1

Piotr DMOCHOWSKI

KORESPONDENCJA POMIDZY

ZDZISAWEM BEKSISKIM
A PIOTREM DMOCHOWSKIM

TOM PIERWSZY

LATA 1983 - 1995

APD
3

Redakcja Piotr Dmochowski

Projekt okadki Piotr Dmochowski
Wydrukowane w Polsce
Wydanie pierwsze 2005
Ilo egzemplarzy 200
Copyright Piotr Dmochowski
ISBN 83-922434-0-4

WSTP
Ci, ktrzy czytali Zmagania o Beksiskiego znaj moj wersj naszej
dwudziesto dwu letniej wsppracy i znajomoci. Czytajc teraz niniejsz
korespondencj bd oni mogli wyrobi sobie o niej bardziej obiektywne
zdanie.
Pierwszy tom obejmuje lata 1983 do 1995, to znaczy od momentu
naszego poznania si, do momentu zerwania naszych ukadw
handlowych oraz znajomoci w wyniku narastajcych midzy nami
konfliktw.
Poczym, po upywie okoo czterech lat, w maju 1999 roku, Zdzisaw
napisa do mnie list z propozycj wypalenia fajki pokoju.
Od tego czasu korespondowalimy na nowo, z okoo roczn przerw,
wymieniajc e-maile a do momentu jego mierci, 21 lutego 2005 roku.
Okres od 1999 roku do 2005 roku stanowi tre drugiego i trzeciego
tomu..
Zdzisaw nie yczy sobie bym wydawa nasz korespondencj za jego
ycia.

Co do jej publikacji po jego mierci (o ile ja bym go przey) nie mia

sprzeciww. Jedyny jego wymg dotyczy obszaru tekstu do
opublikowania. Ja proponowaem porobi liczne cicia, bo wielokrotnie
tematy poruszane przez nas nie wydaway mi si interesowa szerszej
publicznoci. On natomiast nalega by, jeli ju publikowa, to wszystko.
Tote zaproponowaem mu wyjcie polubowne polegajce na tym, e
partie tekstw mogce zainteresowa wielu czytelnikw zostan
wydrukowane zwykym drukiem, za te, ktre mgby zainteresowa (w
moim mniemaniu) tylko ich nieliczn garstk, zostan wydrukowane
drobn czcionk. Na co si zgodzi.
Sygnalizuj jeszcze kilka innych informacji:
- dla uatwienia lektury, listy Zdzisawa bd drukowane jednym
charakterem czcionki, za moje drugim. Teksty cytowane przez niego lub
przeze mnie oraz teksty osb trzecich bd pisane kursyw.
- nie zawsze listy zazbiaj si i nie zawsze odpowiadaj jedne na
kwestie poruszone w drugich. Std, zwaszcza w pierwszym tomie pewne
wraenie chaosu. Wynika to z tego, e midzy kad ich wymian
wielokrotnie rozmawialimy przez telefon rozstrzygajc sprawy w nich
poruszone lub poruszajc nowe. Na dodatek, w owych czasach
korespondencje pomidzy Paryem a Warszaw podroway niekiedy
nawet i trzy tygodnie. W midzyczasie wiele spraw tracio wic
aktualno tak, i nie powracalimy ju do nich w nastpnych listach,
natomiast powracalimy do tych, ktre w midzyczasie wynikay z
rozmw telefonicznych.
- nasze listy, pisane w latach 83-95 na maszynie, nie nadawaly si do
zeskanowania poniewa pene byy rcznych dopiskw i skrele. Tote
w celu przygotowania ich do druku musiay by uprzednio przepisane
przez maszynistk na czysto. Co spowodowao e wszystkie znaki
przystankowe oraz bdy maszynowe lub ortograficzne poczynione przez
nas obu zostaly przez ni niepotrzebie poprawione.
Natomiast w dwch nastpnych tomach, ktre zoone s z listw
pniejszych, drukowanych z komputera po ich korekcie na ekranie lub z
6

e maili te przez nas samych poprawionych przed ich wysaniem nie

zostao zmienione w niniejszej ksice nic wcznie z bdami
przystankowymi, ortograficznymi i maszynowymi jakie ewentualnie
moglimy poczyni. Tego sobie yczy Zdzisaw. Jedynie liternictwo w
moich listach pisanych na klawiaturze bez znakw polskich zostao
poprawione tak by uatwi lektur polskiemu czytelnikowi (a zmienione
na , e zmienione na , l zmienione na et c)
- co do moich e maili to po napisaniu ich natychmiast je drukowaem w
celach archiwalnych, poczym zdarzao mi si niekiedy poprawi na
ekranie jakie sowo czy zdanie i dopiero wtedy e mail wysyaem.
Poczym dokonanych na ekranie poprawek ju nie nanosiem na
zachowane przeze mnie wydruki. Tote poniej publikowane moje listy
drukowane dzi ze skanw czasami rni si w minimalnych detalach od
tych ktre rzeczywicie otrzyma ode mnie Zdzisaw i ktre znajduj si
na twardym dysku jego komputera.
- nieszczliwa manipulacja poczyniona pewnego dnia przez mojego
technika spowodowaa i caa korespondencja e mailowa z lat 2000-2003
zostaa wymazana z mego komputera. Na szczcie zawsze nie tylko moje
przed wysaniem ale i wszystkie e maile Zdzisawa po ich otrzymaniu
natychmiast drukowaem. Tak i mogem potem skanujc owe wydruki
bez trudu odtworzy cao naszej korespondencji z owego okresu, z
wyjtkiem zacznikw (zdjcia) ktre w wikszoci przepady. Tylko
cz z nich udao mi si odtworzy.
- poniewa nieustannie przewijajcym si tematem w naszej
korespondencji z lat 83-95 (ale i pniej) jest spr o interpretacj umowy,
ktr zawarlimy, uznaem za stosowne zamieci na kocu pierwszego
tomu, w formie aneksu, jej tre. Ci z czytelnikw, ktrzy chcieliby
wyrobi sobie zdanie o zasadnoci wzajemnych zarzutw bd w ten
sposb mogli odwoa si do ich rda.
- niniejsza ksika jest wydana moim wasnym nakadem w dwustu
egzemplarzach, z ktrych poowa jest przeznaczona do rozdania w krgu
najbliszego grona znajomych i mionikw Beksiskiego. Pozostaych
sto zostanie udostpnionych szerszej publicznoci.
7

Pary 25 maja 1983 r.

Wielce Szanowny Panie
Podczas mej ostatniej bytnoci w Warszawie pozwoliem sobie, tu
przed jej opuszczeniem zadzwoni do Pana.
Wspomniaem Panu wwczas, i od lat jestem wielkim
admiratorem Jego talentu i e po pierwsze dla mej wasnej kolekcji
a po wtre dla projektowanej przez m maonk maej galerii
sztuki polskiej w Paryu bybym wielce wdziczny za umoliwienie
mi zobaczenia najnowszych obrazw Pana i zakupienia czci z
nich.
Co si tyczy wizyty w Paskiej pracowni odrzek mi Pan wwczas,
i jest ona utrudniona z uwagi na prace remontowe, lecz e bya by
moliwa w przyszoci.
Co si tyczy kupna Pana obrazw napomkn Pan, i o ile panie
Wahl posiadaj ekskluzywne prawa do ich sprzeday w Polsce, o
tyle nie widzi Pan przeszkd bym wszed z Nimi w bezporedni
kontakt z chwil, gdy chodzi o wywz za granic.
Niniejszy list ma na celu po pierwsze przypomnie si askawej pamici
Pana.

Nastpnie chciabym zapyta czy i kiedy mgby mnie Pan przyj.

Wiem bowiem e wymogi Jego pracy narzucaj Mu konieczno
unikania wizyt osb, ktre przeszkadzaj w skupieniu.
Osobicie najwygodniejsza byaby dla mnie druga poowa lipca.
Jeli jednak cz obecnej kolekcji miaaby by w midzyczasie
sprzedana, lub z innych przyczyn proponowaby Pan inne daty ze
wszech miar postaram si do nich dostosowa.
Z wyrazami gbokiego szacunku pozostaj
Piotr Dmochowski
9

10

11

***

Warszawa 7.6.83.
Szanowny Panie Doktorze!
Prosz wybaczy, e pisz na maszynie, ale moje pismo jest tak
nieczytelne, i miabym sam trudnoci z odczytaniem tego, co napisaem.
Prosz te o wybaczenie, e nie mogem Pana przyj wtedy, gdy Pan
telefonowa - miaem naprawd mieszkanie obrcone do gry nogami, a
moje mieszkanie jest bardzo, bardzo mae i strasznie zagracone jakikolwiek najmniejszy remont stanowi problem na miar wypicia piwa
bez otwierania puszki. Tak wic w lipcu na pewno bdziemy mie lepsze
warunki do spotkania si i porozmawiania ni w maju, gdy Pan
telefonowa. Nie mam jednak w domu a tak wielkiej iloci obrazw, by
okrelenie "obecna kolekcja", ktrego Pan uy, mogo mie w peni
pokrycie. Po pierwsze nie mam ich z braku miejsca by je mie, po drugie
stale co sprzedaj, a poniewa nienawidz wrcz wasnych wystaw, to
ich prawie nie robi, co powoduje, e moje prace rozchodz si w sposb
wolny, lecz rwnomierny, [co pewien czas jedna lub dwie], a nie etapami
od wystawy do wystawy. Poniewa z drugiej strony rzecz nawietlajc,
maluj bardzo powoli i dugo, to mimo nieustannej, systematycznej pracy
[inaczej nie potrafi] przyrost ilociowy nowych prac jest rwnie
powolny i rwnomierny. Najoglniej, jeeli idzie o kwesti cen to
zaskakujcy dla Pana fakt, z ktrym zetkn si Pan w Galerii jest
uzgodniony ze mn, o czym nie chciaem Panu mwi przez telefon, gdy
nie wiedziaem, z kim rozmawiam, a w Polsce prawie wszystko jest
nielegalne lub niedozwolone, a oprcz tego wszystkiego to jeszcze sporo
ponadto te jest nielegalne i niedozwolone, moe ten gszcz przepisw, w
ktrym gubi si nawet urzdnicy nie stanowi nieprzebytej dungli dla
doktora praw, ale ja jestem tylko malarzem i dlatego naduywajc prawa
[a nie ma sposobu by go nie naduy] wol porusza si wytyczonym i
wyprbowanym szlakiem. Midzy innymi kadego potencjalnego klienta,
ktry dzwoni do domu, odsyam z kwitkiem. Ot te rnice cen tak
zaskakujce dla Pana wynikay z tego, i malujc stale i z jednakowym
przyspieszeniem, maluj jednak wedug wasnej opinii raz lepiej raz
12

gorzej i s obrazy, ktrych nigdy nikomu nie sprzedam, obrazy, ktre

sprzedam tylko klientom, ktrzy skonni byliby przekroczy grn
granic, z ktr si Pan spotka, oraz obrazy normalne, ktre sprzedaj
przez galeri po cenie, z ktr te si Pan spotka. Te ostatnie te w
zasadzie sprzedawane s z pewn domieszk walutowej ekwilibrystyki na
linii galeria - twrca, z czym pt. klient ju si w zasadzie nie styka.
Wynika to z tego, e w Polsce zrealizowalimy, [czego by moe Pan nie
zauway] marzenia mistykw komunistycznych z przeszoci mianowicie zlikwidowalimy pienidz. Oczywicie cud nie uda si w
peni, bo rwnoczenie zlikwidowalimy towar, ale nawet poowa cudu
jest ju cudem. Nie mona by malkontentem. Tym niemniej brak towaru
i rozrastanie si sieci sklepw walutowych Pewex powoduje to, e
sprzedanie w zasadzie jednego obrazu rocznie zaatwia cakowicie
potrzebny zapas zotwek. Reszta oczywicie nie jest milczeniem, ale
zostawiam j Paskiej domylnoci. Natomiast, jeli idzie o obrazy tych
trzech wymienionych wyej kategorii to oczywicie nie rni si one
zewntrznie i w sposb cile materialny niczym: Maj ten sam format,
podobn tematyk, ten sam wkad pracy et c. et c. Sam nie potrafibym
wyjani, dlaczego niektre obrazy uwaam za swoje osignicia, inne za
standard, a na cz wrcz nie mog patrze i je po namalowaniu
wyrzucam. To byoby tyle wstpnych informacji, ktre w zasadzie
niezrcznie byo mi przekazywa przez telefon w czasie naszej rozmowy.
Nisko si kaniam i serdecznie pozdrawiam.
Beksiski

13

14

15

***

Szanowny Panie!

Warszawa 15.7.83

Na Boga, troch za duo jak dla mnie. Odpowiadam "telegraficznie":

Obrazw z kalendarza VARIMEX, [ktry drukowano trzy lata] ju nie
ma. Cztery z nich ma moja ona, ale ona ich nie sprzeda. Czy mam inne
obrazy w tym typie i czy je robi, tego nie wiem, oraz nawet nie chc na
taki temat rozmyla, bo jest to wpltywanie si w ukad zalenoci. Przed
laty miaem klienta, ktry stale pyta czy mam jeszcze jaki obraz
erotyczny, w typie takim jak co tam, co mu raz sprzedaem - wreszcie
znienawidziem i jego przy okazji znienawidziem erotyzm w malarstwie
od tej pory przestaem malowa obrazy o treci erotycznej - czuem jakby
mi kto na sandwicz pooy ab... adnych zobowiza, adnych
informacji: co jest jakie i kiedy bdzie takie jak byo, a czy moe jest ju
jedno takie i tak dalej! Maluj stale w sposb kilkuwtkowy oraz cz
obrazw akrylem, a cz olejem, co samo z siebie wpywa ju na kolor (a
i na to, co jest namalowane), ale tego oczywicie nie da si wyjani
komu, kto sam nie maluje. W kadym razie ja musz czu caym sob, e
nikt niczego po mnie nie oczekuje, bo inaczej zaczynam czu na karku
kierat!!! Tak wic lepiej pozostamy przy ukadzie jaki by czyli
porednictwie galerii. Mona by niby zorganizowa trway most
fotograficzny na linii Warszawa - Marly Le Roi, aby sobie Pan na bieco
wybiera co Pan chce z tego, co namaluj, ale przecie to musiaby kto
dla Pana zrobi! Ja nie bd za adne pienidze! O wanie - pienidze:
Musiaby Pan poza tym wiedzie czy ceny Pana urzdzaj, a one nie bd
nisze ni w galerii. Nie wiem zreszt, co poczciwa Alicja Wahl tam
wymyla, bo jej nie kontroluj, a ona nie wszystkie obrazy ma ode mnie,
lecz sprzedaje czasem mj obraz, ktry kto zbywa za jej porednictwem,
czasem za kupuje ode mnie obraz i jako swoj wasno moe sprzeda
za ile chce i ile wytarguje - te w kadym razie, ktre s u niej "w
komisie", s podzielone na trzy grupy cenowe, podobnie jak wszystko, co
sprzedaj bez jej porednictwa, co sprzedaj (sprzedawaem - bo na razie
zawiesiem z nimi swj kontakt) przez ARS POLONA za granic. Musi
16

wic Pan by przygotowany, e s trzy ceny: 500 dolarw, 1000 dolarw i

2000 dolarw. Ta pierwsza jest cen za obrazy, na ktrych mi najmniej
zaley, ta druga to cena typu "standard", ta trzecia jest to cena za nieliczne
najlepsze w mym odczuciu obrazy i taniej ich nie sprzedam. W zasadzie
moe gupio robi, e w ogle je od czasu do czasu sprzedaj. Cena
zotwkowa to fikcja w tej chwili. W czasach Gierka wynosia ona mniej
wicej rwnowarto 300 dolarw, ale w czasach Gierka za zotwki
mona byo co dosta i za zotwkow rwnowarto 300 dolarw
mogem naby na pewno wicej ni za 1000 dolarw na Zachodzie. W tej
chwili nie mog nie sprzeda za zotwki pewnej iloci obrazw w
Galerii, bo inaczej zainteresuj si mn Wadze Finansowe (kontakt z
ARS POLONA - jak pisaem - zerwany). Mj roczny dochd jest niestety
obserwowany, a ja naprawd nie jestem paranoikiem tego typu, z jakim
styka Pana zapewne praktyka sdowa. Polska jest to kraj Neonw, ktre
reklamuj nieistniejce towary, zarobkw, ktre s zasona dymn, et c et
c taka wie Potiomkina na du skal. To ju lepiej wycenzurowa, bo jak
jestem lekko zy to zaraz pisz za wiele - zreszt nie jestem zy na Pana,
lecz na sytuacj i fakt, e ja bardzo trudno wyjani komu zza granicy jeszcze Panu tysic razy atwiej ni np. Anglikowi. No, wic tak si
sprawy przedstawiaj. Jak ju pisaam mogaby istnie ewentualno
zorganizowania "mostu fotograficznego", ale to wtedy gdyby Pan by na
duszy okres zainteresowany. No i to kto musiaby organizowa - nie ja,
ja nie mam czasu, nawet w warunkach francuskich, gdzie wszystko da si
zaatwi albo w sklepie, albo na telefon, a benzyna jest w kadej stacji i w
kadej iloci. Nie mwi jeszcze o wysyce, ktra te nie jest prosta tak,
jeeli idzie o formalnoci, jak jeeli idzie o stron techniczn, a to
klkanie i mody stolarza by raczy wykona skrzynk, a to podobne
mody poczone z tacem brzucha najmodszej crki, aby takswkarz
raczy przyjecha furgonetk: s to kapitalne przyczyny, e wszystko
zaatwia mi galeria, a ja nie mam nawet ochoty patrze im na palce, czy
przypadkiem nie sprzedaj obrazw taszych jako drosze et c. No to by
byo tyle. Piknie pozdrawiam i reasumujc: oczywicie lepiej jest by Pan
w ciemno do Warszawy nie jecha - dla mnie to te byoby krpujce wiele osb, ktre zebray kolekcje moich obrazw tego typu [wierz],
jakie im odpowiaday, robiy to przez kilka lat, wybierajc sukcesywnie z
tego, co malowaem. Maluj 20-30 obrazw rocznie i oprawiam je w
kilku [3 - 4] etapach. Zazwyczaj wtedy, gdy powstaje nadmierny tok
poopieranych o ciany obrazw. W tym okresie obrazy s do ogldania
17

[przedtem nie], ewentualnie dostarczane s po jednym czy dwa do galerii

et c. Ostatecznie mgby je kto dla Pana w tym okresie fotografowa, a ja
wstrzymywabym si na 3 tygodnie [termin wielokrotnie sprawdzony i
realny] do momentu paskiego telefonu i potem uwaabym obraz za
kupiony przez Pana i odkadabym "za szaf" na moment paskiego
przyjazdu lub te dla porednika zajmujcego si kupnem i wysyk na
paski adres. Ale to wymagaoby doszlifowania i to tylko w tym
wypadku jeli rzeczywicie ma Pan na to ochot w wietle istniejcych
ukadw. Tym razem definitywnie ju kocz i serdecznie pozdrawiam
Beksiski
***
Pierre DMOCHOWSKI
Avocat la Cour
Docteur dEtat en Droit
Enseignant la Facult de Droit de lUniversit Paris II
253 av. Daumesnil
Tl : 346 75 68
Pour contacter rapidement
Palais de Justice
4, Bd du Palais Paris Ier - E 268
Tl : 958 32 47 (Domicile)

Pary 24 lipca 1983

Szanowny Panie,
Przed chwila otrzymaem list Pana. Dowcipny, zoliwy (nie pod
moim adresem), precyzyjny i jasny.
Doskonale rozumiem Pana stanowisko. Tote cakowicie poddaj
si Jego warunkom. Nie stawiam adnych pyta, co do typu,
kolorw czy rozmiaru obrazw. Pana ceny nie bd z adnym
wypadku dyskutowane. W zamian oczywicie nie podejmuj sam
18

adnych zobowiza. Czy w takich warunkach gotw byby Pan

przyj mnie i pokaza mi swoje obrazy w drugiej poowie sierpnia?
Jeeliby data nie odpowiadaaby Panu prosz zaproponowa inn,
a dostosuj si
Na koniec i na marginesie dodam, i nie mog odaowa, e gdy
lat temu 8 - 9 zobaczyem po raz pierwszy Pana obrazy (a przecie
natychmiast doceniem ich wag) byem jeszcze biednym
studentem i nie mogem wykupi ich jak najwikszej iloci, cho
cena ich bya o ile przystpniejsza a moje ycie o tyle mniej
skomplikowane.
Kto w Warszawie, kto twierdzi, i z daleka zna Pana wspomnia
mi, i jest Pan amatorem pyt. By odkupi si za przeduajc
korespondencj, (ktra przecie odrywa Pana od pracy a nic w
zamian nie przynosi na razie) z wielka radoci dooybym ma
cegiek do na pewno ju bogatej kolekcji. Jak?
Pozdrawiam Szanownego Pana najserdeczniej i skadam Mu
wyrazy gbokiego podziwu
Piotr Dmochowski
***
Szanowny Panie!

Warszawa 14.8.83

Paski list datowany z dnia 24 ubiegego miesica otrzymaem wczoraj

wieczorem. Nie byem nigdzie na urlopie i nie przelea si w skrzynce.
Po prostu tak go dorczono, co nie jest specjalnie dziwne gdy chyba
poprzednie Paskie listy te nie przybyway zbyt szybko, tyle, e nie
sprawdzaem tego. Tak wic o ile umwimy si jak Pan proponuje w
drugiej poowie sierpnia to zapewne bdzie do tego celu trzeba cofn
czas, gdy nie sdz by mj list, ktry wyl jutro, dotar do Parya przed
pocztkiem wrzenia. Chyba, e w tamt stron idzie szybciej. W kadym
razie ja jestem w Warszawie zarwno przez cay sierpie jak i przez cay
19

wrzesie - by moe w kocu wrzenia wyjad na dwa dni do Sanoka i

Dynowa by przywie moj mam i teciow z wakacji. Nie wykluczam
te wyjazdw losowych, ktrych nie mona przewidzie, dlatego te
proponowabym by Pan uprzedzi telefonicznie na numer 47-05-87. Nie
wiem czy proponowaem Panu w licie poprzednim [czy tylko mylaem
na ten temat] co w rodzaju "mostu fotograficznego". Tzn. by kto dla
Pana wykonywa kolorowe zdjcia z wszystkiego, co spywa z tamy
produkcyjnej, a Pan rezerwowaby sobie w oparciu o zdjcia te obrazy,
ktre Pan kupuje. Transakcj finalizowa mona by raz w roku bez
tracenia czasu i kopotw zwizanych z przyjazdem do Warszawy.
Dawaoby to Panu mono wybrania tego, co Panu najbardziej
odpowiada, za dla mnie nie byoby kopotliwe pod warunkiem, e
fotograf nie zawracaby mi gowy co miesic, tylko powiedzmy trzy razy
do roku gdy oprawiam, podpisuj grup obrazw. Robi to zawsze hurtem
gdy zajmuje mniej czasu, a przed tym obrazy trzymam umocowane w
takich uchwytach dookoa pracowni, ktra jest ciasna jak kabina
kosmiczna. Gdy miejsca na uchwytach zabraknie oprawiam wszystko, co
zrobiem, poczym dopiero niektre przekazuje galerii. Ale oczywicie jak
Pan zechce. Bdzie mi mio pozna Pana osobicie - miabym jednak
wyrzutu gdyby jecha Pan na darmo, std propozycja "mostu
fotograficznego". Piknie pozdrawiam i czekam na telefon.
Beksiski.
PS. Piknie dzikuj za mi propozycj kupienia jakiej pyty, ale mam
chyba wszystko, co mie chciaem, a ostatnio pyty doprowadzaj mnie na
skutek swej podatnoci na uszkodzenia i zabrudzenia, jak te coraz
gorszej jakoci toczenia do takich stresw [jestem ich uytkownikiem a
nie kolekcjonerem], e jednym wyjciem wydaje si wyrzucenie
wszystkiego i przejcie na compact-disc. Z tym, e nie wiem, jaka jest
aktualnie poda tytuw na rynku, chyba jeszcze niewielka. No i
oczywicie wymaga to kupna nowej aparatury: od gramofonu poczwszy,
na boxach skoczywszy...
***

20

Marly- le- Roi le 14 septembre 1983

Szanowny, Drogi Panie
Dzikuje serdecznie za list z 14go sierpnia 1983 roku. Propozycja
"mostu fotograficznego" wydaje mi si wyborna, chciabym j na
przyszo zaadoptowa. Tymczasem bd sam w Polsce (z
przyczyn rodzinnych) okoo 24go listopada. Mam nadziej, e
przyjmie mnie Pan i e mc bd kupi od Pana to, co obecnie
znajduje si wrd jego prac.
Wyrazi Pan jeszcze niesprecyzowane yczenie compact disc.
Poniewa przyjad samochodem z przyjemnoci przywizbym
Panu cay zestaw tzn. "platine" (sam aparat, do ktrego wkada si
pyty), amplikator i goniki, (ktre s klasyczne i jeli ma Pan
najwyszej jakoci takowe nie warto kupowa nowych. Natomiast,
jeli te, ktre Pan posiada nie s teje jakoci trzeba kupi nowe i
najlepsze, bo czysto dwiku, jak zapewnia compact disc
wychodzi dopiero przy znakomitym amplifikatorze i wysokiej klasy
gonikach). W tej chwili jest na rynku okoo 350 tytuw pyt
najrniejszego rodzaju (w tym wikszo muzyki powanej). Co
miesic ukazuje si okoo 50 nowych tytuw Jakakolwiek byaby
muzyka ktra Pana interesuje na pewno znalazbym wrd tych 50,
4 -5 tytuw, ktre by Pana zainteresoway i z najwysz
przyjemnoci przesyabym je Panu regularnie.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i nisko si kaniam
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 5.10.83

Bardzo dzikuj za mi propozycj zakupu gramofonu laserowego,

wzmacniacza i boxw i zwiezienie tego do Warszawy. Niestety nie jestem
21

jeszcze zdecydowany tak, co do modelu jak te i do tego czy w ogle na

razie jest sens si w to pakowa. Tak wic na razie prosz nic nie
kupowa, myl, e nasz znajomo i Paskie pobyty w Polsce nie
skocz si w tym roku, a wic bd jeszcze nastpne okazje. Moja
obecna wiedza na temat CD jest wiksza ni przed miesicem, gdy
pisaem do Pana, ale nadal nie jest oszaamiajca. Dostaem z Niemiec
czasopismo czy te katalog AUDIO SPEZIAL "ALLES UBER CD"
powicony problemowi CD, wic wiem ju mniej wicej jak wyglda i
ile kosztuje sprzt dostpny obecnie na rynku, znam te przybliony spis
dostpnych aktualnie na Zachodzie pyt, ktry niestety jak na razie jest
mao imponujcy i jest to przyczyna numer 1, e w tej chwili si jeszcze
powanie waham. Moje urzdzenia do grania nie s imponujce, a w
wielkiej swej czci solidnie przestarzae i potwornie wyeksploatowane
(gram przy pracy zazwyczaj 10 - 14 godzin dziennie), tym niemniej mj
zestaw na 1500 pyt jest wyborem (w 85 %) tego, co najbardziej lubi, a
wic gwnie muzyki drugiej poowy XIX wieku i muzyki najnowszej.
Bdzie trzeba jeszcze bardzo dugo czeka, by na pytach CD znalazo si
2/3 tego, co posiadam - obecnie jest 1/50. Problem bowiem polega na
tym, e dla mnie muzyka zaczyna si od Schuberta, ju Beethovena
sucham w niewielkich fragmentach, a za Bacha czy Haendla nieomal nie
sigam. Zreszt nieomal tego nie posiadam, czasem kupuj, prbuj si
przyzwyczai i po roku daj to komu, kto to lubi. Tymczasem gros tego,
co si ukazuje tak na pytach Winylowych jak na CD, to Barok. W tym
ukadzie dugo jeszcze bd musia czeka. Jeeli idzie o muzyk POP,
ktrej te czsto sucham, to posiadam bardzo duy zestaw tam
nagranych mi, a raczej nagrywanych dla mnie przez cae lata przez mego
syna, ktry kolekcjonuje pyty od wielu lat. To wszystko zaczo si, gdy
jeszcze magnetofony kasetowe byy niewiele warte - dzi trudno to robi
powtrnie, gdy kosztowaoby to ze dwa lata pracy, tak wic gin pod
tamami szpulowymi i pytami winylowymi, dodawa do tego jeszcze CD
dla kilkunastu tytuw nie warto, bo u mnie w pracowni niestety liczy si
kady decymetr szecienny. Mieszkamy w potwornej ciasnocie gdy
sprowadzajc si w 1977 roku do Warszawy i kupujc sobie meldunek
(prawo do zameldowania si uzyskiwao si kupujc w LOCUM
mieszkanie za dolary), kupiem dwa mieszkania jedno dla nas dwojga (4
pokoje), drugie dla syna. Na skutek licznych zgonw w rodzinie doszy
teraz do nas dwie babcie: moja matka i teciowa, ktrymi trzeba si
opiekowa i zajy dwa pokoje. Wraz z on gniedzimy si wic na 10
22

metrach, a najwikszy pokj zagracony tak, e wyglda na kabin

kosmiczn, zajmuje moja pracownia. W tej chwili nie ma co marzy o
jaki zmianach, gdy musiabym kupowa setki rzeczy, ktrych w
kryzysie polskim po prostu nie ma, a wic trzeba by przej przez pieko
"zaatwie" i handlw wymiennych. Nie mam na to czasu i zdrowia. Pisz
o tym midzy innymi po to by uprzedzi Pana, i ogldanie obrazw u
mnie w domu nie bdzie naleao do czynnoci prostych i relaksujcych.
Wszystko, co mam, wisi albo w mojej pracowni albo w korytarzu, (bo hall
na skutek zabudowania zamieni si w korytarz), albo w pokoiku, w
ktrym pimy. Owietlenie jest nienadzwyczajne i nie ma si za bardzo
gdzie oddali - oczywicie mona kady obraz przenie na sztalugi i
owietli, ale ustawienie dwch obok siebie i porwnanie to ju problem,
ktrego sam nie umiem dla siebie rozwiza!!! To wszystko nie znaczy,
e zamierzam Pana spawi lub te nie chc Panu pokaza, co mam na
skadzie. Bardzo prosz i bdzie mi naprawd przyjemnie, chc tylko
uprzedzi jak to jest, gdy nie dalej jak tydzie temu wyposzyem jak
szwajcarsk klientk, ktra przez cay czas pobytu mylaa, e ukrywam
przed ni mieszkanie i najlepsze obrazy, bo zapewne mylaa, e jej
jeszcze nie wpuciem do rodka... No to by byo tyle.
Pikni pozdrawiam i czekam w listopadzie
Beksiski
PS. Jednym z zasadniczych problemw z kupnem czego na Zachodzie
jest to, e kupowa to trzeba z Polski jak dziak na ksiycu, ktr si
poogldao przez teleskop i prbuje si w oparciu o to wnioskowa jak
moe wyglda zachd soca w cieniu wybranego wulkanu. Po prostu
moe wej do sklepu lub salonu reklamowego i zada
zademonstrowania okrelonego sprztu. Ja musz wczytywa si w
prospekty reklamowe i wyobrazi sobie, czym rni si w suchaniu
system 14 - bit od systemu 16 - bit i to w sytuacji, gdy o rachunku
binarnym mam zaledwie zgrubne wyobraenie. Nikt nie odpowie mi na
liczne wtpliwoci takie jak np: czy dioda laserowa si zuywa, a jeli si
zuywa to czy potrafi j sam wymieni (wreszcie uywam tego 14
godzin na dob) czy te to trzeba robi w warsztacie, ktrego przecie w
Polsce nie ma et c et c.
BEX
23

***
Drogi Panie!

Warszawa 14. 11. 83.

Zapewne nie spodziewa si Pan tak szybkiej reakcji na swoj uprzejm

propozycj zaatwienia czasem jakiego drobiazgu w Paryu. Ow tak
si akurat skada, e mam taki drobiazg od dwch dni na swojej licie
"spraw do zaatwienia", nie kosztuje on wiele, a poza tym umwilimy
si, e gdyby po wpacie Frankw na moje konta zostaa jaka kocwka,
to Pan j wyrwna. Ow wpacaem te 400 Frankw dopiero dzi, bo w
pitek by za pno, w sobot bya wolna sobot, a wic wczeniej nie
mogem i oni przeliczyli to na 471, 44 dolara, czyli mam u Pana cae
28,56 i BARDZO prosibym o kupno za t sum (tak, aby i porto si w
tym zamkno) kilku kaset magnetofonowych firmy SANYO
przeznaczonych do urzdzenia Telephone Answering System tej firmy. W
instrukcji powiadaj, e nadaj si do tego celu wycznie tamy
produkcji SANYO o nazwie ENDLESS TAPE model - 20. S to kasety z
zamknitym obiegiem tamy o dugoci cyklu 20 sekund i suce do
zapowiedzi. Kaset takich za Boga nie ma w Pewexie, natomiast znajomy,
ktry mi nadesa to urzdzenie z Tokyo zaczy tylko jedna kaset. W
instrukcji jest powiedziane, e wystarczy ona na ca 2000 razy, poczym
naley j wymieni. W moim wypadku jest to ca 2 miesice, bo
urzdzenie suy gwnie memu systemowi, a mnie o tyle, e zwalnia od
nieustannego podnoszenia suchawki i odpowiadania, e Tomka nie ma
lub notowania jaki obkanych informacji z zakresu ycia polskich
dyskotek, diskdokejw, pyt, tam, tytuw "kawakw" w jzyku
angielskim et c et c. Jak si Pan domyla on nie ma telefonu i korzysta z
mojego. Tak wic teraz w gorce dni wczam toto na okrgo przez cay
czas i mam z gowy problem notowania co pi minut, z uprzednim
wytarciem rk z farby, ciszeniem wzmacniacza i przerwaniem sobie w
najlepszym miejscu finau z symfonii 2 Mahlera. Tym niemniej Endless
tape si zuyje i znowu bd mia problemy. Sdz, e to bdzie po jakie
5 dolarw. Tylko nie moe by innej firmy ni SANYO! OK? Nie jest to
sprawa nader pilna i w ogle bardzo przepraszam za kopot. Piknie si
kaniam i serdecznie pozdrawiam.
24

Beksiski
***
PIOTR DMOCHOWSKI
AVOCAT A LA COUR DAPPEL DE PARIS
Docteur dEtat en Droit
253 av. Daumesnil Paris XII
Tl. 958 32 47
E 268
adres domowy
5 sq. des Montferrants
78160 Marly le Roi

Marly le Roi le 19 novembre 1983

Szanowny Drogi Panie
Mam nadziej, i ptno, ktre poyczy mi Pan do opakowania
obrazu dotaro do Niego z powrotem.
W rozmowach z wieloma ludmi w trakcie ktrych pokazuj
Paskie obrazy i kalendarz coraz bardziej upewniam si, i na
pewno by si w Francji "przyjy".
W zwizku z tym mj pocztkowy projekt zakupu ich wikszej iloci
w celach sprzeday tutaj byby do zrealizowania.
Spostrzegam jednak, i w niezmienny sposb Francuzi preferuj
obrazy z kalendarza od oryginaw, ktre im pokazuj podkrelajc
a) ostro, jasno i wyrazisto barw
b) gbi przestrzeni i perspektywy
25

Wiem, i by Pan raczej niezadowolony z owych zdj i z

rozjaniania kolorw, jakie nada im fotograf, a co do przestrzeni
wyjani mi Pan, i byo na obrazach z kalendarza zupenie
przypadkowa.
Na dodatek ju raz da mi Pan do zrozumienia w jednym z listw, i
nie znosi Pan adnego "kieratu", w tym rwnie narzucania Mu
jakichkolwiek wymogw dotyczcych Jego obrazw.
Mimo tych dwch ostrzee pozwalam sobie jeszcze raz zapyta
czy na moje zamwienie, (bo przecie wszyscy malarze rwnie
najwiksi, zawsze akceptowali zamwienia a tym samym jakie
tam wymogi tematyczne, rozmiarowe czy nawet formalne ze strony
swych klientw) i dla wyprbowania gustw francuskich zgodzi si
Pan namalowa, cho kilka obrazw w barwach rwnie ostrych jak
owe z kalendarza i z rwnie gbok, kosmiczn przestrzeni jak w
nich? Zamwienia te poparbym oczywicie zadatkiem, jaki by Pan
sobie yczy.
O ile moja propozycja nie odpowiada Panu bardzo prosz mi to
powiedzie a wicej do tego tematu nie bd ju wraca
ograniczajc si do kolekcjonowania Pana obrazw do mego
wasnego zbioru w sposb, jaki mi Pan sugerowa w jednym z
listw to znaczy bardzo stopniowo i za pomoc "mostu
zdjciowego".
Przypominam Panu, i z przyjemnoci bdzie dla mnie mc Mu w
czym uatwi nieproste w Polsce ycie przesyajc lub przywoc
co, czego tam dosta nie mona. Pozdrawiam Pana
najserdeczniej i skadam Mu wyrazy gbokiego szacunku.
Piotr Dmochowski
***

26

M. Z. Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m 31
02 - 744 W - wa

Marly, le 7 decembre 1983

Szanowny, Drogi Panie
Adres firmy Sanyo, ktry poda mi Pan jest ju nieaktualny od czterech
lat i list mj mi odesano. Odnalazem ich jednak i podaj na wszelki
wypadek adres: F. Labo 3 of 4 impasse d Anny 75011 Paris tel. 379 - 06
- 79.
Tama kosztuje 120 Fr hors taxes. W sumie wic do 140 Fr (okoo $17).
No to jednak by j zamwi trzeba im poda typ aparatu jaki Pan
posiada TR 9918? Czy TAF 3000? Czy te inny. Prosibym o
sprecyzowanie tego.
Mgbym wprawdzie ryzykowa gdy przypuszczam po rozmowie ze
sprzedawc, i ma Pan prawdopodobnie TAF 3000, lecz boj si
pomyki gdy nie jest pewnym, i mona byoby zwrci tam gdyby
okazaa si niewaciwa.

Pozdrawiam Pana serdecznie

Piotr Dmochowski
***
adres domowy
5 sq des Mantferrants
78160 Marly le Roi

Marly le Roi, le 2 janvier 1984

Drogi, Szanowny Panie
27

1) Natychmiast po powrocie do Parya zwrciem si do sprzedawcy

tam. Twierdzi on e tamy, ktre mi da s mimo wszystko dobre.
a) co do dugoci anonsu i sygnau dwikowego wyzwalajcego
nagrywanie: cho tama ktr przywiozam przewidziana jest na
maximum 45 sekund (zamiast maximum 20 sekund) nic nie przeszkadza
nagra anons nawet picio sekundowy i nacisn na guzik "answer".
Sygna dwikowy wystpowa bdzie wtedy nie po 45 sekundach, lecz
po czasie, jaki upyn midzy pocztkiem anonsu a momentem, w jakim
nacisn Pan guzik "answer", tym samym korespondent Pana nie bdzie
musia czeka 45 sekund by powiedzie to, co ma do powiedzenia.
b) co do zbkw to pono rwnie nie ma to adnego znaczenia bo nie
one cign tam lecz (o ile zrozumiaem) kauczukowy krek. Poza tym
owe zbki nie przeszkadzaj w zaoeniu tamy do aparatu.
2) Wyjcie z sytuacji jest nastpujce:
a) albo yczy Pan sobie bym w takim razie z powrotem odesa Panu
zakupione dla Niego tamy i by jednak sprbowa Pan je zainstalowa.
b) Jeli woli Pan nie prbowa bd musia poczeka 3 - 4 miesice
zanim mj sprzedawca (jedyny we Francji) bdzie nareszcie mia tamy
20 sekundowe, takie dokadnie jakie Pan obecnie posiada i bd mg
dokona wymiany.
c) Jeli ani jedno ani drugie wyjcie Panu nie odpowiada bd musia
wyrzuci posiadane tamy bo w sprzedawca gotw mi jest je nawet na
co rwnowartociowego wymieni, ale poniewa on wycznie
sprzedaje Sanyo a ja nie mam nic tej firmy nic od niego wzi nie mog.
Oczywicie nie zwolni mnie to z dugu kocwki, ktry ureguluje przy
okazji.

3) Ciesz si bardzo, i jestem posiadaczem Paskiego nowego

dziea (myl o akcie, jaki zgodzi si Pan telefonicznie mi
sprzeda).
Poniewa nie mogem ju przed wyjazdem zaatwi pozwolenia na
wywz (pienidze nawet znalazem natychmiast), pozwol sobie
przysa do Pana m przyjacik pani Ann Szczycisk, (ktra
28

bya u Pana ze mn) lub pana Michaa Rymsz mego

warszawskiego przyjaciela. Wrcz oni Panu umwion kwot
(1000) i sami zajm si uzyskaniem pozwolenia i przesaniem mi
tego obrazu. Bdzie to prawdopodobnie w kocu stycznia - poowie
lutego.
4) Jak Pan organizuje sobie wysyanie obrazw za granic i czy
mgbym skorzysta z Paskiego systemu, bo za kadym razem to
dla mnie prawdziwy problem?
Pozdrawiam Pana najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***

Drogi Panie!

Warszawa 23. 01. 84.

Paski list w sprawie tam doszed dopiero dzi (trzy dni po telefonie) i
wyjem go ze skrzynki po powrocie ze szpitala, w ktrym na oddziale
medycyny nuklearnej wpompowano mi do y tyle izotopw
promieniotwrczych, e pisze ten list wiecc sobie oczami, bez uycia
arwki. Pomimo bardzo skomplikowanej operacji kamieni ciowych
rozsianych po caej wtrobie, ktr odbyem w kwietniu roku 1982 i po
ktrej jak wszystkie badania wykazay jestem oczyszczony w sposb
cakowity - ataki blw (sterowane gwnie zmianami pogody, ale te
niewielkimi naduyciami gastronomicznymi) pozostay, a nawet bywaj
bardziej bolesne. Chirurg jest przekonany, e co tam jednak musiao
zosta i dlatego poddaje mnie coraz wymylniejszym diagnozom, a to
tomografia komputerowa, a to ultradwiki, a to izotopy.
Ogromnie mi przykro, e facet do tam nie chce od Pana przyj z powrotem
towaru i ja jestem tego przyczyn. Drogi Panie: zrbmy to tak: Niech mi Pan
jednak zatrzyma te chyba dwie 45 minutowe tamy i przywiezie je przy okazji
Wielkiej nocy. Niezalenie od tego prosz te o: EL-20. Jestem przekonany, e
29

przydadz si wprawdzie nie do tego, do czego potrzebuj typu EL - 20, ale tzw.
"Messages, co te musz wykona od czasu do czasu.

To znaczy wychodzc z domu, a liczc si z telefonem od np. Pana,

wkadam zamiast normalnej tamy 20 sekundowej tam Message i
mwi: Wiadomo automatyczna dla Pana Piotra D: namalowaem obraz
z przestrzeni i ruchem w kadrze, w kolorach jaskrawych, obraz
przedstawia Jana Pawa drugiego na motocyklu, jak te liczne psy, konie i
sztandar z Was, obok Jaruzelski wyrywa resztki wosw z rozpaczy, e
doy tej chwili, na horyzoncie wschodzi jutrzenka swobody, ktr
obserwuje starzec - pielgrzym wsparty na kiju, a obok Matka Polka
ukazuje niewinnemu pacholciu szpital swego imienia, mamy tam jeszcze
ojczyzn zrywajc kajdany oraz kmieci wspartych na pugach,
robotnikw na koach zbatych i inynierw na cyrklach i ekierkach,
cao 132 / 97,5 cena normalna, czy Pan rezerwuje czy te mam dzwoni
do Glempa? Po sygnale prosz nagra swoje uwagi "piiiiiii"...
Czego takiego potrzebuj od czasu do czasu i 45 sekund byoby czasem akurat
na ten cel chyba wystarczajcym, mimo, i jak wiem w podobnej lub tej samej
cenie s tamy 60 sekundowe i nawet 120 sekundowe. Niestety sprzedawca nie
ma racji z tym, e magnetofon uruchamia si na dwik "piiip". Ja tak te
mylaem i by moe s takie, co si tak uruchamiaj, ale podejrzewam, e mj
jest najtaszy, kosztowa zaledwie rwnowarto 145 dolarw w Tokio i nie ja
go wybieraem, lecz po prostu prosiem koleg by mi kupi co takiego w
granicach 250 dolarw - poniewa on to wysa poczt, a Jeny mu si skoczyy,
wic wybra jak twierdzi najlejszy, bo cargo podobno sporo kosztowao. Mj
wic uruchamia si wycznie na kocu tamy 20 sekundowej gdzie jest
wklejony kawaek folii metalizowanej. Robiem prby, dlatego te moja
informacja, e "mwi dopiero po sygnale" poprzedzona jest chwil ciszy, a
sygna nagraem na uamek sekundy przed kocwk, na ktrej jest owa folia.
Takie jest ycie. A propos: Jeli we Francji znajdzie Pan prospekty takich
urzdze, ale droszych i lepszych, bybym zobowizany za ich przesanie przy
okazji. Szczeglnie szukabym takiego automatu, ktry ma wbudowany zegar
kwarcowy z datownikiem i przy nagraniu koduje take na tamie czas i dat
nagrania i potem przy odczycie wywietla na monitorze ten czas i dat - nie
wiem oczywicie czy co takiego si produkuje, ale nie wykluczam, e tak.
Nasze Pewexy tego w ogle nie prowadz, a ja nie miaem dostpu do
prospektw - gdy kolega wyjeda do Japonii poprosiem by kupi mi co
takiego, co "gono mwi" bym zawsze wiedzia czy mam podnie suchawk
czy te raczej uda, e mnie w domu nie ma... No to tyle.
30

Obraz dla Pana jest zarezerwowany i prosz si nie denerwowa; nie

sprzedam go nikomu pod tym wzgldem jestem zawsze sowny i
nieprzekupny. Zapewne do poowy kwietnia bd mie na skadzie co
wicej, ale na razie nie wiem co, bo robota bardzo mi si rwie ze wzgldu
na dolegliwoci z wtrob. Wczoraj np. cay dzie miaem na straty z
powodu ataku - dzi do pnego popoudnia byem w szpitalu, a poza tym
boli mnie dzi gowa na skutek cisej diety przez dwa dni poczonej ze
rodkami rozkurczajcymi, jutro dla odmiany musz pj w poudnie po
wyniki, co te rozbije dzie i tak czas wycieka mi midzy palcami...
Piknie pozdrawiam.
Beksiski
PS. Wyjem jeszcze list z koperty by dopisa. A wic co do moich
metod wysyki to ju mwiem przez telefon, e nie mam adnych od
momentu gdy mieszkamy tak ciasno, e nie mam gdzie wykona aktu
pakowania do skrzyni. Co do pacenia to by moe, (o czym nie
mwilimy) pacenie we frankach byoby dla Pana korzystniejsze? Jedyna
trudno polega na tym, e wpacajc na moje konto "A" (ktre jest
prowadzone w dolarach amerykaskich) musi Pan wpaci nieco wicej
ni by to wynikao z biecego kursu. Po prostu (jak to jest zapewne i na
Zachodzie kada waluta ma trzy kursy: sprzeday, nabycie i redni.
Pierwszy jest najkorzystniejszy rzecz jasna, chocia nie jest to warto
staa, lecz rna dla rnych walut. Przy operacji wpacania we Frankach,
a ksigowania w dolarach bank traktuje to jako "kupno frankw" oraz
"sprzeda dolarw", stosujc doln granic dla frankw, za grn dla
dolarw. Tym niemniej o ile byoby to dla Pana korzystniejsze, to moe
Pan zawsze dokona w Polsce takiej wpaty na moje konto, z tym, e
naleaoby najpierw spyta "ile mam wpaci frankw by zaksigowano
1000 dolarw". No i raczej nie chciabym dostawa forsy zza granicy lub,
jeli nawet tak, to wolabym by bya na ten temat jaka prawdopodobna
legenda, gdy mnie nie wolno sprzedawa obrazw za granic inaczej jak
za porednictwem BHZ Ars Polona - za Ars Polona dzieli kad sum na
p: poow ksiguje w bonach na koncie, z ktrego mog podj tylko
bony i ktre na dodatek nie jest ani oprocentowane ani rewaloryzowane i
liczone jest w zotych dewizowych, aby byo dziwniej - kadej wic
dewaluacji zotego dewizowego odpowiada topnienie mego konta, drug
31

za poow wypacaj w zotwkach po kursie podstawowym. Tak to

wyglda niestety. Ju byo tak, e gdy mi wpyna z zagranicy forsa na
konto "A" musiaam skada zeznanie czy to nie za obraz...
***
Marly, le 7 marca 1984
Szanowny, Drogi Panie
Mam nadziej, i nadszed ju do Pana "aerostyl" i ryza papieru
maszynowego, ktr pozwoliem sobie przesa Panu po
spustoszeniach, jakie poczyniem kolejnymi redakcjami na paskim
papierze naszych umw.
Korzystam ze sposobnoci by zarezerwowa sobie (ostateczn
decyzje podejm podczas mej bytnoci w Warszawie w lecie).
1) nietoperza (za tysic)
2) murzyna w podkoszulku (za tysic)
3) wiszcy na krzyu korpus (o ile byby Pan askaw poprawi
uszkodzenie. Prcz tego omielam si zaproponowa - o ile takie
rzeczy w ogle si robi - by troch go Pan oywi. Na slajdzie
kolory s ywe, lecz pamitam, i w rzeczywistoci jest utrzymany
w barwach, ktre w cudzysowie zaznaem "nieprzystpnymi".
Naturalnie gdyby takich rzeczy si nie robio i tak jestem tym
obrazem zainteresowany za cen, ktr bymy ustalili)
4) gwk z wyrastajcym z niej krzewem (za cen, jak Pan
zada)
5) gow zawieszon nad morzem (za cen, jaka pan zada)
6) Krzy (za dwa tysice). O tym nie rozmawialimy tak, i
cakowicie decyzja zaley od Pana.
Prcz tego ureguluj przy okazji zakupion ju "par w ucisku".

32

Mam sta nadziej, i obraz z lejc si lawa poprzez "bunkry,

do ktrego jak Pan powiedzia "nie ma (Pan) w tym momencie
stosunku" uda mi si od Pana odkupi. Jeli przy sposobnoci
Paski stosunek do postaci nioscej znicz ulegby zmianie lub
maonka Pana ulega memu jak najbardziej uroczemu umiechowi
i daa si skusi na sprzedanie mi krajobrazu z kolumnami i
morzem po rodku bybym najszczliwszym z ludzi.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej
Piotr Dmochowski
(Ten list zosta wysany przeze mnie, lecz w midzyczasie poprosiem
Beksiskiego przez telefon by mi go zwrci nieotwieranym. Zosta mi
odesany z adnotacj odnoszc si do rozmazanego stpla
pocztowego: Ta piecztka taka przysza. Nie znaczy to ze list by
otwierany nad par!
A na odwrocie ze strzak wskazujc miejsce zaklejenia A moe to
nasze ory od kontroli korespondencji? Bo s jakby lady otwierania.)

***
Marly le Roi le 10 marca 1984
Szanowny Drogi Panie
Po ilu tam wersjach naszych rozmw i ich spisu poczyniem
spustoszenia w paskich zapasach papieru. Pozwalam sobie przesa
Panu dwie ryzy. Jednoczenie wysyam "aerostyl", drc czy aby dobry
po nieudanych prbach zakupienia waciwych tam Sanyo.

Przy sposobnoci pozwalam sobie na kilka ucile

potwierdzajcych nasz rozmow telefoniczn z 2 ego marca 1984
roku.

33

1) oczywist jest rzecz, i nie moe Pan pracowa pod adn

presj czy kagacem dotyczcym liczby czy techniki prac. Jak
powiedziaem ilo ktr okrelilimy jest przybliona i ma na celu
suy za zasad interpretacyjn. Co do techniki jest Pan jedyn
osob kompetentn i ani myl narzuca Panu czegokolwiek.
Jedyn rzecz do ustalenia pozostanie wwczas sprawa, ktra
oczywicie nie przedstawi wikszych trudnoci. Wiele naszych
uzgodnie pozostawionych jest rozstrzygniciu w przyszoci, wic
i to na pewno nie stanie si adn przeszkod.
2) Co do obecnego roku proponuj Panu odkupienie wikszej iloci
obrazw ni ta do ktrej si zobowizaem. Chodzi mi bowiem o
stworzenie kapitau prac ktrymi mgbym swobodnie operowa by
zainteresowa ludzi.
W licie, ktry nadejdzie do Pana prawdopodobnie za kilka dni
poczt, okreliem obrazy, ktre mnie interesuj. Nie jest to jednak
liczba ostateczna i bdc w lecie w Polsce dokadniej to okrel
funduszujc spraw jednoczenie.
3) W owym licie pozwoliem sobie rwnie na prob o oywienie
obrazu korpusu wiszcego na krzyu a ktrego Pan niezbyt lubi.
Tego rodzaju proby i uwagi mog Pana mczy. Prosz wic nie
przywizywa do nich wikszej uwagi i jeli rzecz jest sprzeczna z
Pana przyzwyczajeniami (ktrych niektre ju znam lecz nie
wyczuwam jeszcze granicy ktrej nie naley przekracza) po
prostu nie reagowa.
4) Co do dawnych Pana obrazw, ktre s mi ogromnie bliskie
gdy na co dzie widz je na wiszcym u mnie kalendarzu bd
prawdopodobnie od czasu do czasu testowa czy aby nie zmienili
Pastwo zdania. Rwnie prosz zbytnio nie bra do serca
ewentualnej odmowy z Pastwa strony jak i ja jej bra nie bd.
(Co nie przeszkadza e po jakim tam czasie znw wypuszcz
prbny balon).
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce Maonki Pana cauj.
34

Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 20. 03. 84

Piknie dzikuj za tyle wspaniaych gatunkw piwa i w imieniu ony za

herbaty. Dziki Panu chodz zalany ju od trzech dni, ale na skutek tego
wzrosa moja wiedza w zakresie smakw piw grnej fermentacji, ktre
jak widz nale do Paskich ulubionych, a moe po prostu "specyfika
rynku"? Musz si pochwali, e dwa spord gatunkw przesanych
przez Pana, a wic PILSEN URQUELL oraz HEINEKEN w puszkach
znam: pierwsza bywa u mego chirurga, ktry obcina lub przyszywa nog
jakiemu czeskiemu piwowarowi i std doywotnio chyba dostaje kartony
tego piwa z bratniej republiki, drugie dosy czsto jest do nabycia w
Pewexie. S to zreszt jedyne (oprcz nieznanego mi do tej pory
LOHRER BIER z Bawarii) gatunki dolnofermentacyjne. Z wszystkich
pozostaych najbardziej smakoway mi zapewne nie te, ktre s
najznakomitsze (sdzc po sposobie butelkowania). A wic dwa pierwsze
miejsca maj wg mnie: MARTINS PALE, ale oraz CLUB STELLE
ARTOIS, ale to moe dlatego, e ja w ogle za bardzo przywykem do
piwa ciemnego. ona wolaa ciemne piwo, ale jej zdanie o piwie jest o
tyle miarodajne, co moje o herbacie. Z najwytworniej butelkowanym
piwem, czyli KRIEK LAMBIC ST LOUIS miaem najwicej kopotu jeli
idzie o znalezienie przyjemnoci w jego piciu i wraz z
KULMBACHEREM EKU 28 zaliczybym je do dwch najmniej mi
odpowiadajcych, chocia sdzc po opakowaniu s chyba
najwytworniejsze. Ja jestem radziecki czowiek: kiszka z gazety i piwo z
musztardwki, brak mi wyrafinowania gastronomicznego i wymaga.
Podobne kopoty miaem z degustacj francuskich serw, ktre partiami
przywozi z Parya nasz przyjaciel i mieszkajcy tam Amerykanin,
wreszcie za trzecim czy czwartym razem po przegryzieniu 40 gatunkw
zdecydowaem, e nie ma to jak "tylycki - klasa trzecia". Jest to jednak
oczywicie kwestia rozsmakowania si i potem, gdy czowiek przywyknie
to nieszczcie gotowe, bo ju musi si wtedy sprowadza ser z Parya...
35

Prosz Pana: nie da rady podpisywa obrazw po stronie prawej! Sowo

daj nie da rady!!! Duej trwa podpisywanie i zamalowywanie podpisu
ni malowanie obrazu. Mnie to RAZI, a w kadym razie razi na moich
obrazach i w moim wykonaniu. Po pierwsze pisz jak kura pazurem. Po
drugie mam trudnoci z utrzymaniem ksztatu i poziomu podpisu. Po
trzecie podpis musi mie jaki walor, kolor i wielko i jest to jakby nie
byo dodatkowy element obrazu, a ja jak si okazuje nie umiem tego
znie!! Od czasu Paskiego wyjazdu namalowaem dwa obrazy plus
trzeci, ktry by na ukoczeniu na sztalugach w trakcie paskiej bytnoci i
zrobiem dwa podpisy z przodu, a dzi po caym przedpoudniu walki z
podpisem na trzecim, wanie ukoczonym obrazie, zamalowaem o
godzinie 15,00 oba poprzednie podpisy oraz to, nad czym biedziem si
od rana i powiedziaem sobie: PODPISY BD TAM GDZIE BYY.
CZYLI Z TYU! TOCZKA! Inaczej zwariuj od tego. Mnie podpis razi
gdy staje si elementem obrazu. Staraem si go skrci do BEK, BEX,
ZB, B, ale nic z tego. Nie umiem tego zrobi tak, aby byo adnie. Ani
dobra koloru, ani waloru, ani ksztatu liter ani wreszcie jakiej takiej
rwnolegoci do ram. Nie umiem! Nie bd! Koniec! Aha: (pozornie bez
cigu logicznego, ale zapomniaem poprzednio). Z ciemnych piw tylko
CHIMAY nie budzi mego wyranego sprzeciwu i nawet mi smakuje, a
pisze o tym w tej chwili, gdy otworzyem druga butelk, aby napi si po
trudach wyjanienia sprawy podpisw. Wszystkie poprzednie butelki
wypiem robic notatki przy kadej i tylko przy CHIMAY byo napisane,
e "toto mog polubi" i w tej chwili mi si to potwierdza. Prcz
oczywicie MARTINS PALE, ale i CLUB STELLA ARTOIS, ktre
stawiam na pierwszym miejscu. Teraz Alicja Wahl: Ow jak na razie
udao si wej "po stycznej" bez krzykw i protestw. Daem do galerii
dwa obrazy (wyznaczone przez Pana) z prob by tak ustalili cen, by to
nie poszo szybciej ni do czerwca, bo mam nadwyki na koncie, a
jeszcze nie wiadomo jak bdzie z pienidzmi, gdy Gos Ameryki
donosi, i byy ju strajki wkniarek w odzi i dyrekcje zakadw ugiy
si i day podwyki 17% - no, wic jak tak dalej pjdzie to nastpny skok
inflacyjny mamy dosownie za pasem. By to argument zrozumiay dla
urka (z Alicj nie rozmawiaem), bo wreszcie wszyscy staramy si nie
zarabia ani jednej zotwki wicej ni jest to konieczne na bieco.
Powiedziaem take w sposb ogldny o naszych ukadach, twierdzc, e
ma Pan "ius primae noctis", bo kupuje Pan "bardzo wiele" obrazw i e
niczego teraz nie dam do Galerii bez uprzedniego zademonstrowania
36

Panu. Zostao to przyjte w sposb, ktry inaczej ocenia moja ona, a

inaczej ja - ona twierdzia, e strona informowana zwyczajnie ocipiaa i
komputer w mzgu pracowa a trzeszczao, ja natomiast nic takiego nie
zauwayem, ale sdz, e urkowi wydaa si bardzo prawdopodobna
wersja przedstawiona przeze mnie i nawet sadzi, e mam aktualnie spory
dopyw gotwki, bo akurat, (ale z innych przyczyn, mianowicie
obkanych decyzji GIEGE, ktre zmniejszyy normy na samochody
maolitraowe do trzech tankowa na miesic po 8 litrw) pytaem go o
opini o samochodach z silnikiem DIESLA, aby co takiego kupi.
Mymy zamykali si do tej pory w oparciu o dwa mae FIATY, teraz
trzeba kupi albo trzeciego maego FIATA, (co troch mnie peszy, gdy i
tak caa rodzina i znajomi maj mnie za co w rodzaju zupenego idioty
wydajcego pienidze bez sensu) albo samochd na rop, ktra nie jest na
razie limitowana. Ja nie uwaam si za idiot, ale za logicznie mylcego
czowieka w konkretnych warunkach, (ktre s z filmu braci MARX) nie zaley mi na "szpanowaniu" jak to si u nas mwi, lecz na tym by mi
deszcz na gow nie pada, gdy musz jecha do miasta, wic w skrajnym
wypadku nawet 10 maych FIATW jest logiczniejszym rozwizaniem w
naszych warunkach ni jeden FORD SIERRA za t sam cen. (Czy ja
pisze jeszcze gramatycznie? Od pocztku tego listu wypiem ju trzy
piwa, w tej chwili pij PELFORTH BRUNE - czy to jest to paskie
ulubione? Bo zapomniaem. Dla mnie jest ono zbyt agodne w smaku,
aczkolwiek nie jest niedobre tak jak KRIEK LAMBIC i ECU 28 genialne s te butelki po 0,25 dla mnie 0,33 to ju za duo) w kadym
razie z Alicj Wahl na razie wszystko jest OK, z Nyczkiem te; gorzej z
banda przygodnych znajomych lub z przyjacimi, ktrzy ju dostali od
Pana listy i teraz pytaj mnie: "co jest grane", wic musz z mniejszym
lub wikszym wspczynnikiem bujdy (ale tym niemniej z racjonalnym
jdrem pod idealistyczn skorup jak pisa Jzef Wissarionowicz o
zalenoci Marxa od -a moe od Hegla ?- Feuerbacha) wprowadza ich w
zagadnienie.
Piknie pozdrawiam.
Beksiski
Powinienem ten list podpisa jak Witkacy: CLUB STELLA ARTOIS
razy 2 + CHIMAY + PELFORTH + LEFFE RADIEVSE razy 2 +
37

MARTINS PALE, ale + CALRISBERA + LOHRER BIER (jestem

zalany!)
PS : Kopii na kasecie jeszcze nie zrobiem, ale zanim Pan przyjedzie
zrobi to.
***
Drogi Panie!

Warszawa 27. 03. 84.

Przed paroma minutami dzwonia paska znajoma z Warszawy, e ma dla

mnie "aerostyle" od Pana i papier maszynowy i e Pan prosi bym nie
przejmowa si tym, co napisa Pan w ostatnim licie. Listu adnego nie
dostaem do tej pory, bo listy z Parya id przez trzy tygodnie i duej,
wic ustalilimy, e podr go od razu przed przeczytaniem, co uczyni
naprawd, a nie na niby i jeli tym licie, byy jakie inne istotne
informacje to prosz to przekaza po raz wtry! W kadym razie, jeli to z
paskiej strony bya kokieteria, to ja nie kokietuj, bo jak Pan wie nie
cierpi czyta opinii na temat jak mam malowa, a tam podobno takie
opinie o kolorach byy. Jak na razie ukady z Panem dziaaj na mnie w
sposb bogosawiony o tyle, e mam psychologiczny argument
pozwalajcy mi na odcicie si od opinii mych przyjaci, krewnych i
wasnego syna i maluj "na skad" nareszcie od kilku lat po raz pierwszy
na jakim takim psychicznym luzie, nie zamierzam wic psu sobie tego
luzu strumieniem opinii od tamtej strony elaznej kurtyny. Dowcip
polega po prostu na tym, e ja do tej pory nie umiaem odmwi, gdy
kto chcia kupowa i stale obrazy wyciekay mi spod rki - teraz ju
zauwaam ogoszenia w gazecie, e obrazy Beksikiego kupi, co moe
(chyba) oznacza, e proces podcinienia si rozpocz nie tyle, jeli idzie
o galeri Wahl (bo im jak ju pisaem chyba, daem dwa wyznaczone do
tego celu przez Pana obrazy z prob by podnieli cen tak by nie poszy
przed czerwcem, bo mam za duo forsy) co jeli idzie o "galerie
nielegalne", a zawsze entuzjastw podejrzewaem o to, e handluj
towarem dalej. Czy niejaki Nizioek, ktry ogasza si ju po raz drugi w
"yciu Warszawy" to moe jest jedn z macek kapitalisty
38

Dmochowskiego? Bardzo przepraszam, ale bywam paranoikiem oczywicie moe Pan sobie dziaa na ten nasz pseudorynek jak Pan chce,
nie sadze jednak by wrd ludu ukryte byy jakie pereki, ktre uda si
Panu w ten sposb wyuska. Co do pytania ktre przed chwil
usyszaem przez telefon od paskiej znajomej, to nigdy nie malowaem
na ptnie, prcz nielicznych prb, ktre zreszt spaliem opuszczajc
Sanok. By moe s ze trzy, cztery obrazy u ludzi, ktre mog sprawia
(na zej reprodukcji) wraenie, e s na ptnie, bo po prostu zrobiem na
pycie pilniowej przed przystpieniem do malowania pseudoptno czyli
faktur w ten sposb, e grunt kadem dwukrotnie i grubo: raz cignc
linie od pdzla diagonalnie, a raz wertykalnie. Moe ma Pan taka
reprodukcj przed oczami? Potem z tego zrezygnowaem, bo taki grunt
robi trzeba byo z olejem, a grunty olejne nie s dobre i te dawne obrazy
bardzo szybko zmatowiay i trzeba je teraz jeden w jeden werniksowa niektre zreszt, gdy byy trzymane w zych warunkach w wilgoci w
ogle pociemniay, z czym spotykam si od czasu do czasu z racji tego, e
ludzie si rozwodz, a obrazy trafiaj do galerii, gdzie je mog obejrze.
Teraz wanie ktremu z klientw (krajowiec dewizowy) odbio na
punkcie wicemiss Polonii i zamieszka z ni w Victorii, podczas gdy
lubna maonka szybko wynosi z willi i upynnia obrazy (przytaczam na
odpowiedzialno Alicji Wahl) po raz wic trzeci od kilku lat ogldam ten
sam obraz, ktry kto chyba zawsze trzyma w piwnicy lub w sadzawce
ogrodowej przez okres od jego nabycia do rozwodu i jak tak dalej pjdzie
to go sam odkupi, wysusz, wyprostuj, powerniksuj, bo mi go po
prostu szkoda... Czy ja pisaem o piwie? Bo gdy pisaem to byem akurat
nim zalany i teraz nie prosz o podarcie listu, ale o wyrozumiao przy
jego lekturze. Piwa byy znakomite w odwrotnej kolejnoci do ich
domniemanej klasy (sdzc po embalau, bo ceny Pan pooddziera).
Niektre chtnie bym przy okazji Paskiego przyjazdu samochodem sobie
poprbowa w wikszej iloci, ale wolabym zna ich ceny, bym wiedzia
czy mnie na nie sta?? Przytaczam list wg zalet smakowych, (co wykpi
mj znajomy dokej, ktry bywa w Belgii i Francji) - na pocztku s
najlepsze na kocu absolutnie niedajce si wypi:
1) MARTINS PALE ALE
CLUB DE STELLA ARTOIS
CHIMAY - PERES TRAPPISTES (mgbym polubi ciemne piwo gdyby
zawsze byo takie dobre) - 3 najlepsze
39

2) LEFFRE RADIEUSE - 10
LOHRER BIER
PELFORTH - klasa rednia
3) PILSEN URQUELL
KULMBACHER EKU - 28
KRIEK LAMBIC ST. LOUIS - nie do picia (dla mnie!)

Heineken jak pisaem jest bardzo czsto w Pewexie. Pilsen jest taki sam
zy jak u nas, (gdy jest, bo jest bardzo rzadko) std plotki o tym, e na
Zachd wysya si lepszy towar s tylko plotkami. Nasze demoludowe
piwa maj bardzo silny "wspczynnik mokrego psa, czyli rodzaj
posmaku, ktry w mojej opinii jest wad podstawow kadego piwa. Np.
krajowe piwo Warka ma taki smak jakby przez cay dzie kpay si w
nim tabuny kundli wszelkiego rodzaju. Im niszy wspczynnik mokrego
psa, tym lepsze piwo. Co do Kulmbachera eku - 28, to w moim odczuciu
smakuje tak jak filianka NESCA przyporzdzona z omiu kopiastych
yeczek koncentratu i omiu yeczek cukru. Moe jakby go rozrzedza
wod sodow...? Lambic (jak mi wyjani dokej z brzuchem) serwuje si
go w koszykach na leco, ale c z tego, gdy ma w moim odczuciu smak
jak domowy podpiwek z sokiem malinowym - Pamita Pan t anegdot o
jakim amerykaskim admirale, ktry wsawi si depesz "co jest do
cholery z tym zepsutym demem: gdy po zwycistwie stalingradzkim
helikoptery dostarczyy na wszystkie amerykaskie jednostki pywajce
kawior rosyjski? Ja jestem takim admiraem, jeli idzie o subtelno
podniebienia. A propos, chocia nie a propos: Mia Pan racj: benzyn w
Polsce mona obecnie kupi po prostu za dolary bez adnych
paszportowo numerowych ogranicze, po 70 centw. I tym samym
rozwizaem problem samochodu. To, co ponad przydzia, po prostu
dokupi. Nie miaem pojcia!!! Dawniej byo tylko na jakie okrge
numery...
Piknie pozdrawiam.
Beksiski
PS : Aby unikn wtpliwoci z Pana strony nie podr listu lecz zwrc
Panu nie rozpiecztowany. OK?

40

***
Drogi Panie!

Warszawa 28 na 29 marzec 1984.

Bardzo przepraszam za poprzedni list, ktry by moe wywoa panik.

Po prostu, poniewa bolaa mnie dzi gowa (ocieplenie) odoyem
malowanie i zabraem si za szlifowanie iglicy. Odciem zagite trzy
milimetry, zrobiem z deseczek urzdzenie do uchwycenia podoyem
gumk i stosujc kolejno papiery szlifierskie a do jednego mikrona
wykonaem rzecz tak, e chyba fabryczna nie jest lepsza. Po prostu
przypomniaem sobie, e przed laty, (gdy budowaem sobie w Sanoku
studio dwikowe i samemu wykonywaem niektre gowice
magnetofonowe) sprowadziem z Anglii przy pomocy mego wuja ca
kup papierw i past szlifierskich i e to gdzie przecie ley. Znalazem
gdzie i zabraem si za robot i jak sdz w tej chwili problem jest "z
gowy". Gdyby taka iglica za jakie tanie pienidze bya dostpna, to
prosz j przy okazji kupi, to porwnam czy jest lepsza od mojej
produkcji - gdyby bya droga to prosz to skreli. Podobnie prosz
skreli dysz. Dysza jest OK. Nic jej nie brakuje. Tak wic po strachu, a
ja moe niepotrzebnie narobiem paniki, ale baem si, e jak bd duej
czeka to Pan moe pomyli, e sam przy pracy uszkodziem urzdzenie, a
na sklep KREMLIN zwalam. Teraz jest ju pnoc i do tej pory
malowaem przy pomocy aerografu tak gow - nie jest to rzecz, ktra mi
si bez reszty podoba (aerograf), bo efekty s takie zbyt mgawicowe,
dobrze byoby to poczy z inna technik, np. najpierw namgli
aerografem, a potem doda rysunek nieco innym kolorem, potem jeszcze
domgli na kocu tu i tam - na razie i tak to musz odoy ad acta, bo
mam na tapecie obrazy olejne. Piknie pozdrawiam i przepraszam za
zrobienie paniki. Nie pamitam czy podzikowaem za pikny papier
kancelaryjny. Nie bd go jednak uywa do pisania listw, bo ten lepszy
uywam do szkicowania, gdy mona na nim maza gumk. Papiery,
ktre s dostpne w kraju w ogle nie nadaj si do gumki. No to ju
kocz, Ukony.
Beksiski.

41

***
Wielmony Pan Zdzisaw Beksiski
ul. Sonaty 6 m. 314
Warszawa

Marly le Roi le 7 avril 1984

Szanowny, Drogi Panie
1) Przed chwil otrzymaem trzy listy od Pana: ten z 20 III, ten z 27
III i wreszcie kopert z moim wasnym listem, o ktrego nie
czytanie prosiem a ktry nieczytany, (w co nie wtpi) zosta mi w
ten sposb zwrcony. Dzikuj serdecznie.
2) Dzi jeszcze zakupi wiksz ilo wskazanych mi przez Pana
rodzajw piw i przel. Poniewa widz, e woli Pan piwo jasne i
gorzkie docz kilka prbnych butelek innych rodzajw tego typu.
3) Wspomnia Pan o samochodzie. Oczywicie, jeli yczy Pan
sobie, gotw jestem Panu kupi taki jak Pan wskae. Rozliczymy
si w obrazach.
4) "Nizioek" to jedna z "macek kapitalisty Dmochowskiego".
Okazuje si jednak, i ludek posiada obrazy Zdzisawa
Beksiskiego, cho zna ich obecne ceny i za takie tylko gotw je
sprzeda. Czego "Nizioek" nie myli kontestowa.
5) Sprawa podpisu na obrazach nie wikszego znaczenia.
Zdecydowalimy zreszt, o ile mnie pami nie myli, i bdzie je
Pan tylko numerowa.
6) Ciesz si, i jak pisze Pan, pracuje Pan "na luzie
psychicznym". Powtarzam to, co ju powiedziaem podczas jednej
z naszych rozmw telefonicznych: jedyna reakcja, na jak bd
sobie od czasu do czasu pozwala (przynajmniej wprost) moe by
tylko zachwyt nad tym czy innym obrazem. W licie, ktrego
nastpnie prosiem nie czyta istotnie poczyniem pewne sugestie
42

dotyczce kolorw po entuzjastycznych reakcjach, jakie

niezmiennie wywoyway barwy obrazw z kalendarza u
posiadaczy galerii i konserwatorw muzew, ktrych w ostatnich
dwch miesicach poznaem w pokanej iloci. Dodaj (to si
nazywa przewrotno), i rozmwcy moi ciesz si i gratuluj, i
obecnie maluje Pan wiksze formaty. Ale to nie ja...
7) W tym licie z 4 kwietnia prosiem Pana o zduplikowanie mi
negatyww zdj wszystkich paskich prac; o paski yciorys lub
przynajmniej jak najliczniejsze jego elementy; o negatyw jakiego
dobrego paskiego portretu; o polecenie p. Glinickiego dyrektorowi
muzeum w Sanoku by udostpni mu wszystkie paskie obrazy do
sfotografowania; i wreszcie o sprawdzenie przed odesaniem
slajdw przez p. Glinickiego do mnie czy s one zawsze wierne
kolorystycznie. Wszystkie te proby ponawiam.
8) Pokrtce chciabym zda Panu spraw z konkluzji, jakie
nasuwaj si po rozlicznych rozmowach, jakie odbyem ze spor
iloci ludzi a ktre poparte byy projekcj przeroczy i zdj, ktre
kazaem z nich porobi.
a) Istnieje moliwo wstawienia Pana obrazw na aukcj lub do
dobrych galerii. Wynik finansowy bdzie prawdopodobnie saby. O
ile wszyscy uznaj wielk jako paskiego malarstwa o tyle we
Francji kupno obrazu jest przede wszystkim operacja lokaty
kapitau. Kupno obrazu odbywa si wic nie w zalenoci od
jakoci malarstwa lecz renomy nazwiska. Te oczywista prawdy
wypadao sprawdzi. Wynik potwierdzi paskie przypuszczenia.
b) W zwizku z tym naley rozpowszechni paskie nazwisko
przez wystawy w muzeach i w galeriach, ktre wynajmuj swj
lokal za ustalony ryczat. Na wystaw w muzeach jeszcze mam
nadziej, cho spotkaem si z odmow w kilku miejscach, na ktre
bardzo liczyem. Co do galerii wynajmujcych lokal znalazem
chyba najlepsz "Bernheim le Jeune" na rogu Fg Ste Honore i
avenue Matignon. Na to by jednak wystawa wypalia trzeba w ni
woy sumy bardzo powane. Oczywicie o sprzeday za ceny,
jakich godne jest paskie malarstwo nie byoby jeszcze mowy. W
43

zwizku z tym, by nie "zama cen" zaczynajc zbyt nisko nie

byoby sprzeday lub, jeli bym w ogle proponowa sprzeda za
ceny tak wysokie, i nikt przy pierwszej wystawie nie kupiby.
Trzeba wic byoby po tej wystawie dalszych wystaw bez
dochodowych do czasu a nazwisko Pana zostanie tutaj sawne.
Takie te rozwizanie dugofalowe naley chyba zaadoptowa.
c) W midzyczasie, zanim po trzech, czterech latach obrazy Pana,
stale wystawiane w podobnych warunkach (a wic na wystawach
urzdzanych na mj koszt) zaczy by si sprzedawa za ceny
jakich s naprawd warte, na to by dotrzyma mego zobowizania
zapewnienia Panu poziomu dochodw jaki osign Pan ostatnimi
laty, sam bd od Pana odkupywa przynajmniej dwanacie
obrazw rocznie. Tak to zreszt Pan przewidzia i znw wydaje mi
si, e mia Pan racj.
d) Okres wystawiania obrazw Pana zanim stanie si Pana
nazwisko znane tutaj mona by chyba skrci gdybym mg
dysponowa pewnymi obrazami ktre nazwabym "samograjami"
gdy jednomylnie wzbudzaj entuzjazm mych rozmwcw i
zapewniyby jeli nie natychmiastowy to przynajmniej szybki
sukces. Poniewa te obrazy nie znajduj si ju w paskim
posiadaniu, czy istnieje ewentualno porobienia ich replik w
duych rozmiarach? Byaby to znakomita karta wizytowa, ktra
ogromnie uatwiaby mi zadanie.
Podkrelam, i jeli nie jest w paskich zwyczajach robienie replik
czy wariantw w adnym wypadku nie bd forsowa tego
rozwizania. Prosz w takim razie po prostu zapomnie o mej
sugestii.
W wypadku przeciwnym okrelam natychmiast obrazy, ktre
jednomylnie wzbudzaj zachwyt: posta siedzca wrd fal,
morze z wyrzuconymi na brzeg rupieciami, postacie siedzce na
ogniskach na stoczkowatych skaach, may czowieczek w budce
na wysepce (wszystkie te obrazy s w posiadaniu syna Pana),
budowl z balkonikami operowymi, twarz skomponowana z
44

ogromnego poncego gmachu, niebo z odwalon tablic w zotej

szacie z wieloma rkami, posta w zotej szacie odwrcona tyem
idca w wietrze i trzymajca ponce dziecko za rk, i kilka
innych.
e) Co do daty pierwszej wielkiej wystawy wydaje mi si, i nie
naleao by jej robi zanim nie miabym 45 "samograjw" tak by
spowodowa podany efekt.
To rozwizanie daoby mi poza tym pewno, i nawet w wypadku
gdyby jaka zmiana przepisw pooya kres naszej wsppracy lub
zawiesiaby j na duszy czas, moje wysiki i koszta nie poszyby
na marne gdy posiada bd na wasno tyle Pana obrazw
"samograjw, i dalsze propagowanie paskiego talentu nie tylko
Jemu, ale i mnie (jako najwikszemu kolekcjonerowi Jego
obrazw) i tak bdzie profitowao.
Sdz, e powysze wyjanienia mojej "polityki, (do jakiej
doszedem po dwch miesicach rozmw w Paryu) nie zrazi
Pana, lecz umocni nasze wizi. W kadym razie jest ona zgodna z
naszymi umowami gdy w adnym wypadku nie podwaa staego i
z gry okrelonego paskiego dochodu przez najblisze trzy cztery lata, a jednoczenie stwarza nam obu szans najlepszego
starty do szerszych perspektyw, po tym przygotowawczym okresie.
Poza tym polityka ta zgodna jest z wielk wartoci paskich
obrazw, ktrych bdem byo by sprzedawanie za byle jakie
pienidze byle tylko najszybciej.
Z gbokim szacunkiem i sympati pozostaj.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 13. 04. 84.

45

Niestety ani moja ona ani sownik (najwikszy, jaki mam) jzyka
francuskiego nie mog mi wyjani ostatecznie pewnych kwestii. Ow
naprawd chciabym Pana zadowoli i podpisywa si od frontu, ale nie
mog nad podpisem siedzie duej ni nad obrazem, a poniewa robiem
ostatnio na wypoyczonym od szwagra magnetofonie kopie tam naszych
rozmw i suchaem fragmentw w trakcie tej roboty, to usyszaem, e
zadowalaby Pana monogram lub jaki znak, wic pomylaam, e moe
bdzie to dla mnie atwiejsze do wykonania, gdy gwny problem polega
na dugoci mego nazwiska i dwukrotnym powtarzaniu si tak litery "S"
jak i "K" - to moe wyglda miesznie, co pisz, ale dla mnie adne
pisanie by zawsze problem, po pierwsze utrzymania poziomu (by nie
leciao w d lub w gr) - poza tym jestem chyba nadwraliwy, ale gdy
pisz szybko i podpisuj si na odwrocie kopert na listy, zawsze wydaje
mi si, e sposb w jaki pisz w danym momencie brzuszki przy "B"
straszliwie mnie dekonspiruje w sensie psychografologicznym, caa moja
persona i zarozumiao pod mask skromnoci, inne cechy wstydliwe,
oraz to, co chciabym w danym dniu lub w ogle ukry przed ludmi i
przed adresatem wyskakuje jak pryszcz na nosie w tych brzuszkach od
"B"!! Wiec podpisujc obraz, musz pisa powoli, a wic wszelka szansa
na spontaniczny ruch pdzla odpada, gdy utrzymanie maski na twarzy,
jest dla mnie sprawa podstawow w yciu. Czyli sprawa prawie nie do
rozwizania, bo wtedy podpis jest wrcz okropny, wymczony i psuje mi
cay obraz. Tak wic pomylaem by podpisywa si znakiem np. RYB
(bo jest to mj znak zodiaku) lub pokrewnym mu znakiem lub jeszcze
inaczej, a wic monogramem ZB lub literami BEX, ktre czytaj si po
polsku jako pocztek mego nazwiska (trzy litery dam chyba rad napisa
tak by mnie to nadmiernie nie razio). Mylaem te nad pewna
kaligraficzn deformacj owych trzech liter, ktra by mnie jako uwolnia
od tego paskudnego "B" i przeksztacia jako w co, co wygldaoby jak
13, od liczby 13 jako czowiek biegy w semiotyce ezoterycznej
doszedem od razu do astrologicznego symbolu Saturna i te go
wyprbowaem, jak te hebrajskiej litery "mem" i wreszcie wielkiego
"M", ktre jest symbolem mierci, a potem pomylaem o poczciwych
abojadach na jakiej licytacji i daem spokj i przeszedem na trzy litery
BEK jako na pocztek mego nazwiska z pen wiernoci ortograficzn.
Ale tu zaczyna si paska rola. Nie precyzujc ostatecznie i nie
podpisujc jeszcze tego, co zrobiem ani przez BEX ani przez BEK ani
46

przez stylizowane BEK, chciabym najpierw dowiedzie si, (bo sownik

nie rozwia moich wtpliwoci) czy przypadkiem BEX lub BEK nie
znaczy po francusku czego dosy okrelonego, a np. wulgarnego lub
miesznego np. gwno po ludowemu, czy damskie narzdy pciowe w
stylu "proletariackim", czy kretyn w gwarze szkolnej, lub sopel
zwieszajcy si z nosa w narzeczu z Prowansji. Bardzo Pana prosz o
ewentualny komentarz zanim zaczn podpisywa! Tak samo chciabym
(bo nie zamierzam zmienia nazwiska i od tyu nadal i niezmiennie bd
podpisywa tak jak to robiem do tej pory, czyli ogromnymi kulfonami i
penym nazwiskiem) wiedzie czy sowo BEK lub BEX bdzie si po
francusku czytao fonetycznie tak jak pocztek nazwiska Beksiski?
Ktre z tych trjliterowych pseudonazwisk brzmi Pana zdaniem lepiej? (Z
myl oczywicie, e nie jest to pseudonim ani nowe nazwisko tylko po
prostu skrt do podpisywania). To tyle. Zaczam wycinek z gazet gdzie
zakreliem najcenniejsze myli. Oczywicie nie musi to oznacza
najgorszego, ale u nas nie czyta si nigdy gazety wprost tylko w sposb
talmudyczny. Wykadnia moe wic brzmie, e oto przed
zdezorientowan zgraja szamanw i czarownikw do jakich si zaliczam,
miosierna Wadza zawiesza marchewk, ale nie za bardzo wierzy w
atrakcyjno jej wygldu i zapachu, wic na wszelki wypadek przygotuje
sobie take moliwo uycia bata. Siedem kaset skopiowanych ciurkiem
jak leci (na stykach dublowaem zawsze kilka sekund, tak, aby niczego
nie brakowao) czeka albo na Pana albo na osob, ktra to dla Pana
zabierze. Nie zmieci si tylko koniec naszej rozmowy, wtedy, gdy
przyszed ju Nyczek -, ale zawsze mog Panu dokopiowa do koca, o
ile uwaa Pan, e byo tam co istotnego. Przekopiowujc suchaem tylko
fragmentw, bo bym od tego zwariowa! Potem dla kontroli
przesuchaem pierwsza kaset i myl, e mona zrozumie wszystko,
chocia rzecz jasna nie jest to HIFI. Gdyby w innych kasetach byy jakie
usterki lub bdy, to oczywicie nagram raz jeszcze. Piknie si kaniam i
ycz Wesoych wit.
Aha aha. Poniewa listy id trzy tygodnie tam, trzy tygodnie z powrotem,
to na wszelki wypadek wolabym wiedzie czy Glinicki ma ju dobre
filmy??? Bo gdy bd chcia za jaki miesic czy ptorej przystpi do
oprawiania tych kilku obrazw, ktre ju s, to wolabym wtedy nie
czeka, oraz mie pewno, e reprodukcje bd na dobrym poziomie. Na
razie nie dzwoni do niego, bo obawiam si, e on powie mi, e wszystko
47

jest OK, a tymczasem potem okae si, e nie i nie bdzie ju moliwoci
wyjcia obrazu z ramy tzn. bdzie, bo zawsze jest, ale mnie si ju tego
robi nie bdzie chciao - oprawianie to dla mnie katorga.
Piknie pozdrawiam
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 5. 04. 84.

Wanie uszczliwiono mnie nowym cennikiem na sztuk w oparciu o

Rozporzdzenie Rady Ministrw z ub. roku i za obraz sztalugowy naley
si od 7.200 z do 72.000 z - nie wiem tylko czy rzd wielkoci bdzie
brany pod uwag przy ewentualnych cach wywozowych? nie byoby to
a tak ze! Jest take cena za "projekt wstpny" obrazu sztalugowego
(zapewne do zatwierdzenia przez PT Mecenasa - ach jake by to by Panu
odpowiadao Panie Mecenasie takie zatwierdzenie projektw wstpnych,
hi) i wynosi ona od 900 do 3.600 z. Za czasw Wielkiego Sternika
chudonik dostawa na powielaczu wybr tematw na nastpn OWP i
byo tych tematw rednio ponad 500. Chodzio o to by nie krepowa
wyobrani twrczej. Chudonik wybiera temat np. "Wodzimierz Lenin
rozmnaa cudownie wino na weselu w Dubnej pod Moskw" robi to, co
teraz nazywa si projektem wstpnym, po czym szed na Komisj.
Komisja akceptowaa projekt lub nie, (ale pacia za) postulowaa swoje
zmiany, obliczaa ilo postaci stojcych, siedzcych i lecych,
kompozycj, to et c (za wszystko liczyo si w rachunku by np. "dodatek
za kompozycj"). Wypacaa zaliczk i dawaa bumag do sklepu z
farbami aby chudonik mg pobra przeklte, kapitalistyczne farby (za
zaliczk kupowa natomiast wdk) i w ten sposb roso Dzieo Sztuki na
miar Wielkich Czasw. Jak wida idea ta nie umara w gowach
Urzdnikw i wszystko zaczyna mi wyglda na to, e "wraca Nowe" jak
mwi starzy ludzie. Wczoraj wieczorem odwiedzi nas Palczewski z
dug opowieci o sprzeday jakiego wyremontowanego Sirocco, ktre
odpali mu syn w zamian za jego wkad w urzdzenie mieszkania tego
48

syna (najzabawniejsze byo, e znaem "wnioski mowy" zanim si ona

zacza, bo bywam czasami inteligentny gdy nie pij piwa) w kadym
razie po upynnieniu Sirocco na giedzie ma mu wpa nieco forsy o on
chciaby wej (tu byy te inne wnioski") w posiadanie jakiego mojego
obrazu lub lepiej dwch obrazw - musiaem go wic ostronie i
czciowo wtajemniczy w nasze ukady poczym okazao si, e nie tylko
zna dokadnie Pana po nazwisku, ale rozpracowa ju poprzednio owego
Nizioka ktry ogasza si w "yciu" i jakiego pana R. ktry stoi za
nim" i oczywicie jak mi wyzna w sekrecie niejakiego pana D. ktry stoi
"za panem" R. Nie wiem czy ten pomys z Pana strony by najlepszy,
gdy znam kilku takich Palczewskich i oni wszyscy jak po nitce przyjd
do mnie, bo jedno co bezbdnie umiej robi (gdy robi to nieustannie)
to liczy fors i zarabia nawet na tym na czym powinno si straci jak
np. delegacje subowe. Gdy wic oni do mnie przyjd to bd jednak
musieli uzyska jakie wytumaczenie faktu, e nie mog im sprzeda
obrazu lub obrazw, a wic podobnie jak Palczewski jak pprawd,
tym niemniej jak gwki zaczn pracowa, a elementy mozaiki ukada
si w sensowny wzr, to nasze wsplne chci ukrycia tego przed
niektrymi Galeriami i ich wacicielkami stan si wycznie pobonym
yczeniem. Ten wiatek w Warszawie jest niewielki, a ja w nim tkwi
jako producent faszywych pienidzy, ktre jak na razie nie dewaluuj si
w stosunku do zotwki. Oczywicie obmurowaem si w swym
Krysztaowym Paacu i ewentualny atak poczciwej Alicji z krainy czarw
odepr (gdyby takowy nastpi), ale wolabym (jak ta glizda) nie stawa
na polu z otwarta przybic o czym esmy sobie zreszt rozmawiali i co
wydawao si Panu zrozumiae. Tak wic jak mi si wydaje to Nizioek
troch namiesza w zupie czarownic lub te dorzuci jednego zdechego
szczura do smaku, w kadym razie jej zapach zaczyna si rozchodzi!!
Oczywicie to Paski interes nie mj, bo mnie to tylko "napdza
koniunktur", z ktrej nie korzystam, ale rosn we wasnych oczach i w
oczach moich blinich.
A propos "napdzania koniunktury" o czym mwiem ju przez telefon w
trakcie naszej rozmowy, ale nie wiem czy wyraaem si wtedy do
jasno: Chodzi o to, e w punkcie 10 zrobilimy waciwie (z wyjtkiem
moe ostatniego zdania) niedo mnie satysfakcjonujce sformowanie.
Szczeglnie gdy idzie o punkty 25 i 33. Ja nie jestem prawnikiem i dobre
pomysy zawsze przychodz mi po fakcie, ale tutaj chodzio mi o
49

zrobienie jakiego aneksu czy suplementu gdy w czerwcu bdzie Pan w

Warszawie (a teraz byoby dobrze gdyby Pan to jako wymyli, ma Pan
dwa miesice czasu). Po prostu jak wiadomo koniunktura napdzana jest
na Zachodzie midzy innymi sta, kontrolowan inflacj kadej waluty,
ktra posiada jakby zmniejszajc si w funkcji lat, z roku na rok,
zdolno nabywcz. Oczywicie dodatkowo nastpuj wahania giedowe,
windujce jedne waluty wzgldem drugich i to, co w jednym kraju traci
zdolno nabywcz w innym moe okresowo zyskiwa, dlatego jest to
trudne do ujcia i dlatego ma Pan te dwa miesice, by to jako wymyle
jak to uj. Faktem jest bowiem, e suma minimalna za obraz, ktra dzi
wydaje mi si przyzwoita, moe sta si za par lat mieszna, choby
nawet wzajemne relacje walut wzgldem siebie nie ulegy wikszym
wahaniom. Mnie nie przychodz lepsze pomysy do gowy jak to, by pod
koniec kadego roku kalendarzowego ustala wsplne realia na rok
nastpny o ile by te realia ulegy zmianie. Jest to trudne, bo nie bardzo jak
mi si wydaje jest si czego trzyma. Jeeli bowiem np. ESCORT w
tamtym roku (strzelam cenami "na niby") kosztowa 6000, a obecnie
kosztuje 6500 to zawsze firma powie, e nie jest to ten sam ESCORT, bo
wprowadzono nowe zawieszenie i poprawiono ekonomi zuycia paliwa w obecnym wiecie nie wiele jest rzeczy staych tak jak to byo drzewiej,
a rzeczy stae (kawa, herbata) miewaj niezalena od oglnego spadku
wartoci pienidza wahania spowodowane pogod, polityk plantatorw
et c. By moe, e istniej w tej materii jakie mniej lub wicej
obiektywne dane i e te dane s publikowane. Nawet co mi si wydaje,
e przed rokiem co takiego w jakim przedruku z Zachodu czytaem w
pimie FORUM (przedruki z prasy kapitalistycznej). Moe si Pan w tym
zorientuje? Nasze perspektywy s na wierwiecze i wahania bd bez
znaczenia o ile udaoby si wystrzeli ponad ceny minimalne, ale o ile si
nie da, to lepszy wrbel w garci ni kanarek na dachu i idzie w tym
wypadki o to by ten wrbel nie by z roku na rok cora cieszy! Inne
dziury w caym nie przyszy mi na myl mimo, i od dwch miesicy (no,
nie mamy jeszcze dwch) myl o tym nieustannie. Ciekaw jestem take
czy paskie projekty rozwijaj si w przewidywanym kierunku czy te
nastpiy jakie mielizny? W razie czego prosz si ni krepowa, tylko
pisa od razu, e "z bliska perspektywy wygldaj niezachcajco" et c
gdy nie jest jeszcze za pno, nic kompletnego nikomu, a szczeglnie
pani Alicji nie mwiem, wic zawsze mona si jeszcze cofn. Ale
sdzc po szalejcym Nizioku wszystko idzie OK.
50

Piknie pozdrawiam.
Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m 314
Polska

Marly le Roi, le 20 avril 1984

Szanowny, Drogi Panie
Odpisuj na list Pana z 5-go IV 1984 podejmujc problemy w
kolejnoci odwrotnej do tej, w ktrej s w nim poruszane:
A) W przedostatnim zdaniu Pana listu otwiera mi Pan furtk do
odwrotu na wszelki wypadek gdyby moje wysiki napotkay na
"mielizny". "W razie czego - pisze Pan - prosz si nie krpowa...
gdy nie jest jeszcze za pno wic mona si jeszcze cofn."
Oczywicie s i bd "mielizny" co nie przeszkadza i:
1) wiem, i prdzej czy pniej wypyniemy na szerokie wody. Ta
pewno nie ulega adnym wahaniom. Tylko czas, ktry nas od
tego dzieli i gboko wd moe si waha. Pewno ta opiera si
na trzewej wiadomoci niezwykej klasy Paskiego malarstwa i
na dowiadczeniu, ktre uczy mnie, i na Zachodzie prdzej czy
pniej to, co jest rzetelnie dobre zostaje uznane.
2) zaangaowalimy si obaj sawem i wielokrotnie podkrelilimy
w naszej umowie, i jest nieodwracalna z wyjtkiem sytuacji
stworzonej przez si wysz. Moemy "poluzowa" nasze
wzajemne zobowizania to tu czy tam np. przez pierwsze lata
51

zaspokajajc mniej "samograjowymi" obrazami polskich nabywcw

tak by nie komplikowali Panu ycia nagabywaniem i dociekaniem.
Inne "poluzowania" s rwnie moliwe i za obopln zgod
moemy do atwo do nich doj. Natomiast do kontraktu odstpi
ju nam nie wolno bez konsekwencji, jakie przewidzielimy.
B) Niepokoi Pana sprawa deprecjacji monetarnej i konieczno
uwzgldnienia jej w umowie. Nic prostrzego. Po prostu wystarczy
doda, i cena kadego obrazu o ktry chodzi liczona bdzie w
monecie o wartoci staej. Znaczy to konkretnie, i co roku do ceny
wyjciowej dorzucana bdzie pewna kwota, ktra odpowiada
bdzie procentowi dewaluacji monety w stosunku do towarw, a
ktra to dewaluacja jest oficjalnie ogaszana co roku i obecnie
wynosi okoo 3 do 4 procent w skali rocznej. Jeli ten procent
inflacji interesujcej nas monety utrzyma si w 1985 roku bd
Panu paci okoo 1040 za obraz, w roku 1986 okoo 1090 itd. Jeli
ta formua nie wydaje si Panu najlepsza zapewniam Pana, i
znajdziemy inn i e w poszukiwaniu jej bd jak najbardziej
gitkim negocjatorem.
C) Sprawa Nizioka - akt drugi. W prologu (tzn. jednym z
poprzednich listw) wyjaniem Panu naczelna myl much na pozr
nieuzasadnionych poczyna. Myl ta polega na maksymalnym
zabezpieczeniu si przed sytuacja, w ktrej, z powodu zmiany
przepisw, Pana choroby czy zoliwoci wadz nasza umowa
zostaa by zawieszona na czas duszy lub, co gorsza wziaby w
eb. Zabezpieczenie to polegaoby na jak najszybszym stworzeniu
kolekcji 45 obrazw "samograjw" (tak nazwaem w jednym z
poprzednich listw do Pana te jego obrazy, ktre wywouj
jednogony zachwyt), kolekcji, ktra gwarantowaaby mi, i moje
wysiki i wydatki nawet w przypadku zerwania umowy lub jej
zawieszenia i mnie bd profitoway jako najwikszemu
kolekcjonerowi Pana obrazw.
Std moje prby odkupienia od Pana jego dawnych "samograjw",
odkupienia ich od Pana syna, od polskich i zagranicznych
kolekcjonerw i wreszcie od anonimowych posiadaczy kty, jak to
sprawdziem, istniej.
52

Std rwnie zapytanie, ktre Panu zadaem w ostatnim licie czy

nie mgby Pan zrobi dla mnie kilku replik dawnych "samograjw"
ktre wyszczeglniem w poprzednim licie. Sdz, i w licie z
odpowiedzi na mj poprzedni odpowie mi Pan na te propozycje
tak, i obecnie nie powracam do niej ograniczajc si tylko do
wyjanienia jej wewntrznej logiki.
D) Kilka drobiazgw:
1) czy pan Glinicki robi takie slajdy ktre zadowalaj Pana?
Uprzedziem go, i nie zaakceptuj innych.
Przyznam si, i troch nim jestem zawiedziony a sprawa ley mi
na sercu gdy dowiadczenie tych niezliczonych krokw jakie
czyni od ponad dwch miesicy by dotrze do waciwych ludzi
nauczyo mnie, i nie rusz naprawd dopki nie bd mia
dobrego katalogu.
Poniewa chciabym zrobi od razu katalog kompletny pozwalam
sobie molestowa Margonariego, Baaele, Banacha i innych o
pozwolenie mi sfotografowania posiadanych przez nich obrazw,
(co pozwoli na reprodukcje kolorowe) a Pana samego o
udostpnienie mi slajdw czarno - biaych. W tej ostatniej sprawie
pisaem do Pana w ostatnim licie tote nie powracam do niej
bliej.
2) czy mgby Pan poda mi dane dotyczce fotografa ktry zrobi
zdjcia do kalendarza? Chciabym odkupi od niego slajdy, ktre
mu z pewnoci zostay.
3) czy promienie soca jakie przez pewn cz dnia padaj na
wiszce u mnie przepikne Paskie obrazy, po duszym czasie
nie spowoduj spowienia kolorw? Czy naley wic stara si
protegowa obrazy w porach dnia gdy specjalnie operuje soce?
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce Szanownej Maonki Pana
cauj.
53

Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 28.4.84

Pisz do Pana ze strachem, bo znowu reklamacja i obawiam si, e uzna

mnie Pan za obkanego maniaka, ktry z niczego nie jest zadowolony zreszt mam z tym trudnoci nawet, gdy sam co w sklepie kupi i w
domu okae si, e nie dziaa jak powinno - trac zaraz na wadze i
wolabym unikn podejrze, e sam co uszkodziem na skutek
wrodzonego idiotyzmu i cikiej rki. Ale rk mam naprawd lekk i
nigdy niczego nie uruchamiam nie obejrzawszy najpierw tysic razy
delikatnie dookoa i nie przestudiowawszy instrukcji. Rzecz w tym, e w
tym aerografie zgita jest iglica - zawr na samym szpicu, co zobaczy
mona dopiero przez bardzo siln lup.
Oczywicie on dziaa i nawet ju nim troch malowaem, by zobaczy na ile
umiem, ale dokadno kocwki iglicy jest niesychanie wana, gdy idzie o
cieniutkie linie kadzione cakiem z bliska, strumie farby ukada si wtedy
wzdu iglicy i gdy jej wierzchoek jest zgity, to strumie ten jest mniej
dokadny, bardziej rozpylony po brzegach i w ogle nieco szerszy ni mgby
by, gdyby iglica bya dobra. Gdy przed dwoma laty w Warszawie w
INTRACO byo przedstawicielstwo KREMLINA, ogldaem ich potny
katalog i widziaem, e byo w nim setki czci wymiennych, zawleczek,
podkadek, sprynek etc. S wic na pewno take zapasowe iglice-zawory do
tego typu aerografu, ktry Pan naby, bo rzecz jest zbyt droga w moim odczuciu,
by nie robiono do niej zapasowych czci. Przecie taka iglica moe uszkodzi
si w trakcie czyszczenia! Nie wiem jak doszo do uszkodzenia, ale
podejrzewam, e kto w sklepie demonstrowa jak si tym pracuje i nacisn i
potem puci zbyt gwatownie cyngiel, (o czym napisane jest w instrukcji, aby
tego nie robi) i doszo do uszkodzenia (endommager le pointeau), co Pan
przetumaczy jako mechanizm /?/ wytryskujcy farb. Pointeau to na
pewno szpic tej igy, ktry jest uszkodzony. Tego si nie da ani naprawi, ani
zrobi u mechanika precyzyjnego, bo kosztowaoby wicej ni cay mechanizm,
gdy jest to tysic razy ostrzejsze od igy i ma szpic mierzony na pewno w
tysicznych czciach milimetra. To na pewno robi jaka zautomatyzowana
54

maszyna. Nie wiem jak nazywa si ta cz, ale wyglda jak dugi na ca 13 cm
drut o rednicy ca 1mm zakoczony od jednej strony ostro tak jak iga (na oko),
natomiast wykonany w rzeczywistoci o wiele ostrzej od najostrzejszej igy. O
ile cz zamienna opakowane jest fabryczni w co zabezpieczajcego j przed
uszkodzeniem i o ile jest fabrycznie zaplombowana, to mona j kupi bez
ogldania. O ile czci takie s luzem, naley obejrze szpic przed kupnem na
biaym tle (!) pod 10-krotn lup (obracajc drut dookoa w palcach) czy szpic
nie jest zagity. Bardzo bym prosi o kupno 4 takich wymiennych czci, gdy
po pierwsze obawiam si, e przegapi Pan jednak ze dwie z bdami, a ze dwie
chc mie na wypadek gdyby mi kiedy samemu si to uszkodzio - chciabym
to mie na lat par, bo dla mnie jest to dosy drogie. Zaraz w sklepie (o ile to
jest luzem) naley to naklei na sztywn, grub tektur lub plastik przy pomocy
paskw adhezyjnych, tak jak na szkicu, bo inaczej uszkodzi si, gdy Pan to
tylko woy do portfela. To jest delikatne jak patek ry!

Poza tym wszystko inne jest OK i ju jak pisaem prbowaem tym

malowa przy pomocy chiskiego tuszu i zabawa jest bardzo fajna myl, e jak bd mia dobr iglic, to uzyskam lepsze wyniki, jeli idzie
o cienkie linie. Zasada jej dziaania polega na tym, e ten zaostrzony szpic
zamyka otwr - dysz wytryskujc farb i pod wpywem nacinicia
cyngla cofa si do tyu, a farba wytryskujc przez otwr formuje si w
strumie wok wystajcej z otworu kocwki iglicy, czyli pointeau.
Jest to zreszt zasada generalna kadego pistoletu malarskiego, nawet
takiego, ktrym lakieruje si pot, tyle, e nigdzie nie jest wymagana a
taka precyzja jak w aerografie. Niej szkice wyjaniajce, Przepraszam za
kopot, ale ostrzegaem, e trzeba patrze na to, co si kupuje!
Pozdrowienia i ukony, wczoraj wysaem dwa listy, bo po napisaniu i
zapiecztowaniu listu nadszed ten list od Pana, ktrego zgodnie z
zaleceniem pani Szczyciskiej (o ile zrozumiaem dobrze nazwisko przez
telefon) miaem nie czyta tylko podrze i wyrzuci. Odesaem wic by
Pana uspokoi, e nie czytaem. Ukony.
Beksiski
(Rysunek)
P.S. Rozpiecztowaem jeszcze raz list, by dopisa:

55

Po pierwsze zapomniaem zwrci Panu uwag (a moe to by istotne), e

aerograf, mimo, i firmowany jest na pudeku przez KREMLIN, wykonany jest
w Niemczech Zachodnich przez firm EFSE HANNOVER jak wiadcz napisy
na obudowie. Poniewa nie wykluczam, e dla KREMLINA robi to nie tylko ta
jedna niemiecka firma subwykonawcza, to nie jest take wykluczone, e mog
by drobne rnice wykonanie czci zamiennych i np. iglica od niemieckiego
aerografu nie pasuje do woskiego i przeciwnie. Naley wic zwrci na to
uwag sprzedawcy. To jedno.

Druga to sprawa dyszy.

Nie wykluczam, e uszkodzona iglica uszkodzia lub moga uszkodzi dysz,
czyli mwic prociej otworek 0,3mm, ktry jest przez ni zatykany. Poniewa
pamitam na pewno z katalogu, e dysze zamienne mona byo bez trudu
zamwi i kupi, to prosibym take o jedn dysz wymienn na wszelki
wypadek. Bdzie to rzecz mniejsza od iglicy z gwintem po jednej stronie i
uchwytem dla klucza odkrcajcego z drugiej. Myl, e nie powinna chyba
kosztowa majtku.

Oczywicie ja za wszystko zwrc, bo mam wyrzuty sumienia, e Pana

goni po sklepach - jest Pan typem czowieka, ktremu nie naley
powierza nabywania aparatu fotograficznego, mikrofonu, komputera etc.,
o tym si ju przekonaem - w praktyce jak wiem od lat nawet na zgniym
Zachodzie gdzie rzekomo wszystko jest na najwyszym poziomie, w
sklepach trzeba uwaa, by nie wcisnli kitu. Najczciej zreszt
sprzedawca sam nie wie, e wciska kit, bo sam si na tym nie za bardzo
zna lub nie posiada wymaga. Ja z kolei jestem pedantem, co zreszt
wida na obrazach, najpierw przed kupnem przez rok si waham, poczym
chciabym mie narzdzie idealne, a zwykle mam co, co jest albo
uszkodzone, albo nie cakiem takie jak by powinno. Piknie pozdrawiam
i ju wicej nie zawracam gowy - prosz jednak po nabyciu nie wysya
tego poczt, bo znowu dojdzie tylko szmelc. Ja wol poczeka, a mie
rzecz cakiem OK!
Beksiski
***
56

Monsieur Zdzisaw Beksiski

Warszawa
ul. Sonaty 6 m 314

Marly le Roi, le 4 avril 1984

Szanowny, Drogi Panie!
1) Oba listy z dnia 29 i 30 marca dotyczce aerostyl dostaem.
Ciesz si, e dziki Paskim zachodom udao si nam unikn
dalszych poszukiwa iglicy.
Nie otrzymaem natomiast jeszcze potwierdzenia dojcia paczki z
drobiazgami (piwem) i wskazwek, ktre piwo Panu odpowiada i
czy mgbym Panu przesa ich wiksze iloci. Jest rwnie
wietne piwo bezalkoholowe, ktre sam pij ku radoci mej
maonki.
2) Proces rozpowszechniania Pana twrczoci jest tu klasyczny:
wszyscy przyznaj warto i nikt nie zrobi pierwszego kroku.
Ze slajdw zrobiem (do marne technicznie, lecz dajce dokadna
wizj) due odbitki.
Niezbdny jest jednak katalog.
18 go bm. bd mia wreszcie przerocza 10 x 12 obrazw, ktre
sam posiadam (12 sztuk). Prosiem rwnie Margonariego i Bade
by mi pozwolili podesa im mego fotografa by fotografowa to, co
oni maj. Mam nadziej, i odpowiedz w tych dniach pozytywnie.
W Polsce pan Glinicki otrzyma ju bony, ktre mu wysaem.
Bdzie wiec robi przerocza 6 x 6 (niestety) w najbliszych dniach.
Zapewni mnie o tym dzi telefonicznie.
W zwizku z jego prac
57

a) bardzo prosz poleci go do muzeum w Sanoku by udostpnili

mu obrazy i pozwolili je sfotografowa
b) bardzo prosz sprawdzi czy jako tym razem zrobionych
przeroczy przez pana Glinickiego jest kolorystycznie poprawna.
Uprzedziem go, i dotd ma robi a Pan uzna, e kolor jest
dobry. Dopiero wtedy ma mi przysa (w pocztkach maja przez
mych przyjaci przyjedajcych do Parya) wszystkie paskie,
syna Pana i sanockie zdjcia.
3) Niezalenie od jego pracy:
a) bagam niech mi Pan zrobi duplikaty negatyww wszystkich
Paskich prac. Jest mi potrzebna pena dokumentacja wszystkich
paskich obrazw z data stworzenia, rozmiarami, materi i
reprodukcj choby czarno - bia. A te posiada tylko Pan. Wiem
jak niebezpieczna jest operacja duplikowania negatyww, lecz
przecie po to one s by suyy powielaniu. I moim wanie
zadaniem jest powielenie ich w katalogach i albumach. Powielenie,
do ktrego potrzebne mi s negatywy. Podkrelam - nie prosz o
negatywy Paskie, lecz duplikaty. Koszta oczywicie pokrywam od
A do Z. Jeli s Panu potrzebne jakie filmy do tego prosz
napisa a natychmiast przyl.
b) czy mgby mi Pan przysa paski yciorys, ktry po
przetumaczeniu mgbym umieci w katalogu? Jeli nie chce go
Pan redagowa, prosz tylko o podanie mi precyzyjnie jak
najwikszej iloci danych o Panu (szczeglnie dotyczcych
twrczoci, w tym rwnie incydent spalenia czci modzieczych
prac) a sam zredaguj i podam Panu do aprobacji. Potrzebny mi
rwnie paski portret fotograficzny (negatyw) do katalogu.
4) Fala szkieletw onierzy nadpywajca w kotlinie wisi nad moim
biurkiem i mimo niepowodze, na jakie na razie napotykam
utwierdza mnie w przekonaniu, i jest Pan niezwykym malarzem
Pozdrawiam Pana najserdeczniej
Piotr Dmochowski
58

***
Drogi Panie!

Warszawa 2.5.84

Listy dochodz jak chc tak w jednym jak i w drugim kierunku. W tej
chwili otrzymaem list z 4 kwietnia, podczas gdy przedwczoraj wysaem
odpowied na list z 7 kwietnia. Z Paskich potwierdze widz, e to samo
jest w tamt stron. Oczywicie pisaem zaraz po otrzymaniu pierwszej
paczki z piwem list dzikczynny informujc, co mi najlepiej smakowao
(dosza ta paczka jeszcze 15 marca, gdy mam notatki na temat, ktre
lepsze" w swym terminarzu). Teraz przed kilkoma dnia dostaem dwie
paki z piwem i ju pisaem przedwczoraj i dzikowaem za nie nawet ju
rozpiem wszystkie gatunki, aby wiedzie, co jest najlepsze - to wszystko
zreszt jest bardzo fajne, a problem, ktre najlepsze zaley od okazji: raz
smakuje lepiej to raz inne, oglnie byem przyzwyczajony do tej pory do
kilku gatunkw, jakie z mniej lub wicej dokadn czstotliwoci
wystpuj w PEWEXIE w Warszawie: s to piwa w butelkach niemieckie
BECK i BERLINER KINDL oraz reszta w puszkach: Kronnenberg,
Carlsberg, Tuborg, DAB, DAB ARTIEN ALT, HANSA PILS,
ORANJENBOOM PILS, SKOL, BERLINER KINDL, HEINEKEN,
AMSTEL, BAVARIA wsio, bolsze niczewo. Wszystkie zreszt s to
lekkie piwa dolnofermentacyjne i z wyjtkiem ARTIEN ALT piwa jasne.
To, co w pierwszej paczce nadeszo od Pan a byo do zaskakujce dla
mnie jeli idzie o moje przyzwyczajenia, a poza tym baem si
przyzwyczaja czy polubi co z Zachodu, bo u nas piwo potaniao teraz
na 35 centw, a stamtd zawsze bdzie droej, wic jest to tylko (przy
moim pokanym zuyciu) wymylanie sobie nowego upustu dla dewiz.
Tym niemniej od razu urzeko mnie piwo MARTINS PALE, ale i obecna
paczka potwierdzia to urzeczenie. Bardzo te oryginalna bya CLUB DE
STELLA ARTOIS i teraz te si potwierdzio mimo, i obecnie byo to
chyba piwo belgijskie, a tamto poprzednie byo chyba francuskie (by
moe licencyjne) gdy obecne zwie si STELLA ARTOIS, a tamto CLUB
DE STELLA ARTOIS - trudno teraz gdy nie mam ju tamtego porwna
dokadnie smak. wietne ciemne byo (i jest te) CIMAY, naprawd
wietne, nie sdziem, e ciemne moe by tak dobre, ale to "siekiera" 59

zaraz po nim krci si w mej sabej gowie! Piwo bezalkoholowe o nazwie

33 jest bardzo dobre, chocia dosy agodne w smaku, moe zbyt agodne
jak na moje upodobania. Podobnie jest w tuborgiem francuskim, ten
duski, ktry tu bywa w puszkach jest nieco inny, ale oba s dla mnie za
agodne. Ja uwielbiam siln gorycz. W piwie rzecz jasna. Jeszcze raz
strasznie dzikuj za tyle kopotu. Teraz do spraw mniej przyjemnych:
Czytaem kilkakrotnie Paski list z dnia 7 kwietnia i dzi ten z dnia 4
kwietnia. Jak widz ma Pan kopoty, ktrych Pan nie przewidywa. Czy
nie byoby wic sensowne zrezygnowa z zabawy zanim nie bdzie za
pno, to znaczy zanim koszta nie stan si takie, e trzeba ju bdzie i
wycznie do przodu. Ogldam ten mechanizm, pjcia za daleko, na co
dzie w tym nieszczsnym ustroju, w jakim przyszo mi y i z roku na
rok umacniam si w przekonaniu, e jest to sprawa "kosztw" poniesiono za wysokie koszta (take w zabitych) nie mona si ju w
ogle wycofa i trzeba ten idiotyzm pcha, mimo, i wszyscy widz, e z
tej mki chleba nie bdzie. Ju dzi wida w perspektywie mizerny
upadek Imperium. Czy naley powtarza w Paskiej skromnej skali ten
bd? Lubi Pan moje obrazy. OK wierz w to. Ale nie znaczy to, e
abojady je polubi do tego stopnia by lokowa w nich kapita. Czy nie
lepsza, wic bya moja skromna propozycja sprzed chyba roku, by mia
Pan ius primae noctis" (a chtnie to Panu zapewni, bo widz, e Pan to
autentycznie lubi) odnonie wszystkiego co namaluj, ale nabywa
wycznie dla siebie i tylko to, co si naprawd podoba? Bo jak zakupi
Pan w cigu 4 lat 48 obrazw i potem nic z tego nie sprzeda, a jeszcze
dodatkowo poniesie koszta na promocj, to moe by bryndza. Nie? Dla
Pana rzecz jasna, nie dla mnie, bo ja wychodz na swoje i mam na
dodatek luz. Pisaem o tym luzie i Pan na niego si powoa, ale nie za
bardzo chyba wie Pan na czym on polega. Ot jako dugoletni
wychowanek p. Awangardy mam na amen zakodowane w mzgu, i
twrca winien w kadym sezonie lub na kadej nastpnej wystawie
zaskakiwa czym "nowym". Gdy nie mam na skadzie nic nowego,
jestem peen wyrzutw sumienia i nie mam najmniejszej chci robi
wystawy. Fakt, i rzecz oceniam z dystansu nie znaczy wcale, e
wewntrz odczuwam dystans. Tak zostaem uksztatowany. Przez lata
cae zabawiaem si zaskakiwaniem widza i byo to autentyczne, bo stale
mogem trafi na to, co chciaem ostatecznie robi. Gdzie okoo 1972
roku wyksztacio si to, co byo mi najblisze. Moe czciowo
60

wczeniej, czciowo pniej, ale jako taka uchwytna granica ley na

przeomie 1972-73. I od tego momentu nie chciaem ju robi nic innego,
lecz spoytkowa (mwic dziennikarsko) swoje dowiadczenia z lat
"burzy i naporu". Brzmi to fajnie, ale nieustannie mam opory, e ludzie
powiedz "to ju byo", a po kadej nastpnej wystawie czuj si coraz
gupiej i obiecuj, e nastpnej ju nie robi. Otwarcie nagle rynku, na
ktrym nikt mnie nie zna, z rwnoczesnym prawie cakowitym
zamkniciem rynku na ktrym wstydz si by "taki sam jak do tej pory"
zaowocowao na moment poczuciem "luzu psychicznego". Mog
namalowa znowu "przypyw morza" i nikt mi nie bdzie mia tego za
ze!! Nikt nie powie, e to "nic nowego". Et cet. c. Nad tym jednak aby
tego luzu byo jak najmniej zaczyna teraz czuwa Pan: Zaczyna si
stawianie bramek slalomowych pt: wicej koloru, repliki -, ale wiksze,
najlepiej podoba si to, a nie tamto et c etc oczywicie "ja nic nie mwi,
ja tylko informuj o zdaniu Francuzw". O do cholery! Nieopatrznie
napisaem przed trzema dniami, e duy obraz kosztuje dwa razy wicej
wysiku i dwa razy wicej czasu. Ale ZA DWA RAZY WICEJ FORSY
NIE BD MALOWA DWA RAZY WIKSZYCH OBRAZW!!!
Howgh jak powiadaj Apacze! Bo zaczynam si obawia, e padnie taka
propozycja. Ceny zostay ujednolicone - formaty nie, jako te nie.
Jako nie jest zalena od formatw. Ja nie lec za fors za wszelk cen.
I nie maluj mniejszych, by atwiej zarobi wicej pienidzy. Po prostu
chciabym zaskoczy w robot i mie troch na skadzie. Panu chyba te
zaley bym si nie wkopa w jakie gwno na miesic lub ptorej przy
niepewnym rezultacie!? Prdzej czy pniej due formaty te bd, bo po
to przecie z cholernym nakadem wysiku (czy Pan wie ile MNIE to
kosztowao roboty, ktr sam musiaem wykona rezygnujc z malowania
przez kilka miesicy i przerabiajc, przygotowujc etc) przygotowaem
sobie cae zaplecze umoliwiajce mi t robot. Niektre pomysy widz
tylko na duym formacie... Inne wol wykona n a rednim, inne na
cakiem maym. Tak byo zawsze do tej pory. Poza tym dziaa ta cholerna
ciasnota! Jak maluj mae to nie rednie. Jeli rednie to nie due. Jeli
due to nie mae. Musi by jaka dyscyplina technologiczna w tej
ciasnocie, inaczej si nie da! Mnie to i tak zazyna, prosz mi jeszcze nie
dokrca dodatkowej ruby, bo to nic nie da. Zreszt ju o tym pisaem.
Reprodukcje moich negatyww: Ale drogi Mecenasie JAK na Boga?
Nawet nie wiem jak to si robi. Nie mam przyrzdw. NIE MAM
CZASU! Czy Pan zdaje sobie spraw, e nic prawie nie robi tylko na
61

okoo maluj? A tymczasem wymaga Pan ode mnie roboty, do ktrej si

nie zobowizywaem, ktra na moje wyczucie nie jest waciwie Panu do
niczego potrzebna, bo przecie uzyska Pan od Glinickiego takie kupy
doskonaych slajdw kolorowych, e jeszcze dwa razy czy nawet trzy
razy tyle kiepskich reprodukcji czarnobiaych niczego tu nie zmieni, nie
doda, w niczym nie wzbogaci. Na skutek MOICH OSOBISTYCH
domniema: potrzebuje Pan teraz tych reprodukcji, aby wiedzie przy
odkupywaniu obrazw czy s to moje obrazy czy falsyfikaty. Jest na to
tysic lepszych sposobw ni mczenie kury, ktra ma za zadanie znosi
zote jajka, jest pojona piwem i obsypywana komplementami, ale jeszcze
na dodatek: kurko, kurko, moe by jeszcze w przerwie nauczya si
fotografowa i porobia mi fotki jajek. Te lepsze sposoby wygldaj tak:
W Polsce niech biskup Nizioek dzwoni z Kurii do Glinickiego, ktrego
naley zaopatrzy w POLACOLOR i troch filmw. O ile jest obraz i
Biskup Nizioek nie jest tylko pewien czy ten obraz jest mj (to swoj
drog paranoja, ale innego wytumaczenia dla akcji pt "kopie negatyww"
nie ma) to Glinicki robi fotk i na miejscu sprawdza czy wysza i szybko
wskakiwa w gablot, chodu na Suew: Panie Beksiski chwila przerwy,
niech si Pan nie nata, bo Panu przepuklina pknie, zanim zniesie Pan
nastpne jajo niech Pan powie czy to obecnie sfotografowane zostao
uprzednio zniesione przez Pana? I ja mwi! I cze! Nie byo wreszcie
takiej kupy obrazw, bym nie pamita. A dat i tak nie notowaem! Data
jest na odworcie obrazu, a w moich n egatywach s tylko negatywy i moja
czciowa wiedza, co do tego gdzie poszy te obrazy i kiedy. Co do
zagranicy: Robi Pan sam zdjcia POLACOLOR u posiadacza obrazu lub
zdjcie posya Panu on sam, jeli zaley mu na sprzeday. Pan wysya to
do mnie lub w razie popiechu podaje przez pilota LOTu Glinickiemu,
ktry jest mody, wic na telefon moe ciga na Okcie i odbiera
fotografi - po czym ja wysyam do pana telegram potwierdzajcy lub
zaprzeczajcy. Ale to jeszcze wiksza paranoja ni w wypadku Polski. Za
granic produkuje si "Nieznanego Rafaela", bo to wikszy zysk lub
Dubufeta, bo to atwiej. Nikt nie bdzie na razie faszowa Beksiskiego,
a jak ju zostalibymy obaj sawni i bogaci to nawet podaruj Panu te
moje negatywy. Ale na razie jest to dla mnie JEDYNY (i to kiepski) lad,
e co takiego namalowaem by. Jeeli sprezentuje mi Pan klasery firmy
bodaje HAMA (niemieckie) na formaty 6 x, 6, ale w takiej super
transparentowej wersji, ktre umoliwiaj dokonywanie drugorzdnych
powiksze. (Bdzie wiksze zapylenie (woski, kropki et c) i ewentualnie
62

piercienie Newtona) (moe nawet lepszych ni drugorzdne - ja znam to

tylko z reklamy i tam mwi, e mona dokona pierwszorzdnych
powiksze, w co nie wierz) bez wyjmowania negatywu z klasera, to
razem z zapiecztowanymi przez siebie klaserami dam cao
Glinickiemu i niech zrobi Panu komplet tak jak leci. O ile to Panu
odpowiada, to prosz da zna, a wtedy podam potrzebn ilo sztuk
take dla formatu leicowskiego, bo starsze rzeczy s na leicowskim. Wie
Pan chyba jak to wyglda i podobnie jak Pattersony, w ktrych
pokazywaem Panu moje negatywy, ale absolutnie przeroczyste.
Najlepsze byy nie cae arkusze, lecz podune koperty o szerokoci filmu,
by mona to byo pcha do powikszalnika bez koniecznoci rozcinania
na paski, bo wtedy odpada poowa. Bdzie to jednak koszt, ktry nie
wiadomo, czemu bdzie suy. Tak jak ja to oceniam. yciorys: O Rany!
Nieche Pan co wymyli w oparciu o katalogi i xero. Bagam!! Co ja
mog napisa?
Aha! Obrazy spaliem w Sanoku w roku 1977 w trakcie wprowadzania
si. Czy to takie wane? abojady i tak kupiliby obraz dopiero gdybym
wyprodukowa ze dwadziecia idiotowatych skandali w rodzaju
zatrzymania hamulcem expresu Pary Saint Tropez (o ile taki jest) po to
by si wysiusia w anie yta, bo mam taki "artystyczny zwyczaj",
przedstawia jako rodzony brat papiea i nielubny syn Hitlera - o ile
wiem jest to uwicona droga do sawy w krajach europejskich. Aha!
Zdaje si, e znalazem czowieka do robienia ramek w Nowej Wsi koo
Komorowa. Na razie dosta prbne zlecenie, by si mia okazj sprawdzi,
ale po trosze odetchnem. To wszystko kosztuje sporo czasu, ale ja
wanie miaem malowa i oprawia, no i dba o materia i narzdzia, co
bez szemrania robi. O zdjciach jednak mowy nie byo.
Aha! Baele napisa ebym poda mu adres Margonariego i informuje
mnie, e napisa do niego facet o "niemoliwym nazwisku
D_M_O_C_H_O_W_S_K_I pyta jak to si czyta "DMOC...?" Po co mu
adres Margonariego? Czyby biedak sdzi, e podaem panu jego adres, a
nie podaem panu Margoneriego, (o ktrym musiaem mu przed laty
chyba pisa, gdy obaj dostarczali pyty) i teraz zawitao mu widmo
zysku? Byby to dobry znak dla Pana: jest bez forsy? Nie (wyglda na
takiego, stale jedzi od Izmiru do Rzymu, a stamtd do Arabii Saudyjskiej
(subowo) i nie byby Belgiem, gdyby nie zarabia na kadej imprezie.
63

On ma kilka obrazw, ale tylko jeden ma duy (zreszt nienajlepszy).

Najlepszy jest wanie cakiem may, z bram obronit czerwonymi
limi. No to chyba tyle tego. Piknie si kaniam, aha: mam i ja tak
nietypow prob.
Czy w Paryu jest sklep firmy ortopedycznej "Sholl"? Moja ona przed 10 lub
12 laty dostaa za porednictwem jednego mego kolegi doskonae drewniaki
ortopedyczne tej firmy i od tego czasu atajc je do niemoliwoci, stale uywa
je w kuchni. Wygldaj ju potwornie, a s podobno doskonae. Czy jakbym
przez kogo, kto by jecha do Francji poda taki jeden drewniak (o ile nie bdzie
si wstydzi) mgby Pan kupi jakie identyczne, jeli idzie o spd? Tamtym
razem wystarczy odcisk stopy pomalowanej tuszem, moe i abojady by to
wystarczyo? Byo by to jak aerograf a conto nastpnego obrazu. Pewex
prowadzi rozmaite rzeczy tej firmy, ale nie drewniaki ortopedyczne. Piknie si
kaniam.

Beksiski
3. 5. 84
PS. Jest co, co z pozoru stoi w sprzecznoci do tego, co napisaem
poprzednio o malowaniu na luzie i co zauwayem w czasie korekty listu.
Ot mgby Pan doj do wniosku, e jedyn rzecz, ktr pragnem i
nadal pragn malowa s "metafizyczne pejzae" i jak teraz zaczn, to ju
t drog pojad bez oporu. Due uproszczenie. Mwiem i pisaem o
"spoytkowaniu swoich dowiadcze" i niechci do zaskakiwania widza
stale czym nowym. Ale w enklawie obejmujcej cao "mojego wiata"
i niechtnie lub raczej z rzadka poszerzanej o niewielkie obszary nowego
terenu na zasadzie dodawania, ktrej to enklawy pragnbym nie
zmienia, nie przesuwa i nie zastpowa enklaw cakowicie inn,
znajduj si nie tylko pejzae, ale te postacie ludzkie i zwierzce, twarze
i w ogle takie konstrukcje antropomorficzne zbudowane z
wyimaginowanego ukadu kostno - mechanicznego i wreszcie to wszystko
co stale jednak do tej pory maluj i malowaem gdy pierwsze zacztki
tego typu konstrukcji s waciwie o wiele wczeniejsze ni pierwsze
prby pejzau i te traktowaem to przed trzema laty jako powrt do
zapomnianej i nieco zachwaszczonej czci ogrodu. Pan jest troch
dyktatorem i nieustannie w ten czy inny sposb usiuje Pan przywiza
mnie do psiej budy stojcej w okrelonym miejscu mojego ogrodu tam
gdzie s metafizyczzne pejzae. Teraz odbywa si to pod ktem
64

"wystawy, ktra bdzie miaa efekt bomby atomowej". Niebezpieczna

koncepcja i to nie tylko dla mnie, ale dla Pana, nie wspominajc ju o
tym, e nie naley zbyt serio bra pod uwag ochw i achw osb
ogldajcych reprodukcje. Ochy i achy s ze wzgldu na Pana, bo
emanuje Pan fanatyzmem, ktry dla mnie jest bardzo miy, ale dla innych
moe by krpujcy, e niby "jak mu to powiedzie, e z tej mki chleba
nie bdzie, skoro tak jest przekonany, e wygrzeba w Polsce co
"nadzwyczajnego". Do tego dochodzi ewentualna przysza krytyka
profesjonalna, ktrej w tamtej czci Europy zdecydowanie nie lubi
"literatury" i "niemieckiego romantyzmu" i w tej mierze znacznie moe
rni si w swych sdach od osb "normalnych". Ale nie tylko o to
chodzi. Chodzi jeszcze bardziej o to (pomijam w ogle fakt, e ja si nie
dam przywiza do budy ani tu, ani tam, ani nigdzie, chobym mia do
koca ycia nie zarobi zamanego centa - jest to wic seria zabiegw
skazanych wycznie na wywoanie stresw po obu stronach) e gdybym
nawet mia w Paryu tak wystaw, ktra w Paskiej wyobrani kojarzy
si z bomb atomow, bo w cigu 4 lat wyselekcjonowa by Pan z tego,
co przez ten czas i poprzednio namalowaem akurat "samograje" i
zestawi je na zasadzie wycznoci, to pomijajc fakt, e czubym si
zuboony i zakadajc nieprawdopodobny inny fakt, e wystawa
odniosaby sukces, przygotowalibymy obaj w ten sposb ptl na moj
szyj! Musiabym potem robi ju pod presj tego sukcesu (a w kadym
razie bybym do tego zmuszony przez Pana jeszcze bardziej ni teraz)
tylko to i takie w stylu i wizji rzeczy, jak te, ktre odniosy sukces! Jest to
wic dziaanie na krtk met. I dlatego odradzam wystaw zoon z
samograjw. I dlatego radz wystaw, ktra W PROPORCJACH
REALNYCH oddawa bdzie to, co w okresie przygotowawczym (i
ewentualnie dawniej) malowaem. To si cakuje wbrew Paskim
obawom i uzupenia wzajemnie, a nawet wzbogaca. Wystawa
"samograjw" (45 sztuk - Jezus Maria!!!) tak jak j Pan widzi, byaby
przeraajco uboga, odrazu wyszoby na jaw sabe strony mojej
wyobrani (tak jak kadej innej zreszt - nie jestem tu specjalnie
skromny) zadziaa i sposobw, stereotypw i brakw wreszcie, czego
daoby si unikn gdyby wystawa bya: kameralna, skomponowana z
tego, co ja doradz (operujc dostpnym nam materiaem) i zrnicowana
wizualnie, kolorystycznie i tematycznie. I nie wicej jak ca 30 obrazw gdyby by sukces handlowy, towar moe by na zapleczu. Zawsze
komponowaem waniejsze wystawy, jeli nawet nie na zasadzie, co,
65

obok czego, to na zasadzie, co. Kada wystawa zawieraa wybrane

okoo 30 obrazw, mimo, i w domu miaem ich o wiele wicej. Ale to
wszystko na wypadek gdyby Pan jednak w ogle nie rezygnowa, po
zastanowieniu si nad tym, o czym pisaem poprzednio. Bo trzeba liczy
si nie tylko z sukcesem, ale jeszcze bardziej z przegran. I wtedy moe
Pan w ogle nie odzyska swego wkadu, ktry (jak ja to oceniam) bdzie
ju po czterech latach pokany. Cyfre czterech lat sam Pan wymyslil!!!
Oczywicie nie wiem, jakie s Paskie moliwoci, by moe te pienidze
za obrazy ( 12 obrazw rocznie) plus katalogi, reklam wynajcia sali et c
rozoone na trzy lata s dla Pana marginesem, ktry moe Pana
zaryzykowa nie rezygnujc z niczego innego - by moe mona imprez
we Francji ubezpieczy od strony sukcesu finansowego - nie wiem tego,
ale po prostu nie chciabym by przyczyn czyjego krachu - zawsze
raczej miaem satysfakcj, e kto na mnie zarobi (nawet, gdy czasem
zarobi nieprzyzwoicie) i jeli nagle przynisbym straty, czubym si
zaamany jak "markowa" kurwa z ambicjami, ktrej nie udao si
zadowoli klienta. Dopisuj to wszystko na drugi dzie po wczorajszym
licie - czekam teraz na klientk dewizow (Heluuu czy to pan
Beksiski?) ktra bolenie si rozczaruje, e nie mam obrazw na
sprzeda, ale jest to sympatyczna pani i ma ju mj jeden obraz, z tym e
zna take Alicj Wahl, mam wic do rozegrania partyjk uprzejmych
kamstw podwjnych tzn. takich ktre gdy zostan powtrzone Alicji
Wahl (bo ona tam zaraz poleci, ale woli obej galeri, bo u mnie
kupowaa za tysic, a tam musi za dwa) nie naprowadz jej na lad
naszych ukadw. Inna rzecz, e Palczewski mg to ju te wypiewa.
Ona te jest w bliskich kontaktach z Alicj Wahl, ale on te zna prawd
nieprawdziw - chodzi o to teraz, by mniej wicej pamita co si komu
zegao aby nie zoya si z tego mozaika. O ile z tych obrazw, ktre
byy u mnie na cianach namalowane przed 23 lutego s takie, ktre
absolutnie Pana nie interesuj pod ktem naszych ukadw, byoby dobrze
gdybym o tym wiedzia ze wzgldu na AW. Obawiam si, e z
pocztkiem czerwca bdzie tu urek lub ona i gdybym im co da, to nie
bardzo wiedzieliby, co myle i znowu byaby peredyszka. Niej szkice
symboliczne i pytania czy na tych obrazach Panu zaley - wiedziabym,
spord jakich mog wybra (o ile w ogle mog).
Ukony.
66

Oj juz nic sie nie zmiesci !

Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 8.5.84.

Dzikuj za list z dnia 20 kwietnia. Ma Pan jak widz wicej wiary w

moje umiejtnoci ni ja sam. Oby nie by Pan tym pierwszym, ktry na
mnie straci! A zatem podobnie jak Pan zaczynam odpowiada od koca:
Moje obrazy mog sobie wisie na socu lub pod kwarcwk i nic im to
nie zaszkodzi w sensie trwaoci kolorw - natomiast zaszkodzi w sensie
estetycznym. Podobnie jak urod kobiet - obrazy lepiej jest oglda w
wietle cokolwiek sabszym i rozproszonym. Zyskuj wtedy! W kadym
razie wana jest regua jedna: nigdy nie eksponowa obrazw w wietle
janiejszym i o bogatszym skadzie widmowym ni to, w ktrym byy
malowane. Twrczoci Pana Boga wiato nawet bardzo silne nie jest w
stanie przeszkodzi, gdy ujawiaj si wtedy ukryte przedtem szczegy jeli idzie o zwyke obrazy, wiato silniejsze od tego, w ktrym obraz
malowano, wywala na wierzch cae rusztowanie, wszelkie jego usterki i
sabe miejsca. wiato nieco ciemniejsze gubi moe niektre szczegy,
ale cao w ten sposb zyskuje. Wane jest wiato boczne lub dolne
podwietlenie gdy wtedy unika si refleksw i odblaskw, ktre
przeszkadzaj w ogldaniu. Co do trwaoci to farby dobrych firm
generalnie dziel si na: "absolutnie trwae", trwae", "trwae z
ograniczeniem" i "nietrwae". Nie nabywam w ogle farb "nietrwaych,
mimo, i z reguy s najadniejsze. Produkuje si je ze wzgldu na
tradycyjno niektrych barwnikw, ale powoli wychodz z uycia. Farby
trwae z ograniczeniem" posiadam, ale nigdy do tej pory ich nie uyem
(np. biel oowiowa, bkit pruski et. c. ) gdy utrudniaj prac, nie mona
ich miesza z kad inn farb lecz tylko z wybranymi, s wraliwe np. na
zasady et. c. Uywam wycznie farb absolutnie trwaych" i "trwaych".
S one wszystkie neutralne chemicznie i mona je ze sob miesza w
kadym stosunku. Midzy jednymi i drugimi zachodzi ta rnica, e farby
"absolutnie trwae" nie zmieniaj si pod adnym wpywem w cigu
67

tysicleci (ugry, kobalty, re elazowe et.c.) natomiast trwae" mog

nieco spezn, gdyby byy wystawione przez ile tam setek lat na
bezporedni wpyw promieni soca lub co gorsza dodatkowo rozjanione
biel i potem smaone na socu. Ale to, co dzi nazywamy farbami
trwaymi" tego w ogle nie mia ani Leonardo ani Ucello, wic prosz
si nie lka - na wiato jest to CHOLERNIE TRWAE. Sam
sprawdzaem kadmy czerwone i fiolety quinacridonowe prac je przez
cienk szyb przez ponad dwa lata bezporednio na socu w cieniutkiej
warstwie i nic - adnej dostrzegalnej zmiany. Wspczesna chemia jednak
daa nam lepsze farby ni mieli dawni mistrzowie. Tyle, e malarze s
gorsi. Bardziej obrazom szczeglnie tym jasnym i malowanymi kolorami
niebieskawymi i biaymi szkodzi CIEMNO! Mianowicie wyschnity
olej (linoksyd) ciemnieje na skutek braku wiata, (co wida np. na
drzwiach polakierowanych na biao, jeli wisia na nich np. kalendarz).
Istnieje technika konserwatorska rozjaniania starych, pokych na
skutek trzymania w piwnicy obrazw, przy pomocy nawietlania lamp
kwarcow gdy ciemniony linoksyd daje si potem nieco rozjani, (po
czym znowu ciemnieje, jeli nie ma wiata). Poniewa ciemnienie to ma
charakter knicia, a po latach brzowienia, to obrazy brzowawe,
tawe i czerwone mniej s naraone na widoczne zmiany, ni
niebieskie, biae i stalowe. A w kadym razie te ostatnie trzeba
bezwzgldnie trzyma zawsze na wietle - wtedy zmiany s mniej
widoczne. Wszystko to nie dotyczy akryli. Tzn. pigmenty s te same, ale
nie ma adnego knicia, jednak z kolei nie wszystko da si namalowa
akrylem i mechanicznie jest on atwiejszy do zabrudzenia, a trudniejszy
do oczyszczenia. Jest po prostu z natury porowaty i brud wciska si w te
mikroskopijne pory i nie daje ju usun.
Sprawa druga, mniej dla mnie przyjemna, gdy poniekd delikatna. Czy
pisa Pan moe do pani Nowakowskiej-Dury do Brukseli? Bya to
przygodna klientka, ktra kupia ode mnie przed rokiem obraz za 1000 i
ktrej adres daem zapewne Panu w ramach adresw osb posiadajcych
moje obrazy. Problem dla mnie polega na tym, e ja t pani poznaem
dziki porednictwu prof. Noszczyka, przemiego faceta i genialnego
chirurga z Warszawy, ktry wycina naszej rodzinie wszystko, co jeszcze
jest do wycicia i ktremu jestem teraz (i na przyszo) zobowizany i
troch gupio mi, gdy mu musz odmwi, a tymczasem on nagle dzi
przychodzi, e pani Dury (jego crka bywa na dodatek u niej na
68

wakacjach et. c.) podaa przez zakonnic fors na drugi obraz i on prosi
bym co dla niej wybra, na co ja, e: niestety ukady s takie, jakie s i
nie jestem ju wacicielem samego siebie i e moe w sierpniu gdy facet
(czyli Pan) przyjedzie to co "odpadnie" i wtedy bdzie ta moliwo, ale
problem dla niej i dla N. ktry ma w stosunku do niej ukady
wdzicznociowe (a ja w stosunku do niego) polega na tym, e fors do
Polski mona sobie wwie i moe to zrobi nawet zakonnica (sic!) tyle,
e jest to moliwo jednokierunkowa, ale teraz to nikt przecie nie
bdzie ryzykowa wasnym paszportem, by jej to z powrotem odwozi...
Dlatego te dobrze byoby gdyby w sierpniu (w porozumieniu z Panem)
mg co wybra ze "starego portfela" lub z "odrzutw" i jej zaoferowa o
ILE... Wanie: o ile po prostu Pan do niej poprzednio nie pisa. Bo jeli
Pan do niej pisa, to oznacza, e w niej zagraa po prostu yka kupiecka i
w tym ukadzie to niech mnie ona w dup pocauje, przepraszam, e
jestem cham, ale nie zdaje sobie Pan sprawy jak naiwne s czasami tricki,
z ktrymi stykam si, co kilka dni, szczeglnie, gdy jaki oszalay
Nizioek zaczyna zamieszcza w yciu ogoszenia. Czekam wic na
wyjanienia. Nastpna sprawa to telefon z Biura Handlu Zagranicznego.
Ot wczoraj dzwonia niejaka pani Kwiatkowska (rozmow mam
nagran, nie wydaje mi si by to by podstp), e maj klienta "po
powrocie" i e on reflektuje na mj obraz i czy ja mgbym im udostpni
slajdy. Na co odrzekem, e mam staego klienta i on rezerwuje wszystko
dla siebie do sierpnia (co mi i jemu wolno) "no, ale w sierpniu", "no wic
w sierpniu prosz raz jeszcze zadzwoni" i tu jest pytanie do Pana (bo
BHZ mg, chocia to mao prawdopodobne, czu si zagroonym w
swych prawach o ile starania Nizioka rozeszy si po tym grajdoku jak
krgi na wodzie) czy w sierpniu udostpni im do wyboru obraz, ktry jak
znam ycie i BHZ nie zostanie sprzedany, bo one umiej tylko pi
herbat, a nie handlowa. Obraz oczywicie z tych, ktre namalowane
zostay przed 23 lutym. Po drugie ta Pani prosia mnie czy nie
pozwolibym ich fotografowi porobi u mnie slajdy nie tyle ofertowe, co
pogldowe i na to wyraziem zgod, bo z Alicj Wahl to sprawa
ewentualnej awantury, a z BHZ to sprawa ich niezbywalnych ustawowo
praw, z ktrych oni nigdy nie umieli skorzysta, co polegao na tym, e o
ile ja im klientw nie znalazem, to oni nie znaleli sami nikogo, a jeli, to
tylko groszowych. Tak bdzie nadal i myl, e gdybym wykaza dobra
wole, ktra zagraaby cznie z ich indolencj, to fale by si uspokoiy, a
nasze interesy by nie ucierpiay. Przepraszam za niepowtarzalny styl
69

Piotra Wierchowieskiego usiujcego naladowa kapitana Lebiadkina,

ale jest on z wielu wzgldw na miejscu. Obracamy si w atmosferze
nieomal donosw.
O Boe palec mnie wskazujc coraz bardziej boli, mylaem, e wbiem
sobie tam kawaek szka (moja mama 1 maja wytuka drzwi tzn. przecig
je wytuk, a ja w panice od razu uczuem, e mnie kuje co w palcu
wskazujcym, mimo, i jak ognia unikaem dotykania czego praw rka),
ale dzi chirurg, ktry tu by w sprawie madame Dury uspokoi mnie, e
objawy wskazuj na podranienie jakiego tam zakoczenia nerwu, co
moe si zdarzy bez urazu a u mnie (jak ju sam wiem o sobie)
urodzenie dziecka, gdybym sobie ubzdura, e zmieniam si w kobiet,
nie byoby a tak dziwnym fenomenem - wszystko u mnie ma genez
nerwow - na cae szczcie w malowaniu specjalnie nie przeszkadza, ale
w pisaniu tak - prosz wic wybaczy gdy w przyszoci bd pisa mniej.
Odpowiadam na inne pytania: Glinicki teraz si "stara" i moim zdaniem
robi to dobrze. Cudw, (czyli identycznych slajdw) nie bdzie te we
Francji. Prosz dla przykadu poszuka drogiego wydawnictwa o
luksusowym druku. Prosz poszuka DWCH ksiek z tymi samymi,
najlepiej prostymi obrazami. Np. (wymylam, ale na pewno co
podobnego Pan znajdzie) jedno niech to bdzie monografia Celnika
Rousseau, a drugie nieche to bdzie co w rodzaju "Naiwny Realizm 19
wieku" tak, aby i tu i tu byy te same reprodukcje Rousseau. Prosz je
obejrze rwnoczenie i jeeli Pan znajdzie nie tylko takie same, ale
choby podobne w tonacji, to zjem wasny kapelusz. Tamtych pierwszych
slajdw nie akceptowaem, bo byy zakolorowane na rudo, przewietlone i
na dodatek mtne w kolorach. Obecne uwaam za dobre, ale ich
identyczno zawsze bdzie "mniejsza lub wiksza" w zalenoci od
szeregu czynnikw, o czym ju pisaem w poprzedni m licie. Naiwna
wiara, jak ludzie maj w kolorow fotografi zawsze mnie rozczulaa.
Kolorowa fotografia jest pewnym odniesieniem do rzeczywistoci, ale nie
rzeczywistoci - potrafi by "lepsza" od rzeczywistoci, podobnie jak
pyta laserowa jest "lepsza" od muzyki na sali koncertowej. W kadym
razie ja Glinickiego ju akceptuj, ale tu zawsze trzeba si liczy z
odrzutami i my kadorazowo sprawdzamy wyniki. Wahnicia napicia ju
zmienia temperatur wiata. Dlatego te to musi trwa, a pozatym trzeba
si liczy z powtrkami. Staramy si tak ksztatowa wyniki, by zyskiwa
70

najbardziej prawidow relacj barwn przy ogldaniu w wietle

dziennym lub przy arwce o temperaturze wiata dziennego. Fotograf,
ktry robi zdjcia do kalendarza nazywa si Czarnecki, a robi to dla
firmy AGPOL. Nie sdz by wyniki byy lepsze ni Glinickiego a
reprodukcja zmienia je jeszcze w kierunku cakowitego zafaszowania.
Adres AGPOLU: AGPOL przedsibiorstwo reklamy i wydawnictw
handlu zagranicznego ul. Kierbedzia 4 00-957 WARSZAWA skrytka
pocztowa 7. Redakcj zajmowaa si pani Maria Poszajska, ale nie wiem
czy ona nadal tam pracuje. W ogle to byo redagowane w 1979 roku, u
nas wszystko "koci si" przez kilka lat. Sdz, e Czarnecki nie ma
negatyww, lecz ma je redakcja, o ile ich ju nie wyrzucia. Kolorowe
zdjcia z mojej wystawy warszawskiej w roku 1973 (chyba) ma pani
Liliana Biliska art. fotografik. ktra, o ile wiem dokumentowaa na
kolorze ca wystaw. Zdj tych nie widziaem, ale ona podobno robi
dobrze, mimo, i jest autentycznie wirowata. Obrazw z tej wystawy ju
nie wiadomo gdzie szuka, niektre bd u Margonariego, ale reszta...
adres: Liliana Biliska, ul. Rutkowskiego 6 tel. 26-00-04. Na tym samym
numerze w ksice jest jej matka Alicja - nie wiem ktra tam teraz
mieszka, ale zdjcia robia Liliana - ma take prywatnie dwa obrazy z tej
wystawy. Oprcz tego by moe jakie kolorowe reprodukcje z tamtego
okresu bdzie mia pan Cioek nie pamitam jego imienia, chyba Erazm,
ale bliszych informacji moe udzieli Panu Zwizek Polskich Artystw
Fotografikw ul. niadeckich 10, (tzn. adresu pana Cioka) - jak wiem
specjalizuje si w reprodukcjach dzie sztuki. Innych grzechw nie
pamitam. Robi tu jeszcze zdjcia pan Kopydowski (te informacje o
adresie w ZPAF), ale co s warte, tego nie wiem jego reprodukcje w
"Sztuce" zawsze byy denne. To wszystko. Za chwil palec mi odpadnie i
nic ju w yciu nie namaluj. Piknie pozdrawiam, co zego to nie ja...
Beksiski
9.5.84 PS. Jeszcze jedno sobie przypomniaem: Ot Glinicki naciska
(moe pod wpywem paskich telefonw) by porobi zdjcia tego, co
teraz namalowaem. Nieche wic robi, ale problemw jest kilka.
Pierwszy to fakt, e obrazw skoczonych bez ram jest 8 (dzi zaczynam
dziewity), ale skoczonych w sensie technicznym jest zaledwie 4, inne
da si sfotografowa, ale s na nich jeszcze partie, ktre przed
ostatecznym sfotografowaniem musz by pokryte przeroczyst
71

byszczc substancj, czyli ywic alkidalow, o czym ju pisaem. Nie

mona tego robi "na hurra", bo pod wpywem wcierania ywicy zaczn
rozmazywa si farby o ile nie s wyschnite na pieprz. Czasem proces
taki naley przeprowadzi w dwch ratach (pierwsza partia ywicy
wsiknie miejscami od razu) i wtedy rzecz przedua si o dalsze dwa
tygodnie. Jednym sowem, co nagle to po diable, tak wic moe szkoda
filmw by robi tylko "zdjcia informacyjne", a potem powtarza je raz
jeszcze "na czysto".
Drugi problem to kwestia tych 5 dla mnie. Nie mam innej moliwoci
wyselekcjonowania 5 najlepszych dla siebie jak wybierania zawsze 5 z
kadej nawet najmniejszej partii i potem czekania na parti nastpn i
weryfikowania wyboru: cze z tego, co poprzednio wybraem przechodzi
na Pana, a ja na to miejsce wybieram obrazy inne o ile uznam je za lepsze
i tak a do koca roku kalendarzowego. W skrajnych wypadkach (a
pocztek umowy, czyli rok 1984 to wanie taki wypadek) moe doj do
sytuacji wykorzystania przeze mnie na okres wyboru punktu 41 aby
uatwi sobie podjcie decyzji na wypadek aby potem nie aowa, e
daem np. obraz nr 7, a tymczasem do koca roku aden nastpny nie by
tak dobry. "Dobry" to rzecz jasna pojcie nieco wzgldne, ale po prostu
nie chciabym by Pan zobaczywszy slajdy przywiza si od razu do tego,
co sam lubi najbardziej, bo i tak sprzedaem Panu poprzednio co
najmniej 2 pozycje, ktre w zasadzie byy "moje". To, co pisz brzmi
mtnie, ale prosz wierzy w niczym (w skali rocznej) Pana nie
ograniczy, jeeli liczy rok 1985 i to tak za rok 1985 jak za rok 1984
Obstrukcja jest na razie.
P.S. Z punktu 41 nie bd jednak korzysta w celu uatwienia sobie
wyboru. Prawo zabrania!
***
(PS DO LISTU OD BEKSINSKIEGO, KTREGO POCZTEK
ZOSTA ALBO ZAGUBIONY ALBO UMIESZCZONY GDZIE
INDZIEJ).
72

P.S. Poniewa mia Pan zatelefonowa w sprawie iloci skrzy lub raczej
iloci obrazw i nie telefonuje Pan, wic wysyam orientacyjn
specyfikacj tego, co jest i co z tego, co jest chciabym zostawi sobie w
ramach owych 5. na rok raz (niecztelny dopisek na marginesie) co z tego,
co jest, w jakim jest formacie - bdzie to musztarda po obiedzie, bo gdy to
dojdzie, bdzie ju za pno na budow skrzy, ale umoliwi Panu
orientacj zgrubn a priori. A wic wszystko byo troch na gwat i jak si
zorientowaem teraz, to chyba Glinicki nie zrobi mi wszystkich kopii, tak
abym dysponowa wszystkimi numerami z tego, co mam w schowku lub
na cianach. Zauwayem to dopiero w tej chwili, bo gdy mi da,
wrzuciem po prostu do szuflady. W oparciu o to, co mam informuj:
Moje obrazy domowe nie do sprzedania: 17, 18, 31, 32, 47, 50 (numer 50
bd malowa jeszcze kilkakrotnie w innych, podobnych wersjach i wtedy
by moe konkretny obecny nr 50 bdzie do wzicia, ale to kwestia
przyszoci), 16, 26 (ta ostatnia do przedyskutowania z moj on), 5, 1, 2
(jest to wasno mego kuzyna, ktry jest na kontrakcie w Nigerii, u mnie
tylko na przechowaniu) poza tym obrazy syna, ktre przez pomyk
dostarczy mi Glinicki, a wic 8, 7, 10, 9, 21, 22, 19, 20, poza tym obraz
mojej matki nr 24, wreszcie obraz 51, ktrego wolabym na razie nie
odkrca od drzwi w azience, bo nie mam innego, ktry by pasowa w
jego miejsce, jest to alternatywa wywozowa na przyszo. Ponadto
chciabym zatrzyma z obrazw z roku 1983 oraz 1982 nie a dziesi
jakby wypadao, ale przynajmniej numery: 13, 46, 11, a dla Muzeum w
Sanoku chciabym zarezerwowa nr 42, o czym ju pisaem. To by byo
to, co nie.
Teraz obrazy te, ktre tak z tych, ktre ju tu byy i s reprodukowane
przez Glinickiego (prosz o wybaczenie, jeli co pomin, ale jest w
schowku, a Glinicki na pewno nie da mi wszystkich kopii, on te nie
pamita, co byo u Tomka, a co u mnie, a wtedy, gdy on oddawa na
samolot slajdy dla Pana, mnie nie byo w Warszawie std pewne
niedocignicia). A wic do Paskiej dyspozycji s numery: 41, 39, 44,
40, 45, (co do 38 to mam zdanie podwjne, nie jestem pewien czy chce go
zostawi czy da), 49, 48, 12, 14, 15 (tego ostatniego Pan nie chce, a ja
chyba zostawi go sobie, bo paradoksalnie go lubi, chyba eby mi co
wybucho nagle z Alicj Wahl), wreszcie 4, 3, 2 (te dwa ostatnie
wymagaj retuszu, czego nie podejmuj si zrobi na poczekaniu, s
73

uszkodzone w BHZ, a moe powicimy je na galeri Wahl?). Innych

kopii (a jest ich wicej) Glinicki mi nie zostawi lub zostawi, lecz nie
ponumerowa, tak wic dojdziemy koca na miejscu w kadym razie nic z
wyjtkiem tego, co pisaem nie wycieko z domu - poszed numer 43 oraz
(zaraz po Paskim wyjedzie) trzy obrazy, ktre Pan sam wyznaczy: dwa
do galerii Wahl, a jeden do Nyczka - Glinicki ju teraz nie mg ich
powtrnie sfotografowa. Aha: jeszcze s do dyspozycji 25 i 23, ale ten
drugi bardzo stary te wymaga retuszu, poza tym ramy ma zniszczone, a
nie mam ju ram o tym formacie i nie mam moliwoci by je zdoby. No i
27 oczekuje na Pana. By lekko uszkodzony i go zaretuszowaem. To
wszystko nie, jeszcze co opuciem, a mianowicie nr 30 oraz 29, ten
ostatni bardzo mocno pouszkadzany, chyba nawet dla Wahl nie bdzie mi
si go chciao retuszowa, a jeli, to gdzie w przyszoci. To te dzieo
BHZ. Z tego, co namalowaem obecnie, 12 obrazw jest gotowych z tego
7 bdzie Pan mg zabra, ale naprawd - prosz mi wybaczy, nie umiem
ju teraz dokona ostatecznego wyboru, co na razie zostawi sobie musz oprawi, rozoy, poduma, poprzekada, tak wic dopiero po
swym przyjedzie dowie si Pan co i jak. Z tych obrazw 4 sztuki ma
format 87 x 87 i wicej ju tych formatw nigdy nie bdzie, bo skoczy
mi si materia. Za rok zapewne w to miejsce bdzie format 90 x 90, 92 x
92 lub 89 x 89 (jeden z nich), ale jeszcze nie wiem ktry, bo zaley to od
kilku czynnikw, w tej chwili jeszcze nie mam surowca, a potem musz
go wywie na dacz szwagra, poci cyrkulark, zaimpregnowa,
zaatwi ramy na ten format etc. etc. s to setki godzin pracy fizycznej, nie
majcej nic wsplnego z malowaniem i mas zaatwienia, bo w Polsce
jak Pan wie, nie kupuje si i nie zamawia, ale zaatwia. Na najbliszy
wic rok co najmniej pozostanie nam format 87 x 73, 73 x 73, 61 x 73
oraz due 97,5 x 132, 97,5 x 122, 97,5 x 101. Takie jest ycie. Zawsze
zreszt takie byo tyle, e obecnie Pan w nim wspuczestniczy. Tak wic
wracajc do tego, co wyej, obecnie mam namalowanych 4 formaty 87 x
87 oraz 8 formatw 73 x 87. Najprawdopodobniej zostawi sobie 3
formaty 87 x 87 lub 2 formaty 87 x 87 no i pozostae 73 x 87, ale
naprawd nie umiem jeszcze w tej chwili zadecydowa. Oczywicie jest
to wymiar bez ram, ale taki sam z ramami posiada Pan w domu, wic
naley doda ramy i jeszcze ze dwa centymetry za zapas i mona robi
skrzynie. Odradzabym skrzynie na kwadraty 87 x 87, gdy jak pisaem
mam skrzyni pozwalajc na zapakowanie 6 takich obrazw, spakuje
wic Pan w ni wszystko, co w tym formacie w ogle w domu bdzie, a
74

bdzie do paskiej dyspozycji. W przyszoci za tego formatu ju nie

bdzie, wic szkoda robi specjalnie skrzynie. OK?
To by byo z grubsza wszystko. Z tego, co wisi w zasigu mego wzroku, a
czego nie odbi mi Glinicki, pozostaje jeszcze do paskiej dyspozycji
obraz 73 x 87 przedstawiajcy brudnozielonaw kurtk z czym w rodzaju
niebieskiego mzgu unoszcego si nad ni - nie wiem czy opis jest
adekwatny. Reszta pozostaje chyba w schowku, ale s to mae obrazy i w
ogle nie ma ich ju duo, moe cztery lub pi, sam nie pomn, a
grzeba mi si nie chce.
(monogram)
***
M. Zdzisaw Beksiski
W-wa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 19 mai 1984

Szanowny, Drogi Panie
W tej chwili otrzymaem list Pana z 8.5.84 (z W-wy do Parya listy
id do szybko, w odwrotnym kierunku trzeba im za to wielu
tygodni).
- Gwarancja, i kolory nie powiej cieszy mnie ogromnie.
- Pisaem do pani Nowakowskiej-Dury z Brukseli. I ja rwnie
sdz, i chodzi o manewr, w ktrym miabym by odbiorc
ostatnio namalowanego obrazu, ktry przywdrowaby do mnie via
Bruksela. Przypominam, i wywiezienie zgoszonych przy wjedzie
pienidzy jest dozwolone (sam robi to wielokrotnie). Zakonnica
moe to wic wywie, jeli zgosia na granicy.

75

- Za kilka dni powinienem ju mie slajdy Glinickiego i nareszcie

bd mg ruszy spraw katalogu. Ciesz si, i jest Pan do
zadowolony z kolorw, gdy mam gwarancj, e nie ruszamy z
lewej nogi.
- BHZ jak i inni "obudzeni" klienci z pewnoci nie obra si
czekajc do poowy lipca (nie sierpnia, gdy nie w sierpniu a w
lipcu myl przyjecha do W-wy).
- Jeeli slajdy Glinickiego s poprawne, kontakt z Czarneckim jest
bezprzedmiotowy.
Natomiast dzikuj serdecznie za adres pani Biliskiej, z ktr
oczywicie postaram si skontaktowa.
- Co do zdj nowych obrazw, Glinicki moe miao poczeka do
okresu poprzedzajcego mj przyjazd tak by Pan mg
przygotowa obrazy do zdj a ja mg je zabra w czasie mego
pobytu.
- Oczywicie godz si na takie rozwizanie, (ktre omwimy
ustnie), w ktrym i Pan i ja bdziemy mogli si zastanowi
dokadnie nad tym, co kady z nas dla siebie bierze i nawet bymy
mogli zmieni zdanie i w kocu wyselekcjonowa co innego ni to,
co kady z nas wybra dla siebie w pierwszym "porywie".
Do innych tematw poruszonych w listach z 14go i 17go maja nie
wracam, gdy w midzyczasie otrzymam z pewnoci Paskie
zdanie na ich temat.
Co do pyty pilniowej (tu zwanej "isorel") zaraz na pocztku
przyszego tygodnia sprawdz, czy zdanie konserwatorw, ktrzy
werniksowali moje obrazy a ktrzy ostrzegali mnie, i rozpada si
po 60 latach potwierdza si w rozmowach z innymi specjalistami.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i licz, i kopoty z palcem ustay.
Sam wiem jak taki drobiazg moe zatru ycie.
Piotr Dmochowski

76

***
Drogi Panie!

Warszawa 20.5.84.

Jak mi powiedzia Glinicki, za kilka dni jedzie do Pana kto z Warszawy i

on przez niego podaje slajdy obrazw, wic myl, e ja mog poda ten
list, ktry w takiej sytuacji nie bdzie jak zwykle szed przez trzy
tygodnie. Jest kilka spraw i niektre wymagaj moliwie szybkiej decyzji
z Paskiej strony. Pierwsza sprawa to sprawa pani Nowakowskiej-Dury z
Brukseli. Pisaem ju o tym przed okoo 10 dniami, ale nie jest
wykluczone lub jest prawie pewne, e list jeszcze do Pana nie dotar, wic
powtarzam raz jeszcze ca histori: Ta pani, [ktrej adres chyba Panu
podaem] kupia ode mnie obraz przed okoo rokiem czasu, a
przyprowadzi j do mnie zaprzyjaniony z nami chirurg, ktry zreszt ma
moje obrazy oraz wycina mi ju to i owo. Ow przed dwoma czy trzema
tygodniami podaa ona przez osob trzeci "pienidze na nastpny obraz"
[chodzi o 1000 dol.] bez wstpnego porozumienia ze mn i w ogle
wygldao to dziwnie, bo nie wygldaa mi na lep entuzjastk tego typu
malarstwa, jakie ja uprawiam. Pienidze te jednak nie zostay
zadeklarowane na cle i nie mog by odesane i wprawdzie pani ow
mog mie w nosie, ale chciabym to zaatwi pozytywnie ze wzgldu na
chirurga, z ktrym jestemy w przyjani. Forma jednak przysania
pienidzy bez uprzedzenia i obarczenia chirurga obowizkiem wybrania
obrazu lub zrobienia slajdw w porwnaniu z ubiegorocznym brakiem
specjalnego entuzjazmu, kae mi obawia si tego, e Pan do baby napisa
[tak jak pod inne adresy podane przeze mnie] i to spowodowao, e
zwietrzya interes, co byoby wprawdzie dziwne (gdy podobno jest osob
majtn), ale nie wykluczone. W tym drugim wypadku absolutnie nie
bybym skonny i jej na rk: jeli jest taka chytra to niech na tym straci
lub kupuje w Polsce za t fors co innego. Chirurga rzecz jasna czciowo
wtajemniczyem, ale nie za wiele, bo to bliski przyjaciel Alicji Wahl, a na
dodatek jej ssiad. W tej sprawie wic prosibym o telefon, a nie list, bo
chodzioby o czas! Gdyby okazao si, e Pan do niej nie pisa, a na
dodatek zgodzi si bym jej udostpni slajdy tych kilkunastu obrazw
sprzed 23 lutego br [z pominiciem tego, co odoone jest dla Pana], to
popiech byby wskazany, gdy w drugiej kolejnoci czeka Muzeum w
Sanoku [te na jeden obraz z tej kolekcji - ja proponowabym postapopiersie en face z trbk-klarnetem i wielk iloci palcw format 87 x 7
77

z ub. roku], a w trzeciej kolejnoci galeria sistr Wahl [tutaj

proponowabym dwie starocie, ktre s uszkodzone i musiabym je
zaretuszowa: posta siedzc ze sztyletem w rce i licznymi
przepuklinami na caym ciele oraz medalion lub wahado z twarz,
zawieszone na czym, co jest skrzyowaniem trzepaka z szubienic, plus
ewentualnie obraz z ub. roku 87 x 87 przedstawiajcy jakie takie
zwierzopodobne zwoki, obronite krzewami lub drzewkami, z wbitym
supem, ktry u gry zakoczony jest hakiem, a za nim wida sierp
ksiyca - obraz ten o ile pamitam nie wzbudza paskiego entuzjazmu].
Wszystkie te hieny zwal si na mnie okoo koca czerwca i wolabym
wtedy mie ju jasno, co do madame Dury. Oczywicie niczego nie
uczyni bez porozumienia si z Panem, ale prosz o telefon - moe by
rano o 7 (o ile pniej si nie da), a wieczorem bez adnych ju
problemw moe by do 23.30, gdy nigdy wczeniej nie idziemy spa.
Teraz jeszcze sprawa trzech obrazw zarezerwowanych dla osb trzecich.
Z tych trzech obrazw jak wszystko na to wskazuje pjdzie tylko jeden.
Tzn. ju wczoraj wreszcie poszed. Ten jako apwka za mieszkanie dla
kolegi. Poszed na ten cel obraz 87 x 87 z roku 1982 przedstawiajcy co
jak pole pokryte sterczcymi czerwonymi patykami lub komi, a na
horyzoncie na tle ciemnego brudno granatowo-zielonawo-szarego nieba
stoi jakie bydl ni to krowa ni to ko ni to so. Slajdy znajdzie Pan
midzy materiaem wykonanym przez Glinickiego. apwka za
umoliwienie mi nabycia zdezelowanej pralni na pracowni jest ju
nieaktualna, bo facet si nie zgosi, a ja zoyem stosowne podanie bez
jego poparcia w spdzielni i czekam na zebranie zarzdu i decyzj "tak"
lub "nie", od ktrej nie bd si odwoywa! Sprawa trzeciego obrazu jest
jeszcze w zawieszeniu, ale chyba te zostanie on w domu. Zostaje
wreszcie sprawa punktu 15 naszej umowy, ktry jednak bdziemy musieli
realizowa jak sdz, w sposb nieco kosztowniejszy dla Pana. Dla Pana,
a nie dla mnie, bo to nie ja usadziem Nizioka z wdk by owi ryby w
mtnej wodzie. Po prostu za duo osb, jak si okazuje wie o wszystkim.
Sam jestem tym zaskoczony, ale obawiam si, e jako musimy w
wikszym ni do tej pory stopniu skomplikowa sprawy sprzeday i
wywozu. Byoby dobre, gdyby byo wicej eksporterw, jeli idzie o
nazwiska, byoby dobre gdyby byo wicej zakupw, jeeli idzie o
wyszczeglnienie [nie tyle finansowe, co ilociowe], co jednak zaowocuje
wyszymi podatkami. To wszystko musimy dogada w Warszawie. Poza
tym poczwszy od obrazw, ktre maluj po 23 lutym nie bd ju
78

stawia daty przy podpisie, za numer kolejny bdzie zakodowany dwoma

literami niezalenie od iloci cyfr wg specjalnej tabeli, ktrej kopi Panu
dostarcz, a ktra umoliwia ponumerowanie 456 obrazw, a wic chyba
wszystkiego, co namaluj. Kadorazowo ustalenie numeru kolejnego
moliwe bdzie w kilka sekund w oparciu o tabel, ale uniknie si
podliczania przez "liskw chytruskw" ile to ju obrazw facet kupi brak daty umoliwi mi podawanie, e niektre obrazy odkupione s przez
Pana od osb trzecich i malowane dawniej. Obaj bdziemy dla swoich
celw wiedzie, od jakiego numeru, do jakiego obrazy pochodz z tego
roku, a od jakiego do jakiego z innego, co si przyda dla krytykw i
Historii. Hi! To by byo tyle.
Czas na rekreacj: A wic ustaliem, e absolutnie najciekawszym piwem
jest Martins Pale Ale. Najciekawszym dlatego, e dobrych i bardzo
dobrych jest wiele, ale smakowo w jakim sensie dubluj one to, co mog
dosta przez Pewex w Polsce. Pomijam rzecz jasna te, ktre mi nie
smakoway. Natomiast Martins Pale, ale jest cakiem inne od wszystkiego
co jest w Polsce, a rwnoczenie bardzo dobre i wprawdzie przy jedzeniu
kolacji wol popija piwem lekkim typu Carlsberg lub Beck [podobnie
jak "33" lub "Tuborg"], ale jeli czasem bior sobie butelk do pokoju na
zasadzie czystej degustacji, to wtedy w gr wchodzi Martins Pale, ale dlatego te przy okazji prosibym o to piwo [bdziemy potrca je z
moich honorariw], o ile byby Pan tak dobry, bo z tym jest kopot. Tyle,
e nie wiem na ile jest trwae i czy mona bra tego od razu wiksz ilo
tak, by leao przez kilka miesicy? Na przyklad Chimay jest malo
trwae i fermentuje nadal w butelce. Moe sprzedawca bdzie wiedzia?
Piknie si kaniam i czekam na telefon w sprawie madame Dury.
Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 17 mai 1984

Szanowny, Drogi Panie
79

Odpowiadam na list Pana z 2 maja, ktry wczoraj otrzymaem.

Poniewa przesyam list przez kogo jadcego za godzin do
Warszawy, prosz wybaczy mi niejasnoci, jakie mog wynikn
z popiechu i bdy maszynowe.
1) Mio mi, i piwo smakuje. Jak to ju pisaem w licie wysanym
przed trzema dniami, oczywicie jest to prezent.
2) Z przyjemnoci przel chodaki Shoola. Prosz tylko dokladnie
okreli typ i rozmiary (odcisk podany stopy).
3) Co do obrazw, ktre miaby Pan da Wahl lub Nyczkowi lepiej
chyba bymy poczekali do mego przyjazdu okoo 10-15 lipca.
4) Pisaem ju Panu w licie sprzed trzech dni, i wycofuj si na
caej linii z sugestii dotyczcych kolorw, rozmiarw, duplikatw
obrazw i ze sprawy negatyww zdj. Chciabym tylko by owe
sugestie nie wydaway si Panu naciskami i "tyrania", bo tym nie s
i nie byy. We wsppracy, jak podjlimy jest nie do uniknicia by
jeden w jaki sposb (by samemu sobie uatwi ycie lub ochroni
swoje interesy) nie interweniowa w domen drugiego (na przykad
Pan sugerujc mi rozmiary i sklad wystawy). S to rzeczy
naturalne, ktre chyba nie powinny wywoywa innych reakcji ni
po prostu odmow lub akceptacj w zalenoci od tego czy s czy
nie do przyjcia.
5) Co do owego rozmiaru i skadu wystawy mamy jeszcze mas
czasu by si nad tym zastanowi. Na pierwszy rzut oka wydaje mi
si, i w peni ma Pan racj.
6) Co do iloci 45 obrazw wyjaniem ju, i chodzi o posiadanie
przeze mnie na wasno takiej iloci, a nie o wystawienie takiej
iloci. 30 obrazw wystawionych wydaje mi si zupenie
wystarczajce i zupenie si tu z Panem zgadzam.
7) O wycofaniu z umowy chyba w ogle nie powinno by mowy,
chyba, i zapewniby mi Pan prawo do zakupu w absolutnym
pierwszestwie 12 obrazw rocznie (to, co mi Pan proponuje) po
staej cenie tysica za sztuk (oczywicie o wartoci staej), tak jak
mi to Pan zastrzeg. Boj si jednak, i znienawidziby mnie Pan
80

gdyby dowiedzia si Pan, i sam sprzedaj o trzy razy (lub wicej)

droej. I miaby Pan wit racj.
Co do uznania jakoci Pana malarstwa przez "abojadw" to
dalekie jest ono od ulegania "fanatykowi" (mnie), ktremu lepiej nie
wchodzi w drog. S to ludzie ostroni i maomieszczascy w
operowaniu pienidzmi i w lokatach, lecz dalecy od braku
rozeznania w tym, co utalentowane i pikne.
W sumie i tak nie na nich myl zarobi, lecz na Amerykanach i
Niemcach. Natomiast metka paryska jest mi niezbdna. Dlatego
tak zaley mi na doskonaej wystawie i prasie paryskiej.
8) Baele jak i Margonari koresponduj ze mn. Opini o nich wol
wyrazi ustnie. Oglnie powiem, i o ile Margonari jest
antypatyczny i Baele przymilny, o tyle z pierwszym chtnie nawi
kontakty a z drugim ogranicz je do minimum.
9) Chc na przyjazd do Polski przygotowa skrzynie, by nie
naraa obrazy na uszkodzenie. Ile bdzie tych, ktrych rozmiary
s 73 x 87?, a ile tych o rozmiarach 87 x 87?
10) Pisaem ju Panu, i tutejsi konserwatorzy uwaaj, e pyta
pilniowa, ktrej Pan uywa nie trwa duej ni 60 lat, gdy te na
ktrych malowali Amerykanie zaraz po pierwszej wojnie dzi
rozpadaj si i s nie do uratowania. Zanim jednak zaczn
"naciska" i "tyranizowa" Pana o zmian materiau sprawdz
jeszcze u kilku innych konserwatorw czy na pewno jest to prawda.
11) Pisaem ju Panu, i i ja chciabym zmiany kilku punktw
naszej umowy (o ktrej myl tylko w kategoriach jej adaptacji lecz
w adnym wypadku jej unicestwieniu). Te zmiany zmierzaj do
zapewnienia
midzy
nami
penej
rwnoci
(poza
zagwarantowanymi
dwunastoma
tysicami).
Chodzi
o
upowanienie mnie do przejcia na pi obrazw do ktrych bd
mia prawo po tysic (tak jak Pan przeszed do piciu, ktre bdzie
Pan mg wycofa z obiegu), do podziau ca (gwnie
francuskiego, ktre w przyszoci moe by wysokie, gdy wbrew
temu czego Pan si obawia jestem pewien, i stanie si Pan
uznanym i bardzo drogim malarzem), a wreszcie do podziau
81

asekuracji (z takich samych przyczyn). Podkrelam, i chodzi tu o

rozwizania na dalsz przyszo, gdy na razie i tak sam bd
zakupowa za Pana zgod jak najwiksz ilo by zdoby owe 45
obrazw na wasno, o ktrych mwiem. Na razie rwnie
kwestia ca i asekuracji jest bez wikszego znaczenia gdy
deklarowane ceny nie s wysokie.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i z niecierpliwoci czekam na
otwarcie si Sezamu (Paskich drzwi) i na obejrzeniu skarbw,
ktre si tam w midzyczasie nazbieray.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 21.5.84.

Mam przed sob list z dnia 17 bm, ktry nadszed przed chwil przysany
z Warszawy przez osob, ktrej go Pan dorczy. Odpowiadam
telegraficznie na kup problemw, ktre Pan poruszy, w kolejnoci:
Zaraz zrobimy odcisk stp na drewniaki i zacz - poprzednio jak ona
twierdzi odcisk wystarczy w celu dobrania drewniaka. To odnonie
punktu 2. Teraz punkt 3, e lepiej by Wahl i Nyczek poczekali do
Paskiego przyjazdu. Nyczek nie ma na co czeka, bo mu wytumaczyem
co i jak i zadowoli si o ile co zostanie przez Pana odrzucone, a jak nic
nie zostanie odrzucone, to te si zadowoli - rzecz w tym, e z Nyczkiem
mog si dogada bez obawy spazmw. Gorzej z Wahl. Poprzednio
liczc, e Pan bdzie w czerwcu [takie byy ustalenia] obiecaem, e w
kocu czerwca co moe zostanie dla niej. Dlatego prosz rozway moje
propozycje z wczorajszego listu, konfrontujc je ze zdjciami
Glinickiego. Oczywicie proponuj, a nie nalegam. Powyszy wywd
dobitnie wiadczy o tym, e spazmy skutkuj. Czy nie naleaoby ich
stosowa w polityce midzynarodowej? Odnonie punktu 7 [poprzednie
nie wymagaj komentarza], to jest tu pomieszanie z popltaniem, czyli
dopuszcza Pan moliwo wycofania si z umowy w zamian za ius
primae noctis odnonie 12 obrazw rocznie po staej cenie 1000, o
wartoci zakupu z dnia 23 lutego br. Ale musi Pan zdecydowa, o co
Panu chodzi: czy o posiadanie moich najlepszych obrazw [wg wasnego
82

uznania] czy te o wylansowanie mnie i zarobienie na interesie. Nie da si

(jak mi si wydaje) poczy idei posiadania 12 "najlepszych" i
lansowanie w oparciu o tak kruche podstawy, bo wtedy choby A. Wahl
wejdzie jak po male na przygotowany przez Pana rynek z pozostaymi 12
"gorszymi", po tej samej lub "lepszej" cenie, nie woywszy w imprez
ani grama pienidzy i ryzyka. Pojcia "lepsze", "gorsze" s okreleniami,
ktrych bez obawy poparzenia si nie powinien Pan uywa w
odniesieniu nawet do rynku francuskiego wczeniej ni po 10 latach
praktyki w tej brany!!! Natomiast, jeli chce Pan po prostu kupowa dla
siebie [z moliwoci odsprzeday, jeli trafi si klient za dowoln cen]
najlepsze wg siebie moje obrazy, to do licha proponowaem to Panu
dziesi, co najmniej razy i nadal nic przeciw temu nie mam - no
oczywicie cena 1000, po wylansowaniu mnie, by moe byaby niska,
ale mj Boe, w ten sposb przecie i tak z lansowania nici...Mnie si
jednak wydaje, e cay ten punkt jest nieprzemylany zbyt dokadnie.
Punkt 8, czyli skrzynie: Prosz zaczeka do pocztku czerwca. Ja mam
skrzynie 87 x 87 oraz 73 x 87 oraz 61 x 73, ktre wrciy przed paru laty
z wystawy w RFN. Skrzynie te le na daczy u szwagra, ktry teraz do 10
czerwca bawi w Krynicy. Le w garau, wic moe nieco ulegy
zawilgoceniu. Gdyby mi Pan przez telefon poda, komu je mam podrzuci
[by nieco przeschy do paskiego przyjazdu] i rwnoczenie uprzedzi
tamt osob, to po 10 czerwca przerzuc je pod wskazany adres. Dwie
wiksze byy prymitywne, lecz solidne i robione na miar na 6 obrazw
87 x 87, 7 obrazw 87 x 73 oraz 9 obrazw 61 x 73, tyle ile zawieraa owa
wystawa. Mogyby suy kilkakrotnie. Punkt 10, czyli trwao pyty
pilniowej. Spotykam si z takim zdaniem wielokrotnie. Za 60 lat ani
Pana ani mnie nie bdzie na wiecie, ale oczywicie jest to punkt sporny,
jeli idzie o pokupno - ludzie przywykli do ptna. Sam nie
wypowiadam si na ten temat. Mnie si wydaje, e pyta dobrze
zaimpregnowana zawsze jest trwaa, konserwatorzy uwaaj za trwae
tylko to, co si sprawdzio w czasie. Nie wykluczam, e maj racj. Poza
tym pyta pycie, gruntowanie gruntowaniu, obraz obrazowi, a warunki
przechowywania warunkom nierwne. Niektre moje obrazy z roku 1974
wygldaj jakby miay 200 lat, inne tak jakby byy namalowane przez
rokiem. Malowane byy identycznie w identycznych warunkach, ale
wilgo cian, gupota posiadaczy [kto tam "odwiea" przed witami
mj obraz pocierajc go wat umaczan w denaturacie] skad atmosfery
[lsk] rzutuje na stopie zniszczenia czy postarzenia si. Mog dokona
83

prb malowania na ptnie, ale: zawieszamy na okres tych prb (a

zapewne i po) brzmienie punktu 36. Ja w warunkach polskich nie
podejmuj si znale wykonawcy krosen z sezonowanego,
niewraliwego na zmiany wilgotnoci atmosferycznej drewna! Gdy
maluje si mae obrazki [a fabryczne krosna bardzo rzadko przekraczaj
rozmiary moich rednich obrazw 87 x 87] mona uywa przecitnych
krosen (vide katalog Winsora and Newtona). Do obrazw wikszych lub
duych krosna musz by najwyszej jakoci i ich cena jest wtedy te
najwyszej jakoci [na Zachodzie, bo w Polsce jest tylko szajs]. Krosna,
ktre w wyniku waha wilgotnoci atmosferycznej ulegn pokrceniu
nawet niewielkiemu maj fatalny wpyw na stan ptna, ktre faduje si
gwnie na rogach, ale take na caym obrazie i nie da si tego ju
powtrnie napi. Scenki zdejmowania lub wycinania obrazu z krosen,
rolowania go i wsadzania do rury [tak czste w filmach kryminalnych] s
pomysem scenarzystw, dziki czemu wiele obrazw ulega potem
bezpowrotnemu zniszczeniu, bo kino i TV stanowi szko ycia, co
zrczniej okreli Wilde ["ycie naladuje sztuk"]. Im wikszy obraz tym
wikszy wpyw negatywny o ile krosna ulegn wypaczeniu. Tym
niemniej o ile chce Pan zaryzykowa moim czasem i wasnymi obrazami
[bd musia np. straci czas bezproduktywnie, bo np. nic z tego nie
wyjdzie, a materia, czyli krosna i ptno ulegn zuyciu], to prosz
przywie kilka fabrycznych blejtramw napitych ptnem ju u
producenta, by nie byo potem na mnie, e nie umiaem tego waciwie
zrobi i dlatego si pofadowao. Ptno musi mie drobny (ale nie ostry)
gren, a blejtramy wraz z ptnem i ebkami od gwodzi nie mog by
szersze ni 97,2 cm i dusze ni 120 cm, gdy inaczej nie zmieszcz mi
si na stalugi. Tzn. mog by ciut dusze, ale nie mog by szersze, a
taka proporcja jak podaem jest najadniejsza dla mnie. Ptno winno by
typu "Winton" lub "Herga", oczywicie idzie o typ wg zaczonej
fotografii, a niekoniecznie o firm Winsor and Newton. Za nic nie rcz i
zakadam, e jest to materia do prb, po czym mog napisa po dwch
tygodniach, e nie umiem na tym malowa, materia si zmarnuje, a na
dodatek nie powstan dwa nastpne obrazy, ktre by powstay gdybymy
niczego nie ryzykowali. Tym niemniej doceniam motywacj pt. Klienteli
aby w domu mie "ptno" a nie jak tam pyt pilniow - spotykam si
z tym gadaniem czsto i dlatego mog sprbowa NIE RECZAC ZA
REZULTATY, a raczej bdc niepewny rezultatw, gdy dziaa
wieloletnia praktyka i przezwyczajenie, by moe nawet pdzle
84

musiabym kupowa inne ni mam....Punkt 11: Ale to nie bdzie po

rwno jeli dostaniemy po 5 sztuk, Pan doywotnio pi po 10000, a ja
pi najlepszych, co do ktorych ma Pan prawo pierwokupu! Chyba, e
zrezygnuje Pan z tego prawa pierwokupu! No i te pi moich i Paskich
sztuk musiaoby by ju oboone zastrzeeniem nr 2, e "pi sztuk, ale
nie wicej ni 20 % rocznej produkcji", bo jak zostan starcem i z
trudnoci wydol 10 obrazw rocznie, z tego 1 wemie polskie muzeum,
cztery zostawi sobie, a pi Pan kupi po 1000, to przyjdzie mi zemrze z
godu. No jako to trzeba w Warszawie doformuowa, ale jest Pan ode
mnie modszy, wic ja lepiej znam ycie, mimo, i jestem gupi malarz i
to z prowincji - to, co jest w tym ukadzie najprawdopodobniejsze, a co
jako Panu do gowy nie wpada, to raczej prawdopodobiestwo, e za
kilka lat minie Panu bzik na moim punkcie. Ja ju takie odczarowania
przeywaem i ogldaem. To tyle. Jak co mi jeszcze do gowy wpadnie
napisz, na razie id robi odcisk stopy. Aha: Zaczam katalog Winsora
do zwrotu (gdy Pan przyjedzie). Na stronie 42 s wzory pcien
gruntowanych fabrycznie. Jak ju pisaem w gr wchodzi typ taki jak
Winton lub Herga lniane!!! W adnym wypadku nie baweniane. Moe
by nylon, ale takiej awangardy technologicznej w Paryu jeszcze nie ma.
W USA maluj na nylonie specjalnie gruntowanym. Gren typu "Kenton"
jest za gruby, do tego typu malarstwa jak moje. Pozdrowienia.
Beksiski
Kupujc gotowe krosna trzeba sprawdzi by nie byly skrcone jak migo:
(RYSUNKI )
Bo wtedy nadaj sie tylko do palenia w kominku.
Wad s fady na ptnie i klinami si tego nie poprawi zreszt dzi
kliny wychodz z uycia a krosna s sklejane na sztywno
PS. Zauwayem dopiero teraz, czytajc list powtrnie, e proponuje Pan
zmian umowy, jeeli idzie o co i asekuracj. Ale jeli idzie o co to
zapomnia Pan brzmienia punktu 29, w ktrym jest to zastrzeone przez
Pana! Co do ubezpieczenia i ca w przyszoci, ktr widzi Pan w tak
wietlanych barwach, to przynajmniej co - jak sdz - nam odpadnie, pod
warunkiem, e barwy bd a tak wietlane jak Pan widzi, a
ubezpieczenie moemy wtedy pokrywa po poowie, ale nie wiem po co,
85

skoro problemy aukcji "na niby" i inne takie bdziemy mieli z gowy, a
obrazy bd nam spywa wprost ze stalug i zamienia si w
siedmiocyfrowe czeki. Ja wynajm pracowni na 60 pitrze w Paryu z
wasn wind i gorylami o pitro niej - Pan zamwienia na obrazy od
gw koronowanych przyjmowa bdzie ze swego jachtu drog radiow i
za porednictwem jednego ze stewardw. Obrazy za ubezpiecza sobie
bd ich Szczliwi Waciciele. Ja nawet gotw jestem wmontowywa w
nie systemy alarmowe, tak jak miaem przed rokiem ochot wmontowa
mechanizmy zegarowe i wskazwki, tyle, e akurat zabrako na rynku
zegarw [pomys na razie odoony, ale nie cakiem zaprzepaszczony].
Ha. Na razie jednak ja nadal umiem liczy tylko do dwunastu i to minus
jeden, bo moje dzieci umie przynajmniej wydawa fors, a ja nie mam
na to ani czasu ani pomysw. Waciwie jak pomyl co bym chcia
mie, to okazuje si, e nic. Nie to ebym by bez poda, ale jestem ju
w tym wieku, e zza kadej zachcianki wida raczej prchno i marno
rodem z Eklezjasty. Oczywicie malowanie obrazw jest te bzdur, ale
co trzeba robi, kada inne alternatywa jest rwnie bez znaczenia. ona
mwia mi przed kilkoma dniami [co lnio si na jezdni, ale okazao si,
e to psia kupka], e chciaaby znale skarb. Mnie si to czsto ni. (W
dziecistwie jednak nio mi si czciej). Id i znajduj: tu skarb, tam
skarb, skarb za skarbem, za kadym krzakiem, pod kad darni, tylko
nog ruszy, api, napycham kieszenie, zbieram cae narcze i potem si
budz i jeszcze czuj jak rkami ten skarb ciskam, ale rce s ju puste.
W yciu przychodzi taki moment, e widzimy, i rce s puste i zawsze
bd puste i wszyscy zawsze bd mieli puste rce - chwytamy wasne
sny nic wicej. Ukony.
Beksiski
PS.
Moe skombinowaby Pan taki katalog jak Winsora, lecz francuski? Np.
firmy "Lefranc et Bourgeois" lub innych, ktrych nie znam.
PS.2.
Pisa Szydo, e Pan do niego pisa i przysa mi dwa foldery z wystaw,
ktre robi w ub. roku.
PS. Wtorek:
86

Jeszcze jeden dopisek w dniu 22 maja 84 - poniewa dzi Glinicki ma

przyj zrobi mi zdjcia [nie bdzie ju czasu wybra, na ktrych
wygldam najpodobniej, wic musi to Pan sam zrobi] a jutro o wicie
wyjedziemy z on na drugi koniec Polski by odwie teciow na lato do
jej brata, to wszystko co pisz zostanie podane przez Paskiego Wuja w
czwartek. Chodzi o to ptno, a raczej o pyt pilniow. Szkopu, ktrego
si obawiam, gdy nigdy nie malowaem na ptnie, polega na tym, e po
pierwsze powierzchnia obrazu jest szorstka, a nie gadka i moe to [i
naprawd bdzie - czy Pan uwierzy, e na tzw. "pomysy" wikszy wpyw
ma typ farby i rodzaj pdzla, ni wyobrania - pisz to bez nadziei, e Pan
uwierzy, ale tak jest - na ptnie mog zacz malowa inne pod kadym
wzgldem obrazy i to jest jedyna przyczyna, e czuj ciekawo - nie
wiem jednak czy Panu to bdzie odpowiadao] wpyn na typ
stosowanego pdzla, jak te na swobod, a raczej rodzaj swobody w
posugiwaniu si nim - nasze ograniczenia bowiem jakie niesie materia i
wasna nieudolno owocuj po latach ich powtarzania "indywidualnym
stylem".
Drugim problemem [pomijajc obawy o jako krosen, bo nie ptno jest
najwaniejsze, a krosna, ktre nie mog pod adnym pozorem ulega
wypaczeniom pod wpywem: suszy lub deszczw, kaloryferw lub
zmiany klimatu - musz by wysezonowane jak drewno do budowy
skrzypiec] jest to, e ptno stanowi sprysty rodzaj podobrazia i
wikszo malarzy sobie to ceni nie mogc poj jak ja potrafi malowa
na pycie, ktra si nie poddaje pod pdzlem. Doceniam ten argument, bo
to moe by uatwienie, ale dla kogo, kto do tego przywyk!!! Dla kogo,
kto od pocztku kariery maluje na podou sztywnym i niesprynujcym
pod pdzlem, ptno moe by przeklestwem, jeli nie doywotnio, to na
bardzo, bardzo dugi czas. Trzeba si z tym liczy.
Po trzecie obraz na ptnie wyglda inaczej. atwiej maluje si due,
gadkie lub pynnie przechodzce jedna w drug powierzchnie, gdy gren
rozbija dukt pdzla i wyrwnuje optycznie nierwnoci, z ktrymi tyle
kopotu jest przy pycie, ale image tego samego obrazu [zamy, e
bdzie dwie kopie: jedna na ptnie druga na pycie - to bd INNE
obrazy, kady z nich bdzie mia dla oka co innego do zaoferowania, a
czego innego bdzie si wstydzi] bdzie inne i trzeba si z tym liczy!!!
Dlatego te mam tak dodatkow propozycj prcz tego by Pan przywiz
na prb kilka gotowych blejtramw z ptnem (dobrej firmy) 87

mianowicie nie wykluczam, e w dziedzinie "hardboard, czyli

substytutw pyty pilniowej nastpi postp techniczny i by moe firmy
malarskie maj do zaoferowania gotowe, usztywnione, zagruntowane i w
ogle idealne hardboard nie koniecznie z pyty, lecz z winylu,
polipropylenu, poliestru etc., etc. nawet ze specjalnego grubego na dwa
milimetry kartonu powlekanego poliestrem z narzuconym grenem ptna
lub sklejonego z ptnem etc., etc. W tej sytuacji proponowabym, [ale to
bdzie koszt!] prbne materiay w iloci po dwa, trzy kadego typu, plus
katalogi, by wiadomo byo w jakich formatach i cenach mona potem taki
materia nabywa!!! Z tym, e w takiej sytuacji gdybymy na co takiego
przeszli to punkt 36 musiaby wzi w eb, bo to mog by podobrazia o
cenie 25 % mojego obrazu, szczeglnie te w duym formacie. Takie
podobrazia zapewniyby jednak, e i wilk trwaoci i owca sztywnego
podoa byyby cae i klient zadowolony, e nie jest to mie ze
Wschodniej Europy, lecz podoe wykonane przez Duponta lub 3M z
gwarantowan trwaoci na 15.000 lat. Ja nie mam nic przeciw temu, pod
warunkiem, e zmienimy brzmienie punktu 36 i pod warunkiem, e tego,
co tu pisz nie potraktuje Pan jako uroczyste zobowizanie si do
sukcesu, lecz po prostu ch poprbowania bez gwarancji sukcesu, a
raczej wrcz przeciwnie, czyli bez nadziei na szybki sukces. Tyle.
Beksiski
PS. Podobno Wuj ma gryp, wic w razie czego list si opni lub wyl
go poczt. Ale moe pojedzie. Tak dzwoni mi Glinicki.
***
Drogi Panie!

Warszawa 30. 04. 84.

Przedewszystkim bardzo dzikuj za dwie paki z piwem, ktre przyszy

przedwczoraj i ktre ju zaczem uywa, ale nie wiem czy to mam
traktowa jako prezent witeczny i rewanowa si suchymi grzybami i
lalkami w stroju owickim (typowe prezenty z Polski) czy te, a conto
przyszych transakcji? Z samochodem to na Boga prosz niczego nie
robi, gdy ja nie jestem bynajmniej zdecydowany na kupno samochodu,
gdy u nas problem wyglda troch nietypowo: ja w ogle nie prowadz
88

tylko moja ona i zmuszanie jej by zacza prowadzi co wikszego ni

malucha nie jest bynajmniej takie proste, zwaywszy na dodatek, e jako
czowiek skrajnie tolerancyjny o bardzo silnie wszczepionych
zachowaniach demokratycznych, jestem po prostu pantoflem. Oczywicie
mgbym si sam nauczy, co byoby o tyle prostsze, e w modoci
prowadziem motocykle (w ogle byem bardziej zwariowany ni dzi) i
e mam prawo jazdy (i to wane na samochd osobowy), ale poniewa na
podobiestwo wielu innych rzeczy zdobyem je za apwk (podobnie jak
na motocykl), bo nie chciao mi si chodzi na kurs, to nie mam za sob
nawet dziesiciu minut za kierownic samochodu i gdy siadem na prb
w maluchu, to okazao si, e jest to co innego ni motor - dzi nawet
mgbym si na Hond czy Suzuki i odrazu jecha, bo mam to we krwi
i w odruchach, ale samochd to w ogle co do czego musiabym si
dopiero przyzwyczai. I to zajoby mi sporo czasu. I pozbawio
przyjemnoci korzystania z piwa nawet niskoalkoholowego. I wreszcie
nie wiadomo, po co, skoro nie czsto wyjedam z domu. Wic tylko
zmikczaem ostatnio grunt pod kupno jakiego DIESLA, bo problemy
benzynowe w Polsce doprowadz prdzej czy pniej do koniecznoci
korzystania wycznie z benzyny lub ropy dolarowej lub turystycznej, jak
kto woli. A ropa jest tasza, za DIESLE pal mao. To wida ju w
perspektywie. Jestemy jakby w przededniu kupna FORDA - ESCORTA
z silnikiem DIESLA, ale jeszcze nie przygotowaem wystarczajcego
gruntu, a kupi to mona w Warszawie bezporednio w
przedstawicielstwie FORDA, za midzy innymi traktuj to jako test
prbny zachowa wadz finansowych. Mam pewn niewielk ilo
dolarw wyjtych z wasnego rachunku biecego przed stanem
wojennym w oparciu o paszport, ktry suy mia tylko temu celowi
(Bez paszportu nie miaem nigdy prawa podj nic z tego, co zarobiem za
porednictwem ARS POLONA inaczej jak w bonach PKO - za w oparciu
o paszport miaem to prawo). S to wic dolary "legalne" i gdy kupi
samochd za cz z tych dolarw, to bd mie test zachowa wadz
finansowych, oraz w razie wezwania "pene pokrycie". Da mi to pewne
pojcie na wypadek jaki wydatkw w przyszoci w oparciu o dolary nie
zarobione za porednictwem Handlu Zagranicznego, lecz indywidualnie.
Ale jak ju pisaem nie jest to jeszcze postanowione.
Teraz kwestia obrazw, ktre okrela Pan jako "samograje". Prosz
zrozumie, e reprodukcje w kalendarzu (a take zapewne slajdy z
89

nowych obrazw, jakie zrobi Glinicki) zawsze s "adniejsze" od

oryginau, w tym sensie, e kolory wypadaj bardziej czysto czasami
landrynkowato. Ja osobicie mog robi tylko to, do czego mam
przekonanie - jeeli wic jaki kolor uwaam za zbyt surowy lub prostacki
to nie mog na si ka tego koloru, aby zadowoli potencjalnego
klienta, bo jest w trakcie roboty potrzebne przekonanie do tego, co robi i
wiadomo, e robi to najlepiej jak potrafi. Namalowaem w yciu
bardzo niewiele obrazw intensywnie kolorowych i jeszcze mniejsza ilo
ich jest obrazami, ktre uwaam za dobre lub, ktre bybym w stanie z
czystym sumieniem namalowa w ten sposb dzisiaj. Oczywicie maluj
te (i malowaem dawniej, o czym jako nie chce Pan jakby wiedzie)
obrazy z zaoenia w kolorach przytumionych lub wrcz odpychajcych,
a to w tym celu by zwikszy np. okrelony wyraz obrazu, a nie jego
adny wygld. Byo to jakby dziaanie celowo zgrzytliwym kolorem i
wygldem. Nie mog sobie odmwi tego te teraz, po prostu maluj i
umiem malowa tylko to, co przychodzi mi do gowy, a zalene jest to tak
od nastroju jak te od zmczenia jakim typem obrazw, ktre
malowaem dajmy na to przez pl roku czy nieco krcej i teraz jako
reakcja przerzucam si na co innego, czasem takie zmczenie pojawia si
po jednym nawet obrazie jakiego typu i zaraz jest reakcja, poczym moe
by znowu reakcja na reakcj, tak wic w takim ukadzie efekty s
przeciwstawne w czstotliwoci co drugi obraz. Aktualnie to, co maluj
od lutego jest chyba wizualnie bardziej w Paskim typie, tyle, e nie
skrajnie kolorowe - powiedziabym umiarkowanie kolorowe i to nie
wszystko -, ale nie robi tego dlatego, e Pan to sugerowa, bo pierwszy
obraz by ju na sztalugach za zason gdy rozmawialimy na temat
naszych obecnych i przyszych ukadw. Tak po prostu przestawia mi si
wajcha, ale przestawienie na si grozi nerwicow impotencj i to
dokadnie w tym samym typie, co impotencja seksualna. Jest to
mechanizm psychiczny, w ktrym kora mzgowa nie powinna bra
udziau, a w kadym razie nie powinna swym dziaaniem dominowa.
Jeli na si bd chcia by "lepszy" to zaczn by coraz gorszy lub w
ogle stan w miejscu bez koncepcji "co dalej". To powinno by po
prostu odruchowe, bez planowania.
Co do formatw. Pisaem ju, e obecnie dominuj, a waciwie maluj
wycznie formaty rednie. Mam siedem skoczonych, pracuj, a
waciwie zaczem pracowa nad smym. S to formaty 73 x 87 i 87 x
90

87. teraz maluj ostatni kwadratowy format 87 87, bo wicej tego formatu
nie posiadam na skadzie. Oczywicie due te bd, ale w drugim niejako
cyklu. Primo: maluje si je duej i duej oprawia. Musi si oprawia
kade 4 sztuki, bo nie ma gdzie ich trzyma, jeeli s nieoprawione.
Oprawione mona ju opiera jedno o drugi. W obecnej wic sytuacji gdy
obu nam zaley na iloci i przygotowywaniu wystawy, wolabym
najpierw mie ilo, a wic te ca 12 - 14 obrazw, ktre razem, za jednym
posiedzeniem oprawi, tracc na to najmniej czasu. Na tak ilo
nieoprawionych mam miejsca na pkach o ile s to obrazy formatu
redniego. Jest te kwestia ramek. Ramki dla formatu redniego (profil
ramkowy) mam na wykoczeniu i wystarczy na ca 30 - 35 obrazw (na
oko). Mam sporo profilu na obrazy due (97 x 132) i sporo na obrazy
mae (61 x 73 i 73 x 73). Tak wiec w konkretnych warunkach mog by
konkretne wyniki. Oczywicie staram si jak gupi o nowe profile do
formatu 73 x 87, ale nie mog znale wykonawcy dysponujcego
suchym materiaem drzewnym i czasem do pracy. Mam jednego, ale
najwczeniej od koca wrzenia, poczym ja wiem profile winny, co
najmniej p roku polee w mieszkaniu, bo i tak 3/4 wygina si i trzeba
je wyrzuci. Prosz wic zrozumie: staram si jak umiem, ale "tak
krawiec kraje jak mu materii staje" - tak zreszt malowaem do tej pory!
Due formaty zaprogramowaem sobie nie jako "wyczno" na stare
lata, lecz jako "jedn moliwo wicej, ktrej nie miaem w ogle w
interwale 1978 - 83. Nie mog wszystkiego malowa w duych, bo
ustawi je mog wycznie w pionie, a jest to format wyduony, wiec
dziesity taki obraz bdzie ju monotonny.
Teraz kwestia duplikowania wszystkich starych negatyww. Ja mwiem,
e co do starych negatyww to spraw t w przyszoci zaatwimy ku
paskiemu zadowoleniu, ale obecnie nie dam ich nikomu do rki, a sam
ni mam ani czasu ani moliwoci na zrobienie tego!!! Musiabym
przesta malowa! yciorys: o Boe, zapisuj to w terminarzu, ale
yciorys nie bdzie zawiera adnych faktw datowanych ani adnych
wymienionych wystaw, bo nie prowadziem nigdy adnych notatek na ten
temat i w ogle bardzo niewiele wystawiaem, a ju prawie w ogle nie
uczestniczyem w wystawach zbiorowych z lenistwa (wysyki et c) oraz z
obawy o uszkodzenie prac. Zdjcia w pracowni lub portrety niech mi
zrobi Glinicki - uwielbiam si fotografowa, wic bd pozowa z
powiceniem gdzie tylko zechce: w pracowni w plenerze, w miecie et c
91

- moe by po jednej odbitce zrobi te dla mnie? List do Sanoka

napisaem. Co do wiernoci kolorystycznej slajdw (odpowiadam kolejno
na Paskie pytania) to slajdy zawsze bd "adniejsze" - na to nie ma rady,
bo wynika to std, e cao jest zmniejszona, ujednolicona pod
wzgldem poysku i w ogle wyprodukowania przy uyciu barwnikw
transparentowych zmieszanych optycznie (co eliminuje "zabrudzenia"
bdce nie do uniknicia w procesie mieszania farb ze sob). Jest wiec
jednorodna, bo cao wynika z trzech barwnikw wymieszanych
optycznie, podczas gdy obraz pokryty jest kilkudziesicioma barwnikami
o rozmaitym pochodzeniu chemicznym, z ktrych aden nie jest czysty w
sensie optycznym, lecz jest ju a priori mieszank optyczn i te
kilkadziesit barwnikw wymieszanych jest ze sob mechanicznie, czyli
pdzlem. Inne wic zalety i wady ma obraz, inne przerocze i
reprodukcja. Generalnie reprodukcja bywa odbierana jako "adniejsza" - a
ja powiedziabym bardziej jednorodna, przefiltrowana lub przetumaczona
na jzyk optyczny. Tak samo nigdy nie jest moliwe istnienie reprodukcji,
ktra jest identyczna walorowo z obrazem, gdy, jeeli wyjdzie idealnie
czerwie, to wychodzi nieco zielonawy lub za jasny bkit, a jeeli bkit
jest idealny to wtedy czerwie zaczyna by lekko fioletowa i tak dalej. O
tym wie kady fotograf. To samo ma Pan zreszt w kolorowej TV. Gdy
idealnie dobierze Pan kolor twarzy spikera, to okazuje si, e na cianie
powstaj rowawe cienie, a jak ciana jest dobra, to biaa koszula spikera
robi si zielonawa w cieniach, a jeli wszystko jest ju prawie dobre, to
cao jest za blada itd, na to nie ma rady. Moim zdaniem obecne wyniki
Glinickiego s dobre, ale nie jest to przecie idealnie obraz i nigdy nie
bdzie.
Co do Paskiej polityki wystawowej, to nie bd si wtrca, bo nie znam
rynku, replik jednak nie zrobi nawet gdybym chcia - w ogle mam sobie
zaze, e zbyt czsto si powtarzam i mam opory z robieniem w Polsce
wystawy, by nie powiedziano "to przecie nic nowego tylko cigle te
same krajobrazy". Tak wic obecny kontrakt (jeli to tak mona nazwa)
jest dla mnie atrakcyjny o ile mog pokrci si w tej samej przerbli co
poprzednio, ale gdybym musia robi replik to bym przekl chwil, w
ktrej si narodziem. Pisaem ju poprzednio e mam ochot robi raczej
ten sam temat po kilka razy, ale to te bdzie dalekie od repliki. Byoby to
uywajc Paskiej nomenklatury robienie wariantw, a nie replik nie
mog robi wariantw na zadany temat, bo tu wchodzimy w ukad
92

owocujcy impotencj. Jeeli cokolwiek moe Pan dla mnie zrobi, a

(sowo daj) zapaliem zielone wiato, bo chciabym wbrew swemu
sceptycyzmowi by nam si udao, wic jeli moe Pan dla mnie co
zrobi, to prosz da mi woln rk. To niczego nie gwarantuje rzecz
jasna, bo c mona zagwarantowa na tym wiecie, jeeli idzie o rzecz
tak kruch jak twrczo artystyczna, ale brak wolnej rki gwarantuje
wrcz nie tylko martwe pody (repliki - o Boe czy Pan tego nie czuje, e
replika i kopia jest martwa?), ale stressy, awantury et c et c.
Termin wystawy, ktry mimo zakrzyykowania udao si odczyta, jest
moim zdaniem zbyt bliski. Osobicie odradzam robienie czegokolwiek na
termin, bo jest to pistolet przyoony do gowy. Czy nie wydaje si Panu,
e lepiej mie maksimum 30 dobrych prac ni 45? A za to na wypadek
handlu ze 20 obrazow podobnych na zapleczu. Osobicie uwaam, e
efekt sabnie w miar powtarzania - ja czuj si najlepiej (moje obrazy) w
iloci maksimum 30 sztuk lub mniej na kameralnej sali. To nie jest
malarstwo (formaty) na du sal. A formatw generalnie nie zmienimy w
najbliszym czasie, bo albo bd malowa albo szuka i urzdza
pracowni, a wreszcie wiem, w jakim formacie powstay moje najlepsze
obrazy - WSZYSTKIE ktre Pan wymienia to formaty 87 x 87: (posta w
zotej szacie, posta z poncym dzieckiem) 73 x 78: (posta w czerwonej
szacie na krzele, morze z rupieciami na brzegu i czerwonym ptakiem,
postacie przy ogniskach na skaach) i wreszcie 61 x 73: (twarz z
poncych gmachw, niebo z tablicami, budowle z operowymi balkonami,
czowieczek w budce na wysepce). Mam silny pocig do malowania
duych obrazw, ale trzeba pamita te o dugoletnim dowiadczeniu
opartym TYLKO o formaty mae i o moich moliwociach
pracownianych i o transporcie i o tym, e mae obrazy gorzej si
wystawia, ale atwiej sprzedaje - wikszo kolekcjonerw nie ma ju
gdzie wiesza - wikszo niekolekcjonerw ma przecitnej wielkoci
mieszkania - chyba te i we Francji - w kadym razie w Niemczech gdzie
mnie kupowano. Wreszcie wikszy obraz, to wicej roboty, nie ukrywam
tego, e dosy trudno mi jest utrzyma temperatur przez duszy czas trac ch do pracy i przekonanie do obrazu, gdy tkwi on na sztalugach
duej ni 10 - 14 dni. Optimum to 10 dni, potem zaczyna si mka.
Wymalowanie twarzy z poncym miastem (czego rwnie
skomplikowanego) na duym formacie to blisko miesic pracy na oko
rzecz biorc. Mona zwariowa od tego!!! I przekl swoje pomysy!
93

Temperatura psychiczna jest bardzo wana - mczenie czego na si nic

dobrego nie daje. Od czasu do czasu (by moe), ale nie na stale! Tyle
ewangelii. Glinicki mwi, e przyjedzie Pan lipiec - sierpie. To lepiej,
bd mie duszy oddech. Aha mam jeszcze jedn spraw: Dyr. Muzeum
w Sanoku pisa, e chcieliby naby jeden obraz. Nie chciabym
sprzedawa nic z tego, co obecnie robi. Do koca maja ma si
zadeklarowa facet, ktry dostaje obraz za mieszkanie dla mojego kolegi.
Inni odpadli. Teraz Glinicki zrobi zdjcia tego, co mam w domu na
cianach i chciabym (ja dostan numerowane kopie) by mi Pan
powiedzia, z ktrych obrazw namalowanych DO 23 lutego Pan
rezygnuje, bym wiedzia czy mam co dla Alicji Wahl, Muzeum
sanockiego i ewentualnie na zapas. Jeli z adnego, to oczywicie ma Pan
prawo i ja si dostosuj, tyle, e wtedy bd ju musia na ostro zerwa z
galeri AW, a wolabym tego nie czyni i okupywa si przez duszy
nawet czas tym, co Pan odrzucaby. Nie ze wzgldw finansowych, co
oglnie towarzyskich i "zachowania pozorw" w zwizku z pewnym
szumem, ktry si ju wytworzy. No to tyle. Piknie pozdrawiam i
wracam do roboty.
Beksiski
PS. Prbuj ten yciorys, ale bez piwa si nie obejdzie, tak wic
przepraszam jeeli zwyczajowa ilo aliteracji powikszy si pod koniec
tekstu: Poza tym jest to zbir faktw, ktry naley opracowa, a nie
gotowa rzecz do tumaczenia. Z reguy, gdy byem modszy wykrcaem
si yciorysami, ktre byy raczej literackim artem ni faktycznym
yciorysem. W moim yciu NIC si nie dziao takiego, co by poddawao
si pisarstwu! Typowy yciorys Zygmunta Freuda, o ktrym biografowie
powiadaj, e nie ma co pisa, bo nawet si nie rozwid. Nie wspominam
ju o porwaniu przez piratw w modoci, wizieniu za dugi, udziaowi w
przerzucie sprynowych noy i pornografii za Szwecji do Turcji i
Haszyszu z Turcji do Szwecji, jak to robili niektrzy moi znajomi w
dawniejszych latach. Urodziem si w Sanoku 24 lutego 1929 roku w
znaku RYB. ( Dat podan w PROJEKCIE kto sobie sam wymyli, nie
ja, jeeli w oparciu o ni zechcia Pan we mnie inwestowa, to gotw
jestem zwrci sowo - gdy przed kilkoma dniami bylimy na grobie
siostry mej ony, znalazem si nagle przypadkowo w alejce oficerw
wojska i milicji i nagle widz kady z tych zmarych, a szedem wzdu
94

dugiego szeregu grobowcw, ma nie wicej jak 53 lata, 51, 53, 52,52, 53,
51, 52 i tak przez kilkanacie grobowcw, wreszcie trafiem na jakiego
starca w wieku 57 i nikt z nich nie zmar tragicznie, ani w wyniku
wypadku, wszyscy ze staroci, tak wic ju dzi yj na kredyt). W
Sanoku ukoczyem szko redni, przeyem okupacj (oczywicie
przed ukoczeniem szkoy redniej) wreszcie wyjechaem na studia po
wojnie do Krakowa, gdzie po kilku latach ukoczyem jako magister
inynier architekt studia i potem przez trzy lata odpracowywaem nakaz
pracy w Krakowie, Rzeszowie i Sanoku jako poganiacz niewolnikw na
Wielkich Budowach Socjalizmu. W trakcie tego, mieszkajc w hotelu
robotniczym i scenerii "Czowieka z Marmuru" Wajdy, zaczem rysowa
z perspektyw zostania najlepszym malarzem wiata. Z zamiarem a nie z
perspektyw. Tak. Oczywicie utalentowany byem w tej materii ju od
dziecistwa, chyba to zasuga matki, ktra podsuwaa mi ksiki z ycia
"witych" tzn. biografie malarzy i powieci na ten temat oraz
kolekcjonowaa moje bazgroy. Poniewa byem o wiele gorszy od innych
w sporcie i niemiay w stosunku do dziewczt, malowanie byo aktem
hiperkompensacyjnym zgodnie z teori Adlera. Tutaj byem najlepszy w
szkole i na zakoczenie gimnazjum miaem wystaw, chodziem chyba w
glorii sawy, chocia nie jestem tego pewny, raczej si wstydziem, w
Sanoku byem zauwaalny, a nade wszystko nie lubi by widziany,
dostrzegany, pokazywany palcem, lubi ludzi, atwo si z nimi
zaprzyjaniam, ale nienawidz ciekawskich oczu obcych. Tak. Tak wic
w hotelu robotniczym sobie rysowaem, a take nastpi wtedy u mnie
okres zainteresowania literatur i filozofi, czytaem cae tony tego, co
tylko w tym poststalinowskim okresie udao si zdoby z tego, czego
nie nadono zniszczy. Rwnoczenie niepewny czy potrafi rysowa i
malowa fotografowaem i po pewnym czasie wstpiem do Zwizku
Polskich Artystw Fotografikw gdzie udzielaem si intensywnie przez
trzy czy cztery lata, moe krcej, moe duej, nie pamitam. Potem
skoczyem z fotografi gdy uznaem, e bardziej wolny jestem jako
plastyk. Od tego czasu rzebiem i malowaem wszystkiego po trochu.
Zaczynaem jako wyjcy ekspresjonista, potem byem abstrakcjonist,
potem powoli, w pocztku lat 60 zaczem zwraca si w kierunku sztuki
przedstawiajcej. Opisaem to w licznych wywiadach, ma Pan tam gdzie
xeroksy! W krtkim okresie poowy lat szedziesitych prbowaem
pisa i potem to porzuciem. Pisaem takie cigaczki z Borghesa
skrzyowanego z Allain Robbe Grilletem i Kafk. W opowiadaniach nic
95

si nie dziao, lecz opisana bya sytuacja zagszczona domysami i

kombinacjami czasowoprzestrzennymi do granic absurdu - wszystko
raczej obsesyjne z tym, e stylistycznie jak wyej. To samo jest w
obrazach, tyle, e jakby w pisaniu zostaem na etapie malarstwa
abstrakcyjnego i przerwaem - dzi jak sdz pisabym (o ile bym nie
przerwa) co bdc wypadkow Ursuli Lle Guin, Lovraya i Buzattiego,
byaby to ta sama droga rozwoju, (ale i stagnacji), co w malarstwie.
Zmiuj si czowieku, co ja tu jeszcze mam dopisa? Aha! Na razie nie
umarem by moe dlatego, e nie jestem milicjantem ani wojskowym,
ale to by moe analogia dowolna podobna do tej, e nasza rzeczywisto
opanowana jest przez wampiry o duych uszach jak Glemp, Urban i inni.
Wszystko to Jung nazwaby koincydencjami akauzalnymi, co zreszt
byoby wane tylko w stosunku do tych, ktrzy zauwaaj ten rodzaj
fenomenw i je w ten sposb szereguj. Hobby: Rany boskie nie mam
hobby, chocia w demoludowym Who is who napisano, e moim hobby
jest kolekcjonowanie pyt. Nie czytaem, ale wida sam im to napisaem,
bo przed rokiem przysali mi polecenie powikszenia hasa, e "za
zwize". Dodaem wiec, e mam hobby polegajce na nierobieniu
wystaw. Dodaem to z gbokim namysem i myl, e jest to jedna mdra
rzecz (rzeczywicie to Chimay jest boskie. abojady winny robi gwnie
piwo. Nie robi serw. Nie maj pojcia o serach! Piwo!) zapomniaem
ju jak mam to zdanie skoczy. Prosz Pana: takie jest ycie. Nic doda
nic uj. Ukony.
Beksiski
***
Marly le Roi, le 14 mai 1984
Szanowny, Drogi Panie
Odpisuj natychmiast na list Pana z 30 kwietnia, ktry do
szybko doszed. Najpierw ustosunkowuj si do poruszanych przez
Pana kwestii:
96

- oczywicie piwo jest prezentem. Fakt, i smakuje Panu jest dla

mnie najlepsz rekompensat.
- co do kupna samochodu rozumiem, i projekt jest jeszcze pynny.
Jeliby mia nabra konsystencji prosz tylko o uprzedzenie mnie
mocno z gry i o dokladne okrelenie wszystkich parametrw.
- co do kolorw zupenie si z Panem zgadzam i ani myl (i ani
mylaem) si w to naprawd wtrca. Prcz kolorw, ktre sam
Pan nazywa "wrcz odpychajcymi" i ktrych, przyznaj,
niespecjalnie lubi wszystkie s wspaniae.
- doskonale rozumiem to, co mwi Pan o znueniu, ktre powoduje
malowanie duych rozmiarw. I tu te nie wtrcam si a ju na
pewno nie naciskam, cho nie kryj, i Paskie malarstwo a baga
o ogromne formaty tak samo jest potne.
- rwnie w sprawie replik zupenie rozumiem Paskie argumenty i
wycofuj m propozycj.
- i ja uwaam, i na wystawie powinno by pokazanych okoo 30
obrazw. Jeli pisaem o 45 to w tym sensie, i zanim caa machina
pjdzie w ruch chciabym mie na wasno tak du kolekcj, by
ewentualne usugi "yczliwych" lub jakich urzdnikw, ktrzy
zmieniliby przepisy i ucili nasz wspprac nie pozostawiy mnie
"na lodzie".
- moja obawa "wini" podoonej przez "yczliwych" powoduje
rwnie, i ja podzielam Pask trosk o zaspokojenie apetytw
(tymczasowo) pewnej pani. Bdc w Polsce w lipcu zastanowimy
si wsplnie co jej da by daa Panu spokj.
Tyle co do moich spostrzee na kwestie, ktre Pan porusza.
Mnie samego gnbi dwa problemy:
Primo: tutejsze dowiadczenia, jakie wycignem z rozlicznych
rozmw, wskazuj mi, i kilka punktw naszej umowy wymaga
ponownego, wsplnego naradzenia si. Porozmawiamy o nich
bliej w lipcu i jestem z gry przekonany, i uda mi si nakoni
Pana do ich zmian, gdy owe zmiany zgodne s z oglnie
97

panujc midzy nami zasad rwnoci w zyskach i kosztach

(oczywicie, co si tyczy wszystkiego, co przekracza
zagwarantowan Panu sum 12 tysicy). Nadmieniam tylko, i
chodzi mi o co (gwnie francuskie), o ubezpieczenie transportu,
(ktremu nie dam sam rady, gdy deklarowane ceny Pana obrazw
osign poziom, na jaki zasuguj) a zawaszcza o ilo obrazw,
ktre mam prawo zakupi od Pana za tysic od sztuki. Co do tej
ostatniej kwestii obaj wyszlimy z zasady, i kady z nas ma prawo
do trzech. Poniewa nastpnie Pan przeszed do piciu i ja rwnie
pragnbym w tym punkcie zachowa rwno midzy nami i
uzyska prawo do piciu.
Secundo: tutejsi konserwatorzy, ktrym daem dwa obrazy do
pokrycia werniksem uprzedzaj mnie, i pyta pilniowa, ktrej Pan
uywa trwa tylko 60 lat. Maj oni czsto do czynienia z
rozpadajcymi si takimi pytami, na ktrych pono czsto malowali
Amerykanie w latach dwudziestych. Przyznam si, e gdy to
usyszaem krew zastyga mi w yach.
Na koniec informacyjnie donosz, i mimo uznania dla klasy
malarstwa galeria Isy Brachot odmwia wystawienia Pana
obrazw. Cho jest to najlepsza w Paryu galeria malarstwa
fantastycznego nie bardzo si tym martwi i nie wycigam adnych
wnioskw z tej odmowy. Praktykuj oni bowiem procent nie do
przyjcia (do 90!), co znaczyoby, i na to by Pan otrzyma
gwarantowany Mu tysic a i mnie si troszk dostao, musielibymy
narzuci ceny na razie absolutnie nierealne.
Nie mog doczeka si slajdw Glinickiego by nareszcie mc
sporzdzi dwunasto-zdjciowy, may katalog, bez ktrego
wszystko jest utrudnione.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce przemiej Maonce Pana
cauj
Piotr Dmochowski
***
98

Monsieur Zdzisaw Beksiski

W-wa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 26 V 84
Szanowny, Drogi Panie
1) Przesyam drewniaki dla maonki Pana. S o 3 mm mniejsze
ni podany rozmiar. Gdyby byy nieodpowiednie z jakiejkolwiek
przyczyny (prosz przymierzy na czym niebrudzcym) odbior je
podczas mego pobytu i wymieni we Francji. Prosz tylko nie
odrywa metki i stara si nie zabrudzi podeszwy.
2) Przesyam piwo. Z jednego z poprzednich listw
wywnioskowaem, i lubi Pan Chimey'a. Tego wic gwnie
zakupiem i dzi wysyam z innymi do sprawdzenia.
Teraz ju wiem, i Pale, ale odpowiada Panu najbardziej i w
przyszoci takie te bd wysya (chyba, i z nowoci co Panu
przypadnie do gustu).
3) Zdjcia Glinickiego dobre i ciesz si z nich.
4) Z niecierpliwoci czekam na zdjcia nowo namalowanych
obrazw, gdy chciabym umieci niektre z nich w katalogu, o
ktrym wspomniaem w rozmowie telefonicznej.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszwa 15. 04. 84.

By tu wczoraj Nyczek po obraz (Trzeci z wyznaczonych przez Pana,

czyli niebiesko - zielony profil pokryty ykami - Alicja Wahl dostaa
granatowo zielon twarz en face z wylatujcymi z niej rozmaitymi
99

mieciami oraz popiersie en face z podniesionymi domi w gecie

modlitewnym, w tej chwili nie mam ju czym strzela jeli idzie o galeri,
ale zastrzegem si, e do koca czerwca musi im to wystarczy, a do tego
czasu zobaczymy si powtrnie i ewentualnie Pan zdecyduje czy jest
jeszcze co co Pana nie interesuje czy te nie - do tej pory nie da znaku
ycia aden z trzech "klientw" ktrzy mieli dosta prezenty, mimo, i w
jednym wypadku ponaglaem).
Nyczek by razem z facetem, ktry mia samochd aby obraz zabra, a
facet (o nazwisku chyba Tomaszewski) jest jakim kumplem Glinickiego
dosy zorientowanym w naszych ukadach; ciepo, ciepo, coraz cieplej,
zaczynamy obraca si w krgach przyjaci; tu pan Nizioek, tu inni, nie
wiem czy krgi na wodzie nie rozchodz si za szybko, tutaj wszyscy od
sztuki jak wida si znaj i zupa czarownic z Makbeta, o ktrej ju
wspominaem, ma coraz bardziej bogaty zapach. Dorzuciem wic par
grzybw zatrutych, par faszywych i kilka plastikowych, ale mimo tego
mozaika moe si jako prdzej czy pniej zoy - tutaj wystarczy
pomacha dolarem by p Polski miao przedwczesny wytrysk. Od
Nyczyka dowiedziaem si, e obraz, ktry on do tej pory mia w Galerii,
wywieziony zosta przez jego wsppracownic do Francji./????/ Czy jest
to Paska inicjatywa? Czy Nyczyka? W kadym razie nie jest to
inicjatywa moja i poniewa caa ta afera stawia mnie w mym wasnym
odczuciu w wietle dwuznacznym, (e to ja byem inicjatorem wciskania
Panu jakiego obrazu wiedziony niskim uczuciem chciwoci) to w tym
miejscu pragnbym si od niej odci. Podobno te, jeeli oprze si na
sowach Nyczyka, proponowa on Panu swoj wspprac jako
ewentualny autor tekstu o mnie do ewentualnego wydawnictwa o ile
takowe kiedykolwiek bdzie miao miejsce. Tutaj dziaa zgodnie z
wczeniejszymi naszymi (moimi i jego) rozmowami, gdy on
rzeczywicie od wielu lat pisa kilkakrotnie na mj temat i nie napisze
bzdur, korespondujemy i rozmawiamy od wielu lat - moe by wic czym
w rodzaju wyraziciela moich punktw widzenia. Oczywicie nie wiem na
ile jednak potrzebuje Pan nie tyle dobrego tekstu napisanego przez
Nazwisko na rynku francuskim (o ile w ogle do czego doszo) wic
niczego nie wymagam, ani na nic nie naciskam, tyle, e popieram ofert
Nyczka w kwestii formalnej. Przed stanem wojennym jeden Amerykanin
polskiego pochodzenia rozpocz prac przy wydawaniu albumu moich
reprodukcji (sprawa upada wraz z 13 grudnia 1981 roku), ktry mia by
100

rdem zysku przeznaczonego na jakie amerykaskie towarzystwo

ochrony ekologicznej ARK, std ja miaem tylko udostpni obrazy i
zrezygnowa z honorarium, na co si zgodziem liczc gwnie na
publicity. Ow ten Amerykanin zamwi tekst na mj temet u jakiej
pani doktor z Zachty chyba, czy innej dostojnej instytucji i ta wysmaya
taka koby, e mylaem, i trupem padn i z radoci powitaem stan
wojenny, ktry ca imprez ostatecznie i nieodwoalnie pogrzeba.
Powoywaa si tam i na Gombrowicza i na Miosza i na Papiea i na
Was nie wspominajc o marszaku Pisudskim, Kociuszce, Puaskim i
Chopinie. Czuem si jak kompletny idiota, ktremu ju tylko krakowska
czapka z pawim pirem (jak na rysunkach Mroka) i kosa naoona na
sztorc jest potrzebna by by postaci z Panoramy Racawickiej. Jeli wic
omielam si sugerowa Nyczka, to nie dlatego, by Panu psu szyki jeeli
idzie o rynek francuski i tamtejszych krytykw, lecz na wszelki wypadek,
zanim Pan zacznie rozmowy z kim w Polsce, kto na skutek paskiej
nieznajomoci tutejszych ukadw mgby by na miar owej pani doktor.
Teraz dopiero dowiedziaem si te, e Glinicki by u mego syna i umwi
si na termin. Syn oczywicie nic mi nie mwi, bo on w ogle znia si
do rozmowy ze mn tylko w tym wypadku, gdy chc mwi o pytach.
Tak wic to, o co pytaem w poprzednim licie okazao si ju
nieaktualne. Co do podpisw to jednak chyba nie dam rady podpisywa
si po prawej stronie! Robiem dzi przez cae niedzielne przedpoudnie
prby i BEX i BE i symbol ryb, naprawd nie umiem tego zrobi tak, aby
byo dobrze. Co do paskich obaw, e podpis z tyu atwy jest do
sfaszowania, to kady podpis zrobiony pdzlem (wymalowany, a nie
napisany z rozmachem) jest atwy do sfaszowania, gdy nie poddaje si
analizie grafologicznej. Myl, e najlepsz metod jest zawsze
weryfikacja, a jak czytaem o Max Erncie, to przynosi ona nawet
dodatkowe pienidze, (gdy w ogle jest, po co weryfikowa, bo nazwisko
si ju liczy) a weryfikacja w sytuacji, gdy kady obraz bdzie
sfotografowany i oznaczony numerem kolejnym jest dziecinnie prosta i
ostateczna. Obecnie mam ju pi obrazw, z tym, e dwa spord nich
(pki co) rezerwuje jako dwa z tych piciu co dla mnie - oczywicie do
koca roku ten wybr moe ulec zmianie i jeden z nich moe si zwolni
dla Pana. Albo oba o ile bd mia dobry rok. Piknie pozdrawiam i
jeszcze raz "Wszystkiego Najlepszego" na wita, mimo, i list dojdzie
ju chyba po witach. Mnie jak na zo pkn mostek w szczce i
101

dentystka wyznaczya mi wizyt dopiero na 8 maja. Mam wic

gastronomi witeczn z gowy, gdy nie wolno mi gry. Ja mam
zawsze takie co przed witami. Dobrze, e przynajmniej nie boli...
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 26. 04. 84.

Pan Glinicki by tu ju kilkakrotnie i robi kilkakrotnie zdjcia u mego

syna i w tej chwili jestem zdania, e te wyniki, ktre ma ostatnio s ju
dobre. Zdjcia nigdy nie bd identyczne z obrazem, kolor na zdjciach
zawsze bdzie troch zimniejszy lub cieplejszy i troch "adniejszy" ni
na obrazie, na to nie ma ju rady, ale wydaje mi si, e w tej chwili jest to,
co mona uzyska - lepszych wynikw ju nie bdzie. On narzeka, e Pan
mu filmy wysya na styk. Proponowabym jednak by Pan mu wysa
nieco wicej filmu ni to bdzie konieczne (oczywicie niechby si potem
przed Panem rozlicza z materiaw i oddawa chybione zdjcia), bo w
wypadku reprodukcji nigdy nie mona pracowa na 100% lecz maksimum
na 75%, cz zdj zawsze musi by do odrzucenia, bo co si nie uda
np. spadnie nieco napicie w sieci na kilka minut i ju jest inna
temperatura barwna, lub baka powietrza osadzi si na filmie w czasie
wywoywania i wyjdzie na rodku plamka et c et c. Najlepsze efekty byy
na Kodaku, ale Agfa po zaoeniu specjalistycznego filtra te bya ju do
przyjcia. Teraz kwestia paskiego przyjazdu i zwizanych z tym planw.
Dla mnie jest to wane i dlatego prosibym o telefon z minimum
dwutygodniowym wyprzedzeniem moe nawet trzytygodniowym. Tak:
trzytygodniwym. Chodzi o to, e zapewne te obrazy, ktrych na razie nie
bd chcia zostawi dla siebie, bdzie Pan chcia zabra. O ile tak, to
musz by ju by do paskiego przyjazdu oprawione, a przedtem
sfotografowane przeze mnie (dla mnie) i przez Glinickiego (dla Pana).
Tego si (wraz z oprawieniem) nie da zrobi w trzy dni!!! Primo: w
momencie uzyskania od Pana informacji "za trzy tygodnie jestem w
Warszawie" bd w trakcie malowania ktrego tam obrazu (wg listy
kolejnoci). O ile bdzie ju zaawansowany to nie mog go porzuci, bo
102

oznaczaoby to, e potem ju do niego nie wrc (tak ju niestety mam

skonstruowany mechanizm dziaania - nie mog przerywa duej ni na
dob). Tak wic musz mie te trzy, cztery czy nawet pi dni na jego
skoczenie, w najgorszym razie tydzie. Potem musz pokry wszystkie
obrazy warstw specjalistycznego lakieru, ktry stanowi ostatni warstw
obrazu i oddziela sam obraz od ewentualnego werniksu, ktry bdzie
pooony za rok. Z tym zawsze czekam najduej jak mona, bo primo
lakier ten trzeba wciera bardzo silnie ostrym pdzlem nylonowym i jeli
obraz jest wiey jest ryzyko rozmazania niektrych kolorw, a poza tym
im pniej pooy si ten lakier tym wolniej potem matowieje i wnika w
obraz, o czym pisaem ju w instrukcji poprzednio. Potem dopiero wolno
fotografowa, bo obraz wtedy ma wyrwnan pod wzgldem poysku
powierzchni (po namalowaniu jest w aty). Po wywoaniu zdj i
ewentualnych powtrkach dopiero mona oprawia, co te zajmuje ze trzy
dni. Jeeli idzie o mnie, to wolabym czynno fotografowania i
oprawienia przeprowadza jak najrzadziej, bo oprawianie jednego obrazu
(wraz ze zdjciami et c) zajmuje cztery dni lub nawet pi, a oprawienie
12 obrazw zajmuje o dzie wicej. Jeli maluj obrazy mae lub rednie
(czerwona twarz, facet na krzele) mog bez ram i bez obawy uszkodzenia
zmieci w pracowni 14 obrazw i dopiero wtedy musz oprawia. Jeeli
maluj due (goa dama z flakami, weseli onierze w doku) mog zrobi
maksimum 4 sztuki i musz oprawia. Mog malowa albo albo, bo due
wykluczaj mae, a mae due z przyczyn adaptacji stalugi, metrau i
monoci poruszania si jak te oprawienia. Obecnie robiem tylko
formaty 87 x 87 i mam ju 6 sztuk, pardon 7 sztuk. Moe nie zawsze
bdzie tak szybko, ale teraz miaem dobry pod wzgldem wydajnoci
okres. Gdyby Pan nie musia zabierania zaczyna od obrazw nowych,
oszczdzioby to nieco czasu na oprawianie i w konsekwencji byoby w
roku jeden lub dwa obrazy wicej. Mwi jak producent mebli w fabryce,
ale tak to od lat u mnie wyglda- nauczyem si myle w tej ciasnocie
technologicznie. Ja ze swej strony wolabym te nowe na razie potrzyma
(nie wszystkie rzecz jasna), aby mc trzewiej oceni, ktre z nich
podpadaj pod punkt 40- trudniej wybiera z 7 sztuk, atwiej z 14, a
jeszcze atwiej z 28, ma si ju wtedy dystans oraz szerszy wybr.
Oczywicie dostosuj si do Pana. Na razie musiabym 3 z tych siedmiu
zostawi dla siebie, z czego potem (by moe) w drodze dalszej selekcji,
za p roku coby odpado na pask korzy. W ogle chciabym, ale nie
wiem czy mi to wyjdzie, bo tak jak w.Joanna sysz gosy, ale nie wiem
103

z gry, co mi one powiedz, trudno wic planowa- wic chciabym

malowa raczej kilkakrotnie ten sam temat, co jak wiem jest pewnym
handlowym uatwieniem w typie "czy s jeszcze morza Beksiskiego",
"czy s jeszcze wiee Beksiskiego" a poza tym mnie pozwala na
wybranie najlepszego "morza" i najlepszej "wiey" dla siebie. Tym
niemniej na razie tylko jedn rzecz (cmentarz raz na tle wiey ,a raz na tle
gr) udao mi si powtrzy, s to zreszt cakiem inne obrazy, ale ja tak
je nazywam "ten sam temat", moe nieco na wyrost. Tak samo chciabym
by si Pan zastanowi dokadnie, co z tych obrazw, ktre ju u mnie w
lutym byy, a nie stanowi dla mnie "wartoci nie do zbycia" interesuje
Pana w sensie zabrania do Parya? Oczywicie te trzy, o ktrych
schowanie Pan prosi, (bo je Pan chce naby dla siebie) s odoone, a
ponadto pamitam o tych dwch, nad ktrymi chce si Pan "zastanawia",
ale poza tym jest jeszcze chyba 13 sztuk na cianach i jeli Pan ich nie
bdzie chcia bra do Parya lub rezerwowa na t okoliczno, to
wolabym wiedzie czy mog nimi dysponowa gdyby np. Alicja Wahl w
czerwcu si odezwaa ( urek obieca da spokj do czerwca - w czerwcu
wic albo co dla niej mam albo musz si demaskowa) dlatego te
musielibymy teraz ju poszczeglnie (ma Pan ich slajdy wprawdzie
sabe, ale s) ustali: "to dla mnie", a "na tym mi nie zaley". OK? To ju
oczywicie w czasie Paskiej bytnoci w Warszawie. Oczywicie
zakadam, e Aljcja Wahl nic jeszcze nie wie, a to nie wyglda mi na
rzecz prawdopodobn, bo p Warszawy wie, nie wiadomo skd, a moe
dlatego e nici nie zawsze ida tam gdzie mylimy. Np. pan R. ktry sta za
panem Niziokiem i ktrego poda mi Palczewski jak na patelni, okazuje
si nagle by znanym mej latoroli jako jeden z dostawcw pytowych dla
ktrego z konkurencyjnych diskdokejw nie zdziwibym si wic
gdyby AW bya ju podczona do gorcej linii. Piknie si kaniam i
serdecznie pozdrawiam. Mam nadziej, e list dojdzie przed grudniem.
Glinicki mwi mi wczoraj, e dosta Pan dopiero jeden mj list, a byo
ich ju chyba pi, jeli nie wicej, plus zwrot nieczytanego listu, o
ktrego nieczytanie prosia mnie w Pana imieniu pani Szczyciska.
Pozdrowienia.
Beksiski
***
104

Para mumii
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly-le-Roi, le 5 mai 1984

Szanowny, Drogi Panie
Przed chwil otrzymaem dwa paskie listy: z 15-go i 26-go
kwietnia br. Odpowiadam w porzdku spraw, ktre poruszaj:
1) Oczywicie nie przyszo mi do gowy, i mgby Pan "wiedziony
niskim uczuciem chciwoci wciska (mi) jaki obraz". Istotnie bya
105

tu jaka pani z galerii Nyczka, ktra zaproponowaa mi obraz, na

ktrego kupno ona moja nie przystaa.
2) Napisaem do Nyczka, i ze wzgldu na Pask rekomendacj
chtnie skorzystam z jego czciowego udziau przy redagowaniu
albumu, ktry jednak nie jest jeszcze projektem dojrzaym.
3) Pisaem ju Panu, i w adnym wypadku nie omielam si
naciska na to, by podpisywa Pan swe obrazy. Zgadzam si
rwnie, i z punktu widzenia identyfikacji, jest to zabezpieczenie i
tak niewystarczajce. Natomiast paski pomys numerowania
obrazw nadal wydaje mi si wyborny.
4) Z panem Glinickim jestem w staym kontakcie telefonicznym.
Zdaje si, i za Pana zgod zdecydowa si na robienie dalszych
zdj na kodakochromie. W zwizku z tym sam bdzie kupowa
nowe bony w Pewexie. W kadym razie wie on doskonale, i jeli
tylko potrzebowaby, dostanie ode mnie tyle bon ile tylko mu
bedzie trzeba i jeli otrzyma 10 rolek agfachromu to tylko dlatego,
i sam tyle zada mimo, i kilkakrotnie proponowaem mu
wysanie ich wikszej iloci.
5) Do Polski wybieram si okoo 10-go lipca.
6) I ja mam kilka propozycji zmian niektrych punktw naszej
umowy, o ktrych porozmawiamy ustnie.
7) Bardzo chciabym w czasie lipcowej bytnoci zakupi kilka Pana
obrazw. W rozmowach z Panem przez telefon a poprzednio
osobistych wskazaem Mu, ktre obrazy mnie "interesuj". Nie
chciabym jednak by znaczyo to, i z gry okrelam, i te wanie
wezm. Bdc w Polsce zobacz je wszystkie i wtedy dopiero
chciabym mc dokona ostatecznego wyboru. Doskonale
rozumiem i zgadzam si, i Pan rwnie nie chce przesdza z
gry, ktre obrazy podpadn pod punkt 40-ty i rezerwuje sobie
okres do namysu i wyboru.
Poza tym wybr obrazw do mej prywatnej kolekcji zaley rwnie
od mej ony, ktra coraz usilniej domaga si uznania i
uwzgldnienia jej dezyderatw.
106

Niezalenie od problemw poruszanych w Paskich listach

chciabym dostarczy Panu kilka tutejszych informacji:
- Muzeum Pompidou ostatecznie odmwio wystawienia Pana
obrazw, mimo mych dwukrotnych, dugich, udokumentowanych i
do napitych rozmw z ca grup decydujcych o tym ludzi.
Przy sposobnoci dodaj, i osoba, ktra z tej ekipy zajmowaa si
zorganizowaniem wystawy polskiego malarstwa w muzeum
Pompidou w 1982 roku, pan Zadora [wietnie mwicy po polsku
Francuz), bdzie w Polsce jesieni, w ramach rewanowej
wystawy malarstwa francuskiego, ktr organizuje w Warszawie.
Na jego prob pozwoliem sobie poda Pana dane, gdy chciaby
Pana pozna. Wiem jak drani Pana wizyty natrtw, ktrzy
przeszkadzaj Panu w pracy. Niemniej wydaje mi si, i warto by
go Pan przyj, gdy jest to czowiek, (cho mody), od ktrego
wiele zaley i jeli on i jego koledzy z Pompidou odmwili
wystawienia Pana obrazw, to miedzy innymi dlatego, e nie znaj
jego osoby. Powolny, mudny proces przyzwyczajania ludzi do
Pana nazwiska i osoby jest, (co za paradoks!) na pozor waniejszy
i trudniejszy ni proces przyzwyczajania ich do Pana malarstwa.
Jest zaskakujcym sysze ze wszech stron od profesjonaw
tutejszych sowa natychmiastowego uznania dla Pana malarstwa i
odmowy udziau w jego propagacji, tylko ze wzgldu na to, i Pana
osoba jest tu nieznana i nieotoczona adn renom.
Ta obsesja renomy nawet u zawodowcw, o ktrych monaby
sdzi, i kieruj si kryteriami wyboru "istotnymi" nie jest
przypadkiem. Wyranie i wielokrotnie powiedziano mi, i chodzi im,
nawet a zwaszcza w wypadku muzew, o zarobienie pienidzy na
paskim malarstwie. A poniewa pienidze pochodz od
publicznoci a ta, jak kade stado krw kieruje si kryteriami
"akcydentalnymi", sami zawodowcy na koniec takimi kryteriami
zmuszeni s si kierowa.
- Gdy tylko Glinicki przele mi slajdy, bd mg przystpi do
robienia krtkiego katalogu z 12-oma reprodukcjami dla celw
reklamowych, ktry zostanie rozesany.
107

- 14 maja mam spotkanie w najpowaniejszej galerii

ekspresjonistw, surrealistw etc. w Paryu "Isy Brachot".
Poinformuj Pana o wyniku, cho na og nie chciabym
wprowadza Pana w detale mych poszukiwa i prospekcji dopki
nie zaczn by nareszcie zachcajce.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i pozostaj coraz bardziej
zakochany w Jego obrazach.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 27.5.84.

