JP Mon Pdypl 2013

Protokdyplomatyczny(wykadmonograficzny,r.akad.
2012/2013)
PROTOKDYPLOMATYCZNY
Pojcieprotokoudyplomatycznego
Jelizajrzymydosownika:
Terminprotok(protokolon)pochodzizgreki,gdzieoznaczao'spiszawartoci'
okrelenie pochodzce od zoenia proto pierwszy i kollema przyklejony. W ten
sposb nazywano pierwsz kart naklejon na dokument i stanowic spis jego
zawartoci.
Protokoem mona nazwa pierwsz wersj umowy przed jej ratyfikacj, zapis
przebiegu jakiej czynnoci, wynikw rozmw i ustale oraz kodeks waciwego
postpowania(dyplomacja)albowaciwprocedur(informatyka).
Protok dyplomatyczny jako instrument polityki zagranicznej pastwa jest

nonikiem rzeczywistych treci przekazywanych za porednictwem jego
sformalizowanego jzyka i rytuau. Fakt, e w tych okolicznociach potrafi on by
hermetycznyipowszechnieniezrozumiay,niemaznaczenianatejsamejzasadzieco
jzyk prawniczy, techniczna terminologia programistw komputerowych czy lekarskie
sownictwozawodowe.Zdarzasi,euprzejmeiwyszukaneformywyraajstanowisko
skrajnieprzeciwnelubwrogie.
Protokmoebywykorzystywanydopolitycznejmanifestacji.
Dwr otomaski przez cay wiek XIX manifestujc wrogo tureckorosyjsk

pozostawiawolnemiejsceoczekujcenaposapolskiego.Gdywyczytywanogo
nauroczystociachdworskich,odpowiedszambelanabrzmiaanieodmiennie:
Empeche!Niemgprzyby.
Posugujcsijzykiemprotokou,monanawetgdytakajestwolastosujcego
go pastwa posuwa si do starannie przygotowanej i wiadomej zniewagi
dyplomatycznejbyzasygnalizowapowanykryzyswstosunkachzinnympastwem:
Strona1z61
Protokdyplomatyczny(wykadmonograficzny,r.akad.2012/2013)
tradycyjnie czsto posugiwaa si nim dyplomacja francuska od Napoleona

obraajcegoambasadorwpastw,ktrymzamierzawydawojn,pogeneraa
deGaulle'a,ktrycelowawsztuceodmowyuciniciadonirozmwcy
na jesieni 2003 roku publiczna manifestacja niechci prezydenta Busha do

spotkaniazkanclerzemSchroederem,wzmocnionanieoczekiwanymprzyjciem
przez niego w Biaym Domu drugorzdnego polityka niemieckiej opozycji, co
prasaniemieckauznaazaprzejaw"wojnydyplomatycznej";
Takieintencjonalnedziaanieniejestgaf,niemacechosobistychinigdyniewynikaz
nieumiejtnoci panowania nad wasnymi emocjami; jest precyzyjnym przesaniem
wysanymjzykiemprotokoudyplomatycznego.
Zdecydowanie czciej protok suy celom pozytywnym. Raczej amortyzuje

rnice, ni je pogbia, i skania do szybkiego rozwizywania napotykanych w
przebiegu spotka lub wizyt osobistoci obcych nowych i nieznanych problemw,
czsto wynikajcych z rnic kulturowych, co wymaga szczeglnej uprzejmoci
poczonejzezdrowymrozsdkiem.
Protok dyplomatyczny uatwia jednoczenie wyraenie szacunku pastwom

(precedencja, ceremonia) i najoglniej mwic harmonijne uoenie stosunkw
midzyichprzedstawicielami(etykieta,dobremaniery).
Wewspczesnymznaczeniutermin protokoznaczakodeksuprzejmoci,
ktry czy dyplomatyczne formy, ceremoni i etykiet. Naley zawsze mie na
uwadze,epojciaprotokou,ceremoniauietykietyniesrwnoznaczne,chowwielu
przypadkachmogsinasiebienakada:
Protokregulujestosunkimidzypastwamiiichprzedstawicielami,
Ceremonia suy organizacji uroczystoci oficjalnych, szczeglnie
pastwowych,
Etykietazajestprzestrzeganiemsposobuzachowaniaiubioruwsytuacjach
publicznych.
Te reguy i zwyczaje zmieniaj si stosownie do demokratyzacji i rozwoju tendencji

uproszczenia zasad wspycia. Chocia zachowania ceremonialne powinny najlepiej
odda gbi szacunku, protok dyplomatyczny ewoluuje wraz z rozwojem wiata,
rezygnuje z form anachronicznych i atwo dostosowuje si do potrzeb czasw (nowe
rodkitransportu,znaczenieoprawyprasowej,wymogibezpieczestwa).
Strona2z61
Historiaprotokoudyplomatycznego
Pocztki obecnego porzdku protokolarnego wi si z dworami monarszymi

redniowiecznej Europy. Poselstwa podroway do monarchw, by w imieniu swych
wadcw zawiera sojusze, prosi o pokj lub proponowa maestwa dynastyczne.
Sposb, w jaki byy przyjmowane przez wadc, wynika ze zwyczajw dworskich; w
zasadzienieczynionornicymidzyobcymiposamiidostojnikamiwasnegopastwa.
W staroytnoci oczywicie te istniay elementy tego, co dzi nazwiemy

protokoemdyplomatycznym:
w Grecji posami byli kapani albo wybitni obywatele (filozofowie, politycy)

jako symbol swojej funkcji nosili gazk oliwn zwieczon dwoma wami,
posiadalilistyuwierzytelniajcewpostacizczonychglinianychtabliczek
(diploma), a take instrukcje postpowania. Zniewaenie posa zniewaao
wadc,ktryposawysa;
w Rzymie pocztkowo dyplomacj zajmowali si kapani specjalne kolegium

Fecjaw, skadajce si z 20 czonkw, ktremu przewodniczy urzdnik pater
patratus. W okresie republiki kapanw zastpili wieccy dyplomaci, zwani
legati,symbolemichfunkcjibyzotypiercie,ktryuprawniadobezpatnych
podry i diet. Posami przybywajcymi do Rzymu opiekowa si magister
officiorum, mistrz ceremonii. Posowie w zalenoci od zamiarw wobec
pastwawysyajcegoalbobylitraktowanizhonorami,albotrzymaniochlebie
iwodzie.
Pierwszyzapis,ktrymonauznazawyrnienieobcychposwpordinnych
osobistoci przyjmowanych na dworze, sporzdzi cesarz bizantyski Konstantyn VII
Porfirogeneta (905959). Jego rozprawa O ceremoniach dworu bizantyskiego (953)
ukazuje,jakprzepychdworucesarskiegoaudiencji,bankietwidarwmaostatecznie
przekonaobcychposwoniezwycionejpotdzepastwabizantyskiego.
CeremoniadworskibywujciuKonstantynanarzdziempolitykizagranicznej,
cojestdodziaktualnedlaprotokou.Tenceremonia,wbrewpozorom,niejestlitylko
pust zabaw. Mia gbszy cel. Rytua mia umacnia idea taksis: niezmiennego,
harmonijnegoihierarchicznegoporzdkurzeczy.Ksigaceremoniiw153rozdziaach
okrelawszystko:odsposobuzwracaniasidoinnychpoprzepisowdugowosw
nagowiebasileusa.
Strona3z61
Zanim jednak wyksztaci si wspczesny protok europejski, ktry sta si

wzorem dla dyplomacji na caym wiecie, dwory europejskie musiay si zmierzy z
wasnobyczajowoci
kiedypodkoniecXIwiekubizantyjskaksiniczkaprzyjechaadoWenecji
naswjlubzdo,okazaosi,zejezotymwidelcem.Biskupskarcij
zaniespoecznezachowanie
Powstawao szereg dzie z zakresu savoirvivreu, niektre przeznaczone dla

szlachty, niektre dla klerykw, najsawniejszy obok cytowanego Hofzucht by
traktat Erazma z Rotterdamu De civilitate morum puerillum z 1530 roku (130
wyda), oraz Il Cortegiano Baldassara Castiglione (1528), jego polska parafraza
stworzona przez ukasza Grnickiego (Dworzanin) cieszya si midzynarodow
sawistaasipodstawcywilizowaniadworurosyjskiegozaPiotraI.
Kade pastwo ustalao wasny ceremonia dworski i wyznaczao urzdnikw

odpowiedzialnych za jego realizacj. We Francji by to pocztkowo wielki szambelan
(grandchambellan),alegdyurzdtenstasiwyczniegodnocitytularn,utworzono
w tym celu funkcj Grand maitre des ceremonies. Na dworze brytyjskim by nim i
pozostaje do dzisiaj lord szambelan (The Lord Chamberlain); w zwyczaju polskim
obowizkitepenisammarszaekwielkikoronny,majcdopomocyjakozastpc
marszakanadwornego.
Kongreswiedeskiipowstanieprotokoudyplomatycznego
Protok dyplomatyczny uksztatowa si gwnie pod wpywem tradycji francuskiej,
ktra najwczeniej wydzielia go z ceremoniau dworskiego i uczynia instrumentem
polityki zagranicznej. Nie dziwi to, gdy przypomnie, e klasyczny podrcznik
dyplomacjiHaroldaNicholsonaokrelacaorganizacjnowoytnejsubyzagranicznej
mianem"systemufrancuskiego".
Rozwjpolitykizagranicznejwymagauregulowamidzynarodowych.Zasadniczrol
w tym zakresie odegra kongres wiedeski, ktry w 1815 roku po wojnach
napoleoskich nakreli nowy porzdek polityczny w Europie oparty na pojciu
rwnoci suwerennych pastw oraz stworzy podstawy nowego systemu
midzynarodowegoopartegonawsplnymwypracowywaniudecyzjiw drodzestaych
rokowadyplomatycznych(systemkongresowy).
AneksXVIIdoAktukocowegokongresuwprowadzi:
1. ujednolicenie rang dyplomatycznych, aby umoliwi jasne wyznaczenie
starszestwaporddyplomatwizrwnanieichwprzywilejach,
Strona4z61
2.ujednoliceniesposobuichprzyjmowaniazrywajcezpraktykrnicowania
wzalenociodsiywizwdynastycznychoraz
3.ujednoliceniezasadopracowywaniaipodpisywaniaumw.
Ta praktyka, spisana w formie protokou uzgodnie, daa nazw odrbnej gazi

wiedzy, ktr okrelamy mianem protokou dyplomatycznego. Wszystkie przyjte
przy tej okazji ustalenia stworzyy podstawy midzynarodowego porzdku w zakresie
stosunkw dyplomatycznych i w niezmienionej formie zostay potwierdzone przez
Konwencjwiedeskz1961roku.
Kongresustalirwnie,eponiewaambasadorreprezentujeosobigodnowadcy,
nalemusimonarszeformyetykietalne,takiejak:
prawo do tytuu ekscelencji (ale nie w rozmowie z panujcym, przy

ktrymjestuwierzytelniony),
prawodobaldachimuwsaliaudiencjalnej,
prawonakryciagowywobecnocimonarchy(aletylkowtedy,gdyten
uprzednionakryjegow),
prawodojazdypowozemzaprzonymwszekoni,
prawodoodbieraniahonorwwojskowych,
prawopierwszestwawprzyjmowaniuwizytposwiministrw;
przysugujceonieambasadoraprawotaboretu,czylizajciamiejsca
siedzcegoobokkrlowej,gdytausidzie.
oraz
Cao tych zasad przyja nazw protokou dyplomatycznego, gdy ustalaa i

skodyfikowaa obowizkowe formy zachowa i etykiety stosowanej wobec
przedstawicielipastwobcych.
Zapis etykiety i zwyczajw obowizujcych przedstawicieli dyplomatycznych odegra

wan rol w rozwoju oficjalnych stosunkw midzypastwowych ery nowoczesnej.
Naleyjednakpamita,eograniczysiondoeuropejskiegokrgucywilizacyjnego
itylkozniegoczerpaswewzorcezachowa.Pierwszeprbynawizywaniakontaktw
dyplomatycznych z przedstawicielami innych kultur wykazay, e zudne byoby
posugiwaniesiwnicheuropejskimprotokoemdyplomatycznym.
Strona5z61
Zachodni posowie wysyani na chiski dwr cesarski byli tam traktowani jako
przedstawiciele wasala, ktry skada hod Synowi Niebios, a przynoszone przez nich
darybyyuznawanezanalendanin.
jeden z pierwszych rosyjskich posw, Mikoaj Spafarij, by w 1676 roku w

Pekinie upokarzajcy ceremonia dziewiciokrotnego bicia czoem w ziemi
przed cesarzem, majcy oznacza, e jego wadca uwaa si za poddanego
imperiumchiskiego.
wysaneprzezkrlaJerzegoIIIposelstwolordaMcCartneya,ktryw1793roku
przywizwrddarwcudabrytyjskiegoprzemysuarmaty,teleskopy,karet,
baloniporcelanWegdwoodaponiosoabsolutnefiasko.Daryzostayprzyjte
ze wzgard, a cesarz Quianlong skierowa krla list, w ktrym odrzuca
propozycj nawizania stosunkw dyplomatycznych, stwierdzajc, e obecno
posa brytyjskiego w Pekinie byaby sprzeczna z wielowiekow etykiet i
mogabyzaburzyharmoniNiebiaskiegoImperium.Gdymocarstwazachodnie
zmusiy wreszcie w 1859 roku sabnce Chiny do przyjcia obcych poselstw,
ambasador brytyjski musia i takprzez ptora roku negocjowa z urzdnikami
ministerstwaetykietyszczegyswejpierwszejaudiencjiucesarza,takbymcj
odby,stojcprzedtronemcesarskim,anieklczcprzednim.Natomiastswoje
wasneposelstwaChinyzaczyustanawianaZachodziedopierood1875roku.
Dzirnorodnokulturowastaasijuuznanymczynnikiemksztatujcymstosunki
midzypastwamiizachowaniaichprzedstawicielidyplomatycznych:
tradycyjnestrojezpastwarabskich
namaskarambasadoraIndii
Organizacjaprotokoudyplomatycznego
System organizacyjny protokou bywa odmienny w rnych pastwach. Najczciej

stosowane jest rozwizanie (przyjte take w Polsce i we Francji), e Protok
Dyplomatyczny jako jednostka organizacyjna dziaa w ramach Ministerstwa
SprawZagranicznych.
Polski protok dyplomatyczny ma histori krtsz ni w wielu innych pastwach

europejskich.
RzeczpospolitaObojgaNarodw,choprowadziaaktywnpolitykzagraniczn,
nieutrzymywaastaychambasad,naconiewyraazgodySejm
Strona6z61
przez cay wiek XIX, zasadniczy dla ksztatowania si sztuki protokou, Polska
bya pozbawiona niepodlegoci, a zatem i takich instytucji pastwa, jak suba
dyplomatyczna.
PolskiprotokzaczsizatemtworzydopierowrazzodbudowpastwapoI
wojnie wiatowej. Jego gwni wsptwrcy, hrabia Stefan Przedziecki i Karol
Bertoni,doczasuodzyskanianiepodlegocibylizawodowymidyplomatami:pierwszyz
nich w subie Rosji, drugi AustroWgier. Stworzony przez nich zesp przepisw
protokolarnych czy zwyczaje panujce na najbardziej wyrafinowanych dworach
Europy, petersburskim i wiedeskim, ktre wzbogaca o elementy polskiej tradycji
narodowej. Ich praca sza jednak rwnie w kierunku zmodernizowania ceremoniau,
jegoczciowegouproszczeniaidostosowaniadopotrzebnowoczesnoci.
Wtensposbpolskiprotokdyplomatycznyprzej,przechowa,aleirozwin
najbardziejzoonsztukceremoniauietykietyobudworwcesarskich,ktrewtym
samym czasie znikny bezpowrotnie. Polska szkoa protokou na rwni z
ceremoniaem monarszym woskiego paacu krlewskiego, Kwirynau staa si w
okresiemidzywojennymeuropejskimpunktemodniesienia.Ambasadorfrancuski
w Warszawie Jules Laroche okrela wprawdzie nasz protok mianem sztywnego i
pompatycznego, ale jego nastpca, Leon Noel, przyznawa w swych pamitnikach, e
francuskie Quai d'Orsay chtnie wysyao do Warszawy modych dyplomatw, by tu
uczylisirzemiosaprotokolarnego.
W okresie powojennym znacznie ograniczono funkcje protokou

dyplomatycznego, gwnie z przyczyn ideologicznopolitycznych. Ju w 1945 roku na
polecenieministraRzymowskiegozostaopracowanyprzezwczesnegoszefaProtokou
Dyplomatycznego Adama Gubrynowicza nowy ceremonia, czyli zapis zwyczajw
protokolarnych obowizujcych w Polsce. W zasadzie by to ceremonia II
Rzeczypospolitej,wniewielkimstopniuzmodernizowanyipozbawionypewnychoznak
zewntrznych, takich jak, przykadowo, frak mundurowy dla polskiej suby
dyplomatycznej. Zapis ten stanowi do dzisiaj podstaw polskiego protokou
dyplomatycznego.
Protok Dyplomatyczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych peni w

RzeczypospolitejPolskiejrolprotokoupastwowego,ktryustalalubpotwierdza
oglnezasadyprotokoudostosowaniaprzezadministracjpastwowisamorzdow
w stosunkach z partnerami zagranicznymi oraz z miejscowym korpusem
dyplomatycznymikonsularnym.
Strona7z61
Na czele Protokou Dyplomatycznego stoi dyrektor, ktry jest wyznaczany

spord najbardziej dowiadczonych czonkw suby zagranicznej noszcych rang
ambasadora tytularnego. Dyrektor PD lub jego zastpca towarzyszy prezydentowi
Rzeczypospolitej oraz prezesowi Rady Ministrw w ich podrach zagranicznych oraz
ich gociom podczas wizyt w Polsce. Przedstawia rwnie gowie pastwa nowych
ambasadorw podczas ceremonii skadania listw uwierzytelniajcych w Paacu
Prezydenckimorazpodczasspotkaprezydentazkorpusemdyplomatycznym.
Polski Protok Dyplomatyczny skada si z nastpujcych komrek organizacyjnych,

ktrymis,zalenieodwielkoci,wydziaylubzespoy:
1. Prezydialny przygotowuje korespondencj dyplomatyczn prowadzon przez

prezydenta Rzeczypospolitej, prezesa Rady Ministrw i ministra spraw zagranicznych,
w tym posania i depesze gratulacyjne, listy uwierzytelniajce, odwoujce,
wprowadzajce,komisyjneiexequaturorazpenomocnictwa.Wystpujeoagrementdla
dyplomatw polskich i uzyskuje je dla kandydatw obcych. Przygotowuje wnioski o
odznaczenia obywateli obcych i o zgod na ich przyjcie oraz uzyskuje zgod na
przyjcieodznaczeobcychprzezobywatelipolskich.
2. Protokolarny dba o przestrzeganie etykiety i precedencji. podczas uroczystoci

pastwowych z udziaem korpusu dyplomatycznego. Wystosowuje zaproszenia, ustala
plan stow i rozsadzenie goci na przyjciach oficjalnych wydawanych na cze
osobistoci obcych. Przygotowuje ceremonie skadania listw uwierzytelniajcych,
organizujespotkaniaiwyjazdyczonkwkorpusudyplomatycznegopozaWarszaw.
3. Przywilejw i Immunitetw odpowiada za wypenianie przez wadze polskie

zobowiza konwencji wiedeskiej w zakresie przywilejw i immunitetw czonkw
misjidyplomatycznychorazoceniaichstosowanieprzezdyplomatwobcych.Przyznaje
zwolnienia dyplomatyczne z opat podatkowych. Publikuje list korpusu
dyplomatycznego, imienny spis pracownikw ambasad akredytowanych w Warszawie.
Wystawia legitymacje dyplomatyczne. Zezwala placwkom polskim na wydanie wiz
dyplomatycznychisubowychorazuzyskujewizydlaposiadaczypolskichpaszportw
dyplomatycznych.
4. Nieruchomoci zajmuje si statusem wasnoci budynkw stanowicych siedziby

misji dyplomatycznych lub rezydencje ich szefw oraz wynikajcymi std problemami
prawnymi i finansowymi, w tym stosowaniem wzajemnoci. Suy pomoc misjom
dyplomatycznymprzyzakupienieruchomociwWarszawienaichsiedziby.
Strona8z61
5.Wizytoficjalnychzajmujesiorganizacjiceremoniaemwizytoficjalnychobcych
gw pastw, szefw rzdw i ministrw spraw zagranicznych w Polsce oraz wizyt
osobistoci polskich za granic. Przygotowuje program, dba o jego koordynacj i
uczestniczywrealizacjiwizyty.Zapewniaoprawprotokolarnimprezwielostronnychi
innychwydarzeocharakterzemidzynarodowymorganizowanychwPolsce.
Dlaporwnania:
WielkaBrytania
WWielkiejBrytaniiwikszoobowizkwceremonialnych,ktrewinnychpastwach
przej Protok Dyplomatyczny, pozostaje domen urzdw dworskich. S one
zorganizowane w Zarzd Dworu Krlewskiego (The Royal Household) nadzorowany
przez lorda szambelana (The Lord Chamberlain). Funkcje zwizane bezporednio z
protokoemdyplomatycznympenidwaznich:
UrzdLordaSzambelana(TheLordChamberlain'sOffice)i
DepartamentMistrzaDworu(TheMasteroftheHousehold'sDepartment).
Urzd Lorda Szambelana organizuje wielkie uroczystoci pastwowe: wizyty

