na torfowiskach wysokich
i przejciowych, na niu i w grach, zwykle w ssiedztwie lub wrd
torfowcw.
Rolina bezwartociowa, nie nadaje si na pasz. Ustpuje ze
zbiorowiska rolinnego do szybko po uregulowaniu stosunkw
wodnych.
str. 124
str. 125

BIBLIOGRAFIA
Bremness Lesley Wielka ksiga zi,Wiedza i ycie, Warszawa 1991
Mowszowicz Jakub Przewodnik do oznaczania krajowych rolin trujcych
i szkodliwych,Pastwowe Wydawnictwo Rolnicze i Lene, Warszawa 1982.
Oarowski Aleksander, Jaroniewski Wacaw Roliny lecznicze i ich praktyczne
zastosowanie, wyd. II, Instytut Wydawniczy Zwizkw Zawodowych,
Warszawa 1989
Rutkowska Barbara Atlas rolin kowych i pastwiskowych, wyd. II, Pastwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Lene,Warszawa 1984.
Rutkowski Lucjan Klucz do oznaczania rolin naczyniowych Polski niowej,
wyd. II, Pastwowe Wydanictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013
str. 126

Zielnik Ziemi Łowickiej

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zielnik Ziemi Łowickiej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VIII Liceum Oglnoksztacce im.

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Gatunek: Rumian szlachetny

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Bylina, bardzo wczesn wiosn, marcu kwietniu wyrastaj

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Krzew osiga wysoko do 6 m. wystpuje w Europie i strefie

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Wyrasta od 6 do 18 m, rozpociera si na 2 3, 5 m, wiosn

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Wysokie drzewo o szarym pniu, ok. 30 35 m wysokoci.

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Drzewo do 40 m wysokoci. Owocem jest orzech od,

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Rolina roczna dwupienna osigajca wysoko od 30 do

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Bylina dwupienna, o wysokoci do 1,2 metra. Kwitnie od

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Bylina, wiosn rozwija si wczenie i kwitnie na pocztku

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Okazaa bylina do 100 cm wysokoci. Kwitnie od czerwca do

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Rolina roczna, osiga wysoko od 30 do 125cm. Kwitnie od

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Niedua, dorastajca do 50 cm bylina, pno rozwijajca si

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Rolina ciemnozielona, osiga wysoko do 50cm. Bylina, na

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Rolina wieloletnia, 60 - 120cm wysokoci. Kwitnie od czerwca

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Rolina rozpowszechniona na terenie caego kraju, zwaszcza

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Roczna rolina wysokoci midzy 20 a 80cm. Kwitnie od maja

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Bylina rozwijajca si wczesn wiosn. Kwitnie od kwietnia do

Zielnik ziemi owickiej

Zielnik ziemi owickiej

Niewielka rolina 1- lub 2-letnia, rzadziej bylina. Dorasta do

Zielnik ziemi owickiej