Otrzymaem wczoraj dwa listy [z 5 i 14 maja] i czytajc Pana opis wizyty

w Muzeum Pompidou, miaem wspania wizj sonia w skadzie z
porcelan. Wikszo ludzi to barany i nie trzeba byo dr Goebbelsa by to
stwierdzi, wic jeli zaczyna Pan jako so, to moemy liczy na sukces,
bo prdzej czy pniej barany zabecz na nasz wspln chwa, chodzi
tylko o to by przesta Pan tuc porcelan. Oczywicie jestem daleko i na
prowincji, ale na Boga promocja w Beabourg nie jest adn promocj, bo
tam nie przyjdzie nikt, kto si liczy, a tylko przewalaj si tonny chooty
od 45 letnich hippiesw poczwszy na caych rodzinach z dziemi i
lizakami - to raz. Po drugie sztuk tzw. "nowoczesn" przez cae p
wieku eksponowano w secesyjnych salonach i teraz, gdy nareszcie
zbudowano do tego celu ujedalni w Beaubourg, artyci zaczynaj
odwraca si od laserw, video, holografii i malarstwa komputerowego, a
zaczynaj
w
coraz
wikszej
iloci
pacykowa
obrazy
"dziewitnastowieczne" w treci i formie, co spowoduje, e nastpi dla
odmiany era eksponowania malarstwa "pompierskiego" w salach
zbudowanych z zadciem na 21 wiek. I na dodatek przychodzi nie krytyk,
lecz adwokat polskiego pochodzenia i wciska im trzeciorzdnego epigona
niemieckiego romantyzmu, takiego Friedricha skrzyowanego z
Bcklinem, pochodzcego na dodatek ze wschodniej Europy, "z Polski
czyli znikd", jeli sparafrazowa Jarry'ego. Oni [to oni brzmi
paranoicznie, ale to efekt skrtw mylowych] w Paskiej wizycie i
propozycji widzieli nie to, co Pan, lecz zobaczyli widmo wasnego
108

nadchodzcego upadku [tak jak go oni oceniaj]. By to taniec sonia w

skadzie porcelany. Sowo daj! Czy Pan wie, e gdy mieszkaem w
Sanoku, a wystawiaem w Warszawie [co byo mimo wszystko nie tak le
jak mieszka w Warszawie, a wystawia w Paryu], to jedna z naszych
czoowych krytyczek awangardy napisaa o mnie w jakiej encyklopedii
polskiej sztuki wspczesnej dosownie: "Beksiski mieszka w odlegym
Sanoku dokd nie docieraj wieci o nowych prdach w sztuce". W
domniemaniu byo, e Sanok to takie Macondo gdzie owe wieci dociera
winny wraz z karawanami kupcw i wdrownymi egzegetami Kabay i
Zochar. Jeli ja malowaem jak malowaem, to w opinii tej Lady
malowaem tak dlatego, e nie mogem wiedzie [mieszkajc w
"odlegym" Sanoku], i na wiecie maluje si ju inaczej. Teraz
postawiony zostaem w podobnej sytuacji. Nie mona by
indywidualnoci w Warszawie! Na Boga! W Warszawie mona by
nieoszlifowanym diamentem, a w moim wypadku samorodnym talentem
zmanierowanym na zych wzorach, ktremu ju nawet Pary nie pomoe.
Dajmy temu spokj, bo t ca struktur, w ktrej teraz si znalazem
znam na pami! Co nie znaczy, e nie przyjm z otwartymi ramionami
pana Zaborskiego, ktry mam nadziej nie bdzie mnie klepa po
ramieniu i uczy jak winna wyglda Prawdziwa Sztuka. Nie znam
ukadw, bo od paru lub wicej ni paru lat mam to dosy w dupie, gdy
jestem na to za stary, by mnie to zwilao, ale sdz, e jeli Beaubourg
jest podpite do jakich artystycznych orodkw w Polsce lub raczej
naleaoby powiedzie one s podpite do Beaubourg, to jest to przede
wszystkim Muzeum w odzi i jego dyrektor pan Ryszard Stanisawski.
Jeliby Stanisawski, [przeciw ktremu nic nie mam, a on te nie ma
chyba nic przeciw mnie] mia mnie lansowa to byoby to dla niego to
samo co dla mnie zjedzenie aby na surowo! Podobnie jest z innymi
krajowymi orodkami nalecymi do tej orientacji co Muzeum w odzi i
jego dyrektor. Jeli nie powiedz gono, co myl na temat mojego
malowania, to tylko dlatego by nie tpi kolegi, ktry nikomu nic zego
nie robi, a by przed wielu laty w awangardzie. Ich stosunek do mnie jest
jednak (chyba) w duej mierze stosunkiem do dysydenta trockisty,
kalwina, heretyka, tego, ktrego o tyle si nie rozumie, e przecie sam
wyznawa kiedy Prawdziw Wiar i potem zeszmaci si, schlebia
gustom drobnomieszczaskim, powtarza si, goni w pitk etc., etc. Tak
wic aby wystawia w Beaubourg trzeba mie promocj z Polski poprzez
te wanie koa i pan Zaborski tam si przede wszystkim uda, a tam bd
109

raczej udziela odpowiedzi wymiajajcych. Obym si myli. Co do Galerii

Isy Brachot to oczywicie by to waciwy krok, ale o trudnociach
uprzedzaem by Pana w Warszawie: Za label Paryski si paci i trzeba
zapaci dopiero wtedy, gdy ma si ju potencjalnych klientw na o
wiele wiksz sum ni zapaci si galerii i recenzentom. Robi to
Amerykanie o ile sta ich na "wsad dewizowy" do Galerii paryskiej o
dobrej reputacji, bo potem pierwsza wystawa w USA jest sprzedana w
caoci i wraca z nawizk woone pienidze. To wszystko co wyej
oczywicie nieco mnie (jak si Pan domyla) wkurwio i dlatego raczej
prosibym w przyszoci o nie pisanie mi o tych rzeczach! Przeszkadza mi
to w pracy! Jest to mechanizm nacisku mimetycznego, od ktrego jak
wiadomo [dziki Girardowi] nie ma ucieczki. A ja pragnbym
wsuchiwa si w samego siebie, co oczywicie nie oznacza jakobym
mniema, e spadem z ksiyca i wychowaem si sam z siebie. Ale mam
ju do szumu. Szczeglnie, e ten szum generalnie rzecz biorc jest w
podobny sposb jaowy jak wszystko, co jest lub by moe w wiecie
ludzi. W zwizku z powyszymi listami, [poniewa wkurwiem si na
abojadw] postanowiem nie skraca nazwiska, o czym chyba wczeniej
ni w tym licie donios telefonicznie. Ostatecznie mam ju 55 lat i za
pno na zmiany. Moe Pan natomiast w zalenoci od potrzeb zmienia
pisowni mego nazwiska, z tym, e bdzie si ona wtedy rnia od
podpisu na obrazach, podobnie jak nazwisko Czajkowski pisze si po
wgierski Csajkovszkij, po angielsku Tchaikovsky, po niemiecku
Tschaikowski, po francusku Tchaikowsky, chocia np. Cziffra pisze si
Cziffra (?) - wszystko to spisuj z pyt gramofonowych. To by byo to.
Teraz kwestia ewentualnych zmian w umowie, ktre Pan postuluje w
oparciu o wite prawo egalitaryzmu. Ju na ten temat pisaem w licie
podanym przez paskiego Wuja, ale wracam raz jeszcze, z tym, e nie jest
to jaka decyzja, lecz propozycja do rozpatrzenia, bo jeli rwno to
rwno, a w ukadzie 5 na 5 i z innymi szczegami jak do tej pory to
rwnoci nie bdzie [brzmi to troch jak wywiad Andrieja Kokoszkina dla
"Die Weltwoche" w sprawie Pershingw 2 i SS-20]. Chodzi o to, e Pan
ze swymi 5 sztukami moe zrobi, co Pan chce, a ja mog tylko zachowa
sobie lub sprzeda za Paskim porednictwem lub Panu. Poza tym jedna z
5 "moich" sztuk jest to obraz dla polskiego Muzeum, czyli powiedzmy
sobie prawd "za darmo", co robi ze wzgldu wanie na "polskie
muzeum", a nie ze wzgldu na siebie, a poniewa obaj jestemy z tego
kraju, to moe bymy tak obaj zrezygnowali z tego jednego obrazu
110

rocznie, czyli po p na ebka [fors moemy si podzieli lub wsplnie j

przepi w Victorii, chocia nie - ja mam kopoty z przewodem
pokarmowym, wic uciechy Lukullusa nie dla mnie], a dopiero od tego
momentu wprowadzili rwno, ktr jednak sformuowabym inaczej ni
byo to do tej pory, gdy primo: mog w przyszoci malowa mniej
obrazw rocznie, a secundo: mog ich malowa wicej o ile zaczbym
malowa szkicowo [np. obraz od Hoserw z Komorowa lub obraz z
kawalkad idcych postaci od Turlejskiej] co spowodowaoby zalew
"dzie" z szybkoci jedno na trzy dni lub jedno na dwa dni - o ile
pamitam ten typ malowania nie budzi zastrzee u Pana, a ja nie
zrobibym tego z myl o forsie lecz dlatego, e by moe wytworzyby
si taki akurat klimat pracy! Dlatego te proponowabym oparszy si na
obecnej redniej rocznej [20-30 czyli 25 sztuk to rednia] uzna, e 20 %
rocznej produkcji naley do mnie, a 20 % ma Pan prawo, [bo nie
obowizek!!!] naby dla siebie po staej cenie ustalonej w dniu 23 lutego
br. Mona te uj to w ten sposb : 20%, ale nie wicej jak 5 sztuk.
Wyliczenie, co jest, a co nie jest 20 % polegaoby na zaokrglaniu
uamka, czyli jeeli wypadaoby 5,27 to liczylibymy jako 5, za jeli 5,52
to liczylibymy jako 6 dla kadego, z czego obaj moglibymy korzysta w
peni lub czciowo lub w ogle wg yczenia. To raz. Ale jest jeszcze
jeden warunek rwnoci. Jeli obu nam ma by "po rwno", to ja
chciabym, jeeli idzie o moje 20 %, zachowa prawo do zrobienia z nimi
co mi si podoba. Mog wykluczy (chtnie) wsadzanie ich do Galerii, bo
jak mniemam tego si Pan obawia!! Ale chciabym bez koniecznoci
proszenia Pana o zgod mc je darowa, sprzeda za wysz cen ni
aktualna cena w Paskiej Galerii [by nie by konkurencyjnym) o ile trafi
si jele, sprzeda polskiemu Muzeum lub Muzeum zagranicznemu etc.,
etc. Oczywicie tym samym skrelilibymy ostatnie zdanie punktu 40 jako
nieaktualne. Jeli o mnie idzie to najprawdopodobniej wszystko bd
usiowa zostawi sobie, ale czasem powstaje sytuacja, w ktrej rzecz dla
mnie krpujc jest odmawia lub uzalenia prezent lub nawet sprzeda
zgod z Paskiej strony, tak jak byo z madame Dury [ta sprawa ma ju
ukrcony eb - wczoraj przy mnie dzwoniono do tej pani, e "nic z tego"].
Nie chodzi mi ani o galerie ani o fors, lecz o poczucie, e nie musz si
zawsze pyta czy mi wolno! To by byy propozycje w tej sprawie. Sprawa
kosztw ubezpieczenia i celnych. Miaem tu wiele propozycji, ale
najsensowniejsza z mego punktu widzenia jest taka, e wyra pen
zgod na wszystko, a w tym take obcienie wynikajce z punktu 12,
111

pod warunkiem, e: jednostkowa cena minimalna netto mego obrazu nie

zostanie przez te obcienia cita do wartoci niszej, bo inaczej caa
sprawa przestaje by dla mnie opacalna. Nie naley take zapomnie, e
mog powsta nieco wiksze obcienia z tytuu szerszej nieco
interpretacji czy raczej innego proponowanego sformuowania punktu 45,
o czym ju pisaem. Take te obcienia nie mog rzutowa na moj cen
minimaln. W przeciwnym wypadku zamiana Alicji Wahl na PD, byaby
zamian siekierki na kijek. Co atwo sobie zreszt przeliczy. Oznacza to
dla Pana konieczno ruchu cenowego w gr, co moe by nieosigalne,
ale w takim razie moe zrobi stop zanim nie jest za pno? Od tego, co
wyej te byyby pewne wyjtki: chodzioby primo, o 20 % jaki ma Pan
prawo, co roku i po staej cenie. Ta ilo nic mnie nie obchodzi, jeli idzie
o podatek, co i ubezpieczenie. Dodatkowo nic mnie nie obchodz od tej
samej strony obrazy, ktre nabywa Pan z gry na wasne ryzyko [o ile
zechciaby Pan to robi] po cenie tej, jaka jest aktualna w danym okresie,
gdy traktuj to ju jako "paskie" obrazy nabyte ode mnie w Warszawie i
wszelkie dalsze zwizane z nimi koszta obciayby Pana. Wyjaniam, bo
nie byem chyba za precyzyjny: Zamy, e ceny id w gr i widzi Pan
szanse zarobienia wicej ni w ukadzie p na p w takiej sytuacji prcz
zastrzeonych przez siebie 20 % nabywa Pan [o ile ja si zgodz, bo
miabym tu prawo veta, gdy ja wtedy moe te wolabym poczeka i
zaryzykowa, ale zarobi wicej] jeszcze kilka innych obrazw.
Obcienia za te obrazy nic by mnie nie obchodziy. Po prostu obrazy
przechodz na Pana wasno, a diengi na moj i cze. Czy jest to jzyk
prawniczy? W kadym razie to s moje dezyderaty, a po dyskusji w
Warszawie moemy spisa aneks czy supplement czy wreszcie jak si to
zwie, co potrafi Pan sformuowa w sposb precyzyjniejszy.
Co do blejtramw i ptna to ewentualno na przyszo mogaby
wyglda nastpujco, ale tu oczywicie nie mgbym si wczy
finansowo, bo dla mnie pyta pilniowa jest wystarczajca i o ile prby na
przywiezionych przez Pana kilku blejtramach dayby jaki sensowny
wynik lub zachcajcy wynik, to zmian surowca traktowabym jako
ustpstwo z mej strony, a nie korzy. A wic zagruntowane fabrycznie
ptno wg katalogu musiaby Pan przywozi z Francji, natomiast nie jest
wykluczone, e listwy na krosna byoby sensowniej ulokowa w formie
zamwienia u stolarza, ktry robi krosna dla sklepw ARTu [zaopatrzenie
plastykw]. O ile oczywicie zagraniczne byyby rwnie ze jak nasze,
gdy wg fotografii si nie rni. Po prostu zamwilibymy tego du
112

ilo [ze dwa kubiki] wg okrelonych formatw i przez minimum 1 rok, te

pocite listwy leayby w jakim wynajtym mieszkaniu, gdzie s
kaloryfery. Po roku naleaoby wyrzuci ca 60 %, ktre ulegyby
powichrowaniu na skutek suchego powietrza, za pozostae 40 % by
moe nadawaoby si do zrobienia krosen, co jest ju zajciem prostym.
Robienie krosen z niepewnego materiau [czasem wykrci si tylko jedna
listwa, a cae krosno jest ju do kitu] nie miaoby sensu. Malowanie na
takich krosnach byoby szalestwem!! Oczywicie nie wykluczam, e
zachodnie materiay s lepsze, ni to wida na fotografii, a drewno
wysezonowane i niewraliwe na zmiany wilgotnoci atmosferycznej. Ja
jednak podejrzewam, e tandeta grasuje wszdzie. Ale moe robi ju
krosna z plastiku??? Lub z metalu z wkadkami drewnianymi do wbijania
gwodzi??? Wszystko zaley od rozeznania rynku, ale dopiero wtedy, gdy
prby potwierdz, e warto w to si angaowa.
To by byo wszystko. Oczywicie cz powiem przez telefon za par dni,
ale mwic zapominam zwykle to, co miaem powiedzie, a Pan zapewne
to, co ja powiem te czciowo zapomni, dlatego te lepiej rzecz uj na
pimie, mimo, i zajmuje to czas. Piknie pozdrawiam
Beksiski
Herbata wspaniaa - wielkie dziki. (podpis Zofii Beksiskiej)
***
Drogi Panie!

Warszawa 30.5.84.

Jako od tygodnia gorzej mi si pracuje i nic nowego nie zrobiem, ale

kilka przyczyn si na to zoyo - dzi chyba te nic nie zwojuj, bo dla
odmiany dentystka ciga mi bdzie mostek, a ja w ogle jestem mimoza
i byle co uniemoliwia mi prac. Pisz by doformuowa dokadniej to, co
byo w licie sprzed trzech dni na temat wsplnego pokrywania wszelkich
kosztw dodatkowych, jakie by one nie byy. Napisaem, e zgadzam si
na wszystko i na kady okres czasu pod warunkiem, e moja cena
jednostkowa netto nie bdzie nisza ni ta, ktr ustalilimy dla 12
obrazw w dniu 23 lutego br w wartoci nabywczej z tego dnia. Teraz
sobie myl, e moe to Pan uwaa za dziecinne z mojej strony i
113

wytoczy kolubryn argumentw w stylu, e przecie w kadym kraju

paci si podatki i od tego nie ma ucieczki ite pe ite de. Dlatego te nic nie
zmieniajc, w tym, co napisaem poprzednio chciabym uzasadni swoje
stanowisko i by moe zaproponowa nieco inne rozwizania na
przyszo - wreszcie nie robilimy jeszcze adnych krokw w zakresie
sprzeday, wic wszystko moe by jeszcze przepracowane. Ow o ile
nie widzi Pan moliwoci na spenienie mych dezyderatw, to miabym
propozycj by na razie nie przekracza sumy tych 12 obrazw rocznie lub
takiej sumy obrazw rocznie, ktra umoliwi Panu utrzymanie mojej ceny
jednostkowej netto w graniacach, jakie ustalilibymy jako minimum. Inne
obrazy zostawilibymy na skadzie u Pana lub u mnie rezerwujc je na
lepsze czasy, gdy uda si podbi ceny do tego stopnia, by wilk by syty i
owca caa. Po prostu nie widz celu, by gromadzi zielone papierki, ktre
[gromadzone nawet w banku] z roku na rok traci bd sw warto i to
gromadzi je "za wszelk cen", nawet za cen sprzedawania poowy
namalowanych obrazw za nisz cen ni minimalna, po to by pokry
koszt i podatki. To ju wol gromadzi swoje obrazy, bo wreszcie
rozstawanie si z nimi nie jest dla mnie obojtne, za moje potrzeby tu w
Polsce nie s znowu a tak wygrowane bym za wszelk cen pragn
mie wicej. To minimum, za ktre zgodziem si oprni swoje
kieszenie do dna z wyjtkiem tych 5 obrazw, ktre zostawiam, zostao
sformuowane ju poprzednio i niej nie zejd. Powie Pan, e w
Warszawie sprzedawaem taniej [tzn. cz twrczoci taniej, cz za
tyle samo, a poszczeglne egz. za cen dwukrotnie wysz od naszego
minimum] i oczywicie jest to prawda, ale za to miaem kompletny luz
psychiczny, poczucie wolnoci i niezalenoci [tu te, aby by
sprawiedliwym mog przyzna, e dla mnie - czowieka niemiaego zrezygnowanie z wolnoci bywa czasami ulg, o czym mielimy okazj
porozmawia - brak kontaktu z PT Klientem jest swego rodzaju ulg]
mono przebywania ze swymi obrazami przez wiele lat, gdy je lubiaem
- darowywania ich przyjacioom, gdy miaem na to ochot etc., poza tym
to, co zarabiaem wystarczao mi do tego stopnia, e od wielu lat
waciwie nie wiedziaem co mam robi z fors. Poza tym wiadomo, e
to warszawskie "taniej" jest dla konkretnych ludzi "droej", ni dla
Francuzw jest moje minimum pomnoone przez dwa [cena mojego
obrazu wynosia rwnowarto rocznych zarobkw urzdnika] dawaa mi
psychologiczne zadowolenie, e nie sprzedaj si tanio, czego nie
miabym w ukadzie sprzedawania na Zachd, z uzyskiwaniem w
114

ostatecznym rozrachunku sum niszych ni owo minimum. Tak wic to,

co wyej nieche bdzie uzasadnieniem na to, co napisaem poprzednio.
Poza tym zawsze pozostawiam jeszcze drzwi otwarte do innych
alternatyw, ktre mog Panu wpa do gowy, w tym take owych 12
obrazw rocznie po cenie staej modyfikowanej tylko wspczynnikiem
siy nabywczej. Owo "jeszcze" bierze si std, e powstanie taki moment,
e poodcinam sobie drogi odwrotu. Nie jest to odcicie "dramatyczne"
rzecz jasna, ale byoby mi gupio wycofywa po roku czy dwch to, co
powiedziaem Alicji Wahl, Nyczkowi i innym - by moe w niektrych
wypadkach musiabym zmienia galeri, co nie zawsze byoby mie etc.,
etc.
Za dugo zastanawiaem si z tym samochodem na silnik Diesla, a waciwie
czekaem by ona przywyka do myli, e bdzie musiaa prowadzi co innego
ni malucha, [bo ona uwaa, e maluch jest nieco za wielki, ale poza tym nie ma
na wiecie lepszego wozu, a ja nie prowadz w ogle] i gdy wreszcie
przedwczoraj poszlimy zabuli za tego Escorta okazao si, e stoi ogon jak do
sklepu z misem, gdy zadziaao prawo wielkich liczb - benzyny nie ma - no i
dostawa samochodu bdzie dopiero w poowie padziernika!! W midzyczasie
co wwozowe na samochody zagraniczne [a przy takiej dostawie trzeba
dodatkowo buli co] ma wzrosn od lipca (jak strasz niektrzy) do 1000 z za
kilogram, co spowoduje, e musz liczy si z cem rzdu miliona zotych.
Jeeli wzi pod uwag, e mj roczny obrt ma prawo wynie w br 650 tys., a
dochd tylko 350 tys., to w perspektywie mam jeszcze podatek wyrwnawczy i
zeznania w Wydz. Finansowym, skd wziem fors na co...

Nie miaa baba kopotu. Oto przyczynek do motywacji do zarabiania

wikszych pienidzy w kraju, w ktrym jest kryzys. Co zreszt powoduje,
i myl intensywnie o realizacji punktu 20, gdy tylko pojawiyby si
moliwoci przez ktre przede wszystkim rozumiem nasz wsplny sukces
finansowy....Piknie pozdrawiam
Beksiski
PS:
Bardzo prosz w imieniu ony o zrealizowanie, jeeli to moliwe, recepty, ktr
zaczyem. Fors odtrci Pan z nastpnego rachunku. Ona braa do tej pory
jaki polski rodek podobno analogiczny, ktrego nagle od kilku miesicy
zabrako na rynku i doktor przepisa jej na prb, to, co jest na recepcie. O ile
byoby dobre, to wtedy napisaby wicej recept, bo to chyba trzeba bra stale.
115

PS 2:
Rozkleiem list by jeszcze dopisa, e wanie dostaem odpowied ze
Spdzielni mieszkaniowej, i odmawiaj mi sprzedania owej
nieuywanej pralni na pracowni, gdy bdzie tam mieszkanie dozorcy.
OK. Tym samym mamy z gowy zobowizanie odnonie jednego obrazu,
oraz mamy na przyszo z gowy wiksze formaty ni te, jakie robiem
do tej pory, jak te maksymalne z obecnych formatw w ukadzie
poziomym. Moje maksimum w poziomie to 97,5 i toczka. Tak samo
miaem nadziej, e uda si tam przesuszy owe krosna, o ktrych
pisaem poprzednio w wypadku gdybymy poszli na t koncepcj. To te
odpada i trzeba by wynaj na ten cel pokj w Warszawie [na skadzik, bo
ja ju nie mam gdzie, oraz przesuszenie przez rok i duej]. To by byo
tyle. Ukony.
Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 15 juin 1984

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam na dwa listy z 27go i 30 maja 1984, ktre nadeszy
wczoraj.
1) Natychmiast udaj si do apteki w poszukiwaniu lekarstwa dla
paskiej maonki. Jeli jest ono francuskie postaram si o tutejsz
recept i albo przel albo przywioz za sob w pocztkach lipca.
Mam nadziej, i sanday przysane dotary i speniy swoj rol.

2) Nie poruszam i wicej nie bd porusza sprawy moich

tutejszych zabiegw w "lansowaniu" Pana. Rozumiem
rozdranienie, jakie wywouje w Panu stanowisko nie tylko
Francuzw, lecz w ogle ludzi zawodowo zajmujcych si handlem
116

lub prezentacj (te w celach pieninych) sztuki. Zapewniam

jednak Pana, i reakcje tzw. publicznoci s spontanicznie
entuzjastyczne i e w kocu to ona (mimo kwalifikacji "baranw")
zawsze decydowaa w historii, kto jest dobrym a kto mniej dobrym
malarzem. Opowieci o toku przygotowania przyszorocznej
wystawy a na razie katalogu pozostawiam do rozmowy ustnej
gdzie gest, ton gosu, odpowied na incydentalne pytania pozwala
na zdepasjonowanie wraenia i zblienie go do realiw.
3) Powracam do propozycji dotyczcych naszej umowy.
Primo w adnym wypadku podatki, asekuracja i co nie mog
wpyn na uszczuplenie zagwarantowanej sumy 12 tys. przy
najniszej cenie 1000 za jeden obraz. Chciabym, by nie niepokoi
si Pan o to, gdy jest to dla mnie jasne i nieulegajce wtpliwoci.
Secundo jest rwnie rzecz oczywist, i nie moe Pan
uczestniczy w opacaniu przeze mnie ca, podatkw i asekuracji
obrazw, ktre zostan przeze mnie zakupione (za tysic czy za
wicej) do mej wycznej dyspozycji.
Tertio. Formua wg ktrej kady z nas ma prawo do 20 procent
(Pan do swej dyspozycji, ja za po 1000) rocznej "produkcji" z tym,
i (dla mnie) nie mniej ni trzy obrazy wydaje mi si zadawalajca i
poddaj j pod dyskusj.
Jest rzecz ewidentn, i z obrazami, ktre pozostan w Paskiej
dyspozycji bdzie Pan mg robi co si Panu podoba bez
adnego pytania mnie o zgod. Nawet, jeli bdzie Pan chcia je
wstawi do galerii nie widz powodu bym si temu mia
sprzeciwia. Ilo bdzie za maa by moga stanowi rwnolegy
konkurencyjny rynek. Panu za da poczucie absolutnej swobody.
Quarto, cho bardzo podoba mi si obraz u pani Turlejskiej ani mi
w gowie sugerowanie Panu malowania szkicowego. W ogle
przyrzekem i powtarzam, i co mnie si tyczy nie bd wicej
wyraa ani opinii (chyba, e pochlebnych) ani propozycji tyczcych
sposobu malowania.

117

4) Co si tyczy skrcenia czy zmiany pisowni nazwiska Pana lepiej

bdzie gdy porozmawiamy o tym ustnie. Dla Francuzw i caego
wiata to w pierwszej fazie uatwienie w ewokacji Pana w
rozmowach, jakie si nieuniknienie bd zawizywa. W nastpnej
fazie bdzie to obojtne, tak jak jest obojtne wymwi nazwisko
"Kandyski" a nawet poczytane za niepotrzebne i uwaczajce dla
Pana "handlowo". Tote by uzyska awantae i adnej ujemnej
opinii z obu tych faz wydaje mi si, i znalazem wyjcie, o ktrym
opowiem ustnie.
5) Wspomina Pan o problemach samochodowych, lecz nie
specyzowa Pan jasno czy yczy Pan sobie bym Mu kupi
samochd i jakiej marki.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce przemiej Maonki Pana
cauj
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 5.6.84.

Wszystko wskazuje na to, e nikt nie zaatwi mi tej przekltej kasety z

zamknitym obiegiem tamy i jednak znowu wrci ona boomerangiem do Pana.
Kady, ktremu wsadz to zlecenie, ma za mao czasu za granic, a rzecz trzeba
podobnie jak z Parya zamwi te z Montrealu czy Nowego Jorku w Japonii innej drogi nie ma. Tak wic bardzo prosz o zamwienie 4 takich kaset w
Japonii, za porednictwem owego sklepiku Sanyo w Paryu i gotw jestem
czeka p roku, ale ze wiadomoci, e wreszcie to dostan, bo tak jak jest to
nie mog prawie uywa potrzebnego mi jednak urzdzenia, gdy tama jest ju
bardzo zuyta. Podaj nazw i prosz j w caoci przepisa do notesu i
zamwi w oparciu o t notatk, ale bagammmmmmm!!!!!! adnych
ekwiwalentw, ktre s "rwnie dobre albo nawet o wiele lepsze", a ktre
poradzi sprzedawca dziwic si, e komu si chce zamawia a z Japonii.
Gotw jestem czeka nawet przez rok, ale exactlement na to, o co prosz. OK?
A wic:
Firma: Sanyo
118

Announcement Cassette, Endless Tape, Model EL-20

Total Cycle Time: 20 seconds
Wsio. Przy okazji okazao si, e te tamy o duszym cyklu firmy Sanyo, ktre
maj po jednej stronie zbki nie nadaj si, gdy przy tak dugim cyklu trzeba
mie w magnetofonie specjalny dodatkowy napd na te zbki, inaczej cao si
zakleszczy po paru cyklach - tak wic dobrze, e wtedy tego nie wziem i nie
wsadziem do maszyny. Zreszt tamten cykl by za dugi. Inne firmy znowu
maj kasety nieprzezroczyste i nie widzi si, kiedy jest koniec tamy z paskiem
metalowym i kiedy trzeba nagra "beep" i skoczy zapowied [tak jak to byo z
tam TDK, ktr Pan przywiz]. A wic tylko to, co wyej i w iloci 4 sztuki,
niezalenie od ceny. Bardzo dzikuj z gry i bardzo przepraszam za kopot wicej nie bd!

Druga moja Wielka Proba, o ktrej zaatwienie prosibym przed Pana

przybyciem do Warszawy to najpeniejszy, jaki uda si naby na rok 1984
katalog pyt typu CD [Compact Disc] z muzyk klasyczn, ale take moe
by jazz i pop. Mwi mi znawcy, e jest ju na rynku przeszo 1500
tytuw, wic chyba czas naby urzdzenie. Tym Pana nie obarcz, bo
chyba pojedzie do Niemiec jeden z moich znajomych: maniak sprztu HiFi i jego poprosz, bo on si na tym perfekt zna, a poza tym ma
znajomego waciciela sklepu, wic dostaniemy to nieco taniej, ale pyty
bd zapewne sprowadza z Parya, jeeli zechce Pan w tym pomaga i w
tej sytuacji wolabym katalog dosta te z Francji.
Trzecia proba dotyczy pyty zwykej analogowej z nagraniem 2 symfonii
Ernsta Krenek'a [2 symfonia, opus 12]. By moe bd to dwie pyty, bo
nie wiem czy na jednej si to zmieci. By moe nie ma w ogle tego
nagrania! Jest to modziecza kompozycja Kreneka, wtedy, gdy by on
jeszcze pod wpywem muzyki neoromantycznej i do niedawna mao kto
si tym interesowa, ale w roku ubiegym na Wiener Westwoche [czy
Festwoche?] wykonano ten utwr [syszaem go z radia], co jak wiem
zawsze koczy si nagraniem te dla celw pytowych. By moe bdzie
to w katalogach austriackich. W kadym razie nie w kadym sklepie z
pytami lecz tylko w cile specjalistycznych sklepach z muzyk
klasyczn i to takich, ktre nie poprzestaj na MozartowskoHaydnowskiej sieczce, lecz maj te rzeczy rzadsze, dla kolekcjonerw.
Bardzo by mi na tym zaleao. Z rzeczy, ktre na pewno by powinny w
sklepie z pytami i o ktre te prosz, to niektre utwory Franka Martina.
119

Chodzi o oratorium Golgota, oratorium In Terra Pax, symfoni pierwsz

oraz drug, jak te kilka drobiazgw: Passacaglia na organy, Preludium
aobne [Prelude Funebre] oraz "Stele en forme D'Elegie" - nie jest
wykluczone, e te trzy ostatnie utwory mog by na jednej pycie lub jako
dodatki do innych pyt z muzyk innych kompozytorw, co oczywicie
nie stanowi przeszkody. Miejmy nadziej, e co z tego Pan dostanie, nie
miem marzy e wszystko. Oczywicie tu te idzie o pyty
konwencjonalne, czyli analogowe, gdy na CD nie nagrywa si napewno
jeszcze ani wczesnego Kreneka ani Martina. Poniewa naprawd nie
wiem czy sucha Pan muzyki i interesuje si pytami, informuj [co prosz
mi wybaczy o ile jest dla Pana jasne], e pyty pod adnym pozorem nie
naley wyjmowa i dotyka palcami, jak te pakowa na si do walizki
przyciskajc kanciastymi przedmiotami etc., jak te trzyma na socu i w
intensywnym cieple, najlepiej poprosi w sklepie o pudeko, zamkn to,
co si nabyo, pokaza na cle i potem dostarczy niej podpisanemu.
Fors oczywicie potrcimy z obrazw. Bardzo przepraszam za kopot.
Aha: Martin jako kompozytor szwajcarski bdzie na pewno na pytach
szwajcarskich [na innych oczywicie te, ale tam przede wszystkim]. A
propos Szwajcarii to jeszcze prosibym bardzo o oratorium Le Roi David
Artura Honeggera. OK? Wsio. Jeszcze raz przypominam, e z pytami jak
z jajkiem. Oczywicie bywa tak, e ju w sklepie s felerne, ale
najczciej ulegaj uszkodzeniu gdy kto niefachowy je wydobywa z
koperty - do tego celu s specjalne chwytacze, a poza tym winien to robi
kto, kto to robi wielokrotnie i ma wpraw. Oczywicie bardzo czsto
koperty s plombowane foli i wtedy mona mie pewno [na 50 %, bo i
pod foli widziaem nieraz usterki], e nikt jej nie maca. Piknie
pozdrawiam
Beksiski
PS. Ubawi mnie ten konserwator, ktry powiedzia Panu, e pyta
pilniowa nie jest "szlachetnym tworzywem", a ptno jest. Czy Pan wie
skd si wzio potno? W owym okresie za szlachetne tworzywo
uchodzia deska, a poniewa nie byo desek dostatecznie szerokich, a
pyta z desek po latach pkaa, wic ptnem zlepiano tylko czenia, po
czym pokrywano je grubo gruntem i pobiak i tak dugo szlifowano
pumeksem, psim zbem i diabli wiedz czym, e w ogle grenu nie byo
wida. Poniewa takie drewniane obrazy cholernie wayy, gdy si je
nosio na procesjach, zapierdzielajc po 10 razy dookoa parafii, kto
120

[chyba Rafael] wpad na pomys, by szlachetne tworzywo zastpi

chamem czyli ptnem rozpitym na krosnach, a poniewa znano
zapewne tylko len wic lniane ptno przyjo si. Jeli tak dalej pjdzie
to i pyta pilniowa stanie si po latach tworzywem "szlachetnym". Jakie
wspaniae materiay do malowania monaby dzi wyprodukowa, gdyby
nie ten cholerny konserwatyzm koneserw. Oczywicie nie znaczy to, e
pyt pilniow uwielbiam jako idea - potrafibym jednak w dzisiejszych
czasach "zaprojektowa" idea w oparciu o istniejce surowce i
technologie i to prosty, trway, lekki, tani i doskonay do pracy, ale nikt na
to nie pjdzie. Jest to te przyczyna dla ktrej znane firmy produkuj
midzy innymi farby "fugitive colours" co trudno mi byo Panu
poprzednio wyjani. S po prostu malarze, ktrzy musz malowa
"szlachetnymi" pigmentami, mimo, i s one gwno warte. Szlachetnymi
tzn. historycznymi.
***
Drogi Panie!

Warszawa 11.6.84.

Wczoraj pod nasz nieobecno nadeszy dwie paczki do Pana z piwem i

drewniakami Sholla.
Drewniaki s bardzo dobre, niewielka rnica dugoci, o ktrej Pan pisze
pochodzi by moe z tego, e mierzyem je polsk miark a u nas nie ma dwch
miarek identycznych tak jak nie ma dwch identycznych termometrw i dwch
rwnochodzcych zegarw, co si tumaczy od lat tym, e gdyby te rzeczy byy
identyczne to wystarczaaby jedna sztuka, a tak mamy i mnogo i rozmaito i
rodzim oryginalno, w ktrej jeden metr ma metr i dwa centymetry, a drugie
metr ma metr bez jednego centymetra. By moe wynika to te std, e te
drewniaki, ktre ona miaa do tej pory, miay nieco wyszy obcas, a na skutek
tego nieco inaczej wygit podeszw (czy jak si to w drewniaku nazywa), co
mogo te wpywa na wypadkow dugo, ale te dwa s bardzo dobre, a
poniewa jak z metki wynika Sholl robi 30 typw, to moe w trakcie Paskiego
pobytu obgadamy jaki drugi fason, by w trakcie uycia w cigu roku
zadecydowa, ktry jest wygodniejszy i w przyszoci mie ju jasno typu:
numer taki, model taki, typ stopy Z, typ podbicia G i te de.
121

Za piwo ogromnie dzikuj i dziki Panu stan si ekspertem, co bardziej

nawet sobie ceni ni samo piwo, gdy uwielbiam by ekspertem od
rzeczy ezoterycznych (a piwo w tej chwili w Polsce to, co najmniej trzy
krgi wtajemniczenia: niedostpne w handlu piwo krajowe, ktre zreszt
jest nie do picia, niedostpne dla kieszeni ogu piwo pewexowe i
cakowicie nieznane piwo ze Zgniego Zachodu) przed laty zajmowaem
si w tym celu tarotem, tantryzmem lewej rki, Talmudem i innymi
dziwnymi rzeczami, nie gardzc jednak i wykadami Mr. Palczewskiego
(by on importerem Agrosu jeli idzie o korzenie i owoce zagraniczne),
ktry jest sakramenckim nudziarzem, ale potrafi bezbdnie wyoy
wpyw inwazji na Grenad na cen i poda gaki muszkatuowej na
rynkach wschodnioeuropejskich, co jest mi bardzo potrzebne, bo gdy
znajduj si z kolei w towarzystwie, ktre podejrzewa mnie wycznie o
wiedz z zakresu historii sztuki i rozmowa zejdzie na pieprz i ja nagle
strzelam wykadem na temat bdnej polityki rzdw w stosunku do
plantatorw pieprzu (tu cytuj Palczewskiego ile wlezie, bo przecie o
pieprzu wiem tylko od niego, ale za to dokadnie), po czym przerzuc si
na znaki runiczne i symbolik seksualn zwizan z krzyem zaczepiajc
(dziki Panu) o gatunki i smaki piw produkowane na Zgniym Zachodzie,
mog uchodzi za czowieka, ktry "wie wszystko" chocia de facto nie
wiem nic, czyli idiotyzm salonowy w wykonaniu de luxe. U nas
wikszo Narodu zna si tylko na ZOMO i wypowiedziach ksidza
Popieuszki, std atwo by erudyt, ale te nieustannie trzeb poszerza
zakres swojej salonowej wiedzy. artuj oczywicie.
Co do zdj nowych obrazw, to proponowaem teraz przed tygodniem
Glinickiemu ich sfotografowanie (9 byo i jest ju gotowych w sensie
technicznym i mona je fotografowa - 3 dalsze s namalowane, ale jeszcze nie
gotowe technicznie czyli nie nadaj si do fotografowania - wicej, jeeli je
nawet namaluj do czasu Paskiego przyjazdu, nie bdzie niestety w tym
okresie gotowych w sensie technicznym, gdy wszystkie te procesy schnicia
wymagaj czasu, a na dodatek od kilku dni zrobio si zimno i wilgotno, co je
dodatkowo opnia), ale on twierdzi primo, e Pan domaga si gwnie
Banacha, ktrego z przyczyn topograficznych poczy z Szyd, a potem zrobi
to, co u mnie, bo secundo: boi si, e w lipcu i sierpniu (jak to bywa w
Warszawie) w ogle z powodu urlopw stanie wywoywanie filmw
kolorowych - tu w trakcie lata poowa sklepw jest zamknita i wiele punktw
usugowych te.
122

Ja mam dodatkowo prob do Pana, o ktrej zapomniaem napisa w

poprzednim licie. Ow, gdy tylko jest nieco gorsza pogoda to maluj przy
wietle sztucznym, gdy albo jest za ciemno (chmury) albo dla odmiany
pdzce chmury powoduj, e w rytmie minutowym dosownie lub krtszym
robi si jasno-ciemno, jasno-ciemno i raz inny skad widmowy a raz inny.
Mona od tego zwariowa i zasuwam czarn zason i zapalam lampy. Ow:
arwki elektryczne maj skad widmowy przesunity w kierunku koloru
pomaraczowego, co powoduje, ze obrazy malowane w tym wietle, a ogldane
potem w dziennym maj nadmiernie wyolbrzymione kolory te, z kolei fiolety
w wietle pomaraczowym podobne s do czerni i nagle potem "wida" je, gdy
nadejdzie dzie lub zgasz lamp. Oczywicie maluje obraz przez wiele dni i
ostatecznie retuszuj przy wietle dziennym, ale utrudnia mi to cholernie prac,
bo czasem rano trzeba poprawia to, co namalowao si wieczorem. W trakcie
stanu wojennego, gdy zasypywano nas paczkami z Zachodu, Baele, ktry
wyczyta gdzie, e w Polsce brak arwek, wysa mi midzy innymi arwki i
jedna z nich bya firmy PHILIPS matowa, ale lekko niebieska i miaa chyba
nazw DAYLIGHT, dawaa rzeczywici inne, zimne wiato, ktrego nie
sprawdzaem do malowania, bo maluj przy 8 arwkach 100 Wattowych, a to
bya jedna arwka o mocy chyba 40 czy 60 Watt, wic wkrciem j w
azience, potem si spalia, a teraz nie mam nawet dokadnej nazwy, by j Panu
poda.
Chodzi jednak primo o arwk matow (matowa to nie to samo co mleczna,
czyli opalizujca, pisz to, bo ludzie myl te dwa pojcia - matowa jest po
prostu wykonana ze szka nieprzeroczystego zmatowanego od rodka, ale nie
a tak biaego jak arwka mleczna, ktra wyglda jak wykonana z porcelany).
Secundo chodzi o to, by arwka ta miaa normalny gwint o rozmiarach
"standart", a nie zaczep bagnetowy lub gwint "mignon" lub "goliath" - po prostu
normalny gwint jak kada typowa arwka chyba te na Zachodzie, gdy mam
typowe obsadki nad sztalugami i nie sposb tego przebudowa bez powanej
przerbki idcej w warunkach polskich w tygodnie... Tertio idzie o to by
arwki te miay po 100 Watt, gdy takie mam stabilizatory, a sztalugi
owietlamy via stabilizator napicia. Mniejsze bd za sabe do malowania, a
wikszych "nie pocignie" stabilizator.
Wreszcie chodzi o ilo, a wic potrzebowabym do prby 5 sztuk z dokadn
jednak cen, bo gdyby byy dobre to poprosibym wtedy o jakie 30-50 gdy to
si czsto spala i musz mie pod rk zapas. Podkrelam, e idzie o arwki ze
szkem lekko niebieskim, czyli "daylight". Gdyby byy dwa lub trzy typy tych
niebieskoci, to prosz wzi cz takich, a cz innych, po prbach wybior
123

najlepsze i wtedy poprosz o wicej. Nie wykluczam, e bdzie to w efekcie

gorsze od tego, co mam, a moe trzeba bdzie owietla melanem, w kadym
razie chciabym zrobi prby. Wiem, e s takie polskie wietlwki, ale to na
razie nie wchodzi w gr, gdy trudniej to skoncentrowa na obrazie - ksztat jest
nieporczny. Bardzo przepraszam za kopot. Piknie si kaniam - piwa jeszcze
nie prbowaem - wyglda na de luxe, a strach pi!

Beksiski
PS. Nie chodzi o zarowki do celow fotograficznych bo sa specjalne niebieskie,
ale one maj bardzo ograniczon ywotno, a mnie idzie o zwyke arwki
typu "long life".

***
Drogi Panie!

Warszawa 21.6.84.

Nie powiedziabym, by Paski dzisiejszy telefon by nadmiernie

rozsdny, o czym nie mogem powiedzie, gdy Pan dzwoni, ale majc
nadziej, e nikt tego listu nie otworzy i nie przeczyta, powtarzam raz
jeszcze: Konta za granic nie posiadam i posiada nie mog. Wszelkie
transakcje dewizowe musz ujawnia w cigu dwch tygodni od
momentu ich zawarcia i naleno przela na BHZ, ktry potrca mi 6 %
podatku dewizowego, a poza tym poow wypaci w zotwkach, co cay
mj zysk uczyni wicej ni problematycznym. Wszelkie transakcje
zotwkowe musz przeprowadzi przez PP Sztuka Polska, co zwizane
jest z naszym punktem 15. O tych sprawach moemy sobie gada tak lub
siak, bo Polska jest krajem, w ktrym wszelkie przepisy traktuje si z
przykmniciem oka, jeeli dewizy wpywaj do kraju, a nie wypywaj z
niego -, ale na te temata nie bdziemy wicej ani korespondowa [teraz
robi to, bo jak dalej wyniknie: po prostu musz, by oszczdzi Panu
wydatkw] ani tym bardziej telefonowa. Powiedziaem Panu przez
telefon, e mog przyj na konto "A" dowoln tward walut pod
warunkiem, e wpacajcy poniesie koszt operacji bankowej polegajcej
na skupie przez bank oferowanej waluty oraz sprzeday dolarw, gdy
moje konto prowadzone jest w dolarach, co tumaczy si tym, e w Polsce
tak pewex jak i firmy majce uprawnienia do sprzeday za waluty
wymienialne, operuj tylko cen dolarow i majc konto dolarowe wiem
124

zawsze w konkretnych warunkach, na co mnie sta, niezalenie od

codziennych waha notowa giedowych na wiecie. Tym niemniej potem
powiedzia Pan, e idzie o "due sumy" i to mnie troch przerazio.
Liczyem konkretnie (tak jak to sobie luno gadalimy) na maksimum 4
obrazy: 49, 48, 41, oraz ewentualnie albo 27 albo taka twarz na pniu
drzewa, ktrego nie numerowa Glinicki. By moe okrelenie "due
sumy" dotyczyo oglnych paskich planw, bo jak wiem umawia si
Pan te z innymi ludmi (jak np. Palczewski) i nie znam oglnej liczby
ani cen, na jakie si Pan umwi. Zreszt to mnie nie interesuje. Chodzi
jednak, e ja na konto "A" nie mog ("tak sobie") przyj np. nalenoci
za 10 obrazw, bo wprawdzie przepis powiada, e jeeli pienidze
wpywaj na konto "A", to nikt nie ma prawa pyta skd pochodz, ale
trzewo chyba sdz, e jednorazowo na to konto nie mog wrzuci
wicej ni naleno za 4 obrazy. I dlatego pisz, liczc, e ten list dotrze
do Pana przed wyjazdem z Parya. Jeeli chce Pan naby ode mnie wicej
ni 4 obrazy, musi si Pan liczy z koniecznoci zapacenia mi w
dolarach, a nie we frankach, bo musiabym to woy na razie raczej do
pierzyny ni do banku, a w tym wypadku wolabym jednak mie dolary
ni franki, o czym ju mwilimy. Oczywicie tej operacji wymiany moe
Pan dokona przy uyciu dowolnego polskiego konta lub jako
obcokrajowiec by moe take od rki w Banku, ale ja chc by z tego
wyczony. To wszystko zreszt byo przedmiotem dugotrwaych
rozmw midzy nami, wic chyba nie trzeba do tego wraca? Co do
przyszoci to oczywicie moemy to dodatkowo obgada, bo sprawa
moe by istotna, ale sdziem, e przede wszystkim skupi si Pan teraz
na przygotowaniu wystawy wic, e sukcesy finansowe mam jeszcze na
jakie trzy, cztery lata z gowy i potem (by moe) powstanie moliwo
zastosowania punktu 20. Tak si ustawiam! Jeeli jednak ma Pan jak
now ide, ktra ca operacj sukcesu finansowego przyspieszy, to
oczywicie nie mog mowi z gry i przez telefon ani tak, ani nie, ani jak,
ani co, tylko wszystko odoy do rozmw w cztery oczy. Nie
wykluczam, e moe co wymylimy, chocia Bogiem a prawd jestem
bez koncepcji, a jestem ju za stary na to bymy mieli zawiera ukad
typu Zborowski - Modigliani [o ile nagle co takiego wpado Panu do
gowy] - po prostu mam rodzin, nie znam jzyka, nie bardzo potrafibym
si znale sam w pracowni we Francji, paszport zapewne dostabym od
rki, ale nie bardzo mam nadziej na to by abojady byy rwnie chtne
w udzielaniu mi prawa pobytu i pracy. Obym si myli: oczywicie mog
125

si myli, gdy nigdy si tymi sprawami nie zajmowaem - wreszcie nie

byem nigdy za granic - nawet w Czechosowacji. No to by byo tyle.
Bardzo przepraszam za liczne kopoty zwizane z moimi probami - ona
ju robia mi wymwki, e w sposb egoistyczny Pana obciam. To
kompleks prowincji lub raczej przywara prowincji. Mieszkajc w Sanoku
podobnie obciaem przyjaci z Warszawy i Krakowa. Obiecuj, e
wicej nie bd - rzeczywicie wymyliem nagle ogromn list "spraw do
zaatwienia" i a mi wstyd, gdy j sobie zesumowaem. To tyle dobrego:
aha po Paskim telefonie zaraz zadzwonia Alicja Wahl, po czym bya tu i
obiecaem jej po zaretuszowaniu obrazy 28 i 33, ten drugi bdzie
kosztowa mas roboty, jest cholernie pouszkadzany. To robota BHZ,
ktre zniszczyo mi tak kilkadziesit obrazw - choby z tego powodu nie
chc mie z nimi nic wicej do czynienia. Reaktywowano jednak BHZ
Desa obok BHZ Ars Polona i obok THZ Art On - firm coraz wicej
wszystkie dzwoniy do mnie i zaczynam czu si jak na krze dryfujcej po
oceanie penym rekinw. Kra si ju powoli topi od ciepej wody, a
Dmochowski podgrzewa j jeszcze telefonami....Piknie si kaniam i
czekam tak jakemy si umwili 7 lipca.
Beksiski
PS: Czsto na filmach Zachodnich widz zdumiewajc scen, gdy spod
pooonej w odludnej dzielnicy willi wyrusza Talbot z trzema osobami,
ktre maj wszelkie powody do tego by unikn inwigilacji [a
rwnoczenie podejrzewa j], a rwnoczenie zza rogu odlegego o 50
metrw rusza biay Pontiac z przyciemnionymi szybami, w ktrym siedz
gangsterzy lub gliny, co czasami na jedno wychodzi i nikt niczego nie
podejrzewa!!! Widziaem w tym oczywisty pic, ale po Paskim telefonie
skonny jestem sdzi, e Wy na Zachodzie macie upoledzony organ
alergii, jeeli idzie o inwigilacj. Jak Pan sdzi: dlaczego tak trudno
dosta poczenie? Bo jest jedna linia. A dlaczego jest jedna linia? Po to
by wystarczy jeden magnetofon i jeden decydent o tym czy skasowa czy
wpi w akta. Pozostaje marzy o tym, e myliwy strzelajcy do kaczek
nie zwracaj uwagi na kozy, ale jeli prowadz dodatkowo co w rodzaju
zielnika, to zwracaj uwag nawet na muchy i muchomory. Na wszystko!
Gdy kto ubije nastpnego Przemyka i bd potrzebni winni to
odpowiedzialny za dostarczenie odpowiednio obszernego wachlarza
potencjalnych winnych, [aby byo, w czym wybiera] nie pogardzi nawet
przestpstwami skarbowymi o ile byyby wysokie. Sowo daj, e po
126

Paskim telefonie albo w trakcie jego trwania przez cay czas

zastanawiaem si nawet nad tym czy nie jestem celowo wrabiany
[Przepraszam -, ale nie mogem wykluczy] - na Boga wicej nigdy nie
prowadzimy pertraktacji finansowych przez telefon, a nawet i w licie.
Wszystko zostawiamy do rozmowy w cztery oczy. Nie pisabym tego
listu, gdyby nie obawa, e nagle nawiezie mi Pan za wiele frankw, [bo
post factum przyszo mi do gowy, e by moe przeszed Pan na
koncepcj kupna od razu 12 obrazw!].
***
25.7.1984
Kilka spraw do rozwaenia lub ewentualnego zaatwienia:
Primo arwki. Po namyle powracam do proby o kupno i przysanie takim
samym transportem jak piwo, 40 arwek 100 W w kolorze "dziennym".
Gdyby jakim cudem nagle znalaz Pan przy okazji takie same (100 W + gwint)
arwki, ale matowe to oczywicie bez adnego prbowania prosz o 60 sztuk.

Spisaem dwa protokoy przekazania prac oraz prac, ktre zostaj w moim
posiadaniu - dostaje Pan obie kopie, ale o ile rzecz jest le sformuowana,
to prosz j powtrnie sformuowa dobrze i kopi przesa do Warszawy
przy jakiej okazji. O ile to musi by podpisane przez obie strony [Pan
zna cay ceremonia prawny, ktry rzecz Uwica], to prosz
zadecydowa, jak, kiedy i ja si dostosuj. Takie protokoy wydaj mi si
konieczne, bo inaczej za rok czy dwa nie bdziemy ju nic pamitali. Co
do tego, jakie obrazy maj jakie numery, mamy obaj spisan notatk na
brudno oczywicie, z wyjtkiem tego, co Pan ju zabra, nie
ponumerowaem jeszcze nic innego [z lenistwa], ale obiecuj, e to
uczyni zgodnie z notatk na brudno jak zrobiem w Pana obecnoci.
Sprawa poziomych formatow 87,5 x 97,5, do ktrych przygotowania miaem
przystpi zaraz po Pana wyjedzie, niestety mocno si skomplikowaa. Miaem
materia naby w magazynie w Falenicy, ktry czeka tylko na faktur i potem
zwie i zoy na "daczy" u mojego szwagra gdzie leay zreszt skrzynie. Z
tym, e skrzynie leay w garau, a pyty ze wzgldu na wilgo musiayby lee
w "salonie" i tam te by pocite cyrkulark Black+Decker, co zrobibym sam
127

przy pomocy mojej ony [innej drogi niestety nie ma: co chcesz zrobi
porzdnie, zrb sam]. Ow przedwczoraj wyjanio si, e "dacza" zajta
bdzie w sierpniu i wrzeniu i najbliszy termin wypada w padzierniku
[poprzednio bya mowa, e zajta bdzie tylko w lipcu] i nic tam nie mog ani
zwie ani tym bardziej ci. W zwizku z tym caa sprawa musi by odoona i
to nie wiem na jak dugo, bo z kolei w padzierniku moe si okaza, e pyt nie
bdzie w magazynie, poza tym do rozpuszczenia ywicy do impregnowania
caoci, [ktr Panu pokazywaem] mam tylko rozpuszczalnik nitro [innych na
razie od dwch miesicy brak w handlu, tego zreszt te, ale mam go od roku], a
nim nie mona pracowa pod dachem, bo mona dosta krwotoku od smrodu,
za w padzierniku - by moe - nie da si ju pracowa na dworze, wic jeli
niedobory towarowe i terminowe zo si niekorzystnie [nie wspominam o
ramach, ktre mam zaklepane na 25 % zaledwie "na pikne oczy"] to caa
impreza moe przesun si na wiosn-lato 1985.
Sprawa formatw duych i kwadratw duych. Jak ju mwiem po sklejeniu
(tym razem) dziwnie si to pokrcio. Zreszt zademonstruj o ile nie
zapomnimy obaj, bo nasz kontakt tym razem by jednak chaotyczny. Wg
wyjanie udzielonych przez faceta budujcego dekoracje w TV [na takiego
akurat trafiem przypadkiem] bd jest do usunicia w przyszoci, gdy wynika
z tego, e skrcajc rzecz po sklejeniu skrcaem od krajw, a nie od rodka.
By moe - sprawdz -, ale na razie mam okoo 17 sklejonych, co kosztowao
mnie ponad miesic pracy [jeden skleja si przez dwa dni oczywicie robic
przy tym, co innego, ale zajmuje miejsce i wie si to z nieustannym brudem,
trocinami etc.] i te 17 z wyjtkiem 1 czy 2 najgorszych mam zamiar wyrobi,
gdy w moich szerokich na 5 cm listwach one si prostuj, jako e w sumie s
dosy wiotkie mimo skrzywienia. Chodzi o to, e nie wiem, jakie s ramy
metalowe, o ktrych Pan wspomina i czy s one dosy sztywne oraz jaki maj
profil? Obawiam si bowiem, e nie usztywni krzywego podobrazia i cao
te bdzie krzywa oraz e w ogle nie da si do nich montowa obrazu takiego
jak go ju zaprojektowaem. W zwizku z tym prosibym o prbk takiej listwy
niepozaginan i o dugoci 132 centymetry abym widzia, czy przy skrcaniu
poddaje si podobrazie czy te poddaje si rama. Gdyby takie prbki okazay si
dobre to wysyabym due obrazy bez ram i due kwadraty bez ram, a jedynie
obklejone dystansow listewk, ktra wchodziaby potem pod ramy. Oczywicie
do tego celu potrzebne s specjalne skrzynie, ale aby podj decyzj ich
budowania MUSZE uprzednio wiedzie, w co to bdzie oprawiane we Francji i
czy ta idea ma jaki sens.
(RYSUNEK)

128

Jeeli nie da si przeskoczy tego, co w punkcie poprzednim, a wic albo

sztywnych ram, albo skrcania si podobrazi, albo transportu albo jeszcze
czego, to istnieje ewentualne rozwizanie zastpcze [te wymagajce wiele
czasu] mianowicie oprawiania obrazw duych tak samo jak mae, czyli nie
naklejania od spodu wstpnie przed malowaniem usztywnie, ktre potem s
przyczyn wielu problemw. Usztywnienia te miay na celu wzmocnienie pyty
i o ile by ich miao nie by, to musiabym:
1. Przerobi stalugi, a raczej system zaczepiania duych podobrazi co zajmie jak
licz ca 3 tygodnie wraz z bieganiem za potrzebnymi rzeczami, czekaniem na
schnicie kleju etc. W czasie tego nie bd mg malowa i moja wydajno
spadnie w roku 1984 o dwa lub trzy obrazy.
2. Gruntowa pyty pilniowe, a raczej impregnowa je czym lepszym od
ywicy, ktr Panu pokazaem, a mianowicie lakierem olejno-ywicznym
[oddzielnie opis tego lakieru] tak jak to robiem z formatami mniejszymi wtedy,
gdy jeszcze za Gierka lakier ten lea w kadym sklepie po 40 z. za kilogram.
Teraz od paru lat brak go cakowicie - gdyby by, kosztowaby ca 160-200 z. za
kilogram czyli grosze, ale nie ma, kompletnie nie ma!!
3. Po zagruntowaniu musiabym czeka minimum 3 miesice na wyschnicie
tego lakieru, ktrym nasycibym pyty na zapas na par lat z gry i dopiero
wtedy mgbym na nich malowa, gdy inaczej akryl, ktrego uywam na grunt
nie miaby przyczepnoci nawet po zmatowieniu.
4. Gdyby taki lakier mia by sprowadzany z Francji nie mog za niego paci,
bo nie wytrzymam adnych dodatkowych obcie - wreszcie ja
zaprojektowaem wszystko na miar moich krajowych moliwoci i nie
mylaem, e kto zacznie od wymiany ram i e w ogle przyjdzie mi malowa
niejako en masse due formaty, ktre przewidywaem bardzo, bardzo "od czasu
do czasu".
5. Mgbym wysya due formaty bez ram w specjalnych skrzyniach i
oprawiaby je sobie Pan na miejscu [ja te odcinam si od zwizanych z tym
kosztw dodatkowych], ale co zrobi z obrazami niesprzedanymi, ktre po 3
latach zaczyby mi wraca "en masse" by moe, bez ram??? Bo by je sobie
Pan chcia odzyska? Przecie mam mono oprze o ciany maksimum 2
obrazy bez ram i trzeci na stalugach nie mwic ju o tym, e podklejanie ex
post listwy od spodu i oprawianie "po mojemu" jest niemoliwe. Naley to
zrobi przed malowaniem, nawet przed gruntowaniem. A od rki innych ram w
Polszcze nie zaatwi - to sprawa kilku miesicy i robienia na miar - tak wic
musiabym dostawa od Pana zwroty w ramach na Paski koszt. Absurd chyba, e to dla Pana jest opacalne. Prosz rozway.
129

Jak Pan widzi ilo komplikacji jest ogromna i wszystko zalene jedno od
drugiego - na razie wic prosz o prbne profile francuskie po jednej sztuce
kadego, ale dugie na "maksimum", czyli 132 centymetry abym mg to
wyprbowa i ktry ewentualnie zaakceptowa.
Gdyby szo o ewentualne lakiery, ktrymi miabym nasyca pyt pilniow by
zwikszy jej wytrzymao na uszkodzenia i trwao w czasie, to nie wdajc
si teraz w szczegy, dlaczego to maj by akurat lakiery takie, a nie inne, (bo
o tym trzeba by na kilkunastu kartkach) podaj, e chodzi o:
Lakier olejno-ywiczny bezbarwny
Jest to nazwa najoglniejsza, ktra zapewne nigdy nie wystpuje w handlu w
takiej formie jak podaem, wic wyjaniam kade sowo, co moe uatwi
nabycie prbek:
Sowo lakier oznacza, i roztwr ma charakter przeroczysty w odrnieniu
od emalii lub farby, ktre maj charakter kryjcy.
Okrelenie olejno-ywiczny precyzuje, e substancja skada si z oleju lub
raczej pokostu (rodzaj ugotowanego oleju) z domieszan ywic naturaln lub
syntetyczn, ktra jest albo modyfikowana albo nie, ale to jest ju bez
znaczenia. Najczciej produkowane lakiery olejno-ywiczne bazowane s na
pokocie lnianym oraz ywicy kopalowej (naturalna) lub alkidowej
(syntetyczna). Obie ywice s dobre do moich celw z tym, e wolabym, aby
sam pokost nie by syntetyczny, (bo taki te bywa), lecz lniany. Wic jeeli co
bdzie nosio nazw np. ALKYD-LACK, to najprawdopodobniej skada si
bdzie z modyfikowanej ywicy alkidowej w oleju lub pokocie lnianym. W
Polsce taki lakier nazywa si FTALAK, gdy ywica alkidowa nosi te nazw:
alkidalowej, gliceroftalowej lub ftalowej, aby byo trudniej zgadn. Trudno
przewidzie, jakie nazwy s we Francji. Moe byby katalog lakierw z jakimi
informacjami????
Wreszcie sowo bezbarwny oznacza wcale nie to, co by z pozoru wynikao
(bo FTALAK bezbarwny ma kolor ciemnej herbaty i to mtnej), lecz oznacza,
e do substancji nie zosta dodany aden pigment i jest to po prostu samo
spoiwo, ktre po domieszaniu pigmentu, emulgatora, stabilizatora etc. staje
si emali.
Zdaj sobie z tego spraw, e dla Pana jest to tor przeszkd, ale podaj to na
wypadek gdyby takie rozwizanie okazao si jedyn moliwoci. Na dodatek
nie mam bladego wyobraenia o cenach, ale jeden duy obraz potrafi wchon
ca 1kg takiego lakieru jako impregnatora.
W Polsce 1kg kosztowaby (gdyby by) ca 160-200 z, gdy tyle kosztuje emalia
ftalowa, ktra jest w zasadzie tym samym.
***
130

Piotr Dmochowski
5, sq. des Montferrants
78160 Marly-le-Roi
tl. 3-958-32-47
W.Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly-le-Roi, le 11 aot 1984

Szanowny, Drogi Panie
Dokonaem wielkiego czynu: sfotografowaem w dwch
egzemplarzach ca literatur o Panu i jeden egzemplarz
opracowaem
(to
znaczy
powycinaem,
pocechowaem,
poukadaem w kolejnoci i przygotowaem na planszach wielkoci
szpalty gazetowej. Wystarczy woy teraz to wszystko do
foliowych kopert i woy do press booku). Bya tego ilo tak
imponujca, i caa praca zabraa mi cae cztery popoudnia i
dzisiejsz sobot. Nie omielam si jednak odsya Panu
oryginaw drog, ktr idzie ten list. Poczekam a sam przyjad
do kraju lub bdzie tam jecha kto pewny. T sam drog przel
Panu fotokopie, o ktre Pan prosi (drugi egzemplarz). Nie mam
jednak odwagi "opracowywa" go i pozostawiam to innym.
Przyznam, i czasami egzemplarz, ktry si Panu dostanie bdzie
mia wady gdy sam wziem sobie odbitki, ktre byy bezbdne,
(gdy w trakcie odbijania orientowaem si, e popeniem bd,
drug odbitk robiem stosownie, lecz potem sobie j
zachowywaem). Pisz to by wiedzia Pan, i Jego press book,
ktry sporzdziem, jest technicznie bez zarzutu, o czym nie
monaby przypuszcza po egzemplarzach, ktre si Panu
dostan.
Niestety inne Pana
zapobiegliwoci.

proby

nie

rwnie

zalene

od

mej

Tak wic z ramami musimy poczeka do koca okresu urlopowego, gdy

dwaj moi "ramici" zamknli sklepy na cay sierpie.
131

arwki przesyam w niniejszej paczce. Mimo poszukiwa matowych

niebieskiego koloru nie ma. Gdybym kiedy przez przypadek gdzie
znalaz, oczywicie zakupi wiksz ilo.
Sprawa dla Pana najwaniejsza: pyt, nie wyglda najlepiej. Sklep, z
ktrym wszedem w rozmowy przyrzek mi da odpowied, co do iloci
tytuw, ktre liczy mi znale wczoraj. Gdy si zjawiem odpowiedziano
mi, i ich dostawcy z powodu wakacji i week endu s nie do zapania i e
odpowied bd mia w poniedziaek. W midzyczasie zaczem pyta w
trzech innych sklepach, gdzie ceny s znacznie wysze, lecz gdzie nie
robiono mi wikszych nadziei uprzedzajc, i znalezienie 50-60 procent
tytuw bdzie nadzwyczaj dobrym wynikiem. Pono nie ma we Francji
ani jednej fabryki tych pyt a jedyne dwie znajduj si w Japonii i w
Niemczech. Jeli to prawda to obawiam si, e kopotom w dostawach
nie prdko bdzie koniec. Oczywicie w niczym nie przeszkodzi mi to w
poszukiwaniu interesujcych Pana pozycji i nie na to by pozby si
samemu problemu uprzedzam Pana o czekajcych nas trudnociach.
Poniewa jednak ma Pan przed kocem miesica podj decyzj kupna
aparatury, musi Pan wzi te informacje, (ktre postaram si oczywicie
jak najszybciej sprawdzi i telefonicznie Pana powiadomi o
ewentualnych radosnych zmianach prognozy) pod uwag.

Czy otrzyma Pan mj list z zapytaniami? Bardzo prosz wzi go

pod uwag i w wolnych chwilach, lecz po dugim namyle,
odpowiedzie mi na te pytania lub odmwi odpowiedzi
uzasadniajc to jednak. Tego rodzaju odmowa jest swego rodzaju
odpowiedzi i ci, ktrzy kiedy bd list Pana zawierajcy ow
odmow odpowiedzi czytali lepiej bd mogli zrozumie, dlaczego
pewne wyjanienia nigdy nie zostay przez Pana dane w
wywiadach lub korespondencji, ktr Pan prowadzi z innymi.
List zawierajcy pytania pisaem rano spieszc si przed odlotem i
na dodatek brako mi papieru. Za mao wic zadaem pyta
dotyczcych elementw czysto technicznych i kolorw, o ktrych
kilkakrotnie Pan napomyka w rozmowach, o uywanych farbach, o
rodzajach pdzli i przernych technikach, jakich Pan w malarstwie
prbowa, o Pana wtpliwociach co do ptna i o problemach (lecz
i korzyciach) wynikajcych z pyty pilniowej, o jej utwardzaniu,
ciarze (ktry jest jednym z faktorw uniemoliwiajcych due
rozmiary), o innych przyczynach determinujcych rozmiary
(m.innymi o rozmiarach mieszkania lecz chyba rwnie o jakim
132

zahamowaniu przed duymi rozmiarami, bo przecie w Sanoku

mia Pan warunki doskonae, a mimo tego duych formatw Pan
nie stosowa), o sposobie w jaki Pan maluje tak dla Siebie
charakterystyczne to, zoone z kilku nakadajcych si barw, o
sposobie nakadania farby i stosunku jaki zachodzi pomidzy
szkicem owkiem a szkicem na pycie, o "strategii" malowania, gdy
siada Pan przed sztalugami (czy maluje Pan najpierw szkic czy od
razu do koca mae detale, jedna po drugich i ju wicej do nich
Pan nie wraca, o tym czy Pan maluje siedzc czy stojc, jakich
uywa Pan wiate, czy zasania Pan okno czy te wiato
soneczne pomaga Panu, o tym, i wiele chwil w czasie malowania
jest czysto rzemielniczym wykonywaniem pracy, ktre pozwalaj
Panu sucha muzyki, o tym ile Pan pracuje dziennie godzin, czy
przerywa Pan czsto na telefon, na rozmow czy te nie znosi Pan
by Mu przeszkadzano, czy inspiracja przychodzi Panu w sposb
do rwnomierny czy te s dugie okresy posuchy i czy miewa
Pan lki o to, e wszystko si ju w Panu wypalio i e nic by
moe dobrego ju Pan nie wymyli, o tym czy Pan dyskutuje swoje
projekty z bliskimi czy nie maj oni adnego wpywu na rozwj
koncepcji, o tym czy na og ciko Panu przychodzi malowanie i
stale jest Pan niezadowolony czy te bywaj obrazy, ktre niejako
"same" si robi a inne ani rusz nie chc wyj, o tym, e nie znosi
Pan adnego kieratu i w zwizku z tym nie godzi si nie tylko na
zamwienia lecz nawet na najmniejsz prob przyszego
nabywcy, o tym jaki jest Pana stosunek do klientw i o podstawach
panujcego w Polsce przekonania, i Beksiski nie sprzedaje
swoich obrazw.
To oczywicie drobna czstka pyta "technicznych" (a dla mnie
ogromnie wanych), ktre chciabym by Pan jak najobszerniej
potraktowa.
Dokument, jaki chciabym w ten sposb otrzyma od Pana byby
niejako sum Pana pogldw na wasne malarstwo. Chciabym by
dokument (w wielu odcinkach by moe) by dla potomnoci
rdem najrozmaitszych informacji. Nie sdz, by naleao go za
naszego ycia publikowa. Lecz o jego istnieniu bd wspomina i
czasami si na powoywa.
133

Poniewa chciabym nada owemu dokumentowi pewien charakter

Paskiego credo, bardzo bym prosi o jak najstaranniejsze
zredagowanie go, tak by nie mia on pozorw spontanicznie
napisanego listu, w ktrym wiele rzeczy jest zaledwie
napomknitych lub zgoa przemilczanych, a te, ktre s poruszane
gin pod nawa drugorzdnych detali, ktre nieuprzedzony
czytelnik nie umie oddzieli od sedna sprawy.
Pozwalam sobie przesa przemiej Maonce Pana, wielkiej znawczyni
herbaty i niezrwnanej jej preparatorce, kilka rodzajw tego wybornego
napoju. Wspominaa mi Ona o jakiej herbacie libaskiej. Prosz o
askawe ucilenie, o jak herbat chodzi, bo nie znajduj notatki, jak
natychmiast sporzdziem, gdy mnie o ni prosia. Udam si do sklepw
arabskich i na pewno co znajd.

Pozdrawiam Pana najserdeczniej

PS. W niniejszej paczce wysyam dla mego szwagra Stanisawa
Zylewicza rumianek dla jego nowo narodzonego syna. Bardzo prosz o
uprzedzenie go, i nadszed na nr 26-47-93, tak by mg si do Pastwa
zgosi po odbir.

PS.PS. Wspomina mi Pan o kilku korespondentach, z ktrymi

wymieni Pan szereg liczcych si listw. Czy mgby Pan poda
mi ich adresy? Do Wanka mam, lecz jaki jest Piaseckiego,
Urbanowicza i tego czwartego, ktrego nazwiska zapomniaem?
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 12.8.84.

Nareszcie wczoraj doszed ten Panski list napisany w Warszawie w dniu

1 bm., ktrego oczekiwaem z pewn niechci, bo wiza si [jak Pan
zapowiedzia] z ucilaniem pyta co w zaoeniu ju implikowao
konieczno ucilonych odpowiedzi,a jeeli na co obecnie [tzn.
zaczynajc wiek podeszy] nie mam na pewno ochoty, to na ucilanie
odpowiedzi i teoretyzowanie na temat wasnej twrczoci. Z trudem
przebrnem przez las pyta [z trudem, bo pisane byo rcznie i
134

markerem, co powodowao, e nie naleao do lektury atwej i przejrzystej

- na dodatek wystrzelaem si z tej tematyki w naszej chaotycznej
rozmowie, ktra trwaa przeszo 8 godzin - a propos: czy mam to
kopiowa czy te w zwizku z faktem, e nie wyraziem zgody na
spisanie i publikowanie fragmentw, straci Pan zainteresowanie dla tych
tam? pytam, bo nie zostawi Pan dostatecznej iloci kaset - czy mam je
moe naby w Pewexie i zrobi kopie, czy te zrezygnowa?] i widz, e
na wszystkie te pytania odpowiedziaem poprzednio w szeregu wywiadw
lub raczej "wywiadw" [forma wywiadu bya pretekstem dla mnie bym
mg si wypowiedzie na temat zrozumiaych dla mnie mechanizmw
wasnej twrczoci - korzystaem z tego pretekstu konstruuj "wywiady"
na maszynie do pisania w kadym razie te, o ktrych Panu wspominaem i
ktre wymieni poniej]. Wyjtek bodaje stanowi pytanie, dlaczego
maluj tylko na pycie, a nigdy nie na ptnie, ale na to pytanie sam sobie
Pan umie udzieli odpowiedzi, jako, e od p roku jestemy nieomal
maestwem i pisaem ju na ten temat: Mog w kadej chwili
poprbowa malowania na ptnie, a take na eloksowanych pytach
aluminiowych, okrgych deskach lub blatach do stolikw etc.,
wszystkiemu na drodze stoi brak materiau, lub brak miejsca, lub brak
chci ryzyka ["a co z tego wyjdzie"] lub brak moliwoci transportu ["jak
to pakowa"] etc., etc. Ja jestem "otwarty", ale przestawianie wajchy
zajmie mas czasu i pocignie konieczno przerbek pracowni etc., etc.
czyby Pan zapomnia jak mieszkam - w tych warunkach jakie mam,
mog robi to, co robi - ten warsztat [zapasy materiau, narzdzia etc.]
nie by owocem pjcia do sklepu i kupienia, lecz owocem 10-letniego
"zdobywania" i zbierania, zestawiania etc. i to nie z mojej winy [e to
jestem taki konserwatysta], lecz z winy otaczajcej mnie rzeczywistoci.
Gdybym mia warsztat ustawiony na ptno, zapewne miabym podobne
trudnoci z uruchomieniem malowania na pycie pilniowej.
A teraz wymieniam wszystkie wywiady, ktre byy po prostu moimi
wypowiedziami napisanymi ex post [wywiad przysany do autoryzacji
wyrzucaem do kosza i pisaem raz jeszcze, zachowujc lub nawet nie
zachowujc stylistyk rozmowy]. Inne niewymienione tutaj s
wywiadami autentycznymi lub te tylko czciowo zostay przez mnie
uszminkowane.
Nowy Wyraz
Sztuka
135

Tygodnik Powszechny
Tygodnik Kulturalny
Projekt
Polska (Moja Forma Egzystencji) - wypowied do dzi aktualna
Wypowied w katalogu-plakacie z Teatru "Stu" w roku 1977
(Dochodzi wypowied w katalogu Mity, Marzenia, Wtajemniczenia
(wypowied, ale nie yciorys!) oraz krtka wypowied wydrukowana w
katalogu galerii Pryzmat, ktry daem Panu do kserowania).
oraz wszystko co podpisaem by jako swoj wypowied. Oczywicie daty
s istotne, bo co innego malowaem i mylaem robic wywiad do
NOWEGO WYRAZUu, a co innego malowaem i chyba mylaem robic
jak do tej pory ostatni istotny wywiad do PROJEKTU. Ma Pan
reprodukcje, ma Pan daty na nich [Glinicki pisa] ma Pan wszystkie
teksty, ja umywam rce, mnie si wicej nie chce o sobie pisa. Za kilka
dni wyjdzie zapewne jeszcze ostatni [zastrzegam si] mj wywiad w
yciu w "Radarze", ale bdzie to ple-ple, spisane wprost z tamy, ktrego
nawet nie chciao mi si poprawia, daem po prostu imprimatur na to, co
spisaa ta pani i cz - wyl Panu, ale to bez znaczenia. MAM DOSC!
Wicej nie bd! Z wymienionych wyej aha, jest jeszcze jaki z pisma
rzeszowskiego, ale, zapomnialem jakiego, przeprowadzi go niejaki
Wawrzczak, ktry pod tym jest podpisany, ale ten Wawrzczak by wtedy
reporterem radiowym i robi ze mn ze dwa lub trzy wywiady do
lokalnego radia. Gdy spisa z jakiego wywiadu radiowego i "owoc"
przysal mi do akceptacji, wziem maszyn i napisaem rzecz raz jeszcze,
ale po swojemu, jeeli wic w tym wywiadzie [ma go Pan] jest jaka myl
istotna, to te mona j cytowa w caoci, bo napisaem j - obmyliem i
zredagowaem na zimno, a forma wywiadu jest pretekstem. Wic z
wymienionych wyej pseudowywiadw moe Pan cytowa mnie bez
ogranicze, bo w tym celu je w ogle wymyliem, inna rzecz, e trzeba
przy cytatach dawa dat i wyjania odniesienie do obrazw, ktre wtedy
malowaem. Nie sdz, by dzisiejsze byy identyczne do tych sprzed lat
10. Wsio.
Grzebic po szufladach znalazem przypadkowo gwarancj Sanyo z mojego
automatu telefonicznego i tam s na odwrocie Sanyo Service Centres i jest tam
adres: 30-32 Quai De La Loire, F-75019 Paris, France, tel. 607-0603.
Oczywicie na dole zaznaczone jest "The above adresses are of August 1983",
ale nie wykluczone jest, e nic si przez rok nie zmienio, a te nie jest
136

wykluczone, e jest to wanie ten sklepik, o ktrym Pan mwi. Na wszelki

wypadek jednak wysyam. Podkrelam Sanyo, a nie Sonjo jak Pan z uporem
wymawia, co by moe przyczyn, e kieruj Pana do serwisu innej japopskiej
firmy "Sony".

To na razie tyle. Piknie pozdrawiam oboje Pastwa i przepraszam za

zawd, jeli idzie o wypowiedzi na wasny temat.
Beksiski
PS. Co do pyt CD, to w oparciu o Paski telefon chciabym jeszcze raz
podkreli, e o tym czy mam zaryzykowa kupno: platine, wzmacniacza etc.,
decyduje nie tylko cena jednej CD, ale take moliwo zorganizowania plus
minus tego wszystkiego o co prosiem. Termin nie gra tu wikszej roli i jeeli
sklep zapewni, e np. do maja przyszego roku uda si sprowadzi prawie
wszystko, ale partiami, bo cz zaraz, cz za miesic, a cz po nowym
roku, to ja podejmuj decyzj kupna, w przeciwnym wypadku nie podejmuj.
Poniewa jednak facet, ktry mi to moe zaatwi i przywie ma wyjecha 10
wrzenia, a 1 wrzenia bdzie w Warszawie po fors [on jest z Poznania], to
musz ju do 1 wrzenia mie jakie zapewnienie typu: "da si zorganizowa"
lub "nie ma szans na wicej ni poow". OK? W tym drugim wypadku
zrezygnuj w ogle.

***
Drogi Panie!

Warszawa 14.8.84.

Jak to zwykle bywa na drugi dzie po wysaniu listu miaem nagrane

Paskie zgoszenie na automacie, ktre spowodowao, e poowa z tego,
co poprzednio pisaem stracia na aktualnoci. Bylimy akurat w kinie na
"Rosemarys Baby", ktre z 10 czy wicej letnim opnieniem trafio na
ekrany polskie. Przyczyn podobno bya niech Gomuki do
Polaskiego, ale czy to prawda? Kto mi tumaczy, e by zakaz i nikt
tego potem ju nie jest wadny zrewidowa, nawet, jeli przyczyny ustay.
Pniejsze filmy Polaskiego dochodziy na nasze ekrany, a kilka
wczeniejszych byo zatrzymanych - podobno "Miasto Kobiet" Felliniego
odleao si te lat kilka tylko dlatego, e graa tam polska aktorka Anna
Prucnal, ktra te bya le widziana z jakich tam powodw. Ten kraj
skada si z dewotw - przypominam sobie, gdy przed laty bya jaka
137

dzika zupenie awantura o to, e bodaje Breton czy kto inny wysa na
jak ekspozycj grupy Phases, (ktr mj znajomy pan Bogucki
organizowa w Krakowie) szereg zdj historycznych do gabloty,
majcych obrazowa pocztki surrealizmu we Francji, na jednym z nich
Breton sta w towarzystwie jakiego starozakonnego w cwikierach,
poczciwy pan Bogucki umieci zdjcie sdzc, e jest to moe Tristan
Tsara w przebraniu, a to by sam Bronstein-Trocki i zrobia si Afera, bo
oczywicie kontrolerzy z KC nie odrnili surrealizmu od taszyzmu, ale
Trockiego rozpoznali od pierwszego wejrzenia i oskaryli organizatorw
o "trockizm", co byo o tyle komiczne, e z kolei nikt z organizatorw nie
sysza zapewne nigdy o Trockim [podobnie przed wielu wielu laty
jeszcze jako budowniczy socjalizmu w Rzeszowie oskarany byem o
"Gomukowszczyzn". Gomuka wtedy jeszcze chyba siedzia]. Ale
zgubiem wtek. W kadym razie nie zestarza si ten film i obejrzelimy
go z du przyjemnoci - z perspektywy czasu jawi si jako co raczej
smutnego i nostalgicznego ni demonicznego.
Przyszdszy do domu dowiedziaem si z nagrania, e z laserami wszystko
zapowiada si pozytywnie. Zatem daj facetowi zielone wiato i fors do rki,
nich kupuje laserowy gramofon i wzmacniacz [chyba Revox B-251 bdzie
najlepszym wzmacniaczem, ale kosztuje ca 1000 dol.], kolumny gonikowe
zostawi na razie te co mam, bo gdybym chcia kupowa naprawd dobre, to nie
byyby taniej ni po 3000-4000 od sztuki - a taki fanatyk to ja jednak nie jestem
- wreszcie nigdy mi nie zaleao tyle na wiernoci brzmienia, co na braku
zakce - u mnie w pracowni nie ma zreszt w ogle warunkw na wierno
brzmienia. Gdy tylko doda si basw zaczynaj rezonowa tysice przedmiotw
- wyciszenie tego jest wprost niemoliwoci w tym gigantycznym spitrzeniu
materii, na niewielkiej w kocu przestrzeni. W kadym razie jeszcze raz
podkrelam: nie musi Pan zdobywa tych pyt szybko!!! Dla mnie najwaniejsze
jest, e w kocu bd w terminie do p roku powiedzmy. Natomiast bardzo
bybym wdziczny gdybym mg dostawa albo jakie pismo albo jaki
informator nowoci ukazujcych si na rynku CD [ale take ewentualnie pyt
analogowych] w zakresie muzyki klasycznej, pop i jazzu. W miar monoci
idzie te o cen tego periodyku: nie zaley mi na niczym super eleganckim ani
czsto wydawanym, wystarczyby nawet kwartalnik, ale taki, w ktrym byoby
duo nowoci i ewentualne krtkie recenzje. W kadym wypadku decyduje
raczej cena rocznej prenumeraty, gdy szkoda mi wywala fors na co, co
suy bdzie wycznie pobienej informacji [francuskim posuguj si z tak
sam biegoci jak kadym jzykiem europejskim tzn. z adn, ale z trudem i
ze sownikiem odczytam pobiene omwienie nowej pyty takie jak to si
138

zwykle robi, czyli w trzech, czterech zdaniach; dla bardziej gupich ni ja

zamieszcza si symbole: wykonanie:+++; technika nagrania: +++++; warto
kolekcjonerska: ++; informacja wewntrz: ++ i tak dalej, w RFN najlepszym
tego typu pismem jest AUDIA, by moe zreszt wystarczyby folder
zawierajcy nowe nagrania, ktry ukazuje si bezpatnie i dosta go mona z
okrelon czstotliwoci w sklepach. Zostawiam do Paskiej decyzji, bo nie
znam rynku francuskiego. Licz na Pana, e ewentualne nowoci w
ograniczonej iloci [ca 5-6 na miesic] bdzie mi Pan mg kupowa i co jaki
czas przesa okazj? O ile dobrze pamitam oferowa Pan swoje usugi w tym
zakresie w jednym z pierwszych listw.... Takiej listy jak tym razem ju nigdy
nie bdzie, bo po prostu to jest Lista-Start. No to tyle.

Po "ptaku" = DZ namalowaem ju dobry obraz RE, a aktualnie maluj

[zaczynam] duy obraz KH - nie wykluczam, e oba bd dla mnie, a
wic miaby Pan ju dwa spord poprzednio "zatrzymanych", ale ja
zawsze tak sdz, gdy maluj, a potem mi si zmienia. RE i KH maj
rozmiar taki jak weseli faceci w doku, co bdzie dalej na razie nie
wiem.... Piknie pozdrawiam prosz przekaza ukony onie
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 26.8.84.

Po powrocie do domu [w niedziel i sobot wyjedamy zazwyczaj pod

Warszaw do rodziny w godzinach popoudniowo - wieczornych]
zastaem nagranie od Pana. Bardzo dzikuj za informacje o pytach CD.
Ciesz si, e wszystko jest na dobrej drodze, ja z kolei staram si o sprzt, ale
jeszcze nie wrci z urlopu pan Skrzydlewski z Poznania [te posiadacz jednego
obrazu], ktry obieca zaatwi mi kupno PHILIPSA "CD - 303 schuell" oraz
wzmacniacza LUXMAN "ile tam" [bo nie mam pamici do numerw] z NRF,
we wrzeniu. Kolumny zostawi te co mam, gdy dobre kosztuj horrendalnie
drogo. [Schpitzenklasse: CABASSE ALBATROS V kosztuj po 35000 DM
sztuka, czyli dwie sztuki kosztowayby 70.000 DM, oczywicie inne nie s a
tak drogie, ale ta cena daje pojcie o cenach kolumn wogle, przyczym jak
wiem przyrost jakoci o p procent idzie w parze z podwyszeniem ceny o
100%) i zaraz to wszystko pocz i zaczn gra, sprawdzajc jako pyt, ktre
139

by moe w midzyczasie nadejd (czciowo). Miejmy nadziej, e nowe ca

wywozowe na samochody i sprzt HI - FI nie spowoduj, e bd musia zdj
spodnie przez gow! Za samochd zapac poczwszy od wrzenia co ponad
p miliona zotych, co brzmi dumnie, ale nie przekracza ca 1000 dol. Nie wiem
na ile wzrosy ca od gramofonw, wzmacniaczy i pyt, ale wiem, ze potnie
wzrosy. Co do ce wywozowych nie byo jak na razie mowy (w prasie) na temat
obrazw, wic moe na razie jest wszystko jak byo. By moe, e jeeli idzie o
laser to kupi HITACHI, a nie Philipsa, bo, mimo, i jest gorszy to zdaje si, e
przedstawicielstwo jest w Polsce, bo mam ju ich numer telefonu i jest tu na
miejscu serwis i gwarancja, co byoby bardziej istotne od tego by kupi
najwysz klas, ktrej potem nie ma gdzie zreperowa, gdy si zepsuje.

Ale te sprawy nudz zapewne Pana i wolaby Pan usysze co o

obrazach. Ot dzi (jczc z niechci) zabraem si wreszcie do
retuszowania gowy z kneblem od Szydy i dwch obrazkw Nr 2 i 3,
ktre potem bdzie mg Panu wysa Glinicki. Nie zabrabym si do tego
nawet teraz, gdyby nie fakt, e rzuciem w poowie zaczty obraz ES i
pewnie nie bd go koczy, lecz przemaluj, bo stale mi co
przeszkadzao, a teraz dla odmiany we wtorek musimy wyjecha na dwa
dni by przywie teciow z Dynowa, wic ju wogle obraz by si
przeczeka, tak wic by przed wyjazdem nie marnowa czasu zabraem si
za retusz. Myl, e z obrazem od Szydy wbrew pozorom nie powinno
by a takich kopotw, jakie przewidywaem!! Pierwsza warstwa ju jest
i chyba uda si to zrobi dobrze i bez ladu. Podobnie z obrazem 2.
Najwikszy problem bdzie z obrazem 3 i zostan pewne lady retuszu,
widoczne w bocznym wietle, gdy rysy s gbsze i maj charakter
geometryczny. Co do nowych obrazw czyli DZ [ptak ktrego Pan
widzia] RE [inna, dua wersja katedry ktrych zapowiadaem kilka] oraz
KH [taki rozsypujcy si i ulatujcy statek lub latajca wanna nad
oceanem] tak RE jak KH s due i oba na razie chciabym zostawi sobie
czyli, e ma Pan dwa z poprzednio odoonych. Jak sdz bd to KE oraz
OH chocia ja dabym chtniej zamiast OH obraz OE, a Pan zapewne
chtniej by go wzi, tyle, e moja ona, oraz zaprzyjaniony chirurg,
zaczli seri ochw i achw na temat OE i w zwizku z tym nie bardzo
jestem jeszcze pewien czy nie zostan ubezwasnowolniony w tej materii.
Co do Muzew, to na razie zaatwiona jest rezerwacja dla Krakowa z
obrazu Nr 12. Z Sanoka bd dopiero we wrzeniu. Alicja Wahl nie
odezwaa si wogle, mimo, i skierowaem do niej ze trzech
telefonicznych klientw - moe jest na mnie obraona?
140

By tu wczoraj Glinicki [aha aha: paczka z arwkami, o ktr Pan pyta nie
nadesza jeszcze do dnia dzisiejszego, czyli do niedzieli 26 sierpnia godz 20.30 w domu zawsze kto jest z wyjtkiem kilku godzin przed dziesicioma dniami,
gdy musielimy zawie babci do doktora], wic by tu wczoraj Glinicki i tez
pyta o paczk od Pana, bo oczekuje jakiego filtru fotograficznego, ktry tam
podobno mia by. Przekazaem mu tam adhezyjn i rozmawialimy wstpnie
na temat wysyki. W zasadzie mona by zacz od wysyki obrazu Nr 16, ktry i
tak i siak musi pojecha solo i w specjalnej skrzyni jednorazowej, bo innych
takich wielkich obrazw ani nie ma, ani nie bdzie. Moe wic zacz od niego?
W nastpnym rzucie ju w zasadzie za kilka tygodni mogyby pojecha obrazy
DZ [ptak] oraz dwa nieustalone, najprawdopodobniej: KE i OH. Mogyby te
trzy pj poczt, pod warunkiem zbudowania specjalnej jednorazowej
skrzyneczki. Potem za jaki miesic bdzie mona wysa obraz od Szydy oraz
obrazy 2 i 3. Wolabym jak najszybciej pozbywa si towaru, bo wie Pan jak
jest u mnie z miejscem na skadowanie - wszystkiemu grozi uszkodzenie na
skutek nadmiernej iloci naskadanej na pki. Na razie Glinicki rusza do
robienia zdj w Warszawie, Krakowie i w Muzeach. Pobra adresy i
powiedzia, e to chce zrobi w pierwszej kolejnoci, zanim zacznie wysya.

Co do pyta na ktre mam w przeszoci odpowiada. Tak jak pisaem:

bd odpowiada na pojedyncze pytania dobrze sformuowane tzn.
dotyczce jednej sprawy a nie dziesiciu pod pozorem jednej. Nieche si
Pan nie gniewa, ale pytania typu czy maluj siedzco czy stojco
[podobno zgodnie z poprzednim telefonem takie pytania maj tam by?]
uwaam za bzdur, ale oczywicie mog na to odpowiedzie, czemu nie,
na wszystko da si odpowiedzie, inna rzecz, e zadaje Pan pytania w
stylu sowniczka rosyjskiego dla Wermahtu i SS "ne widjeli wy
krassnoarmyeytzew, zamietili wy pulemyoty, gawaryete prawdu ili was
rosstztrelyayem eto byla infanteria kawalyerria konnitza?" w kocu nie
wiadomo na co si ma odpowiada pod grob rozstrzelania. Jedno
konkretne pytanie w kadym licie. Teraz konkretna odpowied na
pytanie czy maluje na siedzco czy na stojco: Najlepiej malowaoby mi
si na stojco, a w kadym razie nie sposb wrcz konstruowa obraz
inaczej ni na stojco podchodzc i odchodzc by obj wzrokiem cao,
i to w tym wikszym stopniu im wikszy geometrycznie jest obraz.
Niestety w trakcie pracy bol nogi i chwilami si przysiada, a szczeglnie
do wykaczania szczegw. Z innej beczki rzecz biorc: nie jestem w
stanie malowa caego duego obrazu na stojco, bo sufit mam za nisko i
nie mog obrazu dwign na tyle, by jego d by na wysokoci moich
141

oczu. Powoduje to szczeglnie siln uciliwo przy malowaniu dolnych

partii duego obrazu, a gwnie przy ich konstruowaniu gdy musz to
robi siedzc, co jest przyczyn, e unikam w miar moliwoci
malowania obrazw duych w konkretnych warszawskich warunkach
gdy wie si to z utrudnieniami i przykroci pracy.
To tyle ukony dla Obojga Pastwa
Beksiski
***
Monsieur Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 19 - 08 - 84
Szanowny, Drogi Panie
Zgodnie z zapowiedzi zdobyem 49 tytuw compact disc, w tym jeden
tytu skadajcy si z dwch pyt a wic w sumie 50 pyt. Cz z nich
jest opakowana w celofan, cz za nie. Sprzedawca gotw jest jednak
wymieni te, ktre miay by jaki brak niezalenie od tego czy byy
opakowane czy nie. Mam nadzieje, i wszystkie bd w dobrym stanie,
co oszczdzi Panu zdenerwowania a mnie dodatkowego latania i
zaatwiania, to znaczy rzeczy, ktre kosztuj mnie najwicej gdy patne
s w czasie to znaczy w tym, czym dysponuj najmniej.
Ceny pyt: W "Lido music", najwikszym sklepie pyt na Polach
Elizejskich ceny pyt, ktre ju zakupiem wahaj si od 150 do 250 za
jedn pyt. Po moich dwutygodniowych poszukiwaniach, rozmowach i
przymilaniach si znalazem sprzedawc, ktry, kontaktujc mnie z
hurtownikiem - czego normalnie we Francji nie mona zrobi nie
przechodzc przez jaki sklep, ktry oczywicie zarabia na tym grubo
uzyska dla mnie ceny wahajce si od 105 do 135. Nie znaczy to przy
tym, i pyty s gorszego gatunku lub wybrakowane. S dokadnie takie
same jak w tym esz samym "Lido music". Na dodatek przy kupnie
142

obdarowano mnie prezentem w postaci zniki 5 procentowej. Pozostaje

teraz problem tak zwanej "detaxy" to znaczy dalszej zniki o 33 procent
podatku, tak zwanego "TVA". By rozwiza go trzeba pewnych zabiegw
i czasu. aden mianowicie Francuz ani obcokrajowiec na stae
mieszkajcy we Francji nie moe kupi czegokolwiek bez opacenia
"TVA" nawet, jeli natychmiast wysya zakupion rzecz za granic. Moe
to natomiast uczyni obcokrajowiec, ktry jako turysta czasowo tylko
przebywa we Francji i wywozi ze sob zakupiony przedmiot. Uzyskuje on
wtedy w momencie zakupu od sklepu paragon specjalnie wypeniony,
ktry nastpnie okazuje wraz z przedmiotem na granicy w momencie
wyjazdu. Specjalny (a w zwizku z tym godzinami oblony przez
podrnych na lotnisku) celnik odnotowuje wtedy na paragonie, i
przedmiot zosta rzeczywicie wywieziony i odsya paragon do sklepu, w
ktrym przedmiot zosta zakupiony. Po okoo miesicu zawiadomiony
sklep zwraca owe 33 procent ceny na z gry w paragonie okrelony
adres lub konto kogo pozostajcego we Francji. Wziem wic pyty i
opaciem je lecz na razie nie prosiem o wystawienie paragonu gdy jako
Francuz nie uzyska bym sam "detaxy". Czekam w tym celu a kto
znajomy przyjedzie z Polski i do niej bdzie wraca. Udam si z nim do
mego dostawcy i przedstawiajc jego paszport ka wystawi sobie
paragon. Nastpnie ten kto wracajc do Polski na lotnisku uzyska
"detax" i Panu zawiezie pyty. Ja za po miesicu uzyskam zwrot
wartoci "TVA" (tzn. 33 procent ceny). Szkopu tylko w tym by takiego
kogo znale. Ot pewno mam tylko przyjazdu mojej teciowej,
ktry nastpi dopiero w lutym. By tak dugo nie czeka musz znale
kogo wczeniej a jeli ma to by zaufana osoba sprawa nie jest atwa.
W ostatecznoci pozostaje jeszcze moliwo - o ktrej tylko Pan moe
zadecydowa - nie czekania na tak okazj i machnicia rk na
"detax". Wtedy byle jaka zaufana osoba udajca si do Warszawy
moe wzi ze sob pyty lub ja sam mog je wysa Hartwigiem. Nie
dalej jak wczoraj na przykad jeden z moich przyjaci Francuzw jadcy
do Polski proponowa mi zabra pyty ze sob.
Dalsze tytuy i katalogi: Po wakacjach mj dostawca ma nadzieje
uzyska szereg dalszych wskazanych przez Pana tytuw. Prcz tego
pono ma si ukaza kilkadziesit nowych tytuw. Znajdzie je Pan w
prospektach, ktre Mu wyl. Katalogw z krytykami nadal nie ma.
Tyle pyty.

143

Co do ram to pisaem ju Panu, i zaraz w pocztkach wrzenia zajm

si tym na serio gdy w sierpniu Francja jest sparaliowana urlopami.
Zanim jednak sprawa ram zostanie rozwizana (o ile zostanie...)
sugeruje Panu by nie czerni Pan przez Niego robionych ram na ich
odwrocie, to znaczy na wziutkiej krawdzi ktra styka si ze cian i
czasami przy niezrcznych manipulacjach brudzi j.
arwki: Licz, i paczka z czterdziestoma arwkami dotara ju do
Pana. W midzy czasie zarysowaa si (niepewna jeszcze) perspektywa
ich kupna po znacznie niszej cenie.
Tyle "przyziemne realia".

Mam nadzieje, i pozwol mi one na dugotrwae ominicie rygorw

punktu, o ktrego zmian w kierunku wikszej, (jeli ju nie
cakowitej) rwnoci pomidzy nami bardzo, bardzo prosz. Jeli
bowiem pobudki "materialne", cho wane s w naszych ukadach
stosunkowo drugorzdne dla Pana to jest tak podobnie i w moim
wypadku. Gwnym motorem mego dziaania jest autentyczna
fascynacja, jak wywieraj na mnie niektre Paskie obrazy.
Dlatego drczy mnie myl, i niektre Paskie obrazy, po ktre
pobiegbym na koniec wiata by je zdoby z pewnoci mi si nie
dostan, jeli utrzymamy niezmieniony punkt 37 lub, e bd
musia przeywa lki (jak ostatnim razem) czy aby nie spowoduje
scysji zbyt natarczywymi probami o odstpienie mi ich i czy w
ogle owe proby poskutkuj. Jeli rozwizanie, ktre
zaproponowaem a ktre Pan odrzuci, polegajce na tym, i
pierwszy obraz wybierze Pan, potem ja, potem Pan etc. nie moe
by przyjte, istniej z pewnoci inne warianty moliwe do
zaakceptowania przez obie strony a ktre godziyby nas w tym
zasadniczym dla nas obu punkcie.
Sprawa pyta dotyczcych inspiracji i techniki Paskiego dziea:
uzgodnilimy telefonicznie, i zamiast jednej odpowiedzi na lawin
pyta, jak zasypaem Pana w mych dwch ostatnich listach
bdzie Pan stara si odpowiada na poszczeglne kolejne
pytania, ktre pozwol sobie zadawa Panu w mych kolejnych
listach. Oczywicie nie kryj, i takie rozwizanie pochlebia mi
ogromnie gdy tym samym moja skromna osoba, jako adresat tych
144

wypowiedzi przejdzie do historii. Dzi zadaj wic pierwsze

pytanie. Nie jest ono jak zapowiedziaem natury oglnej, lecz
dotyczy jednego tylko obrazu: ten ktry jest dla mnie najcenniejszy
- tumu szkieletw onierzy zbliajcych si (stojcych ?) z gbi
kotliny ku przepaci znajdujcej si na pierwszym planie. Czy
mgby Pan jak najszerzej opowiedzie (a wczci po prostu
powtrzy to, co w naszych rozmowach warszawskich opowiedzia
mi Pan ustnie) o wszystkim co z tym obrazem jest zwizane: o
inspiracji, temacie, zmieniajcych si koncepcjach malarskich ktre
pokolei po sobie nastpoway, rekwizytach (chemy ktre s rne
w rnych Pana obrazach, szkieletach jakby powizanych
powrozami i czsto wielokoczynowymi, ostrym wietle w maym
punkciku na horyzoncie w gbi kotliny)...
Oczywicie tak postawione pytania wydaj si absurdalne, naiwne i
w ogle takie, na ktre jedyna odpowied moe by tylko "tu w
ogle nie o to chodzi". Tym niemniej instynkt i dotychczasowe
dowiadczenie mwi mi, i wanie w koo tego rodzaju pyta
bd w przyszoci prowadzone niekoczce si spory dotyczce
tego obrazu, ktry, by moe stanie si jednym z symbolw naszej
epoki. Fakt, i twrca sam si na jego temat wypowiedzia nie tylko
owych sporw nie zuboy, lecz z pewnoci je podsyci.
Oczywicie lista pyta dotyczcych tego obrazu ani nie jest
wyczerpujca (kada inna podana przez Pana informacja bdzie
bezcenna) ani imperatywna (oczywicie prosz tylko o odpowiedzi
na pytania, na ktre uwaa Pan za waciwe odpowiedzie). Jeli
jednak pominicie jakiego pytania mogoby by przez Pana
uzasadnione bya by to by moe najlepsza odpowied "a
contrario" lub "implicite". To ju tylko Pan moe zadecydowa.
Pozdrawiam Pan najserdeczniej ywo i z nostalgi wspominajc
nasze u Pana rozmowy a przemiej Pana maonce najunieniej
rce cauj.
Piotr Dmochowski

145

***
Drogi Panie!

Warszawa 4.9.84.

Dzi nadszed list datowany w dniu 19 ub. miesica. Informuj, e paczka z

arwkami i poprzednim listem jeszcze nie nadesza do dzi do godziny 20, w
ktrej zasiadem do odpowiadania na list! A wic sprawa Compact Disc: W
zasadzie nie ma paniki gdy dostawa gramofonu laserowego jak mnie zapewni
facet w sklepiku PHILIPSA, ktry prowadzi naprawy gwarancyjne i
poredniczy w imporcie sprztu trwa ca 6 tygodni. Jutro dokonam przelewu
forsy, a wic nie naley si spodziewa gramofonu laserowego przed 15
padziernika. Po tym terminie jednak bdzie ju nieco "cieplej" gdy problem
ley nie tylko w terminie ewentualnego zwrotu wadliwych pyt, ale take w
terminie gwarancji gramofonu - w sumie chciabym, aby tak gramofon jak i
pyty mogy si zacz sprawdza w sposb dla mnie optymalny. Jeli gramofon
sta bdzie do lutego bezczynnie na pce, to strac niepotrzebnie ponad trzy
miesice gwarancji. Podobnie z pytami. Aby je tylko przesucha trzeba bdzie
kilku adnych dni, a jeli bdzie ich ju ca 100 to nawet wicej. Potem
ewentualnie trzeba je odsya, wic gdybym to zacz robi w marcu, to sklep w
Paryu nie pamitaby ju, e udzieli mi gwarancji na towar! Miejmy nadziej,
e nie trzeba bdzie tego w ogle robi, mnie to pociga jeszcze mniej ni Pana.
Co do wysania wic, to prosz si trzyma moich wstpnych zaoe, ktre
daem Panu na pimie jeszcze w Warszawie: Ta ilo pyt o ktre prosiem
powinna si mieci generalnie wraz ze wszystkimi kosztami [wysyka etc.] w
ramach 2 obrazw i po ich zaatwieniu dwa nastpne obrazy wg. Pana wyboru
ma Pan "zapacone". O ile nie uda si tego wszystkiego zdoby, to musimy [nie
zaniechajc stara i nie traktujc tego, co teraz pisz jako usprawiedliwienia dla
opuszczenia rk] odtrci pozosta cen w stosunku procentowym tzn: 80 %
pyt warte jest dla mnie 80 % z dwch obrazw. OK? Oczywicie doceniam
fakt, e stara mi si Pan oszczdzi kosztw i jestem za to gboko wdziczny,
bo nie nale do Krezusw, ale z drugiej strony nie chciabym Panu utrudni
ycia w poszukiwaniu moliwoci Detaxu etc. gdy zdaj sobie spraw, e jest
Pan zagoniony. Myl, e jest to uczciwe postawienie sprawy. Reszta do
Paskiej decyzji wg, tego, co wyej i wg. tego moliwoci; w kadym razie
przed 15 padziernika nic, ale to nic nas nie goni! I tak leayby u mnie na
pce. Oczywicie mgbym nie wpaca jutro na gramofon, ale dla odmiany
obawiam si, e nagle pyty nadejd szybciej ni mylaem i dla odmiany nie
bd mg ich sprawdzi, bo nie bdzie na czym. To tyle o pytach. Aha aha:
Bardzo bym prosi o skontrolowanie czy zamwiem ponisze pozycje. Nagle
dostaem inny katalog [szwedzki] i poniewa nie pamitam, co zakreliem w
146

Paskim katalogu i nie zostawiem sobie kopii, powstay wtpliwoci czy

zakreliem tam ponisze pozycje i czy one tam wogle byy wymienione mogem albo przeoczy albo mogo ich tam nie by, ale nie wykluczam, e ani
jedno ani drugie i wszystko jest zakrelone i tylko pami mnie myli [a moe
monaby dosta xero z tego, co zakreliem?]
1. SCHUBERT
4+5 symfonia /Marriner/
4100 452
2. BRUCKNER
3 symfonia /Krajan/
4133 622
3. HOLST
Planety
/Krajan/
4000 282
4. MOZART C-moll = po zabojadowemu - UT (Do) mineur GROSSE
MESSE /Krajan/ 4000 672.
5.SZOSTAKOWICZ 10 Symfonia /Krajan/
4133 612
6.WIENIAWSKI
2 Koncert skrzypcowy
SAINT-SANS
3 Koncert skrzypcowy
4105 262
Ta ostatnia pyta moe by pod "Saint - Sans" lub pod "Wieniawski" lub i tu i
tu, w tych katalogach s stale pomyki i braki, tak mi si zdaje, e nic z tego nie
zakrelaem, ale jak ju pisaem nie wykluczam, e zakreliem wszystko, ale
zapomniaem, co byo fatalne, e nie zostawiem sobie kopii. Przepraszam za
kopot o ile bdzie z tym kopot...
Co do katalogw i nowych tytuw to cakowicie wystarcz zestawy nowych
tytuw, nie musz by recenzje.
Co do niemalowania ram od tyu. Dosy powana trudno. Prawie, e nie do
wykonania, mimo, i z pozoru wyglda na gupstwo. Moe wystarczyoby
zaklei to (przed powieszeniem) tam adhezyjn lub plastrem aptecznym od
tyu??? Moe na czterech rogach na paskach pyty pilniowej przybitych wzdu
ram od tyu naklei na 3 - 4 mm. kostki filcu i zaczepia obrazy najduszym,
bardziej wystajcym ze ciany gwodziu, w odlegoci od ciany takiej, jak da
kostka filcu? Do rozwaenia dla Pana.

Co do "rwnowagi" i "ominicia rygorw punktu 37" (jak Pan pisze).

Ale kochany Panie: te obrazy ja chc zostawi SOBIE, a nie wyprzeda
za Atlantyk po komercyjnych cenach! Nikt zreszt mi tych cen nie
oferowa i nie oferuje. Nie ukrywam, e czasami uybym tych obrazw
jako zapaty za zdobycie rzeczy nie tyle wartociowej, co trudno
dostpnej, bez ktrej nie mog pracowa. Np. w tej chwili myl aby
podpaciwszy jednym obrazem, zmobilizowa jednego umiarkowanie
majtnego, ale penego inicjatywy znajomego, by mi zdoby 100 litrw
lakieru bezbarwnego ftalowego, bym mia czym zagruntowa pyty
147

pilniowe na obrazy ca 89 na 89, ktre teraz lub na wiosn musz poci

[pyty ju mam - na cicia mam ochot jak pies na jedzenie trawy, ale to
inna sprawa]. Panu tego nie zlec, mimo, i o lakier w Paryu atwiej ni
w Warszawie, bo sto litrw bdzie kosztowa tyle, co dwa obrazy, plus
porto i co i jeszcze trzebaby najpierw prbki, bo przecie nie wiem jak to
si zwie we Francji. Ja od lat tak w Polsce dziaaem i tak podpacaem za
usugi, ale wcale nie najgorszymi obrazami, bo to nie s wbrew pozorom
najgorsi faceci, mimo, i bez forsy. Szydo np. wiele mi takich spraw
zaatwi za obrazy. Oczywicie poza umow mog aktualnie do
odwoania, [ale nie wiem czy to Pana urzdzi] wrci do generalnych
zasad jakie miaem przed naszym poznaniem si. Wrci w odniesieniu
do tych moich nieszczsnych 25 % z pominiciem ew. obrazw, ktre
ewentualnie wybierze moja ona dla siebie. Poza tym wrci poza
limitem czy te ponad limit ustalony punktem 25. Jak Pan pamita zanim
zglajchsztachtowaem moje ceny na cen redni "minimaln", ktr teraz
si posugujemy, miaem trzy ceny: 1/2 ceny minimalnej za obrazy
"zweite sort", cen zwan obecnie minimalna" za obrazy przecitne, oraz
cen 2 x "minimalna" za obrazy ktrych nie chciaem nie tyle sprzeda co
nie chcialem ich sprzedac w pierwszej kolejnoci. Bya to cena
"zniechcajca" lub, jak kto woli "de luxe". Z mojej strony nic nie stoi na
przeszkodzie, by sprzeda nawet wszystko z tego, co w ramach 25%
zostawiam sobie za cen podwjn i poza limitem czy raczej ponad limit
ustalony punktem 25. Oczywicie do odwoania, bo nie wykluczam, e
wszystko si moe zmieni np. odniesiemy obaj sukces i ceny pjda w
gr lub strac zapotrzebowanie na gotwk et c... Ale z decyzj o ile ma
Pan fors wstrzymabym si do koca roku, bo przecie decyduje
arytmetyka 25%. By moe wemie Pan bez pacenia to, co pocztkowo
byo "tabu".
Teraz sprawa Glinickiego. Dzwoni do mnie i dosta ju list od Pana,
pomog mu ewentualnie, jeli dam rad ustali, ktre prace byy le
oznakowane. Z tego, co mwi idzie o dwa obrazy, ktre w lutym br.
pozwoli Pan da do Galerii Nyczka [profil z ykami] i galerii Wahl
[posta z uniesionymi domi w formacie poziomym kolorowa] jako, i
Pana "nie interesuj". Oba te obrazy zreprodukowane s w zych kolorach,
bo byy reprodukowane jeszcze w pierwszym rzucie, za paskiej bytnoci
w Warszawie w lutym br. - wtedy wszystko byo w zych kolorach z winy
filmu. Inne potem udao si poprawi, ale tych ju wtedy nie byo w moim
148

posiadaniu. Osobicie nie zrywabym kontaktu z Glinickim. Po pierwsze

robi ju bardzo wiernie w kolorach i jeli co tym zdjciom brakuje to
tylko formatu, ale to kwestia zaoenia, e robimy na formacie 6x6 - on
moe robi te na wikszym tyle, e koszta pjd w gr w stosunku
geometrycznym. Po drugie nonsensem byoby poszerza liczb osb
wtajemniczonych czciowo w ukady. Ale oczywicie decyzja naley do
Pana.
Obraz, o ktrym mam pisa. A wic zada Pan pytanie w stylu "Nje
widyeli wy Krassnoarmyeytzeff". W stylu, ktry opisaem w poprzednim
licie. Sto pyta pod pozorem jednego. W roku 1982 po usyszeniu w
"Wolnej Europie" jakiej audycji na temat Katynia, poyczyem od
znajomego wydan chyba w Londynie przed wielu laty ksik pt.
bodaje "Zbrodnia katyska w wietle dokumentw" - waciwie spraw
znaem stosunkowo dobrze od czasw okupacji, a teraz chodzio o
powtrne zweryfikowanie niektrych wyobrae na ten temat. W trakcie
lektury [by to pocztek 1982, stan wojenny i odpowiednia atmosfera do
lektury] w trakcie niektrych fragmentw zacz mi si pojawia obraz
tego, co chciabym namalowa, mimo, i pocztkowo biorc ksik do
rki nie miaem w ogle zamiarw artystycznych zwizanych z lektur..
Pierwsza wersja tego, co namalowaem ma format poziomy 73 x 87 i
zostaa sprzedana poprzez galeri Wahl (chyba) zaraz w 1982 lub na
pocztku 1983. By to obraz cakowicie nieudany, stojce postacie w
hemach i szynelach unosiy si jak chmura w powietrzu, w sumie pomys
bdcy inspiracj do namalowania obrazu wywietrza w trakcie roboty,
sam nie wiedziaem co namalowaem, tyle, e wiedziaem, e jest to
niewiele warte - Siczak nawet chcia to kupi, ale Krauze mu odradza,
e obraz jest "deklaratywny", a widzia w nim reakcj na stan wojenny
co jak "widmo armii nad ojczyzn" czy jeszcze inaczej, oglnie rzecz
biorc nikomu nie zawitaa myl na temat tego, co byo inspiracj.
Czuem, e format musi by wikszy, ale nie miaem wtedy wikszego
formatu i sposobu jak go oprawi, ani w co go oprawi etc. Musiao
upyn dwa lata zanim powtrnie majc ju materia wrciem do wizji
pierwotnej tej z pocztku 1982. W pierwszym zaoeniu postacie stojce i
czciowo wyaniajce si z quasi wykopu miay sta na czym w rodzaju
bajorka wypenionego ciemnoczerwonofioletow ciecz, z ktrej te
miay si wyania jakie szcztki. Oczywicie zadziaao przeklestwo
niskiego sufitu i niemonoci swobodnego malowania u dou obrazu, o
149

czym pisaem w poprzednim licie. Bajorko zmienio si w zaamany

strop, spod ktrego wida byo gowy i hem poniej, strop zosta
zamalowany i w ogle przerabiany by tyle razy, e nie pamitam ju, co
jest obecnie: jaki taki d i wykop czy co niezbyt sprecyzowanego. to,
co wyej malowao si szybciej i atwiej. Do szybko zamiast
poszczeglnych postaci zrobiem co w rodzaju "zrostu" bez wyliczania
czyja rka czy noga, do kogo naley - czuem, e tak jest lepiej, problemy
zaczy pojawia si w trakcie zmczenia tematem - jak zwykle zaczem
czu si ograniczany tym, co sobie zaoyem i wydawao mi si, e
porzucajc zaoenie zrobi lepszy obraz. Jest to zreszt moja normalna
regua postpowania, ktrej nieco si wstydz, std nigdy nie przyjbym
zamwienia nawet od siebie samego, bo obraz rozrastajc si zaczyna
dyktowa prawa dotyczce tego, czym ma by i trzymanie si na si
koncepcji pierwotnej mija si z celem. W trakcie pracy czuj si raczej
sug obrazu, ktry rozrasta si zgodnie ze swymi prawami, ni sug
koncepcji, ktra staa u jego poczcia. Tak wic pojawi si problem tego
typu, e ten tum sta jakby w oczekiwaniu na co, czego w tym obrazie
nie byo, czuem, e konieczne jest dodanie tego czego, a nie wiedziaem
co by to by mogo co by wizao grup ludzi czy tum ludzi
poubieranych w hemy i szynele. Mylaem o czym, co unosioby si na
pierwszym planie w powietrzu np. latajcy hem - musiabym namalowa
to co cakiem inaczej ni reszt, tak, aby byo jakby bardziej materialne,
bardziej ostre, wypolerowane... Porzuciem t myl i zdecydowaem, e
od tyu na tym niebie pojawi si Zeppelin, poniewa jednak to jest
rozmyte, nieostre, postacie na horyzoncie ledwie zamarkowane jako
amorficzny tum, powsta problem, gdy nie mona byo tego, co jest
najdalej, (czyli Zeppelina) namalowa ostrzej ni to, co jest bliej.
Namalowaem go blado, e wyania si od prawej strony, ale wyglda w
najlepszym wypadku jak Pershing. Napisaem wic na pierwszym planie
u stp postaci "Zeppelin". le to wygldao. Zamalowaem napis.
Wysunem Zeppelina do przodu, tak, e wida byo stery, co znacznie
pogorszyo sam wizj [chodzio o to by si wysuwa, a nie sta na niebie
w caej okazaoci], ale wydawao mi si, e ju zaczyna by dobrze. Na
dwch hemach dodaem szpice takie, jakie miaa armia niemiecka w
pierwszej wojnie. Na to przyszed kolega po fachu z on poyczy fors,
ktrej nie odda do dzi, ale na jego obron mog powiedzie, e byem
tego pewien od pocztku, a owe 10 ty traktowaem jako przystpn
opat za to, e bdzie na mj widok przechodzi na drug stron ulicy.
150

Bywam niemiay i przewrotny zarazem. Kolega po fachu by z innej

nieco epoki ni jego maonka. Tak wic kiedy powiedziaem, ze obraz
nazywa si Zeppelin ona miaa na myli grup Led Zeppelin, a on
militaryzm pruski. Przerzucali si egzegetycznym bekotem przez cay
nieomal czas pobytu u mnie i "odsiadywania" poyczki, sdzc, e
sprawiaj mi frajd. Gdy wyszli powiedziaem "kurwa" i zamalowaem
sterowiec, gdy mnie wydawa si by "poetyczny, ale odczytywany by
cakiem "w bok", a mimo wszystko zaley mi na waciwym odczytaniu
przez ludzi tego, czego sam nazwa sensownie nie potrafi. No i na tym
rzecz zakoczyem. Nic ju wicej przy obrazie nie robiem. Wie Pan
wszystko. Czy na tym Panu zaleao? Piknie pozdrawiam oboje Pastwa
i kocz, bo papier si skoczy.

Katy (lub Faceci w doku)

151

P.S. 5. 9. 84. W ramach radosnych niespodzianek okazao si wczoraj przed

pnoc, e bd musia poci wraz z on, [kto inny mi pomoe?] owe p
tony pyt pilniowych, ktre szwagier zwiz na Dacz, bo nie mog
przezimowa [a tak miaem nadziej] gdy on bdzie tam robi Sylwestra. No,
jeli tak, to najlepiej ci pki jeszcze jest wzgldnie ciepo, bo inaczej tam jest
Korea. Tak wic po zakoczeniu obrazu ES [cakowicie go zamalowaem i po
powrocie z Dynowa zaczem malowa na wierzchu od nowa] porzucam na ca
miesic lub nieco duej prac twrcz, by najpierw przygotowa blat do cicia
pyt, potem je poci, potem je zwie, potem je gdzie zmieci, a w tym celu
przerabia schowki, potem ju z biegu wezm si za przerbk HI - FI w
oczekiwaniu na laser i nowe wzmacniacze i goniki [kupi ten cay cham w
"redniej klasie" za 1.541. - dol w Pewexie] aby ju wszystko mie zrobione z
jednego podejcia. Myl, e zajmie to czas do okoo poowy padziernika, a
potem bior si znowu za prac. Tak wic i w tym roku nie bd na tyle
wydajny na ile powinienem. Najgorsze, e nawet po zwiezieniu pyt
pilniowych nie mam ich w ogle, czym zaimpregnowa i jest to zadanie
"strategiczne" na nastpne miesice lub rok. Sam Pan widzi jak to "atwo" idzie.
Po wykonaniu tych wszystkich robt bd mie ca 120 - 140 [nie wiem ile
odpadnie] formatw 90 x 90. Zawsze dobija mnie ten taniec technologii
umoliwiajcej dopiero po ogromnej iloci pracy fizycznej, [do ktrej z biegiem
lat i w miar starzenia si mam coraz mniejsz ch, nie wspominajc nawet o
onie. Syna jak Pan wie mgbym, co najwyej prosi, ale na pewno niczego
bym nie uzyska, jeeli idzie o pomoc] prac twrcz. Na dodatek wczoraj
dentystka zdja mi mostek i wygldam jak wampir, a czuj si jak wrak.
Miejmy nadziej, e zrobi, co potrzeba zanim wyjedziemy na owo cicie pyt.
(dopisek) : Przeloya na 10 bm. Bo technik jeszcze nie wrci z urlopu! Znw
czekanie na Godota! Bdzie to rodzaj pikniku z towarzyszeniem pyu brudu i
lumbago, jedzie si codziennie samochodem 32 kilometry a Warszaw do
domku w lesie, gdzie klczc przez cay dzie na specjalnie wykonanym blacie
na pododze, tnie si dokadnie cyrkulark rczn Black - Decker potrzebne
formaty z ogromnych arkuszy 170 x 275. Do tego celu specjaln prowadnic
przykrcan imadekami musz robi i robi z opar do tapczanw (po robocie
j demontuj) gdy nie mam niczego innego, co miaoby ptora metra i byo
nienagannie proste. O Boe jak ja to lubi! Przede mn jeszcze problem ramek
do tych formatw, ale miejmy nadziej, e facet z Ursynowa, z ktrym
prowadziem rozmowy w lecie, bdzie mi je robi zawsze na danie jak to mi
obieca, a nie wykrci si brakiem materiau... Zrobi na zapas te nie mog, bo
nie mam ani wykonawcy, ktry ma materia i ch, jak te nie miabym ju
gdzie tego zoy gdy byby tego kubik lub dwa. Jeeli pomyl o yciu mojej
152

ony, to jest to nieustanne, wieloletnie grzebanie si we wirach przy braku

"normalnego" domu. Magazyn plus fabryka plus garkuchnia do odywiania
[codziennego] dwch babek, syna i nas. -----Wrciem z banku gdzie dokonaem przelewu na Philipsa + godzina
oczekiwania na stacji benzynowej na 10 litrw + druga godzina oczekiwania
przed kioskiem na gazet, bo akurat by odbir towaru, czyli proszkw do
prania i jakich kremw, za p godziny wychodz do dentystki na wycisk pod
korony, bo wczoraj nie moga go wzi gdy dziso byo podranione, potem
wymontowuj siedzenie w drugim samochodzie i wraz ze szwagrem jad na
Akademi Sztuk Piknych odebra sprark, ktr robi i potem poprawiaj od
stycznia br., raz ju eksplodowaa u mnie [szkoda, bo miabym z gowy tak
bbenki jak i sprzt laserowy, a Pan dostaw Compact Discw], przedtem
jednak musimy znowu odsta na stacji po 10 litrw benzyny, bo wz pusty, a te
do ktrego natankowalimy bdzie potrzebny onie - w ten sposb dzie
przelatuje bezproduktywnie, a szczeliny wypeniam pisaniem listu.

Jeszcze raz wracam do tego, co pisaem wczoraj: Ta moja propozycja

odnonie sprzedawania obrazw zostawianych dla mnie wynika nie z
chci oskubania Pana z forsy, co raczej z otwarcia Panu perspektywy
nabycia czego, z czego nie mgby Pan zrezygnowa, a rosaby w Panu
panika, e sprzedam to do Mexyku. Poniewa przed nasz umow z
lutego praktycznie kady mj obraz by do sprzedania, to pomylaem
sobie, e to, co powstao teraz stanowi pewn dyskryminacj Pana w
stosunku choby do Polaskiego, ktry przecie kupi dwa obrazy z tych
droszych. Ale aby Pana uspokoi wyjaniam raz jeszcze, e jak do tej
pory przed moim domem nie walczyli o pierwszestwo milionerzy z
workami zota na plecach i sukcesy handlowe z serii obrazw w moim
odczuciu najlepszych miaem nader rzadko, z reguy nieomal byo to
zwizane z wizyt, gadaniem, wybieraniem, mwieniem, e to jest nie na
sprzeda, e przecie tamten jest rwnie dobry, ale czasami kto si
upiera, no to paci podwjnie za swoje upodobania lub raczej za to, e
ma takie same upodobania jak ja, bo przecie nie istniao inne kryterium
wyrniajce jeden obraz od drugiego taszego o poow. Z drugiej
strony nie mog si zobowiza w umowie do tego, by zagwarantowa
Panu takie prawo na zawsze, bo przecie chce sobie zostawi jednak
drobny margines wolnoci, inaczej zostan psem acuchowym PD i c z
tego, e w mojej misce zamiast koci lee bdzie codziennie indyk, a w
budzie mie bd sprzt laserowy i mahoniow podog. Sdz, e to Pan
153

rozumie, bo sam Pan co na ten temat wspomina - minimum poczucia

wolnoci "poza systemem" jest koniecznym wentylem bezpieczestwa.
Wybr typu: raz ja, raz Pan i znowu ja i znowu Pan, w sytuacji, gdy w
ogle dokonanie wyboru jest dla mnie poczone z dugotrwaym
stressem, jest kopaniem sobie i naszej umowie mogiy! Zamiast wiedzie
w trakcie pracy, [co potem i tak ulegnie zmianie] e "ten obraz zostawi
sobie" musiabym malowa z myl, e jest on materiaem na licytacj. Z
drugiej strony o ile zechce Pan czego z "dzie wybranych", to radz
czeka do koca roku, bo przedtem zawsze jest szansa, e niektre z nich
wpadn Panu w rk za cen standardow lub w ogle bd mogy by
wzite w komis zgodnie z naszymi ukadami. Bez sensu byoby
gorczkowa si. W Polsce zreszt jest zastj rynkowy spowodowany
albo por wakacyjn albo niezbyt atrakcyjnym towarem w Galerii albo
wreszcie utwardzaniem si zotwki, co daj Boe, Amen. Co takiego
przewidywaem wchodzc w ukady z Panem. Byy dwie alternatywy
krajowe obie niekorzystne: albo zotwka si utwardzi i nie bdzie
klientw na obrazy, albo nadal si bdzie zelizgiwa i wtedy bd
klienci, ale nie bdzie co kupi za zotwki. Dlatego uwaam, e musz
zaczepia si na Zachodzie i wtedy pojawi si Pan jakby na zawoanie,
nawet dyskretnie obserwowaem czy nie utyka Pan na jedn nog, bo
zbieno w czasie wskazywaa na interwencj Piekie. Ukony.
P.S. Paczki nadal nie ma godz 12.00 * 5.9.84
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 9.9.84.

Miejmy nadziej, e par zda napisz, chocia zmczony jestem

potwornie i rce mnie bol, a na dodatek ona w drugim pokoju
odsuchuje z Gosu Ameryki sprawozdania z wizyty papiea w Kanadzie
(chyba) - na papiea to ja nie mam zdrowia, jak w ogle na nic co jest
ceremoniaem, im wikszy ceremonia tym bardziej zamiast ludzi widz
na ekranie mapy we frakach, nie znaczy to, e jestem nudyst, ale jest
154

jaka granica uroczystego stroju, ktra czowieka zamienia w map we

fraku "im wyej wejdzie mapa na drzewa tym lepiej wida jej go dup"
jak powiadaj Chiczycy. Im wicej dzwonw, ornatw i kadzida tym
bardziej uroczysto przypomina opisy z Tarzana. A wic po naszej
przerywanej rozmowie sprzed dwch dni zarzuciem ostatecznie obraz z
morzem i chmurami, bo wiadomo, e musz ci pyty i dodatkowo
przerabia wiele elementw w pracowni, (co odkadaem od paru lat) a na
dodatek przerobi niektre przerbki tych bdw przy sztalugach sprzed
roku, (ktre okazay si chybione) w sumie miesic pracy jak obszy
wic ta wiadomo nie pozwalaa mi na spokojn prac. Wogle do
pracy musz mie psychiczny spokj i luz. Zabralem si najpierw za
przerbki tych bldw przy sztalugach, potem inne rzeczy. Za malowanie
wezm si okoo 6 - 10 padziernika. Prosz zatem wybaczy, e wszelkie
odpowiedzi na paskie listy - o ile bd konieczne - w tym okresie bd
na pocztwkach, bo od jutra nie bdzie gdzie ustawi maszyny do pisania
i w ogle pisa; chyba w kuchni. Poniewa interesuj Pana drobiazgi wic
wyjaniam, e przy sztalugach poszerzam sobie miejsce po lewej stronie
czyli od okna, co wbrew pozorom nie jest proste, gdy wszystko jest
sklejone, wic trzeba "rzebi" w tym, co jest, a potem jak ju jest
wyrzebione trzeba wykleja od nowa lecz inaczej. Mylaem, e jeli
zmieci si obraz to wszystko jest OK tymczasem nie wziem pod
uwag, e maluje si praw rk i nie majc gdzie usun si, musz lew
stron obrazu malowa z bekhendu (jak w tenisie), co jest udrk. Chodzi
o due obrazy rzecz jasna. Udao mi si wci jeszcze 18 cm w strone
okna i obecnie pokj przypomina pobojowisko po wybuchu bomby
neutronowej. Na dodatek przez kady element sklejonej obudowy pokoju
biegn dziesitki kabli, ktre czasami trzeba przecina czasami wyciga i
zakada inn drog. Czuj si jak liliput wewntrz radioodbiornika, ktry
suy mu za sypialni, a potem przerobi j na autobus, a teraz autobus
przerabia na kajak z silniczkiem bez wychodzenia ze rodka. Za jednym
zamachem take wyrzuc swoje HI - FI [co tez wie si z rzebieniem w
regaach i wyciganiem dziesitek kabli ekranowanych i lutowanych, a
zastpowania ich innymi] i zastpi je czym lepszym, midzy innymi
laser, ale take inny gramofon na pyty analogowe i moe magnetofon
kasetowy, ktrego do tej pory nie miaem. To tyle.
Glinickiemu przekazaem pask sugesti, by na razie nie robi zdj w
muzeach. Piknie pozdrawiam i id spa. Na dodatek dentystka zdja mi
155

mostek z ywego zba i nieustannie mi mnie on od tygodnia, a wycisku

nie moe zrobi, bo technik zachorowa. Dopiero jutro.
Ukony dla maonki, pozdrowienia dla Pana. Hey.
Beksiski.
***
Drogi Panie!

Warszawa 11. 9. 84.

Troch zawiesiem robot przy pracowni, bo okazao si szwagier ma

wolny czas do koca tygodnia, wic pomoe mi przy ciciu pyt i jutro
jad na Dacz do tej roboty, o czym ju mwiem przez telefon przed
kilkoma godzinami. Troch mnie Pan zbulwersowa tym, e ma mi Pan za
ze, e oferowaem obrazy do sprzeday BHZ DESA. Ale przecie
uzgadnialimy to, e nie naley zrywa z BHZ DESA, ktra jest jedyn
instytucj [ tzn: BHZ, a nie DESA, bo jest kilka BHZ: DESA, ARS
POLONIA i obecnie ARTEON] majc prawo handlowa za granic
obrazami wspczesnych malarzy polskich. cilej: tylko za
porednictwem BHZ wolno mi sprzedawa. Std [przypominam]
umwilimy si, e bd flexibilny, jeeli idzie o dania BHZ, ale bd
strzela o wiele wyszymi cenami ni poprzednio, by nie by
konkurencyjnym dla Pana, a rwnoczenie zniechca BHZ przy
rwnoczesnym wykazywaniu maximum dobrej woli. Poniewa pn
wiosn miaem w tej sprawie telefon od nich, o ktrym Panu mwiem i
odoyem decyzj na koniec sierpnia; w dniu 27 sierpnia oni zadzwonili
powtrnie. Bya taka propozycja, ze maj "pewnego" klienta, [ale oni
zawsze mwili, e klienci s "pewni" - to nic nie znaczy] i e chcieliby
dwa obrazy, na co odpowiedziaem, e obrazw nie dam, ale mog
udostpni do wyboru slajdy pod warunkiem, e przyl fotografa, bo ja
adnego nie mam, a sam robi nie umiem. Do wyboru miaem im da
obrazy, ktre zostay w ramach punktu 37 oraz punktu 31 tak jakemy to
dogadali. Pani zapytaa o cen i powiedziaem cen trzy razy wysz ni
ta, za ktr kupuje Pan [zakadajc, e sprzeda Pan za dwukrotnie wysz
cen cena trzykrotnie wysza nie jest dla Pana konkurencyjna], co ona z
trudem, ale dzielnie przekna, po czym przez dwa tygodnie nie byo
156

telefonu std wnioskowaem, e gadko zaatwiem dwie rzeczy: dobr

wol i flexibilno z mojej strony plus brak ruchu w interesie, o co nam
obu w zasadzie idzie. Niestety dzi zadzwonia, a poniewa "nie byo
mnie w domu" z racji tego, e tonem w wirach i pyle, telefon odebraa
ona. Z jej relacji wynika [a nie bya niestety wcignita w spraw] e
cena zostaa zaakceptowana przez klienta z zagranicy i oni chc przyj z
fotografem, by zrobi slajdy. Jak si okazuje jest to rzeczywicie klient
zdecydowany, a moe po prostu nadal wszystko jest pobonym
yczeniem BHZ, a tylko dyrektor podpisa im wydanie jednej rolki filmu i
delegacj dla fotografa na jedno przedpoudnie - moja zoliwo wynika
z faktu, e t instytucj znam od lat. W kadym razie nie mog w tej
chwili wycofywa si z tego, co obiecywaem, mimo, i dla mnie interes
nie jest a tak zoty, jako, e jak ju mwiem poow dostaj w
zotwkach po najniszym kursie minus podatek 10 %, a wic ca 130.000
z., a poow w dolarach minus podatek dewizowy a wic ca 1.400. Nie
chodzi tu wic o fors lecz o to by BHZ mia poczucie, "e ma mono"
[o ile znajdzie klienta na zasadzie lepej kury - bo inaczej nie potrafi]
sprzedawa moje obrazy, a nie, e podkupuje im kto nielegalnie cay
towar. Faktem jest, e Pani ta podobno pytaa ony "czy ten odbiorca
zabra mowi wszystkie obrazy, czy co zostao?". "Ten odbiorca" to Pan
w wersji rozpowszechnianej zapewne przez Alicj Wahl. Nie byoby
[powtarzam do znudzenia] dobrze, by w instytucji jedynej, ktra ma
prawo do handlowania mymi obrazami panowaa opinia, e kto im
nielegalnie wszystko podkupuje. Do ceny si nie mieszaj i mog im
skutecznie zablokowa dziaanie podnoszc cen, ale nie sdz by znaleli
kogo drugiego - podejrzewam, e jest to jaki byy klient Alicji Wahl,
ktremu wyscho rdo. Jeszcze raz prosz si nie denerwowa wszystko robi zgodnie z poszczeglnymi punktami - nic nie ucieknie
Panu "nielegalnie, ale musz mie drobn mono politykowania,
zgodnie z mym wyczuciem, bo nie ma rzeczy gorszej ni rozrastajca si
plota. Zreszt moe z tego nic nie bdzie...
Poza tym byli tu przed kilku dniami jacy Holendrzy chyba czy Belgowie,
ktrzy chcieli wykopa Panu [wystpowa Pan w tumaczeniu mego syna
jako "Guy from Paris"], stoek spod siedzenia twierdzc, e oni mnie
wylansuj szybciej ni "Guy from Paris", ale ich gadko spawiem. Poza
tym jaki hiszpaski surrealista Antonio Beneito z on krytykiem sztuki,
ktrzy dugo ogldali a ona chce co "pisa", pytaa o slajdy,
157

skierowaem j do Glinickiego, a on mi na to, e przecie Pan ma

wyczne prawo do slajdw o czym zapomniaem by, w sumie jednak
takich ludzi jak oni jest na pczki, a jej ch pisania minia za tydzie wspominam o tym tylko po to by jeszcze raz podkreli, e nikomu nic
nie oferuj do sprzedania, a tylko chodzi o flexibilno w stosunku do
BHZ. Co do pyt CD, to jeszcze raz przypominam, e do ca poowy
padziernika nie ma paniki, bo primo laser nie musi nadej punktualnie,
po drugie jak mi si miesic odley to te nie ma nieszczcia, bo cay
laser kosztuje raptem ca 450 dol., a wic nie tak znowu drogo w stosunku
do pyt - bardziej delikatnym towarem s pyty, bo laser kupi np. za dwa
lata inny, a pyty bd ju kolekcjonowa latami - analogowe zbieram
nieprzerwanie od pocztku lat szedziesitych... Tak wic bez paniki - a
raczej prosz zwrci uwag by to szo pewn drog, by tego jaki
gupawy celnik nie uszkodzi w trakcie kontroli. Piknie pozdrawiam,
ukony dla ony.
Beksiski
PS. Nie zdyem wyrolowa papieru z maszyny jak zadzwonia pani z
BHZ, e przyle fotografa. Zabawny szczeg: W pierwszej wersji sprzed
kilku miesicy ten niemiecki kolekcjoner, [ ktry podobno ma ju jakie
moje obrazy] nosi nazwisko "Pan Engels". Obecnie mowa bya o "Panu
Marxie". Powoli czuj si osaczony! Rachunek wypisz dla "Pana
Lenina, a po obraz zgosi si osobicie Tow.Stalin" w towarzystwie
Berii, Jagody i Jeowa i zaraz zamkn mnie w piwniczce naszego bloku,
ktra wypisz wymaluj kojarzy si z Lubiank - nasza np. piwnica ma
wymiary 1 x 120. Ukony...
***
Wielmony Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 27 septembre 1984

158

Szanowny, Drogi Panie

Ciesz si, i nareszcie paczka dosza.
Mam ju 95 pyt (w tym dziesi podwjnych), lecz tylko 85 tytuw.
Liczc w pytach a nie w tytuach (nie ustalilimy tego), na razie
wywizaem si z przyrzeczenia w 95 procentach. Sdz, i reszt
bd mia za par tygodni. Uczciwie zarobiem sobie prawo do
ng na krzele

Nogi na krzele
i do 3450 fr ktre "zarobiem" na tym, i nie pac za dwa obrazy w
pienidzach lecz w pytach. Tyle bowiem wynosi rnica (po
159

detaxie) midzy tym, co zapaciem za pyty a tym, co zapacibym

za obrazy. Niech Pan mi wierzy, i entuzjazm, jaki mam do Pana,
do Pana obrazw, do caej naszej imprezy powoduje, i nie auje,
i naganiaem si jak maratoczyk przeajowiec za pytami. Lecz na
przyszo ju chyba takiego zobowizania nie podejm nawet,
jeli chodzi bdzie o zwyke uzupenianie nowymi pozycjami
Paskiej pytoteki. Wychodz bowiem z ringu zupenie KO i z
powanymi zalegociami w mym gabinecie, ktre naoyy si
wtedy, gdy ganiaem za pytami a ktre teraz musz odrobi nie
bardzo wiedzc gdzie tu znale w wymiarze 24 godzin te godziny,
ktre bd musia powici zalegym rozwodom, spadkom czy
ktniom o miedz.
Prosz tego, co pisz nie przyjmowa jako skarenie si: wrcz
odwrotnie, wiadomo, i wywizaem si ze zobowizania i
wiadomo, i robi to dla Pana, to znaczy dla kogo bardzo
wanego niejako ekscytuje mnie. Lecz na przyszo bd daleko
bardziej ostrony w podejmowaniu zobowiza, ktre w tym
zgniym kapitalizmie s, rwnie trudne do wykonania jak w Polsce.
Bolej nad tym, i na to by zachowa "gitko" trzeba si byo
pozbywa a czterech obrazw i to niektre z puli punktu 37...
Co do paskiej propozycji rozwizania kastetu jaki stwarza w 37
punkt akceptuje j proponujc dwie naprawd nie wielkie poprawki,
ktre w rzeczywistoci, w konkretnym wymiarze tego, co si dzieje
i co w najbliszych latach si prawdopodobnie zdarzy nie powinny
wzbudza Paskich obiekcji.
a) poniewa BHZ przekae Panu 1400 a i sprzedajc przez galeri
rwnie nie dostawa Pan penych dwch tysicy proponuj bym i
ja, jako klient "bezporedni" paci za obrazy z puli punktw 37 po
1600 a nie 2 tysice. Inaczej mwic bym paci cen "czyst" bez
tego, co i tak zostawao w rkach porednikw. Wydaje mi si, i
jestem uczciwy proponujc to.
b) poniewa przez najblisze trzy - cztery lata nie ma wielkich
szans by ceny obrazw osigny puap, ktrego s naprawd
160

warte nie sdz by byo w Pana interesie odwoywa prawo moje

do zakupu po 1600 obrazw z puli pt 37. Tym samym nie sdz by
godzio w Paskie interesy jeli owo prawo nie byoby przewidziane
"do odwoania" lecz byo zagwarantowane na okres piciu lat,
poczem zastanowilibymy si co bdziemy robili dalej.
Takie postawienie sprawy wydaje mi si rwnie uczciwe. W
przeciwnym bowiem wypadku obaj znalelibymy si w
paradoksalnej sytuacji: by Panu nie przysza ochota do odwoania
mego prawa zakupu za 1600 obrazw z puli pt 37 stao by si w
moim interesie dziaa na nasz wspln niekorzy utrzymujc jak
najduej niskie ceny za inne Pana obrazy tak by dysproporcja nie
rzucaa si w oczy i nie sugerowaa Panu odwalania owego prawa.
Jestem szczliwy, i znalelimy porozumienie w tej sprawie (o ile
oczywicie zaakceptuje Pan moje dwie poprawki) gdy wielokrotnie
powtarzaem Panu, i jako czowiek do zamony, nie gardz
pienidzmi i spodziewam si z Panem na tej caej imprezie zarobi,
najistotniejsz dla mnie motywacj jest fascynacja Paskim
talentem i Paskimi obrazami, z ktrych najlepsze za wszelk cen
chc mie dla siebie.
Ju chyba o tym mwilimy, lecz pozwalam sobie przypomnie:
czy by Pan askaw opisa na odwrocie obrazu zakneblowanej
twarzy, jakie byy na niej uszkodzenia i jakimi technikami je Pan
usun?

161

Zakneblowana twarz
Wysyam Panu tamy magnetofonowe: czy udao si Panu
przegra nasze rozmowy?
Czy mgby Pan okreli rozmiary obrazw, ktre moja teciowa
bdzie moga zabra ze sob w pocztkach listopada? Musz
przygotowa skrzyni, ktr ona ze sob zabierze.
162

Przesyam Panu prbk lekkiego kadru, ktry wydaje mi si znakomity

do celw transportowych: jego grubo pozwoli rozdzieli obrazy tak by
si nie stykay. Jednoczenie paczka z obrazami bdzie duo mniejsza i
duo lejsza. Ostateczne kadry zakupibym tu. Koszt jednego kadru,
bardzo adnego, sytuuje si w granicach 60 dolarw. Podzielilibymy
koszt na dwch: Panu by to oszczdzio pracy przy ramowaniu. Mnie
pozwolio na atwiejszy transport.

Pozdrawiam Pana najserdeczniej a rce przemiej Pana Maonki

cauj.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 27.9.84.

A wic dobiem kresu z mymi zaplanowanymi na jesie robotami, ktre

prcz pocicia pyt pilniowych ograniczyy si do drobnych przerbek w
pracowni i zmiany niektrych pek, co brzmi lekko, ale zajo mi w
sumie chyba trzy tygodnie cikiej pracy, jako, i na kadym metrze
kwadratowym mam 2,5 m szeciennego upchanych po sufit rzeczy i gdy
trzeba ze trzy cztery metry oprni by wydoby lub zaoy z tyu za
szafkami jakie kilka kabli, caa reszta mieszkania zawalona jest towarem
i nie ma gdzie y. Gdyby Pan teraz wszed do pracowni, zapewne nie
zauwayby Pan nawet zmian, ktre w takim pocie czoa z pokaleczonymi
palcami skleiem. Kada robota u mnie to przerbka leccego samolotu na
zanurzon d podwodn bez wysiadania ze rodka i przy pomocy tego
materiau, ktry jest do dyspozycji czyli w drodze kanibalizmu jak mwi
w Nigerii [gdy czciami z jednej maszyny uzupenia si inn, zepsut] w
ten sposb ko przerabiam na szaf, szaf na st, st na sztalugi, a
sztalugi moe pod koniec ycia dadz si jeszcze przefasonowa na
trumn. Tak wic prosz si nie dziwi, e tak wiele czasu zaowocowao
tak skromnymi wynikami. A brud, jaki tu panowa i baagan... Lepiej nie
wspomina. Ju jest czysto. Jutro zabieram si do roboty, czyli do
malowania. Na pocztek sprbuj przez par dni popracowa przy
163

dwukrotnie ju przerabianym obrazie ES, a jeli si "przeczeka" i nie

bdzie si dao nic zrobi, to rzucam go ostatecznie i zabieram si
ponownie do ES, ale na innym formacie i z inn tematyk.
Pyt mam nacitych okoo 130 arkuszy, tym razem bya to beznadziejnie za
pyta, z du tendencj do wichrowatoci, ale miejmy nadziej, e si
wyprostuje. Formaty ujednolicone, maj zblione do kwadratu wymiary
poziome, czyli 88 x 92, by moe 88,2 x 91,8 (aby ju by dokadnym). Ramy
na nie bd zamawia u stolarza lub ramiarza lub u Pana, bo gdybym nawet
znalaz wykonawc (na) listwy ramowe to nie miabym ju gdzie ich trzyma.
Te 130 pyt mnie dorno, jeeli idzie o metra w schowku. Problem w tej
chwili polega na tym, czym te pyty zaimpregnuj bo niczego nie ma w handlu i
nie ma nadziei, by si pojawio. Na razie wic i tak nie bd ich mg
wykorzysta. Mam do dyspozycji rozpuszczalnik NITRO kupiony przed rokiem
w iloci okoo 60 litrw i ywic, ktr w nim mog rozmai, ale jest rzecz
wykluczon robi to w bloku ze wzgldu na smrd - mgby conajwyej
impregnowa po kilka pyt jednorazowa i suszy w pracowni. Wol jednak
robi t brudn robot en masse i mie na kilka lat spokj.

Teraz odpowiadam na temat poruszonego przez Pana (w telefonie sprzed

okoo 10 dni) problemu obrazw, ktre moe wywie Paska Matka.
Problem jest troch skomplikowany i nie mog udzieli wicej
odpowiedzi przed 1 listopada br. Chodzi o to, e zanim Pan telefonowa,
zaoferowaem 5 obrazw trzy z odrzutw a dwa z punktu 37 za
porednictwem BHZ panu Dymitrowowi czy te Mussoliniemu z RFN.
Termin oczekiwania na jego decyzj wyznaczyem do koca
padziernika, bo takie s realia poczty et c a slajdy musi on jednak dosta
do rk wasnych zanim dokona wyboru [slajdy "z rki" robi fotograf
BHZ]. Zestaw zaoferowany skada si z obrazw 7, 13, 22 [punkt 31]
oraz OH i KE [punkt 37]. Problem mj polega na tym, e punkt 37
sformuowany jest w %, a ja nie wiem jeszcze w tej chwili ile obrazw
namaluj do koca roku, std nie ma od czego obliczy procentu.
Zakadajc jednak, e ob. Spengler z NRF nie wybierze nic lub
przynajmniej nie wybierze obrazw OH i KE, to wolabym przekaza
Panu za porednictwem Matki Pana trzy obrazy konserwowane, a wic
"knebel" oraz 2 i 3, obraz duy z krzyem numer 16 [kady z tych
czterech obrazw ma cakowicie inny format i bd z transportem jaja]
jak te trzy obrazy identyczne w formacie 73 x 87 a wic DZ [ptak,
ktrego Pan widzia] jak te OH i KE, ktre s zaoferowane panu
164

Streicherowi czy jak mu tam. Byoby to razem 7 obrazw do

wywiezienia. Gdyby jednak ob. Lucas czy te Dilas wybra akurat
obrazy OH i KE, zmuszony bybym da Panu w zamian za
porednictwem Pana Matki dwa ostatnio namalowane obrazy RE i KH,
oba w formacie 97,5 x 132 czego wolabym pki co unikn: raz ze
wzgldu na konieczno prowizorycznego oprawiania tych kolosw,
drugi raz ze wzgldu na to, e na razie mylaem, e zostawi je sobie.
Tak wic nie mog da adnej decyzji przed 1 listopada - natomiast w tym
dniu zadecyduj bezzwocznie. Prosz wybaczy, ale tak si zoyo, a
przez telefon nie umiaem wszystkiego powiedzie, siedzc na kupie
trocin i bez pomocy w postaci notatek i terminw. Poniewa powiedzia
Pan, e Matka jedzie "za trzy miesice" (tzn. chyba przed witami?) wic
w razie czego na wszystko jeszcze bdzie czas, a do Glinickiego
zadzwoni za tydzie, przygotowawszy uprzednio obrazy do reprodukcji i
poprosz o zrobienie slajdw aby potem niczym ju nie opnia gdyby
jednak trzeba je byo wysa [mwi teraz o RE i KH]. To tyle myl, e
chaotycznie, ale dokadnie.
Teraz zanotowana i obiecana informacja na temat osb, z ktrymi
korespondowaem przed laty. Najstarszy z korespondentw [z lat 195658] nazywa si Bolesaw Schlabs, pardon: Bronisaw Schlabs i mieszka
dawniej na ulicy Zmartwychwstacw 6/18 w Poznaniu. Jest czonkiem
Zwizku Polskich Artystw Fotografikw i oni by moe znaj aktualny
adres. Nie pamitam ju, o czym tam z nim pisywaem. Byem wreszcie
kim innym przed laty. Duo listw napisaem do Marka Piaseckiego
ktry mieszka w Krakowie przy ul. Siemiradzkiego 25/16 i mia telefon
392-77 [razem z rodzicami], by moe dostanie tam Pan aktualny jego
adres w Szwecji dokd wyemigrowa w 1968 roku. Ogromn kup listw
napisaem do poety Jarosawa Markiewicza, sdz jednak, e musiaem je
stylizowa, wiedzc, e mam do czynienia z czowiekiem pira [to samo
zreszt dotyczyo Piaseckiego, bya to czciowo zabawa w literatur].
Adres Markiewicza Warszawa ul Obona 11/24c nie ma telefonu.
Pozatym kup listw dosta Banach. Kup pisaem do Waka. No i
wreszcie Andrzej Urbanowicz z Katowic, ktry teraz jest w USA adresu
nie mam, ale zna go bdzie napewno Markiewicz, Waniek, i bya ona
Urszula Urbanowicz, ktra obecnie mieszka w lesie [ludziom odbio na
punkcie przyrody] pod adresem 58-563 PRZESIEKA woj: Jeleniogrskie
ul. Soneczna 7. Pozatym pisywaem do setki ludzi, ale mniej ilociowo.
165

Aha: Do Turlejskiej pisaem sterty listw. Moe do Nyczka, Boguckiego,

aha: Ignacego Witza [ten nie yje] jego adres: Krasiskiego 16/63 tel: 3321-65, moe tam mieszka kto z jego rodziny, to malarz i krytyk, ktry o
mnie pisa - umar przed ca 10-12 laty. Innych na razie nie pamitam.
Ukony pozdrowienia
Beksiski
Dopisek : Obrazy z punktu 31 : KN + 36 = Galeria Wahl, obraz 14 + 12 =
Galeria Nyczka jeden z nich dla Muzeum Narod. w Krakowie, Sanok na
razie sie nie zgosi po obraz 15.
***
Drogi Panie!

Warszawa 1.10.84.

Znowu zapewne dzie pjdzie na straty: przed kilku dniami zostawilimy

samochd na wiatach i przez trzy czy cztery dni akumulator wyadowa si do
dechy - natychmiast wziem go do domu naadowaem, wymieniem kwas i
wyczyniaem wszelkie rzeczy, by go uratowa, jako e akumulatory nie istniej
na naszym rynku /moe w Pewexie/, poczym wczoraj wsadziem go do
samochodu, dokrciem ruby i z ulg zatrzasnem mask, pod ktr leay
moje okulary, z ktrych jedna powka poleciaa na lewo, a druga na prawo,
szka za rozsypay si w kawaki. Dzi zatem dzie powicony na znalezienie
optyka, ktry mie bdzie rwnoczenie i szka jakie potrzebuj i oprawki jakie
nie wzbudza mego wstrtu - myl e jak bdziemy operatywni to w cigu doby
uda si ulokowa zamwienie i nie stracimy na to wicej ni miesiczny
przydzia benzyny. Przed wyjciem do miasta [gdy sklepy s od 11] pisze by
ustali ostatecznie najszybszy pewny termin [niepewne mog by oczywicie o
wiele szybciej - by moe ju za tydzie, ale one nie zale ode mnie tylko od
znanej mi operatywnoci BHZ, co do ktrej nie mam zudze] w ktrym podam
Panu dokadne wymiary obrazw, ktre bdzie moga zabra Paska Matka. Bo
dzwoni w tej sprawie ju Glinicki i czuj si podcinany batem ze wszystkich
stron. Pisaem do Pana o tym przed kilkoma dniami teraz jeszcze raz podaj, e
w dniu 2 listopada [pierwszego bdziemy zapewne na cmentarzu] oczekuje
przez cay dzie na Paski telefon i ju teraz to sobie notuj i przez telefon
podam wszystkie dane co do milimetra. To wszystko na okoliczno gdyby np.
nie udao si tych danych uzyska wczeniej, gdy BHZ wykae szybko
166

dziaania i np. zawiadomi mnie, co Rosenberg wybra. Wszystkie zalenoci w

poprzednim licie, ktry o ile jeszcze nie dotar, dotrze za par dni i rzecz
wyjani. Wszystkie nowe obrazy oraz obrazy zaretuszowane przygotowane s
do fotografii i dzi powiadomi Glinickiego. Co do obrazu NR 3, retusz nie da
idealnych wynikw i miejsce gdzie bya rysa jest widoczne pod wiato.
Czekam na decyzj czy wysa go Panu, czy da do galerii w Polsce. Co do ram
na obrazie Nr 2, ktre s mocno sfatygowane to nie bd ich wymienia gdy i
tak twierdzi Pan, e maj one znacznie "transportowe" a potem je Pan wymieni
sam. Obraz Nr 2 jest moim zdaniem zaretuszowany dobrze i po pooeniu
werniksu nic nie bdzie wida. To samo dotyczy obrazu od Szydy z gow
zakneblowan. Za rok lub najlepiej za dwa lata od daty dzisiejszej mona bdzie
go powerniksowa i wtedy ewentualnie zmieni ramy u fachowca. Do tego
czasu by moe zmatowiej miejsca, w ktrych by retusz, ale nie jest to pewne
- moe nic nie zmatowieje. Werniks rzecz jasna wszystko wyrwna. Wg mojego
uznania retusz wyszed na nim OK.
Teraz sprawa nastpna: Pokornie si przypominam z kasetami SANYO [ale nie
SONJO jak Pan stale wymawia: oprcz Sanyo jest w Japonii firma podobna o
nazwie SONY - zapewne te nie znana we Francji, ale nie wykluczam, e znana
i mwienie SONJO bez podkrelenia litry A powoduje, e by moe
sprzedawcy nie wiedza o ktra firm idzie?]. By moe ju dotary do Parya, a
w kadym razie nie zaszkodzi si przypomnie.
Mam jeszcze jedn spraw "nie do zaatwienia" i oczywicie zwracam si z tym
do Pana. Tzn. ona jest do zaatwienia wycznie w LONDYNIE. Jest tam taka
firma o nazwie SABONA, [ktr natychmiast pomiesza Pan z liniami
lotniczymi SABENA, na podobiestwo Sanyo-Sony], ktra produkuje
branzoletki miedziane antyreumatyczne. Oczywicie takich firm s tysice, a
branzoletki najprawdopodobniej dziaaj na zasadzie placebo, wic niby
obojtnie jakie si nosi, w samej Warszawie kilka firm prywatnych produkuje to
we wszelkich fasonach. Ja jednak przed ca 10 laty zaczem nosi SABONA i
uwaam e dobrze mi robi na ble reumatyczne w okolicach zbw
dewitalizowanych, ktre zawsze dawniej miaem na zmian pogody. Ow taka
branzoletka dziaa tylko przez dwa lata [po to by firma miaa za co nadal
egzystowa - ten wiaty racjonalizm nie przeszkadza mi jednak w
poszukiwaniach co dwa lata nowej]. Obecna moja branzoletka koczy swj
ywot, a nawet przed miesicem go ukoczya. I eby zaczynaj po raz
pierwszy od 10 lat mi, co jest antynaukowym, ale tym niemniej faktem.
BAGAM o kupienie 2-3 takich bransoletek przez kogo w LONDYNIE, to s
sprawy groszowe po ca 10 dolarw lub nawet mniej. S one robione na trzy
wymiary. Mj redni wymiar wynosi 7''. Zaczam prospekt. O RANY, O
167

JEJKU to jest take available in France!!! A wic nie bdzie kopotu z

nabyciem. Podobnie jak z kaseta Sanyo! Prospekt do zwrotu. Branzoletki
najzwyklejsze, standartowe, miedziane, adne srebrzone, zocone, we wzorki et
c gdy pomogy wanie najzwyklejsze. To by byo na tyle. Piknie si kaniam,
bo musz ju wychodzi do miasta. Spraw SABONA prosz traktowa jako
yciow!!!!

Ukony dla Maonki.

Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m.314

Marly le Roi, le 17 septembre 1984

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam na dwa ostatnie listy od Pana z 4-go i 9-go bm. Ten
ostatni otrzymaem przed chwil.
Przerbka pracowni i niemono odpowiadania duszego na
moje listy nakaniaj mnie do ograniczenia si do kilku informacji,
bez zadawania dalszych pyta, ktrych cykl zainaugurowaem
prob o refleksje nad "Katyniem".
Telegraficznie wic:
- spord pyt, ktrych nie by Pan pewien czy ju wybra je Pan czy nie,
po sprawdzeniu okazao si, i dwie tylko nie byy jeszcze zakrelone:
Szostakowicz 10-ta symfonia i Saint - Seans 3 - ci koncert. Doczam je
do listy poszukiwanych tytuw.

168

- Facet, ktry przyrzeka mi, i zajmie si pytami pana Tomka okaza si

niepowany i po miesicu zwodzenia mnie przyzna, i nie znalaz ani
jednej. Bd szuka gdzie indziej, ale prosz askawie uprzedzi syna, i
nadzieja na szybkie zaatwienie choby czci rozwiaa si.

- W jednym z listw podkrela Pan, i miarodajn wypowiedzi o

Paskiej twrczoci jest, midzy innymi artyku w "Nowym
wyrazie". Naliczyem si ponad sto artykuw o Panu, ale nie mam
artykuu w "Nowym wyrazie". W ktrej teczce, (z ktrego
ewentualnie roku) znajdowa si w wycinek? Prowadz cis
kartotek powierzonych mi wycinkw prasowych, ale nie znalazem
takiego, (mimo, i zgadza mi si liczba tego, co mam z tym, co byo
zapisane na papierowych koszulkach). Moe co przeoczyem?
- Glinicki minimizuje swoje usterki, ktre s daleko liczniejsze ni to
Panu przedstawi. Poniewa zgodzi si Pan pomc mi w ustaleniu
waciwego ocechowania obrazw precyzuj, na czym polegaj
niepewnoci:
a) zdjcia ktre Glinicki zrobi w jednym tylko egzemplarzu s:
- posta w kasku nurka w dce (rysunek)
- posta kobieca w niebieskiej draperii z dzieckiem midzy
nogami, z tylu twarze postaci (obraz w posiadaniu
Palczewskiego. Na dodatek ani daty ani rozmiaru. Jedyne
ocechowanie "bardzo duy obraz")
- szkielet zwierzcia w kolorze niebieskim lecy na ziemi z
rkoma i twarzami w grze (wasno pan Tomka)
- stado krw (?) na tle nagiego drzewa (wasno Szydy, ani
daty, ani rozmiarw)
- tum postaci z czowieczkiem nioscym uczywo (wasno
pani Turlejskiej)
- posta z uniesionymi rkoma w sinych barwach (ani daty
ani rozmiarw)
- kolumny z bkitnym tem i wiea palca si obok (wasno
Pana Maonki). Na obrazie tym Glinicki pisze, i ma on
rozmiary 73 x 87. Mnie si wydaje, i by on wikszy.
- twarz z krzyem zamiast nosa (wasno pani Turlejskiej)
- gowa z ykami (ani daty ani rozmiarw)
169

b) Byo by to jeszcze gupstwo gdyby tylko kilka obrazw byo

sfotografowanych w jednym egzemplarzu (cho paciem za dwa...).
Najbardziej przeraajce byo stwierdzenie, i Glinicki wysysa sobie z
palca ocechowanie obrazw. Podaj list tych, ktre do tej chwili s dla
mnie zagadk. Na dodatek jestem przekonany, i wiele innych jest
ocechowanych wadliwie, lecz nie udao mi si do tego doj, bo dwa
egzemplarze s ocechowane tak samo a wic tylko widzc obraz
mgbym stwierdzi, i Glinicki napisa byle co, byle bym si od niego
odczepi. Na koniec znakowa on raz po prawej, raz po lewej stronie i
dopki nie przedstawi Panu wszystkich zdj nie bd pewien czy
jaka tam posta patrzy w praw czy w lew.
Ot obrazy z pewnoci le ocechowane:
- niebieska skala i czerwone drzewa na stoku (73 x 87
Palczewski. Bez daty)
- posta z rozkraczonymi nogami i maa posta pomidzy nogami
wrd szkieletw, w kolorze niebieskawym. Na jednym
egzemplarzu napisane jest "Nie datowany. Akryl." Ani rozmiarw
ani posiadacza.
Na drugim egzemplarzu "1970 mocno uszkodzony . Akryl. 98 x
122"
- gowa mska niebieska ze zmierzwionymi wosami na tle play
"Muzeum Sanok 1976. 61 x 73". Na drugim egzemplarzu
"Muzeum Sanok 1978. 87 x 87".
- pynce szafy po morzu na tle czerwonej gry. Na jednym
egzemplarzu 1974 73 x 87. Na drugim "197? Wasno Filar.
73x87".
- katedra z dwoma stojcymi postaciami i czerwonym wiatekiem
na dole ""1973? 51 x 61. Olej" a na drugim "1978. 61 x 73".
- bardzo kolorowa posta z czaszk i gow dziecka na dole
odwrcon do gry nogami 1974 Szydo Katowice a na drugim
1972 Szydo 100 x 123
- leace na polu gowy (w tym kobieca z dlugimi wosami) 1972
Olej 61 x 73. By silnie uszkodzony 2 lata temu. Naprawiony przez
Beksiskiego a na drugim Palczewski 73 x 87
- oczy i wiszce rce w przewicie 1976 olej 73 x 87 a na drugim
Syn 1978 73 x 87
Poza tym wiele obrazw ocechowanych jest tylko w jednym egzemplarzu
drugi nie ocechowany jest w ogle. Jeli Glinicki byby wiary godnym
170

pracownikiem wystarczyo by przenie ocechowanie z jednego zdjcia

na drugie. Nie bdc go pewien nie tylko nie mog tego zrobi, ale na
dodatek jedyny sposb sprawdzenia czy znw czego nie wymyli
polegajcy na porwnaniu dwch egzemplarzy wymyka mi si z rki.

By "zej" z tego biednego Glinickiego i przej do innych spraw:

Ciesz si, i bez wikszych trudnoci udao si Panu
zrestaurowa zakneblowan twarz. Czy by Pan rwnie askaw,
tak jak pozwoliem sobie o to poprosi, dokadnie opisa te
restauracje po odwrotnej stronie obrazu, z dat i okreleniem
uytej techniki? Z gry dzikuj.
Nie miaem wtpliwoci, i podniesienie bardzo znaczne ceny by
uci apetyty polskich przedsibiorstw poredniczcych nie
odstraszy ich. Mwiem to Panu i dzi potwierdza si, e miaem
racj. Nie docenia Pan sam atrakcyjnoci Paskich dzie. Ja
osobicie jestem przekonany niestrudzenie, i tutejsi nabywcy
zachodnioeuropejscy gotowi ju s, a tym bardziej bd zapaci
ceny wielokrotnie wysze. Tymczasem jednak myl, i
wyeliminowanie spek poredniczcych bdzie si musiao odby
bardziej brutalnie, bo przeszkody, jakie mi Pan stawia w sytuacji,
gdy wiele osb wie, i przygotowuje si powana Pana wystawa w
Paryu i e jest taki jeden, ktry "za tym chodzi" s drobnymi
potkami, przez ktre przeskoczy kade dziecko.
W nieszczsnej paczce z arwkami wysaem rwnie szachownice z
numerami skserowanymi w trzech egzemplarzach i z oryginaem. Sam
zachowaem sobie fotokopie. Robienie z niej nastpnych fotokopii
niewiele by dao, bo orygina by napisany niebieskim owkiem i jako
odbitek ju w pierwszym rzucie bya saba. Jeli sporzdzaby Pan
nastpn szachownic czy mgby Pan j napisa czarnym dugopisem?
Chyba, i po dwch miesicach nieszczsna paczka jednak dotrze...
Dra Sanyo paryski nie odpowiada na zamwienie pisemne a gdy
dzwoni nikogo nie ma.

Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej

Piotr Dmochowski
171

***
Drogi Panie!

Warszawa 2.10.84.

Przyszed Paski list z dnia 17 ub miesica z licznymi zapytaniami

odnonie ucile obrazowych, ktre le oznakowa Glinicki i z
utyskiwaniami, e "inni" powykupuj moje obrazy o ile bd na tyle
szalony by nie docenia wasnej twrczoci i oferowa j BHZ, e trzeba
by bardziej twardym et c et c. Aby to nareszcie uci: Bd teraz
twardszy po pierwsze. A po drugie: to Pan na tym interesie [obecnym]
albo nic nie straci [o ile facet si wycofa lub zamwi obrazy z punktu 31]
albo te solidnie zyska [o ile facet wybierze dwa zaoferowane mu obrazy
z punktu 37], bo w tym drugim wypadku dostanie Pan przecie w zamian
dwa inne obrazy bez porwnania lepsze [chyba i w Paskiej opinii, ale tu
nie chciabym uprzedza, bo niejednokrotnie si myliem]. Tak wic
dosy ju rozpaczy i utyskiwa, przecie ja take myl od czasu do czasu
gdy nie jestem zalany przy pomocy piwa i mylc staram si dba o nasze
wsplne interesa. Najprawdopodobniej jednak facet niczego nie wybierza,
a do pierwszego listopada nie bdzie z BHZ adnego telefonu w tej
sprawie, poczym okae si, e do tej pory nie wysali slajdw, bo "nie
myleli, e sprawa jest tak pilna" - ju ja nie od dzi miaem do czynienia
z BHZ. By raz taki polski agregat do froterowania, ktry przy okazji mia
odkurza. Gdy go nabyem, okazao si, e froteruje, ale nie odkurza i
trzeba dosownie kady mie pincet podawa do otworu sscego aby
urzdzenie raczyo go wcign, inaczej rozmiatao wszystko po cianach.
Podobnie dziaa BHZ. Jeli bym tam z Panem przyszed i powiedzia
"Otom klienta przywid zzagranicy, wypisujcie rachunek" to wtedy panie
owe zaprzestay by picia herbaty i szydekowania, wypisayby faktur
sobie biorc poow a o traksakcji powiadomiy publikatory i na drugi
dzie w "ekspresiaku", "yciu warszawy" i dzienniku TV dowiedziabym
si jakie to sukcesy dewizowe ma BHZ. Ju tak par razy byo, e o
transakcjach rzdu 5 ty. dol. doniesionych przezemnie w pinsecie przed
szanowne oblicza weteranek powstania warszawskiego, trbia prasa na
pierwszej stronie i to nawet w wydaniach oglnopolskich co tylko robio
172

mi reklam, bo publika mylaa, e ukrciem co za 100 ty. dol. lub

wicej.
A propos odkurzacza: O ile przy okazji mgby Pan gdzie skombinowa
prospekt z fotografiami i danymi technicznymi odkurzaczy dostpnych we
Francji to bybym wdziczny, bo to jest jeden z nielicznych towarw, ktrego
wogle u nas nie ma: ani w handlu ani w Pewexie, a mj odkurzacz dobiega
kresu. Aby zorientowa w przyblieniu to idzie mi o odkurzacz b. silny [do
pracowni a nie do firanek], ale may i w miar monoci rczny, gdy Pan wie
jak tu jest ciasno. Moc conajmniej 1000 W. By moe co takiego istnieje.
Sprawa nie jest pilna, gdy moja stara OMEGA jeszcze czasami chodzi (jak ma
dobry dzie).

Teraz wyjanienia. Obraz z postaci niebiesk z aureol wasno

Palczewskiego ma 98 x 122, a pochodzi zapewne z roku 1973 [tej
ostatniej informacji nie jestem pewien i by moe e jest to rok 1974,
alena pewno ju nie inny]. Szkielet zwierzcia w kolorze niebieskim z
twarzami i medalionami w grze wasno Tomka ma 73 x 87.... [daty nie
znam]. Stado "krw" na tle nagiego drzewa wasno Szydy ma dat
chyba 1972 [ nie pniej - by moe 1971, alewtpi] i ma rozmiar 98 x
122. Tum postaci z czowieczkiem nioscym pochodni, wasno
Turlejskiej ma format - o boe musz przerwa list i wykona kilka
telefonw aby by lepszym od Glinickiego gdy okazuje si, e mam
wtpliwoci...
3.10.84 Wic ten obraz ma format 73,5 x 92 i pochodzi jak mi si wydaje
z roku 1972, nie chc tam telefonowa, bo jeli o jedne rzeczy spytam
Turlejsk, a o drugie Palczewskiego, to i jeden i drugi telefon trwa
bdzie ca trzy godziny razem lub nawet cztery, a potem Turlejska zaprosi
nas do siebie, natomiast Palczewskiego wypadao bdzie zaprosi do nas,
co naronie ca lawin straconego czasu - winia jestem, ale ludzie w
coraz wikszym stopniu dziaaj mi na nerwy. W kadym razie nurek w
dce jest rysunkiem znajdujcym si u Turlejskiej i ma format ten sam co
prawie wszystkie inne rysunki, ale ju nie pamitam, gdzie ca 64 na 76,
ale by moe si myl. Rzecz jest do sprawdzenia i ustalenia, chyba teraz
nie jest to spraw gardow? Posta z uniesionymi rkami w sinych
barwach [??????] jeeli jest to posta namalowana na formacie poziomym
i ma na brzuchu kolory rowo tawe i w ogle jest bardziej fioletowo rowa ni sina, to obraz jest akrylem pochodzcym chyba [sam tego nie
173

pamitam] z 1981 lub 1982 roku, sprzedanym w galerii Wahl okoo

lutego marca br. [pan z niego zrezygnowa] reprodukcja jest jedna i za w
kolorach, bo pochodzi z pierwszego rzutu reprodukcji i potem ju nie byo
okazji poprawia jej na lepszym filmie ani zrobi po raz drugi. Obraz ma
73 x 87. To samo dotyczy profilu z ykami. Te Pan zrezygnowa w
lutym i obraz poszed do galerii Nyczka. Format 73 x 87 olej, rok chyba
1983. Kolumny z bkitnym niebem wasno mojej ony s olejem, maja
format 87 x 87 i pochodz (co na miejscu sprawdzaem) z roku 1979.
Twarz z krzyem zamiast nosa jest wasnoci Turlejskiej i ma format
nietypowy, tak wic na razie nie podam, daty te nie pomn, okoo 1970,
technika olej. Niebieska skaa i drzewa w kolorze rudym 73 x 87 wasno
Palczewskiego nie znam daty. Olej. Drzewa s po prawej stronie. Posta z
damskim biustem i czaszk oraz maa posta na wysypisku szkieletw w
kolorze niebieskawym jest w domu, w schowku, jest bardzo zniszczona.
Jest olejem, a nie akrylem, ma format 98 x 122. Bya powerniksowana
woskiem, nieco przedwczenie, co spowodowao, e jej konsystencja jest
lepka i saba mechanicznie, a po wystawie w Szwecji ulega uszkodzeniu i
cholernemu pobrudzeniu w magazynach BHZ. Rok pochodzenia chyba
1970. Moze Pan dosta ten obraz kostenlos, pod warunkiem, e nie bd
musia go naprawia, bo umr od tego. Gowa mska ze zmierzwionymi
wosami na tle play w muzeum w Sanoku ma na pewno format 87 x 87,
jest olejem i na pewno nie pochodzi z roku 1976, bo malowaem j w
Warszawie, a przeprowadziem si tu w 1977, tak wic data 1978 jest
blisza prawdy. Pynce szafy na tle czerwonej gry le u mnie w
schowku i stanowi wasno B. Filara, ktry jest na kontrakcie w Nigerii,
wic podrzuci mi obraz, bo ba si, e mu go uszkodz gdy mieszkanie
warszawskie wynaj na czas kontraktu. Data chyba 1974 [sprawdziem
1974] format 73 x 87 technika olej. Katedra z dwoma stojcymi
postaciami wisi u nas na drzwiach od WC i nie jest datowana, jak sdz
pochodzi z roku 1973 i ma format 51 x 61 olej. Bardzo kolorowa posta z
czaszk i gow dziecka odwrcon do gry nogami, wasno Szydy, ma
format 98 x 122 jest olejem i pochodzi raczej z 1974, na pewno nie 1972.
Poniewa jest podany format 100 x 123 uprzedzam uprzejmie, e
wymiary moje te s przyblione, gdy pyty ciem nie zawsze
dokadnie, dopiero ostatnio tn do szablonu. Znormalizowana szeroko
pyty w Polsce wynosi 122, ale jest to czasami prawie 123, a czasami
zaledwie 122, nie mierzyem tego nigdy dokadnie, teraz za nie zawsze
da si to zmierzy, bo obrazy s w ramach. Felc zakrywa od 3 do 8 mm,
174

zaley jak si ram ukroi, na Boga nie jest to urzd w Sevres, tak wic gdy
ma si obraz w ramach, to bez rozbijania ram trudno ustali ile dokadnie
ma on pod spodem, jak sdz wymiar 100 x 123 powsta w wyniku
zmierzenia w Katowicach obrzea ram metrem krawieckim, raz po biaej,
a raz po czerwonej jego stronie, a nasze polskie metry nigdy nie maja
metra i nigdy nie maja tyle samo [w przeciwnym wypadku wystarczyby
jeden metr na ca Polsk, a tak mamy rozmaitoci). Lece na polu
gowy. Chyba lecce nad polem, jeli tego nie wida to znaczy, ze
sknociem ten obraz. Wasno Palczewskiego - najlepszy, jaki ma [moim
zdaniem]. Data chyba 1972, format na pewno 61 x 73 olej. By
uszkodzony - porysowany. Oczy na niebie i rce wiszce w przewicie
wasno Tomka reprodukowany w kalendarzu pochodzi z roku 1978 i ma
73 x 87 olej. Fuuuuuuuuu !!!!!!
Prosi Pan o opini na odwrocie obrazu z kneblem, w jaki sposb sobie z
nim poczynaem. Ale mecenasie kochany, jak ja napisze tak opinie na
pycie pilniowej!!! Ma Pan moje listy na ten temat, nieche Pan porobi
dla Historii xeroksy tych listw i bdzie Opinia - umr inaczej od tego
ucilania!!! Tutaj [reasumujc zabiegi i to, co pisaem ju poprzednio]
wyjaniam, e po wyjiciu obrazu z ram, usiowaem zmy ze werniks,
ale udao si to tylko czciowo, gdy by zwizany zbyt silnie z obrazem.
Po czciowym zmyciu werniksu uzupeniem straty miejscami
poprzednio (zapewne, przez Szyd) laserunek w kilku miejscach przy
pomocy tej samej farby, ktr by poprzednio zrobiony i wydaje mi si, e
obraz jest taki, jaki by zanim uszkodzi go Szydo. Po wyschniciu
poprawek pokryem go ywic alkidow w oleju polimeryzowanym czyli
tzw. LIQUIN produkcji Winsor and Newton. Po wyschniciu poprawek
pokrytych LIQUIN pokryem cay obraz rwnomiernie LIQUIN i teraz
poprosz Glinickiego, by go sfotografowa w tym nowym stanie, po czym
wsadz go w te same ramy, w ktrych by i po upywie roku 1985 bdzie
go mona powerniksowa w caoci i woy w inne ramy. Wsio.
A propos odkurzacza etc. W NRF s rozmaite domy wysykowe jak QUELLE,
REVUE, NECKERMANN, BADER et c. chyba co podobnego jest we Francji.
Aby unikn kopotw i nieporozumie, prosz o biecy katalog. Wybior
sobie co i poprosz by mi Pan to opaci, a firma wyle i bdzie z gowy, a dla
Pana te ulga czciowo, jeli idzie o transferowanie gotwki. Prosibym tez
przy okazji o jaki katalog pyt zwykych LP analogowych, dostpnych we
Francji, moe by "Diapason", ale nie musi by a tak elegancki, o ile s tasze,
175

a obszerne, to wystarcz tasze. By moe co by mi si udao wybra, aby

Panu utrudni do reszty ycie. Piknie si kaniam i serdecznie oboje

Pastwa pozdrawiam.
Beksiski.
4.10.84
PS. Sprawa pyt CD zaczyna nabiera ostroci o tyle, e dostaem dzi
potwierdzenie z Holandii e Belgia /?/ wysya na mj adres Hartwigiem
gramofon laserowy PHILIPSA, a poniewa nowy wzmacniacz i inne rzeczy
kupiem ju wczeniej w Pewexie i nawet pka na laser i i pyty CD jest ju
gotowa, to w momencie gdy nadejdzie [a naley na to liczy na dniach] brak ju
bdzie tylko pyt aby go uywa. Chyba, e od razu si zepsuje [jako nazwa
PHILIPS nigdy nie budzia mego zaufania, alewg. testw gramofony laserowe
PHILIPSA s najlepsze]. Dzi zreszt dzie bogaty w nowoci, bo nareszcie
nadszed ten cholerny ESCORT na rop i mamy go odebra we wtorek 9 bm.,
po czym nastpi taniec biurokracji, co, rejestracja, podatek, od ktrego na
wymioty mi si zbiera. Miaem cich nadziej, e ta wpacona forsa gdzie si
zgubi i to pudo nie nadejdzie, bo przed kilku dniami [u nas wszystko kupuje si
w ciemno, ESCORTA zanim kupiem obejrzaem sobie tylko przed Ambasad
Brytyjsk bo tam stoi mnogo Fordw, ale w rodku w ogle nie siedziaem]
wsiedlimy z on na prb do innego, ale bardzo bardzo podobnego DIESLA,
ktry kupi ostatnio nasz znajomy, mianowicie do OPLA
- KADETA i
wpadlimy w panik, bo tam s jakie takie siedzenia, e wpada si jak do
wanny, z ktrej przy dobrej pogodzie wida niebo przez szyby, alew ogle nie
wida ani skrawka szosy - on si zachwyca, e "tak ma by", ale tu albo ja
zwariowaem albo reszta wiata ma fioa - przecie z malucha wida
przynajmniej gdzie jad i na co wjedam! O ile te zachodnie przeklte puda
wszystkie s tak zbudowane, to nie dziwi si, e potem pijani Arabowie
rozjedaj dzieci na pasach, jak mi to Pan opowiada... Ju widz jak moja
ona wycofuje si tym z chodnika w godzinach szczytu na ulicy Mazowieckiej
lub Szpitalnej....

Glinicki przyjdzie w poniedziaek i zrobi zdjcia potem oprawi obrazy i

pomierz i podam Panu dwie alternatywy: na wypadek gdyby Pol Pot
kupi obrazy z punktu 37 i na wypadek gdyby nie kupi. Bdzie Pan mg
zamwi skrzynie, chocia sensowniej byoby robi je w Warszawie, ale
Glinicki mwi mi przez telefon, ze Pan potrzebuje rozmiarw, by
176

zamwi skrzynie. Nieroztropno jak mawia mj kolega.... Piknie si

kaniam.
Beksiski
***
W.P. Zdzisaw Beksiski
Ul. Sonaty 6 m.314
Warszawa

Marly le Roi, le 28 septembre 1984

Szanowny, Drogi Panie
Wczoraj triumfalnie doniosem Panu, i zdobyem ju 95 pyt (w tym 85
tytuw) gdy dziesi tytuw skadao si z dwch pyt). Poniewa
ubrdao mi si, i zakreli Pan 100 pyt (z zaoeniem, i jedna pyta
odpowiada jednemu tytuowi, bo takie chyba byo zaoenie w chwili, gdy
zakrela Pan tytuy) wydawao mi si, i wywizaem si ju z 95 procent
mego zobowizania. Nawet gdybymy mieli liczy, i zobowizanie
dotyczy tytuw a nie poszczeglnych pyt i tak sdziem, i moje
zobowizanie zostao wykonane w przynajmniej 85 procentach. Najwyej
mara mojego "zarobku" pieninego by si zmniejszya do zera, lecz to
nie byo najwaniejsze i nie zjeyoby mi wosw.
To, co mi zjeyo wosy to dokadne obliczenie tytuw, jakie Pan
zakreli, ktrego dzisiaj dokonaem. Ot tych tytuw jest 128 a nie 100.
Jakkolwiek bym liczy (na tytuy czy na pyty) daleki jestem jeszcze od
wywizania si z mego zobowizania. O "zarobku" za moj prac i
ganianie oczywicie nie bdzie nawet mowy. Poniewa sowo daem
dotrzymam go i dostarcz maximum tytuw dopacajc ewentualnie z
mojej kieszeni t ilo procentw, ktra mi brakowaa do stu. Niemniej w
przyszoci, tak jak to ju pisaem wczoraj, takich zobowiza, nawet
dotyczcych uzupenienia Paskiej pytoteki o biece pozycje, nie
podejm, lub podejm na zupenie innych, mocno przemylanych
warunkach.
177

Korzystam z okazji, jak stanowi ten list by zada Panu jedno z

pyta, ktre pozwoli mi Pan periodycznie stawia na temat
Paskiej twrczoci: czy elementy anatomiczne, ktre pojawiaj si
w Pana obrazach oparte s na ich przestudiowaniu czy te nie
przejmuje si Pan ich "wiarygodnoci". Niektre z nich wydaj si
by niezwykle zblione do rzeczywistoci - tak twierdzi kilku
lekarzy, ktrzy ogldali Pana obrazy. Inni utrzymuj, i jest to tylko
wraenie i e napewno nie przygotowywa si Pan studiujc
podrczniki anatomii.
Pozdrawiam Pastwa oboje najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 9. 10.84.

Uszczliwi mnie Pan informacj, e ma Pan ju 85 tytuw, ale zmartwi, e

"musi" Pan dopaca z wasnej kieszeni. Troch w tym moe i Pana winy, bo
ruszy Pan od razu do najdroszego sklepu, ktrego sama nazwa zniechca
[LIDO...brr... sklep powinien si nazywa mniej pretensjonalnie aby zdoby me
zaufanie], ale przecie nie mog dopuci by Pan dopaca, wic moe skoro
liczy Pan na 100 tytuw, a nie na 128 [a uprawniao Pana do tego moje
gadanie, e bdzie tego okoo 100 - 110 bo mi si dokadnie nie chciao liczy]
to widzc, e stara si Pan z tego wywiza myl, e zadowoli Pana taka
wersja, e w ramach dwch obrazw dostarczy Pan 100 tytuw w tym te
dziesi podwjnych czyli razem 110 pyt a co ponadto (podwjne czy
pojedyncze) to ja ju dopac tyle ile kosztowao. Jeeli uwaa Pan, e ten ukad
Pana krzywdzi, to mog go obniy do rwno 100 tytuw bez tych dziesiciu
podwjnych, ale wtedy znowu ja troch bd pokrzywdzony (jak sdz) bo
przecie jednostkowa kalkulacja cenowa przeprowadzona przez Pana
wskazywaa, ze mog si wpuci w te maliny zwane "laser - sound". Zreszt
podwjna pyta powinna kosztowa mniej ni dwie pyty pojedyncze, tak
przynajmniej jest przy pytach analogowych, e "double album" kosztuje mniej
ni dwa albumy pojedyncze. Z tym tylko, e chciabym by si Pan nie
zniechca ani do mnie ani do pyt CD i stara si doprowadzi rzecz do koca, a
w kadym razie w zakresie tych pyt, ktre oznakowane zostay dodatkowo jako
178

prioritetowe [chyba zielonym mazakiem]. O ile zabraknie czego z pozycji

prioritetowych bdzie mi to trudniej przey, ni jeeli nie bdzie czego z
pozycji mniej wanych. Gdyby si okazao, e ma Pan ju teraz wszystkie
pozycje prioritetowe w ramach tych 95 pyt, ktre na dzie 28 wrzenia [data
listu] Pan posiada [w licie powouje si Pan na list "wczorajszy", ktrego
jeszcze nie dostaem, moe tam jest dokadniej, co i jak] to gotw jestem bez
poczucia wewntrznej krzywdy uzna, e wypeni Pan zobowizania swoje w
95% i zrezygnowa [ na razie, na razie, hihi] z dalszych pretensji. Z tym, e
dziesit symfoni Szostakowicza, o ktrej istnieniu doniosem pniej, chtnie
widziabym jako pozycje prioritetow!
Nabylimy dzi (czciowo) ten cholerny samochd FORD - ESCORT DIESEL co odbyo si przy padaniu na ziemie i wylizywanie bucika celnikom,
wsadzaniu apwek et c. i sprawa jest jeszcze w "lesie", ale co [prawie p
miliona] zostao ju opacone i wz na prbnych numerach stoi ju przed
domem. Aby go jednak zarejestrowa trzeba mie tumaczenie oryginau aktu
kupna przez tumacza przysigego, a nam dosano z Niemiec tylko xero ( aden
tumacz "nie ma prawa (decyzja wadz) robi tumacze z kserokopii, lecz
wycznie z oryginau) [odprawa w nieopisanym brudzie, toku i braku toalety
[siusiaem pod murem] trwaa od godziny 8 rano do 15 popoudniu, a szukanie
tumacza do wieczora i wreszcie sidmy tumacz zgodzi si za dodatkow
opat zrobi to na jutro, mimo, i byo to xero, a on by "przysigy" jak wida
wic jest to rodzaj przysigi con alcuna licenza jak by to okrelili w muzyce].
Jest jednak godzina 19 wieczorem i jestem wyty. Jutro dalszy cig: wydzia
finansowy et c... Do soboty moe to zaatwimy tracc cae dnie! Celnik
opieprzy mnie jak bur suk za to, e numer karoserii by przynitowany pod
mask, a nie wybity wprost na blasze i powiedzia, e nie dokona odprawy!! Po
godzinie okazao si, e drugi identyczny numer wprost na blasze jest na
pododze pod dywanikiem, ale skd u diaba miaem o tym wiedzie???? I czy
to moja wina? Czy ja produkuj samochody?, ale to zaledwie jedno z wielu
dzisiejszych utrudnie. Odnosio si wraenie, e wszyscy czekaj na
kieszonkowe - kademu powinienem wsuwa dyskretnie dwie pitki z
Szopenem do kieszeni... Dosy o tym.

Odpowiadam na pytanie: Anatomia na moich obrazach jest cakowicie

fantastyczna, ale fantastyczna w ten sposb, by na pozr sprawiaa
wraenie, e wszystko jest OK. Po prostu bawi si tak samo anatomi jak
chmurami, morzem, pejzaem czy architektur; jest to zawsze co
nieprawdopodobnego w sensie realistycznego ogldu. Morze, ktre w tej
chwili skoczyem /ES/ ma w swym zaoeniu wytwarza wraenie
ogromu, rozkoysania, a ponad to wiatru, ale nie jest to w adnej mierze
179

konsekwentne w tym sensie, e kierunek, ukad i owietlenie chmur jest

inne ni odpowiednik tego na falach, nie wspominajc ju o tym, e fale
poruszaj si niekonsekwentnie jakby z kilku kierunkw, poddane raczej
intuicyjnie odczutym przeze mnie prawidom estetycznym ni prawidom
ruchu fal. Pozwalam sobie czasami lub czciej ni czasami na
niekonsekwencje w owietleniu, ktre na cz ciaa pada z lewej strony,
na cz od przodu, a na cz od gry, przy czym rzecz dzieje si w
plenerze, gdzie przecie wiato zawsze bywa jednokierunkowe et c et c.
Przyczyn jest chyba to, e ja o kadym obrazie myl raczej w sposb
wyniesiony z praktyki malarza abstrakcjonisty i w pewnym sensie z
dowiadcze lub raczej odczu wyniesionych ze suchania muzyki,
gwnie neoromantycznej - chciabym by obraz by czym w rodzaju
ekstatycznej lub patetycznej symfonii, skonstruowanej wszelako cile
formalistycznie z pominiciem jakby codziennego fotograficznego
realizmu, ale takim jego pominiciem, ktre widoczne jest dopiero po
drugim obejrzeniu, a nie od razu. W tym samym zakresie mylenia mieci
si te moja anatomia. Zapewniam Pana, e nie tylko nie studiowaem
anatomii, ale mam o niej niewielkie pojcie, natomiast ogldam troch
atlasy anatomiczne chirurgiczne, ale tez nie jako wstpn inspiracj, [gdy
je ogldaem miaem ju bardzo wiele namalowanych obrazw tego typu],
co raczej jako rzecz, na ktr zwrciem uwag gdy bya jakby pokrewna
temu, co robi. Ogldaem w szpitalu w roku 1982, w trakcie moich
licznych operacji. Poyczy mi je do ka ordynator. W sumie anatomia
ciaa moe i bywaa w niektrych moich obrazach wkomponowana per
partes w roliny czy w krajobraz i przeciwnie. Bardzo czsto maluj np.
elementy kostne, ktre jednak przechodz w elementy rolinne lub
architektoniczne i to przechodz pynnie, bez zachowywania proporcji
faktury [np. szata z koci lub koci fadujce si] kolorytu et c.
Myl, e wyjaniem a nie zaciemniem. Oczywicie nie widz niczego
zdronego w normalnej anatomii i jej stosowaniu, ale wariacje na temat
anatomii z dalekim odbieganiem od realizmu wydaj mi si bardziej
twrcze, a przede wszystkim mniej nudne w trakcie pracy nad nimi.
Piknie pozdrawiam, Maonce nisko si kaniam.
Beksiski.

180

P.S. Troch popiekem sie w mych rachubach na temat BHZ, (ale to nie
na list) i by moe okae si, e obrazy KE i OH pjd i to wcale nie tam
gdzie miay i nie na tych warunkach jak miay tak wic wiele wskazuje
na to e uzyska Pan w zamian obrazy RE i KH, ktrych w innym
wypadku by Pan nie uzyska. Przepraszam: co zego to nie ja, nie
doceniem e w samym Watykanie polskiego handlu zagranicznego
przesiaduj sprzedajni funkcjonariusze piekie. Jednym sowem tym
razem nie ja podszedem, tylko mnie podeszli. Ukony.
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m.314

Marly le Roi, le 21 octobre 1984

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam na Paskie listy z 27.9., 1.10., 2.10., 4.10., i 9.10.
1984 r.
1) Przesyam Panu przez pana Bogdana Dziworskiego 59 pyt, w
tym12 w opakowaniach dubletowych. Zapewniono mnie o dalszych
13 tytuach w najbliszych dniach. Reszta jest nie do znalezienia.
Poprosz moe w Londynie by mi poszukano brakujcych pozycji.
Godz si na Pask propozycj by uzna, i z trzynastoma
tytuami, ktre jeszcze dostarcz uwaa moje zobowizanie za
wypenione w 100 procentach. Tego rodzaju rozwizanie pozwoli
mi na nie dokadanie z mojej kieszeni do caej tej sprawy. Jak
jednak bdzie opacona moja gadanina, telefony, listy,
"podlizywanie" si sprzedawcom et c? Przypomni mi Pan susznie,
i umoliwi mi Pan kupno krzesa z nogami z pt., 37 ktre inaczej
zostao by u Pana. Przyznaj, i zgodziem si na zakup pyt w
zamian za umoliwienie mi kupna tego obrazu. Niemniej praca,
181

ktr woyem w kupno pyt, gdybym j woy w jakie rozwody

czy negocjacje odszkodowa za wypadek, pozwoliaby mi na
kupno obrazu z nogami za cen "maksymaln" i spokojnie jeszcze
innego obrazu.
Tak wic na przyszo tego rodzaju zobowiza ju nie podejm
lub, jak powiedziaem, podejm na takich warunkach, i czas i
praca jak wo w znalezienie jakiej potrzebnej Panu rzeczy
opacona zostanie w taki sposb w jaki opacaj j moi klienci
ktrych pienidze pozwalaj mi nastpnie kupowa Paskie
obrazy.
2) Zoyem w firmie "Sabona" zamwienie na dwie branzoletki, podaem
Pana adres i doczyem czek, jaki mi wskazano. Jeli zwlekaliby w
przesaniu Panu paczki prosz za dwa-trzy tygodnie napisa a bd
reklamowa.
3) Postaram si Panu o prospekty odkurzacza. Kupowa go jednak nie
chciabym (patrz, pt.1).,Jeli chodzi o zapat w postaci samochodu,
odpowiada mi to gdy za jednym zamachem i za jedn seri ganiania
spacibym powan naleno. Ganianie jednak za drobiazgami naraa
mnie na powane straty czasu a oszczdno wynikajca z opacania
frankami a nie dolarami nie pokrywa nawet setnej czci strat czasu i
zarobkw w gabinecie, jakie z tego wynikaj.
4) Za dawnych ju czasw podjeem si zaatwienia tego nieszczsnego
"Sanyo". Trafiem tutaj na jeden sklep, zarzdzany przez ludzi o jakoci
pracy Polakw, to znaczy rzadnej. Mimo telefonw, listw z
zamwieniami po prostu nie odpowiadaj. Czy mgby Pan poda mi
adres tej firmy w Japonii. Napisz tam i poprosz o przesanie. Moe to
rozwizanie wreszcie wypali, bo inaczej trzeba bdzie czeka a moja
ona znw pojedzie na daleki wschd i mi stamtd przywiezie. (Co by
moe nastpi za trzy tygodnie, lecz rwnie by moe za p roku).
5) Czy nadszed do Pana mj list z 27-go wrzenia z propozycj
rozwizania problemu, jaki stwarza pt. 37, oraz z prbk lekkiego kadru,
jaki w przyszoci moglibymy uywa w wypadku przewozu obrazw np.
samolotem?

182

6) zadzwoni do Pana zgodnie z jego yczeniem, 2 - go listopada.

Sprawa jednak rozmiarw tym razem zdaje si, i stracia na
znaczeniu gdy obrazy bd przewoone samochodem przez
Pana Wojciecha Subocza, ktry zgosi si do Pana w pocztku
listopada a ktry obarczony jest zaatwianiem pozwolenia na
wywz ca i przywiezieniem obrazw do Parya. Jest to czowiek
pewny.
7) Chciabym, by zgodnie z nasza umow, zabra on wszystkie
obrazy prcz tych, ktre zachowuje Pan dla siebie. galerie, muzea,
(Sanok) i inni dostali w tym roku ju chyba wicej obrazw ni
zazwyczaj dostawali.
8) Poniewa Glinicki nie wysya mi nadal slajdw i nawet nie
zawiadamia dlaczego i co zamierza robi, czy byby Pan askaw
przypilnowa go by slajdy obrazw wywoonych w listopadzie
zostay doczone i by mj przyjaciel, pan Subocz mg je zabra
ze sob.
9) Najserdeczniej dzikuje Panu za askawe odpowiedzi na moje
pytania dotyczce anatomii, korespondentw, nieocechowanych
przez Glinickiego obrazw. Gdyby prcz utalentowanych Polska
posiadaa wicej ludzi pracujcych tak solidnie i tak
odpowiedzialnie jak Pan moe nie bylibymy w trakcie staczania
si do obozu pastw Trzeciego wiata.
W zwizku z tym pozwalam sobie na nastpne pytanie: czy mgby
Pan opisa jak technicznie powstaje paski obraz? To znaczy:
czym utwardza Pan pyty i w jaki sposb? Jakimi maluje Pan
farbami i jakimi pdzlami? Ile szkicw owkiem i jakich dokonuje
Pan? Jak zaczyna Pan malowa: czy od detali, czy od ta, czy od
oglnego rozoenia plam i elementw et c a do zdjcia obrazu ze
sztalugw?
10) Wystawa odbdzie si od 18 - go czerwca do koca lipca. Za
dwa tygodnie bd ju chyba mia pierwszy katalog i przele Panu
prbk. Pan Dziworski prawdopodobnie zacznie robienie filmu, o
ktrym mwilimy za dawnych czasw na wiosn. Wyjani on
183

Panu (o ile go Pan o to zapyta) projekt, jaki uzgodnilimy w czasie

jego pobytu obecnego w Paryu.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 16. 10. 84.

Nadszed list, ktrego brakowao poprzednio, poprzedzony protokoem et

c. z kraju "Montferrants" ulica "Marly le Roi", std pomylaem sobie, e
s ju kompakty i zabraem ze sob ca 50.000 z na co, tymczasem
okazao si, e Pan narozrabia jak zwykle, wkadajc do zwykego listu
kawaem ramki. o ktrej napisa Pan w tyme licie, e jest kawaek
zwykego "kadru" [ kadry mamy: partyjne, wojskowe i suby
bezpieczestwa] co spowodowao, e baday to zapewne najtsze umysy
naszych celnikw. List zxerowano, a mnie dorczono w zaplombowanej
kopercie plastikowej z tysicem pieczci typu "list nadszed uszkodzony"
oraz z protokoem w zaczeniu. W licie pisa Pan niepotrzebnie o
sprawach finansowych w sposb dosy przejrzysty. Odpowiadam po kolei
zanim dosignie mnie ramie sprawiedliwoci:
1. Ramka jest cakowicie do dupy - jest to stwierdzenie bezdyskusyjne i
mao wyrafinowane, ale konkretne. Mona w to oprawi ma grafik za
szkem, ale jest to raczej profil ozdobny przemysowy. Pyta pilniowa
nigdy nie jest idealnie paska, lecz ma wybrzuszenie albo od przodu albo
od tyu albo w zalenoci od pogody raz tak raz tak i w zalenoci od tego
czy stoi czy ley pasko obwisa na takiej przestrzeni, jaka stanowi mj
przecitny obraz na wicej ni p centymetra. Pakowanie obrazw do
takich ramek i ramek do paczki jest najlepsz drog do ich cakowitego
zniszczenia w transporcie. Nie chce o tym wicej sysze! Czowieku jeli si to Panu podoba [ta ramka] to nic nie stoi na przeszkodzie by
obraz w niej wisia na cianie, [chocia mnie si nie podoba] natomiast
184

nigdy, przenigdy nie mona w takiej ramce pakowa dwch obrazw

obok siebie czy nawet jednego obok jakiej gadkiej pyty. To jest szajs!!!
2. W kosztach dewizowych ramek to ja nie bardzo chce uczestniczy na
wspomnianej przez Pana zasadzie. Oprawiam zazwyczaj ca 10 obrazw
na raz, a koszt mj zotwkowy jest niewielki. 10 ramek po 30 dol. [na
mnie] to ca 300 dol, a 300 dol to ja wol naprawd wyda na piwo lub
10.000 innych rzeczy! Szczeglnie, e ramka taka dewizowa musiaaby
tez by robiona przeze mnie i nie byoby z ni wbrew pozorom mniej
roboty ni przy drewnianej. Obrazy roni si w milimetrach od siebie to
po pierwsze. A po drugie to ten typ ramki trzeba montowa na obrazie, a
nie przedtem (wsuwanie). A poza tym na Boga jest wstrtna!!! Przecie ta
moja czarna z drewna jest tysic razy adniejsza! W Polsce te bywaj
takie i podobne profile. Do lodwek, walizek et c
3.Sprawa rozlicze za obrazy z punktu 37. Nic z tych rzeczy! Pisze Pan,
tak jakby firmie pod tytuem BHZ pozwala kupowa wszystko, co mam,
a gwnie obrazy z punktu 37. w konkretnej sytuacji, ktra bya
sporadyczna i jeszcze nie wiadomo do czego doprowadzi, uyem dwch
obrazw [budzcych najmniejsze paskie zainteresowanie co
sprawdziem] jako zasony dymnej dla naszej wsplnej transakcji gdy
baem si, e jeeli odmwi BHZetowi przy rwnoczesnym wysyaniu
via konserwator kilkunastu obrazw [przecie istnieje osmoza pomidzy
tymi instytucjami jeli idzie o informacje - na moje nazwisko w zwizku z
"pewexem na obrazy" powoa si ostatnio nawet Passent w POLITYCE]
to ustawi nieprzychylnie dla siebie demony lub bogw. Pan Marx [tak si
podobno nazywa i ma podobno kilka moich obrazw i jest znanym
kolekcjonerem w NRF] wybierze lub nie wybierze, ale ma termin do
koca padziernika. Tymczasem jak si okazao pracownica BHZ
upolowaa prywatnego jelenia pod paszczykiem swej firmy macierzystej
jako drugiego w kolejce do obrazu KE lub OH, ale dzwonic z firmy nic
mi o tym nie wspominaa tylko przysza z nim razem [jaki polski
dyplomata z placwki] i tu wyszo szydo z worka, e oni woleli z rki
do rki. Nie umiaem si ju wykrci i o tym wspomniaem w
poprzednim licie. Tym niemniej wicej takich numerw nie bdzie, bo
jestem ju przygotowany. Poprostu mnie zaskoczyli. jeeli jednak do 1
listopada, a raczej jeli w dniu 2 listopada do momentu paskiego telefonu
(na ktry bd czeka) nie bdzie decyzji ani pana Marxa ani pana XYZ,
185

to i tak wszystko zostanie po staremu, a jeli bdzie dostaje Pan w zamian

jako "seryjne" obrazy RE i KH [zrobi je teraz Glinicki] ktre s po prostu
lepsze, wiec Pan na tym wygra. Jeszcze raz przypominam, e jedziemy na
wsplnym wzku i mnie naprawd nie zaley na transakcji z BHZ od
strony finansowej, lecz na tym by nie odmawia gdy zatelefonuj lecz
odstrasza cen. Co do furtki dla Pana w sprawie obrazw z punktu 37, to
ja wolabym je naprawd zostawia sobie, a napisaem o tej cenie
podwjnej [zreszt znanej Panu nie od dzi, bo jest to cena za "first sort"
od kilku lat] aby mia Pan psychologiczny wentyl bezpieczestwa. Jeli
midzy obrazami z punktu 37 jest jaka "bomba" [w Paskiej opinii) to ja
poprostu mog odpali Panu t bomb za podwjn cen, ale nie jako
gwarant dziaania na sto lat do przodu tylko "do odwoania" i tylko w tej
sytuacji gdy przypadkiem nie zakocha si w obrazie moja maonka. Jak
sdz ma Pan do mnie zaufanie, e nie bd si kamliwie zasania
wyborem ony i robi first sort do kwadratu! W zamian chciabym
Paskiej obietnicy, e te ew. "bomby" bierze Pan dla siebie, a nie do
obrotu.
4. Co do pyt CD. Napisaem ju poprzednio i obecnie podtrzymuj: Gdy
robiem wykaz byo tego chyba ca 100-110 sztuk [chyba 108], potem co
dopisaem, potem znowu co dopisaem i nawet przynosi Pan dwukrotnie
katalog do mnie, potem napisaem w licie jeszcze to, co byo w innym
katalogu, w sumie nazbierao si tego, a by moe le te na pocztku
policzyem podwjne [mniej ni byo] tak wic to, co ponad te 100 tytuw [w
tym 10 podwjnych] to ja zwrc do grosza i prosz si nie zniechca - ja te
nie wymawiajc klem przy konserwacji tej zakneblowanej gby, bo
nadewszystko nie znosz odgrzewanych kotletw... Nie wiem jak bdzie z
przysaniem tego, (bo laser chyba mie bd ju za par dni) - nie ponaglam i w
ostatecznoci zaczekam. Ze swej strony mog zapewni, e caa ta impreza
stanowi dla mnie kolosaln frajd i oczekuj z ogromn niecierpliwoci tak na
gramofon jak i na pyty CD, mam ju gotow pk na te pyty i na gramofon
wszystko jest wyliczone, co do milimetra, a jak Pan wie w moje pracowni nie
jest to proste.

5. Kasety, ktre nadeszy le na pce wraz z tymi, ktre kupi Pan w

Pewexie. Nic nie zginie i wszystko skopiuj [byem tylko znalaz
oryginay, bo w lecie, gdy Pan by by taki myn, e zachowaem nieco
spltane wspomnienia gdzie, co ley]. Prosz jednak o troch
cierpliwoci. Do tej pory poyczaem magnetofon kasetowy, a teraz
186

kupuje wasny i taki wicej "wyrafinowany", ale myl, e kopi ze

zwykego gadania uda mi si na nim dokona problemlos. Zapac po
znajomoci zaledwie 330 dol, mimo, i wg cennika kosztuje 2.500 DM. Ja
dostane za 1.000 (hurt).
6. Rozmiary obrazw dla teciowej. Ale pisaem ju, e jest to
uzalenione od tego czy pan Marx kupi czy nie kupi, a nie jest to wcale
pewne i nie jest te pewne czy jeeli nie kupi pan Marx, to kupi
cokolwiek pan XYZ, ktry ma wyznaczony przezemnie nieprzekraczalny
termin do ostatniego dnia padziernika. Z BHZ nigdy nie wychodzio (jak
pamitam) i wogle naley by nadal dobrej myli. W zwizku z tym nie
umiem udzieli odpowiedzi na to pytanie. S dwie alternatywy.
Alternatyw pierwsza: 1. Obraz z kneblem w starych ramach 88,2 cm x 64
cm grubo 3,5 cm
2. Obraz nr 3 po konserwacji w starych ramach 64,3
cm x 54,3 cm grubo 3,8 cm
3. Obraz nr 2 po konserwacji w starych mocno
sfatygowanych ramach ma wymiar plus minus 5 mm
taki sam jak DN, OS, AN, RN, EN, i inne w Paskim
posiadaniu identyczny typ ramy
4. Obraz DZ /z ptakiem/ wymiar jak wyej plus
minus 5 mm z kadej strony.
5. Obraz KE wymiar jak wyej.
6. Obraz OH wymiar jak wyej.
Jest jeszcze, o czym zapomniaem obraz z duym krzyem, czyli nr 16.
Wymaga indywidualnej bardzo solidnej skrzyni. Wymiary: 158,8 x 125,9
x 4. Do dugoci i szerokoci naley policzy po 5 mm jako rezerw na
bd pomiaru (za miarka).
Alternatywa druga:

Pozycje 1, 2, 3, 4 bez zmian.

Tu te obraz nr 16
5. Obraz RE 100,3 cm x 135 cm grubo 5,1 cm
6. Obraz KH jak wyej

Do obu powyszych obrazw robic skrzyni naley doliczy na szeroko po

ca 1 cm i na dugo tyle, a do rodka powsadza pasy dykty lub pyty
187

pilniowej o gruboci ca 3mm po pi sztuk na dugo i po pi na szeroko,

by ewentualne bdy pomiaru [nie rcz za swoj miark] wyrwna potem przy
pomocy jednego, dwch lub wicej paskw tak by obrazy nie skakay w
skrzynce. Skrzynka winna by kopertowa, na dwa obrazy, tak, aby mona je
byo wsun dwa na raz twarzami do siebie, inaczej, bowiem, jest ryzyko
uszkodzenia. Boki winny by sztywne i nie poddawa si pod naciskiem.
Wykonanie usztywnie bokw winno by "na klej" gdy gwodzie przy nacisku
wysuwaj si i potem stercz, mogc przy powtrnym nacisku wybi dziury w
obrazach. Przewit na dwa obrazy winien wynosi 10,5 cm. Pasy dystansowe z
pyty pilniowej powinny by na 10 cm szerokie. To na wypadek lekkiego
wypaczenia ramek. Jeli obrazy bd dokadnie pasowa na dugo i szeroko,
a luzy bd zlikwidowane pasami pyty pilniowej na caej dugoci, to
ewentualny niewielki luz na gruboci nie ma znaczenia i bdzie to nawet
bezpieczniej.
Wykonanie jednej lub dwch takich skrzy byoby poyteczne niezalenie od
tego czy obecnie wyjdzie alternatywa pierwsza czy druga, bo w przyszoci
przecie wysya bd obrazy wg. tych wymiarw [oraz ewentualnie krtsze tej
samej szerokoci, ale tu jeszcze nie wiem, jakie. W najbliszym czasie takie jak
"obapiajca si para", bo mam takich kilka formatw zblionych do kwadratu].
Potem by moe nieco dusze, ale nie maksymalnie dugie, ale to jeszcze
muzyka przyszoci. Teraz ju piknie si kania. i robi uproszczony szkic
przekroju przez skrzyni na due obrazy.

Beksiski
(Rysunki)
***
Drogi Panie!

Warszawa 17.10.84.

Po namyle doszedem do wniosku, e nie udzieliem Panu wczoraj [list ju

niestety wysany] sensownej odpowiedzi w materii skrzy na obrazy, ktre
bdzie moga wywie Paska Teciowa. Ow, jeli pamitam, to jecha ona
bdzie dopiero w poowie grudnia lub z kocem listopada br. A jeli tak i jeli
nagle nie zachoruje obonie, albo ja, albo kto w rodzinie, albo nie powstanie
komplikacja natury losowej, to do koca listopada bd mie na skadzie
188

dodatkowe obrazy, ktre jeszcze nie istniej. Wg wszelkiego

prawdopodobiestwa bd to dwa obrazy o formacie takim jak weseli onierze
w doku, a wic alternatyw pierwsz [na wypadek gdyby ani Mr Marx ani Mr
XYZ nic nie kupili] naley uzupeni o skrzyni na dwa obrazy wg. sugestii
podanych wczoraj dla obrazw RE i KH, gdy s to formaty identyczne plus
minus dwa milimetry na dugoci i szerokoci. Alternatywa druga musiaaby
wyglda tak, e trzebaby wykona dwie identyczne due skrzynie na dwa
obrazy kada [skrzyni na cztery nie rekomenduj - za due ryzyko uszkodzenia
nawet przy wkadaniu - poza tym jest mao uniwersalna, gdy w wypadku
koniecznoci transportu dwch obrazw nie ma czym wypeni luzu] byyby to
obrazy o cechach OY i WN. Pierwszy jest obecnie in statu nascendi, czyli na
sztalugach i powinien by gotowy za jaki tydzie czasu o ile nic nie
przeszkodzi. Drugi jeszcze nie jest nawet w projekcie. Natomiast jak z tabeli
wynika jest jeszcze jeden obraz, a mianowicie ES o formacie takim jak
obapiajca si para, ktr Pan kupi, ktry to obraz na razie chciabym zostawi
sobie w ramach punktu 37 - do koca roku rzecz si wyjani, ale nie do koca
listopada, gdy w grudniu jeszcze co si moe mi sensownego namalowa i
wtedy zadecyduj. Na razie Glinicki jeszcze go nie fotografowa, bo obraz
dosycha i trzeba go jeszcze przed fotografi powlec substancja wyrwnujc
poysk. Za chwil bdzie tu Glinicki ze slajdami tego, co robi przed kilkoma
dniami i zaraz napisz Panu czy dobrze wyszy. Wywiad w Radarze ma by dzi
lub jutro, redaktorka nagraa mi informacj, e po powrocie z Parya przyle lub
przywiezie mi 10 numerw z redakcji bd wic dla Pana. Furia mnie ogarna,
gdy wrciem do domu wieczorem i odtworzyem nagranie "Tu Dzikowska, za
chwile odlatuje do Parya wywiad bdzie w najbniszym numerze po powrocie
et c. et c" - gdybym by w domu, miabym rozwizanie na detax pyt CD od
Pana, ale przez cay dzie bylimy w miecie i zaatwialimy sprawunki, ktre
w Paryu trwaj zapewne 10 minut. Ten odbir, rejestracja i ubezpieczenie
samochodu zajy cay ubiegy tydzie i biecy trzeba byo zaczyna od
zakupu czego do jedzenia i zalegych spraw "w miecie". To okrelenie "jad
do miasta" wynika z tego, e w naszym odczuciu mieszkamy na wsi. Co
Glinicki si spnia dzwoni przed chwil, e bdzie za p godziny najdalej, a
mina ju godzina, przebraem si i czekam...

Co do mojej propozycji odnonie furtki dla Pana do obejcia punktu 37, to

nie rezygnujc z moich warunkw czyli podwjnej ceny i
ponadlimitowego zakupu, mog oczywicie dawa Panu taki obraz w
formie kredytu, bo wolabym [jeli ju tak los postanowi] by jak
najszybciej odszed z mych oczu - potem mgbym mie trudnoci z
odstpieniem go. To na wypadek, aby mia Pan poczucie luzu, e jeli co
si strasznie, ale to strasznie spodoba, a ten cholerny Beksiski nie zechce
189

sprzeda i zasoni si punktem 37, a tu akurat brak forsy a do tego rok si

koczy, a BHZ "zagraa", no to Pan go bierze od razu w zamian z sowo,
e kupuje go dla siebie, gdy bdzie Pan mia pienidze w najbliszej
kolejnoci. Jeszcze raz podkrelam, ze nie zaley mi na takich
transakcjach, alechce Panu otworzy furtk psychologiczn, aby wyszo
troch "zego powietrza" jak mawia znajomy wr.
A wic by przed chwil Glinicki. Obejrzaem zdjcia i podjlimy taka decyzj,
e zrobi je jeszcze raz, bo wyszy nieco za zimno tak jakby miay niewielk
domieszk fioletu. Trzeba bdzie w tych samych warunkach da saby filtr
pomaraczowy lub ty. Tym niemniej proponowaem mu by wysa Panu jak
najszybciej to, co zrobi, gdy daje to pojcie o tym jak wygldaj obrazy RE i
KH, ktrych Pan nie zna oraz jak wypada konserwacja twarzy z kneblem. We
wszystkich dominuje nieco ten fiolet, a brakuje tego, co w przypadku np.
obrazu KH oznacza, e morze jest w rzeczywistoci raczej brudno zielonawe ni
brudno ultramarynowe. Dodatek ci zmienia zimne bkity w zielenie, a brzy
ociepla: s jakby bardziej te mniej rowe. Ale to wszystko s niuanse.
Nasycenie chyba dobre.

No nic, kocz i bior si do roboty, chocia jestem nieco chory

[nerwowo] z powodu braku wody. Gdy zabraknie wody, a od wczoraj
wieczr mamy awari w caym bloku, ja zaczynam zdradza objawy
psychozy. Moe nie by prdu, grzania, gazu i jedzenia i ja to wytrzymuj
bez kopotu, ale wiadomo, e w toalecie nie mona spuci wody [4
osoby!!!] i nie ma czym si umy, jest dla mnie nie do zniesienia!!
Piknie si kaniam i serdecznie oboje Pastwa pozdrawiam.
Beksiski.
***
Drogi Panie!

Warszawa 18. 10. 84.

Wczoraj po wysaniu drugiego listu przeczytaem uwaniej ustp o ramkach i

sformuowany jest tak, e mogoby wynika, e tej ramki, jakiej prbk mi Pan
przysa nie uwaa Pan za ramk ostateczn, a ta za 60 dol. dopiero miaaby by
ostateczn i cen mielibymy wg. paskich propozycji dzieli po poowie.
190

Przepraszam wic za niewaciwe ustosunkowanie si, bo byem tak przeraony

tym, i Panu si ten paseczek srebrny podoba i e zechce Pan w niego oprawia
moje obrazy i e jeszcze mam od obrazu paci za niego 30 dol., e nie bardzo
wiedziaem co pisz. Teraz widz, e idzie o inn ramk, ktrej wygldu nie
znam. Nie zmieniajc ostatecznej opinii na temat mego finansowego udziau w
tym przedsiwziciu, musiabym przede wszystkim zobaczy t ramk; o czym i
na temat czego daem Panu cay elaborat jeszcze w lipcu w Warszawie! Jeeli
idzie o obrazy namalowane na arkuszach pyty pilniowej, to w zasadzie mog
by oprawione we wszystko, pod warunkiem, e ta oprawa suy wycznie do
dekoracji na cianie i obrazu nikt przez dziesitki lat nie zdejmuje ze ciany, a
jeli, to ostronie i tylko wtedy, gdy zmienia si tapety. Nie tyczy si to jednak
obrazw namalowanych na pycie pilniowej podklejonej po brzegach listw
[onierze w doku, obapiajca si para, ta dama ciskajca piersi, akt
liciasto-flaczasty et c] gdy obrazy te w zalenoci od zmian wilgotnoci i
temperatury wyginaj si mniej lub wicej do przodu lub do tyu [podobnie jak
ptno na blejtramach, gdy zachodzi rnica pracy i rozszerzania si pomidzy
pyt, a przyklejon listw] i musz by na skutek tego usztywnione solidn
ram podobnie jak due obrazy na ptnie. Nie musi to by rama dbowa, ale
musi spenia kilka poniszych postulatw, o ktrych wspominaem ju
poprzednio [zaznaczam e moja - prowizoryczna w paskim odczuciu - listwa
spenia je idealnie; wreszcie wymylaem j bardzo dokadnie tak, aby uatwiaa
transport, zabezpieczaa obraz i nie bya szpetna, co oczywicie jest dyskusyjne
- nie jest "de luxe", ale gdybym robi "de luxe" wystrugabym tak sam lecz z
mahoniu i wypolerowabym j jak w skadzie produkujcym meble]
1. Musi by wystarczajco sztywna w kierunku do przodu i do tyu [na boki
trzyma j obraz]
2. Musi mie paskie powierzchnie od przodu i od tylu [umoliwiajce
transport i opieranie o siebie kilku obrazw]
3. Musi silnie trzyma si obrazu, by mona go byo [ciki] za ni podnosi,
przenosi, przestawia i tak dalej [chwyta si zawsze za ram, jeli jest
wiotka obraz si z niej wtedy wysuwa i uszkadza]
4. Nie moe zasania ani milimetra powierzchni obrazu i domalowywane do
samego brzegu. Jeli wic jest to rama z felcem (choby najmniejszym,
podobnie nawet maym jak ta mieszna listewka wysana przez Pana) to do
listwy przyklejonej do obrazu naley dokrci lub doklei listewk
dystansow tak jak to Panu narysowaem i ktra schowa si pod felcem.
Vide szkic!
5. Nie moe mie felcw po obu stronach jak listewka dorczona przez Pana,
bo do takiej nie da si wsadzi obrazu [prosz si zastanowi], trzebaby j
wrcz skleja, [czym, jak?] wprost na obrazie [cholerna ryzykowna robota] pozatym ta dostarczona przez Pana jest tak nieprawdopodobnie wiotka, e
191

jej usztywnienie by trzymaa si obrazu i on si z niej na rodku nie

wysuwa [drapic cigle farb] wymagaoby przy jednym obrazie paru dni
roboty i oszalaych jakich pomysw usztywniajcych. Jest to listewka
ozdobna przemysowa - u nas te bywaj takie i podobne i kupuje si je na
kilogramy tzn. cena jest nie od metra, lecz od wagi.
Piszc i mwic Panu to wszystko w Warszawie prosiem o prbki dugoci 140
cm kadego profilu, jaki zechce Pan uywa do oprawiania obrazw duych,
czyli malowanych na pycie podklejanej listw [inaczej w moich warunkach nie
da si ani obecnie ani w najbliszym czasie malowa obrazw duych - nie
wyjaniam powtrnie, dlaczego, bo nie ma Pan za grosz zrozumienia dla
techniki], aby je albo zaakceptowa albo odrzuci, gdy oprawiajc bez mojej
imprimatury moe Pan sobie [i mnie] poniszczy obrazy - ramiarza nie ma si o
co pyta bo to, co powie [take w paryu] to s poprostu z reguy bzdury. W
oparciu o zaakceptowany przezemnie profil dostarcz Panu dokadne rysunki
jak naley oprawia, by nie zakry felcem [punkt 4] krawdzi obrazu.
To wszystko pomin Pan w licie jakby nie istniao i mwi Pan, e znalaz Pan
"bardzo adne" ramy i moemy do spki w nie oprawia, co mnie zaoszczdzi
kosztw roboty et c. TAtata. To z innego filmu. Tak czy siak oprawia
musiabym w Warszawie, wic mowa mogaby by tylko o transporcie listw
aluminiowych en masse do Warszawy. O tym te rozmawialimy, ale luno, nie
znajc ani ksztatu, ani wartoci, ani ceny, ani estetycznego "przylegania"
wygldu tej listwy do wygldu mego obrazu...
Gdyby kto w Paryu do Paskiej wasnej kolekcji robi z suchego,
sezonowanego, luksusowego drewna, matowe, ciemne ramy dokadnie na wzr
tych moich, w ktrych obrazy s oprawione i oprawia dokadnie w ten sam
sposb nie pomijajc nawet paskw pyty pilniowej od tyu to byoby moim
zdaniem najlepiej dla obrazw, Pana i mnie, pod warunkiem, e ja tego nie
dopacabym, bo ja oprawi je bez gadania tak jak to robiem do tej pory, na co
zreszt istnieje w umowie punkt tyle, e nie chce mi si go szuka. To samo
dotyczy obrazw duych: Takie same listwy jak moje tyle, e z czarnego dbu,
mahoniu et c, a zamiast paskw pyty pilniowej dookoa mog by do
zasaniania ebkw rub przyklejane paski tego samego lub innego drewna, z
ktrego s ramy, paski miedzi et c et c jest tysice sposobw, mog je doradzi,
ale nie tu i nie teraz. Tu i teraz szkicuj tylko na czym polega problem punktu 4
powyej [nie w umowie] czyli problem listewki dystansowej aby felc ramy nie
zasania krawdzi obrazu w obrazach malowanych na pycie podklejonej
listewk. Ukony
192

Beksiski
(Rysunek)
Przed chwil ona kupia ten wywiad w Radarze Za kilka dni wysl
Panu te kilka egz. (podobno, 10) jakie zgodnie z obietnic Dzikowskiej
zatrzyma dla mnie redakcja.
PS 19.10.84. Nieustannie wracam mylami do tego, co Pan pisze i
zapewne take myli i do tego, co Panu odpisaem i do tego czy wpyno
to jako na sposb paskiego mylenia, ale potem dochodz do wniosku,
e nie byem dosy przejrzysty, wic powstaje ch uzupenienia, co
niniejszym czyni: Sprawa tych nieszczsnych dwch obrazw z punktu
37 co do ktrych zreszt nie wiadomo do dzi czy naley nazywa je
"nieszczsnymi", bo by moe wszystko okae si faszywym alarmem,
co daj Boe, amen. Pokornie na wstpie przypominam, e wogle nie
musz si chyba spowiada, jeli idzie o punkt 31 i 37, bo umowa
zapewnia mi tu cakowit autonomi, wic jeeli to czyni powoduje mn
nadmierna lojalno, ktra jest moj zmor od czasw dziecistwa - nie
zamierzam te Pana celowo drani, e opyliem jaki obraz, z ktrego
musia Pan zrezygnowa w ramach punktu 37, ale poprostu donosz
niejako o swojej klsce, mianowicie: e byem zmuszony okolicznociami
do opylenia obrazu, ktry pragnem zostawi sobie. Pod presj wyrzutw
sumienia postawiem Panu nadprogramow alternatyw, ktra na
najbliszy okres mogaby zapobiec sytuacjom takim jak obecna.
Oczywicie przetestowaem Pana zgrubsza na okoliczno obrazw KE i
OH jeszcze w lecie w Warszawie i doszedem do wniosku, e te dwa s
dla Pana najmniej wane z caej pitki, ale zamy, e si myliem wtedy
lub omyl na przyszo, wic aby nic, co jest naprawd dla Pana wane,
a co wymyka si z rk nie wymkno si, wymyliem ten wentyl
bezpieczestwa, liczc e skorzysta Pan z niego raz na dwa lata lub
najczciej raz na rok lub wogle nie. Paskie propozycje co do obnienia
bariery cenowej oraz do ujcia caej sprawy w ramy umowy [choby tylko
5-letniej] spowodoway, e uczuem si zagroony, e oto przymierza si
Pan do wykupienia wszystkiego [co nie jest do wykupienia] i to przez
conajmniej pi lat z kolei, tyle, e za wysz cen. Ale nie do tego
zmierzaem!!! a te nieliczne przecie obrazy z punktu 37 chc mie dla
siebie, a jeli nimi raz zagraem i i moe jeszcze kiedy zagram w
193

ukadach z BHZ, to raczej ze strachu i braku innych kart w rce. Primo

nie chc si rozstawa z tym, co uwaam za najlepsze [przy okazji
"wielkiego paczu" na temat mojej niegodziwoci i strat czasu przy
nabywaniu CD, pokornie przypominam, e stoka z damskimi nogami nie
dostaby Pan inaczej w swoje rce gdy by w ramach punktu 37 i by
bodaje w tych ramach "Nr 1"] czego chyba nie musz specjalnie
wyjania - maluje si nie tylko dla pienidzy lub wogle nie w tym celu,
lecz po to by zbliy si do doskonaoci - jeeli w czym w opinii autora
jest najmniejszy cie doskonaoci, to czowiek zaczyna to ceni jako
swoje osignicie, ktrego moe ju nie powtrzy wicej i nie chce si
tego pozbywa. Ale teraz idzie o spraw moich ukadw tu i teraz. Jak
Pan wie nie gwarantuje mi Pan w adnym punkcie spokojnej staroci, tak
wic w wypadku nieudania si naszej imprezy [a je jestem raczej
sceptykiem, co nie znaczy e jestem skromny] ja nie mog w
midzyczasie zosta cakowicie wyalienowany z ukadw jakie miaem
do tej pory, w zwizku z czym staram si wbrew plotom i dziaalnoci
rozmaitych Niziokw stwarza dookoa wraenie e nic si nie zmienio i
e przyszo te niczego tu nie zmieni. Na ten cel id wic obrazy z
punktu 31, a w wyjtkowych wypadkach z punktu 37. Oczywicie obrt
zmala w bardzo znacznym stopniu, ale nie tylko na skutek zmniejszenia
si mojej poday i podbicia cen - poprostu w tej chwili sytuacja
ekonomiczna w Polsce zmniejszya znacznie liczb ludzi pragncych
kupi obraz i zarazem mogcych sobie na to pozwoli. Tak wic
zmniejszenie si mego obrotu nie musi by zauwaane jako
manipulowane przezemnie zmniejszenie poday, z rwnoczesnym
podbiciem ceny, lecz jako wynik oglnych warunkw ekonomicznych
enklawy, w ktrej dziaam. To wszystko skada si na sensown cao
(jako zasona dymna) i tylko Pan nieustannie narzeka. Tak wic moja
propozycja furtki z podwjn cen i poza limitem wynikajcym z punktu
25, zostaa spowodowana wycznie paskim narzekaniem, e oto to, co
najlepsze ucieka Panu z rk. Jeli poszedbym [nie wiem czy ju nie
napisaem przed chwil tego] na ukad proponowany przez Pana choby
na lat pi, mogaby powsta sytuacja, e wszystko, co namaluj przejdzie
w cigu tych piciu lat na Pana wasno, a to byoby dla mnie
rwnorzdne z utrat sensu i celu pracy - nie wszystko mona
zrekompensowa sobie pienidzmi. Prosz sobie to wszystko przemyle.
I bagam: chocia troch luzu w naszych stosunkach! Wszystko pragnie
Pan podda umowie i spisa. Ja bym ju nie mg y w takich ukadach!
194

To tak jak planowanie gospodarcze w PRL gdzie nawet sprztaczka ma

zaplanowan ilo ruchw miot codziennie i kierunek zamiatania.
Niestety mechanizm pastwowy w niewielkim tylko stopniu przypomina
szwajcarski zegarek i to chyba wanie na skutek nadmiaru elementw
regulacyjnych
administracyjnych,
z
cakowitym
pominiciem
samoregulacji i ujemnego sprzenia zwrotnego.
To byoby tyle na ten temat.
Wracam jeszcze raz do kwestii ram: Po wielokrotnym przemyleniu nadal
wydaje mi si, e poddana wczoraj koncepcja oprawiania w przyszoci "na
czysto" tak samo jak byo oprawione przezemnie, tyle ze z zastosowaniem
wyszej jakoci robocizny i drewna byaby ze wszech miar najlepsza.
Oczywicie: jeli zobaczybym profil aluminiowy o dugoci 140 cm i jego
sztywno i wszystko to okazaoby si zachcajce, opracowabym dla
paskiego uytku technologi oprawiania w ten profil. Inaczej jednak boj si za
efekt estetyczny obrazw i ich trwao gotowe s ucierpie bo Pan pjdzie [pod
wpywem zapewnie jakiej firmy] w niewaciwym kierunku. Z faktu, e co
jest "zachodnie" nie wynika jeszcze fakt, e jest lepsze w okrelonych
warunkach. Profil prostoktny, ktry zapewnia sztywno obrazu typu "weseli
onierze w doku" jest pomylany specjalnie do tej techniki naklejania pyt
pilniowych na listwy, ktr zastosowaem lub byem w konkretnych warunkach
zmuszony zastosowa na najblisze lata jeeli idzie o due obrazy. Estetycznie
jest to moim zdaniem dobre, mogoby natomiast by elegantsze w sensie
wykonania i rodzaju drewna. Wziutki pasek z pyty pilniowej wklejony
dookoa ma za zadanie zakrywa by rubek mocujcych ram do listwy
przyklejonej od spodu. Mona by byo zamiast niego wprasowywa inny
gatunek drewna, identyczny gatunek drewna, jak te listw miedzian lub te
gruby prt miedziany, ktrym monaby po jego wykonaniu obciga ca ram
dookoa, tak, aby zakrywa by wkrtw. To si da zrobi bardzo efektownie, a
zarazem "szlachetnie" w znaczeniu jakoci. Trzeba tylko, by robil to fachowiec
wg. mojej technologii. Ukony.

Beksiski
(Dopisek reczny) : To cholerne "Pismo" ju podobno byo i kto mi o tym
z Krakowa pisa e widzia.
***
195

Drogi Panie!

20.10.84.

Jak tak dalej pjdzie to codziennie sa bd jeden list. Ow przegrywam te

tamy dla Pana i fragmentami si przysuchuj i dlatego w oparciu o to, co tam
usyszaem prosibym o pewne zmiany w projektowanej skrzyni (skrzyniach) na
obrazy RE i KH oraz nastpne, ktrych jeszcze nie ma ze wzgldu na listewki
dystansowe, ktre ewentualnie nakleja bd w domu. Mam takie listewki,
alenie jestem jeszcze pewien czy uda si technologia naklejania, bo nie wiem
jakie s te listewki gboko w schowku czy nie wypaczone et c co wart jest mj
klej et c et c, a Pan wymaga na gwat odpowiedzi jakie maj by skrzynie, wic
zdecydowaem e adnych listewek na razie nie daj. W tamie jednak bya
sensowna koncepcja aby skrzynie byy dusze i szersze o tyle ile wynios moje
listewki, oraz by uci listewki dystansowe o grubo wntrza skrzyni i
wymiarze tym samym co projektowane moje listewki i w wypadku nieudania si
eksperymentu z listewkami nadmiar miejsca w skrzyni uzupenia deseczkami.
Myl suszna, wic podaj, e dodatkowe deseczki [oprcz paskw pyty
pilniowej, o ktrych pisaem] powinny mie dugo i szeroko skrzyni [jedna
na dugo druga na szeroko] powinny mie wasn szeroko o par
milimetrw mniejsz ni wewntrzna grubo skrzyni i powinny mie grubo
wynoszc 23-24 mm. To wszystko, wicej gowy nie zawracam niej jeszcze
raz szkice. Pozdrowienia

Beksiski
(Rysunek)
P.S. Co mi dentystka spartolia koron i od kilku dni zb mnie mi i y
nie daje - boj si go utraci, ale zaczyna to wyglda na jedyn
alternatyw. Praca w zwizku z tym mi kuleje.
PS do drugiego listu, ktry idzie w tej samej kopercie: Przejrzaem bardzo
dokadnie "na oko" pyty nieopiecztowane i wygldaj z maymi wyjtkami na
nieuywane ani na nieuszkodzone. Te trzy wyjtki posiadajce daktyloskopi,
co wiadczy o wydobywaniu pyt z opakowania [w fabryce tego nie robi, bo
pyty pakuje robot] to:
WAGNER: "OUVERTURES" - de Vaart - PHILIPS
Strauss: ALSO SPRACHT ZARATHUSTRA - Dorati - DECCA
196

Schubert: IMPROMPTUS - Lupu - DECCA

Oczywicie nie przesdza to o niczym, bo akurat mog brzmie najlepiej.
Przejrzaem bardzo dokadnie inne nieopiecztowane i prcz pewnego
zakurzenia [nie wiem jeszcze nie znajc techniki na ile to szkodzi] nie maj
ladw otwierania i dotykania rk. Pewne szkody porobi Pan sam zdrapujc
nie wiem po kiego czorta ceny i uszkadzajc nieco w ten sposb pudeka.
Przecie ja i tak nie czytam tych cen i nie rozliczam Pana czy tanio czy drogo,
bo umwilimy si nie na ceny, lecz na ilo. Ja potrafi te naklejki usun nie
zostawiajc po tej czynnoci ladu. No, ale ju trudno. Prosz jednak pamita
na przyszo dobra?