pastwowe skadane w Zjednoczonym Krlestwie (State visits), otwarcia sesji
parlamentu (State opening of Parliament), odznaczenia najwy5zymi orderami
(investitures),krlewskiezalubinyipogrzeby.
Departament Mistrza Dworu odpowiada za krlewskie przyjcia i kuchni (lista

zaproszonychgoci,ichrozsadzanieprzystole,menuitp.).
Marszaekkorpusudyplomatycznego(MarshalloftheDiplomaticCorps)organizujcy
kontaktymonarchyzszefamimisjidyplomatycznychakredytowanychwLondynie.Jest
tofunkcjabliskaszefowiprotokoudyplomatycznegowinnychpastwach.
Protok Dyplomatyczny brytyjskiego MSZ (Protocol Division) zajmuje si

kontaktami z placwkami dyplomatycznymi w Zjednoczonym Krlestwie
zapewnieniem im bezpieczestwa, prowadzeniem listy korpusu dyplomatycznego,
przestrzeganiem immunitetw i przywilejw, porednictwem w organizacji spotka.
Przygotowujeuroczystocioficjalne,penifunkcjedoradczewzakresieprotokolarnymi
precedencji oraz prowadzi polityk odznacze dla cudzoziemcw. Poprzez Royal
Household Secretariat uczestniczy w koordynacji spraw zwizanych z wizytami
monarszymipomidzydworemiMSZ.
Strona9z61
StanyZjednoczone
W Stanach Zjednoczonych Biuro Protokou Dyplomatycznego (Office of Protocol)
zostao powoane wDepartamencie Stanuw 1928 roku. Jego szef, ktry od1946 roku
nosi oficjalny tytu szefa protokou Biaego Domu (Chief of Protocol for the White
House),
1. peni obowizki wobec prezydenta i wiceprezydentaUSA oraz sekretarza stanu
wzakresieprotokoukrajowegoimidzynarodowego,
2. koordynuje dziaania wszystkich agend rzdu, a take odpowiada za
przygotowanieiprzebiegwizytobcychosobistoci.
Rola szefa protokou Biaego Domu jest tym istotniejsza, e w tradycji

amerykaskiejprezydentUSAiFirstLadyswzoremdonaladowaniawzakresie
etykiety.JakopierwszaparaAmerykisonibowiemmakersofmanners,tymi,ktrzy
stanowiwzrwaciwychmanieriktrzymajprawowprowadzadonichzmiany.
Szef protokou zarzdza te Blair House, czyli oficjaln rezydencj goci prezydenta
Stanw Zjednoczonych. Zaprzysiga take nowych czonkw suby zagranicznej
(Foreign Service) oraz wyszych urzdnikw Departamentu Stanu, ktrzy nie s jej
czonkami.
Watykan
WasnsubprotokolarnmatakeWatykan,uznawanymidzynarodowojakoStolica
Apostolska (Santa Sede, odpowiednik ang. Holy See, franc. SaintSiege) i utrzymujcy
stosunkidyplomatyczneze172pastwami.
TworzyjPrefekturaDomuPapieskiego(PrefetturadeliaCasaPontificia)kierowana
przez prefekta, ktry towarzyszy Ojcu witemu we wszystkich obowizkach
publicznych. Prefektura odpowiada za organizacj wizyt szefw pastw, rzdw lub
ministrw w Watykanie i odbywanych w ich trakcie uroczystych audiencji (audienze
solenne), uroczystoci skadania papieowi listw uwierzytelniajcych przez
ambasadorw i innych jego spotka z korpusem dyplomatycznym, za organizacj
wszystkich audiencji papieskich prywatnych, specjalnych i generalnych (audienze
private, speciali e generali), oraz wszystkich ceremonii papieskich poza ich stron
liturgiczn.
SubtzreformowanprzezPawaVItworz:
1. DuchowniPraaciAntykamery(prelatidiAnticamera)iSucywAntykamerze
(addettidiAnticamera)
Strona10z61
2. wieccy asysta Tronu (assistenti al Soglio) i szlachcice Jego witobliwoci

(gentiluominidiSuaSantita).
Prefektura wyznacza te precedencj w kolegium kardynalskim, kaplicy papieskiej i

praaturzeorazwkorpusiedyplomatycznym.
PrzeoonysubyodpowiedzialnejzaliturgipapieskwWatykanienosiprzezwieki
tytumistrzaceremonii(w. maestrodelieceremonie),zmienionydopierow1988roku
naMistrzPapieskichCeremoniiLiturgicznychMaestrodeliecelebrazioniIiturgiche
deI sommo pontefice. Nie zajmuje si on jednak organizacj przyj, wizyt i audiencji
papieskich co pozostaje w gestii suby protokolarnej zapewnionej przez Prefektur
DomuPapieskiegoleczwyczniesakramentamisprawowanymiprzezpapiea.
CEREMONIA
SYMBOLEPASTWOWE
Symbolamipastwaoznaczajcymijegosuwerennos:
1.Godoczyliherbpastwa,
2.Barwyczyliflagapastwowa,
3.Hymnnarodowy
Zazwyczaj okrela je konstytucja lub ustawy, ktre ustalaj zasady ich uywania i
ustanawiajdlanichszczeglnochronprawn.
WPolsce:
KonstytucjaRPz2kwietnia1997art.28
Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczciach
pastwowychz31stycznia1980(zmienionaw2005)
Strona11z61
Uywaniesymbolipastwowych:
wewntrzkrajupowinnosuyoddawaniuimczci,
w stosunkach midzynarodowych gwarantowa widoczn obecno pastwa we
wsplnocie suwerennie rwnych pastw oraz wzmacnia poczucie wizi i tosamoci
narodowejjegoobywateli.
Symbolepastwowekorzystajzestarszestwa,czylipierwszestwaprzedwszystkimi
innymi symbolami regionw, miast, organizacji czy wsplnot. Podobnie stosuje si
zasad starszestwaw odniesieniudosymbolisuwerennychpastw na terenie
kraju oddaje si pierwszestwo znakom wasnego pastwa, a przy
wspwystpowaniu wielu symboli pastw o kolejnoci rozstrzyga system precedencji
okrelanej przez protok dyplomatyczny (analogiczny do procedencji przedstawicieli
dyplomatycznych).
GODO
Godem Rzeczypospolitej jest od tysica lat wizerunek ora biaego w zotej koronie
umieszczonynaczerwonejtarczy(wedleopisustosowanegowheraldyce:orzesrebrny
wzotejkoronienatynkturze)nazwagoda:ORZEBIAY
Barwy skadowe goda tworz zgodnie z zasadami heraldyki barwy

Rzeczypospolitej, czyli biel i czerwie symbolizujce odpowiednio niewinno i
majestat. Te barwy narodowe tworz z kolei flag. ktra w przypadku barw Polski
powstajeprzezichpoziomeuoenie.
Orze jako godo pastwa jest bardzo popularny obecnie znale go mona
pozaPolskwgodach17pastw,m.in.Albanii,Austrii,Czech(tylkotzw.WielkiHerb,
w maym sam lew), Egiptu (orze Saladyna), Iraku, Jordanii, Meksyku, Modawii,
Liechtensteinu, Niemiec (ktrzy nazywaj go "Bundesadlerem", czyli orem
federalnym/zwizkowym), Rosji, Rumunii, Stanw Zjednoczonych, Serbii, Czarnogry,
SyriiorazLibii(choich"drapienikherbowy"czasemnazywanyjestjastrzbiembd
sokoem).Popularniejszyjesttylkolewwgodach22pastw.
Polskie godo jest stosunkowo proste, a jego symbolika nie wymaga szczeglnie
skomplikowanych wyjanie, dla porwnania, niekiedy tradycja pastwowa nakazuje
oficjalnetumaczeniesymbolizawartychwgodle.Itak:
Strona12z61
W godle Hiszpanii: na tarczy znajduj si goda krlestw, ktre w czasach

redniowiecznych zjednoczyy si w walce wyzwoleczej przeciwko Maurom
(tzw. Rekonkwista). Byy to: Kastylia (zamek), Len (lew), Aragonia (supy),
Nawarra (acuch). U dou tarcz herbowych kwiat granatu, symbol Grenady,
ktra bya ostatni twierdz Maurw, zdobyt przez Hiszpanw w roku 1492.
Napis Plus ultra (ac. wci dalej) to aluzja do odkrycia Nowego wiata przez
Kolumba. Dwie kolumny obok tarcz herbowych to Supy Heraklesa, znajdujce
si po obu stronach Cieniny Gibraltarskiej, ktre symbolizuj si Hiszpanii.
Owalna tarcza w rodku goda zawiera herb hiszpaskiej panujcej dynastii z
roduBourbonAnjou,koronazasymbolizujemonarchijakjestHiszpania.
Godo Wielkiej Brytanii w tarczy herbowej czterodzielnej w krzy, w polach

pierwszymiczwartym,czerwonych,potrzylwybiegncezote(herbAnglii),w
polu drugim zotym z czerwon podwjn bordiur ozdobion liliami, lew
czerwony wspity, jzyk i pazury bkitne (herb Szkocji), w polu trzecim
bkitnym zota harfa (herb Irlandii). Tarcz otacza pas z napisem Honi soit qui
mal y pense (fr. niech si wstydzi ten kto widzi w tym co zego) emblemat
Orderu Podwizki. W klejnocie nad koron krlewsk, zoty lew ukoronowany,
labryzote,podbitegronostajem.Tarczpodtrzymujezotylew Angliiisrebrny
jednoroec Szkocji. Poniej motto: Dieu et mon droit (fr. 'Bg i moje prawo').
DodawanedoherburolinysymbolizujWielkBrytani:Anglira,Szkocj
oset,IrlandiPnocnkoniczyna.
GodoWielkiejBrytaniiuywanewSzkocjiwariacjagodaangielskiego,rnice:
na tarczy herbowej w polu pierwszym i czwartym lew szkocki, w polu drugim
lwyzoteangielskie,tarczaotoczonabordiurzostu.Jednoroeczajmujepozycj
starsz(polewejstronie),wklejnocielewszkocki.NadklejnotemzawoanieIN
DEFENS wersja skrcona In my defens God me defend (Strzeonego Pan Bg
strzee), u dou emblemat Orderu Ostu Nemo me impune lacessit (Poniesie
kar,ktomniezrani).
Godem Indii jest kapitel tzw. kolumny Aoki z Sarnath. Przypomina ksztatem
kwiat lotosu; skada si z czterech lww symbolizujcych cztery szlachetne
prawdy buddyzmu. Figury lww stoj tyem do siebie na graficznym
przedstawieniu Koa Dharmy. Poniej zauway mona postacie sonia (po
stronie wschodniej), lwa (pnocnej), galopujcego konia (poudniowej) i byka
(zachodniej).Figuryporozdzielanesowalnymiksztatamiczakrw;jedenznich
znajduje si na obecnej fladze Indii. Pod spodem znajduje si napis Satyameva
Jayate,,Prawdazawszezwycia
Godo Stanw Zjednoczonych jako takie oficjalnie nie istnieje, natomiast

nieoficjalnie funkcj t peni awers Wielkiej Pieczci Stanw Zjednoczonych
Strona13z61
(np.napaszportach,nabanknotachumieszczanyjestzazwyczajiawers,irewers
Pieczci). W godle przedstawiony jest bielik amerykaski z rozpostartymi
skrzydami. Lewym (heraldycznie) szponem trzyma 13 (jak Trzynacie Kolonii)
strza, prawym za gazk oliwn, co symbolizowa ma odpowiednio wojn i
pokj. Gowa ora zwrcona jest w kierunku gazki, co ma symbolizowa
nadrzdno pokoju. Dziobem chwyta motto "E Pluribus Unum" ("Z wieloci,
jedno"); nad gow znajduje si nimb z 13 gwiazdami umieszczonymi na
niebieskim tle. Tarcza, ktr orze trzyma na piersi odrnia si od flagi
amerykaskiejtym,eniemagwiazdnaniebieskimpolu,zapasyzewntrznes
kolorubiaego,nieczerwonego.
Herb Chile zaprojektowany zosta w 1834 roku przez angielskiego artyst

CharlesaWoodaTaylora.Tarczaherbowapodzielonajestnadwieczcigrn
niebiesk i doln czerwon, ktre oddaj pikno kraju i charakter jego
mieszkacw,atakedwadawnedystryktykolonialne,ChileiArauco.Narodku
znajdujesibiaapicioramiennagwiazda,symbolplemieniaMapuchw,ktrzy
zostali podbici przez hiszpaskie oddziay Pedro de Valdivii, i ktra take
symbolizuje pooenie Chile jako najbardziej na poudnie wysunitego pastwa
na Ziemi. Tarcza podtrzymywana jest przez kondora najbardziej znaczcego
ptaka Andw i huemala najrzadszego ssaka w Chile. Na gowach obu zwierzt
znajduj si korony ozdobione kotwicami symbol morskiej potgi Chile. Herb
zwieczony jest w klejnocie trzema pirami biaym, niebieskim i czerwonym,
ktre nosili pierwsi prezydenci republiki na swoich kapeluszach. Na dole
umieszczono wstg z mottem narodowym: Por la Razn o la Fuerza (hiszp.
Rozumemalbosi).
HerbAustraliizostanadanyw1912rokuprzezkrlaJerzegoV.Szeciopolow
tarczzherbamistanw(zotylewikrzyw.JerzegoNowaPoudniowaWalia,
Krzy poudnia i korona Victoria, krzy maltaski Queensland, dzierzba
piskliwaAustraliaPoudniowa,czarnyabdAustraliaZachodnia,czerwony
lew Tasmania), otoczon bordiur gronostajow podtrzymuj kangur i emu.
Nad ni, na niebieskozotym zwoju, umieszczona jest siedmioramienna zota
gwiazda Commonwealthu. Za tarcz i zwierztami umieszczone s kwitnce
gazieaustralijskiejakacji.Podtarczwstgaznapisemnazwypastwa.
[WniektrychrestauracjachwSydneypodawanejestdanienazywaneCoatof
Arms (Herb) zazwyczaj s to dwa kawaki misa: kangurze po lewej stronie
talerza,emupoprawejstronieisaatkalubwarzywaporodku]
Godo Seszeli przedstawia tarcz, na ktrej widoczny jest w na trawie. Za

wiem znajduje si palma kokosowa lodoicja seszelska. W tle widoczne jest
niebieskiemorzezwysporazstatkiem.Nadtarczsrebrnyhem,zawjiklejnot
Strona14z61
mewa. Otaczaj j dwa mieczniki. Pod hemem widoczny jest pas z mottem
Seszeli:FinisCoronatOpus,(ac.Koniecwieczydzieo).
Kenijskie Godo przedstawia dwa lwy trzymajce masajskie wcznie i tarcz z

kogutem trzymajcym topr. Tarcza oraz lwy stoj na zarysie gry Kenia i
umieszczonymnanimmotto:Harambee(Pracujmyrazem)
BARWY
Flag nazywamy chorgiew pastwow, ktra symbolizuje suwerenno, ma
oficjalnycharakteridlategomoebyuywanatylkowokrelonychsytuacjach.
Barwyzazwyczajmajprzypisaneszczeglneznaczenie:
W Polsce biay i czerwony symbolizuj o czym ju mwilimy odpowiednio

niewinnoimajestat.
WHiszpaniiczerwonykrewtorreadora,atypiasekareny.
Union Flag flaga brytyjska czy czerwony krzy w. Jerzego na biaym polu
symbolizujcyAngli,biaykrzyw.Andrzejanapolubkitnymsymbolizujcy
Szkocj oraz ukony czerwony krzy na biaym polu, nazwany krzyem w.
Patryka,symbolizujcyIrlandi.
Na fladze Ukrainy kolor bkitny, nawizujcy do barwy nieba, interpretowano

jakosymbolpokoju,aty,kolorzboa,jakosymbolbogactwaziemi.
Tricolore flaga francuska Kolor biay nawizuje do wczeniejszej biaej flagi

krlewskiej,akoloryczerwonyiniebieskitotradycyjnekoloryParya.
W Meksyku kolor zielony symbolizuje nadziej, biay czysto i jedno,

czerwonypolegychbohaterwnarodowych.
Stany Zjednoczone: Stars and Stripes biel oznacza Czysto i Niewinno;

czerwie Niezomno i Mstwo; bkit Czujno, Wytrwao i
Sprawiedliwo.
Nafladzeindyjskiej,zwanejTirangszafranowy(pomaraczowy)symbolizuje
odwagipowicenie,biayPokjiprawd,zazielonywiarinadziej.
Odflagiodrniasi:
Sztandarchorgiewbdcaznakiemjednostkiwojskowej.Wnajnowszejpraktyce
polskiejsztandaremposugujsitewyraniewyodrbnionegrupyludzkie,tworzone
Strona15z61
namocyprzyjtychdobrowolnie,lubnarzuconychaktwprawnych.Sztandaramimog
posugiwasimiasta,partiepolityczne,jednostkiwojskowe,szkoy,parafie.
Bander flaga pastwowa wywieszana na okrtach oraz statkach handlowych i
pasaerskich.
Proporzec nazwa szczeglnych chorgwi: chorgiew osobista Prezydenta RP,
chorgiew marynarki wojennej umieszczona na dziobie okrtu. Take znak oddziaw
wojskowych,majcymniejszyrozmiariniszrangodsztandaru.Uywanerwniew
harcerstwie.
Czstowyrniasiszczeglnetypyflagsymbolizujcychsuwerenno:
1.flaginarodowe
2.flagipastwowe
3.flagiurzdowe
4.flagiosobistelubproporcegowypastwa.
Zazwyczaj powtarzaj one barwy narodowe, a rni si dodatkowymi elementami
zapoyczonymizherbupastwalubmonogramugowypastwa.
WPolsceistniejtylkodwieodmianyflagi:
1. wbarwachnarodowychzwanaflagpastwow(bdcaodpowiednikiemflagi
narodowej);
2. flagapastwowazgodemRP(odpowiadajcafladzeurzdowej).
Flag pastwow podnosi si zawsze na budynkach lub przed budynkami bdcymi

siedzib wadz pastwowych w celu ich oznaczenia oraz z okazji wydarze, ktre
wymagajpodkreleniaichszczeglnejdoniosoci:
zokazjiwitpastwowychilokalnych
wyborw,
aobynarodowej,
wtrakciewizytzagranicznych,
podczasoficjalnejwizyty,ktrskadajpozastolicprezydentRzeczypospolitej,
marszakowieSejmuiSenatu,prezesRadyMinistrw,wojewodalubambasador
akredytowanywPolsce.
Flagpastwowjakobanderpodnoszstatkieglugirdldowej.
Strona16z61
Do niedawna w Polsce przepisy regulujce podnoszenie flagi byy nadzwyczaj

restrykcyjne i konserwatywne, odziedziczone jeszcze po czasach komunistycznych
tylko organy pastwowe i jednostki publiczne, osoby prywatne tylko wtedy, gdy
obowizekustawowy,np.witopastwowe.Nowyart.5ustawywprowadzonyw2004
roku pozwala obecnie uywa jej kademu dla podkrelenia znaczenia
uroczystoci, w szczeglnoci wita pastwowego. Jednoczenie flaga i symbole
pastwoweobjtesochronprawn.
Dzie2majazostaustanowionyw2005rokuDniemFlagiRzeczpospolitejPolskiej.
adnanowina:wUSAto14lipca(od1916roku),wKanadzie15lutego(od1965)
FlagapastwowazgodemRPtoflagaurzdowa.Podnoszj:
1. przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzdy konsularne oraz inne oficjalne
przedstawicielstwa i misje za granic na budynkach lub przed budynkami ich
siedziburzdowych,atakekierownicytychprzedstawicielstw, urzdwimisji
na swych rezydencjach i rodkach komunikacji w wypadkach przewidzianych
wprawieizwyczajachmidzynarodowych;
2. cywilnelotniskaildowiska;
3. cywilnesamolotykomunikacyjnepodczaslotwzagranic;
4. kapitanaty (bosmanaty) portw na budynkach lub przed budynkami
stanowicymiichsiedzibyurzdowe.
Flaga osobista przysuguje gowie pastwa, symbolizujc jej osobist pozycj

najwyszego przedstawiciela pastwa. Jest podnoszona na rezydencji wycznie w
czasie,gdyprzebywawniejgowapastwa;moetetowarzyszyjejwpodrach.
Proporzec osobisty prezydenta Rzeczypospolitej wizerunek ora biaego w

czerwonym prostoktnym polu zdobionym wzdu krawdzi srebrnym wykiem
generalskim suy jednoczenie jako chorgiew Rzeczypospolitej, czyli
najwaniejszy znak pastwa. Wywieziony podczas II wojny wiatowej do Londynu,
wrci 22 grudnia 1990 roku do Polski jako symbol cigoci suwerennoci RP.
Proporzecprezydentastosujesiobecniejedyniewceremonialewojskowym,jakoznak
zwierzchnikasizbrojnych.
Gowa pastwa, najwysi dostojnicy pastwowi i dowdcy wojskowi podczas

oficjalnychprzejazdwmogrwnieposugiwasichorgiewksamochodow.Jest
to niewielkich rozmiarw flaga pastwowa lub osobista przysugujca osobistociom
lub uatwiajca rozpoznanie dowdcy, co powinno umoliwi przyznanie im
Strona17z61
pierwszestwa przejazdu. Przytwierdza si j na prcie do prawego zderzaka

samochodu lub, rzadziej, symetrycznie po jego obu stronach (pierwotnie
umieszczano centralnie na zakrtce chodnicy, co do dzisiaj stosuje brytyjski
ceremoniamonarszy).
Wspczesny polski ceremonia pastwowy prawo do stosowania na terenie kraju

chorgiewkisamochodowejprzyznajejedynieprezydentowiRzeczypospolitej,ktry
uywa w takiej sytuacji zmniejszonej flagi pastwowej (czyli biaoczerwonej).
Chorgiewki samochodowe o rysunku flagi pastwowej mona umieszcza na
samochodachprzygotowanychdlainnychnajwyszychosobistocipolskichpodczasich
oficjalnychwizytzagranic.
Chorgiewki samochodowej w formie flagi pastwowej z orem biaym uywaj w

oficjalnychprzejazdachszefowiepolskichmisjidyplomatycznychikonsularnych.W
wielu krajach ten zwyczaj jest ograniczany do najbardziej doniosych okazji dnia
witanarodowegolubaudiencjiugowypastwa;ograniczenietowynikazewzgldw
bezpieczestwa orazintensywnoci ruchu drogowegoprzeczcejczsto powadzeflagi.
W Polsce szefowie obcych misji dyplomatycznych mog uywa chorgiewek
samochodowych od dnia zoenia listw uwierzytelniajcych prezydentowi RP przy
kadymprzejedzieoficjalnym.
Starszestwoflag:
Uywanie flag wymaga stosowania zasady starszestwa. Starszestwo oznacza
przyznawanie honorowego miejsca insygniom pastwa przed symbolami niszej
rangilubichumieszczeniepordsymbolirwnejrangiwkolejnociwyznaczonej
przezprecedencj.
Miejsce zaszczytne powinno znajdowa si zawsze po prawej rce, ale w heraldyce