***
Drogi Panie!

Warszawa 22.10.84.

A wic wczoraj zgodnie z moim telefonem bylimy na lotnisku i

odebralimy pyty compactowe od pana Dziworskiego, ktrego
rozpoznaem ogldajc porzez szpark w zamalowanej szybie [szeroko
okoo 3 mm] tum oczekujcy na oclenie. Budynek przylotu wyglda teraz
jak przedpiekle, bo szyby oddzielajca ziemi niczyj od Polski
zamalowane s na biao i tylko w miejscach gdzie cz si z futryn
pozostay niewielkie szparki. Panuje atmosfera toku j radosnego
oczekiwania jak w rozbieralni owicimskiej, nosy rozpaszczone na
szybach jedno oko wyszukuje przez wski wycinek pola widzenia czy nie
przewinie si tam kto znajomy, wreszcie po okoo p godzinie
zauwayem w ogonku kogo, kto mgby by panem Dziworskim, gdy
mia chyba narciarsk, bia kurtk by brunetem i by wysoki, z tym, e
niej nie byem pewny czy kurtka nie jest paszczem i czy spodnie s
dinsami a na nogach czy s adidasy. Gdy na moment otwieray si drzwi
z ziemi niczyjej i nastpny szczliwiec wrzucany by na teren PRL
zaczlimy wymienia gesty, a to on machn niepewnie rk, a to ja
powiaem wiechciem banknotw cay czas nie bdc pewnym czy
przypadkiem prawdziwy "kurier pytowy" nie jest wogle gdzie indziej, a
tam oto czeka facet, ktremu zdaje si, i we mnie rozpozna swego wuja,
z ktrym widzia si po raz ostatni w roku 1968 lub przed wojn. Okoo
2300 [celnicy wogle nie potrafili znale tego w taryfie celnej, wreszcie
197

jak widz po kwicie wpisali "tamy magnetofonowe z zapisem dwiku

z tym, e podstawa wymiaru jest ta sama, wyliczyli tylko 82 sztuki i dwie
s wolne od ca, tak wic zamiast przygotowanych 47.500 zapaciem
tylko 40.000 z] temu wszystkiemu przypatrywaem si zza szparki wraz z
on pana Dziworskiego, ktr w midzyczasie poznaem [bo ju tylko on
jeden zosta na koniec i wymienia gesty nie tylko ze mn, ale i z ni].
Wszystko na szczcie skoczyo si dobrze, jeli nie liczy tego, e od
tygodnia bol mnie tak zby, a wczoraj na dodatek gowa, e nie byem pewien
czy tego po mnie nie byo wida w zachowaniu - dzi bd musia zdejmowa
chyba koron zaoon przed ca miesicem - koszmar, bo tego akurat zba nie
chciabym wogle straci gdy jest rezerw na lata owocnej w obrazy i nasze
kontakty sklerozy, gdy bd musia o co oprze doln protez, ktr wtedy
mie ju bd, aby mie mono konsumpcji mojej poowy naszych wsplnych
krociowych dochodw. Ale chyba go strac.
Pyty ju stoj na pce, szczliwie mam je zanim nadszed gramofon, tak wic
po nadejciu [na dniach] gramofonu mog zacz suchanie od rki. Wszystkie
poplombowane i niepoplombowane s posegregowane i w miar
przesuchiwania bd notowa i zawiadomi czy co nie jest moe OK. Miejmy
nadziej, e takiej potrzeby wogle nie bdzie. BARDZO BARDZO Panu
dzikuj za powicenie tyle czasu i obiecuj, e nigdy ju nie nara Pana na
takie kopoty. Ta ilo podyktowana bya [przecie nie sta mnie stale na takie
dostawy - czowieku, to dla mnie kupa forsy!] tylko tym, e startuj do kolekcji
CD i nie chciaem zaczyna od zera - teraz bd zawsze prosi Pana pokornie o
kilka nowoci o ile bd; co bdzie Pan zaatwia lub nie, zgodnie z posiadanym
czasem. Bd to z reguy nowoci [o ile bdzie Pan tak dobry, by od czasu do
czasu kupi na mj koszt i przesa mi to pismo co obecnie z wykazem towaru]
ktre nie bd chyba a tak trudno dostpne... W tej chwili np. wynotowaem
trzy bodaje nowoci i bardzo pokornie prosibym o nie na przyszo lub razem
z tym, co jeszcze ma nadej. Co do zestawu, to bardzo si ciesz, e jest 2, 3 i 8
Mahlera, martwi mnie natomiast np. Brahms, z ktrego akurat brak 3 symfonii
[mojej ulubionej czy utworw chralnych Chant Funebre, Rhapsodie,
Schicksallied, Nanie pardon, pardon, jeszcze si le orientuj w tym, co mam:
oczywicie jest symfonia 3 i jest Schicksallied (razem z Requiem niemieckim)
brak tylko Chant Funebre, Nanie i Rhapsod e na alt i chr]... Na razie wic
zanim nie poapi si w tym, co mam, nic nie pisz na ten temat.

Troch przerazia mnie wiadomo, e obrazy bra bdzie nie Paska

teciowa w poowie grudnia, lecz pan Subocz z pocztkiem listopada.
198

Chodzi o to, e musz w takim razie na gwat przerwa prac przy obrazie
OY, ktry zblia si do finau mimo blu zba, ktry w coraz wikszym
stopniu uniemoliwia mi prac, ktre to uniemoliwienie w zalenoci od
tego, jakie kroki przedsiwemie pani dentystka dzi o godzinie 17, moe
przecign si jeszcze nawet o tydzie. Musz bowiem oprawi i
pofotografowa dla siebie obrazy RE, KH i DZ, dwa pierwsze na
wypadek gdyby w dniu 1 listopada ani KE, ani OH nie mogy by do Pana
dyspozycji. Musi te zdjcia powtrzy Glinicki. Gdyby mogy (pan Marx
oraz pan XYZ zrezygnuj), wyl oczywicie KE i OH. Troch liczyem
take na to, e zanim podejm decyzj o oprawianiu, wiedzia ju bd, co
jest grane i czy musz oprawia. Jak Pan widzi nie tylko ja Panu swoimi
pytami wygryzam czas - a przecie dziki suchaniu muzyki w lepszym
brzmieniu namaluj zapewne lepsze obrazy, na czym i Panu powinno
zalee, ma Pan ze mn na pewno wicej kopotw, ni Zborowski z
Modiglianim (tamtemu wystarczya codziennie butelka wina i modelka wicej ni jedn butelk nie mg dosta, bo by si schla i nic nie
namalowa), ale czasy si zmieniy, ja nie maluj z modelki, a poza tym
nie pijam wina i w ogle nie pijam przy pracy nic oprcz (kawy) Nesca,
tak wic rol stymulatora stanowi HI-FI. W kadym razie, gdy tylko min
kopoty z zbem na tyle bym wiedzia jak si nazywam (aktualnie nie boli
mocno, bo wziem na noc ton prochw i teraz jeszcze dziaaj), zaraz
oprawiam wszystko, co jest do eksportu, a co wyliczyem w poprzednim
licie. List napisany wczoraj, te zaczam, chocia sprawa skrzyni jak
rozumiem stracia na razie na ostroci.
Piknie si kaniam i podaj na zakoczenie tytuy tych trzech rzeczy
chyba nowych, o ktre ogromnie prosz:
1) Honegger Arthur, Symphonies no 3 Liturguique et no 5 Di Tre Re
dyr: Dutoit O.S de la radio bavaroiseERATO ECD 88045
2) Schubert Franz - Trio Pour Cordes En mi b MD 929 op. 100
Les Musiciens
HARMONIA MUNDI HM 901047
3) nie jestem te pewien czy poprzednio zamawiaem (czy to ju byo) Ryszarda
Straussa Cztery ostatnie pieni (Quatre derniers lieder), jest to obecnie w
dwch wykonaniach albo na Philips, albo na EMI, chyba to jednak zamawiaem,
ale gdyby brakowao wykonania, o ktre prosiem to moe jest to drugie?
Cztery ostatnie pieni to jedna z mych ulubionych pozycji... Tak wic zamiast
trzech nowych zamwie bdzie ich zapewne tylko 2. Czy na tej zasadzie
199

zechce Pan wsppracowa nadal ze mn, nie klnc na straty? Ukony dla
obojga Pastwa.
Beksiski
(Dopisek na marginesie, chyba niepeny)
zakoczenia sprawy zba. OK?
***
Marly - le Roi, le 2 novembre 1984
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Szanowny, Drogi Panie

Odpowiadam na Paskie listy z 16 - go, 17 - go, 18 - go, 19 - go,
20 - go i 22 - go padziernika 1984 oraz pewne kwestie poruszone
w naszej rozmowie telefonicznej z dzisiejszego dnia:
1) prcz niezwykego talentu jest Pan czowiekiem precyzyjnym,
przejrzystym, odpowiedzialnym i rzetelnym. Po naszej ponad
rocznej korespondencji, kontaktach i spotkaniach mog (o ile w
ogle takie sdy Pana interesuj) tak okreli sposb, w jaki Pana
widz. W gowie mi wic nie powstao, i moe Pan interpretowa
moj prob o "wszystkie" (z podkreleniem) obrazy, wyraona w
licie przesanym przez pana Dziworskiego, jako implicite zarzut, i
operuje Pan jakimi obrazami o ktrych ja bym nie wiedzia.
Powtarzam, i chodzio o to (do tego zreszt wrc z innego
punktu widzenia) ze w nowej produkcji nic si nie dostanie
punktowi 31-mu i e nie zostawi tym razem Panu adnych
"odrzutw".
2) Co do "paniki" (nie pamitam ju innych przymiotnikw) ktra
jakoby wprowadzona miaa by w nasze ukady - wynika ona raczej
200

z subiektywnego Paskiego odbioru moich prb i propozycji

pewnych terminw ktre w naturalny sposb ograniczaj Pana
wolno lecz s niezbdne w kadej wsppracy.
3) Potwierdzam, i wg. wszelkiego prawdopodobiestwa, sam
przyjad odebra obecn parti obrazw. Prawdopodobnie nastpi
to w pocztkach grudnia. Oczywicie uprzedz telefonicznie o
dokadnej dacie. Brak czasu powoduje jednak, i bd si stara
jednoczenie znale inne rozwizanie, ktre oszczdzioby mi
koniecznoci wygospodarowania tygodnia wolnego czasu. Prosz
wic nie uwaa, i zmieniam zdanie i nie wiem czego chc jeli od
pocztkw grudnia koncepcja by si zmienia.
4) Sprawa transportu obrazw jest, jak na razie, jedynym trybem w
caej maszynie, ktr zorganizowaem (i ktra do sprawnie
dziaa), ktry funkcjonuje le, jest staa improwizacja i wymaga jak
najrychlejszego postawienia na zdrowych zasadach.
Prbuj rozwiza ten problem w najrniejsze sposoby. Na
dusz met sdz, i najrozsdniej byoby uzyska z PAGARDU
(za pewna kwot miesiczn) prawo do jawnego wywoenia
obrazw z Polski. Zaatwienie tego wymaga mojego pobytu w
Polsce i dogadania si. Myl to zrobi podczas planowanego
pobytu w Warszawie w pocztkach grudnia. Wiem, e takie
rozwizania istniej i licz, i dyplom plastyczki, jaki ma moja ona
pozwoli mi na takie wanie rozwizania owego problemu.
Na razie jednak, niezalenie od obecnej porcji obrazw, ktra
przywioz sam i przed ewentualnym rozwizaniem PAGARDowskim chc Panu zaproponowa nastpujce wyjcie: Jak to ju
Panu podkreliem wielokrotnie, po wykonaniu mego zobowizania
100 procent pyt, (do czego, jak to dzi mwiem, brakuje mi
jeszcze ok. 12 pyt) nie chciabym podejmowa si nawet
dostarczania Panu pyt na bieco, po 4 - 5 sztuk miesicznie. Jeli
miabym mimo wszystko podj si tego to na nastpujcych
warunkach, ktrych przedstawiam Panu dwie serie do wyboru, a z
ktrych pierwsza wanie dotyczy transportu obrazw:
201

- albo w zamian za szukanie, kupowanie ich i dostarczenie ich

Panu, Pan zajby si caym procesem wysyki obrazw przez
Hartwiga lub, (jeli chodzi o mae wymiary) przez poczt (koszta
pokrywabym ja, Pan natomiast tylko by si tym zajmowa). Jeli
takie rozwizanie odpowiadaoby Panu musielibymy tylko okreli
ile w zamian za to pyt miabym obowizek Panu dostarczy
rocznie.
- albo za kad znalezion, kupion i wysan Panu pyt
uzyskabym trzy procent jednego obrazu (liczc okoo dwch
procent na zapacenie pyty trzeci za procent naleaby mi si za
mj wkad pracy i zabiegw).
Prosz rozway.
5) Trudnoci wynike z pt. 37 s dla mnie istotne, jak to Pan wie z
licznych moich powrotw do tego tematu. Poniewa wszystkie
moje propozycje rozwizania nie uzyskay Pana zgody, dzi
proponuje nastpujce wyjcie:
Poniewa pisze Pan w licie z 19-go padziernika, i jeli "zagra"
Pan i "moe jeszcze kiedy zagra w ukadach z BHZ" obrazami z
pt. 37 "to raczej ze strachu i z braku innych kart w rce", proponuje
by w takich wypadkach czerpa Pan z pt. 31. ktry ja bym
zaprowizjonowa rezygnujc z kilku pozycji. W zamian za to mnie,
do mojej kolekcji wolno by byo na to miejsce zakupi obrazy z pt.
37. W przeciwnym razie, zwaywszy na atrakcyjno Pana dzie
nigdy ju nie odrzuc adnych obrazw i ku Paskiej i mojej
rozpaczy do galerii czy do BHZ pojad najlepsze Paskie dziea.
Takie rozwizanie ma dla Pan zalety, ktrych brak pitnowa Pan w
poprzednich mych propozycjach: nie wizaby si Pan adnym
minimalnym okresem ani adn minimaln iloci, ani wreszcie
adnym cisym przepisem. Nadmieni, i jeli w ogle
"odrzuciem" w tym roku jakie obrazy to z nadziej, i wanie ten
mechanizm zadziaa. A na to by mie nogi na krzele, musiaem
podj szalecze zobowizanie zakupu stu pyt. Tym razem wol
okreli, jakie s moje zamiary by nie czu si znw zawiedzionym
na wypadek gdyby na przyszo, w podobnej sytuacji Pan nie
202

zorientowa si, po co to robi, jak rwnie by Pan wiedzia, jak

jest moja intencja dotyczca pt.31, ktry inaczej stanie si
nieoperatywnym.
6) Wszyscy malarze, ktrych spotkaem w Polsce sprzedaj w
dolarach. Nie sdz by ktokolwiek znajcy rodowisko mia, co do
tego zudzenia i by wymienianie Paskiego nazwiska miao by
wskazywaniem palcem. Co do samego artykuu mog tylko
ubolewa nad bekotem moich rodakw. Jako merytoryczna i
formalna tego artykuu nie pozwoliaby mu ukaza si w lokalnym
pimie na zabitej francuskiej prowincji.
7) Kwestia ram zostaa rozstrzygnita. Nie wracam wic do niej.
8) Z wielk niecierpliwoci oczekuj na jak najobszerniejszy opis
techniczny powstawania obrazu. Kady detal nawet najbardziej dla
Pan drugorzdny jest dla mnie wany gdy jak kady kronikarz
wielkich
ludzi
chciabym
przekaza
potomnoci
obraz
najwierniejszy prawdzie.
9) Z gry dzikuj za askawe przekazanie pani Szczyciskiej,
(ktra przekazaa mej teciowej) tamy z naszymi rozmowami,
"Radaru" i "Pisma" oraz zdj porobionych przez Glinickiego.
10) Czy nieustanne kopoty codziennej rzeczywistoci nie
wzbudzaj w Panu ochoty do zmiany adresu? Wszystko byoby
wtedy o tyle prostsze... Dentyci (gwarantuj) s tu doskonali i
gdy boruj w zbie nic nie boli, wody w brd a na dodatek jest
Dmochowski, ktry nie szczdzi by zabiegw by uatwi Panu
zainstalowanie si w tym przepiknym miecie. Licz na to, i
przyjad Pastwo cho na 'przeszpiegi" w lecie przyszego roku.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej.
Piotr Dmochowski
***
203

Drogi Panie!

Warszawa 23.10.84.

Potwierdzam wczorajsz rozmow telefoniczn i w zwizku z tym e pan

Subocz bdzie jecha w okolicach 10 listopada, moje obrazy bd gotowe
[o ile nie nastpi klski ywioowe, take w mojej jamie ustnej] na pitek
2 listopada. Przed 2 listopada nie bd jeszcze wiedzia niczego
konkretnego na temat formatw i obrazw, bo jest to zalene od pana
Marxa i od pana XYZ, o czym pisaem w poprzednim licie. Od 2
listopada, [jeli do tej pory nikt nie zatelefonuje w tej sprawie] obrazy
zaoferowane panu Marxowi i panu XYZ bd wolne i zostan przekazane
Panu. O ile obrazy te zostan do tego terminu zakupione przez jednego z
tych panw lub obu na raz, to otrzymuje Pan w zamian obrazy due RE i
KH. Jasno w tej sprawie bdzie dopiero 2 listopada, a wic prosz nie
mie mi za ze, bo informowaem Pana o tym ju od miesica conajmniej
lub jeszcze dawniej. Ja naprawd staram si pracowa planowo.
Oczywicie zmiana [w moim rozumieniu] terminu wysyki do Francji,
troch mi pogmatwaa szyki, bo obecnie musz mie oprawione i gotowe
do wysyki obie alternatywy nie wiedzc jeszcze nawet czy bdzie to
konieczne, gdy o ile ani pan Marx ani pan XYZ nic by nie kupili, to nie
musiabym ju w tej chwili rzuca roboty przy obrazie OY i oprawia DZ,
KH i RE - pozatym musz powtrnie oprawi w stare ramki obrazy z
kneblem i obraz Nr 3 - co do tego ostatniego to nadal nie wypowiedzia
si Pan czy chce go Pan w zwizku z faktem, e konserwacja nie bya
uwieczona w 100% sukcesem i mimo zamalowania, rysy nadal wida w
bocznym wietle. No, ale ju za pno na wypowiadanie si, wic go Pan
dostanie zgodnie z ustaleniami z lipca. Punkt 7 paskiego ostatniego listu
["Chciabym by, zgodnie z nasz umow, zabra on wszystkie obrazy
prcz tych, ktre zachowuje Pan dla siebie. Galerie, muzea /Sanok/ i inni
dostali w tym roku ju chyba wicej obrazw ni zazwyczaj dostawali"]
jest nieporozumieniem. Przecie niczego przed Panem nie ukrywam, zna
Pan kady obraz, a to, co dostay galerie i muzea to s obrazy z punktu 31.
Stan na dzie dzisiejszy wyglda tak, e Muzeum w Sanoku zabrao Nr
15, Nyczek zabra dwa obrazy w tym jeden dla galerii (Nr 14) i jeden dla
Muzeum Narodowego (Nr 12), galeria Wahl dostaa do celw
handlowych KN oraz Nr 36, BHZ ma zaoferowane dla pana Marxa
numery 7, 13, 22 oraz OH i KE w domu zostay na razie bez adnego
204

przydziau tylko dwa obrazy, a mianowicie Nr 30 i Nr 28 oba nieco

uszkodzone, a waciwie ten drugi, czyli Nr 28 uszkodzony jest bardzo
mocno, w wielu miejscach pobrudzony i podrapany. Jak ju pisaem ten
uszkodzony obraz [pyta Pan o niego w zwizku ze zdjciami, e nie
wiadomo w czyim jest posiadaniu] moe Pan dosta za darmo pod
warunkiem, e nie kae mi go Pan retuszowa, bo nie mam na to siy! O
ile wic Pana interesuje, prosz szybko zatelefonowa, a podam go wraz z
obrazami przez pana Subocza. Ponad to jest jeszcze obraz EH, co do
ktrego mia si Pan wypowiedzie i on wisi i czeka na to wypowiedzenie
si, nikomu go nie oferowaem, bo przypominam [na kasecie nawet jest to
nagrane], ze najpierw go Pan odrzuci, a potem zacz zmienia zdanie,
tak wic zosta on odrzucony, ale z zastrzeeniem" bym go ewentualnie
sprzeda jako ostatni, bo Pan jeszcze podejmie decyzj. Decyzji nie ma do
dzi dzie. Wysya przez pana Subocza czy nie wysya? Tak wic
wracajc do tego, co Pan napisa: ani muzea ani galerie nic znowu Panu
sprzed nosa nie sprztny czego by Pan sam nie odrzuci uprzednio jako
"niejadalne". Zapewne po wyborze dokonanym przez Mr. Marxa i Mr.
XYZ, zostanie ze trzy obrazy na ewentualny dalszy handel w Polsce.
Pisanie, e galerie dostay w tym roku wicej ni zwykle... Gdy by dobry
dla mnie [w sensie iloci] rok to galeria Wahl sprzedawaa nawet po
trzydzieci sztuk rocznie - w tym roku dostaa w sumie 6 sztuk, z czego 5
byy to paskie odrzuty lub naprawione czciowo destrukty. W kadym
razie nic nie ucieka Panu, o czym by Pan nie wiedzia, jeeli nie ma Pan
zaufania to nic na to nie poradz. Oczywicie mniej malowaem ostatnim
okresem, ale uprzedzaem o tym, e musz zdoby i naci pyty oraz
porobi pracochonne przerbki w pracowni, co wygryzie mi ca miesic
czasu jako si i stao [nie wspominam, e w trakcie paskiego pobytu tez
nie bardzo miaem okazj by pracowa] tak wic jest tego mniej ni byo
w poprzednim rzucie. Nie znaczy to jednak, e w ukryciu malowaem pod
stoem dodatkowe obrazy dla Alicji Wahl i innych...
Co do Glinickiego to przed chwil powtarza ujcia obrazw u mnie, jest
umwiony z wieloma ludmi, z tym, e Banacha telefon nie odpowiada od
duszego czasu, a prawie wszyscy inni dostpni bd w pierwszych dniach
listopada po 5 listopada przecitnie...
Zdjcia zrobione u mnie poda przez pana Subocza.

205

Sprawa SANYO: Bardzo przepraszam, ja ju gotw jestem wyrzuci pudo za

okno, aby Panu nie psu krwi, ale jeli zechce Pan jeszcze napisa do Japonii to
doczam kart gwarancyjn urzdzenia z adresem firmy i wanymi w sierpniu
ub. roku punktami serwisowymi na wiecie w tym tez kilka we Francji. Moe
w sklep, ktry Pan znalaz nie jest jedyny???
Bardzo, bardzo dzikuj za zamwienie zoone w firmie SABONA. Bl mego
zba zela po uzyskaniu tej informacji! Oskaram o ten bl przestarza o par
miesicy obrczk. Taka jest potga irracjonalizmu stosowanego. Prosz da
spokj odkurzaczowi, nie miabym Pana takimi rzeczami obarcza, pytaem
raczej czy nie da si tego, w oparciu o katalog opaci w jakim domu
wysykowym tak jak to istnieje w Niemczech, tyle, e tam nie ma mi kto
zapaci. Paci si czekiem lub przekazem, podajc adres wysyki i "numer
towaru", caa reszta jest sprawa firmy. Z samochodem, to oczywicie ja
doskonale Pan rozumiem, ale sprawa samochodw kupionych indywidualnie za
granica jest u nas spraw, ktra rozpatruje specjalna grupa operacyjna i kary
finansowe s wiksze ni warto tego, co si nabyo. Inaczej na pewno bym
skorzysta. Przelew z polskiego konta jest lepszy, chocia nie tak dobry jak
kupno w Pewexie lub Polmocie.

Co do pytania o strone techniczn mego malowania, odpowied jest

trudna, gdy mogaby uchodzi za opini o "najlepszej drodze dojcia", a
ona jest opini o dajcej si osign w okrelonych warunkach drodze
dojcia. "Czym Pan utwardza pyty": Utwardzam nie tym, czym
utwardza byoby najlepiej, lecz tym, co aktualnie udaje mnie si zdoby i
nie zawsze jest to to samo. Cz utwardzaem dawniej lakierem olejno ywicznym, ktrym nasycaem pyty - cz (obecnie, gdy nie ma
adnego lakieru na obszarze caej Polski Ludowej od piciu chyba lat)
nasycam roztworem ywicy damarowej, ktra jest chyba najmniej
sensownym rodkiem impregnujcym z wszystkich rodkw teoretycznie
moliwych, ale udao mi si naby od zodzieja pewn ilo tej ywicy
chyba okoo 25 kg. i trzymam ja w dwch plastikowych wiadrach i mam
przynajmniej po rozpuszczeniu jej w terpinie, [ ktry jest chyba
mieszanin ksylenu i terpentyny], czym nasyci podobrazia. Nie polecam
do naladowania, szczeglnie w drugiej poowie XX wieku, gdy wokoo
w normalnym wiecie peno lepszych, syntetycznych ywic. Pyta Pan, w
jaki sposb to robi. Ow roztworem impregnujcym nasycam najpierw
krawdzie [przy uyciu pdzla] potem ty i przd obracajc pyt
pilniow raz tak, a raz tak w specjalnie do tego celu skonstruowanej
206

"misce, czyli blacie z obrzeami z listw tak, aby na wypadek rozlania

si substancji nie zala stou i podogi.
Jakimi maluj farbami i pdzlami: Maluje farbami firmy ROWNEY
"ARTIST OIL COLOURS i TALENS "REMBRANDT ARTIST OIL
COLOURS" jak te farbami ROWNEY "CRYLA - ACRYLIC" i
"TALENS "REMBRANDT-ACRYLIC". Do kadego obrazu uywam
okrelonej iloci kolorw, poza ktre nie wychodz. Niektrych kolorw
nie uywam, bo s niepewne. W zasadzie ograniczam si do kolorw typu
"absolutnie trwae" i "trwae" nie uywajc wogle kolorw "trwae z
ograniczeniem" oraz "nietrwae", o czym ju do Pana pisaem i co
wyjaniaem przy innej okazji. Pozatym eliminuj niektre kolory z
wasnej zapobiegliwoci na wszelki wypadek, bo co do tego czy co jest
trwae czy nie, istniej midzy producentami rnice zda. Np. nie
uywam nigdy bieli oowiowej. Co do pdzli to uywam wycznie tych
jakie mam i na ktre byo mnie sta. Bywaj lepsze, ale nie udao mi si
ich naby, wie Pan gdzie yj, a problem jest trudniejszy ni z pytami
kompaktowymi. KTO ZA TYM ZECHCE BIEGA skoro ju pyty
wywoay u Pana taki al za straconym czasem, (co jest zreszt
oczywicie zrozumiae i co napenia mnie wyrzutami sumienia). C
jednak warte s pienidze, jakie dziki Panu zarobi, jeli niemog ich
wyda na to, co mi sprawia frajd i uatwia prac? Z drugiej strony
dopaca do interesu, [ktry i tak i tak drogi jest w warunkach polskich
nieprzyzwoicie] tak, aby pokry w stu procentach paski czas stracony w
kancelarii to ju nieco za cikie obcienie dla niej podpisanego. Nie
jestem do diaba Paskim klientem tylko wsplnikiem i chciabym od
czasu do czasu by ponoszonym na rkach, bo zaczn paka. Mylaem,
e skoro sprzedaj Panu obraz, na ktrym mi cholernie zaley i ktrego by
Pan nie dosta inaczej, zadowoli Pana. Tymczasem zapomniaem
[otwierajc Panu rezerwow furtk ceny podwjnej za superatrakcje], e
podcinam ga, na ktrej siedz. Podliczy Pan teraz spraw finansowo i
jest przekonany, e na niej straci. Heraklit powiedzia, e nie wchodzi si
dwa razy do tej samej rzeki, a moe powiedzia, e "wszystko pynie", ale
to na jedno wychodzi. W lipcu bya inna rzeka, teraz jest inna. Wikszy
liberalizm niej podpisanego nie dziaa wstecz lecz do przodu. Mogo te
by tak, e gdyby Pan tego obrazu wtedy nie wzi dzi nie byoby ju
czego bra. O tym Pan nie pomyla?, ale zmieniem nieopatrznie temat.
Byo o pdzlach. Pdzli uywam wycznie paskich i prawie wycznie
207

twardych, czyli albo ze szczeciny wiskiej albo z nylonu. Oczywicie o

kilku gradacjach twardoci tak szczeciny jak i nylonu i kilku dugoci
wosa, ale i jedno i drugie jest takie, jakie akurat udao mi si dosta, bo to
nie jest tak, e wchodz do sklepu i wybieram, tylko w najlepszym
wypadku rzucili do sklepu dwie wielkoci pdzli typu XYZ i trzeba bra
pki s lub znajomy amerykanin, ktry tu jedzie i zatelefonowa o tym,
zechcia kupi mi kilkanacie pdzli wg moich wskaza i wymaga w
sklepie w Paryu, ale to, co przywiz byo to cakiem co innego ni
prosiem, bo sprzedawca [na Zachodzie bywaj wycznie sprzedawcy
idioci i tylko ich klienci s od nich gupsi] poradzi mu inne, ktre s
"macz beter" a ktre nie nadaj si wogle dla mnie, ale skoro je ju mam
i skoro musz za nie zwrci, to staram si nimi pracowa nie narzekajc.
Trudno jednak je tutaj reklamowa, bo pomyli Pan, e trzymam w rku
to, na czym mi najbardziej zaleao wybrane z tysica. Przeciwnie. Z
reguy maluj tym, co udao mi si dosta, na tym, co udao si komu
ukra i mnie sprzeda. Drobne wykoczenia i bliki et c wykonuje
pdzlami z wosem sobolowym okrgymi o maym numerze. Ale to
dopiero wykaczajc obraz w kilku zaledwie miejscach.
Co do szkicw owkiem [miao by jedno pytanie - zaraz zaczn liczy
ile trac w kancelarii i e odpowiadajc na te pytania ju zarobiem na
dwa kompakty] to widzia Pan jak one wygldaj. S to notatki w kilku
kreskach i czasami wystarcza jedna czasami robi je kilkakrotnie zanim
przystpi do obrazu. Przenosz na podobrazie wglem [to ju nastpne
pytanie] [naleaby si ju trzeci kompakt] oglne zarysy tego, co byo na
szkicu, a wic ju prawie nic: pitnacie kresek pobienie wykonanych i
zaczynam na tym malowa. Obecnie zaczynam akrylem, dawniej robiem
to olejem: narzucam na caym obrazie oglny zarys tego, co tu bdzie, ale
nieostrymi byle jak namalowanymi plamami z przyblionym kolorytem i
zmieniam tak dugo, jak dugo to, co namalowaem wydaje mi si
niewywaone tak jako brya jak te kolorystycznie. Gdy po kilku
godzinach pracy wydaje mi si, e cao dostaa oglnie rozpracowana i
plus minus mnie zadowala, odkadam akryle i na wierzchu robi
podmalowanie olejne z dodaniem sykatywy [manganowej]. Nastpnego
dnia zaczynam na obrazie pracowa farbami olejnymi bez sykatywy,
rozrzedzanymi mediami rozmaitego typu w zalenoci od tego, co
chciabym na obrazie uzyska. Maluj stale cay obraz i z dnia na dzie
wyglda tak jakby kto obiektyw lub lornetk nastawia na ostro,, czyli
208

coraz bardziej wygadza si i wyostrza tak to, co jest namalowane, jak te

coraz silniej rwnoczenie wychodzi na zewntrz kolor, bo od farb
celowo zabrudzonych i pozbawionych najjaniejszych i najciemniejszych
miejsc id w kierunku rozjaniania tam gdzie ma by ciemno i
wyjaskrawiania koloru, a raczej jego rnicowania, czyli wyjaskrawiania
poszczeglnych partii w stosunku do innych mniej jaskrawych. No i w
pewnym momencie mam obrazu tak do, e kocz t zabaw, chocia
monaby j cign teoretycznie rzecz biorc w nieskoczono.
Piknie si kaniam obojgu pastwu. Moje zoliwoci na marginesie
compactw nie zmniejszaj mojej wdzicznoci za zaatwienie mi startu
w tej dziedzinie oraz oglnej frajdy, jak ju mam, mimo, i gramofon
jeszcze nie nadszed. Dzi dostaem z Holandii INVOICE i numer
przesyki.
Beksiski.

Madonna
209

***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly - le Roi, le 3 november 1984

Szanowny, Drogi Panie
Przed chwil nadszed Paski list z 23 - go padziernika br.
zawierajcy cenne informacje o technice powstawania Paskich
obrazw. Prosz nie niecierpliwi si, i tylokro nagabuj Pana o
detale Paskiej pracy, nawet, jeli w rozmowie bezporedniej ju
mi je Pan w czci okreli. Wie Pan, i zbieram te informacje nie
tylko dla siebie samego, lecz gwnie dla tych, ktrzy przyjd po
nas. Kada uwaga, kada wzmianka dotyczca Pana pracy bdzie
zawsze zarejestrowana i odoona do moich archiww. Z gry wic
jestem wdziczny za spontaniczne, nawet przypadkowe aluzje lub
wyjanienia tyczce si zwaszcza tego, co dla Pana jest zupenie
nie istotne: detali.
Dzikuj rwnie za list z adresami Sanyo. Jestem pewien, i tak
uzbrojony nareszcie bd mg si okaza wydajnym. Czekam do
poniedziaku by podzwoni po adresach francuskich i belgijskich. Jeli
one nie wypal napisz do Japonii.

Z listu dzisiejszego wnosz, i poniewa obrazy o duych

rozmiarach mi si nie dostan zostaj obrazy o rozmiarach
mniejszych, ktrych przywiezienie do mnie nie wymaga
samochodu i moe odby si samolotem (prcz krzya, ktry
musiaby poczeka). Mam nadzieje potwierdzi to dzi w nastpnej
(po wczorajszej) rozmowie telefonicznej. Jeli by tak byo to by
moe mj przyjazd do Polski nie byby potrzebny, bo obrazy
mogaby jednak przywie moja teciowa. Za nawet gdybym si
wybiera samochodem, to mgbym przyjecha swoim Volvo, nie
muszc wynajmowa samochodu campingowego.
210

Co do wyraenia zawartego w mym licie przesyanym przez pana

Dziworskiego "wszystkie obrazy" wyjaniem moje zaskoczenie
Pask interpretacj ju we wczorajszym licie. Nie wracam wic
do tego.
Wczoraj odzyskaem detaksy z wysyanych przez pana
Dziworskiego pyt. Porobiwszy wic ostateczne rachunki (wliczajc
w nie pi otrzymanych wczoraj nastpnych pyt i spekulujc na
temat jeszcze nastpnych siedmiu) zorientowaem si, i moja
bieganina jednak zostaa w czci opacona i e w sumie
zapaciem za pyty troch mniej ni bym zapaci za obrazy.
Wycofuj wic w czci sowa goryczy jakie zakrady si do moich
poprzednich listw w zwizku z t spraw. Nadal jednak
podtrzymuj opini, i lepiej bym si tym ju nie zajmowa a jeli
tak, to na warunkach cile okrelonych, ktrych dwa warianty
przedstawiem Panu w mym wczorajszym licie.
Za darowany mi obraz nr. 28, mimo, i jak Pan pisze "uszkodzony
jest bardzo, w wielu miejscach pobrudzony i podrapany" dzikuj
ogromnie i oczywicie z gry si ze ciesz.
Kto zaproponowa mi sprzeda Paskiego obrazu o tak
nietypowych wymiarach (samego obrazu nie widziaem), i
zastanawiam si czy nie chodzi o ow sawetn cz obrazu,
ktr wykrojono z obrazu wikszego, uszkodzonego w transporcie i
ktr zgodzi si Pan ponownie podpisa jako obraz sam w sobie.
Tym bardziej, i wiem, e nie podpisuje Pan obrazw a na tym,
ktry mi ofiarowano do sprzeday pono znajdowaa si jaka
insriptia po acinie. Czy moe mi Pan potwierdzi moje
przypuszczenia zanim dam sprzedawcy ostateczn odpowied?
ona moja robi mi wymwki, i daem panu Dziworskiemu na
przewiezienie pyt jej ulubion torb. Czy dotara ona do Pastwa i czy w
takim razie byby Pan askaw przekaza ja pani Szczyciskiej ktra
przekae mojej teciowej (o ile ja nie wybrabym si do Polski i sam od
niej nie odebra).

Pozdrawiam oboje Pastwa najserdeczniej.

211

Piotr Dmochowski
***
Monsieur Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m.314

Marly le Roi, le 5 november 1984

Szanowny, Drogi Panie
Zgodnie z tym, co zapowiedziaem w mym licie z 3 - go listopada br.
dzwoniem dzi po wszystkich trzech francuskich adresach Sanyo.
Nieodmiennie skierowano mnie znw do laboratorium naprawy
odpowiadaczy telefonicznych, z ktrym tylokro ju miaem do czynienia.
Po rozmowie telefoniczne z chyba mocno podpitym wacicielem
uzyskaem przyrzeczenia wysania Panu jednej (o dwch nie chcia ze
mn rozmawia) dokadnie takiej, jak Pan da kasety. Wysaem mu
rwnie czek na 260 fr i list potwierdzajcy wszelkie podane mu przez
telefon dane. Fotokopie tego listu przesyam w niniejszej kopercie.
Pozostaje mi tylko mie nadziej, i tym razem nie zostan
wprowadzony w bd i e nie wyl Panu jakiej tamy podobnej lub
rwnowartej lecz tak o jak prosiem.

W prawdzie wycofaem si z podejmowania na przyszo

jakichkolwiek nowych zobowiza dotyczcych potrzebnych Panu
przedmiotw (prcz pyt o ile zaakceptuje Pan moje warunki, o
ktrych pisaem), lecz pozwol sobie na wyraenie pewnej uwagi
dotyczcej niezwykej trudnoci, z jak udawao mi si zadowoli
Pana: Ot Polska yje daleko bardziej w krgu wiata
anglosaskiego ni frankofonicznego. Std wikszo produktw
poszukiwanych przez Polakw pochodzi z poza Francji. Std
pierwsza trudno. Druga trudno wynika z tego, i Polacy maj
do
idylliczne
wyobraenie
o
zasadach
liberalizmu
212

ekonomicznego w wiecie kapitalistycznym, wedug ktrych

produkty jednego kraju powinny by do atwo dostpne w innym
kraju. W rzeczywistoci istniej midzy krajami zachodnimi do
wysokie i czste bariery rnego typu (odmowa licencji, normy
bezpieczestwa czy higieny, wysokie co et c), ktre powoduj, i
atwiej jest dosta produkt amerykaski w Polsce ni w Paryu.
Szczeglnie tyczy si to lekarstw gdy tylko lekarstwa francuzkie
mog by sprzedawane we Francji, lecz i caej plejady innych
produktw. Sam nie zdawaem sobie sprawy z jej iloci do pki
rni Polacy nie zaczli mnie prosi o wysyanie im rzeczy, o
ktrych znalezieniu nie byo mowy. Tym bardziej si czuem
zawsze zaenowany, i prosili mnie oni o zwyke wysanie czeku
do firmy, ktra sama zajmie si wysyk. A gdy twierdziem, i to
niemoliwe podejrzewali mnie albo o zbywanie ich albo o pewna
niezaradno. W sumie, zamiast wyj na poytecznego wujka z
Ameryki wzbudzaem rozczarowanie. Tym wiksza jest wic we
mnie potrzeba nie przyrzekania ju niczego nikomu. Chyba, i
chodzi o produkty francuzkie atwe do nabycia.
Pozdrawiam Pana najserdeczniej.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 7.11.84.

Przepraszam, e dopiero dzi odpisuj w zwizku z telefonem w dniu 2 bm. Ale

szereg spraw si zoyo na to, e bylimy troch wyczeni z normalnego
funkcjonowania. Pisz wic dzi i donosz, e mam ju gramofon laserowy i
przystpiem do przesuchiwania pyt, ktre nie byy plombowane, by od razu
mie jasno czy co jest do wymiany. Jak na razie od wczoraj przesuchaem
dopiero 6 sztuk i wszystkie byy OK. To jednak trwa i troch mczy, gdy
przesuchujc nie mog nawet wyj zrobi kawy (w tym miejscu moe by
bd luka etc.), tak wic od czasu do czasu musz puci co normalnie, a
potem wracam jak do pracy do tego przesuchiwania. Odbir gramofonu na
213

cle trwa (cay czas w pozycji stojcej) od godziny 8 rano do godziny 14.30 po
poudniu, w toku podobnym do warszawskiego tramwaju - na szczcie celnik
by miy, a nie taki jak ten przy samochodzie, natomiast odbir by w tym
samym koszmarnym urzdzie przy Dworcu Gdaskim.

Teraz do sprawy tych dwch pyt laserowych, o ktre prosiem w

ostatnim chyba licie (Honegger i Schubert), bo jak to powtrzyem przez
telefon, to Pan od razu zesztywnia i zacz si zastrzega, e ma jakie
koncepcje odnonie nabywanie pyt dla mnie... Mam nadziej, e
koncepcja ta nie bdzie polega na tym, bym dopaca do pyt tyle, ile
straci Pan chodzc do sklepu, bo mnie na to nie bdzie sta po prostu, a
takiej koncepcji powinienem si domniemywa w oparciu o Paski list
podany przez Dziworskiego, ktry, mimo, i mu daem adres i telefon, nie
da o sobie znaku ycia. (Prawie umwilimy si na pojutrze poczym
zapanowaa cisza). Ow przegapiem spisujc nasz umow, e w jej
wyniku przestaj by wypacalny i nic ju nie bd mg sprowadzi
sobie zza granicy, bo nie mam obrazw do tego celu, a przecie punktu 37
nie bd rozmienia na odkurzacz, pyty czy jaki dajmy na to kabel,
papier etc. Tak wic wypadnie cieszy si posiadaniem coraz wikszej
iloci pienidzy, za ktre nic nie bdzie mona kupi. Ale moe to te
mona polubi? Pokornie jednak przypominam, e to przegapienie
wyniko po trosze z nadziei, jakie mi Pan robi, czego emy wreszcie nie
spisali (a Pan tak kocha spisywa), ale co Pan sam napisa, a jako em
winia, pozwol sobie zacytowa bez zmian z listu z 14 septembre 1983:
co miesic ukazuje si okoo 50 nowych tytuw. Jakakolwiek byaby
muzyka, ktra Pana interesuje, na pewno znalazbym wrd tych 50, 4-5
tytuw, ktre by Pana zainteresoway i z najwysz przyjemnoci
przesyabym je Panu regularnie. A teraz ja poprosiem o dwa tytuy z
nowoci i zaraz najwysza przyjemno zamienia si w najgorsze
cierpienie. Ale ju wicej nie bd zoliwy. Tylko raz jeszcze
podkrelam, e ta potna lista, ktr Pan realizowa w zamian za
sprzedanie krzesa bya ewenementem! Ja przecie nie miabym
pienidzy na to, by stale tyle pyt laserowych kupowa. Jeeli o czym
myl i co planuj, to wanie ca 4-5 nowoci w miesicu, czasem
laserowych, czasem zwykych, czasem zreszt nic. Ale oczywicie nie
jestem w stanie dopaca Panu za stracony czas - takie pyty same w sobie
s dla mnie ju bardzo drogie. Poniewa jak Pan powiedzia przez telefon
wynajmie Pan furgonetk i przyjedzie po obrazy na 3 dni do Warszawy
to, o ile realizacja bdzie zgodna z zaoeniami (wynajta furgonetka i
214

przyjazd do Warszawy), to prosibym bardzo o kupna ca 50 butelek

MARTINS PALE, ale i tyle butelek jakiego ciemnego lekkiego z tych,
co mi Pan wysya najbardziej w tym typie byoby LEFFE RADIEUSE
10, gdy inne byy albo nie dobre, albo z kolei za mocna (CHIMAY
bardzo mi smakowao, ale to jest siekiera za mocna na moj biedn
gow).
Take samo bardzo prosibym, o ile (podkrelam!!!) jest to rzecz oglnie
dostpna bez szukania, o kupno 6-10 soikw kawy NESCAFE SPECIAL
FILTRE (cafe lyophilise). Jest to francuska wersja kawy NESA-GOLD. Chodzi
o soiki 200 gramowe. Ale podkrelam, e nie idzie o adn inn kaw. Ani o
NESCAFE-CLASSIC, ani o aden inny typ. Pewex tak rozrzedzi teraz
dostawy NESCA-GOLD, e mj zapas si koczy, a dostawa nie wiem, kiedy
bdzie, a bez tego nic nie namaluj. I jeszcze jedna uwaga: NESCA SPECIAL
FILTRE (lub GOLD), jest produktem o ograniczonej trwaoci w
przeciwiestwie do zwykej NESCA i dlatego albo trzeba kupowa patrzc na
dat wanoci (minimum 6 miesicy naprzd) lub w takim magazynie, ktry
gwarantuje wiey towar (o ile nie bdzie na soiku takiej daty, bo oni raz daj, a
raz nie daj, diabli wiedz dlaczego). W PEWEXIE zawsze jest wana na
prawie rok z gry, tak wic sdz, e i w Paryu bdzie. W Paryu, w
niektrych sklepach dosta mona ja taniej o 5 czy 10 frankw, ale za to ma
wano na dwa tygodnie lub wcale, o czym nie kady wie lub nie kady to
docenia. Poniewa ja to bior niejako na zapas, to musi by wana, co
najmniej p roku. W razie wtpliwoci prosz kupi tylko 3 soiki. OK?
Co do SABONA dla mojej ony to pokornie prosz o wymiar o jeden cal
mniejszy ni mj, czyli o wymiar 6. Prosz te o dwie sztuki i te o zwyke
miedziane bez zocenia czy srebrzenia. O Jezu strasznie Pana wykorzystuj, ale
ta furgonetka budzi apetyty. Poniewa nie dostaem adnego obiecanego
prospektu francuskich odkurzaczy, odpisuj z niemieckiego prospektu z roku
biecego typy w kolejnoci jak mnie interesuj, moe co z tego Pan dostanie i
w Paryu?
1. LLOYD TELETRONIC 1000 W
2. PHILIPS P 72 1000 W
3. AEG COMPACT ELECTRONIC 1000 W
4. AEG 6008 ELECTRONIC TI 1000 W
5. ROWENTA RB 21 1000 W
By moe wszystko, to jest towar wycznie niemiecki, ale nie wykluczam, e
co z tego bdzie i w Paryu. Wszystko s to odkurzacze niestety nie rczne, ale
jak si zorientowaem nie ma rcznych 1000 W lecz najwyej 700 W, a to jest
dla mnie za mao. Wszystkie znam z opisu i fotografii,, czyli z prospektu i w
215

zasadzie s prawie bliniaczo podobne. Ceny w Niemczech od ca 100 do 150

US dol. w przeliczeniu. Myl, e francuskie bd podobne? W razie duej
rnicy prosz jednak nie kupowa... I w ogle, prosz nic nie kupowa o ile
trzeba byoby tego szuka.

Piknie si kaniam i serdecznie oboje Pastwa pozdrawiam.

Beksinski
Dopisek na marginesie
10 numerw Radaru oczekuje na Pana.
***
Drogi Panie!

Warszawa 13. 11. 84.

Dzisiejszy list zaadresowany Monsieur Zdzisaw Beksiska [powinno by

Zdzisawa] doszed jednak w porzdku odsaniajc mroki paskiej
podwiadomoci zgodnie z receptur dziadzia Freuda. Mimo tego
psychicznego mesmeryzmu nie zamierzam by ulegy, jeeli idzie o treci
zawarte wewntrz listu. Moja propozycja wyglda nastpujco: Zostamy
na tym na czym emy stanli w lutym br. plus poprawki naniesione w
lecie i plujmy na pyty, sprawunki et c. Przyznaj, e przykad z
zaatwianiem przesyki do Parya mnie przekona, e jestem w rwnym
stopniu trudnym klientem jak Pan...
Ale do rzeczy: Ow nigdy, przenigdy nie bd niczego wysya, a
przyczyn jest kilka, a kada na miar owych armat z anegdoty o
Napoleonie. Najwaniejsza wydaje si taka, e tu kady chce zarobi i to
chce zarobi coraz wicej, ale przecie rachunkw za to nie wystawi, a
jeli nawet to nieformalnie. Ju dosy mnie wstydu kosztowao, gdy mj
szanowny szwagier policzy Panu cztery kafle za przywz skrzy z daczy,
nie zamierzam co krok stawa w dwuznacznej sytuacji, gdy bd musia
mniema, e Pan moe myli, e to tyle nie kosztowao ile ja zapaciem,
tylko do spki z kim Pana "skubi" [ja wiem, e Pan tak nie bdzie
mniema, ale prosz si wczu w moje pooenie - na moim miejscu tez
216

by Pan tak zareagowa] z tego samego powodu nie chciabym by zaatwia

cokolwiek mj szanowny syn, ktry jednak jest tak wielkim leniem, e na
pewno by nic nie chcia zaatwia. Mj szwagier natomiast jak sdz
byby nie od tego, ale nie wiem czy za trzecia z kolei przesyk nie
musiaby mu Pan zapaci wicej ni za obrazy w niej zawarte, bo on
zawsze ceni owce wg. weny jak w znanym przysowiu [co mi dzisiaj
odbio przysowiami, ale wlaem w siebie kilka puszek Berliner Kindla i
jestem na luzie] i dociska akcelerator - moja ona mwi, e liczy za
wszystko [take mnie] jak syn za ojca. To by by jeden powd. Innych jest
sporo, midzy innymi takie, e czasami pracuje mi si dobrze i id wtedy
"za ciosem" i nie chc przerywa, a tu przyszaby akurat wysyka
obrazw, zaatwianie opakowania et c. Poza tym nie mam gdzie tego
robi. Nie musz (na szczcie) jak przed naszym poznaniem opisywa
naszego mieszkania, bo je Pan ju zna. Gdzie tu jest dwa metry
kwadratowe podogi? Gdzie? Ani w ebku mi to!
Idmy do spraw weselszych: Przesuchaem wszystkie 37
niezaplombowanych pyt i wszystkie s OK, na adnej nie ma syszalnych
usterek, mimo i nataem ucho. W pierwszej notatce zrobionej po
nadejciu pyt miaem zanotowane, e nieplombowanych jest 38 sztuk, ale
ze spisu wynika, e tylko 37, by moe si omyliem, ale nie wiem czy
liczc na pocztku czy tez spisujc potem. By moe "2 symfonia
Brahmsa" bya niezaplombowana, ale w ewidencji niezaplombowanych
nie figuruje, a ewidencji zaplombowanych nie robiem, tak wic w razie
czego moja strata, miejmy jednak nadziej, e straty niczyjej nie bdzie.
Zabawa z tego jest przednia chocia nagrania nie zawsze s na poziomie,
czasami s technicznie gorsze ni na pytach konwencjonalnych i to bya
jedna z przyczyn dla ktrej chciaem przy starcie mie wiksza ilo
materiau porwnawczego. Gdybym mia kilka pyt, mgbym o usterki
dwiku obwinia aparatur, tymczasem dowcip polega na tym, e
materia wyjciowy jest bardzo nie rwny i czasami take artystycznie na
niskim poziomie, natomiast sama zasada jest chyba fajna! Na wielu
pytach widoczne s usterki [plamy, zarysowania, dziury w metalizacji et
c], ale ich o dziwo wogle nie sycha, do tej pory czytaem o tym, teraz
mam okazj nauczy si, co jest grane i jak. Musz kupi w Pewexie jak
pyt i uszkadza j systematycznie a do granicy wystpienia zakce w
dwiku lub prowadzenia lasera, tak, aby mie jasno, jaka (na oko) jest
tolerancja i jak to naley oglda kupujc o ile jest niezaplombowane. W
217

zwizku z trudnociami myl, e raz na rok zaatwia to bd sam w

Hamburgu (gdzie mam baz u rodziny) - poza tym umiem 100 wyrazw
po niemiecku, a tylko jeden [merde] po francusku [uczyem si zawsze
wyrae podstawowych]. Co do tego ile jeszcze powinien Pan naby by
byo 100 % zobowizania to mwic prawd nie wiem, bo ja jestem
zawsze "na luzie" i nie mam prawniczego umysu, ale przypominam, e
poprzednio mwi Pan o ["jeszcze trzynacie tytuw i bd czysty"] a
teraz mwi Pan, e ["jeszcze 12"]. Ju Gibbs stwierdzi przed wielu wielu
laty, e entropia narasta, tak wic nie zdziwi si jeeli w rezultacie
wypeni Pan swe zobowizania w 100 % przesyajc 6 pyt, gdy jeeli
entropi nazwa miar przechodzenia materii od stanw mniej
prawdopodobnych do stanw bardziej prawdopodobnych, to totalny brak
pyt bdzie bardziej prawdopodobny ni nieskoczono materii
zamienionej na pyty. Howgh, jak powiadaj Apacze.
Poniewa paski osobisty przyjazd nie jest jeszcze (jak wynika z
dzisiejszego listu) spraw ostatecznie zadecydowan, to bagam o nie
branie pod uwag mych licznych sprawunkw, o jakich zaatwienie
prosiem Pana w ostatnim licie. Tak odkurzacz, jak piwo Nesca - Gold i
co tam chyba jeszcze, traktowaem jako rzeczy, ktre zapewne
["zapewne, bo nie znam Parya!!!] dostpne s w trakcie wyjazdu jako w
sumie trzykrotny postj po 10 minut przed trzema sklepami na trasie
wylotowej. O ile si myl, to wogle bagam o wybaczenie i prosz
zapomnie, e o co prosiem!!! Za czasw Gierka zaatwienie takich
trzech sprawunkw w Warszawie ( a nawet w Sanoku) byo sprawa
kilkunastu minut, std moja miao jeli idzie o t list. Jeeli jednak
(primo) jest to trudno dostpne, a (secundo) nie jedzie Pan furgonetk jak mwi w telefonie - to prosz zapomnie o wszystkim i wicej nie
bd.
Co do zmiany adresu to tak krawiec kraje jak materii staje [jeszcze jedno
przysowie]. Ostatnio rzeczywicie czuj si jakbym mieszka na dnie
nocnika penego gwna i takie rzeczy stawiaj ca spraw adresu w
ostrzejszym wietle. Przyczym niezalenie od uczonych wywodw
zagranicznych i rodzimych komentatorw nie wykluczam, e nie bya to
adna
prowokacja
polityczna,
lecz
beztroskie
dziaanie
rozbisurmanionych do reszty wieczn bezkarnoci milicyjnych
przygupw. To dla Jaruzelskiego wygodne byo podcignicie sprawy
218

pod szyld politycznej prowokacji, bo zyska argumenty do rozprawienia

si z opozycj partyjn - przy czym szybko dziaania i wykrycia
sprawcw wskazuje na to, i siedzieli u Jaruzelskiego na widelcu jeszcze
przed zamordowaniem Popieuszki. wite krowy walczce ze sob, przy
czym ofiarami jestemy my... Bruno Schultz zosta zastrzelony na ulicy
przez jednego Gestapowca na zo innemu: "zabiem mu jego yda".
Popieuszko te liczy si w tej caej imprezie jako czyj yd. No, ale
zboczyem z tematu. Co do zmiany adresu to pokornie przypominam, e
jeszcze nie odnielimy sukcesu. Nie? Jeszcze poczekajmy, jeszcze si nie
pieszmy i to by by ostatni cytat. Ukony, czy byby Pan w stanie
uprzedzi o przyjezdzie na tydzien przedtem??? Byloby to fajnie. Uklony.
PS: Gdy ju zaatwi Pan w swym mniemaniu 100% prosz o telefon i
tytuy tego, co ju Pan ma. Otwiera si przed witami pewna mozliwo
w Niemczech podabym wtedy facetowi list! OK?
PS: /15.11.84/ list jeszcze niewysany, wic rozpiecztowuj by dopisa to, co
ju tam napisaem, ale w sposb moe dla Pana mao jasny. Chodzi o to, e w
grudniu jedzie do RFN mj kolega z Poznania (te maniak HIFI) on zreszt
okresowo tam wyjeda, bo chyba, (o czym jasno nie mwi) trudni si
plegalnym przedstawicielstwem czy te marketingiem w Polsce sprztu HIFI
dla jakiego niemieckiego magazynu, a w zamian za to moe dla siebie kupowa
po cenach hurtowych. Tak mnie si przynajmniej wydaje, ale jego o to nie
wypytuj. Zaproponowa mi gwne pyty CD firmy DEUTSCHE
GRAMMOPHON, ale jeszcze kilku innych, po cenach bardzo niskich z tym e
zamwienie winno by wiksze ni 20 sztuk i twierdzi [nie wiem na ile
zasadnie] e moe dosta "absolutnie wszystko" co tylko zostao wydane.
Wogle spyta si Pan, czego nie zaatwiem przez niego tylko przez Pana...
Ow przedtem nie wiedziaem jeszcze, e on ma takie moliwoci, a pozatym
jako zwizanemu silnie z by Solidarnoci nie wydawano mu od czasu stanu
wojennego paszportu. Pozatym nie wiedziaem, e dla Pana bdzie to taki
straszny kopot! Po raz pierwszy pojecha przed dwoma miesicami i dziki
temu mam magnetofon kasetowy - teraz ma mi zaatwi suchawki wysokiej
klasy no i dowalibym mu pyty CD. Tomkowi zreszt ju przywiz pyty, tyle,
e zwyke. Teraz zapowiedzia, e jedzie "z pocztkiem grudnia". Ow
zaleaoby mi na tym by w momencie, gdy ju bdzie mia Pan wykonane 100%
swego zobowizania, a co si tak zoy, e z pocztkiem grudnia nie przyjedzie
Pan do Warszawy i nie przywiezie pyt [wyczyem muzyk, bo nie umiem
formuowa zda - wic jeszcze raz:] Chodzi o to bym wiedzia co posiadam, a
czego nie udao si Panu zdoby i ju si napewno nie uda. Oczywicie
219

wystarczy mi informacja na temat tego, co posiadam, a wic te 13 tytuw,

ktre Pan albo ju ma w domu, albo na pewno mie bdzie. Wtedy ja w oparciu
o katalog permanent, ktry mam w ostatni numerze "Harmonia Panorama
Musique" [podanym mi przez pana Dziworskiego] bd mg zrobi
zamwienie dla faceta jadcego do Niemiec wiedzc ju czego na pewno od
Pana nie dostan. Tylko BAGAM: prosz w oparciu o to, co napisaem wyej
nie rezygnowa od razu z dostania tego, co ju ma Pan obiecane wg.
rozumowania; "Beksiski ma ju rdo nabycia pyt, wic, po jak choler
mam mu kupowa t kocwk!!!" Sam Pan wie jak wygldaj "rda". Pan
te by prawie pewien, e wszystko jest do kupienia. Ten facet wogle nie
kupowa do tej pory muzyki klasycznej, bo jego interesuje wycznie jazz i by
moe owo "wszystko", ktre moe naby, rwnie jest ostro ograniczone, tylko
on sobie z tego nie zdaje sprawy! Tak wic to, co ju ma Pan obiecane prosz
zaatwi, a mnie tylko uwiadomi czego NAPEWNO ju nie bdzie, podajc
tytuy tego, co ju Pan ma na biurku i tego, co jeszcze dostanie Pan w tygodniu.
OK? Bardzo przepraszam za kopot. O ile w pocztkach grudnia bdzie Pan w
Warszawie to rzecz jasna telefony s zbdne, ale pocztek grudnia to najdalej
5 grudnia. OK? Bardzo przepraszam za kopot. Kocz i zabieram si do pracy.
Ukony.

Beksiski
PS: Przed chwil trafiem na pierwszy brak produkcyjny: Sonaty
fortepianowe Beethovena w wykonaniu Gilelsa /DEUTSCHE
GRAMMOPHON 400 036-2/ ma na ostatnim "kawaku" pcherz
powietrza w masie plastycznej pokrywajcej stron zapisan, co
powoduje e gramofon zaczyna "wierka" rytmicznie i chwilami gubi
lad. Niestety bya to pyta plombowana, wic mimo, i wada jest
wynikiem ewidentnego bdu fabrycznego nie podlega wymianie.
Donosz dla porzdku, ciekaw jestem ile jeszcze usterek wyskoczy. Na
razie przesuchaem 45 krkw i to jest pierwsza usterka i to by si
zgadzao z opini owego faceta z Poznania, ktry ma urzdzenie ju od
trzech lat i twierdzi, e usterki wystpuj rednio raz na 40 pyt.
Ciekaw jestem czy laser da si "ogupi". Po przesuchaniu wszystkich
pyt, sprbuj pod siln lup zamalowa na czarno w pcherz powietrza by moe, e wtedy laser odczyta to nie jako bdn informacj, lecz jako
brak informacji i wczy si drop-out compensation?
220

***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m 314

Marly-le-Roi, le 20 novembre 1984

Szanowny, Drogi Panie
Zgodnie z nasz rozmow telefoniczn z 19 listopada przesyam Panu
katalog domu wysykowego "3 Suisses". Wskazanie mi przedmiotu, ktry
Panu odpowiada pozwoli mi na wydanie rozkazu przesania go Panu. W
ten sposb gotw jestem odpowiedzie na wszelkie Pana proby. By
unika nieporozumie zastrzegam, i wysyka potwierdzona przez dom
wysykowy przechodzi w Pana orbit i ja nie odpowiadam ani za jej
uszkodzenie ani zaginicie.
Co do lekarstw - o ile bd francuskie - zawsze gotw bd wesprze
Pana. Prosz jednak wtedy przysa mi, tak jak poprzednio, recept.
Telefonicznie podaem Panu, jakie dostaem nareszcie pyty. Zostao
jeszcze trzy, ktre nowy sprzedawca przyrzek mi za dwa tygodnie (a
wic przed moim planowanym przyjazdem). Postaram si je przywie
ze sob. Sze tytuw w ogle jest nie do dostania. Moe poszuka ich
Pan w Niemczech, gdzie wszystko to jest z pewnoci lepiej
zorganizowane i napewno tasze.
Tytuami nie do dostania we Francji, zgodnie z tym, co mi powiedzieli
wszyscy sprzedawcy s:
- Faur telarc CD 80059
- Lalo Import CBS/Sony 38 DC 22
- Saint Sans Philips 400052-2
- Orff Telarc CD 80056
- Sibelus Import EMI Angel CC 38 3011
- Chausson Denon 38 C 377005
Dwie wybrakowane pyty postaram si wymieni i sdz, i nie powinno
by kopotw. Odbior je bdc u Pana.
221

Ciesz si bardzo, i znalelimy rozwizanie naszych trudnoci i z gry

raduj si na zobaczenie Pastwa w Warszawie.

Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 21.11.84.

Waciwie nie bardzo jest sens pisa skoro zobaczymy si zapewne w dwa
dni po otrzymaniu przez Pana tego listu, ale by moe co przeszkodzi
Panu w przybyciu do Warszawy, a sprawa jest jak mi si wydaje istotna
[swoj drog moje listy jakby dochodziy do Parya szybciej ni Paskie
do Warszawy, czy przyczyn nie jest to, e moje nadaj jako lotnicze?].
Ow w jednym z dwch listw otrzymanych od Pana w dniu
wczorajszym, [o czym wanie miaem powiedzie przez telefon, ale
zapomniaem - wspominaem, e miaem co powiedzie i nie pamitam,
a szo o to, co niej] jest zapytanie o obraz o nietypowych wymiarach z
inskrypcjami aciskimi na odwrocie, zaoferowany Panu do zakupu. Jak
ju zapewne opowiadaem w jednej z naszych rozmw bya taka sprawa
przed wielu laty, a jeli zaoferowano Panu ten obraz do sprzedania, to jest
w tym o tyle pozytywny wydwik dla mnie, e niejako potwierdza
niektre moje bajania jako autentyczne anegdoty, a nie anegdoty
wymylone, co mi czasami zarzuca tak moja mama [majca cakowit
paramnezj jeli idzie o moj osob] a czasami i moja ona [twierdzc, e
beznadziejnie koloryzuj wszystko co tylko opowiadam]. Jeli obraz, o
ktrym mowa jest w kolorycie brzowo-ugrowo-czarno-szarym, czyli
typowy monochrom i jeli jego format jest may i pionowy i jeli
przedstawia zarys jakby postaci wchodzcej po stoku wzgrza do jakby
drzwi w murze, na ktrym to murze s chyba dwie lub trzy czaszki lub
reminiscencje czaszek i jeli na odwrocie jest napisane PARS PRO TOTO
i mj podpis, to idzie wanie o ten kawaem obrazu, z ktrego drugi
wikszy kawaek jest podobno w USA [a kto go kupi wiedzie bdzie
by moe pani Mirosawa Arens kierowniczka galerii Zapiecek w
222

Warszawie] a trzeci z dziur ju nie istnieje chyba e podoony jest pod

kiwajcy si st w galerii, a raczej pod jedn jego krtsza nog. Bardzo
sab, ale dajc wyobraenie reprodukcj caoci dziea ma Pan u siebie
w wycinkach z czasopisma STUDENT. Jest to mur pokryty rozmaitymi
czaszkami lub quasi czaszkami, a u dou po lewej stronie s te drzwi i ta
posta. Negatyw mam gdzie w domu, ale jest to negatyw na maym
obrazku 24 x 36 (leica) tak wic nie da si z tego zrobi odbitki na
dobrym poziomie, tym niemniej "dla Historii" wystarczy. Szkoda mi byo
tego obrazu, ale taki by wogle stosunek do obrazw w handlu sztuk w
Polsce. Bya to te (i jest nadal) jedna z przyczyn, e nie udzielam
obrazw na adne wystawy, bo takie rezultaty [dziury] s regu. I to by
byo na tyle. Na odwrocie szkic z pamici jak to zostao pocite i jak
[zapewne, bo tego nie widziaem] wygldaa dziura. Podpis by na
odwrocie prawej strony obrazu pionowo i dlatego sprzedano podobno t
stron obrciwszy j po przeciciu poziomo jako "pole bitwy". /!?/
Ukony
Beksiski
Moe by to kiedy jeszcze raz namalowa - tyle, e wtedy i tak jak znam
siebie wyjdzie cakiem co innego. Wtedy zainspirowany byem
tybetaskimi legendami o pielgrzymkach Tilopy.
(Rysunek)
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m 314

Marly le Roi, le 20 dcembre 1984

Szanowny, Drogi Panie

223

Po naszym ostatnim spotkaniu u Pana w domu pozostao mi

ogromnie mie, lecz i pene niepokoju o Pana zdrowie, wraenie.
Nasza rozmowa telefoniczne sprzed trzech dni uspokoia mnie
nieco, lecz bardzo prosz o napisanie jak przebiega choroba.
W rozmowie tej, jak to w rozmowach telefonicznych, nie najlepiej
sprecyzowaem tre protokuu, jaki prosz o wysanie mi do
podpisu.
Ot:
- za kredyt dwch obrazw w zamian za pyty bior nogi na
krzele i morze (kwadrat)
- za cen dwch obrazw, jak zostawiem bdc ostatnio u
Pana bior morze ze socem i kosmosem oraz wann nad
morzem.
- za otwarty kredyt we frankach, z ktrego cz ju
uregulowaem, bior budynek rdzawy z kamieniami i rybami.
- rezerwuje sobie do zapacenia w 1985 roku za nasza
dotychczasowa cen:
1) krzeso z kwiatkami (134x100)
2) murzyn w podkoszulce
3) gowa z elementw kamiennych
4) klarnecist z wieloma rkoma
5) matk z dziecitkiem na tle tumu (may rozmiar)
6) blok kamienny z wplecionymi rkoma
7) budowl z wieami, w ktrej jest jedno oko
8) unoszc si nad woda posta przytoczon
kamieniami.
Moje wydatki na katalog, wystaw i film krpuj w tym roku moje
moliwoci na zakup wikszej iloci obrazw. Nie chciabym jednak
by w ten sposb ucieka mi ostatnia ju moe okazja na zakup
wikszej ni moje zagwarantowane 25 procent iloci obrazw za
nasz standardow cen. Std proba o zarezerwowanie mi tych
224

wyej wskazanych na wypadek gdyby moje fundusze pozwoliy mi

w 1985 roku za nie zapaci.
Zaraz po witach zaatwi pyty i branzoletki dla ony Pana.
Poniewa by Pan askaw zgodzi si na obszerniejsze odpowiedzi
na moje pytania na magnetofonie (prosz zakupi tamy w
Pewexie a oczywicie zwrc za nie) czy moglibymy zacz od
jak najszczegowszego opisu technicznego powstawania obrazu
(szkice, wybr tonacji, kolorw, ktrymi zamierza Pan malowa,
rozmiaru pyty, szkicu na pycie, ta, ktre tak wan u Pana
odgrywa rol i tak ogromnie jest wypracowane et c et c). Czym
bardziej obszerne bd Pana wyjanienia, czym bardziej obfite w
na pozr nie istotne detale techniczne tym dla mnie cenniejsze.
Cho nie jestem malarzem wiem, i najistotniejsze s w Pana
obrazach problemy malarskie, kompozycyjne, kolorystyczne a nie
tematyczne. Tote na nie jestem najbardziej akomy. To czy
wypowied Pana bdzie skoordynowana czy nie nie ma znaczenia.
Ci ktrzy kiedy bd jej suchali, lub ja czytali, uo ja w dyskurs
zwarty. Najwaniejsze by mieli materia obfity z ktrego bd mogli
czerpa, a nie kilka ubogich, nawiasem powiedzianych aluzji jak to
byo w historii z niektrymi wielkimi malarzami. Fakt, i obnaa si
Pan w ten sposb i e brak informacji, pewna "tajemniczo"
pozwolia si pewnym malarzom narzuci atwiej ni gdyby o nich
wszystko wiedziano po pierwsze nie jest adn norm gdy inni
wrcz odwrotnie narzucili si poniewa mona ich byo sprawdzi,
wykadali, rejonowali, pisali et c. Po drugie nie myl za naszego
ycia opublikowa wszystkich Pana wypowiedzi lecz tylko niektre i
to za Pana zgod.
Pozdrawiam Pana i przemi Pana Maonk najserdeczniej
PS. Obraz z krzyem i korpusem jest przeze mnie definitywnie
zakupiony, niezalenie od tego, kiedy za ureguluj, tak jakemy to
ustalili podczas mego pobytu. Nie jest to wic "rezerwacja" na 1985
r. tak jak wyej wymienione.
Piotr Dmochowski
225

***
Drogi Panie!

Warszawa 22.12.84.

Napisaem ten protok, ale nie wiem czy forma jego Pana zadowoli, wic
w takiej sytuacji prosz go przepisa w innej formie. Troch Pan
namiesza teraz, bo ustalenia poprzednio byy cakiem inne i nie chodzio
tu tylko o stron finansow. Poprostu obrazy stare, do ktrych byem
przywizany i ktrych nie chciaem dawa "na handel", a mianowicie
mae obrazy nr 5 i nr 6 wzi Pan gwarantujc, e kupuje je Pan dla siebie
i zapaci w terminie pniejszym z powodu aktualnego braku gotwki.
We wczorajszym telefonie nawet Pan o nich nie wspomina rezerwujc do
zakupu dla odmiany obraz z krzesem. Std mj niepokj, ale nie miaem
protokou pod rk, dlatego te nie pamitaem, co tam jest nie w
porzdku, wiedziaem jednak, e co jest. Nie chodzi o to by mi Pan to
paci teraz gdy nie ma Pan nadwyki i wogle nie chodzi o popiech w
paceniu, ale o trzymanie si tego, co si ustala - moe to Pan zapaci za
rok czy ptorej, ale najpierw Pan mwi, e bierze Pan co dla siebie i ja z
blem serca to Panu odstpuj, a potem "lepszy" w danym momencie
obraz tasuje cae dotychczasowe ustalenia w innym porzdku. Oczywicie
ja wiem, e wszystko pynie godnie z ustaleniami p Hieraklita i nie mog
Pana zmusi do staego upodobania w tych samych obrazach, ale skoro
zmiany decyzji miayby by a tak histeryczne,, czyli nastpowa w kilka
miesicy po sobie, to odrazu zamkn kran z obrazami, ktre sprzedaj
Panu na haso "to zostaje dla mnie do mojej kolekcji" tak jak to byo
obecnie z obrazami ES i poniekd KH. Poniewa ta Paska kolekcja
moich obrazw zaczyna liczy si dla mnie, jestem skonny j w jakich
nie wicych si dla mnie z psychicznym harakiri granicach uzupenia,
skoro jednak jej skad miaby by a tak pynny i nieostry to zaczynam si
waha... W kadym razie w obecnym protokole przekazania nie
wzmiankowaem nic o tym, e zamierza Pan w 1985 naby dla siebie
obraz Nr 1 /murzyn/ EH /niebieska gowa/ oraz OY /krzeso kostne/, bo
przy nastpnej okazji znowu trzebaby to zmienia. Na razie do odwoania
zostawiam Panu zielone wiato w dokonywaniu u siebie wyboru co
jeszcze ewentualnie chce Pan i moe kupi dla siebie z tego, co ju ley u
226

Pana na skadzie, z tym e co do obrazw Nr 1 Nr 5 i Nr 6 wolabym

trzyma si ustale "protokou nr 1" z przesuniciem terminu zapaty do
momentu gdy bdzie Pan posiada gotwk bez bliszego sprecyzowania
terminu. To raz.
Teraz sprawa protokow. Wydaje mi si, e technika ich jest nie wiele
warta i bardzo prdko zrobi si taki baagan, i obaj nic nie bdziemy
wiedzie ani niczego nie bdziemy si mogli doszuka. Proponuj inna
metod: Alicja Wahl i inne galerie wystawiay zawsze rewersy na
poszczeglne obrazy, ale nie miay ich na skadzie wicej ni 3-4, a po
dokonaniu sprzeday zwracaam rewers. W naszym wypadku, gdy skad
niedugo bdzie u Pana duy, proponowabym ju teraz zrobi "z rki"
byle jak fotografie wszystkiego co Pan posiada u siebie, a co jeszcze
naley do mnie. Na odwrocie fotografii sprecyzowa by Pan w jakim
charakterze obraz u Pana ley: "komis", "do zakupu do zbiorw wasnych
w terminie..." oraz podawa dat od ktrej obraz si u Pana znalaz, a to w
celu jakiej sensownej kontroli wypeniania punktu 19 i te fotografie z
paskimi adnotacjami leayby u mnie w teczce i kadorazowo gdyby
obraz by albo sprzedany osobie trzeciej, albo kupiony przez Pana, albo
zwrcony do Warszawy, ja zwracabym Panu jego fotografi wraz z
Paskim adnotacjami i podpisem (czy jak tam to bdzie w Paskiej opinii
prawniczej najlepiej). Taki system uczyniby ca zabaw przejrzystsz w
danym momencie tzn. w kadym dowolnym momencie. Pan ma obrazy, a
ja mam ich fotografie z Paskimi parafami. Inaczej pogubimy si w tym.
Ja ju zaczynam si gubi! Drugi protok znosi ustalenia pierwszego,
trzeci zniesie niektre ustalenia drugiego, a czwarty wszystkich
poprzednich z wyjtkiem niektrych drugiego, potem bdzie ju tylko
boski chaos. Zdjcia moe Pan porobi sam na balkonie, w hallu lub obok
okna i odbitki w formacie pocztwki zrobi u fotografa. To bd grosze.
Natomiast wszystkie nastpne pozycje proponowabym by robi Glinicki
dodatkowo niejako przy okazji slajdw, co te bdzie kosztowao grosze,
bo bd to tylko "wgldwki" - musiaby mu Pan to jednak przekaza
telefonicznie.
Teraz kwestia nagra, o ktrych wspominaem. Bardzo chtnie nagram
wszystko Panu, ale bagam o troch zwoki! Chyba, e chce Pan ponie
koszta dodatkowe. Bo ja poprostu nie mog z przyczyn, ktrych i tak Pan
nie skapuje nagrywa z tego wzmacniacza, ktrym nagrywam na
227

szpulowym "reporcie" bezporednio na magnetofon kasetowy. Musiabym

nagrywa na "report" i kopiowa, a z tym jest za duy cyrk. W zwizku z
tym musz mie mikrofon stereo z wejciem na podwjny jack lub te
dwa absolutnie identyczne mikrofony mono, kade z wtykiem typu jack, a
ja tego jeszcze nie mam i bynajmniej nie jest to w Polsce sprawa prosta,
bo chocia bywaj mikrofony, to nie ma wtykw "jack" tylko "din" musz wic mie CZAS na to by si w konkretnych polskich warunkach
poobsprawia w te rzeczy, natomiast sprowadzanie ich zza granicy jest
dla mnie za kosztowne - mikrofony (do zapisu mowy) polskiej produkcji
s tyle samo warte co zagraniczne, a 50 razy tasze, pozatym w razie
usterek przysuguje prawo reklamacji i gwarancji. Wic jeli si Panu pali
to musi Pan sobie kupi taki mikrofon lub mikrofony i wypoyczy je
mnie, a wtedy mog nagrywa, co Pan chce od jutra - inaczej musi Pan
poczeka; mymy s ludzie wschodu, rwnina, cisza, refleksja,
beznadziejno, niema nic od rki - dlatego tak zdenerwowa mnie Pan
prbujc ci na mojej gierownicy.
OSIEM lat bagaem ludzi by mi to kupili "na Zachodzie", bo moja poprzednia
rozsypywaa si ze staroci i kady twierdzi, e tego "nie ma", e tego "si nie
produkuje" wreszcie wyemigrowa jeden z moich kolegw i napisa, e ley
tego peno w wielu sklepach tylko, e "tym zachodnim bucom nie chce si
poszuka" [rnice w interpretacji faktw] w kadym razie, gdy ja nareszcie
mam, a nie jest ona najsilniejsza w konstrukcji, to wrcz je si, gdy kto mi jej
dotyka swoj niewprawn rczk., czyli do obietnicy "zrobi nagrania" naley
wzi ma poprawk: "gdy zdobd stosowne mikrofony". OK? Na wypadek
gdyby Pan to chcia kupowa rysuj, jakie wtyki s potrzebne.

Ukony
Beksiski
(Rysunek)
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
228

ul. Sonaty 6 m.314

Marly - le Roi, le 3 janvier 1985

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam na list Pan z 22.12 84.
Nasze rozmowy telefoniczne z ostatnich dni z pewnoci rozwiay
nieporozumienie dotyczce wyboru przeze mnie obrazw "do
zapacenia". Dla penej jasnoci potwierdzam, i uwaam za
zakupione przeze mnie i ureguluj naleno w 1985 r. lub do
poowy 1986 (jak mnie do tego upowania Pana list z 22-go
grudnia 1984) po cenie tysica za sztuk nastpujce obrazy:
1) duy krzy z korpusem
2) gowa nad morzem (may rozmiar)
3) krzeso z elementw kostnych z kwiatkami (duy rozmiar OY)

Murzyn w podkoszulce
229

4) murzyn w podkoszulce
5) gowa z elementw kamiennych EH
6) klarnecista z wieloma rkami
7) matka z dziecitkiem na tle tumu (trjka) (wyretuszowany)
8) blok kamienny z wplecionymi rkami
9) budowla z wie, w ktrej jest jedno oko
10) unoszca si nad woda posta przytoczona kamieniami
Potwierdzam rwnie, i ju zapaciem za:
1) latajc wann (KH)
2) morze ciemne kwadratowe (ES)

Morze ciemne kwadratowe

230

3) pomaraczowy budynek z ulatujcymi kamieniami (AZ)

4) morze z podwjnym horyzontem (WN)
5) krzeso z ludzkimi nogami (EZ)
Z tej ostatniej serii ma Pan u mnie jeszcze kredyt 5 tys fr. w
towarze ktry przel Panu na yczenie z katalogu Trois Suisses.
Zupenie si zgadzam z metoda ewidencji obrazw dla mnie i do
"komisu, jaka Pan proponuje a ktra polega ma na
fotografowaniu obrazw i moim wasnorcznym okrelaniu na
odwrocie daty ich przyjcia i przeznaczenia. W lad za niniejszym
listem porobi zdjcia i gdy zostan wywoane przel Panu.
Niezalenie od tego sporzdzam protok oglny wszystkich
obrazw, jakie od pocztku od Pana zakupiem lub wziem w
komis, lub wreszcie "zakupiem, lecz zapac w terminie
ptorarocznym. W ten sposb poprzednie protokoy bd mogy
by uniewanione. Doczam w nowy protok oglny do
niniejszego listu.
Powracam do dwch tematw naszych rozmw telefonicznych z
tych ostatnich dni, (mimo, i prosi Pan bymy pozostawili spraw
otwart i nie podejmowali pochopnej decyzji):
Primo: podtrzymuj m propozycj zakupu, cho czci ju Panu
niepotrzebnych szkicw owkiem wstpnych do obrazw.
Fotokopie, jakie prbowaem robi s niezadowalajce. Do
przyszych wystaw, (lecz i dla mnie samego) zaley mi jednak na
posiadaniu ich jaknajwikszej iloci. Nie bd rwnie kry, e bd
chcia dokona tranzakcji zanim wystawa i (o ile wypali) film
zmieni ukad rzeczy. Wie Pan jak boj si, i renoma, jak
prawdopodobnie przynios one Panu spowoduje, i pierwszy
lepszy urzdas, ktremu podszepnie pierwsza lepsza zawiedziona
wacicielka galerii najgupszym oklnikiem zarygluje dopyw Pana
twrczoci na Zachd.
Sekundo powracam do proby o umoliwienie Glinickiemu
porobienia dobrych odbitek z czarnobiaych negatyww, ktre
231

posiada Pan wszystkich Pana prac. Moje archiwum o Panu

wymaga tego i nie bardzo widz powdu, dla ktrego mielibymy to
odkada "na potem, kiedy moemy to zrobi ju teraz. Zwaszcza,
i naby Pan ju zaufania do Glinickiego i tak Pan moe na dodatek
zorganizowa wypoyczanie przez niego negatyww by szansa
zgubienia bya najmniejsza i ewentualne zgubienie spowodowao
jaknajmniejsze szkody.
Na koniec ciesz si, i (jak mi to Pan zaanonsowa przez telefon)
problem mikrofonu zosta rozwizany.
W zwizku z tym nastpna proba o najnajobszerniejsz,
najbardziej drobiazgow i ewentualnie rozoon na kilka etapw
odpowied na pytanie: "po co malowa?"
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej i jeszcze raz ycz Im
najmilszego i zdrowego 1985 roku.
P.S. Bagam by o ile co przeoczyem w protokle nie zostao mi to
poczytane za umylne oszustwo.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 12.1.85.

Przedwczoraj nadszed list od Pana datowany w dniu 24 ub. roku, ale do

dnia dzisiejszego nie nadszed katalog firmy wysykowej i chyba ju nie
nadejdzie, bo chyba by wysany jako "druk"? Zreszt trudno
zdecydowa. Prosz jednak nastpnego nie wysya, bo z przyblionych
oblicze wynika, e pyty laserowe, o ktre prosiem [prcz tych
reklamowanych czterech] akurat plus minus wyczerpi posiadany przeze
mnie u Pana limit, a jeli nawet co zostanie, to ewentualnie wypenimy to
Nesc. Palec mnie boli i le mi si pisze, ale oglnie od dawna ju jestem
zdrowy i niepotrzebnie wystraszyem Pana tym atakiem wtrobowym - ja
takie stressy przeywam kilka razy do roku, tyle, e do tej pory nie mia
Pan okazji tego zobaczy na wasne oczy - jest to zreszt jedna z
232

przyczyn, dla ktrych nie bardzo chc wyjeda kiedykolwiek i

dokdkolwiek, jak te nawet uczestniczy w proszonych obiadach, gdy
co takiego grozi w kadej chwili, na zasadzie: nie znacie dnia i godziny,
ale w przyblieniu domylacie si przyczyn [zmiany pogody, napicia
nerwowe, stress i naduycia gastronomiczne - przy czym niewiele
potrzeba by nazwa to naduyciem, wszystko co przekracza twarg,
parwk czy kartofel i piwo bywa ju naduyciem, jeli jest za pogoda i
stan napicia]. Tym razem miaem w zasadzie stan "podostry", ale za to
"przewleky". Zazwyczaj rzecz koczy si po kilku godzinach, a
rekonwalescencja trwa ze dwie doby i to raczej jako reakcja na
skopolamin i atropin [przewleky bl gowy, uniemoliwiajcy
jakkolwiek prac] tyle, e atak wtedy jest ostry,, czyli nie jestem w stanie
nie tyle rozmawia, ale nawet wyrzuca z siebie krtkich polece typu
"herbata!", "poduszka elektryczna", "zastrzyk", wycznie jcz, charcz,
wyj i kr po pokoju jak zwierze w klatce z praw rk opart z tyu na
opatkach, co waciwie wcale nie pomaga, ale jest jakby pozycj
wyuczon i zestereotypizowan na tak okoliczno. Tym razem nie
miaem w zasadzie w ogle ostrego ataku, lecz przewleky, tpy bl przez
tydzie czy duej - tego rodzaju stany te nie s dla mnie nowoci, ale
miewam je rzadziej. Byo to ropne zapalenie drg ociowych, co
stwierdzono po Paskim wyjedzie w szpitalu, midzy innymi badajc
mnie ultrasonograficznie - byo podejrzenie niesprecyzowane [widziaem,
e mj znajomy lekarz tego si boi] na temat trzustki, ale ultrasonografia
wykazaa, e trzustka jest OK. Po antybiotyku branym doustnie wszystko
szybko mino.
Ze spraw weselszych donosz, e umwiony jestem z Dziworskim na
poniedziaem 14 bm. na projekcj jego filmu i mam nadziej, e nie
wygupi si po raz drugi i nie zachoruj w cigu najbliszych kilku dni.
Teraz do poowy marca jest jeden z dwch okresw (jesie-zima), w
ktrych zazwyczaj "zapadam" na wtrob - std obawa. Tym niemniej
choroba i stresy nie miny w naszym domu, bo tylko ja poczuem si
lepiej, natychmiast moja ona dostaa krwotokw z garda, nosa, ucha,
poczonych z piekielnymi blami gowy [okazao si, e takie ble ma
od kilku lat, a krwotoki ukrywaa przede mn od wrzenia] i po
zmierzeniu cinienia okazao si, e ma 210/110, tak wic teraz ona si
leczy na caego, nawet nie wiem czy nie trzeba bdzie sprzeda
samochodw, bo ma bra rodki, ktre maj zastrzeenie, e nie wolno po
nich prowadzi wozu. W kadym razie na mnie spada teraz cz
233

obowizkw typu sprawunki, co bez samochodu (w naszych polskich

warunkach) pochania mas czasu i si, a nie bardzo mona kogo de tego
celu zatrudni, bo po pierwsze nie ma chtnych i nie wiem gdzie ich
szuka, a po drugie moja ona nie potrafi np. skorzysta z pralni czy te
zleci komu pranie, bo si "brzydzi" i tak jest ze wszystkim waciwie std moja wydajno obrazowa moe ulec zmniejszeniu - zreszt
zobaczymy jak to wszystko bdzie... Na razie oprcz maego obrazu z
czerwonym cmentarzem, ktry zakoczyem ju w czasie paskiej
obecnoci, mam jeszcze dwa inne, mae (73 x 73), z ktrych jeden bdzie
chyba zostawiony dla mnie.
A propos: czy nie odpowiadaoby Panu [a chyba sam chcia mi to Pan
zaproponowa, jak wyczuem w jakim momencie naszej rozmowy], by
obrazw, ktre chc zostawi sobie w ramach 25 % nie reprodukowa na
razie i nie pokazywa w ogle Panu, aby nie wywoywa stressw? I tak
w cigu roku [mamy teraz jego pocztek] moje wybory ulegn korekcie,
tak jak to byo w roku ubiegym i zapewne niektre spord obrazw
zatrzymanych teraz, zostan przerzucone na paskie "konto" ju w
czerwcu, a na pewno w grudniu, bo po prostu nie tak wiele bd mg
zatrzyma. Zreszt, aby mie komplet reprodukcji bez ram, [co jest
wygodniejsze] mog prosi by Glinicki wszystko fotografowa, ale
niektre slajdy na razie bym zatrzyma, by nie budzi niepotrzebnego
apetytu? Czekam na decyzj!
Co do protoku przekazania to obstaj przy tym, co napisaem w
poprzednim licie. Prosz zrobi zwyke migawkowe zdjcia, bez troski o
prostopado i owietlenie, wszystkiego co jest w Paskim posiadaniu, a
co naley do mnie, zrobi z tego u fotografa odbitki w formacie
pocztwkowym i na odwrocie pokwitowa wraz z dat przejcia jak te
pask opini ["kupuj dla siebie w cigu roku czy w cigu dwch lat"]
dopki zreszt nie da si uzyska sensownych cen, bymy na tym obaj nie
tracili, nie bd Pana rozlicza z ewentualnych zmian decyzji typu:
"zamiast obrazu XY rezerwuj sobie w tym roku obraz YZ, bo bardziej mi
si podoba" - gdy ju ruszy sklepik [o ile ruszy wogle - pozwoli Pan, e
sobie "zakracz"] zaczn rozlicza dokadnie i w ogle zaostrzymy
kryteria rozliczania si. OK? Taka metoda potwierdzania wydaje mi si
najlepsza. Zagldam do teczki i od razu wiem, co jest u Pana i jakie ma
Pan projekty odnonie kadego obrazu. W momencie jego kupna i
zapacenia odsyam lub oddaj stosown fotografi. W momencie zmiany
234

decyzji, co do jakiego obrazu, robi na odwrocie notatk z powoaniem

si na dat listu. W zwizku z powyszym prosz tam zostawi troch
wolnego miejsca, tak by obok Paskich notatek mona byo umieci
jeszcze dodatkowe notatki zrobione przez mnie na wypadek zmiany
paskiej decyzji. Wszystko, co robi poczwszy od stycznia bdzie
reprodukowa dodatkowo Glinicki w tym wanie celu, ale to, co ju jest

Obraz KS (Maa katedra)

235

w Paryu prosz zrobi samemu. OK? Dla celw statystyki prosz

zakreli, e ostatnim obrazem z roku 1984 jest obraz dwudziesty trzeci,
czyli DE. Dwa nastpne obrazy ju namalowane, czyli RH i KS pochodz
z biecego roku. KS na razie przynajmniej chc zaliczy do punktu 37.
Skoczyem go dopiero przed godzin.
Co do nagra, to bd je sukcesywnie robi, mimo, i odnonie ostatnich
pyta mam prawie pewno, i odpowiadaem na nie ju kilka razy. W
dziecistwie musia Pan chyba zbiera motyle i teraz ma Pan zakodowan
potrzeb posiadania wszystkiego na szpilce w pudeku, ale gdyby
przyszo co z tego odszuka....Ukony, pozdrowienia
Beksiski
PS. Magnetofon kasetowy przystosowaem ju do nagra z mikrofonu
krajowego, tak wic to, co napisaem w poprzednim licie jest ju
nieaktualne.
***
Drogi Panie!

Warszawa 15.1.85.

Dostaem przed chwil list z dnia 3 stycznia oraz protokoy podpisane i do

podpisu. Podpisaem wic i odsyam, ale osobicie jestem raczej za
technik "weksli fotograficznych", bo bdzie ona najbardziej przejrzysta
dla nas obu. Po krtce [nie mam dzi jako nastroju do pisania - palec
mnie poza tym boli, gdy pisz - jaki bl reumatyczny] odpowiadam na
inne, poruszone w licie kwestie. Szkice owkowe do obrazw: Niby w
zasadzie nie mam jakiego kapitalnego sprzeciwu, tyle, e nie bardzo
rozumiem, po jakiego diaba Panu te szkice, a po drugie ja tego mam
straszn (chyba) kup wymieszan z rozmaitych okresw, nawet w
przyblieniu nie daoby si okreli, co, z jakiego okresu [a Pan zaraz
zacznie mnie mczy i ucila - ju teraz sabo mi si na myl robi], a
poza tym z tym wykorzystaniem te nie jest tak prosto, bo czasem s
szkice na lewej stronie i na prawej: jedne wykorzystane inne nie, a poza
tym pojcie wykorzystania nie jest bynajmniej tak jednoznaczne jakby z
pozorw wygldao, bo szkic jest jakby pocztkiem obrazu, ktry potem
rozwija si wedug wasnych regu i ponowne signicie do tego samego
236

szkicu, na pewno nie zaowocowaoby takim samym obrazem, a czasami

nawet nie zaowocowaoby nawet podobnym. Jest to co, co monaby
porwna do szyby i kwiatw z mrozu. Ta sama szyba w tych samych
warunkach i przy tym samym mrozie pokryje si za kadym razem
innymi kwiatami, mimo, i tak zasady archetypowa jak te i styl bdzie
najprawdopodobniej zbliony. Tak wic musiabym najpierw sortowa te
wszystkie szkice pod ktem ich "absolutnej" dla mnie nieprzydatnoci, a
dopiero potem przeznacza je dla Pana, co byoby robot zapewne mniej
efektywn finansowo ni malowanie obrazu, szczeglnie gdy si zna mj
nieustanny brak Decyzji Ostatecznej i nieprzeparte trudnoci w jej
podjciu. Zapewne (jak znam siebie) skoczyoby si to rodzajem
nerwicy i po bezpowrotnie straconym czasie zoybym wszystko tak jak
byo i napisa, e si wycofuj z koncepcji sprzedawania tego. Co
oczywicie nie znaczy, e to ma jakkolwiek warto. Jest to raczej
warto potencjalnie....inaczej: warto zapadniajca. Gdy sobie
przegldam stare szkice, to zawsze za co si zaczepi i zaczynam
malowa.
Przeraa mnie Paska nadzieja w "wypalenie" wystawy i sukcesy
finansowe. Czyby Pan by spod znaku skorpiona? Tak czy siak jest Pan
jedyn furtk, lejkiem, bram, czy jeszcze inaczej, przez ktr (ktry)
przejdzie caa moja przysza twrczo, wic nawet gdyby szalecy mieli
ochot kupowa moje stare kapcie i wypija wod z wanny, w ktrej si
kpaem, to tak kapcie jak i woda bdzie sprzedana poprzez firm
Dmochowski, z godziwym zyskiem, ustalonym w naszych spisanych
umowach, nieche jednak Pan poskromi wasne szalestwo w tym
konkretnym momencie historycznym - ju raczej sensownie byoby
zaopatrzy si w butelki do butelkowania owej wody kpielowej - moe
Lourdes ma co na zbyciu?
Odbitki z czarno-biaych negatyww. O Jezu! Jeszcze poczekajmy.
Przecie to ju w adnym wypadku nie wzronie w cenie. O ile
kiedykolwiek na to si zdecyduj, to i tak zdecyduj si za darmo, ale na
razie ciko mi podj decyzj.
Wreszcie sprawa pyta, na ktre mam na tamie udzieli odpowiedzi. O
wanie: Jak tylko troch poluzowaem to przesta si Pan wysila. Urocze
to pytanie "po co malowa". Takie pytania padaj w trakcie wywiadw,
ale normalnie obchodz si z nimi bez cienia litoci. Przebi Pana Kuduk z
237

polskiej telewizji w latach siedemdziesitych, gdy po trzech godzinach

ustawiania mnie i sprztu [osiem osb: Kuduk, operator, asystent
operatora, dwikowiec, kierownik produkcji, dwch elektrykw i
kierowca furgonetki telewizyjnej, ktry przyszed si pogapi jak robi
film] powiedzia: "prosz si nie denerwowa, powie Pan co jak to pan
potrafi o "sensie mierci", a w momencie, gdy pan Felek przewzkuje
kamer do biaej kreski, wstanie pan, jakby nigdy nic i zacznie
obrciwszy si do nas profilem opisywa obraz, ktry wisi na oknie". Ten
obraz ma Pan teraz w Paryu i kupi go Pan od Szydy: taki tum i
niesione czy ponce nad nim gondole. Od tego jak pamitam zacz si
film. Siedz wymczony na stole na tle okien zasonitych obrazami i w
oczach mam strach zaszczutego zwierzcia, po czym zaczynam co
bekota drcym gosem o treciach mych obrazw, reszta to
pomieszanie z popltaniem, zreszt w montau chyba sporo odcito. Na
pytanie typu, po co malowa nie odpowiadam. "Skai diadia kak yt"
chyba z Wujaszka Wani nie?
Widziaem wczoraj filmy Dziworskiego, wymienilimy papiery
uwierzytelniajce i obieca mi, e nie kae mi goo biega po parkingu
przed naszym blokiem, ani skaka na nartach. On lubi zim i krci chce
w zimie i na kadym jego niemal filmie jest zima - gdymy przyszli do
wytwrni naokoo te lea nieg i byo minus 13 stopni, dla mnie jest to
stan, w ktrym zaczynam umieranie! Gdy na dworze jest czterdzieci
stopni plus i wieci soce, to zaczynam czu si dobrze i brakuje mi do
penego szczcia najwyej jeszcze dodatkowych 10 stopni w gr.
Najbardziej lubie wnetrze samochodu stojacego w sierpniu na sloncu
tak powinno byc wszedzie ! Na widok niegu [nawet na filmie] zaczynam
chorowa tak jak inni na kanale la Manche. Dziworski natomiast kocha
zim - ju czuj, e mi da popali!!!
Piknie pozdrawiam - chyba ten cholerny samochd na rop sprzedam za
p ceny - nieustannie nim o co lub o kogo zaczepiamy, gdy jest: za
duy, za szeroki, po maluchu to katorga - ludzie bredzili, e wiksze
samochody atwiej si prowadzi - zawsze wydawao mi si to podejrzane,
ale teraz ju wiem na pewno, e nieporwnywalnie gorzej. By moe na
autostradzie, ale, po co jecha na autostrad - samochd suy do tego by
jedzi po miecie i parkowa tam, gdzie nikt si nie wcinie. Przed
godzin oderwalimy p zderzaka i trzeba bdzie znowu odtaczy cay
rytualny taniec przed: PZU, Wart, Pewexem etc., na myl o ktrym
238

wolabym obla pudo benzyn i spali ku wikszej chwale boej. Kady

z tych zabiegw biurokratycznych wygryza czas - administrowanie sob i
swoim "dobrem" kosztuje wicej czasu ni Normalne ycie. Na szczcie
udao mi si ju spisa ten akt notarialny i podarowa m sanock
nieruchomo skarbowi pastwa. O tyle jestem lejszy!!!
Piknie pozdrawiam. Aha, aha! W Warszawie wyliczy Pan po odliczeniu
obrczek, e na moim koncie jest jeszcze 5400 FR plus piwo w Paskiej
piwnicy, [ale prosz je wysa zanim si zepsuje] teraz pisze Pan o 5000.
(?) Wprawdzie te 400 to niewiele, ale paski pokorny suga jest
czowiekiem ubogim, mimo, i rozdaje nieruchomoci oraz rozbija
samochody i dlatego prosz o skorygowanie. OK? Ukony....
Beksiski
***
Marly-le-Roi, le 3 fevrier 1985
Szanowny, Drogi Panie
Zadzwonia do mnie Sabona z przeprosinami za zwok w wysyce
nowych obrczek dla ony Pana. Przyczyn bya zmiana ich adresu.
Wysali przedwczoraj.
Mam nadziej, i piwo te dotaro ju. Potwierdzam, i pokrywam koszta
transportu mimo, i nie byy one wliczone w nasz rachunek ceny obrazu
za "towar".
Zakupiem ju wszystkie przez Pana zamwione pyty (z jednym lub
dwoma wyjtkami) i wymieniem dwa "felery" (pozostay jeszcze dwa do
wymiany).

Czy by Pan askaw, zgodnie z nasz umow, zwrci si do swych

przyjaci, z ktrymi Pan korespondowa o wypoyczenie Paskich
listw do sfotokopiowania?
Pozwalam sobie rwnie przypomnie o mej uprzejmej probie, o
nagrywanie Paskich odpowiedzi na moje pytania. Z jednej z
naszych rozmw telefonicznych wniosem, i skada je Pan na
239

kupk w oczekiwaniu na woln chwil, by na nie wsplnie

odpowiedzie "za jednym zamachem". Boj si, jako kronikarz
chciwy szczegw, i w takim ukadzie odpowiedzi znw bd
oglne i pozbawione tego, co nadaje im ycia i kolorytu to znaczy
detali. Poza tym nie wiedzc czy poprzednie pytania ju doczekay
si odpowiedzi, nie wiem czy mog zadawa nastpne czy te
niewiadomie dokadam do kupki, ktra czym grubsza, tym mniej
bdzie miaa szans doczekania si swego oczekiwanego koca.
Na wszelki wypadek pozwalam sobie zada nastpne pytanie,
ktre, jak podejrzewam, wielokrotnie bdzie zadawane w
przyszoci przez innych: czy jest przez Pana zamylonym,
wiadomym i chcianym (a w takim razie, dlaczego?):
a) statyczno
b) osiowo
c) frontalno
Paskich obrazw? Gwny temat Pana obrazw jest w rzeczy
samej z reguy nieruchomy (wok niego pynie lub nawet pdzi
powietrze, kamienie, kartki, etc., lecz on sam jest ujty w
bezruchu). Znajduje si on z reguy w centrum obrazu (czasem z
dokadnoci, co do centymetra liczc od kadego boku). Raz tylko
jest wyej raz niej. Wreszcie ujty jest on z reguy z frontu, od
twarzy, prawie nigdy z gry, ze skosu czy z innego, bardziej
zaskakujcego punktu obserwacji. Jednym sowem, dlaczego przy
tak fenomenlanej wyobrani tematycznej i nastrojowej tak
oszczdna jest wyobrania przestrzenna?
Zbyt wielkim mistrzem warsztatu malarskiego jest Pan, by byo to
wynikiem niezdolnoci wprowadzenia ruchu, wielowymiarowoci i
wielorakoci punktw spojrzenia. Czy jest wic w tym jaka racja?
Tak jak wytumaczy mi Pan kiedy racje na pozr stonowanych
barw Paskich obrazw, ktre w rzeczy samej s daleko bardziej
bogate, niuansowe i zrnicowane ni gdyby (jak na pozr by si
wydawao) byy ostrzejsze i "kolorowsze", czy mgby Pan jak
najszerzej wypowiedzie si na ten temat organizacji ruchu i
przestrzeni, ktr Pan przyj?
240

Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej

Piotr Dmochowski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 5 fevrier 1985

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam na list Pana z 15-go stycznia, ktry w tej chwili
dostaem, jak rwnie uzupeniam list, ktry wysaem do Pana
przedwczoraj (3-go lutego).
Zaczn od tego ostatniego: moje pytania o statyczno, osiowo i
frontalno Paskich obrazw zabrzmie mogy jak kwestie
inkwizycyjne zadawane w surowym procesie. Jeli takie daem
wraenie, wol je nawet wycofa ni urazi nimi Pana. Jeli wic
s kopotliwe prosz po prostu na nie nie odpowiada. Celem ich
zadania byo to, i wiedzc jak cao debaty o Paskim malarstwie
kry bdzie wok tematyki i jak w kocu najmniej to Pana
obchodzi i ja rwnie chciabym skierowa dyskusje na to, co
najwaniejsze: to znaczy na sprawy malarskie. Ot tutaj boj si
nadzia na "kontr" tych, ktrzy mogliby mi w pierwszym rzdzie
wycign (podajc to jako brak) midzy innymi osiowo,
nieruchomo i frontalno konstrukcji. Chciabym wic by
uzbrojonym na takie ataki i mc wyjani, jaka jest przyczyna tego,
co okrelane jest mianem braku a po prostu jest zamierzone. Wiele
innych pyta "agresywnych" mam w zanadrzu (to, kolory, etc.].
Powtarzam jednak, i ich "agresywno" jest u mnie pozorna a ma
na celu ubezwadni agresywno, ktrej wiadra wylewa bd ci,
ktrzy chcc sprowadzi debat na teren, na ktrym bd si czu
mocni (temat obrazw, ich rekwizyty i literacko) stara si bd
szybko wyeliminowa dyskusj nad tym, co niezaprzeczalnie jest
najlepsze, to znaczy nad Pana malarstwem. Ju sysz tutejszych
241

mdralw szybko, na wstpie mordujcych Pana malarstwo

kilkoma zjadliwymi uwagami na temat konstrukcji, perspektywy, ta,
ruchu etc., po czym szeroko rozwodzcymi si nad literack
tematyk, ktra pozwoli im skonkludowa, i pomyli si Pan z
powoaniem i powinien Pan by pisarzem. Jeszcze jak si
dowiedz, i z wyksztacenia jest Pan architektem tym atwiej im
bdzie wytyka to, co bd nazywali "ewidentnymi brakami
malarskimi, ktrych ucz unika na Akademii Sztuk Piknych".
Takie kanalie ju spotkaem i gdyby nie pomoc kilku obecnych w
dyskusji, ktrzy nie dali si jeszcze sterroryzowa tutejszym
ekspertom od sztuki nowoczesnej bybym si znalaz w pozycji
oskaronego, ktry nie wie, co odpowiedzie.
Tyle powrotu do listu z 3-go lutego.
Odpowiadam teraz na list Pana z 15-go stycznia, (ktry szed trzy
tygodnie!)
1) Ewidencje zdjciowe zaakceptowaem oczywicie od razu,
poniewa nie chcieli mi tu wywya zdj czarno-biaych (kosztuje
ich to pono wicej ni wywoanie kolorowych), zrobi kolorowe. To
kwestia dni.
2) Moja propozycja kupna szkicw nie wynika tylko z obawy przed
ich prawdopodobn cen po wystawie (lub wystawach bo, jak do
tego wrc, nie sdz by pierwsza wystawa w sposb diametralny
zmienia obecny stan rzeczy) lecz z dowiadczenia yciowego,
ktre uczy mnie, i jeeli nie zapaem kanarka gdy by w zasigu
rki to ju go pniej prawie na pewno nie zapi. A posiada Pana
szkice chc za wszelk cen, raz do mej kolekcji, dwa do mej o
Panu dokumentacji, ktra ju zaczyna si liczy rozmiarami, lecz i
sw przejrzystoci i organizacj (nasze rozmowy s spisywane i
bd przetumaczone, a paska teczka prasowa jest starannie
sporzdzona, nie mwic o slajdach prawie wszystkich
znajdujcych si w Polsce obrazw, ktre Glinicki uzupeni teraz
zdjciami dzie z okresu reliefw i rzeby). Te same dwa powody
wyjaniaj prob o odbitki posiadanych przez Pana negatyww
wszystkich Pana prac. Wiem jak natrtni i nieznoni s wszelcy
kronikarze, lecz proby me pozwalam sobie ponowi (oczywicie
242

wycofujc je natychmiast - na pewien czas - gdyby miay Pana

przyprawi o nerwic).
3) Nie jestem spod znaku skorpiona, lecz (chyba, bo nie za bardzo
to wiem) raka. Nie wierz zreszt zupenie w horoskopy. Natomiast
naprawd nie ma powodu by niepokoi Pana mj entuzjazm, z
jakim przygotowuj wystaw. Wynika on w maym tylko stopniu ze
spodziewanego sukcesu finansowego, ktry po pierwsze na pewno
nie bdzie natychmiastowy, po drugie na pewno do umiarkowany
w pierwszych latach, a po trzecie do nieistotny w mojej sytuacji
czowieka niele zarabiajcego. Natomiast gdyby nawet nie byo
adnego sukcesu finansowego i tak zabawa jest znakomita i tak
kolekcja, ktr ju nazbieraem i bd zbiera, mnie samego
napawa maksymaln radoci i nie wiele widz obrazw, ktre
nawet bybym zdolny sprzeda, nawet gdyby sukces finansowy
mia by piorunujcy. Daleko bardziej zgnbioby mnie, i nie mog
sobie kupowa dalszych Pana obrazw ni to, i nie mog
sprzeda tych, ktre posiadam.
Co do furtki jak jestem i przez ktr przepynie wszystko co Pan
stworzy, to dowiadczenie podszeptuje mi, i o ile nie zmieni Pan
adresu to prdzej czy pniej (a raczej prdzej ni pniej)
znajdzie si kilka osb, ktre doo wszelkich stara, by owa
furtka zamkna si i obie osoby przedzielane przez ni nie mogy
si ze sob porozumiewa. Co wic na razie "dorw" to na pewno
moje. Std wraenie zachowania si czowieka w gorcej wodzie
kpanego, jakie stwarzam.
4) Co do mego pytania "jak malowa" ustalilimy ju telefonicznie,
i powrcimy do niego w rozmowie bezporedniej, w ktrej i atwiej
na nie odpowiedzie i mniej napuszenie. Samo jednak pytanie nie
wydaje mi si idiotyczne i jak kady nie ma ochoty odpowiada na
pytanie "jak y dziadku", tak kady chciaby na nie uzyska
odpowied i czeka na ni. Bo w kocu, kogo zapyta, jeli nie
dowiadczonego dziadka?
5) Rnica w rachunku (5000 czy 5400) wynikaa z transportu
piwa. Jest ju bez przedmiotu po rozmowie.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej.
243

Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 7.2.85.

W potwierdzeniu wczorajszej rozmowy telefonicznej [syszalnej w

kratk] chciabym kilka kwestii powtrzy po raz drugi dla wikszej
jasnoci: A wic sprawa terminu przyjazdu Paskiego (niezalenie od
tego, e zawsze si ciesz, e Pana zobacz) jest w gruncie rzeczy
obojtna pod warunkiem, e nie bdzie falstartw. Poniewa przyjeda
Pan po obrazy, wic musz te obrazy oprawi, a przedtem wykoczy w
sensie wyrwnania poysku i wykonania warstwy ochronnej,
sfotografowa, zaczeka a laboratorium wywoa filmy Glinickiego [moje
wywouj sam] i ewentualnie powtrzy zdjcia, gdyby kolory byy
niedobre [co wreszcie robimy gwnie na paskie danie]. Oprawia
mog dopiero po wyschniciu warstwy wyrwnujcej poysk i po
zaakceptowaniu zdj Glinickiego, gdy inaczej ramy rzucaj cie od
reflektorw - na opraw w domu w zalenoci od iloci obrazw
potrzebuj ca 5 dni pracy, to wszystko wic razem zajmie ca 2 tygodnie, a
niezalenie od tego, jeli w momencie paskiego telefonu bd mie na
stalugach dobry obraz, to musz go odoy na ten okres i wtedy mog ju
do niego nie wrci, tak wic naleaoby te mie par dni na skoczenie
tego obrazu - suma sumarum dwa tygodnie wystarczy, ale gdyby da mi
Pan ze trzy dni wicej, to bym si nie pogniewa. Natomiast nie bd
uszczliwiony, jeli bdzie mnie Pan "poszy" [a ja natychmiast po
telefonie zmieniam to, co robi na przygotowywanie obrazw spokojnie
do tej pory opartych o regay do oprawy i wysyki], po czym po tygodniu
czy nawet dwch dniach, gdy ju robi przy zdjciach lub oprawie
przesuwa termin o tydzie, z ktrym potem nie ma ju, co robi, bo za
mao by malowa nastpny obraz; lub te przesuwa termin o miesic, co
pozwala wprawdzie na podjcie pracy przy nastpnych obrazach, ale
potem wymaga znowu przed paskim przyjazdem ponownego "taca"
przy tych dwch dajmy na to nowych obrazach, ktre w midzyczasie
powstay, a to nie trwa specjalnie krcej gdy 10 obrazw oprawia si 5
dni, a jeden obraz te nie krcej, moe 3 dni, bo to nie jest robota "non
stop", lecz robota dostosowana do trwania procesw technologicznych,
244

jak: wyschnicie powoki, filmw, et c. W zwizku z tym w grudniu z

ulg przyjem termin roboczy jako "okoo maja". Teraz po telefonie
zmieniem go na "przeom marca i kwietnia". OK. Ale prosz mie
wiadomo tego, co wyej: e mnie trudno by "na kade wezwanie".
Wreszcie Pan sam na tym te traci, bo w konsekwencji jest mniej
obrazw.
Sprawa lakieru: Przed rokiem okoo wypisaem Panu episto, ktr zapewne
trzyma Pan w aktach, a dotyczc tego lakieru. Ja nie mam bladego pojcia, jak
to moe mie nazw handlow we Francji - Pan zreszt tematu nie podj, w
praniu za najprawdopodobniej okazao by si, e kosztuje to o wiele droej ni
si spodziewamy, dochodzi do tego transport do Warszawy, co wywozowe i
wwozowe, a przedtem musielibymy dokonywa szeregu ucile i podobnych
zakupw, by wiedzie, co naley kupi... Tutaj ustaliem z facetem, e dostanie
obraz w zamian za 200 kg w puszkach 1 kilogramowych lakieru ftalowego
bezbarwnego, on go zdoby na prb, nazywa si to w Polsce (obecnie) Alkilak i
teraz on (po 2 miesicach) jest - jak mi telefonowa - blisko sfinalizowania
sprawy. Trudno bym si z tego obecnie wycofywa - na tej zasadzie zreszt, (o
czym te Panu mwiem) dziaam od lat wielu - Polska jest krajem handlu
wymiennego - kupuje si wszystko hurtem, aby problemu nie powtarza, co dwa
miesice [we Francji przynisbym do domu dwie puszki i pogruntowa jeden
obraz, a nastpne dwie przynisbym zaczynajc obraz nastpny].

Ostatnio np. nabyem 4 worki papieru toaletowego z ogoszenia w "yciu

Warszawy", bo ju byem po prostu w rozpaczy. Daem ogoszenie, a
poniewa papier toaletowy (gdzie poczynajc od Renu, a koczc na
Bugu) jest dla ludnoci tak samo nieomal komiczn rzecz jak gwno,
dupa, kalesony i sranie, to po ukazaniu si mego ogoszenia mylano, i
cesarz humoru mieszka pod tym numerem. Telefon rycza przez dzie
cay nieustannie, humor typu "mam papier, ale uywany" lub "ale pan
masz sranie" lub "co pan jesz, e pan tak srasz" przerywany by
wybuchami zdrowego miechu, niektrzy tak byli ubawieni, e nie
potrafili nawet skoczy swej kwestii - po pnocy wczyem reponder i
wyczyem dzwonek i gonik i jeszcze na rano od tych, ktrzy rzecz
zapamitali, miaem nagrane messages typu: "wstawaj pan i le do
papierni po papier toaletowy"....Obecnie cztery worki le na regaach, na
ktrych poprzednio leay obrazy, a ja mam psychiczny luz na ptorej
roku. To samo z farbami, pdzlami, pytami pilniowymi etc., zreszt
niejednokrotnie o tym mwiem i pisaem.
245

Sprawa trzecia to sprawa forsy: Ow, gdy Pan telefonowa, spytaem si

o fors tylko, dlatego, e u nas z dniem 31 marca zmieniaj si przepisy
bankowe, a ogoszono o tym w grudniu ub. roku. Odblokowano nareszcie
zablokowane w czasie stanu wojennego stare konta dewizowe typu "A",
ale rwnoczenie zawiadomiono, e od dnia 31 marca na konto "A" nie
bdzie mona wpaca pienidzy innych jak tylko "udokumentowane". W
moim wypadku oznacza to pienidze zarobione wycznie drog legaln
przez BHZ, z oddaniem poowy teje instytucji. Pienidze
"nieudokumentowane" bdzie mona wpaca na nowego typu konto "N",
ktre jednak nie bdzie oprocentowane i po roku leenia na koncie "N"
pienidze nabieraj cech "udokumentowania" i mog by przerzucone na
konto "A" jako pienidze "udokumentowane", ktre to konto jest
oprocentowane (w zalenoci od typu) od 5 - 11 %, przy czym z konta
"N" nie wolno bdzie pienidzy uywa inaczej jak w Pewexie, a z konta
"A" wolno je bdzie jak do tej pory uywa dowolnie, w tym te
zamawia z Zachodu i paci przelewem. Tak wic maksimum co mog
wolabym wpaci na konto "A" przed kocem marca, gdy zyskuj na
tym te 9 % [w moim wypadku] co nie jest dla mnie bez znaczenia. Ale to,
co wyej nie ma by dla Pana jakim ponagleniem z mojej strony i prosz
tego tak nie odczytywa!!!! Po postu gdyby mia Pan przyjecha w
pierwszych dniach kwietnia, z zamiarem pacenia za co, to wolabym,
jeli to byoby moliwe, gdyby Pan t fors przekaza przez kogo [nie
poczt i nie przelewem!!!] jeszcze w marcu, tak abym zdoa to wpaci
na swoje konto "A". W bankach jak w mynie, podobno ju ponad miliard
dol. cignli od ludnoci, wszyscy wpacaj - jest to rzecz jasna w
konkretnych warunkach decyzja ryzykowna z niektrych wzgldw
[diabli wiedz jak jest z wypacalnoci Pastwa], ale myl, e jestem
do fleksybilny, by w razie paniki wycofa fors przed innymi.
Ukony!!!
Beksiski
P.S. Bardzo prosz o Harmonie Panorama Musique- le Journal du Disc
Compact z wykazem tego, co jest na rynku. Moe s jakie nowoci?
P.S. Wrd dawniej wydanych pyt compactowych jest te pyta z
pierwszym i drugim koncertem fortepianowym Liszta w wykonaniu Ren
Duchable Erato ECD 88035 bardzo prosz o kupno.
246

P.S. Nie obejdzie si bez drugiej kartki, mimo, i ju prawie wsadzaem

poprzedni do koperty. Przypomniaem sobie bowiem, e jeszcze jedna
sprawa jest niedogadana i nie traktowaem jej jako bardzo piln, ale w
zwizku z przyspieszeniem Pana przyjazdu po obrazy nabiera ona cech
wikszej pilnoci. W poprzedniej rozmowie telefonicznej sprzed ca 10 dni
powiedzia Pan, e jeli byyby trudnoci z opraw obrazw duych, to
Pan pokrywa koszt ram, a ja powiedziaem, e trzymam Pana za sowo,
ale e ceny mog by wicej horrendalne. Do dnia dzisiejszego nie
rozpracowaem tematu, gdy jest cigle przeraliwie zimno i lisko, a jak
jest jeden cho dzie cieplejszy, to akurat wypada co innego lub wietnie
mi si maluje etc. Jest tak nieludzko zimno, e nie sposb przy mojej
sabej odpornoci chodzi za tym na piechot, natomiast z samochodami
cay cyrk: Mamy jak Pan wie trzy,, czyli: dwa maluchy i Escorta na rop.
Ten ostatni przy umiejtnociach mojej ony nie za bardzo nadaje si na
krenie po miecie (w tym gwnie Pradze i Woli) i parkowanie w
ciasnych szczelinach midzy kup niegu zgarnit z chodnika, a innym
samochodem lub supem, gdy rozbijemy go do reszty - wszelkie stuczki
mamy przy parkowaniu i wycofywaniu si z parkingu. Tak, wic
pozostaj dwa maluchy. W jednym urwa si pasek przy prdnicy i
dmuchawie na dzie przed fal mrozw i chorob ony, wymontowaem
wic akumulator i wz stoi, czekajc na ocieplenie, w midyczasie
zamarza mu maska, tak, e nie da rady nawet wsadzi spowrotem
akumulatora. Drugim maluchem jedzilimy po miecie, trzymajc w
kanistrach cay kwartalny przydzia benzyny w tym maluchu
unieruchomionym. Przed tygodniem byy dwa dni odwily i deszczu, po
ktrym przyszo 14 stopni mrozu i drzwi w tym unieruchomionym
maluchu zamarzy na trupa, tak, e nasz benzyn moemy tylko oglda,
ale nie moemy wej w jej posiadanie, a kartek ju nie mamy. Otwieraj
si prawe drzwi w sprawnym maluchu i nim jedzimy, ale benzyna w
baku jest ju na kocwce. Eskort na szczcie da si otworzy, ale nie
bardzo (jak ju pisaem) nadaje si do krenia po Zbkowskiej czy
Chmielnej. I to jest przyczyna, e czekam, kiedy ta nieludzka zima si
skoczy. Oczywicie nie znaczy to, e w ogle nie jedzimy Escortem, ale
on naprawd nie nadaje si do wciskania w miejsca parkingowe - mona
go raczej ustawia tylko w niektrych punktach miasta, gdzie jest wicej
miejsca. Pod tym wzgldem maluchy s niezastpione.
Rozpracowanie tematu wymaga powicenia caego jednego dnia na
podre po miecie i poszukiwanie ramiarzy, ktrzy primo: maj ramy,
247

sekundo: maj ch to zrobi, tertio: zobowi si do zrobienia tego w

konkretnym terminie. Wbrew pozorom moe to nie by atwe, a take
moe nie by osigalne, wreszcie (zapewne) nie bdzie tanie. W kadym
razie, jeli idzie o najbliszy rzut duych obrazw [aktualnie jeden jest
skoczony, a drugi jak Bg da dzi skocz, za do paskiego przyjazdu
zapewne ze dwa, a moe trzy jeszcze zrobi], to podejmuj w opraciu o
pask telefoniczn dyspozycj sprzed 10 dni decyzj zlecenia
ramiarzowi, o ile go znajd, niezalenie od ceny, liczc e Pan to zgodnie
ze swoj obietnic pokrywa finansowo. Gdyby rzecz okazaa si, a la long
za droga, to pomylimy o innym rozwizaniu. (W razie czego prosz
telefonicznie odwoa t decyzj to na razie wrc do mniejszych
formatw). By moe wcale droga nie bdzie, gdy w tej mierze nie mam
wogle rozeznania. Poniewa jednak ramiarze nie dysponuj prost listw
drewnian, lecz maj listwy obcigane gipsem i zocone [gdyby byy
nadmiernie ohydne, to je jako popigluj farb po wierzchu] to cena jest
wysza ni u stolarza. Natomiast, dlaczego mam opory przed stolarzem:
Stolarz robicy te ramy, z ktrym rozmawiaem nie wyrazi chci
wykonania dla mnie profili, z ktrych sam robibym ramy, lecz
wykonanie gotowych ram. Ramy u ramiarza [z gipsem i zotem] maj
zazwyczaj ju rok lub dwa i s jako tako ustabilizowane, jeli idzie o
krcenie si i wichrowanie, natomiast ramy zamwione u stolarza s
czyst loteri! A jeli si pokrc? Dlatego wol zamiast ram zamwi
profile w duej iloci, trzyma je przez rok w domu, a po roku okoo 60 %
pokrconych wyrzucam, dajc je kuzynowi do tyczenia grochu, za
pozostae s ju raczej OK. Tak wic stolarz raczej odpada a zostaje
ramiarz. Tak czy siak zakadam, e tym razem ramy do duych obrazw
Pan pokrywa finansowo i zawiadamiam Pana, e tak to bdzie rozegrane.
Oba obecnie namalowane due obrazy nie maj ju podklejonych z tyu
usztywnie jak to byo do tej pory. Niestety te usztywnienia powoduj, e
w zalenoci od wilgotnoci atmosfery obraz wygina si lekko do przodu
lub do tyu, a listwa, ktr przykrcam z boku usztywnia go i zapobiega
temu wyginaniu si jedynie w poowie lub w 60 %, gdy sama jest dosy
jednak wiotka. Oczywicie bez paniki, jeli idzie o dotychczasowe obrazy
- nic im si nie stanie, a problem wyginania, jeli nie razi oka nie ma
wikszego znaczenia dla samego obrazu!
Beksiski
248

PS.2: Byli tu wczoraj przed Paskim telefonem Dziworski razem z

operatorem, mwilimy troch na temat filmu, ale osobicie nie
sugerowaem niczego, za on twierdzi, e ma z Paskiej strony woln
rk. Mia niektre pomysy nawet fajne, ale wymagajce ode mnie za
daleko idcej wsppracy - ja nie potrafi np. nie tylko nagrywa
wypowiedzi, [przed czym si na wstpie zastrzegem], ale take malowa
i rysowa pod okiem kamery. Bya interesujca koncepcja [ktr od lat
sam nosiem zreszt w gowie] by filmowa obraz poklatkowo w trakcie
jego powstawania, ale to wymagaoby takiej nieludzkiej precyzji w
unieruchomieniu obrazu i jego stabilnym owietleniu, e jest to w
wypadku obrazu [musz nim suwa w gr i w d tysice razy w trakcie
roboty] wrcz niewykonalne, poza tym ptaoby mi rk i wyobrani. On
(o ile rozumiem) chce korelowa moje obrazy z krajobrazami i
architektur, ja mu radziem eby korelowa to z tam, pytami, kasetami,
gonikami, nesc i piwem, pastylkami, wszystkim co jest z tamy,
proszku i konserwy [innych rzeczy nie toleruj], bo moje obrazy te takie
s "instant, freeze dryed", one nie maj adnego zwizku z tzw.
rzeczywistoci, ktrej prawie nie mam okazji percypowa. No, ale to
jego sprawa, ja si nie bd miesza, bo wiem na ile mnie wkurza, gdy mi
si kto miesza. Ukony
Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly, le 12 fvrier 1985

Szanowny, Drogi Panie
Przesyam niniejszym ulepszon wersj katalogu, ktry za kilka
tygodni wysl do dwch tysicy osb.
Przygotowaem sobie na marzec pewn sum do przekazania
Panu. Widz jednak z przeraeniem, e topnieje ona w
zastraszajcym tempie na wydatki zwizane z katalogiem
249

(nastpnym, ktry ju jest w trakcie) z dossier prasowym, (ktrego

sama okadka kosztuje....800 dolarw) i z zaczynajcym si
filmem. Boj si wic, i z zapowiedzianych pienidzy bd marne
resztki na marzec. Ale to jeszcze si wszystko wyjani.
Udao mi si wymieni wszystkie pyty (4). Pudeek wolnych nie
dostaem. O obrczkach rozmawialimy telefonicznie. Czy katalog
Trois Suisses dotar? Jestem tak zaganiany i niedospany, i nie
mog si zorganizowa i nareszcie po raz wtry dokona zdj
znajdujcych si w mym posiadaniu Pana obrazw do rozliczenia.
Zrobi to jednak z pewnoci.
Pozdrawiam Pana i Maonk najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie!

Warszawa 18.2.85.

Przyszy dzi dwa Paskie listy, a mianowicie ten z 3 lutego i ten z 5

lutego. Musz ze wstydem przyzna si, e mam due trudnoci z
nagrywaniem odpowiedzi na Paskie pytania i waciwie utknem na
niczym. Nie jest to wina pyta, lecz moja wina. Od lat caych nie mam
praktycznie prawie w ogle okazji do rozmowy, co wynika z szeregu
powizanych ze sob przyczyn, a take zarzuciem bogat dawniej
korespondencj i przyapuj si na tym, e mam coraz mniejsz ochot do
precyzyjnego formuowania myli, ubierania ich w odpowiedni szat
literacko-jzykow jak te coraz mniejsz umiejtno czynienia tych
rzeczy. Gdy siadam przed mikrofonem nie umiem wydusi nic
sensownego tak wic - mea culpa - bdziemy chyba musieli powrci do
metody dysputy przy mikrofonie jak do tej pory, gdy ucilanie,
przerzucanie si sformuowaniami etc., pomaga mi jakby w wyduszeniu
tego o co zapewne Panu chodzi. Proponowabym by spisywa Pan sobie
pytania i kwestie na kartce, tak by wiedzie w Warszawie [zapewne okoo
Wielkanocy?] o czym rozmawia i o co pyta, a wtedy przysigam, e
odpowiem na wszystko. Teraz przepraszam za zawd, ale po prostu
przeliczyem si w swych umiejtnociach. Chciabym natomiast
250

ustosunkowa si jako, w sposb by moe dla Pana pobieny, tym

niemniej - jak sdz - jasny do trzech poczonych ze sob pyta z listu z
dnia 3 bm.
Dlaczego 1. statyczno 2. osiowo 3. frontalno. Nie wiem czy
odpowiedzi Pana zadowol, ale na wstpie chciabym zaznaczy, e
wbrew temu, co Pan z obaw pisze w nastpnym licie, uwaam te
pytania za rzeczowe i sensowne, natomiast z odpowiedziami na nie,
bdzie gorzej [jak sdz]. Ow wydaje mi si, e nie ciy nade mn
konieczno ani formalna ani psychologiczna malowania obrazw
zgodnie z tymi trzema punktami, co wicej jak mi si wydaje
niejednokrotnie malowaem i rysowaem, a gwnie fotografowaem
cakowicie inaczej - faktem jest jednak, e od lat kilku w bardzo silnym
stopniu preferuj kompozycj dajc si okreli tymi trzema punktami,
jest wic na co odpowiada, ale czy potrafi? Bo: tak naprawd, ale to
zupenie naprawd, to ja nie bardzo wiem, dlaczego lubi to, a nie tamto i
dlaczego w zwizku z tym maluj tak jak lubi, a nie tak jak nie lubi.
Przy czym jak ju wyej napisaem to lubienie nie jest takim lubieniem na
mier i ycie, e "inaczej nie mgbym", bo zaprzeczybym sobie.
Najuczciwiej bdzie powiedzie, e tak si utaro, uleao,
zestereotypizowao, ale oczywicie to bdzie nie do inteligentne, a Panu
potrzebne s rusznice i amunicja do odpierania atakw. Tu dygresja:
BAGAM o niepisanie mi wicej o tym, co mwi ci, ktrym nie
podoba si to, co robi. Ju raz o tym wspominaem przed rokiem czy te
na wiosn ubiegego roku. Mam tak parszyw konstrukcj psychiczn, e
musz czu, e wszyscy mnie lubi i aprobuj i gdy to wiem to jestem
"lepszy" w tym, co robi... Od tych przytoczonych przez Pana gosw
niechci powiao na mnie od razu chodem, ale ten chd nie jest nigdy w
moim wypadku stymulatorem rewizji swego malarstwa, lecz raczej
stymulatorem do zamknicia si w sobie. W praktyce powoduje to
zmniejszon (jakby) mono pracowania i gorsze efekty. Tak, e w
naszym wsplnym interesie prosz mi tego oszczdza na przyszo.
Lepiej od Pana znam te wszystkie argumenty, ktre mona wytoczy
przeciw mojemu malarstwu i ktre bywaj wytaczane nie tylko we
Francji. Zreszt uprzedzaem Pana nie raz jeden. Co do tego, e nie
podziwiam siebie jako malarza wypowiadaem si w kilku wywiadach.
Tyle, e nie jest to problem studiw w Akademii - gdyby tak byo
wszyscy, ktrzy przeszli Akademi umieliby doskonale to, czego ja nie
umiem, a tymczasem tak nie jest. Mona raczej zaryzykowa twierdzenie,
251

e umiejtnoci s niezalene od Akademii i rozdzielone losowo. Poza

tym naleaoby tu okreli co uwaa naley za "umiejtno" dobrego
malowania. I tutaj pogramy si ju w solipsyzm, gdy nie sposb
okreli tego inaczej jak umiejtno realizowania powierzchni obrazu
zgodnie z wasnym oczekiwaniem - wbrew pozorom nie jest to atwe i nie
jest zapewne przez nikogo osigalne, a na dodatek jest niewymierne.
Mnie si to nigdy w peni nie udaje, ale i tak uwaam, e moje obrazy i
sposb, w jaki zostay namalowane zadowalaj mnie bardziej ni
wikszo obrazw osb trzecich, co oczywicie nie znaczy, e s
"lepsze", gdy nie wiem, do czego d owe osoby i w jakim stopniu
realizuj to, do czego d. Czy jest o jasne? Faktem jest jednak te, e
wielokrotnie trafiam na malarzy, ktrym zazdroszcz umiejtnoci
realizacji obrazu i widz, e bez trudu bior przeszkody formalne, ktre
dla mnie s nie do przekroczenia. Dotyczy to z reguy sposobu pooenia
farby oraz umiejtnoci okrelenia t farb tego, co zostao namalowane.
Niesychanie rzadko taka zazdro dotyczy caego obrazu. Zazwyczaj
bowiem jest to genialnie namalowane, ale fatalnie skonstruowane jeeli
idzie o form. Bardzo czsto jest niestrawne w warstwie, ktr abojady
okreliyby jako "literack". Np. malarstwo Dudy-Gracza. Jest teraz
ogromna jego wystawa w Zachcie. Ostatnie jego obrazy s malowane
wprost genialnie, jeli idzie o lekko i umiejtno realizacji ptna, ale
konstrukcja formy, np. ciaa jest prymitywna, deformacje prostackie, za
warstwa literacka [tutaj by Pan mia dopiero literatur i anegdot] taka
wicej w stylu Jarosawa Haszka! Obejrzaem t wystaw i pomylaem:
Boe gdybym ja tak potrafi malowa! Przy czym on to robi szybko numeruje obrazy, wic jeeli bdc modszym ode mnie o ca 10 lat,
namacha ich ju okoo 1000 sztuk i to niektre ogromne, pene
szczegw tzn., e maluje o wiele szybciej ni ja. On zreszt chyba te
nie koczy Akademii? A moe koczy? Znam czowieka, ale nie
pytaem o to. Nie sdz zreszt, e oceniono by go pozytywnie w Paryu.
Chyba jeszcze gorzej ni mnie, ale mnie jego sposb malowania
zachwyci i napeni zazdroci. To by bya odpowied na pytanie, a
raczej zarzut, e nie umiem malowa. W moim mniemaniu nie umiem.
Fakt. tyle, e robi to w moim mniemaniu 100 razy lepiej od wielu
facetw, ktrych zapewne przytoczono by mi we Francji za wzr. I to jest
drugi fakt. I nie ma wyjcia ani sensowniejszego wyjanienia. Wszystko
to imponderabilia. Ale koniec dygresji, ktra zaja blisko dwie strony wracam do: statyczno, osiowo, frontalno. Statyczno: Chyba
252

wzio si to std, e przed kilku laty, moe 10 laty, w rozmowach z

Henrykiem Wakiem przyjem nie bez oporw, [ale miaem chyba
silniejszy pocig w tym kierunku ni opory] jego argumentacj, ktrej tu
nie potrafi przytoczy za tym, e obraz z racji swej materialnej
statycznoci jest predystynowany do demonstrowania scen totalnie
statycznych, e wszelki pozorowany ruch na obrazie sprawia wraenie
faszu i razi w wikszym stopniu ni abojadw razi "literatura". Nie byo
to w peni moje przekonanie ani jest ono dzi w peni moim
przekonaniem. Mj punkt widzenia wyglda inaczej i monaby go
sformuowa mniej wicej tak, e dynamika moliwa jest w obrazach
duych oraz formatach raczej poziomych. W momencie wic gdy z racji
ciasnoty pomieszczenia w Warszawie musiaem pocztkowo zrezygnowa
z formatw duych [w mojej skali duych oczywicie], za do dnia
dzisiejszego nie jestem w stanie malowa formatu duego - poziomego,
znikna te z moich obrazw dynamika ruchu w lewo i w prawo, na ukos
i na "trzy-czwarte", a zostaa tylko dynamika "en face". I tu bymy
przeszli do osiowoci i frontalnoci. Format "gotycki" [a na taki mnie
tylko z racji metrau pracowni sta] umoliwia ruch od dou ku grze i
przeciwnie, jak te ruch "najazdu" i ruch "odjazdu". Oczywicie nie
wyklucza on widzenia od dou ku grze, jak te od gry ku doowi i w
pewnych granicach to przecie czyni, wreszcie inaczej nie sposb
malowa, gdy bd to ikony, natomiast unikam cile ptasiej i cile
abiej perspektywy,, czyli patrzenia pionowo w d i pionowo w gr.
Przyczyna jest prosta, a sformuowa j chyba po raz pierwszy Lem w
[bodaje] Filozofii Przypadku na przykadzie powieci. Ow da si
uoy prosta zaleno pomidzy skomplikowaniem formalnym w
powieci, a skomplikowaniem treciowym. Im bardziej skomplikowana
formalnie ksika tym prostsza musi by jej tre, np. "Ulisses" - im
bardziej skomplikowana tre ksiki tym prostsza musi by forma, np.
"Bracia Karamazow", gdy w wypadkach przeciwnych mamy albo
skrajne prostactwo, bdce po prostu komunikatem o rzeczach
nieciekawych - prosta forma i tre lub te cakowit amigwk, ktra
jest kompletnie niekomunikatywna - skomplikowana zarwno forma jak i
tre. Z pewnymi odmianami da si to zastosowa do malarstwa.
Uwaam, e forma lub raczej deformacja ciaa, krajobrazu, architektury,
ktr stosuj we wszystkich moich obrazach i nad ktr bardzo
intensywnie pracuj, jest mimo pozorw bardzo skomplikowana. Wemy
ciao ludzkie, w ktrym zarwno koci jak i naczynia, skra etc., nie maj
253

nic wsplnego z normalnym ciaem, ale uoone s tak, e "na pierwszy

rzut oka" kojarz si w sposb prosty (a nie tak jak plamy Rohrschacha), a
wic: to jest ucho, to jest rka, to jest gowa. W tej rce, w tym uchu i w
tej gowie nie ma jednego "prawdziwego" elementu. DLATEGO TE
gdybym rzecz uj pionowo z ptasiej perspektywy, to byaby cakowicie
nieczytelna na skutek braku stereotypu wizualnego - ona jest czytelna
tylko z perspektywy ludzkiej skrajnie konwencjonalnej i ten
konwencjonalizm jest zamierzony wycznie w tym celu by uatwi
czytelno. Oczywicie nieco mniej konwencjonaln perspektyw te
czasami stosuj, ale jednoczenie upraszczam form tego, co wtedy
przedstawiam. Jest to ze sob cile powizane. Chciabym teraz
zaznaczy, e sam ostatnio chciaem zacz malowa obrazy nieco mniej
osiowe, [co robiem i dawniej i w czym - jeeli idzie np. o fotografi doszedem do cakowitych skrajnoci], wic jest to po prostu kwestia
wyboru "na teraz". Mona oczywicie to tumaczy ludziom na szereg
sposobw, aby nie uchodzi za mao inteligentnego. Np. tumaczenie, e
s to symbole seksualne - jak bowiem twierdzi psychoanaliza malowanie
jest zastpcz czynnoci seksualn, a jak wiadomo te rzeczy robi si
zawsze osiowo, (jeeli nie robi si ich zastpczo tylko naprawd), tak
wic w czynnoci zastpczej podstaw bdzie osiowo. Tumaczenie
drugie: s to autoportrety w najszerszym tego sowa znaczeniu - malujc
je widz przed sob siebie w lustrze i raz jestem cmentarzem, a raz
drzewem, ale zawsze siebie widz przed sob i patrz sam na siebie i
"siebie na sam" [jeliby tak mona byo to uj nie uraajc gramatykw].
Inaczej: patrz "ja malujcy" na "siebie malowanego jako pasmo grskie"
i patrz "ja malowany jako pasmo grskie" wprost na "siebie malujcego"
tak jak w lustrze. [Takie tumaczenie w sam raz dla abojadw]. Inaczej:
Tumaczenie pierwsze plus drugie jako forma mitu o Narcyzie. Inaczej:
Wicej professorisch: Aby tworzy naley porzdkowa. Nieskoczono
moliwoci jest chaosem. Porzdek jest wic redukcj. Osiowo jako
wynik zamierzonej redukcji. Tu mona powoa si na klasycyzm, ale nie
popadajc w pitagorejsk przesad. I tak dalej -, ale jak ju wspomniaem
s to wszystko tumaczenia dostarczane Panu w dyspozycjach jako
amunicja do dyskusji, a nie jako tumaczenie faktyczne. Faktyczne
bardziej mi si tak lub siak podoba, ale teraz jeszcze o tym tumaczeniu
"w dyskusjach". Tutaj fachowcy Pana zjedz, podobnie jak Pan zjadby
ich w sdzie. Naprawd malarstwo i kada zreszt sztuka nie jest do
dyskusji i albo "porusza" albo "nie porusza", zazwyczaj jednych porusza,
254

innych nie "porusza". Tego si nie da "wytumaczy" argumentami. "Nie

poruszao, ale uyem waciwych argumentw, facet zrozumia i
poruszyo go". To przecie absurd. Oczywicie krytycy mog sobie
argumentowa, ale ja nie jestem krytykiem i robi tego nie umiem,
argumenty krytyki za, nie maj chyba na celu przekonania opornych, lecz
sformuowanie wasnego sdu w jzyku literackim. Tak wic opornych
Pan nie przegada i nie ma sensu tego czyni. Pomimy tych, ktrzy s
niewraliwi jak mokre drewno, natomiast opanowali "zasad". Ja ich
nazywam ludmi, ktrzy w oka mgnieniu odrniaj kubizm analityczny
od syntetycznego, schykowy renesans od wczesnego manieryzmu, nie
potrafi tylko odrni obrazu dobrego od zego. Takich jest bardzo wielu
- nie ma sensu ich przekonywa, bo oni s "lepsi" profesjonalnie od Pana i
ode mnie, ich gadanie moe by dla nas przydatne (gdy s krytykami), ale
o ile nie s przekupni to nie ma na nich rady. Ich pogldy s z reguy
obiegowe dla danej epoki i dla danej enklawy kulturowej. Mona z gry
przewidzie, co powiedz. Nie warto si ich gadaniem przejmowa tylko
robi swoje. Oczywicie stanowi przeszkod jeli mog tworzy opini,
ale co my moemy na to poradzi?
DOPISEK : Poruszybym tu te otarzowo ktra zawsze jest osiowa i
ktra wynika z mojej skonnoci do mistycyzmu. Byoby interesujace
podkreli powszechnie znane styki obszarw mistycznych i seksualizmu
przy zaoeniu podwojnym mej osiowosci 1. Jako symbolu
seksualnego. 2. Jako otarza.
DOPISEK : Aby obraz by dynamiczny nie jest konieczny ruch sensu
stricto lecz wystarczy zachowanie cisej rwnowagi kompozycyjnej w
moim wypadku wystarczyoby radykalnie odej od osiowoci.
No to by byo tyle. W trakcie paskiego pobytu odpowiem na wszystko
dokadniej, ale musz to robi w ogniu ucilajcych pyta. Teraz
konkrety: Z ramami jeszcze nic nie ruszyem, mimo, i dzi skoczyem 3
duy obraz [ten chyba zostawi sobie], bo jest tak nieludzko zimno, e
staram si w ogle nie wychodzi z domu - nie mog si wrcz doczeka
koca zimy! Ukony
Beksiski
***
255

Drogi Panie!

Warszawa 21.2.85.

Nie mog si jeszcze przyzwyczai do nowego systemu datowania i

datuj po staremu zamiast 85.2.21. - jak kto zoliwie napisa
wprowadzenie tego nowego systemu, ktry uroczycie obtrbiono z
pocztkiem 1985, jest jedynym moliwym krokiem w kierunku
komputeryzacji Polski, gdy o komputerach na razie nawet marzy nie
mona. Zreszt nie byoby ich do czego podczy jak sdz, gdy nie
istniej adne banki pamici...
A wic nadeszy Sabona, za ktre dzikuj, oraz nadszed katalog-folder
w nowej piknej okadce - rzeczywicie okadki na tym poziomie
technicznym nie daoby si strzeli w Polsce na pewno - liternictwo
okadki i jego rozmieszczenie jest te o wiele lepsze, bardzo korzystnie
zadziaao czarne to. Wspomina Pan o 2000 adresw. O ile wyobraam
sobie stosunki kapitalistyczne, to nie wydrukowa Pan ani jednej sztuki
wicej ni byo to koniecznie potrzebne, ale gdybym sobie le wyobraa i
gdyby kilka sztuk Panu zostao niewykorzystanych, to bardzo o nie
prosz, gdy czsto znajomi prosz mnie o reprodukcje moich obrazw, a
tutaj jest kilka reprodukcji na dobrym poziomie, ktre daj pojcie o
oryginaach i miabym wtedy co da tym, ktrym na takich rzeczach
bardzo zaley...
By tu wczoraj Nyczek, ktry da mi do przeczytania brudnopis
zamwionego przez Pana tekstu na mj temat. Moim zdaniem tekst jest
bardzo dobrze napisany - by moe cokolwiek za dugi jak na odporno
ludzi, ktrzy nie interesuj si do tego stopnia moj osob, by chcieli
wszystko na jej temat wiedzie, ale podobno ilo stron bya przedtem
uzgadniana z Panem. W brudnopisie byo tego ca 30 stron - zdaje si, e
32 -, ale nie jestem pewny, tyle, e po usuniciu skrele etc., bdzie tego
by moe o stron czy dwie mniej. Ja wniosem tylko trzy czy cztery
poprawki rzeczowe, dotyczce dat i moich osobistych przemyle [byo
jakie takie zdanie w stylu "Beksiski sdzi, e...." i tutaj pozowliem
sobie na ucilenie tego sdu], poza tym sdz, e rzecz jest napisana
bardzo dobrze jako prezentacja po raz pierwszy obcej publicznoci mojej
osoby i w sposb prawidowy ujmuje tak kolejne etapy mojej pracy, jak
te to, o co w niej idzie. Nyczek w wielu miejscach cytowa fragmenty z
mych wywiadw i wstawi je sensownie, tak, e podbudowuj jego
wywd i zgodne s z moimi odczuciami na temat tego, co robi, celu tej
pracy i mego sposobu widzenia. Po co to wszystko Panu pisz...Ow,
256

Nyczek z niejak panik w gosie wspomina mi, a nawet odczytywa z

Paskiego listu, w ktrym zamawia Pan u niego ten tekst i jego
tumaczenie, e chce Pan potem co w nim skrela, przerabia i
dopisywa, a on przecie na Boga to podpisuje swoim nazwiskiem!!!
Oczywicie nie znaczy to, e nie zniesie adnej dyskusji na temat tekstu,
bo on jest czowiekiem elastycznym w tych sprawach [i dlatego jego
poleciem], ale chciaby by wszelkie Paskie zastrzeenia do tekstu i
wszelkie zmiany byy z nim cile uzgodnione. W moim odczuciu
ingerencja w tekst bez wiedzy autora, to tak jak by Pan domalowywa
wsy na moich obrazach zostawiajc mj podpis - zreszt, co ja bd
tumaczy, sam Pan wie i sdz, e to by po prostu wynik niezrcznego
sformuowania w licie, a nie zamiar przerabiania...W kadym razie
Nyczek sugerowa i ta sugestia wydaje mi si suszna, by w ewentualnej
ksice o ile taka byaby wydawana, [bo wiem, e na razie s to tylko
przymiarki] pomieci dwa teksty: Paski i Nyczka. Na wstpie Pan
wyjaniaby PT publicznoci, dlaczego w ogle demonstruje to
prowincjonalne monstrum pt: Beksiski, opisywa nasz znajomo,
rozmowy, dom, otoczenie, etc., a potem paeczk przejmowaby Nyczek
jako lojalny spec od sztuki i opisywaby, [co wanie ju zrobi] jak to si
je, do czego suy i w jaki sposb do tego doszo, jak te, co z tego
wynika i jaki to ma zasig, tak w znaczeniu artystycznym jak i
psychologicznym, tak w wietle teorii strukturalnej jak i mimentycznej
itp., itd., to, co si zazwyczaj przy takich okazjach pisze, a czego si
prawie nigdy nie czyta. Oczywicie on to inaczej napisa, ale ja nie
mogem si jako zahamowa w swej zoliwoci, tak wic nie ma tam nic
ani o Levi-Straussie ani o Girardzie - jest to w ogle sensownie napisany
tekst! Howgh, jak powiadali Apacze. To by byo a propos: Nyczek.
Jeeli idzie o Dziworskiego, to na razie nie mam od niego adnych
informacji, ale sdz, e wszystko chyba idzie jako swoj drog i
realizuje si bez mego udziau. Na wszelki jednak wypadek, gdyby facet
nie zdy, [co pisz nie dlatego bym tego oczekiwa, ale dlatego, e
zawsze wol mie podwjne zabezpieczenie, jak ten rycerz z Alicji w
krainie czarw, ktry wozi na koniu apk na myszy, na wypadek gdyby
mysz dostaa si na konia], to raz jeszcze przypominam, e jest w
Wytwrni Filmw Dokumentalnych film Andrejewa z roku 1977 lub
1978 trwajcy ca 10 minut i nakrcony na mj temat. S to gwnie
obrazy i troch moje zdjcia z dziecistwa, mnie tam chyba w ogle nie
ma, jest komentarz i podkad muzyczny. By moe kopia tego filmu
257

byaby tania? By moe zreszt, e Francuzi j kupili przed laty, tak jak
si kupuje rozmaite baracho nie wiedzc nawet kiedy i gdzie si je
wykorzysta. Film dosta nawet jak nagrod w Hiszpanii w roku chyba
1979. By moe udaoby si z tego w Polsce wykona kopi na tamie
video, profesjonaln technik, ktra umolwiaaby emisj tego przez TV
w Paryu? To wszystko pytania bez odpowiedzi, majce jednak
uwiadomi istniejce by moe moliwoci. Tytu filmu
"FOTOPLASTIKON". Reyser: Andrejew [po stanie wojennym zdaje si
wybra wolno i by moe siedzi w Paryu, co byoby ju
przemiesznym zbiegiem okolicznoci]. To tyle na ten awaryjny temat.
Aha: na filmie Andrejewa spor rol graj dwa obrazy [filmowa ich
chyba w sumie 10 sztuk], ktre s w Pana kolekcji, a mianowicie postacie
na koniu szkielecie, oraz czerwona gowa z kapusty z biaymi oczyma. To
by byo na tyle. Bardzo prosz o ile udaoby si to szybko wysa o
wysanie najnowszego numeru Harmonie Panorama Musique, o ile jest
tam aktualny spis pyt CD - by moe s jakie nowoci [kilka
sztuk!!!!!!!!!!!!!] ktre ukazay si od wrzenia ub. roku - ostatnia
posiadana przeze mnie Harmonie jest z wrzenia ub. roku. Gdybym to
szybko dosta, to by moe mgbym jeszcze wysa spis do Parya, a Pan
kupi pyty i przywie w marcu??? Byoby to bardzo fajnie. To na
marginesie. Piknie oboje Pastwa pozdrawiam
Beksiski
PS. Przedwczoraj wysaem te list! "Trois suisses" nie otrzymaem.
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 1 mars 1985

Szanowny, Drogi Panie
Odpowiadam zwile na trzy listy Pana, ktre nadeszy w jednym
czasie, a ktre datowane s z 7, 18 i 21 lutego br.
258

Po pierwsze informacja oglna bardzo istotna: po rozmowie z

panem Leszczyskim, wacicielem galerii, w ktrej odbdzie si
wystawa zdecydowalimy, i odbdzie si ona w padzierniku a nie
na przeomie czerwca i lipca. Wiele si na to zoyo przyczyn, z
ktrych najwaniejsza jest zgodno dat z Fiac'iem, tak by
wszyscy, ktrzy zjad si z caego wiata na Fiac mogli zobaczy
nasz wystaw. Innymi przyczynami s: konieczno zaoenia
nowej instalacji elektrycznej, ktra odpowiadaaby mojemu
projektowi "spots cadreurs" owietlajcymi obrazy w pmroku
panujcym w trzech salach galerii. Poza tym naley przeprowadzi
wiele innych robt zwaywszy, i ma to by i bdzie wydarzenie
rwnie artystyczne jak i "mondain".
Przesyam Panu dwa nastpne katalogi, o ktre Pan prosi dla
znajomych. Poniewa do owych "znajomych" mam nieufny
stosunek wiedzc jak z "przyjani" do Pana bd mi brudzili, wol
by jak najmniej wiedzieli i widzieli to, co tu robi. Tote tylko z tego
powodu ogranicz do dwch egzemplarzy niniejsz wysyk.
Pozostaych dwa tysice zostan rozesane w kopertach i z listem
na papierze identycznym do niniejszego, to znaczy zawierajcych
haso "Hommage (monogram)" (zawierajcego ju tylko okadk
podobn do niniejszej z duymi dwoma zdjciami: na pierwszej
stronie dama ta z piersiami a na ostatniej unoszca si wanna.
Te na czarnym tle i te z pelliculage (byszczca powierzchnia).
Jednoczenie zaczynam druk dwudziestu tysicy kart pocztowych
do duego formatu w identycznym stylu z reprodukcjami
dziesiciu obrazw (w tym siedem nalecych do mnie a trzy
nalece do Paskiego syna - te, o ktrych posiadaniu tak marz:
ludzikowie na wierzchokach, posta czerwona na krzele i balon z
wilkami. Moe kiedy je Pan i dla mnie namaluje....) Nie wiem czy
bd to ju mia przed mym przyjazdem w marcu do Warszawy by
Panu pokaza. To mudny i dugi proces.
Do Nyczka pisz uspojajc go, co do mych "wtrca si" do jego
tekstu. Ja zamylaem poprzedzi jego tekst kilkoma stronami
(dwie - trzy) moich uwag, oczywicie nie mieszajc bro Boe
jednego z drugim, a ju na pewno nie dorzucajc czegokolwiek do
jego tekstu bez jego zgody (ze skreleniami jest inaczej gdy
259

wydawcy wolno bez zgody autora wyci fragment tekstu, podczas

gdy nie wolno mu niczego dorzuci).
Dzikuj za odpowiedzi na pytania o statycznoci, osiowoci i
frontalnoci kompozycji. Oczywicie z radoci wrc do tego
tematu w czasie naszych rozmw, na ktre ju z gry si ciesz jak
na frajd. List, ktry zawiera te odpowiedzi wydaje mi si
szczeglnie wany i dobrze napisany (przepraszam, i pozwalam
sobie na "wystawianie Panu ocen"). auj tylko, i mj brak
akademickiego wyksztacenia malarskiego nie pozwala mi na
propozycj takich tematw rozmw, ktre jawnie wzbudzaj w
Panu ywsze i bardziej zaangaowane reakcje ni banalne pytania
o to, co autor chcia przez to powiedzie". Mam jednak jeszcze w
zanadrzu may zapasik pyta konkretnych, do ktrych myl
powrci podczas osobistego spotkania z nadziej, i bd one
wanie takim, ktre wzbudz w Panu ochot do odpowiedzi rwnie
uderzajcych jak te, ktre zawiera list z 18-tego lutego.
Pokryj chtnie koszt ram duych obrazw w takim zakresie, w
jakim uzna Pan, i malowa Pan due rozmiary ze wzgldu na moje
zobowizanie do pokrywania kosztw ram. Wedug Paskiego
uznania proponuj by pokry Pan t ilo duych obrazw, ktre i
tak by Pan namalowa.
Nie wracam do "alkilaku" gdy istotnie nie mgbym na razie si
tym zaj. Rezerwuj jednak mono zmiany zdania na ten temat
gdy serce mi si kraje, gdy myl, i w tak prosty sposb kto
moe zdoby najlepsze Paskie obrazy, o ktre ja musz si wrcz
bi.
A propos owych obrazw, o ktre musz si bi pozwol sobie
przypomnie, i Polska jak i Francja podczas wojny musiay
paradoksalnie straci wicej energii dyplomatycznej, nerww i
goryczy na walce ze swymi aliantami o przyznanie im tego, co byo
we wsplnym interesie wszystkich ni z przeciwnikiem. Na ten
temat pozwol sobie przypomnie, i na wystawach pokazywane
bd obrazy z mojej kolekcji. Logicznie wic powinno by w
Paskim interesie by bya ona zoona z najlepszych obrazw.
Gdyby wiat by logiczny... Wiem jednak, i wanie przez
260

naleganie powoduj reakcje nielogiczne i e gdybym zrczniej

manewrowa miabym to, co de Gaulle uzyska dla Francji (cho w
czasie wojny niewiele si udzielaa ani na frontach ani w ruchu
oporu a na dodatek oficjalnie zwizaa si z Niemcami) a czego
marni polscy politycy (po mierci Sikorskiego) wanie
natarczywym naleganiem (ktre wywouje reakcje oporu
illogicznego i sprzecznego z najewidentniejszymi interesami
wasnymi) nie umieli zdoby. To taki may rewan za Paski zarzut
z "wszystko pynie". Wszystko pynie, lecz czy czasem nie pod
prd?
Opowie o zakupie papieru toaletowego ogromnie nas tu
rozbawia i czytalimy j sobie z on kilka razy zamiechujc si
szczerze.
Ostatnia Harmonie nie zawiera ani wzmianki o compact disc.
Wysyam wic Diapason, ktry podaje najnowsze pozycje. (Koniec
listu zagin)
***
Drogi Panie!

Warszawa 25. 2. 85.

Wielokrotnie przerabiaem w mylach to, o czym telefonowa Pan przed

kilkoma dniami w zwizku jak sdz z punktem 10. Ja zawsze
rozumowaem tak (i rozumuj tak nadal), e cena minimalna jest cen
minimaln i moe by tylko rewaloryzowana co roku, by w cigu tego
koszmarnego szmatu czasu, o ile doyj, zapewni mi ten sam standard
zapaty za moj prac - natomiast wszelkie zmiany, urealnienia, ciary
podatkowe, waluta wypaty et c. et c. dotyczy honorariw
"przyszociowych" w wypadku gdy przekrocz one cen minimaln na
tyle, e przy zastosowaniu wszelkich ci zawsze netto bdzie rwne lub
wiksze od ceny minimalnej na dany rok (czyli zrewaloryzowanej).
Oczywicie w USD, bo Frank jest w Polsce (a zanim nie uda si podnie
cen, nie ma co nawet marzy o wyjedzie do Francji) czyst abstrakcj,
podobnie jak Naira Nigeryjska czy Won Chiski, jego kurs nie ma
adnego wpywu na ceny w sklepach dewizowych typu Pewex nawet gdy
261

idzie o towary francuskie, ani adnego wpywu na usugi dewizowe

(budowlane, motoryzacyjne et c) wiadczone przez firmy polskie - za
korzystanie z innych porednictw i firm jest (jeli idzie o wiksze sumy
ni groszowe) na dusz met le widziane. Tak wic nie widz adnej
szansy na to, by sprzedae ponadryczatowe, o ile takowe bd miay
miejsce, traktowa ulgowo w stosunku do ceny minimalnej. Chciabym
jednake tym razem uczyni jakie gesty w zakresie sformowania
"wyjcie polubowne", chocia na Boga jak ju wywiodem wyej nie
uwaam ani nie uwaaem ( s na to nagrania ucilajce mj wczesny,
zgodny z obecnym pogld) bym by do tego zobowizany umow.
Pierwszy z dwch gestw bdzie mia charakter bezinteresowny, a
mianowicie zgadzam si zawiesi pocztek rewaloryzowania ceny
minimalnej na rok 1985, tak, e zaczniemy j rewaloryzowa dopiero od
stycznia 1986. Poniewa cena minimalna wyliczona we Frankach jak
podejrzewam musiaaby by rewaloryzowana w wikszym stopniu ni
cena w dolarach (moe si myl, ale wydaje mi si, e procent inflacji
franka jest chyba wyszy?) wic co to Panu na najbliszy rok powinno
da?! Druga propozycja jest propozycj, w ktrej upatruj pewn swoj
korzy, ale jest ona te korzystna (lub mogaby ni by) dla Pana. W
zwizku z tym, e w pewnym celu potrzebne mi s w najbliszym okresie
pienidze "pozaryczatowe" w okrelonej iloci, proponuj "przecen
sezonow wizan" na 10 obrazw, ktre s ju u Pana pod warunkami
takimi jak niej:
A. Zapata nastpuje w czasie paskiej najbliszej bytnoci w Polsce
B. Zapata nie wlicza si w ryczat - jest po prostu kupnem poza
limitowym
C. Propozycja wana jest tu i teraz, a nie za p roku - potem "nic z tego"
D. Propozycja dotyczy tych obrazw, ktre wyszczeglniam, a nie innych
w tej samej iloci
E. Propozycja dotyczy 10 obrazw cznie a nie moe by dzielona
F. W momencie przyjcia propozycji wszystkie pozostae Paskie
zobowizania wynikajce z "Protokou oglnego na dzie 3 stycznia
1985", ktrego kopie ma Pan u siebie staj si dla Pana wice na
przyszo. (Tu przypominam, e sam Panu proponowaem niewizanie
si, co do tego, jakie obrazy rezerwuje Pan sobie do zakupu na przyszo
- teraz zostaoby to odwoane).

262

Za te wszystkie 10 obrazw kupionych cznie i zapaconych w czasie

najbliszej bytnoci policzybym Panu tyle, co za 6 obrazw. Myl, e
jest to warte rozwaenia. Te 10 obrazw (trzy z nich wybrane przez Pana
do zakupu do lipca 1986 roku) to nastpujce obrazy:
1. matka w szacie z dziecitkiem na tle tumu /1973 nr 3/
2. blok kamienny w wplecionymi rkami /1981 nr 9/
3. unoszca si nad wod posta przytoczona kamieniami /1975 nr 6/
4. posta ludzka z unoszcymi si kamieniami AN
5. pyta nagrobna z drewna z twarz mczyzny RN
6. ptak DZ
7. wyretuszowany krajobraz z pomaraczowym budynkiem u gry /1974
nr 2/
8. gowa z elementw kostnych z kryz DN

Gowa z kryz
263

9. wiea niebieskawo zielona OS

10. altana z draperi w kole na biaym tle /1983 nr 11/
Okrelenia sowne przepisaem z paskiego protokou, aby uatwi
orientacj. Jeli chciaby Pan w tej sprawie telefonowa, to BAGAM
wystarczy mi okrelenie "kupuj pask propozycj" lub "niestety nie
mog z przyczyn finansowych przyj obecnie paskiej propozycji".
Gdyby Pan ta propozycj kupi i gdyby bya szansa (nie jest to warunek,
bo czasu jest ju za mao na stawianie warunkw) to wolabym otrzyma
pienidze do dnia 25 marca, by mc je jeszcze wrzuci na konto przed
jego zablokowaniem, ktre nastpi przed 30 marca (trzeba si liczy z
kolejkami z bankach) gdy sum, o ktrej mwi i tak ju podjem z
mego konta, a teraz waciwie idzie o to by j tam w miar monoci
przed 30 marca spowrotem wpaci. O ile si tego nie da zrobi, to ju
trudno, bd j musia wrzuci na konto N. W celu wyjanienia, (bo nie
chce mi si pisa) zaczam bankow informacj o tym, co si aktualnie u
nas dzieje z kontami. To na marginesie.
Teraz jeszcze o sprawie ekspozycji. Paski pomys ze spotlight jest w
zasadzie bardzo dobry, ale przestrzegabym (to tylko rada) przed
naduywaniem tego efektu do wszystkich eksponowanych obrazw. One i
tak s do siebie zbyt podobne formatami, technik i opraw, nie naley
ich dodatkowo upodobnia takim samym owietleniem i efekt spotlight
zastosowabym w kilku (trzech, czterech) wypadkach starannie
wybranych, inne za owietlibym inaczej - naleaoby tutaj poprosi o
pomoc kogo, kto takie rzeczy umie robi (ekspozycja-owietlenie) gdy
poparzy si Pan tak jak na liternictwie i amaniu skadu. Nie wiem jak
wyglda wernisa we Francji. W Polsce nikt wtedy nie oglda obrazw,
tylko ludzie ogldaj siebie wzajemnie, zachwycajc si, jakie to
wspaniae grono reprezentuj, zaatwiajc przy okazji interesy polityczne,
seksualne i handlowe w zalenoci od skadu tego grona. Na tym ju
kocz i piknie si kaniam oraz serdecznie oboje Pastwa pozdrawiam
Beksiski
264

***
Drogi Panie!

Warszawa 27.2.85.

Znowu zapa mrz jak cholera, a mylaem, e dzi wyskoczymy

wreszcie w sprawie tych ramek na due obrazy. Wczoraj po dziesiciu
dniach pracy wyrzuciem wreszcie obraz majcy by drug wersj obrazu
posiadanego przez Siczaka. Takie s skutki narzucania sobie
czegokolwiek. Na dodatek stanem jakby w martwym punkcie i gwnie
Pana obwiniam za ten stan! Bagam i nieche to bdzie po raz ostatni [ile
razy ju to robiem] prosz nie narzuca mi bezporednio ani porednio
[stawiajc pytania typu, dlaczego] tego, co mam robi i jak to mam
robi, bo od tego zdurniej i w ogle przestan robi cokolwiek. Ma Pan
w sobie potrzeb dziecka, ktre zaglda do brzucha zabawki, ale zabawki
przestaj po takiej operacji zazwyczaj nie tylko mwi "mama" i "tata",
jak te zamyka oczy, ale w ogle nadaj si ju tylko na zom. Nieche
za mnie odpowiada Nyczek lub ktokolwiek inny, ale ja nie mog, bo
zwariuj. Przecie pytania, ktre mi Pan postawi zaczynaj potem mnie
samego dry, e niby, dlaczego akurat osiowo - przecie moe by
nieosiowo; jest to adna trudno, a wic czy nie mona uszczliwia
ludzi robic nieosiowo; oczywicie mona; a wic sprbuj nieosiowo, ale
co na to poradz, e mi si nie podoba, a jak mi si nie podoba, to robota
staje si katorg, a jak staje si katorg to w ogle obraz "nie idzie", ale
oczywicie na skutek takiego postawienia sprawy i osiowo staje si
podejrzana, zamiast robi po prostu nastpny obraz zaczynam go
analizowa; niby dlaczego musi by osiowy aby mi si podoba i mnie
zadowala, czybym by zestereotypizowany i nie umia si wyzwoli, ale
z kolei po co wyzwala si z osiowoci, skoro jedn alternatyw bdzie
nieosiowo, ktra sama w sobie nie jest ani niczym lepszym ani
gorszym; w sumie po tygodniu takiego "maglowania" czuj si do
malowania rwnie zdolny co neurotyk seksualny do stosunku. Podobne
zagadnienie rozpatrywane rwnolegle to dlaczego malowa rzeczy
nieruchome zamiast ruchomych i znowu sczy si na przemian z
wtpliwociami "osiowe-nieosiowe" druga dychotomia "ruchomenieruchome" rwnie beznadziejna jak pierwsza! I jeszcze due zamiast
mae. I jeszcze kolorowe zamiast monochromatyczne. I jeszcze....I
jeszcze....I jeszcze....I jeszcze....Do! Tumaczyem to Panu dziesitki
265

razy, wic powtrz moe innymi sowami jeszcze raz: Aby malowa
musz wej w rodzaj transu. To si prawie nigdy nie udaje od
pierwszego obrazu, zaczyna si zwykle gdzie od jakiego momentu, gdy
na jakim obrazie namaluje si dobrze jaki fragment. "Co to za fragment,
co to znaczy dobrze, dlaczego, skd, po co" - jakbym ju sysza te
pytania. A wic odpowiadam: "dobrze" znaczy "dobrze", "fragment"
znaczy "fragment", dlaczego - dlatego i tak dalej. Cholera jasna mnie
bierze! Wracam do wywodu: A wic ten dobrze namalowany fragment
moe si sta i czsto si staje jakby zacztkiem pewnej serii, a czasem
nawet pewnego staego sposobu, ktry ju potem znajduje stae prawo
obywatelstwa w mych obrazach. Ale to si dzieje w transie [ze sowo,
ale inne mi nie przychodzi na myl] i jest tak, e do tej pory nie
wiedziaem co mam robi, a teraz ju wiem i pomys zaczyna goni
pomys nawet 1/10 nie dam rady namalowa, ale musz w tym mie
spokj i to spokj minimum przez 4 miesice, bez telefonw, polece lub
prb, by malowa raczej due ni mae [gdy akurat mae dobrze mi szy],
listw z wykazem wtpliwoci i te pe, i te de. To mi nie uatwia, to mi
potwornie utrudnia, a czasami jak np. obecnie wrcz uniemoliwia prac.
Czuj si jak czowiek, ktrego cign sprzeczne ze sob wektory we
wszystkich kierunkach, co powoduje, e stoi nieustannie w miejscu.
Zapewne co najmniej dwa tygodnie upyn zanim znowu wejd w jaki
trans, a wtedy trzeba ju bdzie wykacza i oprawia i reprodukowa
obrazy, bo 1 kwietnia ma Pan przyjecha. Wic znowu przerw sobie i
znowu po Paskim wyjedzie bd "startowa" przez co najmniej 2
tygodnie [stracone]. Nieche mi wic Pan nie przeszkadza na przyszo
w interwaach midzy jednym odbiorem obrazw, a drugim, pytaniami,
poleceniami, probami i w ogle gadaniem o moich obrazach i o mnie...
Teraz musz ruszy, bo moe uda mi si jeszcze co przed kwietniem
namalowa [czasem przeszkadza mi nie tylko Pan - mj syn jest te
bezbdny w tej mierze, ale nie chc o tym ju pisa ile mnie ostatnie trzy
tygodnie kosztoway - moe to staro odznacza si tym, e wszystko, co
si dzieje odczuwa czowiek jako wymierzon przeciw swemu spokojowi
przeszkod? Nie wykluczam], aby "ruszy z miejsca" zawsze zaczynam
do jakiej twarzy lub od szkicowania twarzy, czasem wychodzi z tego
obraz, a czasem ju w trakcie szkicw chwytam w agle co innego ni
twarz. To s wszystko rzeczy pozadyskursywne i pozaliterackie i wreszcie
nie mog na ten temat za duo mwi, bo je bezpowrotnie zniszcz i nic
mi ju nie zostanie. Pewnie teraz znowu rusz od twarzy...
266

Analiza ostatniego roku wykazaa, e pracujc bardzo intensywnie

namalowaem raptem 29 obrazw [od koca lutego do koca lutego],
czyli, e na tyle maksymalnie brutto moemy liczy w naszych ukadach.
Oczywicie gdybym mg malowa bez problemw ubocznych, przerw
etc. [rzeczy nie tylko zwizane z Panem i naszymi kontaktami] to by
moe namalowabym ich (jak oceniam) ca 35, bo tyle mniej wicej czasu
straciem w cigu ubiegego roku, a to na chorob, a to na przerbki w
pracowni, a to na cicie pyt, ktre okazay si teraz by do dupy, a to na
trzykrotne przekazywanie Panu obrazw... Gdybym tak chcia co
narysowa lub namalowa to ju w ogle zleciabym ilociowo na eb.
Musz jednak po wystawie co z tym zrobi, bo sukcesu obawiam si
bardziej ni klski. Sukces w kadym wypadku [z wyjtkiem wypadkw
szczytowych] powoduje, i wzrastaj naciski na to by multipliowa to, co
byo jego powodem, a mnie w coraz wikszym stopniu potrzebna jest
wolno. Piknie si kaniam i oboje Pastwa pozdrawiam
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 4.3.85.

O Boe jestem wykoczony, zaatwialimy dzi ramki, jest godzina 18

wieczorem, zjadem obiadokolacj i powietrze ze mnie uchodzi....Akurat
jak na zo przez ca noc wali taki nieg jak nigdy w tym roku!
Wczoraj bya odwil, deszczowo i powyej zera, wic na dzi
zaplanowaem ostateczny termin, e "jedziemy to zaatwia". W nocy nie
spalimy, bo Tomek ma kopoty, a jak Tomek ma kopoty [sprawa ta
cignie si ostatnio od okoo miesica, tzn. stan ostry], to oczywicie my
te mamy kopoty, w sumie dzi w nocy nie byo w ogle spania, tylko
rozmowy do biaego dnia i wykoczeni rano ruszylimy w ten nieg,
ktry zacz od razu topnie, [ale nie da rady stopnie do teraz], aby
wykorzysta dzie, bo z malowania po nieprzespanej nocy i tak s nici. O
Boe, co to za problem w Warszawie zaatwi ramki! Poowa z trudem
odszukanych ramiarzy bya zamknita, z powodu epidemii grypy [ile
waciwie kosztowayby takie szczepionki, o jakich Pan mwi dla trzech
osb,, czyli: Tomka, ony i mnie - by moe warto byoby pomyle o
tym w tym roku...W tej chwili boj si, e sam dostan grypy, gdy buty
267

mi cakowicie przemoky, a jestem mao odporny na przezibienia].

Odnalezienie zakadw, a w ksice telefonicznej jest bodaje 6 adresw i
prawie wszystkie nieaktualne, z okresu gdy przygotowywano ksik,,
czyli sprzed lat 10 - poniewa na druk czeka si tak dugo, to w momencie
ukazania si nawet ulic ju niektorych nie ma, bo budynki ktre na nich
stay maj ju prawie 10 lat i zdyy si pozawala: "Warszwa po
potopie"; wic odnalezienie zakadw, o ktrych miaem informacje, e
istniej, zaczo si od ulicy Chodnej 29, ale tam bya kartka, e wejcie
od ul. Krochmalnej, a ulicy Krochmalnej na tym odcinku ju nie ma od 20
lat, wreszcie okazao si, e zostay jakie domy z dawnej Krochmalnej,
ale jak tam przez wertepy i zaspy dojecha, wjedalimy w zaspy pod
ktrymi byy wiermetrowej gbokoci kaue wody, wreszcie po 10
zakadzie z ktrych poowa bya nie do odszukania, a poowa zamknita z
powodu grypy, znalazem jeden czynny na ulicy Hoej, w ktrej byy
ramki w formie piernikw, pokrytych pozot na wiece cmentarne,
niestety najwiksze dostpne formaty byy mniej wicej takie jak
najmniejsze obrazy, ktre robi [61 x 73] i o wikszych nie chciano nawet
sysze [kto to widzia takie ramy - nawet na wit rodzin robi si o
poow mniejsze] tak jak nie chciano w ogle zrezygnowa z doklejanych
naroy przypominajcych wyroby cukiernicze. Wreszcie ktry z
ramiarzy skierowa mnie na Nowogrodzk, bo tam s "z metra" [mwi to
z pogard] i bez ozdb - z Nowogrodzkiej gdzie nic nie byo, skierowano
mnie na dwa adresy: na Pradze, a stamtd [te spudowane] pojechalimy
na oliborz, by wreszcie znowu wrci do rdmiecia i po mylnym
odwiedzeniu ulicy Hibnera, trafi wreszcie na warsztat na Solcu pod
numerem 101, gdzie nagle z olnieniem zauwayem, e prawie wszystkie
profile "z metra" s do przyjcia, tyle, e niestety nie s a tak proste [w
sensie braku wypaczenia] jak to, co po wielu latach sezonowania i
odrzucania krzywych mam z reguy w domu. Facet przyj zamwienie na
trzy ramy [tyle bdzie tych duych niestety, bo czwarty wyrzyciem,
zamalowaem na biao i w tej chwili suy ramiarzowi jako wzr
wielkoci, aby si nie pomyli, za na malowanie, reprodukowanie i
oprawianie pitego moe ju nie by czasu] i za jedn trzeba bdzie
zapaci 7.800 z, czyli za trzy 23.400.-z, co jest wprost za darmo, jeli
idzie o stosunki warszawskie - te piernikowe nie byyby tasze ni po
25.000 od sztuki. Obecnie zreszt zotwka jest wyjtkowo tania w
stosunku do walut twardych, ale cena ta si cofnie po 30 marca. Teraz
wszyscy wykupuj waluty w celu wsadzenia na konto. Jeeli idzie o pofil
268

to jest on moim zdaniem adny, zreszt byo te kilka innych adnych

profili, ale ze wzgldu na format wybraem najgrubszy, aby nie by
wiotki, ale na pewno nie bdzie a tak prosty, jak te profile robione przeze
mnie, tak wic o ile by to Panu nie odpowiadao, to mam nastpujc
alternatyw na przyszo: Razem z obrazami wemie Pan wzr
wielkoci, ktry obecnie jest u ramiarza i zawiezie go Pan do Parya i
bdzie trzyma w jakim nobliwym miejscu [za szaf lub za dywanem na
cianie] tak, aby by w tej samej wilgotnoci i warunkach co obrazy, gdy
pyta przebywajca np. w piwnicy robi si po miesicu dusza na skutek
nasycenia wilgoci. Przed kadym Paskim przyjazdem do Warszawy
podam Panu potrzebn ilo ram, a Pan je w oparciu o wzr wykona w
Paryu i przywiezie ze sob, po czym ja oprawi w cigu jednego dnia w
te ramy posiadane kilka obrazw duego formatu. Ale to dopiero wtedy,
gdy nie spodobaj si Panu te ramy z ulicy Solec 101, bo jeli spodobaj
si, to w Paryu na pewno nie bd taniej! Co do skrzy, to tym razem
bd musiay by od rodka czym wyoone, bo ramy s politurowane na
ciemny maho i pozaokrglane na bokach, tak, e nie da si ich tak jak
moje ramki skada jedna do drugiej. Tego nikt nie robi z myl o
masowym transporcie. Sorry. Co do koloru to do jednego z tych trzech
obrazw wolabym co janiejszego, ale profile byy takie, jakie byy.
Byy te janiejsze, ale inne. Przewaya myl o uatwieniu pakowania i
zamwiem wszystkie trzy identyczne. Wsio.
Prosz wybaczy mj ostatni list, czuj, e co tam naurgaem, ale
jestem nieodpowiedzialny gdy spieprz obraz i musz go wyrzuci po 10
dniach - to i sprawy Tomka si dooyy, e nie mog dobrze pracowa.
Wracam na zakoczenie raz jeszcze [niezalenie od tego, co napisaem i
zaproponowaem przed tygodniem i bynajmniej nie odwoujc niczego]
do sprawy ceny minimalnej. Gdybym j obnia poniej tego minimum,
ktre ustalilimy dla ryczatu, to prosz sobie obliczy jak ksztatowayby
si moje zarobki na Zachodzie, po ewentualnym wyjedzie na paszport
konsularny. Zrobiem w ostatnim roku 29 obrazw pracujc jak w.
Przerwy w pracy, ktre wystpoway, wystpowa bd nadal, bo ani
moja wtroba si ju nie poprawi, ani inne sprawy, ktre mi dezorganizuj
ycie nie maj tendencji malejcej. Dla uproszczenia przyjmijmy 28. 25
% zostawiam sobie, a wic zostaje 21. Przemnoone przez cen
minimaln daj mj roczny totalny dochd na ca rodzin plus
odkadanie na "spokojn staro" et c., et c. W warunkach polskich jest to
269

sporo!, ale w warunkach Zachodu? Obniajc wic cen minimaln w

zalenoci od kursu franka wchodz w ukad, o ktry nie warto po prostu
walczy. Wicej przecie nie namaluj rocznie. Tak wic prosz to mie
na wzgldzie gdy rzuca Pan na mnie kltwy za to, e nie chc opuci
poniej ceny minimalnej netto ustalonej w punkcie 11, a tymczasem dla
Pana jest on nie do przyjcia. No, ale w przeciwnym kierunku to byaby
dla mnie znana transakcja stryjka z siekierk i kijkiem. Ukony....
Beksiski
***
Drogi Panie!

Warszawa 29.4.85.

Wczoraj zbyt serio zaczem traktowa swoje zobowizania zrobienia dla

Pana zestawu pytowego i pogryem si w komentarze, co
spowodowao, i na godzin 23.30 byem dopiero przy Arnoldzie Baxie
[idc za alfabetem] zanim wic dojechabym do Hugo Wolfa i Xenakisa
minoby lato. A zatem robi spis pyt ulubionych, najczciej
suchanych, bez komentarzy, lub z niewielkimi komentarzami
wyjaniajcymi, dlaczego akurat to, jeli mnie samemu co wyda si
dziwne. Oczywicie id za alfabetem, bo inaczej pogubi si cakowicie.
Wielkie tu jest materii pomieszanie, ale nie odpowiadam za swoje gusta takie otrzymaem od Jehowy i takie mam - muzyki sucham dla
przyjemnoci, a nie z obowizku. Z obowizku sucham czasami tego,
czego nie lubi, w nadzei e odkryj co nowego co "zaskoczy" po kilku
przesuchaniach, gdy oczywicie czuj niedosyt iloci: Wiele z tego, co
lubi tak osuchaem, e znam ze szczegami na pami, a to oznacza, e
pewna cz frajdy ze suchania odesza bezpowrotnie i ju nie wrci
[rozsmakowywanie si gdy rzecz zaczyna si podoba po kilku
przesuchaniach]. A zatem:
Bela Bartok Koncert na Orkiestr, cz trzecia: Elegia.
Ludwig van Beethoven: 3+4 koncert fortepianowy, 3+7 symfonia. Sonata
na Hammerklavier cz trzecia,, czyli Adagio sostenuto: to chyba
najbardziej lubi z caego Beethovena. Sonata skrzypcowa "wiosenna".
Sonaty fortepianowe: Apasionata, ksiycowa, Patetyczna, Tempest. nie
270

jestem tu jak wida nadmiernie oryginalny w swych gustach, oczywicie

Beethovena "zaliczam" w duej porcji od Missa Solemnis a po ostatnie
kwartety, ale z upodobaniem sucham tego, co wyej. Wielu rzeczy wrcz
nie znosz: pierwszych kwartetw, czy te synnego finau 9 symfonii.
Berlioz. Mam tego faceta bardzo wiele pyt, bo zawsze wszyscy mnie
przekonywali, e "to jest w twoim gucie" i "na pewno bdzie ci si
podoba" [podobnie jak przekonywali mnie do japoskich filmw,
ktrych nie cierpi], ale sucham waciwie tylko niektrych pieni z
cyklu les nuits d'ete, chru cieni z "Lelio" i korespondujcego z tym
chrem Meditation-Largo misterioso ze "mierci Kleopatry".
Brahms: Gwnie sucham 3 symfonii, 1 koncertu fortepianowego,
Rapsodii na Alt z chrem, Pieni Parek, Pieni przeznaczenia,
fragmentw Niemieckiego Requiem - moe jeszcze ballad i rapsodii
fortepianowych - oczywicie zaliczyem ogromn ilo Brahmsa, ale nie
wszystko mi "wchodzi". Lubi niektre pieni np. "Von ewiger Liebe"
zaczynajc si od sw "Dunkel, wie dunkel"...
Benjamin Britten: Z tego, co znam, bo nie znam zbyt dobrze Brittena na
skutek braku nagra, bardzo czsto sucham i lubi "Sinfonia da
Requiem" [naley odrni od "War Requiem" tego kompozytora!] oraz
koncertu skrzypcowego, mog oba te utwory zaliczy do swoich
ulubionych.
Pardon: opuciem Blocha (Ernesta). Waciwie wszystko. Bardzo czsto
sucham i "symfonii Israel" i "Szelomo", "Suity Hebrajskiej" i koncertu
skrzypcowego....
Anton Bruckner: Ten facet ma u mnie zielone wiato i sucham
wszystkiego, co napisa, a co mona dosta na pytach, ale najbardziej
lubi chyba Adagio z 7 symfonii i Adagio z [niedokoczonej] symfonii 9.
Max Bruch: Najczciej sucham [stereotypowo] 1 koncertu
skrzypcowego, ale nie znaczy to, e na nim poprzestaj - w zasadzie caa
twrczo Brucha jest mi bliska.
Aram Chaczaturian: Generalnie to bardzo lubi faceta, mimo, i jest to
wykwit socrealizmu ["narodowe w formie i socjalistyczne w treci"].
Najbardziej lubi 2 symfoni, czyli tzw. "symfoni z korowodem", a z
271

niej najbardziej cz 3,, czyli w kondukt czy korowd. Poza tym lubi
modzieczy koncert fortepianowy, koncert skrzypcowy, fragmenty
baletw "Spartakus" [boskie adagio Spartakusa i Phrygii] czy "Gajane"
lub "Maskarada". Jest to muzyka atwa, ale co na to poradz, e mi si
bardzo podoba?
Ernest Chausson: Uwielbiam jego Symfoni op 20 - polecam gorco pyt
nagran we Francji pod dyrekcj Plassona na EMI-Cadres Rouges
powinno to by do dzi w handlu. Szczeglnie fina jest obdnie pikny.
Jeliby wysza reedycja tego samego wykonania na Compact Disc, to
zaraz bym kupi, gdy pyt zdarem na wir suchajc wielokrotnie.
Oczywicie sucham i innych utworw Chaussona, ale podaj to, co
najwaniejsze dla mnie.
Pomimy Chopina, bo tu ma Pan zapewne wasne preferencje, jako, e to
go powszechnie w Polsce znany.
Przeskoczywszy nad Corellim i skdind fajnym bugarskim
Cwetanowem, dochodzimy do Czajkowskiego, ktrego sucha nie
wypada, jeli chcemy uchodzi za ludzi obdarzonych gbokim smakiem
muzycznym, ale co ja na to mog poradzi, e na Czajkowskim uczyem
si sucha muzyki i dlatego sucham go bardzo czsto, czciej niby w
moim wieku wypadao. Ulubione utwory: 5+6 symfonia, Symfonia
"Manfred" [bardzo podobna do pewnych fragmentw szstej], poematy
"Romeo i Julia", "Francesca da Rimini", wszystkie 3 koncerty
fortepianowe, koncert skrzypcowy, kantata Moskwa no i sporo innych
rzeczy....
Claude Debussy, stereotypowo: "Morze", "Nokturny na orkiestr".
Dworzak: "Stabat Mater", "Requiem", "Pieni bibilijne", 9 symfonia, ale
generalnie za Dworzakiem nie przepadam.
Przelatujc nad Elgarem i Gabrielem Faure [lubi ich, ale nie za czsto
sucham] dochodz do Cesara Francka. Przede wszystkim "Eros i Psyche"
pene wydanie!, potem "Beautitudes", potem modziecze trio op 1,
oczywicie wiele utworw organowych - w ogle Franck jest dla mnie
kompozytorem bliskim.

272

Gershwina i Gazunowa moemy sobie darowa, nadciga Edward Grieg i

tu lubi przede wszystkim koncert fortepianowy, sucham go bardzo
czsto, jest to upodobanie z lat dziecinnych jeszcze; kto to gra na jakim
filmie i tak mnie to chwycio i trzyma do dzi. Lubi te elegijne
fragmenty z "Peer Gynt".
Haydna moemy sobie darowa, chocia sucham dosy czsto "siedmiu
ostatnich sw Chrystusa na krzyu" w wersji orkiestrowej [s trzy:
kwartetowa, orkiestrowa i orkiestrowo-chralna].
Gorco polecam III Symfoni Greckiego - dostanie Pan to na polskich
pytach.
Teraz Hindemith. Nigdy nie mog si w nim rosmakowa. Jest dla mnie
zbyt chodny - najbardziej chyba lubi "Harmoni wiata" - mam i "Matis
der Maler" i "Requiem vor those we love" i kup innych, prbuj,
smakuj, ale za chodne, moe musz dojrze do tego? Aha jeszcze
"Nobilissima visione" lubi.
Honegger: Jest to mj ulubiony kompozytor. Nie wiem jak jego oratoria
[np. "Joanna na stosie" do sw Claudela] brzmi we Francji, bo ja nie
znam jzyka, a znajomy Amerykanin w Paryu twierdzi stale, e to
koszmarne teksty i tandetna deklamacja - dobrodziejstwem jest nie zna
jzyka! Przy suchaniu "Joanny na stosie" mam zy w oczach, bo nie
wiem o czym piewaj i co deklamuj, w zwizku z tym nie mog poleci
tej pyty, bo Pan mwi i myli po francusku jak Francuz. Mam Honeggera
kup pyt, a z tego, co mam najbardziej lubi "Joann na stosie" i
"Symfoni liturgiczn".
Mieczysaw Karowicz: Jest to te mj ulubiony kompozytor. Uchodzi u
nas za epigona Ryszarda Straussa, by moe po czci susznie, ale jego
muzyka jest dla mnie nieporwnywalnie gbsza, poza tym jest mi bliski
pod tym wzgldem, e wszystko, co pisa byo albo smutne albo
melancholijne. I tak nic nie dostanie Pan we Francji, bo zapewne nie jest
w ogle znany na Zachodzie.
Lalo, Landowski, Liszt: A wic Liszta kolekcjonuj wszystko, ale mam
do niego spory dystans, gdy by to facet genialny, ale bezkrytyczny i
zupenie bezwstydny, pozbawiony umiaru i dobrego smaku. Ju jak na
doni wida gdzie ley moje z nim duchowe pokrewiestwo. Tyle, e on
273

chyba nie mia dystansu do siebie lub mia go jeszcze mniej ni Berlioz i
Delacroix. Gdy si mwi o rzeczach wielkich [dla czowieka] wypada
ciszy gos, tymczasem romantyzm by bezwstydny w tych sprawach: im
wiksza sprawa tym grubsza rura. Taki niestety jest Liszt, ale sporo
jednak zostaje do suchania. Polecam cykl "Annes de Pelerinage" 3 pyty
(3 lata), najlepiej w wykonaniu Lazara Bermana, poza tym Etiudy
transcendentalne, by moe jeszcze cykl "Harmonie poetyckie i religijne"
nie pamitam jak to bdzie po francusku, ale Liszt da temu tytu
francuski. Polecabym jeszcze Requiem - twrczo Liszta bya
niesychanie obfita, zajmuje p metra na mojej pce z pytami, wic nie
sposb pisa o wszystkim....
Lutosawski najwybitniejszy polski kompozytor. Sucham, sucham, ale
podobnie jak z Hindemithem nie daj rady strawi - jest to dla mnie zbyt
chodne i przede wszystkim za trudne.
Gustav Mahler, kompozytor ulubiony, kupuj i sucham wszystkiego, co
tylko zostanie nagrane. Co najbardziej lubi? A wic 2+8 symfoni, [co
nie znaczy, e nie lubi innych], gdy sucham finau drugiej i smej to nie
mog pracowa, lecz zamieniam si w such, wymachuj rkami i mam
zy w oczach, jednym sowem szwabski sentymentalizm, ktry
zirytowaby zapewne Lutosawskiego. Poza tym uwielbiam cykl pieni
"Kindertotenlieder", "Abschied" z cyklu "Lied von der Erde", czy te "Die
zwei blauen Augen" z cyklu "Lider eines Fahrenden Gesellen", czy te
"Um Miternacht" z cyklu "Rckert lieder" zreszt wiele innych te....
Frank Martin: niestety tego znam tylko z radia, bo nie ma pyt, nawet
Pana o nie prosiem. Wszystko wskazuje na to, e byby dla mnie rwnie
bliski jak Honegger. Mam tylko ma symfoni koncertujc. Suchaem
w radio wspaniaego oratorium GOLGOTA....
Boguslaw Karlinu. O tyle o ile. Generalnie raczej za chodny dla mnie, ale
s wyjtki... Mendelsohn Milhaud Malipiero - Nono - Orff (z Orffem
to jest tak, e jak si sucha to si mwi cholera jakie fajne, ale nie za
bardzo mi to pasuje do pracy, natomiast Tomek pokocha Orffa i jest on
bodaje jedynym kompozytorem muzyki klasycznej ktrego Tomek
toleruje nieomal w caoci) dochodzimy do mao znanego Otakar Ostril czeski kompozytor lat trzydziestych nauczyciel muzyki, chyba niewiele
podobno napisa, ale cykl wariacji symfonicznych "Droga krzyowa"
naley bezsprzecznie do moich ulubionych pyt i to od wielu, wielu lat
274

gdy miaem dawniej w latach pidziesitych 25 cm pyt mono, a teraz

mam now pyt Supraphonu pod dyrekcj Neumana, moe w Paryu Pan
to dostanie? Palestrina, Penderecki, Pergolesi, Poulenc - lubi brzmienie
Pendereckiego, ale jest to dla mnie zbyt statyczne, przynajmniej to, co
zostao nagrane, w kadym razie sucham tego stosunkowo czsto, ale
raczej na zasadzie tapety dwikowej... Prokofiew: Na pewno sucham
sporo Prokofiewa, ale lubi tylko fragmenty i to zapewne nie te, ktre
muzykolodzy ceni najwyej: Aleksander Newski, Romeo i Julia, 5
symfonia, fragmenty koncertw fortepianowych... Puccini - nie wypada
si przyznawa, e si lubi fragmenty Pucciniego, nie przepadajc za
fragmentami Prokofiewa, ale niestety tak jest. Rachmaninow: Te jest to
kompozytor ulubiony, ale, za co innego ni Mahler czy Honneger. Tu te
mam wszystko, co tylko zostao nagrane no powiedzmy, e (utrzymujc
si w stereotypie) najbardziej lubi 2. koncert fortepianowy, ale to nie
znaczy, e nie lubi trzech pozostaych i szeregu kompozycji
symfonicznych, cyklw fortepianowych etc. Respighi! Tini di Roma
(xxxxxxx nieczytelne).
30.4.85. Przerwaem wczoraj t pisanin, bo potwornie rozbolaa mnie
gowa i okazao si, e mam cinienie 105/65 i czuem si jak szmata dzi po nocy lekko boli gowa i chyba rozboli w miar upywu dnia, co
spowoduje, e podmalowany wczoraj obraz nie bdzie kontynuowany nie mog jako ruszy od paskiego wyjazdu...
Wracam do listy: Saint-Saens i Schnberg. Z caego Saint-Saensa (nie za
bardzo zreszt go caego znam) sucham z upodobaniem dla adnych
melodii wycznie REQUIEM na pycie RCA (bo chyba nikt inny tego nie
nagra, a w kadym razie przed kilku laty gdy to kupowaem). Mam poza
tym i koncerty fortepianowe i symfonie i koncert skrzypcowy i jeszcze
co tam, ale nie jest to mj kompozytor ulubiony. Na bazie tego
REQUIEM przypomniaem sobie, e przegapiem wczoraj REQUIEM
Gounoda podobnie melodyjne jak Sint-Saensa i jak Msza uroczysta
Santa Cecilia Gounoda, ktrej fragmentw suchalimy z Kompaktu.
Schnberga sucham prawie wycznie modzieczego, mimo, i stale
prbuj sucha te tam gdzie licz, e uda mi si obaskawi jego muzyk,
a wic: 2. symfoni, oper MOSES und ARON, Survivor from
Warsaw i inne bardziej programowe, ale z upodobaniem sucham tylko
okresu modzieczego, a wic Verklrte Nacht, Gurrelieder, Pelleas
275

und Melisanda. Gurrelieder polecam pod dyrekcj Bouleza na pycie

CBS. Finau z tego nagrania, gdy Sprecher dochodzc do kwestii:
Erwacht, erwacht, ihr Blumen zur Wonne, przechodzi w piewki wcza
si chr musz wysucha tak jak finau z 2. i 8. Mahlera, przerywajc
prac i jestem poruszony do ez, ale to zapewne jest wynik stereotypu,
gdy np. lepsze (chyba) w partiach wokalnych nagranie pod Ozaw na
Phillipsie, nie robi na mnie tego wraenia.
Schubert: Kompozytor nie tyle w caoci ulubiony, co obdarzany
sympati jako "dusza pokrewna", na podobiestwo Karowicza. Nie
miabym nic przeciwko temu, by trzecie Impromptu z opusu 90 zagra mi
kto na pogrzebie. Zajmuje mi na pce wicej miejsca ni Liszt, co
wiadczy o tym, e miabym trudnoci z wybraniem z tego nagra
wszystkich, ktre sucham i w miar monoci podam tylko kilka
polecanych dla Pana, wic "Niedokoczona Symfonia" [stereotypowo, ale
susznie], impromptus z opusu 90 i 142 polecibym na Decca w
wykonaniu Radu Lupu, poza tym trio opus 100, fantazja "Wanders",
sonata fortepianowa B-dur D 960, Kwintet D 956, jeeli w tym si Pan
rozsmakuje, mona zacz szuka innych rzeczy - ostrzegam, e wszystko
zaley tu od wykonania i radzibym np. trio i kwintet kupi w kilku
wersjach, bo Adagio w kwintecie i Andante con moto w trio, bywaj
grane w rozmaitych tempach i z rozmaitym wyczuciem, tak, e bywaj to
wrcz rozmaite utwory, w zalenoci od interpretacji....
Schumann. Nie umiem je Schumana. Z caego Schumana jadalny dla
mnie jest may fragment, a mianowicie "Adagio esspressivo" z drugiej
symfonii. Robi ono na mnie rwnie silne wraenie, co finaowe Adagio z
3 Mahlera, czy te drugie Lento z pierwszej symf. Skriabina. Oczywicie
w tych wszystkich utworach wszystko zaley od interpretacji i rubato. Np.
trzecia Mahlera pod Abbado wykonana jest jakby to gray automaty po
rodkach uspokajajcych, a jest to jedyne dostpne nagranie tego utworu
na kompakcie. Mam rosyjskie wykonania bezwarunkowo lepsze. Ale
odbiegem od tematu.
Sibelius. Kompozytor ulubiony. Calego Sibeliusa da si sucha, ale
zapeniajc nim pki musi si czowiek liczy, e bdzie mia 30
wykona "Finlandii" i 25 wykona "abdzia z Tuoneli" i 15 wykona
"Valse triste". To tak jak z Ravelem, e na kadej pycie musi by
"Bolero" lub "Pavana na mier Infantki". Utwory te su jako magnes
dla utworw mniej znanych i s wsadzane na kadej pycie na ktrej
276

zostaje wolne miejsce. Polecam szczeglnie 1+2+4+7 symfoni

"Lemminkinen Suite", "Tapiola", Koncert skrzypcowy, "Kullervo", ale w
ogle wszystko godne jest polecenia.
Skriabin: Radzibym zacz od 1 symfonii i o ile nie spodoba si adna z
pierwszych trzech czci, sprbowa jeszcze kilku spord licznych sonat
fortepianowych, nokturnw lub fantazj na fortepian z orkiestr. O ile nic
nie chwyci, to oznacza, e Skriabina mona skreli - facet jest taki, e
nigdy nie mona zagwarantowa, e go kto polubi....
Ryszard Strauss: Sucham wszystkiego, co napisa, chocia mam do niego
dystans - nie zawsze w modoci by gboki [prawie nigdy zreszt],
natomiast zawsze by efektowny, co po kilkudziesiciu latach nie dziaa
ju tak silnie. Polecabym utwory modziecze i starcze z pominiciem na
razie rodka. A wic "Also Sprach Zarathustra" oraz "Metamorfozy na
orkiestr smyczkow" i przede wszystkim "4 ostatnie pieni" w
wykonaniu Jessie Norman na Phillipsie, ale oczywicie sucham bardzo
wiele Straussa i sucham go czsto, stanowi wyborny podkad do pracy.
Zajmuje na pce te prawie p metra....
Pomimy Strawiskiego, ktrego nie lubi, Smetan, i co tam jeszcze.
Zostaje Suk, Josef Suk, zi Dworzaka, lepszy dla mnie od swego
sawnego tecia, bliszy stylistycznie. Najczciej sucham symfonii
Asrael oraz poematu symfonicznego Dojrzewanie [Rippening-Zrani], nie
wiem jak to bdzie po francusku, ale tak jest zatytuowane na posiadanych
przez mnie pytach.
Swietanow [nie tylko jest dyrygentem i pianist, ale take komponuje nie naley jednak do mych ulubionych z tego, co mam i znam} Szaporin
Szczedrin - Szczedrin Rodion to wspczesny Rusek, ktrego mas
nagra jest w USA, a w Rosji niewiele, nierwny, ale miejscami
wspaniale brzmicy, chtnie kupibym jego amerykaskie pyty - mam
tylko balet Anna Karenina, pierwsz symfoni i poemat "Dwiki
dzwonw" - jest to nazwisko, ktre mnie interesuje.
Szostakowicz kompozytor ulubiony, p metra lub wicej, polecam
symfonie: 5+6+7+8, trio opus 67, modziecz oper "Nos" i wogle
wszystko, ale tego co wyej sucham najczciej.

277

Szymanowski: Polecibym: 1 koncert skrzypcowy, 3 symfoni i

fragmenty "Krla Rogera", ten jego okres najbardziej lubi. Aha: jeszcze
"Stabat Mater".
No i chyba doszlimy do Wagnera, na ktrym podobnie jak na
Czajkowskim uczyem si sucha muzyki [mona powiedzie, e miaem
fatalnych mistrzw, ktrzy spaczyli mi gust na cae ycie}. Nie mam siy
na "caego" Wagnera - sucham fragmentw. Jeeli miabym wybra to,
co najbardziej lubi, to synn ari "Isolde Liebestot", ale nie w wersji
orkiestrowej [jak si czsto grywa], lecz w wersji piewanej, poczwszy
od sw "Mild und leise". Jest to w pewnym stopniu ten sam klimat i styl
co "4 ostatnie pieni" Straussa i inne utwory wokalne pniejszego
okresu, jak sdz wywara wpyw na bdcych w obszarze oddziaywania
Wagnera kompozytorw.
No i co jeszcze? Fina, fina, Boe, co za frajda, dobiem do koca,
jeszcze oba koncerty Wieniawskiego, symfonie organowe Widora, Vierne
i Wolf, ktrego niektre pieni ze "piewnika Hiszpaskiego" gorco
polecam np. w dawnych nagraniach Elizabeth Schwarzkopf. Toczka.
Zaczam TWORCZO z prac Nyczka na mj temat i oddycham z
ulg, e odwaliem ten gaz z piersi. Ukony!!!
Beksiski
PS. Opuciem Holsta: "Planety"
Hartmann Carl Amadeus: "Concerto Funerre" na skrzypce + ork.
Uwielbiam ten kawaek. Jest to kompozytor NRD.
Ives Charles: Gwnie modziecza 1 symfonia.
Florant Schmitt: Polecam gorco "Psalme XLVII", "La Tragedie de
Salome", "Kwintet op. 51".
Jak widz w trakcie erraty, e sporo przegapiem.
***
M. Zdzisaw Beksiski
278

W-w
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 2 mai 1985

Szanowny Drogi Panie!
Przesyam prbk papieru do rysowania. Koszt rulonu 10-cio
metrowego wynosi okoo 22 dolarw. Czy szuka dalej?
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 20.5.85.

Wydarem dzi z ca owe 34 pyty podlizujc si wszystkim po kolei

[metoda ta jest o wiele skuteczniejsza od powoywania si na prawa
czowieka, o czym zreszt jako pragmatyk wie Pan lepiej ode mnie],
napisaem owiadczenie, e nagrania s wycznie muzyk klasyczn, a
nie piosenkami solidarnociowej ekstremy i porno-disco; na przyszo
jednak nie robi mi nadziej, by byo lepiej pod tym wzgldem, tak wic
nasze przesyki bdzie trzeba albo ubezpiecza na zagraniczn fors [nie
wiem czy nie jest to drogo, ale wiem, e dziaa na poskich celnikw jak
pstryknicie palcem w pajka - powoduje stupor, bo w razie uszkodzenia
trzeba fors zwraca w dewizach], albo te pakowa w sztywne,
kartonowe opakowania, tak, aby potem mogy leakowa w magazynie do
czasu, a napisz owiadczenie, co zreszt zaatwia rzecz pozytywnie,
gdy co nie posiada w ogle odczytywacza laserowego (jak mi
powiedzia sam dyrektor). Zapytaem jak to si dzieje, czy s nowe
przepisy, bo przecie stale dostajemy mas pyt zwykych [dla Tomka], na
co otrzymaem odpowied zredagowan jeszcze chyba przez Milne'a lub
Lewis Carolla: "Zwyke pyty atwo odczyta, wic si ich nie kontroluje,
a tych nie ma jak odczyta, wic trzeba je skontrolowa". Dosownie. W
tym ukadzie Owiadczenia podpisane przez odbiorc jest czym na miar
parasola nuklearnego Regana, chronicego biednego celnika przed
wadz. Owiadczenie, plus [zaatwione odmownie z braku rodkw
279

dewizowych] podanie o przydzia odczytywacza laserowego, ktry zreszt

i tak leaby zapewne w domu dyrektora, [jeli znam ycie]. Ale co to by
bya za tortura dla biednego celnika, gdyby trzeba byo odsucha 34 pyty
z Brittenem, Schubertem po godzinie kada? Jak powiedzia Siwak przy
okazji jakiego plenum "w radio stale te chopiny i opusy, a nie ma nic dla
robotnika". Mj celnik przedwczoraj, gdy mu zwrciem uwag, e "to
przecie Schubert" odpowiedzia "a czy ja go znam?" Faktycznie. C
warta jest sztuka, ktra przemawia tylko do niektrych? Pisa o tym
Gombrowicz.
Po powrocie do domu w trakcie rozpicztowywania pyt i robienia spisu
co plombowane, a co nie, zadzwoni telefon od Pana, bym oczekiwa na
1000 dol. i bym z tej sumy wypaca Dziworskiego. Wczoraj by telefon
odsuwajcy ode mnie ten kielich goryczy - nie trac nadziei, e powtrnie
zmieni Pan zdanie, ale pki co [poniewa jak Pan wie rozmow
przerwao] bd musia odstpi od swoich najwitszych zasad
prowincjonalnego centusia i wykrci Pary [czy to wstyd by
oszczdnym? - dla mnie zamawianie rozmowy z Grjcem jest
bezsensownym wydatkiem w 99 % i wol napisa list, chocia jak Pan
wie, nie auj sobie jeli idzie o Hi-Fi], gdy jeeli mam wypaca
Dziworskiemu to uczyni to, ale musz kadorazowo wiedzie i mie
telefonicznie zapodane "Ile tym razem" - dokonam w Pana imieniu
wszystkiego co Pan zada, ale stanowczo nie podejmuj si ocenia
samemu czy tym razem wypaci czy nie, a jeli wypaci, to ile. Aby
unikn dyskusji powiem mu, e wypacam ze swojej forsy, a czyni to
tylko i wycznie na telefoniczne lub listowe polecenie szefa - w tej
sytuacji nie bd molestowany, by wypaci mu wicej ni Pan sobie
yczy. Dziworski bdzie tu pojutrze, wic o ile Pan sam nie zadzwoni
wieczorem, to bd musia si poczy z Paryem. Zgroza! To tak jak
utrata dziewictwa w wieku podeszym....
Wbrew zapewne Paskim mniemaniom rozumiem Paski niepokj,
chocia nie podejmowabym si ocenia od tej strony Dziworskiego,
ktrego znam powierzchownie. Jest faktem, e zagraniczna waluta jest w
Polsce ABSTRAKCJ. Poza tym polski stosunek do pienidza jest
stosunkiem idealnym w znaczeniu platoskim. Te dwie rzeczy ju
wystarcz, by w kraju, w ktrym pi dolarw staje si przepustk do
pewexowskiego raju, kady obcokrajowiec by potencjalnie gsi, ktr
naley oskuba ku wikszej chwale boej. Kady robotnik, kad rzecz
280

przelicza na butelki. Kady inteligent kad rzecz przelicza na

samochody. Dokonywaem wielokrotnych testw. Pewne wartoci nie
istniej po prostu, bo s albo powyej trzech butelek albo powyej
mercedesa. Ale istnieje te "wiedza" z seriali TV i filmw, gdzie pensje
roczne w USA wyraane s sumami 45-60 tysicy dol. To ile kosztuje tam
samochd, metro, prd, buty i mieszkanie nikt nie wie albo sobie tym
gowy nie zaprzta. To e s tam w ogromnej liczbie tacy dla ktrych
minimum socjalne [7.500 rocznie] jest szczytem marze, nie jest brane z
perspektywy Polski pod uwag. To, e Francja to nie USA, te. Facet z
Francji, ktry ma samochd, nie pije i wyrzuca pienidze na obrazy i
krcenie filmu w PRL, to za przeproszeniem kompletny wariat albo
jeszcze gorzej. Nawet jeden z moich kuzynw [profesor politechniki! a
wic nie robotnik], gdy mu wspomniaem o Panu wystrzeli spontanicznie
sentencj "ty go oskub zanim straci fors na idiotyzmy". Przepraszam za
to krzywe polskie zwierciado, w ktrym musi si Pan przejrze, ale taka
jest prawda. Dla Dziworskiego zapewne nie ma specjalnej rnicy
pomidzy Panem, a Samuelem Goldwynem, gdy suma, na jak mgby
obliczy Pana i Samuela Goldwyna jest dla niego sum abstrakcyjn,
podobnie jak dla zawaowca rnica pomidzy Giewontem, a
Matterhornem. Byo bdem [by moe nie do uniknicia w konkretnej
sytuacji] zaczynanie jakiegokolwiek biznesu z filmowcami w oparciu o
zagraniczne rodki patnicze. No, ale to wszystko razem nie oznacza, e
oni maj z wol i chc fors zabra, a filmu nie zrobi, lub zrobi le.
Dziworski o ile go rozumiem poczu si nagle Barnabasem, wysannikiem
Zamku (Kafka): Moe ludziom wypaci w dewizach! Krci dla
prywatnego zleceniodawcy z Francji! Zamawia rozmowy z Bossem! Ja go
nie powstrzymam, bo w nim dusza piewa. Dobrze, e nie zada
subowego samochodu! W kadym razie jak ju wspomniaem wypaca
bd w oparciu o telefony: szef kaza da 235 zielonych, prosz oto one.
Nie bd bra pokwitowa, bo tego nie umiem, chyba, e sam zechce
dawa nieproszony. Zrobi tylko statystyk, kiedy, ile, etc. OK?
Teraz jeszcze nasze sprawy: Faktycznie jedna z pyt, a raczej dwie
fantastycznie byy drogie, ale za to jeden podwjny by za p ceny
[special price]. Ja nigdy nie kieruj si cen, zreszt w katalogu FNAC
cen nie byo, poza tym jak mi mwi kolega specjalista, podobno kada
pyta wydawana jest albo przez Polygram albo przez Sony, Sanyo,
Matsushita i zaley, kto j wydaje i gdzie si j nabywa, za to samo paci
si rozmaite ceny. Ta sama francuska firma Erato jest czasem wytoczona
281

przez Polygram w Niemczech, a czasem przez Technics w Japonii - adna

z nich nie jest lepsza lub gorsza lub inna, ale kosztuj nie jednakowo,
trudno przewidzie, jaka bdzie akurat w sklepie i dlaczego ta, a nie inna w Japonii zapewne pyty toczone przez Polygram s dla odmiany
drosze, mimo e maj sami swoje wasne toczenie tych samych pyt.
Poniewa umawialimy si pocztkowo tak, e z katalogu FNAC kupi
Pan tyle pyt by pokry dug, a ja dalem list o okoo 10 - 12 pyt wiksz,
w tym pyty spoza katalogu FNAC, doklejone na tylnej stronie - list
dusz po to, by atwiej byo pyty naby. Potem, gdy zaczo si
szukanie rysunkw, poprosiem by w zamian za jakie ulgi cenowe
[trzeba poszuka w tamach] zaatwi Pan wszystkie pyty wymienione w
mym zamwieniu, na co Pan si zgodzi! Alici niedawno telefonowa
Pan, e pyty s duo drosze ni Pan sdzi, niektrych pyt dosta nie
sposb i znowu ja wychodz na bezwzgldnego, a przecie z rysunkami
miaem takie uczucie, e sprzedaj je tanio i to tylko dlatego, bo Panu na
nich cholernie zaley - daem Panu mono wybrania co Pan chcia, w
tym rzeczy najlepszych - nie pisz tego po to by uzasadnia, e nale mi
si pyty, lecz po to by uzmysowi Panu, e chyba w tym wypadku nie
byem Polakiem, ktry przystpi do oskubywania bogatego abojada.
--- tutaj bya przerwa blisko 5 godzin cigania po miecie, dzi od rana
jest dzie "na straty" nawet nie braem si do malowania--Wracam do tematu: Sam Pan proponowa biznes ala long w rozrachunku
58 pyt za obraz, poniewa poprzednio mielimy ustalenia 55 pyt, a ja
chciaem szuka innego dostawcy, to te 58 ktre Pan zaproponowa byy
tak ewidentn pozycj przetargow do 60 pyt wg schematu "ja
zaproponuj 58 Beksiski 70 i potem po targach staniemy na 60
sztukach", a przecie [jest to zapewne nagrane] nie prbowaem si nawet
targowa lecz zaakceptowaem. To wszystko pisz dlatego, bo wyczuwam
z Pana strony jakby al do mnie, e oto pyty byy drosze ni Pan liczy,
e trudno je byo dosta, bo ten cholerny pseudomeloman Beksiski musi
akurat mie importy japoskie, a przecie mgby kupowa pyty
francuskie, rwnie dobre et c., et c. Mam w kadym razie powane obawy
co do kadej kocwki kadej naszej przyszej transakcji pytowej: Pan
jest szybki w podejmowaniu decyzji, czasem sam Pan proponuje jakie
rozwizanie, a potem po refleksji, ktra z zasady prawie jest wynikiem
"czarnych myli" [znam to znam, mimo, i nie cierpi na bezsenno]
wszystko jawi si jako nader kiepski interes, do ktrego waciwie trzeba
282

dooy, a jeeli by jeszcze policzy chodzenie, strat innych bardziej

korzystnych okazji do spdzenia czasu, to jest to nieomal harakiri, za
ktre nawet dobrego sowa si nie usyszy "gdzie ja miaem gow gdy si
na to godziem" i tak dalej....Ja decyduj wolno, przymierzam si
miesicami [te potem nieraz narzekam], ale nie podejmuj szybkich
decyzji, tak jak z tymi ramkami z odzi [pamita Pan: "mog by ramki" i
potem z wyrzutem: "niech pan od razu powie, e pan nie chce"], ale te
szybkie decyzje mona podejmowa przy komputerze, a nie w sferze
probalistyki i oceanu imponderabiliw. Tak wic [powoli dochodz w
wnioskw mowy] chciabym najpierw wydusi ilociowo wszystkie pyty
na jakie mielimy umow, aby potem zacz od zera, a take w trakcie
tego zera da Panu raz jeszcze okazj do wycofania si z imprezy, o ile
byaby nieopacalna. Wyjaniam, e ja nie chc si wycofywa, chocia
na pewno teraz osabnie tempo, bo tytuy nie bd si ju ukazyway z t
szybkoci jak do tej pory. Moe si myl - wtedy obaj skorzystamy. Z
rzeczy, ktre pamitam i ktre bezskutecznie od pocztku usiuj zdoby
brak mi do rachunku np. 3 symfonii Beethovena i 1 symfonii Sibeliusa trudno mi poj, e tego akurat nie ma, bo np. Sibelius jest pod
Karajanem na Deutsche Grammophon, wic najpopularniejszej firmie
Beneluxu, najatwiej dostpnej w caej Zapadnoj Jewropie. Nie mam te
chyba mszy Brucknera, ostatnich kwartetw, dwie pyty Beethovena i
chyba numerycznego nagrania 2 koncertu Rachmaninowa [mam tylko z
poprzedniego rzutu archiwalne nagranie (doskonae) Rubinsteina]. Brak
chyba Bacha w wykonaniu Kopmana i brak powtrnie zamwionej [to
ostatnie ju poza konkursem] pyty Erato z Bachem nagranej przez Mari
Alain. Ale z tym moemy poczeka skoro wymaga to chodzenia - nie
daem od Pana przecie Terminowoci!!!!! To sowo z ust moich nie
pado. Raczej upartego drenia "przy okazji". Oczywicie w naszych
przyszych rachunkach 58 pyt to 58 pyt, a nie 58 utworw!!!, czyli
podwjna pyta liczy si jak dwie pyty, a potrjna jak trzy. To aby Pana
na pimie uspokoi., czyli z pamici przypominam sobie niedobr 7 pyt.
By moe co przegapiem, a nie mam ani katalogu ani kopii, tak, e
nawet nie pomn co zamawiaem. Aby Panu uproci prosz w to miejsce
o 7 pyt z nagraniami muzyki pop, ktre powinny by przede wszystkim
tasze [ja mog mie dojcie po 10 dolarw - oficjalnie mog kupowa via Saturn konto z Warszawy po 13 dolarw]. W tym wypadku prosibym
Pana o kupno kilku evergreenw, a wic:
1. PINK FLOYD "THE WALL"
283

2. (DOUBLE) EMI CDS 7 46036 8 (2 CD) EMI

3. PINK FLOYD "WISH YOU WERE HERE" CDP 7 46035 2 EMI
4. PINK FLOYD "THE DARK SIDE OF THE MOON" CDP 7 46001 2 EMI
5. PINK FLOYD "MEDDLE" CDP 7 46034 2 EMI
6. ROGER WATERS "THE PROS AND CONS OF HITCH HIKING" CDP 7
46029 2 EMI
7. DIRE STRAITS "ALCHEMY"
8. DIRE STRAITS "ALCHEMY" DOUBLE 2 CD 818 243-2 POLYGRAM

Wyszo mi nie 7, ale 8 sztuk, poniewa jednak dwa s double, a pop jest
taszy [moe u abojadw jest na odwrt?] to bd uwaa, e zostaem
obsuony do zera, o ile dostan to, co wyej. Jeli byyby jakie troubles,
to prosz niczego nie zaatwia, bo nie ma popiechu, to pyty ktre znam
na pami i chc je mie tylko jako evergreeny - nie spieszy mi si, mam
dobre nagrania na kasetach. Mog by troubles z powodu takiego, e w
katalogu firmy EMI Compact Disc, z ktrego wynotowaem Pink Floydy i
Watersa przy wszystkich Floydach i przy Watersie jest napisane EXPORT
RESTRICTIONS! Katalog przywiz z Austrii nasz bywszy go. Nie
wiem dokd s te restrictions. O ile jednak nie byoby Floydw w Paryu,
to ja na razie poczekam i prosz w ogle nic nie kupowa. OK? Numerw
nie podaj, bo to kade dziecko zna od lat. Piknie si kaniam i wracam
do pracy (jutro).
Beksiski
P.S. Okazao si, e od momentu przerwania naszej rozmowy zepsu sie
telefon! Wida Dziworski jest medium telefonicznym on tak twierdzi!
P.S. Telefon ju naprawili dzwoni Kuduk w sprawie Rozmowy
mistrza ze smierci mial cynk z Instytutu Polskiego od pani Mynczyk
i przyjdzie jutro w tej sprawie.
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 23.5.85.

Musz zanudza Pana by potwierdzi kilka spraw. Po pierwsze bya tu

przedwczoraj jedna pani, ktrej nazwisko wyleciao mi z gowy i
przekazaa mi 1000 dol. dla Dziworskiego, co potwierdziem na jej
284

danie na kawaku papieru. Poniewa dzie lub dwa dni przedtem by

ten Paski przedpoudniowy telefon, z ktrego tylko kawaek usyszaem,
bo potem rozmowa si przerwaa, a mj telefon by zablokowany do
wieczora, usiowaem wielokrotnie poczy si bezskutecznie z Panem,
aby ustali jak moliwie agodn dla mnie [czowieka niemiaego]
metod postpowania wobec Dziworskiego, jeli ju miaem wypi w
kielich goryczy, jakim byo wypacanie mu forsy. Do jego przybycia
wczoraj wieczorem o godzinie 20.30 nie udao mi si uzyska z Panem
poczenia, zdecydowaem si wic [a przez cay czas obawiaem si, e
ja mu powiem, e dostaem tylko 500 i wicej nie mam, a Pan potem da
si telefonicznie przekona - jak te ostatecznie si stao i mnie bdzie
yso z powodu tego kamstwa] wstpnie rozmawia z Dziworskim, e
"Dmochowski chce bym ja wypaca pienidze, e ja sam nie wiem jak ja
to mam przeprowadza" etc., etc. Ale oczywicie nie wspominaem nic o
tym, e pienidze w dwch kopertach po 500 oczekuj ju w szufladzie. Z
premedytacj zaproponwaem mu by podnis suchawk pierwszy i
potem sprawy potoczyy si tak jak si potoczyy, w poowie syszc o
pienidzach wczyem si - suma sumarum udao si jako przebrn
przez to wszystko bez uczucia, e byem nadmiernie dwulicowy!
Przyznam si jednak, e nie znosz podobnych sytuacji i wolabym w
nich wicej nie uczestniczy. Co do samego Dziworskiego to majc po
raz pierwszy okazj na dusz rozmow z nim zmieniem nieco zdanie:
myl po pierwsze, e jemu teraz bardzo zaley by ten film robi, ale nie
ze wzgldw finansowych tylko dlatego, e ju ma koncepcj i zapali si
do niej. Czy jest to koncepcja dobra czy za to ju nie mnie osdz [z
gry], ale wyczuem, e nie idzie mu gwnie o fors lecz gwnie o film.
Po drugie z tymi dolarami to on si nimi nie zachwyca gdy musi je
wymieni na zotwki i ju nawet mnie pyta jak to zrobi i czy bym tego
nie zrobi - a ja w caym swoim pidziesicioszecioletnim yciu nie
wymieniem na zotwki ani jednego dolara, mimo e je zarabiaem i
nawet nie wiem do kogo si z tym zwrci - pod bankiem babym si,
podobnie jak w modoci baem si podrywa dziewczyny na ulicy
[obecnie te bym si tego ba, tyle, e na szczcie mam to ju z gowy].
Czy kosztorys zrobiony przez Dziworskiego jest prawdziwy czy te
zostawi sobie tam luzy tego ani ja ani Pan nie dociekniemy. Ja bym
spraw na pocztku zacz od kosztorysu zanim wydabym, chocia
dolara, a nastpnie z t sam niewiedz czy kosztorys jest rzetelny czy z
luzami podpisabym (lub nie) umow na sum ogln, za ktr ma by
285

zrobiony film. Jeli idzie o luzy to robic taki kosztorys (dla Pana czy nie
dla Pana) porobibym tam te luzy, bo sprawy tocz si w sposb
nieprzewidziany i koncepcje ulegaj modyfikacji w zetkniciu z
rzeczywistoci - po co powtrnie przekonywa kogo, e za co musi
dopaci, skoro niewielkie luzy pozwoliyby potem na bezszelestne
przegrupowania finansowe w ramach posiadanego limitu. Nie sdz by
szo tu o osobiste zyski, bo jak mi si wydaje Dziworskiemu zaley na
tym, by zrobi dobry film, a nie na tym by si obowi. By bardzo zy, e
musi co skroba, bo podobno ostateczn sum ci Pan o 33 %. Czy te
33 % mieszcz si w granicach luzu o tym nie wiem ani ja ani Pan. W
kadym razie Dziworski kipia jeszcze czas jaki po telefonie, tak, e
ostatecznie zapomnielimy dogada spraw tych kaset U-Matic [tak si to
pisze?] i bd musia do niego napisa pod wskazany przez Pana adres,
ale najpierw zapytam Kuduka czy mog przegra ten film te na U-Matic?
Chyba tak, skoro to sprzt profesjonalny. Na video w ogle na razie si
nie znam. To by byo na tyle.

Pyty sucham z zapaem ju przez drugi dzie i na razie nie byo adnej
zausterkowanej [zreszt wrd nieplombowanych nie byo adnej, bo je
przesuchaem na wstpie]. Absolutnie doskonae jest nagranie 3 symfonii
Mahlera pod Soltim i opery "Moses i Aron" Schoenberga te pod Soltim.
To drugie jest poza tym wspaniae technicznie i sdz, e ta pyta nazbiera
w tym roku nagrd. To nareszcie jest naprawd "nagranie cyfrowe i
odczyt laserowy" tak jak to zapowiadaa reklama. W niektrych
niezalenie od ceny [np. symfonia "Dante" Liszta - wciekle droga] mimo
bardzo dobrej pyty, samo nagranie ma szum na poziomie nagrania
analogowego, w ogle czciej teraz ni dawniej [na skutek idealnoci
odtwarzania] widzi si bdy samego nagrania i bardzo rzadko s nagrania
rewelacyjne technicznie. WAR REQUIEM jeszcze nie suchaem. To tyle
dobrego. Piknie si kaniam i oboje Pastwa pozdrawiam.
Beksiski
PS. W sprawie pracowni na razie brak jakiejkolwiek odpowiedzi.
PS. Jeszcze sprawa ram poruszona wczoraj w telefonie: Ow potwierdzam to,
co powiedziaem, e obrazy mniejsze oprawi albo w swoje ramy albo na
wasny koszt u ramiarza, natomiast obrazy due jak ju omawialimy
286

poprzednio, mog by wykonane w dwch wariantach, z ktrych jeden i drugi

wymagaj prb. Jeden to wysane bez ram i oprawione w Paryu [wymaga do
wykonania prb z foliami, ktre wykonam w cigu czerwca], drugi wariant to
wykonanie ram i skrzy w potrzebnej iloci w Paryu i przywiezienie ich tu, a ja
w cigu jednego dnia wstawi w nie obrazy. I jeden i drugi wariant wymagaj
prbki ramy do mojej dyspozycji, gdy musz wiedzie czy rama jest
dostatecznie szeroka, by na stae zabezpieczy obraz oraz jak gbokie s felce
gdy od tego zaley jak wielki pas dookoa obrazu bdzie nimi przesonity, a to
z kolei rzutuje na to jak mam malowa: bardziej do samego kraju lub kawaek
od kraju - wbrew pozorom nie jest to co co mona zostawi "na potem", bo
potem albo ramy zasaniaj [a w konsekwencji podrapi] kawaek istotny obrazu
przy krawdzi lub dla odmiany nie bd w stanie przykry niedomalowa.

***
Monsieur Zdzisaw Beksiski
W-wa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly le Roi, le 25 V 85
Szanowny, Drogi Panie
Przesyam zapowiedziany prototyp zaproszenia. Po lewej
wewntrznej stronie bdzie tekst o Panu (Wajdy, Miosza lub
Polaskiego w zalenoci od tego, ktry zgodzi si go napisa). Po
prawej bdzie tekst zaproszenia na wernisa. Litery bd biae na
czarnym tle, ktre tak jak na wierzchu, bd pokryte byszczcym
si filmem.
Dla wikszej sztywnoci listu wysyam rwnie jeden egzemplarz
katalogu - zwiastuna.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej
Piotr Dmochowski
***
287

W. Pan Zdzisaw Beksiski

Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly-le-Roi le 2 juin 1985

Szanowny, Drogi Panie
1) Pyty wskazane mi w ostatnim Panskim licie wyl razem z
ramami to znaczy prawdopodobnie za dwa tygodnie, poniewa
wtedy dopiero kto znajomy wybiera si do Warszawy. Przez t
esz sam osob wyl dalsz fors Dziworskiemu chyba, i
nastpiyby nowe ustalenia podczas mej z nim rozmowy
telefonicznej 6-go czerwca.
2) Mam nadziej, i dotar do Pana nareszcie list z prbkami
papieru do rysowania. Przyznam, i wiele sobie po tym obiecuj,
poniewa chcc w nastpnej wystawie pokaza Paskie rysunki
byoby mi, jak to ju mwiem zrczniej posiada tak dawne jak i
nowe prace. Tote z wielkimi nadziejami i radoci przyjem
zapowied, i by moe, (poniewa w adnym wypadku nie
chciabym by czu si Pan pod presj) przez pewien czas wrciby
Pan do rysunku.
3) Przypominam o mej probie wydobycia listw Pana od
Urbanowicza, do pofotokopiowania ich.
4) Cinieniomierz ze wskanikiem pulsu elektroniczny (wskazujcy
wynik na maym ekranie) kosztuje 160 dolarw. Prosz da mi
zna czy mam go kupowa.
5) Nie bardzo wiem jak wybrn z dylematu Nyczka. Jak to ju
mwiem Panu przez telefon jego tekst, po dokadnym poprawieniu
stylu, wyciciu wstpu i konkluzji i po dooeniu sporej iloci sw
wyjaniajcych a obciciu masy sw zaciemniajcych jego
doskonae spojrzenie na Pana malarstwo, jak rwnie zmianie
tytuu na "Beksiski - malarstwo bez znaczenia" (poprzedni tytu by
workiem do ktrego wszystko mona byo woy a na dodatek nie
bardzo wskazywa dlaczego Beksiski miaby by wzorem tego jak
288

y) sta si zupenie dobrym artykuem. Nie spodziewam si

jednak by Nyczek okaza si pokornym uczniem, ktry akceptuje
lekcje mao znanego mu Dmochowskiego i cicho przyjmuje jego
korekty. Tote by unikn nudnych przetargw o kade sowo (tym
trudniejsze, i Nyczek zdaje si nie zna francuskiego i musiabym
tumaczy na polski to, co zredagowaem po francusku), po prostu
sam napisz co podobnego o ile okae si, i jestem do tego
zdolny. Boj si jednak, i gwna zaleta Nyczka, ktr jest umiar i
trzewe spojrzenie znikn wwczas, gdy prno sobie nakazuj
spokj redagujc teksty z reguy polemiczne w przewidywaniu
atakw, ktre sam czasem prowokuj wywoujc je jak wilka z lasu.
Na prb wysyam Panu, przetumaczony na polski, krtki wstp
tego, co chciabym by stao si wstpem do mego wasnego tekstu.
6) Waciwa przyczyna, dla ktrej pisz dzisiaj jest jednak inna.
Chodzi mi o sprecyzowanie tego comy sobie powiedzieli przez
telefon kilkanacie dni temu, a co na tyle jest wane, i wymaga
pisemnego potwierdzenia. Tym bardziej, i o ile zapewni mnie
Pan, e "na pewno si dogadamy" to jednak nie okrelilimy
warunkw tego dogadania.
Ot coraz bardziej zdecydowany jestem podj ryzyko i
sprbowa sprzeda kilka obrazw podczas padziernikowej
wystawy. Cena, ktr zaproponuj bdzie tak wysoka, i mao
bdzie chtnych. Chodzi jednak o nadanie Panu najwyszej rangi
wskazujc od razu, i w przyszoci, gdy ju sprzeda ruszy,
sytuowa si Pan bdzie w bardzo wysokim rzdzie. Co zreszt,
paradoksalnie, moe przyspieszy moment gdy zacznie si Pan
sprzedawa.
Na wypadek jednak gdyby od razu udao si jeden czy nawet kilka
obrazw sprzeda za ow bardzo wywindowan cen mgbym
znale si w sytuacji krytycznej wynikej z mego popiechu:
mgbym straci m uprzywilejowan pozycj startow, ktra
upowania mnie (i zmusza zarazem) do zakupu za cen
standardow dwunastu obrazw rocznie w okresie startowym a nie
tylko do 25 procent produkcji rocznej, jak to nastpi w okresie
289

postartowym. Przyspieszajc start podcibym sobie za szybko

wygodn ga, na ktrej siedz.
W zwizku z tym proponuj Panu by moje prawo (tak jak mj
obowizek) do zakupu 12 obrazw rocznie za cen standardow
objo nie tylko prace stworzone w obecnym roku, ale rwnie i
prace stworzne w przyszym roku. W ten sposb bez obawy bd
mg stara si o przyspieszenie momentu sprzeday Pana
obrazw za jak najwysz cen.
Przez telefon zapewni mnie Pan, i nie chodzi Mu o pienidze i e
z pewnoci si dogadamy. Wolabym by rzecz ta zostaa
sformuowana precyzyjnie i niejako oficjalnie. Tak jak to mamy
zwyczaj robi w sprawach istotnych.
Dodaj, i na wystawie chciabym zaproponowa do sprzeday
dwa moje obrazy i dwa obrazy komisowe. W ten sposb
zachowana bdzie rwnowaga pomidzy nami i usunita
zawczasu kada przyczyna nieufnoci i nieporozumie.
7) W tym samym duchu chciabym by uzna Pan, i sze obrazw,
jakie zamwiem z ostatniej Paskiej produkcji (dua katedra, maa
katedra, to, co nazywam "trba sonia", ruiny z elementem
fruwajcym, gowa kobieca z wieloma rkami i popiersie
mczyzny z dzieckiem w czepku) zostay ju przez mnie kupione,
tyle tylko, i (tak jak to zostao uzgodnione z rysunkami) jestem
Panu winien za nie pienidze. W ten sposb, jako ich waciciel,
(cho duny, lecz penoprawny) bd mg wystawi jeden wrd
dwch, ktre, jako moje chc zaproponowa do sprzeday. Nie
bd wic w faszywej sytuacji kogo, kto sprzedaje jako swj
obraz ktry do niego jeszcze nie naley. Bardzo prosz o wyrane
zabranie stanowiska w tej sprawie tak jak w sprawie poruszonej w
pt. 6.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej a miej Pani ycz szybkiego
powrotu do wietnej formy.
Piotr Dmochowski

290

***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 2.6.85.

Doszed wczoraj list z katalogami wystawy [penym i fragmentarycznym]

oraz dzwoni Nyczek, informujc, e jego znajoma ma dla mnie "jak"
przesyk od Pana, ale jest na weekendzie i w przyszym tygodniu
skontaktuje si ze mn w tej sprawie. Nie ma jednak jak dotd prbek
papieru, ale moe sprawa ta [o ile nie bya kosztowna] bdzie bardziej
baha w tej chwili, gdy aktualnie mimo wszystko maluj. "Wydusiem"
nareszcie wczoraj tkwicy na stalugach przez blisko dwa tygodnie obraz
ZN i zaczem obraz TZ. Naprawd w tej opieszaoci nie byo (jak Pan
ju wie z telefonw) mojej winy. Sprawa mojej ony, ktra planowo
opucia szpital nie jest bynajmniej jasna i budzi we mnie powany
niepokj, nie wykluczam wic e nastpny obraz znowu bdzie malowany
na raty, bo nie wida przed nami skrawka czystego nieba. Gdy
wychodzilimy ze szpitala [jeszcze na korytarzu] dostaa znowu tego
ataku blu w oczach i znowu przejciowo miaa zaburzenia widzenia natychmiast zmierzylimy cinienie i miaa 165/115, czyli przede
wszystkim niepokojce byo wysokie rozkurczowe. W okresie po owych
krwotokach, gdy cinienie byo 210/110, udao si je zbi rodkami
farmakologicznymi do poziomu redniego 135/85 czasem nieco wyszego
w grnej wartoci, czasami nieco niszego i tak rzecz utrzymywaa si do
maja - teraz po powrocie ze szpitala cinienie jest stale w granicach
160/110 plus minus par kresek w gr i w d w obu wartociach. Pod
wieczr obie wartoci jakby si od siebie oddalay [grna ronie dolna
maleje] z rana za zbliay. Moe si to wiza z leczeniem hormonalnym
ginekologicznym i innymi sprawami, ruszamy wic od poniedziaku,
wtorku po doktorach, co (by moe) znowu zaowocuje szpitalem. Na
mnie w zwizku z tym spada nieco wicej obowizkw domowych,
zmaleje wic chyba nieco moja wydajno, poza tym musz niestety
zrobi kurs prowadzenia samochodu, a co waniejsze intensywnie
powiczy jazd po miecie aby w pewnym zakresie przej obowizki
ony take na tym polu. Nie wiem, co by si stao gdyby jej zanik
widzenia wystpi w trakcie prowadzenia wozu po miecie! Martwi mnie
to wszystko co mi ukradnie czas take z powodw naszej umowy, ktra w
tym roku jak sdz nieco ucierpi, jeeli idzie o moj wydajno.
291

Z Kudukiem rozmawiaem dzisiaj i caa reszta naley do Dziworskiego.

Ma mu dostarczy kasety U-Matic i VAS - skontaktowali si na festiwalu
w Krakowie i reszta jest niejako poza moj kontrol, z wyjtkiem tego, e
powiedziaem Kudukowi, i ponios koszta w Pana imieniu i prosz by
kasety zostay po nagraniu przekazane mnie. Bd nagrane wycznie w
PAL, gdy u nas nie ma francuskiego SECM a jest tylko rosyjski
SECAM.
Co do nowego katalogu to sw par, ktrych niech Pan sobie teraz nie
bierze do serca (ale na przyszo tak). Chodzi o kaszetowanie formatw.
Ow w moim odczuciu rzecz niesychanie istotn jest zamieszczenie na
reprodukcji jak najbardziej caego formatu. Czasami jest to niewykonalne,
bo ramki rzucaj cie, ale materia robiony przez Glinickiego jest robiony
"od koca do koca", wic ten problem nie przeszkadza w uzyskaniu
penego formatu. Zapewne chodzio Panu o kompozycj okadki i format
nieco odcity od dou wydawa si korzystniejszy, tym niemniej prosz mi
wierzy ja maluj obrazy, [co niejednokrotnie podkrelaem w
rozmowach] podobnie jak obrazy abstrakcyjne i mniej jest istotna nazwa
przedmiotw na nich [te wsadzane s w obraz z penym poczuciem ich
wieloletniej konwencjonalnoci i raczej jako sztafarz, na skutek czego
maj by wymienialne na inne lub bez szkody eliminowane z obrazu], ni
ukad tych przedmiotw wzgldem siebie, ich ksztat, linie jakie w nich
wystpuj, oraz sposb w jaki ten ksztat i linie wi si tak z innymi
ksztatami i liniami na powierzchni obrazu jak te z obrzeem obrazu i
jego proporcjami [dugo i szeroko]. W zwizku z powyszym, jeli
maluj np. posta niosc ciemn latarni, to jeli zmieni zamiar i
postanowi by ta latarnia pona, to musz zarazem zmieni ksztat
drzewa na horyzoncie i ksztat chmur na niebie lub te nie zmieniajc ani
tego ani tamtego, domalowa w odpowiednim miejscu jaki przedmiot
bdcy wizualnym rwnowanikiem wiata padajcego z latarni. Jeli
latarni zechc zastpi lask lub kijem, to nie jest wykluczone, i bd
musia doda drug posta lub psa, lub zmieni szat postaci, ktra kij
niesie, jeli za z kolei zaczn zmienia zbyt silnie chmury na niebie, to
by moe bd musia wyrzuci nie tylko lask, ale i latarni, a na kocu
take posta zostawiajc samego psa. Wielokrotnie o tym mwiem.
Oczywicie istnieje na obrazie "temat centralny", ale nie jest on a do tego
stopnia wany jakby to sugerowaa nazwa. BARDZO natomiast wane
jest wzajemne uzupenianie si kierunkw, linii i napi tak ksztatu jak i
koloru. W zwizku z powyszym odcicie czci fadw z sukni, czy
292

czci z morza, nie jest po prostu uszczupleniem "identycznej" materii,

ktra i bez tego fragmentu pozostaje tym samym, lecz rozwaleniem
caej kompozycji na nice, podobnie jak odcicie kilku taktw z finau
symfonii czy te nawet z dowolnej jej czci, czyni pozosta reszt
niezrozumia lub te co najmniej okaleczon. Gdy maluj fal lub fady,
to nie chodzi tu wycznie o wod i ptno, lecz o ukad linii, ksztatw i
kolorw, ktre w caoci musz harmonizowa z wosami, chmurami,
statkiem-wann i kolorami, jak te ksztatem i rozmiarami obrazu!
Niczego tu nie da si przesun lub odci, by nie musiao si zaraz (jak
w fudze) przesuwa wszystkiego nieomal, na inne pozycje. Pisz to
wszystko nie tyle w zwizku z folderem, bo i tak nikt nieomal nie skapuje
si na tym, co tutaj bajam i rzecz moe by taka, jaka jest, bez
najmniejszej szkody dla publicity - szczeglnie, e jest adnie
wydrukowana i robi fajne wraenie, gdyby jednak kiedy dojrzaa sprawa
albumu to naprawd bagam o reprodukowanie moliwie "od rogu do
rogu", nawet gdyby ukad graficzny mia na tym ucierpie. Prosz
zarazem wybaczy, e krytykuj, ale myl, e krytyka tego typu bdzie w
przyszoci z korzyci dla nas obu.
Poza tym boj si troch, [ale to ju na marginesie] owych koncepcji, by
tekst do foldera pisa Miosz, Polaski lub Wajda. Czy nie czuje Pan
obawy, e jest w tym co podobnego, jak w owym tekcie o mnie
napisanym na zamwienie Amerykanina, w ktrym wystpowaem w
towarzystwie Miosza, Wojtyy, Wasy i by moe Boka? Bya przed
laty taka piosenka "Nadchodz Donsowie": Id, id Polacy, ubodzy
krewni kultury europejskiej! Oczywicie w tym szalestwie jest metoda,
ale ona mi si nie podoba. Nawet mimo tego, i na takim zadufaniu
napewno strac. Piknie oboje Pastwa pozdrawiam.
Beksiski
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 10.6.85.