(nauce o herbach) i weksylologii (nauce o flagach) stosuje si odwrcenie kierunkw.
Przyjmujonezasadopisywaniaherbwiflagzpunktuwidzeniarycerzatrzymajcego
tarcz z godem lub od strony budynku, przed ktrym flagi s podnoszone, czyli w
porzdkuodwrotnymnidlaosbpatrzcychnaniezzewntrz.Oznaczato,eprawa
stronaherbuznajdujesipolewejstronierysunkuiodpowiednionazywasijpraw
heraldyczn, a lewa strona herbu, czyli prawa dla patrzcego, nosi nazw lewej
heraldycznej. Dla uproszczenia wystarczy przyj. e miejscem honorowym dla
symbolijeststronalewa,aporzdekicheksponowaniabdziepostpowaodlewejdo
prawej. Flaga pastwowa bdzie w zwizku z tym umieszczana na pierwszym miejscu
polewejstronie,aponiejbdnastpowakolejneregionu,miasta,organizacji.
Strona18z61
Zatem, przy zaoeniu korzystania z wielu masztw, flagi powinny by umieszczane

wedugnastpujcejkolejnoci:
1)FlagapastwowaRzeczypospolitejPolskiej.
2)FlagaUniiEuropejskiej.
3)Flagainnegopastwa(lubinnychpastwwkolejnocialfabetycznej).
4)Flagawojewdztwa.
5)Flagapowiatu.
6)Flagagminy.
Wedug obowizujcych w Polsce przepisw bezporednio po fladze pastwowej RP

bdziepodniesionaflagaUniiEuropejskiejjakoflagaorganizacjimidzynarodowej.Nie
istniej dotd odpowiednie przepisy wsplne i poszczeglne pastwa czonkowskie
przyjy wasne regulacje, na przykad Wochy uznaj flag UE za obowizkowy
skadnik wasnych barw narodowych, a wiele innych podnosi j obok swej flagi
pastwowejnaprzedstawicielstwachdyplomatycznychzagranic.
W trakcie wizyt obcych flaga gospodarza zajmuje miejsce z lewej strony, podczas
gdy flaga gocia znajdzie si po jej prawej. Gospodarzowi przysuguje jednak
suwerenne prawo ustpienia przysugujcego mu pierwszestwa, co jest miar jego
kurtuazji.Dobrowolneustpieniewasnegomiejscanarzeczinnegopastwastosujesi
w polskim protokole dyplomatycznym jako kurtuazj flagow, co oznacza, e fladze
pastwagociaodwiedzajcegonaszkrajmonaprzyznamiejscepolewejstronie(ale
wyczniewewntrzach!).
Przyjcie tej praktyki jest jednoczenie wyrazem gocinnoci, jak rwnie ma sw warto
praktyczn dla mediw, bowiem go, wystpujc wsplnie z polskim gospodarzem, zajmuje
miejsce po jego prawej rce, co oznacza, e flagi narodowe gocia i gospodarza znajd si
odpowiedniozaplecamikadegoznich.
WYJTEK: Charakterystyczny jest porzdek flag stosowany podczas wizyt

dwustronnych wymienianych midzy pastwami czonkowskimi Unii Europejskiej.
Zazwyczaj wwczas flag Unii umieszcza si porodku, pomidzy flagami
gospodarza(zlewej)igocia(zprawej),cozaczlimyrwniestosowawpraktyce
polskiej.
Etykietaflagowa:
1.
Flag pastwow podnosi si jedynie w cigu dnia, do zachodu soca.

Moebywywieszonawnocytylkowwczas,gdyjestpodwietlona.
Strona19z61
2.
Flaginiepodnosisiwdnideszczowelubszczeglniewietrzne.
3.
Ceremonialnieflagpodnosisinamasztszybko,natomiastspuszczasij
powoli.Naleyjtraktowazczci.Flaganiemoedotknziemianiwody.
Flag, ktra dotkna ziemi albo wody niegdy si palio brakiem szacunku
byoby jej wywieszenie, obecnie wystarczy wypra. Pali si natomiast flagi,
ktresizuyy.
4.
Flaga pastwowa nie moe by zawieszona na jednym maszcie z adn inn

Jeli podnosi si j razem z flagami innych pastw, wszystkie musz mie
odrbnemasztyidentycznejwysokoci.
Ale np. protok USA zezwala na powieszenie na jednym maszcie flagi
amerykaskiej i innych flag (np. stanowych), ale flaga pastwowa musi by
umieszczonanajwyej.
5.
Flaga pastwowa we wasnym kraju ma zawsze pierwszestwo przed

wszystkimi innymi flagami. Jeli podnosi si j z innymi, ma ona
pierwszestwo,czyliumieszczasijpolewejstroniepatrzcego.Rwniejeli
krzyujesidwieflagi,naleyzachowapierwszestwolewejstrony.
6.
Odstpstwem od zasady pierwszestwa lewej strony jest ustawienie trzech

flag,wktrymflagapastwowapowinnaznalesiwrodku.Natomiast
przy ustawieniu liczcym przynajmniej pi masztw flagowych flaga
pastwowapowinnabypodniesionanaobuskrajnychpozycjach.
7.
Przy pkolu utworzonym przez maszty flaga pastwowa znajduje si

porodku. Jeli maszty tworz ukad koa, porzdek flag wyznacza kierunek
wskazwekzegara,poczynajcodmiejscanaprzeciwgwnegowejcia.
8.
Flagi suwerennych pastw podniesione przed siedzib organizacji

midzynarodowej podczas jej obrad, z okazji spotkania wielostronnego lub
midzynarodowejimprezysportowejumieszczasiwporzdkualfabetycznym
ichnazwwjzykupastwaprzyjmujcegolubwjzykuangielskim.
9.
Flagaumieszczonawukadziepionowymbdzieskierowanagrnczci
wlewstron.
CEREMONIEOFICJALNEIPASTWOWE
Ceremoniatouroczystyaktpublicznylubobrzdekreligijnyocharakterzeoficjalnym,
ktry przebiega zgodnie z ustalonym porzdkiem opartym czsto na tradycyjnych
formachsymbolicznych.
Strona20z61
Stosowane w jej przebiegu tradycyjne, czasem starowieckie zwyczaje maj dowodzi

powagi odbywanego aktu. Powszechnie i w wielu krgach kulturowych takiej
ceremonii towarzysz elementy rytu religijnego, ktre wzmacniaj przeycie
uczestniczenia w niej. Symboliczne treci nadawane ceremonii podnosz znaczenie
skadajcych si na nie czynnoci. Jednoczenie brak zrozumienia symboliki moe
ograniczy uczestnictwo w ceremonii do jej strony formalnej, co wydaje si pustym
baletem(stdniekiedypejoratywneznaczeniesowaceremonialny).
Zapis przepisw lub porzdku odbywania ceremonii okrela si mianem

ceremoniau (ang. ceremonial, franc. ceremonial). Nad jej przebiegiem czuwa Mistrz
Ceremonii(ang.masterofceremony,franc.maitredeceremonie).Zarwnotapraktyka,
jakiterminologiapochodzzliturgiichrzecijaskiej,ktrajestdlanichbardzoczstym
rdemzapoycze.
W dalszym toku wykadu zajmiemy si dwoma zagadnieniami z bogatego repertuaru

ceremoniaudyplomatycznego:
1.ceremoniamipastwowymi
2.aobnarodow
CEREMONIEPASTWOWE
Kade pastwo wytworzyo w cigu swej historii wasny ceremonia dla
najwaniejszychuroczystocipublicznych,ktrychodbywanieilustrujenajlepiejakt
suwerennoci,przebiegzaczysizwiekowymitradycjamiiumacniapoczuciewizi
obywatelizpastwem.Donajczstszychceremoniipastwowychnaledodzi:
1. inauguracjanowejgowypastwa
2. obchodywitapastwowego
3. wrczenie listw uwierzytelniajcych gowie pastwa przez nowo przybyych
przedstawicieli dyplomatycznych oraz inne uroczystoci zwizane z Korpusem
dyplomatycznym
Inauguracjagowypastwa
Uroczysto inauguracyjna nowej gowy pastwa pozostaje nadal najbardziej
wznios ceremoni pastwow. Dotyczy to zarwno koronacji monarszej, jak i duo
czstszejceremoniiinauguracjiprezydenckiej.
Strona21z61
WPolsceuroczystotaskadasizdwchodrbnychceremonii.
Pierwsz z nich jest zaprzysienie nowego prezydenta Rzeczypospolitej. Po
ogoszeniu wanoci jego wyboru prezydentelekt przybywa do gmachu Sejmu i
przedZgromadzeniemNarodowym,czylipodczaswsplnegoposiedzeniaobu izb
parlamentu,skadaprzysigoznaczajcobjcienajwyszegourzdu.
Druga ceremonia nastpuje bezporednio po przysidze i ma charakter wojskowy,

oznacza bowiem przejcie zwierzchnictwa nad siami zbrojnymi przez
prezydenta RP. Nowo zaprzysiony prezydent odbiera honory od oddziaw
reprezentujcych trzy rodzaje wojsk, po czym oddaje cze sztandarowi
wojskowemu.
Te gwne elementy przysig i objcie zwierzchnictwa nad armi zawieraj

wszystkie ceremonie inauguracyjne gw pastw, cho ich przebieg moe by rny i
wzbogacony innymi elementami, na przykad przekazaniem insygniw wadzy
prezydenckiej. Do udziau w ceremonii inauguracji prezydentury zaprasza si rwnie
gowy pastw, z ktrymi utrzymywane s stosunki dyplomatyczne. Uczestnicz one w
niej osobicie lub wysyaj misj specjaln opatrzon stosownymi listami
uwierzytelniajcymi. Tryb wysyania takiej misji, jej funkcje, skad i przywileje s
regulowanenapaszczyniemidzynarodowejkonwencjONZomisjachspecjalnychz
1969roku.
witanarodowe
Wan ceremoni pastwow s uroczyste obchody wita narodowego. Stanowi
oneokazjdowygoszeniaprzezgowpastwaordziadonarodu,defiladywojskowej,
wrczenia najwyszych odznacze pastwowych i dokonania awansw na wysze
stanowiska.
Z okazji wita narodowego swego pastwa wydaje si przyjcie dla ambasadorw

akredytowanych w stolicy, a wasne misje dyplomatyczne organizuj przyjcia w
krajach akredytacji. wito narodowe jest rwnie okazj do przesania przez gow
pastwa, szefa rzdu i ewentualnie ministra spraw zagranicznych listw lub depesz
gratulacyjnych do swych odpowiednikw w witujcym pastwie. Takie posania
ponawiasicoroczniewodniesieniudowszystkichpastw,zktrymiutrzymywanes
stosunkidyplomatyczne.ProtokDyplomatycznyprowadzikalendarzoficjalnychwit
narodowych wszystkich pastw wiata i przygotowuje projekt odpowiedniej
korespondencjigowypastwa.
Itakwysyamydepeszeokolicznociowe:
Strona22z61
16lutegonaLitw(DzieOdrodzeniaPastwaLitewskiego),17marcadoIrlandii(w.
Patryka), drug sobot czerwca do UK (Urodziny Krlowej), 4 lipca do USA (Dzie
Niepodlegoci), 14 lipca do Francji (zburzenie Bastylii), 15 sierpnia do Indii (Dzie
ProklamowaniaNiepodlegoci),3padziernikadoNiemiec(Zjednoczenie)
Polskaobchodzioficjalniewitanarodowedwarazywroku:
3MajastanowizasadniczewitopastwoweRzeczypospolitej,
11ListopadajestNarodowymwitemNiepodlegoci
Przebieg centralnych uroczystoci organizowanych z tych okazji w Warszawie jest

zbliony.
na placu Pisudskiego dokonuje si w obecnoci prezydenta Rzeczypospolitej i

najwyszychwadzpastwauroczystejzmianywarthonorowychprzyGrobie
Nieznanegoonierza,anastpniezoeniananimwiecw,zktrychpierwszy
wimieniuNaroduskadaprezydent.
caociuroczystocidopeniaceremoniawojskowy: salutartyleryjski12salw
armatnich podczas podnoszenia flagi pastwowej na maszt oraz defilada
pododdziaw reprezentacyjnych Wojska Polskiego, Policji i Stray Granicznej
uczestniczcychwzmianiewart.
podczas uroczystoci wita Narodowego 3 Maja prezydent Rzeczypospolitej

wrcza w Paacu najwysze odznaczenia pastwowe, w tym przyznawany
jedynieprzytejokazjiOrderOraBiaego.
nastpnie w Paacu lub jego ogrodach odbywa si oficjalne przyjcie

popoudniowe, w ktrym uczestnicz najwysze wadze cywilne i wojskowe
Rzeczypospolitej, osoby zasuone i odznaczone tego dnia oraz korpus
dyplomatyczny,cooznaczawszystkichambasadorwakredytowanychwPolsce.
UroczystocioficjalnezudziaemKorpusudyplomatycznego
Zoenielistwuwierzytelniajcych
W przeciwiestwie do prostej formy przyjcia wasnych ambasadorw, przyjmowanie
przez prezydenta Rzeczypospolitej nowo mianowanych penomocnych przedstawicieli
pastwobcych,ktrzyokadajnajegorcelistyuwierzytelniajce,wymagastosowania
zbudowanego ceremoniau. Taka uroczysto, ktra rozpoczyna oficjalnie misj
nowego ambasadora, jest przygotowywana przez protok Dyplomatyczny z
zachowaniem wszystkich honorw cywilnych i wojskowych oraz podkreleniem
osobistegocharakteruakredytacjiambasadoraprzezgowpastwawysyajcegoprzy
gowiepastwa.
Strona23z61
yczenianoworoczne
W podobny sposb organizuje si ceremoni skadania ycze noworocznych

prezydentowiprzezkorpusdyplomatyczny.WieczorneprzyjcieodbywanewPaacu
napocztkustyczniakadegorokumabardzouroczystyiformalnycharakter:
Ambasadorowie s przedstawiani, zgodnie ze starszestwem ich precedencji,

przez dyrektora Protokou Dyplomatycznego prezydentowi z maonk, ktrym
towarzysz prezes Rady Ministrw i minister spraw zagranicznych z
maonkami.
Nastpnie yczenia w ich imieniu skada dziekan korpusu dyplomatycznego, na

ktregoprzemwienieprezydentRzeczypospolitejodpowiadapodzikowaniami.
Inneceremonie
Ceremoniami pastwowymi, do ktrych stosuje si uroczyst opraw, s rwnie akty
powoaniainominacjiprzezprezydentaRzeczypospolitej:
Prezesa Rady Ministrw i ministrw, oraz osoby penice inne kierownicze

stanowiskawpastwie;
Wysokich oficerw na stopnie generalskie i admiralskie, a take na stopnie

rwnowanewinnychformacjachmundurowych(witoWojskaPolskiego).
Sdziw
Przyznajetytuynaukoweprofesorom,ktrymnominacjewrczaosobicie.
aobanarodowa
Najwysz form wyraenia zbiorowego smutku w zwizku z nieszczliwym lub

tragicznymwydarzeniemjestogoszenieaobynarodowej.Moebyonaustanawiana
natereniecaegokrajuzpowodu:
mierciurzdujcejgowypastwa,
klskiywioowejlubtragicznejkatastrofy,
solidarnocimidzynarodowej.
W przypadku tragicznego wydarzenia o zasigu lokalnym, takim jak katastrofa lub

klskaywioowa,aobogaszawojewodanaterenieswegowojewdztwa.
Strona24z61
Poprawka do ustawy o godle, barwach i hymnie RP stanowi w art. 11, e aob

narodow na terytorium pastwa wprowadza rozporzdzeniem prezydent
Rzeczpospolitej lub (w zw. z art. 131 KRP) Marszaek Sejmu penicy obowizki
prezydenta,ktryokrelajejformiczastrwania(moeonwynosizalenieodwagi
wydarzeniaodjednegodotrzechdni).Podobniestopniujesi jejprzebieg:odminuty
ciszydoznacznegoograniczenianormalnegobiegudniapracy.Zazwyczajwymagaona
opuszczeniaflagipastwowejdopoowymasztunabudynkachbdcychsiedzibwadz
RP oraz misji dyplomatycznych i urzdw konsularnych za granic albo spowicie jej
kirem, czyli czarn wstg przymocowan do drzewca flagi. Do aoby narodowej
pastwa urzdowania przyczaj si w analogiczny sposb obce placwki
dyplomatyczne. Na czas trwania aoby narodowej odwouje si wszystkie imprezy
rozrywkowe, spektakle komediowe i przyjcia dyplomatyczne, zmienia si program
telewizji i radia publicznego, bywa wprowadzany zakaz sprzeday alkoholu, a
wyjtkowomogbyogoszonedniwolneodpracy.
W przypadku aoby narodowej ogoszonej przez pastwo obce prezydent, premier i

ministersprawzagranicznychkierujdoswychodpowiednikwdepeszelubposaniaz
wyrazami wspczucia za porednictwem Protokou Dyplomatycznego. Wszystkie
placwkidyplomatycznetegopastwaobchodzaobpoprzezopuszczenieflagioraz
wyoenie w ambasadzie ksigi kondolencyjnej, do ktrej wpisuj si przedstawiciele
wadzkrajuurzdowania.Ofakcieiterminiewyoeniaksigikondolencyjnejambasada
informuje wadze i misje dyplomatyczne pastw trzecich not okln. Protok
Dyplomatyczny organizuje delegacj dokonujc wpisu, zazwyczaj zoon z
podsekretarzastanuwMSZorazdyrektoraPD.
WIZYTYZAGRANICZNE
Wizyty zagraniczne s jednym z podstawowych instrumentw prowadzenia

polityki zagranicznej. Pozwalaj na prowadzenie rozmw lub rokowa, zawieranie
umw, promocj wasnego kraju w odwiedzanym pastwie. Daj okazj do osobistych
kontaktw przywdcw, nawizania bliszych wizi i poznania odwiedzanego kraju
oraz jego najwyszych przedstawicieli, co czsto umoliwia lepsze zrozumienie
motywacji podejmowanych przez nich decyzji. Wizyta szefa obcego pastwa jest
wyrazem znaczenia i szacunku dla pastwa odwiedzanego. Dlatego te sposb
przyjcia obcego gocia powinien czy ceremonialn kurtuazj i staranno z
naturalnserdecznociigocinnoci.
Strona25z61
Odbywaniewizytdwustronnych(ang.bilateralvisit,franc.visitebilaterale),jakoelement
utrzymywania przyjaznych stosunkw i wsppracy midzypastwowej, przewiduj
zawsze bilateralne umowypodstawowe zawieranemidzy pastwami.Traktatyo
przyjaniiwsppracy(lubostosunkachdobrossiedzkich)ustalajwymianywizytna
szczebluszefwpastwirzdworazministrwsprawzagranicznych,atakeichrytm.
Zazwyczaj przyjte jest jako standard, e szefowie rzdw skadaj wizyty
bilateralnewrytmiedorocznym,aministrowiesprawzagranicznychspotykajsi
dwarazywroku.
Wizyty nie s jedyn form podry i kontaktw zwizanych z odwiedzinami obcego

pastwa.Wielewyjazdworganizowanychjestzokazjiudziauczonkwkierownictwa
pastwowegowspotkaniachwielostronnych(ang.multilateralmeeting,franc.reunion
multilaterale) bd to posiedzeniach organizacji midzynarodowych, bd te
konferencjach wielostronnych. Rytm odbywania wizyt dwustronnych jest przy tym
zupenie niezaleny od moliwych innych spotka, do ktrych dochodzi przy okazji
rozlicznych posiedze wielostronnych (szczyty europejskie, doroczna sesja
ZgromadzeniaOglnegoONZ,spotkaniaregionalne).
Na jesieni kadego roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych poleca wszystkim polskim

placwkom dyplomatycznym na wiecie przygotowanie listy propozycji wizyt
dwustronnych midzy Polsk a pastwem urzdowania, ktre powinny odby si w
kolejnym roku. Skadane przez placwki propozycje wizyt powinny czy priorytety
polityki i porzdek protokolarny. Placwki mog bowiem najlepiej okreli dziedziny
stosunkwdwustronnych,ktreaktualniewymagajnowychimpulswlubprzeamania
impasudzikiodpowiednioprzygotowanejwizycie.
Takie planowanie wyznacza przy tym, ktre z wizyt powinny mie charakter wyjazdowy, czyli
oznaczaj wizyt zagraniczn polskiego przywdcy, a ktre przyjazdowy, czyli obc wizyt
skadan w Polsce. O tej kolejnoci decyduje zasada alternacji, czyli ustalenie, w ktrym z
pastw, w Polsce czy za granic, odbywaa si poprzednia wizyta. Na podstawie zebranych
propozycjiMinisterstwoSprawZagranicznychsporzdzaplanwizytnaszczeblugowypastwa,
szefa rzdu i ministra spraw zagranicznych oraz wskazania co do wizyt parlamentarnych,
wojskowych, gospodarczych i kulturalnych. Czsto si zdarza, e w przypadku odleglejszych
wizytskadanychnainnychkontynentachdysidoczeniaichwduszsekwencj.
Formalnezaproszeniapisemnescorazrzadsze.Stosujesijeszczeglniewsytuacjach,
gdy chce si podkreli znaczenie proponowanej wizyty lub jeli, przeciwnie, mniej
intensywny charakter stosunkw dwustronnych nie pozwala na ustalenia w trybie
roboczym. Brytyjskiprotokmonarszyprzewidujenaprzykad,edozoeniawizyty
pastwowej krlowa Zjednoczonego Krlestwa zaprasza gow obcego pastwa listem
osobistym, Manu Regia. W wikszoci przypadkw jednak pisemne zaproszenia
Strona26z61
zastpujuzgodnieniasownelubrozmowyprowadzonezaporednictwemambasad.W
tymtrybieustalasipotrzeb,cel,anawetdatykonkretnegospotkania.
Typywizyt
Tradycyjnie wymienia si liczne typy wizyt, ktrych zasadnicze rnice
sprowadzajsidopoziomuoprawyprotokolarnejiceremonialnej:
wizytapastwowa,
wizytaoficjalna,
wizytanieoficjalna,
wizytarobocza,
wizytaprywatna,
wizytaincognito.
Niektre protokoy wyrniaj rwnie jako oddzielny typ wizyt tranzytow,

czyliprzejazdosobistociobcejwdrodzedoinnegopastwa.
WIZYTAPASTWOWA
Wizyta pastwowa (ang. State visit, franc. visite d'etat) charakteryzuje si najbardziej
rozbudowan opraw protokolarn. Wizyty pastwowe mog skada jedynie gowy
pastw (prezydenci, panujcy monarchowie), symbolizuj one bowiem i ukazuj
stan stosunkw midzy dwoma pastwami, a nie odnosz si bezporednio do
konkretnychspraw.
W praktyce polskiego protokou dyplomatycznego nie stosujemy wyrnienia wizyty
pastwowej. Przyjmujemy, e wszystkie wizyty oficjalne gw pastw maj rwnie
rozbudowanoprawprotokolarn.Mimotobdzieonaomwionajakoodrbnytypwizyty,
poniewa prezydent RP jest zapraszany do skadania wizyt pastwowych za granic i obce
protokoy dyplomatyczne ustalaj z naszym, e wizyty gw ich pastw w Polsce tak wanie
bd okrelane. Moemy przyj, e mwic o wizycie pastwowej w warunkach polskich,
bdziemy mieli na myli oficjaln wizyt gowy pastwa z najbardziej rozbudowanym
ceremoniaem.
Niekadawizytaskadanaprzezmonarchlubprezydentamajednakcharakterwizyty
pastwowej. W wielu przypadkach, w celu podkrelenia wyjtkowej rangi wizyt
pastwowych,ichliczbawcigurokujestograniczana(przykadowoprotokbrytyjski
zezwalanaorganizacjwZjednoczonymKrlestwietylkodwchtakichwizytwroku).O
nadaniuwizycietakiegocharakterudecydujrwnieuzgodnieniadwustronne.
Strona27z61
Mimo bardzo bliskich i intensywnych stosunkw bilateralnych, George W. Bush

odwiedzajcy w listopadzie 2003 roku Wielk Brytani by pierwszym
amerykaskim prezydentem, ktry zosta zaproszony do zoenia wizyty
pastwowej. Podobnie ogranicza liczb wizyt pastwowych protok
amerykaski:wizytapastwowaprezydentaAleksandraKwaniewskiegowUSA
w lipcu 2002 roku bya dopiero drug tak wizyt organizowan podczas
kadencjiGeorge'aW.Busha.
Niezalenie od tego zazwyczaj przestrzega si zasady, e wizyt tak gowa pastwa

skada tylko raz podczas panowania lub kadencji. Monarchowie po swej koronacji
odwiedzajwszystkiegowykoronowanepanujcewEuropie,traktowanedosowniei
w przenoni jako kuzynw, w kolejnoci czasu ich zasiadania na tronie. Nastpnie
wizytyskadasiwpastwachssiedzkich,adopieronakoniecwpozostaych,kierujc
siwwczasichznaczeniempolitycznymdlawasnegopastwa.
Takkolejnowizytzastosowanonp.wobeckrlaBelgwAlbertaIIpanujcego
od 1993 roku. Te same zasady stosuj si do gw pastw republikaskich,
ktrych pierwsze wizyty mog by skadane albo po ssiedzku, albo u
najwaniejszychpartnerwpolitycznych.
Niezwykle wan cech ustale protokolarnych jest moliwo odstpienia od nich,

jeliistniejpotemuwaneprzesankipolityczne.
Tak zdarzyo si w przypadku wizyt pastwowych we Francji brytyjskiej

krlowej Elbiety II, podobnie zdarzyo si w przypadku hiszpaskiej pary
krlewskiej, ktra wizyt pastwow w Polsce zoya latem 1989 roku, i
ponowniew2001roku.
WIZYTAOFICJALNA
Wizyta oficjalna (ang. official visit, franc. visite officielle) to okrelenie stosowane do
czci wizyt skadanych przez gow pastwa. W protokole brytyjskim moe by ona
rwnie okrelana mianem Govemment visit. Status wizyty oficjalnej gowy pastwa
zamiast wizyty pastwowej oznacza zawsze niszy jej poziom, cho czasem o jej
charakterze mog decydowa wewntrzne restrykcje pastwa zapraszajcego (cise
ograniczenieliczbywizytpastwowychwroku).
Poza gow pastwa wizyty takie, w cisym rozumieniu protokou dyplomatycznego,
mog te skada szefowie rzdw i ministrowie spraw zagranicznych. Std niektre
protokoywprowadzajwyranerozrnieniemidzy:
1. wizytoficjalngowypastwa,
2. wizytoficjalnszefarzdu
Strona28z61
3. wizytoficjalnczonkarzdu.
Torozrnieniesprowadzasidoszczegwoprawyprotokolarnej.
Przy wspczesnym poszerzeniu pola stosunkw midzypastwowych przez

podobiestwo mona mwi take o wizytach oficjalnych skadanych coraz czciej
przez przewodniczcych izb parlamentu, najwyszych instancji sdowniczych i przez
innych ministrw. Rnica: nie s one przewidziane traktatami dwustronnymi i nie
przygotowuje ich departament protokou dyplomatycznego, a o ich opraw dbaj ich
wasnesubywsppracymidzynarodowejwzorujcesinaceremonialeoficjalnym.
Wizytaoficjalnacechujesimniejniwprzypadkuwizytypastwowejrozbudowanym
protokoemwodniesieniudoszefwpastwirzdw;wodniesieniudoministraspraw
zagranicznych jest on zdecydowanie uproszczony (na przykad brak ceremonii
oficjalnego powitania). Koszty wizyty oficjalnej, podobnie jak wizyty pastwowej,
pokrywastronazapraszajcawgranicachzwyczajowychipotwierdzonychustaleniami
dwustronnymi, czsto bardzo drobiazgowymi. Obowizuj one na zasadzie
wzajemnoci, co oznacza, e przy rewizycie naley zastosowa analogiczne formy
gocinnoci.
WIZYTAROBOCZA
Wizyta robocza (ang. working visit, franc. visite de travail) jest dzi ulubion form
podrowaniaeuropejskichszefwrzdwiszefwdyplomacji.Moebyonarwnie
okrelana mianem oficjalnej wizyty roboczej. Wymogi protokou s w niej
sprowadzone do rozsdnego minimum i ograniczaj si do zapewnienia najlepszych
warunkwdoprzeprowadzeniarozmw,askadnikikurtuazyjneiceremonialnespo
prostu z niej usunite. Jej celem nie jest bowiem zewntrzne manifestowanie stanu
stosunkw midzy pastwami. Pozwala to premierom i ministrom na odbywanie
krtkich spotka, podczas ktrych omawia si lub prbuje rozwiza jedn konkretn
sprawwymagajcszybkiejdecyzji.Takawizytatrwawwarunkacheuropejskichkilka
godzin: przylot samolotu specjalnego i przejazd bezporednio na spotkanie,
dwugodzinne rozmowy i robocze niadanie (ang. working lunch, franc. dejeuneur de
travail), przy ktrym kontynuowane s rozmowy, konferencja prasowa, wyjazd na
lotniskoipowrt.
Ten typ wizyt staje si standardem w stosunkach midzy pastwami

czonkowskimiUniiEuropejskiej.Szefowierzdwspotykajsi,byprzedstawi
swe stanowisko, uzyska dla zrozumienie lub poparcie czy podj wspln
inicjatyw.Wizyta taka jest krtka, skad delegacji towarzyszcej szefowi rzdu
moebyminimalny,akosztypokrywastronaodwiedzajca.
Strona29z61
Forma organizacji wizyty roboczej zaczyna oddziaywaoddziaywuje na uproszczenie

ceremoniauwizytyoficjalnej.Wkonsekwencjicorazczciejusuwasizniejelementy
wycznie protokolarne (oficjalne powitania i poegnania, rozmowy kurtuazyjne,
skadanie wiecw) na rzecz skoncentrowania si na jej czci merytorycznej. Mona
powiedziewuproszczeniu,ewizytaroboczapremieralubministrarnisiodjego
wizyty oficjalnej przyziemn kwesti ponoszenia kosztw: za robocz paci pastwo
wysyajce,zaoficjalnpastwozapraszajce.
WIZYTAPRYWATNA
Wizyta prywatna lub pobyt prywatny okrela pobyt zagraniczny osobistoci z
przyczyn niezwizanych ze sprawowan funkcj. Mog to by rodzinne wakacje
spdzane za granic, wizyta u przyjaci, pobyt w domu zaprzyjanionego
odpowiednika.
Niektrzy szefowie rzdw europejskich spdzaj sierpniowe wakacje we

Woszech. Stwarza to czsto woskim premierom okazj do organizacji
nieformalnych spotka, dwustronnych lub nawet szerszych, ktre mog da
efektylepszenidugoprzygotowywanewizyty(przykadspotkanialatem1997
roku ProdiDehaeneJospin, ktre zaowocowao deklaracj w sprawie reformy
instytucjonalnejUEdoczondoTraktatuAmsterdamskiego).
Dobry obyczaj, wzgldy bezpieczestwa, jak i wzgldy praktyczne (zgoda na przelot i

ldowanie samolotu specjalnego oraz na pobyt w obcym kraju wasnych agentw
ochrony) nakazuj zawsze powiadomi o tym fakcie rzd pastwa odwiedzanego
prywatnie (w drodze notyfikacji przez wasn ambasad), w efekcie czego pastwo
przyjmujce moe otoczy dyskretn ochron miejsce prywatnych wakacji, uyczy
kurtuazyjnie swej pomocy logistycznej oraz zaproponowa odbycie nieformalnego
spotkania dwustronnego. Spotkanie przybywajcej prywatnie obcej osobistoci z jej
odpowiednikiem w odwiedzanym pastwie okrela si mianem wizyty kurtuazyjnej.
Oznacza to przygotowanie krtkiej rozmowy obu politykw przez protok pastwa
przyjmujcego we wsppracy z ambasad zainteresowanego pastwa. Stosuje si do
niejuproszczoneformyprotokolarne.
Podrepapieskie
Odrbn kategori podry s podre odbywane przez papiey. Zwyczaj podry
papieskich wprowadzi wspczenie Pawe VI, za rozwin go Jan Pawe II, ktry
podczasswegopontyfikatuodbyponadstopodryzagranicznych.
Strona30z61
Papie jest jednoczenie gow Kocioa katolickiego oraz w znaczeniu politycznym

gow pastwa jako szef uznawanego midzynarodowo Pastwa Watykaskiego,
noszcego oficjaln nazw Stato della Citta dei Vaticano. Jego podre, ktre nigdy nie
nosz nazwy wizyty, lecz pielgrzymki, cz te dwa aspekty papieskiego urzdu: s to
odwiedziny na podwjne lub wsplne zaproszenie lokalnej wsplnoty religijnej oraz
wadzpastwa.Stdtestosujesiwjejprzebiegupenoprawprotokolarnprzyjt
dlawizytskadanychprzezgowpastwa,alejednoczenieprzewidzianesspotkania
zkatolikamiiceremoniereligijne.
Przebiegwizytyzagranicznej
Wikszopodryszefwpastwlubrzdwodbywasidzidroglotnicz.
Wyjtkowo ostatni wizyt pastwow do Francji krlowa brytyjska odbya

rwnie pocigiem Eurostar raczej w celu promowania go ni z obawy przed
lotem.
Dopodryszefwpastwirzdwuywasizwyczajowosamolotwwojskowych.Ma
to podkrela tradycyjny atrybut suwerennoci pastwa, ktrego najwysi
przedstawiciele nie korzystaj z usug linii lotniczych. Specjalne samoloty wojskowe
noszkoloryinazwalbopastwa,albojegosilotniczych.
NajsynniejszymznichpozostajelegendarnyamerykaskiAirForceOne,sucy
dopodryprezydentaStanwZjednoczonych,ktregonazwaoznaczapierwszy
samolot lotnictwa wojskowego USA. Obecnie w bazie Andrews stacjonuj dwa
identyczne70osoboweBoeingi747nalecedo89. Airlift Wing,ktreuywaj
zamiennienazwyAirForceOne,gdyprezydentjestnapokadziejednegoznich.
Brytyjskie loty oficjalne przewoce krlow, czonkw rodziny panujcej i

czonkw rzdu okrelane s zwyczajowo "The Queen's flight" i obsuguje je 32.
RoyalSquadronRAFzNortholt.
Francuskie lotnictwo wojskowe posiada rwnie w podparyskiej bazie

Villacoublay specjaln eskadr transportow ETEC obsugujc podre
prezydenta,premieraiczonkwrzdu.
Odmiennie podruje natomiast papie, ktry tradycyjnie udaje si na swe

kolejne pielgrzymki samolotem woskich linii lotniczych Alitalia, a w drodze
powrotnejkorzystazsamolotuliniilotniczychodwiedzanegokraju.Takizwyczaj
wynika z ustale traktatw lateraskich, w ktrych rzd woski zobowiza si
doorganizacjipodrypapieskich,wybrzasamolotuliniilotniczychwiesi
zniechcidoeksponowaniasymbolikiwojskowej.
Strona31z61
Korzystaniezsamolotwwojskowychwpodrachgwpastwpozostajewzasadzie
bezdyskusyjne. Natomiast w przypadku szefa rzdu oraz ministrw w wielu krajach
corazczciejjesttokrytykowaneprzezmediaiopozycjwzwizkuzprzykadamiich
naduywania do potrzeb niezwizanych z reprezentowaniem pastwa lub zgoa
prywatnych. Obecnie staje si zatem moliwe, e dla podkrelenia demokratycznego
charakteru pastwa premier i ministrowie lataj samolotami cywilnymi, czsto
czarterowanymiwtymceluodliniilotniczych.
Przeloty specjalne wykonywane samolotami wojskowymi wymagaj uzyskania na

drodze dyplomatycznej zgody na przelot i ldowanie samolotu wiozcego osobistoci,
zarwno ze strony odwiedzanego pastwa, jak i wszystkich pastw, nad ktrych
terytorium bdzie si odbywa lot. O zgod wystpuj do Protokou Dyplomatycznego
notami werbalnymi ambasady w pastwie odwiedzanym i w krajach, nad ktrymi
samolot bdzie przelatywa, przekazujc jednoczenie wsprzdne trasy i godziny
przelotusamolotuspecjalnego.
Samolot wiozcy gocia najwyszej rangi moe uzyska dodatkow opraw ceremonialn w
postacikluczasamolotwwojskowych,ktretowarzyszmupodczasprzelotunadterytorium
odwiedzanegokraju.Wszczeglnychsytuacjachuzasadnionychpriorytetowychstosunkwlub
wzajemnoci prezydent RP moe poleci lotnictwu wojskowemu honorow eskort samolotu
gociaodprzekroczeniaprzezegranicypowietrznejPolski.
1.Nieformalnepowitanie
Ldowanie samolotu specjalnego odbywa si zazwyczaj na lotnisku wojskowym lub w
bazielotniczejwpobliustolicyodwiedzanegokraju.Wprzypadkuwizytypastwowej
skadanej w Polsce przylot nastpuje na lotnisko wojskowe w Warszawie (pyta
wojskowaOkcia),dlaParyajestnimpytawojskowalotniskaOrly,dlaWaszyngtonu
baza si lotniczych Andrews w ssiednim stanie Maryland. Zalenie od stosowanego w
danym pastwie protokou na lotnisku odbywa si te uroczysta ceremonia powitania
albojedyniepowitanienieformalne.
Wikszo pastw europejskich stosuje zasad nieformalnego powitania na lotnisku,
podczas gdy ceremonia oficjalna odbywa si w centrum stolicy. W takiej sytuacji na
lotnisko,wprzypadkuwizytygowypastwa,przybywajedynieosobistyprzedstawiciel
gospodarza.Jestnimalboczonekrzdu,albowysokirangwsppracownikprezydenta
bdmonarchy.
Obowizujcy protok rosyjski przewiduje na przykad w przebiegu wizyty

pastwowej odbywane z penym ceremoniaem wojskowym powitanie gowy
pastwanalotniskuprzezpremierawimieniuprezydentaFederacjiRosyjskiej,a
w przebiegu wizyty oficjalnej przez wicepremiera. Pniejsze powitanie przez
prezydenta odbywa si ju we wntrzu jego kremlowskiej siedziby (w Sali
Jekatierinskiej)lubWielkiegoPaacuKremlowskiego(wSaliGieorgijewskiej).
Strona32z61
Jeli skadana jest wizyta pastwowa, w Wielkiej Brytanii najdostojniejszych

gociwitanastpcatronu,aprzymniejformalnychwizytachkrlewskilordin
waiting,
WBelgiigowobcegopastwawitanalotniskuwimieniukrlanastpcatronu,
WHiszpaniiszefdworukrlewskiego,
WUSAszefprotokouBiaegoDomu.
Polski protok nieformalnego powitania na lotnisku gowy obcego pastwa

przewiduje dwie moliwoci. Zazwyczaj wita j w imieniu prezydenta RP
podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta, a w przypadku wizyty szczeglnie
dostojnegogociaministersprawzagranicznych.
Najwyszirzadkformkurtuazjiwobecgowyobcegopastwajestpowitaniejejna
lotnisku osobicie przez prezydenta. Tak form okazania gociowi szacunku stosuje
protok francuski: prezydent Francji moe uda si na lotnisko Orly powita swego
gociaitamodbywasioficjalnepowitaniezpenymceremoniaemwojskowym.
T form najwyszej kurtuazji francuski protok dyplomatyczny zastosowa

podczaswizytypastwowejprezydentaLechaWasyw1991roku.
W przypadku ceremoniau powita stosowanego w Polsce prezydent Rzeczypospolitej

udaje si osobicie na lotnisko powita gocia jedynie w przypadku pielgrzymek
papieskich.
Protok nieformalnego powitania gowy obcego pastwa skadajcej wizyt w Polsce

wygldanastpujco:
na Okciu do stojcego na pycie wojskowej samolotu specjalnego wchodz
ambasador pastwa, ktrego prezydent rozpoczyna wizyt w Polsce, i szef
polskiegoProtokouDyplomatycznego,ktryzapraszawimieniuprezydentaRPdo
rozpoczcia wizyty. Ceremonia wojskowy jest ograniczony do szpaleru onierzy
rozstawionychwzduczerwonegochodnika,rozwinitegopomidzysamolotemi
pawilonem honorowym lotniska. Ten czerwony chodnik sta si obiegowym
symbolemuroczystegoprzyjcia.
napycielotniskaprzyschodkachsamolotuoczekujgocia:podsekretarzstanuw
Kancelarii Prezydenta RP, podsekretarz stanu w MSZ, ambasador RP w pastwie
gocia, dyrektor departamentu politycznego MSZ, wysi rang przedstawiciele
ambasadypastwagocia.
osobistoci polskie zostaj przedstawione gociowi przez szefa Protokou
Dyplomatycznego,dyplomacijegopastwaprzezwasnegoambasadora.Odbywa
si witanie gocia. Maonka gocia otrzymuje bukiet kwiatw. Czonkowie
towarzyszcej mu delegacji schodz tymi samymi schodkami i witaj si z
Strona33z61
oczekujcymi. W przypadku duego samolotu pozostae osoby (eksperci,