Tylko kilka sw, bo inaczej nigdy nie skocz tego obrazu, ktry mam na
stalugach, bo albo bl gowy albo odpowiadanie na listy, albo sprawunki i
stanie w ogonach.... Ow wczoraj z tym telefonem wyszo niefortunnie,
293

ale chyba nie byo w tym mojej winy? Termin by przez Pana zaklepany
na 9 czerwca o godzinie 19 wieczorem i potem raz jeszcze powtrzony
identycznie w trakcie rozmowy w dniu 6 bm. Czekaem wic od godziny
19 do godziny 21 nie odchodzc od telefonu - zrezygnowaem z co
niedzielnej wizyty u rodziny, ktra zazwyczaj wypada w interwale
pomidzy 18 - 22, a ktra poprzedzona jest przejadk samochodow w
okolice i do lasu, malowaem jak osio przez dzie cay i wreszcie o
godzinie 21 zdecydowaem, e nie bdzie Pan ju dzwoni, wczyem
reponder i poszlimy si przej po osiedlu, by mie odrobin spaceru.
Wrcilimy okoo 22 i byo paskie nagranie na reponderze, oraz
informacja od mojej mamy, e Pan bdzie dzwoni "za godzin". Nie
mogem dociec ani ustali z mam czy nagranie na reponderze byo
zrobione przed rozmow z ni, czy po rozmowie z ni [reponder
nastawiony jest na 5 dzwonkw, ale nie wykluczam, e jeli podniosa
suchawk po 4 dzwonku, a Pan zadzwoni w chwil potem po raz drugi,
to reponder wczy si od razu, czego nie moga sysze, bo jest on w
mojej pracowni]. Czekaem jednak bezskutecznie do pnocy i nie byo
ju telefonu, a miaem par istotnych spraw do zakomunikowania... No
trudno, nastpn rozmow wyznaczy Pan na 17 czerwca o godzinie 19,
bd wic w poniedziaek 17 oczekiwa od 19 do pnocy "non stop" w
domu.
Narobi Pan troch zamtu t spraw drugiej przesyki pieninej dla
Dziworskiego, bo zapyta mnie Pan, [co byo nagrane, bo kontrolowaem
potem - zawsze po raz drugi przesuchuj rozmowy, aby mi nic nie uszo]
"czy otrzyma pan ju drug przesyk pienin dla Dziworskiego", a z
rozmowy potem wyszo, e jest to 1000 dol. Z kilku nastpnych rozmw
telefonicznych wynikao, e przesyka ta jest w posiadaniu jakiej pani,
znajomej Nyczka, a ona nie kontaktowaa si ze mn, termin przyjcia
Dziworskiego si zblia - wpadem w panik, e baba zgubia pienidze,
wydzwaniaem Nyczka, poganiaem, on jej szuka, e pienidze potrzebne
s, bo Dziworski ma wypaca stolarzy, po czym w trakcie rozmowy w
dniu 6 bm najspokojniej powiedzia Pan, e forsy przez ni i przez nikogo
w ogle jeszcze Pan nie poda. No wic jakim cudem pytanie "czy
otrzyma pan ju...." Potem przepraszajc musiaem odwoywa u Nyczka
cay alert. Jak bowiem mogem otrzyma co, czego Pan nie wysa i jaki
by sens zadawania tak sformuowanego pytania????
294

Ale mniejsza o to, bo musz napisa to, co najwaniejsze. Ow zapewne

ilo docelowa obrazw ulegnie redukcji do tych 3 jakie ju mam i
ewentualnie 4 jaki maluj (o ile go skocz), gdy jest bardzo stanowcze
zalecenie lekarza, abym z on pojecha na urlop "w najbliszym czasie"
[pytaem czy nie lepiej wysa j sam, ale zalecili bym z ni jecha] co
wygryzie mi miesic, a wic w zasadzie prawie wszystko co dzieli mnie
od paskiego przyjazdu. Urlop ma polega na wyjedzie z Warszawy,
choby do innego miasta, tak, aby przez czas jaki moga zdystanswa si
od satelity i obu wahadowow [satelita to Tomek, a wahadowce to obie
babcie wykonujce kursy od TV do kuchni na jedzenie i spowrotem] bo
jej ciepienia maj podoe nie tylko klimakteryjne, ale i psychogenne i w
przeciwnym wypadku mog si nasili. Caa ta sprawa jest bardzo trudna
do przeprowadzenia, bo jeli i ja mam jecha, to trzeba znale obsug do
wahadowcw, bo satelita da sobie rad sam, a jeli nawet nie da, to
powinien si tego uczy. W konkretnych warszawskich warunkach nie
jest proste znale kogo do gotowania i aprowizowania dwch staruszek:
pienidze niewiele tu rozwizuj, ale licz, e co wymylimy. Niestety
jednak z obrazami bdzie gorzej, ale myl, e wystawa na tym nie
ucierpi, bo materia na ni ju jest.
Gdybym obecnie nie mia wicej obrazw [s dwa due i jeden kwadrat
88 x 92 oraz jeden duy w robocie], to na oprawienie tych co mam
posiadam rozwizanie awaryjne, pracochonne i nieco trudne do
wykonania w moich konkretnych warunkach, ale sprawdzone ju idealnie.
Polegaoby ono na sklejeniu z posiadanego materiau profili ramowych,
ktre byyby estetycznie "do przyjcia" [musiabym kad listw skleja z
dwch innych].
Po przerwie wieczorem :
Zakrzyykowaem zdania na temat skrzyni zrobionej w Paryu i bdcej w
posiadaniu Rymszy, bo by moe nadaaby si w tym ukadzie do dwch
obrazw, ale by moe i nie, gdy obrazy byyby o par milimetrw dusze i
szersze, a take o okoo 4 mm grubsze ni onierze w doku. Ramki tego typu
nie byyby adne, ale do przyjcia i mimo wielkich trudnoci z ich
wykonaniem, traktowabym je jako ostateczn desk ratunku. (W lipcu ramiarze
moga miec urlopy). Tylko w wypadku mniejszej iloci gdy sklejanie dla 8
sztuk to byoby szalestwo.

295

Co do embalau, to jak ju pisaem prby bd przeprowadzone, a ich wyniki

zna bd w dniu 27 czerwca. Pisaem, e powicam na to czerwiec - pytanie
przez telefon "czy ju Pan zrobi prby" wskazuje, e nie czyta Pan uwanie
mego dawniejszego listu. Prba musi trwa dwa tygodnie, a schnicie obrazu
pod ni te dwa tygodnie, razem miesic - zaczem prb w dniu 30 maja w
czwartek pokrywajc najmniej wany obraz warstw kocow i teraz ona
dosycha. Pene wyschnicie jest po 12 miesicach, ale wstpne wyschnicie
(zgdnie z danymi producenta) po dwch tygodniach. Nic tu nie jest robione na
lip i wszystko planowo, ale skutek moe by pozytywny lub negatywny, trudno
zagwarantowa. Prba bdzie polegaa na przyciniciu kilku typw folii do
obrazu i obcieniu ciarem - powinno to by jeszcze poddane wibracjom
symulujcym transport, ale 2 jak zrobi st wibracyjny skoro samo pooenie
na pasko obrazu zajmie mi na dwa tygodnie 3/4 mego duego stou? O ile folia
nie przyklei si, ani nie zostawi ladw, bdziemy mogli wysya obrazy bez
ram, pod warunkiem, e bdzie do tego celu specjalna skrzynia. Skrzynia taka
musi mie podwjne dno i podwjne wieko z dykty, tak, aby obcienie
czymkolwiek w transporcie wieka lub dna, nie powodowao nacisku na obrazy!
Przemylalem to dokadnie, [chocia by moe popeniem w tym myleniu
pomyki]. Aby tak skrzyni wykona [a musz zrobi j sam, bo standart
dokadnoci musi by cakiem inny ni to, co oferuje Rymsza i co w ogle
zdolny jest zrozumie] musz mie nastpujcy materia:
1. 4 arkusze dykty 6-8 mm o formacie 150 x 150 cm niepouszkadzane,
niepozaamywane, niepofalowane, bez pcherzy i wybrzusze.
2. 6 pasw z pyty wirowej o gruboci 16 - 20 mm, dugich na 160 cm i
szerokich na 136 cm - musz one by absolutnie identyczne, rwne i ucite i
wygadzone tak, jakby miay suy do wykonania pek - krawdzie musz by
dokadnie pod ktem prostym tak, aby w przekroju nie mia ani trapezu ani
rombu [rbu] [rmbu?][cholera jak si to pisze?]
3. 20 listewek z drewna mikkiego suchego, bez jednego ska, czterostronnie
ostruganych na gadko [pod ktem prostym: bez trapezu i rombu lecz absolutnie
na prostokt, jest to niesychanie wane]. Listewki winny mie przekrj 40 mm
x 30 mm i dugo 160 cm kada. Powinny by identyczne w przekroju, tak by
pooone obok siebie nie rniy si "ta grubsza ta ciesza" etc....
Jeli materia ten dostan od Rymszy do dnia 30 lipca, to na poow sierpnia
bdzie gotowa skrzynia skrcana na ruby i umoliwiajca pakowanie 10 lub
mniej obrazw bez ram.
Ale to wszystko dopiero wtedy, gdy eksperyment z foli zda egzamin [to raz]. I
jeli prbki ram wysanych przez Pana bd w mej opinii gwarantoway, e
296

nadaj si na opraw obrazw malowanych na pytach pilniowych [to dwa].

Wszelkie pene wyrzutu i rozpaczy woania z Parya przez telefon, dlaczego
pan zakada, e Rymsza nie wykona ram, nieche pan zadzwoni do Rymszy
etc." nie maj sensu, jeli s robione teraz, bo po co skrzynia skoro nie bdzie
ram lub skoro eksperyment si nie uda?

Boe! po co ja to wszystko pisz, mimo, i jestem po caym dniu pracy

zmczony jak zwierz! Przecie to jest oczywiste i omawialimy to w
Warszawie! Pan wszystko zapomina, przeinacza albo zaatwia po
terminie, ale winni s wszyscy tylko nie Pan. Przecie prbki ram mona
ju byo wielokrotnie poda do Warszawy, a mwiem, e jest to problem
kapitalny [oprcz eksperymentu z foli, ktry planowo przeprowadzam i
bd gotowy na "tak" lub "nie" w terminie]. To tyle.
Niej i na odwrocie szkice odrczne, (ale w skali) przekroju przez skrzyni oraz
wyjanienie, co uwaam za "krawdzie dokadnie pod ktem prostym" w
punkcie drugim. Prosz napisa do Rymszy, jaki ma by standart i poleci, by
zgosi si u mnie w dniu 27 czerwca, gdy bd ju zna wynik eksperymentu, a
podam mu dokadnie na gb, o co mi idzie i jakie to ma by. Bdzie mia
miesic czasu na wykonanie. Piknie si kaniam i przepraszam, e byem
cokolwiek nieuprzejmy, ale poniekd zostaem sprowokowany.

Ukony dla Pani!

Beksiski
(RYSUNEK)
PS. Zestawiajc materia, zamwiem z niewielkim zapasem. Arkusze dykty
[sklejki] (pyta pilniowa si nie nadaje) maj w Polsce znormalizowany format
150 x 150 plus minus p centymetra - wytn sobie z nich taki format, jaki
bdzie potrzebny, ale dugo 148 cm jest minimalna poniej tej dugoci nie
dam ju rady, gdy taka bdzie dugo skrzyni [szeroko mniejsza]. Jeli idzie
o pasy z pyty wirowej, to potrzebne s 4 sztuki, a nie 6, a jeli idzie o listwy,
to potrzebne jest 16 listew, a nie 20, za dugo wystarczyaby 150 zamiast
160, ale jak znam ycie to mimo naciskw i gadania co najmniej 1 pas i trzy
listwy bd od razu do wyrzucenia na skutek tego, e bd albo krzywe, albo
pknite albo w inny sposb do dupy, za ja te mog co spieprzy na skutek
zego wyliczenia, wic musz mie pewien zapas.
Orientacyjna waga samej skrzyni w zalenoci od gatunku drewna, gruboci
pyty wirowej i dykty [nie ciesza ni 6 mm] bdzie wynosi od 45 - 60 kg.
297

Orientacyjna waga 10 obrazw bez ram wraz z foli bdzie wynosi ca 60 kg.
Tak wic w maksymalnym wyadowaniu i maksymalnej gruboci trzeba si
liczy z wag 120 kg!!! Jeeli to Panu nie pasuje, to prosz od razu wymyle
inny wariant. Z gruboci listew i dykty nie da si zej, bo to ma due rozmiary,
mona jednak rzecz przewidzie na 4 obrazy, ale ostrzegam, e dwch skrzy
nie buduj, bo nawet jedn robi z dobroci serca, a nie z obowizku!! Inne
mona wykona w oparciu o zaczony szkic take w Paryu. Z tym, e w takiej
sytuacji musiabym wysa jedn pyt na wzr wielkoci, bo to musi by super
dokadne aby towar si nie chata w rodku i by byo miejsce na chwytanie
doni i wydobywanie obrazw przez dwie osoby.
(RYSUNEK)

***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 20.6.85.

Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa... Chodzi o skrzynie i wysyk bez
ram. Oczywicie jak to zwykle bywa do najdrobniejszych szczegw
przemylana akcja rozbija si o co, co nie wpado ani przez chwil do gowy, a
co dopiero unaocznia praktyka ycia codziennego. Ow skrzyni i wysyk
przewidziaem na maksimum 10 obrazw (z moliwoci oczywicie od 1 do
10), a dopiero w tej chwili doszo do mej skoatanej gowy, e w mojej pracowni
jest miejsce na maksimum 4 obrazy due bez ram i nigdzie na terenie caego
domu nie ma miejsca na obraz pity, za obraz czwarty ma miejsce na stalugach,
jeli chciabym malowa obraz pity, to najpierw musiabym znale miejsce na
ten czwarty po zdjciu go ze stalug, a takie miejsce nie istnieje... Musz, [aby je
opiera o siebie wzajemnie, bo w takiej sytuacji mog od biedy w hallu zmieci
kilka obrazw i w schowku u teciowej te kilka] oprawi je uprzednio w ramy,
tak, aby po oparciu o siebie nie dotykay si wzajemnie stron zamalowan. W
zwizku z powyszym przerwaem przed chwil "prb" i podjem decyzj, by
nastpny transport zrobi metod wyprbowan, czyli w ramach. Wysyka bez
ram wygldaaby podobnie jak do tej pory projektowaem i skrzynia te
podobnie, ale byaby lejsza i ciesza [ok. 9,5 cm gruboci] oraz musiaby by
kto kto by wysya po trzy obrazy z Warszawy z t czstotliwoci z jak bd
powstaway, tak, aby nie byo zatorw. Sprawa ta wymaga precyzyjnego
dogadania [zawsze tracimy czas na pieprzenie o tym czy niebo maluje mi si
lepiej pod wpywem muzyki Bacha czy Messiaena - nagrywamy to, kopiujemy
etc., a nie ma ani chwili lub tylko w przelocie s rozmowy rzeczowe; w zwizku
z powyszym po przeszo roku czasu nadal sypie si caa strona techniczna
298

naszego przedsiwzicia, ktra wymaga przysicia fadw, spisania na

maszynie, ustalenia terminw oraz ludzi odpowiedzialnych, tak, aby w
przyszoci nie trzeba byo tym wreszcie zaprzta gowy]. W zasadzie ja
umywaem rce od samego pocztku i w umowie naley to do Pana, ale przyzna
Pan, e do dnia dzisiejszego nie stoi to mocno pod adnym wzgldem. W
ramach czy bez ram transport musi by oparty o skrzynie wielokrotnego uytku,
o ludzi, ktrzy to czyni bd w sposb permanentny i rytmiczny, o adresy [by
"Dmochowski" si nie powtarza] etc., etc. To wszystko jest w proszku tak samo
jak przed rokiem gdymy startowali!!!

To tyle tego dobrego. Przerwaem "prb" z rozkosz, bo st mi jest stale

potrzebny, a tylko st w mojej pracowni suy mi do jej
przeprowadzania. Po tygodniu prby wszystko jest OK, czyli rokowania
s pomylne. Przerwaem j na par godzin wprawdzie dwukrotnie, ale
niestety miaem goci po linii artystycznej i musz wtedy gdzie ich
przyj, poda herbat etc. Gocie byli wicej dostojni, czyli dyrektor
Muzeaum Archidiecezji Warszawskiej ksidz Przekaziski i
zapowiadajca go Nabona Niewiasta. Wykrcaem si jak mogem, ale
wypadao da im jeden obraz, bo powstaje galeria przy Muzeum
Archidiecezji i wyszedbym na Agenta Kremla, gdybym tam obrazu nie
da. Nabon Niewiast pamitam jeszcze z roku 1977, gdy nie mogem
dosta meldunku warszawskiego i ona wtedy umwia mnie wbrew mej
woli z jednym z sekretarzy KC, do ktrego to spotkania nie doszo, bo
gdy telefonistka z KC zatytuowaa mnie "towarzyszu" postanowiem nie
i do KC, bo czuem si gupio. Wtedy mnie wymiewaa i podobnie
wymiewaa teraz, gdy nie chciaem mie nic wsplnego z Archidiecezj.
S ludzie, ktrzy musz dziaa w strukturach i s ludzie, ktrzy lubi by
pustelnikami. Ja nale do tych drugich. Obraz jednak daem, wielebny
Przekaziski jest czowiekiem modym i sympatycznym, na otwarcie
galerii i tak nie przyjd, bo nigdy na nic takiego nie chodz, tym niemniej
przerwao mi to prb, bo baem si, e lecy na pask na moim stole
obraz pod obcinikami i foliami mgby ulec uszkodzeniu w trakcie
owej wizyty. (Dwch wizyt).
Jutro bdziemy rozmawia przez telefon, wic nic innego na razie nie
mam do przekazania, z wyjtkiem tego, e mgby Pan sobie sprawi tak
jak i ja adapter telefoniczny [skoro uwielbia Pan "urzdzenia"], ktry
umoliwiaby nagrywanie telefonw na magnetofon - w takiej sytuacji nie
musiabym wielu rzeczy pisa, bo powiedziabym je i miabym to
poczucie, e sowa te zostay zarejestrowane i nie poszy na wiatr - pisz
299

bowiem ten list gwnie po to, by to, co mwi o ramach i skrzyniach

zostao przez Pana zapamitane, gdy powiedziawszy to przez telefon nie
miabym tej pewnoci, skoro gadamy przez p godziny i to chaotycznie.
Taki adapter telefoniczny, ktry najczciej wyglda jak przyssawka z
gumk, ktr umieszcza si w okrelonym miejscu na telefonie, a wtyczk
w magnetofonie [jest to poczenie indukcyjne, ale bywaj te inne]
mona dosta w wielu sklepach na zachodzie za grosze. Ja zrobiem to
sobie sam. Po nagraniu duszej rozmowy sucham jej raz jeszcze i
zawsze okazuje si, e za pierwszym razem le j zapamitaem.
Dziworskiemu wysaem kartk, a potem gdy zadzwoni rozmawiaem z
nim przez telefon, ale on zapewne nie przyjdzie do mnie, by rozmwia z
Panem jutro bo ma mas roboty w zwizku z filmem. Zdjcia zaczynaj w
poniedziaek 24 bm. Obecnie przeprowadzane s intensywne
przygotowania, testowanie prbek filmu, sprztu etc. Z Wajd rozmawia,
ale nie ma jeszcze odpowiedzi, gdy problem polega na tym, e Wajda nie
jest pewien czy potrafi napisa kilka sw na mj temat, tak, aby nie
wstydzi si tego tekstu, ktry bdzie czony w Paryu z jego
nazwiskiem. Doskonale to rozumiem i sam zawsze te dr na myl, e
kto ode mnie tego zada. A mj tekst na czyj temat nie jest stawiany
pod osd opinii publicznej Parya najwyej Wabrzycha. Jest to stawianie
facetw w trudnym pooeniu i prosiem Dziworskiego, by przeprosi w
moim imieniu Wajd, e nie ja to wymyliem sobie tylko Pan!!! To tyle.
Piknie pozdrawiam oboje Pastwa
Beksiski
PS. Listy ani prbki ram ani forsa ani CD jeszcze nie dotary.
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 26.6.85.

No to by spdzik nielichy w trakcie tej rozmowy telefonicznej, bo oprcz

Dziworskiego i Glinickiego bya jeszcze ona Glinickiego - potem
Glinicki robi jeszcze zdjcia 5 obrazw [4 due, jeden redni] i teraz
nareszcie siedz w zaboconym do granic moliwoci pokoju, (ale po 22
nie mog wczy odkurzacza) i odpisuj na ten fragment paskiego listu
300

z dnia 2 czerwca, ktry jest dla Pana najbardziej istotny. Wic rozumiejc,
[ale nie podzielajc jako pesymista] Paskie obawy odnonie moliwoci,
e straci Pan pozycj "uprzywilejowan" odnonie 12 obrazw za cen
standartow, jeli uda si Panu na wystawie sprzeda co za cen o wiele
wysz, wyraam niniejszym uwarunkowan niej zgod na sprzedawanie
Panu nadal w roku 1986 12 obrazw po cenie minimalnej [plus
wspczynnik dewaluacyjny, ktry od 1 stycznia 1986 bd nalicza bez
wzgldnie niczym Gobseck, niezalenie czy idzie o wypaty biece, czy
wypaty zalege z roku ubiegego], a nadto jestem tak wspaniaomylny,
[co zreszt wynika z mego wyrachowania i przebiegoci], e w roku
1986 sprzedam Panu absolutnie wszystko, co zrobi w cenie minimalnej
pod warunkiem jednak, e honorarium patne bdzie bez polizgu na rok
nastpny. Oczywicie dotyczy to te kadej innej iloci obrazw, jak Pan
sobie zayczy, a zawierajcej si w granicach powyej 12 i poniej tego,
co namaluj. W zamian za to chciabym jednak od Pana zobowizania, e
o ile nasze ukady miayby by zerwane przez Pana jako nieprzynoszce
spodziewanego dochodu w okresie najbliszych 3 lat, a wic lat 1986,
1987 lub 1988, to w wyniku tego faktu rozszerzone bdzie brzmienie
punktu 7 o konieczno wypacenia mi odszkodowania w wysokoci
jednorocznego ryczatu plus wspczynnik dewaluacyjny dla danego roku.
Odszkodowanie to moe by przeze mnie pokryte, o ile Pan chciaby,
tylko obrazami znajdujcymi si ju w Paskim posiadaniu w tym
okresie, a niezakupionymi w ramach ryczatw za lata ubiege. adne
nastpne obrazy nie wchodziyby wtedy w gr, bo zachodziaby tu z mojej
strony "sprzeczno psychologiczna" - nie umiabym w takim ukadzie
pracowa efektywnie. Odszkodowanie to liczyoby si od miesica, w
ktrym wpad Pan na pomys, e z Beksiskim trzeba zerwa pki jeszcze
czas, a wic jeeli wpadoby to Panu do gowy w maju 1986 to naleaoby
mi si wszystko za rok 1985, pi za rok 1986, oraz odszkodowanie, czyli
rwnowarto dwunastu obrazw. Dlaczego przychodzi mi to do gowy.
Ow troch si obawiam, gdy nasze ukady na zasadzie kompletnej
wycznoci spowodoway, i od roku zamiast dorzuca drew pod kocio
[w Polsce] i dba o wasne interesa, lej na ogie wod i nieustannie udaj
przed ludmi, e mnie nie ma, lub, e jestem chory i co dopiero
wyszedem ze szpitala etc. Wiem to, e takie postpowanie nie zaostrza
apetytw [jak Pan sugerowa], lecz tylko przecina jedna po drugiej nitki,
jakimi powizany byem z bardzo licznymi klientami, ktrzy raz na kilka
lat co u mnie kupowali. Obawiam si powanie, e nage zerwanie z
301

Pana strony, spowodowaoby dla mnie konieczno okoo dwch lat

nawizywania tego, co zostao zerwane, szukania innych ukadw etc., a
moje oszczdnoci nie s imponujce. Problem ten bdzie mniejszy za lat
trzy, bo w czasie tego okresu co przecie odo - jest to zreszt
przyczyna, dla ktrej po namyle wolabym jednak nie kupowa
pracowni, bo jej adaptacja byaby kosztowna, a ja naprawd troch si
boj. Nie zarabiajc prawie nigdy w mym yciu regularnie ["pensja na
pierwszego"], mam mocno zakodowan potrzeb rezerwy finansowej na
wypadki nieprzewidziane. Nigdy ta sprawa nie staa tak ostro jak obecnie,
bo nigdy nie byem zaleny wycznie od jednego czowieka, std take
mj lk, ktry by moe dla Pana wyglda miesznie. Gdymy spisywali
umow nie widziaem tak ostro implikacji wynikajcych z jej realizacji.
Poza tym nie znaem Pana dostatecznie. Moje rozumowanie byo takie:
Tylko Dmochowski ryzykuje finansowo - ja nie ryzykuj w ogle, std
punkt 2 moe przewidywa te 25 obrazw, ale punkt 7 nie musi
przewidywa adnych sankcji finansowych. Po drugie [prosz wybaczy
to, co niej, ale nie znaem Pana dostatecznie], c mi z takiej klauzuli,
skoro facet powie mi: "zbankrutowaem, jutro przeprowadzam si pod
most i tak nic panu nie mog da". Dzi ju wiem, e nie powie mi Pan
czego, co nie bdzie prawd, tak wic owa propozycja wynika raczej z
chci utemperowania Pana "rozrzutnoci" kupowania obrazw od osb
trzecich za granic [co zapewne wypada droej], a raczej zachowania tej
forsy na wypadek, gdyby trzeba si byo wypaci Beksiskiemu. O ile do
zerwania nie dojdzie, to caa impreza nie bdzie Pana kosztowa ani
grosza, ale ja bd czu si znacznie uspokojony. Mwi cay czas o
latach 1986, 1987, 1988. Od 1 stycznia 1989 wracamy do
dotychczasowego brzmienia punktu 7. Wspomina Pan przez telefon o
podniesieniu liczy 25 obrazw w punkcie 2. Jeeli miaoby to Pana
uszczliwi, to prosz bardzo. Dla mnie jest to bez wikszego znaczenia
- mam nadziej, e nastpnego takiego numeru jak z tym poczciwym
durniem Was Pan nie wymyli - czowieku, ja bym si chyba spali ze
wstydu - mylaem, e Glinicki artuje ze mnie a Pan serio myla, by
mnie Wasa protegowa???
Co do obrazw kupionych lecz jeszcze nie zapaconych, to oczywicie s
Paskie i moe je Pan sprzedawa za ile Pan chce. Przypominam tylko, e
polizg wypaty na nastpny rok kalendarzowy, podnosi sum o
wspczynnik dewaluacji....
302

Co do rysunkw: Paskie uwagi s zawsze w stylu jak niej: "Widziano

wczoraj po pnocy on waszej wielmonoci w krzakach z
porucznikiem huzarw, ale prosz si nie przejmowa, moe zbierali
grzyby dla waszej wielmonoci, w kadym razie ja niczego nie sugeruj
etc., etc." Byo tylko jedno Paskie odezwanie si, ktre autentycznie
moe mi pomc, a mianowicie wtedy, gdy Pan powiedzia, e gotw jest
za rysunki tego typu jak np. "nurek" u pani Turlejskiej paci na rwno z
obrazami - nie ukrywam, e jedn z przyczyn porzucenia rysunkw by
fakt, i moja cika praca przy nich traktowana bya jak "szkice" przez
wielk ilo ludzi [z wyjtkiem Niemcw]. To Paskie odezwanie si
zapalio mi zielone wiato. Kade sowo wicej choby nie wiem jak
obwarowane ("ja niczego nie sugeruj") utrudnia jak cholera i w sumie
dziaa na pask szkod. Nie jest to te moja fanaberia - po prostu taki ju
jestem, sam wolabym by inny, ale nie ode mnie to zaley. W zasadzie
ostatnio mylaem kategoriami obrazw.
27.6.85. [Boe jake eb mnie boli od trzeciej w nocy - cay dzisiejszy
dzie na straty]. W zasadzie myslaem ostatnio o obrazach tzn. cay
niezrealizowany cig pomysw wiza si z obrazami i to duymi, std
wic nawet idea przebudowy stalug. Nie mog jednak wykluczy, e to
si zmieni i to nawet skokowo z dnia na dzie, w kadym razie na razie
trwam przy pomyle przerobienia stalug. Przy mojej ograniczonej
umiejtnoci i zarazem duych wymaganiach, co do solidnoci,
rwnolegoci, rwnoci etc., wyrwie mi to trzy tygodnie jak obszy, a by
moe i wicej. Musz zmieni zaczep na lampy nad stalugami, bo limituje
mi szeroko, a w tym celu "zdoby" szyn, powierci w niej otwory,
"zdoby" kable, et c., et c., lampy bd te same. Musz wypiowa duy
kawa stou, na ktrym pisz, a w tym celu zniszczy jedn szafk, na
ktrej si on wspiera, bo wszystko skrcone i sklejone jest na amen. Na
zawarto szafki oraz tego, co stoi na tym kawaku stou [soiki, pdzle,
reponder, etc.] musz wymyle i zrobi inne atwo dostpne pojemniki roboty jest od cholery i troch, materiau nie ma, wic trzeba go
"zdobywa i gromadzi" przez duszy czas. W wyniku powinienem mc
malowa poziomo format typu najwikszego, a take mie mono
umieszczenia kwadratu 132 x 132, ale to dopiero muzyka przyszoci, bo
takich formatw w ogle nie mam, materiau na nie nie mam i nie ma go
na magazynie, wic gdy bdzie materia, gdy nabd go w magazynie i
zo na daczy szwagra, gdy wykonam urzdzenie do jego pocicia, gdy
nadejdzie wiosna, by mc to zrobi [o ile przedtem uda si naby
303

materia], gdy to potn, zwioz, zaimpregnuj, po czym schn bdzie

przez miesic minimum, zagruntuj i wreszcie zabior si do pracy minie
co najmniej jeden rok w konkretnych warunkach, a planowanie to nie
przewiduje ani chorb ani wypadkw losowych ani te ewentualnoci, e
przez pi lat materiau w ogle nie bdzie nigdy na magazynie [do
duych formatw pyta pilniowa musi by wyszej klasy, jeeli idzie o
pasko - gorsza zazwyczaj nie jest dostatecznie paska i wichrowato to
jej najwiksza wada - mona z niej robi tylko mae i rednie formaty].
Jak Pan widzi brzmi to jak cig niemonoci z "Procesu Kafki", ale tak
wyglda rzeczywisto.
Sprawa listw do Urbanowicza i od innych. BAGAM - ja nie bd tego
robi, nie jest to dla mnie taki horror jak Wasa w roli krytyka i
promotora sztuki, ale jest to te horror - moja ona [a ona zwykle ma w
takich sprawach racj], te mi to odradza.
Za cinieniomierz jeszcze raz bardzo dzikujemy - mierz sobie te
cinienie i okazuje si, e nie jestem tu lepszy od mojej ony - bd
musia odstawi chyba kaw. Chciabym jako zrewanowa si za
pikny prezent, wic moe pozwoli Pan, e dam Panu dwa rysunki z tej
teczki z maymi rysunkami, z ktrej Pan ju co wybiera, z tym e
wybierze sobie je Pan sam w trakcie pobytu w Warszawie?
Kuduk - kasety. Kupiem dwie kasety VHS Avilyn E 120, co kosztowao
14.40 i zaniosem Kudukowi z prob by przegra w systemie PAL na
jednej "Rozmow Mistrza ze mierci", a na drugiej "Galeria 33 milionw
Beksiski - po obejrzeniu mylaem, e wystarczyaby jedna kaseta, ale
ja si na tym nie znam i kupiem w oparciu o rady telefoniczne znajomego
["kup albo jedn 180 albo dwie 120"], poniewa w caej Warszawie nie
byo innych kaset jak tylko 240, to wziem dwie 120]. Bybym
wdziczny gdyby mi Pan kupi za to najnowsz [1985 rok] pyt
kompaktow zespou Dire Straits - nie pamitam, a nie znam tytuu, ale
kady sprzedawca bdzie to zna - Tomek to ma na zwykej pycie i
twierdzi, e pyta warta jest kupienia, szczeglnie w wersji kompaktowej,
bo ma duo cichych partii, ktre "zabrudzone s" trzaskami i szumem
pyty. Cena powinna by prawie akurat identyczna....
Co do nowych ram na obrazy malowane do samego brzegu, to podobrazia tych
obrazw s podklejone paskami pyty wirowej, ktre maj charakter paskw
montaowych do ktrych przekrci mona rubki, pod warunkiem, e nie s to
304

rubki za grube i nie krci si ich brutalnie, lecz nawierci otworki i wkrci "z
wyczuciem". Paskw tych pod adnym pozorem nie naley odrywa od
podobrazia, bo uszkodzi si obraz!!! Aby wyj podobrazie z dotychczasowych
ram naley kolejno:
1. Oderwa wskie paseczki pyty pilniowej wklejone dookoa listewek ramy,
ktre zasaniaj rubki. W miejscu gdzie nie dadz si oderwa, trzeba je
wyskroba rubokrtem lub noem
2. Wykrci "z wyczuciem" wszystkie rubki [potem mona je uy ponownie
do przekrcenia nowych listewek]
3. Po wykrceniu rubek listewki powinny da si odj [s tam jeszcze po trzy
czy cztery gwodziki montaowe, ale prawie nie trzymaj]
4. Od tyu obrazu jest pozioma listewka suca do wieszania. Jest ona nie tylko
przykrcona, ale i przyklejona do paskw pyty wirowej. Zachowujc du
ostrono naley wykrci z niej rubki, a nastpnie delikatnie podwaajc
dutem [ewentualnie przy uyciu uderze motka po stycznej do podobrazia]
spowodowa by klej si oderwa nie uszkadzajc nadmiernie paska
montaowego z pyty wirowej przyklejonego do obrazu.
5. Tak oczyszczone podobrazie naley teraz oboy dookoa listewk
dystansow o szerokoci felca w nowej ramie, a listewk t najlepiej przykrci
[nie przyklejajc] do paska montaowego pyty wirowej tak samo jak
poprzednie listwy.
6. Naoy nowe ramy i umocowa w nich obraz.
Niej szkice. Pozdrowienia dla obojga Pastwa.

Beksiski
(RYSUNKI)

305

Nietoperz
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 27.6.85.

List do Pana wysaem jeszcze rano, nic dzi nie robiem, ale gowa
powoli przechodzi, jest godzina 16.30 i nadeszo pismo ze spdzielni,
306

ktre by moe paradoksalnie sprawio mi znaczn ulg, gdy [jak ju

pisaem poprzednio] zaczynaem si ba, e by moe wepchnem si w
ukad, ktry w duym stopniu zaangauje mnie finansowo [przerbki
wykonywaby mj szwagier, co ju samo w sobie jest gwarancj, e nie
byoby to tanio], a przecie jeszcze w ogle nie wiadomo jak bdzie
wygldaa przyszo. Z drugiej strony, poniewa obiecaem Panu obraz,
to byoby mi trudniej zrezygnowa gdyby jednak okazao si, e impreza
si powioda, gdy Pan by si wywiza, tak wic zgodnie z prawem
obraz jednak da musiabym, a tu wrodzone skpstwo podpowiadaoby,
e mgbym za mie np. kamer video i recorder przenony, co w
wikszym stopniu mnie pociga ni zabawa w video tak jak j sobie
wyobraa Tomek, a na co sobie auj.... (Tomek naley do Polakw
klasycznych, a ja jestem jednak niemieckim protestantem. Protestant yje
za maksimum 10 % swoich moliwoci, a Polak klasyczny yje za 200 %
i to nie tylko swych moliwoci, ale jeszcze moliwoci swych krewnych,
na skutek, czego tonie doywotnio w dugach...). No, ale nie o tym
miaem.
Po trosze take jeszcze jedna rzecz mnie zniesmaczya do pracowni, a
mianowicie fakt, e te pomieszczenia strychowe okazay si o ca 5 cm
nisze ni nasze mieszkanie, a wysoko naszego mieszkania to dla mnie
jeszcze wikszy problem przy malowaniu ni jego rozmiary
powierzchniowe, bo dolnych partii wikszych obrazw nie mog
malowa ju z pozycji stojcej, co jest dla mnie jednak wielkim
utrudnieniem, gdy malowanie wymaga taca do przodu i do tyu, a
trudno taki taniec wykonywa w pozycji siedzcej na stoku. Tak wic
sprawy wygldaj tak jak wygldaj, zastanawia mnie tylko data
skadania przeze mnie podania (20 maja). Czyby Pan ponagla w tym
terminie lub wysa podanie raz jeszcze?
Dzi rano narobi alarmu Glinicki, e papier foto, ktry Pan tym razem
przysa jest nieco inny ni poprzedni, jeeli idzie o powierzchni i teraz
obaj jestemy spanikowani, e takiego innego nale Pan ca fur. On mia
dzwoni w tej sprawie do Parya, a ja na wypadek paskiego telefonu
zostawiem na reponderze i jednej z odrzuconych tam, ktr dostaem, a
ktra nie wcza potem urzdzenia informacj. "Tu numer....informacja
dla Piotra Dmochowskiego: papier jest do dupy, naley kupujc du
parti kupi papier dokadnie o tych cechach cyfrowych i oznaczenia
kodem kolorystycznym, jak dostarczony przez Glinickiego wzorzec". Nikt
307

jednak nie dzwoni jak mwia mi mama, a my korzystajc z mego blu

gowy zaatwialimy sprawunki na miecie: kartki ywnociowe, etc., etc.
- zawsze by nie traci czasu staram si to robi w dniach, w ktrych nie
umiem pracowa z powodu blu gowy lub czego innego... Natomiast raz
jeszcze podaj cechy papieru, o ktry mnie chodzi:
Firma Canson
typ papieru: Lavis B
gramatura: G/M2 280 - [bo ten typ jest w kilku gramaturach i chodzi wycznie
o najgrubszy].

Ten typ papieru jest bardzo silnie uziarniony i w zwizku z tym byby
albo do bardzo duych rysunkw wglem i czarn kred albo te do
bardzo duych akryli malowanych technik akwarelow,, czyli bardzo
cienko, ale poniewa w yciu nie pracowaem na tak szorstkim papierze
nie wiem na ile by mi to si podobao. Technicznie jest najlepszy z tych
wszystkich na prbkach, bo inne s za sabo elatynowane i za wiotkie.
Interesowaby mnie te ten sam typ papieru w arkuszach [jest dostpny w
arkuszach 75 x 110 cm], ale zaleaoby to od techniki opakowania tych
arkuszy przez firm!! Jeeli pakowanie byoby po np. 100 arkuszy w
grubych pudach usztywnionych po obu stronach pyt pilniow lub
winidurem z zabezpieczonymi rogami przy pomocy nakadek z plastiku
lub izolacji z gbki, to bybym tym zainteresowany, jaka jest cena. Jeli
jednak papier ten pakowany jest np. po 100 szt. Ale w embalage z
papieru pakowego i folii, to jest prawie gwarancja, e ju w sklepie go
uszkodz na skutek przerzucania albo wszystkie rogi albo zrobi "map"
na wszystkich arkuszach na rodku. W arkuszach byby interesujcy te z
tego powodu, e wtedy istnieje szansa wykorzystywania te strony lewej,
gdy papier si nie zwija. Gdy si zwija mona go przyczepi tylko
wewntrzn stron do gry, bo inaczej nie da si przyczepi gadko i
nieustannie wybrzusza si. Co do ram, to przypominam, e zamwiem
ram 7, w tym pi ciemnych i dwie biae. Byy te do wyboru zote, ale
zrezygnowaem po namyle. Cena identyczna. Ciemne byy do wyboru
dwa typy i wybraem taki odrobin skromniej wygldajcy i dziki temu
adniejszy ni to, co byo poprzednio, mianowicie bez paska metalowego i
z kolorem pmatowym rwnym, a nie cieniowanym. Biae byy niestety
tylko z paskiem metalowym. Cena 7.900 za ram,, czyli tak jak
poprzednio. Daem zaliczk 20.000 z. Ramiarz jedzie na urlop 13 lipca, a
308

wraca 18 sierpnia - urlopy rzemielnikw to przeklestwo Warszawy w

lecie. Ramy bd gotowe 10 lipca. I to by byo wszystko, piknie
pozdrawiam
Beksiski
(RYSUNEK)
PS. Wziem pokwitowanie od Dziworskiego.
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 28.6.85.

Mam jeszcze jedno pytanie. Przejrzaem teraz raz jeszcze katalog papierw
sucych do celw technicznych [ARJOMARI], ktry dostaem od Pana przed
dwoma miesicami. Nie jest to niestety dobry katalog, mimo i jest obszerny, bo
nie zawiera np. karty kolorw [a podaje przy poszczeglnych typach, e s w
kolorach: Bouton, Perle, Tabac, Vieux, Ecru, Parme, Montana i tak dalej, co po
prostu nic nie znaczy, bo s to tak samo niejasne nazwy jak nazwy perfum,
mona si ich w przyblieniu domyla, ale w takiej sytuacji do katalogu winna
by dodana tabela kolorw, skoro zaczona prbka posiada tylko jeden
wybrany kolor. Druga wada tego katalogu to brak kompletny informacji na
temat, w jakich formatach dostpny jest dany typ papieru. Tym niemniej
wybraem sobie kilka typw papieru, ktre wprawdzie nie s papierami
artystycznymi, lecz maj interesujc faktur oraz s bardzo trwae
mechanicznie,, czyli pozwalaj ciera gumk w nieskoczono, co jest bardzo,
bardzo istotne. Nie ma oczywicie podane czy s produkowane ze szmat, wic
zapewne raczej s z celulozy, a wic maj du na pewno liczb PH, tym
niemniej chtnie bym na nich poprbowa pracowa, ale w ogle nie wiem czy
s dostpne w rulonach, a jeli to, w jakich i po ile za rulon, a jeli w arkuszach,
to, jakich i jak s pakowane [chodzi o to samo, co w zwizku z poprzednim
papierem - le pakowane arkusze (wiotka paczka) ulegaj zniszczeniu zanim
jeszcze dojd do rk klienta]. Jeli wic miaby Pan nieco czasu i chci to
prosibym o informacje dotyczce nastpujcych papierw firmy ARJOMARI.
Podaj stronice z katalogu, inna rzecz, e nie wiem, z ktrego roku jest ten
katalog, a firma zastrzega si na kocu, e zmienia asortyment zgodnie z
postpem mody z roku na rok....

309

Str. 62 Couverture typ papieru INDIANA (Ten najbardziej mnie interesuje)

gramatura 290 g/m2, kolory: Paille 261 (jest na prbce), Perle 262 ?
Str. 63 Couverture typ papieru RHAPSODIE gramatura 250 g/m2, kolor Ecru
(jest na prbce), by moe jest jeszcze jaki inny neutralny, a janiejszy, ale
nazwy s cakiem egzotyczne np. AMBRE, VIOLINE etc.
Str. 65 Couverture typ papieru BALKIS gramatura 240 g/m2. Kolory
egzotyczne, a prbka jest niebieska, wic sam nie wiem, co wybra, moe
beige? Gdyby byo co janiejszego ni beige a neutralnego, to prosibym o to.
Kolory takie jak ARMANDE, AMBRE, ARDOISE, HORIZON kt to wie, co
to moe by???
Wszystkie te trzy typy papieru, a raczej kartonu przeznaczone s zapewne na
wyrb pudeek, kopert ozdobnych, okadek, etc., a nie do celw artystycznych,
ale jak Pan wie nie to zoto, co si wieci. By moe, e byyby dobre i daoby
si na nich uzyskiwa ciekawe efekty. Oczywicie nie znaczy to, e w ogle
cokolwiek na nich zrobi, ale przecie od czego musz zacz!!!

Co do przegrywania pyt [bo przypomniaem sobie paski telefon], to

przegrywanie pyt z muzyk klasyczn na kasety jest katorg i nie jest
wcale ekonomiczne! Oryginalne kasety maj tylko tyle tamy, ile trwa
dusza strona, natomiast kasety typowe nie bd wykorzystane! Czasem
w ogle bd wykorzystane w 15 %. Np. na stronie pierwszej wejdzie
Allegro 32 minuty i ju nie zmieci si Scherzo trwajce 15 minut,
natomiast cz trzecia adagio trwa znowu 34 minuty, w zwizku z tym
scherzo trzeba nagra i zostawi potem 31 minut czystej tamy, a o ile
symfonia skada si z trzech lub piciu czci, to w ogle jedna strona
kasety zostaje nienagrana! To jest bez sensu!!! Osobicie radz [o ile chce
Pan pogry si w melomaniactwo tak jak ja] kupno gramofonu
laserowego, ktrego najtaszy, ale wcale nie najgorszy model lecz
wanie jeden z najlepszych, mianowicie Phillips CD 104 kosztuje w
Pewexie 299 dol. i jest wolny od ca, by moe we Francji jest on jeszcze
taszy. Nic wicej nie trzeba kupowa o ile ma Pan amplifer oraz
kolumny gonikowe i suchawki gdy CD-Player wcza si
bezporednio na wejciu Aux lub kade inne z wyjtkiem Phono, bo
Phono jest nazbyt czue i suy wycznie do gramofonu. Pyt nie ma na
razie nazbyt wiele, ale poniewa jestem w nich na bieco, to mgbym
od razu poleca Panu to, co jest dobre nie tylko stylistycznie [w moim
ulubionym stylu], lecz zarazem technicznie [nagranie] oraz artystycznie
[poziom wykonania]. Wreszcie kadorazowo kupujc pyty dla mnie
310

mgby je Pan rozplombowa i przesucha najpierw u siebie - przecie to

si nie uszkadza na skutek uywania, lecz wycznie na skutek
nieostronoci i niechlujstwa. Byoby to nawet dobre, bo od razu mgby
Pan wymieni ewentualne braki, gdyby takie byy. W sumie ta zabawa nie
jest a tak droga, jeli si umie zachowa granice rozsdku i nie kupuje od
razu najdroszego lasera Phillips-Nakamichi OM 7 [ca 18.000 frankw]
wzmacniacza ACCUPHASE lub MARC LEVINSON i kolumn
QUADRAL-TITAN oraz pewnej iloci wodotryskw jak equalizery,
graficzne wskaniki dwiku [s ju nawet trjwymiarowe dla idiotw z
fors] et c., et c. Cena bowiem w tym wypadku przekroczy koszt Jaguara,
a jako w stosunku do sprztku popularnego wzronie o 5 %, gdy nawet
najtaszy laser jest ju bardzo dobrym sprztem, za te tysice walczy si
ju zaledwie o promile, ktre najtrudniej osign i czego nikt nie syszy,
o ile nie jest najwyszej klasy smakoszem - profesjonalist. Kolega
maniak kupi teraz np. wzmacniacz, ktrego cz nosi na szyi, bo w
zalenoci od tego, w ktrym miejscu pokoju si znajdzie, to poziom
dwiku z 4 kolumn dopasowuje si automatycznie do pooenia jego
ciaa, ale aby tego nie byo do, to na olbrzymim displayu w kilku
kolorach pojawia si syntetyczny obraz pokoju, zakresu dwiku
[trjwymiarowo] oraz jego ciaa z zaznaczeniem gdzie przd, gdzie ty i
gdzie uszy. Niewiele ma to wsplnego z muzyk, oczywicie gdybym by
bogaty sam bym to kupi, ale on nie jest bogaty... No to tyle, ukony.
Beksiski
P.S. Pyta DIRE STRAITS, o ktora Pana prosilem wczoraj nosi tytul
BROTHERS IN ARMS
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly-le-Roi le 11 juin 1985

Drogi Panie... Zdzisawie,
311

Zauwayem w trzech ostatnich listach Pana ma zmian w

formule wstpnej. Pochlebia mi ona i sprawia yw przyjemno,
gdy pozwala mi wnosi, i znajomo nasza nabya zayoci.
Rozumiem j jako zaproszenie do odpowiedniej zmiany mojej
wasnej formuy. Korzystam natychmiast.
Caa ta sprawa zdrowia maonki Pana martwi mnie ogromnie i
niepokoi. Czy powane przebadanie w powanym i dobrze
wyposaonym szpitalu francuskim nie byoby aktualnie wskazane?
Poddaj pod rozwag. W padzierniku na wystaw przyjedzie mj
brat ze Stanw. To wybitny lekarz, profesor Uniwersytetu w
Bostonie. Czy nie warto by cho maonka Pana odwiedzia wtedy
Pary?
Pozwalam sobie przesa wraz z ramami i prbkami papieru
cinieniomierz, o ktrym rozmawialimy. Bardzo prosz by
maonka Pana przyja go jako mj peen najmilszych uczu
prezent. Podkrelam raz jeszcze, i kada proba o lekarstwo
zostanie natychmiast speniona. Prosz tylko by byo ono
francuskie.
Trudnoci dnia codziennego jeszcze troch staj si dla Pastwa
trudniejsze. Moe jesienna wystawa pozwoli wzi pod uwag
zmian adresu, a wic i znalezienie jakiego modus vivendi
bardziej racjonalnego ni obecne.
Co do tego, co Pan nazywa "produkcja", a co wolabym okreli
klasycznym sowem "twrczoci" obecnego roku bdzie taka jaka
bdzie, to znaczy i tak znakomita za o tym, co okrela Pan jako
"wydajno" (widz, i tkwi w Panu stale jzyk z czasw
stachanowskich budowniczych ludowej Ojczyzny) to zapewniam
Pana, i mamy "na skadzie" zupenie wystarczajc jak na
pocztki ilo "chodliwego towaru".
Na Kuduka licz i z gry si ciesz.
Pozostaje podniesiony przez Pana w licie z 2-go czerwca wyrzut o
obcicie w projekcie zaproszenia 15 cm obrazu damy ciskajcej
piersi i unoszcej si nad falami wanny.
312

Po pierwsze poczuem si bardzo jeszcze skromnym i lichym

znawc Pana malarstwa, (cho wydawao mi si, i zaczynam co
rozumie), jak temu staraem si da wyraz w krtkim tekcie, ktry
Panu wysaem do oceny w poprzednim licie. Ani ja ani ma
maonka nie zorientowalimy si, i cz obrazu zostaa obcita.
I ja rwnie jestem jeszcze z tych, ktrych temat i rekwizyty frapuj
do tego stopnia, i umyka mu kompozycja, ktr owe rekwizyty
tworz. A przecie absolutnie jest prawd, i obcity kawaek jest
istotny i sporo zmienia.
Po drugie "zarobiem" w zamian za nagan bardzo dobry Pana list.
Wprawdzie to, co w nim Pan mwi jest mi wietnie znane i w
wywiadach Pana powtarza si. Nigdy jednak chyba nie zostao
wyraone tak precyzyjnie i w kontekcie trafnego porwnania do
utworu muzycznego, ktremu wycito by kilka nut jak w owym
licie. Wiele bym da (wykluczam jednak dalsze obcinanie Pana
obrazw) by wicej takich listw od Pana otrzymywa.
Po trzecie oczywicie mowy nie ma by w projektowanym albumie
tego rodzaju uchybienie mogo si powtrzy.
Po czwarte zwierz si Panu z melancholijnych refleksji, jakie mi
ten incydent nasuwa: mimo tylu wysikw, tylu zabiegw i stara
nie jestem w stanie upilnowa, by ludzie, ktrzy dla mnie pracuj
nie popenili jakiego kardynalnego bdu w jakim detalu.
Pierwszy drukarz "wymyli" sobie idiotyczne litery i postawi mnie
przed faktem dokonanym. Obecny drukarz powierzy wykonanie
"photogravure" facetowi skdind interesujcemu (jeden z
nielicznych, ktrzy ogldajc Pana obrazy - sprowadziem go z
drukarzem by obejrza je w oryginale i poprawi kolory, ktre zrobi
w poprzednim katalogu poprzedni drukarz - powiedzia o nich kilka
sensownych uwag) facetowi. Co mu do gowy strzelio, by obci
obrazy jeszcze nie wiem. Na razie bowiem rozmawiaem po Pana
licie z drukarzem robic mu ostre wymwki, ktre prosiem
przekaza facetowi, o ktrym wyej mowa.
Wpadem w z pass. Od piciu miesicy pewien introligator
wykonywa dla mnie okadk "dossier de presse". Spotkaem si z
nim dobrych dwanacie razy. Omawialimy kady szczeg,
313

wybierali skr, komponowali napis etc. Ile telefonw, ile

przemieszczania si po zatoczonym Paryu... A wszystko to na to,
by metal, ktrym mia by okuty kant najczciej dotykany okadki
(chyba jedyny detal, ktrego po prostu nie przewidziaem jako
potencjalny problem) okaza si nie do przyjcia, a na dodatek
przybity idiotycznymi gwodzikami jak w pancernej kasie. Zdj
metalu ju nie mona, bo pozostan na skrze lady gwodzi i
wyobie. I co robi? Kosztowao to po prostu fortun i ile czasu.
A wszystko na to by efekt by wrcz nie do przyjcia.
Jak widzi Pan nie tylko Polacy maj do pracy dwie lewe rce i jak
podejm inicjatyw to zawsze najgupsz.
Co do tekstw o Panu pisanych przez Wajd, Polaskiego czy
Miosza mgbym skwitowa Pana dwoma odpowiedziami
wymijajcymi. Pierwsza (bardzo prawdopodobna) to to, e aden z
nich mi tego nie napisze i kady si wykrci. Druga to to, e "pacta
sunt servanda", a z naszych umw wynika, i jeden nie wtrca si
do domeny drugiego.
Lecz chciabym odpowiedzie troch szerzej i uczciwiej. Nie jest
tym samym umieszczenie tekstu Miosza o Panu, co umieszczenie
nazwiska Miosza obok Paskiego. Wiem jak bezdennie gupi
Amerykanie (jest to chyba najgupszy nard pod socem)
zachystuj si bezdennie gupimi tekstami pisanymi dla najbardziej
infantylnej publicznoci. Wyobraam wic sobie czym musia by
w tekst, o ktrym wspomina Pan, a ktry cytowa Pana wrd
polskich saw typu Boniek czy Puawski i Brzeziski.
W najmniejszym wic stopniu nie poczuwam si do lipy i tanich
efektw, gdy prosz dobrego pisarza, jakim jest Miosz by napisa o
Panu kilka zda.
W wikszym ju stopniu poczuwam si do lipy i tanich efektw, gdy
prosz o to Wajd lub Polaskiego. Ale tu przyznam, i cho
skrca mnie, zby ciskam i prosz o "kilka sw do mikrofonu" bo
taka ju moja rola "faceta od reklamy". Niech mi Pan wierzy: w
pewnym momencie si zatrzymam. To znaczy gdyby genera
Jaruzelski lub Papie napisali o Panu: 'c za genialny malarz"
jeszcze bym to wydrukowa. Boka jednak ju o to nie poprosz.
314

W istocie tego wszystkiego kryje si jednak co gbszego i

bardziej ciekawego. Wielokrotnie pytaem ju Pana o Paski
stosunek do sawy, bo a zaskakuje dystans, jaki zachowuje Pan
do wasnej renomy. Zorientowaem si po pierwsze, i sawa nie
pozostawia Pana nieczuym, ale nic Panu ze sawy gwiazdy
filmowej na polskiej prowincji lub z pomoc kolegw Wajdy czy
Polaskiego. O inny wymiar w czasie, przestrzeni i hierarchii ludzi
chodzi Panu.
Niech mi Pan wierzy: wiat jest tak sam prowincj jak Polska i
tutejsza sawa rwnie jest zaciankowa. Co do lansowania "saw"
lipn fuch to jest to mimo Paskich wzdraga metoda
powszechna. Zapewniam Pana, i sawa Leonarda gwnie
zawdzicza swoje istnienie pismom i krytykom pokroju tutejszego
"Paris Match" czy polskiego "Przekroju", ktrych na przestrzeni
wiekw nigdy nie zbrako, a ktre rozpowszechniay legend Mony
Lizy. Kadego sawnego czowieka zawsze przeraaa tuszcza
jego poplecznikw, przekazicieli i sponsorw.
Wreszcie, cho Paskie "zadufanie" (jak to Pan okrela) jest z
pewnoci uzasadnione i wieki przyznaj Panu racj (na
marginesie: "wieki" brzmi dumnie a kryje za sob pokolenia gupich
ludzi, ktrzy mwi i pisz gupie rzeczy najczciej nie
zauwaajc - jak ja dzisiaj -, i obraz zosta obcity pitnacie
centymetrw, co rozbija ca jego spjno), to jednak pozwol
sobie powiedzie, i Wajda jest wietnym reyserem i nie jest
zdeprecjonowaniem si pozwoli mu publicznie wyrazi zachwyt
nad Pana malarstwem.
Pozostaje ostatnia sprawa: czy mgbym wykorzysta Pana i prosi
Go by nagra mi na dobrej tamie magnetofonowej (wszystko
zwrc) wszystkie najbardziej przez Pana ulubione utwory?
Przyznam si, i nigdy nie miaem dostpu do tak bogatej pytoteki,
(do ktrej troch si przyczyniem), a zawsze marzyem o tym by
kto, kto ju poczyni wybr muzyki patetycznej i "wzniosej"
udostpni mi co nieco bym sprbowa czy mi to odpowiada. A
jednoczenie pozwoli mi to (obok rozmw z Panem, listw,
wycinkw z prasy etc.) posi jeszcze jedn parcel Paskiego
wiata intelektualnego i duchowego do mego archiwum.
315

Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce maonki cauj

Piotr Dmochowski

***

Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 3.7.85.

Nadszed dzi dopiero Paski list z dnia 11 czerwca, ale waciwie

odpowiedziaem poprzednio na wszystkie zawarte w nim kwestie, bo
poruszy je Pan w telefonach. Poniewa skoczyem dzi szczliwie
pity obraz z tych siedmiu zaplanowanych, to mam ju odpracowany
[uywajc okrele stachanowskich] plan na dzie dzisiejszy; w ogle
malujc due obrazy mam wykonany plan powierzchniowy w wikszym
zakresie ni przy obrazach maych, niestety plan ilociowy i finansowy
nie posuwaj si tak szybko do przodu, nie wspominam ju o kosztach
wasnych, bo wicej pyty, wicej gruntu, wicej farby - mimo, i staram
si j ka na duych obrazach cieniej, by utrzyma si "w normie" poza tym musz spoywa wicej biaka zwierzcego i polisacharydw,
jak te zup z wkadk regeneracyjn, gdy wicej stoj na nogach i mimo,
i oszczdzam nieco siedzenia na spodniach, to za to zuywaj si w
wikszym stopniu drogie i deficytowe zelwki - sam Pan widzi jak Pan
wygra, e nie przyjlimy do rozlicze niestachonowskiego lecz
abojadowskiego okrelenia "jednostki powierzchniowej", o ktrej
wspomina Pan w trakcie naszych rozmw - wic poniewa skoczyem
dzi pity z siedmiu zaplanowanych obrazw, spiesz napisa o licznych
wtpliwociach, jakie zaczy lgn si w mej biednej gowie od czasu
napisania poprzednich kilku listw.
Wtpliwoci dotycz jednej i tylko jednej sprawy, mianowicie
ewentualnoci paskiego czciowego sukcesu finansowego, ktry
wydawa mi si do tej pory cakowicie nieprawdopodobny we Francji, ale
- mj Boe - kt to wreszcie moe przewidzie. Ow yczc Panu jak
najlepiej i bynajmniej nie zazdroszczc walizek z frankami, ktre znosi
bd entuzjaci do Paskiego mieszkania, zaczynam mie niejakie
wtpliwoci odnonie wasnej kondycji homo sovieticus! Gdy bowiem
316

ustrzeli Pan dwie czy trzy zaprzyjanione lub spokrewnione osoby, to

problem dla mnie jest niewielki, ale jeli ustrzeli Pan jakiego
autentycznego Kolekcjonera i to za dobr fors, to jak znam ycie bdzie
si Pan tym chwali, ju choby z tego powodu, e jest to jakby nie byo
reklama dla nas obu, a to wanie moe by dla mnie [i dla nas] bardzo
niebezpieczne z perspektywy polskiej. Oczywicie gdyby sukces by
oszaamiajcy, to jad do abojadw, wynajmuj pracowni i maluj na
miejscu przez rok czy dwa, obserwujc sytuacj czy si stabilizuje czy te
jest chwiejna, co pozwalaoby na dokonanie decyzji ostatecznych: gdzie
osi na reszt twrczego ycia. Ale [jeli sukcesu oszaamiajcego nie
bdzie, ale jednak bd liczce si i drogie sprzedae, w dobre rce, to
idiotyzmem byoby tego nie roztrbi, a takie roztrbienie spowoduje, e
tutaj uuchomi si mechanizmy blokujce ze strony BHZ. Wyjazd do
abojadw bdzie wtedy jeszcze finansowo rzecz biorc bezsensowny,
[jako, i "nieco wiksze" pienidze we Francji to o wiele mniej ni "nieco
mniejsze" pienidze w Polsce, czego nie trzeba Pany wyjania],
natomiast BHZ zapragnie partycypowa w grze, no a ja nie mog
przedzieli si przez p tym, co dostaj, bo w takiej sytuacji bardziej dla
mnie opacalne byoby sprzedawanie w Polsce przez galeri Wahl bez
caego cyrku. Mog nie by specjalnie chciwy na fors, ale czasami czuj,
e poniej jakiej sumy nie wypada mi si szmaci i tym moim doem jest
suma standartowa minimalna. Tak wic musimy t rzecz przemyle, by
potem nie by zaskoczonymi kompletnie przez lawinowy rozwj
wypadkw. Polska jest tak spragniona sukcesw, e nawet rekordy w
ksidze Guinessa [np. facet ciska przez dwie doby rce ludziom na
dworcu i pobi rekord iloci ucini] odnotowywane s przez pras jako
sukces Narodu i Partii mimo knowa USA. Nie ma takiej moliwoci, by
prasa Polska nie podaa informacji o mojej wystawie, jeli ta wystawa
bdzie sukcesem - od tego siedz chyba w ambasadach takie cymbay od
wynotowywania z prasy miejscowej wszystkiego, co jest na temat Polski i
wysyania czy teleksowania tego wszystkiego do stsknionego za
sukcesem Kraju. Informacja typu "obraz polskiego malarza sprzedany za
50.000 Fr" lub jeszcze gorzej "obrazy polskiego malarza id po 50.000
Fr" spowoduje KOPOTY!!! Nie wspomn, e w moim wypadku moe
i nawet o kopoty wstecz, bo to Pana nie obchodzi, ale ten moment
stanowi bdzie cezur i przyszo sta bdzie pod znakiem wcignicia
BHZ do gry na warunkach, jakie trzeba by przemyle. Np. abym wyszed
na cen standart minimum mona by paci [kosztowaoby to niestety
317

Pana droej, poza tym BHZ da forsy z gry]; mnie 0,72 ceny minimum,
a HBZ-towi 0,6 ceny minimum, z czego ja dostawabym od nich poow,
minus 6 % podatku, co pozwolioby mi uzyska w sumie 100 % ceny
minimum, natomiast Pan musiaby si liczy z wydatkiem 132 % ceny
minimum, z czego 32 % dostawaby BHZ o ile oczywicie uwierzyliby w
to, e za obraz naley si 0,6 ceny minimum. Oczywicie owo 0,72
byoby nasz wspln sodk tajemnic. To zaledwie jeden z wariantw,
moe Pan widzi rozwizania lepsze, ale naleaoby to obmyle, bo potem
nagle okae si, e wszystko si nam rozwali. Ale [miejmy nadziej, e
[co bym na razie wola] spektakularnych sukcesw finansowych nie
bdzie, a jeli jakowe bd, to zatai je Pan jak najcilej, za wystawa nie
bdzie informowa z jakich lat s obrazy i reklamowana bdzie jako
wystawa "ze zbiorw prywatnych" [tak jak w folderze] najlepiej
"niehandlowa". Tak by wyglday "mistyczne" myli zaprztajce m
gow w trakcie malowania obrazu AH.
Co do Miosza, Wajdy czy Polaskiego to moje uwagi nie miay za
zadanie zakazywania Panu czegokolwiek - mwiem tylko co sam na ten
temat czuj i myl - by to take przed laty problem Gombrowicza, opisa
go i w I tomie Dziennika i bardzo zabawnie w Transatlantyku. Przy
Wasie si zdenerwowaem, ale nadal nie wierz, e mwi Pan to serio wreszcie majc prawo zastrzeone w umowie, by reklamowa mnie tak
jak Pan uwaa, nie powinien Pan tego prawa naduywa bez mojej zgody
reklamujc mnie np. jako nielubnego syna Stalina lub najwysz we
wschodniej Europie kobiet z brod, ktra na dodatek w wolnych od
szydekowania i rozpusty chwilach maluje obrazy. Nie mam nic przeciw
Wasie, jest to [czy by] charyzmatyczny przywdca robotnikw, o
zdolnoci wpywania na masy rwnej Hitlerowi, ale ja nie jestem
robotnikiem, w dupie mam walk o lepsze jutro klasy pracujcej,
podobnie jak ona w dupie ma to, co ja robi, nie miaem nigdy nic
wsplnego tak z Solidarnoci jak i z Parti, stosuje si raczej do mnie
wiersz Gaczyskiego "wci uciekamy - inteligenci, itd". Piknie
pozdrawiam
Beksiski
PS.
Warszawa 5.7.85
318

List odlea si na biurku przez dwa dni z przyczyn czciowo

niezalenych, a czciowo, dlatego, e chciaem zrobi to post scriptum,
ktrego tre powoli przebijaa si do mej wiadomoci.
Ow idzie o ramy na dalsz przyszo,, czyli na rok przyszy i nastpne. Ramy
na due obrazy, w tym take na te na razie nieosigalne, ale projektowane 122 x
132 lub nawet 132 x 132. Ja mam ju skrystalizowan w gowie ide tych ram,
ktra skonkretyzowaa si w momencie, gdy robiem prby ze sklejaniem
starych profilw, [o czym wspominaem niedawno w licie]. Problemem
najwikszym dla stolarzy byo uzyskanie skomplikowanego profilu, gdy, gdy
zejdzie on z frezarki nie jest dostatecznie gadki i nie ma jak go wygadzi, o ile
nie ma ksztatu prostoktnego [maszyny do szlifowania dostpne u
rzemielnikw umoliwiaj szlifowanie papierem ciernym tylko powierzchni
paskich i listew paskich]. Poza tym problemem s odrzuty, gdy zawsze, cho
jeden z bokw kadej listwy jest do kitu, tak wic odpada tego bardzo wiele, a
jak wszystkie boki s dobre to dla odmiany listwa si wypaczy. Teraz wpad mi
do gowy koncept ramy sklejanej przeze mnie z trzech listewek. Wbrew
pozorom nie jest to pracochonne i trudne, a pozwala na uzyskanie stabilnego
profilu oraz na zaradzenie prawie wszystkim trudnociom i bdom
wykonawstwa samych listew. Niej szkice:

(RYSUNKI)
W tym ukadzie listwy z bdem na jednym boku miayby ten bd ustawiony
"od rodka" lub "do wewntrz", listwy krzywe byyby sklejane po dwie, tak by
krzywizny si znosiy statycznie wzajemnie i tak dalej i tak dalej, natomiast
wyszlifowanie czterech powierzchni byoby dziecinn igraszk na dostpnych w
Polsce maszynach. Jedynym warunkiem jakoci ostatecznego efektu byoby
wykonanie listew rwnych co do wymiarw na caej dugoci i posiadajcych
prostopade wzgldem siebie boki na caej dugoci, co uzyskuje si [tak w
wyrwniarce jak w szlifierce] szlifujc cae pakiety listew, a nie pojedycze
sztuki, ktre na kocwkach wtedy ulegaj skrceniu w maszynie. No i
oczywicie musiayby by z suchego drewna.

Teraz, o co chodzi i po co wcigam w to Pana. Z pozoru niby wicej mam

moliwoci zaatwienia tego w Polsce, gdy tu mieszkam i pracuj, a Pan
tylko dojeda na dwa tygodnie dwa razy w roku. Tak, tylko e ja nie
prowadz samochodu, a moja ona z kolei nie ma czasu i nie ma za
bardzo si, a na to trzebaby straci tydzie czasu jedenia od Annasza do
Kaifasza, z kartk w rku, a wreszcie kto przyjmie zaliczk,
zamwienie i poda termin [ktrego nie dotrzyma, ale to ju detal], przy
319

czym w gr wchodziyby okolice Warszawy, a nie Warszawa sama,

chocia rzecz jasna nie jest ona wykluczona. Ja gotw jestem jedzi
codziennie z Panem [tyle, e moja lepsza poowa nie poyczy swego
wozu, ona to traktuje na rwni z wypoyczeniem ma ssiadkom narzeka i narzeka na to pudo, ale nie da za choler nikomu kluczykw],
natomiast nie jestem tego prawie w ogle w stanie zaatwi sam i teraz,
chyba, e na miesic przestabym malowa i zabra si na wasn rk za
poszukiwania. ona, gdy wyskrobie godzin, by zawie mnie jak dzisiaj
do miasta, [dlatego te na gwat kocz ten list, bo wrzuc go na poczcie
gwnej], to ju jest wszystko, na co moe sobie w konkretnej sytuacji
pozwoli. Teraz, np. od kilku dni moja mama nie moe si rusza, bo si
gdzie wywrcia i twierdzi - to dosy czste u niej "twierdzenie", std
moja wstrzemiliwo - e ma co zamane [nawet jest dyskusja czy
jecha do przewietlenia czy nie, bo wbrew pozorom jest to kolosalny
problem techniczny, ona nie umie nawet, gdy jest zdrowa wsi do
samochodu] trzeba j nawet w nocy podnosi z ka, gdy chce si uda
na stron - zaangaowabym na stae pielgniark do obu bab, gdyby nie
fakt, e sami ledwie miecimy si w domu, a gdzie miaaby spa
pielgniarka - tak wic ona ma kolosalne problemy, na dodatek sama
przecie nie jest zdrowa... Poniewa w zwizku z pracowni powiedzia
Pan co takiego, e "gdybym by wiedzia od razu....", wic teraz w
zwizku z ramami poddaj problem z wyprzedzeniem: Zaatwienie tej
sprawy uatwioby wiele spraw na przyszo, chyba eby wypalia idea
wyjazdu za granic, ale sam Pan widzi ile rzeczy staoby jej na
przeszkodzie.
Ramy w ten sposb uzyskane byyby sztywne, adne, atwe do zastosowania
kilku wariantw wykonania i pomalowania, dayby si atwo pakowa po kilka
obrazw, nic by nie odpryskiwao, za same listwy dayby si bez trudu w duej
iloci skadowa w moim schowku, gdy byyby bardzo atwe do skadania
razem z racji prostego profilu. Rzeczy istotne wygldayby tak:
1. Drewno mikkie [joda, wierk, etc.] suche i pozbawione skw [sinica nie
stanowi przeszkody]
2. Dugo listewek 160 cm wymiary 50 mm x 12 mm czterostronnie
szlifowane, przekrj identyczny na caej dugoci 0,5 mm, prostopado cian
na caej dugoci, a szczeglnie na kocwkach [tam gdzie bd potem
naroniki ram]
320

3. Ilo listewek 800 sztuk.

By moe Glinicki, ktry ma jakich znajomych stolarzy z PKZtw byby

tu pomocny, ale to wymagaoby zaatwienia z samochodem po caych
dniach tak, aby nie ustpi, a sprawa bdzie dograna, a ja tego nie
przeskocz - na skutek braku umiejtnoci prowadzenia wozu jestem jak
paralityk, a wiczenie tej umiejtnoci wymaga czasu, ktrego mi brak bdne koo. Pozdrowienia
Beksiski
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 7.7.85.

Jest to z Pana strony objaw postpujcego obdu, skoro zaraz po

zakoczeniu urlopu dzwoni Pan do mnie bym potwierdzi listownie, i
mwiem Panu to, co chce Pan umieci w katalogu jako fragment mego
listu. Mona przecie umieci to jako fragment rozmowy telefonicznej.
Marconi jak to powszechnie wiadomo, woa: "dajcie mi dziesi lat
ycia, a ja wam odtworz gos Chrystusa", gdy by zdania, i nic, co
zostao powiedziane nigdy nie ginie. W wietle niedawnych osigni w
dziedzinie termistorowych pomiarw temperatur, gdzie na zdjciach
kryminalistycznych wida zarys ciaa, ktre leao w danym miejscu
przed wieloma dniami, bo zachoway si rnice temperatur gleby,
twierdzenie Marconiego nie brzmi dzi jak znane twierdzenie innego
pana: "dajcie mi dziesi lat, a zobaczycie, co zrobi z Niemcami", ale
oczywicie nie o tych cytatach miaem pisa, tylko o cytatach z siebie, a
wic zgoda, potwierdzam, e powiedziaem by przez telefon, a teraz
mwi w licie, sowa rwnie wiekopomne jak sowa Marconiego i
Hitlera: "Od dwudziestu lat na kady posiek jem parwk i dwa
ziemniaki. Myl o tym, e mogoby tak nie by napawa mnie
niepokojem". Niestety nie czuj w tym mego wasnego stylu, oraz jeli
bliej przyjrz si znaczeniu tego zdania, widz szereg niecisoci lub
przekama, ale oczywicie mogem tak dokadnie powiedzie, bo nie
przykadam wago do tego, co mwi [Waniek raz mi napisa, e Gierek
wie, co ma mwi tyle, e nie wie, co mwi - podobne okrelenie da si
by moe zastosowa do mnie]. Niecisoci i przekamania wygldaj
321

nastpujco: Primo pod socem socjalizmu nie ma takiej moliwoci

(nawet teoretycznej) by w cigu 20 lat mona byo dzie w dzie naby w
sklepie parwk, nawet, jeli dysponuje si wolnymi dewizami [kupuj
parwki z NRF w Pewexie], secundo miewam kopoty z wasn wtrob
[jak Pan wie], tak wic w sytuacjach gdy huragan przechodzi nad Sycyli
- lub w Alpach w sierpniu zaczynaj si zamiecie niene, moja wtroba
[jak ju Panu wiadomo] staje dba i wtedy albo nie jem przez kilka dni
nic, a potem przez dwa co najmniej tygodnie jem same ziemniaki i zup z
proszku [tzw. White Borsch], suche buki bez masa i tym podobne
rarytasy, albo te przechodz na tydzie na wikt szpitalny, nad ktrym ju
nie panuj jako planista, a mj wybr moe polega wycznie na
czciowej rezygnacji z niektrych potraw. Dalej mona by powiedzie,
e apodyktyczne zdania, do ktrego autorstwa przyznaem si powyej,
implikuje domniemanie, i przepadam wrcz za parwkami i
ziemniakami, a to jest cakowita nieprawda i raczej naleaoby to
odczyta w ten sposb, i nie przywizuj w ogle wikszej wagi do tego,
co jem, pod warunkiem, e nie jest to potrawa wyszukana (potraw
wyszukanych z zasady nie cierpi! Kuchnia francuska jest dla mnie
szczytem obrzydlistwa!), lecz pospolita i pod warunkiem, i jest stale to
samo i ten drugi warunek jest istotny! Mie jedzenie, a wic niadanie,
obiad i kolacj jako niespodziank gastronomiczn, jest dla mnie
rwnoznaczne z smym krgiem piekie - musz by pewien, e dzi
bdzie to samo, co wczoraj, a jutro to samo, co dzi, podobnie jak musz
by pewien, e w szafie kada koszula jest identyczna z poprzedni.
Gdybym bowiem mg kupi ubranie na cae ycie, to kupibym to od
razu, by mie potem spokj - podobnie jak zmian w jedzeniu, nie cierpi
nowych lub innych ubra, butw, bielizny, etc., jak ju nastpuje
konieczno zmiany [bo niestety wszystko jest zbyt mao trwae], to
wyrzucam wszystko i kupuj w duej iloci nowy [identyczny ze sob, bo
niestety nie sposb ju naby identycznego z poprzednim] zestaw
odziey. Tak wic wracajc do parwki i kartofli mgbym rwnie dobrze
je pierogi ruskie z kartoflami, lub jaki ser, chodzi tu raczej o to, by
jedzenie miao skad surowcowy posiadajcy monosacharydy,
polisacharydy, biako rolinne i zwierzce, sl i inne duperele, potrzebne
do ycia. Misa generalnie nie lubi, wic parwka wynika raczej z
koniecznoci i braku ersatzu ni z mioci do tej potrawy. To by byo
chyba to, o co Panu chodzio. Prosi mnie Pan jeszcze o opis gruntowania
pyty pilniowej i pyta czy to jest trwae. Czowieku!!!!! Ktry ju raz o
322

tym pisz!!! Pan jest jak Telimena: ma Pan wszystko w biurku, ale
zapomina, co ma. Nie gruntuj przez cay czas tym samym. Na pocztku
[lata 60 i pocztek lat 70] robiem rne prby i mas bdw, ktre po
czci wynikay z braku forsy i dostpu do gruntw z prawdziwego
zdarzenia. Dzi te uywam nie tego, co bym chcia lecz tego, co uda
mi si naby w tym parszywym ustroju. Pyt pilniow, ktrej
bynajmniej nie uwaam za najtrwalsze i najlepsze tworzywo wiata, lecz,
z ktr wszedem kiedy w zwizek spowodowany wieloma czynnikami
[ma Pan na ten temat nagrania tamowe] zabezpieczam obecnie, nasycajc
j jak ywic lub lakierem olejno-ywicznym. Metoda ta nie jest
najlepsza, ale nie mam innych rodkw, ktrymi mgbym to robi.
Nastpnie po wyschniciu [kilkumiesicznym} matuj j black deckerem
[szlifierk oscylacyjn] po to by zwikszy przyczepno podkadu i robi
podkad z typowego gruntu akrylowego lub polimerowego. Na gruncie
tym robi wstpn podmalwk farbami akrylowymi [chodzi o
najoglniejsze rozmieszczenie walorw, kolorw i ksztatw przyszego
obrazu, po czym maluj na tym olejno, tak by pokry ca podmalwk
olejn i do tej drugiej podmalwki [olejnej] dodaj sykatywy
manganowej. Na drugi dzie, gdy ta podmalwka wyschnie, maluj na
niej ju bez dodatku sykatywy, lecz przy uyciu rozmaitych mediw, w
zalenoci od tego, co ma by malowane i czy ma by namalowane raczej
grubiej czy raczej cieniej. To wszystko. Nie mog zagwarantowa, e jest
to najtrwalsza na wiecie metoda, ale nie mam moliwoci ani dostpu do
metod trwalszych. Wbrew pozorom w konkretnych warunkach ptno nie
jest najlepsze, bo musi by napite na krosnach, a nie ma sposobu, by
naby w Polsce dobre, trwae krosna z sezonowanego drewna. Ze krosna
mog po roku czy dwch pokrci si! Mwiem o tym setki razy i
wymaganie bym to pisa jest po prostu sadyzmem, jeli si wie w jak
straszliwy sposb nie cierpi pisania listw. Gotw jestem, gdy Pan
przyjedzie ca rozmow na ten temat nagra na magnetofonie, o ile
pytania bd usystematyzowane i o ile ju tego nie robiem. To tyle,
piknie pozdrawiam, jutro ma dzwoni Dziworski i mamy ustali termin
zdj w odzi. Ma jakie kopoty z paszportem, ale jutro si wyjani.
"Zabukowa" bilet na 15 bm. Nie latam za granic, wic nie bardzo wiem
co to znaczy "zabukowa", ale nie ma to chyba nic wsplnego z
bukinistami? Ukony!!!!
Beksiski
323

***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

(notatka rczna : nie wysany bo prawdopodobnie spowodowaby

tylko ktnie a niczego i tak nie zmieni)
Marly le Roi, le 9 juillet 1985
Szanowny, Drogi Panie Zdzisawie
Odpowiadam krtko na listy z 20, 26, 27 i 28 czerwca. Poniewa
chodzi w nich o konkrety, o ktrych wiele rozmawialimy przez
telefon napomkn tylko o kadym z nich w kolejnoci, jak Pan im
nada.
1). Sprawa skrzy zostaa ustalona: i tym razem wykonujemy
skrzynie w Hartwigu, ja je dopracowuj i wysyam frachtem obrazy
w ramach, ktre Pan zamwi. Oczywicie zwracam Panu za ramy.
2) Sprawa wysyek dalszych jest improwizacj i ni pozostanie do
chwili, gdy nie przeniesie si Pan na francusk Rivier.
3) Bolej, i nawet nie zostaem poinformowany, jaki obraz zosta
oddany "sympatycznemu ojcu Przekaziskiemu", nie wspominajc
o ewentualnej konsultacji, ktra (mimo naszej umowy) tak z jednej
jak i z drugiej strony jest i powinna by stosowana nawet do
obrazw, ktrymi kady z nas dysponuje wg swej wycznej woli.
Pozwol sobie wspomnie, i i Pan silnie si wypowiada w sprawie
sprzeday przeze mnie obrazw, ktrymi dysponuj tak np. by nie
poszy w anonimowe rce, co uznaj i respektuj.
4) Przypominam, i jeli jest Pan obroc jak najcilejszego
stosowania naszej umowy (patrz sprawa poruszona wyej "wolno Tomku w swoim domku") to w sprawie "poczciwego durnia
Wasy" powinien mi Pan pozostawi woln rk. Ja jednak, jako
324

prawnik majcy do czynienia z umowami na codzie i wiedzc, jak

wana jest ich gitka interpretacja a jak naiwne i druzgocce jest
danie przestrzegania ich (na swoj korzy....) co do litery, nie
tylko Pask awersj do mojego projektu wysuchuj, ale i jak
najbardziej si do niej dostosowuj wiedzc, i chodzi o spraw dla
Pana istotn. Podkrelam jeszcze raz: bezwzgldne stosowanie
zasady "wolno Tomku" i to wycznie na swoj korzy,
zapominajc o niej, gdy chodzi o prawa drugiej strony moe
doprowadzi tylko do nieporozumie i wzajemnych alw.
5) Papier do rysowania Canson zamwiem. Przywioz rolk, gdy
opakowania arkuszw s niezgodne z Paskimi wymogami.
6) Nagrywa naszych rozmw nie bd, gdy sporzdzam z nich
dokadne notatki. Zaley mi na nie sterylizowaniu naszej
korespondencji, w ktrej niestety tak rzadko "pieprzymy" o tym czy
chmury maluje si lepiej przy takiej czy takiej muzyce.
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 9.7.85.

W trosce o wykorzystanie czasu zabralimy si ju dzi za zwoenie ram,

bo po kad sztuk trzeba jecha oddzielnie, co wraz z wyniesieniem,
zaadowaniem, et c., trwa rwno 45 minut na ram. Przywielimy dwie i
okazao si, e je spieprzy, jeeli idzie o wymiar - jedna jest krzywa
[romb], a druga za duga o okoo 13 mm, jutro zatem bd odwozi do
poprawy, a on od pitku idzie na urlop - no c mog by jaja, ale
oczywicie mam awaryjne rozwizanie.
Drugi problem jest z Dziworskim. Dzwoni najpierw przed tygodniem i
nagra mi "tu mwi Dziworski, po czym doda "zadzwoni wieczorem",
po czym nie zadzwoni, po czym miny dwa lub trzy dni i zadzwoni
sidmego w niedziel, e w zasadzie ma zabukowany bilet lotniczy do
Parya na pitnastego, ale s jakie kopoty z jego paszportem i w
zwizku z tym bdzie w Warszawie w poniedziaek i zadzwoni do mnie,
by powiedzie dla ewentualnego przekazania Panu, czy kopoty zostay
usunite, a poza tym ustali termin, w ktrym mam by w odzi w celu
325

dokonania zdj do filmu. Poniewa pitnastego jedzie do Parya to

zdjcia moje jak mi powiedzia bd przed pitnastym, ale jest ju
dziewity i jest godzina 18 wieczorem, a Dziworski milczy, a ja przecie
nie mog czeka w przyklku a on strzeli z pistoletu startowego i rzuci
si do odzi, gdzie z wywieszonym jzykiem przebiegn przed kamerami
na tle ydowskiego kirkutu powiewajc cylindrem i rozrzucajc konfetti,
lecz miewam take inne sprawy i zobowizania, do ktrych musz wpisa
d, szczeglnie, e szoferem jest ona [a co kiepsko si czuje], a na
dodatek lawina kopotw i dramatw zwalia si na nasz rodzin: moja
mama w szpitalu [upada, podejrzenie zamania, etc. Ale trzeba tam
codziennie jedzi, pociesza, kiwa gow, etc.], wczoraj przysza
wiadomo, e zastrzelono w Nigerii mego kuzyna [napad bandycki na
domy], ona jego w Warszawie odchodzi od zmysw, te jestemy tym
gboko poruszeni, gdy ylimy w bardzo wielkiej zayoci, na dodatek
musimy si wczy w administracyjne zabiegi pogrzebowo-obrzdowe,
w tym wszystkim owa d bez jasnego terminu nie uatwia mi
bynajmniej rozplanowania sobie zaj, a na dodatek boj si, e potem
bdzie si mwio, e film byby na czas, gdyby Beksiski nie skrewi.
Przegld samochodu po 10.000 na osiemnastego za Warszaw, bo w
Warszawie urlopy, wic ten dzie w ogle wypadnie mi z yciorysu, a
wpisywa si trzeba na miesic z gry i przeliczy, by kilometrw byo
dokadnie 10.000 plus minus 100, bo inaczej traci si prawa gwarancyjne i
ta d 300 km wpisana jest teraz dosownie "na styk", chyba e po
osiemnastym... Przegld musi by w serwisie atestowanym Forda, inaczej
traci si prawa gwarancyjne. No mniejsza o to, bo nie o tym miaem pisa.
Chc poda ten list przez Dziworskiego [o ile w tym dziesicioleciu wyjedzie do
Pana], aby Pan mia w zaczeniu prbki papierw, o ktrych pisaem.
Popeniem te koszmarnie gupi bd wynikajcy z nieznajomoci jzyka.
Ow sdziem, e blanc znaczy czarny, tak jak black. Tak wic papiery
ARJOMARI-COUVERTURE typu RHAPSODIE i BALKIES s dostpne w
kolorze blanc i o takie przede wszystkim prosz [tzn. o informacje na temat cen
i formatw dokadnie], natomiast papier RHAPSODIE jest w kolorach PAILLE
i PERLE i chciabym ten, ktry bliszy jest bieli. Poza tym nastawiajc si na
ewentualno prb z rysowaniem, przypomniaem sobie jeszcze o kredzie i
wglu do rysowania. Materiay te wykonane s albo ze zmielonego wgla
drzewnego, ktry potem poddany jest sprasowaniu w paeczki o okrelonym
przekroju i dugoci ostrza w kilku gradacjach, albo te w ten sam sposb
wykonane s z barwionej na czarno kredy lub sprasowanej sadzy. Odpadaj
kredki tuste, litograficzne, olejowe etc. Ofiarowywa si Pan z kupnem za
326

wasne pienidze (na prb) jednej rolki papieru. Prosibym w zamian za to, o
co innego. O kupno za wasne pienidze, na prb, po jednym kawaku
kadego typu (i kadej gradacji w ramach danego typu) takich kredek i wgli.
Robi to pod rozmaitymi nazwami firmy HARMUTH, FABER,
BRANZY+CONTE+GILBERT, REEVES, LEFRANC, CARAN D'ACHE,
STADTLER, et c., et c. Aby z grubsza Pana zorientowa, o co w ogle chodzi,
wysyam kilka kartek wydartych ze starego katalogu firmy HARTHMUTH.
Dodatkowo zakreliem sepie, ktre technicznie s tym samym a rni si
jedynie kolorem brzowym. To, co mnie interesuje ponumerowaem. Kupujc
prosz jak najdokadniej zanotowa ile kosztuje pudeko kadego typu, czy typ
ten jest w staej sprzeday oraz ile kosztuje holder [po francusku jak widz z
katalogu zwie si to "porte-mine" (tak jak mina portowa)] do kadego typu
paeczek, bo jest ich poza Harthmuthem wiele i maj rozmaite ksztaty i
dugoci: s okrge w rozmaitych rednicach, a poza tym kwadratowe,
prostoktne, heksagonalne, do kadego typu uywa si inny holder. W oparciu o
prbki wybior jedn lub dwie lub trzy oraz holdery do nich i zrobi wiksze
zamwienie, za ktre ju potem potrci si z obrazw, ale aby wybra musi si
mie z czego!!! Wszelkie wgle i kredy w oprawie drewnianej do strugania [tak
jak zwyky owek} odpadaj!!! W zwykych sklepach tego nie bdzie, lecz
trzeba przekopa kilka sklepw specjalnie dla malarzy i studentw sztuki moe
jest firmowy sklep HARTHMUTHA i FABERA? FABER mia tak wspania
kred o nazwie SIBIRISCHE REISSKOHLE, ale nazwa obecnie moe by inna.
To by byo na tyle. Jeszcze chciabym doda, e podsuwanie Panu propozycji
nie do odrzucenia, by naby Pan na swj koszt te prbki [po jednej sztuce!]
wynika nie tyle z mego wrodzonego skpstwa i prowincjonalizmu ile z obawy o
nadmiern szybko paskiej decyzji. Obawiam si nagle, e zawarto szeciu
sklepw z materiaami malarskimi za cen 8.500 frankw wylduje w sierpniu
na moim stole, z czego adna prbka nie bdzie si nadawaa do niczego lub
moe z trudem da si wybra jedn. Przerzucam w takim ukadzie cz wysiku
i odpowiedzialnoci za decyzj na Pana i gdy kupowa Pan bdzie planowo i z
zastanowieniem si nad kad prbk, cena caoci nie przekroczy ceny jednego
rulonu papieru LAVIS B, ktry podejmowa si Pan naby. Odnonie tego
papieru to zapomniaem doda, e papier o nazwie LAVIS produkowany jest
przez wiele firm, ale kady jest inny, chodzi wic o dokadnie to, co na prbce:
FIRMA CANSON, LAVIS B gramatura 280 w rulonach!

Kocz, piknie si kaniam i mimo, i jest ju 19 nie trac nadziei, e

zadzwoni Dziworski. My jednak musimy wyj, w zwizku z tym, co na
wstpie, nastawiam wic reponder. Pozdrowienia - mam nadziej, e
urlop si uda?
327

Beksiski
PS. Po powrocie o godzinie 23.55 zastaem oba Paskie nagrania niestety w zwizku ze mierci kuzyna mamy troch nieplanowych
wyjazdw. Do pnocy nie byo telefonu od Dziworskiego.
P.S. Ksidz dosta jeden z 4 obrazw ktore zostay mi do mojej
dyspozycji z ubiegego roku ulubiony obraz ony (nie mj) z zielon
wiea i cmentarzem.
PS. 10.7.85. Poniewa ramiarz otwiera o godzinie 9, a jest dopiero 7.30
wic dopisuj do wczorajszego listu, bo notatki dugopisem dodane na
marginesach mog by nieczytelne. Primo jeeli idzie o obraz ofiarowany
do galerii przy Muzeum Archidiecezji. Jest to obraz OE [odszukaem w
negatywach] i prosz na Boga nie panikowa, bo nigdy nie dam nikomu
obrazu, co do ktrego nie mamy wczeniejszych ustale, e naley do
mnie. Powiedziaem, e zawsze bd takie momenty, e czym musz tu
"zagra" i nie mog wtedy dawa mieci, bo jeli ten obraz ma mnie
reprezentowa w licznie uczszczanej galerii gdzie kady (jak wiem) da,
co mia najlepszego, to nie moe to by odrzut. Nie mogem take
odmwi dania obrazu, bo taka odmowa traktowana byaby w
warszawskich stosunkach jako gest o znaczeniu politycznym. Podobnie
bdzie zapewne z Muzeum w Sanoku. Gdy pod koniec ubiegego roku
Miasto Sanok wyrazio zgod na przyjcie ode mnie w darze
nieruchomoci, ktr odziedziczyem po ojcu, a ktra bya kul u mojej
nogi nie dajc si odci, to dyrektor tego Muzeum zaatwi to z
wadzami i niezalenie od tego, co sobie moemy o nim mwi, to mam
w stosunku do niego jakie zobowizania, a on ma ambicj kupowania raz
w roku dla tego Muzeum, i mimo, i tam warunki s okropne, to szereg
ludzi z Polski wie, e tam jest najlepszy zestaw mych obrazw i znam
wielu, ktrzy specjalnie tam jad w lecie i nie mog te dawa tam
odrzutw [dopki mieszkam w Polsce]. Przecie obgadalimy to na cztery
strony, na dodatek w tym roku nie zostawiam sobie niczego, aby uatwi
start z wystaw, ale nie da si pki tu yj i mieszkam odci moich
zobowiza faktycznych czy tylko uwarunkowanych psychicznie, ktre
na dodatek nie maj w ogle dla mnie konsekwencji finansowych.
Muzeum w Sanoku moe zapaci grosze, a Archidiecezja jak to
Archidiecezja bierze za "Bg zapa" i moe potem uywa argumentu o
"wzruszajcej szczodrobliwoci" [ten ci by styl Nabonej Niewiasty,
328

ktra anonsowaa Wielebnego i konieczno uwietnienia moim

nazwiskiem kolekcji]. Oczywicie mgbym si wypi i powiedzie, e
obrazw nie mam, ale po pierwsze jestem zbyt niemiay i saby by co
takiego uczyni, po drugie miaoby to jak ju wspominaem
konsekwencje towarzyskie, gdy gest taki nabraby znaczenia
politycznego wrd warszawskich idiotw, z ktrych wielu jest mymi
przyjacimi. Mie przyjaci idiotw to jednak rzecz lepsza, ni nie mie
przyjaci w ogle. Druga strona konfliktu, jaki dzieli Polsk nie skada
si bynajmniej ze wiatych racjonalistw i otwartych na rozsdne
mylenie i argumentacj intelektualistw, lecz w wikszoci z partyjnych
bigotw, a na dodatek po spotkaniu, z co drugim z nich, trzeba by jeszcze
zapewne my rk, ktr im si podawao, gdy jest tam przeraajca
wprost ilo liskich kanalii, ktre wprost na gbie wypisane maj tak
swj polityczny rodowd jak i moralne zaplecze - tak, e mona
zwymiotowa od samego patrzenia. Nie wspominam ju o tym, e na
ko w szpitalu czeka si w Polsce i przez p roku i to w powanych
przypadkach, a my mamy to prawie od rki [za dwa dni lub od razu] wraz
z badaniami i w wypadkach, ktre nie zawsze usprawiedliwiaj t
decyzj, tak jak teraz z moj mam - de facto rentgeny nie wykazay
adnych zama, tylko bardzo silne odwapnienie i zwyrodnienie
krgosupa, co wraz z fataln pogod w tym roku i upadkiem, mogo da
takie ble, jakie dao, tak wic dostanie jakie rodki rozkurczowoprzeciwblowe, ale tego i tak nie da si wyleczy, a raczej
dowartociowa chorego, e co przy nim robiono - tym niemniej co
najmniej tydzie jak nie duej poley w szpitalu, czy ja w takich
ukadach prdzej czy pniej [moja ona te jak Pan wie leaa niedawno]
nie musz si zrewanowa nie chcc by wini? Oczywicie gdyby byy
w Polsce prywatne kliniki, gdzie za cen dajmy na to 5.000 dziennie
mona by zamwi sobie ko, to bym nie korzysta z takich pokrtnych
metod tylko wsadzi matk na miesic, zapaci te 150 i mia przekonanie,
e mog sobie na to pozwoli bez niezrcznych potem zobowiza -, ale
jest tak jak jest i inaczej nie bdzie. Nie ma midzy innymi nawet
usugowych przedsibiorstw pogrzebowych, [o czym przekonuj si od
trzech dni], ktre by zdejmoway z bark skoowanej rodziny ciar
administracyjnego odbijania si od Annasza do Kajfasza, zaatwiania
setek papierkw. Czy myli Pan, e nie dabym natychmiast obrazu,
gdyby si trafi kto, ko takie rzeczy zaatwiby, nie tylko w moim
osobistym przypadku, gdyby - nie daj Bg - taki zaistnia, ale take
329

obecnie, w przypadku mego kuzyna?, ale jak na razie nie naduywam

chyba tego mojego zaklepanego w umowie prawa i dbam o nasze wsplne
interesa i w ogle nie ma powodu do paniki. To by byo to. Jeli idzie o
moj obecno przy telefonie, to w najbliszych kilku dniach mog z tym
by trudnoci, tak jak byy wczoraj, bo po prostu idziemy do ony kuzyna
[oni byli maestwem modszym od nas o okoo 6 lat], bo ona jest w
fatalnej formie, wszystko jej si rozpado z dnia na dzie, dobijali wanie
do sumy [na tych kontraktach powoli si zarabia, bo wikszo bierze
Pastwo], ktra miaa im umoliwi ustabilizowanie si i ustabilizowanie
crki [mieszkanie] na reszt ycia, robili plany, nigdy do tej pory nie
mieli setnej czci tych pienidzy i nagle trach, wszystko pko - dla niej
w tej chwili nie ma przyszoci - nie mona jej w takiej sytuacji zostawia
samej sobie. No nic, zblia si 8.30 i jedziemy odwozi lipne ramy do
poprawki - dzisiaj na to zejdzie dzie cay, chyba e on nie da rady od rki
poprawi, to w takim razie rzecz przeoy si na jutro lub na pitek.
Zostawiam repronder, ale jeeli Dziworski zadzwoni rwnie bystrze jak to
czyni do tej pory, nie podajc terminu, kiedy zadzwoni powtrnie lub
jakiego kontaktu, to wyglda, e potem moe nie by ju czasu na nic.
Jeeli zwoenie ram [7 x 45 minut] wypadnie mi w pitek, a Dziworski
te nagle wystrzeli z pitkiem, to przede wszystkim zwozi bd ramy, bo
od soboty ramiarz zamyka zakad i idzie na urlop. Ukony,
pozdrowienia....
Beksiski
***
Drogi Panie Piotrze!

Warszawa 10.7.85.

Jest mi bardzo przykro, e nieustannie nie moe si Pan do mnie dodzwoni,

moe wieczorem uda si to zrobi, bo po poudniu musimy pojecha do szpitala
do mamy, teraz zadzwoni Pan pomidzy trzeci a czwart ram, bo po
dowiezieniu kadej sprawdzaem reponder, najgorsze, e bya to rama na dzi
ostatnia, a pozostae trzy bdzie musia przerabia i bd jutro. Te, ktrych nie
przerabia, [bo boj si, e przerbki spowoduj, e z kolei bd za mae, a nie
bdzie ju czasu na wyegzekwowanie z powodu wyjazdu faceta na urlop
waciwej roboty i on po prostu wemie fors za cztery dobre, a z trzema
zostawi mnie na lodzie - tak wyglda z rzemielnikami, o czym Pan wie i
330

dlatego robiem Panu moj propozycj na listwy, bo w domu wykonabym ramy

moe mniej frymune, ale na pewno lepsze, tak jeli idzie o wymiary, jak jeli
idzie o atwo pakowania i transportu] wic te ktrych nie przerabia, te s
nieco za dugie co spowoduje, e bd musia w obrazach zaretuszowa
prowizorycznie biay pas u dou i lady po uchwytach z gry, aby nie byo tego
na pierwszy rzut oka wida, bo felce s za pytkie na skutek nadmiernej dugoci
ram, i nie s w stanie przykry tych pasw i ladw uchwytw na obrzeu,
natomiast korzy z tego bdzie taka, e o ile wymienia si kiedy bdzie te
ramy na inne, to lady po felcach bd na samej krawdzi i z atwoci
zasonite zostan przez nowe ramy, a z tym zwykle bywaj pewne problemy,
felc bowiem odciska si na farbie lub nawet zarysowuje j.

Jeeli idzie o przedmiot Paskich zapyta (odnonie Dziworskiego) to

jestem taki mdry jak i Pan: Dziworski dzwonic przed kilku dniami,
chyba w niedziel lub sobot powiedzia, e film robi pen par, e
zdjcia ze mn w odzi musimy wykona przed pitnastym i e ma na
pitnastego zabukowany bilet lotniczy do Parya, ale dowiedzia si, e
co ma z paszportem nie w porzdku w zwizku z tym w poniedziaek
zadzwoni po wyjanieniu sprawy, z informacj czy leci czy nie leci do
Parya, abym mg j Panu przekaza, a ja mu powiedziaem, by
niezalenie od tego dzwoni do Pana, bo do mnie Pan moe nie
zadzwoni. Dzi jest roda, a obecnie jest godzina 12.20 i nie byo znaku
ycia od Dziworskiego w adnej sprawie ani co do terminu zdj w odzi,
ani co do tego czy pokonane zostay trudnoci paszportowe. Cay czas
gdy mnie nie ma w domu, a nawet gdy wychodz do klozetu wczony
jest reponder, najlepszy dowd, e nagray si trzy Paskie telefony i
sporo innych - ja niestety z przyczyn jak wyej nie mog siedzie non
stop w domu - tak si akurat zoyo....
Jeszcze jedna rzecz przysza mi do gowy w zwizku z tymi gipsowymi ramami:
po pierwsze trzeba dwie skrzynie: jedna na trzy, a druga na cztery ramy, bo te
trzy przerobione bd krtsze, mog by trzy skrzynie jedna na trzy i dwie po
dwa obrazy. Ponadto bdzie jeszcze jeden obraz namalowany na pocztku w
formacie 92 x 98 i ten obraz chciabym by zabra Pan BEZ ram, a opakowany w
sposb pozwalajcy nam potem oceni na ile taki transport zdaby egzamin! To
po pierwsze, a po drugie chodzi by kupi Pan w Paryu gbki do pakowania, bo
tu w Polsce moe nie by albo czasu albo gbek. Chodzi o gbki gumowe, a nie
piankowe poliuretanowe i inne, gdy tylko gumowe (i po czci latexowe) nie
redukuj si pod wpywem nacisku do zera, lecz sprynuj. Ja kupowaem
chodniki azienkowe najtaszego typu i krajaem noyczkami na kawaki. By
moe s takie w Warszawie, ale ju naprawd czasu mi nie starcza, by ich
331

szuka - musz take domalowa jeszcze dwa obrazy!!! [Jeden z nich mam w
poowie].
Sprawa papierw i zdj: Glinicki pojecha na urlop, ale przed urlopem
przynis mi cz odbitek i wszystkie moje negatywy, bo baem si by
zostaway u niego. Nowy papier wydaje mi si dobry i sdz, e Glinicki
niepotrzebnie podnis alarm, natomiast odbitki, ktre zrobi, tylko w poowie
mona zaakceptowa, bo s po prostu nieostre w rodku, [co nie jest win
negatyww] i nie nadaj si do celw, jakim maj suy, tak wic na wasne
ryzyko polec mu robi raz jeszcze gdy nadejd nowe papiery! Co do
kolorowych [cztery lub pi pierwszych obrazw] to s one prawidowe, ale
nadmiernie intensywne, co podobno robione jest na paskie polecenie, gdy
takie lepsze s do druku. Jeli tak, to s do przyjcia w moim odczuciu, z tym,
e raz jeszcze zaznaczam, e s intensywniejsze ni oryginay, co daje odczucie,
e s jakby bardziej kontrastowe, czy bardziej ciemne, czy te bardziej
nasycone.
Jeeli ona bdzie si czua na siach, to jeszcze przed wyjazdem do szpitala
skocz na Jelonki i zostawi w drzwiach Dziworskiego ponaglenie, by
zatelefonowa do Pana, oraz przed wyjazdem zgosi si do mnie po ten list, do
ktrego ju po raz trzeci robi dopisek. Jutro znowu rano mnie nie bdzie, bo po
godzinie 11 [aby klej wyschn] ramiarz poleci zgosi mi si po pozostae trzy
ramy co zajmie czas do 15.30.

Po raz trzeci serdecznie pozdrawiam.

Beksiski
PS. List rozklejony by przeze mnie. Bo jeszcze dooyem niniejsz
kartk.
11.7.85. Po wczorajszym rozpiecztowaniu i potem powtrnym
zapiecztowaniu listu, ktry miaem poda przez Dziworskiego, a ktrego
nie podaem, bo nikogo w domu u niego nie byo, tak, e zostawiem
tylko wiadomo, e taki list jest i prob by mi powiedzia gdzie go mu
mog dorczy lub by po niego wpad, robi teraz jeszcze jeden dopisek,
tak wic bdzie to list dopiskw i bybym poprzednie zniszczy, jak to
kilkakrotnie do tej pory robiem, ale boj si, e potem okae si, e bd
musia raz jeszcze co pisa, tak jak to, czego domaga si Pan we
wczorajszym telefonie,, czyli moj opini na temat wstpu do katalogu,
ktry Pan napisa. Jestem pewien, e na ten temat pisaem zaraz po jego
otrzymaniu, ale potem by telefon, wszystkie sprawy zostay w nim
332

przekazane, wic list podarem i o ile ta opinia do Pana nie dosza, to

znaczy, e musiaa by w tym podartym licie. Natomiast w telefonie
mwiem wyranie, e jeli kto co na mj temat podpisuje swoim
imieniem i nazwiskiem i nie daje w tym mych zmylonych cytatw, to ma
prawo napisa wszystko, co nie jest jawn nieprawd, [np. e jestem
tresowanym psem malujcym obrazy - bya tu teraz wanie afera psa
Homo, ktrego wystawa bya w Hybrydach, na dodatek oprcz
malowania piewa po angielsku i wiele innych rzeczy podobno robi],
natomiast jeli idzie o opini o mojej pracy, to ja sam te nie jestem jak
Pan wie posiadaczem adnej prawdy na ten temat, w zwizku z tym kad
cudz podpisan prawd, przyjmuj jako penoprawn. Nie mog jednak
wystawi tu Panu certyfikatu, e oto ja niej podpisany autorytatywnie
stwierdzam, e Piotr Dmochowski waln w dziesitk trzy razy po kolei,
bo ja sam nie wiem gdzie jest ta dziesitka i czy w ogle ona jest, by
moe mamy tylko mg, w ktrej adnego celu nie ma i obaj strzelamy na
wiwat, nie poszc nawet wron, bo ich te nie ma w tym mglistym
krajobrazie. Cytaty z mego listu przeczyta mi Pan tylko przez telefon i
nie dostaem ich na pimie, ale tutaj uroczycie zgadzam si na uznanie
ich za swoje wasne jeli to Pana satysfakcjonuje [podobno je Pan
szlifowa "po swojemu", czemu si nie dziwi, bo pisz i formuuj swoje
listy nader niechlujnie]. Ja np. nie wiem, co jest moje wasne, gdy nie
mam przekonania, co do materialnoci wiata w takiej formie, do jakiej
przyucza nas tradycja i codzienne dowiadczenie, widz raczej nieustanny
pd wzdu austostrady czasu; gdzie jestem ja sprzed minuty i ten st, na
ktrym pisz sprzed minuty, jak to si dzieje, e nie sycha ryku
wyzwalajcej si energii w sytuacji, w ktrej wiat nieustannie wyzwala
si z przyszoci by run w tym samym momencie w przeszo, przez
dugie lata brzydziem si sam siebie [oto szklanka z nadpit przed 30
sekundami kaw, ale przecie ja sprzed trzydziestu sekund to cakiem
inny facet ni ja teraz, brzydz si pi po tym facecie - na szczcie
przetumaczyem sobie, e szklanka jest te cakiem inna - po prostu nowa
dekoracja podstawiona przez Pana Boga]. Zmierzam jak Pan widzi do
tego, e moje myli sprzed miesica i tak s mylami jakiego tam faceta
sprzed miesica, s na dodatek zapewne mylami gupimi, bo miaem
niejednokrotnie okazj [mieli j faceci o nazwisku Beksiski, z ktrymi
czy mnie wsplna cigo pamici] czyta myli Beksiskiego sprzed
roku i dawniej, i nie byy to myli Pascala. Tak wic to, co pamitam z
paskiego telefonu zgadzam si uzna za swoje i nigdy, przenigdy, pod
333

adnym pozorem nie powiem, e tego nie wymyliem, co najwyej

powiem, e musiaem by pijany, by co takiego powiedzie, co bdzie
zreszt nieprawd, bo pijany nie bywam [wczoraj nareszcie otworzyem
wino otrzymane od Pana - bardzo mi smakowao, ale obawiam si, e to
s pery rzucane przed wieprze, bo nie nale w tej materii do znawcw,
ani nawet do entuzjastw, a najmniejsza dawka alkoholu wyzwala u mnie
proces migreny, tak wic po dwch niewielkich kieliszkach nastpia caa
noc blu gowy i raczej czciowo bezsenna i dzi na pewno dzie blu
gowy, dopiero w nocy z dzi na jutro odcierpi moj eksploracj na
obszarach Wielkiego wiata Gastronomicznego - ju tam mnie najlepiej
su - i zapewne pisane s - parwki codziennie i zupa ze
sproszkowanego koncentratu]. Jedynym moim zastrzeeniem, ktre
formuowaem przez telefon byo uycie sowa "Polska" zamiast jak
sugerowaem "krytyka polska" - u nas s na ten temat nadwraliwi [nie ja
oczywicie!!!] i do kadego takiego sformuowania si przyklejaj, a nam
przecie chodzi by ta wystawa bya z perspektywy Kraju jak najmniej
zauwaalna. Nieprawda?
Jest jeszcze jedna sprawa: Wczoraj w rozmowie z Rymsz przy omawianiu
skrzy zaprojektowanych przez mnie [chodzioby dostarczy mi pfabrykaty do
budowy jednej skrzyni, z ktrej potem majstrowie mogliby robi wierne kopie]
wyrazi on przypuszczenie, e pojedzie do Parya na wystaw w padzierniku i
wtedy wemie "nastpny rzut" obrazw. Jeli ja co z tego rozumiem, to w
padzierniku nie bdzie jeszcze adnego nastpnego rzutu do brania, a jak
bdzie jeden obraz, to bdzie i tak sukces... Pan bdzie w Warszawie do 18
sierpnia. Potem bior si za przerbk sztalug i pracowni [tak, aby wchodziy
poziome formaty], co zajmie mi ponad miesic czasu przy mojej nieudolnoci i
trudnociach ze zdobyciem lub wyegzekwowaniem od rzemielnikw
czegokolwiek. Okoo 20 wrzenia zakadam, e robota bdzie zakoczona i
bd wtedy usiowa zapa oddech do pracy, co zawsze po duszej przerwie
przychodzi z trudnoci, tak wic ze dwa tygodnie strac.

Aha, aha, przecie miaem take wraz z on wyjecha na miesic urlopu

po paskim wyjedzie - to zalecenie lekarskie - sdz, e nie przekroczy
on 2 tygodni, ale musimy do tego rachunku je doda, daje to wic
przystpienie do pracy w dniu 4 padziernika, po czym okoo 2 tygodnie
na rozkrcenie si, tak wic pierwsze obrazy zaczn si malowa okoo 18
padziernika i nie bd do wzicia wczeniej jak przed Boym
Narodzeniem. Do tego czasu o ile Rymsza dostarczy mi materia zbuduj
skrzyni na 3 obrazy lub w ostatecznoci na 4 obrazy [stoi ich teraz w
334

pracowni a pi, plus szsty na sztalugach, ale rusza si wrcz nie mog
- nie mam nawet dostpu do gramofonu] i zarzuciwszy koncepcj ram, o
ktrych pisaem przed tygodniem, bdziemy obrazy przewozi w tej
skrzyni, a ona bdzie cyrkulowa na trasie Warszawa - Pary i z
powrotem. Musz jednak dosta materia o wysokim standarcie
wykonania i jakoci od Rymszy. Powiedziaem mu, by stolarzowi mwi,
i to nie na skrzyni, lecz na regay i obudow kominka z marmuru i
kutego srebra, bo to go moe zmobilizowa do porzdnej pracy. Piknie
pozdrawiam
Beksiski
***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m. 314

Marly-le-Roi le 13 juillet 1985

Szanowny, Drogi Panie Zdzisawie
Wczoraj wysaem do Pana list z projektem poprawki do naszej
umowy do podpisu. Dzi otrzymuj Paski, w ktrym daje Pan
wyraz niepokojom, jakie wzbudzaj w Panu perspektywy
ewentualnej dobrej sprzeday obrazw w czasie wystawy.
Jestem by moe sprzeczny, (bo niby, po co w takim razie moja
propozycja zmiany umowy na przyszo), ale musz powiedzie,
i od wczesnych miesicy naszej wsppracy w niepokj dry
mnie gucho a ostatnio przeszed w przekonanie, i rodacy
uniemoliwi nam wszelk wspprac po (dla mnie z gry
pewnym) sukcesie jesiennym. Std moje (jak to je Pan nazwa
pewnego dnia ironicznie) "branie wszystkiego pod siebie" i
periodyczne apele do Pana o zmian adresu.

335

List Pana uradowa mnie jednak, gdy zawiera zdanie, na ktre

oczekiwaem od bardzo dawna: "Oczywicie gdyby sukces by
oszaamiajcy, to jad do abojadw, wynajmuj pracowni i
maluj na miejscu przez rok czy dwa, obserwujc czy sytuacja si
stabilizuje czy te jst chwiejna, co pozwalaoby na podjcie decyzji
ostatecznych: gdzie osi na reszt twrczego ycia". Od
dzisiejszego dnia trzymam si tego zdania kurczowo i tusz, i po
wystawie Paskie twrcze ycie skoncentruje si w okolicach
Vance czy Nice.
Poniewa za ju nawet gdybym chcia to pozwoli sobie na
wtpliwo w sukces wystawy nie mog wic zwaywszy na
niechybn zmian adresu odkadam na pniej spraw rozwiza
skrzyniowych. Co do spraw ram bd jak pies do Paskich usug w
czasie mego pobytu. Pojad gdzie bdzie rozkaz a i samochd jak
trzeba wynajm, (cho ma Pan ich zdaje si kilka) i jaki si nam
od Paskiej maonki uda wyszabrowa.
Wasa - czy to by art? Ani art ani rzeczywista prba uzyskania
jego expertyzy. Mog filozofowa i introspektowa bez koca, co
popycha mnie (jak kadego dokumentalist, zbieracza i archiwist)
do zdobycia jeszcze jednego papierka. Moe dla przyszych
pokole? Moe by kiedy mc si pochwali? Moe dlatego, i ta
sprawa pozwoliaby mi mc potem mwi mimochodem "Tak
wczoraj dostaem list od Wasy w sprawie Beksiskiego. On
biedny ostatnio w powanych tarapatach pieninych". Lub co w
tym stylu. Nikt lepiej ni Pan nie rozumie jak niesamowicie s
(prawdopodobnie) zoone nasze postpowania drugorzdne: gdy
ju co zrobilimy, to w gow zachodzimy dlaczego. Przyczyn jest
zawsze wiele, a ktra jest "najwaniejsza" tego ani zbada nie
sposb ani to w kocu nie takie wane. Chyba chodzio o
posiadanie jeszcze jednej karty w grze, ktrej posiadanie, jeli nie
implikowao jej uycie to jednak stwarzao pocieszajce poczucie
bezpieczestwa. To wszystko zreszt bez znaczenia.
Dla mnie gorsze jest to, i koledzy Wajda, Polaski i Miosz
rwnie nie wystawi Panu cenzurki. Wszyscy si wykrcili. S
narody (czy wyznania), w ktrych solidarno a wzbudza
rozdranienie tak jest systematyczna. Pewna dziennikarka w
336

tutejszej TV, pani Sinclaire zaprasza na cotygodniow wietn

audycj "7 na 7" tylko i wycznie ludzi o podobnym do swego
nazwisku i wyznaniu. Polacy potrafi tylko za plecami "podkada
sobie nawzajem winie". Popieranie si nawzajem jest dla nich
ide rwnie wstrtn jak obc.
Sprawa pralni: trudno, nie bd mia obrazu a Pan pracowni. To
ostatnie wbrew pozorom martwi mnie bardziej, bo nie bdzie
duych rozmiarw. Acha, zapomniaem, i przecie odnosimy
oszaamiajcy sukces i Pan wynajmuje wielki hangar wrd gr
masywu des Maurs....
Rysunki: a czy ja si wtrcam? Powiedziaem, i si ciesz. A
miaem mwi, i nie? Wysaem katalog jak proszono. A miaem
nie? Zamwiem rolk papieru Canson. Przecie nakazano.
Sprowadziem prbki papieru Indiana, Rapsodhie i Balkis oraz
dowiedziaem si o rozmiary i ceny. No przecie miaem wyrany
rozkaz. Zapowiedziaem, i traktowa je bd jak obrazy. Za c,
wic jestem ochrzaniany?
Nieszczsny Urbanowicz: trudno, cho przypomn zobowizania
podjte i potwierdzone na pimie. Opory jednak rozumiem i sam
bd si stara wydoby listy. Chyba, i przyszaby Panu ochota do
mnie si wynurzy na wzniose tematy. I chwalba by dla mnie bya
wiksza, (bo niby "znajomo z Dmochowskim owocna bya w
gbokie dociekania filozoficzne....By to jeden z najciekawszych
okresw twrcy....". "Tak Kowalski, doskonale. Pitka") i mniej
musiabym si nagania za listami pisanymi do innych. I w ogle
nie ta ranga.
Zamwiem siedem ram przepiknych na potrzeby wystawy i dla
swej wasnej rozkoszy. Ale to tylko tak by si pochwali a nic nie
da, bo jedna rama 350 dolarw. Wic na Hartwigowe skrzynie to
by nie pasowaa.
Zanotowaem, i Glinicki jest w trakcie "kopania" odbitek robic je
nieostro a kolorowe slajdy za ciemne. Ciesz si, i kae mu Pan
robi od nowa; odbitki absolutnie ostre a kolory takie jak na
obrazie. Moje do niego pretensje za brak nasycenia wynikay z
czasami zupenie biaych plam.
337

auj, i nie bd mia tam z ulubionymi Paskimi utworami, lecz

racj rozumiem i nie protestuj. Nie przeszkadza, i jaki may gest
przyjani od czasu do czasu mocno by mnie wzruszy.
Nagrywa naszych rozmw nie bd, bo wysuszyoby to nasz
korespondencj. Na tej mi zaley bardzo, bo i moja to rola
archiwisty zbierajcego jak najwicej papierkw a i pewne miejsce
w historii.
Cinieniomierz by prezentem dla Maonki Pana nie dla Niego
samego. Przyrzekam rwnie, i nie mia on za cel zobligowa
Pana w czymkolwiek i natychmiastowe postanowienie
odwdziczenia si dwoma rysunkami jest rwnie niepotrzebne jak i
nieuzasadnione. Cudowna herbata, jak czstuje mnie zawsze
Maonka Pana nie zna ceny. W sumie rekompensaty nie
przyjmuj za to i ciesz si, i sprawiem udogodnienie.
Prosiem wczoraj przez telefon o krtki yciorys (dwie strony) w
punktach. To dla mnie niezbdne. Miaem nadziej ustali to z
Panem podczas mego pobytu, lecz problemy, jakie mam z mym
drukarzem (wyjeda na urlop w sierpniu a masa roboty jeszcze
nietknita) zmuszaj mnie do popiechu. Licz wic, i dzi
wieczorem (tak jak o to prosiem zostawiajc message na
odpowiadaczu) poda mi Pan kilka faktw ze swego ycia, spord
ktrych bd mg wybra i pokolorowa (to ostatnie dodaj na to,
by zawsze przed Histori mg si Pan wykrci, i po pierwsze to
Dmochowski zmusza Pana do robienia z siebie obiektu
zainteresowania, a po drugie jeszcze to on wybiera i kolorowa).
Pozdrawiam Pana najserdeczniej i rce Maonki Pana cauj
Piotr Dmochowski
***
Piotr Dmochowski
5, sq. des Montferrants
78160 Marly-le-Roi
338

Paris, le 20 octobre 1985

Szanowny, Drogi Panie Zdzisawie
Jest dzi niedziela. W zasadzie galeria dzi nieczynna, lecz
wszyscy maj fajrant, a kto dobytku pilnowa musi. Poniewa i tak
siedzie musz, wic otworzyem dwie dolne sale. Ludzi niewielu,
jak zwykle w niedziel, wic nareszcie jest chwila by napisa do
Pana, cho kilka sw. Boj si bowiem, jak to ju wielokrotnie
mwiem Panu przez telefon, i czstotliwo i atwo w uzyskaniu
pocze telefonicznych "wysuszy" korespondencj pomidzy
nami. Jako kronikarz wydarze, ktrych jestem aktorem i
wiadkiem odczuwam coraz wikszy brak dokumentw pisanych
do moich projektowanych publikacji o Panu i Pana malarstwie.
Sprowokowa za Pana mona do pisania piszc samemu gdy,
jak Pan twierdzi, jest Pan lepszym "reponderem" ni "emetorem".
Tote to, co napisz ma bardziej za zadanie sprowokowanie Pana,
ni rzeczywiste dzielenie si z nim wiadomociami, ktre prawie
dwa razy w tygodniu przekazuj sownie.
Mino dzi prawie trzy tygodnie od dnia otwarcia wystawy. Pewne
rzeczy mog ju by powiedziane definitywnie, bez wikszego
ryzyka, i najblisza rzeczywisto zaprzeczy im w wyrany
sposb.
Z punktu widzenia najwaniejszego, to znaczy z punktu widzenia
rozpowszechnienia Paskiego malarstwa konkluzja jest niuansowa
lecz optymistyczna:
- primo, wbrew Paskim obawom, publiczno francuska, paryska i
obecna
w
Paryu
kosmopolityczna,
przyja
wystaw
entuzjastycznie. Frekwencja liczona wyrywkowo na godzin waha
si od 130 do 150 wej. Liczona wg znikajcych darmowych
prospektw z moim artykuem "Beksiski - penture sans
signification", ktrych jeden egzemplarz jest zabierany, przez co
drugiego mniej wicej odwiedzajcego, po 19 dniach wynosi okoo
7 tysicy. Jak na galeri i jak na nieznanego malarza, ktrego
oglda si nie dla nazwiska i snobizmu, lecz dla rzeczywistego
zainteresowania obrazami, ktrych widziao si reprodukcje na
afiszach, w pismach lub w oknie wystawowym, to rekord absolutny.
339

Rwnie wpisy do "zotej ksigi" i komentarze spontanicznie

wypowiadane, potwierdziy moje przypuszczenie, ktrego tak
niechtnie Pan sucha, i (jak ich Pan nazywa) "abojady maj
duo obycia, gustu i kultury". Cho kartezjascy, cho nie majcy
"tej" mentalnoci (stale Pana cytuj) na dobrym malarstwie si
poznaj. Nawet, gdy nie pragn go powiesi nad kiem.
Prcz tego, i s liczni i entuzjastycznie reaguj - co dla mnie
najwaniejsze - w sposb waciwy: nikt nie pieprzy o rzekomej
"literaturze", "ilustratorstwie" czy symbolizmie. Przypuszczam, i
troch tu mojej zasugi wynikej z darmowo rozdawanego artykuliku
i z waciwego doboru cytatw Paskich wypowiedzi o wasnej
sztuce. To, i pooyem szlaban od razu, gono i dobitnie daje mi
ogromny awanta nad wszystkimi, ktrzy chcie bd umniejszy
wag Pana obrazw takimi wanie epitetami, lecz wystartuj do
przebiegu, na ktrym ja ju ustawiem przeszkody wedug mego
uznania.
- secundo: prasa zawioda zupenie. Nie mog, mimo prb
obiektywnoci i rzeczowego sdu kwalifikowa tego inaczej ni
niekompetencj, lenistwo i arogancj. Zadaniem dziennikarza jest
zorientowa si, i jest jakie wydarzenie i przekaza o nim
informacj. Nie zorientowanie si, mimo wysyki mego dobrej
jakoci katalogu do wszystkich chyba liczcych si dziennikarzy w
Paryu, popartej wysyk rwnie dobrej jakoci zaproszeniem,
afiszami na ulicach (ponad 1000 sztuk), ogromnymi i masowymi
afiszami w 6-ciu wzowych stacjach metra, duymi reklamami w
dwch powanych pismach o sztuce, duymi reklamami w
przewodniku po wszystkich spektaklach paryskich, wszystko to z
kolorowymi reprodukcjami obrazu, na ktrym (w metrze) ludzie
wypisywali "geniusz" i wszyscy przechodnie przygldali si i czytali,
(o co nie atwo w tym natoku reklamy komercyjnej) - nie
zorientowanie si w takich warunkach, i co si dzieje" jest
niewybaczaln niekompetencj. Nie udanie si na miejsce tego
wydarzenia, mimo zaprosze i obowizku zawodowego jest
lenistwem nie do pomylenia w Stanach Zjednoczonych i jest
typowo francuskie.

340

Kocz niniejszy list kilka dni pniej. Nic z niego uj ani nic do
niego doda nie mog. Do rozgoryczenia ju jako si
przyzwyczaiem i pociesza mnie, i cho zot ksig wynios z
entuzjastycznymi wpisami setek i setek ludzi, ktrych wiadectwo
pozostanie i pozwoli mi kiedy oficjalnie wypi si na paryski
"establishment" i wytkn mu, i lepiej by reprezentacj kultury ani
jej konsumpcj si nie zajmowa, bo inni potrafi to zrobi lepiej ni
on.
Przed wysaniem niniejszego listu biegn do dalszych sklepw w
poszukiwaniu dalszych pyt dla Pana.
Pozdrawiam Pastwa najserdeczniej
Piotr Dmochowski
PS. Wynajem 4 dalsze stacje metra z dwudziestoma afiszami.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 27.10.85.

Mam nadziej, e moemy nareszcie przej na form mniej

ceremonialn, a poniewa nie da si ukry, e z wieku do mnie naley
pocztek, to pozwalam sobie go niniejszym zainicjowa, wracajc po
duszej przerwie do maszyny do pisania. Odebraem przedwczoraj kaset
na lotnisku, stojc w tumie ptnikw, ktrych dowiozy dwa samoloty z
Rzymu, ale ukad by taki, e najpierw przylecia samolot chyba
"Alitalia", zaraz po nim "Airfrance" z Parya, po czym "Lot" z Rzymu i
jeszcze jeden "Lot" czarterowy te z Rzymu, spoceni ksia, podniecone
stada, "bya nie tylko audiencja generalna, ale te prywatna", witajce
rodziny i piewajce chry parafialne, wrd tego tylko torby z napisami
francuskimi pozwalay orientowa si, kto przyby z Parya, ciasnota,
zaduch, po okoo 2 godzinach miaem ju odej z niczym, gdy podesza
do mnie pani, ktra miaa mnie rozpozna i rozpoznaa, podaa mi kaset i
pyt i jaki list do podania ludziom od pana Subocza [ktry ju podaem].
Po powrocie do domu najpierw przesuchaem czy pyta jest OK, gdy po
kasecie spodziewaem si tego, co nastpio i wolaem to odwlec jak
341

najdalej, ale bez koca si nie dao, bo wielu ludziom musz to

zademonstrowa i do dzi ju niektrzy to widzieli. Przedwczoraj
dzwonie, e film jest "wietny", a jeli myl inaczej, to mog sobie
myle. Elementarium psychoanalizy powiada, e wybuch wciekoci u
pacjenta, jest sygnaem, i psychoanalityk trafi w dziesitk. Mona by
wic mniema, e Dziworski waln w sam rodek tarczy, a jeli tak, to
niech yje Polska panowie. Nie tyle wkurza mnie tu przyprawianie mi
gby, bo kady kademu przyprawia gb, a czasami przyprawiam j
sobie sam, ile fakt, e gb przyprawi mi gupi buc, ktry
najprawdopodobniej wszystkich dookoa uwaa za takich samych gupich
bucw jakim sam jest, a wic otrzymaem gb gupiego buca.
Oczywicie gupota nie habi, lecz jak wiadomo jest przepustk do raju i
rodzajem charyzmy, ale nie jestem pewien czy ten akurat typ gupoty mia
na myli Chrystus. Zarzucisz mi, e malujc obrazy programowo "bez
znaczenia" nie mam prawa zabrania, by uywano ich jako testw
asocjacyjnych, w tym take dla gupcw. Niby tak, ale jeli owoc swych
przemyle skadaj mi niejako "w hodzie", a taki przecie by tytu
filmu, to ma prawo trafi mnie tak samo szlak jak trafiby Ciebie, gdyby
bojwki jakiego Le Pena skaday Ci codziennie "w hodzie" kosze
kwiatw w Sdzie czy na Sorbonie. Poza tym dziwi si Tobie, e
przekne tak atwo wizank anegdotycznych gupstw, ktre
przyklejono do obrazw, jakie zamierzasz lansowa w stylu "to nie s
ruiny Warszawy itd.". A wic s czy nie s? Ludzie uwierz raczej
Dziworskiemu ni Tobie, bo s leniwi i przyzwyczajeni przez TV raczej
gapi si ni czyta. To zreszt co spostrzegy (nieuprzedzone) wszystkie
osoby obce, ktrym ju film pokazaem, to koyska kiwajca si na
grobowcu: "a wic ty malowae koysk z modelu z konkretnego
grobowca? Mylaem, e z wyobrani" - tak mniej wicej brzmia zawsze
wykrzyknik. Scen z jakimi dozorcami czy lumpami [na dodatek
absolutnie dennie zagran przez naturszczykw i cakiem nieporadn jako
scena] czuem si - przyznam osobicie przez mistrza Dziworskiego
dotknity, podobnie zreszt jak moja ona, ktra w ogle uwaa, e to
cakowicie deprecjonuje moje obrazy - no c skromno nie pozwala mi
tak zareagowa, ale co z tego tam jest. To jest po prostu gupie,
nieporadne, beznadziejnie prowincjonalne i nic z tego nie wynika.
Skojarzenie typu: tu dupa i tam dupa. Wypada si tylko cieszy, e na t
premier nikt nie przyszed, bo musiabym si wstydzi, chocia przecie
nie ja to wypichciem. Inne rzeczy mniej ostro mnie raziy, ale te nie
342

widziaem absolutnie adnego sensu i myli porzdkujcej w caym

materiale. W przyblieniu natomiast pamitam [z telefonw
Dziworskiego do Ciebie] ile to wszystko kosztowao: tresowane kruki,
dwaj asystenci po Polsce jed ju od tygodnia takswk, szukajc kulki
stalowej z oyska o duej rednicy, ktra ma si przesun po stole i
olbrzymiego magnesu, ktry przesunie ni i co? Jest ta kulka na tle wazy
z mzgiem, ktrej na szczcie [na szczcie miewam nawet ja momenty
proroczej jasnoci] nie podejmowaem si nosi w objciach, jest ta kulka,
przesuwa si za pomoc magnesu czy sznurka, ale zamiast niej, bez
wikszej szkody, takswki i asystentw, mona by przesun nawet jajo
na twardo posmarowane szuwaksem - czy na Boga nie widzisz, e
wyudzono od Ciebie bezczelnie fors???? Nie zdziwibym si, gdyby
tancerzami byli wuj i ciotka Dziworskiego, charakteryzatorem i krawcow
jego ona, a trupem w kaplicy kuzyn, ktry potrzebowa sobie dooy na
maego fiata z Twojej kieszeni, wic zgodzi si by za trupa - w ten
sposb cao pienidzy zostaa jednak w rodzinie. Przepraszam, znowu
przeszedem na "Pan", ale na razie bd si myli - przed sekund
zadzwoni Glinicki pytajc jak film mi si podoba. Ach kurka wodna!
Nich yje Polska panowie. Jeli abojady tak wanie odbieraj moje
obrazy, jak ja film Dziworskiego, to rzeczywicie naleaoby sobie w eb
strzeli. Podobno, jak twierdzi teraz Glinicki, to Dziworski spali przez
nieostrono 19-wieczny karawan z Muzeum w acucie, co na razie
traktuj jako zoliw plotk, ale jeli to prawda, to ju w ogle nie wiem,
co mam powiedzie czy napisa. Do tej pory tytu "Von der Wiege bis
zum Grabe" kojarzy mi si z poematem Liszta, ale teraz na pierwszym
miejscu jest Dziworski. I ja mu w tym pomogem. Niech yje Polska
Panowie!, ale czy nie sdzisz, e film ten zakada Ci po prostu dementi
albo raczej Twej idei lansowania mnie jako faceta malujcego obrazy
"bez znaczenia"? Przecie Dziworski aha, aha, ju o tym pisaem po
przeciwnej stronie. Pomijam ju cakowicie fakt, e nie tylko wikszo
obrazw pokazano bez ram [jak wspomina Dbal - jedyna jak sdz
janiejsza posta w tym dramacie, gdy zdjcia s bardzo dobre], ale na
dodatek pokazano ich bezsensownie okrojone fragmenty. Np. krzy na
skale stoi nad wejciem, obiektyw jedzie w d, jedzie, ale urywa sw
jazd przed dojciem do wejcia i jest cicie na rozsypujcy si kawaek
muru. Obraz z trzema postaciami, z ktrych jedna jest z przybic,
pokawakowany jest tak, e nikt nie domyli si, e jest to wszystko z
jednego obrazu. Mona pokazywa fragment obrazu, ale tylko wtedy, gdy
343

doprowadza on jako do caoci, inaczej jest to zbir lunych impresji

powizanych bez wikszego adu i skadu w 20 minutow niby-cao.
adnej caociowej koncepcji! Przecitny teledysk ma w sobie wicej
sensu, a jak wiesz to przecitny teldysk zbyt wiele sensu nie zawiera, ani
te nie jest nadmiernie dopracowany. Spodziewaem si po Dziworskim
gupstwa, bo faceta tak oceniaem od samego pocztku, ale spodziewaem
si, e bdzie efektowne i perfekcyjne, jak np. teledysk Eltona Johna.
Tymczasem gupstwo nieefektowne to w ogle gorzej ni gupstwo, to
tylko pacz i zgrzytanie zbw. Mona skleja wszystko ze wszystkim i
mona wszystko skleja z kadym fragmentem kadego obrazu i zawsze
w takim wypadku na sklejeniach powstaj jakie napicia, do tego
naprawd nie trzeba by filmowcem i koci rzeczy przez przeszo p
roku, za tak cik fors. Film Dziworskiego to wszystko sklejone z
wszystkim. Wyszed wg mojej opinii obrzydliwy zakalec. Amerykanie
mog sobie mwi "Powerfull", na cae szczcie poza festiwalem w
Zakopanem, gdzie by moe Dziworski dostanie gwn nagrod
[festiwal filmw o sztuce] w Polsce nikt tego nie zobaczy, bo przed
polsk TV [Kuduk ju si dopytywa] film skutecznie obroni liczne
genitalia z moich obrazw. To wszystko co wyej to tylko do Twojej
wiadomoci. Oczywicie te Glinickiemu powiedziaem co o tym myl,
ale te prosiem, by Dziworskiemu tego nie mwi. Ostatecznie to jego
dzieo i byoby bezwzgldnoci kopa je w sposb tak ostentacyjny. I to
by byo na tyle, jeli idzie o Dziworskiego i film, ktry niestety obiecaem
pokaza i udostpni do obejrzenia wielu ludziom, teraz nie mog si ju
od tego wykrci. A mwic prawd: wstydz si go. No dobra.
Teraz druga sprawa. Pytae w telefonie o Tomka. Ow po namyle nie
powinienem chyba o tym pisa, bo awantura wynika po trosze na kanwie
Twojej osoby - po prostu on si bezczelnie domaga forsy na 1 stycznia
[tej jego doli] a ja powiedziaem, e poza pienidzmi na zwrot dugu u
szwagra, ktre mam dosta do 1 grudnia, nastpna forsa bdzie dopiero 1
lipca i musi troch oszczdza, bo wystawa, film, koszta etc., a zreszt tak
si umwiem z Dmochowskim. Na co on, e "mnie to nic nie obchodzi,
forsa musi by, bo tak si z Tob umawiaem" i tu straciem na moment
kontrol nad tym, co mwi i poza tym podniosem gos, bo ten cholerny
kwiatek doniczkowy, ktry nieustannie trzeba podlewa, a podlany
zaczyna mierdzie, doprowadza mnie czasem do rozpaczy. W
odpowiedzi on wyrn drzwiami tak, e tynk polecia, a byo ju po
pnocy i potem oczywicie przez cay dzie balimy si z on, bo tak
344

jest zawsze. Na cae szczcie burza jako mina, co ma swoje dobre

strony, bo moe jednak Tomek nauczy si na co czasem czeka.
Teraz sprawa trzecia: Chodzi o ten tekst, ktry spisujesz z tam i ktry
chcesz udostpni mnie, bym go poprawi, jeli idzie o moje wasne
wypowiedzi. Piotrze, zrozum na Boga, e jeste czowiekiem
bezwzgldnym i domagasz si czasem rzeczy, ktra jest dla mnie
niewykonalna, nie z powodu pospolitego lenistwa, lecz z tego powodu, e
mnie wyjaawia. Nie chcesz zapewne [a ja nie chc z ca pewnoci]
bym malowa coraz gorzej, a wreszcie zatrzyma si jak koo myskie,
na ktre nie spywa woda. Ja czuj si tymi rozmowami tak wyjaowiony,
jakbym przeszed pranie mzgu i tygodniami wracam potem do normy, z
rozmowy na rozmow coraz trudniej. Jeli umiem chodzi po linie
[zamy, e umiem to robi] to tylko dlatego, e nie myl, i jest to lina
i pod ni jest przepa i e mog z niej spa. Nie mog ju duej
analizowa siebie, obrazw, siebie na tle obrazw i swojego stosunku do
obrazw, dlaczego tak, a nie tak, dlaczego tu, a nie tam, dlaczego tdy, a
nie tamtdy, dlaczego w tym miejscu, a nie w tamtym, jeszcze chwila a
strac w ogle mono tworzenia, a na tym adnemu z nas nie zaley.
Szcztki i fragmenty tych rozmw tuk si potem tygodniami,
miesicami, a zapewne bd tuc si jeszcze latami po mej gowie i
zaczynam sobie samemu zadawa pytania "obiektywne" [tak jakby w
ogle istniao co obiektywnego na tym wiecie] i coraz mniej, coraz
mniej mog i potrafi, wreszcie dochodzi do tego, e kady ruch, kada
inicjatywa jest blokowana w zarodku wtpliwociami typu, e za osiowo,
e bez ruchu, e moe wicej koloru, e moe za mao przestrzeni, e
pewnie powinienem si zdoby na "si wyrazu" w rysach twarzy, e to,
e tamto, jak w historyjce o soniu, ktry amie sobie, amie gow, a j
sobie zamie.... Stoj i nie mog nic zacz, chocia jak susznie napisa
Picasso artysta powinien malowa tak jak ptak piewa, a ja niedugo bd
malowa jak slalomista - komentator polityczny polskiej telewizji, ktry
mwi, ale w trakcie tego, co mwi oczy jego wypatruj ju o cztery
bramki do przodu, gdzie skrci, o co nie zawadzi a ktr bramk
omin, by si nie przewrci. NIE MOG TAK DUZEJ! Nie mog
wraca do tego, co ju mwiem poprzednio, bo nareszcie udaje mi si
powoli wypywa na czyste wody po kilku miesicach przerwy!!! Mamy
z naszych rozmw dowody niezbite. Ja tamy, a Ty kopie na kasetach.
Reszta naley do Ciebie, a mnie zostaw w tej materii w spokoju, bo mnie
zniszczysz tak jak dociekliwe dziecko, ktre chce wiedzie, dlaczego
345

lalka zamyka oczy i mwi tata, mama. Ju cz bebechw ze mnie

wypruto, a jedno oko mi si nie domyka, ale dalej nie pozwol w dobrze
zrozumianym wasnym i Twoim interesie. Ja jestem od malowania
obrazw - komentarzy do nich nie cierpi nawet czyta [tej recenzji w
pimie z kolorowymi fotografiami, ktr zawiz Ci Glinicki nawet nie
chciao mi si czyta, mimo, i przez kilka dni leaa u mnie na biurku] i
nie bd tego na Boga robi, bo podwiadomie czuj, e mnie to
NISZCZY.
No i to by byo na tyle tego zapewne przykrego dla Ciebie listu, no, ale
przecie nie mogem udawa, e mi si film Dziworskiego podoba, skoro
czuem si nim nieomal obraony - pocztkowo mylaem, eby swojej
opinii Ci nie przekazywa, ale wreszcie (na Boga) nie masz adnego
obowizku, by si z ni liczy. By moe zreszt w eksploatacji zrobi on
dobr robot, chocia raz jeszcze pozwalam sobie by zym prorokiem wierz mi, e mi si to ju uprzykrzyo by zym prorokiem, szczeglnie,
e swymi proroctwami podkopuj ziemi pod wasnymi nogami. W tym
wszystkim np. nie rozumiem Ciebie: Tekst Nyczka wyda Ci si zbyt
saby, a film Dziworskiego genialny. Czyby usiowa przekona sam
siebie, e nie wyrzucie forsy w boto? Trzymaj si kupy, serdecznie
pozdrawiam i piknie kaniam Twej onie. Czy Jej si ten film te tak
podoba jak Tobie? Cze
(monogram ZB) = Lord Dracula (tak chyba wypada si podpisywa po
filmie Dziworskiego)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 29.10.85.

Przepraszam, e raz jeszcze wracam do filmu Dziworskiego, ale po naszej

wczorajszej rozmowie telefonicznej postanowiem [moe to arcydzieo
nie jest warte siedzenia nad maszyn - waciwie nie jest warte, ale akurat
zakoczyem prac na dzi i oczekuj spniajcego si gocia, ktry ma
oglda ten film, a poniewa rozmylaem przy pracy cay czas na temat
tego filmu i Twego do entuzjazmu, to pewnymi rzeczami, ktre mi
przyszy do gowy moe warto si podzieli] dopisa to i owo. Jedna
rzecz np. nasuna mi si wtedy, gdy "wyjanie" mi, e twarz nad
346

morzem ukazuje si dlatego pod koniec sceny z taczc par, bo jest

podobna do twarzy tancerza. Cudzysw wynika std, e jest dla mnie
rzecz cakowicie zaskakujc, i ma sens kojarzenie obrazu na tej
zasadzie w filmie majcym ambicj by filmem o sztuce i e na dodatek
bronisz takiego skojarzenia! Jeszcze gdybym przypuszcza, e Dziworski
z fotokopi mego obrazu "czesa" Polsk Ludow pod ktem znalezienia
podobnej twarzy... Nadal bym tego nie rozumia, ale przynajmniej
miabym nadziej, e by to wynik przemylanej koncepcji. Obraz ten
pochodzi z dawniejszego okresu, gdy byem pod wpywem mistycyzmu
wschodniego i bynajmniej nie odegnywaem si w tym stopniu, co dzi
od treci, a ju stworzenie nastroju i atmosfery z zakresu nastrojw i
atmosfer mistycyzujcych podkrelone jeszcze zbiorczym tytuem
"oczekiwanie" (Adwent) byo moim celem, w tym samym stopniu, co
namalowanie dobrej powierzchni... I nagle komu ta twarz wydaje si
podobna do pyska jego psa i fakt ten usprawiedliwia w jego oczach to
porwnanie i uycie tego porwnania do filmu powiconemu mi "w
hodzie", ktry w zamiarze ma by na wiecie promocj malarstwa, ktre
przedstawia, oraz take w zaoeniu filmem o sztuce. [Trzeba na Boga,
cho co rozumie ze sztuki lub przynajmniej j odczuwa, by bra si za
krcenie filmw - przecie Kuduk, na ktrego si wybrzydzaem, w
porwnaniu z Dziworskim urasta do wymiarw Matterhornu]. Oczywicie
mona wszystko odczyta na poziomie kuchennych schodw, tak jak to
zrobi Dziworski lub te nie odczyta w ogle, a tylko stwarza pozory,
puszczajc dymy, palc karawany.... Czy nie lepiej byo po prostu
zrezygnowa z interpretacji [jeli si jest absolutnie lepym i
niewraliwym] i po prostu nakrci same obrazy? Jak ju mwiem film
ten uwaabym za bezdennie gupi, ale do przyjcia, gdyby nie
odpychajca mnie scena z babkami klozetowymi i lumpami w jakiej
melinie. Pomijam ju cakowit niekoherentno tej sceny z kadym po
kolei cytowanym do niej obrazem. By moe jeden jedyny rysunek
[niekoherentny zreszt z ca reszt i pochodzcy z okresu, w ktrym
przez cay czas jaki skaniaem si ku ekspresjonizmowi] byby
treciowo zbliony do tego, co pokaza Dziworski, ale po pierwsze jest to
dobry rysunek, a Dziworski zderzy go z cakowicie puszczow, denn
filmowo i nieporadn aktorsko scenk, po drugie ten rysunek nie jest w
najmniejszym stopniu powizany z reszt demonstrowanych tam obrazw
jak i rysunkw. Dlaczego mnie to tak zirytowao? Ow nade wszystko
chyba nienawidz chamstwa i to chamstwa w znaczeniu: ogldania
347

chama, obcowania z chamem, problemw chama, otoczenia chama i

wreszcie chama samego jako takiego. Nie chama w znaczeniu
przenonym lub moralnym, lecz chama jako warstwy socjalnej - potrafi
wyj z dobrego, a nawet bardzo dobrego filmu, jeli powicony jest
yciu i problemom chamw, nie cierpi ksiek na ten temat i wida to
chyba z kadego mojego obrazu, wynika to z kadej mojej wypowiedzi,
trzeba by chyba cakowicie lepym i guchym, by tego nie odczu! By
taki grafik Beardsley [ilustrowa midzy innymi "Salome" Wildea].
Obsceniczno jego niektrych grafik przewyszaa piciokrotnie to, co
robi lub robiem ja, ale nie byo to chamstwo. Nie byy to baby
klozetowe, mierdzce gacie, mieciarze i ogrek kiszony! Obsceniczna
bya take dekadencja wiedeska z przeomu wieku i grafika secesyjna,
ale chyba nie zechcesz zaprzeczy, e nie ma w mym malarstwie
obscenicznoci typu klozetowego. A u Dziworskiego jest. Wydaje si, e
genitalia kojarz mu si tylko ze sraczem, bo tylko tam styka si z ich
piktograficznym odzwierciedleniem. Ja nie twierdz, e on nie ma prawa
do wasnego spojrzenia na obscen, ale twierdz, e nie ma prawa
kojarzy tego ze mn. By moe gdyby krci film o Otto Dixie, lub o
George Groszu, lub o Katte Kolwitz, lub w ogle o ekspresjonistach z
okresu kryzysu lub o realizmie krytycznym. Oczywicie ta scena nigdy
nie byaby dobra skoro jest nieporadna i za, ale przynajmniej, moe
byaby koherentna w stosunku do tego, z czym zostaaby zestawiona.
Moje obrazy zostaj tylko w ten sposb obsmarkane przez gupka zwizek jest aden! Rwnie sensowne byoby ilustrowanie nokturnw
Chopina przy pomocy wody kapicej do penej miski klozetowej. Jest to
te skojarzenie proste, gdy dwiki fortepianu mimo swej
abstrakcyjnoci mog od biedy przypomina kapic wod. W zasadzie
Chopin te nie miaby podstaw, aby protestowa, bo nie sprecyzowa
jasno co "oznacza" muzyka w jego nokturnach, no i wreszcie nie mgby
udowodni, e jest Duchem Czystym, ktry nigdy nie mia rozwolnienia.
Ale przecie byoby to idiotyczne i chamskie!! I tak samo odbieram
Dziworskiego. Nie wiem, co znacz moje obrazy, ale wiem, e to, co mi
on wykrci, jest dla mnie obce, obrzydliwe i spycha mnie w d.
Pierwsze skojarzenie Tomka brzmiao "Fellini dla ubogich duchem".
Rzadko si z nim zgadzam, ale tym razem trafi w dziesitk.
Mwiem parokrotnie i jest to gdzie nagrane na naszych tamach, e ten,
kto "ustawi" na jaki temat dyskusj jako pierwszy, nadaje jej kierunek na
dugie lata lub te w sposb, ktry pozostaje ju na zawsze nienaruszony.
348

Myl, e wanie to si stao przy pomocy tego filmu. Ale to nie Ty

ustawie dyskusj wok mojego malarstwa, lecz idiota Dziworski. Na
dodatek wida, e skrci to wszystko i sklei na chybcika w akcie
rozpaczy, aby jako usprawiedliwi wygospodarowane rodki i zdy na
termin. Z caego filmu akceptuj tylko Suew nad Dolink, siebie przy
sztalugach i moje obrazy. Nigdy do tej pory po adnym z filmw nie
odczuwaem takiego sprzeciwu, by moe dlatego, e nikt nie posugiwa
si moimi obrazami by pokaza siebie i czuj si wkurwiony, e
posuyem jako to takiemu bawanowi, by mg ukaza wiatu gbiny
swej psychiki. Przyznam si, e od pocztku tego si obawiaem, [co
chyba zauwaye, gdy wspominaem o Dziworskim i jego filmach], ale
sceny z babkami klozetowymi nie oczekiwaem w najkoszmarniejszych
snach! No to tyle alw - wicej do tego tematu nie powrc. Trzymaj si
(monogram)
***
(List Tomka Beksinskiego do mnie)
Warszawa, 31st October, 1985.
Drogi Panie!
By moe dziwi Pana list ode mnie, skoro wczeniej nigdy nie
zmobilizowaem si do pisania. Tak si jednak skada, e nie mogc
inaczej skontaktowa si z Panem w pewnej szalenie wanej dla mnie
sprawie, zasiadem dzi przed maszyn i pisz.
Ojciec nie jest o tym fakcie poinformowany i moe bdzie lepiej, jeli mu
Pan nie powie, e pisaem. Ostatnio wynika midzy nami awantura z
powodu, ktry jest tematem listu - byo to mniej wicej przed tygodniem,
a poniewa nie chc znowu ryzykowa nastpnej awantury, do
draliwego tematu nie wracaem. Nie umiem jednak spa po nocach i
jestem zdenerwowany wewntrznie, bowiem mam teraz n na gardle i
jeli tak dalej pjdzie, bd go mia w gardle ju na pocztku przyszego
roku. Sprawa wyglda nastpujco. Rozmawiajc luno z ojcem na temat
video, pyt, itd. dowiedziaem si nagle, e moje coroczne 1000 zielonych
349

dostan nie na pocztku stycznia, a dopiero, w lipcu. Informacja ta

najpierw podziaaa jak cios obuchem w czoo, a potem usiowaem
tumaczy, e przecie umowa gwarantowaa mi coroczn kwot w tej
wysokoci, ktr miaem odbiera na pocztku roku. Ojciec z kolei
stwierdzi, e wcale tak nie byo. Doszo do wrzaskw, bo z kolei ja nie
mogem si spokojnie z tym pogodzi nie majc ju prawie ani grosza i
czekajc z utsknieniem na pierwszego stycznia. Moja sytuacja jest taka,
e mam sporo staych dostawcw pyt, bez ktrych nie mam co robi w
radio - ci ludzie przywo mi wszystkie nowoci jak najszybciej i dostaj
za to po 8 zielonych od pyty. Ju w tej chwili jestem winien jednemu z
nich 18 zielonych. Jeli zerw z nimi umow - zostan na lodzie, bez
materiaw do radia i w ogle. Jeli z kolei nawi umow znowu od
lipca 1986, strac mas pyt i nadrabianie zalegoci zajmie znowu rok.
Nie o tym jednak chciaem pisa, bowiem mj problem jest nastpujcy:
jak w zasadzie byo? Pan jako czowiek doskonale orientujcy si w
umowie z ojcem moe mi chyba powiedzie, czy sprawa forsy dla mnie
ujta zostaa luno i niezobowizujco, czy te byo jasno okrelone, e
dostaj j na pocztku roku? Pamita Pan chyba, e jeszcze przed Pana
umow z ojcem ja miaem z nim ukad: jeden obraz rocznie na cele
pytowe. Wwczas sam szukaem klienta i sam dbaem o to, aby fors
sobie zaatwi. W chwili, gdy Pan niejako przej wszystko, dowiedziaem
si od ojca, e otrzymuj moj fors od Pana w ramach Pana ukadw ze
starym. Tym samym zostaem pozbawiony moliwoci dbania o swoje
interesy, szukania klienta na obrazy, pilnowania kieszeni. Teraz
okazuje si, e mnie wyrolowano - no, bo bez forsy i bez moliwoci
szukania klienta na obraz jestem zupenie bezsilny. Prosz wic, aby Pan
napisa mi jak w zasadzie rzecz si ma - bagam tylko o nieinformowanie
o tym starego, ktry gotw jest wpa w furi ze mu si mieszam w jego
ukady. Prosz te nie gniewa si, e zawracam Panu gow.
Video dziaa znakomicie. Niedawno widziaem na nim obraz, ktrego
jakoci nie mog odaowa, chocia dziki aparaturze mam niby wicej
zabawy. Film Dziworskiego podoba mi si tylko miejscami - sceny z
karawanem i krukami na cmentarzu. Sceny w melinie uwaam za
niesmaczne. Poza tym jedna rzecz mnie rozczarowaa: sdziem, e on
chcia oywi obrazy, zrobi film o treci wynikajcej z obrazw -, ale nie
na zasadzie ich filmowania i "komentowania" jakimi staruchami w
melinie. Mylaem, e np. bdzie na filmie sceneria obrazw - tak jak owa
350

koyska, i e jaka surrealistyczna niby-akcja bdzie miaa miejsce w

wiecie zaczerpnitym z obrazw, ale stworzonym w studio lub plenerze.
Tymczasem s tu tylko obrazy i jakie niezwizane z nimi dokrtki wydaje mi si, e "mistrz" Dziworski nie ruszy za bardzo mzgownic.
Chyba pomyla, e wystarczy sfilmowa kilka odraajcych kobiet i ju
zostanie Fellinim. Syszaem, e wystawa miaa powodzenie. Nie mog si
doczeka zdj Glinickiego, na razie przynis tylko wgldwki.
Pozdrawiam serdecznie i bardzo prosz o odpowied, abym wiedzia, co
robi i jak gada ze starym.
Z gry dzikuj i raz jeszcze przepraszam za zawracanie gowy

BS. Samopoczucie u mnie lepsze, chocia ostatnio rozmylam za duo na

temat pewnych spraw, i postanowiem opowiedzie je na antenie.
Oczywicie w piosenkach, korzystajc m.in. z pyty Watersa. Koleanka z
pracy, ktra realizuje moje audycje, okrelia to sowem "exhibicjonizm
duchowy", ja wol jednak twierdzi, e jestem po prostu extrawertykiem,
to zawsze adniej brzmi...
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 1.11.85

Bardzo przepraszam, e we wczorajszym telefonie poruszaem spraw

forsy dla Tomka - jest to dla mnie zawsze czynno bardzo niemia, wol
udawa, e jestem ponad pienidze, co oczywicie jest cakowit
nieprawd, ale mwic, e potrzeba mi forsy stawiam si jakby na
poziomie Dziworskiego. To cae podcinienie dewizowe u mnie powstao
na skutek nowej polityki prowadzenia kont dewizowych w Polsce, ktra
spowodowaa, i mam zablokowane pienidze na koncie z rocznym
wypowiedzeniem, za gotwk, jak dostaem od Ciebie z wiosn,
woyem pod koniec kwietnia na konto N, na ktrym przez rok musi
si uprawomocnia, jeli przerw jej leakowanie wczeniej, a nawet
351

wyjm cho jeden dolar, to cao sumy musi startowa od tego momentu
do powtrnego uprawomocnienia przez rok. Gdybym to przewidywa,
dokonabym podwjnej wpaty: jednej w czwartek, drugiej, mniejszej, w
pitek i potem czerpabym tylko z tej jednej pitkowej, co
powodowaoby, e ta druga leakowaaby w sposb nieprzerwany. Nie
wpado mi to wtedy do gowy. Tymczasem Tomek ma chyba racj, jeli
idzie o to, e musi niejako wiedzie z gry czy moe zamawia tytuy,
za ktre bdzie paci z pocztkiem roku i musi by na zawoanie
wypacalny, bo straci dostawcw. Dostanie wprawdzie 400 dol. z tych
2.000 jakie dostan od ciebie na 1 grudnia, ale jest ju na to konto po
czci zaduony, a po czci porobi zamwienia. Od przyszego, a raczej
od 1987 roku (o ile si nie znudzisz zabaw lub nie padniesz od nadmiaru
wysiku finansowego) bardzo byoby dobrze, jelibym cz pierwsz
ryczatu dostawa gdzie z pocztkiem roku, oczywicie nie musiaaby to
by poowa, lecz wystarczyaby 1/4 tak, abym mg da od razu fors
Tomkowi i mie na konieczne wydatki w danym roku, gdy za rok bd
ju musia zacz wymienia na zotwki otrzymywane od Ciebie
pienidze, gdy mj zapas zotwek topnieje - wreszcie z niewielkimi
wyjtkami wstrzymaem krajowy handel przed ptorej rokiem! W
zwizku z zaamaniem si Twoich planw dotyczcych szybkiego i
duego zysku finansowego ze sprzeday moich obrazw, zastanawiam si
czy nie byoby sensowne zmieni nieco, z korzyci dla nas obu,
mechanizm i zasady wywozu i magazynowania obrazw. Wiesz teraz jaka
jest moja produkcja roczna plus minus - wiesz te, w znacznej czci,
jakie i w jakich ilociach obrazy s po ludziach - drugie tyle lub co
koo tego jeszcze Glinicki odbije z moich negatyww. Ja z kolei nabraem
do Ciebie zaufania w tym sensie, e widz, i Tobie naprawd przede
wszystkim zaley na zrobieniu kolekcji i to moliwie najlepszej moich
obrazw, a dopiero w drugiej kolejnoci na ich sprzeday. Oczywicie
wiem, e jeszcze bardziej zaley Ci na tym, by bya to kolekcja o duej
wartoci, uznanej przez cay wiat, a nie kolekcja tylko obrazw. Z
drugiej strony nie naley jednak zapomina, e obrazy nie zmieniaj si
jakociowo w sensie artystycznym od tego, e uzna je cay wiat - tak
wic byoby nad czym si zastanawia w aspekcie kosztw i napicia
nerwowego zwizanych z procesem lansowania tak u Ciebie, jak i niestety
u mnie, szczeglnie, e wynik jest bardzo niepewny lub raczej rokowania
s raczej niepomylne, za wydatki i stres s pewne jak w banku i
ogromne jak Mont Blanc. Podejrzewam, e dla Ciebie jest to stres
352

podniecajcy, bo tak to w rozmowach przedstawiae, (telefonicznych

ostatnio) dla mnie jednak jest to stres negatywny, jako, i dla mnie
nieomal kady stres jest negatywny - nade wszystko kocham spokj,
kaw, muzyk i sztalugi, na ktrych mog malowa bez obciania gowy
myl, za co jutro kupi farby lub rozbite drzwi do samochodu. Mnie jest
potrzebne nade wszystko poczucie stabilizacji i spokoju - oczywicie
miewam tak jedno, jak drugie nie za bardzo czsto i nie bardzo
rwnomiernie, przeszkadzaj zachwiania w zdrowiu, problemy z rodzin
etc. etc. W zwizku z caym tym przydugim wywodem zastanawiam si
czy jakby np. zastopowa na razie z lansowaniem mnie i zmniejszy ilo
wchanianych do Parya obrazw, wrd ktrych wreszcie wiele jest
przecitnych i sabych, gdybymy oparli si na ryczacie rocznym, tak jak
wyglda on w umowie, a ja w zamian za to i w zamian za zobowizanie,
e kupujesz wycznie dla siebie, dla celw kolekcji, ktra bdzie
niepodzielna i niezbywalna, ofiarowabym Ci wybr absolutnie na
zasadzie pierwszestwa, nawet przed sob samym - wiadomo, e z
jednej strony mam zapewniony byt i jestem ustabilizowany w warunkach
polskich (a za innymi nie tskni specjalnie i tak sta bd przed
sztalugami nie majc czasu na nic innego do koca ycia - jest to ju
waciwie bez wikszego znaczenia czy te sztalugi s w Warszawie czy w
Paryu lub Rzymie), a z drugiej strony najlepsze rzeczy jakie zrobi,
znajd si we wsplnej niepodzielnej i niezbywalnej kolekcji,
zadowalaaby mnie w stopniu wikszym ni nerwowe podskoki w
kierunku wiatowej sawy zakoczone guzami i zamaniami koczyn.
Przyznam si, e obserwujc twe poczynania od okoo poowy tego roku,
zaczem si troch lub wicej ni troch denerwowa, o czym nie
wspominaem w sposb bezporedni, gdy (nie znam wprawdzie
gbokoci Twych rezerw finansowych, ju choby z tego powodu, e nie
wypada o to pyta) wydawao mi si, ze angaujesz si finansowo w
stopniu przekraczajcym Twe moliwoci, a jedziemy przecie na jednym
wzku i wprawdzie w wypadku Twojego upadku ja niby nic nie strac,
ale to tylko si tak zdaje, gdy w duej mierze pozrywaem kontakty, a
poza tym ju fakt niewylansowania mnie za granic moe by dla mnie
z handlowo reklam w kraju, tak wic wynikiem tego strachu byo moje
zastrzeenie w zwizku z ewentualnoci wypowiedzenia umowy w
najbliszych trzech latach - zaczem w panice liczy posiadane pienidze
i zastanawia si: co ja u licha i jak zagram, jeli Ty si wyoysz etc.
etc. Nie uatwio mi to ani ycia (bo zmniejszyem do minimum wydatki
353

nie wiedzc jaka bdzie przyszo), ani twrczoci, bo ycie jak

wiadomo wpywa na twrczo. Z moich wyobrae o Twoich finansach
wynika (moe niesusznie), e gdyby zamkn si w samym ryczacie
plus ewentualnie fotografie, a zastopowa do nadejcia lepszych czasw:
katalogi, plakaty, wykupywanie obrazw od ludzi w Polsce i za granic,
filmy, wystawy etc. to obaj moglibymy y tak, jak chcemy bez
wyrzecze i lkw, bo nie jest to chyba dla Ciebie suma przytaczajca, a
dla mnie cakowicie wystarczajca w warunkach polskich - przy czym
miaby to samo, co aktualnie masz, a nawet lepiej: najlepsze obrazy jakie
uda mi si namalowa (bez rwnoczesnego zawalania mieszkania
bublami) oraz sporo nie wydanej forsy, ktr mgby wykorzysta na
wino, kobiety i piew, jak te wicej wolnego czasu, ktry mgby
powica na bieganie za pytami dla mnie. Ha !
Oczywicie nie wykluczaoby to (moliwoci) organizowania czasem
jakiej wystawy czy zainicjowania jakiej staej kolekcji w
udostpnianym dla publicznoci pawilonie w Polsce, Francji, czy gdzie
tylko byoby Ci sta, ale bez nerww, paniki, poyczek pod zastaw
biuterii ony, ogosze na ca stron w Le Mondzie itp. itd. Nie
wykluczam, e gdyby tak kolekcj udao si zgromadzi, to mogoby z
tego powsta po latach cakiem sensowne, niewielkie muzeum jednego
malarza - niektrzy w Polsce budowali sobie co takiego samemu (Rzsa),
niektrym wybudowao to miasto (Hasiorowi - chyba - wybudowao
Zakopane), ktre wprawdzie nie byoby czym sensacyjnym, ale mogoby
by czym ekskluzywnym, czym interesujcym dla wybranych, no i
pomogoby by moe nam obu wej jako do historii. To, co tu pisz nie
ma by niczym wicej, jak tylko propozycj do rozwaenia, gdy
obiecaem si nie wtrca w Twoje metody dziaania i tego bynajmniej
nie czyni - po prostu staram si wnie swj wkad w spraw wycigania
wnioskw z popenionych bdw. Sam zreszt wczoraj powiedziae
przez telefon, e bardzo ju teraz zniuansowae swoje nadzieje, jeli
idzie o perspektyw szybkiego i duego sukcesu finansowego. Chciaoby
si doda, e lepiej pno, ni wcale, ale boj si, e si wpienisz.
Zapomniaem doda, (ale wynika to samo z siebie), e obrazy
drugorzdne lub sabsze, z ktrych by zrezygnowa, mogyby by przeze
mnie wykorzystywane do celw krajowych, aby nie mie kopotw z
ludmi, muzeami, przyjacimi, apwkami i caym tym chamem.
Gdyby nie stawia przed sob celu zdecydowanie handlowego, w ktrym
354

kada konkurencja z boku mogaby korzysta z efektw Twojej reklamy

(a taka bya przecie wg Twych wasnych sw motywacja
zabezpieczania caego Beksiskiego - co narastao tym bardziej, im
bardziej zblia si termin wystawy - no i co: czy wykupi kto te obrazy
od Alicji Wahl, ktre chciae wykupi tylko nie miae ju forsy? Nikt
nie wykupi, s jak byy, nawet pani Dury bya tam w Galerii, ju po
powrocie z wystawy i obejrzeniu LISTE DES PRIX, ale nic nie kupia), to
w takiej sytuacji drugorzdne czy wrcz sabe obrazy (jak dwa ostatnie)
mogyby miao zasila od czasu do czasu krajowe galerie. Dziwie si,
dlaczego zawsze najlepsze obrazy dawaem do Sanoka, mimo, i warunki
s tam koszmarne. Dla mnie liczyo si to, e jest tam zestaw najlepszy,
duy i w jednym miejscu. Moglibymy ten ukad zmieni na zasilanie
kolekcji Dmochowskiego jako najlepszej, najwikszej, a na dodatek, w
przeciwiestwie do Sanoka, troskliwie chronionej przed kurzem,
szczurami i ca reszt. Wszystko zaley od Ciebie - mam nadziej, e ta
propozycja, ktra wkurwiaby Ci przed p rokiem, jest teraz na czasie.
U nas w tej chwili znowu problemy: tym razem z moj mam. Mwiem
wczoraj przez telefon, e miaa wypadek, ale nie wiem ile z tego
syszae, bo stale twierdzie, e nic nie syszysz - natomiast ja Ciebie
syszaem bardzo wyranie. Przed trzema dniami po kolacji zakrcio jej
si w gowie i wywalia si u siebie w pokoju na podog, wczywszy
poprzednio TV, ktry rycza, zaguszajc jej woania o pomoc. Wreszcie
po prawie p godzinie usyszaem, e woa. Zawiadomiem pogotowie,
ktre byskawicznie przyjechao (po 2 godzinach i paru minutach), ale
nie wzili jej, bo nie mieli noszowych, kocw i noszy, wic zostaa lee
na pododze (krzyczaa z blu, gdy si j ruszao, wic balimy si j
przenosi na tapczan w obawie, by nie uszkodzi gorzej zamania - nie
wiedziaem, co jest zamane, ale wskazywaa no okolic biodra), a oni
mieli przysa inn karetk z noszowymi i noszami, co po nastpnych
dwch godzinach uczynili. W midzyczasie nie byo moliwoci
urgowania, bo numer pogotowia by stale zajty. Pojechalimy na ostry
dyur gdzie znowu przez okoo dwie godziny czekalimy z ni na
korytarzu i wreszcie zostaa przyjta do szpitala z rozpoznaniem zamania
krtacza koci udowej, co podobno trzeba klamrowa, a tu 87 lat,
nadcinienie, serce nie najlepsze, lekarz dyurny jednak twierdzi, e
chyba zaraz bd operowa (byo okoo 1 w nocy), bo jeli si da na
wycig, to wywie si po kilku dniach zapalenie puc i fiuu wskaza
355

obrazowo w kierunku sufitu. Na drugi dzie okazao si, e dali j jednak

na wycig i oczywicie brak personelu, wic sami wielokrotnie tam
jedzimy, wtaczamy basen etc. od wczoraj trzy dni wit: Zaduszki,
wolna sobota, niedziela, tymczasem dzi rano zacza gada od rzeczy,
nie wie gdzie jest, nie wie nawet, e jest w Warszawie, prba odnalezienia
jakiego lekarza speza na panewce, siostry pojawiaj si z rzadka, ale nic
nie wiedz, dzwoniem do Noszczyka (ale to cakiem inny szpital), on
usiuje si ju od popoudnia skontaktowa z ordynatorem tego szpitala,
ale dosownie wszyscy powyjedali na Zaduszki i weekend i s tylko
stayci, ktrzy nic nie wiedz i pielgniarki pracujce na zwolnionych
obrotach, bo gdy kota nie ma, to myszy i tak dalej... Na cae szczcie
mama bredzi na pogodnie, widzi rzeczy nieistniejce i gdyby si to tak
miao skoczy, (bo waciwie tego si spodziewam - jakeby moga
wytrzyma 5 tygodni na wycigu?) nie byoby to dla niej najgorsze waciwie nie wie gdzie jest i co tu robi... W caym tym majaczeniu nagle
pyta: a jak tam Pary? Sprzeda co? (to o Tobie). Teciowa te chora, ale
dla odmiany ma jakie zapalenie skry na caym ciele - dzi
wykoncypowaa sobie baki (to jedyne lekarstwo, jakie zna i z
upodobaniem stosuje) i doszo do awantury, bo przecie na chor skr
nie bdzie jej Zosia stawiaa baniek - w kadym razie zapakowaa j do
ka - na cae szczcie my na razie jestemy w znonej formie. Ja usiuj
malowa, mam chyba dobry obraz na sztalugach, ale czy go nie zepsuj
jak teraz zaczn malowa przez duszy czas z doskoku midzy
szpitalem, aptekami, a blem gowy? I to by byo na tyle.
Troch mi al, e pokcie si z Michalskim, bo on pewnie wynik z
tego faktu niech do Ciebie, przeniesie i na mnie, a ja zdyem faceta
polubi. Rozumiem oczywicie Twj stres, ktry wynik w duej mierze z
niespenionych nadziei - nie wiem na ile to przewidywae, ale wydawao
mi si wtedy, e to przewidujesz, tylko nie chcesz mwi. By moe si
myl, ale w momencie, gdy opowiadae, e gdyby mg da
caostronicowe ogoszenie w Le Monde, to miaby sukces w
kieszeni, pomylaem sobie: oho, zaczyna mie wtpliwoci i zawczasu
poszukuje czego w rodzaju koza ofiarnego. By moe si myl, wic
nie zo si, ale przez cay okres przygotowywania wystawy obaj
patrzylimy z dwch skrajnie przeciwstawnych perspektyw na to, co si
zapewne stanie, w zwizku z tym i typ naszych stresw by inny.
Pozdrawiam Was oboje bardzo piknie.
356

***
Paris, le 1 novembre 1985
Drogi Mistrzu
I znw siedz samotnie w galerii pilnujc dobytku w witeczny
dzie. Ludzi na ulicach mao, wic i wpuszcza nie ma co.
Poniewa jednak, z rnych przyczyn wystaw przeduam do
jutrzejszej soboty, wic majdanu jeszcze nie zwijam, cho dzie
witeczny zazwyczaj si ku temu najlepiej nadaje. Korzystam by
nada ostateczn form wstpowi do albumu, ktrego pierwsz
wersje napisa Nyczek, lecz ktra, pod wpywem moich kolejnych
poprawek nabraa ju nowego ycia i nareszcie zaczyna mi si
podoba. Gdy skocz za kilka dni przeka j Nyczkowi do
wgldu z zapytaniem, ktre mu ju zadaem telefonicznie: czy mam
podpisa tekst Nyczek Dmochowski czy te tylko Dmochowski"
czy te tylko Nyczek". Jest on o tym uprzedzony. Rwnie bardzo
powoli redaguj trzeci tam naszych rozmw i umacniam si w
przekonaniu, i i tym razem mam racje przeciw Tobie: z tego
bdzie bardzo fajna ksika, ktr tysice ludzi z duym
zainteresowaniem kiedy przeczytaj. W zwizku z tym powtarzam
moje dwie proby: o przegranie mi na zwyke kasety naszych
rozmw z lata tego roku i (w przyszoci) o przejrzenie moich wersji
zredagowanych, nie tyle po to by na nowo przeformuowa twoje
wasne wypowiedzi, ile by sprawdzi czy nie odbiegem zbytnio od
twych myli nadajc twoim wypowiedziom tak czy inn form
werbaln. Wiem, i nie bardzo Ci to w smak gdy, jak mi to
powiedziae przez telefon, gdy czytasz sam siebie natychmiast
masz ochot inaczej powiedzie to, co powiedziae poprzednio.
Niemniej wiem, i wsppracy nie odmwisz.
Powracam krtko do sprawy filmu Dziworskiego. Nie tyle po to by
wznowi o nim dyskusje, bo t obaj uwaamy za zamknit, ile by
zarejestrowa na pimie to, co si powiedziao przez telefon a
357

czego nie mam zarejestrowanego na tamie (o ile Ty nagrae

nasze rozmowy o filmie bardzo prosz nie kasuj ich i przebij mi je
na zwykle kasety magnetofonowe).
Ot po przesaniu Ci kasety video z filmem Dziworskiego dwa dni
potem zadzwoniem do Ciebie z intencj krtkiego poinformowania
si czy film Ci si podoba czy nie. Rozmowa miaa by
dwuminutowa a bya chyba pgodzinna. Filmem bye wrcz
oburzony, (czemu zdaje si dae wyraz na pimie w dwch listach,
ktre s w drodze). Poniewa w tych listach wyszczeglnie
zarzuty, jakie stawiasz filmowi i zwaszcza Dziworskiemu nie ma
potrzeby bym reasumowa je po naszych rozmowach
telefonicznych. Natomiast zreasumuj to, co ja powiedziaem, a co
wraz ze sowami uleciao w kosmos:
Osobicie film podoba mi si. Wydaje mi si oddawa to, czego
chyba nie bardzo lubisz w twoim wasnym malarstwie, ale co na
pewno w nim istnieje (mimo moich publicznych zapewnie o jego
"braku znaczenia"): jego straszno oraz to, co z pewnoci w
Twym malarstwie przyznajesz: jego potg. Poza tym w film w 50
% czasu swego trwania pokazuje (technicznie w sposb poprawny,
cho z za ma iloci planw oglnych) twoje obrazy, co nie jest
rzecz obojtn. Z pewnoci nie jest on "elegancko zrobionym
clipem" (tak jak to sobie wyobraae), lecz tworem niezalenym i
cho stworzony zosta jako wspornik wystawy na pewno nabra
swojego wasnego ycia i nim bdzie y. Powiedziaem Ci rwnie,
i zarwno moja ona, (o ktrej zdanie zapytae) jak rwnie
dziesitki znajomych - w tym ludzi wyrobionych, umiarkowanych i
zrwnowaonych uznali ten film za wietny. Powiedziaem Ci
rwnie, i problem istotny nie ley jednak w tym, co myl moi
znajomi o filmie i co o nim myl ja lub moja ona. Problem
prawdziwy mona sformuowa nastpujco:
- primo - czy Ty, jako w kocu najwaniejsza w tym wszystkim
osoba zadasz i czy ja jako producent filmu bd mg si na to
zgodzi by film wycofa z rozpowszechniania. Na szczcie nie
postawie mnie przed tym dylematem i takiego dania nie
postawie. Korzystam wic z okazji by jeszcze raz podkreli jak
358

cenie to, i mogc sobie pozwoli na najrniejsze wymagania w

stosunku do mnie nie utrudniasz mi pracy (z maymi wyjtkami)
wymaganiami na ktre pozwalaj sobie czsto ludzie wielkiego
talentu i maego ducha w stosunku do swego, nawet najbardziej im
oddanego otoczenia.
- secundo - czy obiektywnie (a wic niezalenie od twego lub
mojego odbioru jego walorw) film speni funkcje do jakiej zosta
powoany: czy stanie si efektywnym a nie szkodliwym lub
przynajmniej niezrcznym wektorem twego malarstwa. Na ten
temat - zanim rzeczywisto sama przyniesie odpowied z czasem
- odpowiedzie z pewnoci nie moesz ani Ty ani ja T
odpowied mog da tylko ci, do ktrych ten film jest skierowany:
adepci twego malarstwa, jego admiratorzy lub potencjalni
spektatorzy. By operowa elementem obiektywnym w dyskusji
wywietliem film w wynajtej sali kinowej "Studio Christine" przed
publicznoci 42 osb anonimowych, ktre dowiedziay si o
seansie z ogoszenia w galerii i z prasy. Po seansie przedstawiem
si i wyjaniem, i na temat filmu, ktry widzieli istnieje bardzo
powana rozbieno zda, w ktrej midzy innymi opinia
spektatorw powinna by wzita pod rozwag. W zwizku z tym
zadaem im dwa pytania proszc o odpowied na kade z nich
przez "tak" lub "nie". Dyskusja bya z przyczyn technicznych
(wynajem sal tylko na godzin) niemoliwa.
Pierwsze pytanie brzmiao: "czy film, ktry zobaczylicie jest
dobrym filmem czy nie" 38 osb odpowiedziao "dobry" a 3
odpowiedziay "niedobry". Drugie pytanie brzmiao: "czy film
przynosi malarstwu Beksiskiego ujm i oddaje z usug (w
szczeglnoci ogaacajc je z jego mistycyzmu a imputujc mu
wulgarno i anegdotyczno) czy nie?" Na to pytanie 15 osb
odpowiedziao "nie przynosi ujmy" a 3 odpowiedziay, i "przynosi
ujm". Ponad poowa sali (24 osoby) wstrzymay si od gosu.
Zadaem wic trzecie pytanie, tym razem bez podnoszenia rki
"czy mam interpretowa fakt tak licznego powstrzymania si od
gosu jako opinie, i takie pytanie nie ma sensu i nie mona na nie
odpowiedzie "tak" lub "nie". Odpowiedziano mi gremialnie, i tak
wanie naley interpretowa powstrzymanie si od gosu. Dodaj,
359

i pytania sformuowaem w ten sposb po telefonicznej z Tob

rozmowie, w ktrej okrelie film jako "gupi", obraliwy" dla Ciebie.
I co z punktu widzenia dziaania najwaniejsze, jako mylcy ludzi,
co do istoty twego malarstwa.
Tyle fakty, ktre chciaem zanotowa po naszych rozmowach
telefonicznych a o ktrych zawiadomiem Ci ustnie.
Co do dyskusji nad nimi nie wydaje mi si by warta wznowienia. Z
punktu widzenia akcji (ten punkt ma dla nas obu najwiksze
znaczenie i jestemy zgodni, i w ten sposb trzeba na rzeczy
spojrze) istotne s dla mnie dwie rzeczy: to, e Ty nie
sprzeciwiasz si dalszemu rozpowszechnianiu filmu, plus to, e jak
na razie nie wydaje mi si, eby publiczno odbieraa film w
kategoriach ujmy lub chluby dla twego malarstwa. Jedno i drugie
mogoby stanowi wyrok mierci dla filmu. Ciesz si wic, i mog
przystpi do prb jego rozpowszechnienia bo przyznam, i
pienidze jakie z niego oczekuje s absolutnie niezbdne mnie dla
spacenia mych dugw, a nam obu do dalszego posuwania caego
przedsiwzicia.
Wreszcie, co do samego, Dziworskiego ju wielokrotnie
powiedziaem Ci, i nie mam adnych zudze, co do jego ludzkich
jakoci i tak jak uwaaem uwaam, i wzbudza moe raczej
wstrt sw chciwoci, pieninymi krtactwami i nieuczciwociami
w zarzdzaniu pienidzmi, ktre mu powierzyem, a ktrych wicej
ni poow wsadzi sobie do kieszeni. Darowabym mu to jednak
gdyby cho by zabawny, byskotliwy lub inteligentny. Niestety jest
nudny, gupi i prymitywny. Co do jego talentu rwnie nie zmieniam
zdania i wyranie oddzielam go od reszty: jest to wietny reyser
robicy znakomite filmy.
Na koniec podkrelam to, co najwaniejsze a co tylokrotnie Ci
mwiem przez telefon: wydarzeniem, o ktrym warto mwi,
ktrym warto si irytowa, ale i cieszy jest wystawa. Irytujca i
niestety cika w konsekwencji jest postawa prasy, ktra nas
zignorowaa jakbymy nie istnieli (pisaem o tym w poprzednim
licie). Cieszy moe natomiast i to bez miary ogromny,
360

entuzjastyczny sukces popularny. Midzy 12 a 15 tysicy ludzi,

Polakw, Japoczykw, Izraelczykw, Amerykanw, Francuzw z
Parya i z prowincji, Wochw, Hiszpanw i ilu, ilu innych
odwiedzio wystaw w cigu miesica. Nie moesz sobie
wyobrazi, jakimi wyraali si sowami, co wyraay ich twarze, ile
razy powracali z przyjacimi, rodzinami, aparatami fotograficznymi
i kamerami. To jedno naprawd si liczy, bo tego jednego nie
udaoby si nam "przeskoczy". Prasa, establishmment, panowie
Wajda, Polaski czy Prezydent Francji przyjd gboko si
kaniajc i pokornie proszc o wybaczenie, bo sukces wrd
publicznoci zmusi ich prdzej czy pniej do ugicia karku i
pogodzenia si z epitetem aroganckich durniw, jaki im przylgnie
do koca ich istnienia za afront, jaki zrobili Ci negliujc jedno z
najwaniejszych wydarze kulturalnych ostatnich lat na wiecie.
Zarwno moja pasja do twego malarstwa jak wcieko za
policzek, ktry mu zosta wymierzony, poczone z pewnym ju
entuzjazmem publicznoci wiatowej, (bo powtarzam - nie tylko
Francuzi i nie tylko Polacy Ci tu wiwatowali) s dla nas gwarancj,
i prdzej czy pniej, nawet po naszej mierci, gdy ju
epifenomeny Dziworskiego czy dziennikarza Iksiskiego dawno
zostan zapomniane a nasze "wyjdzie na wierzchu".
Pozdrawiam Ci najserdeczniej
Piotr
***
Marly-le-Roi le 9 novembre 1985
Drogi Mistrzu!
Odpisuje na twoje trzy ostatnie listy (z 27-go i 29-go padziernika
oraz z 1-go listopada).

361

Jak zwykle najciekawsze s twoje wypowiedzi spowodowane

rozdranieniem. , jak wylae na Dziworskiego ucilia pewne
wane dla mnie jako twego kronikarza rzeczy. Podobnie list
dotyczcy obcicia obrazw w reprodukcjach, poniewa pisany by
w stanie rozdranienia nakoni Ci do uycia sw precyzyjnych i
jasnych, ktre daleko lepiej ni wszystkie poprzednie nasze
rozmowy i twoje wywiady postawiy kropk nad i. Jak si zreszt
zorientowae, pozwolio mi to natychmiast na napisanie owego
maego artykuliku, ktrego poprzednio nie mogem wypoci, a
ktrego do dzi nie mog sobie do nagratulowa gdy, rozdany
gratis wielu tysicom ludzi na wystawie, nada caej sprawie
kierunek, jaki ja chciaem jej nada a nie ten, ktry niechybnie
nadaliby mu gupi krytycy. Wszystkie rozmowy, wszystkie wpisy do
zotej ksigi kryy wic wok pikna i atmosfery twoich obrazw.
Za bez owego artykuliku ju sysz i ju czytam oczyma
wyobrani pene wspczucia utyskiwania nad t biedn Polsk,
ktra tyle w historii wycierpiaa, a w ogle ta apokalipsa i te
obozy koncentracyjne", ach, ci polscy malarze, tak napitnowani
przez tragiczne losy ich kraju i - jak to Ty mwisz - temu podobne
dyrdymay.
Poza tym, i pewne rzeczy dziki nim mi si wyjaniy, to na
dodatek napisae listy tak mieszne, i, jak susznie powiedziaa
moja ona, z tego samego choby powodu zasuguj na przejcie
do Historii.
Do meritum sprawy, jak ju to napisaem w poprzednim mym licie
(rwnie z 1-go listopada), nie wracam, uznajc, i tego nie
zasuguje. Obaj znamy nasze punkty widzenia i nie sdz, by
dalsza dyskusja je zmienia. Zmieni je moe tylko teraz
dowiadczenie i rzeczywisto.
List twj z 1-go listopada, o ktrym mwie mi przez telefon, i
wahasz si go wysa, zawiera propozycje, ktre na razie nie
wydaj mi si wymaga z mej strony ustosunkowania si do nich.
Tote przemilczam je.

362

Powracam natomiast do tego, co nie stanowi tematu naczelnego w

owym licie, a co wydaje mi si zasugiwa na kilka sw.
Jestemy z on bardzo zaniepokojeni waszymi problemami
rodzinnymi. O ile twoje wieczne obawy o materialne jutro skadam
na karb twoich dziwactw, o tyle gboko i powanie wspczuj,
(cho niestety tu wanie nic pomc nie mog) nieustannym
tarapatom rodzinnym, w jakie jeste uwikany. I to tym bardziej, i
na pozr, zwaywszy na znakomite stosunki panujce pomidzy
Tob, a twoj on oraz na ewidentne skumplowanie pomidzy
Tob a Tomkiem, wszystko powinno ukada si OK. Bo rodzina.
bdcie pewni, te s ludzie... chocia krewni. witej pamici
moja Mama zwierzya mi si kiedy, i naprawd odetchna
dopiero wtedy, gdy wyrwano jej ostatni zb...
Co do Michalskiego rzeczy s bardziej zoone ni Ci si to wydaje
i twj komentarz zbyt stara si by realistyczny, przez co jest
nieco uproszczony. Nie pokciem si z Michalskim, bo kc si
tylko czasem z moj on, co robimy na cile okrelone tematy,
wedug cile okrelonych regu. Jest to rodzaj naszej niegronej
rozrywki. Z Michalskim po prostu si rozstaem. Powodem za tego
rozstania by fakt, i nie speni on zoonych przeze mnie w nim
nadziei. Przyznam si, i twoje przypuszczenie, i wyniko to z
potrzeby znalezienia koza ofiarnego boli mnie, bo wynika z
absolutnej nieznajomoci mego charakteru. Wiele rzeczy mi mona
zarzuci i nie pomin si z prawd, ale przypuszcza, i mog jak
byle sabeusz szuka winnych, gdy sam za co ponosz pen
odpowiedzialno jest zarzutem krzywdzcym. Tym bardziej, i ja i
tylko ja zorganizowaem w najmniejszych detalach ow wystaw i
wykonaem wszystkie, absolutnie wszystkie czynnoci, ktrych nie
musiaem powierzy fachowcom i to wcznie z przeczyszczeniem
sracza w galerii, gdy si zatka i prowadzeniem ciarwki
przewocej obrazy na i z wystawy po uprzednim, wasnorcznym
ich zdjciu, zapakowaniu i woeniu do owej ciarwki. Gdybym
nawet chcia, to nie mgbym nikogo wini prcz siebie, z
wyjtkiem by moe jedynej osoby, ktra miaa co do powiedzenia
i z ktrej zdaniem si licz, to znaczy mojej ony. Ona to zreszt
sprzeciwia si publikacji jednostronicowej reklamy w Le Monde a
363

nie Michalski, ktry jest czowiekiem miym i kulturalnym, lecz

ktrego nigdy o zdanie nie pytaem i nawet nie prosiem o
przeczyszczenie owego zatkanego sracza, bo nie bya to jego rola.
Podobne refleksje nasuwa mi twoja uwaga o naszych stresach.
Bagam mw o sobie! Nie imputuj mi stanw, ktre - jak na razie s mi obce. Owe stresy miayby jakoby u mnie wynika z faktu, i
nic si nie sprzedao.
W tak wielkim przedsiwziciu nigdy nie przywieca czowiekowi
jeden cel, lecz cay ich splot, zazbiajcy si w sposb
skomplikowany, po ilu tam kompromisach, z iloma tam
preferencjami, asekuracjami na wypadek, gdy..., psychicznymi
wyprzedzeniami etc. etc. By spraw ogromnie uproci, lecz przez
to uczyni j przekazywaln, powtarzam to, co ju wielokrotnie
powiedziaem Ci przez telefon: Od pocztku moim naczelnym
zamierzeniem byo nadanie twemu malarstwu rangi spoecznej
rwnej jego randze artystycznej. To znaczy rangi najwyszej.
Midzy innymi bardzo wysokie ceny obrazw, poczone z
niewielk ich iloci wystawion na sprzeda i komentarzem, ktry
towarzyszy licie cen, wszystko to w ramach wystawy, ktra miaa
by zorganizowana jak najstaranniej i z duym rozmachem
wszystko to miao suy owemu celowi naczelnemu. Sprzedanie
obrazw dla sprzedania, by si mwio, i wszystko zostao
sprzedane. Brawo! lub by zarobi na kupno nowego samochodu,
nigdy nie byo moim, nawet drugorzdnym, celem. Ustalajc ceny
racjonalne, to znaczy takie, ktre gwarantowayby mi sprzeda,
po pierwsze stracibym twoje najpikniejsze obrazy, (bo takie
wystawiaem), a na dodatek - a zwaszcza - przez niecierpliwo
obniybym rang socjaln twego malarstwa na dugie ata. Tote w
adnym momencie nie przeywaem stresw z powodu tego, i
nic si nie sprzedaje. Jedynym stresem bya drca mnie coraz
gbiej wcieko na dziennikarzy, ktrym (da Bg) bd kiedy
mg wygarn niekompetencj i arogancj.
Poza tym natomiast zamierzony efekt uzyskaem: midzy 12 a 15
tysicy ludzi widziao twoje obrazy, byo nimi wstrznite i nie
zapomni ich. A co najwaniejsze powoli przekae innym. Ja
natomiast, zamiast rzekomych stresw przeyem wspania
364

miesiczn przygod pen egzaltacji i miych echta mej mioci

wasnej przez wielu ludzi gratulujcych mi organizacji wystawy.
Rwnie upraszczajc ogromnie powtrz Ci to, co jest absolutnie
ewidentne: poszukiwanie forsy wcale nie jest mi obce i nie usuwa
si wstydliwie w cie przed szlachetnym pragnieniem nadania
memu yciu gbokiego sensu poprzez uczestniczenie w
porywajcym przedsiwziciu. Ale nie chodzi mi o marne grosze,
jakie uzyskabym sprzedajc twoje obrazy za owe racjonalne
ceny, lecz o prawdziwy szmal, w ktry zawsze wierzyem i nada
wierz. Jedyny stres na ten temat to ten, i by moe nie
wytrzymam finansowo i ten szmal spadnie ju gotowy jak gobek
w inne ni moje usta.
Szukanie wiec koza ofiarnego nie tylko nie jest w moim
charakterze, ale na dodatek w danej sytuacji byoby
nieuzasadnione. A ju na pewno nie w gowie mi kcenie si z
biednym Michalskim, ktrego jedyn win byo to, i okaza si
niewydajny, rzecz, ktrej coraz trudniej jest mi ludziom wybaczy.
ciskam Ci mocno i on tw najserdeczniej pozdrawiam.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 12.11.85.

Nie zbyt jasno odpowiadaem w trakcie dzisiejszej rozmowy

telefonicznej, ale bezporednio przed ni miaem 3-godzinn wizyt
dwch entuzjastw, z ktrych jeden zagada mnie na mier - w
momencie, gdy ich wyprowadzaem zadzwoni Twj telefon. Entuzjaci
zreszt bez zwizku z wystaw w Paryu, raczej lokalni, taki rysowniksatyryk z jakiego pisma modzieowego i jego brat, ktry gra w zespole
modzieowym i ktrego podobno ju znaem, w tym jednak sk, e tylko
udawaem, e go sobie przypominam, bo chyba le za mn, jeli idzie o
365

pami. O wystawie paryskiej (jak sdz) dowiedziaa si pani

Siczakowa, ktra wczoraj zdybaa mnie przy telefonie, twierdzc, e jej
"obiecaem" sprzeda obraz, jeszcze zanim poznaem Ciebie i e byoby
to zamanie danego sowa gdybym jej teraz tego obrazu nie sprzeda znajc mnie wiesz, e nie umiem obci na ostro, wic wiem si jak
glizda [tak si mwio w Sanoku, w zwizku z czym glista nie brzmi dla
mnie do wyrazicie] przez przeszo p godziny, zanim udao mi si
przesun realizacj obietnicy [w ogle jej sobie nie przypominam] na
okres w ktrym Dmochowski "zrezygnuje" z jakiego obrazu.
Sprawa Tomka. Mea culpa! Z jednej strony pragn by stanowczy i
twardo odmawiam, poczym zaraz robi mi si al, a i troch si lkam o
komplikacje i oczywicie robi, co innego ni zapowiedziaem. W
rozmowie z nim twardo zapowiedziaem, e do Ciebie nie bd nic pisa i
prosi o szybsze ni w umowie wypacanie si za przyszy rok, po czym
jeszcze w tym samym dniu o ile pamitam powiedziaem Ci to przez
telefon, a za dwa dni napisaem w licie. Gdybym powiedzia mu, e sam
zadzwoni albo napisze do Ciebie to by on zapewne nie pisa niczego w
tajemnicy przede mn, ale najwiksz moja wad w stosunkach
interpersonalnych jest brak stanowczoci - wiem jak mam powiedzie, ale
zaraz al mi si robi i robi co przeciwnego. Bywa, e sob zdumiewam
siebie jak powiedzia Gombrowicz. Z tych samych mechanizmw wynika
brak umiejtnoci spawienia entuzjastw, ktrzy uniemoliwiaj mi
prac [a mam na ni teraz wyjtkowo mao czasu] czy obcicie na krtko
klientki z Zielonki pod Warszaw, co do ktrej z absolutn pewnoci
wiem, e nie bd mg jej sprzeda obrazu nawet, jeli Ty zrezygnujesz z
piciu, bo mam przed ni w kolejce i Alicj Wahl i Nyczka i Muzeum w
Sanoku i kilka jeszcze telefonw nie do odrzucenia. C niby prostszego
ni jej to powiedzie prosto z mostu, twardo i po msku... A jednak. W
kadym razie bardzo przepraszam za siebie i za Tomka i dzikuj za to, e
przynajmniej jego bd mia dziki tej forsie z gowy na najbliszy rok,
bo y ju nie mog z tymi cigymi awanturami, co do ktrych mam
przekonanie e ich nie prowokuj swym zachowaniem. Oczywicie o ile
dolary nie spadn poniej zotwek, bo zanosi si (jak si dowiedziaem z
prasy) na niewypacalno USA. Co do innych spraw to film
Dziworskiego zosta pozytywnie oceniony przez Rymsz,, czyli e
postawy si polaryzuj i wszyscy ludzie krla ["All the Kings Horses and
366

all the Kings Men" czy jak to si pisze w tej piosence] stoj murem na
stanowisku...
13.11.85. Wczoraj musiaem list przerwa, teraz mam nadziej, e
skocz przed wyjciem do szpitala. Rwnoczenie usiuj malowa, ale
ju jeden obraz wyrzuciem [moe do niego jeszcze powrc] a teraz
obym nie wyrzuci tego, co mam na sztalugach, ktry w pewnym stopniu
jest podobny w ujciu do tej damy ciskajcej swoje poduchowate piersi to zreszt mj czsty motyw, zainspirowany przez Nike z Samotraki i
przez pewne sny z dziecistwa, chocia oczywicie stale przechodzi
metamorfozy zalene od okresowego sposobu widzenia i malowania. Ju
wczoraj wszystkie "ochy" i "achy" obu entuzjastw przedzielane byy
pytaniami "czy to ju skoczone", ktre (jak wiesz) wkurwiaj mnie w
stopniu maksymalnym. Faktem jest, e pracuj obecnie nad szeregiem
obrazw, w ktrych kontury staram si z lepszym lub gorszym skutkiem
rozmy lub rozemgli, zamgli, czy jeszcze inaczej. W opinii wikszoci
ludzi ten sposb widzenia wiadczy chyba o niedokoczeniu malowania,
a ten sd pozwala mi domniemywa si ukrytego zarzutu lenistwa i
odpieprzania obrazu mniejszym wysikiem, co jest cakowita nieprawd,
gdy wcale nie jest mniej roboty przy obrazie tego typu, a czasami nawet
wicej. W zwizku z tym, ja ze swym protestanckim umiowaniem
cikiego wysiku, czuj si takimi opiniami obraony, nie tyle w
warstwie artystycznego dokonania, co wanie w warstwie manualnego
wysiku, ktry zosta przeze mnie woony.
Chciabym jeszcze po raz drugi poruszy spraw Wajdy, do ktrego
chcesz si zwraca lub czy ju zwrcie si o reklamowanie swym
tekstem ksiki. Po raz drugi dlatego, e po raz pierwszy pisaem o tym
przed trzema czy czterema dniami, ale jak ju mwiem listu tego nie
wysaem gdy pisaem tam te i o innych sprawach, w sposb
niezamierzenie dosy agresywny w stosunku do Ciebie, o czym ju
wspomniaem przez telefon, tak wic listu tego nie wysyam, a o Wajdzie
i Mioszu raz jeszcze: Ow pisaem tam, e moje opory wynikaj midzy
innymi z tego, e jeli idzie o Miosza to w ogle nie czytaem adnej jego
rzeczy z wyjtkiem "Umysu Zniewolonego" i po prostu jak mi si
wydaje, nie jest to [z tego, co czytaem o nim] ten typ widzenia, ktre
miaby jakiekolwiek wsplne cechy z moim punktem widzenia. Moe si
myl, ale nie miaem ochoty tego weryfikowa, tak wic nie mam
367

moralnego prawa proszenia go, by mnie propagowa, skoro zapewne wie

o mnie jeszcze mniej, ni ja o nim, a wiedzc wicej zapewne odczuby
moj twrczo jako rzecz mu cakowicie obc. To samo w duym
stopniu odnosi si do Wajdy. Widziaem zaledwie 4 jego filmy i to jeden
jeszcze z okresu socrealizmu. Wiem, e studiowa na ASP i zapewne
interesuje si malarstwem. Alicja Wahl wspominaa mi nieraz, e
podobno wyraa si do niej pozytywnie o moich obrazach, ale on dla
mnie jest raczej terra incognita, oraz (w domniemaniu) rwnie obcy jak
Miosz. Mj wiat jest wiatem introspekcji i autyzmu, obojtny i to
cakowicie dla polityki, Historii, patriotyzmu, Narodu, wypeniony
najsilniej uczuciem odrazy do wszystkiego, co go otacza, a wic dla
innych ludzi, idei, przyrody - mam te sporo odrazy dla samego siebie,
jakie cechy wsplne ze sob widz niewtpliwie u Polaskiego, ale na
pewno nie u Wajdy i nie u Miosza, jeli zaoy, e w sposb waciwy
wyobraam sobie wiat Miosza. Prosi tych ludzi o poparcie tylko
dlatego, e graj w tej samej co ja biaoczerwonej druynie, wydaje mi si
naduyciem. Pozdrowienia
Beksiski
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 16.11.85.

Wczoraj przewali si przeze mnie podostry atak wtrobowy - podostry

dlatego e nie byo crescenda, ale dzie miaem na straty, do godziny 15
leaem przerywajc leenie kpielami w gorcej wodzie, po 15 wziem
silne rodki przeciwblowe, bo ju nie mogem, a na wieczr miaem
zapowiedzian wizyt Noszczykw, ktrzy mieli odnie kaset z filmem
Dziworskiego [na cae szczcie dla mych nerww cz mych
znajomych zainteresowanych filmem, ma wasne video i nie musz
oglda go razem z nimi] wic nie mogem skrca si z blu. Do szpitala
pojechaa sama Zosia, bo nie byem w stanie. Codziennie tam jestemy,
ale sprawa skomplikowaa si niestety i operacji nie bdzie. Profesor
najpierw obieca operacj, ale potem okazao si, e obietnica powstaa w
oparciu o rozeznanie nieco nieostre, z perspektywy gabinetu w innym
budynku - niestety po dokadnych badaniach anestezjologa jest ju teraz
368

jasno, e adnej operacji nie bdzie i by nie moe i jest te druga

jasno a mianowicie, e mama na pewno ju nigdy chodzi nie bdzie, z
czego oczywicie wynika trzecia jasno, e trzeba si bdzie nastawi na
szpital w domu od momentu, gdy wypisz j ze szpitala normalnego
[raczej nienormalnego w pojciu europejskim, ale normalnego w
zrozumieniu Ery Rozwinitego Socjalizmu Realnego, ktry przyblia nas
do trzeciego wiata] a szpital w domu to nieustanne zmienianie
obfajdanych przecierade, pralka idca non stop i brak jakiejkolwiek
moliwoci wyjechania z domu na czas duszy ni p godziny, brak
moliwoci przyjmowania obcych w domu, ktry cay przesiknie
smrodem odchodw, jednym sowem rozpacz w kratk. Nie wiem jeszcze
jak rozwiza problem przenoszenia jej z ka na fotel w trakcie
przecielania, gdy ja daj rad, jeli idzie o poow, ale Zosia jest za
saba, a o Tomku lepiej nie wspomina. Zatrudnienie kogokolwiek nie
wchodzi w rachub ju choby z tego powodu, e nie ma chtnych [ju
dawniej szukaem bezskutecznie kogo, kto by jej pomaga w wejciu do
wanny i kpieli - daremne szukanie] teoretycznie mona zatrudni
pielgniark, co przez 8 godzin kosztuje 3.000 z,, czyli przez dob [trzy
pielgniarki] dawaoby 9.000, czyli 270.000 miesicznie, od biedy bym to
wytrzyma finansowo, ale wcale nie ma pewnoci czy uda si to zaatwi,
bo nawet za tak fors nie ma chtnych - Polska ludowa wogle polega na
tym, ze nie ma chtnych, zreszt pielgniarka te sama nie da rady, dzi
Zosia mya j w szpitalu, salowa [opacona ekstra] trzymaa za nogi, a ja
cignem do gry - przynajmniej nauczymy si niedugo nie
wymiotowa w sytuacjach krytycznych. Dla niej jest to rwnie przykre zdaj sobie spraw, co bym czu gdyby musiaa mnie podmywa
dziewczyna Tomka, tyle, e ja obserwuj Mam codziennie, to wyglda
mi na to, e ona byskawicznie pogry si w wegetacji doniczkowej: z
dnia na dzie obojtnieje [my te] musiaa ju jej Zosia piowa
paznokcie, mimo, i (do licha) rce ma zdrowe. Noga by moe si zrasta,
chocia diabli to racz wiedzie, bo z nikim nie mona porozmawia,
lekarzy nie ma, a jak s to nie maj czasu, codzienne ablucje, podkadanie
kilkakrotne basenu, [gdy bya zdrowa chodzia kilka razy dziennie i
kilkanacie razy z moczem - teraz ma cewnik] nieustannie naruszaj
stabilno caego ukadu. Porobiy si odleyny - koniec wiata. Druga
babka na razie jako pcha do przodu, ale wypadek jednej poruszy drug i
przestaa je, a w kadym razie je minimalnie, w kadej chwili moe
podakcelerowa i wtedy bdziemy mieli szpital na dwa fronty, z tym, e
369

tutaj przede wszystkim mona liczy na niewydolno ukadu moczowego

i serca. Tomek take jak chmura gradowa, od tygodnia czy 10 dni, bo
jakie nowe zarzdzenia w Radio, ktre by moe z przyczyn, na ktrych
dociekanie nie mam ju wrcz czasu, uniemoliwiaj mu prac w tej
instytucji w tym zakresie, w jakim sobie j zamarzy i w jakim j
wykonuje, gdy nie bdzie moliwoci nadawania tej muzyki, jak on
nadawa chce. Rwnoczenie przed 10 dniami zadzwonia ta lamazara ze
Szczecina, ktra bya przyczyn caego letniego baaganu [samobjstwo] i
sprawa rozkrca si ponownie ku naszemu przeraeniu, bo jej fina jest
atwy do przewidzenia - w kadym razie Tomek jak zawsze w
momentach, w ktrych nie mamy wprost czasu, by patrze mu na palce,
jest w nastroju, ktry powinien nas zaalertowa. Prognoza na listopad nie
jest pomylna dla Ryb [kopoty rodzinne]. Moja ona jest jednak
Baranem, a odczuwa to wszystko jeszcze silniej. By moe i dla Baranw
zaszo chwilowo soce.
Spraw letniego samobjstwa przypomnia mi znajomy inynier z
Czstochowy, ktry wtedy, gdy ono nastpio, by u mnie z wizyta i gdy
poszed [a przez cay czas byem jak w gorczce] znalelimy pretekst, by
do Tomka pj. Teraz (wczoraj) w inynier dzwoni z zapytaniem czy
ju mam katalogi z Parya i, e bardzo prosi o jeden [jest on posiadaczem
mego obrazu]. Powiedziaem, e dostaem raptem trzy sztuki i nie mam
ju w ogle adnej, ale e mu wyl w terminie pniejszym.
Przypominam, e obiecae to poda przez Michalskiego, Dziworskiego,
Glinickiego czy nie wiem ju kogo, ale nie dostaem nic z wyjtkiem tych
3 sztuk jakie przywiz Glinicki. Zawsze, nawet w najgorszych
przypadkach dostawaem od organizatorw, co najmniej 60 katalogw i
drukw [normalnie egzemplarzy autorskich jest chyba 225], naleae w
tej jedynej dziedzinie do organizatorw wyjtkowo skpych!
Czowieku - przecie sam mnie molestowae przed ptorej rokiem o
katalogi, dziwic si niepomiernie, wrcz pod niebiosa, e ich nie
posiadam i przytaczajc p setki powodw, dla ktrych autor winien
mie w szafie stert katalogw do rozdawania zainteresowanym ludziom.
No i??? Ju ponad 30 osb odesaem z kwitkiem lub kazaem czeka, bo
w rozmowie telefonicznej obiecywae, e dolesz. Mam pewn ilo
znajomych, ktrzy wiedzieli, e bd mia wystaw i wypada mi im
posa - zawsze tak robiem - przecie ja tym nie handluj, to s po prostu
370

gesty kurtuazyjno-grzecznociowe, po to zreszt zawsze si drukuje egz.

autorskie!!!
Mam prob: O ile mgby mi kupi w Paryu jaki obszerny, ale nie
luksusowy terminarz [wolabym po niemiecku lub angielsku ni po francusku,
ale oczywicie moe by francuski - naucz si nazw dni] taki, ktry na kadej
stronie ma inny dzie i miejsce na notatki gdy jest mi to zawsze potrzebne, a
prawie nigdy nie mona tego naby w Polsce, gdzie drukuje si wszystko od
kalendarza z komi, do kalendarza z goymi panienkami, ale nie drukuje si
normalnych terminarzy z miejscem na codzienne sprawy do zaatwienia - nic
dziwnego: jestemy krajem nierobw.

Piknie pozdrawiam
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 19.11.85.

Miaem ju nie wraca do dziea mistrza Dziworskiego, ale poniewa

wczoraj w telefonie zgadao si na temat jego rozpowszechniania, to
chciaem raz jeszcze podkreli, e o ile by cho 500 dolarw miao si
zwrci, to oczywicie ja nie mam nic przeciwko temu, bo to jest twj
film w sensie wasnoci, a to, co mwiem i pisaem na jego temat jest
moim odczuciem urazy [to moe niewaciwe sowo] w stosunku do
Dziworskiego i moj [niezalen od tego odczucia - gdy nawet
zdecydowany paszkwil na swj temat potrafibym oceni obiektywnie,
moesz nie wierzy jeli nie chcesz] ocen filmu jako filmu. Jeeli jednak
sdzisz, e wycicie sceny z naturszczykami zmieni kwalifikacj tego
filmu jako filmu, to chciabym tu podpowiedzie, e by moe si myl
(czowiek jest omylny), ale wydaje mi si, e jakoci tego filmu nic nie
jest ju w stanie poprawi w taki sposb aby wrciy si pienidze
woone w sam akt poprawiania - skdind tak po prostu wyci to si nie
da, trzeba by raz jeszcze przemontowywa, gdy cieki i obrazy nie
pokrywaj si w sensie geometrycznym, a to byyby znaczne i w moim
odczuciu zmarnowane pienidze! Ta scena mnie osobicie dotkna, ale to
371

nie znaczy, e jej usunicie zmieni sam film jakociowo. Oczywicie

zakadamy od razu, e nie oceniam tego filmu jako filmu "o sztuce", bo
byoby to bez sensu, gdy film oceniany w tych kategoriach wykazuje, e
krci go facet, ktry o tym, co wzi na warsztat ma teki pojcie, jak ja o
dogmatach szyickich o ile takowe istniej. Ju fakt, e nie pokaza
adnego obrazu w caoci wskazuje na to, e posuy si przedmiotami,
[co wakowalimy bez koca w naszych rozmowach] bez istotnego
znaczenia, malowanymi tylko po to, e jeli si maluje krajobraz czy
czowieka, to co trzeba jednak namalowa z wyjtkiem koloru, na czym
ten czowiek musi sta lub siedzie, co musi znajdowa si za jego
plecami i na jego gowie i pod jego stopami i te pe i te de. Nie powtarzam
tu rzeczy, jakie nagrywae, spisywae, ucilae setki razy, a do
wyyowania mnie na mier, bo wystarczy by w tym celu zajrza do
notatek lub odsucha tamy. Przecie pamitasz zapewne, e oceniem, i
niewielkie odcicie kawaka fadw i kawaka fal na obrazie
reprodukowanym w katalogu ju wprowadza dysharmoni i brak
rwnowagi w to, co jest "obrazem". Informacja dotyczca fragmentw
obrazw, ktrych caoci nigdy nie widzimy, a jeli nawet to w kilku
maych fragmentach, oddzielonych od siebie w filmie tak, e
niepoinformowany widz w ogle nie kojarzy ich w cao, moe by
interesujca wizualnie, ale ma tyle samo sensu, co przysowiowe
pasowanie kapelusza na nog., czyli dajmy sobie spokj z ocen tego
filmu "jako filmu o sztuce" - jest to jaki bezsensowny kola z
fragmentw moich obrazw - bezsensowny z punktu widzenia krytycznej
interpretacji tego, o czym mwi. Facet ukazuje na cokole co, co jest
rudymentem, tak jakby wanie to stanowio istot rzeczy. Wypadaoby
wic oceni film od strony cile profesjonalnej. Jest on wtedy nierwny.
Odnosi si wraenie, e pewne koncepcje zostay zrealizowane [czy s w
najlepszym stylu, to inna sprawa] a wic sekwencja na Suewiu,
sekwencja z koysk i krukami, z tym, e nie wiadomo, dlaczego druga z
nich poczona jest z kilkoma mymi obrazami, wystarczyby jeden obraz,
ten z koysk, bo to si wizualnie tumaczy - fakt, e Dziworski nie
dostrzeg pastiszu i ironii w tym obrazie, nie jest jak mi si wydaje
specjalnie dziwny, bo jego cieko ["pjdziemy na cieko" powiedzia
mi przed okoo rokiem] jest tego wymiaru, jaka jest - nie mona wymaga
od kury, by fruwaa pod chmurami. Pozostae jednak fragmenty filmu s
poczone tak ze sob, jak z obrazami, jak wreszcie z muzyk, na zasadzie
cakowitego przypadku, zmontowane na zasadzie mechanicznego
372

sklejenia i zastosowane do filmu na zasadzie siana, ktrego celem jest

wypenienie metrau. Monta, ktrego entuzjast mieni si by
Dziworski jest dla wtajemniczonych zabaw "muzyczn", kierujc si
wewntrzn spjnoci, rytmik, pynnoci, kompozycj kolorystyczn i
przestrzenn, wzrostem i spadkiem napicia, jego stopniowaniem,
wygaszaniem, wzmaganiem. Nic z tego nie ma u Dziworskiego - dwa czy
trzy chwyty dwikowe i cakowita mistyfikacja, ktra nie ma w sobie
nawet legendarnego uroku fortepianowych "chlustw" Witkacego.
Moesz wzi dwa video, (bo to zabawa tania i dostpna) i z jednego na
drugie przegra film Dziworskiego, zachowujc ca "bosk" struktur
dziea, ale wymieniajc moje obrazy na cakowicie inne: te z ujcia
trzeciego dajc do smego, a z pitnastego do pierwszego, cao bdzie
taka sama jak bya, ani lepsza ani gorsza. W filmach Hitchcocka,
Felliniego, Wellesa i innych czuje si w kadym fragmencie ich styl
uwidoczniony gwnie w montau - mona to bezbdnie oceni i
zakwalifikowa - u Dziworskiego (w tym konkretnie filmie) jest po prostu
jaki fragment koncepcji, wklejonej potem w kup drtwego
mistyfikacyjnego siana. Cz tego siana na dodatek jest dla mnie
obrzydliwa, jeli nie obraliwa, ale o dziwo WSZYSCY moi znajomi i
przyjaciele niestymulowani w aden sposb przeze mnie, tak to zobaczyli
[jako obraliwe] std w ogle omielam si o tym pisa, gdy w zasadzie
tyle gupstw sysz na temat moich obrazw, e nie powinno mnie
"obraa" jedno wicej. Tak wic sdz, ze ocena negatywna tego filmu
jest sprawa pewn we wszystkich stacjach TV, ktrym to przelesz i
adne montowanie ponowne nie wystarczy by t ocen zmieni. Jest to
film o nikim, [bo kto to jest Beksiski - z filmu tego nie mona si
dowiedzie] i co gorsza o niczym, bo waciwie nie wiadomo jak okreli
jego dramaturgi, ktrej po prostu nie posiada. artobliwie nazwaem go
tytuem kompozycji Liszta "Von der Wiege bis zum Grabe" [od koyski
do grobu], ale to tylko przypadkowy ukad niektrych fragmentw mych
obrazw. Jeli byby to teledysk znanej piosenki to [bywaj one czasami
okropne] od biedy daoby si to sprzeda na tej zasadzie, e ludzie znaliby
piosenk. Jeli byoby dramaturgicznie sensowne i spjne, mona by to
sprzeda jako po prostu film posugujcy si obrazami. Tak jak jest, jest
to NIC i trzeba to jasno powiedzie! Nie wiadomo dlaczego tu si
zaczyna, a tu si koczy, mogoby zaczyna si pniej lub wczeniej, a
koczy wczeniej lub pniej - bywaj takie kompozycje pop music
elektronicznej [Klaus Schulze np] ktrych boski bezsens kompozycyjny
373

limituje ograniczony metra pyty. Jest to kompozycja-kiebasa, ktr

odcina si z metra tyle, e Schulze jest milszy w percepcji od
Dziworskiego. Ten bezsens kompozycyjny Dziworskiego zauwaya
nawet taka moda osoba, jak crka mego kuzyna, a przecie nie
sugerowaem jej tego. To, e film ujty jest klamr tego samego obrazu,
nie jest jeszcze myl kompozycyjn. Myl taka musiaaby polega na
celowym i dostrzegalnym poprowadzeniu jakiego wtku lub nawet kilku
wtkw tak, aby mona byo je wyodrbni, nazwa, mwi na ich temat
et c. Nie wiem "co" jest namalowane na moich obrazach, ale w kadym
jest przeprowadzona okrelona koncepcja od pocztku do koca, moe
by to zrobione lepiej lub gorzej, moe si podoba albo nie, ale nie
wypuszczam z pracowni obrazw, ktrych jedyn dajc si okreli
cech jest zamalowanie caej pyty pilniowej od rogu do rogu. W
zwizku z powyszym kada komisja zakupw, w kadej stacji TV, jeli
w ogle powanie rozpatrywaaby tak ofert, musiaaby wiedzie, kogo
do cholery z wyjtkiem Beksiskiego, (ktrego nikt nie zna) moe
zainteresowa ten koks? Ten zreszt, na szczcie jedyny moment, gdy
pojawia si moje nazwisko [a kto moe sdzi, e idzie o producenta farb
lub nazw miasta, lub w ogle rzecz przeoczy] jest przyczyn gwn, e
"olewam" fakt, i to Wielkie Nic ma za zadanie rozsawia mnie od
niewaciwej strony na szerokim wiecie. Gdyby mi rodzima TV
zademonstrowaa jakie, Hommage Iang-Tsu-Szi to po jego
obejrzeniu, nawet gdyby mi migna w rodku odta gba i oko jakiego
Kitajca,
zapomniabym
tak
nazwiska
jak
i
fragmentw
niesprecyzowanych obrazw. Tak wic nikt, ale to nikt nie zachowaby
ani mnie ani mych obrazw w pamici, nawet wtedy gdyby wywietliy to
do piosenki Bruce Springstena wszystkie telewizje wiata, a w
konkretnym przypadku moliwo jest miliony razy mniejsza i wypada
[przynajmniej mnie] cieszy si z tego. Mam nadziej, e
wypowiedziaem si teraz bardziej chodno - zreszt obecnie jestem ju
chodny i moja furia mina mi. Bya ona spowodowana raczej faktem,
[czego nie ocenisz], e ten buc Ci wyrolowa jak jelenia, a Ty jeszcze
klaszczesz i cieszysz si, e tak Ci si udao! Do dzi jest to dla mnie
niepojte, z tym, e niepojte jest te dla mych znajomych, ktrzy jednak
dosy gremialnie [nawet Tomek] oceniaj to jako dobr min do zej gry,,
czyli "musi trzyma fason, bo by inaczej szlag go bardziej trafia, ze tyle
forsy wywali w boto". Rozzocia mnie te wiadomo, e kosztowao
to a tyle forsy. W Warszawie w lecie powiedziae, e "kosztowao to ju
374

okoo 11.000 zielonych" potem doszy zdjcia w Paryu, kopia w studio

Eclair et c, tak, e finalnie oceniaem rzecz na 15.000 zielonych. Mona
rozmaicie ocenia moj prac i moje obrazy, a co do ich chodliwoci jako
towaru nie wprowadzaem Ci chyba ani przez chwil w bd, tym
niemniej wydaje mi si, e za tak sam fors jak kosztowa film
Dziworskiego daem si jednak najlepsze obrazy z okresu ptorej roku
rzetelnej bardzo cikiej pracy... Trudno to wyrazi, ale jako czuem si
poniony faktem, e w tej samej cenie ten gupi buc skrci w kilkanacie
dni, "na chybcika" tan ponury gniot wywouj twj entuzjazm.
Oczywicie wiem, e tak tego nie oceniasz w kategoriach artystycznych,
ale tak to jednak mimo woli wyszo w kategoriach finansowych i to mnie
dotkno! No to by byo ju chyba wszystko na ten temat - rzecz w ogle
nie warta jest takiego a pisania i naprawd nie chciaem ju do tematu
wraca, ale myl, e nagle chcesz do tego jeszcze dopaca i
przemontowywa w nadziei, e z "Malego Wladzia and his Orchestra"
zrobi si Ludwig van Beethoven, skonia mnie do tak obszernego i
zapewne bezskutecznego [jak Ci znam] odradzania Ci tej roboty. Niech
ju zostanie jak jest. Na marginesie caej sprawy to wysza ona tak jak
wysza chyba te dlatego, e nie chciaem si poprzednio wtrca, w ten
sposb jak to robi w tej chwili. Pewne rzeczy naprawd decydowae w
moim odczuciu bez zasignicia choby mojej rady [tak jak to pierwsze
liternictwo - gdy co w grudniu ubiegego roku usiowaem bkn,
powiedziae, e "ju jest za pno na zmiany"] w ten wanie sposb
pojawi si nagle Dziworski. Tymczasem w Polsce poprzednio kilka
liczcych si osb wspominao mi o zamiarze krcenia filmu na mj
temat, oczywicie nieostro, w rozmowie towarzyskiej, oczywicie bez
sensy byoby ich chwyta za guzik i od razu da, by to robili ju tu i
teraz, ale gdyby Dziworski nie pojawi si nagle w jesieni ub roku na
lotnisku z pytami pod pach i z Twoj rekomendacj, e: pyty
przywiezie reyser Dziworski, ktry bdzie o Panu film krci, lecz
gdyby caa sprawa by decydowana wolniej, ja wskazabym ewentualne
nazwiska, Ty by z tymi ludmi pogada, by moe w ogle wszystko nic
by Ci nie kosztowao z wyjtkiem jakiej materialnej zachty do kieszeni
ktrego z tych ludzi, by film ten potraktowali w swym terminarzu
priorytetowo - oczywicie nie gwarantowaoby to arcydziea, ale jak sdz
przynajmniej rzeteln prac - mona by byo te rzeczy robi powoli,
niszym kosztem, nie precyzujc terminu wystawy i przystpujc do niej
dopiero gdyby wszystko inne byo ju gotowe i zapite na ostatni guzik.
375

Mniejsza o to - czasu nie cofniemy, moglibymy uczy si na bdach,

gdyby byo, za co, bo jak wynika z Twojej mowy (wczoraj przez telefon)
to nie bardzo jest za co...
Jeszcze jedna sprawa, bo potem zabraknie papieru. Poniewa jak susznie
zauwaye we wczorajszej rozmowie, prawie e Ci przyrzekem priorytet
zakupu najlepszych obrazw, pokornie przypominam, e w ubiegym
roku te nie zatrzymaem sobie 25% lecz zaledwie (o ile mnie pami nie
myli) 4 obrazy, w zwizku z powyszym dostarcz Ci niedugo wykaz
pozostaych obrazw z roku 1984 (o ile w ramach 25% zmieci si wicej
ni 4 obrazy) ktre wg mojej oceny nale do tej grupy "wybranych", co
do ktrych obowizuj zastrzeenia handlowe, oraz gdy skoczy si rok
biecy, podam Ci list obrazw z roku biecego, bo na razie nie mog
tego jeszcze uczyni, bo a nu wymaluj najlepszy dopiero za tydzie?
Chciabym by na odwrocie tych obrazw postawi "certyfikat X" [jak na
filmach], bo ja nie oznaczaem ich w aden sposb, gdy jak mona
wiedzie ile bdzie wynosi 25% za dany rok, oraz co w konsekwencji
bdzie si w tych 25% konkretnie zawiera. Pocztkowo mielimy dziaa
wg zasady, e zostawiam sobie stale najlepsze i pod koniec roku
selekcjonuj. Skoro w biecym roku dostaniesz wszystko, co tylko
chcesz, a do tej pory ju dostae, to midzy nimi byy i bd te najlepsze,
ktre trzeba oznakowa ex post. To by byo tyle.
Bardzo prosz o jakie wizualne prospekty tej jednorazowej bielizny
ochronnej. Nie wiem czy to w ogle si nada, ale najpierw musz
wiedzie jakie to jest i na czym polega i czy da si wcign na osob
lec i cik jak wr z ytem. Prosibym te o informacje, jakie s ceny.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj Pani.
(monogram)
***
(notatka po francusku : envoy dactylographi avec de petits
changements de style dans le paquet envoy ce jour )
376

le 30 XI 85
Drogi Mistrzu,
Ot kilkanacie nowych katalogw (reprodukcje i tekst),
kilkanacie starych katalogw (Hommage Beksiski), kilkanacie
kart pocztowych kadego rodzaju, tekstw ("Beksiski - peinture
sans signification") i wreszcie samych okadek (te ostatnie s
waciwie nieudanymi odrzutami gdy odbi si na nich tytu z tyu).
Prcz tego kawa (10 paczek). Zaraz postaram si dokupi pieluchy
dla starszych ludzi o ile je znajd w aptece przed wysyk tej
paczki.
Wreszcie wysyam katalog disc compact jaki si ukaza na 86 rok.
Tu podkrelam: nie bior adnych zobowiza, co do zakupu pyt.
Przylij list potrzebnych Ci: bd je zbiera bez uganiania si, o ile
bdzie mi to przychodzio bez trudu i bez poganiania mnie.
Przysya bd tylko wtedy, gdy bdzie ku temu atwa okazja, (np.
moja treciowa bdzie za kilka miesicy wracaa do Polski).
Jeli te warunki Ci odpowiadaj - godz si. W przeciwnym
wypadku wole z gry zrezygnowa.
Poniewa ceny pyt poszy bardzo w gr proponuj cyfr 45 pyt za
jeden obraz. Jest to by moe nie do przyjcia dla Ciebie a wic
bez zdziwienia przyjm odmow mej propozycji.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 1. 12. 85.

Dokoczyem po wczorajszym telefonie rozpoczty przed trzema dniami

list, woyem go do koperty, zalepiem, zaadresowaem, nalepiem
377

znaczki, po czym jednak siadam teraz powtrnie do jego napisania. Na

skutek wczorajszego telefonu, niektre kwestie s tam niejasne, bo
nawietlane dwukrotnie: raz przed telefonem, drugi raz po telefonie.
Piszmy zatem raz jeszcze, oby tym razem wyczerpujco i jednoznacznie...
A wic na wstpie sprawa mojej mamy i zwizanej z ni wysyki tych
nieprzepuszczalnych majtek [czy jak tam] o nazwie pempas, pampas,
pampus czy jeszcze inaczej. Dzikuje za ich wysanie, ale troch niestety
pospieszye si z ich kupnem i wysyk - trudno mi to dzi "udowodni"
[a Tobie zawsze potrzebne s dowody na pimie], ale prosiem jedynie o
blisz informacje; a to jak rzecz wyglda, jak si z tego korzysta i ile to
kosztuje, na wypadek gdyby okazao si konieczne. O istnieniu tego
dowiedziaem si przypadkiem od niemieckiej dziennikarki, ktrej
wspominaem o naszych problemach, ale wcale nie byem przekonany, e
to bdzie si nadawao do tej konkretnej sprawy, jaka stoi przed nami.
Jeeli s to majtki [nie wiem, co to jest] to w tej chwili, gdy na nodze
zaoony jest wycig, ktry polega na tym, e przez staw kolanowy
przekuty jest bolec, a na nim za porednictwem bloku przytwierdzonego
do ramy ka zawieszone jest ca 15 kg - zaoenie majtek jakichkolwiek,
nawet spodni od piamy jest wykluczone, a potrwa to moe od 5 do 10
tygodni [do tej pory mino ich 4 i p]. Potem mama i tak chodzi nie
bdzie, co jest ju spraw pewn, przy czym wcale nie jest spraw pewn,
e w ogle kiedy ze szpitala wyjdzie. To zreszt, e chodzi nie bdzie
byo ju spraw pewn wtedy, gdy zwracaem si do Ciebie z zapytaniem
o te majtki. Ow moja saba znajomo niemieckiego, nie pozwolia mi
w rozmowie z t dziennikark zorientowa si czy jest to bielizna
jednorazowa dla osb ortopedycznie zdrowych, a majcych tylko
trudnoci z utrzymaniem moczu i stolca, czy suy tez dla osb lecych
non stop na wznak i do tego tak cikich, e problem woenia na nie
majtek, jest problemem trudniejszym technicznie ni umycie ich i
posypanie rodkiem dezynfekcyjnym, tak jak niemowlta. Oczywicie nie
auj pienidzy dla wasnej matki, ale tez nie mam ich na tyle, by wyda
je nie wiedzc nawet czy to si na co przyda! Dlatego tez chciaem raczej
prospekty lub informacje na temat "CO TO JEST?" W tej chwili zreszt
na wypadek gdyby udao jej si wygrzeba z tego zamania i odleyn,
poszukuje materaca ortopedycznego [podobno s takie uruchamiane
elektrycznie, ktre stale "yj" pod chorym], ale te najpierw szukam
informacji, bo jeszcze nie wiadomo czy w ogle bdzie potrzebne, a poza
378

tym nie wiem na ile materac taki zniesie zalewanie odchodami i ile
kosztuje - moe powyej mych moliwoci? By moe te, e to, co
syszaem o istnieniu na Zachodzie takich materacw jest bani z tysica
i jednej nocy. Nie wykluczam. Sprawa zreszt wyglda beznadziejnie, bo
teraz, gdy moemy codziennie zobaczy kolor jej odchodw, to nie da si
ukry, e jest on czarno-zielony, a wic prawie pewna, a w kadym razie
potwierdzona, wydaje si poprzednia sprzed roku diagnoza nowotworu w
jelicie grubym, czy w ktnicy.
Przy zaoeniu, e stae, powolne wykrwawianie si, zmniejsza bdzie
barier immunologiczn organizmu, a ropne komplikacje zwizane z
odleyn okoo koci ogonowej i odbytu [podobno ma dziur "do koci"
co widziaa Zosia, bo ja trzymaem j od przeciwnej strony, by w ogle
umoliwi dojcie od tyu] mog spowodowa jakie zakaenie i wtedy
sprawa nabierze obrotu niepomylnego lub raczej chyba pomylnego,
gdy o ile by si wygrzebaa, to za p roku musiaaby odczu zapewne
pierwsze ble zwizane z nowotworem, do czego lepiej aby nie
doczekaa. Tak to wyglda na dzie wczorajszy.
Teraz sprawa druga, czyli to, co Ci najbardziej zapewne nurtuje, a
mianowicie moje "retroaktywne" zmiany w naszych ustaleniach.
Wprawdzie wcale tak tego nie odczuem, e co zmieniam, ale poniewa
dla Ciebie liczy si tylko to, co na pimie, wic ju nie powouj si na
nasze rozmowy, lecz potwierdzam na pimie: Obrazy nabyte lub
zarezerwowane do nabycia przez Piotra Dmochowskiego od Zdzisawa
Beksiskiego, w okresie od pocztku ich znajomoci, a do 1
padziernika 1985 roku stanowi cakowit i bezwarunkow wasno
Piotra Dmochowskiego i moe z nimi robi, co chce! Byoby mi bardzo
przykro gdyby w wyniku tego owiadczenia obrazy takie jak weseli faceci
w doku, nogi na krzele, latajca wanna, kwadratowe morze, katedry z
cmentarzami et c miay pj pod motek na jakiej aukcji, by ratowa
Twoje nadwtlone kapitay, ale trudno - fakt, e nie zastrzegaem si na
pimie! Masz wic ju moje obiecane owiadczenie. Obiecane
telefonicznie - naprawd wtedy nie mogem przeciga rozmowy, bo
zastae mnie przy technicznej pracy, wymagajcej rozprowadzania po
obrazie ywicy non stop. Dziki Twym wspaniaym prawniczym
okreleniom, ktre wkuwam na pami ["reprobacja spoeczna",
"retroaktywno" et c] bd mg niedugo uchodzi za czowieka
379

inteligentnego, ktry nie tylko zna nazwisko Gorbaczow, ale potrafi te

odrni Gorbaczowa od Smirnowa i to nie tylko po ksztacie butelki, ale
i po smaku...
Sprawa nastpna, czyli ramy. Zobaczywszy je na zdjciach, miaem rne
obiekcje, ktre w adnym stopniu nie tyczyy si ich jakoci materialnej.
Podobnie nie kierowaem si tutaj "vox populi", gdy zapytani o nie
ludzie [np. Dzikowska] w ogle ich nie zauwayli, czyli mogoby to
oznacza, e ramy odebrane zostay prawidowo, gdy dobrze dobrane
ramy nie powinny si da zauway w znaczeniu mnemicznym. W moim
jednak [autora] odczuciu posiaday one szereg wad, z ktrych
najwaniejsza bya nadmierna ornamentyka i zbyt bogate profilowanie,
oprcz profilowania jeszcze naroniki [w niektrych], ornamentyka
poprzeczna oraz wreszcie motyw marmuru. Jest pewien styl na
"bogactwo" i "przepych", ktry np, powoduje, e niektre firmy nawet
kolumny goniowe robi z marmuru kanaryjskiego [nie brzmi niestety
lepiej od drewnianych a raczej gorzej]. Wynikiem ulegania tego typu
trendom jest wntrze mieszkalne w stylu "Pochodnie Nerona" lub "mier
Petroniusza". Oczywicie bywa to styl usankcjonowany w pewnych
enklawach np. okropne estetycznie karoserie rozmaitych Rolls Royce'w
czy Jaguarw, bdce szczytem drobnomieszczaskiego smaku, s
rwnoczenie symbolem najwyszego standartu, ale niestety na ramach
nie da si umieci nazwy "Rolls Royce" i s one wtedy bez takiego
napisu tylko pretensjonalne, podobnie jak pretensjonalne i brzydkie
byoby BMW wystylizowane z tym samym drobnomieszczaskim
zadciem jak Rolls Royce.
Podobnie zreszt byo z Beksiskim za 40.000 dol chocia Monet w
wyszej o wiele cenie i w tych samych ramach, byby do przyjcia, a
nawet byby wrcz na miejscu. Na razie wic oprawiam obrazy w
zastpcze tym niemniej kosztujce mnie mas pracy i bardzo dobre do
transportu oraz jako zabezpieczenie obrazu przed uszkodzeniem listwy.
Nie wykluczam jednak wcale ram francuskich a jednorazowe zetknicie
si z ram belgijsk, za ktr przyszo mi przed laty zapaci, wskazuje,
e mona znale za granic bardzo pikne luksusowe, ale proste ramy.
Po raz wic by moe setny, proponowabym by zanim co postanowisz,
a raczej uczynisz [ ty wcale nie jeste jak siebie przedstawiasz "trzewym i chodnym kalkulatorem" lecz potomkiem Maka z Bogdaca
380

z jego dewiz "najsamprzd rb, a natenczas dopiero miarkuj kogo

rozrba"] przysa mi nareszcie bogaty wybr prbek ram lub ich katalog
o ile takowy istnieje, lub nawet kilka katalogw kilku firm - to zbyt
powana sprawa, by j puszcza na ywio. Na odwrocie listu norweskiej
galerii, o ktrego przysanie prosie, naszkicowaem "wariant A" i
"wariant B, co nie znaczy, e s one dosowne tak w skali jak w
ksztacie, jak te i nie znaczy, e tym samym wykluczam istnienie
wariantw niekonwencjonalnych, nowoczesnych, pod warunkiem, e
bd mi si podobay, bd si podobay Tobie i Twojej onie i bd
speniay rol, jakiej si od nich wymaga,, czyli nie tylko zamykay i
obrysowyway obraz, ale take zabezpieczyy go od uszkodzenia i
uatwiy pakowanie i transport.
Teraz odnonie galerii norweskiej i innych uwag, ktre wypowiedziae
przez telefon, midzy innym propozycji bym sprzedawa sobie po 3.000,
bym Ci "podrzuci" list swych klientw et c et c. O Rany Gorzkie!
Gdymy si poznali sprzedawaem wg czterech wariantw, a nawet piciu
wariantw, a od tej pory nie sprzedaj wogle. Te pi wariantw to
2.000, 1.000, 500, oraz dwie ceny krajowe jedna oscylujca wtedy okoo
300 ty, a druga przeznaczona dla nabywcw muzealnych i oscylujca
okoo 70.000,, czyli "za grosze", ale z obowizku patriotycznego i dla
prestiu. W cenie 2.000 sprzedawaem zasadniczo kady wybrany przez
nabywc obraz. Pozostae ceny byy wypadkow wynikajc z iloci
posiadanych obrazw, ich jakoci, typu klienta [wedle weny ocenia si
owc] wielkoci transakcji i dugoci trwania ukadu, aktualnego stanu
mojej kieszeni et c et c. Byem zanim Ci poznaem WOLNYM
CZOWIEKIEM, co miao swoje zalety jak i wady. Teraz jestem
ptaszkiem w klatce, a Ty chcesz bym prowadzi wolny handel i na
dodatek podsya Ci klientw. Kogo? Badylarzy, facetw z firm
polonijnych czy turystw z Izraela, ktrych widz raz w yciu moim i
ich? W wikszoci s to ludzie za 1.000 lub za 500. W wikszoci s to
ludzie, ktrzy przychodz do mnie, tak jak przyszede Ty, bo widzieli w
galerii moje obrazy. Ow od kiedy si znamy, w galeriach nie ma moich
obrazw, bo nie wyrazie na to zgody. Ludzie pisz do mnie coraz
rzadziej, bo dawniej ten kontakt wyglda tak, e Hans Meyer kupi obraz
w Galerii u Alicji Wahl, a Johann Vogel widzia obraz u niego i do mnie
napisa i np. doszlimy po trzech listach do porozumienia, wyle mi za
obraz pyty, za jego ciotka po roku kupia obraz ode mnie za DM w
381

trakcie pobytu w Warszawie. Teraz to wszystko si wycisza. Nie ma

marketingu nie ma tez i handlu, nie jest to wreszcie ani towar deficytowy,
ani nie jest racjonowany na kartki, ani nie jest towarem pierwszej
potrzeby, zamiast Beksiskiego [gdy go brak] kupuje si w trakcie pobytu
w Polsce Waka lub Berdyszaka lub jednego z wielu innych
wystawiajcych i gotowych do handlu. O mnie powoli ludzie w Polsce
zapomn i DLATEGO wanie w lecie, w zamian za ustpstwa, o ktre
mnie prosie, wynegocjowaem od ciebie sum "wymwienia" na
wypadek gdyby chcia rozwiza umow, bo zauwayem, e w wyniku
tego embargo grunt zaczyna mi si usuwa pod nogami i w momencie
ewentualnego zerwania przez Ciebie naszej umowy mog znale si w
sytuacji o wiele gorszej ni mog sobie wyobrazi. Na rynku trzeba
"istnie", by z tego rynku korzysta, o czym wie kady handlowiec. Co do
Galerii Norweskiej, to gdybym nie mia ukadu z Tob, zapewne
zwizabym si przejciowo i nieobowizujco z nimi, sprzedajc im ze
dwa, trzy obrazy po 1.000 [tak ich oceniam] gdyby im te obrazy "szy", to
by moe przedualibymy nasze "rozwodnione" stosunki - wysyka by
naleaa do mnie, wybr nastpowaby wg slajdw. Najlepszych obrazw
w ogle by nie widzieli, dostawaliby ze trzy razy do roku slajdy, po kilka
sztuk do wyboru i przetelegrafowania, tak abym w trzy tygodnie od
momentu ich wysania mia jasno, czym mog handlowa pod innym
adresem, a co zostao wybrane. Z pewnych drugorzdnych szczegw
[bd w numeracji mego mieszkania] wnioskuj, e mj adres maj od
jednego z mych przygodnych klientw ze Szwecji, ktry paci 1.000 [w
pytach] i na takie warunki zapewne s przygotowani. Wiem, e wg moich
dowiadcze cena 2.000 jest dla Szwedw [przecitnych] za wysoka, oni
s cholernie zrwnani przez system podatkowy! Nigdy nie sprzedaem
Szwedowi droej ni za 1.000, a gdy szo o ceny wysze, to czasem targi i
kombinowanie trwao rok [z jednym architektem] i nic z tego ostatecznie
nie wyszo. Dla Ciebie wreszcie [nie wymawiajc] te 2.000 byo za
wiele!! Wic niby jak mam bra po 3.000?! Nie przeceniaj wpywu
wystawy na ceny w Warszawie. Wikszo z tych, ktrzy przyszli by
ewentualnie co kupi, nie miaaby bladego wyobraenia, e bya jaka
wystawa w Paryu.
No i wreszcie na koniec sprawa dla mnie najbardziej bolesna, a
mianowicie to, e chcesz si wycofa z kupowania dla mnie pyt CD.
Oczywicie bye na tyle oschy i stanowczy w swych dezyderatach
382

podanych wczoraj przez telefon, e nie zamierzam Ci bynajmniej ani

zmikcza ani przekonywa, szczeglnie, e rzeczywicie znowu nie mam
nic "na pimie", co jest dla Ciebie (jak widz) spraw zasadnicz.
Pozwol sobie jednak przypomnie, e 12 kwietnia br sam mnie prosie
(co podkrelam) i w tym celu podniose "cen" obrazu z 55 pyt na 58
pyt, bym nie rezygnowa z Twych usug, bo ju wyrobie sobie kanay, a
ja miaem rzeczywicie tak moliwo i taki zamiar by zmieni dostawc
i to nawet byo chyba korzystniejsze podwczas ni 58 pyt za obraz [dla
mnie], ale teraz ju tej moliwoci nie mam, bo w warunkach polskich nie
jest to tylko kwestia pienidzy, lecz take kwestia szczliwego
przypadku. Od tego czasu nie liczc kilku pyt, ktre dla uatwienia Ci
wyrwnania zalegego rachunku wybraem z zakresu muzyki pop,
zaatwie mi 17 pyt. Czy ta wanie suma bya a tak potna [17 pyt na
8 miesicy], e wywoaa twe wczorajsze [prawie] poirytowanie? To by
byo to, co na marginesie. W licie wczorajszym, ktry podarem, a take
w telefonie, bya mowa by wywiza si z tej reszty, ktra jeszcze
zostaa, ale myl, e jednak nie bd Ci dalej w ogle tym obarcza,
chocia sowo daj, e nie wiem, w jaki sposb teraz nawi z kim
innym ukady, skoro nawet obrazami nie dysponuj jako zacht.
Mniejsza o to.
Rachunki wic wygldaj tak: Za obraz ktrego cena we Frankach wynosi
8.400 winien bye 58 pyt. Jedna pyta bya zalega, a wic cznie byo
tego 59 pyt. dostaem 17 pyt, a wic odrzucajc pyt zaleg jest tak
jakbym dosta ich 16., czyli, e wywizae si z 16/ 58 nalenoci za
obraz. Dodatkowo przesyasz mi 10 soikw NESCA, oraz te pampasy
czy pempusy - NESCA zapewne kosztowaa okoo 450 Frankw (o ile nie
podroaa lub nie potaniaa), pempusy nie wiem po ile s, dopiero zobacz
na ceny, dochodz jeszcze bateryjki, ktre kupi Glinicki i z ktrymi mam
si rozliczy z Tob, a ktre kosztoway 56,5 Franka - jeli o czym
zapomniaem, to nie przez niski merkantylizm i wyrachowanie, tylko
naprawd zapomniaem. W kadym razie dokadne rozliczenie dostarcz
po uzyskaniu dokadnej ceny NESCA i pempusw i po odjciu tego od
ceny obrazu. Pozosta reszt zapacisz mi normalnie dolarami do rki [
plus wspczynnik dewaluacyjny, co mam "na pimie" - tu chichot
szataski jak z Mefista] w przyszym roku. Pozwl jednak, e zastosuj w
stosunku do Ciebie sankcj, na zasadzie elastycznego reagowania na
paszczynie dyplomatycznej. Wy wydalacie naszego attache za
383

szpiegostwo, wic my nie pogarszajc sobie stosunkw dyplomatycznych

z Wami wydalamy w odwecie Waszego Attache z naszego kraju. Nigdy i
nigdzie nie spisywaem na pimie, e bd robi Ci kopie z tam
nagranych w mojej pracowni. Zobowizywaem si na pimie wycznie
do tego do czego si zobowizywaem - nie ma tam nic o kopiowaniu
tam, nie wspominajc ju o ich nagrywaniu, finansowaniu et c . Tak wic
te tamy, ktre s ju nagrane wypoycz Ci bardzo chtnie by je sobie
skopiowa we Francji, kiedy tylko bdziesz mia ochot [termin nie ma
wikszego znaczenia] zastrzegajc na pimie, e nie ycz sobie by byo
to robione w Polsce!!! Mnie to zajmuje mas czasu, do czego dochodzi
czas na nieustanne naprawianie psujcego si sprztu, ktry po
kosztownej naprawie jest gorszy ni przed napraw - na dodatek oprcz
magnetofonu UHER na ktrym nagrywaem z mikrofonu zepsuo si teraz
to japoskie cudo SANSUI, na ktre przegrywaem, nie mam czasu,
zdrowia, ochoty, pienidzy ani wogle motywacji, by si tym bawi. Od
dzi sprawa ta mnie nie dotyczy! O ile chcesz co w przyszoci nagrywa
musisz przytarga wasne tamy, sprzt i sam si tym zajmowa. Howgh
jak mawiaj prawnicy z plemienia Siouxw! Ze swej strony zobowizuj
si nigdy ju o nic wicej nie prosi, by kupowa, wysya et.c. Na
pimie! "Czarno na biaym " jak mwi Wdz Klasy Robotniczej w
negocjacjach z Jagielskim w roku 1980. Twoj wasno stanowi kasety
nagrane i nienagrane w tym trzy nagrane INKEL 60, ktre nagraem przed
zepsuciem si magnetofonu, jedna nienagrana i nierozpiecztowana
INKEL 60, oraz 17 zaplombowanych kaset BASF i 3 rozplombowane, na
ktrych robiem prby nagrywania, ale nie chciay i na SANSUI, o
czym ju mwiem w telefonie! Wszystko to dostaniesz do rki gdy
bdziesz w Warszawie. Co do rozlicze z kasetami VIDEO, to kupiem za
twoja fors dwie sztuki obie TDK SUPER AVILYN, mylc e kady z
filmw nagrany bdzie na innej [nie znaem si wtedy na tym, nie
mielimy jeszcze video]. Najprawdopodobniej technik w telewizji, ktry
to przegrywa, ukrad kaset TDK SUPER AVILYN, a film dla Ciebie w
[oba razem] nagra na taniej kasecie SHARP. Nie zrobi tego na pewno
Kuduk, ktry rzecz zaatwia, bo on si zna na technice jeszcze mniej ni
Ty. Nie chciaem si o to strzpi, bo z trudnociami w ogle udao mi si
wydbi nagranie tych filmw [ zreszt odpatne]. Przekazaem wobec
tego przez Rymsz obie kasety, jedna zaplombowan i nieuywan z tych
dwch, jakie kupiem, a drug t, ktra zwrcono mi wraz z nagranymi
filmami z telewizji na Woronicza. Myl, e jest to wystarczajce
384

rozliczenie si. adnych innych dugw nie pamitam, no a w przyszoci

nie bdzie ju okazji do ich robienia, bo bdziemy na rozliczeniu cile
finansowym.
Pozwol sobie na koniec raz jeszcze powrci do sprawy ew.
zastanowienia si czy nie byoby dla Ciebie [dla mnie na pewno nie]
opacalne rozwizanie naszej umowy jeszcze w tym roku. Gdyby to
uczyni do dnia 31 grudnia, to zostao by Ci do zapacenia 10 obrazw, z
ktrych jeden jest ju po czci przy pomocy pyt, kawy i pumpusw, co
w przypadku gdyby miay narasta koszta dalszych wystaw, edycji
ksiki et c miaoby swj ekonomiczny sens dla Ciebie, podczas gdy ja
wyszedbym na tym gorzej, ale miabym czyste sumienie, e nie
grzniesz coraz gbiej, a na otarcie ez miabym ju od zaraz, czym
handlowa, [zanim jeszcze odesaby to, co "komisowe"] ju 6 nowych
obrazw, ktre wczoraj skoczyem oprawia i woyem do schowka. W
tym celu wystarczy ewangeliczna formua "Panie rzeknij tylko sowo" do
pnocy 31 grudnia 1985 roku, nawet wystarczy nagra to na moim
reponderze. Od 1 stycznia 1986 wchodzi w gr nasz spisany ukad o
"wypowiedzeniu", ktry od razu podwysza Twoje ewentualne
zobowizania do 13 obrazw [jeden za stycze plus 12 jako "ryczat"] i z
kadym miesicem ta suma ronie o jeden obraz. By moe warto by si
nad tym zastanowi, bo wyczuem w twym gosie rezygnacj z
finansowych miray, ktre wieciy do tej pory nad mniej lub bardziej
odlegym horyzontem. Nie wkurwiaj si, ale rozwa t propozycj zostaa postawiona bez adnego finansowego wyrachowania z mej strony.
Dla mnie aktualnie korzystniejsze jest otrzymywanie ryczatu jak dugo
jest to moliwe, gdy po pierwsze jest to plus minus odpowiednik tego, co
miaem do tej pory, bez rwnoczesnej koniecznoci marketingu, listw,
slajdw, wizyt, zadeptywania podogi przez entuzjastw et c et c, a jeeli
czego si ze wzgldu na siebie gwnie lkam, to tego, i za bardzo
przyzwyczajam si do faktu dostawania "pensji" i potem gdyby warunki
uoyy si inaczej, stan si yciowo bezradny jak Urzdnik Magistratu
zwolniony z pracy. Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj Pani i myl, e
nieco rzeczowy ton niniejszego listu nie nadwyry stosunkw midzy
nami. Cze.
(monogram)
385

***
W. Pan Zdzisaw Beksiski
Warszawa
ul. Sonaty 6 m 314

Marly le Roi le 14 dcembre 1985

Drogi Zdzisawie.
Odpowiadam na Twj list z 1-go 12-go 1985 r.
Rozmowy i sowne umowy maj to do siebie, i emocje zacieraj
ich kontury a pami zachowuje ich czciowy i przekrzywiony
obraz. Przypominam wic, i w rozmowach telefonicznych do
ktrych nawizujesz w licie na ktre odpowiadam, wielokrotnie i z
si podkreliem, i moje zobowizanie do wysyania Ci pyt nie ma
takiego samego charakteru jak zobowizanie do pacenia ustalonej
kwoty za obrazy, e jest zobowizaniem moralnym a wic
zalenym od stanu naszych stosunkw, od Twoich reakcji na moje
prby zaspokojenia Twych pragnie wreszcie od moich
moliwoci.. W przeciwiestwie wic do moich obowizkw
prawnych, ktre nie mog waha si w zalenoci od koniunktury
(chyba e za zgod drugiej strony), kupowanie Ci pyt, jak rwnie
jakiekolwiek zaatwianie innych spraw zaley od szeregu rzeczy
ktre zmieniaj si. Twoja ostra reakcja w czasie wystawy, gdy
chciaem si telefonicznie podzieli z Tob radoci z publicznego
sukcesu a usyszaem, i daleko waniejszym jest poinformowanie
Ci, co z kupnem dla Ciebie dalszych pyt spowodowaa, i mj
entuzjazm do zaatwiania tej sprawy mocno zmala. Do czego
dooyy si trudnoci obiektywne wynikajce z tego, i moje rdo
pyt (FNAC) zostao zreorganizowane i facet, ktry mi je wybiera
znikn. Z tych wszystkich powodw powiedziaem Ci telefonicznie,
i dostarczanie Ci pyt ulegnie zmianie: co si tyczy obrazu ktrego
spacanie zaczem pytami pozostajemy w cyfrze 58 pyt. Co do
nastpnych proponuj zmniejszenie tej liczby a w kadym razie
386

przyjmowanie bez presji, pretensji i z odrobin wdzicznoci moich

prb zaspokajania Twej pasji. Przypomn Ci, i al Margonariego
za zupeny brak Twojej reakcji na wystaw, ktr Ci zrobi
powoduje, i moje prby urzdzenia z nim nastpnej ekspozycji we
Woszech spotykaj si z lodowatym milczeniem z jego strony.
Na pozostae problemy poruszone w Twoim licie nie odpowiadam
nie chcc wdawa si w niepotrzebne polemiki.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i wszystkim Wam ycze dobrego
Nowego Roku
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 3. 12. 85.

Cigle mi yso po tym przedwczorajszym licie, ktrego nie powinienem

by wysya. W zasadzie nie chodzi o to ebym myla co innego i
ebym powiedzia, a raczej napisa tam co, czego nie czuj, ale
powinienem by to sformuowa grzeczniej, wic prosz wybacz: biegasz,
kupujesz te majtki, kaw et c. pakujesz, wysyasz, a ja zamiast
podzikowa pisz napastliwy list. Jestem winia i wicej nie bd, nie
bardzo mam cokolwiek na wasne usprawiedliwienie z wyjtkiem
stressowej sytuacji, w jakiej si znalelimy, na dodatek znowu miaem
przejcia z wtrob - wtrobiarze s nie do zniesienia!!
Faktem jest, e listopad, a raczej ostatni miesic, spowodowa jak
piramidaln zwak mniejszych lub wikszych kopotw, kady nie do
rozwizania, a w kadym razie nie do rozwizania od rki! Oprcz
najwaniejszej sprawy z mam, szereg dokuczliwych drobiazgw: psuj
si magnetofony, w tym jeden na takim szczeblu zaawansowania
technicznego, e prno szuka serwisu w Polsce, psuje si na miesic lub
duej Diesel, w momencie, gdy jest najbardziej potrzebny, wysiada raz za
razem wtroba, nadchodzi przypieszona zima, psuj si kaloryfery i brak
387

ciepej wody, wczoraj w nocy wreszcie reumatyzm atakuje mj palec

wskazujcy - dzi malowaem wg. tych samych zasad wg. jakich
Demostenes uczy si przemawia, na szczcie teraz prawie w 90%
przeszo i mog nawet pisa na maszynie, jeliby nie, to list ten
wysmaybym wczoraj, ale palec bola ju wczoraj, a w nocy bola tak, e
nie mogem spa. Cay czas (na dodatek) jestem pod presj "nie udania
si" wystawy paryskiej, wszelkie zapewnienia, e byo fajnie traktuj jako
zapewnienia majce na celu nie psucie mi krwi, nawet Ty raz wybuchasz
entuzjazmem, a zaraz potem w jakim zwrocie mwisz, e "pogodziem
si z rozgoryczeniem" i tak dalej, tak wic wydaje mi si, e byo nawet
gorzej ni sobie myl, kady Twj zwrot nieco bardziej enigmatyczny
"popeniem powany bd, ale zupenie gdzie indziej" napawa mnie
lkiem, e co jest nie tak - Twoje poszukiwanie kontaktu z jakimi
niewiele znaczcymi galerzystami ze Skandynawii, poczytuj zaraz jako
kompletne finansowe fiasko, w ktrym ratowa naley choby 10%
wkadu, Twj telefon w sprawie mego "retroaktywnego" stawiania Ci
wobec niemoliwoci sprzedania jakich najlepszych obrazw, staje si
dla mnie automatycznie dowodem, e ratujc si z tarapatw finansowych
chcesz sprzeda cokolwiek byle tylko kto to chcia kupi i to za takie
pienidze lub mniejsze jakie sam zapacie. Wybacz mi prosz, ale czuje,
e jestem aktualnie w objciach "paranoja subacuta".
Po dzisiejszej wizycie w szpitalu dowiedzielimy si, e mama zostaa
wyleczona, przez co lekarze rozumiej fakt zronicia si nogi. Chodzi
na pewno nie bdzie oraz ma zgangrenowan i ropiejc, potwornie
cuchnc odleyn w okolicach koci ogonowej, czy te miednicy, na
dodatek oddaje bezwolnie mocz i ka, (czego przedtem nie robia), ale
szpital zainteresowany by nog i z tego punktu widzenia mamy do czynie
z Sukcesem Medycznym i jeszcze jednym Wielkim Osigniciem
personelu chirurgicznego. W zwizku z powyszym mama wraca w pitek
6 grudnia i ju dzi nabyem dzwonek, ktry zamontuj jutro, jutro te
przestawimy tapczan. Ortopedycznego ka rzecz jasna nie dostalimy najpierw by przez cay miesic remanent, a do 28 listopada, po czym 29
miaem atak i dobrze, e daem rade dojecha do szpitala by pomc w
ablucjach, potem by weekend [ w szpitalu w czasie weekendu by "ostry
dyur" w sobot, ale to wcale nie znaczyo, e by tam przez sobot i
niedziel, cho jeden lekarz - przyjto 38 poamanych na lodzie staruszek,
na to bya jedna salowa okoo 70 letnia i jedna pielgniarka w cigu
388

dwch db, nie byo w ogle podkadw i przecierade do wymiany, bo

maj tylko norm na jeden dzie, a pralnia bya oczywicie nieczynna, bo
Zwizki wywalczyy wolne soboty, a nikomu do gowy nie wpadnie, e
"ostry dyur" wie si z naborem duej iloci chorych - w
przygniatajcym fetorze zasranych dziesitek przecierade musiaem si
chyba na tyle podtru, e potem wyadowaem si na Tobie] teraz po
weekendzie nareszcie moglimy zapyta si w jedynym w Warszawie
sklepie ortopedycznym o ka, ale dowiedzielimy si, e "nie bywaj".
Przestawiamy ten sam tapczan, ktry miaa do tej pory tyle, e na rodek
jak dla Madame de Lepinace. Lkam si o Zosi, jak da rad, bo w
szpitalu zawsze zaatwialimy to we trjk, podpacajac salow. Ja z
salow podkadalimy rce pod mam na wysokoci nerek i podnosilimy
j do gry, a Zosia wyrywaa spod spodu skrwawiony i zaropiay,
zafajdany podkad wycieraa cerat, mya z grubsza pup, wsadzaa nowy
podkad etc. Ja sam mamy nie dwign, moglibymy to robi razem z
Zosi, ale dla niej to za ciko, poza tym, kto wtedy zmieni to, co pod
ni? Odczuwam trem przed tym wszystkim, mimo, i do obrzydzenia i
smrodu ju przywykam i niedugo bd mg je w czasie tego spagetti.
Nie ma szans, by zaatwi jak pielgniark - moe byyby szanse
gdybymy dysponowali jakim pokojem dla niej, bo wtedy mona by
cign kogo spoza Warszawy gdzie jest podobno atwiej. Jutro m
kuzynki ma si popyta w Akademii Medycznej, gdzie jest (podobno)
spdzielnia studencka, o czym do tej pory nie wiedziaem. Mimo
wszystko ciesz si jako na to, e mama wrci do domu, bo jeli miaaby
umrze [a mao je, krwawi i jest coraz sabsza] to byoby
nieprzyzwoitoci by miaa to robi w tym szpitalu, gdzie personel
lekarski jest na poziomie, [jeeli idzie o wraliwo i serce] babek
klozetowych wydzielajcych papier w sraczu. Wiem, e szpital jest w
takim wypadku zazwyczaj jedyn moliwoci, jest tam i tlen i narkotyki
i wszystko, co potrzeba, ale to jest (jak widziaem) tylko teoria. W
szpitalu MSW rol salowych speniaj onierze. Opowiadaa mi wczoraj
Turlejska, ktra opiekuje si tam jak zasuon dziaaczk, ktrej
modo upyna w Berezie, ycie dojrzae na Syberii, a staro w
Ustroju Realnego Socjalizmu, ktry wywalczya, e gdy spniwszy si
p godziny przybyli na swoja zmian, to dwch z nich byo tak pijanych,
e wywalili si wprost pod autobus, ktry ich wiz i leeli w kauach
topniejcego niegu [od wczoraj mamy odwil] nie umiejc o wasnych
siach wsta!!! Co si w tym pierdolonym kraju dzieje.
389

Dochodzi pnoc, wic musz ju i spa - jeszcze raz przepraszam za to,

co przed trzema dniami. Co do przegrywania tych tam, to ja bym to ju
Ci dawno zrobi, tylko po naprawieniu ten magnetofon, z ktrego mam
przegrywa cakowicie si zepsu i nie wiem jak go naprawi. Midzy
innymi, dlatego wybuchem, bo myl sobie "a odpieprz sobie kopot z
gowy" [mam tak mao czasu teraz...] Pozdrowienia.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 8.12.85.

Tylko trzy sowa, bo bdzie tu za chwil Glinicki, ktry po poudniu

dostarczy zdjcia Twojej Teciowej na Lotnisku, wic zcz i ten list.
Piszc poprzednio dwa listy do Ciebie, ktre zapewne jeszcze nie doszy
co tam chyba Ci nagadaem w kadym razie byem niesprawiedliwy w
pierwszym z nich i potem przeprosiem, bo byo mi gupio. Mam
nadziej, e nie bdziesz dotknity. My teraz nie bardzo panujemy nad
nerwami, bo sytuacja jest podbramkowa.
Mama od dwch dni jest w domu, w ostatniej chwili chcieli j jednak
zostawi jeszcze do 12 bm w szpitalu [by "podleczy odleyn" podleczali ju od miesica i wynik jest, jaki jest: dziura do koci o
kubaturze ca 1/2 litra, podobno te przetoka, ropa, otwarty zwieracz
odbytnicy, cewnik et c - nie wiem, co jeszcze, bo chirurg przyjdzie
dopiero dzi usun resztki martwicy i wtedy wypowie si
autorytatywnie]. W sumie uwaaem, e wypada by umara - jeli ju tak
trzeba - w domu, a nie w tej okropnej umieralni z karaluchami, gwnem,
rop i dziesitkami jczcych staruszek. W zwizku z powyszym mamy
szpital w domu [jak zreszt przewidywaem przed miesicem]
przecielamy ko przy pomocy pielgniarek ciganych raz std raz
stamtd, zmieniamy opatrunki i dostaje teraz garamycyn w zastrzykach.
Wszystko to jest gaszeniem poncego miasta przy pomocy wiadra z
wod [na moje wyczucie], ale c mona robi innego. Na dodatek od
wczoraj weekend, wobec czego nic nie czynne, apteki tylko niektre,
390

lekw brak, koniec wiata, telefon dziaa, gdy chce i w kierunku, w jakim
chce, jednym sowem realny socjalizm w formie dojrzaej. Ja przestaem
malowa i rzecz ca radz Zosi potraktowa jako wypoczynek urlopowy.
O ile lekarz idc w niedziel na ryby bierze czasem ze sob sztalugi i
farby, o tyle malarz moe zaj si pielgnacj umierajcych.
Zainstalowaem teraz dzwonek elektryczny i wstajemy teraz w nocy, gdy
zadzwoni, nie ma wic szans by malowa, bo jestem troch ogupiay od
tego wszystkiego, gwnie z niedospania. Interesujce dowiadczenie.
Gdyby tylko nie nastpowao kosztem jej ycia, no, ale wreszcie kiedy
kady musi umrze, a ona ma 86 lat, rzecz w tym by nie cierpiaa
nadmiernie.
W kadym razie na najbliszy czas nie przewiduj malowania, a
szczliwie si zoyo, e mam jakie zapalenie nerwu w palcu
wskazujcym [le mi pisa], ktre mijaj zazwyczaj po 2 tygodniach, tak
wic mam poczucie, e nie trac czasu. Komfort psychiczny jednym
sowem. Mam chyba nacignite cigno na prawej rce, pomidzy
okciem a barkiem - mama jest cika jak wr z cementem, a my powoli
dopiero uczymy si waciwych chwytw. Chodz wic z bandaem
elastycznym na ramieniu. I tyle dobrego, jeli to tak mona nazwa.
Kupilimy kwarcwk i dezynfekujemy mieszkanie, jak te nawietlamy
ran. Myl, e rwnie chaotycznie nie pisaem do tej pory. O ile by si
wygrzebaa z tego, to nie pumpasy (czy jak tam) byyby potrzebne, tylko
jaka rura, ktra wszczepia si czy wkleja w odbyt i na zaczepy podcza
pojemniki na ka, ale po pierwsze nie wiem czy to bdzie potrzebne, po
drugie nie wiem nawet jak si zwie, w tej chwili w odbycie jest te
odleyna i stan zapalny, wic niczego wklei si nie da. Cze.
PS. Pokaza mi przed chwil Glinicki kolorowe zdjcia [czarno-biae ju
znaem] i musz czciowo wycofa swe zarzuty, jeli idzie o ramy, bo w
kolorze wyglda to znacznie lepiej na skutek tego, e jakby bardziej
wyrazisty jest materia, poza tym s dobrze dobrane kolorem. Najmniej
podoba mi si rama do "ng na krzele" i jeszcze ze dwie inne, te same
naroniki nie ra w postaci z konierzem, gdy sam obraz jest
persyflaowy lub pastiszowy raczej i pastisz powtrzony w ramie
uzupenia jako obraz. Jeli idzie o "nogi na krzele", to wolabym jednak
mie tu ram bardziej surow. Ale s to refleksje na chybcika, bo Glinicki
stoi mi nad gowa i czeka by zabra zdjcia, a poza tym nie za wiele
391

miaem czasu, by to systematycznie przeanalizowa. Tyle, oglne

wraenie jest znacznie lepsze ni poprzednio uwaaem. Zdjcia mi si
bardzo podobaj i wiele z nich (prawie wszystkie) z wielu wzgldw
chciabym mie i dla siebie, ale to ju temat na nastpne listy. No to ju
kocz. Pozdrowienia, miaem jeden wymitoszony "Przekrj" dla Ciebie,
ale Glinicki powiedzia, e podobno pani Szczyciska zdobya gdzie
kilka sztuk dla Ciebie, tak wic ten zostawi sobie.
Cze, pozdrowienia i ukony dla Twojej Pani.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 10. 12. 85.

Po twym wczorajszym telefonie mylaem wiele jak to zaatwi i by

moe nie przypominasz sobie, ale przed rokiem w mojej obecnoci
uzgadniae z pani Szczycisk, e bdziesz zawsze pienidze przesya
jej, a ona potem przekae je mnie. Nie wiem, dlaczego teraz nie
skorzystasz z tego ukadu, czyby by ju nie aktualny? Co do ustawy, o
ktrej dokadn interpretacj zwracasz si do mnie [raczej chyba przepisu
a nie ustawy] to wanie idea wszelkich tego typu aktw w Polsce polega
na nieostrym sformuowaniu, gdy chodzi o to by w miar monoci day
si interpretowa zgodnie z aktualn polityk. Akt prawny (czy jak tam)
sformuowany nieostro, zawsze ma pewien wewntrzny zakres, w ramach
ktrego nie da si zastosowa innej wykadni jak tylko t jedn o ktr
nam chodzi. Zreszt jako prawnik wiesz o tym lepiej ni ja. Poza t
enklaw jednak, cay pozostay obszar moliwoci interpretacyjnych jest
nieostry i moe by interpretowany zgodnie z potrzebami, a wtedy liczy
si u nas interpretacja silniejszego z partnerw,, czyli Pastwa. Przepis
powiada midzy innymi, e obywatel nie musi wyjania rda
pochodzenia pienidzy, ktre znajd si na koncie "N". I jeli obywatel
sam wpaci na swoje konto, to nie da si tego faktu w aden sensowny
sposb obrci przeciw niemu. Jeli jednak wpaci kto inny [ a inne
przepisy i ustawy zabraniaj: transakcji, poyczek, zastaww et c. w
392

dewizach na terenie kraju i poza terenem kraju, obywatelom PRL] wpaci

na jego konto, to interpretator moe powiedzie; oczywicie obywatel nie
musi wyjania (zgodnie z ustaw) rda pochodzenia pienidzy, ale
skoro to rdo jest ju znane na podstawie przekazu pieninego, zanim
znalaz si on na koncie N, to obywatel winien wyjani z jakiego tytuu
IYZ przekaza mu ten przekaz, co oczywicie przy kadym moliwym
wyjanieniu jakie tylko znam i jakie tylko mona sobie wyobrazi, jest ju
zagroone podatkiem i prcz tego "zasad przekazu", ktre razem wzite
[podatek dajmy na to 6% plus "zasada" dzielenia p sumy na konto i p
sumy w zotwkach po kursie podstawowym) zaatwiaj mu ponad lub
nieco mniej ni poow otrzymanej sumy. Poniej pewnego progu,
ktrego nie znam dokadnie, ale nie wynosi on wicej ni 500 dol w
stosunku rocznym, obywatel ma prawo otrzyma z zagranicy dary
pienine nieopodatkowane, powyej tego progu nawet dary osigaj
przecitny standard cicia finansowego przez szczegowe ustawy i
przepisy. Zawsze wynosi on okoo poow sumy. Takie jest ycie.
Gadaem na ten temat z Tob setki razy!! Mona to te w uproszczeniu
nazwa podatkiem ca 50% od wszystkich przychodw dewizowych.
Midzy przychodami dewizowymi legalnymi i nielegalnymi [takimi jak
moje] zachodzi wic luka wypeniona (w skali pastwowej) setkami
milionw dolarw, ktre kr na rynku w postaci rozproszonej, niczym
bakterie w naszym mieszkaniu od czasu gdy jest tu szpital i ktrych nie
jest w stanie zdrenowa PEWEX i dla tych celw stworzone zostay konta
N i moliwo "zalegalizowania" pienidzy po roku nieprzerwanego
leakowania ich na koncie N, bez obowizku tumaczenia si skd
pochodz. Zakada si, e obywatel majcy za duo zotwek, skupuje
drobnic lub te ciuacze czuj si bardziej zabezpieczeni posiadajc
kilkaset lub kilkadziesit dolarw na kcie, zamiast kilkudziesiciu
tysicy zotych, Wg. reguy czy prawa wielkich liczb oraz wiadomoci,
e gdy jest "spokj", to saldo dodatnie sumy kont w Polsce utrzymuje si
(niezalenie od lokalnych wpat i wypat) na poziomie zamy miliarda
czy dwch miliardw dolarw - cay interes nie jest znowu a tak gupio
pomylany, ale wymaga od obywatela pewnej dyscypliny finansowej, co
jednak w praktyce dziaa i si sprawdzio, najlepszy dowd na mnie - od
roku nie wycigam forsy z konta, gdy chc by si zalegalizowaa. Za
fors z konta "N" mog kupowa tylko w PEWEXIE lub sprzeda j za
zotwki. Za fors z konta "A" mog sprowadza sobie choby pyty CD
z domw wysykowych na Zachodzie, mog j zabra ze sob jadc na
393

urlop za granic lub mog j trzyma na koncie otrzymujc procent 5-910 i 11 w zalenoci od tego czy jest ono A VISTA czy z
wypowiedzeniem rocznym, dwuletnim czy trzyletnim. Mog wreszcie ni
paci w rozmaitych spkach zagranicznych, czy polsko zagranicznych,
czy kryptozagranicznych typu BALTONA, POLMOT et c, ktre nie
przyjmuj lub nie wszystkie przyjmuj bony w wypadku przeleww,
potrzebuj czasami przeleww wycznie z konta "A" z pominiciem
bonw i konta "N". Poza tym dla posiadaczy nieco wikszej iloci
pienidzy na koncie "A", zamy 20.000 dolarw i zaoeniu, e le w
systemie 2 - letnim, obywatel ma co roku % w wysokoci 2.000 dol. co
daje ca 1.200.000. z rocznie co daje 100.000 z. miesicznie, co w
porwnaniu z przecitna polsk pensj [ca 12-15.000 z] daje ju jakby
lepszy standard ycia i to ycia bez ruszania maym palcem w bucie!
Oczywicie obywatel taki nie tylko rusza palcem, ale gwkuje nad
nastpn fors, ale ma ten luz, ktry pozwala mu na wiadomo, e "jeli
nie zarobi to zawsze mam za co y", bo dostan z konta A jako procent
bez uszczuplania kapitau zasadniczego, ktry rzecz jasna dewaluuje si,
ale nie w warunkach polskich, gdy zotwka dewaluuje si szybciej: z
kolei te pienidze, ktre wycieky z konta A pod postaci procentu i
zamieniy si na zotwki "aby byo za co y" wciekaj zaraz z
powrotem bezprocentowo na konta N, tych z kolei obywateli, ktrzy
kupili je za tamte zotwki suce "na ycie" i musz przez rok lee bez
procentu aby si uprawomocni. No myl, e wyjaniem to bdne koo
w sposb zrozumiay i wyjaniem te dlaczego nie mog dosta przelewu
z zagranicy. Banki gwarantuj tajemnic wkadw, ale nie gwarantuje si
nigdy i nigdzie tajemnicy przeleww zanim stana si wkadami co ty jest
ow "nieostroci" o jakiej byo na wstpie.
U nas atmosfera szpitala: mamy ju staego chirurga, internistk,
dorywczo neurologa, dwie pielgniarki dochodzce do zastrzykw i do
zmiany opatrunku [jeden z opatrunkw robimy sami] co jednak nie
wyklucza, przynajmniej na razie, nieustannego wysiku z naszej strony, w
cigu zarwno dnia jak i nocy. Jestem wic nie dospany a Zosia z kolei
znowu ma uderzenia krwi i cinienie podskoczyo jej na 188 /113.
Wydobywanie yeczk nawet srebrn kau z czyjej odbytnicy kilka razy
dziennie jest czynnoci, ktrej na razie nie daje si polubi. Cae
mieszkanie niestety mierdzi, mimo, i staramy si dba, wietrzy,
dezynfekowa i nawietla kwarcwk. O ile caa sprawa miaa by si
394

przeduy na kilka lat, to musimy sobie obok znale "modus vivendi",

ale sdz, e uoy si to z czasem. Na razie nie mam kiedy i nie mam si
by malowa. Cze.
P.S. Cholera - przed chwil dostaem saby "postrza " w krgosupie
(normalka). Jak teraz bd podnosi babci?
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 15.12.85.

Przed chwil przysza w stanie idealnym paczka z kaw, podpinkami

nieprzemakalnymi, katalogiem i folderami. Bardzo dzikuj za wszystko i
zaraz dam stosowne rozliczenie zgodnie z tym, co pisaem w jednym z
poprzednich listw, ale najpierw informacja o towarze.
Ot katalog YAMAHA bardzo elegancji, ale jak si okazuje nie jestem
wcale taki "zy", gdy jestem zaledwie cztery pyty "do tyu" - oczywicie
ukazao si sporo nowych pyt, ale s znowu te same utwory w innym
wykonaniu, zapewne lat jeszcze bdzie trzeba, by doczeka si na muzyk
wspczesn. Jest wydzielana w dawkach ladowych. Co do podpinek to
raczej wyobraaem to sobie cakiem inaczej z opisu tej Niemki i mego
kolegi ktry suy za tumacza. W konkretnej sytuacji, niestety to si nie
nada i o wiele lepsze bd podpinki krajowe DONNA, na dodatek
wypadn w tych ilociach, jakie ich uywamy [do 10 dziennie] taniej i to
chyba okoo 1000 razy taniej, zreszt obecnie nie ma mowy i chyba nigdy
nie bdzie ju mowy o chodzeniu, [jeli w ogle bdzie mowa o yciu] w domu jest szpital, rodki opatrunkowe na tony [nigdy nie wyobraaem
sobie, e tego bd szy a takie iloci] zastrzyki, antybiotyki, pastylki,
spraye, trzech lekarzy codziennie, dwie pielgniarki, oraz my we dwoje
przez ca dob, tak, e jestemy ju jak szmaty - aha po 22 wyczam
telefon i kadziemy si zawsze spa, bo musimy wstawa codziennie o
5.30 rano, w zwizku z powyszym jeeli dzwonisz to dzwo w porze
wczeniejszej [oczywicie w czwartek 12 bm czekaem do 23.30, ale nie
byo poczenia]. Rana si poprawia, ale wszystko razem nie rokuje na
wyleczenie, poza tym druga babcia jest cakiem do kitu i teraz nawet
395

obawiam si, e moe nam ni z tego ni z owego zemrze w nocy i ju

wtedy w ogle nie bdzie wiadomo, co robi, bo ewentualny pogrzeb
musiaby by na drugim kocu Polski [i jednej i drugiej] a tej, ktra ley
w ku nie sposb zostawi duej ni na dwie godziny.
Na dodatek znowu awantura z Tomkiem, z pogrkami, e on musi zay
wicej prochw bym wreszcie zmdrza, bo oczywicie fakt, e chc si
ka o godzinie 22, wyklucza jego nocne telefony do Goki czy Wojtka,
a to uwaa on wycznie za moj perfidn zoliwo. To, e wstajemy w
nocy, czasem i dziesi razy, gdy mama dzwoni [zainstalowaem
dzwonek sprzony z olepiajc arwk, aby atwo byo nas zbudzi]
majaczy, nie wie, po co dzwonia, lub da "zdjcia butw", ktrych
przecie nie ma na nogach, e o 6 jest ju pielgniarka, ktra potem idzie
do pracy, wic nie moe przyj do zastrzykw i opatrunkw w innej
porze, czego on po prostu nie zauwaa i nie warto nawet o tym mwi. Po
prostu ja "jak zwykle" wszystko robi tak, by mnie byo wygodnie, po
trupach i nie liczc si z nikim i tylko nowa porcja prochw, ktr on
zayje moe ze mnie zrobi czowieka.
Tym niemniej wczoraj zaczem malowa [nie mam za wiele czasu, ale
staram si zawsze co wykroi i powoli uoylimy sobie plan zaj, ktry
nie wyklucza zarwno mego malowania jak i opieki na babci]. Na razie
jeszcze cigle jestem zbyt senny, poza tym nie bardzo mog wczy
muzyk by oy, bo nawet gdybym wzi suchawki, to nie usysz
dzwonkw mamy. Tak upywa teraz nasz czas.
Teraz rozliczenie:
kawa kosztowaa 440 Frankw. Katalog 40 Frankw, Podpinki 75.40 Franka,
bateryjki, ktre przywiz Glinicki 56.50 Franka. Jak ju podaem poprzednio,
za jeden obraz naleao si 58 pyt. Ponadto jedna pyta bya zalega z
poprzedniego obrazu. Otrzymaem w sumie 17 pyt w trzech ratach 8+8+1. t
ostatni odliczam zamiast tej zalegej i mona przyj, e a konto obrazw
wysae 16 pyt. Jeeli przyj wg naszych wstpnych ustale, e 1 obraz
rwna si 1000 dol, a 1000 dol rwna si 8.400 Frankw, to rozliczenie bdzie
wygldao nastpujco [kocwki zaokrglam zgodnie z powszechnym
zasadami]. 58 pyt = 8.400 Frankw, a wic 16 pyt = 2.317 Frankw. Kawa +
pieluszki + katalog + bateryjki = 612 Frankw. 2.317 + 612 = 2.929 Frankw.
8.400 Frankw - 2.929 Frankw = 5.471 Frankw. Przeliczamy to z powrotem
396

na dolary i wychodzi, e zalegasz mi za ten ostatni obraz jeszcze 651 dolarw

plus oczywicie wspczynnik dewaluacyjny za rok ostatni, ktry zna
bdziemy dopiero, gdy go banki podadz w styczniu. W ten sposb bdziemy
kwita i sowo daj rozumiem, jakie to dla Ciebie obcienie i ju przestaa mn
trzepa zo - zreszt znalazem ju potencjalnego dostawc lub tez jestem na
dobrej drodze, by go sobie "przysposobi". Od Ciebie naley mi si tylko
jeszcze jedna rzecz "w towarze", a mianowicie rolka tamy adhezyjnej
kolorowej [nieprzejrzystej] o wymiarach: szeroko 5 cm, rednica rolki okoo
11 cm. Tam tak poyczyem Ci do opakowania ostatniej przesyki obrazowej
i prosz o zwrot nie dlatego bym by skpy, lecz dlatego, e u nas nabywa si
tak tam tylko w komisie i tylko wtedy, gdy kto j tam przyniesie, w zwizku
z powyszym nie widz innej drogi jak zwrot: w Paryu dostaniesz to w 10.000
sklepw. Co do kaset et c. to kasety VHS przekazaem ju dawno przez
Rymsz, a kasety magnetofonowe s u mnie i bdziesz je mg sobie zabra gdy
przyjedziesz, gdy jak ju pisaem i mwiem nie chc i [szarpi i zatrzymuj
si] na moim SANSUI.

Oczywicie cofam to, e nic Ci nie nagram, ale bagam miej cierpliwo,
bo teraz mam strasznie mao czasu, a magnetofony s nadal zepsute, tak
jak byy przed miesicem. Musi wiele rzeczy si ustabilizowa, bym
ustabilizowa si take sam, jeeli co stabilizuj "za wszelk cen" to
tylko malowanie na tyle na ile mi si uda. Myl, e to rozumiesz. Jeeli
czego nie uwzgldniem w naszych rachunkach, to nie zrobiem tego ani
przez wyrachowanie ani przez chytro, lecz po prostu wyparowao mi z
gowy, dlatego te prosz przypomnij mi o ile jeszcze za co zalegam, a
rozlicz si do grosza. Bardzo fajnie, e dostaem troch tych pocztwek.
Od groma znajomych prosi mnie o pocztwki [byo o tym w "Przekroju"]
z autografem dla swych pociech - niektrzy zreszt dla siebie - szkoda, e
o tej wystawie w Los Angeles, do ktrej (jak mwie) jednak nie dojdzie,
napisano w "Przekroju", bo ju znajomi znajomych pisz, e zawiadomili
rodzin w Los Angeles i tak dalej - w sumie nie ma to wikszego
znaczenia, ale potem bd si pyta, kiedy bdzie lub, dlaczego jeszcze
nie ma.
No nic, kocz, jestem piekielnie wyty: stressy psychiczne, plus
niedospanie, plus niepewno jak uoy si jutro, plus zo, e nie maluj
pen par, co zawsze najbardziej mnie wyprowadza z rwnowagi,
niezalenie od powagi innych sytuacji; to wszystko owocuje
zdegustowaniem, tak jakby trujcy gaz wypeni nasze mieszkanie. Pod
397

pewnym wzgldem wypenia je dosownie. Pachnie tu szpitalem

SEPTYLEM, STERINOLEM et c.
No trzymaj si i Wesoych wit!!!! Dla caej rodziny!!!
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 20. 12. 85.

Przepraszam, e tak zwile, ale chce jak najszybciej da Ci potwierdzenie na

pimie, e otrzymaem ju ca fors,, czyli naleno za rysunki 2.000 dolarw
i naleno za ostatni obraz patny z limitu 1985 /czyli "so"/ w wysokoci
1.000. - $. Dzikuj, przepraszam za kopot, nie wiem, dlaczego rozbijae to na
dwie osoby dostarczajce, ale wszystko przebiego sprawnie i wzgldnie
szybko. Nie wiem tylko czy Twoje "weksle" obrazowe wysya Ci poczt
[mogyby zgin] czy tez zatrzyma do czasu Twego przyjazdu do Warszawy?
Nie wiem take czy chcesz, aby opata 1.000.-$ dotyczya tego akurat obrazu?
Dla mnie jest to obojtne, ale poniewa na odwrocie tego obrazu byo napisane
Twoj rk, e jest to obraz z limitu 1985, to pocztkowo przeznaczaem go do
spacenia pytami CD, poniewa jednak nasze ukady towarowe ostatecznie i
nieodwoalnie legy w gruzach, to teraz nie wiem, ale sdz, ze rozsdniej
byoby pozosta do spacenia sum przerzuci na ktry z obrazw nalecych
do limitu przyszego roku? Dostosuje si tu do Twych sugestii, gdy dla mnie
jest to rzecz obojtna.

Dzie dzisiejszy w zwizku z tym wszystkim by jednym z

przyjemniejszym w caym tym nieprzyjemnym moim obecnym yciu,
gdy mogem spaci szwagra, co leao mi kamieniem na sercu od p
roku, oraz mam z gowy latorol na najbliszy rok - miejmy nadziej, e
za rok bdzie wokoo nas janiej i wtedy wszystko potoczy si ju
gadziej. Mog chyba z du pewnoci powiedzie, e bardziej
parszywego roku ni obecny 1985 nie miaem chyba w caym swym
yciu, ale moe teraz ju tak zawsze bdzie?

398

Co do wystawy, to echem jej jest napyw "klientw", ktrzy chcieliby

kupi wdliny wprost u masarza bez porednika w Paryu i oczywicie za
tasze pienidze. Napyw ten zwizany jest z okresem wit Boego
Narodzenia. Nie wiem czy w zwizku z powyszym [wystaw] czy te w
zwizku ze witami, Alicja Wahl przehandlowaa jeden z obrazw, ktre
byy u niej w cenie po 2000, gdy wypacia mi dzi moj dol, co
spowodowao, e nagle staem si posiadaczem dolarw [nie miaem ich
ju od lata - tzn. ladowe iloci, caa reszta marynowaa si na koncie N] i
nabyem sobie piwo i parwki, co pozwoli mi si ustabilizowa
gastronomicznie na najbliszy okres czasu. Bybym nie alarmowa Ciebie
o przysanie na gwat tego tysica dla Tomka, gdybym mg przewidzie,
e w tym samym dniu dosownie dostan fors od Alicji Wahl, ale nie
jestemy panami wasnej przyszoci. Korzystnym jednak dla mnie
efektem tego zdarzenia, jest " Pewexowa wypacalno", ktrej brak w
cigu ostatnich miesicy stawa mi ju koci w gardle. Jeeli idzie o
moje malowanie. to na razie bardzo kuleje, ale myl, e niedugo
wyjdziemy na prost, o ile nagle nie wystrzeli co z drug babci.
W kadym razie, mimo, i ten list nadejdzie zapewne po witach ycz
Wam Obojgu wszystkiego najlepszego na wita i na Nowy Rok. A nam
obu ycz mimo wszystko sukcesu. Hey.
(monogram)
***
Marly le Roi, le 2 janvier 1986
Drogi Mistrzu,
Odpowiadam na Twoje listy z 10-go i 20-go grudnia 1985 ktre
nadeszy razem przed chwil.
Ciesz si, i nasza korespondencja odzyskaa ton sprzed twego
listu z 1-o grudnia.

399

Wielokrotnie ju mwiem Ci, i prawdziwym Twoim powoaniem

bya palestra. Rozrnienie pomidzy "rdem" (tajnym) a
"tytuem" (do ujawnienia) zdradza zdolnoci do cienkich distingo
prawniczych, ktrych nie powstydziby si aden z mych
jurysdycznych kolegw. W znacznie wikszej jednak mierze owe
distingo zdradzaj do kraca posunit nieufno do naszych
wadz. O ile wic z prawnikiem mgbym debatowa o tyle z
czowiekiem zawiedzionym nie podejmuje si wchodzi w
polemik. Przesyam Ci jednak oficjaln (podkrelam) odpowied
banku PKO na moje oficjalne (podkrelam) zapytanie czy wysanie
Ci pienidzy naraaoby Ci na indagacje lub podatki. Robi to
jednak tylko pro arte gdy myl na przyszo uywa kanau pani
Szczyciskiej lub samemu przywozi fors.
Ostatnio przekazane pienidze rozbiem na dwie partie gdy z
Francji nie wolno wywozi wicej ni 5000 fr. na osob na jeden
wyjazd. Nie chciaem wic naraa mych znajomych na kopoty na
ktre i oni sami nie mieli ochoty by naraeni.
1000 za obraz przeznaczam na "trb sonia".
Bybym Ci wdziczny za przesanie mi weksla za rysunki i za w
obraz poczt lub przez Rymsz (cho ten chyba nigdy si nie
zbierze do wyjazdu) bo do Polski nie przyjad przed marcemkwietniem.
Do tego te czasu odkadam (za Twoj zgod wyraon w
rozmowie telefonicznej) ewentualne rozmowy nad nasza umow.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i jeszcze raz ycz Wam dobrego
1986-go roku.
Piotr Dmochowski
***

400

Trba sonia
Drogi Piotrze!

Warszawa 17.1.86.

Przed chwil dostaem Twj list z dnia 14 grudnia ub. roku. Poprzednich
(o ile takowe byy) na razie nie dostaem, nastpnych te nie, tak wic
wypada sdzi e ten bdzie jedyny, co przy poprzedniej czstotliwoci
naszej korespondencji sprawia teraz wraenie nieomal Wydarzenia.
401

Szczeglnie, e dotyczy spraw pyt, ktre ju uoyy si tak jak si

uoyy, ale teraz dopiero zaczynam rozumie, o co Ci szo! Oczywicie
pojmuj Twoje racje, chocia ich poprzednio nie doceniaem, pojem ju
racje Magronariego, czas wic by przypomnie moje racje nie tyle
dotyczce pyt, bo na tym pooyem "pas" raz na zawsze, ile dotyczce
sprawy organizacji wystawy i mego stosunku do tego faktu. Dodatkowo
przypominam, bo by moe to zapomniae, e w trakcie naszej ostatniej
rozmowy telefonicznej sprzed okoo 2 tygodni odpowiadajc po czci na
mj list, w ktrym skaryem si, e rok ubiegy by dla mnie rokiem
najkoszmarniejszym w yciu powiedziae co w tym rodzaju, e przecie
byy nie tylko zjawiska dla mnie przykre, ale bya te wystawa w
Paryu... Napewno nie tymi sowami, ale w tym znaczeniu.
Ow czyby zapomnia to, co wielokrotnie mwiem, co chyba figuruje
w wielu moich wywiadach, z ktrych robie wycigi i co wreszcie stoi u
rde tego, e niesychanie niewiele miaem w yciu wystaw, e
NIENAWIDZ robienia wystaw??? Wydaje si, e szereg moich
wypwiedzi traktowana bywa jak kokieteria pana artysty podczas gdy
mowi szczer prawd. Oczywicie wiele czynnikw skada si na t
nienawi: i koniecznoci zamknicia cigoci pracy w jakim momencie
i sprawy techniczne i oczekiwanie na opini i uczucie, e zostaem
podsumowany "mane - tekel - fares" i uczucie, e od tego momentu nie
mog robi tego, co robiem do tej pory, bo "powiedz, e goni w
pitk plus uczucie, e od tego momentu musz robi to samo, co robiem
do tej pory, bo tego wanie "bd oczekiwa" potencjalni klienci, oraz
tysice sprzecznoci tego typu, uniemoliwiajce wrcz prac,
wprowadzajce przysowiow koz rabina do ciasnego ju mieszkania;
zanim wic nie wyrzuc tej kozy, zanim nie uporam si z faktem odbycia
si wystawy i reakcji na ni, mam ogromny okres czasu stracony i peen
rozdarcia i psychicznych rozterek. Oczywicie [to te Ci mwiem] licz
si dla mnie wystawy w Warszawie lub te, o ktrych wiem, e bd
zauwaone i komentowane, nie licz si wystawy "gdzie tam" gdzie nikt
o mnie nic nie wie i nadal wiedzie po wystawie nie bdzie, tym niemniej
wystawy organizowanej przez Ciebie nie mogem stawia na rwni z
wystawami w Kolonii czy nawet Veronie, bo miaem w jej przygotowaniu
duy udzia, plan rodzi si na moich oczach i mimo, i usiowaem je
stale przymyka [Ty chyba te sobie przypominasz] rce umywa, [co te
chyba pamitasz, ale teraz to ju nie wiem jak to sobie waciwie
402

komentowae?] i patrze w przeciwn stron - to nie byo sposobu [bo

nasz wzajemny kontakt by zbyt cisy] na to bym mg uda sam przed
sob e sprawy nie ma, a wystawa w Paryu jest bez adnego znaczenia.
A wanie tylko taki stosunek ["wystawa jest bez adnego znaczenia po
prostu jej nie ma"] jest dla mnie stosunkiem jedynie moliwym z
psychologicznego punktu widzenia i myl, ze po tych wszystkich
rozmowach jakiemy prowadzili sprawa ta powinna by dla Ciebie
oczywista?
Nie pamitam ju dokadnie jak wygldaa sprawa z Margonarim, ale jeli
sobie co przypominam, to on o fakcie zorganizowania wystawy
zawiadomi mnie ex post wraz z zapytaniem, jakie s ceny moich
obrazw, bo ten fakt interesuje jego znajomego marszanda. Ja wtedy
miaem dobrze funkcjonujcy ukad finansowy [mimo stanu wojennego]
niewymagajcy wysiku i niewymagajcy ryzyka [wysyka, bariera
jzykowa et c] i pragnc pozby si kopotu [na fors ja znowu nigdy nie
byem a taki pies - zawsze od wielu lat zamykaem si w granicach
zblionych do naszego ryczatu i uwaaem, e nic wicej nie jest mi
potrzebne] skierowaem go na adres Alicji Wahl c, e mam z ni
umow, a mylc dla siebie mniej wicej tak: Alicja Wahl nieche sobie
zarobi, jeli potrafi a ja chc mie SPOKJ: bez korespondencji i
tumacze z woskiego, bez ryzyka, e obrazy nie dojd do Woch lub
ulegn uszkodzeniu, bez ryzyka, e nieznany Woch mnie wyroluje, bez
koniecznoci robienia i wysyania slajdw i caego tego cholernego
kramu, ktremu na imi "administrowanie sob". Nie byem bro Boe
celowo nieuprzejmy - to mogo wynikn z niezrcznoci translatorskiej
mojej ony - natomiast rzeczywicie wywinem si z ukadu, ktry
poczciwy Margonari przygotowa bezinteresownie z myl, e do ng mu
padn i zapewne jak ex post zrozumiaem czu si dotknity, a ja te
potem, gdy mi o tym powiedziae czuem si jak winia - tak ju jest, e
nie widzimy nigdy obiektywnej rzeczywistoci ani czyjej subiektywnej
rzeczywistoci, widzimy zawsze wycznie rzeczywisto swoj wasn,
dopiero czas pokazuje jak bylimy zalepieni sob. I tu dochodzimy
porednio do drugiego wektora mego zachowania i moich reakcji. Dla
mnie liczy si przede wszystkim SPOKJ i brak ryzyka. Wg uwiconych
zasad psychologii ludzie dziel si na "pokerzystw" i "emerytw", na
kochajcych ryzyko i bojcych si ryzyka. Wg mniej precyzyjnego, ale
bliszego chyba prawdy podziau, naleaoby raczej odrni obszary
403

spokoju i obszary ryzyka w psychice kadego czowieka. By moe

czowiek, ktry nie obawia si zarazi osobicie nieznanym wirusem, po
to by na sobie wyprbowa szczepionk, ktr odkry, baby si "ryzyka"
zwizanego z poderwaniem w pocigu atrakcyjnej wsppasaerki i
przeciwnie. Jam mam obszary, w ktrych nie dr przed ryzykiem, ale nie
s to obszary zwizane z mym materialnym status quo.
Ukad z Tob na pocztku jego trwania by dla mnie ukadem, ktry mia
na celu zapewni mi spokj do pracy i odsun ryzyko zwizane z
brakiem rodkw do ycia na plan dalszy [nigdy przecie niczego nie
odsuniemy "na zawsze", czy nawet "na cae ycie"]. Oczywicie zaraony
twym optymizmem daem si w pewnym momencie ponie marzeniom
na przyszo, jeli nie w sposb niekontrolowany, to w kadym razie
dostatecznie silny na to, by to, co jest dla mnie najcenniejsze, (czyli
spokj) straci w stopniu silniejszym niby to byo dla mnie moliwe do
przyjcia. Nie byo poza tym monoci traktowa stosunku naszego jako
ukadu "malarz - marszand w Paryu, bo byem porednio wcigany i
wcignity w wiele spraw zwizanych z wystawa i ryzykiem, jakie jej
przygotowanie niesie, z determinizmami ekonomicznymi, jakie stoj na
przeszkodzie planom et c. et c. Gdzie od poowy czy od pocztku roku,
sprawy przyjy obrt nie taki, jaki sobie wymarzyem ["ja maluj obraz
najlepiej jak potrafi, a Dmochowski organizuje marketing, za mnie to
nie obchodzi" - mielimy bowiem pocztkowo nie wtrca si wzajemnie
do swoich dziaek) ycie raz jeszcze wprowadzio zmiany do ludzkich
planw - nie ma w tym winy ani Twojej ani mojej. Zaczem czu
[niezalenie od tego, co czue wtedy Ty] e ziemia zaczyna mi si
usuwa spod ng, obawa e zbankrutujesz i pocigniesz mnie za sob,
wysuna si gdzie od wiosny na plan pierwszy!!! Ja nie mam zaplecza
finansowego, a jeli tak sdzisz, to jeste w bdzie. to, co mam w
rezerwie i co zawsze spoczywa albo w banku albo w pierzynie, to suma
pozwalajca na "przeczekanie", a nie suma pozwalajca na "spokojn
staro". Tak wic Twe arty (z ostatniego telefonu) e powierzyem swe
aktywa tak niepewnemu wierzycielowi jak bank PRLu o tyle mnie nie
poruszyy, e nie wiele mu powierzyem, bo nie tak wiele znw posiadam:
by moe zabrzmi to dziwnie, ale wydaj co roku jak na polskie warunki
bardzo duo. Ale nie o tym miaem. Po prostu zaczem si ba, e
wszystko mi si zamiast poprawi pogorszyo, e dryfujemy na
topniejcej krze w pogoni za fata morgan, e "nasze" aktywa topniej, a
404

przyszo staje si coraz bardziej niepewna. Ciebie ten stan podnieca, bo

by czci zaprogramowanej przez Ciebie zabawy, a mnie napawa
przeraeniem. Wystawa, co, do ktrej od pierwszego Twego telefonu
miaem powody by sdzi, e nie spenia Twych nadziei bya
zwieczeniem tego koszmarnego [dla mnie] roku jeszcze jednym
"gwodziem do trumny" [tego okrelenia uye zreszt sam, w
podobnym znaczeniu, w jednym z telefonw w trakcie wystawy]. To, e
pytaem o pyty, [o co ju wtedy wyczuem, e masz pretensj] wynikao
tez po czci z mojej chci zdystansowania si do wydarzenia, udania, e
go nie byo, e yjemy "jak do tej pory", bez wstrzsw. Oczywicie po
czci. Bo po czci to na nie czekaem - wreszcie tylko muzyka pomaga
mi wyizolowa si na czas jaki i zapewnia mi jakby spokojn oaz w
utrudniajcym koncentracj wiecie, ktry mi przeszkadza swym
zgiekiem.
W licie poprzednim oskarye mnie porednio o szereg bezecestw
zwizanych z pytami, do ktrych si nie poczuwam, cytuj z pamici, ale
byo tam, e bdziesz kupowa tylko te pyty, ktre s i nie bdziesz
kupowa tych, ktrych nie ma [czybym tego wymaga kiedykolwiek? prosiem tylko stale i to grzecznie o katalog tych pyt ktre "s", abym
snad wiedzia, ktre wanie "s", bo bez takowego katalogu nie mogem
wiedzie, a trudno byo rozezna t spraw wg dostpnych w Warszawie
katalogw szwedzkich czy amerykaskich lub izraelskich - obiecywae
stale, e gdy tylko katalog FNAC wyjdzie, zaraz mi przylesz, wic
przypominam tylko pytanie: "wyszed ju, czy nie wyszed" - nie
mylaem, e odczytasz to jako wymaganie poszukiwania rzeczy
nieistniejcych], e bdziesz poszukiwa specjalnie osb przez ktre te
pyty podawa bdziesz, lecz moesz podawa tylko przy pomocy okazji
jakie same niejako zaistniej w Twym otoczeniu [a czy cho raz tylko
wysae co przy pomocy innej okazji ni tak jaka zaistniaa w Twym
otoczeniu i czy ja tego cho raz wymagaem??????? dwa razy pyty
przywiz Dziworski, raz jaki pan z fors dla Dziworskiego - te nie
szukae go ze wzgldu na pyty bo mia po prostu poda fors, ktrej
gono domaga si nasz artysta, raz Glinicki, raz Twoja teciowa, trzy
razy Ty sam i raz jedna pyt wraz z kaset "Hommage a Beksiski"
znajoma pana Michalskiego] no i e wreszcie pyty droej i Tobie si to
nie opaci [raz ju ci odpowiedziaem, e wydaje mi si, e moje obrazy
droej rwnie, bo ten typ droenia, o ktrym mowa nazywa si inaczej
405

"wspczynnikiem dewaluacji", o ktrym pisze przecie do znudzenia, ale

oczywicie tu moesz powiedzie, e pyty droej szybciej ni obrazy, z
czym w konkretnym wypadku nie sposb dyskutowa - sdz jednak, e
tego rodzaju ustne umowy, okrelajce ilo cukru za p wini jakie
zawiera mj ojciec w czasie okupacji, maj wanie na celu ustalenie
enklawy, w ktrej obie umawiajce si strony pragn zachowa stao
proporcji wini do cukru niezalenie od ekonomicznych fal koyszcy
finansami naszego wiata]. To wszystko, co wyej nie ma na celu
wynegocjowania od Ciebie powrotu do dawnych ukadw - po prostu
chciabym jako uporzdkowa te sprawy przed sob samym i zobaczy
je na pimie, bo poczuem si niesprawiedliwie potraktowany i
przeprowadziem na t okoliczno rachunek sumienia.
Aby nie zapenia trzeciej kartki papieru donosz jeszcze pokrtce, co
sycha u nas. A wiec bez wikszych zmian. Mama czuje si raz lepiej,
raz gorzej my raczej czciej gorzej ni lepiej, najgorzej czuje si Zosia,
ktra jest w jeszcze wikszym stopniu ni ja przemczona. Ja zabraem si
ju do pracy, o czym wspominaem poprzednio, ale nie jestem pewien czy
spodobaj Ci si obecne obrazy. Od pocztku grudnia namalowaem ich
3, a teraz "dopiowuj" czwarty. Wszystkie maja format taki sam jak te
dwa nieoprawione akryle, ktre przed wystaw zawiz Ci Michalski. S
to oleje i kady przedstawia twarz lub popiersie umieszczone osiowo w
trzech wypadkach cile en face. Zdaj sobie spraw, e jest to
kwintesencja tego, czego nie lubisz, chocia ja osobicie nie uwaam tych
obrazw za "ze" tak jak za ze uwaaem te dwa przesane przez
Michalskiego. We wasnym odczuciu powoli wygrzebuj si z "koszmaru
wystawy" [teraz po tym, co wyjaniem, rozumiesz chyba jak ja to
odbieram?] i wychodz ponownie na prost, ale jak na razie brocz
jeszcze krwi po niegu, mam troch poamane to i owo, oraz nie min
jeszcze bez ladu okropny zawrt gowy. Sytuacja rodzinna waciwie mi
pomaga wyliza si z wystawy, bo sama w sobie jest tak absorbujca, e
"leczy" na tej samej zasadzie, jak stosowano w klasztorze w stosunku do
mojej mamy, gdy bya dzieckiem - mianowicie, gdy j bola zb, to
siostry sypay jej do ucha pieprz i wtedy tak silnie zaczynao bole ucho,
e nie mylao si ju o zbie.
Jeeli idzie o inne sprawy, to trzy egz. RADARu wysaem zaraz na drugi
dzie po rozmowie telefonicznej. Miejmy nadziej, e nie zagin po
406

drodze. W sobot 11 bm oczekiwaem jak byo umwione na Twj

telefon po godzinie 18 do pnocy, ale albo nie moge si poczy albo
omykowo wyznaczye ten termin.
Wracam jeszcze raz do sprawy wykorzystania mych prac w "Penthousie".
Ow obawiam si, (o czym mwiem ju przez telefon), e prace, w
ktrych wystpuj jako temat albo akt kopulacji albo genitalia, traktujesz
niesusznie jako porno. Ja nie mam nic przeciw porno i nawet par takich
rzeczy robiem, moe dzi unikam tego midzy innymi z takiej przyczyny,
by nie by uwaanym za starszego pana realizujcego swe marzenia na
papierze, ale jest pewne, e aden z obrazw i rysunkw (za wyjtkiem
moe jednej heliografii), ktre posiadasz nie maj w sobie elementu
porno. Same genitalia tego nie warunkuj. Wystpuj przecie w ani, na
sali operacyjnej, a nawet w wojskowym sraczu w sposb publicznie
jawny, ale nie nosz wtedy cechy porno..
No nic, papier si koczy. Pozdrowienia. Ukony dla Pani.
(monogram)

Drzewo
407

Drogi Piotrze!

Warszawa 2. 1. 86.

Witaj w Nowym Roku!

Bybym nie pisa, bo nie mam nic wanego do doniesienia z wyjtkiem
jednej sprawy: Dzwonia przed chwil moja dawna klientka ze Szwecji,
ktra obecnie mieszka w Oslo w Norwegii. Wg. jej sw facet z galerii
obrazw o nazwie pisanej gotykiem [zapomniaem jak ona brzmiaa],
ktrego list Ci wysaem mia mj adres od niej, [czego si domyliem
sam, bo by tam bd numeracji, ktry zawsze wystpowa w listach od
niej] i ona czuje si odpowiedzialna za ten kontakt, a podobno od Ciebie
wyszy do niego materiay wystawowe [katalogi] plus kaseta z filmem
Dziworskiego, a ona teraz twierdzi, e ani ten facet ani ta galeria nie s
wiele warte, e znajduj si nie w Oslo, lecz na dalekich przedmieciach
Oslo, a waciwie poza obrbem miasta, e facet chce sobie moj wystaw
zrobi reklam, ale robienie tam mojej wystawy byoby pomyk et c,
oczywicie ona prosi o dyskrecj, bo facet jest jakim ich znajomym i nie
chciaaby by mniema, i podstawia mu wini, e adres mj daa mu
dlatego gdy sdzia [tak jak i ja sdziem] e ubij ze dwie, trzy
transakcje... I te pe i te de. Oczywicie mona by te mniema, e facet
ma doskona galeri, a to ona robi teraz ze mnie balona po to by zaatwi
przy okazji jakie wasne interesy. Pozostawiam do Twego uznania, ja
jednak sdzibym, e sprawy maj si tak jak to ona przedstawia.
Wreszcie stykaem si z pt galernikami i mniej wicej wiem czego si
naley spodziewa po takich propozycjach - oczywicie nie byem nigdy
taki bogaty, by obraca si bokiem gdy bya okazja zarobienia chocia
2000 dol, wreszcie wikszo mych dotychczasowych klientw, rekrutuje
si spord "drobnicy" tak wic ja na pewno odpowiedziabym [gdyby to
byo przed dwoma laty] na jego propozycj, po czym dobilibymy jako
targu [takim facetom nie daje nigdy nic na kredyt] i by moe po roku czy
dwch miabym z tego nawet dodatkowy profit bo jaki Baele czy inny
Margonari, ktry by widzia lub kupi u niego obraz przyjecha by do
Warszawy i miabym dziki niemu nastpne niewielkie sukcesy
finansowe, bo dokupiby sobie co np. "dla drugiego dziecka" [strasznie
czsto posiadacze jednego obrazu dokupuj drugi "dla drugiego dziecka" motywacja statystycznie bardzo powszechna]. Tak wyglda mj skromny
408

modus vivendi do tej pory, ktry jednak w warunkach polskich dawa

zupenie wystarczajcy luz finansowy i yciowy - jedynym mankamentem
i to powanym byo bezimienne rozchodzenie si wszystkiego co
namalowaem po caej Europie, ale
wreszcie w ten sposb pracowali
tez zarwno Rembrandt jak i inni wielcy malarze. No moe krg
rozchodzenia si by dawniej mniejszy. Nie byo np. Kuwejtu i Libanu,
nie wspominajc o Norwegii. I to by byo na tyle. Jeszcze raz w imieniu
mojej znajomej prosz o dyskrecj co do rda Twych informacji.
U nas bez zmian lub z niewielkimi zmianami. Raz lepiej, raz gorzej. S
momenty bardzo dramatyczne jak np. krwotok z odbytnicy, jaki mama
miaa przed tygodniem - stracia mas krwi, cae ko tono, morfologia
zesza jej na okoo 2.900 i s niby wskazania do przetoczenia krwi, ale w
tym celu musiaaby przede wszystkim pojecha do szpitala [a to
psychologicznie byoby rozwizanie fatalne] gdy w domu krwi nie dadz
z obawy o wstrzs jaki czsto wystpuje w czasie transfuzji. Poza tym
sprawa jest od strony tych krwotokw beznadziejna jak twierdz lekarze i
transfuzja wyduya by tylko okres mki w ku, a niczego by nie daa
na dalsz met, tak wic podjem decyzj nie przetaczania krwi, co
zreszt popar lekarz. Tym niemniej jest jakby okresowa poprawa, chocia
trudno tu cokolwiek jasno wyrokowa. Zwaywszy na ilo chorb i
uszkodze to mama generalnie nie ma w ogle szans, ale jak dugo trwa
bdzie wegetacja w ku, tego nikt nie umie przewidzie. W zakresie
samej odleyny sytuacja si poprawia - robi opatrunki dwa razy na
dob. W zakresie naszego modus vivendu te jest lepiej, bo ju do tego
stopnia
opanowalimy
przewracanie,
owijanie,
podmywanie,
przecielanie, karmienie et c, e mog ju sobie pozwoli na malowanie oczywicie dzieje si to kosztem prawie cakowitego niewychodzenia z
domu, tylko po zakupy do SAMu. Do tej pory za relaks suya nam
przejadka pod Warszaw wieczorem lub wizyta u rodziny czy tez
znajomych - obecnie z tego musielimy zrezygnowa, e o ile nie nastpi
dramatyczne zmiany, to nie bd musia zmniejsza pracy przy
malowaniu, w stosunku do lat ubiegych.
Na razie jeszcze nie pracuj na penych obrotach, ale rozkrcam si.
Dzi dostaem z Redakcji RADARU cztery egz. tego pisma, a nie pi jak
mwie przez telefon. Czy pozwolisz, e jeden zostawi dla siebie?
409

Miaby jak w Banku trzy sztuki, jest tam zreszt Wasze zdjcie w trakcie
wernisau, oraz fotografia galerii od zewntrz z serwisu zrobionego przez
Glinickiego. Twoja osoba a raczej Twoja inicjatywa i rzutko przy
robieniu reklamy mojej wystawy i samej wystawy, dochodzi do mych
uszu z rozmaitych stron; pomijam ju pana Koodziejczyka, ktry pia na
Twj temat zachwyty, ale komplementowany jeste take gorco ze
rde, jakie uwaae (jak mi si wydaje) za niesprzyjajce Ci,
mianowicie prof. Noszczyk ju po raz ktry przytacza opinie swych
znajomych i krewnych zza granicy, dzi np twierdzi, e tak dobrej
reklamy jak miaa moja wystawa, nie widuje si po prostu w Paryu. Ja
rozdaj w umiarkowanie tonowany sposb katalogi i reprodukcje z
autografami, jednym sowem krgi na wodzie jako tam si rozchodz i
by moe tratwa z dryfujcym na nie milionerem jest ju w pobliu.
Co do wystawy w Huston, to nie bardzo wiem czy jest to orodek
kulturalny, czy tylko lotw kosmicznych? Oczywicie galerie s
wszdzie, ale np. w Niemczech nie robi si wystaw w Hamburgu, a robi w
Kolonii. Czy Huston na pewno jest sensownym miejscem? Bo przecie
wiza si z tym bd koszty i ryzyko transportowe? Ale zapewne lepiej
ode mnie wiesz, co robisz i co robi oraz ile moesz sobie pozwoli.
Ja, jak susznie zauwaya Dzikowska, nade wszystko ceni sobie spokj i
luz do pracy, kade ryzyko wasne lub osb ze mn zwizanych (tak jak
Ty) traktuje jako niebezpieczne zawirowanie. Moje bytowanie, to
niewielka rezerwa finansowa, [ tzn. w warunkach polskich nawet spora,
ale jak wiesz s to specyficzne warunki] i stay dopyw tego, co
okreliby jako "niewielkie pienidze"; gdybym mia wielkie nie bardzo
wiem, na co je uywabym, porzucanie wic wygodnej tratwy z zapasem
konserw i miejscem na malowanie, w pogoni wpaw za dryfujcym
bezpaskim jachtem poprzez morze rojce si od rekinw, mao mnie
nci, a raczej przeraa...
No to tyle, piknie pozdrawiam.
(monogram)
***
410

Marly le Roi, le 21 janvier 1986

(rczna notatka po francusku : non envoye )
Drogi Mistrzu,
W tej chwili otrzymaem Twj list z 2.1.1986 r. wysany 5-go 1-go.
Wystarczyo wic dwa tygodnia na to by doszed z czego
wnioskuj, i opnienia witeczne skoczyy si.
Dzikuj za wiadomoci o galerii Antique Unique w Norwegii.
Dwukrotnie usiowaem dodzwoni si ostatnimi dniami, lecz moje
"dojcie" nawalio za pierwszym razem a za drugim Ci nie
zastaem (dzwoniem do pno i podejrzewam, i wyczye
telefon). Zostawiem wic wiadomo na odpowiadaczu. Pojutrze
wieczorem znw spodziewam si poczenia. Niezalenie jednak
od niego chciabym na pimie pozostawi lad naszych rozmw.
Powoli, mudnie i z mozoem posuwa si redakcja naszych
rozmw. Coraz bardziej orientuj si, i jest to praca na wiele,
wiele lat. Sdz, i bd Ci mg przedstawi do wgldu trzy czy
cztery nowe, przeformuowane przeze mnie tamy (spisane na
maszynie). Twoja korekta jest niezbdna i bd o ni prosi nawet,
jeli (jak i to mwie) nie wzbudza to w Tobie entuzjazmu.
Projekt albumu wydanego we Francji stan w miejscu i nie
zapowiada na ruszenie w najbliszym czasie. Napisaem wic do
Arkad, (via Instytut Polski w Paryu i MSZ gdy tak mnie proszono)
z propozycj mojego doczenia si do ich projektu o ile miaby
szanse ukaza si przed upywem roku i by wydany po francusku i
angielsku.
Zwrciem si rwnie do wadz polskich o przewidzenie w umowej
kulturalnej francusko - polskiej na przyszy rok Twoich wystaw w
muzeach francuskich gdy moje prby dojcia z nimi do
411

porozumienia spezy na niczym. Istnieje poza tym nadzieja, i ju

w tym roku, na jesieni, w jednym z paryskich muzew bdzie
moga by zorganizowana Twoja wystawa. Jest to jednak
niepewne gdy projekt powsta troch za pno i Francuzi pewnie
ju maj program przewidziany. Ambasador Stefanowicz za pno
poinformowa mnie, i w zwizku z organizowana w Polsce
wystaw zbiorw muzew paryskich w ramach wzajemnoci
Francuzi zaproponowali Polsce wystaw czego polskiego w
Paryu. Cisn teraz by spraw jednak zrealizowa, lecz jest to
chyba nie moliwe. Natomiast przygotowaem sobie ju kilku
dziennikarzy do napisania krytyk z nastpnej wystawy
(gdziekolwiek we Francji miaaby ona miejsce i kiedykolwiek by
dosza do skutku). Sdz wic, i z tej rwnie strony nie spotka
mnie zawd jaki spotka mnie w padzierniku.
Co si tyczy publikacji w Penthouse, to wydaje si by na dobrej
drodze. Przel Ci kontrakt do podpisania, bo nalegaj nie chcc
si zadowoli moim upowanieniem. Ta pierwsza publikacja
nasuna mi pewne propozycje, co do zmiany w naszej umowie
punktu dotyczcego podziau zyskw z podobnych publikacji.
Gdymy go redagowali spodziewaem si, i ci, ktrzy bd
publikowali zwrc si do mnie. Ot to ja musz si do nich
zwraca, zapraszajc, skadajc prezenty i po prostu...
podkupowa. Tak zreszt jest i teraz. Moja propozycja jest wic
bym mg najpierw pokry moje wydatki z tego, co dostaniemy z
wydawnictwa a dopiero potem dzielili si zyskiem. Czy
przynajmniej na ten raz si godzisz? W nastpnym nr. Penthausu
ukazuje si Salvador Dali, w jednym z poprzednich Giger. Pisz co
by nie sdzi, i w jakikolwiek sposb miao by to Ci przynie
ujm. Zarwno politycy bardzo prosz by by interwiuwowani przez
Penthaus jak i malarze by by reprodukowani.
Dla mnie ta publikacja jest wana i Twoja odmowa podpisania
zgody wielce skomplikowaa by moje plany i nadzieje.
Wreszcie wydaje mi si, i zapowiada si pierwsza tutejsza praca
magisterska z psychoanalizy o Tobie i Twoim malarstwie. Ciesz
412

si, i bd mg w niej uczestniczy gdy osoba, ktra j zamierza

napisa zdaje si by powana i inteligentna.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twej Maonki cauj.
Piotr.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 24. 1. 86.

Tak wic w oparciu o wczorajsz rozmow telefoniczn zatrzymuj na

razie oba weksle: za "sonia" i za rysunki i wemiesz je sobie gdy tu
bdziesz z kocem zimy czy z pocztkiem wiosny - obawiam si, e
mogyby zagina w drodze, u nas np. dzi jedna z ssiadek przyniosa
kilka listw zaadresowanych do nas, ktre cakowicie podarte leay na
schodach. W jednej zreszt kopercie, na ktrej by adres zwrotny jakiej
nie znanej mi facetki z odzi [moe potencjalnej klientki] by wsadzony
w ogle inny list od kogo innego, do kogo innego, tak wic kto po
prostu obrobi wszystkie skrytki pocztowe, po czym listy powsadza byle
jak do kopert, nie patrzc nawet ktry do jakiej koperty i powyrzuca czy
te podrzuci na schodach - cel tego zabiegu jest dla mnie niepojty, moe
idzie o sztuk dla sztuki? Faktem jest, e od Ciebie spodziewaem si
wikszej iloci listw ni dostaem a spodziewaem si tego w oparciu o
rozmowy telefoniczne, w ktrych pady sformuowania typu: "nie bd tej
sprawy szerzej teraz omawia, bo wysyam na ten temat list" i jak mi si
wydaje trzy listy [chyba tylko trzy], ktre otrzymaem od chwili
zakoczenia wystawy, nie s kompletem Twej do mnie korespondencji.
By moe wic, e Sportsmen Od Listw dziaa ju w naszym bloku
uprzednio...
Przed dwoma dniami otrzymaem list od Ciebie z kopiami pisma do PKO
i odpowiedzi PKO. Mnie to nadal nie przekonuje i jako paranoiczny
adwokat-amator pozwalam sobie zauway, e nawet dyrektor paryskiego
oddziau PKO nie by za bardzo pewien swego, piszc sowo "obecnie"
drukiem rozstrzelonym. Dodatkowo od siebie dodam, e Wydzia
413

Finansowy nie jest obowizany dokumentowa mi rda swych

informacji, lecz w wypadkach uzasadnionych podejrze, wzywa mnie na
przesuchanie i spisuje "protok przesuchania" lub tzw "zeznanie na
okoliczno" [do tego wystarczy nawet anonim] ostrzegajc o grzywnie i
innych karach grocych za faszywe zeznanie, a te s potne. Jak to
wiem z pewnego rda, wydzia finansowy ma swoich pracownikw czy
wsppracownikw w kadym urzdzie pocztowym i do ich obowizkw
naley wynotowywanie i sporzdzanie raportw o wikszych przekazach,
sam wiem, e kade oddanie dugu [poyczam czasem komu, a to na
samochd, a to w zwizku z kupnem mieszkania] na konto lub na
ksieczk PKO, jest w sposb idealny zbiene w czasie z wezwaniem
mnie przez lokalny Urzd Skarbowy do zoenia zezna na temat rda
mego utrzymania, mimo, i inny wydzia tego urzdu ma mnie w swej
staej ewidencji. Poza tym tre pism banku PKO stoi w pewnej
sprzecznoci z obowizujcym w Polsce przepisem, [ktrego bank zna
nie musi, bo nawet adwokaci nie znaj przepisw, lecz maja na ten cel
specjalne skorowidze i przewodniki po Dz. Ustaw i Monitorach), e
darowizny pienine z zagranicy podlegaj opodatkowaniu o ile
przekraczaj 500 dol w skali rocznej i nic w tym przepisie nie ma
powiedziane o przelewach bankowych i kontach i e jedno wyklucza
drugie. Po prostu jest to, o czym mwiem,, czyli niedoformuowanie,
ktre z reguy bdzie interpretowane zgodnie z aktualn lini polityczn
lub zgodnie z wola silniejszego w sporze,, czyli instytucji, ktra w
naszym systemie zawsze silniejsza jest od obywatela. Po co wic dawa
jej pretekst, po co wychwala si i wsadza gow pod topr, jeli nawet
uycie topora wydaje si bezsensowne i mao prawdopodobne. Na
marginesie dodaj, e spraw karno-skarbow wytacza si w Polsce
niesychanie atwo i o niewielkie pienidze. Ja ju mam w domu prawie
ptorej roku pismo "Zawiadamia si o wszczciu postpowania na
podstawie i w zwizku..." a chodzi o nabycie samochodu za troch ponad
5000 dol zagranic, postpowanie si wiec powoli toczy, ycie te pynie,
na razie sytuacja jak a procesie Kafki, ale na tym nie koniec, bo ja ju
czasem paciem domiary po 4 latach co zreszt przy obecnej inflacji jest
bogosawiestwem lub raczej operujc jzykiem bardziej sdowym
"dobrodziejstwem spowolnienia biurokracji" gdy inflacja powoduje, e
najwysze nawet kary paci si stosunkowo lej ni by mona byo sdzi,
jako e w cigu lat 3 czy 4 sumy sprzed tego okresu i kary od tych sum s
ju relatywnie o wiele nisze. I to by byo na tyle.
414

W przyszoci nie bdzie ju tego rodzaju "przyspiesze" jak te 1000 dla

Tomka, bo spacyfikowaem go skutecznie i kazaem mu (w oparciu o
Twoje metody) podpisa stosowne pisemka przy obecnym odbiorze
gotwki. Co do mnie to jednak chciabym uzgodni niektre sprawy, gdy
w coraz wikszym stopniu finansowo zale od Ciebie i tylko od Ciebie moje zasoby zotwkowe [te midzy innymi w zwizku z moj mam]
topniej szybciej ni planowaem, tak, e bd musia spienia dolary, a
nie chc rusza elaznej rezerwy z konta ju choby z tego powodu, e
znacznie mi ona zmalaa na skutek spadku dolara odczuwanego ju nawet
w Pewexie. Poniewa Twoje zobowizania w stosunku do mnie obejmuj
patno do dnia 1 lipca br. za dwa obrazy: "zamek z piasku" i "twarz nad
morzem z literami na niebie", to pewne wtpliwoci interpretacyjne
stawiaj mnie wobec niepewnoci na ile de facto pienidzy mog w tym
terminie liczy.
S trzy wykadnie:
najkorzystniejsza.

najniekorzystniejsza

dla

mnie,

rednia

Pierwsza to, e dostaj fors za jeden obraz, oraz to, co zostao z pyt CD,
jako, i pyty miay by "w ramach limitu 1986".
Druga to, e dostaj w lipcu za dwa obrazy, a pyty zostaj do
wyrwnania na koniec roku.
Trzecia, e dostaj za dwa obrazy plus to, co zostao z pyt, ale to
oczywicie przesada.
Zobowizany jeste wycznie do wersji pierwszej, ale nie wykluczam, e
bdziesz w stanie zapaci nawet wersje trzeci. W zwizku z powyszym
[teraz troch forsy mam] chciaby wiedzie, na jaki "rozmach
inwestycyjny" mog sobie w okresie dzielcym mnie od lipca pozwoli,,
czyli na ktry wariant mog liczy? Informacj o tym chciabym uzyska
od Ciebie jak najszybciej i bd j uwaa za wic. Przepraszam, e
znowu pisze o forsie [wydaje mi si to nieeleganckie], ale to jest
wynikiem mojej penej zalenoci finansowej od Ciebie - gdymy
startowali miaem gotwkowe zapasy oraz jeszcze kilka obrazw na
415

zbyciu i kilka w galeriach, od p roku "wygasiem" galerie, a teraz

kocz si zapasy...
U nas wszystko (jak ju wczoraj mwiem przez telefon) bez zmian. Do
brudu i smrodu przywyklimy, ludzi nie przyjmujemy, to jest nawet
wygodne, bo mona z czystym sumieniem spawia [mnie najtrudniej jest
mwi nieprawd oraz odmwi komu bez podania "wyszych powodw
odmowy", a teraz ma prawdziwe wysze powody by odmawia]
niepodanych goci.
Pozdrowienia!
(monogram)
***
Piotr DMOCHOWSKI
5, sq. des Montferrants
78160 Marly le Roi

Marly le Roi, le 26 janvier 1986

Drogi Mistrzu,
Znajomy, przez ktrego miaem nadziej przesa Ci niniejsze
dokumenty zdecydowa jecha samochodem, (co znaczy, e
bdzie jecha kilka dni) i to nie do Warszawy, lecz najpierw do
Wocawka. By wic list dotar do Ciebie do spiesznie postaram
si go przekaza przez jakkolwiek osob jadc do Polski
dzisiejszym samolotem. Osoba ta wyle list w Warszawie poczt.
Podpisz prosz oba dokumenty. Podpis na dokumencie nazwanym
"Pouvoir de Zdzislaw (monogram) Piotr Dmochowski" poprzed
formu "Lu et approuv. Bon pour pouvoir." Poniewa nie wiem
czy kto bdzie niebawem jecha z Warszawy do Parya i czy
bdzie mg rycho dokumenty podpisane mi przywie, na wszelki
wypadek wysyam Ci rwnie ich kopie. Podpisz wic i orygina i
416

kopie. Kopie bd askaw wysa normalnie poczt. Orygina za

zatrzymaj do momentu, a kto zgosi si do Ciebie by go ze sob
zabra do Parya. Robi to dlatego, i czasem oczekiwanie na
"okazj" jest dusze ni zwyke wysanie listu poczt.
Co do zdj to nie widz innej moliwoci ich przesania ni przez
jak "okazj". Bd wic jej gorczkowo szuka. Jest to jednak o
tyle mniej istotne, i w razie gdyby zdjcia nie dotary na czas
zmusz Penthouse by zadowoli si tymi, ktrymi sam dysponuj.
Korzystam ze sposobnoci by sprecyzowa, o jaki typ zdj chodzi:
o was troje za czasw twej modoci, o zdjcia z okresu twych
studiw w towarzystwie osb, ktre byy lub stay si postaciami
istotnymi, o zdjcia twego wiata codziennego (np. z pytami
gramofonowymi lub innymi elementami twej codziennoci).
O ile zdj takich nie posiadasz to po prostu ich nie przylesz a
Penthouse bdzie musia zadowoli si tym, co mu ju daem.
Nareszcie podkrelam z moc, i nie ma adnej pewnoci, i
artyku si ukae lub, e ukae si ju w marcu. Na razie
przygotowany jest projekt, ktry przedstawiony zostanie
decydentom. Tak, i odpowied pewn bd mia dopiero za kilka
tygodni.
Co do honorariw proponuj oni 1500 za stron (nie pac za
pierwsz ani za ostatni). Nasza umowa przewiduje dzielenie si
produktem publikacji. Takie rozwizanie przyjlimy sdzc, i
publikacje zwizane bd z dochodami a nie wydatkami. Ot
paradoksalnie pocigaj one (dla mnie) do spore koszta
prezentw, obiadw, usug najrniejszych i po prostu
"odstpnych" dla tych, ktrzy nareszcie gotowi s udostpni mi
amy ich publikacji. W zwizku z tym mam nadziej, i zgodzisz si,
by podzia nastpowa po odliczeniu przeze mnie mych wydatkw.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej.
Piotr Dmochowski.
417

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 30.1.86.

Wysyam tak jak wczoraj obiecaem zdjcia mojej osoby zrobione przez
Glinickiego na uytek prasy. Myl, e s dobre aczkolwiek niechlujnie
obcite nie wiem zreszt z jakiego powodu, moe chodzio o pokazanie
maksimum kadru, tak, aby redakcja moga sobie przyci wg uznania.
Wczorajsza nasza rozmowa, mimo i nagrana w caoci na tam
[spodziewaem si mniej wicej, jaki bdzie temat i wolaem mie szanse
by to powtrnie przesucha, gdy pod wpywem emocji niektre kwestie
wylatuj mi potem z gowy] wymaga potwierdzenia na pimie, jeeli idzie
o sprawy formalne. A wic potwierdzam, e ewentualne honorarium z
"Penthouse'a" naley w caoci do Ciebie i moesz take podpisa umow
[gdyby czas nagli] moim nazwiskiem, tak, e w caoci bd to mia z
gowy. Zdjcia jednak, ktre wysyam od Glinickiego pacisz z kolei Ty i
tak jemu powiedziaem, e s to zdjcia na Twoje zamwienie. Co do
korekcji naszych wzajemnych zobowiza, to odstpuj od tej czci
sformuowania punktu 7a z dnia 9 lipca ub roku, ktra dotyczy
(99999999999)
w tym miejscu zadzwonie odwoujc wczorajsze robocze ustalenia, tak
wic temat listu (o ile przed jego wysaniem nie zadzwonisz powtrnie
odwoujc z kolei poranne odwoanie) zmieni si musi niczym okrzyki w
trakcie Tygodnia Nienawici gdy Wschodnia Azja zastpia jako wrg
Eurazj. Nauczony elastycznoci na skutek cinienia systemu w ktrym
yj, przestawiam si bezszmerowo, szczeglnie e wczorajsze nasze
robocze ustalenia o czym ju nie wspomniaem, rozoyy mi na opatki
wiele spraw, ktrych tu wymienia nie bd, ale jako przykad podam np
spraw sprzeday obrazu Michalskiemu:
Ow po 1 stycznia liczc, e nasze ukady trwa bd nadal, prosiem by
pienidzy nie dawa i do rki, lecz wpaci je na SZTUK POLSK, ktra
potrci mi spory podatek, a na dodatek potem bank zamrozi mi to, co
dostaem, na co najmniej rok, gdy w roku 1986 nie mam czym zapeni
418

zeznania podatkowego, gdy nie mam ju nic co mgbym sprzeda w

kraju za zotwki [to by ostatni obraz] prcz obrazu, ktre ministerstwo
kupi dla Muzeum w Gent [omawialimy to telefonicznie] zapewne za
grosze bo tak oni pac "zgodnie z cennikiem". Tak wic po naszej
wczorajszej rozmowie w wyniku ktrej natychmiast miabym
przekroczony bezszmerowo limit legalnych dochodw i to jeszcze w
lutym, bo tak Nyczek jak i Wahl natychmiast mi co posprzedawali,
miaem powd do irytacji, e na przykadzie Michalskiego zapac jako
podatek cakiem niepotrzebny okoo 80.000 zotych, ktre to pienidze
mgbym wzi "z rki do rki", gdybym nie powici tej transakcji jako
zasony dymnej dla stwarzania pozorw. Na marginesie Michalskiego
jeszcze jedna sprawa: Przesuchujc wczoraj do okoo 2 w nocy
dwukrotnie kaset z nasz rozmow, zauwayem, e uwaasz sprzedanie
tego konkretnie obrazu temu konkretnie Michalskiemu za jaki objaw
nielojalnoci z mojej strony. Na Boga! Jeszcze w roku 1984 zrobilimy
dwustronne notatki z rozmw, ja nawet rysowaem obrazy i obraz ten
oznaczony cyfr "22 ACRYLIC" zosta tam oznaczony jako obraz, ktry
wogle Ci nie interesuje, ktrego nie chcesz nawet na komis i z ktrym
mog robi co chc. Dodatkowo przesuchujc swoje tamy znajdziesz
tam kilkakrotnie rozmow na temat tego obrazu, ktry potem usiowaem
Ci zareklamowa [uwaaem go za jeden z lepszych, cho oczywicie
"niehandlowy"], ale za kadym razem fukae jak kot na propozycj
kpieli w rzece. I teraz nagle uwaasz, e postpiem samowolnie. Na
czym polega miaaby ta samowola? Na tym, e sprzedaem akurat
Michalskiemu??? Nie robie poprzednio zastrzee, co do osb, ktrym
wolno to sprzeda. Michalski te nie pon akurat do tego obrazu
szczeglnym uczuciem, ale by to jedyny, jaki mi ju zosta do celw
handlowych. Gdyby Michalski, ktry go zarezerwowa jeszcze we
wrzeniu zrezygnowa to Nyczek mia ju na niego kupca i te
parokrotnie mnie nachodzi z zapytaniami. No to tyle tego dobrego.
Jedziemy na poczt - dzisiejsza noc bya koszmarem, bo mama zayczya
sobie na prb zamiast cyklobarbitalu, francuski oxazepam o nazwie
SERESTA, a to jest sabiuteki trankwilizer, wobec czego nie spaa ani
przez minut, a my te z kilku przyczyn, midzy innymi Twojego
wczorajszego telefonu - przez ca noc serie jkw, majaczenia, pretensji,
paczu, przy czym pretensje wygldaj tak, e zdziera ze siebie koc i
pacze, ale nie moe znale sowa, o ktre idzie, macha rkami, jczy,
419

zachowania te nasilaj si wieczorem i w nocy, gdy jest bezsenna, a

sabn w dzie. Tak wic dzi nie dam rady pracowa, bo jestem wyty.
Trzymaj si kupy i piknie kaniaj ode mnie Twojej onie, ktra mam
nadziej mnie nie znienawidzi. Bo kroi si nam sytuacja pod tytuem:
"Beksiski, ktry wycign z nas wszystkie pienidze, dajc w zamian
troch zamalowanej tektury" - za wszelk cen wolabym takiej sytuacji
unikn, ale z drugiej strony jak ju chyba rozumiesz czas pracuje na
niekorzy uniknicia czy te obejcia bokiem naszych poprzednich
pisemnych ustale. W tej chwili mogem jeszcze przyj ten polizg
jednego miesica jako wprawdzie dla mnie niekorzystny w myl litery
naszych umw, ale jako do przyjcia "de facto", bo wreszcie w cigu
miesica nie zmienio si dla mnie a tak wiele - drugi raz jednak na taki
ukad nie bd mg przysta, by co ex post zmienia w naszych
poprzednich spisanych ustaleniach. Cze.
Mj podpis do podrobienia:
/Beksiski/
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 30.1.86.

List wtry: Wysaem ju przed godzin zdjcia zrobione prze Glinickiego

wraz z listem przewodnim ustosunkowujcym si do Twego
wczorajszego i potem dzisiejszego telefonu. Teraz przyjechawszy do
domu zastaem list z umowami z Penthousea, ktre podpisaem i zgodnie
z zawartymi w licie sugestiami wysyam podpisane kopie [mam nadziej,
e dobrze to podpisaem, nie doceniasz zupenie mego braku orientacji w
jzykach obcych - jedna z przyczyn, e wolaem nie mie adnych
ukadw z kolegami Margonariego, o czym ju wspominaem w jednym z
poprzednich listw] za podpisane oryginay czekaj u mnie na tzw.
okazj. Gdyby chcia, by je wysa te poczt to dasz mi o tym zna 6
lutego i to uczyni - do tej pory czekaj. Gdyby bya okazja to przeka
te peny zestaw oryginaw zdj rodzinnych, ktre reprodukowa Ci
Glinicki - poczt boj si to wysya - s to moje unikalne pamitki
420

rodzinne. Lekkie spaskudzenie zdj, [ale robota przy czyszczeniu nie

bya niestety krtka i lekka] wynika z tego faktu, e Glinicki popaka je
jakim klejem i wszystko byo zlepione jak cega, a przekonaem si o
tym dopiero w momencie, gdy zajrzaem do torby. Na szczcie klej
rozpuszcza si w benzynie i udao mi si jako to oczyci. A dr na
myl jak wygldaj moje negatywy, ktre mu (nie sprawdzajc)
powierzam od p roku. Wol tam do nich nawet nie patrze. Generalnie
[pozwl na t zoliwo bez obrazy] gdzie drwa rbi tam wiry lec, ale
w naszym wypadku lec przede wszystkim wiry i niedugo ju nic nie
zostanie do rbania ani nawet na pamitk. Trzymaj si kupy.
(monogram)
PS. Jeszcze raz potwierdzam na wypadek gdyby wysany poprzednio list
mia i duej, e rezygnuj z udziau w ewentualnych zyskach z
publikacji w PENTHOUSE oraz upowaniam Ci do podpisania mnie [w
zwizku z t spraw, a nie kad inn], jeli by jakie jeszcze podpisy
byy potrzebne. Hey.
(monogram)
***
Marly le Roi, le 14 fvrier 1986
Drogi Mistrzu,
Jest wieczr i brak mi papieru maszynowego. Pisze wic na
"doublure". Cay wczorajszy wieczr czekaem na poczenie. Nie
dostaem go. Wyobraam sobie, e i Ty oczekiwae ze
zniecierpliwieniem mego telefonu. Przepraszam za durnia, ktry
nas czy a ktry tak si rozbisurmani, i czy, gdy mu to na rk.
Poniewa duej znie tego nie sposb chyba bd zmuszony do
zerwania tego kontaktu. Co uczyni rzadszymi nasze rozmowy
telefoniczne.
421

Dostaem twoje listy upowaniajce mnie do zawarcia umowy z

Penthouse'em. Publikacja dziesiciu stron o Tobie w numerze
marcowym zdaje si by pewna. Za trzy dni wychodzi numer
lutowy, (z Salvadore Dali), w ktrym bdzie zapowied rubryki
sztuki na marzec. Jeli zapowie Ciebie, bd mia pewno, e
caa sprawa nie jest lip, ktra si w ostatniej chwili rozwieje.
Pokazano mi makiet owych dziesiciu stron: wybr obrazw do
reprodukcji, jakiego dokonaa redakcja jest dla mnie zaskoczeniem.
Waciwie nie me reprodukcji obrazw z rekwizytami seksualnymi.
Jedynie dwa rysunki mog uchodzi za zwizane z seksem. Poza
tym na dwch stronach znajdowa si bdzie cmentarz, (od
Waka), na jednej dama w niebieskiej draperii z ostatniej serii, na
nastpnej stronie mzgi, ktre wisz u Ciebie na drzwiach azienki,
na innej stronie budynek w pomieniach (od Polaskiego), na
nastpnej kotlina niebieska (rwnie od Polaskiego). A potem
maa seria reprodukcji moim zdaniem do niekoherentnych, bo
mieszajcych dam opart rk na st z kapucian gow z
ptaszkami w oku et c.
Trzy obrazy s skadrowane w sposb wzbudzajcy ostre
sprzeciwy. Nic jednak nie omieliem si wymaga, bo wiele mnie
nauczyo pokory tych kilkanacie miesicy i "darowanemu koniowi"
nie pozwalam ju sobie w zby spoglda.
Tekst zostanie napisany przez pewnego paryskiego krytyka, ktry
ju napisa w czasie wystawy may, neutralny artykulik. Co napisze
- nie wiem. Sam nie napieraem si na pisanie, bo mj podpis tu nic
nie znaczy a jego znaczy wiele.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twojej ony cauj.
Piotr.
(notatka rczna po francusku) : J'ai ajout la main :
Wysyam Ci may tekst, ktry bdzie (o ile nie wzbudzi Twoich
zastrzee) tekstem wiodcym jesiennej wystawy. Wystawa ta
422

bdzie miaa miejsce we wrzeniu lub padzierniku (dwa miesice).

Reklama bdzie dobra i ju "zafiksowaem" kilka krytyk. Czy uda
si finansowo (sprzeda bdzie po racjonalnych cenach) zaley
tylko od Ciebie i od tego czy aktualnie malowane obrazy bd
"sprzedajne" czy te znowu ludzie mi powiedz "pikne, ale tak
straszne e nie chciabym mie tego u siebie".
(notatka reczna )
Fragment listu do Beksa nie wysany:
11 II 86
Druga sprawa: wystawiam Ci znw przez wrzesie i padziernik
(dwa miesice) w tej samej galerii na rue de Seine. Tym razem
musz sprzeda kilka obrazw. W zwizku z tym proba
(sprzeczna z naszymi ukadami o nie "sugerowanie" jeden
drugiemu niczego, co nie naley do jego domeny, ale nieunikniona
w sytuacji, w jakiej si znalazem): czy moesz namalowa na t
wystaw kilka obrazw o duych rozmiarach pozbawionych
rekwizytw mierci i zniszczenia? Tajemniczych, lecz nie takich, o
ktrych ludzie mog powiedzie, i s "straszne"? Oczywicie
moesz powiedzie, i nie wiesz, co to jest "straszne" a co tylko
"tajemnicze" lub po prostu przypomnie mi, i zawsze odmawiae
malowania na zamwienie. Jeli jednak chcesz mi pomc
wyprostowa ster zrb to. Bo jeli bd dysponowa takimi
picioma czy szecioma "grzecznymi" pejzaami bd mia
pewno, i sprzedam. A wtedy bd znw na szerokich wodach.
Zredagowaem ju sze tam z naszymi rozmowami. Widz, i
bdzie z tego dobra ksika. W zwizku z tym, mimo Twoich
oporw, prosz ci o przejrzenie tego, co napisaem, jak to zrobie
z pierwsz tam.
Czy dotary do ciebie zdjcia przesane przez Michalskiego?
Pozdrawiam ci najserdeczniej i rce twojej ony cauj.
423

Piotr
(dopisek reczny): Anka twierdzi, e list ten jest absolutn gupot,
e Beks nie jest rzemielnikiem podbijajcym blaszki na
zamwienie, e nie naley przyznawa si do dramatycznej
sytuacji i prosi wyranie o obrazy "pod publiczk". Najwyej w
rozmowie ustnej mog co zasugerowa. Tyle razy ju Anka miaa
racj, e i tym razem jej sucham i tej czci listu nie wysyam.
Pierwsz cz wysyam.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 16.2.86.

Zaraz, bezporednio po Twoim wczorajszym telefonie, zadzwonia pani

Zofia Wolska z "Ars Polona", ktre prowadzi galeri w Dsseldorfie i
prosia o kontakt z Tob, twierdzc, i zwracae si do niej z propozycj
wystawy i ona "trzyma wolny termin", ale Ty si nie odzywasz i ona nie
wie, co ma robi. Daem numer Twego telefonu, oraz nazw dzielnicy
(MARLY LE ROI), ale przypominam o ile zapomniae, e poruszasz si
w rejonach dla mnie niebezpiecznych, gdy BHZ ARS POLONA oprcz
BHZ, DESA, jest instytucj upowaniona do handlu dzieami sztuki
artystw krajowych zagranic i oni maj formalne prawo "uziemienia"
mnie za to, e sprzedaj Tobie nie za ich porednictwem, (ktre jak ju
wielokrotnie mwiem jest dla mnie lub dla Ciebie skrajnie niekorzystne,
bo albo musiaby mi paci dwa razy wicej, albo te ja musiabym bra
o poow mniej, bo oni poow bior i wymieniaj na zotwki po kursie
oficjalnym). W zwizku z powyszym ujawniem pani Wolskiej, e
jestem posiadaczem Twego adresu, i e jestemy w kontakcie
jednostronnym (Ty czasami dzwonisz do mnie), ale nic nie wspominaem,
e nabye jakiekolwiek obrazy ode mnie. Kostki domina jednak powoli
zaczynaj si skada i jedyn pociech dla mnie jest fakt, e pasujce do
siebie kompletne fragmenty mozaiki, znajduj si w posiadaniu
nieznajcych si wzajemnie lub niekontaktujcych na tej paszczynie
ludzi (cz wie Wahl, cz konserwator, cz pani Wolska i jeszcze
inne czci wiedz inne osoby, na razie jest z tego oglnie sama mga, ale
424

powoli robi si coraz cieplej. Nie wykluczam, e z paniami typu pani

Wolskiej, udaoby si wej w ukad nieformalny o wiele taszy ni
oficjalny, zyskujc rwnoczenie oficjaln imprimatur, ale czy nie
czynisz tego za wczenie? Jeszcze nic nie wskazuje, e nie bd to
pienidze wyrzucone w boto - po co wic budzi wilka skoro pi?
Podobnie wstrzymabym si z zakupami u Baele. Nie robi obecnie
obrazw tego typu jak ten, ktry chcesz kupi, ale przecie masz ju do
handlu troch obrazw tego wanie typu.
Nie ukrywam, e obawiam si na przyszo sytuacji takiej, jaka miaa
miejsce w ubiegym roku: e zaczniesz gorczkowo wykupywa obrazy
od osb trzecich, po czym druga wystawa te nie wypali, a Ty staniesz
wobec niemonoci finansowego rozwizania ukadw ze mn; po prostu
z braku odoonej i zamroonej na ten cel rezerwy. Wejde troch w
moj psychik i pooenie: od roku yj oszczdniej ni miao to miejsce
w latach ubiegych i nieustannie denerwuj si tym, e mi zadzwonisz tak
jak przed niespena trzema tygodniami, i nie masz rodkw, by
wywiza si ze swych zobowiza. W obawie takiej sytuacji ja ju wrcz
dr na myl o tym przed czym stan za rok i boj si dosownie wydawa
pienidze ktre ju posiadam!!! Nigdy do tej pory nie yem w takim
stresie!!! Nie uatwia mi to bynajmniej pracy. Oczywicie umowa jak
zawarlimy zabezpiecza mnie w stopniu dostatecznym (owe
sakramentalne trzy lata w trakcie ktrych obowizuje Ci wypacenie mi
odszkodowania na wypadek wypowiedzenia jednostronnego) sk w tym,
e yj w obawie, e na skutek nieprzewidzenia przez Ciebie
ewentualnoci niepowodzenia finansowego wystawy nie zostawiasz sobie
elaznej rezerwy na to by mi to odszkodowanie zapaci podobnie jak to
wynikao z Twego telefonu w dniu 29 stycznia! Z tym, e wtedy by to
miesic polizgu i waciwie mogem przej nad tym do porzdku
(zreszt tak wynikao z naszej rozmowy i ustale, ktre w sumie trway
przez jedn bezsenn noc), ale we wrzeniu czy padzierniku br. bybym
UGOTOWANY jeli strzeliby takim samym numerem!!! Oczywicie
nie oskaram Ci nigdy ani przez moment o z wol, ale sprawiasz na
mnie czasami wraenie czowieka, ktry nie bierze powane pod uwag
ewentualnoci klski i niepowodzenia i nie zabezpiecza si na t
okoliczno. Wielokrotnie ju pisaem i mwiem, e mam natur
emeryta. wiadomo, e dryfuj na topniejcej krze, wiadomo, e
425

jutro jest nieustabilizowane, pozbawia mnie zdolnoci do pracy!

Oczywicie zdaj sobie spraw z tego, e kra tak czy tak topnieje i w
ogle nie wiadomo czy bd y za p roku, a ju na pewno wiem, e nie
bd y wiecznie, tym niemniej brak stuprocentowej stabilizacji
finansowej na kilkuletni okres, jest dla mnie nie do zniesienia. Mam
nadziej, e to rozumiesz i e odoysz elazny kapita na wypadek gdyby
si wszystko miao "posypa" tak abym mia ju teraz stuprocentow
pewno, e mog normalnie jak do tej pory wydawa zarobione
pienidze, a nie w panice pcha je do pierzyny. Jeszcze raz Ci
przypominam, e dla mnie jest to niesychanie wane psychologicznie!
Teraz jeszcze sw kilkoro o Twoich wczorajszych propozycjach bym
namalowa, cho kilka obrazw, ktre spodobayby si publicznoci.
Pokornie przypominam, e przed dwoma laty podsuwae mi te same idee
i ja je w duej mierze staraem si speni, na tyle na ile byo to w mej
monoci, to znaczy w tym zakresie, w ktrym nic nie tracc ze swego
posiadaem swobod operacji. Rwnoczenie (masz to nagrane na
tamach) wyraaem obawy, e takie naciski bd si potem powtarza, a
ja nie mog w trosce o wasn wolno na to pozwoli. No i co teraz
mamy? Wprawdzie propozycje Twoje nie wynikaj jak wtedy
przewidywaem, z faktu, e "chwyciy" jakie tematy czy formy i domaga
si tego klient, lecz z analogicznej, co poprzednio nadziei, e okrelone
tematy i formy zaatwi automatycznie niejako powodzenie wystawy, ale
skutek dla mnie jest ten sam. Mam przed sob maksimum 10 lat. Czy
masz sumienie naciska na mnie bym nastpne 20% ycia powici
schlebiajc gustom bogatych idiotw? A tak tylko mog nazwa ludzi,
ktrzy oceniaj obrazy w zalenoci od tego czy jest na nich cmentarz,
koci, zamknite oczy, a nie kwiaty, baranki i otwarte oczy. Nie neguj
tego typu klasyfikacji, ktr praktyka narzuca Kunsthndlerom - oni
musz wiedzie czego potrzebuje kretyn z pienidzmi bo z tego yj, ale
dla mnie cenniejsza jest kapliczka ktr sam sobie stawiam. Pomijam ju
fakt, e jest to dla mnie poniekd upadek, gdy w Polsce sprzedawaem
ludziom INTELIGENTNIEJSZYM I WRALIWSZYM (generalnie - bo
wyjtki oczywicie istniay), ktrym by do gowy nie wpady tego rodzaju
wymagania! Zabawne jest te, e raz chcesz obrazw "nie przegadanych"
bez "akcesoriw", a drugim razem zwracasz uwag, e akcesoria s "zbyt
ponure" (cmentarz, koci) a wic naleaoby jednak malowa akcesoria,
ale pogodne? Jak w ogle moe istnie obraz bez "akcesoriw"? Daleki
426

jestem od twierdzenia, e sodka Francja jest krain idiotw, a Polska

krain wyrafinowanych poetw, ale co tak mi si wydaje, e w swych
planach postawie na buruazyjnego idiot i tego wanie idiot
postanowie za wszelk cen podbi, ale zanim ten idiota padnie przede
mn na kolana, ja powinienem przez "czas jaki" schlebia jego
upodobaniom. Czy tak to z boku nie wyglda?
Miae wreszcie na pocztku swoje zdanie na mj temat, miae
wtpliwoci czy aby obrazy, jakie nabye w roku 1983 u Wahl nie s
wiadectwem zmiany stylu, pisae, e urzeky Ci raczej obrazy
dawniejsze a nawet okrelie je w licie jako "kosmiczno - koszmarne".
C wic si do diaba dzieje? Czyby nie mia ju wasnego zdania? A
jest to jedyna rzecz, ktr mie naley, bo "cudzego zdania" po prostu nie
ma, pozostaje si chorgiewk szarpan przez sprzeczne ze sob
autorytety. Na marginesie zastanawia mnie ta buruazyjna niech do
pornografii thanatycznej, (bo jak inaczej t rzecz okreli) przy
powszechnym entuzjamie do pornografii witalnej. Ostatnio pyta mnie
kto, dlaczego w wypoyczalniach video w Polsce mona dosta tylko
dwa typy filmw: porno i horrory. Jak sdz to nasza europejska
dychotomiczna wraliwo podzielia na dwa gatunki rzecz dosy
jednorodn jak jest lk przed mierci i instynkt prokreacyjny. Nie ma
wic rnicy gatunku pomidzy horrorem a porno. Oczywicie jest
otwarta sprawa jakoci artystycznej o ile ona w ogle w konkretnym
dziele wystpuje. Podobno (poszerzajc) nie ma rnicy pomidzy
"akcesoriami" erotycznymi, a funeralnymi.
Tak wic problem ten byby dla mnie marginalny, gdyby nie to, e
programowanie obrazu jest mi w duej mierze niedostpne o czym ju
pisaem. Mog w jakim przedziale decydowa czy bd malowa posta
bez ta, czy rozlegy pejza, ale ( na Boga) nie sposb nie namalowa np.
koci o ile w jakim miejscu zacznie mi si malowa niejako sama. Jest to
dla mnie wic przyjcie kryteriw nie istotnych i drugorzdnych, a
straszliwie utrudniajcych prac, tak jakby od literata zarzdano, by
ksika miaa taka sam ilo wyrazw omioliterowych jak wyrazw
trzyliterowych, natomiast by wyrazw jedenasto literowych byo o 1/3
mniej ni wyrazw trzyliterowych i picioliterowych cznie. Niby nie ma
to zwizku z istot twrczoci i od biedy mona by rzecz tak opisa, a
nawet stworzy arcydzieo, ale to do cholery jest niepotrzebne
427

utrudnienie, gorsze ni kamienie w zbach Demostenesa!! Sportowiec nie

pobiegnie lepiej, jeli bdzie liczy kroki. W ogle jak daleko odbiegamy
od definicji Picassa, (z ktr si zgadzam w 100 %) e artysta winien
malowa tak jak ptak piewa.
Tu na marginesie dodam, e namalowanie jednego, a nawet kilku
obrazw "z balkonami" tak jak to w mym odczuciu jest u Baela, nie jest
dla mnie adnym ograniczeniem i nawet mog to zrobi, ale oczywicie
nie mog gwarantowa, na czym skoczy si ta zabawa! Po pierwsze
moe ona wpyn na dalsze 20 obrazw i na cay rok przyszej produkcji,
sposb widzenia, obrazowania, kadzenia farby et c, take potem nie
bdzie ju powrotu do cieki sprzed tego momentu. Moe w kadym
obrazie pograwitowa w kierunku nieprzewidywalnym: balkonw
czarnych, czerwonych, z koci, z cegie, z cmentarzami na balkonach, z
samochodami wiszcymi pod balkonami, poncymi balkonami,
budynkami, trupami, ludmi, ptakami, zwierztami spacerujcymi po
gzymsach, soplami lodu i niegu - ja nad tym nie panuj ani te nie panuje
nad tym czy majtny kretyn z Francji zobaczy w tym akcesoria "straszne"
czy "idylliczne" i czy to zechce zawiesi nad swym kominkiem czy nie, a
przedtem wyda gruba fors. Po prostu nie jeste (jakby) wiadom tego na
ile niewinna z pozoru zmiana czy te opcja tematyczna pociga za sob
lawin nieodwracalnych zmian w obrazach i w czowieku na przyszo.
Banach zawsze te tak to sobie wyobraa, moe to zreszt cecha
prawnikw: teraz mistrz namaluje Najwitsz Panienk, a teraz Kurw
Babilosk, a teraz Led z abdziem, a teraz Jego Ksic Mo... Ja tak
nie umiem - zawsze o tym mwiem, e ja tak nie umiem. Nie ja maluj.
Mnie si maluje. (to oczywicie parafraza Gombrowicza).
Zreszt w tej chwili maluje mi si le. Niezalenie od tego, e od dwch
dni boli mnie gowa i nic nie robi, niezalenie od tego, e twj telefon
sprzed ca trzech tygodni, (mimo, i zosta potem odwoany) porobi w mej
psychice spore spustoszenie, ktre teraz przez czas jaki bd
odbudowywa, to sytuacja domowa, ktr mamy, nie sprzyja spokojnej,
konsekwentnej, systematycznej pracy. Jest to raczej dobieganie do obrazu,
o ktrym ju nawet nie wiadomo, jaki ma by i jaki mia by, przerywany,
co par godzin lub, co drugi dzie koniecznoci zdobycia jakich lekw,
zarejestrowaniu kartek ywnociowych, "wystaniu" jakiego pisma w
urzdzie et c, nawet po gazety, ktre "musi" mie moja ona, trzeba
428

specjalnie chodzi i sta w dugim ogonku. Choroba mamy absorbuje

mas czasu, w domu jest brudno, wszystko jest "na tymczasem". Stale
nadzieja, e "potem jako to si uoy". Trudno tu mwi o spokojnej
pracy. Jeeli do tego doda moje stresy o stabilizacj finansow, o ktrych
byo na pocztku tego listu, to oglnie okrelenie, e jestem w zej formie
nie bdzie przesad. I to by byo tyle.
Piknie pozdrawiam zarwno Ciebie jak i Tw on.
Jeszcze raz wracam do sprawy Michalskiego: Analizujc swe odczucia,
musz si przyzna, e czuj si troch jak panienka z midzywojennego
romansu, ktra mylaa, e jest kochana dla siebie samej, (co to w ogle
oznacza "dla siebie samej") a tymczasem okazao si, e idzie o jej
pienidze. Niestety nie jestem panienk, lecz starszym, cynicznym panem,
ktry ju wielokrotnie mia do czynienia ze smykaczarzami i
cwaniakami, tak wic nie ma dla mnie usprawiedliwienia. Tym niemniej
jak wida samolubna potrzeba wzbudzania mioci istnieje w kadym z
nas, nawet w cyniku czeka tylko na okazj do uzewntrznienia si.
Trzymajcie si.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 2. 3. 86.

Waciwie ta rozmowa telefoniczna. ktr zakoczylimy przed

kilkunastoma minutami wymagaaby podsumowania lub raczej
"uwiecznienia" na pimie i to nie w zakresie spraw edytorsko fotograficzno - Dziworsko - Glinicko - Michalskich, lecz w najbardziej
mnie osobicie dotykajcym zakresie uzalenienia (nieomal) powodzenia
przyszej jesiennej wystawy od mojej spolegliwoci w zakresie
tematyczno - kolorystyczno - rekwizytywo - formalnym z tym, co sobie
na ten temat susznie czy nieslusznie wymarzye. Nie mog pomin tu
nader istotnego aspektu nerwicowego, na ktry jako zupenie nie jeste
wyczulony, a dotyczcy tzw. "nerwicy oczekiwania". Wyjaniam w
429

dwch, trzech sowach, e dla mnie skrajnie demobilizujca jest

wiadomo, e spoczywa na mnie "ciar odpowiedzialnoci". Jest to
mechanizm niezaleny ode mnie, wic Twoja wiata argumentacja
niewiele tu pomoe - wyjaniam jednak na przykadzie, e postpujesz jak
facet, ktry drzewko pomaraczowe podlewa kwasem siarkowym z
nadziej, ze wyda szybciej plony. Hm. ycie nauczyo mnie kilku
mechanizmw, lub raczej sposobw zachowania, ktre pozwalaj obej
czstok psychicznych utrudnie wybudowany w oparciu o takie
dyrektywy (lub pobone yczenia)(lub tylko sugestie) jak Twoje. Z reguy
te sposoby zachowania polegaj na agresji (podobnie jak to si dzieje w
sytuacjach erotycznych) a owa agresja w konkretnym wypadku bdzie
wybraniem drogi "na przekr", gdy taka droga w najprostszy sposb
pozwoli mi wyrzuci wszelkie utrudnienia psychiczne za burt od razu,
podobnie jak odzwyczajajcy si od papierosw palacz wyrzuca zapas
papierosw do zsypu. Gdybym tego nie uczyni, to wtedy po prostu
zagroziaby mi kompletna impotencja (jak w seksualizmie), ktra zawsze
jest tym bardziej nieodwoalna im duej pozwala si na utwierdzanie
stereotypw dynamicznych. Im duej usiowabym co dla Ciebie
wykrzesa, tym mniejsze miabym szanse na to by si potem "oderwa",
dlatego te znajc ten mechanizm odrywam si zawsze od razu, niejako w
formie reakcji natychmiastowej. Jedynym wic wynikiem tego rodzaju
zadziaania z Twojej strony jest to, e przestawiem si ju na
kolorystyk: brutaln tematyk: "odpychajc" i form odrealnion jeli
idzie o ksztat, wiatocie, ostro konturu et c. Nie ma w tym cienia mej
zoliwoci, lecz po prostu jest to forma obrony przed unicestwieniem.
Przeraa mnie, e tego nie pojmujesz. To, e w latach ubiegych, a cilej
w roku 1984 i 1985 namalowaem pewn ilo obrazw, w ktrych
poniekd wrciem do tego, czym zajmowaem si nieco dawniej,
wynikao z nieco innego zaczynu ni obecny. Po pierwsze sdziem, e
jednak maluj przede wszystkim dla Ciebie, a nie dla jakiej pieprzonej
publicznoci! Z obrazowaniem tego typu o jakie Ci wtedy chodzio
wanie niejako "przed chwil" zerwaem (w obawie, e goni ju w
pitk) tak wic wiksza miaem trudno malowania raczej tego, co Ci
si nie podobao, ni tego o czym marzye, gdy wajcha bya dopiero w
trakcie uciliwego przestawiania, potraktowaem to wreszcie jak
przygod, a poza tym wyczuwaem susznie czy niesusznie w Twoim
narzekaniu podtekst, e ja ju teraz nie potrafi namalowa obrazu takiego
jak dawniej co wtedy w zaskakujcy dla mnie samego sposb raczej mnie
430

zmobilizowao (agresja), ale po pierwsze cud zdarza si tylko raz - to, co

si zdarzyo te nie byo wynikiem planowego i zimnego dziaania, po
drugie nie zawsze i nie wszystko wyszo mi tak jak bym tego chcia, w
wielu namalowanych wtedy obrazach "posuyem " si jednak
wyeksploatowanym ju psychicznie tematem, czy wizj, na ktr niestety
nie byo ju (w moim odczuciu) duszy - tym niemniej powstaa w tym
okresie pewna ilo obrazw w moim odczuciu "dobrych", z ktrymi
rozsta si nie chciaem, co poczytae mi dzi w telefonie za sukces
Twojej metody nacisku. Nie powiedzia bym! Obraz jest po prostu
lepszym lub gorszym dla autora obrazem niezalenie od tego, co na nim i
jak jest namalowane - to, ze jak twierdzisz lepsze byy obrazy, ktre
wyniky z powtrnego przeucia jakich strawionych ju przed paru laty
treci, te nie byo takie jednoznaczne! Po pierwsze najlepszy wg. Ciebie
mj obraz, czyli faceci w doku powsta ZANIM jeszcze miae okazje
mwi mi co by chtnie na obrazie widzia - tak wic jak widzisz nie
byo to tak, e przed Twoimi sugestiami W OGLE nie malowaem
przestrzeni, wiatocienia et c. - po prostu u Wahl nie natkne si na
takie obrazy. Przy okazji przypominam, e peen on jest koci i trupw w
stopniu wikszym ni jakikolwiek inny mj obraz!! Mona byoby
powiedzie (jeeli potraktowa by Twoje wczesne sugestie w sposb
usystematyzowany nieco komputerowo) e zarwno obraz z brzowym
ptakiem, ktrego nie cierpisz, jak te obraz z go facetk oparta rk o
st, byy namalowane jako niezalenie od Twych sugestii i oba s
koherentne z tym, co sam chciaem robi w tym te z facetami w doku, z
tym, e zgadzam si, e ptak jest do kitu, a facetk lubi, za facetw w
doku ceni najwyej, mona te bez obawy popenienia omyki
powiedzie, e obraz ze "stacj gazow" (niebieska rotunda) ktrego nie
cierpisz by namalowany wg. tych samych zasad jak obraz z katedr,
ktry sobie zarezerwowae, ale
jeden z nich jest dobry a drugi zy
podobnie jak i dla Ciebie. Podzia na obrazy dobre i ze, na obrazy "z
dusz" i pozorne nie przebiega wg. linii, ktr usiowae nakreli przez
telefon. Po prostu czowiek maluje raz lepiej raz gorzej, w dziesitk
trafia z rzadka, a w dwunastk nigdy, najczciej za strzela w rejonie
czwrki, pitki - czasami wreszcie puduje. Oczywicie idzie tu wycznie
o osd autora, ale zauwaylimy obaj, e w 95% on si potwierdza i obaj
zazwyczaj uwaalimy te same obrazy za najlepsze i to cakiem
niezalenie od tego, co przedstawiay i jak to przedstawiay. Gdy (jak nie
napisaem wyej) zarwno katedra jak stacja gazowa byy malowane w
431

duej mierze w wyniku Twych sugestii. Jak to wic strao si, e jeden
jest "dobry", a drugi "zy"? Sdz wic, e obaliem mit ktry mi
serwowae pod tytuem: Beksiski wzbrania si malowa "zamglone
krajobrazy", a gdy go wreszcie do nich przekonaem, uzna je za swoje
najlepsze obrazy i chcia zostawi wszystkie dla siebie. Np. ostatnio
namalowaem kilka obrazw, ktrych nie lubi, za ten ktry kocz
obecnie bdzie obrazem "dobrym". Z rwnym brakiem susznoci
mgbym powiedzie, e jest on dobry dlatego, e zaczem go malowa i
nadal potem malowaem pod wpywem uczucia agresji po twym telefonie
ktre daoby si zwerbalizowa w sowach "a nieche si wypchaj te
durne abojady z Dmochowskim wcznie, bd malowa to na co mam
ochot, nie do e mam kana w domu, e jestem chory, e mi si
wszystko rozpierdala to, co sobie planowaem, to jeszcze mam malowa
pogodne obrazy, aby si komu przypodoba, a gwno wanie bd
"brzydkie" kolory, koci, achmany, osiowe ujcie, brak przestrzeni nieche mnie oni wszyscy w dup pocauj i te de i te pe". By moe, e
owo uczucie agresji pozwolio mi na przeamanie zagraajcej impotencji,
ale w sumie dobry obraz namalowa si dlatego, e akurat mia si
namalowa (tak si jako zoyo - nie da si zmierzy, zway i wyliczy
prawie nieskoczonej iloci skadnikw, ktra skada si na sukces lub
jego brak). Jeli bym bowiem z jakich przyczyn porzuci drog po ktrej
id obecnie i zabra si przez rok wycznie za damskie akty to te na
pewno namalowabym i takie, ktre chciabym potem zostawi dla siebie,
mimo, i idc inna drog mgbym nie namalowa ju adnego do koca
mego ycia. Czy to uwaasz za argument nakazujcy narzuca sobie
podan tematyk, bo i tak i siak namaluje si dobre i ze obrazy w tym
samym stosunku liczbowym co bez narzucania czegokolwiek? Znowu nie
jest to takie proste. Liczy si poczucie wolnoci, jest te dobrowolne jej
ograniczanie, bo si chce komu sprawi frajd, jest wreszcie
ograniczanie pod wpywem okolicznoci, a to ju nie to samo, co
ograniczanie dobrowolne z uczu przyjani wynikajce. Poza tym
okrelenie "akt damski" niewiele jeszcze jak widzisz okrela
(przepraszam, ale dzwonki, jakie serwowaa mi przez kilkanacie minut
moja matka spowodoway, e w ogle zgubiem tu wtek). Niezalenie od
tego nie mog wzi na siebie adnej odpowiedzialnoci za losy wystawy,
bo to mnie zabija, co ju chyba wyjaniem. Bo wyraam siebie, a nie
mam zamiaru podlizywa si pt klientom, a to jest cakiem co innego ni
dobrowolne ograniczenie, ktre nakada si sobie by uszczliwi kobiet,
432

ktr si kocha, przyjaciela, ktremu to sprawi przyjemno, czy choby

parti w ktrej ideologi wierzy si gboko.
Niezalenie od tego wszystkiego, co wyej zostao napisane, mam pewne
obawy odnonie terminu wystawy. Czy tego nie mona odoy? Nie
doceniasz w jak zej sytuacji si znalazem. Nie mog by wydajny. To
raz. Nie mog rczy nawet za poziom tego, co zrobi, bo pracuj "z
doskoku", kady obraz rozciga si na duszy okres czasu i trac nad nim
kontrol, po prostu nie wiem ju czy jest dobry czy zy i co chc na nim
namalowa. Wielokrotnie jestem niedospany i zasypiam przy pracy, tzn
oczy mi si zamykaj - nie jest to wtedy praca, lecz wycznie
zamalowywanie pyty pilniowej, a nie o to chodzi. Widz przed sob
drog, ale mam za mao impetu (znowu zaczyna dzwoni) by ni w
sposb planowy poda. Nieustannie mi si wszystko rwie. Nie wiem jak
to dugo potrwa, ale tak jak widz to teraz, to duej i to o wiele duej ni
sadziem. Matka jest w coraz lepszej formie fizycznej (prcz cakowicie
patologicznie zronitej nogi) a w coraz gorszej psychicznie. Jest na
prawach czowieka sparaliowanego, ktremu zostaa tylko TV,
funkcjonujca tylko od 1700 po poudniu, a oglda j mona zaledwie
50% (ja mog zaledwie 1%). W zwizku z powyszym zamcza nas
cakowicie, dzwoni bez przerwy, cigle czego chce, jczy non stop, to
wszystko niezalenie od tego, e dwa razy dziennie robimy jej opatrunek,
wylewamy mocz, obracamy na brzuch i wydobywamy ka lub te o ile
spnimy si na dzwonek (a kady moe oznacza haso "kupa" w
zwizku z czym biegnie si na kady, przerywajc prac) musimy
przeciela pod ni cae ko, ktre jest zapaskudzone, wietrzy cae
mieszkanie, ktre zaczyna mierdzie jak latryna, GODZINY cae
schodz na tym codziennie. I to bdzie jeszcze trwao i nasilao si, oby
nie przez kilka lat!! ona oprcz cinienia zapada ostatnio na nerki, ja
mam te problemy z ramionami, mam skierowanie na fizykoterapi, ale
dosownie nie mam ju czasu, by si leczy, w przeciwnym wypadku w
ogle chyba nie mgbym malowa, nie miabym kiedy. W tym caym
bajzlu nie bardzo wiem jak dam sobie rad z iloci i jakoci, gdy
przestaje to w pewnym momencie zalee od mojej dobrej woli a nawet
od mego talentu - jestem po prostu "zadeptany". Tomek oczywicie w
niczym mi nie pomaga, natomiast wymaga tak jak dawniej, miabym w
nosie jego wymagania, ale wiem, e o ile ja je zlekcewa, to tylko
zwiksz obcienie Zosi, bo ona nigdy niczego mu nie odmwia ani nie
433

odmwi, wic niezalenie od wszystkiego musimy zaatwia dla niego

zakupy typu coca cola czy lemoniada i znosi workami do domu, podczas
gdy on oglda video lub siedzi w kinie. Oczywicie ma te swoje radiowe
obowizki i ja ich bynajmniej nie lekcewa (wywizuje si z nich bardzo
solidnie), ale przecie my jestemy o wiele bardziej od niego obcieni, a
poza tym zbliamy si do szedziesitki!!! Jutro znowu dzie "na straty",
bo jedziemy po aptekach ju nie tylko w zwizku z obiema babciami, ale
take po lekarstwa dla mnie (na te obolae ramiona) Zosi (nerki i
nadcinienie) oraz badania dodatkowe (roentgeny et c). Zajmie to cay
dzie. Po odkupieniu babki (z pieni: "My kupna brygada") co nastpi
okoo 10 rano, wyjedziemy i wrcimy okoo 17 do cuchncego, penego
jkw mieszkania, najpierw zrzuci ciepe ubranie, potem natychmiast
obraca babk, wyrzuca zasrane przecierada, podkady, opatrunki et c
my, opatrywa, wietrzy (a na dodatek w bloku jest wymiana rur i stale
brakuje wody) potem gotowanie obiadu w czasie gdy Zosia to robi ja
usiuj jeszcze prbowa malowa, ale niewiele to daje, babka wiedzc,
e jestemy w domu jczy non stop i dzwoni co 5 minut, a poniewa ma
trudnoci z formuowaniem myli, to gdy do niej si po dzwonku
przychopdzi macha rkami i krci gow, a najczciej zapomina po co
dzwonia, w midzyczasie wpadnie Tomek i zrobi dzik awantur o to, e
bigos jest niedobry, lub brak ketchupu czy jakiego tam sera, a on ma
goci, a my "oczywicie" niczego nie zaatwilimy. Jak mwi: ja bym
mia to w nosie, ale to niczego nie da, bo Zosia i tak zrobi bigos raz
jeszcze i kupi ser i przyniesie ketchup o ile ja tego nie zrobi a nie mog
stawia z ni sprawy na ostrzu noa, bo podnosi jej si cinienie. Bdne
koo! No to tyle opowieci nie z tego wiata. Piknie pozdrawiam. Ukony
dla Pani.
Hey.
(monogram)
3.3.86. Kilka chaotycznych uwag do wczorajszego listu. Czekam na
"wykupienie" si babki i potem jedziemy do miasta, ale poniewa wczoraj
daem list do przeczytania Zosi (pisaem do pnocy i pytaa, czego
dotyczy Twj telefon i mj pniejszy list) to w wyniku rozmowy z ni
przypomniaem sobie jeszcze kilka drobiazgw, ktre waciwie mona
by umieci jako odsyacze, ale ktre tu "tak jak lec" wyszczeglni, bez
wzgldu na ew. hierarchi wanoci.
434

Przede wszystkim za rad ony chc si tu jasno i niedwuznacznie

zastrzec (bo podobno uczyniem to w sposb nie do przejrzysty), e
poczwszy od dnia dzisiejszego absolutnie i KATEGORYCZNIE
odmawiam jakichkolwiek dyskusji na temat co i jak mam malowa aby
zdoby pienidze szczcie i saw. Ani sowa wicej na ten temat!!! Bd
malowa to na co mam ochot i tak jak potrafi. Bd si stara (co jest
cakiem oczywiste) robi to najlepiej jak umiem, ale adnych wicej prb
rekwizytowo-formatowo-tematyczno-kolorystyczno-nastrojowoformalnych. Ona wie i widziaa w jaki sposb mnie to mczyo i na ile
UTRUDNIA mi to i obrzydza ycie. Przypomnielimy sobie w rozmowie
scenk, ktr na pewno masz nagran na jednej z tam, gdy na jak moj
uwag o Alicji Wahl wybuchne: (co mnie wtedy osobicie dotkno,
wreszcie jest ona moj blisk znajom i niezalenie od trudnoci jej
charakteru i tego, e ciko z ni czasem wytrzyma, mam do niej bardzo
wiele sympatii) "Alicja Wahl to maa przekupa..." Ow ta "maa
przekupa" nigdy, ale to dosownie nigdy, nawet w najmniejszym stopniu
(a ma wicej na ten temat do powiedzenia od Ciebie i wiele wiele rzeczy,
ktre Ci trzeba byo mozolnie wyjania caymi godzinami zna po prostu
jako profesjonalistka na pami - ma je we krwi) nie daa mi odczu, e
powinienem namalowa to czy tamto, a przecie na pewno posiada
wasne upodobania i nie wszystko jej si stuprocentowo podobao jak te
nie wszystko byo jednakowo "chodliwe" jako towar. By moe
okrelenie "maa przekupa" dotyczyo maych cen, maego zakresu
dziaania, niewielkich skal kantw jakich si dopuszczaa (bardzo zreszt
przejrzystych) (stosujc t nomenklatur naleaoby Dziworskiego uzna
za "sporego formatu" filmowca - skala kantu bya niepomiernie wiksza),
ale ja sowem "przekupa", "przekupie" okrelibym raczej kogo, kto
liczy przede wszystkim na zysk i gotw jest sposb swojego dziaania
dostosowa do warunkw w takim stopniu, by zysk ten by jak najbardziej
pewny i jak najwikszy. Moe to nie jest przekupie, ale kupiec, moe
nie "may" lecz "wielki" - ocena moralna jest jednak jednoznaczna i
Twoje wasne okrelenie po dwch latach uderza boomerangiem wanie
w Ciebie.
Teraz wracam do sprawy owych "najlepszych" obrazw namalowanych w
ubiegych dwch latach rzekomo w oparciu o Twe sugestie. ona susznie
przypomniaa mi midzy innymi jeszcze "sonia". Uznae to drugi po
435

facetach w doku obraz w Twej kolekcji. Czy widzisz tu najmniejszy

wpyw twych sugestii??? Obraz ten namalowabym (niezalenie, co sdz
o jego wartoci) take nie poznawszy Ciebie. Podobnie "nogi na krzele".
Czy widzisz tu jak zasadnicz rnic formaln midzy nim, a
wczeniejszym o trzy kwartay chyba (malowanym przed poznaniem
Ciebie) obrazem z ukrzyowaniem na mietniku, ktre wisi nadal w
naszej sypialni??? Przy czym ten mietnik stanowicy uniwersalny lub
najbardziej trway element naszej rekwizytorni (pojawia si ju we
wczesnych rysunkach dugopisem) (pojawia si bardzo czsto w mych
snach) pojawia si jeszcze bdzie wielokrotnie czy Ci si to podoba czy
te nie, podobnie jak cmentarz, morze i posta czowieka - s to elementy
najbardziej trwae mojej rekwizytorni, kady malarz takie posiada od
Drera poczwszy na Picassie koczc. Dodatkowo posta siedzca na
krzele bya ju poprzednio malowana, ale wynik mnie nie zadowala
(Nyczek czy te jego wysanniczka usiowali Ci podobno nawet ten obraz
sprzeda w Paryu w pocztkach naszej znajomoci). Oczywicie byy te
obrazy do ktrych malowania bym nie przystpi w ogle, gdyby nie
Twoje naciski. Do takich naley np zarezerwowany do zakupu wielki
obraz z unoszc si nad jakim zrujnowanym miastem "witynigondol". Pamitam, e gdy miaem go na sztalugach prawie ukoczony,
przyszed mj zoliwy "czonek rodziny - profesor", facet kompletnie nie
zainteresowany tak obrazami, jak i tym, co
ja robi i chichoczc
zoliwie spyta: "Oooo, odgrzewany Beksiski - czy to atrofia wyobrani,
czy te resztki z obiadu, ktre al wyrzuci?" Ugodzio mnie to celnie, bo
to samo sobie mylaem gdy ten obraz oraz jeszcze kilka innych
malowaem - oczywicie s tam efekty formalne i wizualne nowe, ale
generalnie jest to dziaanie w oparciu o eksploatacj wyschnitego rda
i to si czuje o ile ma si troch wraliwoci "pozadyskursywnej".
Nawiasem mwic by to ten sam profesor, ktry wsawi si okreleniem
Twojej osoby: "to wariat - ty go oskub zanim straci pienidze" (w tej
chwili przerwaem, bo by dzwonek, po czym mama zayczya sobie, by
jej poobcina paznokcie u rk - 20 minut straciem na szukanie pilnika
oraz wyjanianie, e rce ma zdrowe, wic paznokcie moe sobie sama
opiowywa, choby przez dzie cay jeli nie umie szybko - "kupia" na
szczcie ta ide).
Cakiem na marginesie: Wracam do Dziworskiego i do jego filmu.
Ostatnio nasza Telewizja daa nareszcie jaki filmowy rodzynek,
436

mianowicie film Ken Russela "Mahler". U nas Russele w ogle nie szy w
kinie, z wyjtkiem jednego pnego, rozrywkowego raczej horroru
"Odmienne stany wiadomoci". "Mahler" pochodzi sprzed ca 10 lat i
wiem, e jest (widziaem w katalogu) dostpny na video. KONIECZNIE
zobacz ten film. Skada si z dwch warstw: biograficznopsychologicznej i ta jest przecitna, na poziomie filmu dla modziey z
cyklu "ycie wielkiego czowieka" oraz oniryczno-wizjonerskomuzycznej i dla tej warstwy koniecznie naley ten film obejrze. Nie
wykluczam, e stanowi on jedno z natchnie Dziworskiego wg recepty
jak may Jasio wyobraa sobie... Godny polecenia tym razem dla Ciebie
jest tutaj element parodystyczno-persyflaowy (pogrzeb Mahlera do
kompilacji marsza aobnego z V Symfonii i parodystycznego marsza z I
Symfonii). Sama muzyka Mahlera szczeglnie w pierwszej symfonii ma
w sobie silnie wyeksponowany element groteski, we filmie doprowadzone
to jest do crescendo, w pogrzebie bierze udzia eskorta grajcych na
trbach SS-manw, ona jego taczy nago w krematorium et c. et c.
Genialna jest groteskowa scena nawrcenia si Mahlera na katolicyzm,
poczona z jedzeniem wiskiej gowy i z muzyk Wagnera. Choby
pierwsza otwierajca film krciutka jednosekwencyjna scenka ju
pokazuje jak mona byoby spali karawan, gdyby si w ogle miao jaja,
o co niestety Dziworskiego trudno posadzi. Jest to w ogle bardzo dobry
filmu muzyczny a na marginesie pokazuje, co mona zrobi w formie
kreacji (i to wcale nie kosztowniejszej ni kreacja Dziworskiego), jeli si
w ogle wie, co si robi, a nie tylko wrzuca grzyby do barszczu. W
zwizku z tym, co wczoraj mwie, e te graty robione w rekwizytorni
dla Dziworskiego kosztoway nie 450.000 lecz 45.000 to ja znajc ycie
cen faktyczn ustawibym porodku. Cena 45 bya do rozliczenia z
wytwrni (jak najnisz dao si wykrci, by jak najmniej odda
Pastwu) cena dla 450 bya dla Ciebie (jak najwicej wydusi by jak
najwicej zostao do podziau midzy Dziworskiego - stolarzy - ksigow
- et c).
Co do Glinickiego to nie chciabym by to, co wczoraj powiedziaem (i
ma on slajdy z moich obrazw, o ktrych mwi, i pochodz z odrzutw
ktrych Ty nie przyje, gdy kolor by za jasny lub za ciemny)
stanowio jakie oskarenie pod jego adresem. Mylaem, e jest tak jak
powiedzia, bo sam wiem, e niektre obrazy robilimy na wszelki
wypadek od razu w wielu wersjach: janiej, ciemniej, z filtrem i bez, na
437

Agfie i na Ektachromie, tak, aby potem nie wraca do nich po raz drugi a
ex post gdy ju byy oprawione wybieraem najlepsze wersje dla Ciebie
(zgodnie z twym poleceniem) nie wiedzc czy potem bierzesz wszystko,
czy te odrzuty zostawiasz Glinickiemu. Nie wykluczam te (chyba nawet
on co na ten temat wspomina przy robieniu zdj, ale nie kontrolowaem
tego ani te nie zapamitywaem tego, co wspomina wtedy w sposb
cisy, wic moe si myl), e on robi z niektrych uj dodatkowe
slajdy na swoim materiale dla siebie, liczc e je w przyszoci jako
sprzeda, gdyby bya tak okazja. Popieraem zreszt takie dziaanie, bo
zawsze potem jest niedobr materiau fotograficznego, szczeglnie, e
obrazy s ju w ramach albo zagranic. Oczywicie nie popieraem
podkradania zapaconego przez Ciebie materiau o ile taki podkradanie
miao miejsce!!!! I dlatego jeszcze na pocztku naszych ukadw pisaem
do Ciebie (dam za to gow) by dawa Glinickiemu o wiele wicej
materiau ni konkretnie potrzeba, bo bdzie bardzo wiele odrzutw gdy
nie da si tego zrobi inaczej, ale by go rozlicza potem z materiau tzn.
aby Ci oddawa zepsuty materia, tak by saldo ilociowe byo zgodne z
Tymi nakadami - jeli tego nie robie, to nie jest wykluczone, e
Glinicki nieco Ci "porzebi" jak mwi w kraju rwienicy mego syna.
To tyle dobrego - zblia si godzina 10 i za chwil pjdziemy niezalenie
od tego czy kupa bdzie czy nie, a do tej pory nie byo. Oczekiwanie na
Godota. Gdy wic wrcimy, w ku bdzie potop. Cze.
(monogram)
***
Marly le Roi le 4 mars 1986
Mj Drogi Zdzisawie,
Polemiczny ton twych listw z 17 stycznia i 16 lutego oraz rozmowy
telefonicznej z 3 marca utrudnia mi odpowied na sprawy ktre w
nich zostay poruszone. Ogranicz si wic do dwch uwag:
438

1) Twoje stwierdzenie z listu z 17-go stycznia, i "licz si dla mnie

wystawy w Warszawie, nie licz si dla mnie wystawy gdzie tam,
gdzie nikt nic o nich nie wie i nadal wiedzie po wystawie nie
bdzie"; stwierdzenie, ktre zostao potwierdzone w rozmowie
telefonicznej z 3-go marca, w ktrej dodae, i nie zamierzasz
zmienia sposobu malowania "dla jakiej tam wystawy w Paryu"
jest zaskakujce dla mnie, ktry woyem w t wystaw setki, jeli
nie tysice godzin pracy, entuzjazmu i dolarw angaujc w ni
ca m moraln i finansow przyszo. A i Pary nie jest "gdzie
tam".
2) Co do "zmiany sposobu malowania" przypominam, i "LUDZIE
WRALIWI I INTELIGENTNI" (by uy twego wasnego okrelenia
z listu z 16 lutego) - Turlejska, Gorczyca, Szydo, i inni, odmawiajc
mi sprzeday pewnych Twych obrazw uzasadniali to jednomylnie
prawie ta sam formu wedug ktrej: "...to jest Beksiski z tego
najlepszego okresu. On ju tak nie maluje. Wic sprzeda nie
mog".
Jestem wic raczej zadowolony, i nakoniem Ci do chwilowego
powrotu do tamtego stylu e dziki temu powstay tak pikne
obrazy jak "Katy", kwadratowe morze, kobieta w niebieskiej
draperii, krzy na skale, statek z krzyem, niebieska budowla we
mgle czy posta niosca drug posta z gow starca i psa (a co
nazywam "trb sonia").
Historia oceni czy miaem racj czy te myliem si namawiajc Ci
do "nieprzegadywania" (uywam stale Twoich okrele z listu z 16
lutego) obrazw zbyt ewidentnymi rekwizytami i utrzymujc, i
nadaj im niepotrzebny pozr anegdoty i literatury a odwracaj
uwag od ich autentycznego mistycyzmu, TAJEMNICY i
niewyraalnego pikna.
Dodaj, i Ci, ktrzy w ten sam sposb odbieraj owe rekwizyty,
niekoniecznie s "gupcami", "burujami" i "abojadajmi".
3) By nie pogbia Twego stanu napicia, ktrego przyczyny a
nadto dobrze rozumiem, powstrzymam si od kontaktowania si z
Tob a do mego przyjazdu do Polski.
439

Pozdrawiam ci najserdeczniej i wiele serdecznoci przesyam

twojej przeuroczej onie, ktrej postawa w trudnociach, jakie Was
spotykaj napawa nas wszystkich podziwem i uznaniem.
Twj Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 18. 3. 86.

Posiadasz bezbdna metod wkurwiania mnie! Twj list z dnia 4 bm.,

ktrego kopi (wydruk) zapewne posiadasz, co oszczdzi mi trudu
relapitulowania tego, co pisae (w powoywaniu si na to) zawiera takie
zestawy sprzecznoci, dowolnoci i przeinacze, e nie sposb na nie
zareagowa, szczeglnie, e przypisujesz sobie zasugi przed histori (jak
powiedzia Tomek, ktry go przeczyta, to operujc okreleniami z
zakresu prezenterw rocka w ktrym on si obraca, jeste ju o krok od
mwienia: "to ja zrobiem Beksiskiego"). Ale nie musze byc
goosowny.
Ad punkt 2: Obraz, ktry tytuujesz "Katy" namalowaem zanim jeszcze
w ogle mielimy jakiekolwiek ukady, a szkice do niego robiem
wczesn wiosn 1982, tyle, e namalowa go mogem dopiero gdy
przerobiem stalugi do duych formatw, a stao si to jesieni (pn)
1983 i by to drugi obraz namalowany na tych formatach, po prostu czeka
wraz z kilkoma innymi pomysami na to bym mg go w moich ciasnych
warunkach namalowa! Teraz okazuje si, e to Twoja zasuga!!! Bardzo
przepraszam, ale kurwa ma" na takie gadanie - czuj si tym po prostu
obraony.
"Kwadratowe morze". Morze malowaem tak wielokrotnie, e prawie co
roku byo jedno morze. Dlaczego akurat to kwadratowe miaoby by
spenieniem Twoich postulatw???
Kobieta w niebieskiej draperi
440

Kobieta w niebieskiej draperii

i "so", czyli posta z psem i gowa starca. Sa to obrazy namalowane w
tym wanie moim stylu ktrego nie lubiae, przez myl mi nie przesszo,
e ktrykolwiek z tych obrazw namalowany jest na Twe zyczenie!!
Namalowabym je kiedykolwiek w ostatnim okresie. W mojej opinii
nale one wanie do tego "nowego" nurtu, ktrego powiniene nie lubi.
441

Krzy na skale
Krzy na skale, to te jest obraz, ktrego szkice (podobnie jak "Katynia")
oczekiway od dwch czy trzech lat na duy format. Nie jest to obraz,
ktry mnie zadowoli, bo zbieg si z samobjstwem Tomka i
wykaczaem go "na si" - bd to malowa raz jeszcze albo i wiele razy,
gdyz ukrzyzowanie jest jednym z moich staych tematw, podobnie jak
morze.
Zgoda tylko na "statek z krzyem",
442

Statek z krzyem
ktrego nie malowabym powtrnie gdyby nie Ty i (czciowo) ow
niebiesk budowl we mgle. Oczywicie moesz mi zarzuci e
pospolicie kami, ale w takim razie to w ogle ju nie ma o czym gada.
to, co mwia Gorczyca, Szydo czy Turlejska jest ich prawem; byc moze
maj racj, e mam najlepszy okres za sob - nie mog byc obiektywnym
krytykiem tego, co robi. Tym niemniej w tym, co napisae potem u dou
listu zawarta jest sprzeczno. Ten "najlepszy okres" (a to wykaza mona
443

do milimetra, obraz za obrazem, omawiajac je wg. Fotografii) skada si

w 90% z obrazw "przegadanych", nadzianych rekwizytami i po czci
mistyczn, a po czci parodystyczn - persyflaow literatur. wszystko
prawie co kupie od Szydy to rekwizytornia rozdta do takich granic, do
jakich nie rozdymam jej ju od wielu, wielu lat. "In hoc signo vinces",

In hoc signo vinces (Koyska)

tum z "lektykami", wyszczerzone czaszki z "matk bosk" et c. et c. Wic
przypisujesz sobie zasug, e namawiae mnie do malowania tego,
czego dziki Twemu wpywowi (jak sam twierdzisz) nie namalowaem.
Jeeli jest w tym wywodzie logika, to ja jej nie pojmuj!!! Oczywicie w
tych powyszych opisach moich obrazw, nie nalezy si doszukiwa
odautorskiego komentarza, co do ich jakosci artystycznej z punktu
widzenia autora. Po prostu okreslam je jako "z rekwizytami" lub "bez".
444

Od pewnego czasu, bodaje od trzech czy czterech lat w duej mierze

"uspokoiem" moje obrazy, co nie wynikao z zaoe wiadomych, lecz z
naturalnego biegu rzeczy. Moment, w ktrym zacze domaga si
obrazw "takich jak dawniej" i w ktrym ja postanowiem pj Ci (w
tym zakresie, w jakim moge i potrafi) czciowo na rk, by
momentem, ktry w moim odczuciu wie si z powrotem do porzuconej
uprzednio rekwizytorni, z tym, e w mniejszym zakresie, bo to, co
robiem dawniej, nie przechodzi mi ju dzi przez usta lub przez pdzel.
Tak wic po prostu Cie nie pojmuj! Kto tu zwariowa, ale nie ja.
Bybym skonny widzie to wszystko cakiem inaczej, ale zapewne Ci to
dotknie: W moim odczuciu bye w momencie (gdymy si poznali)
czowiekiem bardzo wraliwym, ale naiwnym jesli idzie o to, co okresli
by mona jako "wyrafinowanie artystyczne". Teraz wiele z tej naiwnoci
stracie. Jestes jak facet, ktry sucha Czajkowskiego uwaajc, e
Alban Berg nie umie pisa muzyki i nagle po dwch latach sign po
Berga i okazuje si, e gdzie Czajkowskiemu do Berga. No, ale, mimo e
Czajkowski wydaje si teraz zbyt prociutki i atwiutki, to jednak odrzuci
go si nie da, bo by tym stopniem prowadzcym do "poznania" i
zwizanym si jest z nim sentymentem naiwnoci. Tak bym to okreli.
Okres, w ktrym malowaem moje obrazy "z najlepszego okresu" wg.
mych znajomych lub "literackie", nie by jednak okresem mego
dziewictwa, ale by przyjciem MASKI naiwnoci, na co zwracaem Ci
wielokrotnie uwag przy okazji, gdy epatowae francuskich galernikw
szkieletem konia. O Boe - myslaem - oni pomyl, ze to "na serio", a
wiedzc, e jestem z prowincji nie zechc uwierzy, e robiem to jako
persyfla. Ty za odczytywae to "po prostu". Cakowicie jak artystyczna
dziewica!
Teraz ad punkt 1: Odczytae to tylko ze swego punktu widzenia. Dla
Ciebie Paryz si liczy w tym samym stopniu, jak dla mnie Warszawa.
Jeeli narobibym w spodnie na Picadilly Circus, to byoby to dla mnie
mniejszym wstydem, ni gdy narobibym w spodnie na wasnej klatce
schodowej, w obecnoci dozorczyni. Nie znaczy to oczywicie, e wyej
stawiam wasn klatk schodow ni Londyn w hierarhii wiatowej.
Dziwi mnie, e tego nie rozumiesz.
To by byo na tyle. Nawet nie wiesz jak mnie wkurzy ten Twj list...
445

W sprawach formalnych telegraficznie: Glinicki nie moe (tak jak tego

sobie podobno yczye) dokona reprodukcji ostatnich prac, bo sa
jeszcze niewybyszczone, co uczyni po witach przy okazji oprawiania.
Na razie prosiem by strzeli reportersko to, co mam w pracowni, aby nie
mysla, e co chc schowa pod korzec i sprzeda "na lewo" - bo
podejrzewam, e trapia Cie takie niepokoje. Dzwoni w tej chwili Glinicki
e ma trudnoci z wysaniem Ci tego materiau i poda przez
Michalskiego, ktry jedzie za tydzie do Szwajacarii.
Pokornie te przypominam, e o ile na rynku walutowym nie nastapia
jakie drastyczne zmiany, to bede zmuszony domaga si w lipcu zgodnie
z punktem 10 "wyjcia polubownego". W tej chwili dolar spad poniej 7
Fr., nie wiem te czy poowiczny sukces prawicy we wczorajszych
wyborach poprawi jeszcze co w tej mierze i czy spadnie a do 5 Fr, tym
niemniej w Polsce, a to si liczy dla mnie przede wszystkim wida ju i
daa si odczu dewaluacja dolara w stosunku do innych walut
europejskich. Generalnie ceny w Pewexie i firmach dolarowych takich jak
sklepy Polmotu czy Baltony id do gry w stosunku od 20-30%,
oczywicie na razie nie na wszystko, ale gdy rozmawiaem z dyrekcj
Pewexu, to powiedziano mi, e zalezy to od daty spisywanego kontraktu,
gdy wyczerpie si towar z kontraktw spisanych w lecie, ub. roku, to
wszystko pjdzie w gre od piwa do komputerw osobistych. Na razie
poszy w gr Telewizory i akcesoria samochodowe, oraz szereg innych
rzeczy - piwo jeszcze si trzyma starej ceny, kaset magnotofonowych i
video wogle brak, co znaczy, e dopiero spisuje si nowy kontrakt et c.
et c. Nie wiem, o jaki procent zelizgn si dolar w roku ubiegym jesli
idzie o "oficjalny procent inflacji" (ostatnie zdanie punktu 10) w kazdym
razie w konkretnych polskich warunkach trzeba si liczyc ze spadkiem
jego siy nabywczej o okoo 25% w zaleznoci od typu towaru. Jest to
pierwszy taki krach Pewexowy od roku 1981 - do tej pory bya to
instancja cen staych, w roku bodaje 1981 ceny spady i wycofano
niektre asortymenty (np. aparaty foto) teraz jest to bardzo powane
wachnicie. Najsilniej dao si to odczu w firmach zagranicznych, ktre
w zasadzie operuj przeliczeniem wg. rynku niemieckiego i pastw
Beneluxu wic kazda cena i kazde zamwienie przeliczane jest albo z DM
albo z Guldena. Tu ceny skoczyy natychmiast i bezpelacyjnie. Np.
telewizor, ktry kupi Tomek kosztowa 560, a dzi ten sam kosztuje 720.
Podobnie viedeo. Tak wic dybym do tego, by wyegzekwowa od
446

Ciebie wysze sumy minimalne - standardowe w oparciu acznie: o kurs

Franka i o spadek siy nabywczej dolara, tak jak to ustalilimy w punkcie
10. Wiem, e jest to w najbardziej nieodpowiednim momencie dla Ciebie,
ale (na Boga) nie moge przeciez malowa za nieco wicej ni p
dotychczasowej ceny - jesli odliczy moje nakady to w ogle caa
impreza moe okaza si nieopacalna. To by byo na temat finansw oczywiscie do lipca wiele si jeszcze zmieni moe i to w kadym
kierunku.
Przykro mi, e zapewne nie bd jednak mg skopiowa Ci tych tam. po
prostu ten pieprzony japoski magnetofon znowu si zepsu i sdz, e
chyba w sposb nieodwoalny. Tzn. da si na nim gra, ale niewiele i
waciwie stale trzeba go rozbiera, przeczyszcza, poprawia et c, no
naprawd nie dam rady tego na nim nagra, a nie mam nic innego. W
ogle rozczarowaem si cakowicie, jeeli idzie o sprzt zachodni, a
gwnie japoski. Zazwyczaj zmieniaem sprzt do grania, co okoo 5 lat,
nie dlatego, e si zuy, lecz dlatego, e by przestarzay. Ostatnia zmiana
nastapia w roku 1984. Poprzednio zawsze uywaem sprzt polski, bo po
prostu za Gierka by on w handlu - w roku 1984 nie istnia na rynku sprzt
polski i przeszedem na japoski, ale to jest za przeproszeniem
posrebrzana tektura, bo trudno to inaczej nazwac. S to bardzo daleko
zawansowane w sensie parametrw wyroby, ktrych standard jakociowy,
materialny da si porwnac tylko z bibukowymi lampionami i
papierowymi smokami. To si nie nadaje do staej pracy. Na sprzcie
polskim graem "do oporu" caymi dniami i caymi latami, a ta
japoszczyzna zaraz si psuje i okazuje si, e 500 godzin, to granica
wytrzymaoci mechanicznej, a przeciez 500 godzi to zledwie 2 miesiace
ekspoatacji! Wewntrz wszystko jest z tandetnego plastiku po wierzchu
tylko wyglda na rzecz solidn. Pozory s na pierwszym miejscu. Na ich
stosunki jest to oczywicie sprzt tani, wreszcie magnetofon za 500 czy
600 dol. to nie jest majtek, ale z kolei nie sta mnie na sprzt drogi, bo
ten idzie w dziesitki tysicy dolarw, sam wzmacniacz dobrej klasy
kosztuje nie mniej ni 15 tysicy! Oczywicie ten tani sprzt jest to sprzt
o bardzo wysokich parametrach, ale tandetny w sensie wytrzymaoci. No
w kadym razie zupenie zuyem mj magnetofon, a teraz nie mam
pienidzy, by kupowa sobie drugi (rwnie nietrway), zuyem te a si
rozleciay dwa gramofony od czau gdymy si poznali, a teraz gram na
trzecim (Pioneer, Technics, a teraz mam JVC) mam nadziej, e dotrwa
447

lata - na szczcie gramofony nie przekraczaj 150 dol. Wkadki s

drosze. Przypominam sobie, e na polskim gramofonie FONOMASTER
76 graem non stop przez 8 lat i wywaliem go w 1984 jako sprzt
sprawny acz przestarzay.
--- Tu bya przerwa, bo mama alarmowaa --Wydaje mi si przeczytawszy to, co wyej, e pisz cakowicie nie na
temat - jako tak wyglda jakbym si ali na cay wiat i na japoskie
wyroby. Waciwie chciaem tylko napisa, e tych kopii nie bd mg
zrobi, a baem si, e odczytasz to jako moj niech i brak sownoci, a
to tylko niemono techniczna. Dam Ci tamy oryginalne i skopiujesz w
Paryu.
Wracam jeszcze do tego, co na wstpie listu: Przyczyny, dla ktrych w
pocztkowym okresie naszego wzajemnego spisanego ukadu
(przypominam, e powsta on grubo po namalowaniu "Katynia")
malowao mi si rzeczywicie lepiej i szybciej, szybciej w zrozumieniu
intensywnoci malowania "obraz za obrazem" nie byy tak proste jakby to
wynikao z Twych opinii. Wtedy dopiero po raz pierwszy zacze
naciska i molestowa bym namalowa na pierwsz wystaw, cho
kilka" obrazw, na ktre publiczno powie "ach". Kady zapewne malarz
ma zakres wasnych tematw, chwytw, maych gierek, specjalnoci
kuchni, et c. Ale te kady malarz, a szczeglnie malarz, ktry maluje
stale, duo i w podobnej technice, obawia si zarzutw, e "to ju byo",
e powtarzasz si stary", e utkn w miejscu, e si nie rozwija dochodzi do takiego momentu, e malowa jest coraz trudniej, bo
"wszystko" ju zostao namalowane i to nie raz; mona to rzecz jasna
zrobi raz jeszcze, mona zrobi lepiej, ale nie wiadomo w ktrym
miejscu zaczyna si rwnia pochya, a potem ju bardzo trudno o ile nie
wrcz niemoliwe jest wydwign si z powrotem i w opinii wasnej i w
opinii odbiorcw (poza opini nie ma "czystego dokonania", bo wreszcie
jest to tylko pyta pilniowa pomazana farbami - nie istnieje poza opini
jako "sztuka" lecz tylko materialnie). Ja byem w takim okresie i nie ma tu
nic do ukrycia: gwatownie poszukiwaem innej skry pod warunkiem, e
bdzie to te maja wasna skra, ale inna. Porwnanie kulawe, ale np.
we te zmieniaj skr... I nagle pojawia si kto, kto wywiezie
wszystko poza Warszaw i Polsk, tak, e moi znajomi tego nie zobacz. I
448

ten kto nie tylko nie ma mi za ze, e mgbym si powtarza, lecz wrcz
domaga si bym to uczyni, po to by namalowa, cho kilka obrazw,
na ktre widzowie powiedz "ach" (masz to nagrane!!!). W znanej
anegdocie o Petrarce jest mowa, e Papie wzruszony jego sonetami
chcia go zwolni ze lubw zakonnych, ale Petrarka mia baga w licie,
by tego nie czyni, bo ma pomysy jeszcze na tomik sonetw i nie mgby
go w takiej sytuacji napisa. Anegdota jak anegdota, zapewne zmylona,
ale trafnie ujmuje syndrom psychiczny, w jakim si znajdowaem.
Ochoczo wic daem upust tym wizjom, ktrych wstydzibym si ju na
"rynek wewntrzny"! Oczywicie nie wchodzi si po raz drugi do tej
samej rzeki, tak wic mimo wszystko byy to inne obrazy, a take
wielokrotnie nie udao mi si po raz drugi dozna tych samych
wewntrznych wzrusze i obrazy te s dla mnie "puste". Oczywicie nie
wszystkie, ale jak ju kilkakrotnie pisaem take i w tym licie i w
dopisku do poprzedniego powstaa zaskakujca dla mnie samego ilo
"martwych podw": ju nie byem tym samym czowiekiem co
poprzednio i pewne rzeczy namalowane byy jako cytat z samego siebie i
byy martwe. Nie dotyczy to "tematw" dajcych si atwo okreli jak:
krzy, czaszka czy morze - owa martwa autoparodia leaa gbiej i
trudniejsza jest do ujcia w sowa. To byo tak, jakby kto arliwie
wierzcy w modoci potem w wieku dojrzaym cakowicie straci wiar,
ale po latach musia dokoczy cyklu obrazw religijnych, ju jako
czowiek niewierzcy, ale w ten sposb by sprawiay wraenie wyznania
wiary. Taka dziaalno z gry skazana jest na niepowodzenie. Ty tego
oczywicie nie zauwaae, ale ja w miar trwania zabawy traciem dla
niej serce.
Sprawa druga: Tobie i nie tylko Tobie wydaje si, e malarz, jeeli nie
jest fajtap moe narzuca sobie to, co bdzie robi. W pewnym sensie
tak, ale z takim samym skutkiem jak taternik narzuca sobie alternatyw
podejcia stojc jeszcze u podna gry., czyli ze wiadomoci
nieodwoalnych konsekwencji. Poza tym powstaje inny problem: nie
mona narzuci sobie czego, bez rwnoczesnego odrzucenia tego w
miejsce czego narzucamy sobie co nowego. I powstaje wtedy problem
czy dokonujemy na dalsz perspektyw susznego wyboru, czy te
wpakowujemy si w ciek bez wyjcia. Z Twego punktu widzenia te
problemy nie miay w ogle miejsca. Nie chc znw Ci obrazi, ale
odbieraem Ci przez cay czas jako faceta, ktry linoskoczkowi
449

szukajcemu z trudem w pltaninie lin jedynej drogi, ktr poprowadzi

swj rower, pcha nieustannie patyk w szprychy, askocze w nos somk,
strzela znienacka z papierowej torby koo ucha, zadaje do rozwizania
problemy typu "Mickiewicz jako taki, a jak nie taki to jaki i dlaczego" et
c. et c. Nie uatwiae mi pracy, o nie! Gdy nawizywalimy nasze
stosunki byem peen skrywanego entuzjazmu, liczyem e nic mnie nie
bdzie obchodzi, e mam po prostu malowa najlepiej jak umiem, e
mam zapewniony standard taki sam jak do tej pory, ale bez koniecznoci
pisania listw, skadania ofert, wysyania i robienia slajdw,
przyjmowania pt klientw rozwadniajcych mj czas i zadeptujcych
botem moje mieszkanie - potem okazao si, e byo to przejcie z
deszczu pod rynn. Setki i tysice pyta, jakie mi zadae doprowadziy
mnie niemal do rozstroju, a dziw, e nie do cakowitej impotencji miaem nieustannie wraenie, e jestem lalk, ktrej patroszy si
wntrznoci, by zobaczy mechanizm, a przecie artysta yje w ogle
tylko dlatego, e wycza wiadomo i kontrol. To nie z Tob! Kada
rzecz musiaa by opisana, skatalogowana, omwiona, przyklejona w
zielniku - zreszt mam takie wraenie, e ju o tym kiedy pisaem do
Ciebie, by moe wic, e si powtarzam. Na dodatek postpowae jak
w znany z dowcipu naukowiec, ktry wyrwa pchle nogi. W kadym
razie Twe wnioski byy rwnie suszne z pozoru i bdne w istocie.
Przypominam, jeli nie znasz tego dowcipu: Naukowiec wyrywa pchle
jedn nog i mwi "skacz", a pcha skacze, z kolei naukowiec wyrywa po
kolei po jednej nodze powtarzajc za kadym razem "skacz" i pcha
skacze - po wyrwaniu ostatniej nogi na rozkaz "skacz" pcha nie skacze,
wic naukowiec pisze wniosek: "organ suchu mieci si u pchy w
nogach: po wyrywaniu ng, pcha nie syszy rozkazu". Teraz np. piszesz,
e obrazy ktre namalowaem zupenie bez myli o wypenieniu Twych
postulatw, a raczej z myl, e nie bd Ci si podobay ("so") gdy
byy monochromatyczne, pozbawione przestrzeni, osiowe i statyczne, s
wynikiem Twoich na mnie naciskw! Czy nie sdzisz, e jest to
rozminicie si z faktami??? Ironi jest, e obraz malowany z myl o
Tobie ("trjca z drogowskazem") nie zosta przez Ciebie w ogle
zakwalifikowany do zakupu - oczywicie nie twierdz, e to jest dobry
obraz, twierdz jednak, e by jednym z tych, ktre malowaem z myl,
e "chwyc" bo s: nieosiowe, z ruchem, kolorem, w duym formacie,
widz ju jak si wciekasz, ale sam widzisz jak atwo operowa sowami
z ktrych nic nie wynika... Cay ten mj list nie ma za zadanie
450

udowodnienia Ci, e si "cakowicie" mylisz, lecz udowodnienie, e w

okropny sposb upraszczasz, schematyzujesz, a potem w przekonaniu, e
stworzye zesp poj na miar Wyprbowanego Ora Doktryny
Marksistowsko-Leninowskiej, ktr posuguje si Partia, zaczynasz
ekstrapolowa i robi si z tego ministerstwo Kultury z okresu
Sokorskiego. No to tyle dobrego.
Mao dzi malowaem i ju zapewne nic nie namaluj. Mam w tej chwili
w sumie 15 skoczonych obrazw, z ktrych 7 znanych Ci jest
oprawionych. Ramy na nastpne 9 s ju przygotowane (sklejam profile z
listewek, jakie suyy do przykrcania rubkami, bd teraz uyte na
innej zasadzie, nie jest to za pikne, ale bdzie atwe do transportu,
mocne, a na dodatek za darmo (dla Ciebie), co chyba nie jest bez
znaczenia).
Chciaem Ci tu na pimie powiedzie, e jakiekolwiek zyski z publikacji
na mj temat w roku 1986 na terenia caego wiata z wyjtkiem PRL i
krajw dem. ludowej moesz w caoci wsadza do wasnej kieszeni
nawet gdyby to by PLAYBOY czy Amerykaski PENTHOUSE i moesz
podpisywa mnie (w tym okresie) na umowach. To na wypadek gdyby w
zwizku z tym, o czym pisaem poprzednio narzeka, e jestem zbyt
chciwy na pienidze. A nu Ci si uda z amerykaskim PENTHOUSEM?
Gdyby si ukaza ten francuski i gdyby tam bya reprodukcja cmentarza
Waka lub jakiego obrazu, ktry naley do ktrego z mych znajomych,
to kup dodatkowy egz. abym mg go da zainteresowanemu. Cze.
Piknie si poko Twej Maonce ode mnie, oraz przyjmijcie najlepsze
yczenia Wielkanocne.
(monogram)
19.3.86. Rozpiecztowaem jeszcze list, by zrobi ten dopisek, bowiem
ju po zaklejeniu koperty i powtrnym przeczytaniu Twego listu
zauwayem dopiero, e w punkcie 1, na ktry odpowiedziaem pobienie
nie pamitajc, na co waciwie jest on replik (pisaem 3 marca dwa listy
do Ciebie, ale tylko pierwszy z nich wysaem, gdy drugi wyda i si zbyt
agresywny i uleg zniszczeniu - teraz nie pamitam ju, co spisaem, w
ktrym z nich), piszesz z wyrzutem, e ja nie zamierzam zmienia
sposobu malowania, chocia Ty woye w to przedsiwzicie (wystaw)
451

dusz i pienidze, przyszo i czas... Jest to jakie nieporozumienie. Ja o

tym doskonale wiem i wreszcie zwizaem si z Tob na mier i ycie
gdy oceniem, i jeste zaangaowany bez reszty, ale nie masz prawa
pisa, e ja si nie angauj!! Nie mog oczywicie malowa lepiej ni
umiem i wicej ni mi na to pozwalaj siy i okolicznoci, ale w ramach
swoich si, swego czasu i swoich umiejtnoci, staram si pracowa na
najwyszych rejestrach. Jest jednak jedna rzecz, jakiej od wspczesnego
malarza nie mona si domaga, na tej samej zasadzie, na jakiej nie je si
ryby noem i nie dubi w nosie w trakcie oficjalnego przyjcia:
mianowicie malowania pod dyktando po to by utrafi w zapotrzebowanie
rynku. Jest to bezbdne uderzenie typu faul i uderzajcy musi si liczy z
dyskwalifikacj. Nie jest to regua odwieczna i historycy sztuki datuj jej
powolne ugruntowywanie si ju od czasw Drera, tym niemniej dzi
jest ona ugruntowana niesychanie mocno, prawie na 100% i mae s
szanse w demokracjach zachodnich, w ktrych najwitsz krow
indywidualnego czowieka jest jego niezaleno i swoicie rozumiana
wolno, by regua ta w najbliszym dajcym si przewidzie okresie,
miaa by naraona na jakie wstrzsy czy pknicia. Jeli pisaem
poprzednio, e do tej pory nikt tego ode mnie nie wymaga to nie bya
prawd. Raz w yciu spotkaem si z takim faktem, byem jeszcze mody i
byem fotografem. Miesicznik POLSKA zwrci si do mnie o zestaw
fotogramw, by mi powici artyku, co byo dla mnie wtedy wicej ni
dzi byby artyku i zdjcia w amerykaskiej wersji PENTHOUSEa.
Wysaem ten zestaw i po jakim czasie oni pisz e nic nie dostali.
Wysaem wic jeszcze raz to samo, na co oni pisz, e zdjcia owszem
pikne, ale woleliby co "bardziej pogodnego". Do dzi pamitam jak
mnie to wkurwio. Napisalem im bardzo (jak dzi sdz) nieuprzejmie,
dajc do zrozumienia, e mog mnie w dup pocaowa, co oczywicie
spowodowao, e nie umiecili o mnie nic, ale tym niemniej do dzi ciesz
si, e wtedy tak postpiem a nie inaczej. Jest jaka granica w ktrej
czuj e nastpuj mi na ogon i to w sposb nachalny - na wiele umiem
pozwoli, jestem chyba dosy gitki i zgodliwy, ale tutaj wanie jest
ogon, na ktry nie tylko nie wolno nastpowa, ale lepiej go nawet nie
dotyka! Mwiem z Tob na ten temat wiele razy, wobec czego nie wiem
jak to si dzieje, e tego wanie nie moesz sobie przyswoi? To, e
obrazy moje zgodnie z mymi zapewnieniami nie posikuj si ani
anegdot ani treciami dajcymi si uj w sowa, nie oznacza, e nie s
ze mn tosame!! Ty wymagasz ni mniej ni wicej, lecz tego, bym na
452

okoliczno wystawy, (o ktrej w takiej sytuacji miaem chyba prawo

napisa "jakiej tam wystawy") zmieni swoj twarz i dusz (o ile zreszt
w ogle umiabym to uczyni!!!) i to tylko w tym celu aby odnie sukces
finansowy!! Jest to dla mnie czym podobnym do wydania Niemcom
yda w czasie okupacji w zamian za "sukces finansowy" - moe
porwnanie to wyda Ci si na wyrost, ale moe Ci nareszcie uzmysowi
SKAL tego, czego ode mnie si domagasz i dlaczego uczuem si
obraony!!
To po pierwsze, a po drugie to jestem zdania, e w ogle nie masz racji.
Nie widz wielkich szans na sukces finansowy mej wystawy nawet, jeli
opucisz ceny i zrobisz reklam w prasie, ale na pewno wiem, e szansa
na ten sukces nie wzronie o ile namaluj obrazy "pod publiczno". Jest
to jedno wicej z Twych bdnych zaoe, ktrych ju pewna ilo
poprzednio bya i czego do tej pory zgodnie z m obietnic nie
wymawiaem ani sowem, a to, e teraz wymawiam, to tylko dlatego by
znowu nie stawia zamku na lodzie w oparciu o tak cakowicie bdne
zaoenie e to temat i klimat mych prac powoduj, e nie zarobilimy
pienidzy. Tak wic przy zaoeniu, e zewinibym si i do koca ycia
nosibym na sobie garb tej wiadomoci - nie uzyskabym w zamian za to
nawet tak marnej rzeczy jak ekwiwalent finansowy (nie znaczy to
oczywicie, e gardz pienidzmi - lecz, e nie ceni ich wyej od
dobrego mniemania o sobie).
Na marginesie: gdy miaem w roku 1981 wystaw w galerii Wahl, by
jaki taki wpis w ksice, czy kto to powiedzia: "same czaszki i
kociotrupy". Obrazy wisiay jeszcze na cianach, wic poprosiem urka
czy te Alicj Wahl, by idc od obrazu do obrazu policzya ilo czaszek i
kociotrupw. Nie byo ani jednej czaszki i ani jednego kociotrupa!
Istnieje pewna fama i fama ta bierze swj pocztek z mych obrazw
malowanych w okresie "persyflaowym" e maluj same czaszki i
szkielety. Podobnie jak poprzedzaa j fama, e moje obrazy to "czysty
erotyzm" (bo miaem taki okres w latach szedziesitych) ludzie po
prostu wiedz co maj widzie, ale nie widza kompletnie nic - opieranie
si na ich zdaniu, czytanie ich opinii wpisywanych do ksig et c. to to po
prostu strata czasu. Ludzi mona co najwyej zgwaci, by zaczli
kupowa, ale nie mona im si przypodoba. Usiujesz zrobi to drugie i
453

to jest bd, a w oparciu o ten bd psujesz mi nieustannie krew

absurdalnymi i do krwi ranicymi mnie daniami.
Wic reasumujc: Nic nie bd zmienia w sposobie mego malowania, tak
jak to ju napisaem w poprzednich listach i na co si powoujesz. Ale nie
dlatego bym Ci chcia nog podstawi lecz dlatego e po prostu tak si nie
postpuje. "Tak nie postpuje czowiek honoru" jakby powiedziano w
powieci 19-wiecznej. Odczuwabym pogard dla samego siebie. Jeli to
nie mieci Ci si w gowie, to tym gorzej dla Ciebie. Mam nadziej, e w
poprzedzajcym ten dopisek licie wyjaniem dostatecznie, na jakim
procesie psychicznym opieray si moje (jak to odczue) "zmiany" w
dwch latach ubiegych i sdz, e ju chyba wyjaniem wszystko w
sposb maksymalnie dokadny. Cze.
(monogram)
***
Marly le Roi le 12 mars 1986
Drogi Zdzisawie.
4-go marca pisaem ci, i: "By nie pogbia Twego stanu napicia,
ktrego przyczyny a nadto dobrze rozumiem, powstrzymam si od
kontaktowania si z Tob a do mego przyjazdu do Polski".
Otrzymawszy jednak Twj list z 2-go i 3-go marca piesz na
odpisa gdy orientuj si, i moje milczenie mogoby by, wbrew
mym zamiarom, powodem pogbienia Twego napicia a nie jego
rozprenia.
Twoje malarstwo byo i jest dla mnie powodem przey tak
gebokich i elementem tak istotnym mego ycia, i wrcz
zaskakujcym jest Twoje przypuszczenie, (cho wiele ju Twoich
"przypuszcze" usyszaem...), i moje sugestie dotyczce Twego
sposobu malowania wynikaj z chci jak najlepszego sprzedania
454

Twych obrazw. "Ja - piszesz - sowem "przekupa", "przekupie"

okrelibym raczej kogo, kto liczy przede wszystkim na zysk i
gotw jest sposb swego dziaania dostosowa do warunkw w
takim stopniu, by zysk ten by jak najbardziej pewny i jak
najwyszy". Dodaj, i zdanie to podkrelie Ty. Powtarzam : nie
dam si wcign w polemik. Tote ani tego zdania ani wielu
jemu podobnych komentowa nie bd.
Co meritum sprawy uwaam natomiast, i trzeba bys jasno i w
sposb jednoznaczny wiedzia, i CAE Twoje malarstwo uwaam
za fenomen jedyny w histori. Jeeli s w niej obrazy, ktre lubie
mniej (okrelenia typu "nie cierpisz", a ktre mi przypisujesz nigdy,
powtarzam NIGDY nie pady z moich ust); o ile uwaam za
osignicia najwyszego rzdu; o ile wreszcie by uzyska fors na
nadanie propagacji twego dziea waciwych rozmiarw handluj
(lub na razie prbuje handlowa) Twymi obrazami a w zwizku z
tym chciabym dysponowa kilkoma obrazami "chodliwymi" tak by
mi" wysza" wystawa jesienna to owe preferencje, sugestie, czy
nadzieje znajduja si na marginesie absolutnej fascynacji twoim
dzieem. Tam jest ich miejsce i takie sa ich proporcje.
Pisz to wszystko po to by sprowadzi rzeczy do ich waciwych
proporcji i umieci je na szczeblu, na jakim si rzeczywicie
znajduj. Szczeblu, jakiego by nie opuciy gdyby nie twoje
odizolowanie od ludzi ktre zmusza Ci do nadawania
przesadnych rozmiarw uwagom twych nielicznych rozmwcw,
ktre dla nich samych, przyzwyczajonych do rozmw czstych i
zrznicowanych s najczciej zupenie marginesowe. Do czego
docza si Twoje tendencja do generalizacji, do wycigania
zasadniczych wnioskw, wycigania regu i zasad oglnych z
jednego lub dwch drugorzdnych faktw, z jakimi si spotykasz.
A i mojej winy jest w tym troche gdyz zaskoczony twymi reakcjami
(lub ich brakiem...) na moja prac, entuzjazm i wysiki, poczuwszy
teren dla Ciebie "zaminowany" podkreliem to, co na samym
poczatku byo tylko incydentalna uwag "namaluj no co
chodliwego" a co pozwolio mi na pewien "rewan" z chwil gdy
poczuem (maszyna mi nawala) e "trafiem" w czuy punkt.
455

Cho miaem wic ju do Ciebie nie pisa piesz wysa ten list by
wyranie, jasno i definitywnie pooy natychmiast kres procesowi
niebezpiecznemu i niezamierzonemu, ktry nabiera rozmiarw
niepokojcych: Nigdy naprawde nie byo moim celem narzucenie
Ci adnego sposobu malowania i absolutnie nie myl na Tobie
zoy odpowiedzialnoci za udanie si wystawy jesiennej.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rece Twej Maonki cauj.
Twj Piotr.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 26. 3. 86.

Bardzo dziekuj ci za list z dnia 12 marca, ktry jako spowodowa, e

nadmiar "zego" powietrza gwatownie opuci moje wntrze! Byem ju
od duszego czasu odty niczym mtwa i kady uboczny sygna nie
pyncy nawet od Ciebie skierowaem w mylach przeciw Tobie (ostatnio
np.czytaem sprawozdanie z dyskusji producentw i reyserw seriali:
DALLAS, DYNASTY, POSTERUNEK NA HILL STREET, et c gdzie
wypunktowane byy kryteria oceny: ktre miejsce na licie tygodniowej,
oraz jaki jest socjalny przekrj widowni i co mona tej widowni wcisn
w formie reklamy; tak wic trzydzieste miejsce, ale wrd widowni
kupujcej sprzt komputerowy i redniej klasy samochody byo wicej
warte dla oceny programu ni 5 miejsce, ale wrd modziey
nabywajcej popularny sprzt sportowy do surfingu et c et c - od razu
skierowaem to w myli przeciw Tobie...)
Myl, e jedna z przyczyn jest sytuacja domowa, ktra powoduje, e
jestem o wiele bardziej draliwy ni byo to do tej pory - na dodatek
somatycznie stale co mi dolega, przyduga zima spowodowaa, e nie
mog wyj z rozmaitych dolegliwoci, ktre w normalnej sytuacji
domowej byyby w ogle marginalne lub od razu zostayby uleczone. Tak
jak jest, to na nic nie ma czasu, bo jeli wreszcie nie boli mnie gowa, nie
456

musimy gna po lekarstwa i nie wypado nic innego, to zabieram si do

pracy, chocia waciwie naleaoby jeszcze zrobi co w sprawie tych
moich obolaych ramion, o ktrych ci telefonowaem i szeregu innych
dolegliwoci bdcych chyba rodzajem porannej formy grypy lub jakiej
infekcji, ktrej rdem cakiem dobrze moe by nawet moja mama. Np.
przez ostatnie 2 tygodnie obsypao mi oblicze pryszczami jak
czternastolatkowi, wewntrz w ustach miaem afty, a w nosie w gbi
chyba te pryszcze, co powoduje, ze mam napadowe katary z kichaniem,
ktre przekraczaj w nasileniu wszystko, co do tej pory znaem, tyle, e
ich bogosawiestwem jest krtkie trwanie (24 godziny) by moe, e na
razie, a potem przejd w stan chroniczny? Na dodatek miaem przez
duszy czas bardzo obola wtrob, nie do tego stopnia jak wtedy, gdy
bye w Warszawie, ale te nie mogem pracowa i przez tydzie leaem.
W kadym razie mam nieustanne uczucie, e pracuj przy tamie, ktr
podmywa morze i nie mog przerwa nawoenia ziemi taczkami, a na
inne rzeczy czas bdzie, gdy nareszcie albo zaatam tam albo morze
przerwie j na amen, tak, e problem jako sam z siebie si rozwie.
Kada wic dodatkowa czynno ktra spada mi na gow lub jakie
najbahsze danie, wyprowadza mnie zaraz z rwnowagi, na dodatek
cigle nie nauczyem si spawia ludzi - co zaatwi reponder to ju
wprawdzie mj czysty zysk, poza tym ona informuje kadego, e jestem
chory (zaraliwie - to zniechca potencjalnych amatorw wizyty), ale gdy
prosi o co rodzina lub przyjaciele, to oczywicie musi si odby kosztem
mego czasu. Np. ktrej ju tam z rzdu osobie instaluj, kupuje,
sprawdzam, odnosz do Pewexu i kupuje po raz drugi laserofon z racji
tego, e jestem za speca od HIFI, a ju od laserofonu w szczeglnoci.
Co do malowania, to spieprzyem cakowicie ostatni obraz i zamalowaem
go przedwczoraj, zaczynajc od nowa co innego na wierzchu. Gdy ten
obraz skocz, zbieram si za czne oprawianie 9 sztuk, bo tyle
przygotowaem sobie profilw ramkowych i tyle mog zrobi ramek.
Ramki robi teraz wykorzystujc profil, ktry poprzednio suy mi do
obkadania i okrcania wieloma rubkami obrazw takich jak Katy. Po
zrezygnowaniu z tamtej formy oprawiania, zostao mi sporo suchego i
dobrego profilu, ktrego al wyrzuci i sklejam teraz go z taka
pomocnicz listewk jak na szkicu, maluje, aby nieco udekorowa, po
czym oprawiam we wg. takich samych zasad jak to ma miejsce przy
konwencjonalnych ramach, Jest to troch za gbokie jak na ram, ale nie
457

wyglda le, a zaleta jest: atwo transportu i pakowania w skrzynie oraz

stabilno ramy - z tymi ozdobnymi ramami bdziesz jeszcze mia jaja o
ile dojdzie do ich transportu i pakowania...
Co do Muzeum we Wrocawiu i Glinickiego; Sprawa jest idiotyczna. Oni
dali od niego (nie tylko z reszt od niego, bo pisze na mj temat prace
pan Jurecki z odzi i potrzebowa moich fotografii, ktre te s we
Wrocawiu i te zadali od niego po 2000 od fotorgafii za prawo
reprodukowania, wynika to jak twierdzi Nyczek z tego, e ministerstwo
nie ma kredytw na zakupy, bo w caoci ida na galwanizowanie "ycia
artystycznego" na Interartach, gdzie nabywa si dziea bugarskie i
rumuskie, co Rumuni i Bugarzy przyjli, jaka jedyna handlow nadziej
na przysze lata, wic i my honorowo nie moemy si wycofa - tak wic
Muzeum Wrocawskie dorabia sobie na "Panoramie Racawickiej" i na
wszystkim za co mona wzi fors, bo inaczej nie miaoby za co
uzupenia zbiorw) wic zadali od Glinickiego forsy za reprodukcje,
ale jak wida "po fakcie" co im tak odbio, bo wczoraj dostaem z
Muzeum przesyk z listem od dyrektora i tam byo 47 pojedynczych
odbitek czarno-biaych z 47 prac jakie maj w swoich zbiorach, z
yczeniem by album ukaza si jak najszybciej et c. Zdjcia robione przez
fotografa muzealnego pana Witeckiego. Bd to mia do albumu
ARKAD, ale sam nie wiem jak teraz bd wyglday sprawy z Glinickim?
Czyby to bowiem znaczyo, e oni nie chc nikogo widzie i dlatego mi
materia wysali??? Inaczej znowu byo z Alicj Wahl: po wytypowaniu
do reprodukcji przez Nyczka jednego z obrazw, ktry sprzedaa mi do
Muzeum krajowego przed dwoma laty, zadzwoniem by spyta w ktrym
jest to muzeum i nagle na drugi dzie przyjeda urek i przywozi mi
walut, e nastpia pomyka, bo ten obraz poszed do Woch, a inny do
Muzeum i waciwie mieli mi zaraz zapaci, ale ten Woch nie zapaci
caoci, wic czekali, by teraz uzupeni na wita, ale skoro ja
zadzwoniem to oczywicie zaraz pac "ze swoj strat" - to s wanie te
niewielkie krtactwa, na ktrych lad trafiam co czas jaki. Mam nadziej,
e anegdota Ci ubawi tak jak mnie ubawia dzi makatka z bem konia
wyszyta w formie gobelinu kolorow wen, w ktrej posiadanie
wszedem przed dwoma godzinami. Przedwczoraj odnalazem na
parkingu portfel, ktry komu wypad z samochodu i odwielimy go pod
adres, jaki by w dokumentach, gdy byy w nim i klucze do mieszkania i
kartki ywnociowe i benzynowe, wic baem si, e zanim biuro rzeczy
458

znalezionych mu to dorczy, to facet rozbije drzwi. W dowd

wdzicznoci dostaem teraz ten eb! Pozdrowienia!
(monogram)
P.S. Czy ten PENTHOUSE w rezultacie ukae si? Wesoych Swit!
Piwo ostatnio podroalo o 15 % podobnie jak papierosy.
***
Marly le Roi, le 26 avril 1986
Drogi Zdzisawie,
Poniewa film zosta wyselekcjonowany do Cannes jad tam od
12go do 20go maja. Potem mam sesj egzaminacyjn do poowy
lipca. Wtedy wic dopiero przyjad do Polski. Jeli potrzebujesz
pienidzy wczeniej daj mi zna. Wol nie przesya przez osoby
zaufane, lecz gdyby byo to absolutnie niezbdne postaram si
kogo takiego znale.
Penthouse ukaza si. Przekae Ci go po przyjedzie.
Trzy twoje obrazy wystawione bd od 9go maja do 21 czerwca w
Cannes w centrum kulturalnym Malmaison, na Croisette.
W "Grand Palais" w Paryu od pocztku kwietnia do koca
czerwca twoje obrazy (po jednej lub dwie sztuki) s wystawiane w
ramach Salonw "Independants", "Mai", "Comparaisons" i
"Figuration critique". Przywioz ze sob katalogi z tych Salonw.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twej Maonki cauj.
Piotr Dmochowski

459

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 9.5.86.

A wic jak ju zapewne wiesz (Tomek pisa do Ciebie na mojej maszynie

przed godzin) Penthouse oraz pienidze dotary na miejsce wraz z Twoj
teciow i zostay mi przekazane. Penthouse wyglda bardzo dobrze tzn.
ta cz, ktra dotyczy moich obrazw i skadrowanie nie zaszkodzio im
w sensie publikacyjnym, oczywicie podobne skadrowanie w albumie
byoby aktem zbrodniczym, ale w pimie jest cakiem na miejscu powiedziabym, e nawet pomaga w jakim sensie, bo w moim odczuciu
rozbija monotoni formatw. Moe najmniej podoba mi si ta strona z
cmentarzem Waka, bo tutaj wolabym peny kadr - najlepiej wypady
gry Polaskiego - nawet lepiej chyba ni orygina... Jak ju zapewne
wiesz z relacji Tomka, ktry si tu sierdzi, Penthouse wyglda bardzo
nobliwie i oprcz mnie by tam tylko Jan Pawe I, Baby Doc, Bokassa i
Marcos, wszyscy zapici pod sam szyj... Mam nadziej, e jaki
nieokrojony egzemplarz dostan w lecie, gdy tu bdziesz, nie dlatego bym
y nie mg bez erotyzmu fotograficznego (mona u nas naby na
czarnym rynku po przystpnych cenach bardzo wiele pism typu
Penthouse, z Penthousem wcznie), ale po prostu dla kompletu.
Teraz zabawna (moe nie dla Ciebie) anegdota: Gdy tu telefonowae
przed ponad tygodniem (konkretnie 29 kwietnia) byem umwiony z
Alicj Wahl, e pojedziemy tam "za kwadrans" po cielcin. Ale
nastpio nieporozumienie. Ona mylaa, e maj oboje z urkiem wpa
za kwadrans do nas, a ja, e my mamy wpa za kwadrans do nich. Tak
wic to ona bdc u nas odebraa telefon od Ciebie mylc e to ja
dzwoni od niej, ja przyjechaem po jakim czasie i powiedziaa mi, e
dzwonie i zaraz te zadzwonie po raz drugi - w trakcie twego telefonu
oni siedzieli z Zosi w naszej sypialni, a ja rozmawiaem z Tob z
pracowni. Potem Alicja Wahl wycia mi awantur i mao si nie
rozpakaa wzruszona wasn retoryk. Przyczyna bya zoona. Gownie
szo o to, e nie mog jej da obrazu do galerii (sprzedaa wanie
nastpny dewizowy i zapewne towar jej si koczy), ale rwnoczenie
dwa moje obrazy s chyba w galerii na Nowym wiecie, gdy kto je tam
wystawi i dzwonia nawet jaka Lady z tej galerii czy "zgadzam si" na
460

cen 950.000 z od sztuki czy te wyej. Usiowaem jej wyjani, e nie

moje s to obrazy i nie ja mog si zgadza lub nie zgadza, ale e cen
uwaam za zbyt wysok. Nie wiem czy j przekonaem. Ona zna Twoje
nazwisko, bo podobno rozmawiae zawsze z Dziworskiem przez jej
prywatny numer. Zna te zapewne Twoje ceny i zacza sobie przelicza.
Prbowaem wyjania, e obcokrajowiec aby mc legalnie obraz
wywie, bdzie musia dostarczy dowd wymiany okoo 6000
zielonych, a krajowiec jeli by to legalnie kupi, to bdzie musia paci
podatek wyrwnawczy, bo to jest rwnowarto dwuletnich zarobkw,
kadem nacisk na sowie "legalnie", ale wydaje mi si, e kompletnie
zgupiaa i nic nie rozumiaa, tak wic jak znam ycie (mimo, i
ostatecznie s tam te obrazy podobno po okoo 600) to nikt tego nie kupi.
Fakt ten znany by Alicji Wahl i by jednym z powodw do awantury, bo
ona kombinowa zapewne, e ja tam w ukryciu przed Tob wystawiem te
dwa obrazy na Nowy wiat a nie do niej a o ile si orientuj z opisu to s
to obrazy sprzedane przed kilku laty wanie za porednictwem jej galerii
i powinna to pamita. W sumie byo mi przykro, bo sprawa zostaa
postawiona tak, e "sprzedaem si za dolary", a przecie ona "te mi
paci dolarami" (na dodatek nie wie nawet, e paci mi dwa razy wicej od
Ciebie) i to "wstyd i haba, by Polak nie mg kupi mego obrazu"
(czuem si ju jak pod prgierzem), e ona czuje si upokorzona
niesusznie, bo, mimo, i mnie lansowaa, to teraz nie moe mnie
sprzedawa - znajc mnie to wiesz, e wiem si jak glista i czuem si jak
glista. Inna rzecz, e Nyczek donis mi, i tego rodzaju smrodek zaczyna
pojawia si wok mej osoby: "Sprzeda si za dolary". W Polsce ma to
specyficzny wydwik o charakterze towarzyskim - mwic prawd czuj
si fatalnie z tak piecztk, szczeglnie, e jak wiesz nie jestem
bynajmniej dolarowym krezusem - sprzedaem si raczej za nadziej, ale
jak to tumaczy ludziom, szczeglnie, e w oczy nikt nic takiego mi nie
mwi. Byoby jednak dobrze gdybym mg kilka obrazw sprzeda w
lecie muzeum w Polsce, tak, aby nie byo gadania. Nie jest to aden
interes, bo Muzea w ogle pac grosze, a na dodatek czekaj z tymi
groszami lat kilka, a zdewaluuj si pienidz, ale honorowo" byoby co
tam opchn. Std te mylaem, e by moe dojdziemy do
porozumienia co do jakich obecnych obrazw, a poza tym mam dwie
muzealne "kandydatury" u Ciebie w Paryu ("motocyklista" oraz "dama z
elementw kostnych") ktrych nie lubisz, wic moe daoby si je
przywie gdy tu bdziesz jecha???
461

Poza tym nic nowego nie sycha i kocz ju pisanie, bo jestem cholernie
zmczony gdy dzi cay dzie uczciwie malowaem. Dzwoni tu przed
kilkoma dniami (nagra si na reponder) Wit Dbal w poszukiwaniu
Twego numeru. Wic dosta go od kogo innego, bo nie dzwoni
powtrnie. Trzymaj si kupy, zasypiam nad listem...
(monogram)
P.S. Ilo dopiskw wiadczy o tym, e ju zapominam jak naley
formuowa zdania! Zagadnienie polega na tym, e nie wiem czy wynika
to ze zmczenia, przemczenia sytuacj, napromieniowania czy te
sklerozy.
P.S. Po dugich poszukiwaniach wydaje mi si, e znalazem dostawc
pyt kompaktowych aktualnie po 9.000,- z od sztuki. Zrobiem na prb
pierwsze zamwienie.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 8.6.86.

Przerywam nasze dosy dugie milczenie wzajemne, ktre jak sdz

dobrze nam obu zrobio na trawienie, by poruszy spraw kilka, ktre
postaram si dostatecznie owin w bawen, by nie wywoa u Ciebie
powtrnej niestrawnoci. Sprawy te naskaday si lub zawisy nade mn z
kilku powodw i na kilku czcych nas i nasze interesy obszarach, po
czci z Twojej, po czci z mojej winy, po czci z naszego wsplnego
braku przewidywania i wolabym je poruszy zanim przyjedziesz do
Warszawy aby je mg przemyle i ustosunkowa si. Nie podejmuj
adnej decyzji ani nie wywouj adnych krokw nieodwoalnych, tak
wic wszystko co poniej to tylko moje propozycje, refleksje, ewentualne
dania. Ale brzmi to niepokojco, a waciwie nie ma tam niej a raczej
nie bdzie niczego niepokojcego. Po kolei wic:

462

Przegraem Ci wszystkie nagrane przeze mnie tamy, dokupujc troch

kaset, za ktre zapaciem 24,50, prcz tego jest chyba 17 czy 18 kaset
kupionych przez Ciebie, ktre nie nadaway si do mego magnetofonu (3
z nich nagraem jednak) i ktre nie zostay w ogle rozpiecztowane. Na
wszystko jest rozliczenie. Tym niemniej w trakcie kopiowania
wyrywkowo suchaem to tego to owego, majc nadziej, e przyapi Ci
na nagraniu jakiej niedotrzymanej obietnicy dotyczcej pyt
kompaktowych - niestety na nic takiego nie trafiem, cho nie wykluczam,
e to tam gdzie jest.
Chc napisa, o czym innym. Do tej pory kopie robiem na niemo: timer
swoim dzwonkiem wskazywa, e tama zblia si do koca,
wysuchiwaem kocwki, cofaem kawaek by niczego nie ugry, bo nie
wiem, co dla Ciebie moe by istotne i wczaem po przeciwnej stronie,
wyciszaem dwik i suchaem sobie malujc pyty z gramofonu. A to si
bezszelestnie rozgrywao, a do nastpnego dzwonka timera. Tym razem
suchaem w kilku miejscach bardzo sporych fragmentw, a po granice
mojej wytrzymaoci i chciabym si z Tob podzieli refleksjami na
wypadek gdyby chcia znowu co nagrywa. Oczywicie oceniam rzecz
subiektywnie z MEGO punktu widzenia, ale tym niemniej nie mog si
myli jeli napisz teraz, e w paru miejscach lub nawet wicej ni w
paru, powiedziaem rzeczy, ktrych ani nie myl, ani nie robi i ktre s
cakiem inne w moim odczuciu ni tam powiedziaem. Powiedziaem tak,
dlatego, e przyjem wobec Ciebie postaw DEFENSYWN, a
przyjem j, dlatego, e czuem si dociskany do muru sposobem, w jaki
mnie wypytywae czy te "maglowae". Np. nie ulega wtpliwoci, e
maluj czsto koci, lubi malowa koci nie wiem, dlaczego to lubi, ale
lubi, a wyparem si tego jak w Piotr Pana Jezusa. (???) Po prostu
szeregiem ucilajcych pyta, zarzutw, wtpliwoci, rad, prb i
propozycji, ukierunkowae mnie czy raczej zapdzie w taki rg, e
wreszcie powiedziaem, sam ju nie wiem czy dla witego spokoju e to
nie s adne koci tylko konstrukcja (jakby koci nie byy konstrukcj), a
tymczasem i jedno i drugie jest prawd, ale z tej prawdy nadal nic nie
wynika. Podobnie rzecz si miaa z cmentarzami. Mam do cmentarzy
stosunek specjalnej gbokiej wizualnej sympatii, ktra jednak staa si
chyba odczuciem dla mnie zawstydzajcym, gdy zacze problem ten
rozdrabnia, rozbabrywa, analizowa, poddawa rzecz sam w
wtpliwo, obrazy z komi i cmentarzami okrela mianem "obrazw z
463

rekwizytami", a obrazy z domami i okrtami mianem obrazw bez

rekwizytw (czy co w tym stylu, nie mam gowy do szczegw)
wreszcie wydusiem, chyba te dla witego spokoju, e nagrobki su
mi do podkrelania perspektywy. Tak to prawda, ale poowiczna, a
prawda poowiczna to jednak brak prawdy. Tego wszystkiego by nie byo,
gdyby jak sdz inaczej zadawa mi pytania. Bo jak w wyniku
przesuchania sporych fragmentw tam stwierdziem ( chyba si nie
myl) Ty nie chcesz si dowiedzie, co ja czuj (czuj a nie myl, ja w
ogle niewiele myl przy malowaniu, a jeli, to myl o czym
cakowicie niezwizanym z tym, co robi), Ty nie zadajesz pyta
majcych ustali obraz mej psychiki, Ty zadajesz pytania majce na celu
ustalenie ni mniej ni wicej tylko jakiej Prawdy. Co to jest Prawda
chciaoby si zada pytanie Piata. W zwizku wic z t domnieman
przeze mnie misj ustalania Prawdy zamiast zadawa mi pytania, tak jak
to mniej lub wicej sensownie robi ludzie przeprowadzajcy wywiad, Ty
udowadniasz mi, e nie mam racji, stawiasz swoj prawd przeciw mojej,
nie idziesz tropem mojego mylenia tzn. Twoje pytania nie wynikaj z
chci ucilenia i wyjanienia wtpliwoci powstaych z mej odpowiedzi
lecz kieruj mnie na teren, na ktrym ma by przeprowadzona wiwisekcja
zgodnie z Twoim o mnie wyobraeniem, co oczywicie powoduje, e
zaczynam si broni i przechodz do defensywy. Std te bierze si me
odczucie, e chcesz bym malowa tak, a nie inaczej, to a nie tamto,
chocia oczywicie takich bezporednio naciskw nie stosujesz, ale one
powstaj w domyle (moim) jako wynik kolejnych pyta. Jeli kto strzela
specjalnie tak by nie trafi to po pewnym czasie wiadomo ju gdzie jest
cel, w ktry on nie trafia. Nieprawda? Tak wic rozmowy z Tob trudno
mi byo ex post je przesuchujc okreli cile, ale najbliej jakby
mgbym je okreli jako usiowanie indoktrynacji pod pozorami
wywiadu. JA WIEM, e tak tego nie zamierzye i nie musisz tu
zaprzecza, ale tak to wychodzi, a wynika chyba z pewnych cech Twej
psychiki. Nie wykluczam te, e ja widz to wszystko w krzywym
zwierciadle mojej psychiki, a najprawdopodobniej obaj widzimy obraz
skrzywiony subiektywizmem. Tym niemniej jedno jest pewne: to, co tam
masz przeze mnie nagrane jako "wita prawda i tylko prawda" nie jest
adn prawd, s to uniki kogo, kogo zamiast agodnie wysuchiwa
potakujc, przyparto do muru, wykazujc mu sprzecznoci (tylko
paranoicy s od nich wolni) i dajc jasnej deklaracji!
464

Pisz to wszystko, by jako skontrowa wasne "deklaracje" nagrane na

tamie, bo jeli tego nie uczyni, to one takie zostan, a przy Twej
potrzebie okrele jasnych, precyzyjnych i jednoznacznych (a ja jestem z
natury mglisty, niedookrelony, sprzeczny wewntrznie i z tego czerpi
swa ca si) zostan w sposb jeszcze bardziej bezdyskusyjny ni to sam
w defensywie uczyniem, przeoone prze Ciebie na francuski i podane do
wierzenia innym na wieki wiekw amen.
I to by byo na tyle, jeli idzie o pierwszy temat tego listu. Teraz mamy
temat drugi, a mianowicie punkt 10 znanej Ci umowy, a cile poczwszy
od szstej jego linijki cae zdanie. Ow nie wiem co nam przyszo
monetarna niesie, ale obecnie mamy wicej ni 10 % spadku; mamy wg.
tego, co publikuje tabela ponad 15%! W zwizku z powyszym
niniejszym i uroczycie "wyraam danie jednej strony", czyli swoje
danie odnonie patnoci, ktre miayby ewentualnie nastpi w czasie
Twego pobytu w Warszawie, pamitajc OCZYWICIE, e przed
kocem roku kalendarzowego nie jeste mi w ogle obowizany paci
ani grosza, a do tego czasu wszystko moe ulec "poprawie", czytam te,
bowiem, e dziaa si usilnie na rzecz dewaluacji Franka. Oczywicie
powysze danie nie dotyczy sum zapaconych przed jego ogoszeniem
(sam widzisz jak obcowanie z mecenasem uczy nas cisoci prawnej, hi)
lecz wszystkiego, co by byo ewentuialnie do pacenia teraz o ile nosisz
si z takim zamiarem, bo jak raz jeszcze podkrelam wiem, e tego czyni
nie musisz. Odnonie sum ju zapaconych za 2 obrazy w tym roku,
pokornie domagam si jedynie przysugujcego mi dodatku
droynianego,, czyli wspczynnika dewaluacji dolara, ktry w roku
1985 wynis na terenia USA dokadnie 3,8%. Co do nastpnych sum to o
ile realia nie ulegn do tego czasu zmianie, chciabym by je powikszy o
15% + oczywicie 3,8%, czyli zastosowa najpierw mnonik jeden, a
potem drugi. Czekam na Twoj opini na ten temat.
Jeli idzie o moje usprawiedliwienie to oczywicie nie idzie wycznie o
chciwo, ktra jest najsilniejszym motorem mej twrczoci, ale take o
do zasadniczy wzrost cen dolarowych w Polsce. Jest on
nierwnomierny: S rzeczy ktre zdroay o 25%, ale s i takie ktre w
ogle nie drgny - generalnie jednak mona by przyj e 15% jest
wartoci redni - nie ma szans by uj to statystycznie z mojej
perspektywy.
465

Przed chwil okazao si, e chyba Zosia ma zapalenia y w nodze. Od

wczorajszej nocy boli j noga w kostce, teraz nasilio si to do tego
stopnia, e nie jest w stanie chodzi - dzwoniem do Noszczyka i kaza
rano o 8 by w szpitalu. Jeli j pooy w szpitalu to musz take wyda
mu babci, bo s sobie z ni nie dam rady - do tego potrzebne s dwie
osoby. Tak wic wyrolowuj papier z maszyny i powrc do pisania w
stosowniejszym momencie (bya godzina ca 2300)
9.6.86. Na szczcie nie jest to zapalenie y, sami nie wiedz, co to jest,
ale pl dni przeszo na badaniach, rentgenach et c, w midzyczasie
zadzwoni do mnie (podmalowaem po raz drugi obraz, ktry zaczem
by przedwczoraj. a porzuciem dzi, kady lekki nawet wstrzs owocuje
u mnie zaamaniem linii pracy) niejaki Czesaw Czapliski, o ktrym ju
przed tygodniem wspomina mi Nyczek. Przedstawi si jako dziennikarz z
Nowego Jorku i chce przeprowadzi wywiad i zrobi zdjcia. O ile nie
jest to zasona dymna dla propozycji nabycia obrazu, to powinienem
faceta odesa do Ciebie, ale po namyle postanowiem zrobi inaczej ni
emy si umwili. Umawialimy si przed wystaw i przewidywae jak
dziesitki i moe setki dziennikarzy, bd mnie indagowa i od kadego
wemiesz fors... Jak do tej pory ten jest pierwszy i to po trzech
kwartaach i na dodatek jestem pewien, e nawet nie bdzie wiedzia, e
miaem w Paryu wystaw. Tak wic postanowiem, e jeli on
rzeczywicie zrobi ten wywiad dla jednodniwki Mormonw-anarchistw
wychodzcej jako niedzielny dodatek do biuletynu dla bezrobotnych w
Nowym Jorku i jeeli ta jednodniwka go wydrukuje, to tylko nasz
wsplny - Twj i mj zysk, a jeli zadam opaty i powoam si na
Ciebie, to w ogle nic nie bdzie i Mormoni-anarchici y bd w
niewiadomoci mego istnienia. Zreszt najprawdopodobniej i tak nic z
tego nie bdzie, ale przez lojalno o tym wszystkim wspominam.
ona niestety chodzi prawie nie moe, ale jako moe przynajmniej
samochd prowadzi, w tej chwili ley w drugim pokoju, a ja czekam na
dziennikarza i kocz to, co wczoraj zaczem by:
Sprawa trzecia jest dla mnie wstydliwa i pragnbym unkin pisania na
ten temat, bom si przed trzema kwartay unis honorem, a teraz stoj
wobec niemonoci tzn, nie jest to cakiem niemono, ale prawie.
466

Zreszt o tym niej. Ow w odpowiedzi na Twj list w ubiegym roku, w

ktrym to licie zarzucie mnie "warunkami, na jakich moesz kupowa
pyty kompaktowe, a wszystkie te warunki, (co do jednego) nie byy ani
razu przekroczone w caej naszej praktyce poprzedniej, na dodatek, aby
mnie ostatecznie zniechci zmniejszye swoj gotowo do jakiej
miesznej liczby 45 pyt et c et c - ow w odpowiedzi napisaem by, e
ju nigdy nie bd Ci o pyty prosi! Niby nadal mam taki zamiar, ale
nagle okazao si, e nie jest to takie proste! Niestety ten krajowy
dostawca, o ktrym pisaem przed dwoma tygodniami czy dawniej, spali
na panewce - problem zawsze polega na nowych przepisach o kontach
dewizowych - nikt nie chce wyzbywa si "swoich" wolnych dewiz, ktre
mona przenie wycznie na czonkw najbliszej rodziny, ja nie mog
facetowi odda ze swego konta, bo dewizy przestaj by wolne, za
problem odpatnoci zotwkami przestaje kadego interesowa, gdy
dowiaduje si o skali ilociowej i czasowej przedsiwzicia. Tak wic
mam napite dwie propozycjo-transakcje; obie od rodziny, jedna ze
Szwecji, jedna z RFN na wymian obrazu na pyty CD (podaem tu i tu
cen 70 sztuk za obraz, czyli wicej ni Tobie i zostaa bez szemrania
przyjta, podaem przybliony termin decyzji czy w ogle co takiego
wchodzi bdzie w rachub, oraz na razie nie podaem terminu realizacji).
Szwecja zapewne i tak nie wejdzie w gr, bo 70 pyt od rki nie dam rady
znale. Z najnowszego katalogu MIDEM wygrzebaem zaledwie 30
sztuk i to na si, za czonek mej rodziny wraca stamtd w jesieni
(pracuje tam przy realizacji serialu szwedzkiej TV - Niemcy wchodziyby
na pewno w gr, potem by moe pojawi si inne okazje ale... wanie
chodzi o to "ale". Abym mg to zrobi, musz wysa tym ludziom, (dla
ktrych zawsze stanowi to duy wydatek i poczucie stresu) pewn ilo
obrazw do wyboru, a na to jak wiem Ty si nie zgodzisz, po prostu
zaproponujesz mi, e zrezygnujesz z obrazw: tego, tego i tamtego oraz
jeszcze tego (wszystkie jak mog bezbdnie przewidzie cakowicie
niechodliwe dla tzw. "prostego czowieka", wic i tak nic mi z tego w
konkretnym wypadku - oni te wybior obrazy takie jak Ty, nie ma si co
udzi, a nie mam takich propozycji na kopy, tak wic nie mog
ryzykowa, e nie wybior nic). Gdy "raz na zawsze" odrzuciem Twe
usugi w tym zakresie nie rozwayem w ogle, e przecie rezerwujesz
dla siebie praktycznie cay mj "urobek" i jestem niejako bez monoci
zakupienia sobie pyt zagranic, bo przecie nikt nie bdzie tylko za
467

pikne oczy biega dla mnie po sklepach - musi mie jakie minimum
motywacji.
Moje alternatywne propozycje wygldaj wic nastpujco, chc by je
rozway na chodno, a potem omwimy to w Warszawie i spiszemy aby
bya jasno co kto i jak.
Propozycja jeden: poczwszy od Twego wyjazdu w lecie br. bd mg
wysya w charakterze oferty slajdy namalowanych przeze mnie w tym
okresie obrazw do osb, ktre chciayby co ode mnie kupi i bd im
proponowa transakcje pytowe. Zakres tego nie bdzie chyba wikszy ni
+- dwa obrazy w pierwszym roku i po jednym w nastpnych. (Te dwa
std, e obecnie nagromadziy si na pewno zalegoci i od razu
wyczerpabym 3/4 limitu.) Obrazy wybrane przez te osoby bd im
wysya i wlicza je w limit tych 25% z punktu 37. Nie mog z tym czeka
na Ciebie i Twj wybr bo jest to w praktyce niewykonalne. W formie
oferty musz wysa kadorazowo, co najmniej 6-8 obrazw i to nie tych,
ktre si nie podobaj prostemu czowiekowi, lecz z tych, ktre go maj
szanse zachwyci.
Propozycja dwa: wrcimy do naszego poprzedniego ukadu z tym, e nie
mog przysta na 45 pyt za obraz, bo jest to po prostu mieszne! Z sumy
58 pyt mog zej na 55,, czyli to, co sam swego czasu proponowaem,
zanim dobrowolnie nie podniose tego na 58. Pyty przywoziby sam
bdc w Warszawie. Musisz i tak by co najmniej dwa razy do roku, nie
ze wzgldu na pyty, lecz ze wzgldu na obrazy, z ktrymi nie mam co
robi i ktrych nie mam gdzie przez rok trzyma!! Gdyby nie to, e
koniec ub. roku i pocztek biecego byy dla mnie fatalne, jeli idzie o
wolny czas, to ju teraz nie miabym gdzie wepcha obrazw
namalowanych w tym okresie - jest ich o ca 6-8 mniej, ni byoby, gdyby
nic si nie dziao. Tak wic mnie cakowicie ukontentuje dwukrotna w
roku dostawa pyt. Inne warunki tak jak poprzednio: Najlepsze pyty byy
z FNAC (to co wysae na samym pocztku z innych sklepw wygldao
jak z komisu, a nie ze sklepu, potem za byo ju bardzo dobre) najlepszy
katalog by z FNAC - tak wic Twoje zastrzeenie, e nie moesz
kupowa gdzie indziej lecz tylko we FNAC i nie bdziesz szuka tego,
czego nie ma, jest cakowicie pozbawione sensu.
468

Wreszcie propozycja trzecia, ktra waciwie nie musi Ci interesowa, a

ktra jest dla mnie ostatni szans zaatwienia sprawy tak (no, bo sprawa
tak wyglda, e, od kiedy mam ukad z Tob staem si niewypacalny paradoksalne, ale to prawda) by Wilk by syty i owca caa. Ow jest w
RFN taki dom wysykowy, podobno najwikszy w Europie, wysyajcy
wycznie pyty i tamy. Zwie si SATURN i jest albo w Hamburgu albo,
w Kln. Jestem w przededniu "zdobycia" jego adresu i wtedy napisz tam
z zapytaniem, czy jest moliwo wysyania do Polski. Mgbym wtedy
paci z mego konta przelewem i w ten sposb oszczdzi nam obu
kopotw. Ale to na razie dopiero "przyblienie". Nie mam jeszcze
adresu, nie tak atwo si o dopyta - potem korespondencja, potem albo
odpowiedz, albo nie, a jeli nawet odpowiedz, to nie wiadomo czy
wysyaj do Polski, bo u nas jak wiadomo nacigaczy peno, wic Niemcy
si ju wycwanili i jeli nie maj przedstawicielstwa u nas, to nie bardzo
pal si do wsppracy.
No i to by byo chyba wszystko.
Jest jeszcze jedna sprawa, zapewne nie kontrowersyjna, zreszt ju j
sygnalizowaem. Chodzi o muzea krajowe, no i w ogle o wpywy
krajowe, w tym roku niestety tak czy siak musz mie jaki legalny
pseudodochd dla wadz finansowych - cz ju mam dziki Muzeum w
Gandawie, niestety Michalski na ktrego w tej mierze liczyem do tej
pory mi nie zapaci, a jako wstyd mi jest si upomina - jemu pewnie te
gupio, jednym sowem moe by niewypa, ale nie o tym miaem: po
prostu wypada mi od czasu do czasu co sprzeda do Muzeum lub nawet
ofiarowa. Nigdy do tej pory nie byem w takiej sytuacji, a tu s np.
aukcje honorowe na dzieci kalekie, a to na starcw jednorkich i
beznogich a to jeszcze na co, zawsze udaj, e mnie nie ma w domu,
czasami wane jest take (w Polsce!) "kto" te akcje organizuje i kto daje
swoje obrazy, czasami zaczynam "podpada" towarzysko - tutaj mog da
najgorsze obrazy, ale co musz da. Zreszt te nie zawsze najgorsze.
Zalene jest to od tysica niuansw i imponderabiliw. Przykad
zaczam. W sprawie tej galerii w Ostromecku miaem najpierw telefony
od pt starszych kolegw, wic odpowiedziaem tyle, o ile, e jeeli w
lipcu co zostanie, to dam, ale nie mam za wielkich szans, bo jednak i tak
dalej. To jest tylko przykad. Szereg pism wrzucam do kosza, ale s takie,
na ktre musz odpowiedzie, podobnie jak Ty odpowiedziaby gdyby
469

jakie pismo proponujce wystaw dla galerii w wychodku na lotnisku

ORLY popary prywatne telefony od Mitterranda, czy jakiego innego
wanego we Francji bubka (nie znam tu nazwisk) No to tyle. Rozpylam
wod kwiatow i czekam na pana dziennikarza. Cze.
PS. A wic daem dziennikarzowi Twj folder, czy te mj folder z
Twoim adresem i powiedziaem, e Ty jeden moesz mu udzieli
informacji na temat mojej biografii dokadniejszych ni ja i dostarczy
ewentualnie 2-3 zdjcia do publikacji. Jak si wydaje, nie pracuje on dla
Mormonw lecz dla prasy polonijnej, wic o ile nastawiasz si na
nadzianych rodakw za oceanem to by moe znajmo okaza si
opacalna. Nie wiem na ile umie on pisa, w kadym razie umie
fotografowa i pokaza mi zestaw swoich portretw, to pomijajc, ze byy
tam portrety znanych osobistoci amerykaskich typu pani Kirpatrick,
byo tam kilka bardzo dobrych portretw obojtnie ju kogo by nie
przedstawiay, wic mimo, i mia tylko przenony sprzt, pozwoliem si
obfotografowa, oraz udzieliem wywiadu, wygaszajc znany ci serwis
pprawd i wykrtw. Na czas wywiadu wczyem magnetofon,
uprzedzajc o tym rzecz jasna. O ile facet do Ciebie napisze, to zwie si
Czesw Czapliski. Trzymaj si kupy.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 22. 6. 86.

Wczoraj w godzin po twym telefonie przyszedl Glinicki w sprawie

umwienia si, co do zdj. Poniewa mwie, e Rymsza zgosi si w
sprawie wymiarw i iloci skrzy, to zdecydowaem, e wicej ju teraz
obrazw malowa nie bd, lecz sfotografuje si, pomierzy i przygotuje
do transportu to, co w tej chwili jest. Jest tego generalnie 15 w schowku i
6 nieoprawionych, z tego dwa takie, z ktrych rezygnujesz i bd mg
wsadzi do jakich Muzew,, czyli cznie 19 sztuk do wysyki. Mwi
19, bo chc da wszystko nie zostawiajc sobie niczego, ale z
zastrzeeniem wynikajcym ze spisanego w dniu 15 sierpnia ub. roku
470

aneksu do umowy. Pisze to ju teraz, aby nie powstaa sytuacja taka jak w
ub. roku, gdy zarzucie mi przez telefon, i retroaktywnie zmieniam co
w naszych ustaleniach. W zwizku z tym, e w ub. roku zastrzec sobie
mogem tylko "motocyklist" mam wic prawo do zastrzee na konto
roku 1985 i na konto 1986 z czego skorzystam w odniesieniu do obrazw
jakie uwaam za warte tego - w tej chwili jeszcze nie precyzuj
ostatecznie, bo musz to sobie jako rozoy i zweryfikowa swj sd.
W ogle rzecz nader niekorzystn dla obrazw jest, e w tym roku zaraz
prawie po namalowaniu szy do ciemnego schowka, ale jak przedtem
przyjedae chyba za czsto, tak teraz przyjedasz (z technicznego
punktu widzenia) zbyt pno i za wiele tego mam na skadzie w sensie
objtociowym, jeli zway na szczupo mego metrau. Obraz
powinien jednak po namalowaniu czas jaki "oddycha " wiatem (w
zasadzie to wogle powinien to robi, ale najistotniejsze jest to wtedy,
gdy farby s jeszcze bardzo wiee) gdy zawsze jest ryzyko, e w
ciemnoci nieco poknie, co zaszkodzi przede wszystkim obrazom
biaawym i niebieskawym jasnym. niestety nie mam szans na
"nawietlanie" w pracowni wikszej iloci ni 6 duych obrazw - tak
wic gdy z jednej strony domagasz si duych, a drugiej strony odbiera
je bdziesz po tak dugim czasie, to trzeba si jednak liczy z
koniecznoci trzymania ich w schowku, w ktrym w tej chwili brak
nawet miejsca na ostatnia parti 6 obrazw. Glinicki przychodzi jutro po
poudniu (przed poudniem mam t cholern fizykoterapi) by zrobi
reprodukcje, obrazy przygotowaem technicznie do tej czynnoci (poysk)
ju wczoraj wieczorem, teraz schn. Kilka dni zajmie mi sklejanie
profilw na ramy i monta ram, malowanie ich, et c. - ja te wolabym nie
malowa, bo to daje duy zysk w czasie, ale nie zawsze obraz wyglda
korzystnie w jasnej listewce, szczeglnie e jako drewna jest poda i nie
ma ono zunifikowanego koloru i sojw. Reszt czasu, jaka pozostaje do
Twego przyjazdu wypeni kilkoma robotami technicznymi w pracowni,
impregnowaniem i gruntowaniem materiau na nastpny rok et c et c OK.
Rwnie Glinicki wspomina mi, e pytae go przez telefon, dlaczego w
korespondencji jestem w stosunku do Ciebie agresywny (???) Na wszelki
wypadek raz jeszcze podkrelam, e nie byem wiadomie agresywny, co
wicej staram si pisa uprzejmie jak Chiczyk, raz jeszcze
PRZEPRASZAM o ile byem niewiadomie agresywny. Pytaem nawet
471

wczoraj o to ony, ktra czyta wikszo moich waniejszych listw pod

ktem ortografii i ew. niejasnoci rzeczowych i ona te pamita bardzo
dobrze poprzedni list i twierdzi (zgodnie z tym, co sam zapamitaem), e
wyczua, i jest mi niezrcznie mwi o pienidzach (obcienie rodzinne
- u nas rozmowa o pienidzach uchodzia za rodzaj nieprzyzwoitoci, Bg
raczy wiedzie, dlaczego i gdy musz albo przeliczy otrzymywane od
kogo pienidze albo wspomnie o podwyce, to czuje si jakby
wymagano ode mnie publicznego demonstrownia w trakcie proszonego
obiadu pryszczw na przyrodzeniu) oraz wycofywa si rakiem ze sprawy
pytowej, ktra zerwaem by "honorowo", e "nigdy wicej". Ty
natomiast wyczue tam agresj. Ona twierdzi, e poruszaem si jak po
zaminowanym polu i owijaem wszystko we wat. Sam te zachowaem
takie wspomnienie jak i ona, ale szczegw nie pamitam, dojdzie do
tego, e bd musia podobnie jak Ty robi sobie xero z kadego
wasnego listu!!! Bybym nie pisa tego, co pisz, ale po przesuchaniu
nagrania z wczorajszej naszej rozmowy przekonaem si, e moje
odczucie, ktre w trakcie jej trwania miaem, jest suszne: Stawiae mi
zarzuty, ktrych pokornie wysuchiwaem, a gdy prbowaem si
usprawiedliwi, przerywae mi w poowie pierwszego zdania NIE
SUCHAJC W OGLE CO MAM DO POWIEDZENIA, dwa czy trzy
razy nie zwrciem nawet uwagi i na to, e ju mi przerwae, bo mwic
samemu nie syszaem Twego gosu i dopiero po chwili, w trakcie pauzy,
zauwayem e ju zapewne od duszego czasu nie suchajc w ogle
mego wywodu nawijasz co cakiem innego. Raz podkrelie, e ledwie
mnie syszysz. Moe to dlatego takie moje wraenie. Ja syszaem Ci
normalnie, a nawet dobrze, (jeli porwna inne rozmowy). Dlatego te
musz powtrzy w licie (znowu moesz mi zarzuci, e jestem
agresywny, ale zrozum nareszcie: nie chc Ci dotkn, ale czasami s
kontrowersje, jake mam grzeczniej przedstawi kontrowersje ni to
robi? Przecie nie mog tak zamaza konturw eby wyszo, e nie ma
adnej kontrowersji, jeli takowa faktycznie jest) zasadnicz linie mej
obrony.
Sprawa pyt CD: W momencie, gdy chciaem si odczy od Twoich
dostaw i gdy rzeczywicie byem nieuprzejmy (nic mnie w caej naszej
znajomoci nie wkurwio w rwnym stopniu jak Twj list, ktry wtedy
napisae - chowasz sobie xero, a wic przeczytaj) zapomniaem pod
wpywem furii, e masz mnie niejako "w rku" z ca moja twrczoci i
472

ca w zwizku z tym moliwoci niezalenego dziaania i nie ma po

prostu jak i za co skombinowa sobie tych pyt gdy zerw z Tob.
Oczywicie absolutne 100% mych znajomych wogle nie rozumie, w
czym tu jest problem. "Ale wylij za pyty jeden z nowych obrazw
temu, z kim nawizujesz kontakt i nie musisz o tym pisa
Dmochowskiemu". Nie byo dosownie jednej osoby, ktra by mi radzia
inaczej i rzeczywicie jest to wprost niesychanie proste, na miar jajka
Kolumba, gdyby nie to, e (czego zdajesz si nie wiedzie) jestem w
stosunku do Ciebie LOJALNY i bd lojalny, gdy uwaam, e w
stosunku do faceta, ktry na mnie postawi i zaangaowa w to wszystkie
swoje rodki inaczej postpi nie mog. Dlatego te usiuj
wynegocjowa jaki modus operandi z Tob, a nie dla tego by
zmylonymi transakcjami (by moe tak wanie mylisz) szantaowa
Ci i przymusza do zaatwiania pyt "bo inaczej przepadn mi najlepsze
obrazy". W telefonie swym posuye si pochopnymi uoglnieniami, e
zamawiam wycznie drogie, japoskie pyty, ktre kosztuj dwa razy
tyle, co normalne. W katalogu nie ma cen ani podziau na pyty japoskie
i normalne to raz. Nie zamawiam drogich lub tanich pyt, lecz ciekawe.
Nie zawsze ciekawa jest droga, a nieciekawa tania i nie zawsze te jest
przeciwnie. Czytaem i notowaem wszystkie naklejki z cenami i byy
tylko dwie pyty w caej historii, ktre rzeczywicie byy dwa razy
drosze od innych, obie byy japoskie, ale nie dlatego byy drosze, bo
generalnie japoskie s drosze o zaledwie kilka procent. Obie te pyty
(Symfonia " DANTE" Liszta i "4 Preludium morskie" Brittena) nie byy
dla mnie a tak wane, e musiaem je mie. Wystarczy telefon z
podaniem tytuu i ceny i gdyby rzecz bya "cholernie wana" dla mnie
podabym Ci, e policz j jako dwie pyty, a gdyby bya mniej wana, to
bym z niej zrezygnowa. W sprawach tysic mniej razy istotnych
dzwonie wielokrotnie - zreszt mona byo te napisa list lub uzgodni
to w ten sposb, e stawiabym kropki przy pytach najwaniejszych et c
et c. Zamiast tego w twojej retoryce brzmi to tak, e Beksiski zamawia
"prawie wycznie pyty drogie, japoskie". Zapewne take z rozpdu
retorycznego zapomniae doda, e bya te tam jedna pyta podwjna,
ktra kosztowaa tyle, co pojedyncza, bo bya za "special price" (8
symfonia Brcknera). Tak wic po analizie wygldaja Twe zarzuty.
Naprawd nie idzie mi o to bym Ci pytami chcia gnbi. Wczoraj
Glinicki powiedzia mi, e SATURN wysya do Polski pod warunkiem, e
otrzymuje potwierdzenie przelewu bankowego. By moe bdzie to
473

rozwizanie dla nas obu. Teraz tylko czekam na adres sklepu i naprawd
wtedy dam Ci spokj z pytami. WIEM, WIEM, WIEM jak absorbuj
sprawunki dla osb trzecich - sam rwnie nie cierpi tego robi.
Sprawa punktu 10 naszej umowy: Zarzucie mi w telefonie, e gdy kurs
walutowy by dla mnie korzystny nie chciaem zastosowa ulgi dla
Ciebie, a gdy sta si niekorzystny chc negocjowa j dla siebie i e nie
negocjuje a omielam si "da". Zacznijmy od tego "dania". Jest to
dosowny cytat z Twego tekstu w umowie. Mylaem, e tak naley
napisa z punktu widzenia poprawnoci prawnej, na co wydajesz si
czasami zwraca cholern uwag i przyznam si, e szybko i
przedterminowo z jak przekazae mi pienidze przez Twoj Teciow,
nasuna mi (by moe niesusznie) domniemanie, i chcesz w ten sposb
uprzedzi sformuowanie "na pimie" mego "dania" (tu dygresja: dla
mnie nie ma a tak zasadniczej rnicy w rzeczach "na pimie" lub "na
gb" - waciwie pismo jest dla mnie tylko utrwaleniem rzeczy, ktre bez
zej woli zatrze si mog w pamici osb umawiajcych si. Dla Ciebie
by moe z racji zawodu, wydaje si to mie charakter boski: "NA
PIMIE" std pragnc uprzedzi nie bardzo dla mnie zrozumiae Twoje
reakcje na tym polu, sam staj si nadwraliwy i naddokadny)
szczeglnie, e ju w jednym z poprzednich listw sygnalizowaem, i
bd zapewne zmuszony na skutek wyranego skoku cen dolarowych w
Polsce (i tym samym spadku realnego kursu dolara w stosunku do towaru
nawet w relacji zotwkowej) wystpi z takim "daniem" (bior to w
cudzysw, dlatego e nie lubi sowa "danie", a jedynie cytuj Twj
tekst. W swej naiwnoci uwaaem, e realizacja "wyjcia polubownego"
wyglda winna w ten sposb, i jedna ze stron stawia "danie", a druga
oczywicie nie wypenia tego zadania bez szemrania, lecz stawia swoje
kontr-postulaty i tu w rozmowie wyania si paszczyzna moliwa do
przyjcia dla obu zainteresowanych i ZAPRZYJANIONYCH stron. Jeli
wic zjadem ryb noem i prawnicy rozgrywaj takie batalie inaczej, to
jako fachowiec winiene mi to raczej delikatniej da do zrozumienia ni
dae. Teraz uzasadnienie mego mylenia, ktre raz ju przed rokiem
przedstawiaem Ci i wydaje mi si, e spotkao si to z Twym
zrozumieniem. wtedy, gdy z "daniem" wystpie Ty, sytuacja rnia
si w jednym szczegle, tym niemniej bardzo istotnym. Wzrost kursu
dolara w stosunku do walut europejskich nie mia adnego wpywu na
jego kurs w Polsce i na ceny w Pewexie. Zgodziem si wic na Twe
474

danie co do wszystkiego co przekracza bdzie ryczat i co do

wszystkiego co przekracza bdzie cen minimaln, gdy inaczej
zostabym zepchnity finansowo w d. Obecnie ceny w Polsce w
Pewexie, a w jeszcze wikszym stopniu w przedstawicielstwach i
spkach poszy istotnie w gr, o czym przekona si moesz po
przyjedzie, a w zwizku z tym zmieni si take kurs czarnorynkowy
dolara w stosunku do zotwki, co trudne jest do ujcia, bo sia nabywcza
zotego zmalaa, a kurs dolara utrzyma si na tym samym plus minus
poziomie. Druga sprawa: ju wtedy, gdy dolar nieprzytomnie pi si w
gr nikt z nas nie mia wtpliwoci, e jego 20-30% upadek jest coraz
bliszy. Teraz jest rzecz nieomal pewn, e kurs utrzyma si (o ile
jeszcze nie spadnie), co najmniej do poowy lat 90. Nie o to samo wic
gra si dzi co grao si wtedy. Po trzecie: nie zapacie mi w okresie
zawyonego kursu wicej ni za dwa obrazy. Obraz od Tromka to umowa
z Tomkiem. Obrazy za pyty, liczylimy zawsze we Frankach po cenie
ustalonej na 8.400. Obrazy zapacone pod koniec roku, byy ju zapacone
w momencie, gdy kurs dolara by stosunkowo niski (spada od wrzenia)
--- W tej sekundzie dzwoni Michalski, e zapaci mi za obraz - wczoraj
mwiem o tym Glinickiemu i on zadzwoni do Michalskiego, tak wic t
spraw mam z gowy i nie mw o tym nikomu OK?--tak wic sdz e fakt, i dwa obrazy zapacone za porednictwem Twej
teciowej rekompensuj Twoje straty, gdy straciem na nich plus minus
tyle samo. Dodatkowo przypomn, e w ubiegym roku zgodziem si
zawiesi na jeden rok pocztek naliczania rewaloryzacji, a bya ona o ile
pomn wiksza ni w roku 1985 i wynosia (by moe si myl, bo nie
umiem znale notatki w terminarzu) chyba 5,3%. W innych sprawach te
nie mierzyem menzurk zgodnie z tym, co spisane, lecz rezygnowaem
ze "swojej" doli, jeli wydawao mi si to sprawiedliwe (np.
PENTHOUSE). To by byo prawie wszystko w sprawach formalnej mojej
obrony przeciw Twym zarzutom, prbowaem to uczyni poprzez telefon,
ale nie dopuszczae mnie do gosu albo woae, e ledwie mnie syszysz,
co by moe wynikao jedno z drugiego.
Teraz chciabym jeszcze ustosunkowa si do Twego zarzutu jakobym od
momentu, gdy upada nadzieja na "byskotliwy sukces" sta si w
stosunku do Ciebie inny. Co w tym jest. Prbowaem to przeanalizowa i
475

nie mog zaprzeczy, e moja draliwo wzrosa. Sprbuje si

wytumaczy z tego, bo nie jest to agresja przeciw Tobie, a raczej stres
wywoany szeregiem psychologicznych niuansw, powiza i uzalenie,
ktrych nie sposb byo przewidzie w pocztkach naszej wsplnej drogi.
Do tego dochodz uzalenienia i powizania nie tylko psychologiczne.
Ow nie zalenie od wszystkich "a mwiem", "a przewidywaem", "a
przecie Ci ostrzegaem, co do ktrych tak obawiae si, e bd nimi
szermowa ( tak wynika z jednej z nagranych i skopiowanych dla Ciebie
tam z ubiegego roku) ja wrcz przeciwnie w duej mierze daem si
ponie promieniejcemu z Ciebie optymizmowi. Wydawao mi si
prawie do ostatniej chwili (gdzie do wiosny ub. roku), e nie mgby
by a do tego stopnia pewien sukcesu, gdyby nie mia jakiego ukrytego
krlika w cylindrze. Tym krlikiem mogyby by np. bardzo due
dochody, co do ktrych nie chcesz si przyzna abym nie zacz ci
"doi". Tym krlikiem mogaby by tajna umowa z jakim potnym
sponsorem, ktry chce mnie wylansowa ( jest to rodzaj ludzi, ktrzy
widz, jakie kiecki bdzie si nosio w przyszym sezonie, jakie obrazy
wisie bd w galeriach i jakie zapachy w perfumach wyjd z mody, bo to
oni o tym decyduj, nie walory artystyczne "dziea") wreszcie byo
jeszcze kilka domniemanych krlikw oraz margines na rzeczy nie dajce
si przewidzie - zapewnienia (szczeglnie Rymszy, ale te i innych) e
"Dmochowski jest kutym na cztery nogi biznesmenem i nie lokowaby
forsy o ile nie miaby dziesi razy tyle ze sprawy wycign" zapewnienia takie dziaaj na mnie jak balsam, chocia moje wasne
obserwacje, w miar zacieniania si naszej znajomoci, wydaway si im
przeczy: ja oceniam Ci w coraz wikszym stopniu jako zapaleca z
gorc gow i z niewielkim zapleczem finansowym (jak na warunki
zachodnie) ktry moe spon w pomieniu wiecy, do ktrej
nieprzytomnie leci. W zwizku z tym Twoim "image" ktry by pynny,
zamglony i rozedrgany jak odbicie w poruszajcej si wodzie, faloway
tez moje obawy, nadzieje, plany i ew. korytarze ewakuacyjne na wypadek
katastrofy, ktra w coraz wikszym stopniu stawaa si katastrof nie
tylko Twoj (za ktr czuem si tez odpowiedzialny), ale i moja wasn,
ktrej po prostu panicznie si baem! To wszystko stanowio jakby
podoe dla majcego nastpi stresu w momencie, gdy okazao si
ostatecznie, e krl jest nagi, a adnego krlika w cylindrze nie
ma.(Akurat w tym monecie nadszed Twj list, o ktrym ju dzi
pisaem). Jak wyobraaem sobie na pocztku naszej umowy ewentualn
476

przyszo? Przez dwa, trzy lata zatykam dziury w kraju tym, z czego
Dmochowski rezygnuje. Po trzech latach wracaj te obrazy, ktrych nie
da rady sprzeda, ca spraw utrzymuj w cisej tajemnicy, gdy ju s
pierwsze realne moliwoci wyjazdu do Francji, wyjad na prb, nic nie
wspominajc, e mam tam zamiar zosta, o ile moliwoci te oka si
trwae, przeprowadz si tam na trwae, majc w nosie to, co na ten temat
gada bd czy myle Alicja Wahl, BHZ et c. Tak waciwie ustalilimy
to midzy sob. Rozwj sytuacji wszystko to obali. Nie zachowae ju
we wstpnej i w adnej nastpnej fazie tajemnicy i dyskrecji w kraju.
Wrcz przeciwnie: nadawae temu coraz wikszy rozgos. W zwizku z
tym obrazy moje zaczto albo wykupywa albo chowa pod ko w
nadziei wzbogacenia si. Wok mnie narasta zacza fala plotek
kreujca mnie na faceta, ktry znalaz "zot y" na Zachodzie i tonie w
dolarach. Oferowano mi do zakupu will po 50 000 dol. i paacyk za 150
000 dol., co porednio wskazuje na skal plotek i na ich pra przyczyn, bo
przecie poprzednio nie miaem mniej pienidzy ni mam ich teraz, ale
nikt, nigdy nie wystpowa z takimi oszalaymi projektami, a nawet
liczono mnie niej ni faktycznie miaem. Wiesz, jaka jest skala naszych
interesw, wic wiesz ju teraz, jaka jest przecitnie moja skala
finansowa, ten aspekt przynajmniej mog pomin, ale by moe
nareszcie zrozumiesz, e czuem si jak kanarek nie tyle w zotej, co w
pozacanej klatce, zawieszony nad przepaci pen potworw takich jak:
Wydzia finansowy, BHZ, Ministerstwo, Milicja i wreszcie Sd, (bo
przecie znasz nielegalno naszych ustale w wietle obowizujcego w
Polsce prawa) i otoczonego nieyczliwym tumem, ktry tylko czeka jak
klatka si urwie. W momencie, gdy wanie opalie sobie skrzyda w
pomieniu wiecy, do Polski dosza lista Twoich cen, ktra w formie
xeroodbitek kry po kraju jak widmo Komunizmu po Europie! - Zdajc
sobie teraz spraw z tego, e ceny te s tylko pobonym yczeniem wiem,
e wszyscy ktrzy teraz usiuj sprzeda moje obrazy nawet za 1/10 tych
cen spotykaj si z zawodem (a powoli pojawia si coraz wicej ogosze
"sprzedam Beksiskiego") co zaowocowa moe efektem, e potem nic
ju nigdy i za adne pienidze nie bd mg sprzeda, bo pokupno lub
jej brak jest wynikiem owczego pdu a nie jakiej tam " wartoci dziea".
To wszystko wywouje we mnie cholerny stres, podczas gdy Ty zdajesz
si widzie sprawy w cakowicie irracjonalnym dla mnie wietle:
"Beksiski do tej pory musia ugania si za klientami a teraz nie musi,
ma ryczat, ma zapewniony transport, siedzi w zotej klateczce, ma
477

nasypane siemie i zamiast piewa na cze dobroczycy, wierka wrogo

a obelywie - zapewne pors tuszczem: tusty kanarek".
Dam inny przykad: w modoci uwielbiaem prowadzi motocykl. Kadc
si na witraach i hamujc ostro przed sam przeszkod czuem, panuje
nad t maszyn i nie odczuwaem lku, ktry pojawia si natychmiast,
gdy musiaem jecha na tylnym siodeku, a motocykl prowadzi kto inny,
nawet duo lepszy ode mnie jako kierowca! Ja poprzednio nigdy nie
byem zaleny od jednego tylko czowieka, lecz od caego,
skomplikowanego i zmiennego ukadu czynnikw, nad ktrymi w duej
mierze udawao mi si panowa. Teraz przeraa mnie to, e na nic nie
mam wpywu: dostaj siemie do karmnika i dr, e klatka spadnie do
przepaci: nie mam czym zatyka dziur, bo nie zostawiasz mi wogle lub
prawie obrazw, ktre Ci nie interesuj (punkt 31), ale liczyem
pocztkowo, e tego bdzie wicej - w sumie od roku s pierwsze dwa
obrazy i to "tylko dla Muzew". No, ale oczywicie nie naley to do
twych zobowiza. Termin 3 letniej niesprzedawalnoci przeduony
zosta za moj zgod do lat 5 tak wic nie mam nawet na co czeka, bo 5
lat bdzie dopiero w roku 1989. Coraz trudniej mi rzecz ukry, skoro
wszyscy o niej wiedz, potwierdzi Ci to Glinicki. Reklam uzyskaem nie
tam, gdzie byaby potrzebna, lecz tam gdzie miaa by zachowana
tajemnica. BHZ dzwonic do mnie powouje si na Twoje nazwisko i
Twoje ceny (instytucja, przed ktr najbardziej musz ukrywa charakter
naszych kontaktw) galerie rozmawiaj "o panu Dmochowskim", ze
znajomoci rzeczy tak, jakby szo o Kojaka czy Sylwi Kristell,
natomiast ja nadal jestem w punkcie wyjcia i ju dzi nie mam nadziei na
szybki wyjazd z kraju i w ogle wyjazd z kraju, moje krtkoterminowe
kamstwa, ktrymi usiowaem odwlec moment ostatecznych konfrontacji
z panem X, pani Y, instytucj Z, etc. etc (W nadziei, e potem wyjad z
Polski, nie bd musia si tumaczy) zaczynaj wraca boomerangiem i
dociska mnie do muru! TO WSZYSKO staje si rdem mej
agresywnoci, ktra wynika z nerww, i by moe odciska si na tym, co
do Ciebie pisz. Czyby tego nie potrafi zrozumie i wczu si w to???
Po prostu dr na myl nie tylko o upadku, ale take na myl o tym, e
by moe przyjdzie si rozlicza i to z tego, czego nigdy nie miaem i nie
zarobiem. Tak wic ta cezura nieudanej z punktu widzenia finansowego
wystawy jest niewtpliwie czym, co jak trafnie zauwaye wpywa te
na inny ton mych listw. Nie ma jednak w tym osobistej niechci 478

zapewniam ci. Jest po prostu rozdranieniem. Nie ukrywaem nigdy i nie

ukrywam tego te nadal przed Tob, e jednym z powodw, dla ktrych
ochoczo podpisaem cyrograf, bya ch "uzyskania witego spokoju".
Nie za bardzo na wstpie wierzyem by szybki sukces, ale liczyem, e nie
ruszysz jak nosoroec, lecz powoli i mylaem, ze nikt o tym nie bdzie
wiedzia, ja sobie bd malowa, ty zabiera obrazy, odrzuty pcha bd
do galerii, a najukochasze zostawia sobie - ryczat pozwoli mi na
utrzymanie dotychczasowego standardu bez koniecznoci obcowania z
klientem zagranicznym, parzenia herbaty, sprztania mieszkania przed i
po, ubierania czystej koszuli i umiechania si mio do kadego idioty,
lecz e to przejmiesz na siebie, a mnie zostanie "czysta twrczo" na
wieki wiekw amen. Jak si stao naprawd to wiesz sam.
I teraz na zakoczenie jeszcze jedna sprawa: zarzucasz mi jakby brak
"uczuciowoci" w moich listach. Ale pomyl jaki jeste sam. Czy jeste
tu inny? Pki sprawy id dobrze i Ty jeste miy, ale jakiekolwiek
potknicia powoduj natychmiastow oscho i bezwzgldne obcinanie
wszystkiego, co nie ma prawa wej do odzi ratunkowej razem z
kobietami i dziemi. "Tego nie podpisaem", "tamtego nie masz na pimie
"! O Jezu! Przypomina mi to (wybacz porwnanie) sytuacj sprzed dwch
lat, gdy przy wstpnym przegldzie nowonabytego samochodu,
pracownik w stacji autoryzowanej zapomnia dokrci mi korek od miski
olejowej. Wyjechalimy si przejecha i nagle 40 km. od Warszawy
okazao si, e miga wiateko, a ja nie mam zapasowego oleju, wszystko
zalane, a ja si nie znam na silnikach, dzwoni wic do stacji i pierwsze
sowa jej kierownika brzmi "pan mi niczego nie udowodni", a ja przecie
nie mylaem o udowadnianiu czegokolwiek lecz chciaem rady co mam
robi, od faceta, od ktrego miaem prawo oczekiwa rady zgodnie z
ulotka reklamow " FORD moim doradc i przyjacielem". Toutes
proportions garde (moe zrobiem bd w tym francuskim?) niektre
sprawy listowe lub telefoniczne midzy nami jeli zawieraj cie roszcze
lub niewygodnych dla Ciebie wtpliwoci czy tez inicjatywy z mojej
strony bywaj PRZEDWCZENIE I NIEPOTRZEBNIE (wystarczyaby
w 90% wypadkw inna forma) replikowane natychmiast zimnym i
zdecydowanym: "tego nie podpisaem", "tamtego nie masz na pimie".
By moe ta forma jest na miejscu, ale przecie nie w stosunkach, jakie s
midzy nami! Nie jestem czowiekiem stanowczym i nigdy nie byem ani
nie bd czowiekiem bezwzgldnym - s sprawy, o ktre bd walczy
479

nawet z wasn on, ale nie bd si powoywa na to na pimie, oraz na

to, co nagrane, wzajemna dobra wola, pozwala atwiej na uzyskanie
kompromisu bez powoywania si na Liter Prawa i to ju wtedy, gdy
jeszcze nawet nie wiadomo czy powstanie kontrowersja czy jest to tylko
cie wtpliwoci ze strony partnera.
To by byo tyle tych alw i nie odpowiadaj mi na to telefonicznie, bo
przecie zobaczymy si w Warszawie gdzie bdzie sporo okazji do
rozmowy. Ze swej strony bardzo si ciesz na wasz przyjazd - miejmy
nadzieje, e babcia nie zrobi przykrych niespodzianek w tym okresie tego si zawsze obawiam w stosunkach z ludmi: obie babcie s czym
straszliwym przy bliszym kontakcie, mimo, i nie zdaj sobie z tego
sprawy, a to jedna narobi do ka, a to druga nie trafi do miski
klozetowej, tutaj siedzi czcigodny obcokrajowiec, a ja dr, e zapragnie
siusiu, a w midzy czasie nastpia ju jaka katastrofa na zapleczu. No
nic trzymaj si kupy, wyaliem si ze wszystkim chyba, piknie
pozdrawiam i cz ukony dla Twej Pani.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 25.7.86.