dziennikarze,przedsibiorcyitp.)ssprowadzanetylnymischodkamiikierowane
bezporedniodooczekujcychnaniemikrobusw.
W przypadku wizyty szefa rzdu ceremonia nieformalnego powitania jest identyczny,

natomiast gdy wizyt skada minister spraw zagranicznych, witaj go jedynie
przedstawiciele polskiego MSZ w osobach dyrektora (wicedyrektora) departamentu
politycznegoiwicedyrektoraProtokouDyplomatycznegoorazambasadorjegokrajuw
Warszawie (wezwanie polskiego ambasadora do kraju w zwizku z wizyt ministra
praktykuje si tylko w uzasadnionych przypadkach). Przy tym szczeblu wizyty nie ma
zwyczajuwchodzenianapokadsamolotu(tymbardziejeministrowiezazwyczajlataj
samolotamirejsowymi).
Jeli natomiast na lotnisku organizowana jest ceremonia oficjalnego powitania gocia, co
stosuj niektre pastwa jako norm, a inne w tym Polska jako wiadome odstpstwo
protokolarne,gospodarzosobiciewitaprzybywajcgowpastwaprzyzejciuzeschodkw.
Nastpnieodbywasiwojskowaczuroczystoci:wykonaniehymnwobupastw,przegld
kompaniihonorowejijejdefiladanapycielotniska.
Wprzypadkuwizytroboczychiprywatnychgwpastwiszefwrzdwichpowitanie
odbywa si jedynie na lotnisku w sposb podobny do opisanej wyej ceremonii
nieoficjalnegopowitania.
2.Przejazdkolumny
Po zakoczeniu powitania go zostaje zaproszony na chwil odpoczynku do saloniku
VIP lotniska wojskowego. W tym czasie pozostaa cz delegacji zajmuje miejsca w
samochodach.Gowsiadadosamochoduostatni.
Ostemplowaniem paszportw delegacji przez funkcjonariusza Stray Granicznej,
transportemjejbagayorazprzewozemdziennikarzyiosbspozadelegacjizajmujesi
ambasada pastwa gocia. W szczeglnych przypadkach Protok Dyplomatyczny
wystpuje do Stray Granicznej o dokonanie uproszczonej kontroli kurtuazyjnej, ktra
niewymagadostarczaniapaszportw,ajedynieimiennejlistydelegacji.Stosujesitow
przypadkupastweuropejskichorazprzyzastrzeeniuwzajemnoci.
Kolumnaskadasiz:
samochodupilotujcegopolicji(zazwyczajsoneprzynajmniejdwa),
samochoduProtokouDyplomatycznego,
samochoduochrony(BOR),
samochodunr1,opancerzonejlimuzynyVIPzflagosobistlubpastwowdlagwnego
gociazmaonklubzambasadoremjegopastwa,
Strona34z61
samochodwdelegacjiwedugnumeracji(wtymsamochoduambasadorajegokraju),
samochoduochrony(BOR),
ewentualnieambulansu,mikrobusw,
samochodupolicyjnegozamykajcegokolumn.
Przy wizycie pastwowej samochodowi gocia towarzyszy eskorta honorowa

motocyklistw policji (w innych pastwach moe to by asysta gwardii konnej na
ostatnimodcinkudrogidocentrum).
Eskorta honorowa jest albo ograniczona, jak w Polsce,do najwyszego szczebla

wizyty,albojejwielkoodpowiadarandzeceremonialnej.
Protok niemiecki ustala na przykad, e przy wizycie pastwowej eskort

stanowi15motocyklistw,przywizycieoficjalnejgowypastwajestich7,przy
wizycieoficjalnejszefarzdu5,aministrasprawzagranicznych3.
Eskortkawaleryjskstosujniektrepastwawprzypadkuwizytnajwyszego
szczeblawLondyniejestniSovereignsEscort,ktrpeniszwadronHousehold
Cavalry Regiment (dopiero po powitaniu przez krlow, w drodze do oficjalnej
rezydencjigocia).
W Paryu gwardi honorow s kirasjerzy Garde republicaine (od Paacu

Inwalidwdooficjalnejrezydencjigocia).
Niektre ceremoniay przewiduj przelot helikopterem z lotniska do centrum

stolicy. Skadajcy wizyt w Stanach Zjednoczonych szef obcego pastwa po
ldowaniuwbazielotniczejAndrewsjestprzewoonyhelikopteremdocentrum
Waszyngtonu(sztucznejezioroReflectingPoolprzedKapitolem).
3.Ceremoniapowitaniagowyobcegopastwa
Kolumnazlotniskaudajesibezporednionaceremonioficjalnegopowitania.Protok
wikszoci pastw wyznacza na miejsce ceremonii otwarty plac przed rezydencj
gospodarza ze wzgldu na konieczno swobodnego rozmieszczenia kompanii
honorowej oddajcej honory wojskowe. Podczas wizyty gowy pastwa jest nim
dziedziniec Paacu Prezydenckiego, natomiast w przypadku szefa rzdu dziedziniec
przedKancelariPrezesaRadyMinistrw.
Na podjedzie Paacu, pod ktry zajeda limuzyna, goci oczekuje i wita polska para
prezydencka (jeli go skada wizyt bez maonki, prezydent RP bdzie wita jednak
sam).Pojejprawejrceustawiajsiczonkowiedelegacjigocia,ktrzyprzybywajna
dziedziniec Paacu przed wasnym szefem pastwa, po lewej osobistoci polskie
uczestniczce w powitaniu, a nastpnie w rozmowach. Wzdu bocznego skrzyda
Paacu zajmuj miejsca wadze cywilne i wojskowe stolicy, szefowie misji
Strona35z61
dyplomatycznych akredytowani w Polsce w porzdku zgodnym z precedencj oraz

personel ambasady goci. Przy drugim skrzydle Paacu rozstawiona jest kompania
reprezentacyjna Wojska Polskiego w skadzie trzech rodzajw broni ze sztandarem i
orkiestr.
Po wyjciu goci z samochodu i powitaniu z polsk par prezydenck, prezydent RP

przedstawia gociowi osobistoci polskie, a maonka prezydenta przedstawia je
maoncegocia.Nastpniegocieprzedstawiajczonkwswejdelegacjigospodarzom.
Poodegraniuhymnwnarodowychobupastwnajpierwgocia,potemgospodarza
dowdca kompanii honorowej Wojska Polskiego melduje gociowi jej gotowo do
przegldu. Go w towarzystwie prezydenta Rzeczypospolitej i dyrektora Protokou
DyplomatycznegopolskiegoMSZprzechodziprzedjejfrontem,oddajehodsztandarowi
i moe pozdrowi onierzy. Po zakoczeniu przegldu prezydenci przechodz przez
dziedziniec, aby dyrektor Protokou Dyplomatycznego przedstawi gociowi wadze
Warszawy i wszystkich ambasadorw oraz charges d'affaires. W polskim protokole
oficjalnego powitania nie przewiduje si przemwie. Uroczysto koczy defilada
kompaniireprezentacyjnejWojskaPolskiego.
Szczeglnie bogata jest oprawa State Arrival Ceremony otwierajcej wizyt

pastwow w USA. Jest ona zorganizowana w godzinach porannych na
poudniowym trawniku Biaego Domu. Po powitaniu gocia przez amerykask
parprezydenckiprzedstawieniuprzezniczonkwkomitetupowitalnego(na
czelezsekretarzemstanu)orkiestrawojskowawykonujeobahymnynarodowe,
podczas ktrych oddaje si 21 salw honorowych, co jest zwyczajem ju rzadko
stosowanym na wiecie. Nastpnie go w towarzystwie prezydenta Stanw
Zjednoczonychdokonujeprzegldupocztwflagowychobupastwiwszystkich
stanw USA oraz oddziaw honorowych wystawionych przez pi rodzajw
wojsk (wojska ldowe, lotnictwo, piechota morska, marynarka wojenna i stra
przybrzena). Na zakoczenie ceremonii obaj prezydenci wygaszaj krtkie
przemwieniapowitalnenajpierwgospodarz,potemgo.
Wizyty pastwowe w Zjednoczonym Krlestwie odbywaj si zwyczajowo od

wtorku do pitku. Ceremonia oficjalnego powitania przez krlow brytyjsk w
Londynie przypada zazwyczaj na godziny poudniowe i jest organizowana w
Whitehall, na placu Horse Guards (przed siedzib dowdztwa gwardii konnej),
gdygoudajesidoPaacuBuckingham,lubprzedzamkiemwWindsorze,jeli
to on stanowi rezydencj gocia. Uczestniczy w niej batalion jednego z pukw
krlewskiej gwardii pieszej, ktrego dowdca skada raport w jzyku gocia o
gotowoci oddziaw do przegldu. Po odegraniu hymnw, oddaniu 41 salw
armatnich, przegldzie wojsk i wzajemnym przedstawieniu osobistoci go w
towarzystwiekrlowejprzejedalondyskalejTheMallotwartympowozem,
zwanym State Coach i w otoczeniu eskorty kawaleryjskiej udaje si do swej
rezydencji.
Strona36z61
4.Rezydencjagocia
Rezydencj gowy obcego pastwa podczas wizyty w Polsce jest Paac Belwederski,
pozostajcy w dyspozycji prezydenta Rzeczypospolitej. Na czas pobytu gocia w
Warszawie wywiesza si na nim flag jego pastwa. Rezydencja traktowana jest
kurtuazyjnie przez gospodarza jako siedziba gocia. Moe on w niej przyjmowa
rozmwcw oraz podejmowa przedstawicieli goszczcego pastwa. Szefowie obcych
rzdw zamieszkuj natomiast w pobliskim zespole rezydencji rzdowych przy ulicy
Parkowej.Pozostaaczdelegacjirozlokowanajestnakosztgospodarzywhotelulub
rezydencjirzdowej.
Wiele pastw dysponuje, podobnie jak Polska, specjalnymi rezydencjami dla gw obcych
pastw: w Waszyngtonie jest ni Blair House naprzeciw Biaego Domu, w Paryu Hotel de
Marigny przy Paacu Elizejskim, a dla goci monarchy brytyjskiego zamek w Windsorze. W
innych sytuacjach rezydencja goci mieci si w jednym ze skrzyde paacu gowy pastwa
PaacuBuckinghamwLondynieczyPaacuKwirynalskiegowRzymie.Wwczaswywieszasina
nim flagi obu gw pastw. Rezydencj moe by te tak zwany apartament krlewski w
wielkimhotelustolicy.Wwczasnahotelurwniewywieszasiflagpastwowgocia.
4.Wymianaupominkw,rozmowydelegacji
WprogramiewizytypastwowejwPolsce,pozakoczeniuuroczystocipowitania,obie
delegacje spotykaj si w Paacu, gdzie nastpuje ceremonia wymiany odznacze i
wrczenia upominkw. Wymian odznacze stosuje si tylko w przypadku wizyt
skadanychprzezgowpastwa(nienadajesiodznaczeprzywizytachpremiera).
S dwie moliwoci wymiany odznacze: tylko gowy pastw przekazuj sobie nawzajem
insygnianajwyszychorderwswychkrajwlubprzyokazjiwizytyzostajrwnieodznaczone
osobistoci obu pastw uczestniczce w jej przygotowaniu i przebiegu. W uroczystoci
wymianyodznaczemoguczestniczyfotoreporterzyprasowiikamerzycitelewizyjni.
Istotnym elementem wizyty jest rwnie wymiana upominkw pomidzy gowami

pastw. Symbolizuje ona osobisty charakter kontaktw przywdcw oraz
podzikowanie gocia za gocinno, z jak si go przyjmuje. Wymiana upominkw,
ktra ma nada wizycie moliwie personalny charakter przyjacielskich odwiedzin, nie
moe jednoczenie wywoywa niezrcznoci. Upominki powinny zatem mie warto
jedynie umown i symboliczn, nie mog krpowa kosztownoci. Wwczas
obdarowanymoejezatrzymajakopamitkosobist.Jelisonebardzocenne,jakna
przykadwprzypadkudarwpapiea(zazwyczajprzekazujeonduejwartocirkopisy
lubobrazydawnychmistrzw),stosujesizasadoddawaniaich przezobdarowanego
do zbiorw publicznych. Poniewa charakter upominku ustala si podczas misji
przygotowawczej do wizyty, trzeba wwczas okreli, czy bdzie on mie charakter
osobisty,czytepubliczny.
Strona37z61
ProgramwizytypastwowejwPolsce
Programwizytypastwowej(wizytyoficjalnejgowypastwa)skadanejwWarszawie
zawierapewnestaepunkty,ktrerealizowanespodczasdwchdnijejtrwania.Wrd
nichnaleywskaza:
1. Uroczysto zoenia wiecw na Grobie Nieznanego onierza z penym

ceremoniaem wojskowym kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego w skadzie
trzech rodzajw wojsk. Tego samego typu ceremonie uczczenia Nieznanego onierza
wystpuj w ceremoniaach wielu pastw: we Francji jest to zoenie wieca pod
ukiem Triumfalnym, we Woszech na Otarzu Ojczyzny, w Rosji pod Murem
Kremlowskim, w Wielkiej Brytanii przy Cenotaph, w USA na cmentarzu narodowym
Arlington.Wieniecskadajoficerowietowarzyszcygowiepastwa.Najczciejsto:
adiutant, attache wojskowy/obrony lub oficerowie si zbrojnych studiujcy w
odwiedzanym kraju. Jeli gociowi nie towarzysz wojskowi jego kraju, wwczas
wieniecskadajoficerowiemiejscowychsizbrojnych.
WpraktycepolskiejwieniecgociaskadajcegowizytniesiedwchonierzyWojska
Polskiego. Go, ktremu towarzysz komendant garnizonu Warszawy, dyrektor
Protokou Dyplomatycznego MSZ i szef Oddziau Protokou MON, wysuchuje hymnw
obu pastw, skada wieniec i dokonuje wpisu do ksigi pamitkowej. Zoenie wieca
oznacza, e go poprawia szarf we wasnych kolorach narodowych na pooonym
przezonierzywiecuioddajehodchwilmilczenia.Pozapoznaniugociazhistori
Grobu,uroczystokoczydefiladakompaniireprezentacyjnejWojskaPolskiego.
Zoenie wieca na Grobie Nieznanego onierza przewiduje rwnie protok wizyty
oficjalnej szefa rzdu oraz ministra spraw zagranicznych w Polsce. Nie praktykuje si
tegoprzywizytachnieoficjalnychiroboczych,ktrychdziodbywasiznaczniewicej.
Natomiastwieniecskadanyjestpodczaswizytwojskowych,ministrwobrony,szefw
sztabwlubdowdcwwojsk.Protokposzczeglnychpastwmoeteprzewidywa
inne formy uczczenia zbiorowej pamici narodu, na przykad wizyt w mauzoleum
MohammadaVwRabacieczyAtaturkawAnkarze.
2. Ewentualne odwiedzenie pomnikw lub grobw zwizanych z histori

wasnego narodu. Burzliwe dzieje Polski znaczone s w wielu krajach pomnikami
onierzy polskich, cmentarzami wojskowymi i grobami wielkich Polakw. Podobnie
wiele narodw odnajduje groby swych onierzy (obrocw, wyzwolicieli, lotnikw,
jecw)wWarszawie.
3. Wizyty kurtuazyjne u marszakw Sejmu i Senatu. S wyrazem szacunku wobec

caego parlamentu jako suwerena demokratycznego pastwa, dlatego gowa pastwa
skada im wizyty w ich siedzibach. Pgodzinne spotkania organizuje si zawsze
Strona38z61
odrbnie, cho ze wzgldu na wspln siedzib Sejmu i Senatu nastpuj po sobie

bezporednio. Jest to zazwyczaj rozmowa informujca gocia o sytuacji wewntrznej
kraju,pracachustawodawczychiwsppracymidzyparlamentarnej.
4.PrzyjcieprezesaRadyMinistrwprzezgowobcegopastwa.Szefrzdu,stojc
protokolarnie niej od prezydenta, skada wizyt gowie obcego pastwa w jej
rezydencji lub spotyka si z ni na oficjalnym niadaniu. Takie spotkanie w jzyku
protokou moe by okrelane jako audiencja. W praktyce polskiej stosuje si obecnie
najczciejformuniadania,naktreprezesRadyMinistrwprzybywadoBelwederu
jakorezydencjigocia.
5. Ewentualne inne spotkania na yczenie gocia (z prymasem Polski, ministrem

spraw zagranicznych, innymi ministrami, z szefami partii politycznych
reprezentowanymiwparlamencielubdwustronnparlamentarngrupprzyjani).
6. Spotkanie w ambasadzie wasnego kraju ze wspobywatelami mieszkajcymi

w Polsce lub Polakami szczeglniezasuonymidlastosunkwdwustronnych.W
przypadku wizyty monarchini brytyjskiej organizuje si rwnie spotkanie ze
wszystkimiambasadoramipastwCommonwealthu.
7. W wyjtkowych i rzadkich przypadkach strony uzgadniaj moliwo

przemwienia gowy obcego pastwa przed poczonymi izbami Sejmu i Senatu.
Jest to zwyczaj spotykany na wiecie od niedawna, przyjty w polskim protokole III
Rzeczypospolitej.Celemtakiegoprzemwieniajestwane,czasemprzeomoweposanie
polityczne. Najnowsza historia zna takie wielkie wystpienia: francuskiego prezydenta
Mitterranda przed Bundestagiem w 1983 roku, kiedy to przekona on niemieckich
parlamentarzystw do wyraenia zgody na rozmieszczenie amerykaskich rakiet
taktycznych w Europie, czy Lecha Wasy wwczas jeszcze nie prezydenta przed
Kongresem Stanw Zjednoczonych w lipcu 1989 roku. Historyczne byy rwnie
wystpienia papiea Jana Pawa II przed Parlamentem Europejskim i parlamentami
dwchnajbliszychmupastw,PolskiiWoch.
8.Przemwienieorwnieduejdoniosoci,chomniejszejoprawieformalnej,moe
te by wygaszane w znaczcej placwce naukowobadawczej. Podczas wizyt w
WielkiejBrytaniigowypastwlubszefowierzdwzwykliodwiedzaChathamHouse,
czyli Royal lnstitute of International Affairs, w Paryu Institut francais des relations
internationales,wWaszyngtonieCouncilofForeignPolicyalboCenterforStrategicand
InternationalStudies.Wystpieniaprzygotowanenatokazjsczstonajwaniejszym
przesaniem politycznym wizyty. Taki charakter miao wygoszone podczas wizyty
pastwowej w 2001 roku wystpienie prezydenta Busha w warszawskiej Bibliotece
Strona39z61
Uniwersyteckiej.Warsawspeech,adresowanadowszystkicheuropejskichsojusznikwi
partnerw, bya programowym wystpieniem nowej administracji republikaskiej
dotyczcympolitykidalszegorozszerzeniaNATO.
9.Zwiedzenieprzezgowpastwainstytucjikulturalnejlubnaukowejwasnego
kraju dziaajcej w Warszawie albo instytucji finansowych czy gospodarczych
zwizanych z jej krajem (wizyta na giedzie, spotkanie z dwustronn izb handlowo
przemysowluborganizacjprzedsibiorcw,odwiedzenieinwestycjizagranicznej,filii
wasnej firmy, spki sprywatyzowanej). Naley przy tym unika wraenia
faworyzowaniakonkretnejgrupyprzemysowejlubprzedsibiorcy.
10. Protok wizyty pastwowej w Polsce nie przewiduje natomiast wizyty w

stoecznym Ratuszu i spotkania z prezydentem Warszawy, cho zwyczaj ten jest
czsto praktykowany w innych pastwach (wizyty u lorda majora Londynu, mera
Parya, syndyka Rzymu czy alkada Madrytu). Jest to uprzejmy gest wobec gospodarza
odwiedzanej stolicy, ma on jednak charakter wycznie kurtuazyjny, co przy napitym
programiewizytyjestniekoniecznymdodatkowymobcieniem.
Wizytapastwowa,ktratrwazazwyczajoddwchdotrzechdni,moebyczciowo
realizowana poza Warszaw. Jest to praktyka stosowana przez wiele pastw, ktre
chcwtensposbumoliwigociowipoznanieinnychregionwodwiedzanegokraju.
Chodzizatemzarwnoosprawienieprzyjemnocigociowi,jakiozaprezentowaniemu
wyjtkowych obiektw historycznych lub przemysowych, wreszcie o moliwo
uczestnictwawwizycieszerszychkrgwwasnegospoeczestwa.
WprzypadkuwizytyskadanejwPolscegozazwyczajodwiedzawjejostatnimdniuKrakw
(czniezezwiedzaniembyegohitlerowskiegoobozuAuschwitz)lubGdask.Towarzyszmuw
tej czci podry przedstawiciele prezydenta i rzdu RP oraz wadz lokalnych. Wojewoda
(przedstawiciel rzdu) i prezydent miasta (przedstawiciel mieszkacw) jako gospodarze
podejmujgoteoficjalnymniadaniem.PrzedopuszczeniemprzezgociaWarszawyodbywa
si na dziedzicu Paacu uroczysto jego oficjalnego poegnania z prezydentem RP wedug
tego samego ceremoniau co powitanie. Moe si zdarzy, e prezydent Rzeczypospolitej
towarzyszy osobicie swojemu gociowi w wizycie poza Warszaw. Wwczas to on wydaje
niadanienaczegociaiegnagoprzedodlotem.
Obiadoficjalny
Wieczorem pierwszego dnia wizyty prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje gocia