Serdecznie przepraszam, e pisz to w formie listu, majc Ci w

odlegoci paru kilometrw i w zasigu telefonu. Po prostu moja
obrzydliwa umiejtno obraania Ci w listach jest niczym w
zestawieniu z mym kalectwem, jeli idzie o jasne i spjne wyraanie w
mowie tego, co mam na myli. Std forma listu. O c wic idzie?
Ow do wczoraj mylaem, e wspczynnik inflacji dolara USA
publikowany jest tylko raz do roku i dotyczy spadku siy nabywczej
dolara na terenie Stanw Zjednoczonych w roku minionym. O ile jednak jak mi to mwie - publikowany jest on w kadym miesicu to oznacza,
e aby uzyska faktyczny wspczynnik inflacyjny za pewien okrelony,
wielomiesiczny okres czasu, trzeba w kadym miesicu rewaloryzowa
sum wyjciow (nawet o ile nie bdzie ona wypacana) tak by w
480

nastpnym miesicu zrewaloryzowa to, co przed miesicem zostao

zrewaloryzowane i tak dalej i tak dalej na zasadzie procentu skadanego.
Jest to straszliwa praca, bo albo trzeba by, co miesic dokonywa
xerowania stosownych tabeli, po czym kolekcjonowa xerokopie a do
momentu wypaty, przy okazji ktrej trzeba by przeprowadza
acuszkowy proces arytmetyczny za okres miniony, albo te dokonywa
operacji arytmetycznej co miesic i co miesic zawiadamia stron
przeciwn o ile wzrosy "notowania", czyli wysoko sumy wyjciowej (i
to z du dokadnoci zwaywszy na krtki okres czasu) nawet wtedy
gdyby do majcej nastpi wypaty dzielio nas jeszcze 9 lub wicej
miesicy. Zabieg ten musiaby by przeprowadzany liczc od kadej
okrelonej wypaty, przy czym wysoko tej wypaty byaby wtedy
uwaana za pozycj wyjciow do nastpnego doliczania. Poza tym trzeba
by dokonywa tej operacji oddzielnie i poczynajc od innego momentu
tak za rysunki jak i za obrazy. Ja uwaam to za dodawanie sobie
niepotrzebnej roboty. Na dodatek nie jestem w stanie czyni tego jak do
tej pory w Warszawie, bo tutaj mog i to z trudem uzyska informacj
tylko raz do roku za rak miniony, tak wic mczcy ten i absorbujcy
obowizek spadnie na Ciebie i nie chciabym by zym prorokiem, ale
obawiam si, e pierwszy zaczniesz si na to zyma (i przy okazji na
mnie) a przecie nie ja o to walczyem.
Moja propozycja jest daleko prostsza poza tym generalnie rzecz biorc
korzystniejsza dla Ciebie gdy ja chciaem doliczania wspczynnika
inflacyjnego (jak zreszt byo w naszej umowie w punkcie 10) raz do roku
i to za rok miniony. Gotw jestem nadal wrci do dawnego rozwizania
oraz zaakceptowa dodatkowo, (poniewa to wanie stao si
przedwczoraj punktem wyjciowym naszego sporu) by za rysunki
policzy w roku biecym i do jego koca inflacj poczynajc od 1
sierpnia, po czym dopiero przeszedem do systemu proponowanego
przeze mnie. Decyzja jest jednak w Twym rku i jeli moja propozycja Ci
nie odpowiada to w obawie, e za p roku caa ta zabawa Ci po prostu
znudzi, bardzo Ci prosz o podpisanie kopii tego listu. Podpis ten bdzie
niejako Twoim zobowizaniem do kolekcjonowania z miesica na
miesic i dostarczania mi w momentach wypaty penej dokumentacji
xero z wszystkich poprzedzajcych wypat miesicy, bo inaczej nie
wyobraam sobie sposobu, w jaki mona by to obliczy. To jedna sprawa.
481

Druga wyglda nastpujco: W przedwczorajszym chyba aneksie do

naszej umowy jest pewna niejasno lub niedoprecyzowanie lub pozorna
sprzeczno. Punkt 10 naszej umowy mwi (zakadajc, e tylko 12
obrazw rocznie paci bdziesz po cenie standardowej) e rewaloryzacja
coroczna dotyczy tylko sumy w zakresie po cenie standardowej wszystko
co masz na skadzie i poza tym wszystko co jeszcze namaluj do koca
1991 roku (z wyjtkiem moich 25%) to chciabym te by swym
podpisem na kopii tego listu potwierdzi, i rewaloryzacja dotyczy
wszystkich obrazw, jakie nabdziesz w przyszoci a do koca roku
1991. Nie mam najmniejszej nadziei na to, e udao mi si osign
niedostpne mi regiony stylu prawniczego, ale myl, e sformuowaem
to jasno i niedwuznacznie i nie ma chyba niczego ujmujcego w probie
by to podpisa.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 3.8.86.

Tylko par sw, ale by moe jest to dla Ciebie informacja istotna.
Zwrcia mi na to uwag Turlejska, bo ja bym tego w ogle nie zauway.
Ow we wczorajszym "yciu Warszawy" by taki wywiad i w tym
wywiadzie takie sformuowanie, ktre zakreliem. Nie jestem pewien czy
przypadkiem nie jest to jaki lad tamy, ktra zagina i ktrej Dziworski
nie moe zwrci. Czy przypadkiem w ciszy laboratorium nie
przygotowuje si nowe arcydzieo na mj temat i za Twoje pienidze, ale
pod innym label ni "Anna i Piotr Dmochowscy"? Gdyby tak byo, to
chyba byaby to sprawa zaskaralna? To tyle.
Poniewa prosie przy wyjedzie by Ci przypomnie sprawy do
zaatwienia, to przypominam, e obiecae przysa
1. Katalogi z tekstem te obszerniejsze

482

2. Dwie rolki tamy adhezyjnej o szerokoci 5 cm - jedn za rok ubiegy,

a drug za rok biecy. Kolor jest obojtny, moe by take przeroczysta
- jeszcze raz przypominam pokornie, e jest to towar niedostpny w
Polsce lub dostpny jedynie przypadkiem o ile znajdzie si go na
straganie lub w komisie, a ja czsto korzystam z takiej tamy, a mam jej
obecnie ju tylko resztk na czerwonej rolce.
3. O ile bdzie katalog pyt CD z firmy FNAC to polecam si pamici.
Banach dosta gdzie PENTHOUSE i pisze ze zami w oczach, jaki to Ty
jeste wspaniay i e Ci nie doceni i e zgubi adres, a chce Ci
pogratulowa. Ju ja myl, e raczej co sprzeda, ale moe krzywdz
czowieka, ktry jakby nie byo pierwszy mnie kupowa. Adres zreszt
zapomniaem mu teraz wysa, bo nie wiedziaem czy sobie tego yczysz.
To tyle dobrego, piknie pozdrw ode mnie on. Cze.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 28.8.86.

Wczoraj by krtki telefon od Ciebie, a dzi nadeszy chrem: widokwka

z Gibraltaru oraz list napisany po powrocie z urlopu. Zatem yjesz, bo ju
obawiaem si, e utopili Ci Baskowie.
Ja miaem ten ostatni miesic od Twego wyjazdu wrcz koszmarny i
jeszcze chyba koszmar si nie skoczy. Po prostu nieustannie jestem w
mniejszym lub wikszym stopniu chory. Najpierw ischias, ktry nieomal
uniemoliwia mi poruszanie si i przeszkadza nawet w spaniu, potem
zaczy si ble brzucha, a potem zapalenie drg ciowych, takie jak
wtedy, gdy bye w Warszawie a ja si rozchorowaem. Teraz szybciej ni
wtedy udao mi si rzecz przerwa, gdy od razu, gdy do blw i atakw
doczya si skaczca gorczka, zaaplikowaem sobie ten sam antybiotyk
(SERFIL-Cefradinum), ktry wtedy mi pomg i rzecz przerwaa si
radykalnie, ale nie przerway si uporczywe odwtrobowe ble gowy,
483

ktre pozbawiy mnie przez nastpny tydzie chci do ycia. Na dodatek

konieczno brania do kadego posiku rodkw rozkurczajcych i
ciopdnych, zaowocowaa dwutygodniow wycieczajc sraczk - na
dodatek pogoda stale jest nieustabilizowana, przetaczaj si fronty
wysokiego i niskiego cinienia, raz si robi cieplej, ale czciej jest
zimno, na wszystko to reaguj zwykymi blami gowy. Jednym sowem
klska, a oczywicie normalny tok zaj z administrowaniem chorymi i
zdrowymi w naszym domu nie uleg ani zawieszeniu ani zatrzymaniu, tak
wic nie za wiele mogem malowa i od 2 bm. do przedwczoraj mczyem
jeden i tylko jeden obraz, ktry wreszcie wczoraj "zakoczyem" nie
wiedzc nawet czy jest dobry, zy czy nijaki i zabraem si za nastpny moe ten pjdzie ju w jakim sensowniejszym tempie, ale nie wiem
jeszcze czy ze mn bdzie lepiej - dzi znowu boli gowa i pogoda si
zmienia.
Odpowiadam telegraficznie na spraw katalogu poruszon w licie. Nie ma
sensu by nabywa katalog DIAPAZON, bo jest on za drogi i wcale nie taki
dobry (raczej paci si nie za jako, a za elegancj - ja znam ten katalog i mog
go zawsze poyczy w Polsce bez adnego pacenia, tyle by przejrze i
wynotowa tytuy. Generalnie to ja mam dostp do wielu katalogw, nie zawsze
dokadnie wtedy, gdy chc i nie zawsze z konkretnego kraju, a o katalog FNAC
prosiem ze wzgldu NA CIEBIE, a nie ze wzgldu na mnie. Ja nieustannie z
reklam, z poyczonych katalogw, z rozmaitych rde wypisuj tytuy i
numery, ale przed rokiem miae mi za ze, e wysaem Ci tytuy, ktrych nie
moesz dosta i mylaem, ze katalog FNAC (skoro kupujesz wanie we
FNAC) spraw Ci ogromnie uproci.. Jeli taki przesta wystpowa w
przyrodzie, to zostamy przy wariancie takim, e ja bd Ci posya spisy, a Ty
bdziesz je realizowa wg. zasady dostpnoci tytuw na rynku paryskim.
Odchyek cen w gr i w d nie bierzemy pod uwag, ale gdyby pojawiy si
jakie monstrualne odchyki (podwjna cena) za jaki konkretny tytu, to zanim
go zrealizujesz daj mi o tym zna. Gdyby to byo co bardzo dla mnie wanego
policz to wtedy jak dwie pyty, a jeli bdzie mniej wane to zrezygnuj.
Nawiasem mwic, to, co jest w katalogu DIAPAZON te nie zawsze bywa na
rynku francuskim - co o tym wiem z mych dowiadcze z Seguennym. Z tym,
e wolabym by zakupy robi we FNAC z tego powodu, e pyty, ktre miay
piecztk FNAC byy po prostu najlepsze technicznie z tych, ktre przysae.
Poza tym byy plombowane. Najgorsze pyty nabye za pierwszym razem! Byo
kilka z usterkami, (ktre wymienie) a jedna podwjna z usterk, ktra wysza
na jaw dopiero po kupieniu przeze mnie innego odczytywacza. Na poprzednim
sza bezbdnie, a na nowym nie idzie - pod lup wida usterk fabryczn
484

(nierwno wylan mas) tak wic chyba nie ma si co chyba akomi na czasem
nieco nisz cen, bo wiem z dowiadczenia, e nigdy ta cena nie jest
opuszczana bezinteresownie! Czasem jest to produkt drugiej kategorii, czasem
uywany i zwrcony, czasem uszkodzony, w wypadku artykuw
ywnociowych np. najczciej na granicy wanoci i ulega przeterminowaniu
tydzie po kupnie...

No to tyle tego dobrego. Trzymaj si kupy, zaczam pikne pozdrowienia

dla Twej ony. Cze.
(monogram)
P.S. Dla rozbawienia wysyam list, ktry dzi dostaem. Gdyby nie
charakter pisma mylabym zwaywszy na papier i styl, e napisaa to
uczennica szkoy podstawowej.
29.8.86. Znowu przez ca noc bolaa gowa i obudziem si z blem i
dzie bdzie na straty. Wczoraj zimny suchy wy, dzi ciepy, mokry ni,
jutro pewnie wicher, pojutrze ozibienie - o Boe!
(monogram)
***
Drogi Piotrze !

Warszawa 14. 9. 86.

Kilka informacji telegraficznych.

Paczka nadesza, bardzo dzikuj za kaw, wpisuj ja na nieustajc list
WINIEN, MA zawierajc nasze drobne wzajemne dugi i wierzytelnoci,
ktra jak myl regulowa bdziemy raz do roku w trakcie Twej bytnoci
w Warszawie. Nadesza te pocztwka z Madrytu z opnieniem rwnym
chyba miesic (z Gibraltaru bya ju przed sporym kawakiem czasu). Co
do kaset z kopiami naszych rozmw, to skopiowaem wszystko co
chciae, co do jednej tamy, ktr nagrywaem tylko na moj prob
powiedziae w Warszawie, e Ci nie interesuje, ale mog j te
skopiowa. Nie pamitam ju nawet, po co j nagrywaem, chodzio i
485

interesy i ustalenia w umowie. Kopie ( 4 kasety C-90) przekazaem

zgodnie z Twym poleceniem Rymszy w dniu 1 bm., czyli na dwa dni
przed odlotem jego znajomej do Parya. Myl, ze od dawna masz je ju
w swoich zbiorach, ale informuj na wszelki wypadek, bo raz ju by
polizg w tych sprawach i nie chciabym by mniema, i ja go
spowodowaem.
Co do nagrania PEGAZA, to dzi nagrywaem go ju po raz wtry,
nudzc si przy okazji serdecznie, a w ubiegym tygodniu nagrywa si z
zegarem i z dwugodzinnym zapasem miejsca po obu stronach (u nas nic
nigdy nie jest na termin, trzeba wic na wszelki wypadek wczy video z
rezerwami czasowymi po obu stronach nagrania), ale nie byo w nim ani
przed tygodniem, ani dzi nic na Twj temat. Przejrzaem te i
przegldam stale w gazecie program caotygodniowy TV, ale nic nie ma
tam takiego, co by wiza si mogo z materiaem, jaki mi sygnalizowae
(wywiad w Cannes).
Kupiem w tym celu tam BASF-240 za 7.50 dol., bo nie byo wtedy,
gdy kupowaem innych, z wyjtkiem tam typu HI-FI, ale te s o wiele
drosze mimo, i krtsze. Obecnie zreszt te innych tam nie ma. Nadal
nagrywa bd do skutku, albo do odwoania alertu. Wizyta w Pewexie w
celu nabycia tamy VHS spowodowaa lawin, ktra jeszcze nie stoczya
si do koca, ale ju si toczy zacza, jak Ci wspominaem (nie wiem na
ile to zrelacjonowae, bo bywasz raczej obojtny gdy idzie o moje pasje,
o co oczywicie nie mam pretensji i nie odczytaj tego w ten sposb bro
Panie Boe) moim marzeniem by camcorder w systemie "video-8", ale
by w Polsce niedostpny. Ow, co ja widz wchodzc do Pewexu? Pod
szyldzikiem NOWO stoi mj wymarzony SONY CCD-V 8 AF za
jedne 1.800 zielonych. Spowodowao to oczywicie bezsenne noce i
przymierzanie si do (cakowicie zreszt niepotrzebnego, bo co ja na
Boga bd tym krci i dla kogo???) wydatku, ktry oczywicie musi
by znacznie wyszy, w okolicach 4.000 gdy musi obj te TV, zwyke
video VHS w systemie SECAM (tamto 8 jest wycznie w PAL)
komputerek do montau elektronicznego, kasety, et c et c).W kadym
razie koci zostay rzucone i kupiem ju telewizor i najtasze video VHS,
tak, e dzi PEGAZ nagrywam ju u siebie. Telewizor jest denny (taki
sam jak u pani Szczyciskiej) daje zbyt fioletowy obraz, ale jego zalet
bya niska cena (500), a ja waciwie mam go zamiar uywa wycznie w
486

charakterze monitora. Teraz, gdy ju mam to, co mam, mog kupowa

camcorder i ca reszt, bo mam to do czego podczy.
W sumie caa ta gorczka spowodowana jest chyba moimi psychicznymi
kopotami zwizanymi z wystaw w Paryu. Maluje mi si le, podobnie
jak w analogicznym okresie ub. roku, a gdy mi si maluje le to zawsze
wcigam si w dodatkowe i uboczne zajcia. Sdz, e owa zabawa z
video jest pretekstem by nie sta przy sztalugach i wiem z dowiadczenia,
e gdy si tym jako zmcz co si od razu zepsuje, korowody z
reklamacjami, nerwy, irytacja i wreszcie wszystko wywala si do kta i
wraca spokojnie do malowania. Miejmy nadziej, e i teraz tak bdzie.
Dostaem katalogi z pytami CD i zaraz wysmayem list Nr.2 i spiesz
j wysa, nie po to by Ci ponagla w gorcym okresie, ale by spokojnie
i przy okazji kupowa to, co si kupi uda i odkada na pk z dala od
kaloryferw. Glinicki mwi mi, e ma by w Paryu w grudniu, to myl,
e wracajc przywiezie mi to, co w midzyczasie uda si uzbiera. Moe
wszystko?
Boe jak mnie eb boli!!! Ten cholerny PEGAZ przyczyni si do tego.
Nie mog zbyt dugo patrze na TV - co tam jest takiego, e wywouje
bl gowy. Jeszcze jeden argument przeciw wyrzucaniu forsy na
camcoder. Ale inaczej nie zaznam spokoju. Robic spis pyt
zrezygnowaem z rozmaitych pozycji, potem znowu je dopisywaem,
potem znowu rezygnowaem, w sumie zuyem przed ostateczn redakcj,
co najmniej 100 arkuszy papieru, walc za kadym razem na czysto przez
kopi. Syszaem np. w radio suity Bacha na wiolonczel solo w
genialnym wykonaniu Majskiego i jak nie cierpi Bacha (lub do tej pory
nie nauczyem si rozumie) tak od razu zapragnem to mie i po
otrzymaniu katalogu okazao si, e jest to pudo trzy pytowe za potrjn
cen (sze suit) - najpierw to wpisaem, potem skreliem, wreszcie
skreliem z zastrzeeniem, e "na razie". Nie sta mnie wreszcie na
nabycie wszystkiego!! Obrazw by nie starczyo.
Nie denerwuj si, e lista zostaa napisana nieco skomplikowanym
jzykiem, czasem nazwiska i tytuu s w pisowni francuskiej, czasami
niemieckiej, a czasami angielskiej. Gdzie umiaem pisaem po francusku,
ale czasem tytuy np. "Wesedonck Lieder" s zawsze i wszdzie po
487

niemiecku czy w jakim jzyku (acinie?) ktrego nie podejmuj si

zdefiniowa jak np. SYMFONIA DA REQUIEM Brittena. S to tytuy
midzynarodowe. Myl, e dasz sobie z tym rad, chocia nie wiem czy
pokazanie tego sprzedawcy nie narazi Ci na mieszno? Nie wiem na ile
mieszne jest to dla Francuza?... Przepraszam Ci, e w gorcym
przedwystawowym okresie dorzucam Ci ten sprawunek, ale wiesz ile to
dla mnie znaczy.
Trzymaj si kupy i poko si nisko ode mnie Twej onie. Cze.
(monogram)
***
15 Septembre 1986
Drogi Zdzisawie.
List o Twych kopotach zdrowotnych dostaem. Pociesz mnie tylko
myl, e w ogle dupa jest blada i tylko z utsknieniem czeka
koca. Czy dostae tamy, kaw, katalogi? U nas wszystko si
jako limaczy po staremu i po woli pcha do przodu.
Wol ubiega fakty i pierwszy robic donos na przeciwnika
sygnalizuje Ci polemik wok Twego "bohaterstwa, jaka
wywizaa si midzy mn a Nyczkiem przy okazji moich zmian
wprowadzonych do jego tekstu do albumu.
Robi to od tak troch dla siebie samego a troch po to by si ta
polemika dostaa do korespondencji z Tob. Bo w ten sposb ma
wiksze szanse by kiedy opublikowana. Ciebie bowiem samego,
a zwaszcza w stanie w jaki si obecnie znajdujesz nie wiele ona w
ogle z pewnoci obchodzi.

488

Ot Nyczek, przypisuje Ci w tekcie swoim "bohaterstwo ycia".

Tu mu si o mierci w gowie cay czas, a on bohatersko maluje i
oprawia obrazy w ramy, je kolacj i pi. To prawdziwe szalestwo!
"Ot mnie szo o to, pisze Nyczek, e Beksiski na przekr
mierci, losowi, beznadziejnoci i rozpaczy zachowuje si tak jak
si zachowuje: maluje obrazy, je, pi, otacza si nowoczesnym
sprztem, dokadnie oprawia obrazy i jest perfekcjonist
(podkrelone) - cho sam to ma za nic, za nirwan! I to jest dopiero
paradoks, to jest prawdziwe szalestwo -, ale i niesamowita
odwaga ycia (podkrelone) przeciwstawiania marnoci mierci."
Nie kontynuuj, bo znasz tekst Nyczka.
Odpisaem w sposb nastpujcy:
"...Wreszcie koniec: Drogi Panie Tadeuszu, gdzie tu bohaterstwo
ycia? Gdzie tu mstwo by? Gdzie tu odwaga? Czy my mamy
jakikolwiek wybr? Czy Zdzisaw go ma? Czy Pan go ma? Czy
mam go ja? Kady z nas, a ju Zdzisaw pierwszy z nas, dawno
bymy popenili samobjstwo gdyby to byo moliwe, gdybymy
potrafili to zrobi, gdyby idiotyczny instynkt samozachowawczy nie
umoliwia nam tego. Jaki inny wybr ma wizie skazany na
doywocie ni ukada w kostk ubranie, czyci zby i
perfekcjonistycznie chodzi w kko po podwrku? Jaki? I gdzie tu
bohaterstwo? Bo bohaterstwo jest tam gdzie jest wybr. A my
wszyscy nie mamy wyboru. Bohaterstwem w moim znaczeniu
byoby podci sobie yy. To jest jedyne bohaterstwo, bo na tym
tylko polegaby wybr. Tak jak to zrobi Witkacy.
Ja po prostu jestem epidemicznie uczulony na dt lip. A to jest
dta lipa te wszystkie optymistyczne dyrdymaki o mstwie ycia.
To tchnie socjalrealizmem i duchem chrzecijastwa. To tchnie
caa t mas optymistycznych bzdur, jak nas od zarania ycia
opychaj, cho ju rzygamy i nie moemy ani ksa wicej.
.... Ja ju tu ledwie zipi pod gniotem tutejszego liberalnego
optymizmu; pod gniotem obowizku kochania ycia i blinich, bycia
489

prnym i gotowym wspinania si na szczyty i pokonywania

przeszkd yciowych ku dobru spoeczestwa.
Te przeraajce konkluzje liberalnych bajek, w ktrych naley
zakoczy nut optymizmu, s dla mnie rwnie psychodeliczne jak
obowizek swego czasu u nas w Polsce, rozpoczynania wstpu
powoywaniem si na dziadka Lenina: " Ju Wodzimierz Ilicz Lenin
zwrci uwag na to, e..."
Cytuj rwnie ten fragment mego listu do Nyczka by poda Ci
troch temperatur moich nastrojw: dupa jest blada.
Nie chodzi tu o konkrety i nie obawiaj si, bo nie dotyczy to
naszego przedsiwzicia. Dotyczy to ogu spraw i caoksztatu
codziennoci.
ciskam Ci mocno.
Twj Piotr.
***
Drogi Piotrze,

Warszawa 29. 9. 86.

Przyszed dzi twj list, ktry sygnalizowae jako "ponury". Bo ja wiem?

Spodziewaem si gorszych rzeczy. W sumie to, co cytujesz z polemiki
swojej z Nyczkiem, nie budzi mego sprzeciwu, a nawet wywouje reakcje
pozytywn. Mj Boe, nie pamitam nawet, e Tadeusz pisa tam co o
"bohaterstwie". Wyazi ze mnie w tym miejscu nawyk suchacza muzyki,
ktrej w wielu momentach sucham na zasadzie produktw firmy Muzak.
Ow czytane teksty te "wchodz" do mnie i zaraz "wychodz", ale
analizy semantycznej nie przeprowadzam o ile nie zbudzi mnie co na
miar "konnego marynarza". Jak wida moje "bohaterstwo" w tekcie
Nyczka nie wybijao si ponad szmer smyczkw, mogem wic czytajc
to rozluni cakowicie uwag i w zwizku z tym nie zapamita, a ju na
pewno nie analizowa. Twj wywd wydaje mi si cakowicie
490

przystajcy do tego, co sam na ten temat pomylaem sobie, gdy go

przeczytaem, z jednym wyjtkiem: Ow nie jestem bynajmniej pewien
czy popenibym natychmiast samobjstwo, gdyby nie instynkt
samozachowawczy. Jest to jakby jednostronne zobaczenie problemu. Nie
ulega wtpliwoci, e ycie ciekawi moe chyba na zasadzie kolorowej
telewizji. Niejednokrotnie nie rezygnuje si z przecitnego lub zgoa
tandetnego widowiska w TV i oglda je do koca lub nawet, co tydzie (a
nie mona tu w ogle bra pod uwag instynktu samozachowawczego - w
kadej chwili bez ryzyka moemy przecie przerwa i nie oglda, a nie
przerywamy i nie odchodzimy, siedzc nawet bez nadziei, e w dalszym
cigu znajdzie si nareszcie co interesujcego). To raz. A druga sprawa
to fakt, e dla mnie mankament ycia polega na tym, e jest ograniczone
od gry w czasie i koczy si mierci. Przyspieszanie nieuchronnego
zakoczenia niczego tu nie poprawia, moe najwyej skrci mk
oczekiwania, ale jak na razie nie mcz si oczekujc, mimo, i nie mam
wicej przed sob ni 10 lat, jeli wzi pod uwag wiek, w ktrym zmar
mj ojciec. Powoli, powoli odczuwam coraz silniejszy lk i coraz krtszy
oddech: "nie ma sensu ju bra si za to", "nie zd ju zrobi tego",
"chobym y jeszcze 20 lat, to w peni si bd najwyej przez najblisze
5, o ile w ogle jest to penia si". I tak dalej. By moe nadejdzie
moment, gdy stanie si to nie do zniesienia, ale obserwujc ludzi starych
np. moj matk obecnie, widz, e wcale nie reaguje inaczej ni ja.
Oczywicie : bezsens pracy i doskonalenia si w niej, nikczemno
naszego wymiaru i to e waciwie nie bardzo wiadomo czym i gdzie
jestemy, tak w d jak i w gr cignie si nieomal nieskoczona drabina
form i wymiarw, a jeli jeszcze wyobrazi sobie inne wymiary czasu i
inne wymiary przestrzeni, to waciwie jest tak jakby nas w ogle nie
"byo", nas, czyli czego co o sobie na codzie mniemamy w sposb
najbardziej prosty i oczywisty.
Tak wic wracajc do tekstu Nyczka, ktrego zreszt nie mam, bo albo
daem go z powrotem Nyczkowi, albo Tobie, albo w ogle zgubiem, to ja
go nie analizowaem do tego stopnia, by zauway takie sprawy.
Oczywicie nie traktuj mego gosu jako rozstrzygajcego w sporze
midzy Tob, a Nyczkiem, co do meritum tekstu, bowiem wypowiadanie
si na ten temat tak po Twojej jak po Nyczka stronie jest dla mnie
piekielnie niezrczne i wolabym uda, e adnej sprawy nie ma nawet
gdyby si ukazay na mj temat dwa sprzeczne ze sob teksty. W ogle
491

czytanie tekstu na wasny temat jest dla ludzi niemiaych katorg i nie
wykluczam, e dziaa tu mechanizm obrony psychiki przed obcieniami,
czyli e ja w ogle nie wiem, co czytam, jeli ju co czytam. Chocia
moja reakcja na Dziworskiego przeczyaby temu.
Aha. Dostaem plakaty od Glinickiego. Mog jedynie pogratulowa
jakoci reprodukcji. Jest to najlepsza reprodukcja jak kiedykolwiek
miaem. Czy zmienie drukarni??? Ostro, subtelno kolorystyczna, w
ogle wszystko bez najmniejszego zarzutu. Gdyby to album mg mie tej
klasy reprodukcje... Poza tym wydaje mi si suszne, e wybrae na
plakat ten wanie obraz, a nie te postacie przy palach,
Obraz wybrany na plakat

492

Postacie przy palach

na ktre decydowae si w Warszawie. Oczywicie nie jest to moe
najwaciwsze na plakat w znaczeniu "uderzenia". Obraz jest zbyt
ciszony kolorystycznie i rysunkowo, ale oglne wraenie jest bardzo
dobre, a reprodukcja wrcz doskonaa.
Co do spraw technicznych, to podam przez Glinickiego xeroxy tych list
pytowych, ktre ju dostae poprzednio w korespondencji. Po prostu by
moe uatwi to zakup, bo bdzie mona poszczeglne egz. zostawi w
493

sklepie. Na razie nie mam nowych tytuw, ale tego, co dostaem jest ju
bardzo wiele, chyba ponad 50 sztuk.
Ja namalowaem ju 5 obrazw i maluj szsty. Ostatni obraz poszed
bardzo szybko. Z tym zawsze jest loteria. Przypominam o sprawie
wynajcia pokoju. Gdzie najdalej do grudnia bd mia miejsce u siebie,
a potem od nowego roku MUSZ mie jakie locum na odkadanie
urobku. Tyle dobrego. Trzymaj si kupy.
PS. 30.9.86. Cholera. Mylaem ju, e ta galeria w Ostromecku
wydatkowaa swoje kredyty na co innego ni mj obraz, ale jak si
okazao nie zapomnieli o mojej warunkowej obietnicy z wiosny br i dzi
zadzwonio Ministerstwo KiS, e jutro przyjdzie kto wybra obraz. Nic
nie mogem od rki wymyle z wyjtkiem owego hemu, ktry i tak by
dla nich pocztkowo przeznaczony, ale ktry potem odoyem dla Ciebie.
Powiedziaem, e mog "wybra" z jednej sztuki, bo wicej niczego nie
mam. My rozliczylibymy si punktem 37. Oczywicie o ile nie zaczniesz
protestowa, bo sprawa nie bya dogadana na 100% i poniewa obraz
pochodzi z roku 1985 (grudzie) to niby mgbym go zaliczy przy Twej
dobrej woli do punktu 37 za rok 1985 gdy nie zatrzymaem sobie
dosownie nic. O ile podniesiesz protest, to zaliczam to do roku 1986,,
czyli do tych piciu sztuk, jakie masz prawo zatrzyma dla siebie za rok
1986, ale wtedy zostanie mi raptem 3 sztuki, bo t jedyn dla rodziny w
Hamburgu te bd musia wzi z tej puli. Zreszt moe nie bdzie im
si podoba i zrezygnuj. Wyl jutro sprawozdanie. A ju si cieszyem,
e Ministerstwo KiS zapomniao o moim istnieniu, tymczasem z
rozmowy wywnioskowaem o nadchodzcej fali kopotw. Tzn. e oni
maj jakie "twrcze" zamiary. Moe si myl. Boe, czy oni nie mog
zapomnie e istniej!!!
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 5.10.86.
494

Przepraszam e z opnieniem, miaem bowiem napisa nazajutrz, ale

opnienie nie wyniko z mojego powodu. Facet z Ministerstwa, ktry
mia przyj w sprawie obrazu, nosi nazwisko Sekunda i jest to idealny
przykad na okrelenie "nomen omen". Umawia si trzykrotnie i
trzykrotnie dzwoni w dwie godziny po wyznaczonym terminie z
zapytaniem czy moe jeszcze przyj i trzykrotnie odbija si od
repondera - gdy jak wiesz, ja nie umiem pracowa w oczekiwaniu na co,
tak wic na p godziny przed wyznaczonym terminem myj pdzle, rce,
ubieram czyste ubranie, siadam i czekam po czym po dwch godzinach
nie jestem ju w stanie podejmowa pracy powtrnie - bybym go w ogle
skreli, ale chciaem si pozby tej sprawy definitywnie, wic dzi
przyszed i obraz mu si nie podoba, albo raczej czu, e nie jest
dowartociowany nie mogc wybra spord kilkudziesiciu tak jak w
pracowniach innych malarzy (pochowaem wszystko - nie pokazaem
pokoju Zosi, zreszt byem wcieky na t dup za spnienia) zrobi mi
wykad, ktry mia mnie zobligowa do wygrzebania czego wicej zza
szafy, a wykad ten obejmowa spis dostojnego grona, z ktrym pospou
bybym w tych zbiorach, opis sali w jakiej to bdzie wisie oraz miast w
ktrych to si w cigu najbliszych miesicy gocinnie wystawi (co
mogo mnie tylko zniechci, zwaywszy na moje obawy o uszkodzenie)
na kocu opisywa wzruszywszy si nieomal do ez jak to inni zdejmowali
najlepsze swoje obrazy ze ciany i chyba nawet krew dawali... Zrobiem
(w obawie, e si za dwa dni rozmyli i jednak przyjdzie po obraz) pewne
"zagranie", e niby moe zabra od Nyczka to, co wzi Nyczek, a
Nyczek wemie ten hem, ale powiadomiem Nyczka, by si na to nie
godzi za gdy Sekunda przyjdzie raz jeszcze, to teraz powiem, e hem
ju sprzedaem, bo przecie mu si nie podoba, a innych rzeczy nie mam.
Tak wic sprawa z poprzedniego listu zostaa zaatwiona w sposb, ktry
nie bdzie mnie zmusza do proszenia Ci, aby jednak z tego obrazu
rezygnowa. Niestety dowiedziaem si mimochodem gorszej rzeczy, co
ju w ogle nastawio mnie do Ministerstwa i jego siepaczy w sposb
agresywny i wrog.i Ow obraz, ktry mia i do Muzeum w Gandawie
jako dar Ministerstwa, gnije sobie w magazynach Ministerstwa, ktre
uwaa e go kupio i moe z nim robi co chce, o Gandawie ju nie ma
mowy i sprawa upada, o czym mnie nikt nie powiadomi. Odkupibym
ten obraz z powrotem, ale prawnie jest to w Polsce niemoliwe. Ale ju
te skurwysyny nigdy wicej nie wezm mnie na aden bajer! O tym
495

wszystkim dowiedziaem si zupenie przypadkowo od Sekundy. Nic ju

na to nie poradz.
Dostaem zaproszenie (2 szt.) na moj wystaw, niestety przyszo bardzo
pogite, wic bardzo Ci prosz o odoenie kilku sztuk o ile jeszcze je
masz dla mnie. Przywizby je Glinicki. Reprodukcja bardzo dobra,
zmniejszenie w stosunku do roku ubiegego jest korzystne, razi mnie tylko
troch ten napis pod reprodukcj, gdy nie ma za fajnego liternictwa, ale
rozumiem, e chciae zachowa styl sprzed roku. Glinicki twierdzi, e
potrzebujesz jakich moich nowych zdj i podobno szuka otoczenia, w
ktrym wypadbym wystarczajco ponuro. Proponowaem, by na uytek
ewentualnego rynku amerykaskiego zrobi mi zdjcia za kierownic
samochodu, ze suchawk telefoniczn lub kieliszkiem i promiennym
umiechem, ale ona wydaje mi si nie bardzo rozumie - najchtniej
sfotografowaaby mnie a tle sklepu misnego, bo po pierwsze mniema, e
caa kula ziemska wie, i w Polsce nie ma misa, e to, co wida w tle,
to jest sklep misny, oraz e fakt e ja stoj na tle sklepu misnego, w
ktrym nie ma misa ma w ogle jakiekolwiek znaczenie!, ale on ma ten
typ mylenia i nie mog si przebi. Na dodatek mgbym y bez misa,
nie to jest w Polsce problemem numer jeden dla mnie. To tyle dobrego.
Wysyam list poczt, bo moe bdzie szybciej ni Glinicki. Piknie
pozdrawiam. Przeka ukony onie.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 20.10.86.

Banach, gdy mu opisaem nasze domowe ukady napisa, i jestem

dowiadczony jak Hiob, co jest du przesad, gdy jeszcze nie obsypay
mnie parchy i na dodatek nie mam adnych problemw z Panem, ktre by
wymagay z jego strony dowodw szczeglnego umiowania. Tym
niemniej wczoraj wieczorem ni z tego ni z owego wyskoczya mi jaka
bolesna "gula" w dupie i lekarz (przez telefon) powiedzia mi, e "to nic
gronego, lecz zapewne hemoroidy". O kurwa blada - nigdy czego
496

podobnego nie miaem, co nie jest oczywicie adnym powodem bym

tego nie mia mie od wczoraj a do koca ycia. Ledwie siedz, a jak tak
dalej pjdzie, bd musia przez reszt ycia wycznie sta lub lee na
brzuchu.
Nagrywaem wczoraj na video ogldajc jednoczenie Dziennik, jaki
stary polski film i potem Pegaz razem ponad cztery godziny bybym moe
filmu nie oglda, ale wszystko z wyjtkiem Dziennika zaczynao i
koczyo si w tak innych i o p godziny nawet rnicych si od
zapowiedzi w prasie porach, e ju nie byo innego wyboru zwaywszy,
e gdy zabior si za co innego zapominam o takich rzeczach jak
gotujca si na kaw woda, przelewajca wanna, czy konieczno
nagrania czego, za zaprogramowanie nie wchodzio w gr, zwaywszy
na te niezawodne pory. Potem jeszcze ex post przeszukaem tam, czym
za czego nie przegapi (wychodziem do azienki oglda wasn dup),
ale nic tam nie byo, czego zreszt byem przedtem w stu procentach
pewien. Musiaem oglda blisko godzinny spicz Jaruzelskiego na jakim
zjedzie partyjnym w Katowicach, wyczyem dwik i bybym chyba
zasn, gdyby nie obolaa dupa. Zaproponowae, e to moe nagrywa i
oglda Tomek!! Nie wiesz, czym jest Dziennik TV w Polsce i kim jest
Tomek. On zada jednej pyty kompaktowej CD za jedno ogldanie i
nagrywanie dziennika, a wiedzc, CZYM jest dziennik TV wcale mu si
nie dziwi - tego NIKT w Polsce nigdy nie oglda chyba, e czeka na film
a dziennik si przedua!!! Jeli kiedykolwiek nagrywano co ze mn do
TV, to emitowano ten materia za dwa trzy miesice, czasem po kilku
latach - tylko raz dosownie na minut, (ale nagrano kilka dni przedtem)
mianowicie Alicja Wahl robic wernisa zaatwia, e w Dzienniku
rwnoczenie poszed materia na temat wystawy i krtki spicz, jakiego
telewizyjnego krytyka. Wernisa jeszcze trwa, gdy ju w TV bya
informacja i pokazano sal wystawow, obrazy, mnie et c... W podobny
sposb przed wielu wielu laty recenzja Urbanowicza z mojej wystawy w
Warszawie ukazaa si w tygodniku (chyba) WSPCZESNO, prawie
rwnoczenie z wystaw, ale bya napisana na dwa miesic przedtem i z
takim wyprzedzeniem zoona w redakcji. Moliwe to jest tylko przy
tzw, wiziach nieformalnych na linii artysta, dziennikarz, redakcja.
Myl wic, e tracc wczoraj cztery godziny czasu na ogldanie TV,
zamiast czytania czego ciekawego i obejrzenia dwch filmw z
497

mordobiciem i wybuchajcym samochodami, ktre przynis mi "tylko na

dzi wieczr" Tomek, zrewanowaem si z nawizk za to, i brak
alfabetycznego spisu utrudni Ci wyszukanie pyt dla mnie?! Wszystko,
czego nie dostae spisz raz jeszcze alfabetycznie i wyl powtrnie oraz
bd ten spis uzupenia przepisujc za kadym razem wszystko
alfabetycznie, jeli to ma pomc, o czym nie miaem pojcia. Dla mnie w
ogle moliwo szukania samemu na pkach jest tak niepojcie
abstrakcyjna, e pozwol sobie nie rozumie, na czym tu polega problem.
W polsce na pkach w "Juniorze" ley okoo 30.000 pyt, wymieszanych
jak groch z kapust poowa ma tytuy drukowane cyrylic: ISAYE jest
tam jako ISAJ, za IVES jak AJFS, lady strzee osiek sprzedajcy
wycznie kasety z muzyk pop i nie znajcy si w ogle na muzyce
klasycznej, za przed lad wije si i toczy okoo p setki osb na
przestrzeni okoo 10 metrw kwadratowych. Gdyby mnie puszczono za t
lad (bywao tak przed 10 laty) bybym gotw natychmiast jak mnie boli
dupa odby stosunek heteroseksualno-analny ze sprzedawc o ile by si
tak szczliwie zoyo, e jest zarazem pedaem i gerontofilem (a na
dodatek ponie ryzyko zakaenia si AIDS). Tak wic opis Twych
trudnoci z alfabetem i tego, e musiae kilkakrotnie wraca pod t sam
pk (majc BOSK moliwo grzebania samemu po pkach!!!!)
wywar na mnie wraenie przeciwne od zamierzonego przez Ciebie. Ale
obiecuj: od tej pory bdzie alfabetycznie - jeli tylko taki drobiazg by
przeszkod, to problem nie istnieje. Przepraszam, e tak wiele o pytach,
ale chyba zauwaye, e we wczorajszym telefonie Ty pierwszy
poruszye problem pyt. Sam nie odezwaem si sowem i mgby kto
mniema, e w ogle o tym zapomniaem. Tak te bdzie nadal, aby bro
Boe nie czu si ponaglany!!!
Ponagla Ci jednak powoli bd w innej sprawie: Chodzi bdzie o ten
pokj w Warszawie, w ktrym miabym skadowa przez rok obrazy do
jednorazowego wyboru. Chodzi o to, e w Daczy u szwagra mam zoone
jeszcze do sporo zapasw z pyt pilniowych, ktre uywam do oprawy
przybijajc je po lewej stronie ram. Szwagier darowa cz swej daczy
synowi i w tej chwili trwaj tam przerbki i dobudwki, bylimy tam
wczoraj popoudniu i dzi jedziemy tam oberwa te moje pasy z pyty
(jest tego sporo!) bo oni nie maj teraz na to miejsca. Zo je w schowku
u teciowej, ale od tej pory schowek w ogle przestaje si wogle liczy
jako miejsce na obrazy! Namalowaem ich 7, a obraz nr 8 jest na
498

stalugach. Jeli dalej tak pjdzie, to do koca grudnia bdzie ich w sunie
14-16. Najdalej z kocem grudnia, nawet, jeli odlicz 5 moich obrazw,
bd musia mie przestrze na skadowanie tego, co ju namalowaem,
bo inaczej nie bd mia gdzie odkada obrazw namalowanych po 1
stycznia. Oczywicie do koca grudnia dam sobie z tym rad, ale przecie
sprawy jeli je komu tutaj (Rymszy, Szczyciskiej etc.) zlecisz nie bd
zaatwione w cigu tygodnia! To nie Pary i mog by trudnoci z
uzyskaniem locum w krtkim czasie. Z wielu te wzgldw byoby
wskazane by nie byo to locum na drugim kocy miasta! Ju choby,
dlatego, e chciabym nad tym locum mie wzgldnie sta kontrol! To
tyle dobrego. Trzymaj si kupy - poza tym sobie i Tobie ycz, co
najmniej dziesiciu sprzeday. Twej Maonce nisko si kaniam. Co
zego to nie ja.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 21.10.86.

Niestety wczoraj znowu nic nie byo, mimo, i obejrzaem Komentarze

Dziennika, ktre jednak s zawsze (jak si zorientowaem teraz, bo
dawniej w ogle nie wiedziaem, e jest takowa audycja - Dziennikw w
ogle nie sucham i to nigdy) o godzinie 9,35 a nie o 10,30. O godzinie
10,30 by jaki program z Kampuczy. Zawiadomiem na czas zarwno
Rymsz, ktry prosi by informowa go na bieco o wszystkim, co si
wydarzy jak te i pani Szczycisk, ktra dla odmiany yczya
powodzenia. Ja bd te komentarze przez czas jaki nagrywa non-stop, to
moe wreszcie natrafi na temat. Nie gniewaj si, ale rzeczywici
mylaem, e nagra to mam dla Ciebie do celw archiwalnych i nawet w
tym celu chodziem do technika by pyta czy nagranie w SECAMIe D/K
jest w ogle do odtworzenia w SECAMIE L (on twierdzi, e moe nie
by koloru, ale te na pewno nie wiedzia). Ja oczywicie jestem jak
najbardziej zainteresowany zobaczeniem nawet parosekundowej migawki
z wystawy, wic nie bierz mego narzekania z poprzedniego listu zbyt
499

dosownie - traktowaem to raczej stylistycznie, jako odpowied na Twoje

narzekanie w sprawie niealfabetycznego spisu pyt.
Bardzo dzikuj za gotowo przekazania troch forsy przez
Glinickiego!!! Jestem docinity do muru, bo zuyem cay zapas forsy
szwagra, (ktr on trzyma w mojej szafie), zapoyczyem si ju u
Tomka, a wczoraj bdc po pasy z pyt pilniowych na daczy,
dowiedziaem si, e szwagrowi bdzie niedugo potrzebne 400 w
zwizku z przebudow. Liczyem, ze cao dugw oddam z kocem
grudnia, a tu nagle okazao si, e musz narusza konto, a to jak ju Ci
mwiem niesie za sob konsekwencje procentowe. To, co mam na koncie
N, nie moe by w ogle ruszane przez cay rok, bo wyjcie nawet maej
czci powoduje, e cao wkadu zaczyna "startowa" do rocznego
leakowania od nowa, za podstawow rezerw finansow mam na tzw.
trzyletnie wypowiedzenie, co daje mi 11% odsetek rocznie, ale jeli
zechc wyj nawet odrobin to "za kar" z caej sumy dostaj zaledwie
3% w skali rocznej, co powoduje, e 8% trac i to przez trzy lata!!!, czyli
razem co najmniej 25 % tzn. daoby si to zmniejszy wyjmujc wszystko
i zaczynajc od zera, ale co za korowody!!! Miaem ju wic dzi i do
banku i wyjmowa z konta N, na ktrym forsa ley ju prawie od roku!
Dziki zatem stokrotne i czekam na Glinickiego!!!
- Byem przed chwil po zakupy poranne i wziem gazet i oprcz
"Komentarzy" jest dzi audycja "Spotkanie z Pegazem" - moe w niej to
bdzie? W tym spotkaniu prezentuje si czasami pani Terentiew (przed
wielu laty, gdy bya modsza Kuduk nazywa j "dziewczyn z twarz
morsa" - dawniej przed laty prowadzia tak audycj "XYZ").
Jeszcze jedna sprawa, ktra nieco mnie przerazia: Zapytae pod koniec
rozmowy wczoraj, czy trzypytowy album licz jak trzy pyty i rozmowa
si urwaa, tak wic zapewne nie usyszae mojego wrzasku, e nie
zamawiaem adnego trzypytowego albumu, a wic zasza pomyka!
Zamawiaem kilka dwupytowych i oczywicie licz kady jak dwie
pyty. Co do trzypytowego, to pisaem Ci, e zrezygnowaem z suit na
wiolonczel solo Bacha w wykonaniu Majskiego wanie dlatego, e
okaza si to by album trzypytowy i jest to dla mnie za drogo. Po prostu
nie pragn a takiej iloci tych samych struktur formalnych i
brzmieniowych nawet, jeli wykonanie byoby genialne (syszaem jedn
500

z tych suit przez radio z tej wanie pyty). Jak wiesz mistrzowie, nawet
najwiksi w okresie baroku, zrzynali z kolegw i z samych siebie w
sposb tysic razy bardziej automatyczny ni to byo kiedykolwiek
pniej w historii muzyki. Kada z tych kompozycji moe by nazwana
doskona a nawet genialn, ale nie moe mnoy tej genialnoci w
lustrach do tego stopnia, by trzeba byo wy suchajc tego (ze
zmczenia). Gdy si sucha muzyki neoromantycznej wykonywanej przez
due aparaty orkiestrowe wraz z chrami, to nagle puszczenie sobie
baroku na skrzypcach lub wiolonczeli solo, daje efekt szklanki zimnej coli
w upalny dzie. Jak wiesz uywam muzyki w sposb troch
nieodpowiedni, tak jak by to by Muzak (ostatnio czytaem wywiad z
Dalim i on te mwi - by to stary wywiad - e w trakcie malowania nie
naley myle o tym, co si maluje i e on tak robi, powoywa si zreszt
na opini Rafaela, a wic jak wida jest to mechanizm powszechny i
ponadczasowy. Dali mwi, e puszcza sobie muzyk, ale jej nie sucha,
bo ona rwnoczenie czyta mu ksik, a gdy wieczr oglda obraz,
ktry w trakcie tego malowa to jest zdumiony, jakim sposobem to
wanie namalowa. Dokadnie tak to wanie wyglda tak wic dozuj to
sobie nie tylko na zasadzie suchania z penym zaangaowaniem (chocia
i takie momenty nadchodz) co raczej jako mg muzyczn i w zalenoci
od nastroju, zmczenia, samopoczucia et c perfumuj t mg i koloruj
tak, by zachowujc potrzebny mi do pracy nastrj nie dusia mnie
nadmiernie. No to tyle tego dobrego.
Pogoda si zepsua, wyje wiatr i zacina deszczem. Nie za bardzo mog
siedzie, bo z moj dup nie jest lepiej. Moe ja mam AIDS? Trzeba
bdzie odwiedzi lekarza, ale jestem zbyt leniwy na to. Trzymaj si kupy
- mam nadziej, e oprcz katalogw podasz mi przez Glinickiego kilka
zaprosze (niewymitych) bym mia dla ludzi, ktrzy to kolekcjonuj.
Piknie kaniam si Twej onie. Cze.
(monogram)
***

501

Drogi Piotrze!

Warszawa 27.10.86.

Przed chwil by tu Glinicki i przekaza mi 1.000. - co niniejszym

potwierdzam i bardzo raz jeszcze dzikuj za operatywno i szybko, bo
bya mi forsa potrzebna dosownie "na styk", tak dosownie, e ju zostao
tylko 200 mimo, i od odejcia Glinickiego nie mino jeszcze p
godziny. Wszystko odbyo si nieco inaczej ni miao odby, gdy w dniu
przyjazdu Glinickiego miaem atak wtrobowy i przez cay dzie, a potem
przez ca noc i przez prawie ca niedziel byem wyczony z ycia
towarzyskiego. Na lotnisku bya moja ona, odebraa pyty, katalogi,
wszystko doszo w porzdku nie zdyem jeszcze przesucha, bo w
pierwszym dniu, gdy je dostaem, nie byem ich nawet w stanie obejrze,
a w niedziel byem (jako reakcja po rodkach rozkurczajcych)
sparaliowany cholernym blem gowy.
Glinicki mwi, ebym nie robi po raz drugi tej samej listy alfabetycznie,
bo ju zoye t niealfabetyczn we FNAC wic jest to tylko sugestia na
przyszo. Oczywicie w przyszoci wszystko bdzie alfabetycznie. Ta
przyszo jest odlega bo aktualnie niewiele zapewne jest nowego.
Bardzo, bardzo dzikuj za pyty! Ta potrjna to mj bd! Nie miaem
pojcia, e jest potrjna, nie miaem pojcia, e jest to opera, zamwiem
w oparciu o nazwisko kompozytora nie znajc utworu (Glass jest
kompozytorem z pogranicza muzyki awangardowej i popularnej, pisze
wszystko i duo midzy innymi do filmu, np. "Mishima") wiedziaem, e
ma w dorobku oper o Einsteinie, ale opery "Satyagraha" nie znaem.
Katalogi maj bardzo dobre reprodukcje i robi na wszystkich, ktrych
obdarowaem nimi bardzo dobre wraenie.
Ta pewna rezerwa, jaka wyczuwasz tu z mojej strony, polega na moim
podgrymaszaniu dotyczcym amania. Ow moje prace s monotonne
formatowo (wszystkie pionowe), wic aby zniwelowa troch ten efekt
naleaoby je jako zrnicowa w katalogu. Ja bym doda wicej
poziomego (czog, licie, samochd) zrobibym jedn strone na czarno
inn na biao, jedna prac wiksz, inn mniejsz, zmienibym liternictwo
na okadce. Tak jak jest, jest jeszcze bardziej monotonnie ni w
rzeczywistoci, bo nawet formaty zostay prawie e zunifikowane, ale
oczywicie da si to wszystko wytumaczy handlowym aspektem
502

wystawy, bo nic nie byo tu bardziej lub mniej faworyzowane, w sumie

traktuj moje uwagi jak lune rady na przyszo.
Od Glinickiego dowiedziaem si, e masz jeszcze troch
PENTHOUSEw (Glinicki oczywicie powiedzia, e Dmochowski kupi
ca ciearwk PENTHOUSw), wic gdy Ci co zostao, to moe
mgby mi kilka sztuk da? Sporo ludzi mnie o to pyta, niektrzy chc
pisa do redakcji, ale nie ma jak z Polski przekaza czeku do Francji, a ja
jeden daem Wakowi, drugi mam dla siebie, dabym i koledze z
Poznania, ktry tu by w sobot i wielu innym entuzjastom - w sumie
moe i dla Ciebie zrobi to po jakim czasie jak robot. Oczywicie to
samo dotyczy katalogw. Z tych, ktre dostaem zosta ju tylko jeden.
Jest sporo osb, ktre o to prosz - take wrd Tomka znajomych.
Otrzymaem te od Glinickiego instrukcje, e mam malowa pejzae, a
nie szkielety, bo szkielety "nie id", a o pejzae ludzie si pytaj
"zamawiam cztery damskie akty w trzy czwarte, siedem pejzay
romantycznych, jeden szkielet dla ksidza - pustelnika i dwa due strajki
dla centrali zwizkowej do sali konferencyjnej, jeden w Lille, drugi w
Marsylii - tak jest wasza wielmono tylko do strajkw prosz ekstra
dodatek na czerwony kadm i r quinacridonowy i czy nie ma
zapotrzebowania na walki bykw, bo mnie byki dobrze wychodz i ju
porobiem studia..." Wg. tego, co mwi Glinicki (wracam do tonu serio)
o ile uda Ci si sprzeda jeszcze dwa obrazy prcz tych dwch to
podobno masz przyjecha do Warszawy w grudniu. OK, OK, bardzo si
ciesz, ale niezalenie od tego czy Ci si to uda czy nie uda, a w zwizku
z tym czy przyjedziesz czy nie, to pokornie przypominam o koniecznoci
zaatwienia od grudnia tego lokalu na obrazy. Oczywicie, jeeli
przyjedziesz to sprawa moe si odwlec, bo wtedy zabierzesz obrazy i
znowu bdzie pusto na jaki czas. Ja na razie nie posunem si naprzd i
stale mam siedem skoczonych i smy na stalugach, ale to wynik
perturbacji zdrowotno-towarzyskich ostatniego tygodnia.
Nieustannie ledz PEGAZ i inne audycje, raz opuciem Komentarze
DTV, ale miaem rwnoczenie na innym programie ciekawy film, ktry
chciaem sobie nagra - podobno co byo w radio, ale te nie wiem,
jakim, bo nie spytaem jakiego czowieka, ktry do mnie dzwoni i pyta
ile kosztuje i gdzie jest do nabycia album, ktry wyszed we Francji", bo
503

w radio byo, e jest teraz moja wystawa w N. Yorku (?!) wic nie jest
wykluczone na co mi zwrci uwag Glinicki e moga to by jaka
informacja z radia Wolna Europa lub Gos Ameryki.
28.10.86. Nie daem rady zakoczy wczoraj listu, bo o godzinie 18
zacza si falanga goci, najpierw pielgniarka do mycia babci (udao si
chocia to jedna zaatwi, ale oczywicie angauje to te nas tyle, e Zosi
jest fizycznie lej) potem szwagier po fors (ktr mu wrczyem z
obojtn min, jakby od paru miesicy leaa i czekaa na niego) potem
chirurg, ktry bywa u babci, a ktry wrci wanie z Hamburga do crki
mojego szwagra i przywiz dla niego aspiryn Bayera, ktra rzekomo ma
si rni od naszej, jednym sowem jak wszyscy wyszli bya godzina
24,20 i nie byo ju szans na zakoczenie, poprawienie i woenie do
koperty listu co czyni niniejszym. Piknie pozdrawiam. Kaniam si
Pani. Zaczam (dla nas wszystkich) yczenia sprzedania wszystkich
obrazw po cenie maksymalnej. Ha.
(monogram)
PS: Zauwayem z zadowoleniem, e przecitna cena pyt leaa grubo
poniej zaplanowanej wartoci, (180) wic nie jest z tym tak le jak si
obawiae przed wakacjami, mwic przez telefon, e s trzy, cztery,
pi razy drosze ni poprzednio, gdy tymczasem s chyba nieco tasze
ni poprzednio, co by potwierdzao moje na ten temat informacje z caego
wiata. By moe wynika to te z faktu, e moje upodobania s nieco
odmienne od upodoba ogu, co potwierdza si te w Warszawie. Gdy
przed orodkiem Wgierskim, Niemieckim czy Czeskim tkwi stuosobowa
kolejka po pyty, ktre wanie nadeszy, nigdy nie stoj w tej kolejce
wiedzc ze 100% pewnoci, e pyty, ktre ja chc kupi le sobie przez
cay czas spokojnie na pce i gdy kolejka i pyty, ktre ona nabywa si
skocz (za dwie godziny) wrc i kupi wszystko bez trudu. Dlatego te
nie podoba si ludziom to, co jest namalowane na moich obrazach. Po
prostu jestem nieco inny zarwno we Francji jak i w Polsce. Czy nie
warto raczej tego ceni zamiast zwalcza? Poddaj pod rozwag.
(monogram)

504

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 28.10.86.

Przerwaem prac okoo 1600 i pojechalimy na wystaw "4 x Pary"

eksponowan w Zachcie, gdy naleao odda cze witym krowom,
ju choby dlatego, e sam usiuj takowe krowy urodzi. Moe nie
wiesz, ale wystawa zostaa przygotowana przez chyba Centrum Pompidou
i inne francuskie muzea, oczywicie jest niezbyt obszerna, bo ile miejsca
ma Zachta i obejmuje okres sztuki francuskiej od pocztkw 20 wieku
zakoczony bodaje rokiem 1972. A wic wraenie raczej przygnbiajce.
Z tego wszystkiego zostaa kupa miecia, to nawet w wikszoci nie s ze
obrazy, to jest raczej takie nic i gdyby wystawa okrgowa warszawskiego
okrgu Zwizku Plastykw tak wygldaa, to byoby dno. Broni si
poszczeglne obrazy, jaki Chagall (chyba akrobatka), ktrego ju
widziaem przed wielu laty w Polsce na wystawie sztuki francuskiej,
rzeba Germaine Richer, maleka akwarela Wolsa, obraz Matty, jakie
rysunki Artauda, co tam jeszcze, ale cao wywouje refleksje o
zupenym upadku sztuki ostatniego pwiecza, szara, brudna, nijaka...
Oczywicie kady student akademii namaluje dzi bez trudu kongenialne
pastisze prawie wszystkich tych obrazw - nie jest to oczywicie
kryterium jednoznaczne, gdy witym krowom zalicza si nowatorstwo i
wytyczanie nowych szlakw, ale mj Boe co oprcz kupy miecia
jednak powinno zosta gdy szlaki zostay ju wytyczone! Nie wielu
studentw na wiecie jest w stanie (przy maksymalnym wysiku) zrobi
kongenialne pastisze wybitniejszych twrcw renesansu et c. Sztuka
grecka np: Czy ja wiem, ktre prace byy wczeniejsze, ktre "wytyczay
szlaki", a ktre byy tylko kontynuacj ? Historyk sztuki wie, ale ja nie. I
czy jest to dla mnie istotne przy odbiorze? Mimo wszystko liczy si
jednak jako i dlatego na Wolsa zwrciem uwag, mimo, i by
wielkoci pocztwki. A ta jako jest wrcz okropna!! Jest to kupa szajsu
ukazujca na dodatek w wielu miejscach prymitywn nieporadno
formaln: np. adny nawet fakturalnie obraz Dubufeta ma form rwnie
prostack jak polskie pocztwki boonarodzeniowe. Ja wiem, e bez
Miro, Picassa i innych nie byoby w tej chwili nawet mojego malarstwa i
jestemy dziedzicami tej tradycji, wyrolimy na tym i uczylimy si
formy w oparciu o te wzory, ale teraz nagle, gdy si to en masse widzi w
505

oryginaach, okazuje si, e ojcowie duchowi w wielu wypadkach nie tyle

poszukiwali nowego, co po prostu nie umieli malowa, s to paskudnie
namazane knoty, z ktrych nic nie zostao gdy przestay by nowoci. Na
wystawie tumy, mimo, i wybraem okres obiadu, by ich unikn.
Wikszo jak na kadej wystawie obcuje nie tyle z przeyciem, co z
relikwiami, ciszone gosy, kontemplacja, nikt by zego sowa nie rzek,
nad wszystkim unosi si majaczenie z kilkunastu ekranw telewizyjnych
eksponujcych jaki dokumentarny film o Centrum Pompidou i w ogle
sztuce francuskiej - wikszo zreszt siedzi przed telewizorami, mimo, i
podobny bet pynie take z naszego Pegaza, ktrego przecie nikt nie
oglda z takim naboestwem. Borycz piosenkarze na trzy pas (czy jest
na wiecie co okropniejszego od piosenki francuskiej?) gdzie tam nagle
przebija si jakie continuum Bacha (czyby on te by abojadem?). Jest
to jedna z tych wystaw, po ktrych odechciewa si czowiekowi pracy.
Ty, ktry tu wchodzisz egnaj si z nadziej. Na dodatek niedomyci
Rodacy mierdz! Szatniarce daem 20 z, ale oddaa koleance mwic,
e "to na tamtej ladzie" i dodaa, e ona nie ma "takiego szczcia", bo
ona ma lad dla wycieczek modzieowych, a ci nigdy forsy nie daj. I tu
te walczy si o miejsca - poza tym usyszaem refleksj na temat istoty
szczcia a to jednak powinno si liczy. Tyla wrae z wystawy.
Wrciem do domu, babcia nawalia do ka, wic mielimy wraenia w
stylu "sztuka i ycie". Na zakoczenie wic wypiem trzy Heinekeny
(zaczem si odchudza, a gdy si odchudzam, czyni to przy pomocy
piwa, cukru i szynki - jest to moja specjalne technika i powinna da
rezultaty) i siadem do tego listu, by podzieli si wraeniami. Nie
nabyem katalogu za 2.500 z wic nie czuj si gorszy, e katalogw z
naszej wystawy te nikt nie nabywa. tyle, e
2.500 z w warunkach
polskich to okoo 1/5 pensji statystycznej! Prawie wic nikt ich nie
kupuje, bior, macaj, ogldaj, odkadaj. Ja z kolei nie bardzo
wiedziaem po co miabym wypiera jeszcze jeden dcm szecienny
powietrza z naszego mieszkania w ktrym nie ma ju czym oddycha.
Na marginesie: Poniewa jak ju pisaem Glinicki mwi mi, e istnieje
teoretyczna moliwo Twojego przyjazdu w grudniu, wolabym wiedzie
jaki wariant (w wypadku takiego przyjazdu) wolisz? Chodzi o punkt 37.
Nie mam teraz zbyt fajnego okresu, ale tym niemniej nie rezygnuj z tych
swoich 5 sztuk, ktre zgodnie z tym comy sobie spisali mam prawo w
506

tym roku zostawi dla siebie. W tej chwili mam 3 kandydatury.

Mylaem, e caa sprawa odwlecze si do lipca, sierpnia przyszego roku
i wtedy bd mia po pierwsze wicej obrazw, po drugie janiejsze
widzenie, co naprawd chc mie, ale na wszelki wypadek wolabym
wiedzie czy wolisz, by Ci tego, co wybior w ogle nie pokazywa, na
zasadzie "co oczy nie widz to serce nie boli" jak mwi lud polski, czy te
jednak wolisz by Ci to pokaza. Ja oczywicie wyboru dokonam i nawet
ramy na "swoich" obrazach bardziej wypigluj (po prostu Ty je
wymieniasz, wic zgodnie z tym comy si umwili szkoda mej pracy na
zocenie, malowanie et c), ale chodzi o to czy mam je reprodukowa czy
te po prostu ukry? Chciabym, by nie byo kontrowersji i zrobi tak jak
sobie zayczysz.
Co do pt. klientw to wydaje mi si, e Ostromecko odpado cakowicie
(s tam jeszcze jakie drgawki, ale myl, e si z tego cakowicie
wywin) za co do rodziny w Hamburgu, to moe si tak uda, by
zadowolili si tym obrazem, ktry jest w posiadaniu mego szwagra. On
im chce go da, bo bdzie si, eni i w zwizku z tym dzieli dacz i
przekazuje dzieciom wszystko, co tylko moe, aby w wypadku gdyby go
nagle szlag trafi do podziau nie wczya si caa nieznana mu w tej
chwili rodzina jego nowej ony, ktrej on nawet nie zna. Mnie to zreszt
bardzo dogadza, bo to ewentualne wysanie obrazu wisiao nade mn jak
kamie myski, a fakt e pyty bd dostawa od Ciebie, pozbawia mnie
waciwie bardziej osobistej motywacji.
Glinicki wspomina, e co ma by nie tylko w TV, ale te w POLITYCE.
Oby tylko nie napdzio mi to koniunktury w Polsce. Dawniej o to
walczyem, a teraz walcz z tym. Kada wzmianka napdza koniunktur.
Papier si koczy. Cze.
(monogram)

507

Dama z flakami
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 1.11.86.

Wyczuem w Twoim gosie w telefonie uraz, e nie nagraem tej audycji.

Jest mi naprawd bardzo przykro i zapewne mi nie uwierzysz, ale si
508

bardzo staraem aby to zapa, ale jest to poniekd szukanie igy w stogu
siana, na dodatek przy braku pewnoci czy iga si tam w ogle znajduje!
Nagraem w sumie co najmniej 20 jeli nie wicej godzin (hale tam, co
najmniej 40 godzin) rozmaitych "Dziennikw", "Komentarzy Dziennika
TV", "Pegazw" i "Spotka z Pegazem" jak te codziennie czatowaem na
nieregularnie podawany program dnia, bo moe nie wiesz, ale gazety na
Suewiu nad Dolink nie s dobrem, ktre nabywa si zawsze o kadej
porze i bez trudnoci - raz s, raz jeszcze nie ma i stoi ogon, raz ju byy i
nie bdzie dopiero po poudniu, a po poudniu ten sam cyrk. Wreszcie
tylko na pocztku powiedziae, e to ma by w Dzienniku, po dwch
dniach mwie, e to ma by w "Komentarzach Dziennika", a to (jak si
okazao) cakiem inna audycja i o innej porze, w sumie zakres i zasig
moliwych do szukania stogw siana si powiksza, wic postanowiem
si (po przyjedzie Glinickiego i po jego informacji, e nagrano "bardzo
duo" materiau) ograniczy do "Pegaza" i "Spotkania z Pegazem",
wiedzc e w Dzienniku na takie sprawy przeznacza si zaledwie
sekundy. Aha: "Program dnia" potrzebny mi by zawsze, bo zarwno
"Komentarze" jak i "Spotkanie z Pegazem" nadawane s, co dzie inaczej
i bez adnego planu generalnego. O ile taki plan istnieje to powtarza si w
cyklach nie mniejszych ni z Trepy Kondratiewa. Gdy szed ten program,
byem akurat na Placu Komuny i czekaem przed budynkiem na Tomka,
ktrego tam odwiedzilimy z magnetofonem do naprawy - gdy Tomek
wyszed (a zanis facetowi, ktry mu ten magnetofon naprawia katalog z
wystawy, bo jest on entuzjast moich obrazw) to dowiedzia si, e
"przed chwil wanie dawali w Dzienniku o wystawie", Gdy wrcilimy
do domu, byo na reponderze nagranie od Glinickiego, e "w Dzienniku
bya migawka, ale bardzo krtka". Bardzo mi jest przykro, bo naprawd
chciaem to zarwno zobaczy, jak nagra dla Ciebie. Mog si tylko
pociesza, e nigdy jeszcze do tej pory nie zapaem w Dzienniku TV ani
radiowym adnej informacji na swj i swoich wystaw temat, mimo, i
takowe dawniej wielokrotnie byy, jak mi post factum donosili ludzie.
Teraz sprawa katalogw. Nastpio tu jakie nieporozumienie. Glinicki
przywiz mi dokadnie 7 (siedem) katalogw i 3 (trzy) zaproszenia, a
wrczajc mnie powiedzia mniejwicej tak: "Dmochowski przygotowa
kup katalogw dla Pana, ale w ostatniej chwili okazao si, e trzeba
paci za nadwag 4,5 dolara od kilograma, wic wziem tylko kilka a
reszt Dmochowski poda przy innej okazji, gdy za miesic jedzie kto z
509

jego rodziny" (powiedzia kto, ale zapomniaem). Dlatego te dzi

przypominam Ci o tych katalogach. Powiedziae, e moesz mi je wysa
na mj koszt. Nie wiem, czego dotyczy sowo "koszt" wysyki czy te
katalogw??? Jeli katalogw to rezygnuj - niestety nie mog sobie na to
pozwoli - mylaem, e dostan jak to bywa w zwyczaju troch wicej
ni 7 egz. autorskich. Oczywicie porto pace chtnie, ale ekonomia te
tutaj wydaje mi si nieco ksiycowa: przecie bdzie ono na pewno
wysze ni 4,5 dolara, ktre zapaciby Glinicki a ja jemu za nadwag 1
kg., a przecie nie potrzebowaem nawet kilogram tych katalogw na
Boga! Jakbym dosta ich ze 13 wicej, tak, aby w sumie ich byo 20 na
pewno by mi wystarczyo. Tak jak jest to le, bo dwa daem Tomkowi
dla jego znajomych, jeden Noszczykowi, jeden Skrzydlewskiemu (z
Poznania, kolekcjonuje wszystko na mj temat), jeden szwagrowi, jeden
kuzynowi, jeden wysaem studentowi filozofii, z ktrym troch od czasu
do czasu koresponduj i jestem na zero. Wczoraj by tu jeden redaktr z
Radia to mu tylko obiecaem i przez telefon obiecaem znajomemu
redaktorowi z "Polityki" i Turlejskiej, mylaem jeszcze o Nyczku,
Waku et c, ale jeli Ci na tym nie zaley to dajmy temu spokj. To
wszystko zreszt w oparciu o Twj telefon poprzedni, w ktrym mwie,
e katalogi w Paryu w ogle "nie id", mimo, i obniye cen mylaem e nic nie tracisz jeli je wylesz w iloci 20-30 sztuk do
Warszawy. Zreszt pisaem na ten sam temat przed rokiem, traktuj to
zawsze jako gest towarzyski - po to wreszcie zawsze s egz. autorskie,
nawet w wydawnictwach.
Bardzo piknie dzikuj za dalsze pyty, ktre podobno udao Ci si
otrzyma. Te ktre dostaem s bardzo dobre. Dziki mojej pomyce z
tym trzypytowym albumem SATYAGRAHA wszedem w posiadanie
doskonaej pyty, ktrej bym zapewne przez skpstwo nie naby - szalenie
mi si ta rzecz podoba i myl, e podobaaby si i tobie - jeli chcesz
bd mg Ci to przegra na tam. Zawiodem si tylko na tym bawanie
PIERRE HENRY, miaem ju jedn jego pyt LP, a raczej czteropytowy
album APOKALIPSA, prymitywny i nudny jak flaki z olejem, nigdy nie
daem rady wysucha tego w caoci, ale miaem nadziej, e facet
poczyni postpy, tymczasem obecnie na CD jest rekonstrukcja innego
nagrania sprzed wielu lat, tak sama nudna jak ta Apokalipsa, tyle, e
dotyczy BARDO THODOL, czyli Tybetaskiej ksigi mierci - facet jak
510

wida przymierza si tylko do tematyki nieprzemijajcej. Zwaywszy na

skal dokona i zapewne talentu...
Kochany Piotrze! Co Ty tam pieprzye, e ja Ci mwiem, i nie maluj
kolorem czerwonym, bo jest zbyt drogi. Ale na Kup Kupay jeli tak
nawet powiedziaem to bya w tym oczywista kpina, ktr mniemaem, i
chwytasz!! Mwi czasami, gdy mnie ludzie pytaj "a dlaczego to jest
niebieskie" - (pytanie to mona z rwn naiwnoci zada w stosunku do
kadego koloru) - "a dlatego jest niebieskie, bo mi si czerwona farba
skoczya, a zostao duo niebieskiej, ktrej szkoda zostawi" lub
"niebieska farba jest najtasza, a ja musz oszczdza, bo mi mao pac".
Nie zadawae mi chyba takich pyta, a jeli zadae nawet, to obrciem
to w art wyprbowanym sposobem. A tak w ogle to farby nie dziel si
na czerwone ni niebieskie, lecz na drogie i tanie. Niektre czerwone s
tanie, niektre niebieskie te i przeciwnie. To samo dotyczy innych
kolorw. Oprcz tego s cae "serie" drosze i tasze. Ju pisaem. NP :
Najdrosze s farby artystyczne tasze s dla artystw jeszcze
tasze s budetowe jeszcze tasze dla studiw najtasze dla
szk. Maluj farbami absolutnie najdroszymi (jako seria), za, jeli
idzie o poszczeglne kolory, to nie kieruj si w ich uyciu cen!
UUUUUUU!!!! Po tylu rozmowach i trzech latach znajomoci
powinienem si obrazi!! Czy wiesz, e na obrazie pozostaje zaledwie
plus minus 1/10 lub mniej uytej farby? Reszta spukiwana jest
sukcesywnie, co kilkanacie sekund z pdzla w benzynie, po czym co
dzie odstawiam benzyn do sojw, aby si odstaa i co dwa trzy
tygodnie wyrzucam do zsypu szlam z farb drogich i tanich, (ale
najdroszej firmy i najlepszej sorty), co najmniej kilogram, za co najmniej
100-150 dolarw. Inaczej si nie da pracowa. Zreszt i na palecie
ogromna ilo zostaje i si j po pracy zeskrobuje, a ile zostaje na
pododze, spodniach, bluzie i moim nosie, a ile spukuj z rk do
wodocigu. A ile zaschnie nieuywanej w tubie, bo przecie w warunkach
polskich kupuje si to na zapas i en masse, farb w kraju w ogle nie ma,
zaatwiam to przez ludzi, Ciebie w t gr nie wcigaem, bo obaj
mielimy niewesoe dowiadczenia, gdy prosiem Ci na pocztku
naszych ukadw o aerograf, ktrego musiae szuka a na peryferiach
Parya. Zatem raz jeszcze klkam i przysigam na pami moich
ormiaskich przodkw: nie kieruj si w doborze kolorw niczym innym
jak tylko wyobrani oraz trwaoci tego, co robi na wiato - jeli z
511

jakiego koloru rezygnuj to dlatego, e jest nietrway lub nie mona go

ze wszystkim miesza lub grozi ryzykiem, e zacznie reagowa na
siarkowodr z atmosfery lub wolne kwasy w linoksydzie et c et c. Howgh
jak mawiaj Apacze. Umawialimy si na wstpie, e ja odpowiadam za
farby, podobrazia, pdzle (to jest dopiero naprawd drogie, a zdziera si
masowo jakbym tym tar po glaspapierze - oczywicie bywaj te tanie
pdzle, ale s niewiele warte), i inne takie sprawy, (bo s jeszcze media w
tubach i butelkach, rozpuszczalniki artystyczne, grunty, impregnaty et c et
c) i dlatego nie suszyem Ci tym gowy ani nadal nie zamierzam suszy.
Bagam nie domniemuj, e oszczdzam na wasnych obrazach. To tak
jakby domniemywa, e oszczdzam na lekarstwach dla wasnego syna.
Ja nie maluj w oglnym rachunku dla Ciebie ani dla Ludzkoci lecz dla
Siebie przez due S! Boe co za podejrzliwo!!!
Co do poddasza Glinickiego to skontaktuj si z nim. Byoby to najlepsze
moliwe rozwizanie, bo mwic prawd troch baem si dawa to do
nieznajomych ludzi. Wspominaem w poprzednim licie, ze Glinicki
mwi, i masz nieskonkretyzowany jeszcze zamiar - alternatyw
przyjazdu w grudniu. Chciabym tylko, (co po namyle przyszo mi do
gowy) zauway, e w takiej sytuacji mj plan ilociowy, ktry na koniec
grudnia mgby by w granicach 12-15 obrazw, znacznie si zmniejszy.
Procesy technologiczne, ktre w sprzyjajcych warunkach mog tak
skorelowa z wolnym miejscem w pracowni, zdjciami et c, aby traci jak
najrzadziej i jak najmniej czasu, te musiay zosta przypieszone co
spowoduje, e do malowania "na luzie" zostaby mi tylko listopad, a ju
sam fakt oczekiwania (jestem neurastenikiem jak wiesz) spowoduje, e
nie bdzie to okres najowocniejszy. Jeli potem sobie zostawi 5 sztuk
(obecnie skoczyem 8 i zaczem dziewity) to do wywozu byoby
zaledwie maksimum 6 sztuk, bo przez listopad nie wydusz wicej jak
trzy, a i to "w nerwach". Tego wszystkiego nie odczytuj jako tego, i nie
chc Ci widzie, bo nie jest to adna kurtuazja (a zakamany rwnie
raczej nie bywam): zawsze bardzo si ciesz na Twj przyjazd i
moliwo pogadania. Jest to po prostu ocena sytuacji, a poniewa
poprzednio pisaem, ze do grudnia bd (o ile dobrze pjdzie) mie wicej
prac, chc to tutaj sprostowa. Poza tym chodzi te o mj luz w wyborze
obrazw dla siebie. Nie chce Ci tutaj wciska adnego kitu i nie obawiaj
si, e namalowawszy lepsze obrazy w roku przyszym, poprzestawiam
512

cechy i wybior sobie moje 5 za rok biecy z roku przyszego. Nie

bdzie adnych tego typu krtactw i nie musisz si obawia.
Chodzi jednak, o co innego. Jeli np. teraz chce sobie zostawi posta
niebiesk stojc, to nie wykluczam, e za p roku namaluj jeszcze
jedn posta stojc, ale tak, ktra mi najbardziej podejdzie i wtedy nie
zostawiabym ju sobie tej niebieskiej. Np. na pewno jeszcze bd
malowa posta pod parasolem raz lub dwa, trzy razy im duszy mam
okres do refleksji tym mniej histerycznie mog dla siebie wybiera.
Oczywicie upraszczam, bo kieruj si nie tyle postaci w zamian za
posta, co raczej konkretnym problemem malarskim w zamian za ten sam
problem, ale lepiej rozwizany - moe to by wic niekoniecznie posta
za posta i morze za morze. To by byy refleksje na temat Twojego
ewentualnego przyjazdu w grudniu. I na tym ju kocz, bo pnoc za
pasem, a ja jeszcze musz sklei co przy stalugach (taki dodatkowy
uchwyt, ktry zmniejszy koysanie si duej pyty przy pracy) tak by mi
wyscho do rana. Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj Pani.
(monogram)
PS: 2.11.86. W trakcie korekty zauwayem, e niektre rzeczy nie s jasne,
wic jeszcze dopisuj dzi: A wic jeli idzie o katalogi, to w momencie gdy
powiedziae "mog je wysa na twj koszt" nie wpado mi wogle do gowy,
e moe te i o koszt katalogw, a nie tylko koszt wysyki i dlatego nie
zaprotestowaem od rki!! Jeli wic je wylesz zanim ten list dojdzie, to ja je
przechowam do Twego przyjazdu i bdziesz je mg rozprowadzi midzy
swymi znajomymi. To wszystko oczywicie o ile koszt dotyczy te katalogw
jako takich. Przepraszam za komplikacje, ale w momencie, gdy to mwiem
bye na 100% pewien, e katalogi s za darmo, a dopiero potem nadesza
refleksja.
Sprawa druga dotyczy kolorw farb: Ow nie za jasno napisaem tam, e sam
kolor nie wie si z cen. Bywaj farby czerwone zarwno drogie jak i tanie
jak i rednie i nie ma to nawet zwizku z ich adnoci ani z ich trwaoci, co
raczej z odcieniem. Cena zaley od rodzaju zwizku chemicznego. To samo
dotyczy kadego koloru. W katalogach kadej firmy dzielone s one na serie wg
ich cen np. serie 1, 2, 3, 4, 5 lub serie A, B, C, D, E i tym podobnie. Niezalenie
od tego peny zestaw kolorw jest produkowany w kilku seriach, z ktrych
najdrosza to "ARTISTS OIL COLOURS". W seriach taszych zarwno
pigmenty jak i emulgatory, stabilizatory, jako oleju et c jest nieco gorsza, w
513

seriach jeszcze taszych drobne pigmenty wystpuj jako imitacje i maj w

wersji angielskie dodatkowe okrelenie "HUE" np. CADMIUM RED (HUE).
Chciaem zaznaczy, e uywam wycznie najdroszych serii. Jest jedna,
jedyna farba produkowana jeszcze obecnie w ograniczonej iloci i nie zawsze
dostpna w handlu, ktrej nie uywam ze wzgldu na astronomiczn cen. Jest
to ultramaryna z lapis lazuli. Produkowano j w redniowieczu i do dzi uywa
si jej do konserwacji i do faszerstw. Kosztuje majtek i jest trudno dostpna
nawet w najbardziej renomowanych firmach. Dzisiejsza, syntetyczna
ultramaryna produkowana jest z glinokrzemianu sodowego i naley do farb
najtaszych,, czyli dolny margines listy cen. Uywam jej bardzo rzadko, bo
istniej domniemania, e pod wpywem wilgoci mog si uaktywnia wolne
kwasy w linoksydzie i reagowa z glinokrzemianem sodowym powodujc tzw.
"Chorob ultramarynow", czyli szarzenie ultramaryny na obrazie. Natomiast by
sobie to powetowa w prawie kadym akrylu wal kup ultramaryny; w ogle
jak chce malowa w kolorze ultramaryny sigam po akryl, bo nie wystpuje w
nim linoksyd i nie na obawy "choroby ultramarynowej".

To by byo na tyle - przepraszam e nudz, ale mniemaem, i moe Ci

to interesuje. Wykaz cen farb artystycznych we Francji uzyskasz w firmie
LEFRANC BOUGREOIS. Nie jest to najlepsza firma wiata, ale
najlepsza francuska. Tak jak wszdzie na wiecie robi te najdrosz seri
farb artystycznych. Do dolnej granicy winna nalee ultramaryna, do
grnej kobalt, kadm, viridian etc.
(monogram)
***
Piotr et Anna Dmochowski
5. Square des Montferrants
78160 MARLY- LE - ROI (FRANCE)
Tel. (3) 958.32.47

Marly, le 26 X 86
Drogi Zdzisawie.

514

Dziki za mie ostatnie dwa listy, ten z 21 go doszed w

rekordowym tempie 4 dni.
Katalogi i zaproszenia wysaem przez Glinickiego, ktry wzbrania
si od wzicia wikszej iloci z powodu nadbagau. Gdyby
potrzebowa wicej przel paczk.
Pyty zbieram, lecz Glinicki wiadkiem jak powolna to i mudna
czynno. Fakt, e sprawia Ci to przyjemno jest dla mnie jednak
zapat wystarczajc. Pom mi tylko ukadajc list w porzdku
alfabetycznym i dokadnie sprawd wszystkie namiary. Myl o
pycie Glassa, ktra skadaa si z trzech sztuk, wbrew twym
zapewnieniom, i sprawdzenie tego wymagao 2 rozmw
telefonicznych, listu, pjcia do FNACu a najgorsze odnajdywania
w nieporzdku mego gabinetu wynikym z wystawy (moje biurko
przeniosem do galerii a wic caa zawarto szuflad zostaa w
domu tworzc stajni Augiasza) twoich opisw pyt. Ale to tak
"stylistycznie" by Ci lekko uku za narzekanie na konieczno
nagrywania reportau w TV.
Na ten ostatnie temat wole si nie rozwodzi gdy w ogle
dziennikarzy uwaam za kanalie i nienawidz ich chyba rwnie jak
kocham twoje obrazy, a wic psychodelicznie. I to nawet, gdy
askawie zadali sobie trud wykonania roboty informacyjnej, za ktr
s paceni.
Niech wic do moich wewntrznych tortur jakie przeywam z
powodu tej hooty nie docza si jeszcze seria twoich utyskiwa za
konieczno nagrywania bzdetnych audycji telewizyjnych, w
ktrych "znw" nie ukaza si mj wywiad z Cannes lub reporta z
wernisau. Jest to chyba rwnie poda profesja jak prostytutki i
adwokaci.
Krtko wracam do tego, co piszesz o samobjstwie i o nudnym
filmie (yciu), ktry chyba by oglda do koca, nawet gdyby
instynkt samozachowawczy nie uniemoliwia Ci wyczenia prdu.

515

Zaskoczyo mnie to ogromnie, bo mimo tych setek rozmw, jakie

nagralimy waciwie nigdy o najwaniejszym tak naprawd emy
nie mwili, a wypeniaem sobie t luk wyobraeniem
zaczerpnitym z mych wasnych projekcji a ktre Tobie
przypisywaem.
O tyle to istotne, i jeszcze mniej "rozumiem" poczenie Ciebie i
twoich obrazw. Podejrzewaem, i jest w Tobie napicie
nieznone, najwysze, nieustannie drczce, stale aspirujce do
zerwania, ktre jedyne mogoby da ukojenie. Tak troch jak si to
we mnie dzieje na codzie, co minut, bezustannie. A tu odkrywam
faceta, ktry mi mwi, i film jest beznadziejny, cignie si, nic si
ju na nim z pewnoci nie zdarzy, ale on ze zniechcenia, z nudy,
z lenistwa do koca by go i tak obejrza.
ciskam Ci najmocniej, onie twej rce cauj i... by moe do
niebawem. Jeli bowiem uda mi si sprzeda jeszcze dwa obrazy
przyjedziemy z Ani do Polski zaraz po wystawie.
Twj Piotr.
P.S. Przeczytaem ten list mej onie, jak to mam zwyczaj by kto
mnie skontrolowa czy jakiego grubego gupstwa nie
powiedziaem, ktrego bym potem poaowa.
"Po co BEKSISKI ma ci zapewnia, i auje i przeprasza, i
mimo swego geniusza i twoich wewntrznych rozdar jemu ani w
gowie samobjstwo?"
Odmwi susznoci nie mog, ale i mnie "si nie chce" przerabia
listu lub pisa nowy tak by przemilcze, bo takich rzeczy si nie
mwi.
Twj Piotr.
***
516

Drogi Piotrze!

Warszawa 10.11.86.

Na wstpie wypada spyta jak si czujesz? Tre pytania wynika

poniekd z Twoich telefonw. Pytam mojej ony, po co Piotr dzwoni
skoro daje rad zaledwie zapyta jak si czuj, po czym zanim ja
wyjkam (nieodmiennie zaskoczony takim pytaniem) mtn odpowied,
poczenie ulega przerwaniu". Odpowiedziaa, e Dmochowski jest
dobrze wychowany w przeciwiestwie do mnie. A wic to, co na wstpie
to by z mojej strony bysk dobrego wychowania! Przed chwil dostaem
list z dnia 26 ub miesica. Niestety napisany odrcznie, co spowodowao,
e nie wszystko tam odczytaem w stu procentach, a poza tym
odpowiadajc nie umiem wyawia jednym rzutem oka okrelonych
kwestii. Myl jednak, ze poniewa od trzech czy czterech dni wybieram
si napisa (nie daem rady zmieci si w tym telefonie, ktry wykonae
przed trzema dniami) to nawet, jeli mj list nie bdzie odpowiedzi na
Twj, to jednak jest par spraw ktre i tak musz poruszy.
Jedna to sprawa NESCA. Wprawdzie Ci o nie nie prosiem, ale obaj
wiemy, e dokadasz j czasem do jakiej paczki, jako e ten towar
zawsze u mnie jest potrzebny. Ow zmieniy si nieco parametry na
najbliszy rok (moe mniej). O ile ju co kupie i dooye np. do
katalogw, to rzecz jasna nie ma z tym problemu, ale na najblisz
przyszo nie kupuj bo nabyem w Pewexie ponad 100 soikw z
wanoci do lipca 1988, a miaem ju w domu okoo 36 soikw z
wanoci do lipca 1977, wic mam co pi! Pewex dostaje w cigu dwch
ostatnich lat NESCA GOLD DE LUXE (teoretycznie lepsza ni ta we
Francji, ale prawie dwukrotnie drosza, produkowana w Szwajcarii) tylko
raz w roku okoo listopada-grudnia i stoi to na pce przez okoo 10 dni,
po czym przez cay rok jest tego brak. Gdy tylko zobaczyem, e nadeszy
wykupiem wszystko z dwch sklepw Pewexu (dostaj tego mao jak na
sklep) budzc kompletn groz i ocipienie paniu sprzedajcych.
Oczywicie znowu pogryem si w dugach, ale to ju inny film. W
kadym razie dom wygld obecnie na sklep cukierniczy z Nesc. Chodzi
jednak o to by nie zrobi przypadkiem nadmiaru, a poniewa w ostatnim
licie sugerujesz, e mgby przyjecha do Warszawy, to obawiam si,
e chcc zrobi mi frajd nawieziesz te Nesca i byyby wtedy jaja!
Klska nadmiaru! To by byo na temat NESCA.
517

Teraz pyty: Wysyam alfabetycznie uoon list nowowynotowanych pyt z

katalogu SATURNa (odpowiednik FNACu w Kln) pochodzcego z lipca br.
Ale poniewa wysali ten katalog znajomemu z Berlina, (ktry wysa go do
mnie) dopiero w kocu ub. miesica, std wniosek, e nowszego jeszcze nie ma.
Z t alfabetycznoci s czasem problemy, ktrych zdajesz si nie docenia, a
przeceniasz z kolei (jak mi si wydaje) atwo zdobycia wszystkiego o ile tylko
uo to alfabetycznie. Z wykroju czcionki katalogw pytowych od kilku lat
widz, e jest po prostu wydrukiem komputerowym, a komputer jak wiesz jest
szybkokojarzcym kretynem. Jak mu si wpakuje niewaciwe dane to on je
sobie szybko kojarzy tak dugo dopki tkwi w jego pamici. To raz. Aha aha.
Ow jeli kto wsadzi tam nazwisko kompozytora przekrcone, z inn liter na
pocztku, to ono bdzie tam do momentu gdy kto tego nie zmieni w banku
pamici. Katalog SATURNa (i inne) maj np. Holsta pod M jako Molst, Berga
jako Brega oraz jako Berra (dwa razy, za kadym razem w innym miejscu) nie
wspomn ju, e zamawiane obecnie "Nokturny" Fielda wykonuje jaki pianista
Manon (Lescaut?) i tylko mojemu gwkowaniu naley zawdzicza, e pisze
tam nazwisko Mamou (Robert Mamou), ale mwic prawd nie jestem tego w
100% pewien. Najzabawniej wymieniona jest ylis-Gara (Jilis-Gala), Berlioz
jest jako Berllio i tylko tytuom utworw mona zawdzicza, e nie
pomieszaem go z Berio (Luciano Berio - wspczesny kompozytor). Jak wiesz
nazwisko takie jak Szostakowicz pisze si po francusku przez Chosta, a po
angielsku przez Shosta, a po niemiecku przez Schosta - nigdy nie wiadomo jak
jest na konkretenej pycie, a na pce jest tak jak na pycie, w konkretnym
wypadku jest tak jakby byo dwch kompozytorw i na pewno cz ley na
pce pod S, a cz pod C. Druga sprawa jest bardziej skomplikowana: ow
bardzo czsto pyt jest firmowana przez dwch kompozytorw. Np. Buxtehude i
Wider. W katalogu jest raz pod B, a raz pod W, ale na pce jest w ten sposb
jak na obwolucie, a skd ja mog wiedzie jakie nazwisko "firmuje" pyt? Np.
chcc kupi poemat na skrzypce Chaussona musiaem kupic pyt pt.
"KANTOROW/ZIGEUNERWEISEN" - byo tam kila utworw granych przez
Kantorowa, midzy innymi w Poemat, ale na przedniej okadce Chausson
nawet nie figurowa (To Ty kupowae to przed rokiem). Obecnie ta pyta jest
tylko pod K (Kantorow) lub pod Z (Zigunerweisen - jest to utwr na skrzypce
Sarasatego) pod CHAUSSON prno tego szuka!!! Tak wic staram si jak
umiem, ale to bynajmniej nie zaatwi "bezszmerowoci" w interesie - tego tak i
siak trzeba bdzie czasem poszuka. Glinicki potwierdzi due trudnoci w
odnalezieniu tytuw, o ktre prosiem. Ja zdaj sobie z tego spraw. Np. pyt,
na ktrej szczeglnie mi zaley (ASRAEL - Suka) znalazem tylko raz jeden w
katalogu komputerowym z ostatnich targw MIDEM. Lojalnie przyznaj, e nie
ma ani jednej w katalogach amerykaskich ani w katalogu SATURNa, podobnie
518

zreszt z kilkoma innymi. W tej chwili ukazuje si tego ju tak wiele i jest tak
powszechnie dostpne, e coraz trudniej jest znale okrelone pozycje, bo gin
w masie - ukazuje si efemerycznie lub nie w kadym kraju. Umawialimy si,
e jak czego nie ma to nie ma. Oczywicie, co jaki czas naley do tego wrci,
bo moe bdzie "nowy rzut" towaru czy powtrne toczenie, ale tak ju jest, e
im bardziej bdzie si to rozwija, tym bardziej przypomina bdzie rzek, ktra
pynie i przepywa i niektrych tytuw po miesicu nie sposb ju dosta. Jest
to rzeka, bo nawet sklepy prywatne w Warszawie oferuj ju, co najmniej 1000
tytuw do wyboru, niestety gwnie jazz i pop. W Polsce prawie wszyscy si na
to przestawiaj - inna rzecz, e nie za wiele osb wogle sucha muzyki w tym
kraju, wikszo wgapia si w telewizory... Generalnie nie jest to drosze od
pyt konwencjonalnych! Jeeli oczywicie idzie o eksploatacj. Nie ulega
zuyciu! Laser odczytujcy teoretycznie wystarcza na 10.000 godzin. Za
kosztuje (najtaszy) ca 250 dolarw. Iga w gramofonie starcza na 500-800
godzin, a kosztuje (sama iga) od 30 dolarw do okoo 500 dolarw za sztuk. Ja
oczywicie nie mam szans na kupowanie igie po 500 dolarw, ale nawet te igy
(redniej klasy), jakie kupuj, s po okoo 90 dolarw i musz ja zmienia, co
dwa, trzy miesice - tak wic laser paradoksalnie wypada taniej! Jedynym
mankamentem jest cigle niewielka poda "oryginalniejszej" muzyki - cigle
odrabia si zalegoci i toczy evergreeny, no, ale dobre i to.
A propos komputerw, o ktrych na poprzedniej kartce: Gdy telefonowae w
pitek by u mnie akurat kolega, ktrego inny kolega zajmuje si importem
(prywatnym) komputerw do Polski. Mwi mi, e w cigu okoo 3 najbliszych
lat ma si ukaza w masowej produkcji komputer do malowania i rysowania o
rozdzielczoci 10.000 punktw na jednym milimetrze kwadratowym (sto
punktw liniowo na jednym milimetrze). Rysowa si bdzie wprost na paskim
ekranie, bdzie mona cae fragmenty rysunku wrzuca jednym naciniciem
guzika do pamici, zerowa ten fragment ekranu i wykonywa alternatywn
wersj, po czym porwnywa wersj wyzerowan, (ale zapamitan z pamici
RAM) z wersj nowonarysowan, bdzie mona dowolny fragment po
fragmencie powiksza wielokrotnie dopracowywa szczegy, po czym
zmniejsza do poprzedniej skali, oraz w razie potrzeby lub po zakoczeniu
uzyskiwa w mgnieniu oka dowoln ilo kopii w skali 1:1 lub powikszonej
lub pomniejszonej. Podobno w przyszoci ma te doj do tego kolor!!
Wracam raz jeszcze do sprawy koloru, ktrej powiciem cz poprzedniego
listu. By moe nie do jasno napisaem tam i tu wyjaniem, dlaczego
produkuje si kolory drosze, skoro czasami kolory tasze s zarwno trwalsze
jak i adniejsze. Ow gdyby istniaa moliwo uzyskania trzech zasadniczych
farb: niebieskiej, czerwonej i tej (a dodatkowo czarnej i biaej) w idealnej
519

czystoci i maksymalnej, a zarazem identycznej dla kadego koloru

intensywnoci, to nie byoby potrzeba adnych wicej farb. Te pi tubek
wystarczyoby do uzyskania kadego koloru, a co wicej obraz byby
jednorodny zarwno w ogldzie jak i w czasie (proces zmian w cigu stuleci).
Niestety taka moliwo w farbiarstwie nie istnieje. Bdzie istnie w malarstwie
komputerowym (kady kolor mona tam zaprogramowa IDEALNIE jako
czstotliwo i potem dowolnie ju miesza i "zdudnia" te czstotliwoci).
Poza tym w pewnym dalekim od ideau stopniu istnieje taka moliwo w
fotografii kolorowej. Stopie "daleki od ideau" wynika std, e w fotografii nie
mona zaprogramowa czstotliwoci "idealnej, lecz jedynie dobra barwnik
zbliony do ideau, ale wyszo nad malarstwem (dostrzegalna w tym, e
przerocze kolorowe z obrazu jest w wikszym stopniu od obrazu jednorodne
jest to co, co powoduje, i mwi czasami, e reprodukcja jest lepsza od
oryginau) polega na tym, e tych barwnikw jest po prostu tylko trzy. W
farbiarstwie sprawa ma si tak, e nie ma si wogle czystych kolorw, lecz
rozmaite odcienie kolorw zmieszanych w rozmaitym skadzie widmowym i w
rozmaitym stosunku na dodatek w cakowicie rnych intensywnociach. Tak
wic majc kolor niebieski, nigdy nie mamy niebieskiego "idealnego" (jako
czstotliwo graniczna) lecz rozmaite rodzaje niebieskich zieleni i rozmaite
rodzaje niebieskich fioletw jedne i drugie maksymalnie zblione do
niebieskiego, ale nie niebieskie "idealnie", oraz rne w intensywnoci. Na
dodatek te fiolety bywaj nieznacznie, (ale jednak) zabrudzone tym, a te
zielenie bywaj tak samo nieznacznie zabrudzone czerwonym. W sumie
malarstwo to kupa kompromisw i przyblie - pewnych rzeczy nie da si
uzyska, mona si tylko do nich w wikszym lub mniejszym stopniu
przybliy. Co to jest np. intensywno. Masz np. dwa kolory z pozoru
identycznie ciemne. Jeden to "Viridian" (wodorotlenek chromu) drugi to
"Monestial Green" (Halogenek ftalocjanianu miedzi). Jeeli jeden i drugi
zmieszasz p na p z biel tytanow, to "Monestial Green" bdzie wietlist,
jaskraw zieleni, natomiast Viridian prawie w ogle zniknie i zostanie nieomal
czysta biel. Jest on bardzo mao intensywny. Nie nastpi tam aden zwizek,
adna reakcja chemiczne, ale biel przytoczya mao intensywny kolor. Tak wic
to, co uwaae za prosty wzr kosztu malowania, nie jest bynajmniej taki
proste. Najkosztowniejsza nie jest ta farba, ktra jest najdrosza w jednostce
objtociowej. Najkosztowniejsza jest ta, ktra jest zarazem droga i zarazem
mao intensywna (musi si jej wtedy cholernie duo wymalowywa, gdy si j
miesza z innymi, bo inaczej ginie) Tak wic w praktyce najkosztowniej jest
malowa kobaltami fioletowymi i czerwono fioletowymi wraz z domieszk
Quinacridonu (same w sobie zawsze bd zbyt tpe w kolorze).
Najkosztowniejsze wic (ale to tylko przyblienie, bo nie ma tu reguy) byyby
obrazy malowane kolorytem fioletowo-buraczkowym oraz zimnym bkitem
520

(kobalt niebieski, te mao intensywny). Z obrazw, ktre masz ode mnie byby
to chyba (o ile dobrze pamitam) "motocyklista", ale to oczywicie nie znaczy,
e akurat wyszo tam najwicej najdroszej farby, bo jak ju mwiem na moim
nosie zostaje nieraz wicej i w ogle farba raczej si marnuje, a tylko niewielka
jej ilo trafia na obraz. Najintensywniejszy kolor uywany w malarstwie
olejnym (ja go mam, ale od lat go nie uywam, bo ma on tzw. ograniczenia
trwaoci zalene od mieszania i ew. zetknicia z orodkami zasadowymi) to
"bkit elazowo-cjanowy". Nigdy nie wystpuje w postaci czystej, lecz zawsze
w mniejszym lub wikszym stopniu rozcieczony szpatem, gdy byby za
intensywny. Nosi wiele nazw fabrycznych: Bkit Pruski, Bkit Paryski, Bkit
Antwerpski. Gdyby inne farby byy, cho w poowie tak intensywne, malowanie
byoby dziecinn igraszk. Obecnie zastpuje si go pewniejszym, ale mniej
intensywnym "Monestial Blue", czyli Ftalocjanianem miedzi.

O Boe czuj, e zanudzam Ci na mier. Kocz ju, wic i napisz

jeszcze i zacz list pyt. Kada ewentualna przysza lista bdzie
numerowana i alfabetyczna nie wiem tylko jak zrobi gdy naskadaj si
remanenty. Gdy mi to zasygnalizujesz i zawiadomisz dokadnie co ju
masz, zbior wszystko to, co nie zostao nabyte na list zbiorcz
alfabetyczn i przel z powrotem na Twj adres. Ale nie ma z tym
adnego popiechu. I to by byo na tyle. Piknie pozdrawiam, nisko
kaniam si Twej Pani.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 15.11.86.

Przed chwil dzwonia jaka squaw z Parya, zacza jako tak: "Tu mwi
Pary, czy mieszkanie pana Beksiskiego", a we mnie serce zamaro z
pierwsz myl, e Dmochowski wpad pod samochd albo bomba
wybucha na wystawie. Sprawa okazaa si mniej podniosa, ale tym
niemniej ocierajca si o mier. Pani ta bowiem rozalona bya na
Ciebie, e nie pozwolie jej sfotografowa obrazu stanowicego
"instrukcj prawdziwego umierania" wg Bardo Thodol (krci si to Bardo
wok mnie jak gwno w przerbli, przecie niedawno w licie
521

zorzeczyem na tak elektroniczn instrukcj prawidowego umierania

napisan przez inna utalentowan jednostk, niejakiego Pierre Henry;
jedn pyt ktr bez alu wyrzuciem odrazu ze swych zbiorw, nie przez
okna, ale za szaf) gdy skonfudowany zaczem bka (jak to jest zawsze
gdy spotkam si z jednostk ideow, ktra wie czego chce, czy to na
sposb bardziej Kartezjaski czy to wg szkoy metafizycznej) e moje
obrazy nie ilustruj niczego, wtedy wypyn duch Andrzeja Urbanowicza
(ona si na Andrzeja powoaa) ktry mia zawiadczy, e przecie wiem
kto to jest Bardo Thodol, a nawet mgbym zapewne pomaga w
umieraniu - biedactwo nawet nie wie, e od roku mam ten problem na co
dzie w praktyce, ale niestety nie umiem pomaga, a raczej przeszkadzam
i sobie i umierajcej. No, wic nie wiem jak skoczy zdanie przydugie,
ale dowiedziaem si, e ten Dmochowski to... (cenzura) i nie pozwala
sfotografowa. Krtko mwic moje dla niej informacje, (gdy ju
doszedem do siebie) byy takie, e wystaw robi Dmochowski, a ja si
nie wtrcam, wic on sobie moe nakazywa i zakazywa, co chce. "Ale
Pan mu nie zabrania?" Wyczuem tu, e powoae si zapewne na mj
zakaz, ale nie byo ju jak odkrci tego, co poprzednio powiedziaem, a
mianowicie, e masz prawo robi sobie, co chcesz, bo obrazy s Twoj
wasnoci i jeste organizatorem, a ja si nie wtrcam. Odpowiedziaem
wic, e nie zakazywaem.
W sumie sprawa jest baha i nie warta pisania, ale cholernie si boj, by
przy okazji takiej rozmowy nie strzeli jakiej gafy. Oczywicie powiesz
(zapewne susznie), e mam skonnoci paranoiczne, ale ja stale boj si
BHZ - kad rozmow, nawet telefon z Parya mona sfingowa, a przy
okazji dowiedzie si szczegw, np. e Dmochowski jest wacicielem
prac (to akurat zaimprowizowaem, ale myl, e najsensowniej jak tylko
mona byo - ostatecznie nie musiae kupi ich ode mnie). Oczywicie ta
rozmowa bya autentyczna. Zbyt idiotyczna na rozmow sfingowan,
zreszt znam ten styl mylenia z przeszoci "buddyjskiej".
Rozmawiaem wczoraj z Glinickim proszc go by naby kilka numerw
POLITYKI dla Ciebie, bo dzwoni mi Turski, e ma tam by ten artyku
Koodziejczyk i e oni daj na okadk moje zdjcie, bo podobno ich
fotograf mnie robi. Robi, ale przed piciu laty - obecnie znacznie
wypikniaem. No to moe on jeszcze fotografa podele, po czym gada
jeszcze z moj on, bo zaraz wyjeda "do Azji" (ja mylaem, e to
522

jakie miasto, inna rzecz, e geografia nie bya nigdy moj mocn stron i
nie budzia u mnie najmniejszego cienia zainteresowania). A wic
wyjeda do tej jakiej Azji, co mia jeszcze z Zosi do pogadania, a ona
po telefonie mwi e: "jutro w Polityce bdzie o tobie". Co jest do
cholery, czybym le zrozumia? Na wszelki jednak wypadek
zawiadomiem Glinickiego i prosiem, e jeli na okadce bdzie moja
fotografia, to eby kupi kilka numerw dla Ciebie, eby nie wyszo tak
jak z tym nagraniem. Okazao si jednak, e poprzednio dobrze
zrozumiaem i bdzie to za tydzie.
U nas, na Suewiu POLITYK dosta albo mona, albo nie, jak
wszystkie poszukiwane czasopisma. O okrelonych godzinach rano i
popoudniu ustawia si przed kioskiem ogonek zoony z emerytw,
dzieci i psw i czeka, nieraz na deszczu, nieraz przez dwie godziny, na
dostaw prasy, po czym w cigu kilkunastu a niektre tytuy w cigu
kilku minut zostaj rozdrapane. Zawsze mwiem, e sprzedawcy w
Polsce powinni by uzbrojeni i mie prawo uywania paek i kastetw w
stosunku do klientw. Moja dobra ona potrafi czasem razem z emerytami
sta przez godzin czy dwie, ale ja wol nie czyta gazet. Jest to jeden z
tematw wywoujcych nieustanne spory rodzinne. Dawniej ona chodzia
po pras, teraz chodz ja, ale naprawd nie ceni tego ponad wolny czas i
staram si "wstrzeli", ale jeli si to nie uda, to po prostu prasy nie ma.
Nie bd codziennie zamiast malowa sta za dziennikiem na deszczu, by
przeczyta kilka kretyskich uproszcze i sloganw na czterech stronach,
bo wicej nie ma. Za Polityk i Forum gotw jestem troch posta, ale te
bywaj tygodnie, e tego lub tamtego lub i tego i tamtego nie dostan.
Dlatego te uczuliem Glinickiego. Skoro Turski bawi ju w Azji to
nikogo innego w redakcji nie znam
--- tutaj mwic stylem Pisma "nastpia noc, zaranek i dzie wtry",
czyli mamy 16.11.86. i bior si za zakoczenie listu:
Na marginesie wydarzenia i bez chci podpowiadania Ci czegokolwiek,
na co zreszt przy tej wystawie jest ju za pno, bo list dojdzie, gdy
bdzie zakoczona, pragnbym zapyta, waciwie dlaczego zabraniasz
fotografowania? Moim zdaniem kady fotografujcy przyczynia si jako
do propagandy na przyszo, ktra nigdy nie wiadomo, jakie znajdzie
523

sobie cieki, (jeli w ogle znajdzie), z taki wanie celem midzy

innymi rozdaj zawsze katalogi, plakaty, a nawet czasem ostatnie
posiadane egz. oraz (moe to mieszne) nie wykupuje gazet, w ktrych
byo co o mnie, gdy zawsze zaley mi na potencjalnie najwikszym
krgu informacji czy te na najwikszej iloci butelek wrzuconych do
oceanu. Taki fotografujcy poczciwiec w 90 wypadkach na sto nie zrobi
w ogle adnego zdjcia, bo posuy si fleszem, ktry da mu w
obiektywie bia plam odblasku na rodku obrazu, chyba eby by na tyle
cwany, by strzela z boku, w skrcie lub z pomocnikiem trzymajcym
flesz z boku, co si waciwie nigdy nie zdarza, jeli oprze si na mej
praktyce z fotografujcymi amatorami: "skoro w ten sposb wyszo dobre
zdjcie cioci, to wyjdzie te dobre zdjcie obrazu". Jeli jednak zrobi
udane zdjcie, to nie bdzie ono dla Twego albumu adn konkurencj, bo
primo nie o to mu chodzi, secundo nigdy nie uzyska jakoci Glinickiego,
ktry pracuje na specjalnym filmie, sprzcie i jest profesjonalist. Tak
wic nie rozumiem dlaczego nie zgadzasz si na fotografowanie?
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 23.11.86.

Wal wyjtkowo przez kalk, ale list dotyczy bdzie gwnie

projektowanych zmian do naszej umowy zgodnie z Twymi sugestiami z
przedwczorajszego telefonu i wole zostawi sobie kopi tego com
proponowa, jako, i wiesz, e ja natychmiast wszystko zapominam a na
dodatek i przekrcam, co udowodnia mi ta rozmowa telefoniczna, ktr
nagraem jeszcze w trakcie Twej bytnoci i co mi kazae "odszczekiwa".
A propos szczekania, to porwnabym nas obu do psw: Ja jestem
dobrodusznym, ociaym, duym, tustym Bernardynem, ktry uwielbia
lee sobie spokojnie na socu, obok penej miski i yczliwie spoglda
na wiat w rzadkich momentach, w ktrych zechce mu si unie
524

powiek. Ty sprawiasz wraenie Teriera, ktry gania szczekajc po caym

podwrku, a to kota popdzi, a to jea obszczeka, a to za kretem kopa
zaczyna, sypic Bernardynowi prosto w nos piaskiem.
Mniemaem by w lipcu, i nareszcie osignlimy kompromis i stan
rwnowagi. Boga tam! A mnie naprawd trudno jest y i dziaa, jeli
nie mam poczucia stabilizacji, co jest dla mnie rwnoznaczne z
komfortem i zdolnoci do dziaania. Oczywicie to, co zaproponowae i
co obiecaem przemyle i si pozytywnie ustosunkowa, (ale po
przemyleniu i doprecyzowaniu, oraz wytargowaniu czego dla siebie) to
waciwie jeden z mych pomysw sprzed roku, ktry Ci wtedy nie
odpowiada, bo nie chciae by wg Twych wasnych sw "jedynie
przechowalni" obrazw. To, e teraz chcesz, a nawet bardziej Ci to
odpowiada od ukadu z lipca br. wynika moim zdaniem z Twej
strukturalnej niemonoci zaakceptowania kompromisu! By moe jest to
genetyczne i w takim razie nie ma co z tym walczy tylko trzeba si
przyzwyczai. Jako spokojny Bernardyn prdzej przywykn ni bd
walczy, ale skoro cigle mam mie piasek w nosie i w oczach, to
obrzydz sobie ten wiat i strac yczliwo dla niego. Przewiduje
bowiem, e za p roku przestanie Ci odpowiada ukad jaki zawrzemy
teraz i znowu zadasz zmiany. Jeeli kompromisem miaby by podzia
100 klockw midzy dwch partnerw, to Ty majc nawet 99 klockw
pod swoja kontrol, byby chory, e nie masz tego ostatniego i w nadziei,
e w ten sposb poprawisz swoje samopoczucie, nieustannie mieniaby
jeden klocek na inny klocek, a tamten na jeszcze inny, a przecie tak
naprawd to chciaby mie po prostu 100 klockw! No, ale wtedy nie
byby to ju kompromis! Mam nadziej, e tego wszystkiego, co wyej
nie uznasz za pod zoliwo w moim starym stylu, bo staram si jak
umiem i jeli nawet jestem zoliwy to raczej w dobroduszny sposb.
No, wic wysmayem projekcik, ktry obmylaem przez dwa blisko dni
w trakcie pracy i ktry oczywicie moesz przyj lub odrzuci - nie jest
to adne ultimatum. Oczywicie, poniewa to Ty wnosisz o zmiany, wic
postanowiem idc w Twe lady poprosi o "co za co" (jest to Twe
ulubione okrelenie, wic chyba mnie zrozumiesz), ale piszemy po kolei
jak idzie:

525

1. Obrazy wybrane przez ZB w ramach punktu 37 i odsprzedanie PD, nie

mog by przez PD ani przez jego spadkobiercw sprzedane lub
odstpione osobom trzecim, lecz musz pozosta w caociowej,
niepodzielnej kolekcji, ktra moe by w caoci, za ycia lub po mierci
PD, sprzedana lub przekazana jakiemu powanemu muzeum, najlepiej
polskiemu, ktre po pierwsze zechce ja przyj lub naby, a po drugie jest
w stanie zapewni jej ochron.
2. Punkt 37 obejmowa bdzie 25 % produkcji ZB w oparciu o decyzje i
wybr ZB - moe te obejmowa wg. decyzji ZB ilo mniejsz.
3. Teraz bdzie owo "co za co": Limit roczny obrazw, ktre PD winien
jest naby od ZB za cen podstawow plus dodatek inflacyjny, wzrasta do
16 sztuk. Limit roczny powinien by wypacany trzykrotnie na przestrzeni
roku, co 4 miesice w ilociach 5+5+6 (w grudniu o jeden wicej ze
wzgldu na spacanie Tomka). Oczywicie to wszystko poczwszy od
roku 1987. Pomys ten jest rozwiniciem wariantu pierwszego, ktry
zarzuciem. Wariant ten mia wyglda tak, e za obrazy z punktu 37 PD
ma paci gotwk i poza limitem. Porzuciem ten wariant, gdy stwarza
okazj do domniema z Twej strony, e mog manipulowa iloci
obrazw wybranych do punktu 37 po to, by uzyska szybsze i wiksze
dochody. W tym pierwszym wariancie limit roczny w praktyce byby 12+
(5 do 7). Obniyem to, do 16 aby nie byo mowy, e przesadzam.
4. Ostateczne ustalenie, ktre obrazy nale do punktu 37 nastpuje raz w
roku kalendarzowym po jego zakoczeniu (31 grudnia). Jeli odbir
obrazw nastpowaby w innych porach lub kilkakrotnie w cigu roku, to
niektre obrazy na okres dzielcy je do 31 grudnia uzyskiwayby co w
rodzaju "nominacji do Oskara" i w tym okresie nie mogyby by
sprzedane, za ostateczne zafiksowanie nastpowaoby w dniu 31 grudnia.
5. Ramy do obrazw podpadajcych pod punkt 37 i przejtych przez PD
maja by przed ich obstalowaniem zaakceptowane w oparciu o
dostarczone prbki przez ZB. Dotyczy to rzecz jasna tych obrazw, ktre
jeszcze nie zostay przez PD do dnia dzisiejszego przeoone w nowe
ramy. ZB akceptuje najchtniej pozostawienie wybranych, najlepszych
obrazw w prostych listwach, w jakie je sam oprawi.
526

6. Ukad obowizuje wstecz za okres naszej znajomoci,, czyli od koca

1983 z wyjtkiem tego, co do dnia jego podpisania, zostao ju sprzedane
przez PD.
No i to by by cay projekt, ktry przedkadam pod askaw ocen Waszej
Wielmonoci. Moja pazerno na gotwk wynika z prostej przyczyny
spadku wartoci dolara na terenie, czy te na obszarze, czy te raczej w
enklawie, w jakiej z niego korzystam. Ten spadek wynosi dla mnie w tej
chwili ca 40% w stosunku do okresu, gdy spisywalimy umow.
Wspczynnik inflacyjny, ktry pacisz wynosi w tej chwili 7,7% w
przyszym roku co wzronie, ale nie sdz by wzrs wicej ni o 5 %, a
moe i mniej, tak wic jedyna szans na finansowe obsuenie mych
planw bliszych i dalszych, jak te biecego ycia, jest dla mnie
zarobienie wikszej iloci pienidzy. Nie chcc podnosi ceny, mog
jedynie zaproponowa wikszy limit roczny. To by byo tyle.
Jest jeszcze jedna sprawa: Napisaem do Hamburga z tak koncepcj, jak
mi doradzie, a mianowicie, e Ty im wylesz slajdy lub fotografie i
potem po ich wyborze obraz, o ile go wybior. Ja mog si na to zgodzi,
ale czy zgodzi si moja rodzina, to zaley od nich, bo obiecywaem im
ukad taki, e ja zostawiam sobie, co roku 5 najbardziej ulubionych
obrazw i po pierwszym stycznia wyl im do wgldu wszystko, co mam
(czyli ca 14 sztuk) i ten jeden, ktry sobie wybior zalicz potem do mojej
puli, a dla siebie zostawi tylko 4. Poniewa musiaem im wczoraj napisa
jak si sprawy maj i na ile zmieni si zapewne ukady, jeli idzie o
zostawianie sobie obrazw, bo Ty wemiesz wszystko (o ile dojdziemy do
porozumienia) to oni, a cilej Rysio, ktry nie jest przecie idiot ma
prawo si domniemywa, e dostan od Ciebie do wyboru obrazy
"przesiane" przez Ciebie. Wylij im wic jakie sensowne slajdy, bo jeli
poprzesz to domniemanie wysaniem obrazw najgorszych, to sukcesu nie
bdzie i bd musia w tym jedynym wypadku postpi tak jak im to
poprzednio obiecywaem. Oni lubi "przestrze", "nastrj" i "adne
barwy" co oczywicie nie oznacza, e ja popieram tak klasyfikacj i
podzielam ten pogld, ale po prostu znam ycie i gusta powszechne. Teraz
ju kocz i piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on. Wyl Ci zamiast
oryginau kopi tego listu, ktry pisaem przez kalk, bo orygina jest o
wiele mniej czytelny. Nie ma to chyba znaczenia?
527

Cze
(monogram)
P.S.
Adres w Hamburgu:
(podaem mu Twj adres wic moe napisze)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 27.11.86.

Wyjtkowo pisz list zaraz z rana, ale dzisiejszy dzie przeznaczony jest
na zakupy i administracj, a wic i tak nie skoczy si tego przed
wieczorem, a wyjecha trzeba bdzie okoo 10 (o 11 otwieraj sklepy) tak
wic nie bior si do malowania. Aby poj, czym jest administracja w
Polsce, trzeba to wypraktykowa na wasnej skrze. Przykad z
poniedziaku, a wic sprzed czterech dni: Tomek wylosowa maego Fiata.
Wiesz, na czym to polegao. W roku bodaje 1981 kady mg wpaci
przedpat na jeden samochd i wylosowa termin jego odbioru. Ja
przedpaciem na trzy, czyli na siebie, Zosi i Tomka, chciaem
przedpaci ze dwadziecia, na ca blisz rodzin i dalsz, bo przepadao
mi wtedy ogromnie wiele forsy, ale nikt nie chcia w tym partycypowa
(teraz auj, bo s kompletnie gupi). Oczywicie cena samochodu, ktry
wtedy kosztowa bodaje 168.000 z wzrosa w roku ubiegym do
320.000, a obecnie do 420.000 i trzeba dokona dopaty, ale i tak w tym
samym dniu mona z pocaowaniem rki odsprzeda samochd na
czarnym rynku za 950.000 z, tak wic impreza ta wynikajca z naszej
ksiycowej ekonomii i opiekuczoci Pastwa jest nadal opacalna (jak
zreszt przewidywaem w roku 1981 - midzy innymi durniom majcym
dacze zamiast odkada w PKO radziem kupi kilka milionw pustych
butelek po coca-coli i te by wygrali gdyby mnie posuchali, bo butelki
poszy ju z 3 z na 20 z od sztuki i dalej bd szy szybciej ni procent w
banku, a nawet szybciej ni oglna inflacja). Ale nie o tym miaem. Po
prostu w banku miaem dokona dopaty midzy owymi 168, a 420, czyli
528

rnicy midzy cen oficjaln sprzed piciu lat i cen oficjalna obecn. W
banku tym mam konto zotwkowe. Dokadnie w tym samym.
Ustawilimy si okoo 10 w stuosobowej kolejce do okienka gdzie byo
napisane (a eby to odczyta i dopcha si przez gszcz piciu kolejek
wymieszanych ze sob tak, e byo cianiej ni w tramwaju i kady
wiedzia tylko, kto jest przed nim, dalej bya magma - a wic e by
odczyta, ktre okienko, co zaatwia trzeba byo wwierca si w
mierdzcy nieprzyjazny tum, naraa na awantury et c), wic
ustawilimy si do okienka gdzie byo napisane "przyjmowanie
dokumentacji upowaniajcej do odbioru samochodu". Po dwch
godzinach stania zbliyem si do okienka i przekonaem, e wystawiaj
tam kwitek okrelajcy wysoko dopaty oraz blankiet czekowy by
wpaci t sum na bank, za bank potem dokona przelewu tej sumy na
POLMOZBYT i za cztery dni trzeba si zgosi po kopi przelewu.
Pewien ju, e jestem "lepszy", bo mam w tym banku konto, wyrwaem z
kieszeni ksieczk czekow i na plecach ssiada wypisaem czek, gdy
suma ta bya kademu znana na pami. Gdy dobrnem do okienka
okazao si, e to byoby zbyt proste. Czek naleao "potwierdzi" w
okienku odlegym o 4 metry i w tym celu ustawi si w drugiej kolejce,
tym razem tylko na p godziny czy te 3 kwadranse, po czym z
potwierdzonym czekiem naleao si ustawi w trzeciej kolejce do kasy
Nr 2 aby podj gotwk!! Tu czekaem znowu przez ptorej godziny,
duszc si od smrodu niedomytych cia. Z gotwka w rce naleao
wypeni nowy czek wpaty gotwki do tego samego banku z jakiego j
co dopiero wyjem i ustawiwszy si w nowej ptorej godzinnej kolejce
wpaci w kasie nr 1, co okoo godziny 16,30 dokonaem, kompletnie
wyty Zosia gdzie przez cay czas (pojechalimy tam wozem)
siedziaa na jakim skrawku parapetu, wrcilimy do domu, trzeba byo
gotowa obiad, oczyci babk, odby dzik awantur z Tomkiem, ktry
musi si w sobot zgosi osobicie z dowodem po odbir przelewu dla
POLMOZBYTU, ktry to przelew jest podstaw do odbioru wozu z
magazynu, co trwa te cay dzie i te musi on by osobicie i jest rwnie
wspaniale wymylone - ow "on pierdoli", "'on si nie bdzie zgasza",
bo ma co waniejszego, kolego do niego moe przyj, poza tym audycj
bdzie mia wieczorem i nie moe by zmczony et c et c. Jest to jeden z
setek przykadw ycia w naszym ukadzie, wic gdy usysz czasem od
Ciebie o trudnociach, jakie napotykasz w nabyciu czego we Francji lub
zaatwieniu czego, to myl, e nie wiesz, o czym mwisz.
529

Ale w ogle nie o tym miaem, wida struty jestem smrodem etyliny, bo
wczoraj pobralimy przydzia benzyny na cay kwarta, gdy ten
samochd, ktry teraz mamy sprzedamy, wic wol wybra nalen mi na
niego benzyn, w tym celu nabyem kilka kanistrw (mona je kupi za
dolary w Baltonie) i na rano cay dom tak przesik etylin oowiow, e
ledwie dalimy rade wsta z ek. Wywaliem przed chwil cay cham
na balkon, wic struty jestem etylin i rozgoryczony do ycia - niedugo
ka nam "zdawa" zuyty papier klozetowy tak jak w Bugarii lub
jeszcze co koszmarniejszego wpadnie do gowy, aby ju w ogle nie
byo czasu wolnego na ycie i wolnego miejsca wrd zapasw, wrd
ktrych yjemy jak szczury.
Przedwczoraj nadeszy katalogi. Dzikuj bardzo. Obliczyem, ze stosujc
nasz przelicznik (8.4 Franka) dostajemy trzy PENTHOUSE za jedyne 10
dolcw! To nie jest tak drogo jak mylaem, nie wiem skd sdziem, e
jeden PENTHOUSE bdzie kosztowa co najmniej 30 dolarw!!
Przywie mi, zatem trzy sztuki, gdy tu bdziesz na wita, oczywicie o
ile jeszcze Ci zostan. Kilka osb mnie prosio, wic im je dam. W
midzyczasie obmyliem jeszcze jedn alternatyw jeli idzie o to "co za
co" dotyczce punktu 37. Ow zamiast podnoszenia limitu do 16
obrazw, moemy przy zachowanym limicie wprowadzi klauzul, ktra
rwnie mnie zadowoli, a bdzie dla Ciebie tasza, gdy nie bdziesz mia
forsy, za drosza dopiero wtedy, gdy znajdziesz si przy gotwce. Jest to
wic rozwizanie bardziej humanitarne jak mwi szczuroap z najlepszego
polskiego filmu dokumentarnego z roku 1986. Wic klauzula
wygldaaby tak, e obrazy z punktu 37 przejmujesz od rki, ale nabywa
je i paci za nie moesz tylko wtedy, gdy s ju zapacone wszystkie inne
obrazy znajdujce si u Ciebie i u mnie na skadzie. Tak wic do czasu
penego wypacenia w danym momencie tak by nic nie zalegao, obrazy z
punktu 37 stanowi nadal moj wasno, tyle, e znajduj si w Twoim
posiadaniu. Jest to klauzule, ktra nie przystawia Ci do skroni pistoletu
natychmiastowej patnoci ani nie stawia adnego terminu, lecz tylko
ustawia mechanizm "stymulujcy". Poniewa i tak i siak masz zamiar
zakupi wszystko, gdy tylko bdziesz mia pienidze, to chciabym tak
sprawami pokierowa, by z moich rak nie wysuny si przede wszystkim
najbardziej ulubione obrazy, szczeglnie, e spisalimy w lipcu (ad pkt
530

30), i moesz paci i nabywa w dowolnej kolejnoci. Ow punkt 37

byby z tego wyczony. Czekam na opini?
Pozdrowienia.
(monogram)
***
Le 30 nov. 86
Drogi Zdzisawie (list nie wysany)
Nie wiem czy rzeczywicie jestem histerycznym terierem,
zmieniajcym zdanie, co p roku (lub czciej) i czy powoduje
mn "strukturalna niemono zaakceptowania kompromisu". W
polemik, jak to ju wielokrotnie Ci napisaem wdawa si nie bd
a w moich zapiskach, ktre przeznaczam dla tych, ktrzy zechc
kiedy dowiedzie si "jak to naprawd byo" dokadnie
wytumaczyem si.
Przystpuj do spraw konkretnych:
Po pierwsze odpowiadam na twoje kontrpropozycje dotyczce
punktu 37, odkadajc (podkrelam) ostateczne sformuowania do
naszej rozmowy ustnej w czasie mego pobytu na wita w Polsce
(o ile przyjad na nie).
ad 1 Zgadzam si na to by wybrane przez ZB w ramach punktu 37
i odsprzedane PD obrazy nie mogy by sprzedane przez PD ani
przez jego spadkobiercw lub odstpione osobom trzecim lecz
pozostan w caociowej, niepodzielnej kolekcji, ktra moe by w
caoci, za ycia lub po mierci PD, sprzedana lub przekazana
jakiemu powanemu muzeum. Muzeum polskie jest wykluczone.
Ten punkt zostaby energicznie podkrelony by uci wszelkim
ewentualnym sporom naszych potomkw o to gdzie ma si
531

znajdowa lub wrci kolekcja. Jako adwokat zbyt dobrze znam

spory na takie tematy by sam przyczyni si do ich powstania.
Dodaj, i muzeum tym bdzie (o ile si, fartu i forsy mi stanie)
twoje wasne (lub raczej twoich wasnych obrazw) muzeum.
Wprawdzie te rzeczy do marginesowo Ci interesuj, lecz pisz
to w licie do Ciebie gdy chciabym by ci, ktrzy je kiedy bd
czytali dowiedzieli si, z kim, w jakich warunkach i o co musiaem
si bi i kto najbardziej mi utrudnia przedsiwzicie.
ad 2 Punkt 37 obejmowa bdzie 25% rocznej produkcji ZB w
oparciu o decyzje i wybr ZB lecz nie wicej ni 5 obrazw.
ad. Limit roczny obrazw, ktre PD winien jest nabywa od ZB po
standardowej cenie plus dodatek inflacyjny, wzrasta do 16 sztuk.
Propozycja twoja 12 + 7 jest rwnie do przyjcia lub do
przedyskutowania.
ad 4 Ostateczne ustalenie ktre obrazy nale do punktu 37
nastpuje raz w roku kalendarzowym po jego zakoczeniu (31
grudnia). Jeli odbir obrazw nastpowaby w innych porach lub
kilkakrotnie w cigu roku, to niektre obrazy, lecz nie wicej ni w
sumie 8, na okres dzielcy je do 31 grudnia uzyskiwayby co w
rodzaju "nominacji na Oskara" i w tym okresie nie mogyby by
sprzedawane, za ostateczne zafiksowanie nastpowaoby w dniu
31 grudnia.
ad 5 Ramy do obrazw podpadajcych pod punkt 37 jak i
wszystkich innych wybierane bd wycznie przez PD, ktry
chtnie przedyskutuje swe wybory z ZB. Zbyt jestem pewien mego
wyboru ram z jednej strony a z drugiej zbyt dobrze wiem, w co bym
wlaz, ile musia si ugania, pisa, zmienia i wysya do
zaakceptowania bym zgodzi si na twj w tym udzia.
ad. Ukad obowizuje od dnia jego podpisania, nie za wstecz. I tu
znowu wyjanienie nie tyle do Ciebie, ktry ani w nie nie uwierzysz
ani Ci ono gotowe wzruszy, lecz do tych, ktrzy "chcie bd
wiedzie jak to tam byo naprawd": W najciszych czasach, gdy
miaem n na gardle, proponowano mi kupno trzech obrazw,
532

ktre zaliczaem do "witych". Odmwiem (a i Ania zupenie si

ze mn zgodzia). Nie sdz wic bym i na przyszo uleg
pokusie. Lecz o tym, e je nie sprzedam (prcz obrazw na
przyszo, bo tych po prostu bym nie mia gdybym si nie zgodzi
na formalny zakaz ich sprzeday) decydowa bdzie moja do nich
mio a nie przepis umowy. To tyle, co do pt. 37.
Przesyam twojej rodzinie 15 slajdw. Dziwi si, i Ty ktry nigdy
nie rozumiae co to s "dobre" lub "ze, adne" lub "nieadne"
twoje obrazy nagle rozumiesz to i yczysz sobie bym wysa "jakie
sensowne slajdy".
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twojej maonki cauj.
Piotr
(Dopisek zrobiony przeze mnie rcznie i reasumujacy rozmow z
Ani po tym jak przeczytaa ten list):
- Chciae napisa list lodowaty, z dystansem i rzeczowy, a
napisae list agresywny.
- OK., wic go nie wysyam.
- Co ty mu waciwie zarzucasz. Pazerno na pienidze?
- Nie, to mnie tylko drani. to, co mu zarzucam istotnego to to e
nie docenia mojej pracy i nie wierzy w moje intencje. Wszystko, co
robi albo jest ze albo nie spotyka si nawet z cieniem pochway.
A co do intencji to przekonany jest, e tak jak on sam nie mog by
kierowany innymi celami ni mekrantylnymi. Moja mio do jego
obrazw wydaje mu si bluffem, za ktrym kryje si ch zbicia
grubej forsy. Tote nigdy nie traktowa mnie jako swego mionika i
przyjaciela, lecz jako wsplnika.

Marly le Roi le 30 novembre 1986

(ten list zosta wysany)

Drogi Zdzisawie.

533

Odpowiadam na twoje kontrpropozycje dotyczce punktu 37,

odkadajc (podkrelam) ostateczne sformuowania do naszej
ewentualnej rozmowy w czasie wit, o ile zjawie si w Polsce.
ad 1 Wybrane przez ZB w ramach punktu 37 i odsprzedane PD
obrazy nie mog by sprzedane przez PD ani jego spadkobiercw
lub odstpione osobom trzecim lecz pozostan w caociowej,
niepodzielnej kolekcji, ktra moe by w caoci, za ycia lub po
mierci PD, sprzedana lub przekazana jakiemu powanemu
muzeum. Muzeum polskie jest wykluczone. O ile si, fartu i forsy mi
stanie, bdzie to prawdopodobnie muzeum twoich wasnych
obrazw, taki bowiem jest mj cel.
ad 2 Punkt 37 obejmowa bdzie 25% rocznej produkcji ZB lecz
nie wicej ni 5 obrazw. Wybr dokonany bdzie przez ZB.
ad 3 Limit roczny obrazw, ktre PD winien jest nabywa od ZB po
standardowej cenie plus dodatek inflacyjny, wzrasta do 16 sztuk.
Propozycja twoja 12 + 7 rwnie moe by przedyskutowana.
ad 4 Ostateczne ustalenie ktre obrazy nale do punktu 37
nastpuje raz do roku, 31 grudnia. Jeli odbir obrazw
nastpowaby w innych porach lub kilkakrotnie w cigu roku, to
niektre obrazy, lecz nie wicej ni w sumie 8, byyby
zarezerwowane przez ZB i przez ten okres nie mogyby by
sprzedane, za ostateczne wyznaczenie spord nich obrazw
nalecych do punktu 37-go nastpowaoby w dniu 31 grudnia.
ad 5 Wybr ram do obrazw podpadajcych pod punkt 37 jak i
wszystkich innych naley nadal do PD, ktry chtnie przedyskutuje
swe wybory z ZB. Z chwil, gdy ZB bdc na Zachodzie bdzie
mg konkretnie wskaza u konkretnego ramiarza ramy, ktre mu
odpowiadaj.
ad 6 Obecne zmiany do punktu 37-go obowizuj od dnia ich
podpisania, nie za wstecz.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twej Maonki cauj.
534

Piotr
Wysaem przez pana Koodziejczyka 1000 a przez pani Rogusk
dalsze 2000. Bardzo prosz by potwierdzi ich odbir. Z gry Ci za
to dzikuj. Pozdrawiam Ci najserdeczniej i wszystkim Wam
ycz dobrego Nowego Roku.
Piotr
***
(List Tomka Beksinskiego, syna Zdzisawa, z 1st December, 1986 do
mnie).
Warszawa, 1st December, 1986
Dear Sir!
Dowiedziaem si niedawno o planowanym przez Pana kolejnym
przyjedzie do Warszawy, co zaczo kiekowa w mojej gowie i zakwito
dzisiaj pewnym - przypuszczalnie bezczelnym - pomysem. Wiem, e nie
wypada mi pisywa do Pana raz na rok i zawsze motywowa swj list
jak prob... Ale wie Pan sam, jakie jest ycie w naszej tutejszej szarej
rzeczywistoci. Bez ludzi dobrej woli czasami przyjedajcych do Polski
przypuszczalnie nie funkcjonowaoby tutaj nic. Nie wiem czy w ogle ma
Pan ochot czyta dalej ten list, wiedzc ju teraz (lub spodziewajc si),
o czym bdzie reszta. Jeli jednak w swojej wielkodusznoci pozwoli mi
Pan pisa dalej, przejd do meritum sprawy. Od kwietnia ciesz si
bardzo odtwarzaczem laserowym i mam ju prawie 50 pyt CD. Niektre
mona tu kupi za nawet do rozsdne lub tanie pienidze, innych nie
mona dosta wcale - a jeli s, kosztuj majtek. Omielam si pisa do
Pana z zapytaniem czy przyjedajc nie chciaby Pan wstpi po drodze
do jednego lub dwch sklepw i kupi mi jedna lub kilka pyt CD?
Oczywicie jestem wci wypacalny i zwracam rwnowarto w walucie
zielonej. Prcz natychmiastowego zwrotu kosztw mam jeszcze olbrzymi
zapas wdzicznoci i dozgonnego szacunku. Przy okazji jednak musz
wspomnie, e ojciec - gdy dowiedzia si o moim pomyle - zacz
535

macha rkami jak ptak duszcy si w locie i wykrztusi wreszcie, e on

nie chce mie z tym nic wsplnego, co miao oznacza, e gdyby zechcia
Pan speni moja prob, rozliczenia w tej sprawie zaatwilibymy midzy
sob. Ojciec zdaje si tez prosi Pana o jakie pyty i strasznie si boi, ze
choby jedna moja moe uszczupli jego konto o jedn cenn pozycj.
Panie Piotrze, jeli doczyta Pan do ego miejsca i jeszcze nie zamwi Pan
wizyty u czarnoksinika, ktry za pomoc woskowej laleczki zrobi ze mn
porzdek na odlego, oto lista piciu tytuw, ktrych szukam:
IQ THE WAKE
THIS MORTAL COIL FILIGREE AND SHADOW
BRUCE SPRINGSTEEN NEBRASKA
COCTEAU TWINS GARLANDS
ULTRAVOX U-VOX
Kada pozycja jest rwnie wana. Oczywicie nie miem prosi o
wszystkie, cho gdyby nie sprawio to Panu kopotu, byoby wspaniale.
Wystarczy jedna lub dwie z tej listy. O ile wiem IQ wydane jest we
Francji, wic powinno by bez problemu dostpne. Z pozostaych This
Mortal Coil i Ultravox to nowoci z ostatnich miesicy, wic te powinny
by wszdzie. Springsteen naley do tych ever-greenw, ktre s w
kadym katalogu, za Cocteau Twins niedawno si ukazao, cho to pyta
sprzed lat. Moe wic te bdzie atwo zdobyczna.
Panie Piotrze, na koniec wielka proba: co do cen tych pyt, wiem, e
czasem niektre pozycje kosztuj astronomicznie. W granicach 15-16
dolcw od sztuki jestem w stanie zapaci bez szemrania. Gdyby jednak
co kosztowao powyej 17-tu, prosz nie kupowa.
Na koniec bardzo przepraszam za zawracanie gowy - jeli list Pan
wyrzuci lub uda, e nie dosta, nie poczuj si wcale uraony. Po prostu
api si jak toncy brzytwy kadej okazji. Bez pyt moja dziaalno
radiowa nie zawsze ma sens. Zdaj si wic teraz na Pana wyrozumiao
i wielkoduszno, ktre jak wiem, s nieograniczone, ale ksztatuj je te
warunki zewntrzne, komunici w rzdzie francuskim, terroryci i
wystawa Bexiskiego seniora. Gdyby jednak...
Z duym uszanowaniem i nadziej oczekujemy na Pana w Warszawie.
Serdeczne pozdrawiam duke
***
536

Drogi Piotrze!

Warszawa 8.1.87.

Nowy rok zacz si seri kopotw i passa ta trwa. Wamano si nam do

nowego malucha wyamujc okno i ukradziono koo zapasowe i kanister,
co jest w warszawskich warunkach klsk, bo koa w ogle nie wystpuj
w przyrodzie, a w Pewexie mona naby wycznie zagraniczne, ktrych
w takiej sytuacji naley naby a pi, bo nie pasuj z polskimi ani wag
ani bienikiem i kosztuje to ponad 600 dol. Po skomplikowanych
staraniach i pomocy osb trzecich nabylimy w czciach tu star opon,
tam star felg i w Peweksie dtk, zaoylimy i po paru godzinach
rozbilimy si, wpadajc czoowo w polizgu na duego FIATA jadcego
z przeciwnej strony. To oczywicie jeszcze potrwa, bo teraz PZU,
poszukiwania za czciami, poszukiwania za chtnym rzemielnikiem,
setki godzin straty czasu, wiem ju ile to kosztuje wysiku, bo raz
mielimy ju wypadek. Nikt tego za adne pienidze z nas nie zdejmie,
blacharzowi kad cz trzeba przynie w zbach i to pod Warszaw, bo
tam tylko s warsztaty, a na polu dzi jest minus 27.
Oprcz tego gimnastykuj si by zaatwi listwy na due obrazy powyej
formatu 73 x 87, gdy to, co mam wystarczy na rok czasu, a cile na 29
obrazw (nie liczc tego, co oprawi obecnie, czyli 14 sztuk). Na razie
zgodziem mistrza, ktry ilo, jak mog z wielkim trudem pomieci w
domu, a ktra starczy na dalsze ptorej roku do dwch lat, wykona
obieca za jedyne 220.000 z. do koca lutego. Nie mwi "hop, chocia
wzi ju 50.000 zaliczki, bo w ubiegym roku inny stolarz zwrci mi po
dwch miesicach zaliczk, nie podejmujc si roboty. Zamawia to
mog tylko wtedy, gdy jest nieg i mrz, bo w innych porach stolarze
pracuj z reguy jako ciele na prywatnych budowach, co im si lepiej
kalkuluje i wymaga mniejszego wysiku jakociowego. Pisz o tym nie
tylko po to, aby zademonstrowa, jaki to jestem zapracowany, lecz take
po to by poinformowa, e w najbliszym okresie zanim nie bd mia w
rku nowych listewek, bd musia ograniczy si do minimum
malowania duych i rednich obrazw, aby nie straci rezerwy listewek,
ktra byaby potrzeba gdyby mi do gowy przyszed obraz, ktry "musi"
by duy. Jak wiesz to przecitnie nie mam wymaga odnonie formatu,
ale poszczeglne obrazy "musz" by due lub "musz" by mae.
537

Obecnie malowaem due i rednie nie dlatego, e tak musiaem lecz

dlatego, e o to prosie. Jak ju bd mia w rku nowe listewki wrc do
formatw duych i rednich (ca poowa marca?), a jeli stolarz skrewi, to
wtedy ju naprawd nie wiem co zrobi, chyba znowu jak przed laty
pozostan przy formatach maych, bo tu mam jeszcze spory zapas.
W tym roku mnie zapao nadcinienie!!! Nie mam jeszcze krwotokw,
ale eb grzmi, a cinienie moje od dwch dni oscyluje pomidzy 190/113,
a 178/110, bior te same rodki, co Zosia, ale nie wywouj widocznej
poprawy. Zwizane jest to chyba z fala mrozw i wyem - ca noc dzisiaj
eb hucza, uszy zatyka, kaw na razie odstawiem. Jest to te przyczyna,
e nie mog wymyle tego "pseudolistu", w ktrym mia by niby
fragment mej wypowiedzi odnonie rysunkw. O ile nie bdzie zaczona
do tego listu to znaczy, e nic z tego, e za bardzo czuj si chory i nic nie
wydusz. Nyczek dostarczy wczoraj listem z Krakowa tekst i zaczam
go, tyle, e jeszcze przez telefon uzgodni z nim pewne ewentualne
skrelenia. Za par dni bd tu mia ekip TV, od czego nie mogem si
wykrci, bo to koleanka Tomka ze studiw i prosia jego o protekcj.
Do tej pory przez ostatnie trzy lata udawao mi si wykrci od telewizji...
Za kilka dni ma Glinicki robi reprodukcje tych 14 ostatnich obrazw, ju
zostay one przygotowane w sensie poysku, ma te ju posklejane profile
na wykonanie ramek, za co wezm si zaraz po zakoczeniu zdj
telewizyjnych.
Teraz jeszcze jedna sprawa: Midzy moim regaem w pracowni, a
podog jest szpara ok. 2 mm. Przez kilka dni widziaem, e wystaje z niej
roek papieru. Gdy wczoraj wydobyem ten papier okazao si, e jest to
Twj "weksel" obrazowy za obraz WS (czerwony arcybiskup w locie).

538

Czerwony arcybiskup w locie (lub Kardyna)

Nie wiem teraz czy wypad on z Twojej kupki zapaconych obrazw czy
te z mojej kupki obrazw niezapaconych? Tobie atwiej bdzie si
zorientowa, bo wybrae (wraz z tym, co masz jeszcze zapaci w
styczniu br.) rwno 10 obrazw, a wic o ile masz u siebie tylko 9 weksli,
to oznacza, e jest obraz zapacony. W przeciwnym wypadku naley on
do mnie. Ja nie mam monoci, by to u siebie sprawdzi, bo polegam
539

wycznie na wekslach, a nie prowadz rachunku ilociowego. Oczekuje

zatem od Ciebie by mi napisa czy mam zatrzyma sobie ten weksel czy
te odesa Tobie.
Na koniec sprawa dla Ciebie przykra, dla mnie poniekd te, chodzi o ten
obraz dla Miranowicza. Wczoraj dopiero przyszed list od niego, wysany
jeszcze 7 grudnia ub. roku. Pisze, e w adnym wypadku nie chce slajdw
od Ciebie, lecz obrazu ode mnie, e nie kolekcjonuje obrazw tylko
przeycia et c et c, e mog mu obraz wysa lub odmwi, ale nie chce
przez porednika et c et c. Tak wic musz mu z wielu powodw
rodzinnych, ktrych tu ju nie miejsce wymienia wysa te slajdy.
Umawialimy si, ale wyl slajdy bez trzech. Tak te postpi, chocia
miaem zamiar (to, co wyej skreliem) wysa bez jednego, jako, i dwa
spord tych trzech prawie na pewno wybior dla siebie, Tak wic z
Twego punktu widzenia nie byoby tu adnej rnicy, poniewa ju t
uzgodnilimy, wic bd si trzyma uzgodnie. Dla mnie sprawa jest jak
ju pisaem poniekd przykra, bo czuj, e znowu bdziesz mia do mnie
al o to, e tak si to rozwino, po drugie musz wysya z Polski,
zamawia skrzyni, robi odprawy, a kocham to tak samo jak pies
jedzenie trawy. Ponad te 11 obrazw, wyl mu te par slajdw z
obrazw starych, ktre jeszcze mam w domu jak samochd, krzy z
anten et c moe wybierze co z tego? Moe nie wybierze nic? Napisaem
mu te by odesa Ci natychmiast slajdy (o ile ju mu je wysae).
Naprawd nie sdziem, e jego dotknie propozycja skorzystania z Twego
porednictwa, a tak si niestety stao.
Przed chwil zdzwoniem si z Nyczkiem, ktry wczoraj w nocy
przyjecha do Warszawy i uzgodniem, e w jego tekcie dopisz sowo
"w Polsce" oraz wykrel fragment wykrelony czarnym cienkopisem,
ktry by moe nie bdzie si tumaczy w kontekcie rysunkw, ktre
teraz bdziesz wystawia. Ja sam naprawd nic nie wymyl, czuj si
chory i nie pisabym nawet listu gdyby nie to, e sprawy wymagaj
poinformowania Ci. Piknie pozdrawiam Ciebie i Pani Ann.
P.S. Wanie przed chwil by telefon od Ciebie by tekst Nyczka
przedyktowa w niedziel.

540

"Wyjtek z listu do PD". (11.1.87)

... Problem kapitalny mej twrczoci polega na niemonoci pogodzenia
dwch sprzecznych tendencji, ktre obie w jednakowy sposb s mi
bliskie: Jedna z tych tendencji jest potrzeba maksymalnej ekspresji, drug
potrzeba dyscypliny i konsekwencji w budowie formy, oraz czysto
estetyczna skonno do solidnoci wykoczenia. Jeli nawet od biedy
daoby si poczy dyscyplin i chd formalny z potrzeb silnej ekspresji
w jaki sztuczny tym niemniej moliwy do istnienia twr, ktry mona by
okreli jako kontrolowany ekspresjonizm, to ju w adnym wypadku nie
da si poczy ekspresji preferujcej z natury rzeczy eksponowanie
malarskiego gestu z estetyzmem, ktry domaga si przede wszystkim
ukrycia dziaalnoci rki ludzkiej za pikn faktur malarsk. Im wic
bardziej uda mi si w obrazie zrealizowa wasna potrzeb ekspresji tym
mocniej cierpi jako esteta widzc jak daleka od ideau jest strona
malarska i formalna. Im duej z kolei i intensywniej pracuj zarwno nad
form jak i nad wykoczeniem malarskim, tym bardziej widz jak z obrazu
ulatnia si ekspresja. Jeli wic namaluj kilka obrazw, w ktrych w
wikszym stopniu zrealizowana zostaje tendencja estetyczna, zaraz w
nastpnych realizacjach zaczynam preferowa ekspresj i przeciwnie.
Aby posuy si przykadem: Wiele moich wczesnych rysunkw z lat
1966, 1967 to prawie czysta ekspresja. Kreska jest znakiem gestu, za
brak wykoczenia oraz linia deformacyjna postaci powodowaa ze strony
widzw naiwne zarzuty, e nie umiem rysowa. Z kolie w rysunkach nieco
pniejszych do gosu dochodzi potrzeba estetyczna, ale zanika cakowicie
lub w znacznym stopniu ekspresja. Ta prba pogodzenia wody z ogniem
(zapewne beznadziejna) jest problemem caej mej twrczoci i dzi
malowane obrazy s tylko kolejnymi ladami walki, ktr tocz sam ze
sob...
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.1. 87.

541

Wysyam ten tzw. "wyjtek z listu do PD", ktry tym samym staje si
faktycznie wyjtkiem z listu do PD, bo przecie pisa zaczynam na tym
samym kawaku papieru, z ktrego przed paroma godzinami
przedyktowaem Ci rzecz przez telefon. Swoj drog Twoja ciso
poczona z absolutnym Orwellizmem, jeli idzie o preparowanie faktw
jest dla mnie nieustannie zdumiewajca (w tym momencie po sowie
Orwell przypomniaem sobie, e nie wyczyem magnetofonu, na ktrym
nagrywaem swj wystp wokalny przed PT Ekip TV). Sdz jednak, e
stwarzamy fakty, tyle, e ja osobicie nie bardzo pojmuj, po co. W tak
zwan prawd obiektywn nie tyle nie wierz, co jej nie podam.
Najchtniej widziabym miliony: pomwie, przekrce i faszywych
wiadectw, co jest zreszt przyczyn, e tak agodnie zaaprobowaem fakt,
i spisujesz ka rozmow ze mn ukadajc jej wspomnienie zgodnie z
wasnym odczuciem, co ju samo w sobie jest prost drog ku
faszywemu wiadectwu. Skoro mamy wspomnienia ony Conrada oraz
Dostojewskiego, a moja ona na pewno nie napisze wspomnie, to
wspomnienia Twoje bd jak znalaz.
Pisz niestety mtnie, ale piwo szumi mi w gowie. Na skutek tego, e
Ekipa TV siedziaa od 9 rano zjadem obiad dopiero w 8 godzin po
zjedzeniu kromki chleba na niadanie i objadem si setnie oraz
zaprawiem BECKiem. Poprosiem by zrobili mi kopi na U-MATIC w
systemie PAL, ale czy zrobi czy nie, na to naturalnie nie mam adnego
wpywu. Inna rzecz czy bdzie warto. To taki program jak inne w TV.
Bez znaczenia. Postaram si nagra oczywicie z telewizora o ile
naturalnie zawiadomi mnie, kiedy pjdzie. Ma i w progr. 2. Chyba w
lutym.
Reszta jak zawsze. Tarem suchym pdzlem po skoczonym obrazie
udajc, e maluj, odpowiadaem na pytania te same, co zwykle z tym
samym lub mniejszym sensem ni do tej pory, bo starzej si i ju nie
umiem w ogle zbudowa jednego zdania bez dziesiciu dygresji. I tyle.
No ju kocz.
Aha aha. Jeeli idzie o t fors, czyli 4.000 (bo pamitasz, e oddaem Ci
kocwk po to by suma bya okrga, co uatwia przekazywanie w
warunkach Okcia) to oczywicie moesz j tym razem wypaci przy
okazji Twej bytnoci po obrazy, o ile bdzie ona miaa miejsce w
542

okolicach Wielkanocy, a nie pniej. Jest to wyjtkowo w tym roku, bo w

tym roku niczego nie bd wpaca na konto, a na razie co tam jeszcze
mam na biece wydatki z tego, co zapacie mi w czasie wit. Jeliby
jednak trafia si wczeniej jaka okazja do podania tego przez osoby
trzecie, to bardzo prosz, gdy mam w planie kupowanie tego
camcordera, a w warunkach polskich musz to zrobi dokadnie wtedy,
gdy uka si w handlu (Pewex). Takie rzeczy id od rki i to wszystkie,
tak wic kupno wyglda tak, e znajomy sprzedawca zadzwoni mi "ju
s", a ja wtedy przyjad i wezm. To kosztuje ca 2.000 dol. i gdy pojawi
si w handlu, ustawia si ogonek i w cigu przedpoudnia wykupuj
wszystko, tok jest jak na giedzie, awantury: ja byem pierwszy, gdzie
leziesz krowo, sam jeste krowa et c et c., tak wyglda handel w PRLu i
take za dolary, sprzedawca wyrzuca tylko na lad karton za kartonem, a
do oprnienia magazynu... Zawsze mwi, e sprzedawcy winni by
wyposaeni w paki, kastety i gaz zawicy, tak jak to zapewne jest na
Zachodzie, bo tam ilekro pokazuj w kinie sklep, tylekro jest to sklep
pusty z jedynym klientem, ktry kae sobie wczy 15 telewizorw
rozmaitych firm, aby "wybra najlepszy" - rzecz zadziwiajca do prawdy!
U nas nawet samochd za 25.000 dokupuje si w oparciu o krtka
informacj na powielaczu, gdy ja kupowaem Escorta to ogonek sta w
"Anglodalu" (taka firma typu Pewexowego) a na klatce schodowej, a
kupowanie wygldao mniej wicej w tych sowach: szybko, co pan
bierze, Sierra, Scorpio czy Escort, szybciej, szybciej, ludzie czekaj,
prosz tu podpisa, prosz i przela pieniki na Koloni i z kopi
przelewu wrci tutaj, dzikuj nastpny, prosz si nie pcha, bo
przestan sprzedawa... By to okres, gdy wszyscy kupowali diesle, bo
wprowadzono nowy "uszczelniony" system dystrybucji benzyny bez
moliwoci (jak si wtedy wydawao) kupienia na lewo. No to ju kocz,
trzymaj si ukony dla Pani Anny.
PS. Poniewa wypacenie tym razem pienidzy za rok 1986 opni si, to
chciabym raz jeszcze przypomnie to o czym mwilimy w Warszawie:
O ile kupisz jakie pyty CD i przywieziesz, gdy tu bdziesz w trakcie
swoich wakacji, to wlicza je bdziemy do roku biecego, czyli 1987! Po
pierwsze idzie mi o to, e inaczej moe mi brakn forsy do koca roku, a
poza tym pokomplikuj si wyliczenia. OK?
(monogram)
543

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 1. 2. 87.

Dzi dzie odpowiadania na listy, bo gowa boli do tego stopnia, e nie

jestem w stanie prbowa malowania. Od tygodnia czy wicej prbuj
malowa, ale cigle nie wystartowaem, jeden obraz ju wyrzuciem,
pogoda i zdrowie nadal nie sprzyjaj twrczoci, a nawet nie bardzo
sprzyjaj yciu. WSZYSTKO ju mnie boli i jeli nawet nie boli
rwnoczenie, to boli, co drugi dzie: raz to, raz tamto, nie ma dnia bez
blu. Nie wiem czy to ju tak zostanie do mierci, czy to tylko wynik tej
okropnej zimy - dzi mamy waciwie ciepo, zaledwie 5 stopni mrozu,
ale przedwczoraj jeszcze byo okoo 30 (u nas na oknie 24, ale od okna
zawsze promieniuje ciepo, najlepszy dowd w tym, e gobie masowo
obsiaduj parapety i nie sposb ich zgoni). Raz boli mnie lewe kolano,
tak, e nieomal nie mog chodzi i nie mog te lee, od kilku dni szyja,
tak, e nie sposb poruszy gow, wczoraj z kolei plecy, a dzi gowa, a
na dodatek nie chc mi si goi skaleczenia, (np. 17 stycznia, robic ramy,
rozwaliem sobie drzazg kciuk prawej rki i do tej pory mnie to si nie
chce zarosn - mam trudnoci z malowaniem).
Ale do skarg. Miranowicz z Hamburga wybra obraz i nadesa mi
telegram (nie byem pewien czy nie przyjedziesz na przerw
midzysemestraln, wic daem by mnie powiadomi o wyborze
telegraficznie, bo inaczej nie wiedziabym, co ma wyjecha do Parya),
ktry nadszed przed dwoma dniami. Wybra obraz YE, format 98 x 121,
przedstawiajcy tak stojc posta z wieloma rozsypujcymi si
elementami i wielk iloci doni - posta ma przez rodek tuowia jakby
przytroczony kij - kolor niebieskawo - zielonakawo - tawo - szary, sta
(patrzc od biurka) po lewej stronie, koo drzwi na balkon - osobicie za
tym obrazem nie przepadaem, Tobie zdaje si podoba si, zreszt ju nie
pamitam
gdy
zdrowotno-atmosferyczne
koszmary
stycznia
"wyzeroway" moj pami do tego stopnia, e zaledwie wegetuj.

544

Nawizujc do rozmowy telefonicznej z dnia 24 stycznia chciabym raz

jeszcze powrci do sprawy robienia mojej wystawy, co roku. Ow raz
jeszcze chciabym podkreli, e uwaam to za "bd w sztuce" i na
pewno powiedziabym Ci ju o tym w roku 1984, na pocztku naszej
znajomoci, gdybym wtedy przewidywa to, e masz zamiar robi, co
roku w tej samej galerii i w tym samym czasie moje wystawy. Zreszt
zapewne w tym okresie jeszcze takiego zamiaru nie miae. Druga
wystawa (jak rozumiem) miaa za cel naprawienie bdw strategicznych
popenionych przy pierwszej i tak na ni patrzyem, trzecia jednak byaby
krokiem do tyu!!! W Polsce bardzo usilnie pilnowaem si, by nie robi
wystaw zbyt czsto i robiem je rednio co 5 lat, mimo, i oczywicie
miaem materia, by robi je czciej. Jest to z jednej strony dziaanie na
zimno na zasadzie "go z rzadka widziany jest gociem mile
widzianym", ale te wynikao to z mojego przekonania, e wystawa jest
czym wanym, a nie tylko zbiorem dwudziestu kilku obrazw danego
malarza. Nie mam tego przekonania, e wszystko, co tylko namaluj
warte jest wystawienia, poza tym to, co w danym roku namaluj nie
zawsze jest koherentne jako cao, s to i "skoki w bok" i prby, w tym
prby nieudane, tematy, ktre w przyszoci mgbym opracowa inaczej,
gdyby nie zostay ju pokazane. Pokazanie czego powoduje potem rodzaj
psychicznego paraliu, (aby nie narazi si na zarzuty, e to ju byo, e
to tylko powtrzenie - zarzuty, ktre niezalenie od tego czy s w danym
momencie suszne czy niesuszne, ZAWSZE dziaaj na mj talent
paraliujco). Jednym sowem w tej chwili czuj, e ogarnia mnie taki
parali na myl, e mam, co roku robi wystaw w tej samej galerii i w
tym samym czasie. Czuj si na myl o tym LE! Zawstydzony,
zaenowany ju na zapas! Poza tym stymulowany terminem, co na
takiego nerwicowca jak ja dziaa akurat w odwrotny sposb! Fakt, e do
miesica nic nie robi, jest spowodowany zim i zdrowiem oraz
koniecznoci szeregu robt technicznych, ale nie bez znaczenia jest tu
te psychiczny nacisk terminu. Moja roczna produkcja wraz z tym, co
zostawiam sobie i co oczywicie mog na kad wystaw wypoyczy,
nie przekracza ca 25 obrazw. Czyli jest to mniej wicej tyle ile zawiera
wystawa. Jest to stanowczo za mao, by mona byo robi wystaw! Gdy
wystaw robiem w Polsce to przez 5 lat odkadaem sobie najlepsze
obrazy, by je potem rwnoczenie wystawi i taka wystawa miaa sens. Ja
sam nawet mimo, i nie cierpi wystawia i widzie tego, co zrobiem,
czuem jak tam satysfakcj gdy wszystko ju wisiao, bo wiedziaem:
545

"daem to, co zrobiem najlepszego", to si zreszt potwierdzao o tyle, e

kada taka wystawa psua mi na czas jaki handel, gdy nic z niej nie byo
do kupienia, a to, co potem lub rwnoczenie byo do kupienia okazywao
si nawet dla osb postronnych "gorsze" - tak wic nie kupowano,
namawiajc mnie i proszc bym sprzeda co z wystawy. Jeli mam
dowiadczenia i jak wiedz na ten temat, to NIKT nie moe sobie
pozwoli na czstsze wystawy w jednym miejscu ni raz na dwa lata, a i
to jest grubo za czsto!! Oczywicie faceci tacy jak ten comy go ogldali
na video, co to maluje "farbom, renkom, szmatom, ludzie mnie nie
rozumiej, ale ja ich rozumiem", s w stanie robi trzy wystawy do roku,
ale to ludzie modzi, s w stanie szybkiego rozwoju (jaki by on nie by) a
ja ju si nie rozwijam, a jeli nawet, to bardzo, bardzo powoli, musz
mie czas na refleksj, wybr, kilkakrotne podejcie do problemu i
wystawienie najbardziej udanej wersji a nie odcinanie sobie (choby tylko
psychicznej) moliwoci kontynuowania okrelonego tematu. Pisz to
wszystko w intencji podtrzymania Ci w zamiarze nie robienia w tym
roku wystawy w galerii Valmay w Paryu, ktry to zamiar wydawa mi
si jak do tej pory nie do ugruntowany. Oczywicie gdyby
niespodziewanie otworzya si moliwo zrobienia wystawy w innym
miecie czy innym kraju (gdzie mona by wystawi to, co ju byo
wystawione w Paryu) to ja osobicie nie mam nic przeciw temu, ale
coroczne robienie w tym samym miejscu z konsekwencj zegarka, jest
forma samobjstwa na raty. Nie sugeruj si tym, e ludzie bd Ci pyta,
kiedy nastpna wystawa paskiego malarza?", bo ludziom gadanie
przychodzi atwo i gdyby by wdkarzem pytaliby z rwnym brakiem
faktycznego zainteresowania "na co najlepiej ryba bierze w tym roku".
Wielu wydaje si to zachowaniem uprzejmym, zreszt sam taki jeste i
zawsze zaczynasz rozmow telefoniczn od zapytania o zdrowie. Nie
oznacza to jednak, e oni w rzeczywistoci oczekuj na jakkolwiek
dziaalno ekspozycyjn z Twej strony. Oczywicie w miar monoci
mona podkrela moj obecno na liczcych si wystawach o ile takie
wystawy realizowane s w Paryu (w Warszawie nie liczyy si prawie
adne salony zbiorowe - przynajmniej dla mnie - nigdy na nich nie
wystawiaem, i na tym nie straciem).
Pozdrowienia!!!
(monogram)
546

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 12.2.87.

Tylko niewiele sw telegraficznym stylem, bo, mimo, i jutro bdziemy

mieli poczenie telefoniczne, to nie jestem pewien czy bdzie sycha
oraz czy sprawa jest akurat na telefon.
Ow by tu u mnie przedstawiciel BHZ Sztuka Polska, ktre to BHZ jest
chyba czym innym ni BHZ Ars Polona, a napewno jest czym innym
ni BHZ Desa i BHZ Arteon. Jak wiesz mnie ustawowo wolno
sprzedawa za granic WYCZNIE za porednictwem BHZ. Tak wic
na propozycje wsppracy wcisnem mu taka oto legend, ktra wydaje
mi si bezpieczna na t i inne podobne okazje (BHZtw jak psw pewnie niedugo powstan jeszcze inne). Niej legenda:
Jestem czowiekiem majtnym, ktry do koca ycia nie ma ju potrzeby
sprzedawania swych obrazw. Zawarem umow dentelmesk z mym
przyjacielem (od wielu wielu lat - fakt, e w tym wywiadzie byo co
innego jest bez znaczenia, mona zawsze powiedzie, e przekrcono
Twoje sowa lub e tak wersj podae dla prasy, idzie o RADAR sprzed
dwch lat czy sprzed roku) a wic zawarem umow dentelmesk z
mym przyjacielem, ktrego znam od dziecka i z tej umowy ktra jest
bezpatna, ani ja Tobie nie pac, ani Ty mnie nie pacisz nic, wynika, e
chcesz mnie wylansowa na Zachodzie i o ile Ci si to uda, to wtedy
staniesz si mym wycznym porednikiem. Termin umowy upywa z
kocem 1991. O ile Ci si w tym terminie nie uda, to wtedy bdziemy si
zastanawia co dalej - oczywicie Ty masz prawo odstpi od naszej
umowy kiedy chcesz wczeniej, bo nie jest ona dla Ciebie cile wica,
jest to Twoje hobby, a ja jako czowiek majtny po prostu na to
przystaem, bo jestem niesyty chway na Zachodzie, moje obrazy
rozpezy si tam bezimiennie, a wywieziono ich jak wiem mas, nawet
to, co kupowane byo w galeriach polskich, maluj obecnie niewiele i
chciabym, by to, co robi obecnie i zrobiem dawniej znalazo si kiedy
w katalogach i podrcznikach i byo uznane. Tak wic ja nie bior nic od
547

Ciebie za UDOSTPNIENIE Ci wszystkich mych nowych obrazw, ktre

nadal pozostaj moj wasnoci, a Ty nie bierzesz nic za to, e lansujesz
mnie, wystawiasz (tu bysnem katalogami z Grant Palais et c,
PENTHOUSEM, katalogami z wystaw indywidualnych...). Ponadto Ty
wykupie w Polsce od kolekcjonerw i w galeriach oraz take za granic
sporo moich obrazw i te obrazy sprzedajesz o ile Ci si to uda uczyni,
ale jak na razie Twoje nakady od dwch lat (podaem, e bawimy si w
to od 1985) wynosz 4 razy wicej od Twych zyskw (tak to zreszt
oceniam, rzeczywicie to jedyna jak mi si wydaje prawdziwa ocena w
caym tym opowiadaniu). Powiedziaem, e przed dwoma laty ceny byy
nierealnie wysokie i nic nie sprzedae, a teraz "podobno" sprzedae kilka
rzeczy w cenie ok. 10.000 dol od sztuki. To podaem po to, bo facet o to
pyta pragnc Ci przelicytowa i chcia wiedzie, od jakiej sumy
zaczyna. Poza tym oni chcieliby by moe "wsppracowa" z Tob, co
zostawiam ju do Twej decyzji i po to podaj Ci co nagaem i jak oraz
donosz, e kademu nastpnemu BHZtowi ga ju bd to samo chodzio o to, e oni rzeczywicie mog do Ciebie napisa a propos tego,
co bdzie po 1991 (mamy na razie czas i tym sobie moemy gowy nie
suszy) oraz z ewentualn inn propozycj np. wsplne wystawy et c.
Ja bardzo tylko prosz by ich niezalenie od tego, co postanowisz nie
potraktowa jak bywa to czasami Twym brzydkim zwyczajem "z gry" i
"per noga". Mj stosunek do wszystkich BHZtw z przyczyn jak na
wstpie tego listu (odbieramy im poza tym chleb) jest peen zrozumienia,
delikatnoci, serca i uprzejmoci, niestety wszystko to nie uatwia
nawizania nici kontaktu, bo jak na zo los stoi na przeszkodzie chciabym by podj tak wanie melodi.
Aha, nie wiem czy o tym napisaem: A wic powiedziaem im, e ja nie
mam prawa moralnego sprzedawa obrazw nikomu w trakcie trwania
umowy, bo chodzi o wylansowanie wysokich cen, co ju nawet idiota
zrozumie, wic on oczywicie wyczy si, ale nie wykluczam, e strzeli
tym w licie do Ciebie (aby zezwoli mi na sprzedawanie take za ich
porednictwem). A wic raz jeszcze w punktach:
1. Jestem majtny i nie musz ju sprzedawa

548

2. Dmochowski mnie lansuje, a ja mu udostpniam obrazy ku wzajemnej

przyszej korzyci o ile si to uda
3. Obowizuje rzecz jasna przykazanie nie bdziesz mia bogw cudzych
przede mn, co jest postaw wszelkich ukadw
Taka legenda wraz z odlegym na razie terminem koca 1991 wyjania
wszystko wraz z wywozem obrazw, o czym on na pewno wie, bo wie o
tym kady w Warszawie, kto interesuje si moj osob - zreszt BHZty i
konserwatorzy to naczynia poczone, kada informacja jest tam
tajemnic Poliszynela, a jeli nie dochodzi do aktu sprzeday nie zostaje
popenione wykroczenie i wszystko jest w ramach Prawa.
Tyle dobrego, mam nadziej, e nie uraziem Ci czym w tym licie boje si ju dosownie pisa listy, ale tego wolaem nie eksplikowa przez
telefon. Piknie pozdrawiam Was oboje - zaczynam powoli przychodzi
do siebie i zabraem si nareszcie do malowania.
(monogram)
PS. Oczywicie nadmieniem, e jeli uda si kiedy owo wylansowanie
ja zaczn sprzedawa, to ktry z BHZtw zostanie wcignity do
wsppracy, co zreszt jest samo w sobie zrozumiae. Daty 1991 te nie
wyssaem z palce, ale ju to mwi midzy nami: Sam dae j jako
cezur w umowie (w aneksie) i wie si to z perspektywa wyrwnania
salda w Twoich rachunkach lub kompletn finansow katastrof...
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 25.2.87.

Dwa dni mino, a ja dopiero dzi zorientowaem si, e mina wanie

trzyletnia rocznica spisania naszej umowy - jako tak wydawao mi si, e
spisalimy j 28 lutego, a tymczasem okazao si, e 23 lutego. Zechciej
wic Panie przyj od swojego pokornego sugi jeden obraz w darze ku
upamitnieniu tej rocznicy, a obraz wybierz sobie sam z tego, co ley u
549

Ciebie na skadzie, bo mnie jest trudno zadecydowa ktry Ci si bdzie

podoba.
Przed kilkoma dniami telewizja emitowaa stary film francuski z 1982
roku o facecie, ktry upar si przepyn Atlantyk na desce surfingowej;
poniewa akurat dotary do mnie wtedy plakaty i zaproszenia na wystaw
w Institut Polonais, to moje pierwsze skojarzenie byo: Dmochowski. No,
ale on przepyn, wic moe i Tobie si wreszcie kiedy uda, czego Ci (i
sobie) w tym podniosym momencie ycz! To by byo na, tyle jeli idzie
o cz uroczyst.
Teraz do prozy ycia: Ow Twj ostatnie telefon nasun mi
przypuszczenie, e z mego ostatniego listu wyczytae w ogle nie to, o
co mi chodzio. Ja go wysaem tylko i wycznie po to by ujednolici
legend na nasz wsplny temat, legend, ktr my sami przy okazji
bdziemy emitowa np. odpowiadajc na postawione pytania, na ktre
niezrcznie jest nie odpowiedzie. Wydaje mi si, e moja legenda jest
dobra, bo primo wyjania fakty, na ktre s wiadkowie i wyjania je w
sposb racjonalny, chocia nieprawdziwy, a sekundo nie stawia nas w
kolizji z adnym przepisem. Poniewa do tej pory nie miaem okazji
wymyle legendy caociowej, oczekiwaem z Twej strony odzewu
bdcego albo prb podwaenia spoistoci mojej legendy albo te jakim
sensownym jej uzupenieniem. W sytuacji, ktra nastpia, radzibym raz
jeszcze z uwag przeczyta to, co tam napisaem przy yczliwym
zaoeniu, e moe jestem paranoikiem i niepotrzebnie robi w spodnie,
ale do wiele rzeczy udao mi si ju w cigu tych trzech lat
wyprorokowa prawidowo na to by bra czasami moje ostrzeenia lub
tylko pokorne proby do serca. Wyjaniam, e dat 1991 podaem, bo
jak odleg (w opinii osb trzecich) dat musiaem poda skoro mnie o
to pytano - poza tym przecie nie zobowizaem si nikomu do niczego i
w ogle nigdy nie zacigam adnych zobowiza, nie cierpi wrcz
zobowiza. I to by byo na, tyle jeli idzie o ten list.
Sprawa obrazu wysanego do Hamburga. Jest mi niewymownie przykro,
e akurat na tym obrazie Ci zaleao i przyznam si, e nie rozumiem,
dlaczego w takim razie nie sugerowae bym go wycofa z oferty zamiast
np. drzewa lub krajobrazu z kwiatami. Przecie tylko ze wzgldu na
Ciebie usunem z oferty te trzy obrazy, co do ktrych wydawao mi si,
550

e bd dla Hamburga najatrakcyjniejsze, a rwnoczenie podobay si

Tobie. Moje pene upodobanie pokrywao si tylko co do jednego obrazu,
a mianowicie katedry, ale ze wzgldu na siebie nie usuwabym niczego z
oferty, gdy nie usunem z niej drugiego najlepszego DLA MNIE obrazu
obok katedry, a mianowicie postaci stojcej w niebieskiej szacie i w
czerwonym kapeluszu. Wystarczyo wtedy jedno sowo i zmienibym
typowanie. Ale nie cofniemy ju czasu. Dlatego te mam pewn
propozycj, ktra by moe zrekompensuje Ci, cho w czci fakt, e w
obraz poszed do Hamburga. Tu nadmieniam, e gdyby nie poszed to i
tak miaem go zamiar zatrzyma w ramach moich piciu. Z tych piciu
zatrzymabym tylko dwa (katedr i niebiesk posta w czerwonym
kapeluszu) gdyby to bya twrczo z caego roku, bo miaem zbyt krtki
okres, by wykona wyboru a piciu prac, z ktrych bybym bez
zastrzee zadowolony. Pozostae trzy wybrabym z mniejszymi lub
wikszymi zastrzeeniami, tylko dlatego by mie co w zapasie w
momencie gdy zwrci si do mnie Muzeum Narodowe lub inna podniosa
instytucja. Tak wic oprcz katedry i postaci niebieskiej w czerwonym
kapeluszu miaem jeszcze wybra to, co poszo do Hamburga, poza tym
drzewo poziome w kolorze zielonym, oraz obraz brzowy
przedstawiajcy wiele zazbiajcych si i splecionych postaci siedzcych
na awce. Rwnorzdnym obrazem (take w formacie), jeli idzie o
drzewo wydawa mi si obraz klczcej postaci ze splecionymi domi w
kolorze brzowym. Ostateczne rozstrzygnicie, co zostawi sobie: drzewo
czy posta klczc zostawiaem do ostatniej chwili, gdy obecnie nie
sposb nawet tego analizowa, bo wszystko jest "wbite" w schowek.
Identyczno formatw pozwalaa na zamwienie skrzyni przed
podjciem ostatecznej decyzji. Pisz to w czasie przeszym, gdy istnieje
moliwo bym w zamian za pewn niewielk zmian w naszej ostatniej
umowie, bdc w istocie powrotem do jej brzmienia pierwotnego w tym
zakresie, zrezygnowa, (ale zastrzegam uroczycie, e po raz ostatni) z
zostawiania sobie jakichkolwiek prac za rok ubiegy. Decyzja, [ale bez
dodatkowych retuszw!] zaley od Ciebie. To, co pisz poniej jest
propozycj WIC, wic nie musisz si obawia, e od niej odstpi.
Ja rezygnuj z zatrzymania sobie obrazw nalecych mi si w ramach
punktu 37 za rok ubiegy, a ponadto daj Ci za darmo dowolnie wybrany
przez Ciebie obraz (niezalenie od tego, ktry daem na wstpie!!!) z tych
jakie posiadasz na skadzie w Paryu jako rekompensat za obraz, ktry
551

poszed do Hamburga. Nie sdz, by nie byo tam obrazw od niego

lepszych. W zamian za to chc by punkt 37 przyznawa mi na przyszo
prawo do 25% wybranych obrazw bez ograniczenia "nie wicej ni
pi". Nie ukrywam niczego za pazuch, w co by si mg
niepostrzeenie wkopa. Mnie idzie o motor do pracy. Taki brzmienie
punktu mnie ogranicza PSYCHOLOGICZNIE! Nie wykluczam, e w
pierwszym czy drugim roku namaluj tych obrazw 6 lub nawet 7, ale
potem moja wydajno spadnie - poza tym wiele jeszcze niezalenego od
naszej woli moe si przytrafi, wic lepszy wrbel w garci. Ja traktuj
moj propozycj jako ustpstwo z mej strony pod wpywem pewnych
wyrzutw sumienia spowodowanych wprowadzeniem Ci w bd w
ubiegym roku. Nie wykluczam jednak, e Ty uznasz propozycj za mao
atrakcyjn lub nawet za ustpstwo z Twoje strony.
Jak by tam nie byo to termin Twego przyjazdu si zblia i o decyzji
wolabym by SZYBKO poinformowany wtedy, gdy bdziesz do Rymszy
pisa o skrzynie, gdy jedno wie si z drugim: wielko skrzy musi
by zwizana a iloci zabieranych obrazw. Aby jeszcze dodatkowo
wyjani jak sprawy stoj w mojej fabryczce donosz, e mam ju gotowe
cztery obrazy, z ktrych jeden NA PEWNO zostawi sobie, jednego na
pewno sobie nie zostawi, za, co do dwch pozostaych to nie mam
zdania, zdanie mona mie wiedzc, jaki bdzie wynik roku - moe on
by taki ndzny, e nawet to, czego bym obecnie zostawi sobie nie
chcia, stanie si osigniciem szczytowym, z drugiej strony moe by to
rok doskonay. Tak wewntrzn pewno (jak miaem do katedry i
postaci w czerwonym kapeluszu) ma tylko odnonie jednego obrazu. Nie
wiem jak technicznie postpowa w takim wypadku, ale myl, e
"wtpliwe" obrazy naley na razie zostawia do nastpnego transportu i
tak a do koca roku, kiedy dokona si ostatecznego wyboru. Oczywicie
obrazy, ktre zostawi sobie ZAWSZE gotw jestem wypoyczy na
wane wystawy, podobnie jak tu uczyniem z rysunkami.
Z Twego dawniejszego telefonu wynikao, e przyjedziesz gdzie okoo
10 kwietnia. Mam prob (o ile nie jest to skomplikowane, bo nie wiem
czy jest czy nie jest). Chciabym by tym razem zadeklarowa cae 4.000
przewoc je przez granic. Nie moesz mi tego przekaza po prostu na
konto i nie o to mi chodzi, ale otwiera si moliwo (jeszcze nie wiem na
ile okae si to realne) zamwienia pewnych urzdze elektronicznych w
552

Belgii i Holandii za porednictwem przedstawicielstwa w Warszawie.

Mam w ten sposb roczn polsk gwarancj, a poza tym ceny s "DUTY
FREE". Do tego celu potrzebne s jednak dolary wolne, czyli albo z
konta "A" albo posiadajce odpraw celn dewizow. Wpaty musz
dokona z Warszawy, by mie tu gwarancj, czyli technicznie jest tylko
jedna droga: Przywozisz fors i deklarujesz. Idziemy do Banku i na
specjalnym blankiecie robimy zamwienie i przelew, przy czym ty
wystpujesz jako "PAYER" a ja jako "BUYER". Gdyby Ty wpaci z
Francji nie miabym gwarancji technicznej w Warszawie, zreszt idzie o
dosy skomplikowane zamwienie, wic obawiabym si zleca tego
Tobie. Oczywicie mgbym przela pienidze z konta, ale najpierw
trzeba je rok trzyma bez procentu na koncie "N" by miay prawo znale
si na procentujcym koncie "A" z ktrego wolno ju przelewa
zagranic. Std ten problem. Nie wykluczam, e w ostatnim momencie
okae si, e nie wykorzystam tej moliwoci, ale teraz jeszcze nie wiem.
Napisaem do f-my PHILIPS o pewne dane techniczne, a zna je bd nie
wczeniej ni za miesic, kiedy moe ju by za pno by Ci to wszystko
pisa. O ile jest to bardzo kopotliwe to daj mi szybko zna, e "nic z
tego", a wtedy skorzystam z ewentualnej innej moliwoci, ktr jest
kupno wprost w Warszawie za walut wyjt z kieszeni, tyle, e
musiabym wtedy bra inny sprzt (PANASONIC zamiast PHILIPSA) i
nie jestem pewien czy w tym konkretnym wypadku jest to sprzt lepszy
czy gorszy. Chodzi jednak o to, e co do PANASONIC musiabym podj
decyzj okoo poowy marca lub nieco tylko pniej (fors mam) i
gdybym ju wtedy wiedzia, e jest to jedyna moliwo, to bym ja od
rki podj nie zastanawiajc si czy PHILIPS w konkretnym wypadku
jest lepszy czy gorszy. U nas decyzje trzeba podejmowa od rki. Drugiej
okazji moe nie by. W ubiegym roku w sierpniu pojawiy si np.
camcodery SONY w systemie "8" po 1.800 dol, ale nie miaem forsy i nie
chciaem "rozbija" konta, a gdy ju fors miaem to nie byo ju
camcoderw i nie ma ich do dzi, a nawet podobno w ogle w tym roku
nie bdzie.
U nas bez zmian, ale ja przeszedem w tym roku przez powtrn smug
cienia. To stycze da mi si we znaki. Okazao si, e moje zdrowie jest
do kitu, e wszystko boli lub wysiada, e zaczynam si obawia, i
niektre prace s ju dla mnie teraz lub bd w najbliszym czasie za
cikie i za trudne. W jaki sposb np. bd ci nastpne formaty z pyty
553

pilniowej (sprawa ta nabiera aktualnoci)? Strach myle. Matka te daje

mi porednio w ko. Nie sposb mie jej za ze, e yje, a nie umiera.
Tymczasem stale przyapuj si na myli, e mam jej to za ze. To stawia
mnie w konflikcie z wasnym super ego i nie potrafi si z tego
wygrzeba. Zosia te jest w okropnym stanie i udziela mi si to porednio.
Fakt, e moje gromadzone od wielu lat oszczdnoci poleciay przez p
na skutek spadku kursu dolara, a w zwizku z tym plany na jakie inne
locum odsuny si poza granice dajce si przewidzie, take nie dodaje
mi dobrego samopoczucia. Chocia gdy babcie kiedy umr, to my i tak
nie bdziemy si ju zapewne nadawali do tego, by zaj si
przeprowadzk, adaptacj et c et c, wiem ile to mnie kosztowao fizycznie
przed laty i wiem ile kosztuje mnie dzi niewielka nawet przerbka w
stale udoskonalanej pracowni - ju bym chyba nie zdoby si na taki
wysiek jak w roku 1977. Wreszcie ywiem jakie stracone teraz nadzieje
na wyjazd zagranic i mono utrzymania si tam na takim samym luzie
jak tu - wszystkie te sprawy razem powoduj, e widz siebie i wiat na
czarno. Na dodatek dokadaj si setki drobiazgw, z ktrych kady jest
tylko przykrym drobiazgiem, a to wamanie do piwnicy skd ukradziono
nam ca 60 butelek domowego wina jeszcze z Sanoka oraz cay mj zapas
lakieru (zdobytego za obraz) sucego do impregnowania podobrazi (na
cae szczcie na rok mam zaimpregnowany zapas, a potem co zdobd),
a to owo rozbicie samochodu, a to ukradzenie jeszcze jednego koa, a to
dzi kto musia posugujc si scyzorykiem odupa napis firmowy
FORDA drapic rwnoczenie lakier, jednym sowem romans rosyjski na
tskn nut w stylu: Kto mnie spidzi baaajku, kto mnie ukra
patiefon, kto mnie wyjoba chadziajku, kto mnie nasra na bakon.
Podobno pierwszy kwarta jest astrologicznie rzecz biorc pod znakiem
Saturna i potem ma by lepiej, a rybom, (czyli mnie) w ogle przyszo
ma z nawizk wyrwna straty byle tylko ryby, (czyli ja) byy cierpliwe i
pracowite. Staramy si, zatem (my ryby) i wiemy nadziej z
Przyszoci.
Piknie pozdrawiam Was oboje. Cze.
(monogram)
***
554

Warszawa 13.4.87.
Odnonie wczorajszych kontrowersji, ktra mnie cakowicie zaskoczya
to po caonocnym rozwaaniu nie widz adnych moliwoci odejcia od
mojej propozycji wysanej w licie w dniu 26 lutego br. Moesz j po
prostu przyj lub odrzuci. Uwaaem j za spory gest pojednania i
dobrej woli z mej strony - fakt, e przyje to cakiem inaczej, stawia
mnie wobec niemonoci jakiegokolwiek prognozowania Twych reakcji,
ktrych po prostu nie podejmuj si zrozumie. Ja nie umiem si spiera
w tej temperaturze - ostatnie spory tego typu prowadziem w szkole
podstawowej, a obecnie s one zarezerwowane wycznie do kontaktw z
Tomkiem, ktre kosztuj mnie mas zdrowia. Caa wina po moje stronie,
ale wicej gada nie bd i dlatego pisz to, co mam do przekazania na
kartce. W trakcie rozmowy o wysokiej temperaturze rzucanych oskare,
ironii i sarkazmu, po prostu prdzej czy pniej mwi co, czego bym
powiedzie nie chcia, zarwno na plus jak i na minus i z czego potem
musz si wycofywa. Tak wic po rozwadze i na pimie podaj, e jest
tylko dwie alternatywy: albo przyjmujesz moj propozycj albo j
odrzucasz. Decyzja naley do Ciebie. Poniewa chc okaza raz jeszcze
gest dobrej woli (znowu zapewne odczytany jako podstpny i
sadystyczny) to w wypadku odrzucenia maj propozycji i pozostawienia
sprawy tak jak bya postanowiona w dniu 24 lipca ubiegego roku we
wsplnie spisanym aneksie do umowy, mam pewn "nagrod
pocieszenia". Mianowicie zamiast 5 obrazw, ktre przyznaje mi ten
aneks za rok ubiegy zatrzymuj tylko 3, czyli: katedr, niebiesk posta
w czerwonym kapeluszu i to, co poszo do Hamburga. Pozostae 2 s do
twej bezwarunkowej dyspozycji.
Inna sprawa: Nie miaem Ci tego odwagi powiedzie w oczy w obawie, e
rzucisz si na mnie (przecie zwaywszy na atmosfer niewiele
brakowao), ale ex post wszelkie sprawy interpretujesz tak jak Ci w
danym momencie jest wygodnie. W cigu ostatnich dwch dni
dwukrotnie wraz z moj on, z ktra na ten temat rozmawiaem
zauwayem ten fenomen. Po raz pierwszy, gdy mwie po przyjedzie o
recepcji moje twrczoci we Francji. Bye wyranie zaamany (nawet
moja ona powiedziaa Ci "a moe by si pan wycofa?"): "wszyscy
555

zignorowali", "nikt nie przyszed kto by si liczy z jednym wyjtkiem",

"wyranie z obojtnoci przeszli we wrogo" i "dwukrotnie odmwiona
przyjcia obrazw na salony, na ktre przyjto je jeszcze przed rokiem",
jednym sowem "koniec, zamykaj si wszystkie drzwi". Na drugi dzie
w momencie naszej kontrowersji, gdy Ci to byo na rk wystrzelie
pasmem dokona, perspektyw, zamierze: dwie wystawy prowincjonalne,
dwie powane indywidualne zagraniczne, jedna na Orly, kilka salonw
bardzo si liczcych, prestiowa wystawa rysunkw, obraz do Monaco na
wany salon et c et c. W cylindrze mona mie dwa krliki: jeden biay i
jeden czarny, ale gdy si wyciga jednego dnia tylko jednego krlika
dajc do zrozumienia, e w cylindrze ju nic nie ma, to zmniejsza si u
odbiorcw zaufanie do swej rzetelnoci, jeli idzie o informacje.
Drug podobn spraw (raczej mieszn) bya sprawa opowieci o Waszej
podry samochodem do Polski. Ca odpowiedzialnoci obarczye
swoj on, ktra wg Ciebie "upara si" by jecha samochodem
naraajc tym Wasze zdrowie i ycie (jak te samochd) zarazem
naraajc Was na zmczenie i kopoty. Zapytaem, (co zapewne
pamitasz), e oczywicie ta zima bya okropna, ale gdyby nie ta zima to
w innej porze... Na to achne si, e pora nie ma tu nic do rzeczy i e
najwygodniejszy jest samolot i takswki w Warszawie i tylko "kompleks
prowincjonalny" Twej ony by przyczyn zabrania tym razem
samochodu. Ow s tu jeszcze dwie inne rwnie Twoje wykadnie: w
okresie dawniejszym informowae, e musisz przyjecha samochodem,
bo inaczej nie dasz rady zabra rzeby kupionej od Szydy. Ale to nie
wszystko. Przed ptorej rokiem nagrae (i mam to aby byo mieszniej
na jakiej tamie - mog odszuka) e gdyby nie protesty Twojej ony,
ktra "upara si", e samochd jest jej potrzebny w Paryu, to
najwygodniej dla Ciebie byoby zawsze bra do Polski samochd, ktry
uczyniby Ci bardziej mobilnym i niezalenym. Powiedziae prawie
dosownie tak: "ona nie chce, aby mi byo za dobrze. Jest to bez
znaczenia i mnie nie dotyczy, ale daje przykad Twego stosunku do
faktw, take i na dotyczcym ju mnie obszarze. By moe jest to cecha
prawnika, ale ja jestem kompletnie nieodporny na tego typu zachowanie.
Proste i banalne fakty mona jednak i naley to robi - interpretowa
bardziej jednoznacznie, w przeciwnym wypadku budzi si podejrzenie o
z wol. Tak wic zamiast mnie upewnia, czynisz mnie w coraz
wikszym stopniu podejrzliwym i penym obaw i lkliwych oczekiwa.
556

Chyba nie jest Ci to na rk? Czyby nie byo to podcinanie gazi, na

ktrej si siedzi? Jeeli obaj spadniemy, to aden z nas na tym nie
skorzysta. To wszystko podlewasz sosem sugestii (ju wrcz ubliajcych
mi) e jestem kompletnym paranoikiem, e moje przewidywania i
konkretne proby do Ciebie s objawem wkadania lewego buta na praw
rk - waciwie nawet nie umiaby prawidowo powtrzy o co
niejednokrotnie Ci prosz. Z gry zakadasz, e to jest jeden wicej
idiotyzm Beksiskiego, gdy Ci prbuj co wyjani, demonstracyjnie
patrzysz w innym kierunku i pokazujesz, e suchasz "z grzecznoci"
mylc o waniejszych sprawach. Jasne: Gada ten mizantrop i anachoreta,
ktry o niczym nie wie - naley zatem mie wyraz twarzy taki jakby si
suchao problemw dziecka na temat czy gwiazdy to dziury w niebie. Jak
na ironi, to mnie raczej ycie przyznawao ex post racjonalnej oceny
rzeczywistoci i prawidowego prognozowania. Nie zawsze, ale o wiele
czciej ni Tobie. By moe jest to jaka kompensacja z Twej strony, bo
inaczej mona by to traktowa jako celowe dziaanie majce pozbawi
mnie na pewien okres zdolnoci do chodnego reagowania, tak abym
powiedzia co, czego w innym wypadku bym nie powiedzia. Czyby to
nie by w terror psychiczny o podou sadystycznym, o ktry mnie
wanie raczye oskary? Ja po prostu ju tego nie umiem tolerowa
duej... Z kolei kade moje sowo bywa wyrywane z kontekstu i
interpretowane przez Ciebie w zalenoci od istniejcej w danym
momencie koniunktury. To, e dwa czy trzy razy z kolei odstpiem Ci
wszystkie obrazy i to bezwarunkowo, jest np. wg. Twojej interpretacji
"zgodnie z prawem francuskim" wystarczajcym precedensem, bym mia
obowizek robi tak doywotnio. Nie znam prawa francuskiego, ale
Tomek sysza z drugiego pokoju to, co mowie i jego interpretacja bya
taka: Dmochowski przywiz mi juz dwukrotnie pyty nie chcc pieniedzy
i traktujc rzecz jako prezent, wic jak widz zgodnie z prawem
francuskimma teraz obowizek przywozi mi prezenty pytowe
doywotnio. Bez komentarzy z mojej strony, zoliwie jednak zauwa, e
kosa trafia na kamie! To, e napisaem list z propozycj, a nie
ultimatum i potem si z niej wycofaem jest wg. Twej interpretacji
waniejsze ni nasza umowa i aneks do tej umowy. Podobno wg. twych
sw weryfikowae to u kilku prawnikw. Nie pojmuj potrzeby, skoro
sam jeste prawnikiem. Dura lex sed lex. Tym niemniej nie negujc prawa
(o ile tak wyglda prawo) pozwalam sobie zauway, e brzmi to
wyjtkowo gupio. To tak jakby interpelacja poselska staa ponad
557

Konstytucj. Poczuwam si do odpowiedzialnoci za wycofanie si z

mojej propozycji, tym niemniej ta odpowiedzialno nie moe by
wiksza ni np. utrata zaliczki i propozycja, ktr wniosem w licie
wysanym 26 lutego jest w moim odczuciu wywizaniem si z nawizk.
Faktem jest jednak, e w tej chwili i po caonocnym zastanawianiu si i w
oparciu o takie wanie interpretowanie moich lunych rzucanych w
rozmowie propozycji jak te poszczeglnych sw mog zrobi tylko
jedno: Absolutnie i pod adnym pozorem nie zobowizuj si do niczego,
do najmniejszego gestu poza to, co jest w umowie i w aneksie do niej bez
wzgldu na to czy przyjmiesz moj propozycj i ten aneks zmienimy czy
te jej nie przyjmiesz i zostanie taki, jaki jest. Robic choby cienie
obietnic i najdelikatniejsze aluzje, co do przyszoci krci bym tym
samym stryczek na wasn szyj! Moesz by pewien, e do tego jednego
przekonae mnie absolutnie w 100%. Od tej pory kad rzecz bd z
Tob spisywa i opiera si wycznie na tym, co spisane - nic w listach i
nic na gb. Inaczej nie zaznam wogle spokoju, ktry tak bardzo
potrzebny mi jest do pracy. Wiem, e ten list jest przykry, ale Ty by
wczoraj po prostu okropny. Wszyscy moi przyjaciele, kade moje
zobowizanie wynikajce choby z faktu, i yj w tym kraju byo
dewaluowane: "Jaki tam iksiski"., "jakie tam muzeum" - dla mnie to
abojady s "jakie tam. Obecno w polskich Muzeach, w ktrym
jestem przynajmniej przez spory odam opinii ceniony, jest waniejsza od
lokowania si "z aski" tam gdzie zbiera si im na wymioty na mj widok.
I tu dochodzimy do wystawy w Polsce, ktr rzekomo chciae robi, ale
ktrej nie robie ze wzgldu na to, e jak twierdzisz sprzeciwiaem si jej
na skutek swoich paranoicznych obaw podatkowych... Tu ju nawet moja
dobra ona syszc to z drugiego pokoju (zdziwibym si gdyby ssiedzi
nie syszeli tak podnosilimy gosy) zwrcia mi potem uwag na czysty
absurd tego zarzutu, brzmicy tak jakby przyjecha z Ksiyca lub z
Parya. Nic nie ma i nie mia piernik do wiatraka! Nie rozmawialimy W
OGLE o wystawie w Polsce poza inicjatywa Michalskiego co do ktrej
(zerwalicie wtedy kontakty) miaem prawo podejrzewa, e jest
inicjatyw Michalskiego, a nie Twoj, a po drugie kontekst mi nie
odpowiada z przyczyn politycznych: w prywatnym mieszkaniu i zaprosi
korespondentw zagranicznych,) ktrzy bdc korespondentami
politycznymi jedli by mnie t sama yk jak obcokrajowiec zjada
problemy polskie, gruntownie dla niego nie pojte!!! W istniejcej wtedy
558

atmosferze politycznej moja wystawa zostaaby przeciwstawiona

"reimowi", a ja wystpibym jako dziewica orleaska w prywatnym
mieszkaniu vis a vis kocioa bestialsko zamordowanego ksidza
Popieuszki w sam raz jako jednodniowa primadonna Gosu Ameryki czy
Wolnej Europy. Nie oznacza to oczywicie, e jestem entuzjasta Wadzy
w Polsce, ale te nie odpowiada mi ta forma propagowania wasnej
twrczoci i za porednictwem tego rodzaju ludzi i tego rodzaju
stereotypw, podobnie jak nie yczyem sobie listw polecajcych od
Wasy! Ow nie mam nic przeciw zrobieniu wystawy w Polsce z tym,
e w tym jednym wypadku traktowabym tak wystaw jako prestiow,
gdy ludzie mnie tu znaj i ja znam tu ludzi i nie mgbym si zgodzi by
byy wystawione te obrazy, o jakich Ty zadecydujesz, lecz te obrazy, jakie
ja wybior. (Oczywicie masz to prawo zrobi bez mojej zgody i bez
konsultowania si ze mn, ale jeli ja miabym to moralnie firmowa to
tylko na zasadzie jak wyej. Rzecz do dyskusji. Nie sdziem, e Ci na
tym zaley, pomijam ju trudnoci transportowe.Ale rzecz jest do
dyskusji.
To chyba tyle. Nie sdz by ten list oczyci atmosfer, ale wreszcie
musiaem go napisa, bo nastpnej takiej jak wczoraj dyskusji nie
podejm, a siedzie i milcze nie podajc powodu byoby jeszcze gorzej
ni napisa.
Cze.
(monogram)
***
Warszawa 13. 4. 87.
Notatka w sprawie formatw z pyty pilniowej napisana w zwizku z
wczorajsz rozmow:
Na wstpie przypominam, e to ty jeste inicjatorem wykonywania tych
formatw w Paryu, ja o to nie prosiem, a tylko wyraziem na to zgod oraz
pozwoliem sobie na wtpliwoci czy zostanie to wykonane zgodnie z
559

potrzebami i czy nie ulegnie uszkodzeniu w transporcie. Zaczam dwa wzorce.

Jeden jest wzorcem dugoci, a drugi wzorcem szerokoci.
Formaty winny by wykonane z twardej pyty pilniowej o gruboci 3,2 mm,
pozbawionej uszkodze powierzchni i paskiej (niepofalowanej i
niepowichrowanej).
Zgodno z wzorcem na przestrzeni caej dugoci i szerokoci kadego formatu
winna by zachowana z dokadnoci + 0 mm - 1 mm.
Krawdzie winny by niepostrzpione i przycite do linii prostej. Sprawdzane to
bdzie w ten sposb, e dowolne dwa formaty zesunite do siebie dowolnymi
krawdziami i obrcone w dodolnym kierunku, jeli idzie o strone praw i lew
winny do siebie przylega krawdziami na caej dugoci. Dopuszczalna
odchyka wynosi moe sumarycznie dla kadych dwch dowolnych formatw,
dowolnie ze sob zestawionych krawdziami + 0,5 mm na krawdzi duszej i +
0,3 mm na krawdzi krtszej.
Powinny by zachowane wszystkie kty proste, co sprawdzane bdzie przez
zestawianie ze sob powierzchni dowolnie wybranych formatw raz tak by
stykay si ze sob powierzchnie stron prawych z prawymi, lewych z lewymi,
lewych z prawymi we wszystkich moliwych kierunkach. Dopuszczalna
odchyka od prostopadoci w dowolnej konfiguracji nie powinna przekracza
0,5 mm na duszym brzegu i 0,3 mm na krtszym.
Jakiekolwiek uszkodzenia mechaniczne (rozwarstwienia) naronikw lub te na
przestrzeni krawdzi, dyskwalifikuj konkretny arkusz. Jakiekolwiek
zatuszczenia czy te zaplamienia materiau dyskwalifikuj konkretny arkusz.
(Jest obawa i to uzasadniona, e mog migrowa, a take uniemoliwi pene
wyschnicie farby olejnej jak te odpryskiwanie podkadu akrylowego).
Zastrzegam sobie prawo do nieumylnego uszkodzenia poszczeglnych
formatw, do odrzucenia ich, jeli obraz malowany na nich przez dugi czas nie
mg by zakoczony, a na przemalowanie ju si nie nadawa oraz prawo do
nieodpatnego zabierania tych formatw, na ktrych namalowane zostay obrazy
podpadajce pod punkt 37. Oczywicie zobowizuj si do penego rozliczenia
ze zwrotem i ewentualnym komisyjnym zniszczeniem uszkodzonych lub te
nieskoczonych i porzuconych formatw. To, co wyej napisaem wynika z
obawy, i kosztowa to bdzie w warunkach paryskich mas pienidzy, a ja
nadal nie jestem przekonany, e bdzie wykonane i dowiezione w sposb
solidny. Jeli idzie o transport do Polski to paczki z formatami winny by
wykonane nadzwyczaj solidnie gdy inaczej nie gwarantuj niepouszkadzania
krawdzi i rogw, oraz po ich przywiezieniu dostarczone do mojej pracowni,
gdy nie mam rodkw transportowych ani nie mog ponosi wobec Ciebie i
560

Boga odpowiedzialnoci za ewentualne kompletne uszkodzenie czy te

zamoczenie caoci przez takswk bagaow. Ostrzegam, e jest to piekielnie
cikie i jeden format way bdzie w zalenoci od gatunku pyty od 4-5 kg,,
czyli 100 formatw way bdzie ca p tony. Gdy wykonywaem w roku 1983
na daczy u szwagra te formaty, na ktrych malowaem teraz i maluj "due"
obrazy, to do transportu uywalimy malucha ze specjalnie wykonana skrzynk
na dachu i zwozilimy przez ponad dwa dni (maj 1983) po 8 arkuszy na jedn
tur z odlegoci ca 32 km. pod Warszaw, gdy nie powierzybym tego
takswkarzowi. Wicej na raz bra nie mogem, bo obcialno dachu malucha
wynosi 40 kg, a skrzynka waya ca 10 kg.

Jeszcze raz podkrelam, e robi to na Twoje wyrane yczenie.

Dowiadczenie nauczyo mnie, e bardzo atwo obiecujesz (z najwysz
przyjemnoci kupowa bd Panu pyty), po czym w zetkniciu z proz
ycia, kosztami, pasmem kopotw oskarasz cay wiat ze mn na czele o
to, e zostae wrobiony w taki ukad, ktry kosztuje Ci wicej ni jest
wart. Prosz pokornie by mi kopie tego pisma podpisa na dowd, i
przyje do wiadomoci realia.
Beksiski.
P.S.
Po przeczytaniu tego ona zwrcia mi uwag, e moesz teraz to
odczyta jako trwae zobowizanie do malowania wycznie na Twoich
formatach i wycznie w ich maksymalnym wymiarze. Takiego
zobowizania nie mog zacign. Zastrzegam sobie prawo malowania
tak jak mi to w duszy gra gdy jest to pierwszy gwarant jako tako
udanych obrazw. To po pierwsze.
A po drugie zastrzegam sobie prawo do skracania (tak jak to do tej pory
robiem) formatw maksymalnych tak, aby zmieni proporcje bokw, co
ju bez trudnoci umiem wykona u nas w hallu gdy mam do tego celu
specjalny blat. W ten sposb np. z podstawowego formatu ca 98 x ca 123
uzyskiwaem take formaty ca 98x 121 oraz ca 98 x ca 102 (moe z
pochmurnym niebem, para z plakatu 1985 et c). Robiem to i bd robi ze
wzgldu na urozmaicenie oraz kompozycj konkretnego obrazu.
***
561

Drogi Piotrze,

Warszawa 24.4.87.

Dzwonia przed sekund pani Paewska z ARKAD podajc ponisze

parametry pana Risa. A wic brzmi to tak: DAVID REES LONDON
012283148. Podobno jest to informacja kodowa, ktra jest wystarczajca
na to by list doszed pod wskazany adres. Dodaa, e pan Ris zna adresy
osb zainteresowanych plastyk polsk. Przekazuj wic natychmiast
adres, gdy by moe istotny dla Ciebie by popiech dziaania.
Korzystajc ju z tego, e i tak ju musiabym wysa ten list
(obiecywaem Ci nie niepokoi listami) dodaje jedna informacje od
siebie, ktra to informacja moe by na przyszo bardzo wana, jeli
idzie o przywz gotwki do Polski. Ow przypominasz sobie, e
pokpiwaem sobie z Szydy, a propos tych uszkodzonych banknotw 100
- dolarowych. Bij si w piersi: moja wina, moja wina, moja bardzo
wielka wina. Jest jaki nowy przepis w tej sprawie i zacz by
egzekwowany nie tylko przez Pewexy, ale te przez Banki w Polsce, a
wic niedugo bdzie egzekwowany w caej Polsce nawet przez konikw
dewizowych. Wczoraj odbijaem si z jedn studolarwk (poszedem
kupi kasety video) od Pewexu do Banku i od Banku do specjalnej kasy
wymiany przy Placu Zwycistwa, by wreszcie wymieni j u Ciebie, czyli
z koperty zostawionej u mnie na przechowanie. Przepis wymaga teraz
zostawienie banknotu na 3 miesice (sic!). Banknot ma by "wysany do
USA" i stamtd po potrceniu 1 % zwrcony do Polski. Wydaje mi si to
od pocztku do koca bujd majc na celu wyegzekwowanie od
posiadacza dolarw dodatkowej trzymiesicznej poyczki, za ktr
procent uiszcz wierzyciele, przy czym dodajc w 1% do 2,7% (jaki
naley si za trzy miesice wg. maksymalnej stopy procentowej w PRL) i
przewidujc e przy odpowiedniej nadwraliwoci na jako banknotw i
prawie wielkich liczb poyczka na pewno przekroczy kilkaset milionw
dolarw. Moe si myl opierajc swe wnioskowanie jak mi zarzucasz na
jednym elemencie dostpnym anachorecie ze Suewia nad Dolink, ale
to, co te gby zdecydoway si nazywa banknotem "zniszczonym"
dalekie jest od zniszczenia i nie takie ju banknoty widziaem. Poniewa
by moe przyjmiesz moj ofert, o ktrej rozmawialimy w Warszawie i
zechcesz przyby tu z workiem pienidzy, to wydaje mi si wane by
562

przestrzec Ci, e wg. tych przepisw, ktre obecnie zaczynaj nam

zagraa musz to by banknoty w dobrym stanie. Doszedem wczoraj do
samego Naczalstwa i pozwolono mi przez par minut Obcowa z Prawd.
Tak wic za banknot wymagajcy wymiany uwaa si:
1. Banknot naddarty i sklejony skoczem
2. Banknot pobrudzony smarem, krwi! lub farb.
3. Banknot nadmiernie pokryty inskrypcjami wykonanymi dugopisem
lub pirem (przepis nie ucila pojcia "nadmiernie")
4. Banknot niekompletny
5. Banknot faktycznie zniszczony tzn. nadpalony, zjedzony przez myszy
et c.
6. Banknot zbutwiay
Banknot zakwestionowany, a otrzymany ostatnio od Ciebie jest moim
zdaniem zupenie dobrym banknotem lekko naddartym w rodku i
zaconym na skutek chyba zawilgocenia. Zosta okrelony jako
"kompletnie zbutwiay, co jest bzdur, ale nie ja niestety decyduj w tych
sprawach. Oczywicie to wszystko byoby szykan nie tak znowu
mczc gdyby dotyczyo kilku gorszych banknotw na kilkaset dobrych i
tak byo do tej pory (ten tawy by jedyny), ale pisz o tym by w
przyszoci biorc fors z Francji zwrci dokadn uwag na generalny
stan banknotw, bo inaczej grozi moe przykry haracz w Polsce. Do tej
pory byo to bez znaczenia i pi razy gorsze banknoty bez szemrania
przyjmowano w Banku i w Pewexie. I to by byo na tyle.
Jeszcze nie zabraem si do pracy, bo cigle co si zwala nowego, ale
jutro ju myl wystartuj.
Pozdrowienia.
(monogram)
***

563

Association pour la promotion

de l'oeuvre de
BEKSISKI
Association de la loi de 1901
5, Square des Montferrants
78160 MARLY-LE-ROI
Tel. :(1) 39 58 32 47
France

Marly le Roi, le 6 juin 1987

Drogi Zdzisawie.
Pisze kilka tylko sw by zawiadomi Ci o oficjalnym
zarejestrowaniu Stowarzyszenia propagacji Twego dziea, (o czym
porednio ma wiadczy papier, na ktrym pisz) oraz o tym, i
przyznana Ci zostaa nagroda (niestety nie pienina) Komisji
Narodowej UNESCO Ksistwa Monaco. Obrazem wystawionym
bya Nike z zawoalowan gow i gow dziecka u boku, ktrego,
jak mi to mwie szczeglnie nie lubie.
ciskam Ci najserdeczniej i Twej Maonce rce cauj.
Piotr
***
(karta pocztowa w kopercie)
Drogi Piotrze!

Warszawa 17.06.87.

Na kartce by si nie denerwowa, co jest w rodku". Telegraficznie:

Byoby dobrze gdyby przysa wszystkie zbywajce stare katalogi.
Twierdzie, e to uczynisz, bo jest to w Twym interesie. Ostatnio
skierowaem do Ciebie takiego dyrektora jakiego instytutu sztuki wsp. z
Londynu - proponowa wystaw. Bya tu te viceminister Marszaek564

Myczyk i dyr. departamentu plastyki p. Kurkiewicz w sprawie wystawy

w Moskwie w terminie letnim 1988 (to dobry termin ze wzgldu na
turystw). Ponadto proponowali wystaw w Polsce. Podobna propozycja
bya z Muzeum Narodowego w Poznaniu. Wszystkich skierowuj do
Ciebie, za sam wyraam zgod warunkow uzalenion od Twojej
zgody. Dostaem od kolegi z Poznania ksero jakiego artykuy chyba z
biuletynu Sztuki Polskiej pt: Pary z marszu DRAKA MARMUR I
PIASEK gdzie niejaki Ireneusz J. Kamiski bierze w obron Ciebie i
galeri Valmay w zwizku z polemik w POLITYCE, jest tego nawet
dosy sporo, ale nie wiem, z czego zxerowane - chowam to dla Ciebie.
Poza tym nic nowego, szczeglnie pod naszym dachem. Piknie
pozdrawiam Ciebie i Twoj on. Cze
(monogram)
(dopisek na kopercie): PS. Przed sekund posaniec przynis paczk z
katalogami etc. Wszystko doszo w stanie nienaruszonym. Dzikuj.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 3.7.87.

W zaatwieniu wczorajszego telefonu wysyam w zaczeniu xero z

artykuu, w ktrym brana jest w obron galeria Valmay i Ty - jak ju
wspomniaem nie bardzo wiem, z czego jest to xero, ale jak myl sdzc
po formacie z biuletynu SZTUKI POLSKIEJ. Zawsze gdy jestem tam po
kartki ywnociowe le te biuletyny na duej kupie i kady kto chce
bierze (dawniej rozsyane za rozdzielnikiem, ale teraz obowizuje
oszczdno gdy prof. Baka "utwardza zotwk") ja od dawna tego nie
braem i tak zapewne przeszed mi ten numer koo nosa bo gdy wczoraj
byem po kartki, to ju niestety nie byo ani jednego egz. Ten kolega ktry
wysa mi xero, to dawny kolega z czasw fotografii, bdcy teraz na
emeryturze (Schlabs), odwiedzi mnie kiedy w Warszawie (mieszka w
Poznaniu) i mwi e mi przyle xero artykuu, w ktrym jest o mnie, po
czym przesa, ale nie poda danych, a ja z kolei nie znam w ogle jego
adresu w Poznaniu... Std niejasno.
565

Poza tym zaczam wycinek z ycia Literackiego z wywiadem ze mn.

Ukaza si jeszcze w maju. Byy podobno take jakie echa prasowe w
Rzeszowie po wystawie i jeszcze gdzie, ale sam te tego nie widziaem.
W poniedziaek bdzie ze mn robia wywiad pani Paewska z ARKAD
gdy podobno POLITYKA u niej to zamwia, nie bardzo mogem si
wykrci tak ze wzgldu na znajomoci w Redakcji, jak te ze wzgldu na
znajomo z Paewsk (redaktorka mego albumu), ale te nie mam w
ogle pojcia, co na swj temat mgbym jeszcze powiedzie nie
powtarzajc si do obrzydliwoci. Gdy si ukae wyl Ci wycinek.
Dodatkowo wysyam xero takiej mojej wypowiedzi dla pisma SZTUKA,
ktra si jeszcze nie ukazaa i ktra ukae si jak mu mwi Kuduk, (dla
ktrego to robiem) nie prdzej ni w marcu przyszego roku, bo taki jest
cykl wydawniczy magazynw artystycznych. Wypowied wysyam bo
nad ni troch pracowaem i wydaje mi si, e jeeli fragmenty mogyby
si przyda (po przetumaczeniu) do jakiego katalogu to ja nie miabym
nic przeciw ich opublikowaniu, a SZTUKI nie bd o to pyta, bo to
przecie nie zostao przez nich kupione, zreszt zanim si to ukae...
Poniewa SZTUKA nie pofatygowaa si by zrobi reprodukcje obrazw,
lecz re-reprodukowaa je z Twojego katalogu (na okadk idzie mj
portret, ktry robi fotograf Gieratowski) to z kolei we Francji mona
uy tekstu, ktry napisany zosta dla SZTUKI. Nie?
Co do odbioru tej tamy barwnej z nakrconymi moimi obrazami, to
troch si boj, e przy przegldaniu to si moe porysowa? Nie wiem
jakim sprztem (na ile zdezelowanym) dysponuje FILM-SERVICE do
celw przegldania. By moe takich "wyjciowych" kopii w ogle si
nie przeglda? Nie jestem profesjonalist. W razie wtpliwoci odbior
wagowo i zapiecztuj w ich obecnoci, bo przecie nie sposb przejrze i
skontrolowa 3200 mb. w rkach!!! Jeli si da to przejrze na dobrym,
niezagraajcym jakoci kopii sprzcie, to odbior rzecz "na czas"
kontrolujc rwnoczenie obraz. W kadym razie czekam by ich o tym
powiadomi i by si do mnie zgosili.
Nie wykluczam, e uda mi si wykroi niewielki urlop moe 10 dni.
Mog go mie przed 10 sierpnia, bo 10 umwiem si z tym Pawlickim z
BBC w sprawie rozmowy na temat krcenia filmu. Urlop jednak musz
566

zsynchronizowa z pielgniark do babci, a ona jeszcze nie wie czy w

ogle dostanie go w tym terminie. Ona nie wyjedzie, bo ma chor matk
tak wic mieszkaaby wtedy u nas i wyskakiwaa na drug klatk, by
zgotowa obiad matce tak jak to robia gdy wyjedalimy do Dynowa.
Jeli si to wszystko uda zsynchronizowa, to wyskoczymy na ca 10 dni
w Polsk.
Teraz pytanie: Czy w jesieni bdzie Ci mona podesa list pyt zapewne niewielk zoon z nowoci. Chodzioby jednak o to by w
miar monoci kupowa je "od rki" i nie wiem czy chciaby si tego
podj??? Nie moesz rzecz jasna wysya od rki, ale tylko kupowa i
odkada na pk oraz zawiadamia mnie co ju zostao kupione.
Zetknem si teraz z troch innej strony z rynkiem CD i co si okazao:
Ca 20% tytuw muzyki "mniej znanej" lub "wspczesnej" ukazuje si
teraz efemerycznie. Wychodzi edycja np. w maju i mona to kupi w
czerwcu i lipcu, w sierpniu ju tylko gdzieniegdzie, a we wrzeniu ju
tego nigdzie nie ma. Dlatego te, gdy podaje tytuy naley je kupi od
razu, bo potem i tak ich ju nie bdzie. Naley pamita, e zanim ukae
si katalog, zanim ja go otrzymam, zanim zrobi list i Ty j otrzymasz,
mija ju ca 2 miesice, czyli, e jest ju "ostatni dzwonek". Ale o ile nie
mgby si tego podj to daj mi zna abym snad wiedzia na czym
stoj (lub raczej le).
Tyle dobrego, piknie pozdrawiam, ukony dla Pani Anny. Cze.
(monogram)
***
[pocztwka w kopercie zaadresowanej przez Zdzisawa]
W. Pani Anna Dmochowska
Pary
Kochanej Pani
567

Najserdeczniejsze yczenia imieninowe - zdrowia i tylko jasnych,

sonecznych dni - przesyaj z uciskami
ZZ Beksiscy z Tomkiem
W-wa,12.07.87r.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 16. 7. 87.

Wysaem by przed tygodniem chyba xero felietonu, o ktrym pisaem

oraz wycinki z "ycia Literackiego" z mym wywiadem. O ile nie dojdzie,
to nie ma straty, bo wczoraj Kuduk przynis mi orygina tego felietonu, a
waciwie cay biuletyn SZTUKI POLSKIEJ, w ktrym jest on
zamieszczony. Ponadto w numerze 6 ODRY ukaza si niewielki, ale
wyjtkowo dobrze napisany artyku na temat mego malarstwa, napisany
przez nieznanego mi Michaa Fostowicza. Numer ten rwnie mam dla
Ciebie te od Kuduka dostaniesz jak przyjedziesz.
Pisz w innej sprawie. Ow w pimie australijskim, a waciwie polskim
ukazujcym si w Australii (podobno zreszt zbankrutowao i ju si nie
ukazuje) jest krtki artykulik Nyczka na mj temat gdzie te jest i
wzmianka o Tobie i s reprodukowane w kolorze na profesjonalnym
poziomie trzy obrazy, ktre s lub byy Twoja wasnoci, a wic to, co
nazywamy "so" (z racji tego, i widzisz tam trb sonia), duy pejza zrujnowane miasto z unoszc si w powietrzu gondol, oraz may
obrazek z obejmujcymi si postaciami dziecka i dorosej osoby, ktra
pozbawiona jest twarzy, lecz ma tam jakby prchnic. Numer ukaza si
w marcu br. Ale przywiz mi go dopiero teraz Nyczek z Australii, bo to,
co wysa poczt zostao skonfiskowane, a w kadym razie przepado.
Poniewa redaktor tego pisma jest znajomym Nyczka, to przez niego
wiem, e o ile napiszesz do redakcji to on Ci wyl do Parya tyle
numerw ile zechcesz, bo mu tego podobno sporo zostao. Cena numeru 6
dolarw australijskich. Nazwa pisma "TU I TAM" NR. 8/rok 1 marzec
1987. Pisa naley na Tadeusz Matkowski 453 Church Street, Richmond
568

PO Box 425, Richmond Melbourne-Vic. 3121 AUSTRALIA tel: /03/429

9402 lub /03/428 3485. Ja o to pisa nie mog, bo to natychmiast
skonfiskuj z racji tej, i jako magazyn polonijny zawiera mas akcentw
"antyrzdowych", ktre oczywicie u nas nazywane s "antypolskie", co
oczywicie nie znaczy, e jest to pismo na dobrym poziomie
intelektualnym (raczej wrcz przeciwnie), ale technicznie ma wygld
bardzo dobry. Poniewa reklamuje si w nim LIBELLA to moe
dostaniesz to po prostu u nich w Paryu?
Przed kilkoma dniami by tu pan Bietka z Ambasady polskiej w Paryu,
ktrego podobno znasz i poda mi od pana Koodziejczyka dwa plakaty z
wystawy w Orly. Moim zdaniem wyszo bardzo fajnie, ju w zasadzie nie
mam sprzeciww, jeli idzie o liternictwo, a nawet, jeli, to tylko w tej
czci, ktra jest pozostaoci po Bimerze. Np. grna cz plakatu ma
liternictwo i rozmieszczenie na pewno bez adnych zastrzee! Jeli byy
jakie foldery i zaproszenia to polecam si pamici, zreszt, jeli idzie o
plakaty to te, bo te dwa byy dosy mocno pogite.
Poza tym nic nowego. Wyjedziemy chyba na krtki urlop w okresie
midzy 1-9 sierpnia wcznie. Nie jest to jeszcze na 100% pewne, ale tak
bymy to chcieli zrealizowa o ile wszystko inne si uda. W mieszkaniu
zostaaby znajoma pielgniarka. No to i tyle tego dobrego.
Trzymaj si kupy pikne pozdrowienia dla Pani Anny.
(monogram)
***
Association pour la promotion
del'uvre de
BEKSISKI
Association de la loi de 1901
5 Square des Montferrants
78160 MARLY-LE-ROI
T el.:(1) 39583247
France
569

Marly le Roi, le 18 juillet 1987

Drogi Zdzisawie,
Przylij mi jesienn list pyt a postaram si zaspokoi Twoja pasj
kolekcjonersk. Mam nadziej, i Ty zaspokoisz moj.
Artyku pochodzi z SZTUKI POLSKIEJ. Otrzymaem go w
oryginale.
Twj tekst przetumacz i ogosz w katalogu wystawy UNESCO
do ktrej, jak Ci to ju mwiem, przywizuj wag.
Czekam na wycinki z Polityki i z Sztuki.
U nas wszystko OK.
Pozdrawiam Ci najmocniej i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
PS. Pani Afkhami, ktrej pokazaem dzisiaj ostatni serie obrazw,
(ktrych nikt jeszcze tu nie widzia) uznaa, i jest wietna.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 12.8. 87.

Wrcilimy wczoraj, a raczej przedwczoraj z krtkiego urlopu we

Wrocawiu (tam mieszkalimy i zwiedzalimy samochodem ziemie
zachodnie, ktrych w yciu nie widziaem), ktry to urlop moliwy by
dlatego, e znajoma pielgniarka - ssiadka nie wykorzystywaa swojego
urlopu i moga zosta z mam. Po powrocie byo kilka spraw, tak, e
570

jeszcze nie wziem si do pracy i nie wezm chyba jutro, ale jedna z tych
spraw, by moe byaby dla nas istotna.
Ow bya tu w Polsce i odwiedzia take mnie, pani Eva Pape (czyta si
Pejp, bo wczoraj w telewizji przeczytali ja tak jak si pisze). To jest taka
pani, o ktrej ci wielokrotnie zapewne opowiadaem, zajmujca si od lat
sztuk, handlem sztuk, promocj sztuki polskiej na rynku amerykaskim
et c. Jest to w tej chwili dama w wieku dostojnym, ale z pretensjami. W
duej mierze jest, a w kadym razie bya hochsztaplerk i cwaniar, tym
niemniej jest rzecz pewn, e ma sporo kontaktw, jeli idzie o
krytykw, galerie i w ogle rodowisko nowojorskie. Poniewa ona w
zasadzie promuje te do stypendiw Kociuszkowskich, to fakt ten
wykorzystuje zawsze w Polsce jako uatwienie handlowe a drzewiej
bywao te seksualne w kontaktach z panami artystami. Mnie ju raz
przed laty oferowaa takie stypendium i wtedy rozeszlimy si w zgodzie
ja nie pojechaem na stypendium, a ona zapacia za mj obraz. Teraz albo
sobie zapomniaa albo te zdecydowaa, e jestem w opakanych
warunkach i zadzwonia do mnie z Victorii do Wrocawia z propozycj
stypendium, wic od razu wyczuem, e ma ochot na obraz i zaraz
zaczem si wykrca, e mnie si nie chce, e AIDS i tak dalej,
umwilimy si, e ja si zastanowi, a ona przyjdzie do nas we wtorek,
czyli wczoraj. Gdy przysza, to ju wiedziaa o Twoim istnieniu i od razu
zacza wszy czy jeli by mi zaatwia stypendium to Ty "musiaby by
wcignity" jako porednik w sprawy obrazowo-gotwkowe, po czym ju
o stypendium na szczcie nie byo mowy, natomiast bya mowa o Tobie.
Ona si pytaa, dlaczego nie robisz wystawy w USA. Przedstawiem to
jako trudnoci wynikajcego z tego, e jeste w tym biznesie nowy i nie
znasz rodowiska amerykaskiego i nowojorskiego, w zwizku z czym
musiaby woy zbyt wielkie pienidze gdy nie moe niczego zaatwi
ukadami. Tu ona dobrowolnie zaoferowaa swoje usugi twierdzc, e
zna "wszystkich", e wylansowaa Franka Starowieyskiego i oczywicie
pomoe Ci w kontaktach, jeli by Ci na tym zaleao. Wypisaa mi tu
swoje dane, (bo wizytwki ju jej wyszy) i powiedziaa, e w Victorii na
portierni, (bo ju wyjeda) zostawi na moje nazwisko "materiay" na
swj temat, ktre j maj rekomendowa. Jak jest z tym, co ona mwi
tego nie wiem (ale zawsze zachowywabym rezerw) tym niemniej
faktem jest, e na pewno ona ma ukady, ale te nie zrobi niczego dla
piknych oczu tylko zechce na tym albo obrazowo albo finansowo albo
571

prestiowo skorzysta. Jest to stara cwaniara. Pjd dzi do Victorii po te

materiay o ile nie zapomniaa ich zostawi i wyl Ci to wszystko, a Ty
ju postpisz jak uwaasz. Daem jej trzy Twoje katalogi, na co jej
pierwsz reakcj byo ale on to bardzo elegancko wydaje" (Katalog
pierwszy, ale z tym lepszym liternictwem, drugi, oraz z wystawy
rysunkw - licz, e moe jej to uatwi ewentualne rozmowy z galeriami
o ile by do nich doszo i o ile by si zdecydowa na wspprac z ni). No
i to by byo na tyle. Kartk, na ktrej nabazgraa swoje parametry
zaczam w oryginale, bo nie umiem czasem zadecydowa czytajc pismo
odrczne, jaka litera jest jak liter i nie chce przekama. To, co na kocu
to chyba numer telefonu.
Trzymaj si kupy, piknie pozdrawiam Was oboje.
(monogram)
PS. Zabraem "materiay" z hotelu Victoria i zaczam do listu. Jeszcze
raz przypominam eby zachowa ostrono w zakresie powierzania jej
czegokolwiek, wprawdzie osobicie tych problemw z ni nie miaem, ale
znam z opowiada innych. Tzn. nie mona jej po prostu wysa wystawy,
ale na pewno mona skorzysta z jej porednictwa i wsppracy, bo
ukady w Nowym Jorku ma na pewno wiksze ni my obaj.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 13.8.87.

List napisany wczoraj ju wysaem by te wczoraj, a tu w dzisiejszym

"yciu Warszawy" mam jeszcze wywiad z pani Pape, ktry by moe
nawietli Ci mniej wicej jej profil. Oczywicie wywiad robi Krauze,
ktry jest kuzynem ony znanego Ci Siczaka, ale Krauze jest staym
recenzentem ycia i poza tym zajmuje si krytyk sztuki w Polsce. W
kadym razie znasz bezwadno prasy polskiej. Pape jest tu od tygodnia i
ju zdyem zobaczy j trzy razy w TV gdzie wystpia w towarzystwie
Marii Kuncewiczowej, udzielia wywiadu i zarekomendowa j dziennik,
par razy wystpia w gazetach i w radio - ona ma szybko przebicia i
572

umiejtno autoreklamy i jeli nawet w New Yorku byoby to mniejsze

ni w Warszawie to jednak ja myl, e warto byoby skorzysta z jej
porednictwa - mnie si wydawao, e jej jako na tym po trosze zaley.
To jest tak amerykaska Alicja Wahl. Gdyby udao si zrobi w New
Yorku obszern moj wystaw nawet te bez natychmiastowego zysku,
ale te i mniejszym nakadem na skutek skorzystania z jej ukadw, to
myl, e rzecz taka pracowaaby na nasz przyszo. Decyzja naley do
Ciebie ja Ci j tylko usiuje uatwi. Jeszcze raz podkrelam, e jej naley
patrze na rce - taka jest opinia tutaj w kraju. Naleaoby wyczu co ona
chce dla siebie z tej imprezy wycign i co daje w zamian, ale chyba nie
naleaoby powierza jej prac.
To tyle dobrego cze.
(monogram)
***
Association pour la promotion
de l'oeuvre de
BEKSISKI
Association de la loi de 1901
5, Square des Montferrants
78160 MARLY-LE-ROI
Tl.:(1) 39 58 32 47
France

Le 27 aot 1987
Drogi Zdzisawie,
1) Zgodnie z twoim yczeniem napisaem do pani Pape. Po
przeczytaniu jednak wywiadu z ni moje przekonanie, i twj
sceptycyzm, co do niej jest bardziej uzasadniony ni twj
rwnolegy pocig do wsppracy z ni pogbio si. Nie chciabym
jednak by sdzi, i moja "mania zgarniania pod siebie" - jake to
kiedy okreli,, czyli wola nie dzielenie si z nikim ani obrazami ani
573

jakkolwiek zasug, stanie na przeszkodzie ewentualnemu

wejciu na amerykask aren. Tote, powtarzam, do pani Pape
napisaem z zapytaniem czy I ZA CO chciaaby z Towarzystwem
wsppracowa.
Jak susznie to podkrelie - prac nie naley jej powierza. Jak
jednak w takim razie z ni kolaborowa? Nie bardzo bowiem widz
jak mogoby si oby bez powierzania jej obrazw? A wtedy, jeli
pokradnie - bdzie na mnie, e "uprzedzae". Jeli za obrazw jej
nie powierz - bdzie, e "zaprzepaciem szans". Grajc na
dwch szachownicach na raz dwie dokadnie sprzeczne gry jeste
absolutnie pewien, e na jednej przynajmniej wygrasz. Ja za
rwnie jestem pewien, i na obu przegram, bo wyjd albo na
nieostronego, ktry zaprzepaci obrazy albo na tego, ktry
paraliuje inicjatywy.
Cho jest to wic raczej utopijne, bd si stara znale takie
wyjcie ktre wspprace umoliwi nie dajc jej adnej wadzy nad
obrazami. Jeli jednak okae si to niemoliwe - wybacz, ale mimo
jej "siy przebicia" w ukady z ni nie wejd, bo wiem co to uera
si potem przez Atlantyk o odzyskanie czego co ludzie trzymaj w
swoich apach. Co do rzeczonej "siy przebicia" pani Pape obawiam
si ponadto, po przeczytaniu jej wywiadu i skonstatowaniu jak mao
konsystentne s zawarte w nim informacje o jej zakorzenieniu si
na rynku amerykaskim, i jest ona czysto polska. Wiedz o tym, i
w obecnej sytuacji, gdyby nam na tym zaleao, przez cay tydzie
byyby ze mn wywiady telewizyjne w Warszawie. Ndza polska, w
poczeniu z pogbiajcym si lekcewaeniem, ktrym jestemy z
jej powodu otoczeni na Zachodzie, tak pogbia nasz izolacj, i
najmniejsze wydarzenie zachodnie powoduje w Polsce wrcz
histeri a jego bohatera czyni bohaterem prawie narodowym.
Odczuwam to czsto i bolenie.
2) Czy mog liczy na zaprojektowane przez Ciebie i dobrane do
kadego obrazu ramy na wystaw w UNESCO?
3) Czy rozwizae definitywnie spraw pocicia pyt na due
formaty?
574

4) Mam ewentualnego nabywc na obraz wiszcy u Ciebie na

drzwiach azienki. Kiedy wspomniae mi, e nie masz do niego
sprecyzowanego stosunku. Wniosem z tego, i gdybym poprosi gotw byby mi go sprzeda. Teraz, gdy zatrzymae (i bdziesz
nadal zatrzymywa) najlepsze obrazy z produkcji "biecej",
kwestia tych, ktre do tej chwili wisiay na twoich murach jest moe
tematem mniej zakazanym i tym atwiej byoby Ci ten obraz
odstpi mi, i na jego miejsce natychmiast moe zosta
zawieszony inny. Nie kryj, i zaley mi na tym tym bardziej, i
uzyskane z tej sprzeday pienidze pozwoliyby mi na dobr
publikacj w zwizku z wystaw w UNESCO i moe nareszcie
rwnie na telewizyjny reporta z niej, (bo jak wiesz, od
dziennikarskiej haastry takowy mona mie tylko za prezenty).
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 2.9.87.

Jest kilka spraw do omwienia, a niektre z nich pozostaj we

wzajemnym zwizku i nolens volens musz je ju teraz caociowo
poruszy, o czym za chwil.
Pierwsza sprawa pojawia si przed dwoma dniami, mianowicie
zatelefonowaem do Glinickiego w sprawie locum na obrazy, ktre jak
mnie informowae przy swoim wyjedzie jest zarezerwowane i
zaklepane. Ow z wypowiedzi Glinickiego tak nie wynika, podobno nie
zostay ustalone koszta, nie zostao ustalone zabezpieczenie, ktre
zdaniem Glinickiego jest potrzebne, bo nie chce on odpowiada za
ewentualne zaginicie czego lub wamania, jednym sowem sprawa jest
"w lesie", a ja mog obrazy przechowywa u siebie najdalej do poowy
padziernika, bo najprawdopodobniej wtedy wrci z Dynowa moja
575

teciowa (wyjechaa opiekowa si bratem, ktry sfiksowa na staro, ale

jemu odbio ju po raz drugi i chyba ju doywotnio zostanie zamknity
w domu dla zdemenciaych, a ona nie ma tam co robi, wiec chyba wrci,
sprawa ta nie jest jeszcze na 100%) i dodatkowy pokj, ktry obecnie
moe suy za skadzik oprawionych obrazw, trzeba bdzie oprni i
nie ma po prostu gdzie tego wszystkiego pomieci! Wg. Glinickiego,
(ktremu raczej nie wierz) powiedziae mu, e ja mam za wszystko
paci i on ma to ze mn uzgodni. O niczym takim nie byo midzy nami
mowy i tu musz niestety zaprotestowa: Nie mam ju z czego dokada
do naszego biznesu! Chyba zdajesz sobie spraw, e szereg rzeczy
kosztuje i trzeba je sprowadza za dolary, a spadek realnej wartoci dolara
uczyni je jeszcze droszymi. Szereg rzeczy pace w zotwkach i to te
nie tanio. Na materiay malarskie w tym tylko roku od 1 stycznia
wydaem ju 2167 dol i 20 centw (notuje wszystko pedantycznie) za z
powaniejszych wydatkw zotwkowych s listwy za 220.000, doklejki
za 39.000, benzyna ktra idzie galonami, lakiery do gruntowania i
zabezpieczania tyw, pdzle do gruntu et c et c. Kocz mi si zapasy
zotwkowe z ubiegych lat (zreszt zdewaluoway si), kocz mi si
dodatkowe zyski od Alicji Wahl, (bo ona ju nie ma obrazw)
zmniejszya si o okoo 50% realna sia nabywcza w Polsce
otrzymywanego od Ciebie ryczatu i tu stajemy wobec sprawy drugiej,
ktrej nie udao mi si ruszy z miejsca w okresie gdy bye w
Warszawie, zarwno w zimie jak i z wiosn.
Jest to sprawa, ktr jako musimy dogada, bo po prostu nie jest jeszcze
tak le abym dokada do interesu, ale przestaje on by w ogle
opacalny!!! Do koca tego roku, czyli do momentu gdy bdziesz
regulowa naleno z tytuu ryczatu, musimy mie jakie rozwizanie tej
kwestii, ktre nie byoby zaskoczeniem dla adnej ze stron a
rwnoczenie stawiao cao naszych stosunkw na paszczynie
realizmu. Jeli nadal trwasz na stanowisku, e adne urealnienia ryczatu
nie wchodz w gr (tak jak to przewidywa punkt 10 naszej umowy) to
przecie umowa nasza nie przewiduje innego wyjcia jak zastosowanie
punktu 5, lub punktu 5 cznie z punktem 18 czego tak dugo jak to tylko
jest moliwe pragnbym unikn! Mam wic dwie podobne do siebie
propozycje, ktre by moe spowoduj, i dojdziemy do porozumienia i
obejdzie si bez dramatw. Propozycje te generalnie polegaj na
operacjach, ktre dokonaj si moim kosztem, a nie Twoim, (jeli idzie o
576

bilans caociowy) a moja korzy polega bdzie tylko na tym, e

dostan corocznie do rk ryczat, ktry w sile nabywczej na terenie PRL i
dostpnego mi pprywatnego importu odpowiada bdzie temu, na co si
umawialimy w roku 1984.
Pierwsza propozycja polega na tym, e ilo obrazw nabywanych przez
Ciebie w ramach ryczatu wzrasta do 17 rocznie, z tym, e 5 obrazw
"dodatkowych" (tych, ktre s ponad 12 sztuk) sprzedam Ci ze znik
10%. Nadprogramowo do propozycji pierwszej jest dodatek
ponadobowizkowy, a mianowicie kady nastpny obraz kupiony i
zapacony z danym roku bdzie sprzedany ze znik 25%. Jeeli idzie o
ceny obowizujce w tym roku to cena obrazu wynosi wraz z ostatnim
dodatkiem inflacyjnym 1098.-, czyli:
12 obrazw podstawowych
= 13.176.5 ze znik 10%
= 4.941.Razem
18.117.Kady nastpny ze znik 25%, czyli po 824.Propozycja druga jest dalej idca zarwno, jeli idzie o sum ryczatu, jak
te o zastosowanie ulgi:
12 obrazw podstawowych
= 13.176.8 ze znik 20%
= 7.027.Razem
20.203.Kady nastpny ze znik 30%, czyli po 769.Oczywicie s to przykady cen na rok biecy. Na przyszy i nastpne
dolicza si jak w umowie dodatek inflacyjny, ktry nie wiem jeszcze, jaki
bdzie. Owe wzorowane na wyprzedaach w supermarketach i domach
wysykowych ceny maj pewn niezbyt zawoalowan i dosy jawn
tendencj dodatkow: chodzi o to by nie gromadziy si w Paryu
niezapacone remanenty, z ktrych korzysta bd, (jeli nadal bd one
miay tendencj wzrostow, a nic nie wskazuje by co miao si zmieni)
najwyej moi spadkobiercy. Moja propozycja jest wana na rok biecy i
na 4 lata nastpne, czyli do koca 1991 roku, po czym i tak i siak nasze
ukady finansowe i sposb rozliczenia ulegaj zmianie, zgodnie ze spisan
w dniu 24 lipca 1986 umow dodatkow. Wnosz tu te zastrzeenie na
577

wypadek albo dalszej nieprzewidywanej, a drastycznej obniki siy

nabywczej dolara albo te tendencji przeciwnej. Zastrzeenie to wyglda
tak, e musimy wtedy spraw ponownie omwi i ewentualnie
wprowadzi jakie realistyczne zmiany, ktre miayby na uwadze interes
obu stron. O ile natomiast ukady nie ulegn wikszej zmianie, to tak
wysoko ryczatu (wolabym drugi wariant) byaby dla mnie
zadowalajca. Przy czym daoby si jak na razie wyeliminowa w ogle
odniesienia do Franka i kontrowersje, jakie one budz - nie wiem czy na
zawsze, bo przyszo rysuje si w mglistych i raczej ciemnych barwach,
ale by moe na najblisze dwa lata. Dla porwnania podaj, e spadek
ceny dolara w stosunku do Franka wynosi obecnie dla tzw. eksportu
wewntrznego w Polsce ca 32% w stosunku do okresu naszej umowy
(dzi 1 dol = 6,3461 Fr) tak wic gdyby mi rewaloryzowa ryczat 12
obrazw zgodnie z punktem 10 umowy, to po doliczeniu wspczynnika
inflacyjnego musiaby za 12 obrazw zapaci 17.392 dolara. W wietle
takiego porwnania, wida chyba korzyci wypywajce z mojej
propozycji. Inne aspekty naszej umowy zostaj bez zmian. I to by byo
chyba wszystko, jeli idzie o interesa. Prosz Ci w tej sprawie o
odpowied.
Pytae w licie o wywiad z POLITYKI. Udzieliem takiego wywiadu
znanej Ci z Arkad pani Paewskiej. Woya mas stara o wpisanie
mego albumu na rok przyszy do planu wydawniczego, powiedziaa, e
ma do mnie prob o wywiad, nie wypadao si wykrca, mimo, i nie
bardzo ju mam o czym mwi w tych wywiadach. Przyniosa
magnetofon, nagralimy ca 1,5 godziny rozmowy, ktr nagrywaem te u
siebie i przesuchaem potem. Wygldao to na lekk rozmow, ktra
moe pj bez wikszych skrele, ale te nie zawiera jakich rewelacji.
to, co ona zrobia z tego wywiady to by horror!! Przyniosa mi do
autoryzacji tekst, w ktrym by kola z wszystkich moich dawniejszych
wywiadw, sklejony bez sensu i podany tak jakbym to jej wanie teraz
wszystko na zasadzie dobrej woli odpowiedzia na jej pytania. Nie
umiejc sprawy postawi ostro (podobnie jak nigdy nie umiem tego
zrobi te i z Tob) a naleao po prostu wywiad odrzuci, zgodziem si
poprawi w ten sposb, by nie rusza jej pyta, co spowodowao, e
prawie 95% napisaem na maszynie od nowa, udajc, e jest to lekka
rozmowa, ale nie byo to lekkie, bo musiaem nawizywa do jej pyta,
zarwno zaczynajc kwesti, (co byo proste), ale te j koczc
578

podprowadza pod pytanie nastpne, (co ju nie zawsze byo proste).

Zrobiem to, by nie powiedzie otwarcie, e wywiad jest do dupy, co
zapewne zrobiby i Ty i wikszo mych znajomych, a ja jestem zbyt
mikki. Faktem jest, e do dnia dzisiejszego nie ukazao si to w
POLITYCE, wic albo symulujcy lekk rozmow tekst wyda si
redaktorowi nie do istotny, albo Paewska jednak uczua si dotknita
(tekst wyglda jak rkopis Prousta) i wywiadu POLITYCE nie zaniosa.
Jeli jednak to si ukae, zaraz Ci wyl, szczeglnie, e zobligowany
Twoimi pretensjami, e nigdy nie powiem nic o Tobie, wsadziem tam
troch tekstu na temat naszych ukadw i na temat Ciebie.
Nie wiem czy ju pisaem, e udao nam si wykroi 9 dni urlopu, gdy
pielgniarka, ktra jest nasza ssiadk moga nocowa tu przez 9 dni,
jako, i sama miaa w tym okresie urlop, ktrego nie moga wykorzysta,
bo ma chor matk. Bylimy we Wrocawiu, ale, ale, ja ju o tym pisaem
(teraz sobie przypominam), gdy pisaem o madame Pape...
W sprawie Pape: By tu znany Ci dziennikarz z USA pan Czapliski
pytajc czy zgodz si na reprodukowanie jednego z mych dawnych
obrazw na okadce ksiki Kosiskiego (Malowany ptak), ktra ma si
ukaza w wydawnictwie dzkim. Ow on z przeksem wyraa si o
nowojorskich moliwociach Pape. Ja naprawd nie wiem jak tu wyglda
prawda - zapewne porodku.
Poza tym nic nowego, piknie pozdrawiam - aha podobno Dziworski
dosta nagrod za monta na festiwalu filmw krtkometraowych w
Krakowie za film SEN, ktry jest albo kopi albo now czy te inn
wersj filmu HOMMAGE A BEKSISKI. To wiem dziki koledze
Tomka, ktry studiuje filmoznawstwo. Czapliskiemu si film cholernie
nie podoba, powiesz, e go uprzedzaem, ale moje uprzedzenie nie
zawsze jest gwarantem spolegliwoci osb ogldajcych. Np. Turski
bardzo chwali Twoje ramy i razem z nim dwoje Izraelczykw: rzebiarka
i tumacz, tak wic ludzie maj wasne zdanie niezalene od mojego, ktre
zazwyczaj wygaszam. To tyle.
Jutro chyba na jeden dzie wyskocz do odzi. Czy wiesz, e w yciu tam
nie byem? Zreszt to nic dziwnego, w wielu miejscach nie byem w
yciu, jeeli gdzie jestem, to w swoim pokoju przed stalugami.
579

Piknie Was oboje pozdrawiam.

(monogram)
Beksiski [przekrelone]
Pardon ju gupiej na staro
PS. Jeeli idzie o pyty CD to na razie chyba wstrzymam swe apetyty bo nie
bardzo mieszcz si w mym preliminarzu budetowym! Dzikuj za gotowo
zaatwienia. Oczywicie pamitam, e dostaem od Ciebie 20 CD, co rwna si
wg naszego przeliczenia (1098:50) x 20 = 439'20$, co odlicz od tegorocznego
ryczatu.

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 10.9.87.

Jak widz sprawie sobie jak now maszyn do pisania. Czyby to by

komputerowy wydruk?
A wic co do Pape, to ja przecie nie naciskaem na zrobienie za jej
porednictwem wystawy! le mnie chyba zrozumiae! Prosie zawsze o
kontakty, wic dostarczyem kontakt oraz informacje na jego temat.
Skarye si nieraz, e start w USA na skutek braku kontaktw jest dla
Ciebie zbyt kosztowny i ja te oceniam, e wszystko razem kosztowaoby
ca 50.000 zielonych gdyby chcie mie na trzy tygodnie: dobr galeri,
reklam i ca reszt, a pienidze te najprawdopodobniej by si mogy nie
zwrci, gdy ewentualny sukces i kupno s zawsze perspektyw
patykiem na wodzie pisan. Mylaem wic tak, e moe Pape, po
porozumieniu si z ni, znalazaby zarwno sponsora jak i galeri, i wtedy
wszystko kosztowaoby taniej, ale oczywicie musiaby nastpi te
podzia zyskw, o ile one byyby. Patrzenie jej na rce rozumiabym w
sensie dosownym - zawsze uczestniczy w wystawach jako ich
bezporedni uczestnik, mylaem wic (moe to byo naiwne, bo masz
przecie prace w Paryu) e po prostu pojedziesz tam. Powierzanie jej
580

obrazw jest moim zdaniem bardzo ryzykowne, nie dlatego by miaa

nawet cokolwiek zagarn dla siebie (chocia znajc opini o niej, nie
wykluczabym te takiej moliwoci), ale po prostu gdyby sprawa nie
wypalia finansowo. to potem nie chciaaby dooy ju ani centa by
obrazy zwrci lub nawet rzetelnie zmagazynowa (za to si te grubo
paci jak wiesz) i wtedy mona byoby si liczy z ich uszkodzeniem,
kopotami, nawet zaginiciem... Takie sprawy byy z tymi cholernymi
galerzystami z trzeciej kategorii, ktrzy penetrowali Polsk, a do ktrych
zalicza si te i Pape. Oczywicie, e ona jest klasyczn polsk cwaniar
odgrywajc tu rol amerykaskiej milionerki. Przypominam sobie moje
kontakty z ni jeszcze z poowy lat siedemdziesitych. Mnie oczywicie
nie ocyndolia, bo sprzedaem za porednictwem DESY, ktra potrcia
prowizj, ale z ktr miaem stay ukad umoliwiajcy zaskarenie gdyby
mi forsy nie wypacili. Tak wic dzwonia do Sanoka w tym mniej wicej
stylu, e najpierw zgasza si hotel FORUM (wtedy nie byo jeszcze
VICTORII, teraz zgasza si VICTORIA) co miao stwarza wraenie, e
nasza milionerka ma setki rozmw, po czym rozlega si gos
modulowany "heo mister Beksiski, tu mwi If Pejp z Santa Babaa" et
c. Poniewa ona pochodzi z Krosna koo Sanoka i nosi panieskie
nazwisko chyba Pelczar, to raz przez pomyk hotel FORUM poczy j
ze mn zamiast z jej wujkiem Pelczarem z Krosna i nagle sysz w
suchawce (po zapowiedzi hotelu FORUM) "Stryjciu, stryjciu tu mwi
Ewka" i to zupenie normaln polszczyzn, na moje sprostowanie z
telefonu dobiego przecige "ouuu sorry" no i wrci styl jak te i dykcja
przeznaczone na oczarowywanie lokalnych panw artystw. Teraz (jakby
pod wpywem wieku) ocenia, e to brzmiao miesznie i ju nie kaleczy
polskiego. Ludzie jak wiadomo rosn. Wic to wszystko jest mi znane i
take Tobie opowiadaem o tym w naszych tamach, ale wiemy te, e
kolekcja Guggenheima do nas si nie zwrci i e czasami musimy si
spodli kontaktami z rozmait hoot.
Jak mi si wydaje wszystko jest do zjedzenia z wyjtkiem rezygnacji z
poziomu tego, co
si robi i wystawia. Oczywicie wiem, e dotykam
teraz draliwego punktu, bo chyba uwaasz, e ja teraz obniyem
poprzeczk (moe si myl, ale takie odniosem wraenie ostatnio) ja tak
oczywicie nie uwaam i wydaje mi si, e pracuj rzetelnie, a moe
nawet rzetelniej, ni w okresie gdy na skutek Twoich prb odgrzaem
kilkanacie czy kilkadziesit kotletw z poprzedniego sezonu... Ale nie
581

ruszajmy tego tematu, bo i tak jeszcze dzi bdzie on musia wrci przy
okazji odpowiedzi na Twe pytania.
Co do ram to niestety przykro mi, ale nie potrafi wykroi czasu na
szukanie stolarzy, Jako si przeliczyem. Dwch mi odmwio, a kady
wyjazd wie si z angaowaniem mej ony, stolarze bowiem na og
mieszkaj poza Warszaw, natomiast ona nie ma ju si i czasu: nasze
ukady si nie rni od tych jakie byy, babcia wymaga staej opieki i
zapewne nas przeyje, tak wic spasowaem (wstyd przyzna) ju po
miesicu, ale mylaem e nie liczysz na mnie i o sprawie zapomniae.
Stokrotnie przepraszam jeli sprawiem zawd!
Sprawa pocicia pyt nie zostaa jeszcze w ogle rozwizana. Po pierwsze
nie mamy armat. Po pierwsze do tej pory na magazynie nie byo pyt tej
jakoci, jaka wymagana jest na wielkie formaty. Wg. tego, co mwi
magazynier, to ich "w ogle nie bdzie", bo tamto zawdziczamy stanowi
wojennemu i jakiemu nadprogramowemu importowi z ZSRR, obecne
pyty tak polskie z Nowego Dworu jak i rosyjskie s denne, zwichrowane
i nadaj si jedynie na mae formaty, ktre zreszt mam. Nie wspominam
ju o tym, e jeli bym je nawet poci, to nie miabym gdzie ich
zmagazynowa. W zimie zamwiem listwy na nastpne obrazy. W maju
mi je wykonano i zmagazynowaem je w schowku, ktry znasz, ale jest
tego taka kupa, e wypary ze schowka nie tylko powietrze, ale te
miejsce na ewentualne obrazy po ich oprawieniu (vide list sprzed
tygodnia!!!!). Nie mam szans na zmieszczenie w domu ju niczego, wic
sprawa pyt nie wczeniej ni za jaki rok dwa, na razie mam to, co mam za rok bd mg przesortowa, (gdy wyschn na pieprz) zmagazynowane
listwy i wtedy odpadnie 2/3 lub wicej, a zarazem zrobi si troch
miejsca. Nie sposb zreszt malowa tylko due obrazy...
Aby Ci uspokoi, to obecnie robi due, bo "wyrabiam" z kolei materia.
Przed dwoma laty podkleiem listwami 9 formatw, ktrych potem nie
wykorzystaem, bo nie byem pewien, co si z tym bdzie robi i czy si
nie pokrc. Obecnie powsta dylemat: albo wyrzuci te 9 formatw albo
namalowa na nich obrazy. Poniewa dwa lata magazynowania nie
zmieniy nic i wykazay, e to po oprawieniu trzymam si prosto, to
postanowiem formaty te zuy na obrazy, choby w zwizku z tym, e
zrobione zostay z tej deficytowej pyty pilniowej. W tej chwili zostay
582

mi jeszcze dwa due kwadraty. Cztery dugie due i dwa due kwadraty
zostay ju zamalowane. Skadowa tego dalej te nie mogem, bo w
przeciwiestwie do pyt pilniowych "goych", pyty podklejone zajmuj
sporo miejsca w schowku, a miejsca tego (jak ju teraz pisaem) ubyo w
sposb drastyczny.
Wreszcie dochodzimy do sprawy ostatniej: Mwic prawd to najchtniej
bym ten obraz zatrzyma dla siebie. Nie stoi to w sprzecznoci z tym, co
pisaem czy mwiem poprzednio. Nie nalea on do mych ulubionych,
ale z innej pozycji mwiem o tym dawniej. Teraz czuj si ogoocony z
obrazw i mimo, i spisujc umow z Tob wiedziaem, co robi, to
jednak co innego wiedzie, a co innego przeywa fakty na wasnej
skrze. Od pewnego te czasu usiowaem niejako podreperowa swoj
pozycj psychologicznego "status quo" zatrzymujc, czy usiujc
zatrzyma jakie obrazy dla siebie, ktre by w jakim stopniu uzupeniy
czy te zaokrglay w mych zbiorach ten wypalony ju i przez dwa lata
odgrzewany nurt "metafizyczny" (moe to jeszcze kiedy w naturalny
sposb powrci? moje ycie skada si z koncentrycznych krgw), ale
jeli nawet co wydbiem od Ciebie, to zaraz zwalay si na gow moje
patriotyczne (hi) obowizki wzgldem Muzeum Narodowego i jak byem
ogoocony tak jestem ogoocony. Z drugiej strony chciabym
zademonstrowa dobr wol, a zarazem przyczyni si do zrobienia tej
wystawy w UNESCO, bo jak widz wierzysz w celowo i sensowno
jej organizowania i by moe masz w tym racj.
Jest jeszcze i trzecia strona, to znaczy ta, o ktrej obszernie pisaem w
ostatnim licie, a ktra jest dla mnie yciowo bardzo wana. Wic moe
poczy to? Myl, e nie powiesz e przykadam Ci pistolet do czoa: O
ile dojdziemy do porozumienia na warunkach podanych w poprzednim
moim licie, czyli przyjmiesz jeden z wariantw, to obraz z flakami
wiszcy na drzwiach od azienki, a reprodukowany w PENTHAUSIE
dostaniesz bezpatnie z tym, e musisz po niego albo przyjecha albo
upowani kogo do jego wysania, bo ja nie mam szans i czasu - ja
naprawd nie jestem leniem, ale praca, ktrej powicam cae dnie i cae
ycie, wymaga ode mnie koncentracji i wszelkie "skoki w bok" rw mi t
koncentracj w strzpy. Aby raz jeszcze przypomnie, co pisaem i co
uwaam za dojcie do porozumienia. Zrekapituluj pokrtce, co
proponowaem: Dwa warianty do wyboru zmodyfikowanego ryczatu
583

rocznego na okres od roku biecego wcznie do roku 1991 wcznie.

Niezalenie od nich mog te uzna wariant trzeci, (ale chyba dla Ciebie
najmniej korzystny) a mianowicie ryczat roczny w tej samej wysokoci,
jeli idzie o ilo obrazw, czyli 12, ale zrewaloryzowany w stosunku do
Franka, tak jak to bdzie na dzie 31 grudnia, br. W sumie ten trzeci
wariant nie zrewaloryzuje mi mojego ryczatu w stosunku do warunkw
panujcych w Polsce, gdy spadek nabywczej siy dolara u nas jest daleko
wikszy ni jego spadek w stosunku do Franka.
Dla przykadu za piwo CARLSBERG paciem w 1984 roku 35 centw, a
obecnie pac 60 - oczywicie piwo nie stanowi o moim budecie, ale jest
to przykad demonstrujcy spadek siy nabywczej, ktra rozkada si w
podobnym stosunku na telewizory, tamy magnetofonowe, farby, pdzle,
wdliny, odkurzacze et c jest tylko w tamtych asortymentach trudniejsza
do uchwycenia. Fakt, e nieustannie powracam do tego tematu nie wynika
bynajmniej z jakiego mojego ciuactwa, ktre byoby obdem w
sytuacji, w ktrej wszyscy przewiduj w cigu najbliszych 5 lat kryzys
wiatowy i inflacj, lecz z tej samej chci zapewnienia sobie
dotychczasowego standardu ycia, ktry miaem przed nawizaniem
naszych ukadw, ktra to ch spowodowaa, e w ogle
dyskutowalimy i zawarlimy porozumienie o ryczacie. Jak pamitasz
(zreszt nagrywalimy to i tamy masz skopiowane) liczye na zote
gry, a ja z uporem prowincjonalnego centusia nieustannie powracaem
do kwestii swojego ryczatu i problemu jak to ustali aby to moje
minimum miao stale na przyszo (nie bardzo wierzyem i nie kryem si
z tym w te zote gry) t sam si nabywcz co w momencie spisywania
umowy. Jak wiesz tak teraz nie jest i dlatego dla mnie powstaj problemy.
Jeeli z tej strony na to spojrzysz, to chyba zrozumiesz, e u mnie nic si
przez cay ten czas nie zmienio w podejciu do sprawy. Chc mie tyle,
co miaem, bo ju do tego przywykem, zreszt po prostu na tyle byo
mnie sta by zarobi. Pomijam ju fakt, e od blisko 15 lat podnosiem
powolutku poprzeczk cenow od cen bardzo niskich a do takich, o
jakich mwilimy w roku 1984. Gdybymy si nie zwizali, to na pewno
podnisbym je przez te trzy lata ju w gr na pewno nie wszystkie, na
pewno nie dla wszystkich i na pewno nie radykalnie, ale per saldo
szedbym do gry - tymczasem obecnie id jak kamie w d! I to by byo
na tyle.
584

Piknie pozdrawiam Was oboje.

(monogram)
***
le 26 septembre 1987
Drogi Zdzisawie,
Rozczarowany jestem tym, i od p roku nie znalaze czasu na
zaatwienie sprawy ram.
Rwnie jestem rozczarowany, i od p roku nie znalaze czasu
na zadzwonienie do mych znajomych w celu rozwizania sprawy
duych formatw.
Wreszcie rozczarowany jestem tym, i uzaleniasz sprzedanie mi
obrazy z drzwi Twej azienki - a ktrego odstpienie jednemu z
Twych mionikw pomogoby mi, jak Ci to wyranie napisaem, w
znalezieniu pienidzy na publikacje zwizane z wystaw w
UNESCO - od tego, i owe pienidze dostan si Tobie w ramach
Twych wymaga o podwyk ryczatu.
Co do tej ostatniej sprawy moje wymagania s odwrotne do
Twoich: zwaywszy, i cena 1000 za obraz zostaa ustalona jako
przecitna pomidzy dwutysicznikami a piciusetkowcami, z
chwil gdy dwutysiczniki zabierasz dla siebie, dam zmiany
kontraktu i wprowadzenia do ryczatu piciosetkowcw. Jeli
ryczat wynosi 12.000 i skada si z trzech czci (1/3
dwutysicznikw, 1/3 tysicznikw i 1/3 piciusetkowcw)
wyczenie tej pierwszej czci powoduje, i pozostaa cz
powinna dzieli si na dwa: p po 1000 i p po 500., a wic 6
obrazw po 1000 i 12 po piset = 12.000.

585

Nie bd kry, i zdziwiony jestem jak moesz da ode mnie

1000 na przykad za studium niebieskiej gowy z palcami o ktrej
sam mwie mi, i spodzie je w dwa dni.
Zdajesz sobie oczywicie spraw, i zawieszenie naszej umowy
moliwe jest tylko w razie trudnoci zwizanych z wadzami
celnymi czy podatkowymi nie za z twoj odmow przyjcia moich
wymaga zmiany umowy w sensie wyej wspomnianego
wprowadzenia piciusetkowcw, czy te moj odmow przyjcia
obowizku zakupowania od Ciebie dodatkowej iloci obrazw,
ponad ryczat 12 tysiczny.
Nie musz Ci oczywicie dodawa, i wszystki Twoje i moje
wymagania nabior by moe innych barw z chwil, gdy zobacz
zim tego roku, co namalowae a zwaszcza, co mi si z tego
zostanie.
Nie kryj, i jeli w moje posiadanie miaby wej nowy "Katy",
"para mumii" czy co rwnie piknego jak parasol lub "Czernobyl"
to wiele trudnoci okazaoby si nagle zdumiewajco atwymi do
rozwizania.
Jak wiesz, ludzie dochodz do porozumienia gdy jeden oferuje
dobry towar a drugi godzi si paci dobr cen.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 26. 9. 87.

By tu wczoraj pan Koodziejczyk ze swym wujem, ktry przy okazji

chcia zapozna si z moimi obrazami i ze mn, za pan Koodziejczyk
by w wiadomej sprawie, mianowicie po obraz z drzwi azienki, ktry
586

odkrciem i wydaem jakom by przyrzek w poprzednim licie! Ciesz

si bardzo z uzyskanego kompromisu, jako, i poprzedni rok i biecy
naprawd byy dla mnie pod tym wzgldem nie tyle cikie, (bo przecie
wiem jak yje wikszo statystyczna tego kraju), co kopotliwe, gdy
przywykem ju do okrelonego standartu. Ale skoro uzyskalimy
porozumienie to ju wicej na ten temat nie bd.
Wizyta Koodziejczyka bya mi cholernie nie na rk, bo w momencie,
gdy zatelefonowa to powiedzia, e "wanie przyjecha z Parya" i ja
gupi zrozumiaem, e jest jaki popiech z tym wydaniem obrazu i e on
zaraz z nim wraca, akurat wychodziem na kolacj do Noszczykw
(bylimy proszeni wczoraj na godzin 18, a Koodziejczyk zatelefonowa
o 17.30) wic umwiem si z nim na wczoraj na godzin 15, gdy
rwnoczenie w tym dniu zabraem si za przerbk stou w pracowni i
wszystko byo do gry nogami, co zreszt zobaczysz, bo teraz dziki
kamerze prowadz co w rodzaju wizualnego dziennika i musiaem przed
jego wizyt doprowadzi pracowni do jakiego takiego wygldu,
szczeglnie, e zapowiedzia si z wujem-entuzjast mego malarstwa.
Tak, wic nie mog ju z braku czasu zakoczy roboty, wyniosem
wszystko co tylko si dao do pokoju teciowej i zrobiem pozorowany
porzdek, napisaem krtki list do Ciebie, chcc go poda przez
Koodziejczyka, po czym okazao si, e on jedzie dopiero w przyszym
miesicu,, czyli, e mogem ze wszystkim poczeka do dzi, skoczy w
spokoju st (wanie to zrobiem), posprzta i nie traci dodatkowych
kilku godzin lub nawet p dnia na pozorowane sprztanie i zaczynanie
wszystkiego raz jeszcze po ich wyjciu.
Niestety przed godzin staa si maa katastrofa, bo gdy odkurzaem,
zaczepiem plecami i ostatnio namalowany obraz, ktry run (jest ju tak,
e nie ma si gdzie ruszy) na kolumn do wiertarki i wyleciaa w nim
dziura na wylot, co mam jednak nadzieje naprawi bez widocznego dla
niewtajemniczonego ladu - dziura jest na tle, a nie na namalowanej
postaci, naprawienie i zaatanie powinno si uda, w tej chwili zakleiem
dziur i obraz si prasuje.
Wujek, Koodziejczyka (miy starszy pan, mocno ju starszy pan)
oczywicie zacz mnie molestowa o sprzedanie czego "jakiego choby
studium" et c nie zdziw si, wic o ile Koodziejczyk zwrci si z tym do
587

Ciebie, bo wreszcie stano na tym, e o ile Dmochowski wyrazi zgod to

ja nie mam nic przeciw temu i Koodziejczyk (by moe dla witego
spokoju) obieca wujowi, e bdzie Ci pyta o zgod.
Aha, aha ciekawostka: Ow w dniu 20 bm. by nareszcie w PEGAZIE
ten program nagrany z Tob chyba w Cannes w roku ubiegym. Czyli nie
pomyliem si tak bardzo twierdzc, e to moe si ukaza za rok lub
dwa... Ja si niestety nie zaapaem na cao, lecz tylko na kocwk. Po
prostu Zosia siedziaa w pokoju teciowej i co szya na maszynie (tak
dugo jak teciowej nie ma, wydaje nam si, e mamy olbrzymie
mieszkanie), gdy przez cian usyszaa z pokoju mojej matki, e w
telewizorze co mwi o mnie. Przybiega do mnie do pokoju, ale ja
akurat co lutowaem i zanim si wypltaem z kabli, podbiegem do
telewizora upyno jednak kilkanacie sekund, po czym zobaczyem, e
to Ty mwisz i wystpujesz w biaym ubraniu, rozmawiajc z jakim
niewidocznym na zdjciu mczyzn, rzuciem si wic by to nagra, ale
nie byo przygotowanej tamy, zanim j wyjem z pudeka, zanim
woyem i uruchomio si video, to nagraa si tylko kocwka. Zaraz na
drugi dzie zadzwoniem do pani Szczyciskiej wiedzc, e ma ona (jak
mwie) dojcia, by kad tam wydoby z telewizji, ale okazao si, e
to niepotrzebne, bo jej przyjacika podobno nagraa cao - s jeszcze
jak wida ludzie, ktrzy ogldaj telewizj! Moja mama te oczywicie
widziaa, ale jak zwykle wszystko pokiebasia, twierdzia, e to nie bye
Ty, (bo przecie Ciebie ona zna"!) tylko to by "jaki gruby facet", ktry
"razem z on" wystawia moje obrazy - wida zbio jej si wszystko jak w
nugacie: Mariusz Dmochowski z Piotrem Dmochowskim i tak dalej...
Jeli idzie o obraz z drzwi na azience, to wyjaniem Koodziejczykowi
jak ma go opakowa, by nie uleg uszkodzeniu. Ramka jest nieco
"zchamcona", ale nie byo ju szans na zrobienie nowej ani nawet na
usztywnienie jej listewkami, bo przerbce podlega wanie ten st, na
ktrym robi si ramki i tnie listewki i wszystko do koca byo
zdemontowane: kierownica, zaczepy et c. Na dodatek dojcie do schowka
z listewkami z pyty pilniowej utrudnione przez to, e robic pozorowany
porzdek wyniosem wszystko do pokoju teciowej i zawaliem tym
dojcie do schowka, nie byo czasu na nic innego. A dopiero przy wyjciu
Koodziejczyk powiedzia, e jedzie z tym w przyszym miesicu naprawd do koca mniemaem, e to jest potrzebne "ju" i e on
588

specjalnie po to przyjecha... Zreszt jak Ciebie znam, to wiem, e i tak

dasz inn ram i zapewne kaesz powerniksowa, co by mu sporo dodao,
bo zdy ju zmatowie miejscami...
Aha: Dzwoni Glinicki, e uzgodni z Tob przez telefon sprawy locum na
obrazy, oraz, e prosisz bym listwy nadal malowa na ciemny kolor. Ale
oczywicie! Jeli nie pomalowaem ich ostatnim razem to dlatego, e
mwie e je i tak wymienisz, a poza tym (powiem to teraz tak jak byo)
Glinicki opisujc mi pobyt na ostatniej wystawie w Valmay, mwi, e
zrywae te listwy ze wszystkich obrazw ze sowami "nareszcie
wypieprz te pierdolone listewki" czy co w podobnej stylistyce, za
szczegy nie dam gowy - co mnie wkurwio, bo przecie robienie tych
pierdolonych listewek to przy mojej nieudolnoci i ciasnocie kilka dni
okropnie niemiej i mczcej pracy plus brud w caym mieszkaniu za ich
malowanie to drzazgi w palcach, gdy robi to (tak trzeba) przy pomocy
szmaty przez ktr potem, naciskajc palcem, wyciera si janiejsze
miejsca, gdzie powinno przeglda drewno - robi to zawsze z nadziej,
e zabezpieczam obraz na dziesitki lat i e nie wyglda w tym le wiadomo, e kto to ma odrywa za par miesicy "wypieprzajc
pierdolone listewki" nie dodaje mi skrzyde, a co wicej zniechca do
wkadania wikszego wysiku ni minimalny-konieczny, by to si kupy
trzymao. Obecnie pomaluj je wszystkie, chyba eby do jakiego obrazu
bardziej pasowao surowe drewno. Moje najnowsze listewki, te zrobione
na rok przyszy za 220.000 zl obawiam si, e prawie wszystkie si
powichruj. to, co si zrobio z nimi ju teraz kae obawia si
najgorszego.
Cze
(monogram)
***
Marly le Roi le 4 octobre 1987
Drogi Zdzisawie,
589

Poniewa odczuwam w twych listach nut alu, i nie wchodz we

wspprac z pani Ew Pape i by moe marnuj szanse dostanie
si na scen nowojorsk przesyam Ci fotokopie jej listu do mnie z
propozycj wsppracy.
Jego niekonsystencja, pomijanie najwaniejszych punktw,
oglnikowo i "robienie wraenia, co to ja mog" moim zdaniem
a bij w oczy. Moe si myl i moe Ty masz racj, i trzeba z ni
za wszelk cen wej we wspprac i e moje podejrzenia s
urojone. Niemniej nie mog odstpi od wymogw, jakie stawiam
wszystkim, ktrzy chc wystawia Twoje obrazy a w zwizku z tym
przysyam Ci do informacji moj odpowied, jaka jej przesyam.
Sdz, i jeli jest osob powan odpowie podobnie. Jeli nie,
pozostanie w oglnikach lub uda, e jest obraona moim brakiem
zaufania, "bo jak to tak mona, tak obcesowo".
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
6 X 87
Drogi Zdzisawie,
Otrzymuj twj list z 26-go wrzenia i widz, i zaistniaa pomyka.
Gdy prosiem Koodziejczyka o zabranie obrazu od Ciebie nie
miaem jeszcze od Ciebie cynku, i uzaleniasz wydanie go od mej
akceptacji ktrego z wariantw TWEGO kompromisu. Sdziem, i
sama wiadomo, i dziki sprzeday obrazu bd mg zrobi
lepsz wystaw w UNESCO i przy jej okazji zrobi dobre wydanie
nowego katalogu wystawowego wystarczy Ci by mi pozwoli na
jego sprzeda. Poniewa widz, i godzisz si na to tylko pod
warunkiem przyjcia przeze mnie TWOJEJ wersji kompromisu,,
czyli tego, i uzyskane ze sprzeday pienidze dostan si Tobie,
590

rezygnuj. Zadzwo wic, prosz, do Koodziejczyka 21-91-82

(Mokotowska 71 m 6) i ka mu obraz odda Ci z powrotem.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Marly le Roi, le 8 octobre 1987
Drogi Zdzisawie,
W licie z 29-go piszesz, i: Jeli idzie o ceny obowizujce w tym
roku to cena obrazu wynosi wraz z ostatnim dodatkiem inflacyjnym
1098"
Czy mgby mi j uzasadni a w szczeglnoci wskaza, jakie
cyfry przyje za podstaw rachunku i jakie s rda tych cyfr?
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 23.10.87.

W odpowiedzi na list z dnia 8 octobre informuj, e suma 1098 wzia si

z doliczenia w dniu 1 stycznia 1987 inflacji dolara USA za rok 1986 do
sumy wyjciowej wynoszcej 1077, zgodnie z punktem 10 dodatku do
umowy spisanego w dniu 24 lipca 1986 roku w Warszawie. Owa inflacja
wyniosa za rok 1986 2%, a jej wysoko uzyskaem od Ciebie.
Przypominam, e dysponujc jedynie wspczynnikiem inflacji za okres
591

od 1 stycznia 1986 do 1 padziernika 1986, ktry za ten okres wynosi

nieco powyej 1,6%, poprosiem Ci o zdobycie w Paryu dokadnego
wspczynnika na koniec roku 1986. Po przyjedzie do Warszawy
udzielie mi informacji, e wynosi on 2 % i na tym si oparem.
Piknie pozdrawiam.
(monogram)
***
Marly le Roi, le 22 octobre 1987
Drogi Zdzisawie,
Nie otrzymaem jeszcze twoich odpowiedzi
dotyczcych nowych niezbdnych ustale
zwizku z wycofaniem przez Ciebie
koniecznoci pojawienia si w zamian
"piciusetkowcw".

na seri mych listw

w naszej umowie w
"dwutysicznikw" i
za to w ryczacie

Otrzymaem jednak odpowied twej protegowanej pani Pape w

sprawie organizowania "przez ni, (lecz na zasadzie zupy z
gwodzia) wystawy w NY. W poprzednim licie osoba, ktr mi
polecae daa ode mnie gwarancji dwudziestu tysicy dolarw
na wypadek gdyby wystawa si nie udaa. Ale oczywicie "do tej
pory nikt nie zapaci - bo sprzedajemy za duo wicej, i nie paci
si guarantee z gry tylko tych 50%." Plus jej "fee", ale te bd "w
tym wypadku mniejsze, bo interesuje mnie Beksiski jako
czowiek". Gratulacje. Co do "fee" ile jednak? Nie wiadomo.
Dzi z nowego jej listu wnosz, i w zamian za pidziesit procent
(lub 20.000 zielonych) jest z mojej strony "kpin" da by galeria
ubezpieczya przewz, opacia go, zagwarantowaa powrt nie
sprzedanych obrazw, opacia afisz i produkcje zaprosze oraz
opacia inne koszta ktre kada galeria w Paryu opaca jeli da
592

50 %. Jak na "zimnego byznesmena" wydajesz si by mocno

optymistyczny polecajc mi t Pani. By moe, jak mi ona napisze
"Newsweek nazwa j kiedy patronk sztuki polskiej, dlatego e ja
zawsze paciam wszystko za artystw polskich". Sdz jednak, i
gdybym wszed we wspprac z ni nigdy bymy ani Ty ani ja nie
zobaczyli trzydziestu twoich obrazw, ktre bym jej przesa na
wystaw. Przypomina mi to to, co Gowacki opowiada mi o tym,
ktry mnie tak zjecha w "Polityce" i ktry jakiemu malarzowi
polskiemu urzdzi wystaw "na Zachodzie" w jakim self servisie
dla biedoty i nastpnie, gdy oczywicie aden obraz si nie
sprzeda, nie chcc traci dalszych pienidzy nawet mu ich nie
odesa. Przesta si nimi po prostu interesowa tak, i zostay
zdaj si wyrzucone.
W Polsce sdzi si, i wystawienie "na Zachodzie" a ju na pewno
w NY "bo niestety tylko to miasto liczy si w sztuce na wiecie" (jak
pisze pani Pape) jest wstpieniem na Olimp za ktry warto kad
cen zapaci. Tego rodzaju przekonanie stanowi poywk dla
drobnych nacigaczy, takich jak twoja protegowana czy ten, ktry
pisa o mnie w "Polityce" a ktrego nazwiska nie spomn. Ci atwi
przecie do rozszyfrowania oszuci wcigaj artystw polskich w
grubymi nimi szyte puapki obiecujc im zote gry, Wydawao mi
si, i Ty masz troch dowiadczenia i nie polecisz na taki numer.
A tu widz peno jeszcze w Tobie wiary w ludzi.
Wprawdzie pani Pape pisze, i kopi swego listu przesya Tobie,
wol jednak uczyni to sam, przesyajc Ci rwnie fotokopi listu,
jaki otrzymaem od niej w midzyczasie, gdy mj list z
wymaganiami, jakie jej stawiam by ju wysany.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce twej Maonki cauj.
Piotr
***

593

Drogi Piotrze!

Warszawa 10.11.87.

W Twoim licie z 22 octobre, ktry wanie dostaem domagasz si

odpowiedzi na swoj propozycj postawion mi w licie z 26 septembre,
na ktry nie odpowiedziaem. Nie odpowiedziaem, bo nie umiem
odpowiada nie znajc prawdziwych intencji osoby propozycj
skadajcej, a mam powody, (o czym niej) do rozmaitych domniema w
tej wanie materii. Moja wczeniejsza propozycja dla Ciebie postawiona
w licie z 2.9.87 (na ktry list Twj z 26 septembre by wanie
odpowiedzi) dotyczya zrewaloryzowania otrzymywanego przeze mnie
ryczatu, co wynika z punktu 10 naszej umowy z dnia 23 lutego 1984.
Twoja propozycja nie bya ani odpowiedzi na moj ani te nie bya
zwizana z adnym punktem w/w umowy. Bya propozycj, ktra
mogaby si sta czci jakiej nowej, innej umowy, co jednak nastpi
mogoby dopiero po oboplnym wywizaniu si umawiajcych si stron z
obecnie obowizujcej je umowy. Wybacz, e musz Ci tak oczywiste
rzeczy tumaczy, ale wydajesz si tego nie zauwaa.
Jeli idzie z kolei o to, czym by i jest tzw, "ryczat" to mamy na ten temat
cakowicie inne opinie, przy czym ta rnica opinii powstaa dopiero
ostatnimi czasy i to na skutek zmiany Twoich pogldw, a nie moich. Wg
mojego zdania ryczat nie jest moim ZYSKIEM wynikajcym ze
sprzeday prac, lecz REKOMPENSAT za moje utracone na skutek
oddawania Ci obrazw w komis zarobki. Rekompensat, ktra jest Ci
pacona obrazami. Std moje okresowe roszczenia domagajce si
rewoloryzacji ryczatu wynikaj z utraty jego siy nabywczej na terenie
PRL. Jeli odmwiem z wiosn 1985 roku zrewaloryzowania ryczatu
mimo, i warto Franka spada, to dokadnie to wyjaniem wanie w ten
sposb, a na dodatek powoaem si na nasze ustne ustalenia z okresu
spisywania umowy (o czym niej). Przypominam jednak, e niezalenie
od tego, co wyej, uczyniem wtedy jednak ustpstwa finansowe, a
mianowicie zrezygnowaem a do poowy 1986 z egzekwowania od
Ciebie wspczynnika inflacyjnego oraz jednostronnie i dobrowolnie
zrezygnowaem z czci mych uprawnie wynikajcych z punktu 8 naszej
umowy!
C to byy takiego te nasze ustne ustalenia, o ktrych wyej? Nie weszy
one do umowy, ale nagrywanie naszych rozmw, ktry przedsiwzite
594

zostao na Twoje wyrane yczenie, miao zgodnie z Twym

zapewnieniem suy w przyszoci jako wiadectwo intencji
ukadajcych si stron. Nieche wic przez chwil posuy temu celowi!
Spisuj wprost z tamy, ktrej kopi zreszt posiadasz: "Pan dostanie
zawsze co najmniej tysic dolarw dzisiejszej wartoci... To jest
gwarancja dla pana... Jeli dolar zacznie straszliwie droe... straszliwie
droeje prawda...a ja sprzedaj we Frankach, no to trudno, to ja trac, to ja
musz kupi te dolary eby panu zapaci za wiksze pienidze i tym
samym wezm mniej z zysku (jedno sowo niezrozumiae) tak umawiamy
si, e tysic w stosunku do Franka z tym (PD pisze:) e...liczy si
bdzie...tylko...spadek dolara... jeli natomiast... dolar wzronie... pan
Beksiski nie moe na tym straci... trzeba lepiej sformuowa... w
kadym razie jestemy zgodni co do tego, e liczy si w wypadku spadku
dolara, dolar dzisiejszy, natomiast w wypadku wzrostu dolara pan na tym
nie traci, tylko ja trac, bo ja bd musia kupi te dolary droej, wiksz
cen za nie zapaci. Z obrazw, za ktre zyskam pienidze, z obrazw
bd musia kupi dolary dla pana, po prostu, jeli Frank bdzie lecia na
pysk to bd musia wicej zapaci Frankw, ale to ju moja sprawa."
(koniec cytatu) Podkrelam raz jeszcze, e sformuowania te do
ostatecznej redakcji umowy nie weszy, ale trudno zaprzeczy, e
dokadnie wiedziae o co mi chodzi jeli idzie o istot ryczatu, bo jej
wanie dotyczya ta rozmowa.
Wiedziae, rozumiae i akceptowae. Jak to si dzieje, e obecnie nie
wiesz, nie pamitasz i nie rozumiesz? Natomiast zarzucasz mi (jak to
robie w rozmowie z wiosn br.) e jeli chciaem "przez krtki czas
zarabia", to teraz musz "przez dugi czas traci". Nie chciaem ani
zarabia ani traci i nie byem (jak to stale mi imputujesz) idiot, ktry nie
zdawa sobie sprawy z tego, e kurs dolara musi run, natomiast nie
bardzo wierzyem, e KIEDYKOLWIEK wyjdziemy poza ryczat (s na
to dowody na tamie) i pragnem zapewni sobie taka formu przy
uyciu ktrej sia nabywcza mego ryczatu byaby staa, niezalenie od
zmieniajcych si i niemoliwych do przewidzenia waha na rynku
monetarnym i towarowym. Czyby chcia mi teraz odpowiedzie, e
niesusznie zrobiem majc do Ciebie zaufanie i e "trzeba byo patrze,
co si podpisuje"? Powiedz to w takim razie gono i otwarcie!

595

Teraz nastpna sprawa: Napisaem na wstpie niniejszego listu, e nie

mam jasnej opinii na temat intencji, ktre stay u podstaw Twego listu z
26 septembre br. Trudno zaprzeczy, e by to list nieuprzejmy,
agresywny, zawierajcy goosowne pomwienia i nieuzasadnione
pretensje (kade sowo mog udowodni z tekstem w rku) oraz
aroganckie zakoczenie ocierajce si wrcz o szanta, e jeli bd
grzeczny i dam dobry towar to moe mi zapacisz dobr cen. Pokazaem
ten list piciu rozmaitym osobom, z ktrych zdaniem si licz, a przed
ktrymi nie mam tajemnic. Opinia bez adnej sugestii z mej strony bya
identyczna za kadym razem, co powinno Ci zastanowi, bo jeste wszak
hobbyst statystyki ankietowej. Opinia ta wyraona teraz moimi sowami
brzmiaa: "Ten list zosta napisany TYLKO I WYCZNIE w tym celu
by sprowokowa ZB do jednostronnego zerwania umowy z PD. Korzyci,
jakie wynosi PD s nastpujce: nie musi wypaca dla ZB
odszkodowania, ktre by wypaci musia gdyby stron zrywajc by on,
a poniewa zerwa umow musi, bo jest w sytuacji bankruta, to fakt, i
zyska dodatkowo 50 obrazw, ktre bdzie mg po niskiej nawet cenie
sprzeda, przywoc je nawet do Polski i sprzedajc w galerii Wahl, jest
dla niego bardzo istotny, bo bdzie mg w ten sposb zminimalizowa
wasne straty." Przyznasz, e teza brzmi przekonywujco, a w kadym
razie nie jest nielogiczna i musz j bra pod uwag. Nie mog jednak
pozwoli sobie w jesieni ycia na powicanie penych niemal dwch lat
pracy tylko w tym celu, by uwolni si od stressu, w ktry mnie wpdzasz
swoim postpowaniem i zachowaniem ju od duszego czasu!
Nasze stosunki od blisko dwch lat ulegaj z Twojej winy
systematycznemu pogarszaniu, co w oczywisty sposb rzutuje na ilo i
jako tego, co maluj, a po licie z 26 septembre osigny ju taki stan,
e od momentu gdy go otrzymaem nie malowaem w ogle i maa jest
szansa na to bym do wit w ogle da rade zabra si do pracy i mia
jakie nowe obrazy, gdy stan ten nieustannie si pogbia. Nie widzc
wyjcia z sytuacji, nie potrafi myle o niczym innym i po prostu trac
moliwo do spokojnej pracy - wytwarza si sytuacja stressowa
porwnywalna ze schizofreni.
Zakadam, (jeli idzie o Ciebie) kilka ewentualnoci:

596

A. Znalaze si w kompletnym dole, z ktrego nie ma ju wyjcia, a

ktry w wyniku dostarczania przeze mnie nastpnych obrazw i
koniecznoci pacenia mi ryczatu oraz wydawania pienidzy na
organizowanie kolejnych wystaw bdzie si tylko pogbia.
B. Nie jest to d, lecz tylko doek i jest jasna perspektywa wyjcia ze w
cigu najbliszego roku.
C. Nie ma ani dou ani doka, ale fakt, e wymykaj Ci si obrazy
podpadajce pod punkt 37 wprowadza Ci w stan niekontrolowanej
agresji.
Kada z tych ewentualnoci wymaga odmiennego podejcia z mojej
strony oraz implikuje inne rozwizania i moje nieustanne dociekanie, na
jak ewentualno mam si psychicznie przygotowa i jak technik
rozwizania przyj, pozbawia mnie spokoju i uniemoliwia cakowicie
prac twrcz! Poniewa nie ma z Twej strony szczeroci w tej sprawie i
nigdy jej nie byo, musz ze swej strony w zarysie i formie oglnych
sugestii nakreli jak ja podejd do kadej z ewentualnych moliwoci
gdy miaem okazj bardzo dokadnie to sobie przemyle.
Ad A: Jeli wyjcia nie ma to jedyn moliwoci jest zatrzyma si tak
szybko jak to jest tylko moliwe. Oczywicie nie mog da Ci po prostu
50 obrazw tylko dlatego, e wdepne w tarapaty, a powodem do tego
byy moje obrazy! Moja odpowiedzialno o ile w ogle tutaj istnieje, nie
moe siga a tak daleko! Mog natomiast zrezygnowa z
odszkodowania, ktre przysuguje mi w sytuacji, w ktrej Ty zrywasz
umow (zgodnie z dodatkiem do punktw 2 i 7 "poprawek i uzupenie"
spisanych 24 lipca 1986). Mog te ponadto ofiarowa Ci pi dowolnie
przez Ciebie wybranych obrazw z tego, co jest teraz u Ciebie w Komisie
lub z tego, co
namalowaem w trakcie ostatniego procza. Poza tym
nie musiaby od razu zwraca pozostaych obrazw, lecz moglibymy
rozoy to na cay nastpny rok o ile mogoby to w jaki sposb
zmniejszy Twoje koszta.
Ad B: O ile sprawy tak si maj, e masz du szans na wylezienie z
doka po wystawach w UNESCO, Moskwie i Valmay, to mog w tym
roku poprzesta na niezrewaloryzowanym ryczacie, czyli sumie netto
597

12.736,80 (13.176.- minus pyty za 439,20 to si rwna 12.736,80) pod

warunkiem spisania teraz w grudniu umowy co do warunkw patnoci
ryczatu w roku przyszym, ktra to umowa uwzgldniaaby jego
rewaloryzacj do poziomu 1984. Jednym z istotnych warunkw byoby
zostawienie mi caego przyszego roku do pracy i odbir prac w grudniu!
Ad C: Trudno mi jest w ogle zaakceptowa ten punkt i robi to
niechtnie oraz wycznie z zamiarem ZYSKU. Przygotowaem obszerny
szkic nowej umowy na okres do koca 1991 nie anulujcej umowy
podstawowej, lecz uzupeniajcej j i czciowo zawieszajcej niektre jej
ustalenia. Opisujc w paru sowach to, co jest w tym szkicu, mog
powiedzie, e ryczat skada si z 16 obrazw, z czego 8 za cen
podstawow, a 8 za poow ceny podstawowej (tak jak to sugerowae) z
tym, e ceny s zrewaloryzowane do poziomu z okresu naszej umowy,
czyli 1 dol = 8,4 Fr (cena sprzeday dolara prze Banki Francuskie) oraz
uzupenione a aktualny wspczynnik inflacji dolara na zasadzie procentu
skadanego tak jak w umowie. Masz prawo, ale nie obowizek nabycia po
zapaceniu ryczatu wszystkich lub wybranych obrazw z punktu 37, ale
za cen podwjn, co te zgodne jest z Twoj sugesti. Oczywicie te
zrewaloryzowan tak jak wyej. Nabycie ma charakter bezwarunkowy,
ale jest poza ryczatem i za gotwk na zasadzie z rki do rki. Szkic do
umowy ma poza tym kup zastrzee formalnych, ale nie zmieniaj one
istoty tego, co tu pisz. O ile chciaby j spisa i miaby pienidze na to
by j spisa, to w roku biecym nie byaby ju egzekwowana w peni ani
przez mnie ani przez Ciebie (jeden obraz z punktu 37 jest ju w Muzeum
Narodowym) std wymagabym jedynie podniesienia ryczatu do
wysokoci 16 obrazw za pen cen podstawow, ale bez rewaloryzacji i
mgby zabra wszystko. Jeeli sobie tego yczysz mog Ci wysa
kopi tego szkicu.
Tak to wszystko wyglda, ale sam rozumiesz, e przedstawienie Ci w
szczegach propozycji "C, podczas gdy Ty znajdujesz si np. w sytuacji
"A" mija si z celem i naraa tym razem Ciebie na stressy. Dlatego te
oczekuj od Ciebie po raz pierwszy RZETELNEJ informacji o stanie
interesw i musimy si do sprawy ustosunkowa po msku abym
nareszcie mg znale spokj do pracy twrczej! Nie jestem psychicznie
w stanie trwa w zawieszeniu, tyra po caych dniach jak galernik ze
wiadomoci, e pod koniec roku bd si musia wykca o kady
598

dolar w atmosferze takiej jakbym z ubogiej, obarczonej sierotami wdowy

zdziera ostatni kieck. Do roku 1984 ludzie raczej prosili mnie bym im
co sprzeda i dzikowali, gdy to uczyniem. A jak wyglda nasz ukad?
Zaczo si od stwarzania miray willi na Lazurowym Wybrzeu, a
koczy na zagldaniu do talerza z zapytaniami w stylu, na co ty
wydajesz tak kup pienidzy?" Przecie to Twoje sowa! Wiele
uamkowych informacji, ktre do mnie docieraj wskazuje, e by moe
mwisz to i przy innych... Nie chc ju nawet myle, w jakim wietle
widzi mnie zapewne Rodzina Twoja i Twojej ony w Polsce: "Ten oszust
Beksiski, ktry doprowadzi ich do ruiny, wydzierajc ostatnie pienidze
w zamian za bezwartociowe obrazy". Wiem, ze wydae w zwizku ze
spraw ca kup forsy, ale przecie nie ja j zabraem!!! Pacie i Szydle
i Dziworskiemu, kupowae obrazy od Seguennego, Baela, Seniuch i
innych, wkadae w ramy, plakaty i katalogi - obarczasz teraz tym
wszystkim mnie, ale czy susznie?
Jeszcze jedna sprawa: O co Ci chodzi z t Ev Pape? Prosie mnie
przecie o wszystkie moliwe kontakty. Dostarczaem je ilekro mi si
nawiny i takie, jakie mi si nawiny: Czapliski, Norwegowie,
Myczyk-Marszaek, Rees nie pamitam wreszcie, kto. Dlaczego wanie
Eva Pape staa si dla Ciebie czym wyjtkowym? Podejrzewam, e
uwaasz ja za "mojego czowieka", ktry ma za cel Ci "zniszczy".
Czysta paranoja, ale innego wyjanienia nie widz. Do! Nie chc na ten
temat nic wicej sysze!
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Le 29 novembre 1987

LETTRE A BEKS DU 29 XI 87 (1)

(ten list nie zosta wysany)

(notatka po francusku) : Voici la lettre que j'ai crite ce matin en

polonais Beks:
599

"Drogi Zdzisawie,
Od dzi nie bdziesz mia ju monopolu na agresywne listy.
Podzielisz si nim teraz ze mn. Zbyt dugo spokojnie znosiem
twoje epistoy w ktrych zapewniae mnie, i mam "wyjtkowy
talent do wkurwiania" Ci. Dzi wiedz, e jest to wzajemne.
W odpowiedzi na twj list z 10 11 87 zaczn od kilku cytatw ze
sprawozda na temat rozmw, jakie odbylimy w kwietniu tego
roku w Warszawie:
16 IV 87, zaraz po wyjciu od Ciebie notowaem (poprawisz mnie,
jeli pomyliem si, cho o przecinek):
"... W rzeczywistoci - mwi Beks - mam tylko same korzyci z
naszego ukadu. Mam stabilizacj finansow a na dodatek nie
musz goni za klientem. A jednak api si na tym, e wiadomie
maluj obrazy, o ktrych wiem, i nie bd Ci si podobay. Robi
to umylnie by pchn Ci do zerwania. Zrobi to samemu i musie
Ci zapaci 50 obrazw odszkodowania...? tak jak to przewiduje
nasza umowa...? To jednak kawa roboty, dwa lata mej
twrczoci... A zreszt byoby to nieelegancko w stosunku do
Ciebie..."
"artowa" - myl.
Po to by sprawdzi czy to tylko dowcip, przy obiedzie, przed pani
Zosi, na pozr miejc si rzucam jakby od niechcenia:
"Wie Pani, co mi Zdzisaw przed chwil powiedzia? e maluje
umylnie obrazy, ktrych nie bd lubi po to by zmusi mnie do
zerwania."
"Co te Pan znw opowiada?!" - moja rozmwczyni wyranie
uwaa, i artuj i e mj art jest niesmaczny.

600

"Nie, nie, - wtrca si Beks - to prawda, e czsto si api na

uleganiu temu mechanizmowi..."
Na wszelki wypadek wol nie kontynuowa tego tematu tak mnie
zwierzenie Beksa "zatkao"..."...
18 IV 87, rwnie natychmiast po wyjciu od Ciebie notowaem:
"... Gdybym wiedzia - mwi -, i nasze stosunki maja opiera si
na przyjani, na wdzicznoci i na solidarnoci, nigdy bym nie
podpisa z Tob naszej umowy. Wziem Ci za zimnego
biznesmena, z ktrym zawieram umow opart wycznie na grze
interesw. A to odpowiadao mi doskonale. A teraz Ty obraasz
si, i nazywam Ci mym "wsplnikiem" lub, e przedstawiam Ci
jako "marszanda".
"Nie przejmuj si - odpowiadam - Koniec z uczuciami. Udao Ci si
pozbawi mnie caej mej infantylnej dzy twej przyjani i
serdecznoci. Jestemy z powrotem w punkcie zero a ja znw
jestem "zimnym biznesmenem". Lecz uwaaj, bo od tego momentu
nie uczyni Ci adnego ustpstwa. A ju teraz nie widz powodu
by podwyszy opat z twoje obrazy tylko, dlatego, i dolar spada
w stosunku do franka. Mj "zimny interes" absolutnie mi tego nie
nakazuje."
"Tak, ale nie jest rwnie w twoim interesie udusi kur o zotych
jajkach" - odpowiada mi miejc si niepewnie.
"Gdzie s zote jajka?" - pytam. Po czym pozornie obaj wybuchamy
miechem i wracamy do tematw mniej "liskich"..."...
21 IV 87, stale w kilkanacie minut po opuszczeniu Ci pisaem:
"... Nie myl, i jeli Ci nie odpowiadam to z tego powodu, e nie
mam rodkw nacisku na Ciebie" - podejmuje Beks z niepewnym
umiechem.
"Mylisz o zerwaniu naszej umowy?" - pytam.
601

"Nie, nawet nie, wystarczy, e zaczn malowa ze obrazy lub w

ogle przestan malowa. Wystarczy, i sobie powiem: przestaj
malowa. Tu nasza umowa nie zobowizuje mnie do
odszkodowania Ci ."
"Wiem, e jest to twoja "ide fixe": jak tu zerwa z Dmochowskim a
nie musie paci mu odszkodowania. Co?..."...
et c. et c.
Sdz, i warto by tym "piciu osobom, na ktrych zdaniu Ci
zaley i przed ktrymi niczego nie masz do ukrycia" przeczyta
rwnie niniejszy list z cytatami twoich "kwiatkw". Cytatami powiadam - ktre wyranie okrelaj, kto tu chce od dawna zerwa
i do czego gotw jest si posun by drugiego ku temu pchn
samemu nie ponoszc wynikajcych z tego konsekwencji.
W kadym razie, o ile nadal bdziesz prbowa za moimi plecami
przedstawia mnie jako zodzieja i oszusta, nie pi, lecz
pidziesit tysicy ludzi przeczyta dokadnie "jak to byo
naprawd" i kto tu jest absolutnym paranoikiem, podejrzewajcym
drugiego o psychodeliczne zbrodnie, plany, podsuchy,
denuncjacje, prby oszustwa et c. Twoje listy i nagrane wypowiedzi
s na ten temat kopalni materiaw dla psychiatry zajmujcego si
maniami agresywno-przeladowczymi. Wprawdzie, czym bardziej
"odbija" Ci tym moe lepiej malujesz. Na tej zasadzie cicho
siedziaem od lat i przeykaem z umiechem na ustach twoje
napaci i furiackie wymylania mi. Jeli jednak dochodzi do
zoliwej, podstpnej i ukrytej prby dyskredytacji mnie przed
osobami trzecimi - co za duo to niezdrowo - i ja przedstawi
kilkudziesiciu tysicom ludzi, na ktrych zdaniu mi zaley i przed
ktrymi nie mam nic do ukrycia, co tu naprawd jest grane.
2) Imputowanie mi pomysu zerwania jest klasyczn
psychoanalityczn "projekcj" twych wasnych pragnie. Bardzo
zreszt wtpi by czowiek rwnie rozsdny jak na przykad
Waniek mg "polecie" na takie plewy i uwierzy w takie brednie
602

jak to, i mj poprzedni list wiadczy by mia, i chc Ci pchn

do zerwania i uzyskania w ten sposb gratis 50 obrazw.
Wiedz bowiem o tym, i zerwanie ze mn, nawet z zapaceniem mi
50 obrazw odszkodowania jest ju wykluczone. Na to bym si na
to zgodzi musiabym zrezygnowa z celu mego ycia, jakim jest
stworzenie twym obrazom muzeum w Paryu. Musiabym
zrezygnowa z ksiki, jak o tym wszystkim napisaem a ktra
straciaby swj sens gdybym wszystko to mia "odpuci".
Musiabym zrezygnowa z pozycji, jak jestem w trakcie
wyrabiania sobie w kulturze polskiej o ile uda mi si twoim obrazom
nada na Zachodzie rang wiatowego malarstwa. Musiabym
zrezygnowa z najfajniejszej zabawy, w jak zaczem si bawi
przed czterema laty i w ktr myl si jeszcze bawi nastpnych
dwadziecia lat, niezalenie od tego czy Tobie si to jeszcze
podoba czy Ci ju znudzio. Musiabym rwnie (to chyba jedyny
argument, jaki Ty jeste zdolny zrozumie) zrezygnowa z 350 tys.
dolarw (mam na to rachunki), jakie w to wszystko do tej chwili
woyem, oraz 4 lata pracy, ktre przyniosyby mi dalsze 200 tys
dolarw gdybym je powici, czemu innemu ni lansowaniu twych
obrazw.
W takiej sytuacji mona tylko zgrzyta zbami na twoich "pi
osb, przed ktrymi nie masz co ukry a z ktrych zdaniem si
liczysz" bo jeli one naprawd powiedziay to, co im imputujesz to
masz przyjaci o niewysokiej klasie intelektualnej. Z twojej za
strony dalsze odmawianie malowania obrazw, (tak jak mi tym
grozie w wyej cytowanych fragmentach naszych rozmw i jak
wydajesz si to obecnie czyni, o czym mnie zawiadamiasz w
twym ostatnim licie), lub koncentrowanie si tylko na 5 powanych
obrazach, ktre i tak wemiesz dla siebie (jak rwnie
zasugerowae to w wyej wymienionej rozmowie by zmusi mnie
do zrezygnowania z naszej wsppracy) moe tylko doprowadzi
do pogorszenia naszych stosunkw. Przypominam, i o ile grozisz
mi, e posiadasz rodki nacisku" na mnie to mnie rwnie
takowych nie brak. Wolabym nie musie Ci ich wymienia.
3) Co do zmiany ceny obrazw.
603

W prawie rzymskim panowaa zasada "pacta sunt servanda". A za

zamanie umowy ucinano rk.
Nasza umowa przewidywaa jasno, i na wypadek wahania si
dolara o 10% w stosunku do franka "strony musz znale wyjcia
polubowne".
Gdy dolar podskoczy o prawie 20 procent zwrciem si do Ciebie
o rozpatrzenie sprawy. Po prostu odesae mnie z kwitkiem
mwic i piszc, i liczy si tylko twj punkt widzenia i twj interes
a te nie nakazuj Ci adnej zmiany. Dla Ciebie - tumaczye mi i
mam te listy - dolar pozostaje w niezmiennej wartoci w stosunku
do towarw w PEWEX'ie jakkolwiek podskoczyby by w stosunku
do franka. Jawne pogwacenie naszej umowy upowaniao mnie do
uznania, i zrywasz j. Oczywicie nie zrobiem tego gdy w
przeciwiestwie do Ciebie chodzi mi w "tym caym interesie" (jak to
nazywasz) o co innego ni o garstk dolarw. Rzecz, ktrej,
genialny malarzu i biedny czowieku, absolutnie od czterech lat nie
jeste w stanie poj mierzc mnie swoj miar.
Dzi dolar spada. Chcesz oywi przepis naszego porozumienia,
ktry sam unicestwie, bo taki znw jest twj interes.
W celu zaagodzenia sprawy godz si zamkn oczy na twe
zamanie sowa wiosn 85. Jeli godz si jednak oywi przepis,
ktry unicestwie odmawiajc zastosowania go to tylko w zamian
za odszkodowanie - nie w dolarach, nie, nie - lecz w tym, o co mi
zawsze chodzio i chodzi - w twoich najlepszych obrazach.
Dokadnie rzecz biorc w 10 obrazach dowolnie przeze mnie
wybranych spord tych ktre nale do twojej kolekcji i u Ciebie
wisz.
W wypadku twojej odmowy oczywicie mowy nie bdzie o
jakiejkolwiek rewaloryzacji obecnej ceny obrazw na twoj korzy.
4) Kiedy cytujesz czyje "propos" to cytuj je kompletnie. I nie cytuj
tylko jednej z mwicych stron, lecz cytuj je obie. Na koniec nie
604

wyrywaj cytatu z kontekstu. Zapominasz, i i ja posiadam nagrane

nasze rozmowy. Udajesz, i nie pamitasz, e o przepisie
uwzgldniajcym wahania si dolara, na ktry tak chciaby si
dzi powoa, ani nie chciae sysze w czasie naszych negocjacji.
Tak bye zadufany w rosnc warto tej monety, (cho dzi
twierdzisz, e "nie taki ja byem gupi eby nie wiedzie, e dolar
spadnie"), i trzeba byo moich usilnych nalega, wrcz podchodw
i obietnic, (ktrych cz zacytowae w twym ostatnim licie), aby
skoni Ci do przyjcia tego przepisu. Jeli przyje go to w jak
najagodniejszej formie ("strony bd musiay znale wyjcie
polubowne), bo o adnej formule cilejszej nawet nie chciae
sysze. Przy pierwszej okazji pogwacie go uwaajc, i zosta
na Tobie wymuszony i e w rzeczy samej moralnie Ci nie wie.
Mam przecie twoje i moje listy na ten temat i oczywicie bd je
mg opublikowa gdyby tego zasza potrzeba.
5) Przypominam Ci o cicych na nas obu obowizkach
sumiennego wykonywania naszych zada. Nie odpowiadasz mi na
pytania dotyczce pyt pilniowych na due formaty ani na pytanie
o ramy, ktre miae obstalowa u ramiarza za pienidze, ktrych
cz Ci zostawiem. Pomijasz te pytania jakby nie byy zadane. A
moe to "impertynencja" pyta Ci o wykonanie twych zada?
6) Nie odpowiadasz rwnie na moje propozycje wprowadzenia
"piciosetkowcw" w zamian za wycofanie przez Ciebie
"dwutysicznikw". Nie jest to temat do dyskusji, po lecz przed
wszelkimi negocjacjami na temat oywienia pogwaconego przez
Ciebie przepisu o "polubownym rozwizaniu" sprawy rewaloryzacji
ceny obrazw.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twej Maonki cauj."
PS: 1 XII 87 (notatka rczna po francusku)
Depuis que j'ai envoy Jul Godlewski, sans la faire lire
auparavant par Odette, une lettre dans laquelle je lui disais mon
sentiment (d'ailleurs gratuit) sur son ami, le cardinal Wyszyski, ("le
cardinal est un imbcile et un personnage rtrograde"); depuis la
605

leon qui ( trs juste titre) m'a t inflige pour cela (Jul a rompu
notre amiti et m'a retir ma bourse d'tudes) j'ai pris une bonne
habitude que je te conseille de suivre, ami. C'est celle de consulter,
avant de les envoyer les lettres importantes avec quelqu'un dont
l'opinion compte pour toi et dont tu as dj pu prouv le bon sens.
C'est pour moi le cas de Ania.
Je lui ai donc lu le soir au lit ce que j'ai crit ci-dessus et que je
m'apprtais envoyer le lendemain matin. Elle m'a cout
attentivement, sans m'interrompre et, quand j'ai termin la lecture a
dit:
"C'est indigne de toi. Tu acceptes son niveau de dbat: une
querelle de deux clochards autour d'une bire. Ta lettre est
hystrique et excessive. Le passage sur tes bonnes intentions, qui
doit arracher une larme d'motion ("qu'est-ce qu'il avait des
intentions nobles, celui-l!") est ridicule. Pourtant tes arguments
sont solides et tu as raison. Tes citations sont justes et
convaincantes. Alors laisse tomber. N'envoie rien du tout. Tu
t'expliqueras avec lui oralement dans trois semaines. La seule
chose sur laquelle je t'interdis de transiger c'est le relvement de
son forfait. Il a trich lorsque tu lu a demand l'abaissement du prix
des tableaux quand le dollar grimpait. Maintenant il doit tre puni.
En plus, tu lui paies une fortune et il est devenu l'un des hommes
les plus riches de Pologne. Quand on voit comment vivent les
meilleurs artistes polonaise et quand on voit la fortune dont il
dispose grce toi - vraiment il n'a pas de quoi se plaindre... Non,
je t'interdis de cder sur ce point."
Elle se tait et me regarde en silence.
"Alors tu enverras quand mme cette lettre?" - me demande-t-elle
la fin.
"Non."
Elle est contente. Moi aussi.
606

***
29 novembre 1987

LETTRE A BEKS DU 29 XI 87 (2)

(ten list zosta wysany)

Voici la lettre effectivement envoye Beks:

"Drogi Zdzisawie,
Niniejsza odpowied na twj list z 10 11 87 bdzie zawieraa dwie
czci. W pierwszej ustosunkuj si do twych podejrze i zarzutw
oraz sformuuj wasne pretensje. W drugiej przedstawi pewne
propozycje rozwizania powstaej sytuacji. W obu wypadkach
postaram si nie w pa w ton szamotaniny za budk z piwem.
Cz pierwsza:
1) Zaczn od kilku cytatw ze sprawozda na temat rozmw, jakie
odbylimy w kwietniu tego roku w Warszawie. Cytaty te maj na
celu przypomnienie Ci, kto z nas jeszcze niedawno zamierza
zerwa nasze ukady:
16 IV 87, zaraz po wyjciu od Ciebie notowaem (poprawisz mnie,
jeli pomyl si cho o przecinek):
"... W rzeczywistoci - mwi Beks - mam tylko same korzyci z
naszego ukadu. Mam stabilizacj finansow a na dodatek nie
musz goni za klientem. A jednak api si na tym, e wiadomie
maluj obrazy, o ktrych wiem, i nie bd Ci si podobay. Robi
to umylnie by pchn Ci do zerwania. Zrobi to samemu i musie
Ci zapaci 50 obrazw odszkodowania...? tak jak to przewiduje
nasza umowa...? To jednak kawa roboty, dwa lata mej
twrczoci... A zreszt byoby to nieelegancko w stosunku do
Ciebie..."

607

"artowa" - myl. Po to by sprawdzi czy to tylko dowcip, przy

obiedzie, na pozr miejc si rzucam jakby od niechcenia pod
adresem pani Zosi:
"Wie Pani, co mi Zdzisaw przed chwil powiedzia? e maluje
umylnie obrazy, ktrych nie bd lubi po to by zmusi mnie do
zerwania."
"Co te Pan znw opowiada?!" - twarz mojej rozmwczyni teje.
Niedwuznacznie wydaje si uwaa, i kpi.
"Nie, nie, - wtrca si do naszej rozmowy Beks jakby chcc
ratowa sytuacj - to prawda, e czsto si api na uleganiu temu
mechanizmowi..."
Na wszelki wypadek wol zmieni temat. Potwierdzenie Beksa, i
nie by to wcale dowcip zamiast rozpry atmosfer spowodowao
tylko, i dalsza rozmowa mogaby doprowadzi do zgrzytu..."
18 IV 87, rwnie natychmiast po wyjciu od Ciebie notowaem:
"... Gdybym wiedzia - mwi -, i nasze stosunki maja opiera si
na przyjani, na wdzicznoci i na solidarnoci, nigdy bym nie
podpisa z Tob naszej umowy. Wziem Ci za zimnego
biznesmena, z ktrym zawieram umow opart wycznie na grze
interesw. A to odpowiadao mi doskonale. A teraz Ty obraasz
si, i nazywam Ci mym "wsplnikiem" lub, e przedstawiam Ci
jako "marszanda".
"Nie przejmuj si - odpowiadam - Koniec z uczuciami. Udao Ci si
pozbawi mnie caej mej infantylnej dzy twej przyjani i
serdecznoci. Jestemy z powrotem w punkcie zero a ja znw
jestem "zimnym biznesmenem". Lecz uwaaj, bo od tego momentu
nie uczyni Ci adnego ustpstwa. A propos: ju teraz nie widz
powodu by podwyszy na koniec roku opat za twoje obrazy tylko
dlatego, i dolar spada w stosunku do franka. Mj "zimny interes"
absolutnie mi tego nie nakazuje."
"Tak, ale nie jest rwnie w twoim interesie udusi kur o zotych
jajkach" - odpowiada mi miejc si niepewnie.
"Gdzie s zote jajka?" - pytam. Po czym obaj przesadnie
wybuchamy miechem by pokry zamieszanie i wracamy do
tematw mniej "liskich"..."
608

21 IV 87, stale w kilkanacie minut po opuszczeniu Ci pisaem:

"... Nie myl, i jeli Ci nie odpowiadam to tylko dlatego e nie mam
co lub e brak mi rodkw nacisku na Ciebie" - podejmuje Beks z
niepewnym umiechem.
"Mylisz o zerwaniu naszej umowy?" - pytam.
"Nie, nawet nie, wystarczy, e zaczn malowa takie obrazy,
ktrych nie bdziesz lubi lub w ogle przestan malowa.
Wystarczy, i sobie powiem: przestaj malowa. Tu nasza umowa
nie zobowizuje mnie do odszkodowania Ci ."
"Wiem, e jest to twoja "ide fixe": jak tu zerwa z Dmochowskim a
nie musie paci mu odszkodowania. Co?..."
et c. et c.
2) Co do rewaloryzacji twojego "ryczatu" przypominam Ci
nastpujce fakty:
a) Zdajesz si nie pamita, i na wprowadzenie do naszej umowy
przepisu uwzgldniajcego wahania si dolara w okreleniu ceny
obrazw z "ryczatu" - przepisu na ktry si dzi powoujesz zgodzie si bardzo niechtnie. Trzeba byo moich usilnych
nalega, wrcz podchodw i obietnic, (ktrych cz zacytowae
w twym ostatnim licie wyrywajc je wanie z kontekstu moich
zabiegw), aby skoni Ci do przyjcia go. Na koniec, gdy
wreszcie zgodzie si wprowadzi go do naszej umowy nie
chciae przysta na adn form wic. Jedyn formu, jak
zgodzie si zaakceptowa byo: "strony bd musiay znale
wyjcie polubowne". Tak te, jak ci to przypomn zaraz w pt. "b"
poniej, przy pierwszej okazji pogwacie w punkt uwaajc, i
zosta na Tobie wymuszony i e w rzeczy samej moralnie Ci nie
wie. Mam przecie twoje i moje wypowiedzi ustne i listy na ten
temat i oczywicie bd mg Ci je zacytowa gdyby zasza tego
potrzeba.
b) Nasza umowa przewidywaa wic, i na wypadek wahania si
dolara o wicej ni 10% w stosunku do franka "strony musz
znale wyjcie polubowne".
609

Czekaem a dolar podskoczy o prawie 20% (a nie tylko o 10%).

Wtedy dopiero zwrciem si do Ciebie o wsplne rozpatrzenie
sprawy. Odesae mnie z kwitkiem mwic telefonicznie i piszc,
i liczy si tylko twj punkt widzenia i twj interes a te nie nakazuj
Ci adnej zmiany. Dla Ciebie - tumaczye mi - dolar pozostaje w
niezmiennej wartoci w stosunku do towarw w Pewex'ie
jakkolwiek podskoczyby w stosunku do franka. To, ile ja za niego
paciem byo Ci - pisae - obojtne. Wanym byo tylko to ile Ty za
niego bdziesz mg kupi w Pewex'ie, a tu zmiany nie nastpiy.
Tym jawnym pogwaceniem naszej umowy unicestwie punkt na
ktry chciaby si dzi powoa.
3) Nie odpowiadasz mi na pytania dotyczce pyt pilniowych na
due formaty ani na pytanie o ramy, ktre miae obstalowa u
ramiarza za pienidze, ktrych cz Ci zostawiem. Pomijasz te
pytania jakby nie byy zadane lub jakbym musia si zadowoli tw
odpowiedzi z poprzedniego listu ("nie ma czasu ani si na
szukanie"). Odpowied ta przypomina odpowiedzi ludzi, na ktrych
tylekro si przed Tob skaryem za marn jako pracy
podkrelajc, i wrd nich wszystkich bye chyba jedynym,
profesjonaem ktry robi bez zarzutu swoje i nie szuka wymwek
w "paluszku i gwce".
4) Nie odpowiadasz rwnie na moje propozycje wprowadzenia
"piciosetkowcw" w zamian za wycofywanie przez Ciebie
"dwutysicznikw". Nie jest to temat do dyskusji, po lecz przed
wszelkimi negocjacjami na temat oywienia umierconego przez
Ciebie przepisu o "polubownym rozwizaniu" sprawy rewaloryzacji
"ryczatu".
Tyle - w pierwszej czci mego listu - odpowiedzi na twoje zarzuty i
tyle moich wasnych zarzutw.
II) Druga cz listu powicona bdzie konkretnym propozycjom
rozwizania sytuacji, na jak si skarysz.
1) Proponuj Ci ZAWIESZENIE naszej umowy.
610

Owo zawieszenie nastpioby na nastpujcych warunkach:

a) Przez okres zawieszenia przysugiwa mi bdzie prawo
pierwokupu tylu twoich obrazw ile tylko bd chcia zakupi od
Ciebie.
b) Ty nie bdziesz mia monoci uprzedniego wycofania piciu
obrazw do ktrych masz prawo z pt. 37.
c) Na mnie nie bdzie ciy obowizek zakupienia co najmniej 12
obrazw i zapacenia Ci staego "ryczatu".
d) Zakup przeze mnie obrazw ktre bd chcia naby odbywa
si bdzie po obecnej cenie 1000 dolarw z uwzgldnieniem
jedynie "polizgu" inflacyjnego. Z mej strony zrezygnuj z dania
wprowadzenie "piciusetkowcw". Z twej strony zrezygnujesz z
dania rewaloryzacji ceny twych obrazw w nastpstwie spadku
wartoci dolara.
e) W zamian za to bdziesz mg wszystkie nie zakupione przeze
mnie obrazy sprzedawa w kraju osobicie lub przez galerie po
cenach jakie Ci si bd podobay.
f) Po upywie roku bd mg przywrci do ycia nasza umow
lub, wrcz przeciwnie, przeduy jej okres zawieszenia na dalszy
okres roku.
g) Na wypadek powrotu do naszej umowy upadnie przepis ktry
zmusza mnie do dzielenie si z Tob, po 1991 roku poow zysku
ze sprzedanych obrazw oraz odbiera mi prawo zakupu po cenie
standardowej znajdujcych si jeszcze u mnie twoich obrazw.
2) Wydaje mi si, i powysze propozycje mog pomc w
znalezieniu rozwizania wielu trudnoci, w jakie obaj uwikalimy
si i jakie tylko bd si pogbiay o ile nadal bdziemy
pozostawali przy umowie w jej obecnej formie lub o ile obaj
bdziemy obstawali przy daniach zmian, na ktre druga strona
611

nie przystanie bo aden z nas nie ma adnych rodkw by

drugiego zmusi do przyjcia jego da:
a) Ty staniesz si niezaleny od mego ewentualnego bankructwa
bo bdziesz mia swoich klientw i bdziesz stale obecny na
polskim rynku.
b) Bdziesz poza tym mia spore minimum dochodw ode mnie
gdy zawsze bdziesz mia we mnie klienta na co najmniej kilka
obrazw. W czasach recesji, jakie si zbliaj na wiecie po
obecnym krachu giedowym nie jest to bez znaczenia, nie mwic
o czasach ndzy, jakie czekaj Polsk z powodu jej wasnych
trudnoci.
c) Poza tym bdziesz mg powikszy swoje dochody mogc
swobodnie sprzedawa obrazy w Polsce i kumulowa je z
dochodami jakie bdziesz mia ode mnie.
d) Jednoczenie bdziesz mg rozwiza swoje problemy
osobiste z Wahlwn, Nyczkiem i polskimi wadzami podatkowymi
przed ktrymi bdziesz mg nareszcie wytumaczy si ze swych
dochodw.
Ja rwnie uzyskam rozwizanie szeregu problemw, ktre mnie
nurtuj:
a) Uzyskam pewno, i nadal bd mia mono nabycia twoich
"dobrych" i "handlowych" obrazw.
b) Pozbd si obowizku zakupywania obrazw ktre zacze
ostatnio malowa a ktre - sdzc po ostatniej serii i po tym, co
mi donosz osoby ktre Ci ostatnio odwiedziy i widziay co
malujesz - nie odpowiadaj mi bo ani nie chc ich mie w swej
kolekcji (nie s, moim zdaniem, "dobre") ani nie uda mi si ich
sprzeda (nie s "handlowe").
c) Utrzymam bez wykcania si o rewaloryzacj "ryczatu" obecn
cen kupna obrazw ktra przez przypadek (spadek dolara)
612

ustalia si na okoo 5.700 fr i ktra jest cen optymaln. W razie

sprzeday przeze mnie jakiego obrazu cena ta pozwala mi na
tak "przebitk, ktra pozwala mi bdzie na zwrot moich
biecych kosztw. (Nie mwi tu o zwrocie 2 milionw frankw,
ktre w to przedsiwzicie do tej pory woyem - mam na to
rachunki gdyby nie wierzy, e suma jest a tak astronomiczna - i
ktrych z pewnoci nigdy ju nie odzyskam. Nie mwic rwnie
o trzech latach mojej wytonej i nieopacanej pracy, ktre s warte
tyle samo).
Bez akrobacji i podejmowania ogromnego ryzyka kosztownych
wystaw prestiowych nie jestem w stanie sprzeda tutaj Twoich
obrazw za wysokie ceny. Stwierdziem to ju teraz niezawodnie
po trzech latach prb i dowiadcze. Udao mi si wprawdzie w
zeszym roku sprzeda ich kilka za nieze pienidze, ale to byy
obrazy "handlowe, ktrych dalszego malowania obecnie
odmawiasz. Poza tym skorzystaem wwczas ze zbiegu
okolicznoci, ktry si ju od tego czasu nie powtrzy i
prawdopodobnie si ju nie powtrzy (pani Afkhami i prestiowa
wystawa). Wreszcie byy to czasy "prosperit, kiedy ludzie atwo
wydawali pienidze. Czasy, ktre si zbliaj bd okropne i na
sprzeda za due ceny liczy nie mona. Kupowanie od Ciebie
obrazw po 8.400 fr - tak jak to byo dotychczas i jak chciaby by
byo nadal - stao si dla mnie za drogie w stosunku do tego, co
potem musz do nich dooy (transport, ubezpieczenia,
publikacje, reklama, wystawy et c).
d) Poza tym, ponowny dostp do twoich "dobrych" i "handlowych"
obrazw pozwoliby mi zarwno na odoenie na bok tych prac
ktre maj by zacztkiem muzeum, jak i na sprzeda bez
problemw pozostaych. Sprzeda, bowiem, na przykad, obrazw,
ktre mi si dostay z ostatniej serii okazaa si niemoliwa mimo
wystawiania ich przez wiele miesicy na wielu wystawach.
3) Wreszcie moje rozwizanie obiecuje nam obu odzyskanie
psychicznej rwnowagi i wyciszenie naszych konfliktw, ktre nie
tylko Tobie, lecz rwnie i mnie uniemoliwiaj prac i spdzaj
sen z powiek.
613

Rozwa to wszystko spokojnie. Porozmawiajmy o mych

propozycjach podczas mego pobytu na wita w Polsce w duchu
ugody i dobrej woli, nie wpadajc w ton ktni i wymwek. Obaj
moemy na tym zyska jak i obaj moemy koszmarnie drogo
zapaci za zacietrzewienie, za odmow zrozumienia trudnoci
drugiej strony, za paranoidalne podejrzenia o najpodlejsze intencje
i za branie pod uwag jedynie naszych wasnych, indywidualnych
interesw.
Dodaj, i przyjad do Warszawy 18-go bm.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twej Maonki cauj."

Don Kichot
614

Drogi Piotrze!

Warszawa 12.1.88.

Na kasecie nagrane kolejno jest: kopia z twojego wystpu w "Pegazie",

poprzedzona napisem z filmu Wajdy, ale to, dlatego by nie skasowa ju
ani uamka sekundy u pocztku gdy i tak tam nie nagrali pocztku.
Usterki zawinione s tym, e nagranie wyjciowe byo ju z usterkami, a
takie rzeczy potguj si przy kopiowaniu. Poza tym jest to audycja z
programu 2 TV, ktra bya w dniu 10 stycznia br., niestety wyszo to nie
za fajnie, gdy program by przeczerwieniony z winy TV, poza tym chyba
jaki kretyn wczy przystawk do cinemascope i znieksztaci nam
facjaty, tak, e mniej spostrzegawczy znajomi myleli, e tak wspaniale
si odchudziem, e mi si nawet czaszka zrobia jajowata. Potem
zrobiem kopi tamy, ktr nagraa Zosia w trakcie realizacji tego
programu, ktry szed 10 stycznia, a ktry by robiony 14 grudnia ub.
roku. Jest to w systemie PAL, wic powinien pojawi si kolor. Potem
byy nagrane Twoje rozmowy ze mn, Tomkiem, Zosi i na nastpnej
kasecie nagraem ju dalszy ich cig oraz potem pakowanie przez Ciebie
skrzy i wreszcie moje prace przy ramach i fotografowanie obrazw przez
Glinickiego. Zadzwoni jednak wczoraj Pan Koodziejczyk, e zabierze to
ze sob do Parya, ale eby mu to nieco wczeniej dostarczy, bo kasety
"trzeba zostawi na cle do kontroli". Poniewa w tych rozmowach byo o
cenach, umowie, nowych i starych zasadach et c. wic kasuj to w tej
chwili i nagrywam na koniec tamy pakowanie skrzy, a tamte rzeczy
nagram Ci za rok gdy sam bdziesz, gdy nie bardzo bym chcia by akurat
w trakcie kontroli tama zatrzymaa si tam gdzie mwimy o forsie et c.
Tak wic zamiast dwch bdzie tylko jedna kaseta. Tyle dobrego. Cze
malowanie pejzay nie idzie mi, ju jeden wyrzuciem - niestety nie
jestem te w stanie filmowa w trakcie roboty, bo jest za ciemno, a przy
elektrycznym wietle w ogle nie wychodz kolory gdy lampy nie daj
rwnego owietlenia. Z gry wypada biao, z dou czarno w rodku co
majaczy. To niestety robota na lato (przy tej bazie technicznej, ktr
dysponuj) - Jezu jak mnie od dwch dni gowa boli! Cze
(monogram)
PS. Kopiujc po raz drugi fragment z pakowaniem skrzy spostrzegem
ogldajc kocwk, dlaczego popeniem ten trzykrotny bd
615

adresowania! Ow (jest to nagrane) przepisujc z kartki adres mwiem

sobie gono tak, aby zapamita to dwikowo (na tej zasadzie jak nuci
si melodi) a Ty nagle zagadae mnie "bagam nie kalecz jzyka, po
czym powiedziae to tak jak naley mwi, ale czego ja i tak nie
zrozumiem, bo brzmi to zawsze dla mnie jakby trzmiel mia wymioty: z
jednej strony yyy z drugiej uyuy uy i ja zaraz zamiast rue napisaem
roue, co kazae mi poprawi, a potem oczywicie opuciem sowo
moulinex czy te mouline (zapomniaem ju), po czym trzykrotnie
przepisaem na innych skrzyniach z tej skrzyni.
W-wa 22.1.88.
P.S. W midzyczasie skoczyem jeden pejza bdcy inn nieco wersj
owego kocioa z wiatrem i traw oraz jestem w trakcie roboty nad
drugim - myl, e o ile nic nie zajdzie to wyrobi si na koniec lutego. S
jednak kopoty z matk. Nie za dugo ju chyba pocignie.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 15.2.88.

Z niekaman radoci i ulga donosz Waszej Wielmonoci o wykonaniu

brudnej roboty. Cztery landszafty o formacie 98 x 120, dwa w ukadzie
poziomym i dwa w ukadzie pionowym zastay odmalowane zgodnie z
umow: bez krzyy, trupw, flakw, sfotografowane, oprawione i
odwiezione do Glinickiego skd ma je zabra Rymsza i zaj si
eksportem. Sprawa przerzucenia do Glinickiego zosta spowodowana tym,
e nie bardzo mam szans ukry te obrazy w domu, a oczywicie budz
powszechne zainteresowanie, ktre doprowadza mnie do furii. Poniewa
ostatnio zarwno maja matka czuje si niewietnie i w kadej chwili moe
si okaza, e nastpi fina, co by skomplikowa mogo jakie terminy
(konserwator, Hartwig) uzgodnione poprzednio, wolaem by caa reszta
odbya si u Glinickiego. Poza tym nie jest wykluczone, e tu zwali mi
si moe od jutra jaka komisja z Rady Pastwa, co jest mao
prawdopodobne, ale niewykluczone i to te wpyno na to, e chciaem
si "towaru" pozby jak najszybciej z domu.
616

O co chodzi z t Rad Pastwa? Ow podejrzewam, a nawet w 90%

jestem ju pewien, e szo o wykradzenie obrazu ode mnie, ale nie
wykluczam, e jeszcze co nie jest wyjanione do koca. Przed dwoma
tygodniami miaem telefon (nagrany na reponderze) bym w "niezmiernie
wanej sprawie" porozumia si z pani Mrwczysk z galerii PSP
WENA. Poczyem si i dowiedziaem, e genera Jaruzelski potrzebuje
mojego obrazu na prezent dla Davida Rockefellera. Nie wygldao to na
art, gdy facetka podaa mi numer telefonu i nazwisko (i bya pod tym
numerem i pod tym nazwiskiem, gdy dzwoniem), ale podejrzenie moje
powstao w oparciu o to, e ju braem udzia w takich wycigach jak
obraz dla Papiea i wtedy dostarczao te obrazy do Biaego Domu co
najmniej 50 malarzy. Tym razem szo "wycznie" o mj obraz, "w
poniedziaek mam polecenie by zawie go do Belwederu" powiedziaa
pani Mrwczyska co nagraem (jak zreszt ca rozmow) na
magnetofon. Drobiazg polega na tym, e "genera moe kupi obraz tylko
za porednictwem galerii pastwowej". Poniewa moje obrazy
pozostawione z wystawy w grudniu oficjalnie nie istniej i zostay z
wyjtkiem dwch wywiezione do Parya, a te dwa s zarezerwowane (to
"legenda, jak rozpuszczam od grudnia) zdjem ze ciany "samochd" i
"krzy z anten" i zawiozem do galerii Wahl z przeznaczeniem dla
Jaruzelskiego do wybory i z prob, by przez Rakowskiego dowiedzieli
si czy nie jest to jaka afera, bo sprawa wyglda dla mnie podejrzanie.
Nie chciaem wykrca si od razu, bo jeli byo cho 5%
prawdopodobiestwa, e mj obraz znajdzie si w zbiorach Rockefellera,
to widziaem tu szans dla Ciebie i Twoich planw! Na drugi dzie Alicja
dzwoni, e Rakowski informowa si i u Jaruzelskiego i u szefa jego
kancelarii i nikt o niczym nie wie. Aha! A wic albo kawa (to
podejrzewaem niesusznie Dziworskiego, bo typ humoru byby akurat w
jego stylu) albo prba wykradzenia obrazu. W poniedziaek jedna
Mrwczyska dzwoni do Wahl, a ta poleca jej przywie pismo
upowaniajce. Przywozi, ale z wasnej galerii. Wic Alicja, e pismo ma
by od Jaruzelskiego. Tu ona, e nic nie mwia o Jaruzelskim. Jak to nic,
skoro jest nagrane! Tu baba ocipiaa kompletnie, ale mwi, e sytuacja
jest "dyskrecjonalna" i ona naduya ju swoich uprawnie mwic to, co
mwia, e to ma i przez Rad Pastwa dla Generaa "na jego osobiste
yczenie". Na, ale genera nic o tym nie wie, bo dzwonilimy w tej
sprawie przez Rakowskiego. No to ju j prawie na miejscu szlag trafi,
617

ale poczya si z Rad Pastwa i prosia "pana Struyn", ktrego nie

byo. Nie chcc robi temu Struynie koo pira (miaby cholerne
dochodzenie dyscyplinarne za posuenie si Jaruzelskim) prosiem o
wyczenie Rakowskiego i na swoj rk ustaliem, e jest to gwny
specjalista w "Dziale delegacji i Zlece specjalnych". Pan Janusz Struyna
tel. wewntrzny 389. W tym miejscu zapanowaa cisza od poniedziaku
do pitku, a w pitek pod nasz blok zajecha samochd, wysiad z niego
goniec o wygldzie dyplomaty z Korej Pnocnej z listem i wielk ksig
z Rady Pastwa, w ktrej prosi o pokwitowanie odbioru. List prosi o
udostpnienie dwch obrazw, upowania galeri PSP WENA i
twierdzi, e jeli Przewodniczcy Rady Pastwa nie wybierze, to obrazy
zostan natychmiast zwrcone. Odpowiedziaem (po tygodniu)
uprzejmym listem w dwch zdaniach, e do wystpowania w moim
imieniu upowaniam galeri Wahl i teraz czekam, co bdzie dalej. List z
Rady Pastwa, jak te i oprawa w jego dorczeniu, sprawiaj na mnie
wraenie dorabiania legendy po fakcie. Znasz to modziecze
opowiadanie Gombrowicza gdzie do dworu, w ktrym wanie zmar
waciciel, przybywa z gocin mody, ale wcibski i nachalny sdzia
ledczy i zaczyna snu sie podejrze i domniema dotyczcych tej
mierci i waciwie ma ju prawie zeznanie od sterroryzowanej rodziny,
e ojciec zosta zaduszony, ale cigle na przeszkodzie stoi brak ladw
gwatu na ciele. Opowiadanie koczy si scen, gdy sdzia podglda w
nocy jak ex post dusz trupa na katafalku, by dopasowa lady do teorii.
Co podobnego miao chyba miejsce i teraz, ale nie mog wykluczy
owych 5% prawdopodobiestwa, e si myl i e zwali mi si do
pracowni jaka PT komisja w celu wyboru prac, (mimo, i upowaniem
do tego Wahl) i dlatego wolaem si pozby tych krajobrazw. Pismo z
Rady Pastwa miao piecztk naczelnika wydziau pana Stanisawa
Sikory i podpis "wz" nieczytelny - mogo by na skradzionym formularzu,
ale miao liczb dziennika. To wszystko nakazuje udawa, e nic si nie
stao i czeka, co bdzie dalej, ale prawie na 100% mona podejrzewa,
e szo o nabycie za ca 300.000 z obrazu przez galerie PSP WENA i
wywiezienie go zagranic gdzie czeka ju kupiec, za co najmniej
10krotn sum. Gdyby nie znajomo Wahl z Rakowskim nie byoby
szansy bym stwierdzi kant.
A propos landszaftw. Nie doceniem, e mi to bdzie sprawia tyle
wysiku psychicznego! Jak si okazao maluj niewiadomie i na luzie i
618

trudno polegaa nie na tym, by malowa akurat krajobraz, lecz by

narzuci sobie ograniczenia w swobodnym "mutowaniu" w trakcie pracy.
Ile razy zaczyna mi si malowa jaki nagrobek, ko, czy krzyyk na
horyzoncie, tyle razy musiaem na si trzyma si zaoenia. Koszmarna
orka - nigdy bym tego nie przypuci! Obrazy zgodnie z punktem "G"
Nowelizacji umowy zostay na odwrocie ocechowane symbolami Z-1, Z2, Z-3, Z-4 w odrnieniu od cech stosowanych do tej pory. "Z" oznacza
"zamwienie". W przyszym roku bdzie Z-5 et c.
Pozdrowienia, ukony dla ony
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 28.2.88.

Zbulwersowao mnie nagranie jakie wczoraj zostawie na moim

reponderze. Mylaem, e z odpowiedzi zaczekam do listu, ktry jak
zasygnalizowae w tym nagraniu masz zamiar wysa, ale poniewa od
razu pojawiy si trudnoci z prac (nerwicowe) to wol odpisa
odwrotnie. Wic ja po prostu czego tu nie zrozumiaem albo z kolei Ty
zapomniae jak umawialimy si w naszej umowie! Jestem tym
wszystkim spanikowany. Powiedziae, e na przeomie maja i czerwca
przyjedziesz do Warszawy i e mam przygotowa na ten termin wszystko,
co namaluj, bo zabierzesz to w zwizku z wystawami w Metzu,
Dsseldorfie i w Paryu, na ktre brak Ci obrazw. Ale przecie punkt E
Nowelizacji naszej umowy, ktry by dla mnie bardzo zasadniczy i
ktrego nigdy nie kwestionowae (przechodzi niekwestionowany przez
wszystkie brudnopisy i szkice a do umowy ostatecznej) mwi wyranie,
e odbir obrazw jak te i patno za nie nastpowa ma raz z roku
pomidzy 20 grudniem a 20 styczniem! Dotyczy to ma w przyszoci
take owych czterech obrazw z punktu G, z tym, e w roku biecym
wyjtkowo, z uwagi na zbliajc si wystaw w Valmay i konieczno
uzyskania na niej jakich korzyci finansowych, ktre by pozwoliy
napdza rzecz dalej, miaem te cztery obrazy dostarczy w terminie do
619

20 czerwca, co uczyniem zaraz od pocztku roku, pragnc mie potem 10

miesicy spokojnej pracy przed sob!
Pozwl, e przypomn Ci, co ju wielokrotnie mwiem, e aby owocnie
pracowa musz mie jaki oddech przed sob - jaki duszy oddech.
Tymczasem jak rzecz wygldaaby w wietle przyjcia przeze mnie
sugestii wynikajcych z nagranej wczoraj informacji: Straciem czas na
cztery obrazy "zamwione" i zabieram si nareszcie do pracy twrczej,
nie miaem nawet okazji rozpdzi si, mino zaledwie dwa tygodnie od
skoczenie "zamwienia", a ju wszystko to, co docieralimy z takim
wysikiem i przez tyle dni w trakcie Boego Narodzenia przed dwoma
miesicami staje pod znakiem zapytania, bo s wystawy w Metzu,
Dsseldorfie i Paryu., ale przecie nie wystrzeliy one jak Atena z gowy
Zeusa! Mwie mi o nich w trakcie Twego pobytu i nic nie wskazywao
na to, e mog one pokrzyowa nasza umow!!! Wstaw si teraz w moje
pooenie: W jaki sposb mgbym (przy zaoeniu e przyjmuje to, co
powiedziae wczoraj) podzieli caoroczn produkcj na pi obrazw po
podwjnej cenie, pi po p ceny i ca reszt "na raty" nie majc tego
wszystkiego przed oczami - co takiego mog zrobi dopiero po
oprawieniu i wielokrotnym przestawianiu w korytarzu (tam gdzie robisz
skrzynie) zajmuje to cay dzie, to nie jest prosta decyzja, jak wiesz nie
mam staego i niezmiennego zdania, ono musi si "ulee" w obcowaniu z
wasnymi obrazami co najmniej przez ten rok czasu - zastrzegaam si
przecie (co nie budzio Twoich sprzeciww) e nawet nie chc, by
widzia to Glinicki i robi Ci zdjcia, bo mnie takie rzeczy nerwicowo
potem "wi" tak jak teraz ten Twj telefon - chciaem owoc caorocznej
pracy zademonstrowa z kocem roku i tak si przecie umwilimy!
Teraz dajesz mi niecae trzy miesice pracy i ju musiabym
fotografowa, oprawia, przerywa sobie tok pracy... Wanie: Przecie
kadorazowe zakoczenie jakiego cyklu pracy, fotografie, ramy itd,
powoduje, e ostatnie obrazy s ju gorsze, e marnuje si dodatkowy
czas, bo np. ja zakocz robot w pitek, ale Glinicki moe przyj
dopiero w rod i ju par dni wypado, nie umiem wtedy robi czego
innego, po prostu wcz si z kta do kta i chodz po znajomych chciaem taki cyrk mie po prostu raz do roku i tak si umwilimy. To by
byo to.

620

U nas na razie bez zmian, ale matka jest coraz sabsza i liczymy ju
godziny. Nie ma ju siy zamyka ust i dolna szczka stale jest opadnita
jak u umarego, ale jest stale w peni wiadoma: gdy przed kilkoma
dniami w dniu 25 lutego bya w PEGAZIE informacja o wystawie w
UNESCO, to usiowaa mnie o tym fakcie poinformowa - mona byo z
trudem domyle si, e zrozumiaa wszystko co pokazywano w TV i
zapamita przez blisko godzin, po dopiero po godzinie od audycji
robilimy jej opatrunek i wtedy zacza o tym informowa. (Udao mi si
przypadkowo nagra ca t informacj, bo przedtem by serial
kryminalny i nastawiem video, ktre nagrao potem z rozpdu i PEGAZA
ktry by bezporednio po filmie). Odleyny rozszerzaj si teraz na cae
ciao, ma ju ich kilkanacie, niektre bardzo gbokie. cigna na nogach
odsonite i czciowo przegnie, (bo trudno to inaczej okreli). Funkcje
yciowe zamieraj u niej niesychanie powoli, tak, e moe zaj obawa,
e nie spostrzeemy momentu, w ktrym umrze - ju w tej chwili wyglda
jak umara tylko oczy jeszcze si poruszaj i sycha saby oddech.
Strasznie to jest przygnbiajce, nie mog sobie miejsca znale.
Z innych spraw to dostaem via Sanok (adresowany by na Sanok i
wysany w grudniu) list z jakiej galerii OLD WARSAW GALLERIES w
Alexandria Virginia, w ktrym pani Barbara Witulska Lazo Director
proponuje mi w jzyku angielskim przedstawicielstwo na USA. Dodaje,
e wie, i mam "French agent exclusively", ale chciaaby dogada si
bezporednio ze mn. Jaki mj obraz lub obrazy ju wystawiaa, bo
wysaa Washington Art Reporter z September 87 gdzie jest o jej galerii
(w tym o mnie 21 linijek, co w rodzaju informacji - yciorysu). Nie
odpisaem jej jeszcze. Czy yczysz sobie jej parametrw czy nie - nie
chciabym tu czegokolwiek sugerowa, gdy nie wiem kto to jest, ani nie
mam pojcia gdzie jest ta Alexandria. Poza tym nie chc by to potem
wyszo tak jak z Pape, ktr traktowae jako mojego tajnego agenta.
Co wicej... To ju chyba wszystko. Jak wyjania si sprawa obrazu dla
Jaruzelskiego jeszcze nie wiem, bo po moim licie zapanowaa cisza, a do
Galerii Wahl nie dzwoniem z racji przygnbienia oglnego - faktem jest
jednak, e David Rockefeller bawi w Polsce przed tygodniem jako
przedstawiciel fundacji rolniczej i by przyjty przez Jaruzelskiego.
Trzymaj si kupy, piknie pozdrawiam, mam nadziej, e listu
niniejszego nie uznasz za agresywny, piknie kaniam si Twej onie.
621

(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 4.3.88.

Wysyam autografy. Dopiero dzi wieczorem dostaem t przesyk z

pocztwkami, wic prosz nie miej mi za ze, e tak pno dojdzie do
Parya. Na dodatek jest pitek, jutro zapewne poczta nie bdzie czynna,
wic odejdzie dopiero w poniedziaek. Musz to wysa jako "polecony",
bo inaczej uznaj, e przesyka jest zbyt cika.
U nas wszystko bez zmian. Moja matka cigle yje i ju waciwie nie
wiemy jak si to dzieje. Bdzie to zapewne przypadek, w ktrym ycie i
mier zetkn si za sob na stycznej tak jak przy wzorowym ldowaniu
Challengera styka si on z pasem na pustyni. Obawiam si, e tego
momentu moemy nie zauway, a poniewa teraz ona ju w ogle nie
mwi, a karmi si j w sposb pautomatyczny, ka wydobywa si z niej
przy pomocy bagietek plastikowych i drewnianych, mocz schodzi do
worka przez cewnik, dodatkowo codziennie robimy opatrunki odleyn, to
zachodzi makabryczna ewentualno, e bdziemy za klika dni karmili,
oprniali i obsugiwali zwoki, a ona ju nie bdzie ya i nawet tego nie
zauwaymy!!
Inna wersja tej makabry wygldaaby tak, e gdy po mierci ubierzemy
matk w czarny kostium i uoymy z racem w rkach, to ona nagle
otworzy oko i zacznie oddycha lub jcze. Wszystko to nas okropnie
przytacza. Na wsi skd pochodzi szwagier mwi o takich, e ich trzeba
bdzie na Sdzie Ostatecznym dobi. Trudno tu podj wasn inicjatyw
i np. da jej kosk dawk rodkw usypiajcych - teoretycznie wiele
mona sobie rozwaa, ale w rzeczywistoci problem mierci nas
przerasta i nikt nie wie jak postpi. Mam te nieustanne uczucie, e nie
wywizaem si z tego, co do mnie naley tak jak naley. Std chyba
bray si i bior obawy, e zmarli strasz po mierci. Mam jakie wyrzuty
sumienia, dosy zreszt niesprecyzowane, polegajce moe na tym, e
622

chcemy by si to ju nareszcie skoczyo. By taki film Bergmana "Szepty

i krzyki", ktry ujmowa to, co czuj w sposb metaforyczny, a chyba
cile tak jak to czuj.
Podobno ukaza si numer "Sztuki" z moj wypowiedzi, ale nie
widziaem go, bo w kioskach ju go nie byo, a Redakcja nie przysaa mi
egz. okazowego, za ja nie znam adresu redakcji tak wic wypada czeka,
e kto go podrzuci. Pani Matuszewska z Centrum Sztuki Wspczesnej
dzwonia niedawno z informacj, e rozmawiaa z pani MarszaekMyczyk i e reorganizacja w Ministerstwie jest ju zakoczona, tylko e
zmieni si dyrektor departamentu plastyki i nie bardzo ma on ochot na
wystawianie moich obrazw w Moskwie, natomiast pani MarszaekMyczyk podobno poparaby t inicjatyw, ale trzeba by si do niej
"zwrci". Ja tego robi nie bd, a czy Ciebie to nadal interesuje, to nie
wiem, podaj wic to, co wiem i zadecyduj, przecie obrazy s w Twojej
gestii. Ja jestem teraz taki stamszony, e wszystko mi wisi. Tyle dobrego
lub zego, jak kto woli.
Cze - ukony dla Pani Anny.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.3.88.

Twj wczorajszy telefon, ktry zreszt przerwany zosta w poowie zdania

wymaga ustosunkowania si listowego z mojej strony gdy sprawa jest
zbyt wana na to, by zaatwia ja wg techniki przypominajcej
zamawianie knedli z restauracji. Wpadszy na jaki pomys wydzwaniasz
mj numer z automatu i w cigu trzech minut w trakcie, ktrych nie mam
nawet okazji na pozbieranie myli, nadajesz komunikat, puszczajc moje
ewentualne obiekcje mimo uszu. Przesuchaem tam z wczorajszej
rozmowy i doszedem do wniosku (by moe mylnego), e nie dotary do
Ciebie w ogle moje zastrzeenia, a usyszae i zaakceptowae tylko t
623

cz z tego, co udao mi si powiedzie, ktra pasowaa do Twojego

pomysu.
A wic zrekapiutlujmy to, co mnie udao si zrozumie z tego, co mi
mwie: Kepler zawiadomi Ci, e Rosjanie zaakceptowali termin mojej
wystawy na wrzesie, co byo sprzeczne z jego wczeniejszymi
informacjami, e w tym roku do takiej wystawy nie dojdzie, a w zwizku
z tym nie masz w ogle wolnych obrazw, bo opacie ju rne salony i
masz na ten sam termin z rnic zaledwie siedmiu dni zapity terminarz
wystaw. W zwizku z tym proponujesz mnie, a w oparciu o to, co ja na
ten temat powiem, Keplerowi, bym da obrazy od siebie w tym te, ktre
namaluj do wrzenia, co wraz z obrazami z Muzeum w Sanoku i
Muzeum Narodowym pozwoli na zorganizowanie wystawy. Koniec.
Ilo spraw, ktre naleaoby teraz rozpatrzy oddzielnie podzieliwszy
najpierw ca informacj wg. jakiego sensownego schematu,
przekraczaa trzyminutowy termin rozmowy na kart magnetyczn, wobec
czego urwaa si ona w trakcie informowania mnie, e przybdziesz
pewnie do Warszawy take w marcu w zwizku z... A wic po kolei
przedstawiam moje stanowisko w tej sprawie:
1. Obrazy, ktre maluj w roku biecym s poza wszelkim konkursem.
Nie mog jecha ani do Moskwy ani do Nowego Jorku; nie bd
pokazywane ani Tobie ani Glinickiemu, nie bd podejmowa w zwizku
z nimi adnych nowych zobowiza ponad to, co podpisaem w
nowelizacji umowy spisanej przez nas w okresie wit Boego
Narodzenia ub. roku z ustalaniem i dyskutowaniem kadego przecinka i
cisym omawianiem wszystkiego, co nie zostao wprawdzie spisane, ale
co byo przyczyn, dla ktrej spisalimy t umow wanie w ten sposb,
a nie w inny. Obrazy te po uprzednim podzieleniu przeze mnie na obrazy
po cenie podwjnej, standardowej i poowicznej zostan Ci
zademonstrowane w interwale pomidzy 20 grudniem a 20 styczniem na
przeomie 1988/89. Traktujmy to, comy z takim trudem doszedszy do
wsplnej platformy spisali i podpisali, jako KONSTYTUCJ ktrej nie
mona naruszy.
2. Wszystkie obrazy, ktre wisz na cianie w moim domu i ktre wisz w
mieszkaniu Tomka (ju to uzgodniem) s do dyspozycji, jeli idzie o
624

wystaw w Moskwie. Jest tego jednak niewiele i s to przewanie formaty

mae i rednie, jak te s to gownie obrazy z lat 1975-77. U mnie bdzie
mona wybra ca 10 obrazw i u Tomka ca 10 obrazw. Nie wyobraam
sobie by ta ilo moga wogle zaway na tym czy wystawa w Moskwie
si odbdzie czy nie, a sprawa zostaa przez Ciebie w telefonie
postawiona w ten wanie sposb, przy czym nie docierao do Ciebie to,
e odrniam obrazy, ktre w domu MAM od obrazw, ktre w tej chwili
MALUJ i ktrych do koca 1988 NIE MAM!!!
3. W moich ubiegorocznych rozmowach z Ministerstwem jako podstawa
wystawy okrelone zostay obrazy bdce w Twoim posiadaniu. Jest to
zwizane take z tym, e Ministerstwo, ktre poniosoby spore koszta
organizacyjne i finansowe chciao za jednym zamachem mie wystaw
retrospektywn mojej twrczoci w Zachcie lub w Muzeum. To po
pierwsze. A po drugie wg. opinii Ministerstwa, a take mojej, wystawa w
Moskwie miaaby znaczenie wtedy gdyby bya reprezentacyjna co w tej
strefie geograficznej i politycznej oznacza: ogromn sal, co najmniej 100
obrazw z caego okresu twrczoci, gruby katalog (kiepsko
wydrukowany) oficjalne otwarcie przez Resort Kultury, oficjalny patronat
Ministerstwa et c. et c. Ow bez obrazw bdcych w Twoim posiadaniu
caa idea si sypie! Po pierwsze ilo. Po drugie brak okresu ostatnich
czterech, piciu lat. Po trzecie brak duych formatw, ktre w lwiej czci
s w Twoim posiadaniu. Po czwarte brak wielu najlepszych obrazw z
powodu jak wyej. Wreszcie i moje zdanie ma tu swoje znaczenie, a ja
uwaam, e jeli ju mam zje t ab, ktra niewtpliwie dla czowieka
niemiaego jest wystawa zbiorowa (zarwno w Moskwie jak w
Warszawie) to musz pokaza to, co mam najlepszego do pokazania. Jeli
idzie o Warszaw, to zbiory Muzeum Sanockiego byy tu ju
eksponowane per partes na kilku wystawach w cigu ostatniego
dziesiciolecia. Podobnie eksponowane byy prawie wszystkie prace,
jakie ma w domu i jakie s u Tomka. Nie byy eksponowane tylko te
prace, ktre Ty masz u siebie i jeeli idzie o mnie to gownie zaleao mi
na pokazaniu wanie tych prac. Jeli ma ich nie by to caa impreza
przestaje by dla mnie interesujca, a nawet mam opory jeli idzie o jej
popieranie.
4. Proponowabym wic przeoenie wystawy w Moskwie, a i w
Warszawie na taki uzgodniony przez wszystkie zainteresowane strony
625

termin, w ktrym nic nie bdzie stao na przeszkodzie oraz ustalenie w

przyszoci tych spraw nie z automatu ulicznego lecz w oparciu o ustne
rozmowy w Ministerstwie lub z ludmi upowanionymi przez
Ministerstwo do podejmowania wicych decyzji, spisanie tego
wszystkiego i postpowanie potem zgodnie z tym, co zostao
zaplanowane.
Powiedziabym by moe to wszystko wczoraj przez telefon, gdybym
mia na to czas, gdyby chcia tego sucha i gdybym w ogle mia okazj
do pozbierania myli! Tutaj raz jeszcze dodam, e nie chodzi o
odfajkowanie w katalogu hasa "Moskwa, lecz o zrobienie powanej
wystawy o tej skali, jakiej do tej pory nie robie i naley rzecz
potraktowa z maksymaln powag. Nie mona tego zaatwi po prostu
arytmetyczn iloci obrazw, lecz musi by zrobiony sensowny
scenariusz, musz wreszcie i ja to zaakceptowa, bo nie jest to jaka tam
kolejna wystawa promocyjna czy handlowa, lecz wystawa
reprezentacyjna w duej skali i w cakowicie nowym rodowisku. Bez
obrazw od Ciebie nie widz ze swej strony moliwoci na akceptacj.
Cze.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.4.88.

Mam ju pienidze od pani Szczyciskiej u siebie, umwiony jestem z

Bimerem i tym drugim dzi na godzin 18 i odtworz im z tamy Twoje
yczenia wyraone w obu telefonach. Glinicki jedzie jutro do Sanoka.
Napisaem do dyr. Zajca jeszcze wtedy, gdy bye w Warszawie, a teraz
dodatkowo telefonowaem. Oni pocztkowo chcieli mie zgod Muzeum
Wrocawskiego, ale poniewa nie byo siy dodzwoni si do Muzeum
Wrocawskiego, a na korespondencj nie byo ju czasu, to stano na
tym, e Glinicki dokona reprodukcji, a ja napisz osobicie do Wrocawia
zobowizujc si zapaci za reprodukcje (do tego wanie potrzebne byo
626

zezwolenie gdy Wrocaw kade reprodukowanie eksponatw traktuje

jako odpatne) ex post po dokonaniu zdj. List taki napisaem i wysaem
jeszcze przedwczoraj. Tak wyglda wic wszystko na dzie dzisiejszy i
myl, e to, co naleao do mnie, zostao na czas wykonane.
Jest jedna sprawa, z ktr nie bardzo mog sobie poradzi i dlatego pisz
do Ciebie. Ten tekst w SZTUCE, ktry jest tumaczony okaza si
przekrcony w kilku miejscach co spostrzegem dopiero wczoraj gdy
mnie kto o to zapyta. Jedno z tych miejsc jest bardzo wane dla
zrozumienia, o co idzie! Ty masz ten tekst w oryginale, bo wysaem Ci
go w ubiegym roku z propozycj wykorzystania w UNESCO. A wic po
kolei:
W drugiej kolumnie 22 wiersz od dou. Miao tam by: Sdz, e zbyt
prosto usiuje si interpretowa... Chodzio mi o to, e inni zbyt prosto
interpretuj, a nie ja.
W czwartej kolumnie 14 i 15 wiersz od gry: ... pojawia si te jaki
niezamierzony (ale te nie trzebiony na si) nastrj, atmosfera, wyraz etc.
Uyli tu niepotrzebnie dwa razy sowa "nastrj", by moe zmylio ich to,
e uyem liczby pojedynczej i moe naleao to napisa jako "pojawiaj
si".
W czwartej kolumnie 21 wiersz od gry miao by "naprzemiennie", a nie
tak jak jest, czyli "nieprzemiennie". Moe naleao napisa "na przemian"
w kadym razie chodzio mi o to, e tendencje te pojawiaj si raz takie, a
raz inne, na przemian.
Czwarta kolumna 37 wiersz od gry: miao tam by "propagatora", a nie
"programatora". Redaktorce zepsu si wida programator w pralce...
Ostatnia kolumna szsty wiersz od gry: jednostka chorobowa, ktrej
jedn z cech jest niemono podjcia decyzji nosi nazw psychastenii, a
nie psychostenii., czyli "a" zamiast "o". Na ten bd wanie kto mi
zwrci uwag i gdy zabraem si na adjustacj odkryem ich wicej.
Waniejsze s te, ktre zmieniaj sens wypowiedzi...

627

By moe s jeszcze takie, ktrych nie dostrzegem. W kadym razie tekst

oryginalny masz, bo zrobiem ksero i wysaem Ci w ubiegym roku. W
razie czego napisz wprost do tumaczki w Polsce, ktrej nie znam.
Tyle dobrego cze.
(monogram)
***
Pary, dn. 14 08 1988
Drogi Zdzisawie,
Przesaem lub przekazaem pani Dyksiskiej list pyta, ktre
chciabym by Ci zadaa podczas nakrcania reportau. S one
uzupenieniem pyta, ktre Ci zadaem podczas naszych
wielogodzinnych rozmw nagranych w 1985 - 1986 roku na
magnetofon a ktre nastpnie spisaem na maszynie.
Poniewa woyem w imprez z pani Dyksisk (argument, ktry
z pewnoci Ci przekona) duo pienidzy i zabiegw bardzo Ci
prosz - tak jak Ci to dzisiaj powiedziaem przez telefon w
Warszawie - o odpowied:
- szczere
- wnikliwe
- bez "zgrywy"
Chodzi mi o stworzenie pewnego archiwum twoich wypowiedzi, a
te, ktre dotychczas uzyskaem pomijaj te aspekty twojej
twrczoci i osoby ktre - przynajmniej obecnie - najbardziej mnie
interesuj.
O ile obecno na planie piciu osb, ktrych nie znasz, kamery,
wiata i pana Felka, ktry pyta, o ktrej idziemy na piwo" bd Ci
628

utrudniay psychiczne striptiz, do ktrego Ci zapraszam, zacinij

zby i powiedz maksimum tego, co powiedzie potrafisz. Nastpnie
we od pani Dyksiskiej moje pytania i odpowiedz na nie na
pimie.
Jak Ci to przyrzekem - o ile nadal takie bdzie Twoje yczenie nie ogosz Twoich pisemnych zwierze za Twojego ycia.
Zadowol si ogoszeniem tych, ktre poczynisz przed kamer.
Pozdrawiam Ci serdecznie.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 8.9.88.

Przed chwil dzwonia do mnie pani Dyksiska, z ktr byem umwiony

na wywiad oraz zdjcia na terenie Warszawy na niedziel 11 bm. oraz na
wyjazd do Sanoka i zdjcia tame na dzie 17 bm.. Ow terminy te nagle
musz zosta przeoone na pniej, gdy jak si okazao pojutrze sprzt
TV oraz kamerzyci wyjedaj do Seulu. Nic nie stoi z mojej strony na
przeszkodzie, by udzieli tego wywiadu jak te zrobi zdjcia na terenie
Warszawy w terminie dowolnym, natomiast do Sanoka nie bd mg
wyjecha w terminie pniejszym, czyli pod koniec wrzenia i pniej z
przyczyn, ktrych nie mogem wyjani Pani Dyksiskiej, a ktre mog
wyjawi Tobie. Jej krciem co tam o przegldzie samochodu, gociu z
Austrii et c. co wszystko jest prawd, ale w rzeczywistoci idzie o to, e
dostaem od lekarzy ostrzeenie, e Tomek planuje nastpny swj numer
popisowy na pierwsza poow padziernika br. i zbiera recepty i rodki
nasenne - oczywicie rozpoczem ju akcj, ale tym niemniej nie
opuszcz w tym okresie (ktry moe si przecign na kilka dalszych
miesicy) Warszawy nawet na p dnia. Go z Wiednia zreszt te
zaproszony na t okoliczno (on mieszka zawsze u Tomka, jest to znany
Ci zapewne z opowiada Shawn Bryan). Ja zreszt pojad do Sanoka
teraz, w terminie zaklepanym poprzednio przez pani Dyksisk bo
629

obiecaem to ju Tomkowi, ktry rwnoczenie zaplanowa jak imprez

w Sanoku, wic z przyczyn jak wyej nie mog si wykrca i te kilka dni
po prostu (15,16,17 i 18) strac tak czy siak. Bybym tego nie planowa w
ogle z nim, ani on by tej imprezy nie robi, gdyby nie to, e termin by
przez telewizj zaklepany, a jak ju jemu co zapowiem to nie mog
odwoa bez natychmiastowej reakcji, ktra moe mie charakter
lawinowy. Odwoalimy nawet remont mieszkania, ktry by ju
zamwiony te na padziernik. Pisze moe chaotycznie, ale nie za bardzo
mog spa i wszystko to znowu mnie wytrcio z rwnowagi. Da tej
swojej czy nie swojej dziewczynie jaki termin na "pitnastego", ale nikt z
moich informatorw nie umie powiedzie czy idzie o pitnasty wrzenia
czy pitnasty padziernika, skdind sam powiedzia, e pitnastego... No
myl, e nie idzie o wrzesie, bo chtnie zgodzi si na t wsplna
eskapad do Sanoka. W kadym razie odnonie wyjazdu do Sanoka tak
sprawy wygldaj. Tak wic bdzie trzeba z tego punktu zrezygnowa po
prostu. Tyle informacji o sprawach ponurych. Trzymaj si kupy.
(monogram)
PS:
W ewentualnych rozmowach telefonicznych nie poruszaj tego tematu. Nie
zawsze jestem sam w pokoju. Nagrania z repondera przesuchuje take
Tomek, bo wikszo jest do niego. Tak wic milczenie w tym wypadku
bdzie zotem.
***
Marly, le 10 septembre 1988
Drogi Zdzisawie,
Zmuszone jestem Ci donie, i na koniec biecego roku spord
obrazw na zamwienie bd mg opaci po sumie 1600 dolarw
tylko cztery. Pozostaych 12 bd mg opaci tylko po zwykej
630

sumie tysica
inflacyjnym!).

dolarw

(oczywicie

ze

wspczynnikiem

Gdy godziem si na czasowe tak znaczne obnienie cen co do

tych (na zamwienie) i innych tegorocznych obrazw robiem to w
nadziei, i i Ty dotrzymasz sowa i namalujesz obrazy nie tylko bez
koci i trupw lecz po prostu tak pikne, jak te ktre znajduj si u
twego syna, u Ciebie i u twojej ony.
Gdy ujrzaem cztery pierwsze (w tym zwaszcza katedr i licie)
sdziem, i tak wanie bdzie i powiedziaem "Namaluj w tym
roku jak najwicej obrazw na zamwienie a zapac za
wszystkie".
Niestety mocno si zawiodem. Za obrazy, ktre potem
namalowae nie mog wic i ja zapaci sumy jak zgodziem si
paci na podstawie pierwszych obrazw ktre zostay mi pokazane
z serii zamwionych.
Co do obrazw jakie malujesz teraz (a ktrych cena zostaa
ustalona na 1600 i podwjna w zamian za nadziej jaka mi
zwiastoway obrazy na zamwienie) zachowujemy mimo wszystko
owe ceny w celu nie pogorszenia naszych stosunkw. Mimo wic,
i przyczyna, dla ktrej si na nie zgodziem (pikne obrazy na
zamwienie) zaamaa si, w tym roku nie kwestionuj ich ju.
Pocieszam si tym, i o ile namalujesz obrazy ze przynajmniej nie
bd ich musia bra i zyskam chocia to, e nie znajd si w
puapce w ktr mnie wpuszczono pokazujc mi na zacht dwa
pikne obrazy a potem kaza mi zapaci podniesione ceny za ca
reszt ktra tego nie bya warta.
Co do ustale przyszorocznych:
Oczywicie ceny po 1600 i podwojone nie bd ju aktualne
zarwno z przyczyn podanych wyej jak i w zwizku z ostrym
skokiem dolara w gr.

631

Sdz, i znajdziemy na ten temat jakie wyjcie. W kadym razie,

gdybymy wracali do umowy podstawowej to w adnym wypadku
"w brzmienu z daty tej a tej" lecz po prostu do umowy ktra nas
stale obowizuje a wedug ktrej Ty masz prawo do 25 % produkcji
rocznej lecz nie wicej ni pi obrazw (ktrych nie masz prawa
sprzedawa), a ja za mam prawo zawsze do piciu obrazw po
tysic dolarw.
Nawiasem powiem, i nie bardzo zrozumiaem twj manewr: Na
pocztku tego roku podsune mi do podpisania papierek
zawierajcy odwoanie si do dawno nie istniejcych i dawno
przeze mnie zapomnianych ustale wiedzc, i jedynymi o jakich
wiem i jakie pamitam s te ktre nas obowizuj a ktre
przypominam ci powyej. Jeeli podpisaem je bez sprawdzania co
znaczy "w brzmieniu z daty tej a tej" to dlatego, i mam do Ciebie
pene zaufanie i nie sdziem, i dajesz mi do podpisania co
innego ni po prostu propozycj ewentualnego powrotu do naszej
podstawowej umowy (Ty 25% lecz nie wicej ni 5, i to bez
monoci sprzeday, ja za zawsze pi po tysicu).
Rwnie nie bardzo zrozumiaem jak moge udawa, i nie
pamitasz, jaka umowa nas obowizuje, Ty, ktry pamitasz
wszystkie przepisy naszych ustale na pami do tego stopnia, i
pamitasz najstarsze i dawno ju nieobowizujce spord nich.
Wreszcie nie bardzo pojem, na czym miao polega popieszne
wyjcie mi odnalezionej "przez przypadek" kartki z obowizujcymi
na stae ustaleniami.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 26.9.88.
632

Otrzymaem Twj list z dnia 10 septembre. Jest utrzymany w trybie

oznajmujcym i w tonie ultymatywnym, a wic chyba nie oczekujesz
odpowiedzi? Postanowiem jednak odpowiedzie by uci ewentualn
korespondencj dodatkow wynikajc z mego milczenia.
A wic po kolei:
1. Naleno za jeden obraz namalowany w roku 1988 na zamwienie PD
nie wynosi 1.600 lecz 1.677,99 plus wspczynnik inflacyjny za rok
biecy. Z kolei suma 1.677,99 powstaa z sumy 1.618,12 uzupenionej
wspczynnikiem inflacyjnym za rok miniony. Poniewa w roku
minionym musiaem na Twe listowne danie wyjani skd wzia si
cena podstawowa mojego obrazu, tym razem uprzedzam Twoje
ewentualne pytania i wyjaniam, e suma 1.618,12 wzia si z naszej
umowy. Wspczynnik inflacyjny za rok miniony w wysokoci 3,7%
uzyskaem od Volkswirtchaftliche Datebank we Wiedniu, za
prognozowany wspczynnik inflacji na rok biecy, ktry ma wynie co
4,3% zawdziczam wypowiedzi B.Sprinkela, Przewodniczcego
Prezydenckiej Rady Doradcw Ekonomicznych rozpowszechnionej w
czerwcu br. przez agencj Reutera.
2. W sprawie 16 obrazw namalowanych przeze mnie na Twoje
zamwienie mamy oboplnie podpisan i prawie w caoci sformuowana
przez Ciebie umow a nie "jaki papierek, ktry podsunem Ci do
podpisania" jak to obrazowo okrelasz w swoim licie. Umowa ta nie
pozostawia w sprawie ceny obrazu malowanego na zamwienie PD jak
te terminu patnoci za wszystkie obrazy namalowane w danym roku
adnych niejasnoci i adnych wtpliwoci. Ja tej umowy dotrzymaem i
to samo naley teraz do Ciebie. To, e obrazy przestay Ci si podoba,
lub te przestaa Ci si podoba wymylona przez Ciebie idea malowania
pod dyktando, na zamwienie i z ukierunkowaniem na
drobnomieszczask publiczno, lub te zmianie ulega Twoja strategia
nie ma adnego wpywu na Twoje zobowizanie wynikajce z umowy.
Przedmiotem bowiem odnonego fragmentu umowy nie byo
namalowanie 16 obrazw, ktre "zachwyc PD" lecz namalowanie 16
obrazw "handlowych" (wg. opinii PD ktrej nie kwestionowaem)
zgodnie z zaczonym do umowy opisem co na obrazach ma by, czego
633

ma nie by i w jakim ma by kolorycie. Umowa, a waciwie w opis

zobowizywa ZB tylko do przyoenia maksimum dobrej woli do
wywizania si z zamwienia. Sformuowaem to zreszt sam i uwaam,
e wywizaem si z mego zobowizania. Pracowaem nad tym
uwaczajcym mi zamwieniem przez okoo 7 miesicy po caych dniach
starajc si jak najlepiej z niego wywiza. Nie musz chyba
przypomina, e wielokrotnie przedtem ostrzegaem, e taka metoda
dziaania przy mojej psychice nie gwarantuje naprawd dobrych obrazw,
a wrcz przeciwnie. Nie moesz wic twierdzi, e nie miae podstaw by
przewidzie efekt kocowy. To, e za "lepsze" uznajesz 4 pierwsze, a za
"gorsze" 12 nastpnych mieci si ju w kategorii imponderabiliw i jako
takie nie moe by przedmiotem dyskusji, o czym wiedzieli ju
staroytni.
3. Obrazw, ktre maluj obecnie i ktre by moe namaluj jeszcze do
koca roku w adnym wypadku nie jeste zobowizany kupowa
niezalenie od ich ceny, a ewentualne "nie pogarszanie naszych
stosunkw, (od czego uzaleniasz ewentualn cen) nie ma z tym nic
wsplnego. Precyzuje to po prostu nasza umowa na rok biecy.
4. Ewentualna nasza umowa na rok przyszy moe zosta zawarta dopiero
po wywizaniu si stron ze zobowiza, jakie na nie nakada umowa
zawarta na rok biecy. Nie uprzedzajmy wic faktw.
5. Ultymatywny sposb, w jaki przedstawie wasne stanowisko w licie
z dnia 10 septembre stawia pod znakiem zapytania Twoj dobr wol
odnonie dotrzymania warunkw umowy w roku biecym, a take
kadej nastpnej umowy o ile takowa z jakich niedajcych si
przewidzie obecnie przyczyn przestanie Ci odpowiada. Jestem wic
zmuszony w obronie wasnych interesw do zastosowania zasady
elastycznego reagowania: twoje zobowizania w stosunku do mnie
wynosz obecnie pen naleno za obrazy namalowane na Twoje
zamwienie w roku biecym. Naleno ta wynosi 26.847,84 plus
wspczynnik inflacyjny za rok biecy, ktrego jeszcze nie znamy.
Ostrzegam wic, e nie uiszczenie tej sumy w terminie przewidzianym
umow, czyli najpniej do dnia 20 stycznia 1989 traktowa bd jako nie
wywizanie si PD z umowy ze skutkami z tego faktu wynikajcymi.
634

6. To wszystko, co piszesz na drugiej stronie listu to po prostu zestaw

zoliwoci i inwektyw majcy na celu wyprowadzenie mnie z rwnowagi
w ten sam sposb jak niesprowokowana niczym karczemna awantura,
ktr urzdzie mi w dniu 5 sierpnia zaraz po przybyciu do Warszawy. W
zacieniajcych si przemiych stosunkach z Tob przywykam powoli do
tego by takie drobnostki traktowa jako "dobrodziejstwo inwentarza" i nie
widz powodu by odpowiada.
Piknie Ci pozdrawiam i cz ukony dla Twojej ony.
(monogram)
***
Le 1 Novembre 1988
Drogi Zdzisawie,
Przepraszam, i po otrzymaniu twego listu 26 wrzenia nie
odpowiedziaem na od razu i robi to dopiero dzisiaj. Zajty
organizacj trzech odbywajcych si na raz twoich wystaw (Pary,
Metz, Dsseldorf), rozsyaniem i sprzeda albumu twoich prac,
nie bardzo miaem gow do mylenia, o czym innym. Dzi dopiero,
w dzie Zaduszek, mog troch zaj si innymi sprawami.
1)Twj list wielce mnie zainteresowa, lecz wydaje mi si, e
wynika on z twej niedokadnej lektury naszych zobowiza.
Zapominasz bowiem, i punkt 5 naszej umowy podstawowej (z
wszystkimi jej obowizujcymi nowelizacjami) przewiduje i:
"W wypadku innych trudnoci strony musz doj do porozumienia
polubownego. W wypadku trudnoci, ktrych polubownie nie
zdoaj rozwiza trudnoci te zostan rozstrzygnite przez trzech
635

arbitrw, z ktrych kada ze stron wyznaczy jednego, a ci

wyznacz trzeciego".
O ile moja propozycja, zawarta w licie z 10-go wrzenia nie
odpowiada Ci, pozostaje Ci tylko zada zebrania si komisji
arbitraowej by rozstrzygna nasz spr. Wszelkie jednostronne
dziaania z twej strony bd rwnoznaczne z zerwaniem umowy z
WSZYSTKIMI, (jak to susznie podkrelasz), wynikajcymi z tego
faktu konsekwencjami.
Spr, jaki midzy nami powsta jest klasycznym sporem midzy
klientem, ktry zoy zamwienie na czarne sznurowane buty 41szy numer a szewcem, ktry wprawdzie zrobi je takimi wanie i na
"apu capu". Klient odmawia zapacenia ceny za szewc upiera si,
e buty s dobre, bo czarne i sznurowane, dokadnie 41-szy
numer, tak jak to wszystko stao w zamwieni a wic zapata si
naley. W takim wypadku od prawiekw szewc szed do trybunau.
I takie te rozwizanie przewiduje nasza umowa.
Komisja arbitrw zbierze si w Paryu, gdzie znajduj si obrazy i
bdzie rozpatrywa spraw wedug prawa francuskiego, bo tak
przewiduje nasza umowa (patrz ostatnie jej zdanie).
Ot w prawie francuskim, o ile arbitrzy sami nie mog oceni cech
zakwestionowanego przedmiotu, (a tak bdzie w naszym wypadku
gdy przynajmniej mj arbiter bdzie prawdopodobnie prawnikiem
a nie znawc sztuki) zwracaj si oni do ekspertw by ci ocenili czy
i w jakim procencie jako przedmiotu odpowiada standardowi, na
jaki klient mg liczy znajc jako poprzedniej produkcji twrcy
tego przedmiotu.
Tak te postpi nasza komisja arbitraowa.
Stale wedug prawa francuskiego wszelkie koszta (tumaczenie
dokumentw, honoraria komisji, koszta ekspertyz etc) spadaj na
stron, ktra cho w czci przegrywa spraw.

636

W midzyczasie nasza umowa, jej dodatki, nowelizacje zachowuj

pen swa wano w czciach, ktre nie s kontestowane.
Jedn z takich czci jest ta, ktra przewiduje twj nadal trwajcy
obowizek malowania przez trzy nastpne lata "co najmniej 4
obrazw na zamwienie PD wg wymogw jaki ZB okreli w
punkcie 7 noty z dn. 22.12.87." Fakt bowiem, i namalowae od
razu w pierwszym roku wicej ni obowizujce Ci minimum,
dziesi, szesnacie lub nawet sto nie zwalnia Ci od malowania
przez nastpne trzy lata "co najmniej" czterech nastpnych
obrazw "na zamwienie".
Nasza umowa nie okrela ani maksimum malowanych przez Ciebie
rocznie obrazw "na zamwienie", ani ich sumy globalnej przez
cztery lata. Okrela ona tylko obowizek corocznego malowania
minimum czterech obrazw.
Oczywicie obaj podjlibymy odpowiednie rodki by - co si tyczy
nastpnych obrazw "na zamwienie" - przez trzy nastpne lata
nie powtrzyo si obecne nieporozumienie, co do ich jakoci.
Myl o prewencyjnej kontroli przez neutralne osoby trzecie.
Dodaj, i, jak wiadczy o tym wyej podany cytat, z pt. "G" naszej
czasowej umowy z 28 grudnia 1988 roku drobnomieszczasko
obrazw, ktre namalowae na zamwienie wynika wycznie z
twojej decyzji. O ile ja prosiem tylko o obrazy "bez ewidentnych
desygnatw mierci", to znaczy zblione do tych, jakie malowae
w latach 1973-75 (bo uwaam, e obrazy z tej epoki nie byy
"drobnomieszczaskie"), o tyle Ty, w nocie z 22.12.1988. ktr
sam, nie proszony, sporzdzie, dodae do tego wymogu ca
litani innych, samemu sobie narzuconych zakazw, np.
"handlowe", "bez flakw, pajczyn" etc.). Nota ta i wymogi w niej
zawarte (o ktre - powtarzam - nikt Ci nie prosi) miay za cel z
gry omieszy te obrazy na wypadek gdyby Ci "nie wyszy" i w ten
sposb usprawiedliwi si z nich przed tymi ktrzy bd czytali
ca nasz korespondencj i poznaj nasze pobudki. Punkt "G"
naszej czasowej umowy z 28 grudnia 1988 roku wyranie, bowiem
mwi o "4 obrazach na zamwienie PD wedug wymogw, jakie ZB
637

SAM OKRELI w punkcie 7 noty z dnia 22.12.87". Jeeli s wic

one drobnomieszczaskie to tylko z twojej przyczyny. Ja zarzucam
wikszoci z nich nieobecnoci desygnatw mierci lub popiech i
wykonanie ich "na odczep si, bo mnie to ju nudzi". A ten zarzut
nie ma nic wsplnego z drobnomieszczastwem.
Stanwszy przed psychiczn lub fizyczn niemonoci wykonania
zamwionego dziea jeden powie:
"Przepraszam. Przeliczyem si z siami. Na pocztku troch szo,
lecz teraz prbuj i widz e nie daj rady. Pac wic
odszkodowanie za niewykonanie dziea i odmawiam kontynuacji
czego czego jawnie nie daj rady zrobi poprawnie."
Drugi powie:
"Straci pokany zarobek? A na dodatek paci odszkodowanie?
Mowy nie ma!! Wykonam byle jak a gdyby protestowali upr si, e
zrobione jest poprawnie i bd da zapaty groc
konsekwencjami".
Tak si przedstawia strona prawna naszego sporu wynikajca z
przyjtej przez Ciebie pozycji "zimnowojennej" balansowania nad
krawdzi przepaci, do dziwnej w obliczu staych twych
przechwaek, e (jak to sam okrelasz) jeste "baranem" i zawsze
wolisz ugod ni zimn wojn.
2) Poniewa kieruje mn zawsze pragmatyzm, raz jeszcze
proponuje wyjcie polubowne, ktre, mam nadziej, raz na zawsze
pooy kres naszym sporom: Ty bdziesz mia duo, jak najwicej
pienidzy a ja, dla celw mych wystaw, propagacje twego dziea i
zamierzonego twego muzeum bd mia dobre obrazy. Ot i
proponowane przeze mnie zasady tego porozumienia:
Do 20-go stycznia 1989 roku zapac Ci cztery razy po 1600 (plus
wspczynnik inflacyjny ju za rok 1987 - jak to przewiduje nasza
umowa z 28 grudnia 1987 roku na ktra si zgodziem - cho
638

obrazy zostay namalowane dopiero w 1988 roku !!!) za cztery

obrazy "na zamwienie" co do ktrych nie mam zastrzee.
Reszta obrazw "z zamwienia" na 1988 rok przejdzie do puli
obrazw zoonych u mnie w charakterze komisu.
Zgodnie z czasow umow z 18 grudnia 1987 roku
prawdopodobnie zakupi od Ciebie po poowie ceny podstawowej
(800 z dodatkiem inflacyjnym) pi obrazw wybranych z nowo
namalowanych a jeszcze znajdujcych si u Ciebie obrazw .
W ten sposb zapewni Ci dochd za rok 1988 (nie mwic o
dochodzie, ktry w midzy czasie uzyskae ze sprzeday wielu
obrazw u Wahlwny przez cay rok 1988 (dziki temu, i
zgodziem si na to by czasowo sprzedawa w Polsce obrazy,
ktrych nie wziem w grudniu ubiegego roku).
Z dniem 1 - ym stycznia 1989 roku rozwiemy czasow umow z
28 grudnia 1987 roku.
Tym samym zginie Twj obowizek dalszego malowania przez trzy
lata "co najmniej czterech obrazw rocznie na zamwienie".
Zgin rwnie podziay na grupy obrazw i na grupy ich cen.
Co do nowych i trwaych postanowie:
Od tego czasu ja bd mia stae prawo, (lecz nie obowizek), co
roku do 12 dowolnie przeze mnie wybranych obrazw po cenie
1000 (z dodatkami inflacyjnymi). Niewykorzystana w danym roku
cz tego prawa przejdzie na lata nastpne.
Ty bdziesz mia prawo sprzeda w Polsce, (lecz nigdzie indziej)
wszystkie pozostae, namalowane w danym roku a nie wzite
przeze mnie obrazy.
Na wypadek zerwania przez Ciebie umowy bdziesz mi winien nie
50 a 100 obrazw.
639

Zginie mj obowizek dzielenia si a Tob po poowie zyskiem ze

sprzeday pozostaych jeszcze u mnie obrazw "komisowych" po
1991. Tak jak obecnie tak i po 1991 roku za te obrazy bd Ci
winny tylko cen podstawow 1000 z dodatkami inflacyjnymi.
Ani Ty ani Twoi spadkobiercy nadal nie bdziecie mieli adnych
praw do udziau w zyskach z publikacji, wystaw, nagrd, etc, ktre
mog pojawi si w zwizku z kontynuowaniem przeze mnie lub
przez moj Asocjacj propagacji Twego dziea.
Zniknie punkt dotyczcy podatkw. W kadym wypadku kady z
nas bdzie paci wycznie za siebie.
Ja bd paci ewentualne co za zakupione przeze mnie obrazy.
Dostarczenie obrazw odbywa si bdzie raz do roku.
Obrazy komisowe znajdujce si dotychczas u mnie nadal
pozostan u mnie do czasu ich sprzeday, lub do czasu ich zakupu
przeze mnie lub wreszcie do czasu ewentualnego polubownego
rozwizania naszej umowy.
Nadal trwa bdzie moje wyczne prawo zawierania wszelkich
umw (z wyjtkiem umw kupno - sprzeday) dotyczcych Ciebie i
Twojej twrczoci poza Polsk i Krajami Demokracji Ludowej.
Wszelkie wynike z tego zyski nadal przypada bd wycznie
mnie lub Asocjacji, ktr stworzyem do celu propagacji Twego
dziea.
Na wypadek Twej mierci Twoi spadkobiercy otrzymaj ode mnie
lub - gdybym ju wtedy nie y od Asocjacji - ryczatow zapat za
znajdujce si jeszcze u mnie obrazy komisowe po cenie
podstawowej 1000 zwikszonej o inflacj.
Pozostae, do zreszt drugorzdne przepisy naszej podstawowej
umowy mog pozosta w zasadzie bez zmian chyba ebymy
inaczej zadecydowali w rozmowie ustnej podczas naszego
640

nastpnego spotkania, ktre zamierzam w okresie najbliszych

wit Boego Narodzenia.
Majc nadziej, i rozsdek przeway nad pasjami ciskam Ci
najserdeczniej i onie Twej rce cauj.
Piotr
***
Moja odpowied na list z dnia 1 novembre 1988
Warszawa 18.12.88
1. Ju nigdy (nawet, jeli wszystko odwoasz) nie sprzedam Ci niczego na
kredyt. Nie dam take niczego w zastaw.
2. Jeeli w terminie okrelonym przez nasz umow nie zapacisz w
caoci tego, co mi si naley w wyniku wykonanego zamwienia to
poczwszy od 20 stycznia 1989 bd sprzedawa wszystkie posiadane i
nowo malowane obrazy temu, kto si pierwszy zgosi lub temu, kto wicej
zapaci lub temu, kto bdzie mi si bardziej podoba. Sam bd
decydowa, ktre obrazy chc sprzeda, a ktre zatrzyma jak te ile za
nie policzy.
3. Poniewa zakadam midzy innymi, e odmawiajc zapacenia mi
obecnie czynisz to nie z chci sprowokowania mnie do zerwania, lecz z
prozaicznego braku gotwki, gotw jestem to, co mi jeste winien
traktowa jako Twj jednoroczny, bezprocentowy dug i jeli sum t
zapacisz mi w terminie do koca 1989 roku bd mg wrci do
ukadw, jakie wizay mnie z Tob w tym miejscu w jakim zostay
przerwane dwoma Twymi listami z dnia 10 septembre i z dnia 1
novembre 1988. Wyjtek stanowi punkt 1 powyej, ktrego ju nigdy nie
zmieni, niezalenie od tego jak zmieniyby si nasze dalsze ewentualne
umowy. Jeeli we wskazanym wyej terminie nie uregulujesz swego
641

dugu bd czu si zwolniony od wszelkich zobowiza. Wszelkie listy,

ktre ewentualnie chciaby wysa do mnie w nadchodzcym 1989 roku,
zostan bez czytania zwrcone do Parya. Nie czyni tego przez czcz
zoliwo, lecz nie mog sobie w moim wieku i w mojej okropnej
sytuacji yciowo-rodzinnej pozwala na spowodowane Twoj arogancj
dodatkowe stresy, ktre na dugie miesice pozbawiaj mnie monoci
normalnej pracy. Jeeli wic w ogle zechcesz si pod koniec przyszego
1989 roku skontaktowa ze mn, by wrci ewentualnie do naszych
przerwanych przez Ciebie ukadw, moesz to uczyni za porednictwem
wsplnych znajomych.
(monogram)
***
Warszawa 21.12.88.
Po wczorajszej rozmowie zobowizaem si przygotowa na dzie
dzisiejszy odpowied wic dla mnie na Twoje propozycje, ktre
postawie wczoraj w naszej rozmowie.
Pierwsza brzmiaa: "Wszystko po 1.600 z nawisami, ale bez wyrniania
piciu najlepszych"
Druga brzmiaa: "najlepsze s za drogie abym je mg naby i opuci do
2500 lub opuci za dwa pierwsze do 2500 zostawiajc cen za trzy
nastpne" Przy obu tych propozycjach w sposb mao cisy tym niemniej
dajcy si zauway zakadae moliwo "kupienia wszystkiego" albo,
co najmniej 20 sztuk, aby mie czym wypeni najblisz wystaw. Po
przekalkulowaniu wszystkich "za" i "przeciw" mog pj nawet kawaek
dalej ni Twoje propozycje pod warunkiem wszake, e jest to wane
tylko na nadchodzcy rok 1989 (to te wynika z Twej kocowej
propozycji), e nie moe by potem w dyskusjach i negocjacjach, ktre
niewtpliwie za rok nastpi traktowane jako precedens i pod warunkiem,
e nie traci na ostroci w perspektywie przyszociowej problem ceny
podstawowej wyliczonej na 1000 dolarw w ich wartoci wzgldem
642

Franka obliczonej na pocztek 1984 i wynoszcej 1 dol - 8,4 Fr plus

wspczynniki inflacyjne dolara naliczane poczwszy od lutego 1984. Nie
wiem jak bd wyglda i czego bd dotyczy negocjacje za rok i
dlatego podkrelenie tego stanowiska wydaje mi si obecnie wane.
Moje obecne propozycje do Twojego wyboru:
Wariant pierwszy: Nie dziele obrazw na lepsze i gorsze lecz wszystkie
jak lec po 1600 okrgo bez adnych dodatkw (Wahl paci po 1700 oraz
nie ma prawa wyboru lecz bierze to, co jej daj). PD ma obowizek
kupienia 10 obrazw za 16.000 oraz prawo do kupienia wszystkiego.
Dysponuje te prawem pierwszestwa wyboru. Obrazy niezakupione
przez PD mog by potem sprzedane przez ZB bez ogranicze. Nie ma
rezerwacji.
Kalkulacja na okoliczno kupienia wszystkiego:
24 obrazy 38.400
25 obrazw 40.000
26 obrazw 41.600
27 obrazw 43.200
Wariant drugi: Obrazy s podzielone na trzy grupy cenowe, czyli 5
najtaszych, 5 najdroszych i reszta rednia. Najtasze po 1.000, rednie
po 1.300 za najdrosze po 3.100. Wszystko okrgo bez narzutw i
nawisw. PD nie ma obowizku kupienia niczego natomiast ma prawo
nabycia, czego i ile chce jak te pierwszestwo wyboru. Obrazy
niezakupione przez PD mog by przez ZB sprzedane bez ogranicze. Nie
ma rezerwacji.
Kalkulacja na okoliczno kupienia wszystkiego:
24 obrazy 38.700
25 obrazw 40.000
26 obrazw 41.300
27 obrazw 42.600
Oba warianty zostay tak skalkulowane, e przy zakupie 25 obrazw (a
tyle mog probabilistycznie ekstrapolowa na rok przyszy) ceny wariantu
1 i wariantu 2 s sobie rwne. Wariant pierwszy jest bardziej prosty,
643

wariant drugi wprowadza mechanizm ekonomiczny. Poniewa obawiam

si, e ten mechanizm nie na wiele si przyda, jeli zechcesz kupi
wszystko, to osobicie nie jestem w 100% pewien, e wol wariant 2 od
wariantu 1, ale tak mi si wydaje. Nie od rzeczy wydaje mi si te
obliczy tu ile wynosiaby cena 1000 dolarw bez rewaloryzacji, (bo
wczoraj nieustannie naciskae, by do niej powrci, na co nie wyraam
zgody). A wic na koniec 1986 roku wynosia ona 1098 dol. Po
doliczeniu wspcz. infl. za rok 1987 (3,7%) wynosiaby ona 1.139 dol.
Po doliczeniu wspczynnika inflacyjnego za rok biecy, ktry jak sam
wczoraj mwie ma wynie "okoo 5%" suma ta wyniosaby 1.196 dol.
po doliczeniu wspczynnika inflacyjnego za rok przyszy i w momencie
patnoci suma ta ulegaby dalszemu wzrostowi. Nie wiemy ile bdzie ten
wspczynnik wynosi, ale zakadajc krakowskim targiem, e 4%,
otrzymujemy na koniec 1989 sum 1.244 dol. Tak wygldaaby plus
minus suma 1000 dol cakowicie nie zrewaloryzowana! Wida std, e
sumy, ktrymi operuj obecnie s tylko w nieznacznym stopniu
podwyszone i nie mona nawet mwi, e zostay w peni
zrewaloryzowane, mimo, i dolar spad blisko dwukrotnie w swej sile
nabywczej w Europie i w Polsce.
(monogram)
PS. Nie zmieniajc w niczym mojej wyraonej wczoraj opinii na temat
kredytu i zastawu, uwaam, e naleno za 5 obrazw po poowie ceny
podstawowej moe stanowi tu wyjtek potwierdzajcy regu. Nie jest
ona wysoka i zostanie dodatkowo uszczuplona cen 10 albumw, o
ktrych wysanie prosz. Tak wic o ile by to mogo jako uproci samo
wysyanie, to z mej strony nie ma przeszkd by obrazy wyjechay teraz
za naleno uregulujesz mi w styczniu za porednictwem osb trzecich.
***
Zdzisaw Beksiski
ul. Sonaty 6/314
02-744 WARSZAWA
Warszawa 22.12. 88.
644

Owiadczenie
Owiadczam, e sformuowanie zawarte w Nowelizacji naszej umowy
spisanej w dniu 28 grudnia 1987, a brzmice: W braku porozumienia w
tej sprawie strony w latach nastpnych wracaj do umowy w jej brzmieniu
z dnia 25 lutego 1984. jest zwykym przejzyczeniem, nie zauwaonym
przez strony w momencie podpisywania dokumentu. Zdanie to winno
brzmie: W braku porozumienia w tej sprawie strony w latach
nastpnych wracaj do umowy z dnia 25 lutego 1984 wraz poprawkami i
uzupenieniami z dnia 24 lipca 1986.

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 13.12.88.

Zrobiem wczoraj kopie naszego nagrania z dnia 28.12.88 i w trakcie

kopiowania suchaem obszernych fragmentw. Jestem zdania, e tego nie
powiniene dawa nikomu do przepisywania, obojtnie czy w
Tomaszowie czy w Piotrkowie czy w Paryu - jest to materia
przeznaczony dla Ciebie, ktry oprcz Ciebie moe przesucha Twoje
ona, ale nie materia dla jakiegokolwiek (nawet najwszego)
rozpowszechnienia. Poniewa mwi w sposb chaotyczny, a Ty
wielokrotnie dodajesz co od siebie lub przerywasz, to w trakcie
ewentualnego druku musiaoby to by wygadzone, a wszelkie
wygadzenia w sposb nieunikniony wprowadzaoby uproszczenia - nie,
to nie jest materia na przepisywanie! Mylaem, e ma to suy
(konkretnie Tobie) w celu ostatecznego przygotowania pyta dla
ewentualnego wywiadu telewizyjnego, ale w tej formie, w jakiej jest teraz
nie moe by poddawane dalszym obrbkom. Powiedziaem tam szereg
rzeczy, ktrych nie powiedziabym Dyksiskiej (o moim synu, o onie, o
645

sobie wreszcie, o Wasie, kociele Polsce i cholera wie jeszcze, o czym) i

nie chc by choby cz z tego bya w jakikolwiek sposb
rozpowszechniona, a przepisywanie to ju forma rozpowszechniania! Tak
wic bardzo prosz nie rb z tego dalszych kopii i nie dawaj tego nikomu
do przepisywania lecz wykorzystaj tak jak pocztkowo wykorzysta
miae: jako informacj wstpn do ewentualnego wywiadu. Niektre (te
same nawet) sformuowania w nieskracanym wywiadzie telewizyjnym
mniej by mnie raziy ni ujte w formie pisemnej i pozbawione kontekstu.
Podczas gdy nie miabym a takiego oporu w mwieniu wielu rzeczy pod
warunkiem opublikowania PENEGO, niezmontowanego wywiadu, to
mam zasadnicze opory przeciw publikowaniu ekstraktu lub opracowania.
Wszelki brak kontekstu zmienia w sposb zasadniczy tre naszych
wypowiedzi, o czym chyba nie musz Ci przekonywa. To tyle
komentarza.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 19.1.89.

Przepraszam, e nie przepisuj dwch wistkw, ale papier maszynowy

cakowicie mi si skoczy i nie mam nawet wyobraenia skd go zdoby
gdy w Polsce na razie nie ma sklepu dewizowego z papierem
maszynowym lub jakimkolwiek innym. Pardon: jest toaletowy czasami.
Tak wic te dwa wistki to list od faceta, ktry zajmuje si kserowaniem
na uytek PAN materiaw na mj temat. Poniewa w rozmowie z nim
przed kilkoma dniami powiedziaem mu, e chtnie przylesz na adresy
takich instytucji w Polsce, ktre zajmuj si dokumentacj i jej
gromadzeniem wszelkie materiay na mj temat w miar jak bd
powstawa oraz obecny katalog resone (czy jak to si nazywa po
abojadowemu) to on wystpi wtedy z propozycj, e wymienione
instytucje nie mog wprawdzie paci, ale mog w zamian wysya Ci
jakie trudnodostpne w handlu materiay drukowane w Polsce. Nic ju na
ten temat nie dodawaem i skorzystasz o ile Ci to interesuje, z tym, e
jeeli ja miabym paci za te egz. to prosibym o zredukowanie iloci. Z
646

mojej kasy prosz o wysanie do Instytutu Sztuki PAN (czyli pozycja 3)

oraz do Muzeum Narodowego we Wrocawiu (pozycja 6) o ile tego
jeszcze nie uczynie z wasnej inicjatywy. Przypominam, e w Twoim
imieniu i za Twoj zgod obiecywaem pisemnie Hermansdorferowi taki
album za to, e bezpatnie dostarczy fotografii prac znajdujcych si w
zbiorach Wrocawskich do w/w albumu. Nie wykluczam wic, e ju to
zrobie, w takim wypadku oczywicie nie wysyaj po raz drugi. Za oba
albumy, ktre dostaem na mj adres bardzo dzikuj - jeden przekazaem
ju Tomkowi. Nadeszy nieuszkodzone. Co do pani Dyksiskiej to po
Twoim przedwczorajszym telefonie nadal z jej strony panuje milczenie.
Nie wykluczam, e skoro materia przez ni robiony ma by Ci
dostarczony w caoci, to ona czeka by Sanok, (ktry moliwy bdzie
dopiero pn wiosn lub wczesnym latem gdzie w rejonie majaczerwca, z powodw cile technicznych, a take mojego cennego
zdrowia) Warszaw i ca reszt zrobi od jednego rzutu, co by zreszt nie
byo ani takie ze ani takie gupie. Ostatecznie take w Warszawie inaczej
si krci przy socu i wierkaniu ptakw ni przy zadymce nienej,
wyciu wichru i 20 stopniowym mrozie. Wreszcie take ja lepiej czubym
si wystpujc w swetrze lub w koszuli ni w kurtce z szalikiem, czapk
na uszy i czerwonym nosem.
Skoczyem wczoraj pierwszy w tym roku obraz (mam tam co
porzucone w roku ubiegym wic moe jeszcze za to si zabior) i o ile ze
strony Toka nie nastpi jakie niespodzianki to myl, e powinno dalej
pj w szybszym tempie.
Z dalszego remontu chyba zrezygnuj, bo nie mam na to zdrowia. Troch,
mwic prawd martwi mnie ta wsppraca z Glinickim, bo moe mnie
znerwicowa, (cho nie musi, ale wolabym nie eksperymentowa z moj
nerwic), jeli bd czu, e jestem w trakcie malowania "obserwowany".
Jest jednak jaka potrzeba zachowania tajemnicy, co do swych
niepowodze w trakcie pracy, a wynik tej pracy (jakby nie by, oceniany
przez osoby trzecie) jest dla mnie raczej sum niepowodze i
wiadectwem rezygnacji z nieosigalnych projektw nie wspominajc ju
blizn po zmarnowanych szansach. Tego wszystkiego jak mi si wydaje
nie widzi w gotowym obrazie odbiorca, a gotw to zobaczy, gdy
umoliwi mu czciowe, chocia obcowanie z procesem malowania.
wiadomo za tego moe mi spta rk nie tylko na te dwa trzy czy
647

pi filmowanych obrazw, ale na duszy nawet okres. Std pomys ten

nie jest przeze mnie witany z entuzjazmem. Oczywicie Glinicki musiaby
tu by codziennie nawet gdyby si okazao, e wielokrotnie przyjdzie na
darmo, bo akurat bolaa mnie gowa czy co innego przeszkodzio mi w
pracy. Musisz si te liczy z kilkoma falstartami i kup zmarnowanego
materiau.
No to tyle, bo ju musimy jecha do szpitala - Zosi co tam wycinano i
dzisiaj ma kontrol. Cze, pozdrowienia i ukony dla Pani Anny.
(monogram)
***
Marly le Roi, le 30 janvier 1989
Drogi Zdzisawie,
Zgodnie z Twoj prob wysyam z Twojej kasy dwa katalogi (do
PAN-u i do Muzeum we Wrocawiu). Co do reszty czekam na
dokadne okrelenie komu mam wysa bo z mojej kasy wysaem
ju wszystkim ktrym chciaem to zrobi.
Co do Dyksiskiej to wydaje mi si, i jak w sprawie pani Pape nie
bardzo rozumiesz e chodzi tu ewidentnie o jej zwyk niesolidno
i ch nacignicia mnie na jeszcze wiksz fors ni ta ktr jej
ju zapaciem.
Co do Glinickiego: po obrazach "Z-5" do "Z-16" zrozumiaem
klsk jak grozi jakiekolwiek sterowanie Tob. Jeli wiec obrazy
miayby by takiej samej jakoci jak tych kilkanacie to oczywicie
rezygnuj z jakiegokolwiek fotografowania ich podczas ich
powstawania. Sam wic po dokonaniu prby osd co robi dalej.
Jeli z powodu ich fotografowania obrazy, ktre masz namalowa
w najbliszej przyszoci maj by takiej samej jakoci jak ta
nieszczsna przedostatnia seria to naka NATYCHMIAST
648

Glinickiemu PRZESTA je fotografowa. W adnym wypadku nie

postaw mnie znw przed faktem dokonanym, w ktrym
nieuprzedzony w trakcie Twej pracy, e Ci "nie wychodzi" pod
koniec tego roku bd musia zapaci Ci po 1.600 dolarw za 10
nowych, podobnej jak tamte jakoci obrazw.
Za ostatnie pi obrazw, ktre wysaem do Parya podczas
ostatniego pobytu w Polsce przesyam Ci fors przez mego
przyjaciela wybierajcego si do Warszawy w poowie lutego.
Nasza umowa pozwala mi proponowa Ci wymian nowo
powstaych obrazw w zamian za te, ktre le ju u mnie w
komisie. W zwizku z tym chciabym dokona troch innej operacji:
wymieni, cho dziesi obrazw znaczonych, Z (ktre z mojej
wasnoci przejd do Twoich komisowych obrazw) na dziesi
innych obrazw, (ktre z Twoich obrazw komisowych przejd na
moj wasno). Chodzi wic o czynno czysto prawn bo i jedne
i drugie obrazy znajduj si fizycznie u mnie.
Poniewa nie posiadam dubletw rewersw, jakie Ci zostawiem na
obrazy komisowe i na podstawie ktrych mgbym okreli Ci te
ktre chciabym wymieni za obrazy znaczone "Z", prosibym Ci
by przy okazji skserowa owe zdjcia i mi je przesa. Na
podstawie tych ksero bd mg cile okreli, jakich wymian
proponuj Ci bymy dokonali.
Ciesz si, e z Tomkiem lepiej.
ciskam Ci najmocniej i rce Twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!
649

Akurat - jak na zo - dostaem kolejnego ataku wtroby, ale przedtem

si ju umwiem z panem Roguskim. Zaczam slajdy! Glinicki twierdzi,
e s to dwa ostatnie wic zrb duplikaty w wyspecjalizowanym
zakadzie. Obraz od wiosny 88 jest ju w USA, bo wacicielka
wyemigrowaa. Cze - znowu mnie boli.
(monogram)
W -wa 9.2.89
Jestem zadrugowany rodkami rozkurczajcymi i przeciwblowymi.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 22.2.89.

Dopiero wczoraj otrzymaem Twj list z dnia 30 stycznia i by chyba

dyskretnie otwierany, ale nie do dyskretnie na to bym tego nie
zauway. Problem przetrzymywania i kontrolowania korespondencji sta
si ju w Polsce przedmiotem interpelacji Rzecznika Praw
Obywatelskich. Mniejsza o to.
Odpowiadam po kolei:
Co do Dyksiskiej to by moe masz racj, nie znam jej dostatecznie, ale
nie wykluczam, e chciaaby Ci nieco wicej oskuba. Nie mona
abstrahowa od polityki tego kraju: ju cae jedno z piter Domw
Centrum jest wycznie za dewizy, jakie tam chrzecijaskie
stowarzyszenie otworzyo dewizowy sklep z butami, cay polski handel
przestawia si na dolary, wywouje to w konsekwencji pazerno nawet u
najodporniejszych, pazerno, ktra zdumiewa przybyszw z Zachodu jeeli dla kogo, kto zarabia ca 20$ na miesic niedostpny jest telewizor i
cotygodniowy odcinek Dallas to wyjanianie mu, e DALLAS nie jest
warte nawet pierdnicia, a wolno ducha jest waniejsza od telewizora
trafia jednak na kompletny brak zrozumienia.
650

Sprawa nastpna: Cakowicie rozumiem Twj niepokj odnonie 10

obrazw, ktre musiaby kupi pod koniec roku, podczas gdy np. tylko
trzy lub aden nie wart byby w Twej opinii uruchamiania gotwki.
Uwaam to zreszt za nie fair, by zmusza Ci do czegokolwiek w
sytuacji, w ktrej sam nie jestem nareszcie do niczego zmuszany i
przyznam, e te 10 obrazw wymyliem tylko po to by ukierunkowa Ci
w kierunku "wariantu drugiego" mojej oferty z dnia 21.12.88. Skoro
jednak jak widz i tak wybrae wariant pierwszy to wszelkie zachcanie
Ci mija si z celem, a ja naprawd (niezalenie, co na mj temat mylisz)
nie mam zamiaru oskuba Ci i to pod przymusem z moliwie
najwikszej iloci pienidzy. Tak wic przyjmuj, e wybrany zosta
przez Ciebie wariant pierwszy i ze swej strony rezygnuj z wymogu
nabycia przez Ciebie pod koniec roku okrelonej iloci obrazw. Moesz
kupi tyle ile uznasz za warte kupienia lub nawet nie kupi nic. Nie
ukrywam, e aktualnie jestem w kiepskiej formie i wiadomo, e musz
si na koniec roku "wywiza" tak ilociowo jak jakociowo dodatkowo
pta mi rk. Wbrew temu, co zapewne sdzisz, take w sytuacji serii "Z"
chciaem si przede wszystkim "wywiza". Zamiar wywizania si przez
czowieka zwizanego brzmi jak kiepski kalambur i w konsekwencji
zaciska tylko wizy! Na razie ilociowo jestem fatalnie do tyu, co
spowodowane jest gryp, ktra wygryza mi okoo miesic czasu jak te
wieloma innymi czynnikami za caego ubiegego roku: seri "Z",
remontem, naszymi nieporozumieniami pod koniec roku, sprawami z
Tomkiem et c. Wbrew pozorom serii "Z" nie uda mi si tak atwo zrzuci
z grzbietu i by moe (nie uprzedzajmy faktw) namaluj nieco
zmienione wersje niektrych obrazw, bo te tematy zaczy mnie
"przeladowa". Wszelkie manipulacje na mechanizmie twrczoci
mona przyrwna do lekkomylnych zabiegw medycznych: Komu
wypadaj wosy i grozi mu ysina, a wic c prostszego jak zaaplikowa
mu damskie hormony. W konsekwencji wosy odrastaj, ale na dodatek
zaczynaj rosn piersi, a wic pakuje si facetowi mski hormon i wosy
zaczynaj rosn mu na plecach i na klatce piersiowej oraz pojawia si
nadcinienie, a w konsekwencji wylew lub zawa. Co podobnego dzieje
si teraz z moim talentem. Musz przez duszy okres czasu odstawi
wszelkie lekarstwa w tym take odczucie, e musz si wywiza.
Chciabym po prostu odbudowa swoj niezawiso lub to, co z niej
jeszcze zostao. Sprawa trzecia, czyli wymiana obrazw z serii Z za
wybrane obrazy komisowe. Zrbmy to inaczej w sposb dla mnie
651

psychologicznie dostpniejszy. O ile nie myli mnie moja genialna

dedukcja, to zadowoli Ci inna forma, a mianowicie prawo do
niekontrolowanej sprzeday bez obowizku rozliczania si ze wszystkich
obrazw komisowych. W zwizku z powyszym zwalniam Ci
jednostronnie ze zobowizania zawartego w ad punkt 30" poprawek i
uzupenie z dnia 24 lipca 1986, a wyraonego w zdaniu: Kady obraz
sprzedany przez PD musi by jak najrychlej zapacony ZB po
standartowej cenie, za ZB zostanie niezwocznie powiadomiony o fakcie
sprzeday. Po pierwsze cz obrazw nie jest ju po cenie standartowej
tylko po jej poowie, a po drugie wyraam zgod na to, by mnie nie
informowa ani nie paci natychmiast tylko wtedy, gdy jest to dla
Ciebie finansowo dogodne - w skrajnym wypadku moesz to uczyni
dopiero moim spadkobiercom. Natomiast od serii Z chciabym si
odci, podobnie jak odciem si przed laty od portretu Banachowej,
ktry, na szczcie nie spodoba si Banachowi podobnie jak seria Z
Tobie i mogem go natychmiast spali w piecu. Skdind nie wydaje si,
by sprzedajc poprzez galeri Valmay i za porednictwem faceta, o
ktrym mi mwie przez telefon tzw. przez Ciebie obrazy sabe mia
mniejsze szanse upchnicia serii Z (niezalenie od tego, co obaj o niej
mylimy) ni niektrych przynajmniej obrazw komisowych.
Wreszcie sprawa czwarta, o ktrej nic nie napisae, a ktra jest dla mnie
istotna: Po ile wypady katalogi wraz z wysyk? Chodzi o to, e
chciabym wiedzie ile jeszcze katalogw jest do mej dyspozycji.
Wspominae co nieostro, e cena katalogu wraz z wysyk wyniesie
okoo 55 dol. Wysae 10+2 katalogi z mojej kasy. Moja naleno za
pi obrazw po p ceny wyniosa 4.562,77 dol. Za porednictwem pana
Roguskiego otrzymaem 3.400,00 dol. Tak wic na cele katalogowe
zostaje 962,77 dol. Dzielc t sum przez 55 otrzymujemy okrge 17 i
p katalogu, ale nie wiem, czy ta suma nie jest tylko przybliona. Tak
wic oczekuj na krtki telefon, moe by nawet nagrany na reponderze:
masz zapacone jeszcze 5 katalogw lub masz zapacone jeszcze 6
katalogw - moe zreszt wypadnie ich mniej, nie mam zamiaru si
targowa, chodzi tylko o to, jak iloci jeszcze mog dysponowa nie
dopacajc? I to by byo na tyle. Piknie pozdrawiam i cz te ukony
dla Pani Anny.

652

PS: Potwierd ze swej strony, e wybrae wariant pierwszy. Lubi

wiedzie, na czym stoj - nie musiabym wtedy wybiera piciu takich,
piciu innych, co bynajmniej w mej ciasnocie nie jest rzecz prost, a
przy moim braku decyzji, gdy idzie o decyzje ostateczne, stanowi
dodatkowe obcienie psychiczne, ale jak zwykle najgorsza jest
niepewno i stan oczekiwania.
***
Marly le Roi le 17 juin 1989
Drogi Zdzisawie,
Przesyam Ci przez pani Szczycisk 3.500$ za rysunki.
Ostateczne rozliczenia kocwki dokonamy w przyszoci w
zalenoci od rozlicze za ksiki i od innych naszych rachunkw.
Nie czekajc jednak na nasze nastpne spotkanie zanotuj ju teraz
na mym rewersie rysunkowym, e to przynajmniej mamy ju
odhaczone i e rysunki nale definitywnie do mnie.
W poniedziaek lub we wtorek bd mia odpowied na pewne
moje tutejsze starania, ktre, jeli zostan uwieczone sukcesem
spowoduj, i zjawi si w Polsce ju w lipcu by si z Tob
zobaczy. Jeli jednak miaoby si tak sta uprzedz Ci o mym
przyjedzie i sprecyzuj wszystko telefonicznie, by moe nawet
wczeniej ni ten list dotrze do Ciebie.
ciskam Ci mocno i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Marly le Roi 17 grudnia 1989 r.
653

Drogi Zdzisawie,
1) Niniejszym przesyam Ci cz pyt, o ktre prosie a ktre
udao mi si dosta we FNAC'u.
2) Przesyam rwnie jeden egzemplarz "NIKE" z artykuem Saur.
3) Przekazuj przez Ciebie panu Kudukowi tamy video Betacam
do przegrania w systemie PAL wszystkiego, co si tyczy Ciebie
(jego filmw o Tobie, filmu Dziworskiego "Sen", twoich poprzednich
wywiadw telewizyjnych, oraz tego, ktry zrobia z Tob i mn pani
Dryl). Prcz tego prosz go o nagranie wszystkiego, co znajdzie o
Szajnie (Rapliki, Dantego, wystawy w "Zachcie" etc).
4) Moja ona przywozi Ci 91 egzemplarzy afiszu specjalnie
odbitego osobno z prob by podpisa kady z nich i
ponumerowa je od 1/85 do 85/85 owkiem dopisujc (o ile boisz
si, e nabywca mgby pomyle, i chodzi o dzieo oryginalne)
"Affiche". Sze egzemplarzy przeznaczonych jest "na straty" przy
prbach podpisywania i numerowania.
Jest na to popyt. Poniewa mj litograf nawali mi, sprzedajc
numerowane i podpisane przez Ciebie afisze po 300 Frankw (a
nie po 2000 frankw, jak mgbym sprzedawa litografie) bd si
mg troch "odku".
5) W Polsce bd w poowie lutego by wybra prace Szajny na
jesienn wystaw w mojej galerii. Wtedy te oddam wam obraz
twojej ony i, (mam nadziej) ureguluj mj dug w stosunku do
Ciebie.
Jak na razie bowiem sprawy maj si nie najlepiej: przez dwa
miesice wystawy nie sprzedaem ani jednego twego obrazu ani
rysunku. Z pocztku nic z tego nie rozumiaem, bo przecie
poprzedniego roku sprzedaem chyba 15 obrazw. Teraz
przyczyna jest dla mnie dosy jasna: ulica Quincampoix, mimo, i
wietnie pooona obok Centrum Pompidou i mimo, i na tej ulicy
654

moja galeria ma chyba najlepsze miejsce jest "moda". Jej 23

galerie nie maj jeszcze renomy zagranic. Jak na razie wic jest
ona uczszczana tylko przez francuskich intelektualistw. Ot ci
ani nie maj forsy ani nie maj zwyczaju wydawa jej na obrazy
przekraczajce cen 40.000 frankw. Patrzc wstecz widz, i ci,
ktrzy poprzednio kupili ode mnie twoje obrazy byli prawie
wycznie obcokrajowcami, ktrzy przechadzali si od dawna
renomowan na caym wiecie ulic Sekwany.
Nie bardzo sobie z tego zdajc spraw wystawiem twoje obrazy i
rysunki za ceny, za jakie mgbym si sprzeda na ulicy Sekwany,
po ktrej chodz Niemcy, Amerykanie czy Tahitaczycy, lecz nie
za takie, na jakie sta finansowo i psychicznie Francuzw
udajcych si na ulic Quincampoix.
Poprawka strzau musi nastpi jak najspieszniej i bdzie polega
na obnieniu cen w zwizku z otwarciem twego "muzeum-galerii" w
piwnicach mojej galerii. Bdzie to miao miejsce ju 16 stycznia
przy okazji wernisau wystawy Henricot. Wystawi wwczas na
dole inne ni dotychczas pokazane na grze twoje obrazy. Tym
samym bd mia pretekst do obcicia ich cen o prawie poow,
(czego nie mogem zrobi w ramach trwajcej obecnie wystawy
bez powodowania wraenia, i robi "wyprzeda"). Wtedy te
sdz, i jako to "pjdzie". Poza tym trwao wystawy w twoim
"muzeum galerii" te prdzej czy pniej musi doprowadzi do
regularniejszych sprzeday. Wreszcie mam nadziej, i sprzedam
obrazy Henricot, (przy ktrych nie popeni ju bdu, jaki
popeniem przy twoich). To te mi przyniesie jakie pienidze,
ktre w pierwszym rzdzie przeznaczone zostan dla Ciebie.
Nie panikuj wic i maluj w spokoju bo nawet gdyby przyszo mi si
zaduy jeszcze bardziej w banku i tak swoje otrzymasz. Nie ma
kry, na ktrej by dryfowa, nie ma nad Tob oka cyklonu a my
spokojnie, cho mozolnie pyniemy w wyznaczonym kierunku.
Jedyn rzecz, o jak wic prosz jest zimna krew i cierpliwo.
Moe si zreszt okaza, i nawet i one nie bd potrzebne, bo
przed przyjazdem do Polski sprzedam kilka twoich obrazw zaraz
po wernisau Henricot w zwizku z now fal odwiedzajcych. W
655

rzeczy samej jest to wspaniay malarz, na ktrego wernisa znowu

zwali si tum, tum, ktry przy okazji zwiedzi wieo otwarte
piwnice twojego "muzeum galerii" i tam odkryj twoje obrazy
wystawione za "przystpne" ceny.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 8 lutego 1990

W zwizku z telefonem z dnia 28 stycznia br. informujcym mnie, e nie

masz pienidzy i z duym opnieniem otrzymam zaledwie cz mego
wynagrodzenia za rok ubiegy, zmuszony jestem [po bardzo gruntownym
przemyleniu sprawy] do postawienia pewnych warunkw. Warunki te
maj za zadanie przede wszystkim doprowadzenie do tego bym w
dajcym si przewidzie czasie otrzyma od Ciebie zalege wynagrodzenie
w caoci, jak te zabezpieczenie mnie przed ponownym wystpieniem
analogicznej jak obecnie sytuacji za rok, dwa lub w dalszej przyszoci.
Skoro zamiarem Twoim jest - jak napisae w licie z dnia 17.12.1989 rzetelne spacenie wszystkiego, to warunki ktre stawiam poniej nie s
dla Ciebie grone i w niczym nie ograniczaj Twych dotychczasowych
praw z wyjtkiem wprowadzenia pewnych terminw, ktre jednak nie s
w adnym wypadku terminami naglcymi. Istnieje te sprawa 12 miesicy
spokojnej i pozbawionej stresw pracy, ktre miaem zagwarantowane w
naszych oboplnych ustaleniach. Jak domylasz si w sytuacji, w ktrej
zaczynam by niepewny przyszoci, pojcie "spokojnej pracy" staje si
czyst iluzj! Jeli doda do tego, e koniec ubiegego roku i pocztek
biecego miaem skrelony z yciorysu twrczego na skutek choroby, to
praktycznie jestem obecnie prawie bez obrazw i w zwizku z powsta
teraz sytuacj oraz obaw o przyszo nie zanosi si na to bym wystrzeli
pomysami i wydajnoci. Tak wic warunki o ktrych poniej, musz te
obejmowa owe 12 miesicy spokojnej pracy, ktre z racji koniecznoci
"popracowania nad sob" musz otrzyma!
656

Warunek 1: Termin spaty dugu zostaje przeduony do koca 1990 roku.

Jest to chyba okres wystarczajco dugi do zebrania potrzebnej sumy
pienidzy. O ile dug w tym terminie nie zostanie spacony "na zero" to
obrazy namalowane w okresie od ostatniego ich odbioru a do koca 1990
przechodz bezwarunkowo do mej dyspozycji, co zreszt wynika z
naszych oboplnych ustale. Jeeli bowiem nie masz, czym spaci dugu
to samo przez si rozumie si, e nie masz, za co naby nowych obrazw,
za obrazy nie nabyte w terminie przechodz do mej penej dyspozycji tak przecie ustalilimy. Poza tym bd zmuszony w takim wypadku i
niezalenie od tego jak wiele jeszcze zostaoby do spacenia przystpi w obawie, e stan Twej niewypacalnoci zacznie si pogbia - do
organizowania wystawy handlowej w jednej lub kolejno kilku galeriach,
aby potem, gdy ju skocz mi si oszczdnoci, a Ty bdziesz nadal
niewypacalny, nie zosta na lodzie. Termin tej wystawy przewiduj na
przeom 1991/1992, czyli od pocztku padziernika 1991 do koca
stycznia 1992. Zafiksowa j jednak musz poczynajc od 1 stycznia
1991, gdy sprawy techniczne w Polsce wygldaj tak jak wygldaj, a
musiabym si liczy nie tylko z zaklepaniem terminw, ale plakatami,
katalogami, dyskretn [ukryt] reklam dla zapewnienia sobie nabywcw
etc. Wystawa taka byaby po 1 stycznia 1991 nie do odwoania, gdy
zaangaowane w to zostayby osoby trzecie, jak te ich rodki finansowe i
presti, tak wic ewentualny powrt do ukadw poprzedzajcych - jeli
by sobie tego yczy - mgby nastpi dopiero w 12 miesicy po jej
otwarciu i obejmowa obrazy namalowane po 1 padziernika 1991,
nawet, jeli cao Twego dugu zostaaby spacona w midzyczasie, czyli
midzy 1 stycznia 1991, a 1 padziernika 1991.
Warunek 2: O ile dug zostaby spacony wczeniej, czyli przed kocem
grudnia 1990 roku, to "warunek 1" staje si cakowicie nieaktualny i
mona pomin go w dalszych rozwaaniach. Pozostaje jednak kwestia
owych 12 wolnych od stresu miesicy do pracy twrczej. Okres ten by mi
zagwarantowany oboplnymi ustaleniami. Poniewa zanim dug nie
zostanie spacony "na zero" spokoju do pracy nie uzyskam, to najblisza
prezentacja i zakup nowonamalowanych obrazw nastpi moe dopiero
w 12 miesicy od momentu cakowitej spaty dugu. Jest to korzystne te
z tego punktu widzenia, e wicej kredytu naprawd nie mog udziela,
gdy obraca si to przeciw mnie, za niezakupione za gotwk obrazy
przechodz do mej penej dyspozycji, tak wic aby zebra potrzebne
pienidze bdziesz potrzebowa duszego czasu i owe 12 miesicy bd
657

jak znalaz. Mnie z kolei bd one potrzebne do spokojnej pracy nad sob,
ktrej od dobrych paru lat nie miaem [i odczuwam tego skutki!] pracujc
wycznie od wystawy do wystawy "na krtkim oddechu". I tak, co
najmniej trzy miesice z owych dwunastu strac na "dochodzenie do
formy".
I tak by wyglday moje warunki. Mam nadziej, e nie uznasz ich za
bezwzgldne. Waciwie nie wymagaj od Ciebie adnych wyrzecze z
wyjtkiem cierpliwoci, wic skoro wymagasz jej ode mnie....
Teraz sprawa, ktra wyonia si ostatnio i ktra nosi wszelkie cechy
gorzkiej piguki nie tylko zreszt dla Ciebie, ale take i dla mnie. Jest ona
niezalena od tego, co wyej, wic faktu, e j teraz poruszam nie traktuj
jako "akcji odwetowej" na Twoj niewypacalno. Ow w Polsce
nastpuj teraz lawinowo ogromne zmiany na rynku i w zwizku z tym na
przyszo, poczwszy od nastpnej transakcji cena podstawowa
wyliczona wg zasad z 1984 roku i rewaloryzowana, jest nie do
utrzymania! Nie wiem w tej chwili jak uksztatuj si warunki za rok,
gdy z jednej strony przewidywane s dalsze podwyki jak to: energii
elektrycznej, paliw pynnych, czynszw, etc., co oczywicie wpynie na
lawinowy wzrost wszystkich cen, z drugiej strony wystpi moe bariera
popytu i ceny bd musiay ulec obnieniu. Dzi tego nikt nie przewidzi,
ale jak by na to nie patrze, trzeba si liczy z bardzo powanym
podniesieniem ceny podstawowej, co w konsekwencji moe spowodowa,
e nie opaci Ci si wogle nabywa obrazw za t cen, tak jak mnie nie
opaci si ich sprzedawa za dotychczasow, przy czym okrelenie "nie
opaci" nie okrela tu cile mego odczucia, e pozbywabym si pracy
stanowicej sens mego ycia za grosze i e w zwizku z tym w ogle
lepiej nie sprzedawa si za takie pienidze, a malowa na luzie i
wycznie dla siebie, zarabiajc na ycie, czym innym ni sztuka:
Powstay teraz w Polsce w tej materii pewne nowe moliwoci i w
zwizku z tym o czym wyej, dogbnie je rozwaam.
Wracajc do ceny podstawowej, to jaka taka jasno co do konkretnych
cyfr bdzie moliwa nie wczeniej ni w czwartym kwartale br., obecnie
sygnalizuj tylko, e taki problem wystpi i musz si z nim liczy. Tak
jak sprawy stoj obecnie, [ale nie ostatecznie] podwyszenie ceny
podstawowej musiaoby wynie ca 40 % aby jej sia nabywcza w Polsce
bya taka jak poprzednio.
658

Nie zapomniaem te i o tym, e zobowizaem si w terminie do czerwca

br. da odpowied na to czy nalenoci mog by regulowane w DM.
Zbadaem rzecz gruntownie, ale ostrzegam, e w takiej sytuacji cena
podstawowa wzronie jeszcze o dodatkowe 7 %. Skd si to bierze?
Ow walut odniesienia w Polsce jest USD i gros sklepw
szerokoasortymentowych z Pewexem i Balton na czele prowadzi
rachunki w USD. Oczywicie kupowa w nich mona za dowoln
wymienialn walut, ale trzeba si wtedy liczy z kursem tzw. "eksportu
wewntrznego", ktry jest wyszy w granicach 7 % od kursu Giedy
londyskiej. Procent ten waha si w odstpach kilkudniowych w gr i w
d, ale zamyka w granicach 7 %. Dla przykadu: w dniu dzisiejszym
gazeta telewizyjna podaje, e kurs Giedy londyskiej wynosi DM 1,6573
za jednego dolara za kurs "eksportu wewntrznego" w Polsce wg tej
samej gazety wynosi 1,7463 za jednego dolara. Oczywicie jest w
Warszawie pewna ilo sklepw niemieckich lub polsko-niemieckich,
ktre prowadz rachunki w DM, ale to sklepy wskobranowe, ich ceny
s niekonkurencyjnie wysokie w stosunku do Pewexu i Baltony, za oferta
towarowa bardzo uboga i dlatego prawie nikt w nich nie kupuje - ja te.
Wyjaniam to wszystko, bo masz skonno przy kadej nadarzajcej si
okazji, w sposb przykry dla mnie, traktowa mnie jak kretyna, ktry
upar si na dolary na zasadzie jakiego "mistycyzmu monetarnego", a to
tylko dostosowanie si do konkretnych warunkw lokalnych.
Reasumujc: chtnie przyjm DM zamiast USD, ale bdziesz si musia
liczy z dodatkowym podniesieniem ceny o 7 % i dlatego rzecz poddaj
pod rozwag.
To tyle. Odpowiedziaem na pimie, bo istnieje wiele zalenoci i
niuansw i wolabym by mg to wszystko parokrotnie przestudiowa.
(monogram)
PS.
Warszawa 12.2.1990
Przepraszam, e daj Ci xero zamiast oryginau, ale gdy dzi rano
odbieraem odbitk z xerokopiarki przecig, ktry wytworzy si na
skutek otwartych drzwi zdmuchn wszystko na zalan wod i botem
podog, co spowodowao spaskudzenie oryginaw, ktre w tej sytuacji
659

zostan dla mnie. Przepraszam, ale nie chce mi si ponownie pisa tego
"na czysto" i powtrnie nie do xerowania.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 17.3.90.

Z pewnym opnieniem wysyam zapowiedzian list pyt. Niestety

cigle choruj i nie wiem czy to ju tak pozostanie? Nigdy do tej pory nie
miaem tak dugiego okresu kolejnych atakw wtrobowych. Zaczo si
4 grudnia, a ostatnie miaem przedwczoraj i wczoraj.
Przemylaem spraw naszych nieporozumie i sdz, e w pewnym
zakresie mog Ci wyj naprzeciw. Moja zapowied koniecznoci
renegocjacji ceny podstawowej wzia si z dwch przesanek: Jedn byo
to, e w skrajnym wypadku zapata nastpiaby dopiero w kocu grudnia
1991, czyli za blisko dwa lata, kiedy by moe mie ju bdziemy w
Warszawie cenowy Pary, drug by w nieszczsny punkt 37, co do
ktrego jak myl nareszcie uzyskalimy wsplne stanowisko, ktre
zreszt byo podstaw naszej podstawowej umowy. Tak wic
potwierdzam teraz raz jeszcze to, co napisaem by rcznie na papierku z
pocztkiem listopada 1989, e za obrazy namalowane w roku biecym,
czyli 1990, cena podstawowa wyniesie 1.600 USD bez adnych narzutw,
a renegocjacji dotyczy bdzie dopiero cena podstawowa obrazw
zakoczonych po 1 stycznia 1991, z tym, e termin jej negocjowania
wolabym przesun najdalej jak tylko si da, bo waciwie cigle bardzo
trudno jest o jakiekolwiek prognozowanie. Tak jak sprawy wygldaj np.
obecnie, a wygldaj inaczej ni to z pocztkiem lutego, ewentualna
podwyka przedstawia si mniej drastycznie. Jeeli wierzy prasie to w
ostatnich dniach bardzo powanie obniono co wwozowe na elektronik i
by moe jest to pocztek procesu, ktry doprowadzi po okresie
wstrzsw do jakiego nie tak bardzo drastycznego dla nas kompromisu.
Oczywicie niczego nie da si przewidzie a la long, ale by moe, e za
dwa lata nie bdziemy mieli tu Parya, lecz Belgrad. Zaczekajmy.

660

Co do pyt to prosibym by w jednej paczce nie byo wicej ni 10 sztuk

gdy nowe przepisy celne [ktre by moe te zostan potem uchylone]
wszystko co przekracza 200 USD traktuj jako "towar" i obkadaj
progresywnym podatkiem i wysokim cem wwozowym. Poniewa jednak
zaleaoby mi by dosta pyt jak najwicej, a i Tobie chyba zaleaoby na
tym by pozby si zobowizania jak najszybciej, proponuj by
ewentualnie wysa na kilka adresw, ktre podaj poniej, z tym, e o ile
to zrobisz poinformuj mnie telefonicznie abym uprzedzi osoby
zainteresowane, e przyjdzie na ich adres paczka dla mnie.
1. Tomasz Beksiski ul. Mozarta 6/1109, 02-744 Warszawa
2. Emil Kuc ul. Wociaska 8/10, 01-710 Warszawa
3. Maria Turlejska ul. Puawska 26/8, 02-512 Warszawa
Ponadto bardzo bym prosi, o ile zostay Ci jeszcze albumy, o wysanie
jednego, ale wybranego, [aby nie byo w nim usterek technicznych, ktre
w fabrycznie zapakowanej paczce, ktr otrzymaem przed rokiem
obejmoway ca 30 %] gdy idzie o bibliofila, dla ktrego liczy si bardzo
wygld. Adres brzmi: Wojciech Skrzydlewski Rozliczymy si, gdy
bdziesz w Warszawie. OK? To tyle dobrego, piknie pozdrawiam Ciebie
i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 23.3.90.

Niestety nie mogem odpowiedzie na Twoje dwa telefony gdy w dniu

21 rano wyjechalimy do Dynowa na poudnie Polski [tam gdzie
przebywa teciowa] i wrcilimy dopiero przed dwiema, trzema
godzinami. Wg relacji Tomka, ktry notuje dla mnie kiedy byy nagrania,
pierwsze byo wieczorem midzy 19 a 23 w dniu 21, a drugie na drugi
dzie przed poudniem.
Nie bardzo umiem Ci odpowiedzie na Twoje pytania. Musiabym
wiedzie, do ktrej galerii kto wstawia te obrazy, a powiedziae tylko,
661

e "kto w Warszawskiej Galerii" wstawia moje obrazy. Tutaj nie Pary,

ale galerii jednak troch jest i nawet nie bardzo je znam! Gdybym jednak
wiedzia to przy mojej niemiaoci nie starczyoby mi odwagi, by wej
do galerii, gdzie od rki bybym rozpoznany [od czasu albumu gdzie bya
moja fotografia, jestem w rodowisku zainteresowanych handlem sztuk
raczej znany] by sprawdzi, jakie to obrazy, nie mwic ju o tym, e lwi
ich cz rozprzedaem przed laty anonimowo, wic i tak nie
wiedziabym, kto je wstawia, a przecie pyta o to i nie wypada i nie jest
przyjte i nawet gdyby byo, to galerzysta by si zasoni tajemnic
zawodow. W kadym razie, jeli pod wpywem paranoi obawiasz si, e
po nocach maluj [antydatujc] "pikne fantastyczne krajobrazy" i "asy
na pienidze" wstawiam je po cichu do zaprzyjanionych galerii to si
mylisz. Te obrazy mog pochodzi zarwno od Palczewskiego jak i od
setki innych posiadaczy, ktrzy pragn podreperowa swj budet, bo w
Polsce nastpuje teraz wymiana elit finansowych. Np. Tomka koledzy ze
szkoy, ktrych pamitam jako rozwrzeszczane dziatki skaczce po
naszym ogrodzie, zarabiaj teraz rocznie na czysto po 50.000 dolarw i
wicej, co jak na Polsk nie jest zym wynikiem [u jednego z nich nawet
zamwiem wczoraj w Rzeszowie po znikowej cenie xerokopiark
Canon NP-1010, mieszka w Rzeszowie, koczy budow domu, sprzedaje,
kupuje, ma jakie przedstawicielstwa i zarejestrowan firm, personel
techniczny, ktry instaluje te kopiarki czy overlocki i instruuje klientw,
zapewnia gwarancj etc.], natomiast ludzie typu Palczewskiego, ktrych
pamitam jako bonzw finansowych ery Gierkowskiej, pdz cichy ywot
emerytw i to zuboaych emerytw, gdy ich niegdysiejszy sukces nawet
w wymiarze finansowych rezerw nie za wiele jest dzi w Polsce wart, tak
wic wyprzedaj si take i z obrazw. Oczywicie s moje obrazy w
galerii Wahl, ale te, o ktrych ja wiem, to obrazy, z jakich zrezygnowae
bodaje w lipcu ubiegego roku ["swastyka", "drzewo" i kobieta na
"kokowatych" jak to okrelie nogach, zreszt swastyka jest ju dawno
zadatkowana za kobieta i drzewo sprzedane] - teraz wstawiem tam te
obraz, ktrzy przywieli mi moi przyjaciele z Sanoka i ktry pochodzi z
roku 1970. Oferowaem go take i przede wszystkim Tobie za 3.000 dol.,
bo tyle oni za niego chc, ale zrezygnowae z powodu braku pienidzy.
Czeka na Twoj decyzj od 7 listopada 1989 do 21 lub 22 grudnia, 1989
kiedy zadzwonie, e z braku pienidzy rezygnujesz i teraz oni go
wreszcie dostarczyli do Warszawy i w dniu 10 marca wstawiem go do
Wahl, te za sum 3.000, za ile ona za niego zechce tego nie wiem.
662

A propos owego "drzewa" czy te w ogle. Obraz ten kupi u Wahl taki
aktor angielski Donald Sutherland i podobno bardzo dokadnie, kartka po
kartce oglda Twj album, pytajc czy mgby naby jakie tam
reprodukowane obrazy i ona go kierowaa do Ciebie, ale nie pamitaa
nazwy ulicy, wic tumaczya tylko, e to obok centrum Pompidou i e
galeria nosi nazw "Galeria Dmochowski". Ow byoby rzecz nie tak
kosztown, a moim zdaniem sensown, by wydrukowa galerii adn
wizytwk o formacie normalnej koperty lotniczej - jeeli chcesz pj w
koszta to skadan we dwa lub w trzy, ale moim zdaniem wystarczyby
kartonik, ktry zawieraby dokadny adres, telefon, by moe jak
niewielk reprodukcj i koniecznie na odwrocie PLAN pokazujcy w
sposb schematyczny, tak jak to robi Japoczycy, w jaki sposb trafi do
Twojej galerii w nawizaniu dajmy na to do centrum Pompidou, stacji
metra lub innego istotnego punktu orientacyjnego. Gdybym ja dosta
troch takich wizytwek, dawabym je za kadym razem gdyby mnie
pytano o galeri, a czsto o ni pytaj telefonicznie, osobicie lub
listownie. Wsadzabym kartonik do koperty i wysya pod wskazany
adres. Odradzabym jednak przesad edytorsk jeli idzie o format ju
choby z tego powodu by rzecz miecia si w portfelu i w maej lotniczej
kopercie - due druki trudno si wysya, atwo niszczy, a jeszcze atwiej
gubi, bo nie mieszcz si w kieszeni lub portfelu.
Poza tym nic nowego. W ubiegym tygodniu wysaem Ci list pyt, ktr
zreszt na pewno dostaniesz wczeniej ni obecny list. Piknie
pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 24.4.90.

Otrzymaem wczoraj list, wizytwki i zaproszenie. Dzikuj! Z listu

wynika, e nie otrzymae jeszcze listy pyt. Naley wic sdzi, e
zagina i wysyam teraz jej duplikat. Poniewa jednak list, ktry jej
towarzyszy zawiera wane moim zdaniem informacje, pisz w tej
sprawie raz jeszcze: Jednym z powodw naszego nieporozumienia w
lutym br. byo to, e wystpiem z wnioskiem o renegocjacj naszej ceny
663

podstawowej, mimo i w listopadzie ubiegego roku zobowizaem si by

na pimie utrzyma za rok 1990 te same ceny, co za rok 1989. Po
zastanowieniu si przyznaem Ci w tym punkcie racj i zgadzam si z tym
by ceny obrazw namalowanych w roku 1990 nie ulegay adnej zmianie
w stosunku do roku ubiegego. Renegocjacji poddamy dopiero ceny
obrazw, ktre namaluj po 1 stycznia 1991 i proponowaem by termin tej
renegocjacji oddali jak najbardziej to moliwe w czasie, bo tutaj
wszystko jest pynne i zmienia si z dnia na dzie, raz w lewo raz w
prawo, raz w gr raz w d, nikt nie wie jeszcze, na jakim poziomie
nastpi stabilizacja i kiedy ona nastpi.
Chciabym take w tym miejscu usprawiedliwi si, dlaczego mimo
danego na pimie sowa wycofywaem si z niego w licie z dnia 8 lutego
br. Ow skomplikowane uwarunkowania terminw odbioru i patnoci
stwarzay te i tak moliwo, e patno za obrazy namalowane w
latach 1990 oraz 1991 nastpiaby dopiero w kocu grudnia 1991, a po
prostu nie wpada mi do gowy idea, by oddzieli obrazy namalowane w
oku 1990 od obrazw namalowanych w roku 1991. Z kolei fakt, e
nareszcie doszlimy do zgody w sprawie punktu 37 i pi obrazw
rocznie zostawa bdzie dla mnie zgodnie z mym wyborem spowodowa,
e nie musz si obawia, i nie dysponujc wystarczajcymi rodkami na
kupno wikszej iloci obrazw, kupisz za cen podstawow
niezrewaloryzowan wycznie owych 5 "najlepszych, co byo obaw
paranoiczn, ale utrudniajc mi prac i zniechcajc wrcz do niej.
Waciwie uzyskaem teraz luz i gdyby nie choroba, ktra mnie nie
opuszcza mgbym pracowa bez stresu.
Miaem ju i w tym tygodniu na dusz obserwacj do szpitala, ale od
ub. wtorku nastpia pewna poprawa i na razie zostaj w domu i nawet
bior si dzi po duszej przerwie do pracy. Co do Twoich obaw, e
galeria Alicji Wahl stanowi dla Ciebie konkurencj bdc przyczyn
Twych niepowodze, to wydaje mi si, e nie przemylae tego
gruntownie: Zostawie mi w tym roku cztery obrazy. Trzy dostaa Wahl,
a jeden dosta Nyczek. Wahl dwa sprzedaa Sutherlandowi [o tym
pniej], ktry o Twoim i Twej galerii istnieniu dowiedzia si dopiero od
niej, jeden jest zarezerwowany przez jej staego klienta z Wiednia, a
Nyczek sprzeda obraz na podstawie slajdu swemu staemu klientowi z
Australii i wysa go poczt. Wtpi by w facet wiedzia o istnieniu Twej
Galerii! Zostaj jeszcze dwa obrazy, ktre teraz daem Nyczkowi ja, ze
664

swych starych "zweite sort" [byy one oferowane Tobie, ale ich nie
chciae - jeden wisia w przedpokoju, drugi u teciowej za tapczanem].
Te obrazy nie zostay jeszcze chyba przewiezione z Warszawy do
Krakowa, a wic nie one odcigny klientw z Twej galerii. Innych nie
bdzie, bo ich po prostu banalnie nie mam, a jeli co sprzedawa bd [o
ile bd nabywcy] to mae rysunki, ktre znasz i na ktre cena w Polsce
jest moim zdaniem do przyjcia. Na razie ich jednak prawie nie
sprzedawaem, poszy tylko na kilku aukcjach na tzw. "dobroczynno" i
to wbrew Twym przewidywaniom, e raz sprzedawszy na aukcji za
ptorej miliona zafiksowaem tym samym swoj cen na tym puapie,
rysunki poszy na jednej aukcji dwa po trzy i p miliona, na drugiej po
pi i p miliona, a na trzeciej jeden za sze i p miliona. Chyba, e to
Ty je wykupie? To w Polsce w przeciwiestwie do Parya panuje w tej
materii daleka od monoci prognozowania anarchia, a i ceny te rosn
np. Duda Gracz i Berenicki sprzedali na aukcji w hotelu Marriot obrazy
po przeszo 200 milionw zotych i jeli wierzy telewizji nabywcami byli
krajowcy. A przecie zotwka si stabilizuje, a cena dolara nie drgna
od 1 stycznia do dzi!
Teraz o Sutherlandzie: Siostrzeniec ony, ktry pracuje w telewizji
zetkn si z nim i sprzeda mu za 7.500 dol. mj obraz, ktry dosta przed
wielu laty w prezencie lubnym. Zreszt Sutherland kupi go te na
prezent lubny dla ony, z ktr ma ju dorose dzieci, ale teraz dopiero
mia legalizowa [jak mi powiedzia] zwizek. W tym celu ze slajdem
polecia w czasie weekendu do Londynu, po czym uzyskawszy akceptacj
kupi ten obraz. Sam [jak mi mwi] woli moje obecne obrazy. Obraz by
lekko uszkodzony [1974 rok] i w zwizku z tym by u mnie abym go
zaretuszowa. Tak wic jest to trzeci mj obraz, ktry naby w Warszawie.
Daem mu namiary na Twoj galeri, prospekt z mej ostatniej wystawy, a
on napisa mi swj paryski adres proszc o to by zawiadomi go, gdy
bdzie moja wystawa. Powiedzia mi te, e kupi u Alicji dwa moje
obrazy, wic musiaem poprzednio le zrozumie to, co ona mi mwia,
bo daa mi fors za dwa obrazy, ale mwia, e Sutherland kupi tylko
drzewo.
Co do pyt to o ile to moliwe prosz o wysanie na kilka adresw, bo w
jednej przesyce nie powinno by wicej ni ca 10 pyt jak te rachunek
lub nalepione na pudekach ceny, gdy jeli zawarto przekracza 200
dolarw to od nadwartoci paci si potny podatek. Gdyby tak zrobi to
665

zadzwo, na jaki adres wysae

zainteresowane, e to dla mnie.

bym

poinformowa

osoby

Tomasz Beksiski ul. Mozarta 6/1109, 02-744 Warszawa

Maria Turlejska...
To tyle dobrego piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
Rozpiecztowaem jeszcze by doczy xero z adresem Sutherlanda.
Przepisujc by moe zrobibym bd.

***

Drogi Piotrze!

Warszawa 30.4.90.

Dzwonic w dniu 27 bm. powiedziae mi bym "jutro" czeka na telefon

to porozmawiamy obszerniej. Czekaem non stop przez cay dzie i nie
byo adnego telefonu [jeden guchy wieczorem, ktry moe by prb
poczenia si z Parya] a wczoraj, gdy jak zwykle w niedziel po
poudniu wyjechaem do rodziny, nagra si telefon i w Twym gosie
wyczuem uraz, e nie czekaem. "Jutro" to nie "pojutrze" - specjalnie
potem sprawdzaem na tamie czy si nie omyliem. Moe jednak lepiej
si stao, gdy spraw takich, jak zasygnalizowae w telefonie z dnia 27
bm. obiecaem sobie nigdy wicej przez telefon nie zaatwia! Scripta
manet. Wprawdzie ja niejako automatycznie nagrywam kad rozmow
telefoniczn [gdy 90 % jest do Tomka], ale gdzie potem tego szuka i jak
to przechowywa, za to, co potem zostaje w pamici jest dla kadej z
rozmawiajcych osb cakowicie inne, czego przykad miaem gdy w
lutym br. cytowae nasz rozmow telefoniczn, ktra poprzedzia Twj
przyjazd. Ja j bowiem zapamitaem cakowicie inaczej!
Ale wracam do sprawy zasygnalizowanej przez Ciebie, a mianowicie do
koncepcji, by zrobi moj wystaw jeszcze w tym roku w jesieni. Jest to z
wielu przyczyn niemoliwe i wol o tym napisa zaraz, aby brakiem
mojej reakcji nie wprowadza Ci w bd. Z tych wielu przyczyn
666

wystarczyaby pierwsza ["po pierwsze nie mamy armat"] tzn. po pierwsze

nie mam obrazw, z ktrych daoby si wykroi sensown wystaw, a jak
bdzie z mym zdrowiem w tym roku nie jest jeszcze wyjanione i nie
wiem czy szybko si wyjani.
Pozwl jednak, e wyo te i inne przyczyny. W dniu 8 lutego br. w
odpowiedzi na Twj telefon, napisaem list, ktry potem w dniu 24 lutego
by przedmiotem naszej przeszo cztery i p godzinnej szczegowej
rozmowy. W licie tym nakreliem pewne warunki i terminy oraz
szczegowo je uzasadniem i w trakcie dyskusji, jaka wywizaa si na
temat tego listu ani te warunki ani terminy nie budziy Twoich zastrzee.
Tak wic bardzo Ci prosz: zostamy przy oboplnych ustaleniach z
lutego br. i nie wprowadzajmy [jak to si ju stao tradycj na przeomie
kwietnia, maja i czerwca] nowych pomysw, ktre przewracaj wszystko
co byo ustalone. Nie naciskam na Ciebie przecie aby mi szybko
wypaci pienidze, ktre mi jeste winien, co wicej wolabym chyba by
to zrobi jak najpniej, bo uzyskam w ten sposb wicej wolnego czasu
do popracowania nad sob.
S te i inne przyczyny oprcz braku armat i oboplnych ustale. Chodzi
o punkt 37. W jaki sposb mgbym wyodrbni "najlepsze" 5 obrazw z
roku 1990 zanim jeszcze skoczy si ten rok? Musiabym "zamrozi" 5
najlepszych obrazw z tego, co ju by byo pod koniec lata, a wic
spord 14 czy 16 obrazw, obrazy te byyby nie do sprzedania, po czym
pod koniec roku mogoby si okaza, e dopiero po wystawie i "na luzie"
namalowaem owe 5 "najlepszych". Mgby mie wtedy do mnie
pretensje, e nie pozwoliem sprzeda obrazw, na ktre miae klientw,
a ktrych w konsekwencji nie zatrzymaem dla siebie. Oczywicie
perspektywa taka otwiera si te na rok 1991 [o ile odbieraby obrazy
wczeniej ni w grudniu], ale wtedy byoby ju jasne, co jest "najlepsze"
za rok 1990, za wiksza ilo oglna obrazw pozwalaaby w sposb
mniej drastyczny ograniczy liczb obrazw, ktrych sprzeda nie byaby
z przyczyn jak wyej moliwa.
I wreszcie jeszcze jedna przyczyna oprcz braku armat i innych
powyszych przyczyn: Zgodnie ze zrobion przez Ciebie notatk pt:
"Umowa dentelmeska" chcesz bym najblisz wystaw w Twej galerii
w caoci zaprojektowa osobicie. By moe chciae i ju nie chcesz,
jest jednak rzecz pewn, e wystawa, ktr ja zaprojektuj [o ile nadal
667

tego bdziesz chcia] nie bdzie w adnym wypadku ukonem w kierunku

publicznoci, a raczej zademonstrowaniem siebie tak jak ja sam siebie
widz. Tylko w ten sposb potrafi dziaa, tymczasem z Twego
ostatniego telefonu wynika, e jest Ci na gwat potrzebna wystawa
"handlowa", a nie wystawa "prestiowa", co doskonale mog zrozumie,
ale to, co obecnie robi, to, co ju zrobiem i to, co przez najbliszy rok
lub wicej mam zamiar robi, nie bdzie miao walorw handlowych
wrd publicznoci, ktr zdoae zgromadzi wok swej galerii i ktr
dziki Twym opowieciom zdyem w pewnym stopniu pozna.
I tak si sprawy maj jak si maj. Tak wic cytujc Ewangeli "Panie
miej mnie za wytumaczonego".
Poza tym nic nowego. W cigu ostatnich dwch dni nie miaem blw,
ale miesic czy wicej przed witami, w trakcie wit i zaraz po
witach miaem ju tak kup blw brzucha wymagajcych stosowania
rodkw znieczulajcych, po ktrych na drugi dzie jestem "jak dtka",
ogupiay i senny i nie mog pracowa, e zaczyna to stanowi inn
jako ni byo do tej pory. S to ble sabsze, nie wyj w trakcie atakw
jak to byo jeszcze w grudniu na sylwestra, ale bardzo czste i wyglda to
w najlepszym wypadku na wrzd odka lub dwunastnicy, boj si
jednak cholernie gastroskopii, ktr ju raz przed operacj w 1982 miaem
i wspominam jako wprawdzie bezbolesne, ale najobrzydliwsze medyczne
wspomnienie mego ycia! Dlatego te pod takimi czy innymi pretekstami
odwlekam pjcie na obserwacj, [na co naciska Noszczyk] i stale mam
nadziej, e to jako samo przejdzie. No i to by byo na tyle.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 14.5.90.

Po Twym przedwczorajszym telefonie sporo mylaem na temat

ewentualnej aukcji firmy Sotheby w Warszawie. Sprawa jest patykiem na
wodzie pisana, na razie wiem, e przed jakim czasem by tu
668

przedstawiciel firmy Christie i prowadzi oficjalne rozmowy w

Ministerstwie [pokazywaa to TV] teraz wiem od urka, e bdzie
dyrektor firmy Sotheby. Reszta stanowi domysy. W kadym razie gdyby
ktra z tych firm chciaa przeprowadzi w Warszawie happening taki jak
przed rokiem czy dwoma w Moskwie, to jest na to wymarzony okres!
Warszawa stanowi nie tyle punkt inwestycyjny, co punkt turystycznowycieczkowy z obowizkowym ogldaniem Wasy, kocioa
Popieuszki, spotkaniem z Mazowieckim [mwi o milionerach i gociach
oficjalnych] - jest dua szansa, e zorganizowanie aukcji w Warszawie ze
cigniciem tu tych wszystkich Eltonw Johnw niewiedzcych, co
zrobi z posiadan fors, zostaoby uwieczone powodzeniem. Czy moje
obrazy maj tu szans tak jak np. obrazy Dwurnika [osobicie nie znosz
tych obrazw, za autora nie znam] to inne pytanie, ale jak sdz
decydujcy gos mieliby tu doradcy polscy promujcy u organizatorw to,
co si w Warszawie liczy. Kto byby takim doradc te nie wiadomo wreszcie nie kady lubi moje obrazy... Tak wic znakw zapytania jest
wiele, ale s te pewne aksjomaty: O ile aukcja miaaby miejsce w
Warszawie to wszelkie "wejcia" od strony Parya s uniwersaln
antyreklam! Im bdzie chodzi o "odkrycia", a nie o trzeciorzdnych
artystw sprzedajcych w trzeciorzdnych galeriach na Zachodzie,
ktrych obrazy kady mg sobie kupi ju dawno. Rzecz jasna, e taki
punkt widzenia jest sztuczny, ale to wszystko o ile bdzie, to bdzie
sztuczn zabaw dla Milionerw zorganizowan wg recepty "w
osiemdziesit dni dookoa wiata". Tak wic o ile chcesz wchodzi ze
swymi obrazami to proponuj:
1. Wej za porednictwem polskiej galerii nic nie wspominajc, e za
tym stoi Pary i Twoja galeria.
2. Troch bym si ba wchodzi w tej sprawie w kontakt z Zeidlerem,
ktry jest facetem obrotnym i rzeczowym, ale spali si ostatnio
koszmarnie t aukcj w hotelu Marriot o czym ju wszyscy wiedz [lipne
ceny] i nie omieszkaj powiadomi o tym take Sotheby.
3. Wej z najlepszymi obrazami, a nie z chamem!!!
4. Wej z obrazami z ostatniego okresu aby [w wypadku gdyby moje
obrazy nagle "chwyciy"] nie wpakowa si w taki sam kana w jaki
669

wpakowalimy si przed czterema czy picioma laty w Paryu,

propagujc sposb, ktry si ju we mnie wypali i zjecza.
5. Zostawi obrazy w moich ramach!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
To wszystko na wypadek gdyby Ci si udao wej od strony Parya jeeli zaczniesz dzwoni z Parya do Sotheby, to zarniesz wszystko w
tym take i mnie co oczywicie nie znaczy, e w przeciwnym wypadku
mamy sukces w kieszeni, ale przynajmniej nie zarniemy sprawy z
miejsca! Jeliby sprawy wyglday tak jak wyglday w Moskwie to i tak
prby odkupienia obrazu, ktry nie budziby zainteresowania nie byyby
w Twoich moliwociach gdy liczy si bd ceny w stosunku do cen
uzyskanych przez innych malarzy, a ceny najwysze mog poeglowa
powyej stu tysicy funtw, chocia w to wtpi: Polska sztuka nie bya
przez cae lata tak wyizolowana jak rosyjska, budzi wic mniejsze emocje,
a kady z nas wie, e nie idzie o jako lecz o emocje. Dabym wic jeden
obraz, ale jeden z najlepszych. I tak nie wykluczam, e kto [Wahl lub
inna galeria lub jaka prywatna osoba lub wreszcie Ministerstwo] wstawi
jaki mj obraz! Uwaam te, e o ile wybr obrazw na aukcje wyglda
bdzie w ten sposb, e Ministerstwo umwi przedstawicieli firmy Stheby
w pracowniach to zwierzc gupot byoby [o ile przyjd do mnie]
odmwi im obrazu i odesa z tym do Parya jak robi z innymi
klientami [ze Sutherlandem wcznie] z tym, e w takim wypadku dam
jeden ze swoich obrazw [zostay mi dwa z 1988 roku] lub jeden z
nowonamalowanych wg ich wyboru. Trzeba sobie zda spraw, e oni tu
bd zachowywa si z rewerencj, ale ze wiadomoci, e przyjechali
robi ask wic ograniczanie im wyboru byoby te gupot. W tym
drugim wypadku proponowabym przyj wariant, e obraz
nowonamalowany, ktry wstawibym na aukcj [gdyby wszystko
wygldao tak jak opisuj wyej gdy to tylko domniemana alternatywa]
byby odliczony na kocu roku jako podpadajcy pod punkt 37
niezalenie od tego, co by wybrano. W kadym razie "nieobecni nie maj
racji", a ja nie wiem czy na tym nie strac, ale nie mog by nieobecny w
wypadku gdyby doszo do tego typu aukcji w Polsce.
Tyle dobrego trzymaj si ukony dla Pani Anny.
(monogram)

670

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 23.5.90.

Przed chwil telefonowae i wyczuem w Twym gosie panik, e chc

sprzedawa obrazy za Twymi plecami. Potwierdzam wic na pimie, e
nie o to mi chodzio lecz o to by nie by nieobecnym o ile by doszo do
aukcji w Warszawie i o ile wyboru dokonywano by w pracowniach
malarzy. To wszystko zreszt "patykiem na wodzie"., ale o ile by tak to
wygldao, to dam do wyboru wycznie prace nowonamalowane i
ewentualny zysk ze sprzeday po potrceniu wszelkich narzutw typu
mara, podatek etc. [moe i dojdzie jaka progresja w zwizku z moimi
podatkami] przypadnie w caoci Tobie, a mnie zapacisz jedynie
stereotypowe 1.600 tak jak jestemy umwieni. Ten wariant po prostu nie
wpad mi do gowy tzn. przelecia, ale zaraz uzmysowiem sobie, e nie
miaby jak forsy z Polski wywie i dlatego posuyem si punktem 37.
Ja wiem, e w Twym sowniku podrcznym figuruj pod hasem
"Beksiski asy na pienidze", ale w tym wypadku nie mylaem w ogle
o forsie, lecz o tym, e musz by obecny na takiej aukcji! Ty te nie
przemylae tego telefonu: Przecie gdybym [nie szkodzi pomarzy]
sprzeda na tej aukcji jaki obraz za 60 czy 100 tysicy funtw i ca fors
wzi do kieszeni, to i tak wygraby na tym Ty jako posiadacz ogromnej
iloci moich obrazw, ktre z dnia na dzie mogyby si sta kapitaem.
Tak wic osobicie nie bardzo nawet mam ochot pcha si do obu [o
ile taki b powstanie] gdy przede mn bd tak i Alicja i inni natomiast o ile obrazy moje by chwyciy i uzyskayby przyzwoite ceny, to
facetem, ktry by na tym zarobi od rki byby przecie Ty! Czy tego do
diaba nie widzisz? Ja zarobibym prestiowo i na tym mi zaley przede
wszystkim, gdy [nie szkodzi pomarzy] uzyskabym nareszcie to, na co
liczyem podpisujc umow z Tob mianowicie nazwisko, ktre
przedaroby si, cho na moment na amy prasy. Trzymaj si kupy i nie
wpadaj w panik.
Ukony dla ony.
(monogram)
***
671

Drogi Piotrze!

Warszawa 24.5.90.

Potwierdzam odbir 13 pyt CD, ktre przekazaa mi pani Frykowska i bardzo

dzikuj. Moim zdaniem jest tam szereg pozycji ciekawych, na ktrych mi
zaleao, jeszcze nic nie suchaem, ale niektre po prostu znam, bo miaem je w
wersji LP i naleay do mych ulubionych. Wysyam raz jeszcze t sam list ze
skreleniem tego, co nadeszo teraz, bo moim zdaniem za jaki czas bd we
FNAC akurat te pyty, ktrych nie byo teraz. Domniemanie moje opieram na
tym, e niektre pozycje byy przepisane z poprzedniej listy, a na wielu starych
wydanych przed rokiem czy dwoma pytach bya na naklejce data dostawy do
sklepu "maj 1990" std wnioskuj, e pyty dostarczane s "na ogrgo"
niezalenie od daty edycji, tyle, e w sklepie nigdy nie znajduje si ich komplet.
Gotw jestem i o zakad, e za dwa, trzy miesice dostaniesz co najmniej 8 10 z tych, ktrych obecnie nie byo. Tak zreszt jest nie tylko we Francji, lecz
wszdzie.

U mnie bez wikszych zmian - bioenergoterapeuta pomg albo nie

pomg w zalenoci jak na to patrze. Ostatnio ataki rozrzedziy si i
osaby, ale te mogo to nastpi na skutek zmiany pogody lub
samoistnego wyleczenia. On przewidywa, e w cigu trzech tygodni ataki
jeszcze mog wystpi, a trzy tygodnie jeszcze nie miny. Od 4 czerwca
Noszczyk wymg na mnie, e pjd na obserwacj [to akurat po upywie
tych trzech tygodni], ale nadal potwornie boj si tej gastroskopii - mniej
na pewno obawiabym si operacji - akurat to jest dla mnie wyjtkowo
stresujce [podobnie jak byyby zabiegi chirurgiczne na oku czy
genitaliach]. Robota mi idzie jak po grudzie, na co jednak nie ma innego
sposobu jak przeczekanie. Tzn. w miar posiadanych si i zdrowia staram
si nie czeka z zaoonymi rkami - troch ycie skomplikowao mi
nabywanie kserokopiarki, o czym Ci ju mwiem poprzednio. Przez
dziesiciolecia byo to niewykonalne, bo od kserokopiarek mg zawali
si socjalizm i ilo potrzebnych zezwole [w tym od suby
bezpieczestwa] praktycznie uniemoliwiaa nabycie tego sprztu osobie
prywatnej, wiem, bo prbowaem z tym przebi si jeszcze w 1977 roku!
Teraz, gdy socjalizm zawali si nareszcie w sposb jak mniemam
definitywny, pierwszym mym zamiarem byo nabycie kopiarki. Okazao
si to jednak skomplikowane. Pierwsza, ktr nabyem [Canon NP-1010]
okazaa si dla mnie za maa [maksimum format A-4] i ze zbyt
ograniczonym zakresem powikszania i pomniejszania. Na szczcie
672

takiej wanie potrzebowa urek, wic bez straty udao mi si mu j

odsprzeda i nabyem kopiark A-3 [Canon NP-1215], z ktr od razu
zaczy si kopoty. W przeciwiestwie do tej pierwszej, ktra jest "made
in Japan", ta druga jest "made by Olivetti Italy" i tu chyba jest pies
pogrzebany. Poza tym jak mniemam firma mnie wyrolowaa wpychajc
mi co, co kto chyba im zwrci [zapewniali, e jest to sprzt
nieuywany] i ten kto chyba co tam powymienia, bo moim i nie tylko
moim zdaniem charger jest przeoony z jakiego mocno uywanego
sprztu, a by moe i inne elementy wewntrzne. Bd polega na tym te,
e papier na skutek gorca ulega odksztaceniu tak silnemu, e potem nie
daje si ju rozprostowa pod szyb gdy brzegi s znacznie dusze ni
rodek. Zabraem si wic do reklamowania, ale tu zaczynaj si schody.
Chyba wic na tym interesie strac 300 dol., bo przecie nie bd trzyma
w pracowni olbrzymiego sarkofagu [ledwie t wiksz udao mi si
umieci, budowaem w tym celu specjalny st], ktry uniemoliwia mi
prawie poruszanie si, a nie da si na nim wykona prostej [nie
znieksztaconej] kopii nawet w formacie A-4! Oni twierdz, e tak ma
by, bo to jest wynik wikszego formatu, a ja nie wiem czy to prawda czy
te wciskaj mi kit. W kadym razie wychodzi na to, e raz jeszcze kupi
t co ju miaem, czyli NP-1010, a t, ze strat, odsprzedam im
spowrotem. Niestety moja wiedza o kopiarkach jest dopiero w
powijakach. A nasze [poal si Boe] firmy skadaj si z samych
cwaniaczkw. Szkoda, bo A-3 dawaa bez porwnania lepszy efekt
wizualny, nawet, gdy powikszao si rysunek wprost z matrycy A-4. No,
ale marszczy si toto nie moe, bo przecie jak kto to wstawi w szko i
ramk to wyglda ohydnie. Mniejsza z tym, w kadym razie wygryzo mi
to sporo czasu i nerww i jeszcze wygryzie a pracowa na tym nie mog.
Trzymaj si kupy, piknie kaniam si Twej onie. Cze
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 28.5.90.

Ten pomys ze sprzeda wybrakowanych obrazw u pani Nalewajek nie

wydaje mi si nadmiernie fajny. Zdaj sobie spraw, e idzie Ci o biznes,
673

w ktrym nie bdziesz si musia dzieli w sposb zbyt drastyczny

uzyskan fors, ale czy w ten sposb w ogle dojdzie do jakiej
transakcji? Ja na Twoim miejscu wszedbym w ukad z galeri Wahl, ale
Tobie przeszkadzaj w tym emocje, na ktre w biznesie i w polityce nie
powinno by miejsca. By moe, e wtedy starczyoby dla wszystkich:
dla mnie, dla Ciebie i dla Wahl. Ale oczywicie jeszcze lepiej byoby
gdyby wypalia sprawa z Japoczykami, ktr zasygnalizowae w swym
telefonie! Wejcie w ukad z jak liczc si i wypacaln galeri w
Japonii mogoby si sta oknem na wielki wiat dla nas obu. W cigu
najbliszego dziesiciolecia Japonia stanie si wiatowym centrum handlu
sztuk i by moe take wiatowym centrum sztuki.
Ale wrmy na nasze podwrko, czyli do pani Nalewajek: Nie mam
sensownego pomysu jak kierowa do niej ludzi, ktrzy dzwoniliby do
mnie z zapytaniem o obraz. Moe co wymyl, nie mona jednak
sprawia wraenia, e jest to niepacca podatkw galeria, na dodatek po
cichu firmowana przeze mnie. Byoby raczej sensowniejsz rzecz
zrobienie z Nalewajek porednika [pozornego porednika] sprzedajcego
za kadym razem "jeden, jedyny obraz", ktry zosta po zmarym bracie
[czy co w tym stylu] i dla niepoznaki nie mogaby by u niej, nastpny u
kogo innego etc., etc., inaczej po trzech miesicach sprawa bdzie w
Warszawie rozszyfrowana. W takim ukadzie i cena 6000 wydawaaby mi
si za wysoka, szczeglnie, e idzie o "odrzuty" [najmniej wany jest tu
format - by moe, e odgrywa to rol we Francji, ale tutaj o ile co z tego
rozumiem liczy si jednak jako - mwic prawd nie mona mnie
bardziej zdenerwowa ni operujc kryterium formatu - znaczyoby to, e
nie sigam Dwurnikowi do pit i stawiao zarwno Mon Liz jak
wikszo obrazw Klee, Wolsa i innych na poziomie malarstwa
pamitkarskiego]. Obecnie zreszt z reguy operuj formatem 73 x 87, a
nawet mniejszym i jestem zdania, e lepiej panuj nad obrazem o ile nie
rozrasta si on poza moliwoci mojej pracowni i mojej sprawnoci
fizycznej - oczywicie czasami co si prosi o format jak najwikszy, ale
tylko czasami.
Wracajc do naszej "legendy": Gdy kto ma obraz po zmarym bracie,
najczciej niesie go do galerii, ja mog raz czy drugi poda komu numer
telefonu pani Nalewajek, mwic, e do mnie dzwonia czy te zwracaa
si o "potwierdzenie autorstwa", ale aby to byo przekonywujce, to nie
moe by zbyt "na opacie" i dlatego nie widz jeszcze w tej chwili jak to
674

zrobi. Odradzaem Zajdlera jako porednika w wypadku Sotheby, ale

jako porednik na rynku krajowym [oczywicie wziby wiksz dol ni
Nalewajek, ktra pewnie potraktuje ca spraw "sportowo"] byby chyba
nienajgorszy, ale ja nie jestem tu w ogle mocny w takich radach. Ten
obraz o ktrego sprzeda za 3000 prosili mnie moi przyjaciele ze Sanoka i
ktry oferowaem w ub. roku Tobie i z czego zrezygnowae, bo nie
miae forsy, wstawiem do galerii Wahl w dniu 10 marca, a fors za
niego dostaem w dniu 1 maja, tak wic to jedyne moje dowiadczenie ze
sprzeda, jeli pomin obrazy, ktre zostawie w lecie [4], ale tamte
poszy za cen autorsk. W tej chwili Wahl oferuje mi za kady obraz jaki
namaluj 4000 "do rki" i tak sam co do grosza propozycj uzyskaem
od dwch innych galerii [z jedn z nich wsppracowaem w latach
siedemdziesitych]. Mogoby to plus minus [twierdzi si, ale w sposb
niedoprecyzowany, e galerie polskie bior 40 %] pozwala na ustalenie
ceny finalnej, czyli ca 7.000. Cena ta nie jest jako zwizana z moj
osob, bo to bym zrozumia jako wynik braku na rynku moich obrazw!
Za tak cen id obrazy Dudy-Gracza i kilku innych "sprzedajcych" si
malarzy - wg Nyczka grafika nie spada ju w tej chwili niej 500, a
przecitna na obrazy "drugiego rzutu krajowej ligi" jest 1000 do 1500. Jak
to wszystko wychodzi w praktyce tego zbyt dobrze nie wiem, bo wbrew
temu co sdzisz sprawy finansowe nie s w centrum mego
zainteresowania i ju kilkakrotnie w mym yciu przechodziem przez
boom cenowy, w ktrym doszlusowaem do peletonu z pewnym
opnieniem, na skutek poajanek kolegw po fachu w stylu: "jak ty
moesz bra za obraz tyle, skoro taki Kapuciski bierze tyle". Teraz te
jestem pod presj poajanek, co pozwala wnosi, e nastpi nowy boom,
tym razem spowodowany zmian ustrojow i tym, e jak powiedzia
Nyczek sztuka jest jedynym produktem polskim, ktry wytrzymuje
standardy wiatowe - poza tym niczego tu si nie da kupi. Oczywicie w
tym, co wyej nie naley zapomina, e zarwno dla pt. artystw jak i
galerii idzie o "czarne pienidze", gdy zarwno jedna jak i druga strona
jeli skada zeznania podatkowe, to zapewne fikcyjne. Od stycznia 1991
ma wej w ycie ujednolicony system podatkowy i jak mniemam
nastpi wtedy schody. Albo ceny jeszcze wyej wzrosn, albo
zainteresowani jeszcze bardziej si wycwani, albo te wszystko si
zawali. Poywiom uwidim, skaza sliepoj. I to by byo wszystko, co na ten
temat.
675

Polska jest miejscem nieustabilizowanym. W ubiegym roku na kadej

ulicy powsta kantor wymiany walut i by to dla szybkich i pomysowych
wspaniay biznes! Dzi si to skoczyo i kantory robi bokami. To samo
byo ze skadami celnymi. Najszybsi i najlepsi na samych cichych
prowizjach z Niemiec czy Singapore powycigali po dwa miliony
zielonych w cigu roku, nie liczc workw zotwek z legalnego 5 %
zysku; kto nie zdy, nie ma ju, po co otwiera skadu celnego, bo wraz
z ustabilizowaniem kursu zotego biznes si skoczy i klientw jak na
lekarstwo! Jak bdzie z handlem sztuk trudno to przewidzie.
A propos skadu celnego: Moi kopiarkowi dostawcy poczuwaj si jednak do
odpowiedzialnoci gwarancyjnej i za wczenie ich oceniem! Jutro jad z
Rzeszowa do skadu celnego w Katowicach skd przywioz mi po poudniu tak
sam kopiark tylko fabrycznie zaplombowan w skrzyni, a tamt zabior.
Miejmy tylko nadziej, e bdzie dobra....