oficjalnym obiadem (ang. State dinner, franc. diner d'Etat), w ktrym uczestnicz
czonkowie kierownictwa pastwowego, obie delegacje, przedstawiciele rodowisk
Strona40z61
artystycznych, naukowych, gospodarczych i dziennikarskich, osoby zwizane

wsppraczkrajemgocia.
Wntrza Paacu Namiestnikowskiego pozwalaj na wydanie obiadu na okoo 90 osb.
StosowanywPolsceprotokwymagaodmczyznprzybyciawsmokingu(ang.blacktie,franc.
cravate noire), a od kobiet w dugiej sukni. Czsto jednak obowizuje skromniejszy strj,
ktrymjestciemneubranieikrtkasuknia.Decydujeotymkadorazowogodzinarozpoczcia
obiadu,rangauroczystociimoliwocigoci.Wskazaniestrojuzawierazaproszenie.
Podczas obiadu oficjalnego obaj szefowie pastw wygaszaj oficjalne toasty: najpierw
gospodarz witajc, potem go dzikujc za przyjcie. Toasty s zazwyczaj
drukowane, niekiedy mog mie one charakter politycznej deklaracji. S wyoone na
stole przy kadym uczestniku obiadu, zalenie od potrzeby, w jzyku gospodarza lub
gocia.Pozakoczeniutoastwsaljadalnopuszczajfotoreporterzyikamerzyci.
Obiadyoficjalnewydawaneprzezszefwrzdwpodczaswizytoficjalnychsmniejwystawne,
cho rwnie bardzo uroczyste. Stosuje si do nich zbliony ceremonia, przedstawianie
zaproszonychobuszefomrzdw,odegraniehymnwnarodowychoraztoasty.Zazwyczaj,jak
wprzypadkuPolski,niejestwymaganysmoking,ajedynieciemneubranie.
Gowa obcego pastwa moe wyda w drugim dniu wizyty przyjcie rewanowe w
swojejrezydencjinaczeprezydentaRzeczypospolitej.
KORESPONDENCJADYPLOMATYCZNA
Pastwa i ich oficjalni przedstawiciele prowadz midzy sob obrt pisemny,

ktry okrela si mianem korespondencji dyplomatycznej. Pisma wymieniane w takim
obrocie s aktami oficjalnymi i maj warto dokumentw prawnie wicych, gdy
zawiadamiaj o decyzjach podjtych przez pastwa lub o zwizaniu si przez nie
nowymi zobowizaniami midzynarodowymi. Naley zatem wyranie podkreli, e
korespondencjadyplomatycznamaznaczenieprawne,anietylkoinformacyjne.To
automatycznienarzucawymaganiadotyczcejejzakresu,treci,formyistylu.
Pisma sporzdzone w takim obrocie musz jednoznacznie potwierdza
autorstwo ich nadawcy i udowadnia prawdziwo przekazu. Korespondencja
dyplomatyczna moe by wic prowadzona wycznie przez uprawnionych
przedstawicieli pastwa oraz jego waciwych instytucji. Poniewa obejmuje swoim
zakresem caoksztat stosunkw dwustronnych lub wielostronnych pastwa, zatem
Strona41z61
osoby, ktre j sporzdzaj, musz by upowanione do reprezentowania pastwa na

zewntrz.
Prawo do reprezentowania pastwa bez koniecznoci przedstawienia
odpowiednichpenomocnictwjakpowszechniewtymgroniewiadomoprzysuguje
wycznie gowom pastw, szefom rzdw i ministrom spraw zagranicznych. Te
trzy kategorie przedstawicieli pastwa s jedynymi upowanionymi do wymiany
korespondencjidyplomatycznej,ktrprzygotowujedla nichiprowadziwichimieniu
ProtokDyplomatyczny.
Instytucjami pastwa uprawnionymi do prowadzenia korespondencji dyplomatycznej jest
Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz sie jego przedstawicielstw dyplomatycznych na
caym wiecie. Odstpstwo od tej zasady przyjto wobec korespondencji prowadzonej przez
konsulw ze wzgldu na potrzeb umoliwienia im skutecznego sprawowania opieki nad
obywatelami wasnego kraju przebywajcymi na terenie pastwa urzdowania. Obecnie,
zwaszczajelichodziopismapolitycznenajwyszychprzedstawicielipastwaadresowanedo
ichodpowiednikw,dopuszczasi,bypowstawaybezporedniowichkancelariach.
Pojciekorespondencjidyplomatycznejnieobejmujenatomiastkorespondencji
urzdowej placwek z ich wasnym Ministerstwem Spraw Zagranicznych,
okrelanym w polskiej tradycji jako Centrala. Tak korespondencj Konwencja
wiedeska o stosunkach dyplomatycznych definiuje jako wszelk korespondencj
odnoszcsidomisjiijejfunkcji(art.27).Monaj swobodnieprzesyawformie
jawnej lub zaszyfrowanej, drog radiow i przez kurierw dyplomatycznych pod
nazwpocztydyplomatycznej.Oznaczonawewaciwysposbpocztadyplomatyczna
jest nietykalna i nie moe by zatrzymywana lub otwierana przez przedstawicieli
pastwaprzyjmujcegoipastwtrzecich.
Korespondencjamoemiernycharakter,przygotowywanajestrwnieprzezrne
departamentyMSZ:
-
penomocnictwaorazumowyprzygotowujeDepartamentPrawnoTraktatowy;
dokumentyocharakterzepolitycznym,takiejak:
Aidememoire (nota dyplomatyczna, ktra suy do

przedstawienialubuzupenienianapimiesprawporuszonych
wuprzedniejrozmowie,pisanawosobietrzeciej,bezzwrotw
grzecznociowych,adresu,pieczci,aczasemnawetdaty),
Promemoria(notastanowicastreszczenieodbytejrozmowy,
odmianaaidememoire)czy
Nonpaper (opinie i propozycje do dyskusji w czasie

negocjacji),
powstajwdepartamentachpolitycznychMinisterstwaSprawZagranicznych;
Strona42z61
pisma ceremonialne, posania i depesze okolicznociowe oraz noty werbalne

wysyane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych nale do kompetencji
ProtokouDyplomatycznego.
Pismaceremonialnewkorespondencjidyplomatycznej:
1. Listy uwierzytelniajce kredencjay kieruje prezydent Rzeczypospolitej do

gowypastwa,przyktrejustanawiaambasadoralubdoktrejwysyamisjspecjaln,
oraz do sekretarza generalnego lub dyrektora generalnego organizacji
midzynarodowej,przyktrejakredytujestaegoprzedstawicielaRP.Wzasadziejestto
tensamtyplistw,jednakrnisionetrecizuwaginato,egowaobcegopastwa
reprezentujejegosuwerenno,coodzwierciedlaskierowanadoniejprobaoyczliwe
potraktowanie ambasadora. Natomiast sekretarz generalny lub dyrektor generalny
organizacji midzynarodowej, ktrej czonkiem jest Polska, jest wybranym wysokim
urzdnikiem niekorzystajcym z atrybutw suwerennoci. Tre listw
uwierzytelniajcychstaegoprzedstawicielaprzyjegoosobiebardziejoznajmiatenfakt,
niprosiojegoakceptacj,ijestodpowiedniomniejrozbudowana.
2. Listy rekredencyjne wystawia si, gdy zmianie ulega w zasadniczy sposb forma
pastwa,przyktrymakredytowanybyjuwczeniejnaszambasador(zmianaustroju,
zmiananazwy,zmianapanujcegomonarchy).Oilewprzeszoci byyonewymagane
przy kadej zmianie gowy pastwa, obecnie stosuje si je coraz rzadziej. Rekredencji
ambasadora mog wymaga dwory krlewskie po mierci panujcego monarchy, nie
stosujesijejnatomiastwustrojurepublikaskim.Podobnie,wielepastw,informujc
o zmianie ich oficjalnej nazwy, jednoczenie zaznacza, e nie wymaga to powtrnego
uwierzytelnienia.
3. Wystawiane przez prezydenta na koniec penienia misji listy odwoujce

ambasadora stosuje si tylko w stosunkach dwustronnych, organizacje
midzynarodowe ich nie wymagaj. Listy uwierzytelniajce, ktre s osobistym
pismem gowy pastwa do jej odpowiednika, przedstawiciel dyplomatyczny zawsze
wrczaosobicie.Jedynielistyodwoujceswrczaneprzeznastpnegoambasadora
wrazzwasnymilistamiuwierzytelniajcymi.
Zarwno listy uwierzytelniajce, jak i listy odwoujce nie rni si form i wygldem.
SporzdzasijewewspczesnejpraktycepolskiejnagrubychblankietachpapieruformatuA4
w kolorze kremowym, z wytoczonym na pierwszej karcie herbem pastwowym. Listy
przygotowuje si w trzech egzemplarzach. Pierwszy, oryginalny, drukuje si od poowy
pierwszejkarty,pozostawiajcjejgrnpoowpustnaznakszacunkudlaodbiorcy.Drugijest
autentycznkopiwrczanprzezambasadorawMinisterstwieSprawZagranicznychpastwa
Strona43z61
akredytacji wraz z wystpieniem o audiencj u gowy pastwa. Trzeci pozostaje w kraju, w

archiwumProtokouDyplomatycznego.
Listy podpisuje osobicie prezydent Rzeczypospolitej, natomiast obie ich kopie w dolnym
lewym rogu kontrasygnuje minister spraw zagranicznych, co wynika z przepisw
konstytucyjnych (art. 144 KRP). Trzeci egzemplarz listw podpisuje dodatkowo w dolnym
prawym rogu dyrektor Protokou Dyplomatycznego MSZ, potwierdzajc ich zgodno z
oryginaem.Wszystkielistysporzdzasiwjzykupolskim,alezaczasidonichkurtuazyjnie
nieoficjalnetumaczenienajedenzwaniejszychjzykwmidzynarodowych(ktregosinie
podpisuje).
3.Patentystopismaakredytujcenieadresowanedokonkretnegoodbiorcy,ktrew
praktyce polskiej wystawia minister spraw zagranicznych. Stosowane s w
korespondencji dyplomatycznej w celu ustanowienia konsula kierujcego urzdem
konsularnym oraz wyraenia przez pastwo przyjmujce zgody na powoanie go.
Mianowania konsula dokonuje si przez wystawienie mu listw komisyjnych. Listy
komisyjne stwierdzaj charakter urzdowy osoby konsula i wskazuj jego imiona i
nazwisko oraz kategori i klas, jak rwnie okrg konsularny i siedzib urzdu
konsularnego. Listy komisyjne wystawia si zarwno konsulom zawodowym, jak i
honorowym.
4.Exequaturjestupowanieniemkonsulaprzezwadzepastwaprzyjmujcegodo
wykonywania jego czynnoci. Stanowi odpowied na przedstawione listy komisyjne.
Wystawia si je zarwno dla konsulw zawodowych, jak i honorowych. Podobnie jak
listy komisyjne, w Polsce exequatur jest pismem ministra spraw zagranicznych
przygotowywanymdojegopodpisuprzezProtokDyplomatyczny.
Pismaokazjonalnewkorespondencjidyplomatycznej
Najwysze osobistoci pastwa wymieniaj ze swymi zagranicznymi odpowiednikami

pismaiposania,ktrychoficjalnycharakterczyniznichwanyelementkorespondencji
dyplomatycznej.Tentyppismmonapodzieli(zewzgldunatre)na:
1. Zaproszenia, w ktrych gowa pastwa lub szef rzdu skada swemu
zagranicznemu odpowiednikowi propozycj zoenia wizyty we wasnym kraju;
obecna czstotliwo kontaktw bezporednich sprawia, e nie s wymagane
formalne zaproszenia, chyba e tak stanowi przepisy wewntrzne
zapraszajcegopastwa;
2. Posania,wktrychporuszasiistotnkwestiocharakterzepolitycznym,prosi
si o poparcie stanowiska wasnego kraju w negocjacjach wielostronnych lub o
Strona44z61
yczliwo dla wasnego

midzynarodowej;
kandydata
na
stanowisko
organizacji
3. Listylubdepeszegratulacyjneprzesyanezokazjiwitanarodowego,wyboru
nastanowisko;
4. Listylubdepeszekondolencyjne,kierowanedozagranicznychodpowiednikw
w zwizku ze mierci wybitnej osobistoci, tragiczn katastrof lub klsk
ywioow;
5. Podzikowaniazaotrzymaneyczenia.
Pismaiposaniategotypuprzesyasizasadniczonadwasposoby
oryginalny list podpisany przez nadawc, ktry Protok Dyplomatyczny przesya
adresatowizaporednictwemambasadywasnegopastwawjegostolicy.Takiepismo
jest zazwyczaj zredagowane we wasnym jzyku narodowym i towarzyszy mu
nieoficjalne tumaczenie sporzdzone albo przez sekretariat nadawcy, albo przez
ambasad.Przekazujesijewrazzlistemprzewodnimambasadoralubnotprzesyow
ambasady do miejscowego Protokou Dyplomatycznego albo szefa gabinetu odbiorcy.
Bardzo czsto zdarza si, e w pilnych sprawach przed wysyk wersji oryginalnej
pismo przesya si faksem do ambasady z prob o sporzdzenie nieoficjalnego
tumaczeniaiprzekazaniego.Wwczaswpimieprzesyowymzaznaczasi,eorygina
zostaniedostarczonywpniejszymczasie.
depesza, przesana radiowo do wasnego przedstawicielstwa dyplomatycznego a
nastpnieprzekazanawformienotydyplomatycznejprzezambasadtdrogstosuje
si do pism wymagajcych szczeglnie szybkiego dostarczenia lub te pism o
charakterzestandardowym.takimjakyczeniazokazjiwitanarodowego.
Wszystkieposaniaprzekazywanedrogradiowokrelasimianemdepeszy.Stosowaneprzez
dyplomacj depesze mog mie charakter poufny, tajny lub cile tajny ze wzgldu na ich
zawarto, co wymaga wysyania ich w formie zaszyfrowanej, lub te jawny i wwczas ich
treniewymagautajnienia.Depesze zamknite, czyliszyfrogramy,nie majzastosowaniaw
przekazywaniu korespondencji dyplomatycznej: su do tego depesze otwarte, zwane
clarisami.
Notydyplomatyczne
Najbardziej powszechn form korespondencji dyplomatycznej stanowi noty, ktre

uwaa si nawet za korespondencj dyplomatyczn w najwszym i najcilejszym
znaczeniu sowa. Noty dyplomatyczne kieruj do siebie ministerstwa spraw
zagranicznych w pastwach przyjmujcych i akredytowane w nich przedstawicielstwa
Strona45z61
dyplomatyczne, organizacje midzynarodowe ze staymi przedstawicielstwami pastw

czonkowskichipomidzysobambasadydziaajcewtejsamejstolicy.
Noty mog wymienia zarwno osoby kierujce tymi instytucjami (ministrowie,

sekretarze i podsekretarze stanu, dyrektorzy generalni, ambasadorowie, stali
przedstawiciele, charge d'affaires), jak i same te instytucje jako urzdy. Notywysyane
przez osoby indywidualne okrela si mianem not osobistych lub podpisanych,
natomiastnotywysyaneprzezurzdynazywasinotamisownymilubwerbalnymi.
Notawerbalnabeznagwka,czylibeznazwytypudokumentunapocztkupisma,moe
byteokrelanamianemnotyoficjalnej.
Noty podpisane wystawia si na osobistych blankietach ministra, wiceministra,

ambasadoralubcharged'affaires.Grnaczpierwszejstronynotypowinnapozosta
pusta. (kilka centymetrw od gry), dat umieszcza si u dou. Adres odbiorcy noty
znajduje si zawsze po lewej stronie, na doIe pierwszej strony. Nota osobista, jak
wskazuje sama nazwa, jest sana w pierwszej osobie liczby pojedynczej i musi by
podpisana przez nadawc, nie stosuje si natomiast na niej odcisku pieczci. Noty
osobiste stosowane s najczciej przez ambasadorw, by zawiadomi o objciu
placwki,oczasowychwyjazdachiojejostatecznymopuszczeniu.
Noty werbalne staj si natomiast podstawow form pisma stosowanego w

korespondencji dyplomatycznej, zarwno przez ich uyteczno jako dokumentu
prawnego, jak i uniwersalno spraw, ktrych mog dotyczy. Formuuje si je
bezosobowo w imieniu urzdu, zatem uywa si w nich trzeciej osoby liczby
pojedynczej.Notywerbalnemogbyprzytymkierowanezarwno doposzczeglnych
ambasad, jak i mie charakter oklny, czyli by kierowane do wszystkich
przedstawicielstw dyplomatycznych w stolicy, co szczeglnie czsto stosuje Protok
DyplomatycznyMinisterstwaSprawZagranicznych.
Dosporzdzanianotwerbalnychsuyspecjalnypapier,zwanynotowym.Wpraktycepolskiej
jest to biay papier kredowy formatu A4 z wytoczonym u gry porodku godem
Rzeczypospolitej.Notwerbalnrozpoczynasi,wmiarmonoci,kilkacentymetrwponiej
grnej krawdzi pierwszej strony nagwkiem bdcym tytuem pisma (Nota werbalna) lub
poredniojejtekstem.Jestonzawszestandardowyizaczynasikadymprzypadkuidentycznie
odsw:
,,Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej przesya wyrazy szacunku Protokoowi
Dyplomatycznemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych i ma zaszczyt (poinformowa,
przekaza,przesa,zaproponowa...)"
lub
"Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej przesya wyrazy szacunku
Ambasadzie...imazaszczyt(poinformowa,przekaza,przesa,zaproponowa...)",
Strona46z61
poczymnastpujewaciwatre.Notzamykastandardowoformua:
"Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej korzysta z okazji, aby ponowi Protokoowi
DyplomatycznemuMinisterstwaSprawZagranicznychwyrazywysokiegopowaania"
lub
"Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej korzysta z okazji, aby
ponowiAmbasadzie...wyrazywysokiegopowaania."
W sytuacji, gdy nota ma suy przekazaniu treci nieprzyjaznej lub wyraa niezadowolenie,
kurtuazyjneformuyrozpoczynajceikoczcejejtekstmogbyograniczonedominimumlub
nawet zosta cakowicie pominite. Dotyczy to gwnie not protestacyjnych, ultimatum
przekazanegowformienotyinotwsprawiezerwanialubzamroeniastosunkw.
Kilkawierszyponiejtekstuumieszczasipolewejstroniemiejsceidatwystawienianoty,a
jeszcze niej jej adresata, ktrego okrela si jedynie nazw "Ambasada ... w Warszawie",
"Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa" ("Protok
DyplomatycznyMinisterstwaSprawZagranicznychRzeczypospolitejPolskiej,Warszawa").
Notywerbalnejniepodpisujesi.
WIZYTWKI
Wizytwka, czyli karta wizytowa lub bilet wizytowy (ang. visiting card, franc.
carte de visite, billet de visite) suy do uatwienia kontaktw przy zawieraniu
znajomociorazdoprowadzeniakorespondencji.WeszawuyciewkocuXVIIIwieku,
alejejwaciwaformaspopularyzowaasidopierowXIXwiekui,jakwskazujenazwa,
suyadoskadaniawizyt.Dziwwikszymstopniujestzapisemdanychzawodowychi
adresowych posiadacza, ale w dyplomacji nadal funkcjonuje w formie tradycyjnego
biletudokorespondencji.
W dzisiejszej praktyce dyplomatycznej wystpuje wiele rodzajw wizytwek (w

zalenociodfunkcji,jakiemajpeni).Wyrniasi:
Wizytwk protokolarn zawierajc wycznie imi i nazwisko osoby,

penionprzeznifunkcjiewentualniegodopastwabdsymbolorganizacji
midzynarodowej, ktr osoba reprezentuje. Wizytwka protokolarna suy do
przedstawianiasi,prowadzeniakorespondencjiorazdoskadaniawizyt.
Wizytwk subow zawierajc imi i nazwisko osoby, penion przez ni

funkcjorazsubowedaneadresowe(adres,telefon,email).Oglnzasadjest,
Strona47z61
e prostota szaty graficznej wizytwki jest tym wiksza, a liczba podanych

informacjitymmniejsza,imwaniejszajestposugujcasiniosoba.
Wizytwk prywatn zawierajc imi i nazwisko osoby, penion przez ni

funkcjorazprywatnedaneadresowe(adres,telefon,email).
Wizytwkwsplnmaonkwjesttopoczeniewizytwkiprotokolarneji
prywatnej, suy do przedstawiania si, prowadzenia korespondencji oraz do
skadania wizyt. Co do zasady nie umieszcza si na niej danych adresowych
(monadopisarcznie).
Kartykorespondencyjne
Zoenie wizytwki rwna si zoeniu wizyty. Wizytwka, ktr skadano w

odwiedzanym domu lub rezydencji, suya pierwotnie wycznie zaznaczeniu faktu
zoenia wizyty lub dosownie zastpowaa wizyt. Kart wizytow mona byo zatem
zoynietylkowwczas,gdygospodarzyniebyowdomu,aletakegdyniezamierzao
si wchodzi. Przesyanie kart wizytowych tradycyjnie suy bowiem wrd
dyplomatw nawizaniu znajomoci i zastpuje wymian wizyt kurtuazyjnych w
wymaganym czasie 24 godzin. Karty zastpujce wizyt skada si bez koperty,
natomiastjelizawierajonedopisanercznieyczeniawkopercie.
Wizytwkajakoformakorespondencji
Pierwotna tradycja przesyania wizytwek zamiast skadania wizyty uczynia z nich
doszybkoformkorespondencjiosobistej.Tafunkcjaistniejenadalwewspczesnym
wiecie i odnosi si do zasadniczych elementw ycia towarzyskiego: poznania,
gratulacji,podzikowa,yczeipoegna.
W przypadku standardowej korespondencji o charakterze grzecznociowym wrd
dyplomatw stosuje si zwyczaj dopisywania na wizytwkach nastpujcych
francuskichskrtw:
PFCpourfaireconnaissance(bypoznasi)
PPpourpresentation(byprzedstawisi)
PSpoursaluer(bypozdrowi)
PFpourfeliciter(byzoyyczenia)
PCpourcondoleances(byzoykondolencje)
PRpourremercier(bypodzikowa)
PPCpourprendreconge(bypoegnasi)
PFNApourfeliciteraI'occasiondunouvelan(byzoyyczenianoworoczne).
Strona48z61
Te skrty tradycyjnie dyplomaci dopisywali w rogu ich wierzchniej strony obowizkowo

owkiem. Natomiast jeli zamierza si wykorzysta wizytwk do napisania paru zda
krtkiego liciku, suy do tego jej strona verso. Wwczas na dole przedniej strony wizytwki
umieszczasircznieaciskadnotacjverte!czyliodwr!lubfrancuskiskrtRSVP,ktryw
tym przypadku oznacza Retournez s'il vous plait, czyli prosz odwrci i ktrego nie naley
mylizproboodpowiednakartoniezaproszenia.
Karty przesyowe odmiana wizytwki suca do przesyania kwiatw, podarunkw

lubkorespondencji.Mogtoby kartyrozmaitychrozmiarwodniewielkichbiletw
wizytowych do duych kart korespondencyjnych z wydrukowanym obok nazwiska i
tytuulubnazwyinstytucjiwysyajcejtekstemgrzecznociowym.Nieprzewidujesina
nichadnychdopiskwodrcznych,podobniejaknieumieszczasiadresuaninumeru
telefonu.
Inn form drukowanych kart korespondencyjnych s zawiadomienia, czsto okrelane
francuskim terminem fairepart (ang. announcement). Maj one wygld i rozmiary kart
korespondencyjnychiswcaociwydrukowane.Stosujesijenajczciejzokazjiwydarzeo
charakterze prywatnym: zarczyn, lubw, narodzin dzieci, mierci itp. Fairepart zasadniczo
rnisiodzaproszenia,gdysuytylkopoinformowaniuwieluosbomajcejsiodbylub
odbytej uroczystoci bez koniecznoci ich udziau. Informowanie za porednictwem
drukowanych fairepart jest szczeglnie uzasadnione, gdy uroczysto odbywa si daleko od
staego miejsca zamieszkania, na przykad za granic, lub jeli zainteresowani chc jej nada
zamknity,poufnyalborodzinnycharakter.
ETYKIETA
ORGANIZACJAPRZYJ
Przyjciaodgrywajwprotokoledyplomatycznymbardzoistotnrol.Pozwalaj
nawizywanoweznajomoci,atakesubudowaniuwiziizacienianiuznajomoci
w okrelonym krgu towarzyskim. Stwarzaj one okazj do swobodnej wymiany
pogldw oraz umoliwiaj przekazywanie i formowanie opinii w atmosferze
nieformalnych kontaktw. Zapraszajc goci na przyjcie mamy sposobno zarwno
wyraeniaimpodzikowaniajakiuhonorowaniapoprzezokazanie gocinnoci.Mamy
te okazj dla budowania i umacniania swego prestiu zawodowego poprzez
Strona49z61
prezentacj upodoba i zainteresowa. Nie zmienia to faktu, e podczas wszystkich

przyjdyplomatycznychbezwzgldnieprzestrzegasiprotokouiprecedencji.
W przyjciach organizowanych z okazji wita narodowego lub oficjalnej wizyty

osobistoci z danego kraju udzia dyplomaty, o ile otrzyma zaproszenie, jest
obowizkowy. W przypadku niemonoci przybycia naley sw nieobecno
usprawiedliwi. Szef placwki prosi wwczas o wzicie udziau w uroczystoci swego
zastpc,ktryprzypowitaniuponowiusprawiedliwienie.
Dyplomata,ktryprzyjzaproszenienaprzyjcie,niemoebezwanegopowodunieprzyby
lubwycofasiwostatniejchwili.Uczestnictwozobowizujegotakedorewanu,zaproszenia
na przyjcie wydawane we wasnej ambasadzie lub w domu. Zasada wzajemnoci znajduje
powszechnezastosowaniezarwnowkontaktachoficjalnychjakitowarzyskich.
Wzalenociodpory,wktrejorganizujesiprzyjcie,wyrniamy:
niadanie (lunch) organizowane w godzinach poudniowych, midzy 12.30 a

15.00. Mona je rozpocz o godzinie 13.00, ale nie pniej ni o 14.00. Jest to
przyjcie na siedzco, dla maej iloci osb, czsto w restauracji lub rezydencji
ambasadora. Goci obowizuje punktualne przybycie. Ta forma przyjcia moe
mie zarwno charakter oficjalny jak i roboczy", czsto suy nieformalnej
wymianie pogldw. Pniejsz (godzinowo) odmian niadania jest afternoon
tea(14.3016.30).
cocktailrodzajprzyjcianastojco,dlawikszejilociosb.Organizowanyjest
w salach ambasady lub w hotelu, w godzinach popoudniowych (17.0019.30) i
trwazazwyczajokoo2godzin(nazaproszeniachpodajesigodzinrozpoczcia
i zakoczenia np.: ...od godz.17.30 ...do godz.19.00), nie obowizuje punktualne
przybycie. Serwuje si napoje i drobne przekski. Wydawany bywa z rnych
okazji: poegnania i powitania dyplomaty, obchodu rocznicy, wydarze
kulturalnych(np.wystawa)lubgospodarczych(promocja).
obiad (dinner) zwykle rozpoczyna si o godz. 20.00. Czasami, ze wzgldw

organizacyjnych lub klimatycznych, stosuje si inny czas rozpoczcia obiadu
(19.0021.00). Przyjcie organizowane jest dla cile okrelonej liczby goci.
Obowizuje punktualne przybycie i ubir okrelony w zaproszeniu. Jest to
najbardziej uroczysta forma przyjcia dyplomatycznego. Wydawany bywa z
okazjioficjalnejwizytyosobistoci,poegnaniaambasadoraitp.
Gocinaprzyjciemonazapraszaosobicie,telefonicznie,listownielubkorzystajcz
kart zaproszeniowych. Wskazane jest jak najwczeniejsze zapraszanie goci, nawet na
dwadotrzechtygodniprzedproponowanymterminem.
Strona50z61
Karty zaproszeniowe na imprezy i przyjcia dyplomatyczne maj na og format

pocztwki. Tekst zaproszenia jest drukowany lecz imi i nazwisko osoby zapraszanej
orazdataigodzinaprzyjciawpisywaneszazwyczajodrcznie.Zaproszeniepowinno
zawieranastpujcedane:
imiinazwiskooraztytuosobyzapraszajcej,
imiinazwiskoosobyzapraszanej,
dat,godzinimiejsceprzyjcia,
informacjoformieprzyjcia(obiad,cocktail,lampkawina,etc.),
okrelenieokazjizjakiejwydawanejestprzyjcie;
Wprawymdolnymrogukartyzaproszeniowej(wUSAwlewym)zamieszczasiskrt
francuski R.S.V.P. (repondez s'il vous plait prosz odpowiedzie). Poniej podaje si
take numer telefonu. Skrt R.S.V.P. zobowizuje osob zapraszan do potwierdzenia
czy przyjmuje zaproszenie, czy te nie. Stosowany jest rwnie skrt P.M. (pour
mmoire, pro memoria dla pamici), gdy osoba wczeniej zaproszona (np.
telefonicznie)przyjazaproszenie.
U dou zaproszenia mog znajdowa si dopiski: regrets only lub en cas d'empchement (w
przypadku niemonoci przybycia). Zobowizuj one osob zapraszan do powiadomienia
osoby zapraszajcej jedynie o niemonoci przyjcia zaproszenia. T formu stosuje si przy
zapraszaniuduejliczbygocinaprzyjciastojce.
Zaproszenie na przyjcia urzdzane wieczorem czsto zawieraj informacj o rodzaju

stroju jaki bdzie obowizywa na danym przyjciu: White tie (frak), Black tie
(smoking), Informal (strj wizytowy), dark suit (ciemny garnitur). Frak noszony przez
panw zobowizuje panie do noszenia dugiej sukni. Duga suknia moe take by
wymagana u partnerek towarzyszcych panom w smokingu, wwczas na zaproszeniu
dopisujesi long dress. Wpozostaychprzypadkachuniwersalnymstrojemdlakobiety
na wieczr jest suknia wizytowa, a na przyjcia popoudniowe i wczesne wieczorne
garsonkalubsukienkakoktajlowa.
Punktualno przybycia na przyjcie obowizuje wszystkich goci. Spnienie jest

traktowane jako wyraz braku obycia i lekcewaenia gospodarza. Jeli gociem
honorowymjestwanaosobisto,np.ministersprawzagranicznych,gocizapraszasi
1015minutwczeniej,abygohonorowyzastawszystkichnamiejscu.Tageneralna
zasada niedotyczy przyj na stojco. W takich przypadkach przybyciena przyjcie w
cigu pierwszych 45 minut jest jak najbardziej prawidowe. Jeli w karcie
zaproszeniowej podano godzin rozpoczcia i zakoczenia przyjcia (...od ...do)
wwczas bezwzgldnie obowizuje goci termin jego zakoczenia. Przyjcie opuszcza
siprzedgodzinoznaczonwzaproszeniu.
Strona51z61
Najpopularniejszerodzajeprzyj:
Lampka wina najprostsze przyjcie stojce, bdce akcentem towarzyskim

najczciej przy okazji wystawy artystycznej, wernisau, pokazu filmowego itp.
Trwa od 15 do 30 minut i nie zobowizuje do podawania adnych przeksek
(ewentualniekrucheciasteczka,tartinki,minipizze).
Koktajl najczstsze i najbardziej uniwersalne przyjcie stojce. Trwa okoo

dwch godzin, moe by organizowane we wntrzu, lub w ogrodzie, jest to
jedyne przyjcie, ktre nie wymaga punktualnoci i mona z niego wyj w
dowolnym momencie. Na przyjciu koktajlowym podaje si szeroki wybr
alkoholi oraz bufet da zimnych i gorcych, ktre mona je na stojco,
posugujcsijednrk,bezuycianoa.
Przyjcie bufetowe stopie poredni midzy koktajlem a przyjciem

zasiadanym, charakteryzuje je samoobsugowy bufet da i brak wyznaczonych
miejscprzystoach.Moebywydawanewporzekolacji(buffetdinner),rzadziej
wporzelunchu(buffetlunch),naogwrestauracjilubhotelu.Zaproszoneosoby
przychodz o oznaczonej godzinie. Gocie obsuguj si sami. Jest to swobodna
formaprzyjcia,wczasieaperitifunastojco,pozwalajcanawymianpogldw
kadego z kadym", czsto wykorzystywana podczas rozmw handlowych.
Przyjcie bufetowe mona organizowa planujc rozsadzenie goci i wskazujc
gociom st, bez wyznaczania przy nim miejsca. Na przyjciach bufetowych
zazwyczajgociesiedzprzykilkuosobowychstoach.
Obiadzasiadanynajbardziejuroczystaformaprzyjcia,wydawananajczciej
na cze znamienitego gocia. Wymaga zaplanowania wszystkich elementw
przyjcia, od rozkadu sali i usadzenia goci poczwszy, przez menu, napoje, na
dekoracjach i programie artystycznym skoczywszy. Po przyjciu naley
gospodarzom przesa pisemne podzikowanie bd podzikowa telefonicznie
lubustnieprzyokazjinajbliszegospotkania.
Przyjcie w domu lub salach recepcyjnych ambasady wymaga zawsze bardzo

starannego przygotowania. Naley dokadnie ustali skad goci, ktrych chcemy
zaprosi, odpowiednio wczenie (dwa do trzech tygodni przed planowanym terminem
przyjcia) wysa zaproszenia i uzyska potwierdzenie obecnoci. Naley ustali menu
(tak by nie powtarzao si i byo atrakcyjne dla goci), odpowiednio dobra napoje,
przygotowa st, nakrycia etc. Przyjcie oficjalne wymaga zapewnienia obsugi
kelnerskiej.
Stnaleyprzygotowazeszczeglnstarannoci,zwracajcuwagzwaszczanajego
estetycznywygld.Wzalenociodliczbygociimoliwocilokalowycharanacjestou
lub stow mog by rne. Najprostszym przykadem jest st poduny. Rozsadzanie
wedugtzw.stoufrancuskiego,rozpowszechnionerwniewPolscepoleganatym,e
Strona52z61
dwiegwneosoby(gospodarzijegogobdgospodarzigospodyni)zajmujmiejsca
w centrum stou, naprzeciw siebie. Pozostaych goci naley odpowiednio rozsadzi
pamitajc, e miejsca przy stole maj rn rang, zawsze jednak wymagane jest
przestrzeganie zasady pierwszestwa (precedencji). Tzw. st angielski polega na tym,
egwneosobyzajmujmiejscanaszczytachstou.
Stoy prostoktne mona rwnie ustawia w rne ksztaty: podkowy, litery T, E lub
grzebienia. Coraz powszechniej uywa si te stow okrgych. Na przyjciu organizowanym
przyokrgychstoachdlawieluosbstgwnymoebywikszy,mieksztatowalny,moe
te sta na podwyszeniu, co jest szczeglnie wygodne wwczas gdy przewiduje si
wystpieniasiedzcychprzynimosobistoci.
W celu uatwienia gociom zajcia miejsca umieszcza si na stole karteczki (format

biletuwizytowego)zawierajceimiinazwisko,beztytuw(Pan...,Pani...,Mr...,Mrs...)
wyrniajc tytuem tylko przewodniczcego delegacji. Stosuje si je na uroczystych
przyjciachgdyliczbagociprzekracza8osb.
Czsto przy wikszych przyjciach siedzcych, w holu wykada si plan stou ze wskazaniem
gdzie kady z zaproszonych goci bdzie mia miejsce. Naley si z nim zapozna, a take
zorientowaktobdziesiedziaobok,byatwiejnawizakonwersacjpodczasposiku.
Menu planuje si moliwie wczenie, najlepiej jednoczenie z ustaleniem listy

goci i wystosowaniem zaprosze. Optymalny dobr menu zaleny jest od ronych
okolicznoci i kryteriw: charakteru organizowanego przyjcia, skadu i iloci
zaproszonych osb, a take pory roku oraz klimatu, w ktrym wypado wydawa
przyjcie. Ukadajc menu trzeba przestrzega powszechnie przyjtej kolejnoci
serwowaniada:przystawkazimna,przystawkagorca,zupa,daniegwne,sery,deser,
owoce,kawa.
Talerzeisztucemuszbyodpowiedniodobranedokadejpotrawyistanowi
komplet. Talerz gwny stawia si zwykle na platerowanej podstawce (underplate)
nakrytej ma serwetk. Niektre serwisy zawieraj odpowiedniej wielkoci talerze,
uywanejakopodstawkipodtalerz,naktrympodajesidanie.Serwetkprzeznaczon
dla goci ukada si na gwnym talerzu. Wyszukany sposb ukadania serwetek
(stosowany czsto w restauracjach) nie powinien mie miejsca na oficjalnych
przyjciach. Naley je ukada w moliwie prosty sposb. Zoone serwetki umieszcza
sinatalerzulubpojegolewejstronie,zwinitewspecjalnejozdobnejobrczce.
Poprawejstroniekadziemywydrukowanemenu. Talerzykidopieczywaustawiasipolewej
stronie nakrycia, podobnie jak talerzyki do saaty. Noe, widelce i yki ukada si wedug
kolejnoci uycia. Zewntrzne, uoone najdalej od talerza, uywane s pierwsze. Wszystkie
sztucemuszbyztegosamegokompletu.
Napoje podaje si w odpowiednio dostosowanych kieliszkach i szklankach,

umieszczonychoboknakrycianastole.Dlakadegonapojuprzeznaczonyjestoddzielny
rodzaj szka. Najczciej napoje podaje si w biaym, krysztaowym szkle. Ozdob
Strona53z61
kieliszkwmoebymonogramlubherbgospodarza.Kolorowekieliszki,kobaltowelub
zocone,nieswzasadzieuywaneweuropejskiejdyplomacji.
Wanym elementem dekoracji stou s kwiaty i wiece. Kompozycje kwiatowe
zdobicestpowinnybyuoonewniskichwazachlubpaskichnaczyniachszklanych
tak, aby nie przesaniay rozmwcw siedzcych po drugiej stronie stou. wieczniki
mog sta na stole o kadej porze dnia. Zapalamy je jednak dopiero do posikw
wieczornych.
Wszystkiedaniapodawanenapmiskachlubwwazachserwowaneszlewejstronygocia.Z
prawej strony podaje si miseczki lub talerze z zup oraz dania gwne porcjowane i
serwowanenatalerzu,atakenalewasiwszystkienapoje.Alkoholnalewasidowysokoci
2/3 kieliszka i nie dolewa, jeli go upi niewiele bd dzikuje przy nastpnym nalewaniu.
Talerzezmienianeprzezkelnerwspodawanezlewejstrony,azabieranezprawej.
Toasty, przemwienia, wygasza gospodarz spotkania (ew. osoba najstarsza

rang) na og przy kawie lub koniaku. Mona te krtki toast wygosi na pocztku
spotkania, przy pierwszym kieliszku, witajc goci. Na bardziej oficjalnych przyjciach
toasty wygasza si na pocztku (aby umoliwi rodkom przekazu transmisj lub
zarejestrowanie wystpie) lub po gwnym daniu, serwujc szampan. Na toast
odpowiadagohonorowy.
Nie wychodzi si przed zakoczeniem imprezy (przed podaniem kawy). Jeli
istnieje konieczno wczeniejszego wyjcia naley dyskretnie uprzedzi i przeprosi
gospodarza.Niewstajesiodstoudlazaatwieniasprawy,telefonu,chybaepoprosio
to gospodarz. Wczeniejsze opuszczenie stou, sali, moe zosta potraktowane jako
wyrazniezadowolenia,obraagospodarza,stajesiincydentem.
Przyjcie w ambasadzie koczy si gdy go honorowy poegna si z
gospodarzem. Wwczas inni gocie zaczynaj powoli opuszcza sal. Naley poegna
si z gospodarzami, dzikujc za zaproszenie i mie przyjcie. Pozostae osoby mona
oglniepoegnaskinieniemgowy.
STROJE
Jedz dla przyjemnoci wasnej, ale ubieraj si dla przyjemnoci innych radzi
Benjamin Franklin. Mimo naturalnej tendencji do wygody, zwracamy uwag na
odpowiedni strj. Cho wymogi elegancji w chwili obecnej s o wiele mniej
restrykcyjne o ile w ogle w stosunku do tych sprzed stu lat, o tyle nie ma
wtpliwoci,ewsytuacjachoficjalnychnadalwaciwystrjodgrywaogromnrol.W
Strona54z61
kontaktach zawodowych (tak dyplomatycznych, jak biznesowych) strj jest form

wizytwki.Stdtewciaktualnyproblemdoborustrojuodpowiedniegodookazji.
Niezalenieodtego,czywybierzemystrjformalny,czynieformalny,czyokazjbdzie
balwambasadzie,czyteimieninyznajomego,pewnefundamentalnezasadyelegancji
pozostajtesame:
1. Umiariprostotastrjpowinienbynaturalnywtymsensie,eniepowinien
emanowaprzesadczyzbytnizamonoci,alerwniepowinienskadasi
wharmonijncao.Stdtestarawskazwka3+1:
Niewicej,nitrzykolorynaosobie;
Tylkojednarzeczmoebywzorzysta.
Zasadatatyczysitakpa,jakipanw.
2. Staranno ubioru nie tylko czysto i odprasowanie stroju, ale rwnie
starannodoborudodatkw(torebki,biuterii,krawata).
3. Szykowno dbao o postaw, elegancj ruchw, sposb zachowania,
zarwnowyuczony,jakiwyniesionyzdomujestjakisenswpowiedzeniu,e
wsmokinguwygldasidobrzedopierowczwartympokoleniu.
4. Dostosowanie stroju do okolicznoci std te informacje co do strojw
podawane na zaproszeniach oficjalnych. Strj bardzo drogi czy wyszukany, ale
niedopasowanydookazjibdzierazitaksamo,jakdinsyiwycignitysweterw
operze. Oglnie pamita naley, e jak mawiaj Anglicy its better to be
underdressedthanoverdressed.
Zprotokolarnegopunktuwidzenia,wyrniasitrzyzasadniczetypyubiorw:
1. Ubranienieformalne
2. Ubranieformalne
3. Mundurdyplomatyczny
Ubranienieformalne
Ubranienieformalne(tenuedeville)odpowiadapopularnemuubraniuwyjciowemu
(czylinoszonemupozadomem)dlamczyznyjesttogarniturikrawat(codozasady
ciemniejszy od koszuli i intensywniejszy od marynarki), dla kobiety krtka sukienka z
akietem,kostiumzespdniclubspodniami.
Ubranie nieformalne w wersji koktajlowej (na przyjcia popoudniowe) to dla
mczyzny ciemny garnitur (do niego biaa koszula i stonowany krawat), dla kobiety
sukienka koktajlowa lub garsonka. Warto pamita, e im wczeniej, tym kolory mog
byjaniejsze,impniejintensywniejsze.
Strona55z61
Ubranieformalne
Ubranie formalne (tenue de soire) zwane rwnie wizytowym, ceremonialnym lub
wieczorowym,matrzyzasadniczeodmiany:akiet,smokingifrak.
akietzwanyjaskkjeststrojemceremonialnymprzedpoudniowym.Skadasi
z charakterystycznej czarnej marynarki o wyduonych poach (przypominajcych
pirkajaskki,stdnazwa),sztuczkowychspodni(wszaroczarnepaseczki),szarejlub
czarnej kamizelki, biaej koszuli i krawata (nigdy muszki). W przypadku okazji na
wieym powietrzu, uzupenieniem stroju bdzie szary lub czarny cylinder i szare
rkawiczki.
W tradycji brytyjskiej rodziny krlewskiej przyjte s szare jaskki, zwaszcza w przypadku
lubwiinnychwydarzeprzedpoudniowych(tenagonitwachwAscott).
Odpowiednikiem akietu dla kobiety jest garsonka lub krtka sukienka koktajlowa w
kolorach jasnych (pastelowych), kapelusz i rkawiczki. Ciemniejszy kolor sukienki
wskazanyjestjednaknabardziejuroczysteokazje.
Smoking(blacktie,cravatenoire)jeststrojemwieczorowym,skadasizczarnej
marynarki o klapach wykadanych czarnym atasem i czarnych spodni z atasowymi
lampasami (w krajach tropikalnych dopuszczalna jest rwnie biaa marynarka).
Marynarkdopenianiekiedyczarnyjedwabnypas,zwanypasemhiszpaskim,dotego
biaakoszulaiczarnamuszka(nigdybiaa).
Odpowiednikiem smokingu w stroju damskim jest krtka suknia koktajlowa, duga
suknia(nazaproszeniudodatkowooznaczonajakolongdress).Dopuszczalnesrwnie
kostiumyzespodniami(np.lesmokingodYSL)
Frak (white tie, cravate blanc) skada si z dwurzdowej, niezapinanej marynarki

wysokowcitejzprzodu,ktrejwyduonepoyztyusigajkolan.Klapymarynarkis
wyoonejedwabiem,spodniemajjedwabnelampasy.Strjuzupeniabiaakamizelka,
biaakoszulazesztywnymgorsemorazbiaalubsrebrnamuszka.
Duga suknia lub suknia balowa to odpowiadajcy frakowi najpeniejszy kobiecy strj
wieczorowy. Dug sukni od sukni balowej w istocie odrnia krj oraz rodzaj
dodatkw sukni balow uzupeniaj jedwabne rkawiczki (nie zdejmuje si ich do
powitaanidotaca)orazmalutkatorebka,ktrapodobniejakbuty,moebysrebrna
lubzota;dodugiejsukniraczejniezaoysirkawiczek.
Frak (suknia balowa) jest jedynym strojem cywilnym, do ktrego polski protok
pozwala zakada pene dystynkcje orderowe (maksimum czterech orderw, o
najwyszejprecedencji).
Strona56z61
Mundurdyplomatyczny
Mundur dyplomatyczny zachowa si tylko w niektrych protokoach, noszony jest
wtedy zawsze, gdy wymagany jest strj formalny. W chwili obecnej mundur powoli
wypieranyjestzwaszczawmodychpastwachprzezstrojenarodowe.
WIIRPpolskimundurdyplomatycznyskadasizgranatowegofrakazezotymiszamerunkami
(wliciedboweiodzie)iamarantowwypustknastojcymkonierzu,kapeluszazkokard
wkolorachnarodowychistrusimpiropuszemorazbiaychrkawiczekiszpady.
ORDERYIODZNACZENIA
Tradycja orderowa opiera si na dziejach struktur rycerskich lub

arystokratycznych, a wic obrzdowo z ni zwizana wskazuje na realn lub
pozorowan organizacj orderu, na czele ktrej stoi Kapitua pod przewodnictwem
WielkiegoMistrza(wPolscejestnimwprzypadkuwszystkichorderwPrezydentRP).
Potocznieuywasiokreleniaorderdlasamejodznakiorderowej.
Oznaki orderw zwykle maj ustalon form (gwiazda, krzy lub medalion) i
wygld, przeznaczone s do noszenia ich przez osob uhonorowan w widocznym
miejscu, w sytuacjach uroczystych. Ordery, poza funkcj honorow i dekoracyjn, nie
majadnychpraktycznychzastosowa.
Wniektrychkrajachbdcychmonarchiamiwyrnienietakierwnowanejestznobilitacj.
Orderymogbynoszonepoprzypiciudoubraniabdtenaszyi,naspecjalnejszarfielub
acuchu. Ksztat, kolor i materia takiego acucha lub szarfy rwnie jest cile okrelony.
Niektreordery(np.papieskieibrytyjskie)dajprawodocaegospecjalnegoubioru.
Nie istnieje jedna, powszechna regua co do wewntrznych klas lub innych

podziawwewntrzstrukturydanegoorderu.Najstarszeorderymajnajczciejjedn
klas,niekiedypniejobrastaydodatkowymiklasami.Wikszoorderwmajednak
dzi 3 lub 5 klas. Najczstszy model opiera si na piciu klasach, jest to tzw. system
LegiiHonorowej:
VklasaKawaler(orderprzypitynawysokocilewejpiersi).
IVklasaOficer(orderzrozetkprzypitynawysokocilewejpiersi).
IIIklasaKomandor(orderzawieszonynawstcenaszyi).
II klasa Wielki Oficer (order oficerski przypity po lewej stronie na

wysokocipiersi,gwiazdapoprawejstronie),
Strona57z61
Czasem jak w przypadku Orderu Odrodzenia Polski II klasa nosi nazw

Komandor z Gwiazd (order na wstce wisi na szyi, gwiazda przypita na
wysokocipiersi,naogpoprawejstronie).
I klasa Wielki Krzy (order na szerokiej wstdze przekadanej przez

najczciej lewe rami, wraz z gwiazd orderu przypinan na wysokoci
piersi,naogpolewejstronie).
PrecedencjaorderwwRzeczpospolitejPolskiej:
1. OrderOraBiaego
2. OrderWojennyVirtutiMilitariklasyodIdoV
3. OrderOdrodzeniaPolskiklasyodIdoV
4. OrderKrzyaWojskowegoklasyodIdoIII
5. OrderKrzyaNiepodlegociklasyodIdoII
6. OrderZasugiRzeczypospolitejPolskiejklasyodIdoV
OrderOraBiaego
Ustanowiony 1 listopada 1705 roku na zamku w Tykocinie przez Augusta II Mocnego
OrderOraBiaegotonajstarszeinajwyszeodznaczeniepastwoweRzeczypospolitej
Polskiej, nadawane za znamienite zasugi cywilne i wojskowe dla poytku
RzeczypospolitejPolskiej,pooonezarwnowczasiepokoju,jakiwczasiewojny.Nie
dzieli si na klasy. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyszym rang
przedstawicielompastwobcych.
Order Ora Biaego noszony jest na wstdze bkitnej przewieszonej przez lewe rami
doprawegoboku.GwiazdOrderu,niegdyhaftowan,dzisrebrzon,nosisinalewej
piersi.
Pocztkowo mia form owalnego medalu czerwonego koloru z jasnobkitn wstg oraz
hasem Pro Fide, Lege et Rege (ac. Za wiar, prawo i krla). W 1709 order dla wszystkich
kawalerwotrzymaformkrzyamaltaskiego.
Porestytucjiorderuw1921rokuzmienionojegohasonaZaOjczyzniNard.Nanowywygld
orderu zoyy si zoty krzy maltaski z bia emaliowan obwdk i zotymi promieniami
midzyramionami,dalejbiay,emaliowanyiukoronowanyorzezrozpostartymiskrzydamiz
gowwprawo(heraldycznie)nakrzyu.
Ponownierestytuowanyw1992roku,pierwszymkawaleremzostaw1993rokuJanPaweII.
acuch (kollana) Orderu Ora Biaego pochodzcy z czasw panowania krla

StanisawaAugustaPoniatowskiegoorazmieczorderowyjakoklejnotyRzeczypospolitej
przechowujesiwkaplicyZamkuKrlewskiegowWarszawie.
Strona58z61
OrderWojennyVirtutiMilitari
Order Wojenny Virtuti Militari (ac. mstwu wojskowemu) najwysze polskie
odznaczeniewojskowe(order),nadawanezawybitnezasugibojowewczasiewojny,co
oznacza,eordermoebynadanytylkowczasiewojnylubnie pniejniprzezpi
lat od zakoczenia wojny. Jest najstarszym orderem wojskowym na wiecie, spord
nadawanych do chwili obecnej. Ustanowiony zosta przez krla Stanisawa Augusta
Poniatowskiego 22 czerwca 1792 roku w celu uczczenia zwycistwa w bitwie pod
Zielecamiporozpoczciuwojnypolskorosyjskiejprzeciwkokonfederacjitargowickiej
wobronieKonstytucji3Maja.Dewizaorderubrzmi:HonoriOjczyzna.
Zgodnie z ustaw z dnia 16 padziernika1992 r. o orderach i odznaczeniach (art. 11),
OrderWojennyVirtutiMilitarimoebynadany:
I klasa Krzy Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari Naczelnemu

Dowdcy Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej za zwycisk wojn lub
dowdcyarmiialbowyszemudowdcyzacaoksztatdziaalnociwczasie
wojny,
II klasa Krzy Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari dowdcy

armii lub innemu wyszemu dowdcy za miae i pene inicjatywy
prowadzenieoperacjiwojennej,majcejdueznaczeniedlaprzebieguwojny,
III klasa Krzy Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari dowdcy

jednostki bojowej za nadzwyczajne czyny bojowe lub wybitn inicjatyw,
poczonzumiejtnymiskutecznymdowodzeniem,awyjtkowooficerowi
sztabu za wspprac z dowdc, jeeli wsppraca ta w sposb wybitny
przyczyniasidozwycistwawbitwie,
IV klasa Krzy Zoty Orderu Wojennego Virtuti Militari oficerowi za

umiejtne i skuteczne dowodzenie jednostk bojow lub za inny czyn
zapewniajcy sukces bojowy; podoficerowi lub onierzowi posiadajcemu
juKrzySrebrnyzaczynwybitnegomstwa,poczonyznaraeniemycia,
V klasa Krzy Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari dowdcy lub

onierzowi za miay czyn bojowy lub osobiste mstwo, a take osobom
cywilnym za okazanie niezwykego mstwa. Moe by on rwnie nadany
formacji walczcej lub miejscowoci (Orderem Virtuti Militari odznaczono
m.in.Warszaw,LwwiVerdun).
OrderuWojennegoVirtutiMilitaricodozasady(zgodniezustaw)pozbawiniemona;
wyjtkiem byy decyzje o pozbawieniu Orderu dowdcw radzieckich, m.in. Leonida
Breniewa.
BarwywstkiOrderuVirtutiMilitariposiadabaretkaOdznakihonorowejzaRanyiKontuzje.
Nabaretceumieszczasisrebrnepicioramiennegwiazdkizaodniesionekontuzjebdrany.
Strona59z61
OrderOdrodzeniaPolski
Order Odrodzenia Polski, Polonia Restituta to drugie najwysze polskie pastwowe
odznaczenie cywilne (po Orderze Ora Biaego), nadawane za wybitne osignicia na
polu owiaty, nauki, sportu, kultury, sztuki, gospodarki, obronnoci kraju, dziaalnoci
spoecznej, suby pastwowej oraz rozwijania dobrych stosunkw z innymi krajami.
UstanowioneprzezSejmRzeczypospolitejustawzdnia4lutego 1921jakonajwysze
odznaczenie pastwowe po orderze Ora Biaego, obecnie ustpuje rwnie Orderowi
WojennemuVirtutiMilitari.
Order dzieli si na pi klas, zgodnie z systemem Legii Honorowej. Noszony na
czerwonejwstdzezbiaymipasamipobokach,przezprawerami(wIklasie),naszyi
(wIIiIIIklasie)lubnalewejpiersi(IViVklasa).
Order Odrodzenia Polski uwaany jest za kontynuatora Orderu witego Stanisawa
Biskupa Mczennika (17651831, po upadku powstania listopadowego wczony do
znakwzaszczytnychCesarstwaRosji),nawizujcdoniegobarwwstki.
OrderKrzyaWojskowego
Ustanowiony ustaw z 2006 roku, Order Krzya Wojskowego to order przyznawany
onierzomSiZbrojnychiosobomcywilnymzawybitnezasugiwdziaaniachprzeciw
terroryzmowi lub podczas operacji pokojowych. Stanowi najwysze z odznacze
wojskowych,nadawanychwPolscezaczynybojowewczasiepokoju.
ZgodniezzasadaminadawaniaOrderKrzyaWojskowegomoeotrzyma:
I klasa Krzy Wielki dowdca jednostki wojskowej za nadzwyczajne czyny

bojowe albo wybitn inicjatyw, poczon z umiejtnym i skutecznym
dowodzeniemoperacjlubakcjbojow;
II klasa Krzy Komandorski dowdca jednostki wojskowej za umiejtne i

skuteczne dowodzenie podczas operacji lub akcji bojowej, oficer za czyn
zapewniajcy sukces operacji lub akcji bojowej, oficer sztabu za wspprac z
dowdc, jeeli wsppraca ta w sposb wybitny przyczynia si do sukcesu
operacji lub akcji bojowej, podoficer albo szeregowy posiadajcy ju Krzy
Kawalerskizaczynwybitnegomstwapoczonyznaraeniemycia;
III klasa Krzy Kawalerski dowdca lub inny onierz za miayczyn bojowy
albo osobiste mstwo w akcji bojowej, osoba cywilna za okazanie niezwykego
mstwaiodwagi,jednostkawojskowawybitniezasuonawbojach.
OrderKrzyaNiepodlegoci
Order Krzya Niepodlegoci to pite w kolejnoci polskie pastwowe odznaczenie
cywilne, nadawane osobom, ktre w latach 19391956 jako ochotnicy lub podejmujc
si suby ponad wymagan od nich miar pooyy zasugi w obronie niepodlegoci
Strona60z61
Pastwa Polskiego. Zostao ustanowione ustaw z dnia 5 sierpnia 2010 i jest

kontynuacjustanowionego29padziernika1930KrzyaNiepodlegoci.
Orderdzielisinadwieklasy:
klasa I Krzy z Mieczami Orderu Krzya Niepodlegoci nadawany jest

osobom,ktrewalczyyzbroniwrkuoniepodlegoisuwerennoOjczyzny
zniezwykympowiceniemlubwalktkieroway,
klasa II Krzy Orderu Krzya Niepodlegoci nadawany jest osobom, ktre

przezduszyokreslubwsytuacjiskrajnegozagroeniabroniyniepodlegocii
suwerennoci Ojczyzny, walczyy o jej odzyskanie lub podtrzymyway
funkcjonowanieinstytucjiitradycjiRzeczypospolitejPolskiej.
OrderZasugiRzeczpospolitej
Order Zasugi Rzeczpospolitej to najmodsze precedencj cywilne odznaczenie
pastwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Order jest nadawany cudzoziemcom i
zamieszkaym za granic obywatelom polskim, ktrzy swoj dziaalnoci wnieli
wybitny wkad we wspprac midzynarodow oraz wspprac czc
RzeczpospolitPolskzinnymipastwamiinarodami.
ZgodniezsystememLegiiHonorowejdzielisinapiklas.
Strona61z61

JP Mon Pdypl 2013

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

JP Mon Pdypl 2013

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Protokdyplomatyczny(wykadmonograficzny,r.akad.

Protok dyplomatyczny jako instrument polityki zagranicznej pastwa jest

Dwr otomaski przez cay wiek XIX manifestujc wrogo tureckorosyjsk

tradycyjnie czsto posugiwaa si nim dyplomacja francuska od Napoleona

na jesieni 2003 roku publiczna manifestacja niechci prezydenta Busha do

Zdecydowanie czciej protok suy celom pozytywnym. Raczej amortyzuje

Protok dyplomatyczny uatwia jednoczenie wyraenie szacunku pastwom

Te reguy i zwyczaje zmieniaj si stosownie do demokratyzacji i rozwoju tendencji

Pocztki obecnego porzdku protokolarnego wi si z dworami monarszymi

W staroytnoci oczywicie te istniay elementy tego, co dzi nazwiemy

w Grecji posami byli kapani albo wybitni obywatele (filozofowie, politycy)

w Rzymie pocztkowo dyplomacj zajmowali si kapani specjalne kolegium

Zanim jednak wyksztaci si wspczesny protok europejski, ktry sta si

Powstawao szereg dzie z zakresu savoirvivreu, niektre przeznaczone dla

Kade pastwo ustalao wasny ceremonia dworski i wyznaczao urzdnikw

Ta praktyka, spisana w formie protokou uzgodnie, daa nazw odrbnej gazi

prawo do tytuu ekscelencji (ale nie w rozmowie z panujcym, przy

Cao tych zasad przyja nazw protokou dyplomatycznego, gdy ustalaa i

Zapis etykiety i zwyczajw obowizujcych przedstawicieli dyplomatycznych odegra

jeden z pierwszych rosyjskich posw, Mikoaj Spafarij, by w 1676 roku w

System organizacyjny protokou bywa odmienny w rnych pastwach. Najczciej

Polski protok dyplomatyczny ma histori krtsz ni w wielu innych pastwach

W okresie powojennym znacznie ograniczono funkcje protokou

Protok Dyplomatyczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych peni w

Na czele Protokou Dyplomatycznego stoi dyrektor, ktry jest wyznaczany

Polski Protok Dyplomatyczny skada si z nastpujcych komrek organizacyjnych,

1. Prezydialny przygotowuje korespondencj dyplomatyczn prowadzon przez

2. Protokolarny dba o przestrzeganie etykiety i precedencji. podczas uroczystoci

3. Przywilejw i Immunitetw odpowiada za wypenianie przez wadze polskie

4. Nieruchomoci zajmuje si statusem wasnoci budynkw stanowicych siedziby

Urzd Lorda Szambelana organizuje wielkie uroczystoci pastwowe: wizyty

Departament Mistrza Dworu odpowiada za krlewskie przyjcia i kuchni (lista

Protok Dyplomatyczny brytyjskiego MSZ (Protocol Division) zajmuje si

Rola szefa protokou Biaego Domu jest tym istotniejsza, e w tradycji

2. wieccy asysta Tronu (assistenti al Soglio) i szlachcice Jego witobliwoci

Prefektura wyznacza te precedencj w kolegium kardynalskim, kaplicy papieskiej i

Barwy skadowe goda tworz zgodnie z zasadami heraldyki barwy

W godle Hiszpanii: na tarczy znajduj si goda krlestw, ktre w czasach

Godo Wielkiej Brytanii w tarczy herbowej czterodzielnej w krzy, w polach

Godo Stanw Zjednoczonych jako takie oficjalnie nie istnieje, natomiast

Herb Chile zaprojektowany zosta w 1834 roku przez angielskiego artyst

Godo Seszeli przedstawia tarcz, na ktrej widoczny jest w na trawie. Za

Kenijskie Godo przedstawia dwa lwy trzymajce masajskie wcznie i tarcz z

W Polsce biay i czerwony symbolizuj o czym ju mwilimy odpowiednio

Na fladze Ukrainy kolor bkitny, nawizujcy do barwy nieba, interpretowano

Tricolore flaga francuska Kolor biay nawizuje do wczeniejszej biaej flagi

W Meksyku kolor zielony symbolizuje nadziej, biay czysto i jedno,

Stany Zjednoczone: Stars and Stripes biel oznacza Czysto i Niewinno;

Flag pastwow podnosi si zawsze na budynkach lub przed budynkami bdcymi

Do niedawna w Polsce przepisy regulujce podnoszenie flagi byy nadzwyczaj

Flaga osobista przysuguje gowie pastwa, symbolizujc jej osobist pozycj

Proporzec osobisty prezydenta Rzeczypospolitej wizerunek ora biaego w

Gowa pastwa, najwysi dostojnicy pastwowi i dowdcy wojskowi podczas

pierwszestwa przejazdu. Przytwierdza si j na prcie do prawego zderzaka

Wspczesny polski ceremonia pastwowy prawo do stosowania na terenie kraju

Chorgiewki samochodowej w formie flagi pastwowej z orem biaym uywaj w

Miejsce zaszczytne powinno znajdowa si zawsze po prawej rce, ale w heraldyce

Zatem, przy zaoeniu korzystania z wielu masztw, flagi powinny by umieszczane

Wedug obowizujcych w Polsce przepisw bezporednio po fladze pastwowej RP

WYJTEK: Charakterystyczny jest porzdek flag stosowany podczas wizyt

Flag pastwow podnosi si jedynie w cigu dnia, do zachodu soca.

Flaga pastwowa nie moe by zawieszona na jednym maszcie z adn inn

Flaga pastwowa we wasnym kraju ma zawsze pierwszestwo przed