No i to by byo na tyle. Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.

(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 31.5.90.

Walcz z now kopiark i intensywnie myl na temat Twojej koncepcji

sprzedawania za porednictwem Pani Nalewajek, a im duej myl tym
wicej jawi mi si stron ujemnych takiej koncepcji. Oczywicie mylenie
nie jest moj mocn stron, bo okolice Sanoka byy ubogie w jod, ale
wymyliem idc ladem tego, co pisaem w poprzednim licie ide, by
pani Nalewajek daa raczej ogoszenie w gazecie, bo przecie, jeeli
zwrci si kto do mnie, to jak nie budzc podejrze czy domysw
skierowa go do tej pani - natomiast, gdy bdzie ogoszenie w gazecie to
nawet, jeli nie da samo rezultatu, powoam si na nie w stylu: "czytaem
przed kilkoma dniami ogoszenie, nawet zanotowaem numer telefonu,
prosz poczeka, gdzie to tu mam....". I jeli idzie o ten fragment planu to
brzmiaoby to nareszcie prawdopodobnie tyle, e narazioby pani
Nalewajek na stanie w kilometrowych kolejkach przed "yciem
Warszawy" i to wielokrotnie, bo przecie tak od razu rybka nie chwyci,
podobnie do mnie nie zwracaj si ludzie raz czy dwa razy w tygodniu,
676

lecz w sposb nieregularny: trzy miesice nic i nagle trzy razy raz po
razie., ale tu zaczynaj si trudnoci: Takie ogoszenie przeczyta na
pewno Alicja, jeli nie ona, to kto jej zwrci na nie uwag, bo zwracaa
si nawet do mnie o adresy osb, ktre chciayby sprzeda mj obraz. Czy
kupi czy nie kupi to inna sprawa, za 6 na pewno nie kupi, szczeglnie jeli
bdzie to "zweite sort", bo przecie ona chce jeszcze na tym zarobi i to
na pewniaka, ale po oznakowaniu od razu skapuje, e jest to obraz z
Twojej kolekcji [litery DB czy KZ na odwrocie], poza tym nie jest
wykluczone, e zna Nalewajek i wie o Twoich z ni powizaniach [zna
Szczycisk np.], wic bardzo szybko ustali, e robisz bokami i
wchodzisz kuchennymi drzwiami na polski rynek. To e robisz bokami
oni co podejrzewaj, mimo, i stale temu zaprzeczam zakrywajc si
niewiadomoci Twoich interesw [jej te nigdy nie zagldaem w karty,
wic brzmi to prawdopodobnie], ale poniewa ostatnio zaczli
przypuszcza szturm do mojej twierdzy oferujc mi warunki grubo
przebijajce Twoje [ktre znaj, bo tego nie ukrywaem] wysyali te do
Twej galerii "oczy i uszy", to jak mniemam maj rozeznanie tyle, e nie
maj pewnoci! W kadym razie takie obrazy wystawione w Polsce [i to
"po cichu"] upewniyby ich jak si sprawy maj, czego natychmiast nie
omieszkaliby roztrbi, choby tylko po to by odziedziczy mnie [jak
wspomniaem jestem od jakiego czasu kuszony - zreszt nie tylko przez
nich - syrenimi piewami]. Tak wic na Twoim miejscu dugo bym si
zastanawia przed uruchomieniem sprzeday u pani Nalewajek - ja ze
swej strony te nie chciabym uchodzi za faceta, ktremu si nie wiedzie,
bo to automatycznie obniy moj warto w oczach tumu. To wszystko
ku rozwadze, bo nie chc Ci niczego dyktowa, ale raczej zwrci Twoj
uwag na grube niebezpieczestwa, jakie wi si z tak form
wchodzenia na rynek polski.
U mnie nic nowego. Na razie z wtrob nieco lepiej, poza tym jak ju
pisaem walcz z now kopiark.
Przywieli drug, tym razem zaplombowan fabrycznie z blokadami wewntrz i
poszczeglnymi elementami w oddzielnych pudach, tak, e dopiero uzbroili j
u mnie w pracowni, po czym jak si okazao identycznie deformuje papier jak
poprzednia. Taka wic jest ich uroda. By moe na Zachodzie jest jaki papier
dekatyzowany, odporny na ar, wiem, e na foliach pisze Hitzenfest lub
Thermostabilisiert, ale na papierach nigdy takiego napisu nie widziaem.
Zabraem si wic za prby dekatyzowania papieru na wasn rk, omal ju nie
677

podpaliem pracowni, uruchomiem grzanie w piekarniku, w mikrofalach i

najlepszy efekt uzyskuj na starej suszarce do fotografii poyczonej od
Glinickiego. Musz wic kupi sobie tak suszark [na pewno okae si, e w
caej Polsce zabrako suszarek - znam to do znudzenia] przerobi tak by dawaa
wysok temperatur [fotograficzne grzej "mikko" aby nie popkaa elatyna,
za mnie potrzeba grzania "ostrego"] i by moe nareszcie uzyskam to, co
chciaem uzyska. W midzyczasie kolega przeszukuje Berlin Zachodni czy nie
znajdzie tam odpowiedniego, niekurczcego si papieru, na dodatek musz na to
wszystko znale miejsce w mej pracowni, co samo w sobie jest ju rzebieniem
w szafkach poczonym z doklejaniem, przebudowywaniem....
W tej chwili dzwoni Kieczewski podajc dla twej informacji, e bdzie
dostpny pod numerem 400-660, nic nie wiedziaem, e masz zamiar
przyjecha, z rozmowy [poza tym, e mia zawa i przelea dwa miesice]
wynikao, e ma jakich Rosjan dla Ciebie, pyta, kiedy przyjedziesz, ale
mwiem, e nic nie wiem, e jeeli idzie o mnie to mam zostawiony "duszy
oddech", a poza tym nic nie wiem.

To tyle dobrego, kocz i piknie pozdrawiam, jeli masz zamiar

przyjecha to moje ostrzeenia bd musztard po obiedzie, bo obrazy
zapewne przywieziesz ze sob.
Cze, cz pikne ukony dla Twej ony.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 19.8.90.

Przepraszam, e nieco opniam si z listem, ktry chciaem wysa jako

potwierdzenie naszej rozmowy telefonicznej, a ktrego wysanie
wydawao i wydaje mi si niezbdne, gdy czasami nie do koca
rozumiemy si. Niestety mam dosy ciki okres: stae ble brzucha,
poczone s z dwutygodniowym ju, pobytem u nas gocia z zagranicy,
ktry mieszka u nas, co razem stwarza coctail nie za bardzo nadajcy si
do bezstresowej konsumpcji. Przedtem dwa tygdonie wygryz mi szpital,
w ktrym byem na obserwacji, oczywicie nie przez cay czas, ale na
dwie raty z przerw na weekend. Tak wic znalezienie chwili wolnej tak
678

od gocia jak i od blu brzucha, by napisa w spokoju ten list, nie byo
takie proste.
Na wstpie chciaem Ci prosi by przed wyjazdem do Warszawy [o ile
odbir mych obrazw stanowi jedyny do niego powd] zadzwoni i
upewni si jak sprawy stoj, gdy moe si okaza, e jednak poszedem
na operacj i caa sprawa staa si z przyczyn niezalenych od nas obu
nieaktualna. Wyjaniam dokadnie, na czym polegaj pewne
determinizmy terminowo-zdrowotne. Ow po operacji przez okres okoo
2 miesicy mam nosi wszyty i wypuszczony na zewntrz dren Kerra,
ktry tak dugo pozostawiony ma by z kilku medycznych powodw, tym
niemniej wyczy on mnie z grona osb pracujcych fizycznie, za
malowanie jest po czci prac fizyczn. Koczy mi si zapas materiau
do malowania [podobrazia] a nastpne, ktre zostay zaimpregnowane
przed Twoim przyjazdem w lipcu br. nie mog by z przyczyn
technicznych [wysychanie impregnatu, ktre trwa okoo 2,5 - 3 miesice]
zagruntowane przed okoo 15 wrzenia, szczeglnie, e teraz z powodu
obecnoci gocia nie mog tego luzem rozstawi, by swobodnie
wysychao w pokoju mojej teciowej, gdy on zajmuje ten pokj.
Zamwiem z duymi trudnociami odpowiedni papier do moich kopiarek i
moich rysunkw, ktry potnie mi na wymiary przedsibiorstwo w Republice
Federalnej z kocem sierpnia i dostarczy loco Pozna [to jest robione dla kogo
w Poznaniu, a nie dla mnie, a dopiero ten kto odsprzedaje to mnie], tak, e z
pocztkiem lub w poowie wrzenia musz toto zapaci i odebra z Poznania, a
z racji przeszo procznych trudnoci zamawiania, przygotowania etc.,
zamwiem tego jednorazowo ca 400 kg, tak wic musimy po to pojecha
wozem i musz by "przed" operacj, by mc to nosi i jako rozmieci w
naszym mieszkaniu.

Noszczyk wyjedzie na urlop za granic dokadnie 15 wrzenia i wraca

dokadnie 1 padziernika. Gruntowanie, ktre mnie czeka jest cik
robot fizyczn, podobnie jak oprawianie obrazw, ktre czeka mnie
take. Zaplanowaem wic e: teraz oprawi obrazy, po Twoim
przyjedzie i odebraniu obrazw zaatwi transport z Poznania, potem
dokonam pogruntowania materiau do malowanka na rok przyszy i 1
padziernika id na st operacyjny. Jest to jedyny wariant umoliwiajcy
mi zrobienie wszystkiego. Tym niemniej od kilku dni czuj si tak podle,
e wczoraj ju waciwie chciaem wszystko "rzuci" na ywio i i do
szpitala na operacj natychmiast! Noszczyk powiedzia, e wybr naley
679

do mnie, ale najpniej mog przyj 3 wrzenia, bo on po operacji

chciaby mie mnie przez pewien czas pod kontrol. Sam wic widzisz, e
ilo wzajemnych zalenoci jest wystarczajco spora, bym nie by w
stanie przewidzie cile na ile uda mi si zrealizowa harmonogram. O
ile bowiem pjd na operacj jutro lub za tydzie, bo stan stanie si nie do
wytrzymania [wysiki fizyczne, a nawet jazda samochodem nasilaj ten
stan] to wszystko si nam wywali lub wywali w ktrym punkcie
programu na jakim etapie:
1. Oprawa obrazw
2. Transport papieru
3. Gruntowanie podobrazi na rok przyszy
Jeli nie oprawi obrazw nie masz po co przyjeda. Jeli nie
pogruntuj podobrazi nie bd mia na czym malowa nawet wtedy, gdy
ju na tyle dojd do siebie, e bd w stanie sta godzinami przy
sztalugach. Najmniej tu wpyw ma transport papieru, bo o ile go nie
przywioz, to nie zmieni to w zasadniczy sposb moich moliwoci pracy
w roku przyszym. Do tego dochodzi jeszcze konieczno pojechania z
Zosi do Dynowa, bo obiecaem to teciowej, za po operacji bdzie to
niewykonalne, natomiast samej Zosi za diaba nie puszcz, gdy mno
si napady, ostatnio nawet bya wprost modelowa historia napadu, w
ktrym samotna pani proszca o zmian koa obudzia si [na szczcie]
za dwa czy trzy dni w szpitalu ze wstrzsem mzgu, bo znaleziono j w
rowie... Miejmy jednak nadziej, e uda mi si jako wytrzyma do
owego 1 padziernika i wykona wszystko, co zamierzyem. Pisz to
wszystko po to aby, jeli [nie daj Boe] sprawy potocz si le, nie
oskara mnie, e nie dotrzymaem sowa lub wprowadzaem Ci w bd nie wszystko na tym wiecie zalene jest od naszej dobrej woli.
Teraz prognozy na okoliczno, e wszystko potoczy si zgodnie z
planem: Po operacji przewiduj ca 2 tygodnie hospitalizacji, czyli do
okoo poowy padziernika. Potem z wiszcym u boku drenem Kerra
wracam do domu i melduj si tylko okresowo do kontroli i
cholangiografii lub te kto przyjeda do mnie do kontroli. Nie sdz
bym szybciej ni za dwa miesice od momentu operacji by zdolny do
malowania obrazw, ktre ze wzgldu na to, i umiem to robi tylko na
stojco, jest czynnoci wyczerpujc. Tak wic moemy by nieomal na
680

100 % pewni, e jeli co w ogle do koca br. namaluj, to bd to

najwyej dwa obrazy w grudniu, ktre to dwa obrazy przypadn mi w
ramach punktu 37 [trzy - jakemy si umwili - bior obecnie]. Tak wic
moemy z bardzo ma moliwoci na popenienie bdu uwaa obecnie
rok 1990 za podsumowany i jeeli przypadkiem domaluj jeszcze nie
dwa, a trzy obrazy [obawiam si, e nawet tych dwch nie namaluj, ale
to ju moja strata], to ten trzeci czy czwarty oczywicie przypadnie Tobie
po cenie br.
Podsumowanie wic wyglda nastpujco: Namalowaem cznie 20
obrazw. Dla mnie zostaje 3. Tak wic do zapacenia masz [o ile
oczywicie chcesz kupi wszystko, bo bynajmniej na to nie naciskam!!!]
17 x 1.600 = 27.200, do czego dochodzi zalego za rysunki 3.950, co
rwna si razem 31.150.-. Ta cz byaby stosunkowo prosta. Obawiam
si jednak pewnych problemw, jeli idzie o planowan na rok przyszy
wystaw. Ow o ile nie nastpi jakie nieprzewidziane komplikacje, to
od stycznia na pewno bd ju malowa, ale optymizm, z ktrym
patrzyem na przyszo przed okoo rokiem, gdy nie wiedziaem jeszcze
ile i na jakim poziomie namaluj w roku biecym, [ktry od stycznia do
teraz by prawie nieustannym pasmem blw], zamienia si obecnie na
pewien pesymizm i malowanie pod presj terminu. Nie sdz bym
obecnie mia a tak wiele obrazw, ktre pragnbym pokaza na
wystawie jako swoje osignicia. W praktyce rzecz wyglda tak, e mam
jeden "number one", co do ktrego nie mam cienia wtpliwoci, e go
chc sobie zostawi oraz mniej wicej poow z pozostaych obrazw, z
ktrych musz wybra numer dwa i numer trzy i tu ju mam sporo
wtpliwoci.
Cenzura mojej ony. Moim zdaniem bya to nieistotna dygresja.
Przepraszam!
Ale to wszystko na marginesie. Chodzi o to, e mam obecnie ca 7-9
obrazw, ktre mona by wystawi i ktre bez oporw wystawibym w
Paryu, ale nie wiem jeszcze jak bdzie wyglda rok przyszy, a wystawa
winna zawiera ca 20 obrazw, tak wic musiabym do wczesnej jesieni
domalowa ca 11-13 obrazw uznanych za "dobre". Moe to by
niewykonalne w takim terminie, gdy musiabym malowa tylko "dobre"
obrazy, a to jest utopia. Jelibym mia firmowa wystaw [przy zaoeniu
nawet, e pojad tam obrazy, ktre zatrzymam w ramach punktu 37], to
681

moe si okaza, e nie bd gotowy na przyszoroczny termin naprawd nie jest to moja wina! Gdy si zobowizywaem nie byem
jeszcze chory! Nie wspominam ju o moliwoci, e pjd na operacj za
tydzie, nie pogruntowawszy materiau do pracy na rok przyszy. No to
wtedy wszystko si rozsypie, aden termin nie bdzie dotrzymany! Robi
zawsze wszystko zgodnie ze cisym harmonogramem, ktry przy
ciasnocie moich pomieszcze jest po prostu koniecznoci, ale ten
harmonogram nie moe przewidywa chorb i operacji, bo musiabym w
tym celu by jasnowidzem. Przed miesicem nawet Noszczyk nie mwi o
operacji, a teraz twierdzi, e nie ma po prostu innego wyjcia - zreszt
sam po obejrzeniu roentgenogramu tego przewenia tak sdz - tylko
lepy by tego nie zauway.
Teraz sprawa albumu. Zawiadomiem ju Nyczka i bdzie tu w
nadchodzcym tygodniu, przedstawi mu spraw zgodnie z Twoimi
intencjami. Ja osobicie popieram jak najbardziej edycj katalogu rezonee
[nie wiem jak to si pisze i co znaczy], ale pamitajc liczne gosy
krytyczne poprzednio, przekonany jestem, e do zredagowania go
[podobnie jak do zredagowania np. encyklopedii czy sownika
etymologicznego] potrzebny jest redaktor odpowiedzialny z
wyksztaceniem fachowym - tego nie moe robi przypadkowy dobr
ludzi typu Dmochowski, Bimer, Beksiski, Nyczek, z ktrych zapewne
aden nie jest fachowcem, a na dodatek nikt nie odpowiada tutaj
jednoosobowo, nie istnieje adna wica umowa precyzujca co do kogo
naley i w jakim terminie, czego kto si podejmuje, a czego nie
podejmuje [ja na przykad nie podejmuj si niczego z wyjtkiem
udzielania wyjanie, wywiadu etc., w ramach posiadanych informacji mam strasznie mao czasu, 61 lat na karku i choroby, ktre mnie
wykaczaj, nie mog przyjmowa adnych dodatkowych obowizkw
na gow szczeglnie, e nie jestem w tym dobry]. Niezalenie od tego, o
czym wyej, to mj pomys albumu zawierajcego wycznie zestaw tego,
co ostatnio robi w formie ca 20-25 duych, kolorowych reprodukcji ju
kilkakrotnie by przez Ciebie niewaciwie interpretowany. Nie chodzi o
prace, ktre maluj w tej chwili lub to, co namalowaem w cigu
ostatniego roku! Chodzi o zestaw prac z okresu 1983-1990, ale o
jednorodnej stylistyce, ktra zapewne byaby w moich pracach stylistyk
nie tyle dominujc co wyczn, gdyby poczwszy od roku 1984 i przez
okres co najmniej cztero- do picioletni nie wywiera na mnie naciskw,
bym malowa w stylu swoich poprzednich obrazw, na co miaem coraz
682

mniejsz ochot! Inaczej naciskae w zwizku z pierwsz wystaw,

inaczej w zwizku z drug, inaczej wreszcie, gdy doszo do owego
niefortunnego zamwienia na 16 obrazw "bez koci i wy", podobnie ja
nie reagowaem zawsze tak samo - pocztkowo bya to wewntrzna
potrzeba odgrzania kilku kotletw, potem ch kompromisu i znalezienia
modus vivendi, wreszcie w ktrym momencie odpowied agresj na
agresj i potem przy okazji owych 16 obrazw, ch wykonania za
wszelk cen brudnej roboty w nadziei, e potem nareszcie "zawieci
soce". Jeli wic mwi o albumie zawierajcym 20-25 obrazw z
ostatniego okresu, to mam na myli obrazy, ktre nie byy zamwione,
ktre nie byy "odgrzewane", ktre nie byy odpowiedzi agresj na
agresj, ktre nie byy hybrydami, lecz te obrazy, ktre mimo wszystko
ze co byo, udao mi si namalowa przez cay ten okres w zgodzie ze
sob samym. Niektre z nich byy ju reprodukowane w katalogu
koreaskim i w albumie Arkad, mylaem, e cienki, w twardej oprawie
album zoony z ca 20 reprodukcji duych i na wysokim poziomie plus
jaki tekst, fotografia autora etc., byby dla potencjalnego nabywcy,
ktremu w galerii oferowano by prace tego samego typu, jakie zawiera
album, dobr zacht do otworzenia portfela. Nie byoby takiej sytuacji,
e do sprzeday jest obraz z roku 1990 o okrelonych cechach
stylistycznych, za album reklamuje do znudzenia "koysk" czy "altan,
od ktrych bynajmniej si nie odcinam, ale nawet lepy zauway, e to z
innego filmu i co gorsza moe mniema, e tamten film by lepszy, a jemu
wciska si kit., ale oczywicie nie upieram si przy edycji takiego wanie
albumu, po prostu gdy pytae mnie o zdanie, to moim zdaniem taki
album w najbliszym, dajcym si przewidzie okresie, byby edycj
podtrzymujc czy te uatwiajc sprzeda - oczywicie nie wyczerpuje
on ani nie dubluje idei owego katalogu rezonee, ktry jest raczej pozycj
dla bibliotek czy specjalistw, o ile ci w ogle zechc zaj si moj
osob i moim malarstwem. Proponowane przez Ciebie edycje np. doni
malowanych przeze mnie czy twarzy malowanych przeze mnie, bardzo mi
pochlebiaj, ale te i enuj, podobnie jak pomys "Muzeum
Beksiskiego". S to ju przyczynki specjalistyczne, ktre powica si
uznanej przez cay wiat wielkoci, a nie malarzowi, ktrego jak na razie
nie udaje si wylansowa nie tylko na szczebel "uznanej przez cay wiat
wielkoci", ale nawet na szczebel "przecitnego standardu zachodniego" i
ktry nadal pozostaje na szczeblu "trzeciorzdnego artysty ze Wschodu".
683

I to by byo chyba na tyle, szczeglnie, e znowu zaczyna mnie bole

brzuch! Nie pamitam ju czy mwiem o tym, e Gbski nakrci ju
rozmow ze mn [krci j rano, po nocy, w trakcie ktrej miaem atak
blw, przerywany zastrzykami, czopkami i doustnymi rodkami
znieczulajco-rozkurczowymi; byem w trakcie krcenia jak dtka, z
ktrej wyszo powietrze, szczeglnie, e na polu by upa, a oni
dogrzewali jeszcze reflektorami - nie wiem na ile bdzie to wszystko
widoczne w tym, co mwi i w tym jak wygldam] i przygotowuje si na
skrcenie Ciebie oraz nas obu na poow wrzenia. Ciebie oddzielnie w
studio lub innym neutralnym miejscu.
Cze, ukony dla Pani Anny.
Przepraszam, e na skutek cenzury musiaem zrobi xero!
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 27.8.90.

Wczoraj wieczorem zakoczyem trwajc 5 dni ork nad oprawianiem i

gruntowaniem podobrazi. Jest ju wszystko oprawione oraz mam
pogruntowany materia do pracy w jesieni [o ile dam rad], zim i na
wiosn przyszego roku [o ile doyj]. Jak ustalilimy na 95 % we
wczorajszej, wieczornej rozmowie telefonicznej z Noszczykiem, pjd do
szpitala w dniu 3 wrzenia i operowany bd w dniu 3 lub w dniu 4
wrzenia. Wyjazd do Dynowa zaatwimy pojutrze i wrcimy w sobot 1
wrzenia, tak wic z niezrealizowanych planw zostanie mi tylko
przywz papieru z Poznania oraz ewentualne wsplne zdjcia filmowe,
ktre planowa Gbski [bdzie si musia zadowoli tylko Tob - kontakt
na numer jego mieszkania 64-133-64]. Obrazy wyda Ci Zosia - wszystko
jest uporzdkowane, obrazy, ktre zostawiam sobie w ramach punktu 37
[czyli 3 sztuki] bd wyranie oznakowane i odoone w drugim pokoju.
Nie mam jeszcze w tej sprawie jasnoci, bo poza jednym, co do ktrego
nie mam wtpliwoci, e go chc i ktry namalowaem chyba jeszcze w
styczniu lub lutym br., pozostae dwa musz wybra z okoo 8
rwnorzdnych i cigle bij si z mylami co wybra. Nie skrew tylko i
684

nie odwoaj z racji mojej choroby swego przyjazdu, gdy w takiej sytuacji
zostan kompletnie ugotowany. Chodzi o to, e pki obrazy nie byy
oprawione nie zabieray wicej ni ca 8 cm gruboci przy cianie mojej
pracowni - obecnie tarasuj cay pokj mojej teciowej!!! Nasz go,
ktry bawi tu przez trzy tygodnie pic w tym pokoju, wyjecha
przedwczoraj i akurat wczoraj zakoczyem prace przy oprawianiu, tak
wic po posprztaniu wszystko wyniosem do pokoju teciowej, w ktrym
teraz nie sposb dosta si nawet do taczana nie wspominajc o szafie, w
ktrej Zosia trzyma i nasze rzeczy. Mj brzuch stale boli - miejmy
nadziej, e po operacji przynajmniej to ustanie.
Teraz sprawa ankiety, ktra dotara do mnie w trakcie oprawiania, wic
dopiero wczoraj, pnym wieczorem mogem nad ni si zastanowi i
miaem na czym dokona podpisw [wszystkie stoy poprzednio byy
zawalone rzeczami wyniesionymi z pracowni, w pracowni za wiry etc.].
Zrobiem tak jak to zrozumiaem, a wic podpis taki jak na odwrocie
obrazu u gry, oraz podpis taki jak na rysunkach u dou. Glinicki dokona
te reprodukcji mego podpisu z obrazu namalowanego w 1988 roku, ale
nie mam jeszcze wynikw i maa jest szansa bym zobaczy si z nim
przed operacj - mona jednak [dzwonic na numer jego rodzicw]
zostawia mu informacje na aparacie zgoszeniowym, gdy naby takowy.
Powiedziaem mu by dokona take reprodukcji obrazu u pani Nalewajek
[u mnie zrobi reprodukcje w dniu 22 bm.] oraz powiadomiem pani
Szczycisk, eby mody Nalewajek "wycofa obrazy" [tak jak sobie
yczye], ale zaraz, zaraz nie o tym miaem - zbliajcy si termin
operacji powoduje, e mylenie mam nieco chaotyczne. A wic ankieta:
Rozrywki: Kamera Video - Instalacje Hi-Fi - Rozmowy z przyjacimi.
Styl: Ekspresjonizm [moesz w nawiasie doda "zdyscyplinowany
formalnie", o ile jest moliwe przeoy to sensownie na jzyk francuski chodzi o to, e ekspresjonizm jest zazwyczaj kompletnie
niezdyscyplinowanym "wyciem" - moje poszukiwania, [od kiedy
pamitam] polegay na chci pogodzenia ognia z wod, czyli estetyzmu w
zrozumieniu dyscypliny formalnej i tzw. "kultury wykonania" z
maksymaln ekspresj, co jak wiadomo powoduje wzajemne znoszenie
si efektw -, ale jak o tym pisa w dwch linijkach i 6 sowach?]

685

Artyci preferowani: Anonimowi twrcy sakralni [malarze, rzebiarze i

architekci] romascy i gotyccy.
Oczywicie powysz opcj moesz sformuowa zgrabniej. Tak jednak
bdzie najsensowniej. Gdybym mg sowo "artysta" rozszerzy na
muzyk, podabym kilka nazwisk z Schubertem na czele - gdybym mg
to sowo rozszerzy na literatur, na czele kilku nazwisk staby Kafka - co
do plastyki [moe dlatego, e jestem tu profesjonalist] nie mam tak
wyranych opcji.
To tyle o ankiecie. Nyczek by tu w dniu 24 bm i odsucha t cz naszej
nagranej rozmowy z dnia 15 bm, ktra dotyczya albumu. Ma w tej
materii interesujc koncepcj i napisze do Ciebie z urlopu na mj adres w trakcie Twojego pobytu w Warszawie, bdzie niestety na urlopie.
Ze suchw, ktre mnie dochodz na temat audycji w telewizji [jak wiesz
nagrywae swoj cz wyprosiwszy mnie z pokoju] wynika, e
zapomniae chyba o naszej umowie, a w szczeglnoci o punkcie 13,
ktry by i jest dla mnie jak najbardziej istotny! to, co si zabetao w
gowach ludzi, ktrzy mi o tym mwi, wynika by moe z faktu, e
kady rozumie z tego, czego sucha najwyej 50 %, a reszt wymyla
sobie sam, ale potem powtarza innym, inni te przekrcaj i ronie
potworna plota, w kadym razie ta plota dotyczy spraw finansowych i
padaj jakie cakiem chore informacje, jakobym bra po milionie dolarw
za obraz! Ja wiem, e podobnej bzdury nie mwie, ale, po jak w ogle
choler naganiasz sprawy finansowe na terenie Polski??? Komu to
suy? Nie mnie! Nie Tobie! Zdajesz sobie spraw, e jeeli finansowo
wyjdziemy "z cienia", to ceny, jakie by one nie byy w przyszym roku,
bd musiay dodatkowo wzrosn [w kalkulacji] o 40 %, bo tyle wynosi
ma ujednolicony podatek o ile oczywicie Sejm uchwali now ustaw
podatkow. A jeszcze przecie nie wiemy czy Japonia wypali na dusz
met i jakie sumy bdziemy targowa! Mona sobie pozwoli na 40 %
podatku, jeli dostaje si na rk 20.000, ale przy sumach niszych lub
niskich, taki podatek nas po prostu zarnie, tzn. konkretnie moe rozoy
nasz ukad! Zawsze, gdy padaj pytania na tematy finansowe obcinam im
eb przy pomocy paradoksu, artu lub zrcznej zmiany tematu - jeli
wierzy temu co mnie dochodzi na temat audycji, to specjalnie
uwypuklae stron finansow! Po co na Boga? Wprawdzie bodaje
Miller czy te moe Mailer powiedzia, e tylko grafomani mwi o
686

natchnieniu, za prawdziwi artyci mwi tylko o pienidzach, tym

niemniej jak mi si wydaje nie mwi tego w telewizji, lecz midzy sob.
Mam w kadym razie dodatkowy powd do stresu. Piknie pozdrawiam i
cz pozdrowienia dla Twej ony.
(monogram)

***

Przepraszam!
Zdaje si, e le zrozumiaem jak mam si podpisa i oba podpisy
zrobiem w tej samej ramce.
Wynika to z sytuacji, w ktrej myl wycznie o czekajcej mnie
operacji. Wysyam raz jeszcze - dobrze, e zrobiem sobie kilka xerokopii.
Beksiski
W-wa 27.8.90.
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 30.9.90.

Jak na zo zepsua si Tomkowi maszyna do pisania i zabra moj, tak

wic zmuszony jestem do pisania na starej, od ktrej odwykem. Na
dodatek w ogle mam z tym trudnoci, bo z moj praw doni i dwoma
palcami na niej, nadal nie jest dobrze: drtwienie bardzo powoli zaczo
ustpowa, ale gwnie pod wpywem energicznej gimnastyki tak
spryn do ciskania, co z kolei wywouje, na skutek zmczenia mini
[nigdy nie wysilam prawej rki, nawet torby z zakupami nosz od lat w
lewej] drenie uniemoliwiajce prac! Gdy nareszcie rka wypocznie i
koczy si drenie, wraca zaraz zdrtwienie i tak dookoa Wojtek.
Badania EMG nie wykazao uszkodzenia nerww ruchowych ani przerw,
natomiast s jakie ubytki w nerwach czuciowych i one ustpi powinny
687

samoistnie lub pod wpywem zabiegw w okresie "do p roku" jak mi

powiedziano! Przechodz codziennie przed poudniem zabiegi, na ktre
jed na drugi koniec Warszawy i co odgryza mi i Zosi cae
przedpoudnie do godziny ca 13. Tak wic w tym roku mam rysowanie z
gowy, a malowanie by moe mi jako pjdzie, ale najpierw chyba
wyjad do jakiego sanatorium rehabilitacyjnego. Nie jest to jednak
wszystko takie proste, bo mam ten dren, ktry co par dni wymaga
kontroli specjalistycznej. Na dodatek [na skutek chyba osabienia
organizmu] pojawiy si kopoty z zbami, jakie ropnie si uaktywniy,
nie mog w ogle gry, jednym sowem koniec wiata, musz najpierw
skoczy jako z zbami i drenem, by mc wyjecha na leczenie doni o
ile w midzyczasie nie zaatakuje mnie co innego! Ten Flubilar to chyba
bd ju musia bra a la long - niestety jest nie do sprowadzenia via
Pewex [nie ma go w spisie], wic przed grudniem poprosz o nastpn
porcj [trzy opakowania wystarczaj na miesic - troch dostaem po
kocioach i na razie mam na jakie jeszcze 10 dni].
Wykonaem z duym trudem rysunki trzech rozmiarw ramek - ich jako
wynika z jakoci mej doni. Teraz opis: Najmniejszy profil ma suy do
obrazw 73 x 73 oraz 73 x 61 jak te ewentualnych mniejszych. Profil redni ma
suy do obrazw 87 x 87 oraz 73 x 87 jak te czciowo do obrazw 88 x 92.
Profil najwikszy ma suy do obrazw 98 x 122, 98 x 132, 98 x 98 oraz take
czciowo do obrazw 88 x 92. Jeeli idzie o obrazy 88 x 92 to mog by w
zasadzie oprawiane albo w profil redni albo w profil najwikszy - moim
zdaniem troch tak, a troch tak, w celu wprowadzenia urozmaicenia. Od strony
ciany, na kadej ramce przewiduj pasek filcu lub innej tego typu materii,
przyklejony w specjalnie wyfrezowanym rowku, wzdu caego profilu,, czyli
po wykonaniu ramki otaczajcy ca ramk. Suy on ma temu, by ciana nie
ulega uszkodzeniu i zabrudzeniu przy wieszaniu i zdejmowaniu obrazu. Jeli
ten element "de luxe" uwaasz za zbdny, mona to pomin. Teraz opis:
1. Ramy wykonane s z drewna twardego sezonowanego i poczone na rogach
bez uycia gwodzi i rub wycznie na klej o duej wytrzymaoci i odporny na
wilgo! Stolarz w miar monoci powinien kady profil przed jego obrbk na
frezarce sklei z dwch listew, powstaych ze wzdunego rozpiowania grubej
listwy obrcenia powek o 180 stopni i powtrnego sklejenia. W duym
stopniu kompensuje to wewntrzne naprenia w drewnie i zapobiega
pniejszej deformacji - zreszt kady dobry stolarz zna ten proceder!
Oczywicie podraa to koszt! Proponowane miejsce takiego sklejenia
zaznaczone jest na kadym szkicu lini przerywan. Chodzi o to by spojenie
byo optycznie ukryte.
688

2. Sklejajc ram naley w miar monoci dobra cztery profile o tym samym
typie sojw [zawsze tak robi nawet z moimi prostymi ramkami z mikkiego
drewna].
3. Wykoczenie i pomalowanie kadej ramy nastpuje dopiero po jej
sklejeniu!!!
4. Wikszo ram radz wykona w kolorze czarnym. W wyjtkowych
wypadkach [jasne, kolorowe obrazy] doradzabym ramy w oryginalnym kolorze
drewna, bez malowania. W poszczeglnych wypadkach mona kolor ramy
dobra do koloru obrazu, ale zachowujc zasad, e rama winna by w kadym
wypadku kolorystycznie bardziej "zgaszona" ni sam obraz - nigdy bardziej
jaskrawa. Stanowczo odradzam ramy zote, srebrne, "marmurkowe" i
jaskrawe!!!
5. Kada farba niezalenie od jej koloru winna optycznie "kry" soje na
drewnie i nie moe by przeroczysta, natomiast powinna by [czy to w wyniku
natrysku, czy to w wyniku wcierania szmat] pooona na tyle cienko, by
faktura sojw bya widoczna, tak jak to np. bywa na czarnych meblach.
Powierzchnia farby winna by pmatowa lub jedwabista. Odradzam peny mat,
a jeszcze bardziej odradzam wysoki poysk!
Teraz opis rysunku: Skala jest 1:1. Wymiary w milimetrach. W trakcie
polerowania kadego profilu naley wszystkie ostre kanty lekko zaokrgli tak
jak na rysunku. Naronik, ktry suy przykryciu marginesu obrazu
[oznakowany na rysunku kolorem czerwonym] powinien by silnie
zaokrglony, co powinno zapobiec zadrapaniu obrazu w trakcie oprawiania czy
te drobnych jego ruchw w trakcie transportu. Zagbienie znajdujce si we
wntrzu felca, do ktrego wsadzamy obraz, a oznakowane kolorem niebieskim
ma charakter technologiczny, jeli by go nie byo, to w rogu nigdy nie byoby
penego wymiaru gdy noe od frezarki zawsze zostawiyby tam troch drewna.
Zagbienie ozdobne oznakowane kolorem zielonym ma za zadanie optyczne
ukrycie linii sklejenia dwch listew, jak te optyczne rozbicie zbyt duej
powierzchni. Tak wic nawet w wypadku nie sklejenia listew naley to
zagbienie wyfrezowa.
Na marginesie: Nie znam si na drewnie wystpujcym we Francji, jak te mao
znam si w ogle na drewnie, jeli idzie o nazwy, waciwoci i ceny. Moje
listewki wykonywane s z przyczyn finansowych z najtaszego drewna
mikkiego iglastego [sosna, joda, wierk]. Ramki de luxe musz by wykonane
z drewna twardego, ale sam nie bardzo poza dbem i jesionem znam gatunki
drewna twardego jak te jego cen. Naley wic naradzi si ze stolarzem,
proszc o taki typ drewna twardego, ktry zapewni najwiksz moliw
689

stabilno i odporno na odksztacenia w wyniku zmiany wilgotnoci,

temperatury i klimatu. Oczywicie kade proponowane drewno winno by
drewnem sezonowanym!
Jeszcze kwestia uchwytw do wieszania. Naley wybra jeden z dwch
wariantw: Albo dajemy dwa uchwyty przykrcone po obu stronach obrazu do
pionowych elementw ramy, albo te jeden uchwyt na rodku grnego
poziomego elementu ramy. W tym drugim wypadku po roku czy dwch nastpi
trwae odksztacenie tego elementu pod wpywem dugotrwaego oddziaywania
si skupionych. Tak wic umieszczajc uchwyt do wieszania jeden po rodku,
jest si take zobowizanym do wykonania statycznego przeniesienia napre
na dolny poziomy element ramy przy pomocy sztywnej, mocno przyklejonej lub
przykrconej pionowej listwy od tyu obrazu. Wbrew pozorom nie naley tej
rady lekceway! Oba poziome profile nie ulegn ju deformacji, gdy
usztywnia je sam obraz! Oczywicie dla ram de luxe nie wystarczy pas z pyty
pilniowej z dziurk po rodku, tak jak to robi w moich ramach, musi by co
solidniejszego.
Uwaga: Profile, ktre narysowaem, nie mog by w adnym wypadku ciesze
ni zostao to narysowane. Po pierwsze zostay zrobione tak grube ze wzgldu
na potrzebn sztywno, po drugie chodzi o zapewnienie odstpu tyu obrazu od
ciany, ktra czasami bywa wilgotna, co spowodowa moe deformacj
podobrazia i po jakim czasie uszkodzenia samego obrazu. Jednym sowem
wszystkie wymiary s wite!

To tyle tego dobrego. Piknie pozdrawiam aha, aha, dzwoni do mnie

przed kilkoma dniami pan Ochman z propozycj dania obrazu na jak
aukcj w USA na cel wykupywania zaduenia polskiego, czy co w tym
rodzaju - sdzc z nazwisk sponsorw jest to co powanego, ale
odesaem go do Ciebie, bo primo nie mam obrazw, sekundo zastrzege
sobie prawo decydowania o ewentualnych cenach na takich aukcjach. Te
obrazy (3) ktre mi zostay ju rozdysponowane: jeden dla Noszczyka,
dwa dla muzew polskich, nic wicej nie mam....
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.10.90.
690

Dzwoni wreszcie Ochman i powoujc si na Twj sprzeciw,

wykrciem si jako z tej aukcji.
Gnbi mnie jednak od duszego ju czasu inna sprawa i mimo, i z
wielkim trudem stuka mi si na klawiszach, chciaem w paru sowach j
zasygnalizowa i prosi o ewentualne wsparcie. Chodzi o to, e gdy tu
byli ci Japoczycy, a byo to dzie po moim wyjciu ze szpitala, gdy nie
bardzo jeszcze mogem dugo siedzie, gada, etc., to, aby si ich pozby
[umwilimy si na 15 minut, a siedzieli blisko 2 godziny, bola mnie
bok, przyciskao mnie cholernie na stron, gdy te wszystkie Flubilary i
inne podobne rodki, jakie bior non stop, dziaaj cholernie
rozwalniajco] zgodziem si chyba na to, e z wiosn wszyscy razem, a
wic Zosia, Tomek i ja odwiedzimy Japoni, Kioto, etc., etc., bo kwitn
winie i tym podobne. Pisz "chyba", bo nie byem w peni zdrowy i w
ogle miaem chyba gorczk, ale przypominam sobie, e brali dokadne
adresy nasze i Tomka i obiecywali, e po nas przyjad. No jednym
sowem jest to dla mnie koszmar, bo oni byli bardzo mili i nie chciabym
ich dotkn, ale ja nie nadaj si ani teraz, ani nigdy do jakich
wycieczek, nawet rodzinnych, a ju szczeglnie nie nadaj si gdy mam
by czyim gociem!!! Jest to splot bardzo mocno podszytych nerwic
zalenoci, ktrych somatycznym rdem jest mj doywotnio
zaburzony przewd pokarmowy, ktre to zalenoci bez poniajcego
tumaczenia przykrych somatycznych determinizmw s nie do
wyjanienia yczliwym ludziom, a ktre uczyniyby z mej wycieczki
potworn, koszmarn tortur! Na dodatek atwiej mi jest pogodzi si z
wasn dolegliwoci i trudnociami z niej wynikajcymi, gdy jestem sam
lub tylko z on, [ktra ju przywyka do moich dziwactw], ni gdy
przepenieni gocinnoci gospodarze "nosz mnie na rkach". Bdc
samemu, poruszam si ruchem konika szachowego i ju do tego
przywykem. Mam kopoty, ale jako od biedy daj sobie na swj sposb
z nimi rad. Noszony na rkach, poddany jestem straszliwemu stressowi
ukrywania moich dziwactw, ktrych si wstydz, co jest somatyczn
tortur. Tumaczenie, czemu nie poruszam si prosto, a ruchem konika
szachowego [oczywicie to przenonia] nie jest nigdy przez nikogo
zrozumiane, tak wic musz go udziela dziesi razy na dzie, coraz to
innej osobie, z czego wynika nielichy galimatias, bo nikt nie rozumie o co
idzie i kady na swj sposb chciaby mnie uszczliwi, co daje jeszcze
gorszy bigos ni byby bez adnej interwencji, w konsekwencji czuj si
jak czowiek nioscy na ramieniu dug rur, z ktr obraca si bezradnie
691

w magazynie porcelany zrzucajc po kolei wszystko na podog. Z tego

te powodu nie pojechaem nigdy do Parya. Oczywicie take w tej
chwili nie wyjaniam szczegw, bo wreszcie wiesz, e idzie o moj
nerwicow sraczk, ale sam te nie chwytae, gdy Ci o tym mwiem jak
skomplikowana jest caa "ornamentyka" owej choroby [ornamentyka
psychologiczna rzecz jasna], dla przykadu, ktrego na pewno nie
zrozumiesz mog poda, e np. choby wychodzc z domu czy z hotelu
musz zej nawet z 15 pitra po schodach, gdy oczekiwanie przez 15
sekund na wind czy te oczekiwanie na kogo, kto jeszcze wrci si
zabra np. papierosy czy klucze powoduje, e natychmiast musz si
wraca do domu i i do WC, a potem do azienki. Mimo, e w sytuacji
bezstresowej (a to ju jest w moim wypadku stres) mgbym do
nastpnego dnia nie odczu takiej potrzeby! Oczywicie mog si
wstrzyma, ale jest to mczce, a potem coraz bardziej mczce i w
konsekwencji bywa, i koczy si atakiem wtrobowym. Gdy wic jestem
w grupie, ktra z racji pewnej typowej dla lunej grupy dezintegracji,
zachowuje si w sposb wywoujc, co pi minut konieczno
dostosowania si z mej strony - ycie staje si dla mnie tortur.
Oczywicie jest to dla mnie dolegliwo wstydliwa i bardzo Ci prosz
nie tumacz im szczegw, bo i tak w najlepszej wierze przekrcisz, a oni
i tak w najlepszej wierze zrozumiej to jeszcze inaczej i po swojemu,
tylko jako moe, o ile jeste z nimi w kontakcie, wytumacz im, e ja do
Japonii nie pojad jak te nie pojad nigdzie indziej, a jeli nawet kiedy
si na to zdobd to zrobi to incognito i indywidualnie (w tym dla
odmiany przeszkadza mi banalny brak znajomoci jzykw, ale to ju
gupstwo), I to tyle -tego dobrego. Moe zreszt przesadzam z tymi
obawami i zaproszenie do Japonii miao by tylko dodatkow atrakcj dla
mnie na wypadek gdybym im sprzeda obrazy, o ktrych kupno zabiegali,
a poniewa nie sprzedaem - dadz sobie ze mn spokj?. W kadym razie
wisi to przede mn jako koszmarne memento! No i to by byo na tyle.
Piknie pozdrawiam, ukony dla Twej ony.

***
692

Marly-le-Roi, 20 padziernika 1990 r.

Drogi Zdzisawie,
Nie umiem wytumaczy sobie, czemu prawie bez wyjtku wszyscy
wybuchamy miechem, gdy kto spad z krzesa.
Przeczytanie twego listu, z 11 bm. napenio mnie homeryck
uciech, bo celujesz w tego rodzaju utyskiwaniach na ludzi i na
twoje wasne dolegliwoci.
Wesprze Ci w tych tarapatach nie mog, poniewa Japoczycy
nie uwierzyliby mi i sdziliby, i chc Ci od nich odgrodzi,
samemu pozostajc panem sytuacji. Tak samo zreszt mylaem i
ja, gdy Wahl, (za co powziem do niej najgbsz niech)
odmwia mi podania twego adresu zasaniajc si tym, i jeste
nerwicowcem nie przyjmujcym goci.
Natomiast mog Ci zapewni, i Japoczycy albo nie ponowi
proby, albo atwo zgodz si na twoj zmian zdania w chwili, gdy
ponownie si w tej sprawie do Ciebie zwrc.
S oni rzeczywicie mili i mj pobyt w Japonii by dziki nim
ogromnie udany pod wzgldem towarzyskim, (czego Ty by
nienawidzi, bo czyo si to z nocnymi lokalami, gejszami i
klubami). By jednak uwolni Ci od wyrzutw sumienia powiem, e
sami oni nie maj za krzt sownoci. Co najmniej trzy razy ju
zamali nasze najsolenniejsze ustalenia, bo akurat tak im to w
danej chwili pasowao. Nie lituj si wic nad nimi za bardzo, bo
absolutnie nie s tego warci i sami "zapomnieliby" o zaproszeniu
dla Ciebie, gdyby im jaki tam rachunek nie wyszed. Nawet
gdyby Ty ju wszystko przygotowa do podry i siedzia
zdenerwowany na walizkach, bez mrugnicia oka powiedzieliby Ci,
i bya to tylko luna propozycja nikogo niczym niewica (to
dokadnie ich styl).
Czy moesz ju malowa? Napisz, jakie s perspektywy na ten
temat, bo musz wiedzie czy robimy wystaw jesieni 1991 roku
czy te przekadamy j na 1992 rok?
693

Poza tym w maju przyszego roku szykuje si wystawa w bardzo

dobrze pooonej galerii w San Francisco. Chciabym tam pokaza
"nowego" Beksiskiego, a do tego mam za mao prac.
Czy nie wiesz, co z Nyczkiem? Prosiem go by ostro ruszy prace
nad nowym albumem twoich obrazw i rysunkw z ostatnich lat,
lecz nie odpisa mi.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 17.10.90.

W ubiegym tygodniu obejrzelimy wraz z on robocz kopi tego

filmu, ktry robi Gbski. Boe, co Ty tam znowu wygadujesz!!! Znowu
bez przerwy o forsie, o "grubych pienidzach", "dobrych pienidzach",
"ogromnych pienidzach", wreszcie mwisz, e cena 300.000 frankw
jest obecnie cen normaln, obok tego mwisz dwukrotnie, e masz ze
mn kontrakt i skarysz si, e obecnie dam wysokich cen. Jak ma si
to na Boga do tego, e "Beksiski amie sowo bez najmniejszej enady"
co mwisz na okoliczno, i nie trzymam si niewolniczo "kontraktu"
lecz wystpuj o podniesienie cen [na co w kontrakt wyranie mi
pozwala]. Przecie to, co robisz obecnie i co robie przed miesicem w
programie "10 minut" i to, co robisz przy kadej nadarzajcej si okazji,
jak te zapewne i w rozmowach prywatnych, ktre potem rozchodz si
pod postaci plotek, jest naganianiem finansowego aspektu naszej
wsppracy ponad wszelkie dajce si wyobrazi granice. Czy to wanie
nie jest amaniem sowa bez najmniejszej enady i to od duszego ju
czasu??? Przecie obowizuje Ci punkt 13 naszej umowy. Zwracaem Ci
na to ju uwag i w trzy dni pniej nagrywasz z Gbskim i znowu Ci
ponosi... Tak wic si rzeczy poczynajc od przyszorocznych patnoci
nie bdzie ju mona dalej kry strony finansowej naszego ukadu. Nawet
krcc i zaniajc nie bd w stanie zej poniej 10.000.000 zotych
podatku od jednego obrazu, gdy podatek wynosi bdzie 40 %, a
najgupszy nie uwierzy w cen nisz ni 25.000.000 zotych za obraz.
694

Oczywicie nie rozmawiam teraz o faktycznej cenie obrazu lecz o

"oficjalnej" wersji podstawy wymiaru podatku, ktr bd musia zezna.
Jeli Polsk opuci 22 obrazy to niepotrzebnie, jak psu w gardo, zapacisz
dodatkowo 220 milionw zotych, czyli okoo 23.000 dolarw, ktre
pjd na skarb pastwa. Chyba, e masz tyle forsy do stracenia. Twoja
sprawa...Na dodatek takie naganianie strony finansowej utrudnia Ci
coraz bardziej tanie odkupienie od osb trzecich, obrazw na terenie
Polski. Jest to podcinanie gazi, na ktrej si siedzi. Niezalenie od tego,
co wyej zajmujesz si w swym wywiadzie rzucaniem kamstw i
oszczerstw. Bo oszczerstwem jest mwienie przed 30 milionow
widowni, e "Beksiski amie sowo bez najmniejszej enady", potwarz
jest mwienie, e "da dupy jak panienka" [czy co w tym stylu, dokadnie
nie pomn], a kamstwem jest mwienie, e 16 obrazw namalowanych
na Twoje zamwienie, [ktre z waciwym Ci taktem i delikatnoci
okrelasz jako "ohydne mazida" czy co w tym stylu tzn. na pewno
"mazida", ale nie pomn przymiotnika] zostay namalowane jako wynik
mojej wasnej inicjatywy, ku Twemu "ogromnemu zdumieniu", zapewne
w wyniku atrakcyjnych warunkw finansowych, ktre mi
zaproponowae. Pomijam ju wewntrzn logiczn sprzeczno tego
wywodu, bo to jest urokliw cech wielu Twoich tekstw, ale jest to po
prostu od pocztku do koca kamstwo, o czym wiesz doskonale. Ja
przywykem ju do nieustannego poniania ["nie telefonujesz do mnie, bo
al ci forsy" - nie telefonuj do Ciebie, bo zawsze przekrcisz to, co
powiedziaem, a scripta manet] do tego, e moich spadkobiercw, a wic
moj blisz i dalsz rodzin nazwae "zgraj szczurw" [telefonujc z
Osaki i dajc bym przed pjciem na operacj, na ktrej mog si
przekrci, podpisa Ci jakie papierki] i nawet owego "zwrc ci fors za
piwo, bo wiem, e liczysz puszki", ktre powtarzasz wielokrotnie
uwaajc to chyba za "okki art", ale nie mog dopuci, by na mnie
pluto i poniano mnie wobec 30 milionowej widowni! Jestem tu jednak
czowiekiem znanym i to bynajmniej nie dziki Tobie, za Noblesse
oblige. W zwizku z tym przedwczoraj raz jeszcze siadem z Gbskim w
montaowni i zadaem usunicia szeregu kwestii lub zaproponowaem
wykupienie materiau. Sprawa wygldaa dla mnie o tyle niebezpiecznie,
e wikszo ludzi nie ma wyobraenia o montau. Gbski sklei ten film
tak, e mona by mniema, e siedzimy obaj w tym samym pokoju i e w
trakcie gdy ja maluj Ty to wszystko gadasz, a ja grzecznie sucham i
pozwalam na siebie plu, gdy zaley mi na "grubej forsie" jak mi
695

pacisz. Po pewnych sporach [on uwaa, e tylko konflikt utrzyma ten

film przy yciu, co jest na pewno suszne z jego punktu widzenia, ale ja
na upublicznienie tego typu konfliktu nie mog sobie pozwoli, nawet
gdyby film mia pa]. Co z tego wyjdzie tego nie wiem, w poniedziaek
jestem umwiony powtrnie, aby obejrze rezultat po przemontowaniu.
Oglnie idea Gbskiego jest dla mnie nie do zrozumiaa, ale by moe
jestem za stary i odbiegem ju od tego, czego wymaga si od dokumentu.
Dla mnie jest to kasza sowna i nasze kwestie nie tylko nie s pene
[przesanki bez wnioskw, wnioski bez przesanek, zdania bez kontekstu
etc.], ale te zestawione ze sob w sposb nic mi niemwicy. W miar
monoci nie chciaem rozbija koncepcji, szczeglnie, e jej nie
rozumiem i wydaje mi si, e w kocu uzyskalimy porozumienie. To
tyle.
W trakcie weekendu jedziemy do Poznania po ten papier, ktry miaem
przywie przed operacj. Potem na duszy czas wyjedziemy na poudnie
Polski. Od poowy listopada wezm si ju do roboty, bo rka zaczyna si
poprawia. Zaczn chyba od malowania, ktre nie wymaga uycia tych
wizek nerwowych co rysunek [rka nie jest oparta na stole] robiem ju
prby, ale na dodatek w wystartowaniu przeszkadza mi bardzo duga
przerwa. Dren jak si teraz okazuje zostanie w mym brzuchu o wiele
duej - poprzednio nie chcieli mnie zniechca i gadali o "co najmniej 6
tygodniach" - teraz mwi ju o 7 miesicach! Waciwie limitowa to
bdzie odporno skry, w miejscu, w ktrym to jest przyszyte. To stale
piecze, boli i uwiera, ale na razie nie ma stanu ropnego. Natomiast rana
zarosa ju idealnie i w zasadzie odzyskaem ju sprawno fizyczn z
wyjtkiem tej doni, ale to te bardzo, bardzo powoli, ale mija. Najgorzej
z zbami, gdy wyglda, i jednego z ropni, ktre uaktywniy si na
skutek osabienia, nie da si chyba opanowa i zaczyna zagraa mi grna
proteza. Na razie tylko od tyu, ale w ogle przede mn parada
leczniczych atrakcji! Cze, pozdrowienia dla Twej ony
(monogram)
***
Marly-le-Roi, 25 padziernika 1990
696

Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam krtko na Twj list z 17 bm.
Trudno mi si ustosunkowa do Twych zarzutw, bo na to by na
nie odpowiedzie musiabym wycign swoje, a nie chc znw
wraca do stosunkw zimno-wojennych, jakie midzy nami
czasami panoway.
Odpowiem wic tylko na ten, ktry dotyczy naganiania strony
finansowej mych wysikw, a ktry jest istotny.
To naganianie nie jest czcz gadanin, lecz jasnym wyborem
strategii:
Przez pi lat staraem si oprze promocj twego malarstwa na
jego wartoci artystycznej. Na koniec musiaem stwierdzi, e caa
praca, jak w to woyem niewiele daa wynikw. Wszyscy
cmokali, lecz nikt nie chcia kupi lub kupowa, ale za psie
pienidze. Wtedy to zaczem prb zmiany taktyki zaczynajc
naciska na ich warto handlow: zaczem wystawia Ci na
aukcjach i wykupywa samemu by publicznie byo wiadomym, i
si sprzedajesz i to coraz lepiej. Z tej te przyczyny zaczem
(mocno przesadzajc), gdy tylko si pojawiali, lansowa
wiadomo, i "masowo" inwestuj w Ciebie Japoczycy i e
zaczyna si "wielka forsa".
Rezultat dla mnie jako handlarza pojawi si natychmiast: Ci, ktrzy
jeszcze wczoraj wahali si (tak, i o mao nie splajtowaem w
oczekiwaniu a si zdecyduj) jako zapomnieli o wahaniach i
zaczli kupowa to, co nie dostao si Japoczykom.
Natychmiast zaczli si Twoimi obrazami interesowa inni
handlarze i nie dalej jak przedwczoraj widziaem u jednego z nich
bdc na kolacji 6 (!) nabytych po wiecie Twoich obrazw (w tym
samochd
pokryty
ykami,
spord
twych
"zwierzt
domowych"....), na ktre zaczynaj szuka nabywcw, co jest mi
na rk, bo chodzi o to by Twoje obrazy byy czsto w obiegu, by je
697

nabywano i sprzedawano atwo i czsto i by wielu ludzi na tym

zarabiao pracujc przez to dla nas obu.
Natychmiast te zjawia si galeria z San Francisco, doskonale ju
poinformowana o Japoczykach, ktra "jednak ogromnie pragnie"
Ci wystawi w maju przyszego roku, podczas gdy jeszcze dwa
lata temu ani jedna amerykaska galeria z tych, do ktrych si
zwracaem, nawet nie odpowiadaa na moje propozycje.
Natychmiast pojawili si ludzie proponujcy mi pomc w
propagowaniu Ci w mediach, w ktrych sami pracuj lub, w
ktrych "pracuje kolega".
Etc., etc.
Wszystko to wynikao z nagonienia przeze mnie sukcesu
finansowego i to nagonienia go w Polsce, a nie tylko tutaj w
Paryu. Wiadomoci przecieky szybciej z Polski na Zachd, ni
rozprzestrzeniy si te, ktre ja tutaj nadawaem w prywatnych
rozmowach. Jest to zrozumiae, bo w przeciwiestwie do mej
sytuacji w kraju nie mam tu dostpu do mass media.
By spraw zreasumowa, wydaje mi si, i jest to jeden jeszcze
rozdzia naszego rozdwiku przeciwnych sobie osobowoci: Ty,
ktry chciaby dyskretnie i cicho przemkn si przez ycie
ruchem konika szachowego (jak to sam powiadasz) ryzykujc, i
speznie ono na niczym i ja, ktry chciabym nada mym
przedsiwziciom rozgosu i rozmachu nieuniknienie powodujc
ryzyko, i rozbij siebie i innych o przydrony sup (w tym wypadku
o poborc podatkowego).
Ciesz si, e z Twym zdrowiem lepiej.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***

698

Drogi Piotrze!

Warszawa 20.1.91.

Od dwch dni mam tak koszmarne nadcinienie [chyba wina pogody], e

mao mi czaszka nie pknie!
Przedwczoraj [jeszcze przed atakiem nadcinienia] odebraem od pana Subocza
ram, ktr przywiz z Parya. No c: jest chyba akurat taka, jak sobie
wyobraaem, jeli idzie o pomalowanie, bo ksztat oczywicie znaem. Jest
bardzo sztywna, o co najbardziej si obawiaem, [e nie bdzie dostatecznie
sztywna], monaby nawet zaryzykowa eksperyment by z tego samego profilu
zrobi te nieco wiksze ramy, moe sztywno bdzie wystarczajca?, ale
chyba zostamy przy ustaleniach poprzednich.
Pan Subocz powiedzia, e rama kosztowa bdzie przecitnie 600 dol. O
poprzednich wspomniae, e te byy po ca 600 dol., tak wic chyba nie bdzie
to droej, a prawdziwe drewno to jednak prawdziwe drewno, zarwno w sensie
wygldu, jak i w sensie prestiu. Przypominam jednak, e do obrazw
kolorowych i jasnych bardzo dobrze wygldaaby identyczna rama z
niepomalowanego drewna, np. tylko zapuszczona woskiem pszczelim [roztwr
na gorco wosku w terpentynie] i potem wypolerowana tak jak to si robi z
parkietem. Oczywicie drewno wtedy musi by bardzo dokadnie dobrane, by
poszczeglne profile byy identyczne w kolorze i podobne w sojach. Teraz
sprawy techniczne na przyszo: Nie wiem ile i jakich obrazw chcesz
oprawia, ale przez telefon wspominae, e robisz to w wyniku umowy z
Japoczykami i e to im s te ramy potrzebne. Ow chciabym Ci ostrzec
przed tamowym wykonywaniem gotowych ram, jeli idzie o obrazy o
formatach 87 x 87, 73 x 87, 61 x 73 oraz 73 x 73 jak te oczywicie wszystkich
nietypowych. Formaty te przygotowywaem jeszcze w Sanoku, gdy nie miaem
mechanicznej piy do pyty pilniowej ani te [paradoksalnie] miejsca gdzie
mgbym zainstalowa specjalny, olbrzymi blat do cicia. W zwizku z tym
poszczeglne formaty cite rcznie wzdu linii wyznaczonych kadorazowo na
kadym oddzielnym arkuszu, maj odchyki rzdu plus-minus 3 mm na dugoci
i na szerokoci. Dotyczy to te formatw duych 98 x 122. Formaty cite w
Warszawie na mechanicznej pile, czyli 88 x 92, 98 x 132 oraz 98 x 120 maj
odchyki w granicach tylko plus minus 1 mm. Wyjtek stanowi okoo 8-10
obrazw 88 x 92 namalowanych na pocztku chyba okoo 1985, gdy s one na
dugoci o okoo 2 mm dusze od pozostaych. Tak wic gdy sam oprawiam, to
zawsze, jeli nawet nie chc zmienia wielkoci samej ramy, to zestawiam ze
sob te 6-10 obrazw 73 x 87, porwnuj dugo i wyporodkowuj wymiar
ramy, tak, aby najwikszy si zmieci, a najmniejszy mia niedomalowane
brzegi przykryte jeszcze felcem ramy. Dystans midzy wiatem felca a
mniejszym obrazem naley wypeni przy pomocy podkadek z tektury,
699

kawakw drutu w izolacji plastikowej, zapaek, etc., tak, aby obraz nie
przesuwa si zbyt silnie, bo wtedy podrapaniu moe ulec w transporcie miejsce,
gdzie rama styka si z malowidem. Pisz to wszystko, bo ta jedna rama, ktr
dostaem jest jak na zo o milimetr za krtka w kontakcie z kilkoma
podgruntowanymi podobraziami tego formatu. Z kolei cinanie podobrazi nie
wchodzi w gr, bo i nie ma jak tego zrobi i impregnowanie pyty pilniowej
[bardzo kiepskiej] przeprowadzone byo w ten sposb, e szczeglny nacisk
prowadzony by na zabezpieczenie krawdzi, ktre w wyniku zeszlifowania o
milimetr czy dwa, stayby si chonne na wod z atmosfery. Ten problem
dopasowania miaem z obrazem wypoyczonym przez Ciebie przed rokiem,
ktry potem zwrcie w ramach z innego obrazu, ktre tylko pozornie miay ten
sam rozmiar i ktre nie zakryway niedomalowanych brzegw, bo byy o ca 3
mm za szerokie. Zwracam wic na to uwag. Z tym jest i tak o wiele prociej
ni z blejtramami, ktre za kadym razem potrafi si rni nie tylko
rozmiarami i iloci zaoonego ptna, ebkami od gwodzi, naronikami, etc.,
ale te czasami prostopadoci brzegw.

To tyle dobrego, czuj si dosy podle, w miar monoci poza

porannymi zakupami i sprawami administracyjnymi staram si nie
wychodzi z domu. Cze oraz wszystkiego dobrego w Nowym Roku dla
Ciebie i dla Twej ony.
(monogram)
PS. Niezalenie od tego, e szereg ram mona pomalowa na kolor brzowawy,
ale bardzo zgaszony [to powinna by czer zmieszana z brzem lub kolor typu
"Terre d'Ombre naturelle" tak, by brzy na obrazie byy jednak bardziej ywe
ni na ramie], to nie wiem czy to jest moliwe technicznie, ale sprbowabym
wykona niektre ramy w kolorze grafitu! Tzn. o ile nie istnieje jaka farba
grafitowa, to wetrze w drewno sproszkowany grafit z jakim spoiwem [olej,
bezbarwna farba, pokost, poliuretan, etc.]. Uzyskaoby si, a w kadym razie
chciabym uzyska, kolor typu "czarne srebro" tak jak kolor grafitu. Przy bardzo
cienkim wtarciu uzyska by te mona efekt przewitywania oryginalnego

koloru drewna spod czarno srebrnego lnienia.

(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 1.2.91.
700

Bardzo przepraszam za styl telegraficzny. Przyczyna jest prosta. Wczoraj

czuem si le, wic pisanie listu odoyem na dzi, a dzi mam ju
gorczk i pocztki grypy [czy czego takiego], z nosa mi si leje i
obawiam si, e jeli nie napisz dzi telegraficznie, to nie napisz ju w
ogle przez dwa najblisze tygodnie. Sprawa jednak jest gruntownie
przemylana poprzednio, wic po prostu tak jak sobie yczye podam Ci
ceny na biecy rok, a jeli bd Ci potrzebne dodatkowe szczegy,
napisz powtrnie za jaki czas.
Na wstpie warunki oglne. Ow ceny mog skalkulowa tylko na
biecy rok, bo nadal nie ma sytuacji stabilnej. Nie wykluczam, e za rok
liczy si ju bdziemy [o ile Ci si nie znudz] w zotwkach. Na razie
jednak planowa inflacja zotego jest zbyt wysoka, by mona byo w
oparciu o ni prognozowa ceny z rocznym wyprzedzeniem. Wysoka i
nadal nieustabilizowana, czyli i w planowan jej wysoko nie mona
wierzy! Istota operacji przeprowadzanej w tym roku [o ile si ona uda i
nie przerw jej niepokoje spoeczne] polega bdzie z naszej perspektywy
na tym, e jeden milion zotych wart bdzie w grudniu ju tylko 550
tysicy, za kurs dolara zostanie niezmieniony. Moe wtedy wkroczymy
ju, jeli nie do Europy, to do stabilizacji i penej wymienialnoci.
Ale do rzeczy. Jak uzgadnialimy ju, przechodzimy na marki niemieckie,
tak wic wszystkie ponisze sumy s w markach.
Cena jednego obrazu wynosi 10.000.-DM.
Cena jednego maego rysunku wynosi 400.- DM.
Przez may rysunek rozumiem rysunek podobny do tych, jakie kupowae
poprzednio po 150 dol., z tym e obecnie najprawdopodobniej bd
stosowa technik mieszan z wykorzystaniem czciowego
przetwarzania na kserokopiarce z pniejszym uzupenianiem
cienkopisem.
Cena jednego obrazu z punktu "30" wynosi bdzie cen podstawow,
ktrej dzisiaj jeszcze nie znamy, bo nie znamy inflacji dolara i kursu
dolara wzgldem franka na grudzie br, lecz cena ta zostaa powikszona
o sum 2.500.- DM, ktra to suma stanowi przyblion rwnowarto
podatku, jaki przyjdzie mi zapaci. Podatek paci zamierzam od
wszystkich obrazw i od sumy 6.000.-DM za obraz, gdy w wyniku
701

naganiania sprawy naszego ukadu, zostaem ju "namierzony". Byy

poza tym liczne wzmianki w gazetach [jedn, ktr mam w domu
zaczam] i w radio, a podobno te w TV, z ktrych raczej jednoznacznie
wynika, e w opinii ogu pacisz mi za obraz rwnowarto 6.000 DM.
Wystarczy wic policzy obrazy wywoone z Polski, by mnie namierzy
dokadnie. Oczywicie nic nie jest jeszcze jasne, gdy Wasa ze swoimi
prezydenckimi ambicjami spowodowa, e wszystko si powywracao.
Nowa ustawa podatkowa nie zostaa chyba jeszcze uchwalona, bo gazety
doniosy ostatnio, e suma wolna od podatku wyrwnawczego w br.
wyniesie 36 milionw,, czyli e jeli nadal jest podatek "wyrwnawczy"
tzn. e wszystko zostao jak byo. Nie wiem te jak obecnie wygldaj
przepisy dotyczce sprzeday za granic w dewizach. Rozeznam to w
terminie pniejszym i nie wykluczam, e paci bdziesz przelewem
[przynajmniej cz sumy, t, ktr zadeklaruj do podatku]. Co do
terminu, to mamy jeszcze czas do grudnia i by moe uda si patno w
zeznaniu zaliczy na rok 1992, kiedy by moe bd ju klarowniejsze
przepisy. Odbir obrazw te chciabym by nastpi w grudniu lub, jeli
to dla Ciebie wygodniejsze na pocztku przyszego roku, gdy chc mie
oddech do pracy. Z pewnym zaenowaniem musz si przyzna, e
chodzi mi po gowie potrzeba powtrnego opracowania niektrych
obrazw z niesawnego cyklu "na zamwienie, co pojawio si w
momencie, gdy na prob kolegi z Poznania kopiowaem tam, na ktrej
zarejestrowane byo ich powstawanie. Na razie si przed tym broni, bo
stoi to w sprzecznoci do mych zamiarw z ubiegego roku - tak wic to,
co obecnie robi, a maluj dosy wydajnie w tej chwili, jest cokolwiek
chaotyczne stylistycznie. Aha: W ubiegym roku namalowaem trzy
obrazy, tak wic zgodnie z umow dwa zostaj dla mnie, a jeden dla
Ciebie po cenie 1.600 dol. Nie jest to niestety obraz mego ycia.
Rysunkw na razie w ogle nie robi [kilka sztuk]. No i to by byo na
tyle.
Aha. Ramy: Przy sklejaniu naronikw nie zawsze wyfrezowane powierzchnie
"zgadzaj si" ze sob i stolarz doszlifowuje to potem rcznie, co niestety jest
widoczne, a nie powinno by. Zwr mu na to uwag. W tej klasie ram powinno
si ju stawia wymagania "meblarskie". By moe pomgby mu w sklejaniu
przyrzd wykonany w formie negatywu ramy, na ktrym opieraby ram
sklejajc, a ewentualne nierwnoci zostawayby od tyu i byyby
wyrwnywane, co nie byoby ju widoczne?
702

Z Nyczkiem umwiony jestem w sprawie slajdw na poniedziaek 4

lutego. Mam nadziej, e nie trzeba bdzie tego odwoywa z powodu mej
choroby. Piknie pozdrawiam, ukony dla Twej ony.
(monogram)
(RYSUNEK)
***
Marly-le-Roi, 6 lutego 1991 r.
Drogi Zdzisawie,
1) Ze zdumieniem przeczytaem twj list z 1.2.1991.
Jeli przysyasz mi wycinek prasowy to zapewne po dokadnym
przeczytaniu go. Ot 225.000 $, o ktrych w wycinek prasowy
zawiadamia czytelnikw jako o cenie jak uzyskaem od
Japoczykw, podzielone przez 56 obrazw, ktre im sprzedaem
wynosi okoo 4.000 $. Ty za dasz ode mnie ponad 7.000 $!!!
2) Ow cena 7.000 $ (ktr wyraasz w DM i okrelasz na 10.000
DM) mnoc przez prawie pi!!! cen ubiegoroczn, ktra
wynosia 1600 $ za obraz, jest dla mnie absolutnie nie do przyjcia.
Na to by si na ni zgodzi musiabym:
- albo posiada fortun osobist, ktrej nie mam nawet po zakupie
zrobionym w zeszym roku przez Japoczykw, bo choby tylko
Tobie zapaciem prawie 100.000 $, czyli niemal poow tego, co mi
dali, cz reszty za posza na dugi a cz miaa opaci now
ksik o Tobie, ktr miaem wyda na tegoroczn jesienn
wystaw;
- albo sprzedawa Twoje obrazy atwo i stale po najmniej po
14.000 $, a to, w obecnej koniunkturze przekracza jak na razie
moje najmielsze marzenia.
703

3) Na ten ostatni temat przypominam, i w ubiegym roku na Twojej

wystawie nie sprzedaem ani jednego Twego obrazu, mimo, i
proponowane byy publicznoci wanie po okoo 14.000 dolarw.
Informuj, i prcz jednego obrazu sprzedanego zaraz po
Japoczykach pewnemu Francuzowi, (co wydawao mi si
pocztkiem nowej, szczliwej ery) nie udao mi si ju sprzeda
do dzisiejszego dnia ani jednego dalszego Twego obrazu.
Informuj rwnie, i Japoczycy, po nieudanej wystawie w Osaka,
na ktrej nie sprzedali ani jednego Twego obrazu odmwili zakupu
ode mnie dalszych, mimo podpisanej ze mn na ten temat umowy i
nawet danego zadatku.
Informuj wreszcie, i odmwili oni rwnie zakupu szeciu
obrazw, jakie pewien polski handlarz w Paryu pospiesznie naby
w Polsce od kolekcjonerw (w tym obrazu przedstawiajcego wrak
samochodu z Twoich "zwierzt domowych"), gdy w pierwszym
zapale zapowiadali mu, i "kupi wszystko".
4) To, e - jak argumentujesz - moesz dzi uzyska w Polsce
7.000 $ za kady Twj obraz od kadego pierwszego lepszego
polskiego lub zagranicznego nabywcy wynika z tego, i
"wadowaem" w Ciebie ponad ptora miliona dolarw inwestycji i 7
(ju!) lat wytonej pracy!
Na dodatek nie jestem pierwszym lepszym nabywc, bo
przewidujc, e dziki moim staraniom kiedy ceny na Twoje
obrazy wzrosn, zarwno w Polsce jak i za granic, podpisaem z
Tob umow, (o czym zdajesz si zapomina), ktra przewiduje,
i:
- ja w zamian za moje inwestycje i prace bd mia
zagwarantowan wyczno i raz na zawsze (a przynajmniej
przez 30 lat) i cokolwiek by si zdarzyo (w tym rwnie gdyby
zmieni si ustrj w Polsce), ustalone, sztywne ceny, wraz z
precyzyjnymi parametrami ich wzrostu (wspczynnik inflacji,
odchylenia dolara o wicej ni 10 % w stosunku do franka
francuskiego a bynajmniej nie do zotwki - patrz pt. 10 naszej
umowy);
704

- Ty za, e bdziesz mia staego nabywc, ktry kupi, co roku, co

najmniej 12 obrazw po cenie nie mniejszej ni 1000 $ za sztuk i
dziki temu pewno, i nie zdarzy Ci si nowy (bodaje 1976) rok,
kiedy to, jak mi opowiadae, niczego nie moge sprzeda i grozia
Ci klska.
5) W takiej sytuacji najwyszy wysiek, jaki mog uczyni w Twoim
kierunku nie przekracza 2400 dolarw za obraz, patnych
oczywicie jak zawsze w dolarach a nie w DM. Znaczy to, i godz
si na podwyk ceny o 50 % za obraz w stosunku do ceny
ubiegorocznej i godz si na niestosowanie w 1991 roku punktu
30 naszej umowy.
6) Co do podatkw, przypominam punkt 12 naszej umowy, ktry
przewiduje, i o ile pac podatki od sumy 12.000 $, i za obrazy
nabyte w ramach punktu 30-go, wszelkie podatki dodatkowe
"dzielone s po poowie przez strony".
Co do podatkw, ktre chcesz paci, musisz ponadto wiedzie, i
paci je bdziesz od sumy realnie przeze mnie zapaconej i
potwierdzonej przez faktur, jak Ci wystawi, a nie od tej na ktr
Ci w Polsce "namierzono". Rozumujc tak jak rozumujesz, gdyby
Ci "namierzono" na 1.000.000 $ od obrazu musiaby paci
500.000 $ od obrazu! Podstaw wymiaru podatku w Polsce od
1992 roku bdzie faktura, a nie, jak za komunistycznych czasw
"namierzenie" przez urzdnika podatkowego.
7) W wypadku, gdyby nie przyj mej propozycji powracamy do
naszej umowy pocztkowej i w niej okrelonych cen, oraz
postanowie z pt. 30 (po 1000 $ za pi obrazw) gdy, jak to
podkrelie w "Owiadczeniu" z 22.12.1988 r.: "W braku
porozumienia w tej sprawie (cen) strony w latach nastpnych
wracaj do umowy z dnia 23 lutego 1984 wraz z poprawkami i
uzupenieniami z dnia 24 lipca 1986".
8) Pamitaj, i zawsze moesz zerwa ze mn umow ofiarowujc
mi 50 twoich dowolnie przeze mnie wybranych obrazw spord
tych, ktre znajduj si u Ciebie lub u mnie. Nowelizacja naszej
umowy z 28-go grudnia 1987 roku przewiduje bowiem i: "Nie
705

znika obowizek ZB do odszkodowania PD pidziesicioma

obrazami w razie zerwania umowy przez ZB".
Poniewa obecnie adne do Ciebie nalece obrazy ju si u mnie
nie znajduj, bo wszystkie je opaciem w ubiegym roku, wybr
nastpiby wrd Twych "zwierzt domowych", wrd obrazw
obecnie tworzonych lub wrd obrazw do stworzenia, wedug
mego uznania.
9) W razie Twojej odmowy:
- przyjcia moich warunkw cenowych na 1991 rok;
- albo w zamian za to dotrzymania umowy podstawowej wraz z jej
cenami i warunkami;
- albo wreszcie zapacenia mi odszkodowania w postaci dowolnie
przeze mnie wybranych 50 obrazw nastpi niekoczcy si okres
naciskw, napi i sporw, z ktrej cieszy si bdzie polska
gawied, ale ktre dla nas obu bdzie nie do zniesienia.
10) Przypominam acisk maksym, ktrej zdaje si nie
pamitasz:
"PACTA SUNT SERVANDA".
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twojej Maonki cauj
Piotr Dmochowski
***

706

Gowa kapuciana
Drogi Piotrze!

Warszawa 20.2.91.

Walisz do mnie z armaty, w ktrej oprcz zwykego w takich

okolicznociach pocisku znajduj si take petardy, piasek, groch, pierze i
zdeche aby, tak jakby nie dowierza sile racej samego pocisku:
Japoczycy wycofali si ze wsplnego biznesu! No to leymy w tym
707

samym gwnie, w jakim leelimy na wiosn ub. roku. I Ty mienisz si

by moim wsplnikiem! A dlaczego to, u diaba, o tym najbardziej
istotnym dla caej naszej przyszoci fakcie, dowiaduj si niejako "przy
okazji" sporu o przyszoroczne ceny, pgbkiem i na marginesie!
Przecie to jasne, e o tym fakcie nie miaem zielonego pojcia - gdyby
rzeczywicie uwaa mnie za swego wsplnika, zatelefonowaby o tym
do mnie w tej samej godzinie, w ktrej o fakcie si dowiedziae, a nie
pisa teraz kompletnych pierd w rodzaju "Ze zdumieniem etc." To ja
powinienem by zdumiony! Po co te wszystkie trele o tym, e nie masz
skd wzi forsy, skoro jasne jest jak soce, e ceny skalkulowaem w
przekonaniu, i Twj ukad z Japoczykami rozwija si w sposb
niebudzcy wtpliwoci. W jesieni gdy tu byli i usiowali skoni mnie do
wymanewrowania Ci z ukadu, nieproszeni, od progu zaoferowali mi
zalenie od formatu obrazu ceny 12-15-20 [doszli a do 40, ale za
konkretne, domowe obrazy mojej ony], tak wic przekonany, e jeste od
tej pory dla wikszoci obrazw jedynie trasmeterem na drodze do Osaki,
skalkulowaem cen jako "mniej ni poow" ceny przecitnej. Uwaam,
e byo to postpowanie przyzwoite i nie pojmuj Twego "zdumienia". To
oczywiste, e jeli leysz w bagnie, to ceny bd musiay pj w d i
kalkulacj musz podj na nowo, ale nie wymagaj ode mnie bym to
zrobi od rki - zanim si opanuj i bd w stanie przemyle wszystko na
trzewo, bdzie musiao upyn nieco czasu. Podobnie wyglda sprawa
podatkw, ktrych przy niszych cenach nie mog prognozowa "w
przyblieniu, lecz "do milimetra", a nie mam obecnie w oparciu o co
prognozowa, bo cay kraj tonie w chaosie przebudowy gospodarczej
pomieszanej z ostr walk frakcji politycznych i zagraajcymi
niepokojami spoecznymi. Co do petard, pierza, grochu i zdechych ab,
to pozwl, e ustosunkuj si wg punktw Twego listu, ktrego kopia
znajduje si na pewno na dysku Twego komputera:
Ad.1. Sowo "transfer", ktre przeoczye, okrela jednoznacznie, o jakie
pienidze chodzi. Jeli idzie o opini ludu Warszawy o Twoim osobistym
sukcesie, to szacowany jest on na ptorej miliona, do czego walnie
przyoye si swoj nieopanowan gadanin i potrzeb autoreklamy na
terenie Polski.
Ad. 4. Bybym wdziczny za wskazanie miejsca lub czasu, gdzie znalaza
si moja argumentacja, e mog w Polsce uzyska 7000 dol. za kady
obraz od pierwszego lepszego etc., etc., etc. W ogle nie wiem, ile mog
708

uzyska w Polsce za kady obraz, bo straciem z powodu naszego

kontraktu kompletnie kontakt z naszym rynkiem. Co do zmiany ustroju w
Polsce, to nasza umowa tego nie przewidywaa: nie mona zawiera
adnej umowy na "kad" nieprzewidywaln okoliczno - to po prostu
idiotyzm.
Ad 5. Suma jak mi proponujesz jest prawie dokadnie (plus minus 100
dol.) cen podstawow" tak jak bdzie ona zapewne wygldaa pod
koniec br. o ile utrzyma si: kurs dolara wzgldem franka i o ile wysoki
prognozowany wspczynnik inflacji dolara, nie ulegnie wikszym
zmianom, tak wic wielkoduszno" w niestosowaniu punktu 30 jest
niepotrzebna. Dlaczego tym razem gdy ja prosz o marki, ty akurat
upierasz si na dolary, tego nie umiem sobie wytumaczy. Czyby
"golono strzyono" lub zabawa w dwie kozy na mocie?
Ad 6. Chodzio o podatki we Francji, a nie w Polsce. Czyby, chcia
partycypowa take w podatkach polskich? Chodzio te o to, e podatki
nie mog spowodowa by suma ostateczna netto spada poniej ceny
podstawowej. Co do podatkw, ktre mam paci w Polsce to dobrze
wiem od czego s one zalene i na pewno najmniej liczy si bdzie
Twoja faktura podobnie jak najmniej liczyaby si w Paryu, Nowym
Jorku czy Hong-Kongu. Gdyby liczya si faktura, to mona by
fakturowa Empire ,State Building na 100 dolarw, a zarobione
faktycznie pienidze chowa do kieszeni. Tyle, e nie byoby z nimi co
potem zrobi. W Polsce te nie bardzo bd odtd przydatne "czarne
pienidze"
Ad 7. Nie istnieje adne moje "Owiadczenie" datowane, 22.12.1988,
istnieje natomiast odpowied na Twj list datowana 18.12.88, ktr
dorczyem Ci do rk wasnych i ktra raz na zawsze odmawia
sprzedawania Ci czegokolwiek "na kredyt" .(byo to spowodowane
Twoj, przeprowadzon w stylu Saddama Hussaina prb dziaania z
pozycji siy i odmow zapacenia mi za 16 obrazw z serii Z) Nigdy
tego nie odwoaem ani odwoa nie zamierzam.
Ad 8. To raczej Ty pamitaj, e w sposb cakowicie jednoznaczny
zrezygnowae z zabezpieczenia swych interesw przy pomocy 50 moich
obrazw, ktre miabym Ci da w wypadku, jednostronnego zerwania
umowy. Uczynie to w dniu 1 wrzenia ub. roku, mimo, i otwieraem Ci
709

moliwo zaatwienia tej sprawy w inny sposb zreszt, jaki byby cel
rekapitulowania Ci rozmowy, ktr na pewno doskonale pamitasz.
Ad 9. Czyby owa "polska gawied" miaa stanowi prb szantau? Nie
daem Ci do tego powodu, a poza tym "nie godzi".
Ad 10. aciska maksyma, ktr stale mi przypominasz, ma to do siebie,
e jest cakowicie bdna, podobnie jak wikszo aciskich maksym.
Pakt Pastw Osi nie istnieje, mimo, i istniej Niemcy, Wochy i Japonia.
Pakt Warszawski i RWPG rozpada si na naszych oczach. Et c. et c. Nie
mona kilku kartek: papieru spisanych w dobrej woli przez omylnych
ludzi traktowa jak Koran i stosowa si do nich ze scholastyczn
dokadnoci Mota na Czarownice. Przypomina to egzorcyzmy! Nie
twierdz, e ta umowa jest cakowicie martwa i jak widzisz staram si
by lojalny, nie wszedem w ukady z Japoczykami, odmawiam
sprzedania za dobr cen obrazw ludziom, o ktrych istnieniu by si
nigdy nie dowiedzia, ale warunki si zmieniaj, wiat si zmienia i nasza
umowa staje si w wielu swych punktach nieyciowa, z czego zdaem
sobie np. spraw, gdy chciaem si powoa na punkt 18., ktry oboony
jest cakowicie nieyciowym przepisem o arbitrau. Niby skd ja mam w
Polsce wzi prawnika mwicego po francusku, znajcego perfekt prawo
francuskie, prawnicze rodowisko Parya, gotowego wyjecha do Parya,
by tam do spki z Twoim arbitrem wybra trzeciego arbitra, a jak go
wybra skoro w Paryu nikogo si nie zna? Przecie w takim ukadzie z
gry jestem na pozycji przegranej. Albo sprawa podziau zyskw, na
ktr zwrcie mi uwag w rozmowie w dniu 1 wrzenia. Ja traktowaem
to po prostu tak jak traktowaem to zawsze w ukadach z kad galeri:
Jeli sprzedany zostanie obraz, to uzyskane pienidze dzielone s p na
p [po ewentualnym opaceniu jakiego podatku od sprzeday o ile
takowy we Francji istnieje] i potem kada ze stron opaca swoje podatki i
koszta wasne swoj poow. Ty rozumiesz to jako "czysty zysk", ktry
dopiero po odliczeniu wszystkich nakadw dzielony jest na poow, a
wic odliczy moesz i inwestycje w galerii i druk plakatw i kupno
furgonetki i lipn aukcj i w ogle moe doj do sytuacji, w ktrej zysku
nigdy nie bdzie - bardzo dzikuj, ale na takie zrozumienie podziau
zyskw mgbym przysta jedynie w wypadku takim, gdybym by
wspwacicielem galerii, furgonetki, etc., etc, przy czym dabym
kadorazowego przedyskutowania koniecznoci dokonania inwestycji. I
710

tak dalej i tak dalej, naliczybym jeszcze wiele luk, rozbienoci, ktre
kada ze stron interpretuje po swojemu, ale szkoda mi czasu. Nie byoby
tego listu gdyby nie to, e Ty zawsze walisz z grubej rury, mimo, i
wystarczyo uprzejmie napisa, e Japoczycy wycofali si z biznesu i w
zwizku z tym nasze dotychczasowe apetyty musz ulec urealnieniu.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on
(monogram)
PS. Pojutrze [jak na ironi] Telewizja zapowiedziaa film "Tajemnice
Beksiskiego", w ktrym wystpisz jako solista piewajcy "pie o
Japoczykach". Gbski o ile pamitam pousuwa i przyfastrygowa tylko
Twoje obelgi pod moim adresem, jak te wszystkie te miejsca, w ktrych
donosisz Urzdowi Skarbowemu w Polsce, e masz ze mn kontrakt, e
cena 300.000 frankw jest obecnie "cen normaln", etc., etc. Nie usun
chyba fragmentu gdy o obrazie, ktry kupie od Siemiskiego mwisz
dwukrotnie, e kupie go za "psie pienidze". Byo to 3000 dol. Nie
wiem czy oferowane mi obecnie 2400 naley nazwa "kocimi" czy
"szczurzymi". Poniewa moja rodzina stanowi "zgraj szczurw", to
chodzi chyba o "szczurze pienidze".
(monogram)
***
Pary, dn. 27 lutego 1991 r.
Drogi Zdzisawie,
Otrzymaem Twj list z 20.2.91, za ktry dzikuj.
Zaczynam od koca by zacz od tego, co najbardziej dranice:
1) Gdy dzwonic do Ciebie z Osaki powiedziaem i, o ile przyszo
by Ci si "przekrci" (o czym uporczywie mnie uprzedzae idc
na operacj) wol mie wszystko zawczasu spisane (cho, jak
wida, spisanym nie bardzo si przejmujesz, ale w tym konkretnym
wypadku to ju nie Ty miae gra rol przejmujcego si) by nie
711

musie si nastpnie procesowa ze "szczurami", powiedziaem to

nie bez kozery i nie z przyrodzonego chamstwa.
Przypominam kontekst, w jakim to wyraenie zostao uyte:
a) Przez przypadek (moe tylko troch przez przypadek...)
pokazae mi video z twoim synem, ktry zwierza si widzom, i
yczy temu hujowi Dmochowskiemu, eby mu nic nie wyszo"
("nic" miao znaczy by nie wyszo mu lansowanie taty
Beksiskiego).
Twojego syna nie znam prawie wcale i prcz zwykych uprzejmoci
przy witaniu si, nie rozmawiaem z nim "tak naprawd" chyba
nigdy.
Z lekka wic byem zaskoczony, gdy przywizszy do Warszawy
pierwsze dwa prbne egzemplarze ksiki, ktre otrzymaem z
Korei usyszaem od niego, i da" on ode mnie bym mu je
podarowa "bo tam znajduje si jego zdjcie, a wic przysuguje mu
ku temu prawo", a "on sam i jego kumpel chc mie po ksice".
Co skwitowaem umiechem, bo oczywicie owych dwch
egzemplarzy nie chciaem si wwczas pozbywa nie majc
jeszcze adnych innych, a wypadao "pochwali si" ksik wielu
innym osobom podczas owego pobytu w Polsce.
b) Kontynuujc okrelenie kontekstu przypominam, i wielokrotnie
napomykae mi o twoim szwagrze i jego pasji do wycigania od
ludzi pienidzy (w tym rwnie, jak mi to zrdadzie, ode mnie za
transport samochodem czego tam, za ktry to transport zada,
wedug twoich wylicze, chyba potrjnej ceny, ktr zapaciem bez
szemrania).
c) O innym, bliskim Ci czowieku, ktrego stopnia pokrewiestwa z
Tob ani z Twoj on nie okrelie, powiedziae mi, i radzi Ci:
"oskub go (znaczy si Piotra Dmochowskiego) zanim zbankrutuje".
d) Przypominam wreszcie, i byem zawsze mile i serdecznie
przyjmowany przez Tw Maonk, ktr szczerze lubi i szanuj.
W tym wic kontekcie powiedziaem, i na wypadek Twojej
mierci nie chc mie procesw ze "szczurami", co oczywicie
712

(wiedziae o tym, bo tylko Ty bye moim informatorem o ich opinii

o mnie) tyczyo tylko trzech pierwszych postaci i w adnym
wypadku czwartej,, czyli twej ony.
Taki by kontekst, ktry znasz.
Zdziwiony wic jestem Twym zdziwieniem.
e) Tym bardziej jestem zdziwiony Twym zdziwieniem, i
powtarzasz uyte przeze mnie wyraenie swym znajomym, w tym
na pewno Glinickiemu (bo mi o tym donis), ktry twierdzi, i
nagrae mnie mwicego "szczury" przez telefon i teraz
puszczasz nagranie Tomkowi, szwagrowi, temu trzeciemu, ktry
radzi mnie "oskuba" i Twej, Bogu ducha winnej onie, ktra
nawet gdy si dowie, i nie o ni chodzi nie wybaczy mi, i tak
okreliem Jej syna, brata i jak inn, trzeci osob z rodziny.
witej pamici Matka moja powiadaa mi susznie, i "bi nie tego,
kto mwi, a tego, kto chodzi i powtarza".
Bo mwic, co powiedziaem, mwiem to Tobie, a nie trzem
zainteresowanym. Gdybym chcia im to powiedzie, to
powiedziabym im sam. Gdybymy przekazywali naszym blinim
wszystkie horrory, jakie inni nam o nich mwili, dawno by si
wszyscy powyrzynali na tym ez padole.
f) Powtarzam co ju raz powiedziaem, a mianowicie, i rzadko
agresj innych, jeli sam uprzednio nie byem przez nich
zaagresowany. Tylko, e owi inni, zakochani we wasnym gosie
jako nie usyszeli obelgi, ktr mi uprzednio rzucili, a tylko moja
replika strasznie im dudni w uszach. "Widzicie dbo trawy w oku
bliniego waszego...."
Tyle co do "szczurw".
2) Co do naszej umowy nadal uwaam, i Pacta sunt servanda" i
ze mn tak uwaa kady prawnik na caym wiecie, kady sdzia,
arbiter czy adwokat (a jest ich kilkadziesit milionw), gdy jest to
absolutna
podstawa
wszelkiego
porzdku
prawnego,
przewidywalnoci ludzkich postpowa i moliwoci konstruowania
jakichkolwiek poczyna spoecznych.
713

Przypominam, i sam dokadnie przestrzegasz (a nawet zrobie mi

awantur, gdy prbowaem Ci w tym punkcie od niej odwie)
naszej umowy, i bezustannie si na ni powoujesz, kiedy
przewiduje, i co roku bdziesz mia prawo do zatrzymania sobie
piciu Twych najlepszych obrazw.
3) Rwnie w adnym wypadku opacenie Ci, (do czego zreszt
zobowizywaa mnie nasza umowa a z czym zwlekaem, bo po
prostu nie miaem forsy by si wypaci) znajdujcych si w moim
posiadaniu a nalecych do Ciebie obrazw nie znaczy, i
zrezygnowaem z ewentualnego odszkodowania mnie 50 obrazami
na wypadek gdyby chcia zerwa nasz ukad. W adnym wypadku
nie przewiduje on, i odkupujc od Ciebie obrazy znajdujce si u
mnie w depozycie trac prawo do odszkodowania spord
absolutnie wszystkich, dowolnie przeze mnie wybranych obrazw
znajdujcych si u mnie lub u Ciebie i to nawet bez okrelenia
okresu, przez jaki mj wybr bdzie trwa.
4) Piszesz, i nastpnym z kolei Twoim zdziwieniem jest to, e
bdc twoim wsplnikiem nie doniosem Ci o wycofaniu si z
ukadu Japoczykw.
a) Raz ju jeden miaem przykad tego, czym grozi zwierzenie si
Tobie z tysicy problemw w jakich pywam od czasu, gdy pasja do
Twych obrazw pchna moje ycie w zupenie innym kierunku ni
ten, w ktrym pchao si od czterdziestu dwch lat.
Gdy po pierwszej, nieudanej wystawie zwierzyem Ci si przez
telefon, i zaciskaj mi si wok szyi kleszcze" (miaem wtedy
ponad 150 tysicy dolarw dugu i znikd ratunku), nagrae mnie
jak zwykle na magnetofon, po czym, kilka miesicy pniej, w
rozmowie u Ciebie w domu powoujc si na t rozmow
powiedziae, i "nie wiem w takim razie, na co suy spisywanie
caych tych skomplikowanych umw, jeli pniej ja je "ot tak
sobie ami". Moja klska finansowa i propozycja sprzedania w
Polsce kilku obrazw by mie, z czego opaci Ci, zostaa przez
Ciebie uznana za "zamanie umowy".
Po czym, gdy burza ju mina i jako si wykaraskaem (na rok) z
problemw, oddae mi tam z nagraniem moich zwierze i
714

dodae z pobaliwym, wspaniaomylnym umiechem, i "nawet

sobie tego nie skopiowaem". Co miao znaczy, i wybaczasz mi
owo "zamanie umowy", e "nie doniesiesz na mnie do historii" i e
mog spokojnie zniszczy dowody mego wiaroomstwa.
b) Od tego czasu milczaem na temat powanej depresji w jak
wpadem (i z ktrej lecz si do dzisiaj) w zwizku z nastpnymi
kopotami w jakie wlazem otwierajc galeri, ktrej celem
absolutnie wycznym, podkrelam to z si, jest suy za pretekst
i okazj do pokazywania Twojej sztuki. Przez osiem miesicy, do
transakcji z Japoczykami przeyem to, co chyba przeywa
zwizany czowiek posadzony na krze, ktr na rodku jeziora
dogrzewa mocne, wiosenne soce. Przez osiem miesicy minuta
po minucie obserwowaem jak powoli zanurzam si pod wod.
c) Dodaj, e do dzisiejszego dnia, to znaczy od 17 miesicy
istnienia galerii, na osiem zorganizowanych wystaw (Beksiski,
Henricot, Les Visionnaires, Starowieyski, Podolczak, Szajna,
Stasys, Walczak) oraz trzech beztytuowych "accrochages"
sprzedaem dziewi maych obrazw (nie mwi o twoim obrazie
sprzedanym Francuzowi, ktry si zjawi po Japoczykach, a ktry
przyznaj to z radoci, bardzo mnie podreperowa) z cznym
zyskiem dla galerii 8 tysicy dolarw. Porwnaj to do 200 tysicy
poyczonych z rnych rde dolarw, wydanych na wybudowanie
od podstaw galerii (dom, w ktrym si mieci by w ruinie i od
dwudziestu lat nie by zamieszkay) i do codziennie na ni
wydawanych (nawet, gdy jest zamknita, to znaczy w niedziele i w
poniedziaki) okoo 400 dolarw.
Gdyby nie cud, ktry si zdarzy, po prostu kra by si roztopia i
bybym si najprozaiczniej w wiecie utopi.
O tym te miaem Ci si zwierza?
Ale nie o "szczurach", nie o wicej nas umowie i nie o
zwierzeniach z kolejnych poraek chc pisa.
5) Chc pisa o tym, e ciesz si, naprawd ogromnie si ciesz,
i zapowiada si na to, e nadal bd mg t zabaw prowadzi.
715

Bo ceny, jakie mi ostatnio wyznaczye znaczyy, i wszystko

bdzie musiao si skoczy.
Jest to dla mnie zabawa, ktr moesz porwna tylko do tej, jak
sam masz z malowania.
To porwnanie pozwala Ci zrozumie, i mimo szamba, w jakim
pywam od siedmiu ju lat nie mog, nie chc, nie zgodz si na
przerwanie mi mego przedsiwzicia.
A wic czekam na Twoje nastpne propozycje cenowe.
6) Co do waluty w jakiej chc Ci zapaci w tym roku (dolary)
upieram si przy niej dlatego, i wanie dolary zostay mi z tego,
co zapacili Japoczycy, a nie z "golonego-strzyonego".
7) Ostatnia Twoja seria jest wietna i wszyscy, ktrzy j widzieli
uwaaj, i jesienna wystawa bdzie udana.
8) Jak konsultacje z Nyczkiem na temat nowej ksiki? Ju
widziaem si z moim koreaskim drukarzem, ktry przyjecha do
Parya na salon ksiki i przyrzek, e jeli przel mu makiet w
kocu marca to na padziernik zdy. Przynagl wic Nyczka i
pom mu w tym by jak najszybciej si uwin ze swoj czci
roboty, bo pozostaje mi jeszcze tumaczenie tekstu na francuski i
angielski, ktre te zabierze ze dwa tygodnie.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twojej maonki (bynajmniej nie
szczurze) cauj.
Piotr Dmochowski
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 16.3.91.

Pisz na maszynie, do ktrej przyzwyczajam si od wczoraj, wic idzie mi to

cokolwiek opornie. Tomkowi stale psuje si jego maszyna i poycza moj, ktra
jest identyczna, a on "nie ma zwyczaju" zmienia przyzwyczaje, tak wic
zawsze gdy mam jaki list do pisania moja maszyna jest u niego i jest w 100 %
716

wykorzystywana. Postanowiem wic ja zmieni dla witego spokoju

przyzwyczajenia i kupiem wczoraj tani maszyn walizkow, ktra jak myl
wystarczy do mej coraz bardziej nikej korespondencji.

Twj ostatni list otrzymaem jeszcze 13 bm., ale akurat w tym dniu
wydobywano mi dren Kehra i jak zwykle spodziewajc si
nieprzewidzianych komplikacji, jak zwykle si nie omyliem: byy
komplikacje, a nawet miaem tzw. "wstrzs", tak wic przez ca 2 dni
byem jak szmata i niezdolny do formuowania myli. Piszesz w swym
licie, e czekasz na me nastpne propozycje cenowe. Czy ma to
oznacza, e owe 2400 nie jest Twym ostatnim sowem, po ktrym
choby potop? Mnie jest nadal trudno podj decyzj, ale widz, e
podj j bd musia, bo wszystko nadal si u nas odwleka, wybory
planowane na maj maj by nie wczeniej ni w padzierniku, za
Hezbolachowie w Muppet Show zwanym Senatem Najjaniejszej
Rzeczypospolitej maj na gowie waniejsze ni podatki problemy, a to
ochron prawn dziecka pocztego, a to (jak sdz) jakie projekty ustaw
majcych na celu cinanie toporem wszystkich, ktrzy w niedziel nie
chodz do kocioa lub w pitek jedz miso - naleaoby take rozway
jakie ustalenia i wprowadzi jakie przepisy, ktre by nareszcie
poczyy ilo posiadanego potomstwa z iloci dozwolonych stosunkw
pciowych w maestwie, moe by tak w obecnoci ksidza i ministranta,
a moe w zakrystii ustawi tapczan do tych celw, jednym sowem masa
problemw i ustawa podatkowa, ktr Sejm mia uchwali jeszcze pod
koniec ubiegego roku, nadal nie jest uchwalona, a mamy przecie sejm z
kontraktu, ktry jest jeszcze jako tako "drony", gdy przyjdzie sejm z
wyboru Narodu, to ju pewne jest, i tyle bdzie zda ilu bdzie posw i
wszyscy wszystkich okrela bd mianem sprzedawczykw, aden
projekt nie wyjdzie poza dyskusj.
Tak wic podejmuj decyzj, ktr wbrew zasadom dramaturgii
uzasadnia bd dopiero potem, bymy konkretne cyfry mieli ju za sob:
Proponuj zatem cen 3000 za obraz oraz cen 200 za may rysunek tego
typu jak poprzednio tyle, e z uyciem kopiarki jako elementu
przetwarzania. Cen t proponuj na rok biecy, gdy powanie
obawiam si o to, e ustawa podatkowa jednak zostanie wreszcie
uchwalona, a to, co wiem o jej projekcie, sprowadza si do tego, e 40 %
zostanie pochonite przez podatek. Problem tylko polega moe na tym,
od jakich sum liczy si bdzie dochd, czy odlicza si bdzie i w jakim
717

stopniu koszta wasne i czy bdzie, oraz jaka wysoka bdzie, suma wolna
od opodatkowania. Wbrew temu co zapewne sdzisz, uwaam nadal cen
podstawow (a cena 2400 jak ju pisaem bliska bdzie zapewne cenie
podstawowej pod koniec br.) za sum satysfakcjonujc mnie w sytuacji,
w ktrej nie ma staego zbytu na moje obrazy po cenach o tyle wyszych,
by usprawiedliwiay dzielenie si "po poowie", ale satysfakcjonujc pod
jednym warunkiem: e jest to cena netto, czyli to, co konkretnie za obraz
bior do rki i czym mam potem prawo legalnie na terenie Polski obraca.
W momencie bowiem gdy ustalalimy cen "minimaln" obrazu, ktra
potem staa si cen "podstawow", panowa w Polsce ustrj realnego
socjalizmu, ktry mia pewn cech charakterystyczn, jeli idzie o
sprawy finansowe: posiadacz waluty zagranicznej by wit krow
stojc ponad Urzdem Skarbowym pod warunkiem, e posugiwa si t
walut w sposb zgodny z niezbyt skomplikowanym systemem regu gry:
wystarczyo posiada konto A. Z niczego, co byo wpacane na konto A
nie trzeba si byo tumaczy, za wszystko, co wyjte byo z konta A i
uyte w celu nabycia dbr materialnych, nie miao prawa obchodzi
Wadz Fiskalnych! W oparciu wic o te parametry ustaliem z Tob w
1984 cen minimaln mojego obrazu nie biorc nawet pod uwag
ewentualnoci pacenia jakiegokolwiek podatku pod jednym wszake
warunkiem: e nikt nie dowie si, e jest to "wynagrodzenie"! Walut
bowiem wolno byo "posiada", natomiast nie wolno jej byo
bezporednio "nabywa", zarwno od banku, jak te od instytucji, jak te
od osb trzecich. Bya w opinii Wadz czym w rodzaju "aski
Uwicajcej". Przy zaoeniu, e nasze stosunki finansowe s tajne, za
ja jestem "posiadaczem" waluty, nie byem w ogle niepokojony przez
Fiskusa, nawet, gdy kupowaem samochd. Istnieje do dzi bowiem
przepis nakazujcy przed zarejestrowaniem nowego samochodu
przyniesienie do Wydz. Komunikacji papierka z Urzdu Skarbowego:
Odbywao si to tak, e w Urzdzie demonstrowaem kopi przelewu z
konta A i od rki wystawiano mi zawiadczenie o umorzeniu
"dochodzenia podatkowego". Oczywicie istniaa te oficjalna technika
sprzedawania obrazw na Zachd i przez wiele lat w ten sposb obrazy
sprzedawaem, szczeglnie na pocztku swej kariery, ale o tym za chwil,
chc bowiem powrci do realiw dnia dzisiejszego. Na dzie dzisiejszy
w Polsce nie istnieje ju (poza bankami i kantorami wymiany) obrt
dewizowy. "Pewexy" zostay zlikwidowane, nie jako firma, ale jako
sklepy, w ktrych mona paci dewizami. Gdybym (zamy) chcia
718

kupi samochd, to jest ju w Warszawie kilka salonw samochodowych.

Zapacibym w nich wycznie zotwkami, bo innej waluty nie
przyjmuj, po czym rejestrujc musiabym przynie papierek z Urzdu
Skarbowego no i tu zaczynaj si schody: przestaem by wit Krow i
Urzd zapyta mnie o rdo pochodzenia tych 150 - 200 milionw, ktre
dzi trzeba zapaci za przecitnej klasy wz zagraniczny, a ja do
ubiegego roku miaem prawo zarobi (nie pacc podatku
wyrwnawczego) 17 milionw, a w biecym mam prawo do 36
milionw, a ycie "na krawdzi ndzy" kosztuje rocznie ca 24 miliony i to
na pewno zostanie odliczone od owych 36 milionw, zostanie ich 12, tak
wic nie udowodniwszy, i opaciem wszystkie podatki i pienidze s
"czyste" jestem w praktyce pozbawiony moliwoci korzystania z nich. I
teraz przyblione prognozowanie: Gdybym prognozowa podatek 40 %, to
bardzo prosto mona by wyliczy, e aby uzyska jako netto sum 2400
dol., ktra jest plus minus odpowiednikiem ceny podstawowej, musz
wzi na rk 4000 dol., bo 4000 minus 40 % to jest akurat 2400.
Przyjmujc, e suma ta byaby dla Ciebie w obecnej sytuacji nie do
przyjcia, oraz widzc jak si sprawy (a raczej chaos) maj w Polsce,
zaryzykowaem 3000 dol.,, czyli podatek, ktry nie przekroczy 20 %, z
zaoeniem, e by moe po raz ostatni uda mi si co "pokrci", chocia
perspektywy na taki manewr s nader niejasne. Aby wyjani w
przyblieniu, na czym polega mog problemy (w swym licie
poprzednim piszc, e liczy si bdzie Twoja faktura, zdajesz si ich nie
docenia) wyjani jak wygldaa sprawa sprzeday za granic przed laty,
gdy jeszcze si ni trudniem. Jedynym uprawnionym porednikiem w tej
materii byo Ministerstwo Handlu Zagranicznego, ktre poprzez swe
Biura Handlu Zagranicznego (w tym BHZ Desa, z ktr czyy mnie
przez par lat cise stosunki) kontrolowao cay legalny obrt.
Ministerstwo nie brao adnej mary i rzecz wygldaaby na czyst
dziaalno charytatywn, gdyby nie fakt, i poow uzyskanej ceny
trzeba byo sprzeda Pastwu po kursie podstawowym, a wic
piciokrotnie zanionym w stosunku do faktycznego. W praktyce cay
proceder wyglda nastpujco: Sprzedawaem obraz, forsa przychodzia
przelewem z Zachodu do Ministerstwa i BHZ potrcao od niej 6 % tzw.
podatku dewizowego, nastpnie dzielio na p i poow wpacao mi na
"rachunek biecy" w Banku Handlowym SA (wyliczajc j w "zotych
dewizowych") za ja z tego rachunku mogem podejmowa wycznie
Bony PKO (dewizowe). Druga "poowa" zotwkowa odprowadzana bya
719

do ZPAP, ktre odliczao od niej moje koszta wasne (tzw. "koszta

uzyskania") i odprowadzao je w caoci na moje konto, ktre nazywao
si (i nazywa, gdy mam je nadal) "Rachunek OszczdnociowoRozliczeniowy" - (nie pamitam ile te koszta wtedy wynosiy, w ubiegym
roku - o czym za chwil - wynosiy a 80 %), za pozosta sum, po
potrceniu z kolei podatku bodaje "dochodowego" i kosztw
manipulacyjnych, co razem dawao ca 10 %, odprowadzao na tzw.
"Konto, W (ktre te mam do dzi), ktre charakteryzuje si tym, i
opodatkowaniu podatkiem wyrwnawczym (to ju trzeci podatek od tej
samej sumy) podlega dopiero suma wydobyta z tego konta, a nie suma
ktra na nie zostanie wpacona i to tylko pod warunkiem, e przekroczy
limit ustalony na dany rok kalendarzowy. Z tej ostatniej tylko sumy
skadao si zeznania podatkowe przed Fiskusem.
Gdy napisaem Ci niedawno, e zostaem "namierzony" miaem na myli
konkretne wydarzenia: Skadajc zeznanie w styczniu br. nie miaem
nawet owych sakramentalnych 17 milionw wolnych od podatku
wyrwnawczego, bo miaem tylko niewielkie dochody z rysunkw
sprzedanych na pocztku roku, (gdy nie bye jeszcze nimi
zainteresowany), za eby mie 17 trzeba byo zarobi prawie 70, gdy 80
% odliczano na "koszta uzyskania". I wtedy urzdniczka, ktra jak si
okazao doskonale wiedziaa o Twym istnieniu, w mniemaniu, e to, co
jej daj do opodatkowania to zaledwie 20 % z poowy zotwkowej,, czyli
mniej ni 10 % dewizowego utargu "uspokoia" mnie, e w moim
wypadku nie jest to przecie tak le. Szczcie polegao na tym, e jej
cz dewizowa (przy zaoeniu, e postpowaem zgodnie z konieczn w
tym wypadku pragmatyk) nie obchodzia w ogle, bo ley ona w gestii
Ministerstwa Handlu Zagranicznego a nie Urzdu Skarbowego, za nie
wie lewica, co czyni prawica, zreszt w Polsce na szczcie same o sobie
te nie wiedz, co czyni, bo przepisy nie s jasne. Przestay np. dziaa
BHZ Desa czy BHZ Ars Polona, ale na ich miejsce weszy Prywatne
BHZ, tyle, e te prywatne BHZ nie podejm si porednictwa midzy
nami za pikne oczy, lecz zadaj co najmniej 30 %, co jest o tyle
sensowne, e obecnie nikomu ju nie zaley na "Przenajwitszych
dewizach" za wszelk cen, lecz na konkretnym zysku, za mechanizm
odsprzedawania Pastwu poowy uzyskanej sumy za zotwki, straci na
znaczeniu w sytuacji, w ktrej kurs oficjalny i czarnorynkowy s nieomal
identyczne. Nie ma si jednak kogo spyta, bo nieodpowiedzialne
720

informacje od urzdnikw moesz uzyska, ale nie chodzi o informacj,

ktrej potem kady moe si wyprze lecz o rozporzdzenie na pimie.
Aby zaprogramowa jaki mniejszy lub wikszy kant na rok biecy,
ktry by mnie zapewni, e moje podatki w sumie nie przekrocz owych
zaoonych 20 % (o czym przed chwil pisaem) miaem zamiar pj do
Urzdu Skarbowego i pogada z urzdniczk, ale z kolei kompletnie
sparaliowany zostaem spoeczn recepcj filmu o nas, ktry telewizja
(na dodatek) trzykrotnie reklamowaa urywkami w dobrych godzinach
(zaraz po filmie kryminalnym, bezporednio przed dziennikiem, etc.).
Ow film, ktry w obecnej swej wersji wyda mi si cakiem do
przyjcia i zgoa niewinny, zosta przez ludzi odebrany wycznie od
strony forsy, cen, handlu etc. Boe mj, cby si dziao gdybym go by
nie wycenzurowa! Panicznie boj si pokaza w Urzdzie Skarbowym
aby nie przypomina swojej osoby. Wreszcie kto stamtd moe
zadzwoni do Ministerstwa i przekona si, e wogle od lat nie pacie
mi oficjalnie! Tak wic podejmuj t propozycj cenow, o ktrej pisaem
ju na wstpie z penym ryzykiem, e zostan pod koniec roku uderzony
w dup. Chciabym te aby zdawa sobie spraw z tego, i w przyszym
roku bdzie ta suma najprawdopodobniej nie do utrzymania z przyczyn, o
ktrych ju pisaem.
Aha jeszcze jedno: By moe dziwi Ci to bdzie jak robiem przed 1990
rokiem. Ow pomocny by podwjny kurs dewizowy i fikcja
ekonomiczna Polski, ktra przecie nawet Tobie pozwalaa gra w
Warszawie rol milionera, zaprasza ludzi na kolacje w Victorii czy
Marriocie (za rok za kolacj w Victorii zapacisz tak jak u Maxima, tyle,
e bdziesz trzy razy gorzej obsuony). Po prostu kupowaem kilka
obrazw od siebie, co w sumie po wszystkich manipulacjach pieninych
nie kosztowao mnie wicej ni kilka procent tego, co zarabiaem.
Wracam teraz do Twego listu: Jeli idzie o pierwsze dwie strony to
przyznaj, e masz sporo racji w tym, co piszesz i obiecuj wicej do
sprawy nie wraca. Nie odtwarzaem zreszt tej tamy nikomu poza moj
on, lecz tylko mwiem o tym kilku osobom. Mnie osobicie zreszt
poruszyo co cakiem innego: Jestem raczej tchrzliwy, za "trzymanie
fasonu" w obliczu zagroenia stanowi atw chyba do przeniknicia
towarzysk mask. Operacj cholernie si denerwowaem i od otoczenia
oczekiwaem innej reakcji ni danie podpisywania jakich dokumentw
721

na wypadek gdybym si przekrci. Co do owych 50 obrazw, to mam

zdanie o 180 stopni inne ni Ty, ale proponowabym by poruszajcy ten
temat zostawi sobie jako "ko niezgody" na inne okazje: Ani Ty nie
wspominasz o zerwaniu ani ja nie mam zamiaru zrywa, po jak choler
psu sobie krew akademick dyskusj na temat tego, co zostao
powiedziane i jak to kady z nas zrozumia. Chciabym tu tylko na
marginesie zagadnienia zwrci Ci uwag, e chyba udowodniem przez
lata naszego ukadu, e raczej jestem realist i faktu, e kto kupi czy
sprzeda mj obraz za 50.000 nie traktuj jako podstawy do mniemania,
e moje obrazy "maj cen" 50 tys. i e naley natychmiast podnie
Tobie ceny, zerwa ukad, kupi Mercedesa, etc., podobnie jak nie jest
atwo mnie przekupi, co w ubiegym roku proponowa choby
Sutherland czy te Japoczycy. Odnosz wraenie, e jeli z rk wymyka
Ci si smycz z obro i kolczatk to sdzisz, e wiat Ci si wali, a
tymczasem tak nie jest. Dwukrotnie w trakcie naszego ukadu odnosiem
wraenie, e to Ty chcesz zerwa ukad, ale w ten sposb by
sprowokowa do tego mnie. Pierwszy raz szo o sum ryczatu, drugi raz
o odmow zapacenia za zamwione obrazy, poczon z daniem, by
mj zastaw u Ciebie wzrs do 100 obrazw. Nawet za drugim razem nie
chciaem zrywa ukadu, lecz napisaem, e go zawiesz do czasu gdy mi
uregulujesz naleno. Jeli napisaem co o tym, e nasza umowa nie
wytrzymuje prby konfrontacji z rzeczywistoci, to nie naley tego
odczytywa w kontekcie takim, e mam zamiar da Ci popali, bo Alicja
Wahl zaproponowaa mi o 1000 czy 2000 wicej, tylko naley odczyta to
tak jak zostao napisane. Przecie na wasne Twoje danie, ktrego
nawet nie chciao mi si kwestionowa, dwukrotnie przepisywalimy t
umow. Raz na drugi dzie po jej napisaniu, a drugi raz po paru
miesicach przepisywae j ju sam (antydatujc), gdy ja (z lenistwa)
wykrciem si od tej czynnoci. Pierwszy z brzegu przykad
nieyciowoci umowy: suma podstawowa jako odpowiednik 8400
frankw. Zarzucae mi, e si tej zalenoci uczepiem i masz 100 %
racji: Uczepiem si, bo nie widziaem ju, w jaki sposb zapewni sobie
to, o co chodzio mi od pocztku w sytuacji, gdy kres trwania umowy
gin we mgle przyszoci: stabilnoci siy nabywczej ceny minimalnej w
Polsce. Na tamach jest dowd na to, e przeczuwaem tu dla siebie
katastrof, ale nie znaem mechanizmw, ktre mnie przed ni
zabezpiecz, wspominaem co o zocie, przed czym mnie przestrzege,
byem zreszt zielony w tych sprawach: wyobra sobie, e nie znaem
722

nawet wtedy rnicy midzy dewaluacj, a inflacj. Spisawszy umow

nadal byem przekonany, e co tam jest niedopracowane, ale uspokoia
mnie wiara w racjonalizm (a Ciebie licho wie, dlaczego uznaem za
racjonalist): albo ceny pjd w gr tak jak przewiduje Dmochowski, a
wtedy zastanawianie si nad si nabywcz ceny minimalnej w
perspektywie dziesicioleci nie ma sensu, albo nie majc zysku
Dmochowski wycofa si z biznesu tak jak to zrobili teraz Japoczycy i za
dwa lata nie bdzie ju sprawy. Tymczasem ycie przynioso wariant (dla
mnie) irracjonalny: Obrazy nie id, a Dmochowski si nie wycofuje,
gdzie tam w Paryu narastaj dugi, ja czuj si wspwinny klapy, na
dodatek dolar raptownie traci w Polsce si nabywcz, grozi mi, e do
koca ycia, zarabiajc z roku na rok coraz mniej, produkowa bd
musia niczym bankrutujca fabryka, nie widzc ratunku uczepiem si
tych 8400 frankw, bo umowa niczego innego nie przewidywaa, a na
zmiany by przecie nie przysta. Na dzie dzisiejszy jest to plus minus
zgodne z si nabywcz w Polsce, ale w wypadku gdyby np. z frankiem
zaczo si dzia to samo, co z Dinarem? Co wtedy? Dlatego te na
pewno gdyby si to jako dao sensownie ustali na innych podstawach
nie upierabym si na tej akurat zalenoci. Tyle, e nie wiem jak mona
w kraju takim jak Polska ustala "koszyk" cen odniesienia: Gdy
spisywalimy umow piwo Carlsberg Elephant byo po 35 centw za
puszk, za dzi jest po 12-14 tysicy zotych, w zalenoci od sklepu, bo
ceny teraz s zrnicowane jak w Paryu. Wic na piwie jestem stratny.
Przecitny telewizor by po 500 dolarw. Dzi jest po okoo 90 milionw.
Wic na telewizorach zyskuj. Domek w Warszawie mona byo naby za
35 - 40 tys. dolarw. Dzi (te w dolarach) dobija ju do p miliona, a za
rok na pewno osignie milion. A wic na domkach jestem do tyu.
Przecitna pensja w Polsce wynosia okoo 20 - 25 dolarw, a dzi 2 - 3
milionw (200 - 300 dol.). Do przecitnego Polaka bardzo zbliy si
kolorowy telewizor, a bardzo oddali worek z kartoflami... Jak w tym
caym burdelu znale co trwaego, do czego mona by si odnie? Jest
to wiczenie z teorii wzgldnoci. Np. skadka emerytalna, ktr paciem
dawniej wynosia okoo 6 dolarw rocznie, a obecnie przekracza 1.000,
podobnie ubezpieczenie samochodu, opata za prd, etc., etc. Zdaj sobie
doskonale spraw z tego, e roczny ryczat w wysokoci 12 tysicy przed
siedmioma prawie laty, to jednak na pewno byo mniej ni suma jak
mam za wszystkie namalowane w roku obrazy patne netto po 2400 i to
jest oczywiste, chyba e spadnie moja wydajno i rozumiem, e stanowi
723

to dla Ciebie wiksze obcienie, szczeglnie po doliczeniu podatku, z

drugiej jednak strony umowa przewidywaa zwrot po 3 latach
niezakupionych obrazw, wic jeli nawet bymy zaczli wszystko od
nowa, to po trzech latach nastpi "godzina prawdy", a nie mam ju nadziei
na to, e co si zmieni na lepsze, zreszt jestem ju w takim wielku, e
odkadanie czego na trzy lata....mniejsza o to.
Pisz chaotycznie, tak jak myli przychodz mi do gowy. Musz ju
koczy, mimo, i sporo jeszcze kwestii chodzi mi po gowie. Staraem
si pisa w sposb emocjonalnie wywaony ju choby z tego powodu, e
zauwayem, i dooye sporo stara by Twj list brzmia podobnie.
Jeli wic co Ci tu dotknie to nie byo to moim zamiarem. Przepraszam,
e wysyam kopi, a nie orygina, ale po pierwszej stronie zorientowaem
si, e albo maszyna jest zbyt nowa albo papier zbyt kruchy i mog pisa
tylko po jednej jego stronie - jest tego wic ju 6 kartek. Odbijajc mog
to zredukowa do trzech.
Co do Nyczka to porozum si z nim bezporednio. Przedwczoraj przysa
mi maszynopis tekstu do ksiki z zapytaniem, co o nim sdz i nawet
zaraz bd do niego pisa. Twierdzi, e ma dobr graficzk, ktra ma kilka
interesujcych pomysw. Gdy byli tu razem z Glinickim ustalilimy, e
Glinicki dokona z ekranu telewizyjnego kilku prbnych zdj faz
powstawania obrazu, tak, aby byo wida, e to z telewizora i potem o ile
zdjcia wyjd, powtrzy seri jednego obrazu. Przyznam si, e pod
presj zabiegw szpitalnych i lkw, ktre zawsze w takiej sytuacji
przeywam, zapomniaem o tym, za on nie zadzwoni. Zadzwoni teraz i
skontaktuj si z nim.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 22.3.91.

Dzwoniem dzi rano do Nyczka w sprawie tego ewentualnego tekstu,

ktry miabym napisa do albumu i on widzi tu sporo kopotw, bo do
724

koca miesica, kiedy materia ma podobno by w Paryu, graficzka (czy

grafik) musi obliczy jakie tam arkusze, musiaoby wic by bardzo
dokadnie wiadome ile bdzie tego tekstu, bo potem albo zabraknie
miejsca albo zostanie wolny papier. Mwie o "okoo" dwch stronach
maszynopisu, ale ja jeszcze w ogle nie mam pojcia czy dam rad co
napisa i ile tego mi si napisze (o ile w ogle mi si napisze). Nie jestem
zawodowym czowiekiem pira, zreszt jak jest u mnie z prac na
zamwienie to ju obaj dokadnie wiemy. Ten tekst, ktry by w
poprzednim albumie pochodzi podobno jak mi mwi Nyczek ze Sztuki
(ja nie mam w ogle moliwoci przeczytania po francusku), a ten tekst w
Sztuce, ktrej jak na zo nie umiem odnale, w zwizku z czym w
ogle nie pamitam co tam byo, by zrobiony w tej formie przez Kuduka.
Po prostu Kuduk da mi na kartce sze czy siedem pyta bardzo
konkretnych, ktre potem w edycji pomin, a ja daem mu na nie
pisemne odpowiedzi. Odpowiedzie zawsze potrafi na kade
najdziwniejsze pytanie, choby brzmiao ono "czy to z powodu tego, e
ma pan siedem ng, nie jest pan w stanie zje poziomego obrazu tak by
nie zgubi szczki" natomiast od siebie nie bardzo wiem, co mam pisa?
Gdy si ma 62 lata staje si czowiek bardzo, bardzo sceptyczny
szczeglnie w stosunku do siebie i swojej "prawdy do przekazania".
Jedyn wypowied od siebie, jak zrobiem w yciu, bya wypowied z
pocztku lat siedemdziesitych w Polsce - dzi ju si pod ni nie
podpisabym, potem odpowiadaem ju tylko na pytania.
Jutro o wicie wyjedziemy do Dynowa i w drodze oraz w Dynowie
(zazwyczaj nie mam tam nic do roboty i dzie schodzi mi na siedzeniu w
samochodzie) bd usiowa co wymyli., ale nie mam wielkiej nadziei,
e co mi do gowy wpadnie. Szkoda, e ten pomys nie przyszed Ci do
gowy wczeniej, bo wtedy moglibymy przeprowadzi co w rodzaju
wywiadu: Ty postawiby pisemne pytania, ja udzielibym na nie
pisemnej odpowiedzi. Teraz nie ma ju czasu na takie dziaanie. I to by
byo na tyle.
Z moj cholern kserokopiark mam same kopoty: Chciaem teraz zabra si
ponownie za prac na niej i okazao si, e po wykonaniu niespena 1800
odbitek, diabli wzili walec teflonowy, ktry na caej powierzchni dosta
wysypki jakby pryszczy. Nie pracowaem na niej praktycznie od lata ub. roku, a
tylko robiem co jaki czas odbitki list dialogowych dla Tomka, ktry pracuje w
firmie importujcej filmy dla celw video i tumaczy z angielskiego. Nie
725

widziaem, e w midzyczasie walec przesta odbija gadko wiksze, czarne

paszczyzny, bo na kopii maszynopisu tego nie wida. Teraz wic znowu mam
techniczny problem przed sob, bo podobno taki walec starcza na p miliona
kopii i w zwizku z tym ich nie importuj lecz musz zamwi indywidualnie
dla mnie.

No nic, mniejsza o to, piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on

(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.4.91.

Przepraszam: miaem wczoraj to zrobi, a robi dopiero dzi, ale wczoraj

zeszed mi dosownie cay dzie, najpierw bylimy do poudnia w
szpitalu, potem do 17 po poudniu biegalimy po miecie usiujc naby
dwa acuszki srebrne, ktre miayby dosy grube ogniwa i klasyczny
ksztat, co okazao si nieomal nieosigalne, bo jest tego od metra, ale
jakie wyki, rurki, paskie, etc., a nic klasycznego. Teciowa sobie
zayczya na medalik "do trumny" dla siebie i swojego brata - kupilimy
przed dwoma tygodniami, ale okazay si "za cienkie". No mniejsza o
to...W Dynowie oni oboje w coraz gorszej formie, ale yj wbrew
wszelkim reguom i nie ma cienia szansy na znalezienie jakiego
sensownego rozwizania, bo liczy si te ich wola. Tymczasem chaupa
bez wody, prdu, studni, kanalizacji, zapadajca si w ziemi,
zarobaczywiaa, z myszami i szczurami, jest to horror film! Teciowa ma
o 300 metrw dalej swoje dwupokojowe mieszkanie, ale nie ma siy
przej tam i nie chce tam przenie brata, bo on boi si, e go rozkradn,
chocia jedyn moliwoci po ich mierci bdzie podoenie pod to
ognia lub zakopanie spychaczem. W ogle nie mona ich rozdzieli.
Zosia jest od tego chora, wymyla stale jakie teoretyczne rozwizania,
ktre nie wytrzymuj prby ycia, jedyn szans byoby zabawi si w
Pana Boga i zaaplikowa wujkowi morfin lub rodki nasenne, wtedy
przynajmniej teciowa miaaby jaki wikszy komfort umierania - chocia
czy mona mie w tej materii komfort?
A wic obliczyem posiadane obrazy i w tym kandydaty do Oskara, czyli
do punktu 37. Jak pamitasz dwa obrazy z ubiegego roku miay jeszcze
726

przypa mnie w ramach punktu 37. Namalowaem ich w sumie trzy. Dwa
z punktu 37 s ju rozdzielone: jeden daem koledze z Krakowa, z ktrym
razem studiowaem i zabierze go ode mnie Nyczek, bo w maju bdzie
mia moj wystaw wic i ten obraz wystawi - na razie nie jest oprawiony.
Drugi zayczya sobie teraz moja ona - nie wiedziaem, e jej si to
spodoba, ale o tyle bdzie to bez straty, e jest to obraz cokolwiek (lub
wicej ni cokolwiek) w "starym stylu", wic i tak nie pasowaby do
obecnej wystawy. Spord obrazw namalowanych w roku biecym,
dwa s kandydatami do Oskara, czyli punktu 37. Poniewa jednak (jak
zwykle) potrzebuj pienidzy, to mgbym je sprzeda po cenie 5.000, tak
wic miabym prawo do koca roku ju tylko do trzech. Ten kij ma dwa
koce, bo oczywicie nie jest wykluczone, e do koca roku strzeli mi si
co tak dobrego, e z tych dwch zrezygnowabym (o ile bymy
poczekali) no, ale odpadoby co innego. Decyzja naley do Ciebie. Niej
wyliczenie i dokadna kalkulacja cenowa:
98 x 132 = 1 sztuka
88 x 92 = 4 sztuki (w tym jeden punkt 37)
73 x 87 = 4 sztuki (w tym jeden punkt 37)
73 x 73 = 2 sztuki (w tym jeden za 1.600 z roku 1990)
61 x 73 = 2 sztuki (w tym jeden acrylic)
Istnieje due prawdopodobiestwo, e zostanie namalowany jeszcze jeden
olej w formacie 73 x 87 (mam obecnie na sztalugach), oraz jeden acrylic
61 x 73 (jest zaczty i odoony, lecz nieporzucony) - nie wiem jednak jak
i czy mi to pjdzie, bo pod presj oczekiwania zawsze si demobilizuj.
Poza tym posiadam na skadzie okoo 40 maych rysunkw z uyciem
kserokopiarki i przetworzeniami. Jest ich jeszcze ponadto chyba 6 lub 8,
ale zostay wypoyczone Nyczkowi, ktry bdzie robi w maju wystaw
kilku moich obrazw (z mojej kolekcji) oraz rysunkw i rysunkw z
uyciem kopiarki, ktre naby ode mnie jeszcze na wiosn ubiegego
roku, gdy nie bye nimi zainteresowany - teraz dopoyczy kilka
nowszych. Byoby o tyle korzystne by dokona z tego wyboru i kupna, e
potem miabym co na rozliczne aukcje dobroczynne i prezenty, od
ktrych naprawd nie mog si wyzwoli. Kalkulacja w zalenoci od
tego czy chcesz kupowa kandydatw do punktu 37, ktre w wyniku
kupna stan si ju punktem 37 i zostan odliczone od mojej puli naley
do Ciebie. Ceny za normalne obrazy po 3.000, cena za jeden z roku
ubiegego 1.600, cena za rysunki 200, cena za "punkty 37" 5.000.
727

Poniewa jecha bdziesz samochodem, to pozwl sobie doradzi, jakie

opakowanie zabra. Kady obraz naley owin gadk foli o maksymalnej
liskoci (s takie lekko matowe i liskie) i dodatkowo foli bbelkow oraz
obklei skoczem. Ukada je naley raczej kantem, bo inaczej ciar przenosi
si bdzie na obraz najniszy, co moe nawet doprowadzi do popkania
bbelkw, a na pewno zagrozi poprzyklejaniem si folii i nawet uszkodzeniami
na obrazach najniszych. Aby si to nie powywracao naleaoby zrobi jakie
takie prowizoryczne szragi do ustawienia w samochodzie, ktrych szeroko
naley ustali eksperymentalnie liczc ilo obrazw i dodajc do kadego
podwjn grubo folii bbelkowej. O ile zostanie nadmiar miejsc mona
wypeni go gbk lateksow lub czym podobnym.
Poza tym mam prob o kupno papieru pimiennego o formacie A4 i gramaturze
80 g. Chodzi o to by by to papier dobrej klasy, bezdrzewny, ale w miar
monoci bez znaku wodnego. Miaem od Ciebie raz taki papier tyle, e o
gramaturze 90. Gdyby mona byo dosta ten sam typ papieru, lecz o
gramaturze 80 (wikszej nie przyjmie automatyczny podajnik kopiarki, a papier
do podawania rcznego mam i to nawet o gramaturze 125) to bardzo bym prosi
o kupno 10 ryz. Zaczam xero opakowania tego dobrego papieru. Gdyby go nie
byo, to kup inny, gdyby nie byo bez znaku wodnego, to kup ze znakiem, ale na
Boga dyskretnym, gdy to ma suy do robienia rysunkw - w tej technice 98
% papieru si niestety marnuje na prby typu "za jasno", "za ciemno", etc. W
adnym wypadku nie kupuj papieru ksero! Mona go dosta w Warszawie, ale
jego wad jest zbytnia nasikliwo. A na tym bardzo duo rysuje si
cienkopisem takim, jakim pisz w tej chwili. Na nasikliwym papierze
cieniutkie kreski robi si grubsze. To powinien by papier "pour ecriture".

To tyle dobrego. Piknie pozdrawiam Twoj on, trzymaj si kupy,

cze
(monogram)
(RYSUNEK)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 31.5.91.

Oczywicie zapomniaem napisa o najwaniejszym dla mnie, a list napisany

rano ju poszed! Chodzi o to, e przed miesicem czy dwoma, wtedy, gdy
728

wysyaem list pyt, ktra tak dugo nie moga dotrze do Parya, prosiem o
wysanie do mego kolegi do Poznania jednego katalogu koreaskiego na mj
rachunek. Z tym, e prosiem by by przejrzany pod ktem ewentualnych usterek
edycyjnych, ktrych [jeli sdzi po tym kartonie, ktry przez pewien czas lea
u mnie] jest jednak spory odsetek. Ostatnio kolega ten by w Warszawie i
mwi, e jeszcze nic nie dosta. By moe, e wyniko to z faktu opnienia si
listu. Teraz jest jeszcze jedna taka sprawa, tym razem z Rzeszowa te dla faceta
w stosunku do ktrego mam zobowizania, bo mi zaatwia rozmaite
czasochonne sprawy. Jeli zgodnie z tym, co mwi Kieczewski masz by w
Warszawie, to moe po prostu [o ile jeszcze nic nikomu nie wysyae]
przywieziesz dwa katalogi, a ja je wyl lub podam, by byo mniej kopotu.
Oczywicie fors odliczysz z mej nalenoci lub te z pyt kompaktowych, z
ktrymi s takie trudnoci; moemy to uzgodni na miejscu. Na wszelki jednak
wypadek podaj adresy:
1. Wojciech Skrzydlewski
2. Janusz Baryki

Przed chwil dzwonia Cywiska, zachwycajc si sposobem

zorganizowania przez Ciebie mojej ekspozycji. Bardzo Ci
komplementowaa, mwic, e zrobione to jest z doskonaym smakiem i
wyczuciem. Skrztnie donosz, bo wiem, e lubisz komplementy.
Ja z on cae popoudnie stracilimy szukajc tej suszarki, o ktrej
wspominaem rano i oczywicie w caej Warszawie jej nie ma, bo producent
LIBELLA zbyt podniosa cen i sie sklepw FOTOOPTYKA, ktra to
kupowaa nie bierze liczc, e zamie producenta i zmusi do obnienia tej ceny.
Jedna z kierowniczek nudzia si w sklepie, wic uzyskaem od niej te
informacje, jutro odszukam Libell i moe uda mi si to kupi wprost w fabryce.
Potem oczywicie bd musia przebudowa mieszkanie, by tego grata gdzie
umieci, bo nawet te 13 pyt od Ciebie zajy mi p dnia - jeli rzeczy nie s w
sterylnym porzdku i kada nie ma dokadnie wyliczonego miejsca, to
natychmiast ginie si pod stert rzeczy, ktrych nie ma gdzie podzia. Ju
wizanka kwiatw przyniesiona przez gocia powoduje rewolucj i stawia nas
wobec problemu gdzie to do cholery da, skoro kada rzecz ma swoje miejsce, a
na wizank miejsca ju nie ma! Kopiarka, [przy ktrej ju chyba jednak
zostan] mimo, i reklamowana jest jako compact small copier for small
buisness dominuje w mej pracowni jak pomnik lub mauzoleum na Placu
Czerwonym! eby zobaczy telewizor trzeba pooy si na pododze i
skrzywi gow, tymczasem Skrzydlewski, ktry ma komputer, scanner i
kopiark laserow, namawia mnie jeszcze na kopiark laserow - podejrzewam
729

jednak, e w rednim i niskim przedziale cenowym kopiarki xero s nadal lepsze

od laserowych, a dobre laserowe zaczynaj sie od ceny okolo 50 tysiecy dol.

No, ale to Ci zapewne nudzi. Ja jak mam jaki klin w gowie, to umiem
wycznie na ten temat, ni mi si to przez ca noc, myl tylko o tym, a
jak mi co nie wychodzi to dostaj szmergla.
Pozdrowienia po raz drugi dzisiaj.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 14.6.91.

Zwrcia si do mnie kierowniczka galerii "Zapiecek" w Warszawie z

pytaniem czy nie mgbym tam wstawi handlowo obrazu lub rysunku
oraz czy nie mgbym zrobi handlowej wystawy. Skierowaem j z tymi
pytaniami do Ciebie, a od siebie udzieliem informacji, e obiecaem ju
Alicji Wahl niehandlow wystaw, o ile los i obrazy w roku przyszym
czy nastpnych spitrz si do tego stopnia, e taka wystawa bdzie
moliwa. Jest to obietnica dugoterminowa, ale luna, zalena od tego czy
bd obrazy czy nie - pocztkowo mylaem nawet o roku biecym
[liczc, e obrazy odbiera bdziesz w grudniu], ale w sytuacji, jaka jest,
nie mam co wystawi. Zatem kierowniczce "Zapiecka", czyli pani
Mirosawie Arens powiedziaem, e poniewa Ty nie trawisz Alicji Wahl,
to, jeeli ja urzdzabym wystaw to urzdzibym u Alicji, ale jeli
urzdzaby j Ty ze swoich obrazw, to oczywicie ma ona szanse by
wej z Tob w ukad, gdy u Alicji na pewno wystawy nie zrobisz. I na
tym stano, a ona do Ciebie napisze lub zadzwoni.
Chopcy z Osaki dali gos! Napisa Koyama wysyajc mi kaset z
nagraniami z telewizji (w systemie NTSC wic i tak do tej pory jej nie
obejrzaem, bo nie mam na czym), Discmana w formie prezentu i list
peen przesadnych komplementw jak te i pytania czy przyjechabym o
ile by wynajli telewizj, pras i inne takie. Odpisaem wykrtnie, co nie
wiem jak zabrzmiao, bo korzystaem z przekadu Tomka, a on bywa
leniwy gdy idzie o obsug mojej osoby i by moe streci to po prostu
730

"mam sraczk i nie pojad, pocaujcie mnie w dup", co wcale nie byoby
dziwne w wykonaniu mego pierworodnego.
Koyamie wysaem w prezencie may rysunek cienkopisem, czego mam
nadziej nie uznasz za koronny dowd mej nielojalnoci - jako musiaem
si zrewanowa, nie cierpi prezentw, chocia tym razem trafili, bo
Discman mnie bawi, a z reguy dostaj butelki Ballantine, Chivas Regal,
cygara lub zapalniczki Cartier, co puszczam dalej w kurs gdy inaczej
musiabym ju otworzy sklep. Poza tym zawsze dostaj kwiaty [Rany
Boskie! Zdaje si, e dostaem kwiaty od Twej ony. Zatem popeniem
nietakt, za ktry przepraszam] i stoj z nimi jak idiota w przedpokoju nie
wiedzc, do czego naley je wsadzi, jako, i w domu brak jest wazonw.
Wg madame Arens Japoczycy z Osaki wycofali si z biznesu z Tob, bo
w Japonii jest recesja. Wg moich informacji, kupili podobno przed
miesicem obraz z leccymi gowami, ktry wstawi do galerii (Ty te go
poszede oglda) Palczewski, pacc 165 czy 156 milionw. Tak wic
by moe wrc do biznesu.
Co do testu jaki daem za Twoim porednictwem do rozwizania
adwokatom, nie mam od Ciebie adnej informacji, ale sdz, e po prostu
prawnicy sami nie wiedz co tu si bdzie dziao. Ustawa podatkowa
nadal nie jest uchwalona, a to, co przecieka do prasy (przesyam wycinek
z Polityki) wskazuje, e i projekt nadal jeszcze jest w sferze dyskusji.
Poniewa jak zauwaysz zapewne prg dolny penego 40 %
opodatkowania zaczyna si od niewysokiej sumy 6.500 USD (okoo)
dyskutowane jest podniesienie stopy na 45 % lub wyej od sum
przekraczajcych ten prg, a w zamian zniesienie opodatkowania sum
minimalnych i emerytur. W kadym razie nie zapowiada si rowo, ale
jedno wydaje si ju by pewne, e ustawa nie bdzie jeszcze dziaa w
roku biecym, mimo, i przed dwoma czy trzema miesicami w jakim
wywiadzie telewizyjnym Balcerowicz domaga si jej wejcia w ycie
najdalej do czerwca. Teraz jednak nic nie jest pewne, nawet termin
jesiennych wyborw, narasta fala strajkw i protestw, licho wie, co si
jeszcze moe zdarzy.
Jeli idzie o moje skromne podwrko, to myl, e w tym roku uda mi si
jeszcze fiskalny cud nad Wis tyle, e wikszym kosztem ni w latach
ubiegych.
731

Acha. By tu u mnie taki pisarz (nieco zwariowany) i dramaturg

"awangardowy" pan Raymond Cousse i daem mu Twj adres - on nic nie
kupi, bo nie ma forsy, ale facet by miy i peen absolutnego entuzjazmu
dla mojej twrczoci, wic bybym szczliwy gdyby zaprasza go na
wernisae. Zaczam xero tego, co mi nababra na polskim tumaczeniu
jego sztuki, ktra teraz idzie w Krakowie i pjdzie w Warszawie - mam
nadziej, e odczytasz, bo ja mam wtpliwoci. Sztuki jeszcze nie
zaczem czyta, bo on tu by wczoraj, a dzi z kolei Arens, a na dodatek
mas byo jedenia z Tomkiem tak, e dwa dni wyleciay mi z yciorysu.
To i tyle dobrego lub zego.
W przyszym tygodniu jedziemy do Dynowa (na zasadzie wahadowca).
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 22.11.91.

Zaraz po naszej rozmowie telefonicznej wysyam (jak sobie yczye) ten

list od jakiej Chantal Bernard aby zaatwi to zgodnie z wasnym
uznaniem. Ona pisze ju do mnie po raz trzeci i w ubiegym roku raz
pisaa po francusku, a potem za porednictwem tumaczki. Dwa razy w
ubiegym roku dzwonia jaka Polka w jej imieniu. W ubiegym roku
potrzeboway mojej wypowiedzi na temat pokoju wiatowego, ale udao
mi si je jako spawi - wypowiadanie si jako "moralny autorytet" w
sprawach tak beznadziejnych jak pokj wiatowy uwaam za
omieszajce, szczeglnie dla autorytetw wicej prowincjonalnych, do
jakich sam siebie mgbym zaliczy. S pewne autorytety "nie do
zdarcia", takie jak Papie i kade gupstwo w jego ustach przyjte jest
jako pouczenie autorytetu, ktrego naley wysucha z uwag, chocia to
samo w ustach fryzjera byoby ju tylko komunaem. Osobicie wolabym
nie docza do licznego grona znajdujcego si pomidzy papieem, a
fryzjerem., ale teraz te baby dla odmiany potrzebuj dziea sztuki od
ktrego blasku przestanie si la krew w Jugosawii. Sam wic zadecyduj.
732

Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on

(monogram)
Mam nareszcie t ustaw podatkow, o ktrej tyle pisaem i mwiem. Na
razie brak jest szczegowych przepisw wykonawczych, a moja
dwukrotna rozmowa na ten temat w Urzdzie Skarbowym i w ZPAP nie
przyniosa jednoznacznych rezultatw. Najprawdopodobniej bdzie tak,
e albo ZPAP albo Bank potrca bdzie przy przelewie 10 % z kadej
sumy a conto podatku, za ostatecznego podliczenia, zbilansowania i
obliczenia wysokoci podatku dokonywa bdzie po roku Urzd
Skarbowy w oparciu o kopie przeleww i zeznania podatkowe., ale to
moe si zmieni gdy byy to tylko ustne informacje urzdniczek.
Niezalenie od tego, jak form zapaty przyjmiemy w roku 1992
(oczywicie nie dotyczy to zalegoci 25.000 dol. za rok ubiegy - ta
kwota nie moe by ujawniona), chciabym by zapozna si z t ustaw i
zwrci mi uwag na jej ewentualne prawnicze niejasnoci. Ja rozumiem
to tak, e odsetki z moich oszczdnoci nie bd si liczyy jako mj
dochd oraz podlega bd artykuowi 13 punkt 2, a ulgi podatkowe [pod
postaci "kosztw uzyskania"] obliczane bd wg artykuu 22 punktu 9
podpunktu 4. Co do wysokoci sum, to, co roku bd w zalenoci od
procentu inflacji inne, ale na rok biecy wynosz tyle co w artykule 27
punkt 1. Jeeli czego nie zrozumiaem, to bd tak dobry i wyjanij mi to
listownie. Dla mnie pisma prawnicze s czarn magi. Pozakrelaem na
czerwono te ustpy, ktre mog mnie dotyczy.
(monogram)
Warszawa 4.1.92
PS. Jak umwilimy si telefonicznie wysyam to poczt.
***
Marly le Roi, 14 stycznia 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
733

1) Do pobienie przejrzaem ustaw podatkow z 26 lipca 1991,

ktrej fotokopi przesae mi.
Obawiam si, e twj spokj musi zosta zakcony do
ewidentn sprzecznoci - ktr wyjani chyba przepisy
wykonawcze lub wytyczne sdw, ktre bd sdzi sprawy
podatkowe - jak zawieraj art. 10 pkt 1 i jego podpunkt 7 ("1.
rdami przychodw s:.....pdpkt 7) "kapitay pienine") oraz art.
17 ("Za przychody z kapitaw pieninych uwaa si odsetki
od....wkadw oszczdnociowych i rodkw na rachunku
bankowym..."), w zestawieniu z art. 21 pkt 1, pdpkt 5) (pkt 1:
"Wolne od podatku dochodowego s:....pdpkt 5) "odsetki od
wkadw oszczdnociowych i rodkw na rachunkach
bankowych....").
Zdrowy rozsdek nakazuje tak interpretowa sprzecznoci, aby
rozwizanie miao jaki prawny sens. Ot przepis o "Zwolnieniu
przedmiotowym" traciby sens swego istnienia, gdyby interpretowa
go "contra legem", czyli przeciw jego jawnej woli zwolnienia twoich
odsetek od podatku.
Ale zdrowy rozsdek to jedno, a naglce potrzeby finansowe
Pastwa i zwizana z tym "zaborcza" interpretacja, ktr nadadz
ustawie sdy i urzdy, to drugie.
2) Sytuacja jest za i po prawie pustym przelocie ubiegego roku
zapowiada si, i i w tym nic nie sprzedam. Kasa pusta i jeli znw
nie zjawi si jacy cudowni Japoczycy, trzeba bdzie zamkn
kram. Wprawdzie nasze rozliczenia (prcz tych 25-ci tysicznych,
przed kocem marca) nastpi dopiero na kocu roku, ale ju teraz
chc Ci uczuli na to, e mog si one skoczy sytuacj, w
ktrej bdziemy musieli znale jakie rozwizanie polubowne lub
powrci do cisego stosowania naszej umowy z wszystkimi jej,
czasem spornymi punktami.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej ony cauj
Piotr

734

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 2.3.92.

Przepraszam, e nie odpowiedziaem od razu na Twj list, ale najpierw

chciaem troch rzecz przemyle, a niezalenie od tego nieco
chorowaem, co mnie wyczyo na czas jaki zarwno z pracy jak i z
ycia: Na skutek skoku nadcinienia, co mi pko w prawym oku i
zaczem widzie przez mg, co raz si nasilao, raz osabiao i wreszcie
chyba ju ostatecznie przeszo. Oczywicie nieco panikowaem i biegaem
po szpitalach, przy pomocy Noszczyka, ktry ukierunkowywa mnie,
korzystajc ze swych znajomoci w wiecie okulistyki. Mam podobno w
ciele szklistym nielichy mietnik, bo takie wylewy w mniejszym stopniu
(a zawsze zostawiaj one jakie - nazwijmy to - zbliznowacenia) zdarzay
mi si i dawniej. Oni chc to koagulowa przy pomocy lasera, twierdzc,
e jest to zabieg rutynowy i prosty, nie wymagajcy nawet hospitalizacji,
ale ja si troch boj, bo nie wiem, co oni, (czyli okulici) rozumiej pod
terminem "widzie" - nie wykluczam, e co innego ni ja i potem w ich
opinii bd wyleczony, a w mojej bdzie mi gorzej ni jest. To tak jakby
kto adowa si pod kierunkiem endokrynologa mskimi hormonami w
celu poprawienia wasnej sprawnoci seksualnej, ale w wyniku tego
poprawia si sprawno, ale wypada zaczy wosy z gowy, c wic
po sprawnoci skoro zmniejszaj si szanse na skorzystanie z niej. Ow
boj si, e w wyniku zabiegu co mi si moe popieprzy z akomodacj
czy dystorsj i nagle bdzie mi to utrudnia prac zamiast uatwia.
Teraz co do Twoich Kasandrycznych prognoz. No c: nie jestem ja w
stanie wpyn na recesj, wic pozostanie znale jak technik
dostosowania si, ktra zadowoli obie strony. Jeli ja mog co mniema,
to mniemam, e recesja na Zachodzie potrwa moe najwyej dwa lata,
bo chyba mieci si to w granicach dajcych si przewidzie cykli
ekonomicznych (zdaje si, e nosz one miano cykli Kondratiewa, ale Ty
na pewno lepiej na tym si znasz). U nas natomiast recesja nie skoczy si
przed upywem 20 lat, o ile w ogle si skoczy.
W zwizku z tym proponowabym nastpujce rozwizanie: Zawiemy
nasz ukad na okres dwuletni, czyli do koca 1993 roku, nie podejmujc
teraz adnych uzgodnie finansowych. Ja przez ten okres zobowizuj si
735

nie sprzeda ani jednego obrazu, natomiast bd mia szans (nareszcie)

na przygotowanie jakiej wystawy w Polsce. Jak ju wielokrotnie
mwiem nie umiem pracowa na krtkim oddechu w cyklach po 6 czy 8
obrazw, bo maluj na zasadzie "i", czyli obrazy ABC "i" obrazy DEF,
gdy kto mi spod siedzenia wyrywa obrazy ABC, musz znowu zaczyna
od ABC, gdy w mym odczuciu cao rodzi si z uzupeniania,
domalowywania, powtarzania, etc., a nie ze skakania za kadym razem w
cakowit pustk. Musz naprzd powtarza to, co robiem poprzednio,
potem rozpdza si, potem przeskakiwa i wreszcie normalnie pracowa,
tymczasem podbieranie mi obrazw po kilka razy w cigu roku pozbawia
mnie w ogle moliwoci lotu: co si oderw od ziemi musz znowu
zaczyna od rozbiegu. Gdy upyn dwa lata zobaczymy czy zmieniy si
warunki, ktre w tej chwili nie tylko we Francji, ale i w Polsce s
niesprzyjajce dla handlu sztuk, ale mog poczeka dwa lata, dziki
temu, e mam pewn rezerw gotwkow, (z ktrej raczye pokpiwa) i
jeeli ogranicz si z wydatkami, to jako mam nadziej dobrn
pomylnie do koca 1993. Musiabym jednak w jakim rozsdnym
terminie wiedzie czy akceptujesz takie rozwizanie, bo wymaga to
innych zabiegw podatkowych (oczywicie nadal "krc" w tej materii,
ale inaczej krcibym w sytuacji braku kompletnego dopywu pienidza, a
inaczej gdybym co dostawa, a wywoone obrazy mogyby zosta
zewidencjonowane - jak moe nie wiesz, powstaa u nas instytucja
"donosicieli finansowych", a nawet oficjalnie obiecano nagrody), a poza
tym innej polityki wydawania pienidzy - wbrew temu, co sdzisz, to ja
wydaj do sporo, tyle, e Ty tego nie dostrzegasz, bo to nie Twoja
czstotliwo. I tak kilku wydatkw nie mog ju zastopowa, bo
zadatkowaem je jeszcze przed Twoim przyjazdem na wita mniemajc,
e dostan fors w grudniu - ledwie udao mi si przerzuci to na pocztek
kwietnia (komputer, skanner laserowy i termoprint), ale nie wchodzibym
w inne wydatki, ktre planowaem jak: procesor do przeksztacania
przebiegw cyfrowych, mikser cyfrowy do video i kilka innych zabawek
dla starcw. No mniejsza o moje wydatki, po prostu gdybym widzia cel
w ograniczaniu si (przygotowanie wystawy) to potrafi si ograniczy.
Gdy za przyjdzie koniec 1993 roku, to w zalenoci od aury
gospodarczej albo ruszymy z cenami do przodu, albo wrcimy do naszej
umowy (nieco modyfikujc niektre postanowienia), albo bdziesz mg
zrezygnowa, jeli bdzie Ci to odpowiadao, bez adnych dodatkowych
obcie dla siebie. No i to by byo na tyle.
736

Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on, trzymajcie si, jutro bdzie

lepiej
(monogram)
***
Marly le Roi, 11 marca 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na Twj list z 2.3.92.
1) Co do zasady wystawy w Polsce: i ja od pewnego czasu
uwaaem, e naley zrobi wystaw twej nowej twrczoci w
Polsce i to nie tylko w Warszawie. Nie mwic Ci tego by Ci nie
paraliowa, poczyniem ju nawet na ten temat wstpne rozmowy
z pani Arens z galerii "Zapiecek".
2) Co do daty wystawy w Polsce: proponowany przez Ciebie
koniec 1993 roku wydaje mi si jeszcze lepszym rozwizaniem ni
koniec 92 roku, ktry uzgadniaem z Arensow, gdy bdzie wtedy
wiksza ilo obrazw, z ktrych bdzie mona wybra najlepsze,
tak by wystawa "wystrzelia".
Tym bardziej, i ostatnia wystawa Twoich nowych prac u mnie
miaa miejsce zaledwie kilka miesicy temu i z nastpn mona
poczeka do zimy 93/94 lub do wiosny 1994 r.
3) Zasad wystawy w Polsce w kocu 1993 roku opatruj
nastpujcym ucileniem: bdziesz (jak to sam okrelasz) j
"przygotowywa" Ty, ale organizowa" j bd ja.
Co oznacza, e o ile Ty dokonasz wyboru zestawu obrazw do
pokazania, o tyle caa strona organizacyjna i finansowa spadnie na
mnie, tak jakby ta wystawa miaa odby si we Francji. Co chyba
tylko moe Ci uradowa.
4) Co do zawartej w twym licie propozycji zawieszenia do tego
czasu naszego ukadu: zasad jej akceptuj, bo zreszt nie bardzo
737

mam inne wyjcie. Kryzys ekonomiczny jest tak gboki i tak nike
s szanse na rych popraw sytuacji, i mono skupienia mych
rodkw pieninych na utrzymaniu przy yciu galerii, bez
koniecznoci zakupu w tym i nastpnym roku Twych obrazw
moe si okaza waciwym rozwizaniem.
W tym wzgldzie za podstaw naszego porozumienia przyjmuj
nastpujce dwa zdania zawarte w Twym licie:
"Zawiemy nasz ukad na okres dwuletni, czyli do koca 1993 roku,
nie podejmujc teraz adnych uzgodnie finansowych. Ja przez
ten okres zobowizuj si nie sprzeda ani jednego obrazu...."
oraz
"Gdy za przyjdzie koniec 1993 roku, to w zalenoci od aury
gospodarczej albo ruszymy z cenami do przodu, albo wrcimy do
naszej umowy..."
Tego uzgodnienia bd si wic trzyma dodajc, i o ile dla Ciebie
elementem decydujcym o "ruszeniu do przodu z cenami" lub o
powrocie do umowy wyjciowej bdzie, jak piszesz, "aura
gospodarcza", o tyle dla mnie decydowa tu bd po prostu moje
moliwoci finansowe.
5) I ja uwaam, e "jutro bdzie lepiej".
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twojej ony cauj
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 22.3.92.

Otrzymaem wczoraj Twj list z 11 marca br. Bd pewne

nieporozumienia czy te ju s: Ow obiecaem ja Alicji Wahl jeszcze
przed paru laty, e jeli tylko powstayby warunki bym mg zrobi w
Warszawie wystaw "ostatnich prac", to zrobi j u niej. Z tej obietnicy
nie mog si wycofa ani nie chc si wycofa! Zrobienie tej akurat
738

wystawy u Arens, byoby z mojej strony wistwem i zrobi tego nie

mog! Oczywicie w kadej chwili robi tam wystaw moesz Ty,
operujc swoimi pracami, ale pki obrazy s moj wasnoci, to - bez
urazy -, ale wystawi je u Wahl. O ile! O ile namaluj te obrazy, bo ich
jeszcze nie mam. O ile nie zbankrutuje Wahl i nie zamknie galerii. O ile
nie wybuchnie w tej czci wiata wojna lokalna. O ile doyj ja lub inni
zainteresowani.
Oczywicie planowana wystawa bdzie miaa charakter wycznie
prestiowy, a nie handlowy i obrazy zostan potem przedstawione do
zakupu Tobie, ju po zamkniciu wystawy.
Nawiasem mwic Arens miaa zamiar przed okoo rokiem robi wystaw
handlow w celu podreperowania budetu Galerii i w tej sprawie zwracaa
si do mnie, a ja j skierowaem do Ciebie. Ale to s dwie cakiem inne
sprawy i mog oczywicie z tego wynikn dwie wystawy, z tym, e to
ju nie moja sprawa. Na razie to wszystko zachowaj dla siebie, bo nawet
Wahl o tym nie wie, gdy jakiekolwiek zobowizania utrudniyby mi
tylko (o ile nie uniemoliwiy wrcz) prac. Podobnie jak pokazywanie
komukolwiek tego, co obecnie mam zamiar robi, nie z powodw, e
miaoby by inne ni do tej pory, lecz z powodw nerwicowych, o
ktrych ju wiesz.
Co do punktu 4 Twojego listu. Przypominam, e w moim licie
zaznaczyem, i ewentualny powrt do naszej umowy (sugerowany
zreszt przez Ciebie w licie z dnia 14 stycznia br.) zwizany by by
musia z pewn modyfikacj niektrych jej postanowie, zarwno w
samej umowie jak i w jej uzupenieniu. Poniewa od dyskusji na ten temat
prdzej czy pniej nie uciekniemy, to proponowaem zawieszenie tego
miego tematu na dwa lata, co pozwolioby nam obu smakowa rozkosz
oczekiwania, a ju mwic serio: pozwolioby nie spala si teraz w
ucileniach, ktre czas moe przewrci do gry nogami tak w sensie
negatywnym (np. wysokie podatki, ewidencjonowane przy wywozie
obrazy, co wywozowe, etc., etc.), jak i w pozytywnym (koniec recesji,
nowi, jeszcze bogatsi Japoczycy na horyzoncie, etc.). Najoglniej jednak
mwic zawieszenie na dwa lata (nawet na pene dwa lata,, czyli do koca
marca 1994) nie oznaczaoby, e te obrazy, ktre w midzyczasie
namaluj (o ile je namaluj) zostan zamroone w lodwce do mojej
mierci, lecz zostan Ci za te dwa lata przedstawione do zakupu, na
739

zasadach jakie wtedy zgodnie z "aur gospodarcz" uda nam si

wynegocjowa. Przez "aur gospodarcz" rozumiem Twoje moliwoci,
ale te i moje moliwoci, jak te i to, co bdzie dziao si wok:
zarwno w Polsce jak i we Francji.
No i to by byo na tyle. Piknie pozdrawiam Was oboje
Beksiski
PS. Jeli idzie o ewentualn wystaw handlow w Polsce, to obecnie nie
ma to wikszego sensu. Z obu miych pa, ktre mog zbankrutowa,
prdzej zbankrutuje Arens, bo Wahl ma galeri we wasnym domu i moe
j prowadzi nawet bez zysku dla samej przyjemnoci i satysfakcji, ktre
chyba s ci znane, za Arens ma cholerne obcienia finansowe za b. du
powierzchni w najlepszym punkcie miasta. Ona wrcz MUSI mie obrt
i spory zysk, a chyba obecnie na bdzie go miaa. Podobnie nie maj
szansy pj i moje obrazy tak, aby za to moga utrzyma si zarwno
Galeria jak i Ty czy ja oraz fiskus. Ceny horrendalnie spady a i tak nic
nie idzie. Prywatnie poza galeri mona mie klientw, ale w granicach ca
50 milionw z. Powanie wtpi czy udaoby si w jakiejkolwiek Galerii
w Polsce uzyska obecnie wysz sum! Tak wic handel opuszcza
galerie, a przechodzi do pracowni (o ile wogle) bo dla obcokrajowcw
polska sztuka przestaa by tania, krajowcy s bez forsy, a poza tym
poda dbr jest cigle dla nas oszaamiajca (po stu latach socjalizmu) i
sztuka bdca poprzednio jedynym dobrem, staa si obecnie jednym z
bardzo wielu, a i to nie najwaniejszym. Tak wic handlowa wystawa w
Polsce byaby czym, co bym odradza, o ile zechcesz sucha starca,
ktry wiele widzia.
(monogram)
PS 2:
Rozpiecztowaem list by jeszcze dopisa: Wieczorem zadzwoni Subocz
(wczoraj), e przywiz pienidze. Odebraem, pokwitowaem, dzikuj.
Gdymy okoo 18 wieczorem adowali si do wozu, by tam pojecha,
okazao si, e kto usiowa wama si do Hondy wyrywajc (a raczej
usiujc wyrwa) zamek - pogi karoseri i chyba uszkodzi sam zamek.
Gdymy po wizycie u Subocza wsiadali do Toyoty przegonilimy trzech
obywateli byego ZSRR, ktrzy usiowali wama si do Toyoty. Gdyby
740

wiedzieli, e mam przy sobie 25.000 USD poczstowaliby mnie omem.

Boe co to za kraj!
Przepraszam, e przygwniam, ale obiecae mi (na moj prob)
przekazywa dobre technicznie banknoty. Wyselekcjonowaem 8.300,
ktrych nie przyjby aden kantor w Warszawie i pojechalimy wpaci
je do Banku w nadziei, e Bank je przyjmie, ale nie chciaem po 1
stycznia w ogle wpaca niczego do Banku o czym Ci te mwiem!!
Bank te nie chcia tego przyj, twierdzc, e s to same "destrukty", ale
po paczach Zosi i wzywaniu kierowniczki cz przyj, reszt, czyli
1.600 musiaem wpaci w NBP, "do wymiany w USA", co wymagao
tkwienia przez dwie godziny w ogonie i pocignie za sob jakie koszta
od Banku Amerykaskiego, nie mwic ju o tym, e trwa ma 4
miesice (wg informacji urzdniczki). Wprawdzie nasza finansowa
przyszo nie nastpi szybko (jeli w ogle), ale bagam zapamitaj ju
teraz, e banknoty dla Polski musz by OK; nie musz by fabrycznie
nowe, ale nie poniszczone i nie pomazane. Te 8.300 wyglday, jakby je
kto wydoby spod mostu (pochodziy gwnie z tych paczek po 1000,
ktrych byo 5). By moe we Francji nie zwraca to uwagi, ale w Polsce
aden kantor tego nie wemie. Bank jest bardziej liberalny, ale te jak
widzisz byy kopoty. Cze.
(monogram)
***
Pary, dn. 28 marca 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na twj list z 22 marca br.
1) Istotnie, jak to susznie zauwaasz w pierwszym jego zdaniu
"nieporozumienia" ju s i to wyrane.
Dotycz one dwch punktw: kto komu ustpuje (a) i kto co moe
za to da (b).

741

ad a). W moim przekonaniu ustpowaem ja godzc si na to, by

zrobi wystaw w Polsce a ja przez dwa lata nie nka Ci ani
listami, ani moj osob, co wytrca Ci z rytmu. Wykonanie
bowiem mojego zobowizania umownego, to znaczy nabycia w
kocu biecego roku tylu obrazw by otrzyma swj "ryczat" jest
dla mnie zupenie wykonalne i chtnie je wykonam. Zdaje si, i
moja formua "braterska" typu: "Cikie czasy. Obaj jestemy w
bryndzy" wzie, za co innego, ni bya, mwic sobie: "Tu jest
co do wynegocjowania!"
ad b) A w zwizku z tym, o ile kto miaby co za co dosta, to
raczej ja ni Ty. A jeli nawet Ty, to z pewnoci nie czek "in
blanco" na zmiany naszej umowy, ktre Ty by w zamian za
"twoje" ustpstwo dyktowa mi za dwa lata z pozycji siy, bo z
pidziesicioma obrazami na skadzie.
Powracamy wic do naszej podstawowej umowy i jej si trzymamy:
pi obrazw dla Ciebie wykluczonych ze sprzeday (pkt 37). Pi
dla mnie po "goym" tysicu dolarw kady (pkt 30). Reszta nabyta
przeze mnie za "podstawow" cen tysica dolarw plus inflacja od
omiu lat, tak by mia swj "ryczat" (pkt 26), wreszcie pozostae
obrazy w "komis" na trzy lata, po czym zwrot (pkt 19), lub
zakupione przeze mnie po "podstawowej" cenie.
Podkrelam, i umowa ta obowizuje nas w sposb bezwzgldny.
Bya negocjowana przez blisko tydzie, po osiem godzin dziennie i
przemyliwana przez kadego z nas w samotnoci przez noce,
ktre dzieliy dni negocjacji.
Nastpnymi laty, miesicami i z namysem negocjowane byy jej
nowelizacje.
W caej wic rozcigoci: "Pacta sunt servanda", powtarzam to ju
po raz drugi z moc.
Poza tym owa umowa bya dla mnie bardzo trudna na pocztku a
mimo tego stosowaem j, co do przecinka (i Ty te j stosowae,
co do przecinka, stale przypominajc mi o nalenym Ci
"wspczynniku inflacji" i o nalenym Ci "odszkodowaniu" na
wypadek gdybym pad i nie mia z czego naby "ryczatu". (Z
742

wyjtkiem, gdy dolar podskoczy i kiedy to kategorycznie

odmwie znalezienia "wyjcia polubownego" z pkt. 10). Jest teraz
okres naturalnej zmiany sytuacji, gdy umowa jest dla Ciebie mniej
wygodna. By moe w przyszoci znw sytuacja si odwrci. Po to
wanie umowy s spisywane by strona, ktrej chwilowo nie
odpowiadaj jej zobowizania nie moga si jednostronnie od nich
zwolni.
Podkrelam rwnie, i o ile godziem si od czasu do czasu
odstpowa od tej umowy to z dwch powodw: raz, e majc
troch wicej gotwki czuem si moralnie zobowizany by si ni
z Tob podzieli. Dwa, e chcc mie dla mnie wszystkie obrazy, a
wic i te, ktre si Tobie naleay z pkt. 37 musiaem Ci ulec i
godzi si na pacenie droej nie tylko ich samych, ale i obrazw z
"ryczatu" i z "komisu".
Teraz sytuacja jest inna: pienidzy mam mao a czy bd chcia
mie twoich pi obrazw (lub po dwch latach ju dziesi)
przypadajcych Ci z pkt. 37 i czy gotw bd w zamian za to na
ustpstwa cenowe i inne, zadecyduj wtedy ja sam, bez adnych
presji ani z gry danych przyrzecze "in blanco", czy zobowiza
zacignitych "w ciemno" na dwa lata wczeniej.
Wreszcie przypominam, i istnieje przepis, ktry przewiduje dla
Ciebie mono zerwania naszej umowy w zamian za 50 obrazw
(patrz: pkt 7 umowy podstawowej znowelizowany).
2) O ile mimo wszystko miaoby doj do wystawy w Polsce za dwa
lata, to jest mi obojtnym czy odbdzie si ona u Wahl czy u
Arensowej, poniewa i moim zamiarem bya wystawa prestiowa i
o takiej wystawie z Arensow rozmawiaem. Gdyby miaa by
sprzedajna albo musiabym ustali ceny paryskie, za ktre nikt by
nic nie kupi, albo bym ustali ceny na poziomie polskim, a wtedy po
prostu i Ty i ja bylibymy wymiani za ca, trwajc od lat
"podpuch" o horrendalnych cenach, jakie osigasz za granic.
Poniewa wspominae mi, i pogniewae si z Wahlwn, ja nie
wspominaem o ewentualnoci wystawy u niej.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twojej ony cauj
743

Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 11.4.92.

Pozwl, e odpowied na Twj list z dnia 28 marca br. podziel na dwa

rozdziay. W pierwszym bdzie ustosunkowanie si do tego, co
napisae, w drugim konstruktywne (wg mojej opinii) propozycje.
Rozdzia pierwszy:
1. Jeeli nastpio nieporozumienie na temat tego, kto dokona ustpstwa,
zgadzajc si na dwuletni okres oczekiwania, to sprawa jest nadal otwarta
i wcale nie naciskam na owe dwa lata. W mojej opinii to ja ustpowaem.
2. Dlaczego fakt, e majc pod koniec 1993 okoo 50 obrazw (o ile bym
je mia!) miaby by rwnoznaczny z moim wystpowaniem "z pozycji
siy" tego nijak nie rozumiem. Jedyn moj korzyci byby wolny czas
na prac nad sob, mono zrobienia wystawy, oraz wiksza atwo
wyodrbnienia punktu 37, gdy miabym cay swj, dwuletni dorobek
przed oczyma.
3. Suma 1000 dolarw lub "goe" 1000 dolarw, o ktrej wspominasz
wielokrotnie jest sum 1000 dolarw w ich wartoci z koca lutego 1984,,
czyli odpowiadajc 8.400 frankw, powikszon o wspczynnik inflacji
dolara. To, e nie podkrela tego kady punkt umowy oddzielnie budzio
mj niepokj ju w trakcie spisywania, ale zapewniae mnie, e
wystarczy, jeeli raz poda si te parametry. Na pierwszy kwarta br. suma
ta waha si w granicach 2.100 do 2.200 w zalenoci od tabeli kursw.
4. Punkt 30 umowy zosta przewidziany na okoliczno, gdy albo ceny
moich obrazw wzrosn pod niebiosa albo te zrezygnujesz z kupowania
ich i lansowania mnie. Stosowanie punktu 30 cznie z ryczatem jest
nieporozumieniem. Stosowanie punktu 30 jako czci ryczatu jest
nieporozumieniem do kwadratu. Stosowanie punktu 30 jako czci
ryczatu i potem dokupywanie obrazw z punktu 37 jest
nieporozumieniem do szecianu.
744

5. Oddawanie Ci obrazw w komis w sytuacji, gdy (zgodnie z Twymi

sowami) od dwch lat nie sprzedae niczego i nie widzisz w dajcej si
przewidzie perspektywie nadziei na zmian sytuacji, jest absurdem, a
poza tym stao si przed laty rdem niedopuszczalnych naciskw, ktre
wywierae na mnie, do tego stopnia, e w dniu 20.12.88 dorczyem Ci
do rk wasnych pismo z dnia 18.12.88 odmawiajce raz na zawsze
kredytowania. Nawiasem mwic kredytowanie stwarzao sytuacj, w
ktrej zabierae mi sprzed nosa wszystko ze sowami "kupuj" i nie
pacie potem (rysunki!) latami, by wreszcie uregulowa cakowicie
zdewaluowane przez czas ceny lub te (jak w wypadku "komisu")
zaledwie powki tych zdewaluowanych cen.
6. Jeli idzie o przepis pozwalajcy mi na jednostronne zerwanie umowy
w zamian za odszkodowanie w wysokoci 50 obrazw to zrezygnowae z
tego warunku w sposb jednoznaczny w dniu 1.9.90. Na Twoim "koncie"
znajdowao si wtedy czterdzieci kilka obrazw plus niezapacone od lat
rysunki. Nie yczyem sobie przyjmowania pienidzy za nie i uprzedziem
Ci o tym telefonicznie, zanim jeszcze je przywioze, podajc Ci
najprostszy sposb rozwizania: zoenie tej sumy (bya cile okrelona i
nie podlegaa rewaloryzacji) na Twoim koncie, w banku, w zamian za
pisemne zobowizanie z mojej strony, e suma ta plus procenty bankowe
zadowala mych spadkobiercw jako ekwiwalent za znajdujce si u
Ciebie prace. to, co wtedy mwiem (tzn. e obrazy maj by zapacone
dopiero moim spadkobiercom i bd stanowiy przez cay czas, owo
wymagane przez umow zabezpieczenie) nie byo jak improwizacj,
lecz byo ustalone midzy nami jeszcze na przeszo rok przedtem, kiedy
przyznaem Ci prawo sprzedania wszystkiego bez obowizku rozliczania
si, a zapacenie dopiero moim spadkobiercom. W dniu 1.9.90 wbrew
moim ostrzeeniom telefonicznym, przywioze jednak pienidze, ale ja
nadal odmawiaem ich przyjcia, gdy nawet na terenie Polski miae
mono otworzy sobie takie konto, z ktrego, po ewentualnej mej
mierci, uregulowaby zobowizania wobec moich spadkobiercw. Po
duszej dyskusji (zdenerwowany zreszt oczekujc mnie operacj)
zgodziem si wreszcie przyj te pienidze w zamian za owiadczenie z
Twej strony, e rezygnujesz na przyszo z odszkodowania w wysokoci
50 obrazw w wypadku jednostronnego zerwania z mej strony. I takie
owiadczenie zoye! O co wic chodzi? Czy ja, cho jeden raz
zagroziem zerwaniem umowy? Czy stawiam propozycje nie
konstruktywne, ktrych jedynym dostrzegalnym celem jest ch
745

maksymalnego wyprowadzenia z rwnowagi drugiej strony? Czy

wymylam ksiycowe ceny, nie rozwaajc moliwoci drugiej strony?
Gdy pisaem o koniecznoci renegocjacji umowy, nie tyle ceny miaem na
myli, co kwesti kredytu. Gdy liczyem si z nowym systemem
podatkowym w Polsce, powoaem si na punkt 18 tej umowy. Czy to jest
zrywanie?
7. Umowa: Spisywaem t umow w dobrej wierze, ale od pocztku
miaem wtpliwoci jak bdzie wygldaa stabilizacja ryczatu, o ile nie
wyjdziemy nigdy poza ryczat. Ty bye wtedy w ferworze bliskiego
sukcesu: Europa u stp, willa na Lazurowym Wybrzeu, miae mi za ze,
e nie ucz si szybko francuskiego, etc., etc. I potem wanie stabilizacja
ryczatu, ktry nie mia by moim zyskiem lecz ekwiwalentem utraconego
statusu na dwu-trzyletni okres przejciowy, staa si rdem nieustannych
nieporozumie. Od trzech lat prbuj si z Tob dogada na temat
renegocjacji umowy - od trzech lat jest to dla Ciebie temat Tabu i w
konsekwencji przyjmujemy raczej krtkoterminowe rozwizania
wynegocjowane, nie renegocjujc samej umowy. Twj opr, a
szczeglnie Twj zawd, s dla mnie cakowicie zrozumiae: We Francji
nie zmienio si nic, jest to taki sam kraj, jaki by od 10 lat, ba, nawet taki
sam jak od pocztku stulecia. To, co si stao teraz w Polsce i co staje si
nadal, mona porwna jedynie z cezur, jak dla tej czci Europy
stanowia druga wojna wiatowa. Nic ju nie jest takie jak byo, a
szczeglnie warto obcej waluty. W okresie, gdy spisywalimy umow
moja skadka emerytalna wynosia ca 7 dolarw, a dzi wynosi ponad
1.500 dolarw. W roku 1987 na ycie wydaem sum 7.873,96 dolarw
(przedtem nie notowaem). Poczynajc od 1990 koszt utrzymania ronie
lawinowo. W roku 1990 wydalimy na ycie 18.814,57 dolarw, a w roku
1991 okoo 24.000.- dolarw (pisz "okoo", bo suma ta wynika z
dodania 37.752,00 dolarw do 40.000.000.- zotych, ktre zarobiem u
Nyczka na odrzuconych przez Ciebie xerokopiach, oraz odjcia 15.000
dolarw za samochd i 2.000 dolarw za kamer, gdy byy to wydatki
niekonieczne). W roku biecym wreszcie ograniczajc si z powodu
niepewnej sytuacji (nie do maksimum oczywicie) wydalimy przez 1
kwarta sum 6.300.- dolarw (oczywicie nie wliczam tu termoprintu i
komputera, ktre by moe uda mi si sprzeda, bo razem przekroczyy
40.000.- dolarw). Jest rzecz jasn, e gdybym cakowicie zrezygnowa z
kupowania pyt, gazet, benzyny, etc. i poprzesta na propagowanej przez
moj teciow "kulaszce" (mka rozrobiona z wod), to bybym w stanie
746

jeszcze robi oszczdnoci, ale nie artujmy. Na samo lekarstwo na

wtrob idzie mi miesicznie 300 dolarw!
Oczywicie nie masz (i nie chciabym by to tak odczyta) najmniejszego
obowizku utrzymywania mnie i mojej rodziny, ale w takim razie musisz
mi pozwoli bym utrzyma si sam! Wszystko wskazuje (maj wzrosn
jeszcze rozmaite ceny, w tym noniki energii), e w tym roku na ycie
wydamy okoo 30.000, gdy tak ksztatowa si zaczyna krzywa
ekstrapolacji. Mwic w sposb uproszczony, ale obrazowy: warto
waluty obcej spada w Polsce dziesiciokrotnie. W zwizku z tym
jakiekolwiek ukady sprzed tego okresu staj si cakowicie
nierealistyczne. Tym niemniej, gdy wystpowaem do Ciebie kilkakrotnie
z propozycj renegocjacji (powoujc si na punkt 18 czy te punkt 4), to
nie stawiaem adnych absurdalnych warunkw cenowych. Zadowalay
mnie wrcz retusze! Obecnie przygotowany jestem, e nawet cena, ktr
braem od dwch lat, a ktr sam okrelie publicznie jako "psie
pienidze", bdzie w biecym roku nie do utrzymania. Tym niemniej na
tak rozumiany powrt do warunkw umowy, jaki proponujesz w swym
licie, przysta nie mog. Moe wic postarajmy si dogada polubownie,
co proponowae w swym licie z dnia 14 stycznia br. jako alternatyw.
Rozdzia drugi, czyli propozycje na rok biecy:
S to propozycje wycznie na rok 1992, a precyzuj j wycznie dlatego,
e wbrew temu co piszesz na drugiej stronie swego listu (poczynajc od
"Teraz sytuacja jest inna") sam takie propozycje stawiasz. To wanie ja
chciaem negocjacje odoy na dwa lata. Bd dwa warianty
alternatywne:
Wariant pierwszy: PD kupuje w grudniu 1992, w formie ryczatu,
dwanacie obrazw po 2.500.- za obraz. ZB zatrzymuje dla siebie (bez
prawa do sprzeday osobom trzecim) 5 obrazw (punkt 37). Gdyby PD po
opaceniu ryczatu chcia i by w stanie je kupi, ich cena w roku 1992
wyniesie 5.000.- od sztuki, jeliby natomiast miay by kupione pniej,
to ceny nie da si obecnie przewidzie. Pozostae obrazy bd
zarezerwowane u ZB przez nieograniczenie dugi okres czasu, z tym
jednak, e ich cena moe ulec zmianie w zalenoci od warunkw. Gdyby
jednak PD mg je zapaci w roku 1992, ich cena wyniesie 2.500.- za
obraz. Gdyby nabycie ryczatu za sum 30.000.- przekraczao moliwoci
747

PD, istnieje w tych warunkach moliwo zmniejszenia ryczatu (lecz nie

ceny jednostkowej) do 10 obrazw, z tym zastrzeeniem, e jeliby PD
pragn naby co z punktu 37, musi najpierw wykupi peny 12obrazowy ryczat. Pozostae warunki wygldaj tak jak wyej. Gdyby PD
urzdza wystaw, ZB wypoyczy na t wystaw dowolne, niezapacone
obrazy, z tym, e domaga si bdzie ich zwrotu po zakoczeniu wystawy
lub te zapacenia za nie, (jeli byy wypoyczone z zamiarem sprzeday i
sprzedane) po tej cenie, jaka zostanie wynegocjowana na rok, w ktrym
trwa bdzie ta wystawa.
Wariant drugi: O ile PD jest cakowicie pozbawiony moliwoci
finansowych, to ZB w roku 1992 po dokonaniu swego wyboru w ramach
punktu 37, sprzeda mu dowolnie przez PD wybrane 5 obrazw po
symbolicznej cenie "goych" 1.000 dolarw od sztuki, pod warunkiem, e
obrazy te nie zostan poddane komercji i stanowi bd uzupenienie
kolekcji PD za rok 1992. W tym wypadku jednak pozostae obrazy
przechodz na wasno ZB: obrazy z punktu 37 na wasno ograniczon
umow, pozostae obrazy na wasno bezwarunkow. W wypadku
poprawy warunkw finansowych u PD, bdzie on mia mono
odkupienia od ZB wszystkich tych obrazw, ktre bd jeszcze w
posiadaniu ZB, ale za cen, ktra bdzie zaproponowana, gdy do takiej
sytuacji dojdzie.
Oba powysze rozwizania s propozycjami na rok biecy, gdy jak
zrozumiaem odraczanie traktujesz jako ustpstwo ze swej strony, a ja nie
chciabym by musia ustpowa, zreszt w obecnych czasach dalej ni na
rok nie sigam wyobrani. Jeeli nie przyjmiesz adnego z tych
rozwiza, a cofnem si do ostatecznej dla mnie granicy, to znajdziemy
si w sytuacji pata! Oczywicie nie znaczy to, e zaczn sprzedawa
obrazy innym. Po prostu postaram si czeka. Albo sytuacja si poprawi
albo nie poprawi. Gdy si poprawi to szybko odrobimy zalegoci. Gdy
si nie poprawi to i tak nic si nie zmieni....Prosibym by wypowiedzia
si, ktry wariant przyjmujesz lub te, e nie przyjmujesz adnego, abym
wiedzia, co mnie w nadchodzcych latach czeka.
Piknie pozdrawiam i wszystkiego dobrego w zwizku z Wielkanoc
ycz Tobie i Twojej onie.
(monogram)
748

***
Marly le Roi, 20 kwietnia 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
Wprawdzie dzielisz teraz i Ty Twe wywody na rozdziay i na
punkty, ale nadal lepszym jeste malarzem ni prawnikiem.
Mwic zwile niewiele mogem zrozumie z twego listu mimo
jego kilkukrotnej, uwanej lektury. Co do treci samego wywodu, to
po prostu zaskakuje mnie ona, tak jak zaskoczyaby z pewnoci
kadego, przyzwyczajonego do kanonw prawa juryst.
1) Co do umowy bowiem, to po prostu obowizuje nas ona nadal i
to do momentu oboplnej zgody na jej zmian. Jednostronne
uwalnianie si od obowizkw, ktre nakada jest dla kadego
prawnika po prostu niezrozumiae. I to nawet, jeli owo uwolnienie
si przybiera form uroczystego wrczenia "pisma" (tak jak to byo
w dn. 20.12.88 r., kiedy to owiadczye mi, i uwalniasz si
jednostronnie z postanowie dotyczcych "komisu", bez ktrych
przecie, caa umowa bierze w eb).
To, e od razu nie protestowaem przeciwko temu ewidentnemu
pogwaceniu naszego kontraktu bynajmniej nie jest jednoznaczne z
moj zgod na owe pogwacenie. A bez mojej zgody aden
trybuna, ten z pkt. 5-go czy jakikolwiek inny nie przyznaby Ci racji
choby twj adwokat stawa na gowie by go przekona o tym, e j
masz.
Sam zreszt rozumiesz to doskonale i nie dalej ni trzy miesice
temu wydae mi 9 obrazw "na kredyt" trzymiesiczny, ktry to
"kredyt" zosta Ci zapacony z dwutygodniowym wyprzedzeniem.
Twoja uparta, powtarzajca si sugestia, i zadajc swego czasu
arbitrau w sprawie obrazw z serii "Z" okazaem si oszustem,
ktry posiadajc 50 obrazw w "komisie" mgbym za nie nie
zapaci, obraa mnie tak, i kady inny na moim miejscu po prostu
by Ci wyzwa na pojedynek, by nie okrela tego dosadniej.
749

2) Co do punktu 30 i nalenych mi 25 % twej rocznej produkcji po

cenie rwnej "goym" 1000 $, to o ile zgadzam si z Tob, i w tym
precyzyjnym wypadku (poniewa tu patno ma odbywa si we
frankach) przyjmujemy za podstaw rachunku warto dolara
rwn 8.40 Fr., o tyle ceny za te obrazy nie podlegaj adnej
rewaluacji. Wynika to z tego, i miaa to by moja "rekompensata"
za wysiki, jakie miaem poczyni by Ci "rozsawi": miaem mie
pewno, e za zawsze tak sam sum (a w miar lat nawet
zmniejszajc si z powodu inflacji) bd mia dla siebie 25 % twej
produkcji. Obrazy z tego pkt. nie byy objte przepisami
dotyczcymi "ryczatu", to znaczy przepisami o Twym obsesyjnym
"wspczynniku inflacji".
Zreszt, na co byby ten pkt. 30, gdyby miay si do niego stosowa
te same przepisy, co do "ryczatu?". Tej interpretacji trzymam si
niewzruszenie, bo tak zrozumiany pkt. 30 by jedn z dwch
przyczyn, dla ktrej si z Tob zwizaem (Drug przyczyn byy
sztywne ceny "ryczatu" wzrastajce tylko o "wspczynnik inflacji",
ktrych te nie chcesz przestrzega). Nie powoywaem si na w
przepis pkt 30 przez duszy czas, gdy nic by mi z niego wwczas
nie przyszo: przez duszy czas, z powodu spadku dolara do
dzisiejszej, racjonalnej wartoci 5.90 Fr., cena "ryczatowa" bya dla
mnie nisza ni cena z pkt. 30. Dzi jest inaczej. Dlatego dzi pkt.
30 powraca do ycia.
Podkrelam to z si: nasza umowa nakada na mnie same
obowizki a Tobie rezerwuje same uprawnienia. Dwoma
przyczynami, dla ktrych ja jednak podpisaem byo to, e bd
inaczej traktowany ni zwyky nabywca (do ktrego to roli te
mogem przecie si ograniczy): miaem mie prawo do 25 %
Twej produkcji rocznej po malejcej z roku na rok z przyczyny
inflacji cenie 8.400 fr. za obraz, oraz sztywne, tysic dolarw,
powikszajce si tylko przez efekt inflacji ceny co do reszty
obrazw. Bez tych dwch awantay nie wiem po co miabym si z
Tob wiza i wali na siebie tyle wciekych obowizkw.
Dzi po tym wszystkim co zrobiem, Twoje jednostronne
odmawianie stosowania tych dwch podstawowych zasad
750

stanowicych jedyne rekompensaty mego wieloletniego dziaania

jest po prostu niedopuszczalne.
3) Co do "owiadczenia", jakie rzekomo zoyem 1.9.90 zrzekajc
si odszkodowania w wysokoci 50 obrazw w wypadku gdyby
zerwa umow, to dali Bg skadajc je musiaem by pijany. Bo nie
tylko czego takiego absolutnie nie pamitam, ale bybym idiot
gdybym taki dokument podpisa.
Oczywicie wszystko jest moliwe, e w porywie "braterskich"
uczu, po piciu piwach, w atmosferze euforii po transakcji z
Japoczykami
moe
rzeczywicie
takie
"owiadczenie"
podpisaem.
Prosz jednak by jak najspieszniej przysa mi jego fotokopi,
ktr powiesz nad kiem i patrzc na ni bd rozwaa
rankami i wieczorami do jakich gupot jestem zdolny gdy wypij.
Ale cho bym sobie mia palec odci za podpisanie czego rwnie
samobjczego, to zapewniam Ci, i nie bd twierdzi, i "byem
zdenerwowany oczekujc mnie operacj", e za oknami pieway
ptaszki a Ty miae taki liczny gos, ktremu nie mogem si
oprze, e dzi przepraszam i e wszystko wycofuj. Jeli
podpisaem to podpisaem. Kropka.
4) Co do rozlicze twoich wydatkw na samochody, komputery,
kamery, pyty i tym podobne rozrywki to wyszczeglniajc mi je
rwnie dokadnie chyba zapraszasz mnie do tego bym z kolei i ja
przedstawi Ci moje: te na wystawy Beksiskiego, te na ramy do
obrazw Beksiskiego, te na ksiki o Beksiskim, te na wysyki
tych ksiek setkom decydentw we Francji i w Polsce, te na inne
publikacje o Beksiskim, te na galerie dla Beksiskiego, te na
obiady dla dziennikarskiej swooczy by napisaa o Beksiskim, etc.,
etc., etc.
Bo chyba nie chodzi Ci o to bym odpowiedzia (tak jak Ty mnie
zazwyczaj odpowiadasz, gdy nieostronie napomkn o mych
"powiceniach"): "nikt Ci o te wydatki nie prosi i nic mnie one nie
obchodz".
751

5) Wreszcie duo piszesz o trudnociach, jakie panuj w Polsce z

powodu zmiany reimu i porwnujesz t cesure do II Wojny
wiatowej. Jednoczenie do naiwnie zapewniasz mnie, e we
Francji nic si nie zmienio. Co w sumie miao by dowodzi, i
Twoje nalegania na "pjcie z cenami do przodu" s uzasadnione,
natomiast nie jest uzasadniona moja odmowa.
Jak zwykle widzisz tylko koniec swego nosa: kryzys ekonomiczny
na Zachodzie jest rwnie gboki i dugotrway jak ten z 1929 roku.
Bezrobocie, niepewno jutra, zastj ekonomii, brak pienidzy u
nas niewiele si rni od bezrobocia, niepewnoci jutra, zastoju i
braku pienidzy u was. Poyby tu teraz troch, to moe by to
zrozumia.
I tak jak Ty z powodu waszego kryzysu mocniej nalegasz na
podwyk cen, tak ja z powodu naszego uparcie jej odmawiam.
Gdyby nie byo kryzysu u Ciebie, lub gdyby u mnie znw pojawiali
si klienci, tak jak to bywao przed kilku laty lub jak si to zdarzyo z
Japoczykami - nasze ukady byyby zupnie rne: Ty mniej by
nalega a ja bardziej bybym skonny do rozmw ni obecnie
jestem.
Twoje spojrzenia, wycznie z punktu widzenia Twoich trudnoci
uniemoliwiaj Ci jakkolwiek obiektywn wizj caoci sprawy i
wszystkich jej przyczyn.
Tyle do co "rozdziau" pierwszego.
Co do drugiego "rozdziau", to chobym nie wiem jak pragn, to
nie mog Ci dzi odpowiedzie na zadane w nim pytania i na
sformuowane w nim propozycje. Obie hipotezy, jakie zawiera
zakadaj bowiem, i na koniec biecego roku nie bd mia w
ogle lub prawie w ogle pienidzy. A w kadym razie, e nie bd
mia ich na tyle by mc naby od Ciebie obrazy w sposb
"pozaumowny", tak znaczy w taki w jaki je nabyem w zaprzeszym
i w ubiegym roku: biorc od razu cao twej rocznej produkcji, w
tym 5 obrazw z pkt. 37 po 5 tysicy $, a reszt po 3 tysice $.
Ot czy bd a w tak trudnej sytuacji by musie korzysta z
Twych propozycji, okae si dopiero w grudniu,, czyli za osiem
miesicy.
752

Daleki jestem od ich odrzucenia. Ponadto doceniam, i s one

rzeczywicie "konstruktywne", to znaczy nareszcie biorce pod
uwag rwnie i moje moliwoci.
Powrotu do cisego przestrzegania naszej umowy, ze wszystkimi
przypomnianymi przeze mnie w poprzednim i w obecnym licie
punktami rwnie nie wykluczam.
Nie wykluczam wreszcie poczynionej mi przez Ciebie propozycji
przeoenia wszystkiego na kwiecie 1994 roku, o ile to
przeoenie nie stanie si wtedy pretekstem do "podyktowania" mi
z pozycji siy (bo przypominajc mi wwczas, i poczynie gest w
moim kierunku, a wic e jestem Twoim dunikiem i e musz
odwzajemni si podobnym gestem), zmian w naszej umowie, ani
"pjcia do przodu z cenami".
Cho uparcie sprowadzasz moje pobudki w caym tym
przedsiwziciu do pragnienia kupna "willi na Lazurowym
Wybrzeu", zaley mi jednak odrobink na Twojej renomie i na
uznaniu Ci przez wspczesnych i przyszych amatorw sztuki. A
do tego, na obecnym etapie potrzebna jest dua wystawa w
Polsce. Zwaszcza, i trzeba pokaza jak wielka ewolucja nastpia
w Twojej twrczoci. Tak jak i zaley mi na tym, by pracowa w
spokoju, bo jako Twoich obrazw jest wwczas ewidentnie
lepsza.
A wic zdepasjonujmy debat i przestamy si nawzajem straszy:
Ty mnie, i pjdziemy do przodu z cenami" i e "przenegocjujemy"
nasz umow, a ja, e wrcz przeciwnie, stosowa j bdziemy co
do przecinka, a jak nie, to pjdziemy do arbitrau.
Wierz mi, e jeli bd mia pienidze w momencie, w ktrym
przyjdzie si nam rozlicza, to spontanicznie si nimi z Tob
podziel, bez potrzeby zastawiania na mnie adnych side na dwa
lata z gry.
Serdecznie Ci pozdrawiam i rce Twej Maonki cauj.
Piotr

753

***
Drogi Piotrze!

Warszawa 4.5.92.

Nie wiem czy mam odpowiada na Twj list z dnia 20.4.92 czy nie, bo
proponujesz "zdepasjonowanie" debaty, a nie sposb byoby na
odpowiedzie na mniej ni 6 stronach i bez "pasji". Zwierzye mi si raz,
e jeste mistrzem w takim relacjonowaniu rzeczywistoci, w ktrym
wszystkie fakty si zgadzaj, a zmianie ulega jeden, z pozoru nieistotny
szczeglik, co powoduje, e wszystko obraca si przeciw konkretnej
osobie lub sytuacji, na Twoj korzy i ku Twojej chwale. Dotyczyo to
notatek, jakie podobno stale w formie intymnego dziennika prowadzisz.
Nie wiem czy ostatni list jest dowodem mistrzostwa, ale na pewno jest
dowodem pasji, z jak nadal uprawiasz sw niecn zabaw. Jest tam
miejsce i na ironi i na wite oburzenie i na groby, tyle, e nie ma
miejsca na rzeczywisty przebieg zdarze. No c moe rzeczywicie
lepiej nie odpowiada, bo co z tego, e moje bdzie na wierzchu, jeli
wywoa lawin, na kocu ktrej znowu bdzie zimna wojna. Jeli by
jednak sobie yczy, to jestem do usug, ale niewielk mam na to ochot.
Sam przecie proponowaem odoenie sporw na moment odbioru
obrazw. Odpowiem tylko, e adnego owiadczenia w sprawie 50
obrazw mi nie podpisywae. Powiedziae to ustanie, ja to jak zwykle
nagraem i uwaam, e sprawa w ten sposb zostaa zaatwiona. Nie
piszesz jasno o tym, ktry termin wybierasz wic zakadam, e
przyjedziesz w kwietniu 1994 roku. Informuj te, e nie traktuj tego
jako ustpstwo z mojej strony, w zwizku z powyszym nie mam
moralnego prawa do wystpowania w owym kwietniu "z pozycji siy".
Czy zadowala to Twj prawniczy umys? Jeeli jednak chcesz innego
terminu, to podaj go jak najszybciej i ten inny termin te nie moe by
traktowany jako ustpstwo z mojej strony. Nie chciabym jednak by
zaskoczony. ycie i twrczo wymagaj odrobiny planowania. Budet
te. O ile nie odpiszesz bd uwaa, e zaakceptowae termin kwietnia
1994. Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on
(monogram)
PS. Nagraem dla Ciebie audycj "Muzyka moja mio" (rodzaj
wywiadu na temat gustw muzycznych podpisanego - oczywicie
"twrczo zmontowany") oraz mam bardzo mieszny czarno-biay,
754

kilkuminutowy materia - wywiad nagrany przez telewizj krakowsk w

pierwszej poowie lat siedemdziesitych. Z racji fryzury i stroju
wygldam tam troch na ciot z gangu motocyklowego, ale w sumie jest
to jak seans spirytystyczny. Materia uzyskaem dlatego, e kolega Tomka
zosta jednym z dyrektorw telewizji krakowskiej, wic natychmiast
poprosiem by mi to wyszukali i skopiowali (take dla Ciebie).
***
Marly le Roi, 10 Maja 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na Twj list z 4.5.br.
1) Istotnie, zwierzyem Ci si kiedy, e pisz co w rodzaju
intymnego dziennika o caym tym przedsiwziciu. Nigdy natomiast
nie zwierzyem Ci si, (co, imputujc mi przeinaczasz jak zwykle
rzeczywisto), e jestem "mistrzem w takim relacjonowaniu
rzeczywistoci, w ktrym fakty si zgadzaj, a zmianie ulega jeden,
z pozoru nieistotny szczeglik, co powoduje, e wszystko obraca
si przeciw konkretnej osobie lub sytuacji....".
To Ty mi takie relacjonowanie rzeczywistoci przypisae, gdy
odkrye, e opisuj Ci jak najwierniej, ale e wanie z tej
zgodnoci z rzeczywistoci wychodzi mao dla Ciebie pochlebny
portret.
2) Co do rzekomego "owiadczenia", w ktrym jakoby zrzekem si
odszkodowania w wysokoci 50 obrazw w wypadku gdyby
zerwa umow, to wyranie nie rozumiesz co znaczy sowo
"owiadczenie". Ot dla kadego rozsdnego czowieka oznacza
ono akt przemylany, wynegocjowany i spisany, a nie jakie zdanie
puszczone w lunej konwersacji przy pitym piwie i po cichu
nagrane przez drug osob, ktra potem pokrzykuje "a
powiedziae, mam dowody!, powiedziae!, mam dowody!, o
wanie, mam tam, mog udowodni!".
755

Podkrelam wic z si: nigdy nie "zwierzyem" Ci si, e jestem

mistrzem w przekrcaniu prawdy (natomiast Tobie zarzucam to
do czsto) i nigdy nie zoyem adnego "owiadczenia" o
zrzeczeniu si odszkodowania na wypadek zerwania przez Ciebie
umowy.
Po prostu Ty masz 63 lata a ja 50 i prawdopodobnie nigdy nie
bdziemy mieli ju okazji w tych kilku latach, ktre nam jeszcze
pozostay do ycia na zerwania i temu podobne "rozpoczynania
ycia na nowo". Ale to zupenie inna sprawa.
3) Co do twej propozycji przeoenia odbioru nastpnej serii
obrazw na kwiecie 1994 r., to przyznam si, i jestem rozdarty. Z
jednej strony chciabym by zrobi du wystaw Twej nowej
twrczoci w Polsce z obrazw, jakie do tego czasu stworzysz. Z
drugiej jednak strony wiem dobrze, bo znam Twj wyrachowany
umys, i nie robisz tego bez ukrytych zamierze, ktre si na
koniec przeciw mnie obrc. Przyznam si wic, e z dusz na
ramieniu godz si na to rozwizanie zastanawiajc si tylko "co
on tam znw wykalkulowa i jak ja za to zapac, gdy ju bdzie za
pno na wycofanie si?".
Na tym wic rozwizaniu poprzestamy.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj
Piotr
***
(karta pocztowa z reprodukcja obrazu Beksiskiego przedstawiajcego
drzewo, ktry sprzedaem w wiele lat pniej przez galeri Wahl)
Drogi Piotrze!
Potwierdzam termin "kwiecie 1994". Jeeli idzie o kontrowersje to "no
comment".
Pozdrowienia
756

(monogram)
W-wa 20.5.92.
***
Marly le Roi, 13 czerwca 1992 r.
Drogi Zdzisawie,
Nawizuj do twojej lakonicznej kartki z 20 maja br.
Mylaem, i wraz z ni nadejdzie twj projekt umowy ucilajcej
nasze zobowizania na okres do kwietnia 94 roku. Oczywicie, w
obliczu ogromnych trudnoci, jakie mam w uzyskaniu od Ciebie
przestrzegania najbardziej elementarnych postanowie naszej
podstawowej umowy, nie mog zgodzi si na listowne,
niedokadne i fragmentaryczne zaatwianie tak wanej sprawy.
Niniejszym przesyam Ci wic mj projekt czasowej umowy
wicej nas do nastpnego odebrania obrazw w kwietniu 1994
roku.
Szczeglnie istotna jest w nim sprawa przejcia naszych
wzajemnych zobowiza na naszych spadkobiercw:
- tak bym w razie twojej mierci, ktra zdarzyaby si w
midzyczasie mia prawo do zakupu w cigu p roku od twoich
spadkobiercw wszystkich stworzonych w midzyczasie przez
Ciebie obrazw po cenie nie wyszej ni ta, ktra obowizywaa
przy naszym ostatnim rozliczeniu (5 tysicy dolarw za obrazy z
pkt 37 i 3 tysice dolarw za kady nastpny obraz),
- oraz eby w razie mojej mierci moje prawa do zakupu tych
obrazw od Ciebie lub od twych spadkobiercw na takich samych
warunkach przeszy na moj maonk.
Podkrelam jeszcze raz to, co powiedziaem we wstpie, i tylko
formalnie zawart midzy nami umow bd uwaa za wic a
757

nie po cichu nagrane na magnetofon rozmowy ustne ani wymian

chaotycznych i penych wzajemnych oskare listw.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twojej Maonki cauj
Piotr
***
Drogi Piotrze!

Warszawa 24.6.92.

Mia by luz i spokj do pracy, nie ma ani jednego ani drugiego. Owa
"lakoniczna kartka" bdca odpowiedzi na Twj list, miaa za zadanie
wyciszy jaowe przerzucanie si oskareniami oraz potwierdzi, e
przyjem do wiadomoci Twoj akceptacj moich propozycji z dnia
4.5.br. Nie byo adnych potrzeb replikowania. Nawet Ty tego nie
dae! I jak maj wyglda te dwa lata luzu, skoro ju 1/4 tego okresu
polega na ucilaniu tego, co na dwa lata z gry ucili si nie da., czyli
wychodzi na to, e zamiast je t ab w kwietniu 1994 bdziemy
przyjemno degustacji rozkadali na dwa lata i trzy miesice. Boe
przenajwitszy w Trjcy w. jedyny! Wyjd pod las, sid na polu i
zaczn wy!
Wysyasz mi tekst Porozumienia do podpisania. W tej wersji tego
porozumienia nie podpisz z wielu przyczyn. Nie bd si wdawa, (bo
nie mam na to zdrowia) w prawnicze dywagacje, do ktrych zreszt jak
twierdzisz nie mam te talentu i przygotowania.
1. Generalnie podpisa mog rne rzeczy, ale tylko na ten rok, czyli do
31.12.1992. Niczego nie podpisz na dwa lata z gry.
2. Punkt 6 mog podpisa pod warunkiem, e punkt 4 sformuowany
zostanie tak, i wynika z niego bdzie w sposb jasny i oczywisty, e w
roku 1992 ceny na obrazy i warunki realizacji ich kupna i odbioru, bd
takie same jakie byy w roku 1991. Te dwie sprawy s we wzajemnym,
cisym zwizku.
3. Punktu 5 nie podpisz.
758

4. Co do punktu 8, to jego podpisanie lub nie podpisanie zalene jest od

formuy jak przyjmiemy dla mej pracy w br. Jeeli nadal robi "na luzie"
i przez dwa lata, to nie chc by mi zagldano przez rami, z powodw
ktre setki razy Ci opisywaem. Jeeli mielibymy odej od dwch lat i
od luzu (a ustalanie wszystkiego ju dzi na rok i za rok na rok nastpny,
tak sytuacj implikuje), to lepiej wracajmy do warunkw z ubiegego
roku ju teraz: Podaj, kiedy chcesz obrazy kupowa, a ja podam
natychmiast zestaw formatw, technik, ocechowanie i wszystko inne. I
moesz je zabiera, kiedy tylko chcesz i bdziesz mie pienidze.
5. Co do punktu 3 to ani w tej sytuacji jak wyej, ani w sytuacji luzu i
ciszy przez dwa lata do niczego zobowizywa si nie bd, z przyczyn,
ktre setki razy Ci wyjaniaem.
To tyle. Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
(monogram)
PS. Listy, ktre przychodz do mnie lub do mojej ony czytamy wsplnie,
tak jakby przychodziy do nas. Pisanie, co jaki czas o mojej
prognozowanej mierci wisi mi martwym kalafiorem (jak mwi Tomek),
ale dla mojej ony jest to poruszajce i oburzajce. Jeeli chcesz mie
znone stosunki z mymi spadkobiercami (z Tomkiem nie masz na to, co
liczy), to zechciej miarkowa nieco swoje funebralne lki.
(monogram)
***
Drogi Piotrze!
Mam nadziej, e nie uznasz tego listu za zamanie naszej umowy do nie
kontaktowania si w roku biecym. Po prostu Centrum Sztuki
Wspczesnej przysao mi dzi pisma, ktrych kserokopie zaczam, a ja
mam od 18 grudnia wyczony na skutek awarii telefon (niewykluczone,
e do wiosny!), wic zanim napisz do Centrum, zanim oni list odczytaj,
zanim zmobilizuj si by odpisa, min moe nastpne dwa tygodnie, a
jak sdz zaleaoby Ci na tym, by obraz Twj reprodukowany by w tym
wydawnictwie. Tak wic wysyam rzecz bezporednio do Ciebie. U nas
759

nic nowego: teciowa dogorywa w swoim pokoju, chemiczny sraczyk,

ktry u niej stoi, mierdzi na cae mieszkanie, ja cierpi na nieustanne
ble gowy, ktre nie opuszczaj mnie ju od kilku miesicy, ale
usprawiedliwia je wyjtkowo niekorzystna aura. Poza tym nic nowego. Z
Nowym Rokiem zasyam dla Was obojga najlepsze yczenia. Trzymajcie
si!
Warszawa: sobota, 16 stycznia, 1993.
(monogram)
(na odwrocie tego listu fotokopia listu z Centrum Sztuki)
Centrum Sztuki Wspczesnej
Zamek Ujazdowski
00-461 Warszawa
Al. Ujazdowskie 6
Warszawa 11.I.1993
Szanowny Panie!
Przesyam korespondencj, ktr otrzymalimy od Agencji Wydawniczej z
Mediolanu, z prob o udostpnienie slajdu, ktrego nie posiadamy. Uprzejmie
prosz o pomoc.
Przesyam pozdrowienia noworoczne
Malgorzata Matuszewska

***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Dziki za pami i artyku o migrenie. Ja jednak nie mam migreny, lecz
co, co medycyna okrela jako (bodaje) "Cephalea vasomotoria", tak
wic nie mam prawie nigdy zwiastunw migrenowych, ktre maj
charakter gwiazd, byskw, wieccej piy w oku etc., co najwyej
nasilaj mi si w trakcie blu objawy naczyniowe na siatkwce,, czyli
plamki, pknite yki etc. W ogle mam podobno w prawym oku
760

nielichy mietnik, ale panicznie boj si wszelkich zabiegw z laserem i

wszelkiego majstrowania przy moim oku, mimo, i liczne drobne
wylewy, bardzo przeszkadzaj mi w widzeniu i nasila si to od wielu lat.
Moje ble gowy obecnie s stosunkowo sabe (na skutek arteriosklerozy)
i daoby si z nimi y, gdyby mi nie psuy nocy, bo najczciej wystpuj
w drugiej poowie nocy, gdzie od godziny 3 do rana. A jeli le lub pi
to adne rodki przeciwblowe na mnie nie dziaaj. Tak wic po takich
nocach jestem niedostatecznie wyspany, z tym, e rano najczciej bl
mija lub daje si atwo znieczuli paracetamolem.
Mamy obecnie w bloku i w mieszkaniu Horror Movie, bo poczwszy od
17 wrzenia, wymieniaj w naszym pionie i w ssiednich rury
Centralnego Ogrzewania i Wodocigowe. Od jutra rozwalaj u nas tyln
cian w WC oraz demontuj muszl, tak wic przez tydzie (oby nie
duej!) bdziemy musieli y jak w wiejskiej chaupie i korzysta z
workw plastikowych. Cae mieszkanie w ruinie, zapylone, przewrcone
do gry nogami. Moja pracownia stanowi azyl, w ktrym mog pracowa,
bo wymieniono tu ju rury CO, po czym zaraz doprowadziem wszystko
do porzdku, ale o reszcie mieszkania lepiej nie wspomina. Dziury
czce nas teraz (do chwili prby i zamurowania) z ssiadami nad i pod,
powoduj, e w caym mieszkaniu mierdzi z wszystkich piter, a ju ci,
ktrzy mieszkaj pod nami, to chyba gotuj codziennie zdeche szczury.
Na dodatek zrobio si zimno, a CO jeszcze nie zostao wyprbowane i
podczone. Jestem w stanie kompletnego stressu! Niesprawny sanitariat,
to chyba to, czego najbardziej si zawsze obawiam i czego nie potrafi
tolerowa. Jak wiesz mamy 96-letni babci, ktra korzysta z
chemicznego sraczyka, ktry trzeba okresowo oprnia i nie wiem jak
tego dokonam, nie majc w domu muszli klozetowej. Jednym sowem
Koniec wiata, ktry dokadnie odizolowa nas od problemw
politycznych, jakimi obecnie yje Polska. Mam nadziej, e do poowy
padziernika jako si to skoczy.
To tyle dobrego, a raczej zego i piknie Was oboje pozdrawiam. Cze.
Zdzisaw
Warszawa 30 wrzesie, 1993, godz. 12:45:10
***
761

Drogi Piotrze!
Mwiem ju przedwczoraj przez telefon, e zwraca si do mnie, przed
okoo p rokiem Orodek Sztuki Wspczesnej, ktrego ankiet
zaczam. Nie bardzo wiedzc jak mam t ankiet wypeni i
przytoczony codziennymi kopotami, walnem to w jaki kt. Teraz,
przed kilkoma dniami, dzwoniono do mnie i wysano mi rzecz powtrnie.
Nadal nie umiem tego wypeni, zreszt zaczam kopi pisma, ktre
wysyam dzi do Orodka, wraz z pierwszymi dwoma wypenionymi
stronami, ktrych kopie te Ci wysyam. Co do reszty, to jest wanie tak
jak w zaczonej kopii pisma do pani Rottenberg. Moe im wylesz jakie
albumy o ile jeszcze je masz? Moe jakie slajdy i moe spis wystaw i
odczepi si? Firmuje ten Orodek, poczynajc od Turowicza, poprzez
Geremka, a do Tischnera, absolutna wierchuszka intelektualna "Nowej
Demokratycznej Polski". Inni, jak Fibak czy Soros, wystpuj zapewne w
charakterze dojnych krw. Nie wypada ich zby niczym, a ja naprawd w
zetkniciu z takimi ankietami staj si jeszcze dwa razy gupszy ni na
codzie.
U nas na razie horror bez zmian. Kuchni nam zamurowano przedwczoraj
(oczywicie, bd potrzebne, gdy mur ju wyschnie, jeszcze jakie tapety,
bo nie widz szans, by to si dao odmalowa), ale
WC rozwalone jest
nadal. Wczoraj nareszcie przeprowadzono tam prb i mam nadziej, e
dzi uda mi si znale murarza, ktry zechce mi to zamurowa poza
kolejnoci, gdy czekajc na swoj kolejk, czekabym jeszcze z 10 dni.
Jeeli nie znajd go dzi, to bdziemy musieli z dziurami i smrodem
wytrzyma do poniedziaku, bo w sobot i niedziel jest weekend. Oby
tylko od poniedziaku nie rozpocz si tu strajk roszczeniowy i godwka
protestacyjna.....
No i to by byo na tyle. Piknie Was oboje pozdrawiam.
Zdzisaw
Warszawa: pitek, 8 padziernik, 1993, Godz. 8:31.
***
762

Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa

Pani Anna Rottenberg
Orodek Sztuki Wspczesnej
przy Fundacji im. Stefana Batorego
Szanowna Pani!
Bardzo dzikuj za zaproszenie do wsppracy z Orodkiem, ale obawiam
si, e niewiele bd potrafi wnie. Dostaem ju przed okoo p rokiem
formularz z Orodka i nie wypeniem. Teraz kto dzwoni w tej sprawie
(by moe Pani?) i poprosiem o powtrne przysanie formularza. Gdy go
otrzymaem i przeanalizowaem, od razu zrozumiaem, dlaczego nie
wypeniem poprzedniego. Ow zawsze miaem kolosalne trudnoci z
jednoznacznym okreleniem czegokolwiek, w tym siebie i swojej pracy, a
po latach do tych trudnoci dosza wrcz ywioowa niech do czynienia
tego. Tymczasem formularz komputerowy takiego samookrelenia si
wymaga.
Zupenie nie jestem sobie w stanie przypomnie nawet przyblionych dat
wystaw, ktre miaem, nie wspominajc ju o tym, e od roku 1984
wcznie, planowanie, organizacja i obsuga personalna moich wystaw,
zostay w caoci scedowane na pana Piotra Dmochowskiego. Ja
osobicie nie cierpi wystawiania, kontaktw z publicznoci i wszystkich
zwizanych z tym kopotw, wic z radoci zapomniaem o tym, e
kiedykolwiek wystawy robiem i mam nadziej nigdy ich ju nie robi.
Nie mam w domu ani jednego slajdu, ani jednej swojej pracy, nie mam te
prawie w ogle prac starszych ni sprzed 1 roku, a maluj obecnie chyba
cakiem inaczej ni przed 10 czy 20 laty.
Miaem gdzie fur kompletnie nieuporzdkowanych wycinkw prasowych
w jakim kartonie po video, ale od dwch dni (od momentu otrzymania
pisma od Pani) nie potrafi tego znale, wic zapewne poyczyem to
jakiej instytucji. Poycza te wycinki chyba Orodek w Paacu
Ujazdowskim oraz jaka instytucja zwizana (chyba) z Akademi Nauk,
wreszcie, by moe, jeszcze kto... Bagam o wyrozumiao, ale nie
zachowuj takich informacji w pamici.
763

Wyszy chyba 4 ksiki: dwie wyda Dmochowski, jedn jakie

wydawnictwo francuskie i jedn Arkady. adnej nie mam nawet w
pojedynczym egzemplarzu, bo zawsze "ten ostatni" kto ode mnie
wycygani.
Generalnie: mam natur czowieka, ktry naiwnie mniema, i y bdzie
wiecznie i to, co byo wczoraj, w ogle go nie obchodzi, natomiast
nieustannie zadrcza si tym, co bdzie jutro. Tak wic, z pewnymi
trudnociami, potrafi wypeni tylko dwie, pierwsze strony formularza
komputerowego, a i to z mas wtpliwoci. Np. pewne rzeczy (rzeba,
fotografia) robiem, ale ju od lat ich nie robi. Pewnych rzeczy prbuj
(komputer), ale bariera finansowa, odgradza mnie na razie od ich
spenienia, za to, co robi na tanim sprzcie, ma jedynie charakter
edukacyjny. Tak wic wydaje mi si, e najrozsdniejsz rzecz byoby
skontaktowanie si z Piotrem Dmochowskim, ktry na mj temat na
pewno wie wicej ni ja sam, dysponuje slajdami, by moe posiada
jeszcze jakie wydawnictwa, a ju na pewno opracowa jaki spis moich
wystaw. Wysyam mu krtk informacj, ale by moe najsensowniej
byoby, by zwrci si do niego Wasz Orodek. Zaczam wizytwk z
adresem.
cz wyrazy szacunku.
Kopia listu wysanego do Orodka.
Warszawa: czwartek, 7 padziernik, 1993, gdz: 13:29
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Znowu dostaem pismo od owej czcigodnej damy, ktrej przed dwoma
bodaje laty, odpowiedzielimy odmownie. Wysyam cao do Ciebie, bo
z perspektywy Parya atwiej jest si - by moe - zorientowa, o co tu, u
diaba, w ogle chodzi. Jeli uwaasz, e co im trzeba da, to daj, jeeli
764

nie, to nie. Moe cao pomin milczeniem? Jeli jednak odpowiadaby

odmownie, to zrb to prosz w sposb mniej oschy ni zrobie
poprzednio (cytowae mi w rozmowie Twj list do tej damy), lecz raczej,
zamiatajc pirami kapelusza po pododze, w stylu barokowym.
Tyle dobrego, eb mnie cholernie boli, po raz pierwszy w yciu
zaaplikowaem sobie wczoraj szczepionk przeciwgrypow (szwajcarsk)
i od razu dostaem niewielkiej gorczki, blu gowy i pokaszliwania. Noc
bya koszmarna, teraz czuj si ju lepiej, ale bl gowy pozosta.
Piknie Was oboje pozdrawiam.
Zdzisaw
Warszawa: pitek, 5 listopad, 1993. Godz. 9:06.
***
(List niewysany)
Marly Le Roi, 12 grudnia 1993
Drogi Zdzisawie,
Nasze rozliczenia za 1992 i 1993 rok maj nastpi dopiero okoo
maja 1994 r.
Ju teraz jednak chciabym Ci okreli moje warunki, ktre zreszt
cile stosuj si do zawartej przez nas umowy.
Umowa ta zostaa podpisana w 1984 r. W tym te roku cena, jak
paciem za twj obraz wynosia 1000 $.
Przecitna inflacja dolara midzy 1984 a 1994 rokiem wynosia 4 %
rocznie.
Co daje:
1984 - 1000 $
1985 - 1040 $
1986 - 1081, 600 $
765

1987 - 1124, 864 $

1988 - 1169, 858 $
1989 - 1216, 652 $
1990 - 1265, 318 $
1991 - 1315, 930 $
1992 - 1368, 967 $
1993 - 1423, 725 $
1994 - 1480, 774 $
Tak wic suma, ktr w 1994 roku bd musia Ci wypaci za
obrazy wynosi po 1480, 774 $ za sztuk, z wyjtkiem 10 obrazw
za ostatnie dwa lata z punktu 30-go za ktre, tytuem przywileju
nalenego mi za wykonywanie innych moich umownych
obowizkw jestem Ci winien tylko "goe" 1000 $ za sztuk.
Gotw jestem zrezygnowa z tego przywileju z punktu 30-go i
zapaci Ci za nie "ryczatow" cen, o ile Ty zrezygnujesz z twego
przywileju zachowania dla siebie za ostatnie dwa lata 10 obrazw z
punktu 37-go.
Nadmieniam, i o ile poprzednio mogem odstpi od naszej
umowy i paci Ci wicej to tylko dlatego, i sprzeda Japoczykom
poprawia moj sytuacj finansow. Niestety Japoczycy zniknli
jak kamfora a moja sytuacja jest fatalna, gdy od trzech lat nie
udao mi si sprzeda ani jednego twego obrazu ani na Zachodzie
ani w Polsce.
Jest rzecz oczywist, e o ile do tego czasu moje finanse
poprawiyby si, gotw bd poczyni ustpstwa. O ile nie
poprawi si bd musia si cile trzyma naszej umowy. O
czym chciaem Ci ju teraz powiadomi.
Pozdrawiam Ci serdecznie
Piotr
***

766

(notatka rczna: Niniejszy komentarz nie zosta pokazany Beksowi.

Wycofaem go dwukrotnie w ostatniej chwili i nie wspominaem o
jego istnieniu. Pokazywane byy tylko trzy pierwsze propozycje, z
ktrych po sporach wybra pierwsz. Czwarta propozycja te nie
bya pokazana).
W-wa 4.I.94
Znalelimy si w sytuacji, ktr czsto porwnujesz do
szachowego "pata".
Jest ona w czci spowodowana odmow stosowania wanych
postanowie naszej umowy (A).
W czci wynika ona z pozycji do jakiej mnie sprowadzie po
dziesiciu latach wsppracy (B)

A) Wiele z istotnych postanowie naszej umowy zostao przez

Ciebie zablokowanych. Tak wic:
1) Ustalilimy sztywne ceny obrazw po 1000 $ (ze
"wspczynnikiem inflacji") za obraz. Po pojawieniu si
Japoczykw chciae jednostronnie podnie te ceny na 10.000
DM. (7.000 $) za obraz. Po zmianie ustroju w Polsce podniose j
rzeczywicie na 3000 $ i na 5000 $ za obraz.
2) Ustalilimy, e 5 obrazw na zawsze (i to nawet po ustaniu
umowy) bd mg naby za "goe" 8.400 Fr. bez doliczania inflacji.
Interpretujesz to ustalenie "contra legem" uznajc, i mimo braku w
nim mowy o "wspczynniku inflacji" w wspczynnik jest tam
przewidziany "implicite".
3) Obrazy spoza ryczatu miaem bra w "komis" do Francji.
Uznajc, i moje danie arbitrau na temat obrazw z serii "Z"
rwnao si z "wywarciem na Ciebie niedopuszczalnej presji"
odmawiasz dzisiaj "komisu" i kaesz paci sobie z gry za kady
obraz.
4) Umwilimy si, e na wypadek gdyby chcia zerwa umow
bdziesz mi winien 50 obrazw. Twierdzisz, e kiedy,
767

podochocony piwem, w rozmowie zrzekem si tej gwarancji. Ja

twierdz, i nigdy takiego zrzeczenia nie podpisaem i nie
podpisz.
5) Ustalilimy w umowie, e gdyby dolar, (ktry i tak sta bardzo
wysoko w stosunku do franka w momencie zawierania naszej
umowy), mia jeszcze dalej podskoczy "znajdziemy wyjcie
polubowne". Gdy chciaem tego wyjcia szuka, bo istotnie dolar
jeszcze bardziej podskoczy w stosunku do franka, odpowiedziae
mi, e "tu, w Polsce, dolar w stosunku do zotwki nie zmieni swej
wartoci". W zwizku z czym odmwie obniki ceny na obrazy,
mimo, i musiaem na zakup dolarw, ktrymi Ci paciem wyda
prawie dwa razy wicej frankw ni poprzednio.
6) Umwilimy si, e jeli zaistnieje midzy nami jaki spr
pjdziemy do arbitrau. Gdy taki spr si pojawi na temat serii "Z" i
ja zaproponowaem arbitra, odmwie.
B) Wraz z twoj odmow stosowania najwaniejszych punktw
naszej umowy znalazem si w pozycji zwykego klienta.
Jestem teraz po prostu czowiekiem, ktry paci Ci normaln
rynkow cen, na normalnych, handlowych warunkach, tak jakby
transakcje midzy nami nie byy poprzedzone adn wan,
starannie sformuowan i dogbnie przemylan przez kad
stron umow.
Nie wspominam o mych nieprzewidzianych przez umow
wysikach, pienidzach i 10 latach pracy powiconych
rozpowszechnianiu Twej twrczoci, bo to, jak twierdzisz zawsze z
naciskiem przed wszystkimi, ktrzy Ci o to pytaj, nic Ci nie
obchodzi.
Natomiast przypominam, (co jest dla Ciebie istotne), e nie musisz
fotografowa obrazw, pakowa ich i wysya, prowadzi
korespondencj w ich sprawie, odpowiada na telefony i wizyty
klientw oraz ciekawskich, ktrzy tylko podaj si za klientw,
obramowywa obrazw, paci podatkw o ile sprzedawaby je
przez galerie i, oglnie mwic, wykonywa stu zabiegw
majcych na celu dystrybucj.
768

Nie masz rwnie "pustych" lat (jak miae chyba w 1975 r.), w
ktrych nie udawao Ci si niczego sprzeda i ye w lku o jutro.
Nawet, jeli si ze mn spierasz i obaj si nawzajem dranimy,
nawet, jeli boli Ci, e przeszede "na pensj" i stracie wolno
i poczucie ryzyka, nie musisz si martwi o to, z czego bdziesz
y, bo o to dba twj agent.
Ot sprowadzie mnie do pozycji byle jakiego X lub Y, z ktrym
nie miae nigdy adnych ukadw, ktry przychodzi prosto z ulicy i
chce od Ciebie bezporednio zakupi obrazy.
Gorzej, bo w X lub Y na pewno zadaby od Ciebie spuszczenia
z ceny z chwil gdyby kupowa, tak jak ja, hurtowo, po
dwadziecia, pidziesit czy siedemdziesit obrazw na raz.
Nie mwic o tym, e daby jeszcze niszej ceny zwaywszy na
cikie czasy.
Jak bowiem wiesz troch z prasy (ale na twoje szczcie nie z
dowiadczenia) na wiecie panuje sytuacja dramatyczna. Na
Zachodzie milionom ludzi, na to eby ich nie wyrzuci na bruk
obnia si pensje, bo nie ma z czego paci, obnia si
wiadczenia socjalne, emerytury, zwrot za lekarstwa i za szpitalne
leczenie bo nie ma z czego zwraca. I wszystko to mimo
zapewnie dawanych przez rzdy od dziesitkw lat, e w tej
domenie moe by tylko postp a nigdy regres, e s to "prawa
nabyte i niepozbywalne". A jednak pozbawiono ich rzesze ludzi.
By poda konkretny przykad z wasnego podwrka powiem, e
gdy ostatnio zwrcilimy si do waciciela domu, w ktrym
znajduje si nasza galeria o przedyskutowanie czynszu, jaki mu
pacimy, ju w pierwszych sowach sam nam zaproponowa
obnienie go o 25 % i to zanim jeszcze zdylimy cokolwiek
powiedzie.
Przeanalizuj te uwagi spokojnie i uwanie. O ile odrzucisz moj
propozycj, ktra na osobnej kartce towarzyszy niniejszej notatce
przedstawi Ci drug, po czym trzeci i czwart. Nastpnie Ciebie
poprosz o rozwizanie "pata".
769

PIERWSZA POPOZYCJA
Nastay czasy tak cikie, i obecnych siedemdziesit kilka
obrazw, ktre namalowae przez ubiege dwa lata mog
uregulowa tylko zgodnie z warunkami naszej umowy. Znaczy to:
1) 10 obrazw dla Ciebie (po pi za kady ubiegy rok).
2) 10 obrazw dla mnie po "goych" 8.400 Fr. (po pi za kady
ubiegy rok).
3. 24 obrazy (po dwanacie za kady ubiegy rok) po 1350 $ (to
znaczy za cen podstawow plus wspczynnik inflacji od 1984 r.
wedug cisych oblicze dokonanych przez bank, a ktre s
zaczone do niniejszej propozycji).
4) Reszta obrazw w "komis" na trzy lata do Francji. Po czym s
one albo zakupione przeze mnie, albo przeze mnie sprzedawane w
Polsce a zysk i podatki dzielony z Tob po poowie.
5) Zgodnie z umow wszystkie obrazy musz by obramowane, bo
bd wystawiane na sprzeda.
Gdy czasy byy lepsze (myl o Japoczykach) podzielilimy si
sukcesem. Dzi s okropne i musimy podzieli si trudnociami.

(notatka rczna: Propozycja zaakceptowana przez Beksa 4go I 94

po dwudniowych negocjacjach.)
DRUGA PROPOZYCJA
Jeli nie godzisz si na pierwsz propozycj sugeruj nastpujce
rozwizanie:
1) Przywo Ci 33 obrazw w "zastaw". Bior od Ciebie 31 (czyli o
dwa mniej) dowolnie przeze mnie wybranych obrazw z nowej
twrczoci na wystaw w maju i czerwcu w mojej galerii.
2) Nie dam obramowania, bo obrazy nie bd wystawione na
sprzeda.
770

3) Po wystawie, w lipcu 1994 r. zwracam Ci dziesi czarnobiaych, a odbieram 10 spord tych, ktre Ci zostawiem. 21
pozostaych, ktre wziem zostaj u mnie na moj wasno, a w
zamian, u Ciebie pozostaje 23 moich (czyli niejako pac dwoma
obrazami za prawo wymiany).
4) Czekamy lepszych czasw wstrzymujc si od sprzeday w
Polsce, eby nie musie puci obrazw za grosze. Bo jak
stwierdziem, sam chcc sprzeda kilka obrazw w kraju, mona
tam obecnie liczy tylko na "szczurze pienidze".
5) Przy pierwszej okazji pienidzy, ktre by mi wpady do kieszeni
odkupuj od Ciebie zostawionych Ci 23 obrazy lub kupuj inne
stworzone w midzyczasie po cenie podstawowej z doliczeniem
inflacji plus bonifikata 650 $, to znaczy po 2.000 $ sztuka.
6) Zgadzam si na zmian naszej umowy ustalajc od tej pory
cen podstawow na 2.000 $ (cena podstawowa z doliczeniem
inflacji plus bonifikata 650 $) za obraz, pod warunkiem, e nie
bdziesz si w przyszoci powoywa na punkt 37.
TRZECIA PROPOZYCJA
1) Rezygnuj z przypadajcych mi 10 obrazw po "goych" 8.400
Fr. za sztuk za dwa ubiege lata.
2) Ty rezygnujesz z przypadajcych Ci 10 obrazw z pkt. 37 za
ubiege dwa lata.
3) Zakupuj od Ciebie 21 obrazw przeze mnie wybranych po
2.000 $ sztuka (czyli o 650 $ wicej ni obowizujca mnie cena
podstawowa).
a) Patno poowy z nich nastpuje jeszcze w 1994 roku. Patno
drugiej poowy nastpuje w przyszym roku. O ile zjawiaj si jakie
pienidze natychmiast wywizuje si z mych zobowiza do Ciebie
zarwno co do pierwszej jak i co do drugiej poowy patnoci.
b) Owe 21 obrazw zabieram do Francji w pocztku kwietnia br.

771

c) Te obrazy nie bd nigdy sprzedane i zostan w mojej staej,

niezbywalnej kolekcji. W zwizku z tym nie musz by oprawione.
4) Poza tym bior 10 dalszych obrazw czarno-biaych by razem z
czarno-biaymi przeze mnie zakupionymi zrobi wystaw tylko
czarno-biaych obrazw w maju i czerwcu br. w mojej galerii.
a) Te obrazy bd wystawione na sprzeda. W zwizku z tym
musz by oprawione. W razie sprzeday zysk zostanie, zgodnie z
umow, podzielony przez nas obu po poowie, z tym, i Tobie
przypadnie si co najmniej po 2.000 $ za sztuk.
b) W razie nie sprzedania w czasie wystawy majowo-czerwcowej,
w lipcu 1994 owe 10 obrazw zostanie Ci zwrcone do Polski.
5) Wszystkie inne namalowane obrazy zostaj u Ciebie. Musisz je
obramowa, bo bd przeze mnie wystawione do sprzeday w
Polsce, w 1995 i 1996 roku w przeze mnie wybranych galeriach i
na przeze mnie wybranych aukcjach a zyski, zgodnie z umow,
podzielone po poowie z Tob. Rwnie zgodnie z umow,
przypadajca Tobie cz uzyskanych w ten sposb pienidzy nie
bdzie nisza ni cena "podstawowa" 1000 $ za sztuk,
powikszona o "wspczynnik inflacji" (obecnie nominalnie 1350 $).
A ile rzeczywicie si Tobie i mnie przypadnie ponad cen
"podstawow" zadecyduj ju polscy klienci i polski fiskus. Nad
tymi transakcjami bdziesz mia Ty i on pen kontrol, bo obrazy
bd si znajdoway na skadzie u Ciebie, a transakcje bd si
odbyway w zasigu waszego wzroku.
CZWARTA PROPOZYCJA
Mino 10 lat od czasu, gdy zaczem Ci "lansowa" na
Zachodzie. Tyle te sobie daem na dokonanie tego, czego si
nikomu jeszcze z polskich malarzy nie udao dokona bez staego
tu przebywania. Niestety nie udao si to rwnie i mnie.
Dzi albo zaangauj si przed samym sob na nastpnych
dziesi lat, albo z "lansowania" zrezygnuj. Ta ostatnia
perspektywa pociga mnie psychicznie bo:
772

- z Tob jako partnerem si nie zgadzam. Jest to dla mnie rdem

frustracji, ktrym chciabym pooy kres.
- jeszcze wiksz frustracj powoduje u mnie fakt, i nie tylko
wierz (jak to robiem z du doz naiwnoci i ignorancji na
pocztku naszej wsppracy), ale ju wiem (po dziesiciu latach
czytania, pytania, rozmawiania, handlowania, szperania,
porwnywania, pisania), e jeste jednym z najwikszych malarzy,
jacy istnieli. Niemono przekonania o tym tutejszego rodowiska
najpierw napawaa mnie oburzeniem i chci do walki. Dzi, na to
by si wyzwoli od frustracji, jaka z tego wynika najlepiej bdzie o
"lansowaniu" zapomnie. I to nawet, jeli rezygnacja nastpuje w
paradoksalnych okolicznociach narastajcej, a niemalejcej
fascynacji twoj twrczoci. Pozwoli mi to zreszt na pozbycie si
galerii. Wybudowaem j bowiem na to by mc Ci tu pokaza nie
bdc od nikogo zalenym. Co niczego nie przynioso. Dzi galeria
ciy mi, bo odrywa mnie od pracy naukowej i odwraca od mego
gabinetu adwokackiego. A przy tym kosztuje mnie ogromne
pienidze, nic nie ofiarowujc w zamian.
W zwizku z tym, o ile odrzucisz wszystkie trzy poprzednie
propozycje, ktre zakadaj rozpoczcie nowej, dziesicioletniej
harwki wpychania gazu pod gr, propozycja czwarta wychodzi z
zupenie przeciwnego zaoenia i polega na nastpujcym
rozwizaniu:
- rezygnuj z "odszkodowania" pidziesicioma obrazami za
utrat kontraktu i nie myl doprowadza do sytuacji, w ktrej
zerwanie staoby si dla Ciebie jedynym upragnionym wyjciem i to
za kad cen.
- odzyskujesz pen wolno sprzedawania, darowywania czy
robienia, czego chcesz z twymi obrazami.
- ja uzyskuj raz na zawsze niezbywalne prawo do wymiany
dowolnie wybranych przeze mnie dziesiciu rocznie moich
obrazw, na dowolnie przeze mnie wybranych dziesi Twoich
nowych obrazw, lub do zakupu dowolnie przeze mnie wybranych
dziesiciu nowych obrazw rocznie po cenie staej, (czyli z
doliczeniem inflacji) 2.000 $ za sztuk.
773

(notatka rczna: W-wa 4 I 94 Ta propozycja nie bya pokazana

Beksowi. Pokazane byy tylko trzy pierwsze, z ktrych po sporach
wybra pierwsz.)
***
Drogi Piotrze!
Przeczytaem uwanie trzy Twoje propozycje. Waciwie interesuje mnie,
jako materia do dyskusji, tylko propozycja pierwsza. Propozycja druga,
wydaje mi si tak skomplikowana, e nie bardzo j rozumiem. Propozycja
trzecia, wymaga ode mnie zrzeczenia si prawa do punktu 37, a tego nie
chc czyni, bo sytuacja za rok, dwa, moe si poprawi i zachowujc
sobie obrazy z punktu 37 (oczywicie wypoycz Ci je na wystaw),
zachowuj swj zamroony kapita. Poza tym wymaga ona ujawnienia si
przed polskim fiskusem, a tego nie uczyni. Do koca br. byem
patnikiem Urzdu Skarbowego (pozorowane transakcje), od koca lutego
1994 staj si emerytem, za pracujc zarobkowo, trac prawo do
emerytury. Mona w zgodzie z prawem troch "dorobi", nie tracc jej,
ale to s mniej ni grosze....
Na wstpie chciabym ustosunkowa si do tego, co uznajemy za "cen
podstawow". Nie chc kwestionowa opinii Societe Generale, mimo, i
dane, na ktrych opieraem si przez ubiege lata, byy dla mnie
askawsze. Podobnie jak Ty, mam na to urzdowy papierek z Banku we
Wiedniu. Nie mam oczywicie jeszcze danych za dwa ostatnie lata, ale
nasze rozliczenia miay nastpi w kwietniu 1994 i wtedy ju te dane
otrzymam (vide Aneks). Na koniec grudnia 1991,, czyli przed dwoma
laty, wspczynnik inflacji wg uzyskanych wtedy przeze mnie danych, by
ju wyszy ni jest wg Societe Generale dzi i wynosi dokadnie 1.361,09
USD! A przecie od tego momentu miny dwa lata! Nie chodzi jednak o
to bym dane uzyskane przez Ciebie kwestionowa. Po prostu chc by
zrozumia, skd wzia si suma 2.200.- USD, na ktr powoujesz si w
swym licie do Societe Generale i ktr, przed dwoma bodaje laty,
prognozowaem. Zgodnie z nasz umow, do ktrej - jak rozumiem jestemy zmuszeni na czas jaki powrci, cena podstawowa wynoszca
1.000.- USD, podlegaa podwjnej rewaloryzacji. Pierwsza polegaa na
774

tym, e cena ta bya zwizana z relacj dolar - frank, przyjt w

momencie spisywania umowy,, czyli 1 USD = 8,4 Fr. Druga polegaa na
dopisywaniu co roku wspczynnika inflacji USD. to, o co prosie w
Societe Generale, to zaledwie jedna z dwch rewaloryzacji. Jeeli wic
zrewaloryzowan o wspczynnik inflacji USD sum 1.000.- USD i
wynoszc wg danych Societe Generale 1.350,34 USD, podda jeszcze
rewaloryzacji wzgldem franka, to na koniec 1994 wyniesie ona 1.933,53
USD, gdy w momencie spisywania przyjlimy 1 USD rwny 8,4
Franka, a w dniu 30 grudnia 1993 1 USD rwna si 5,8664 Franka
(rednia z giedy Frankfurckiej i Londyskiej). Prognozowana przeze
mnie, przed okoo dwoma laty, suma 2.200.- USD, dlatego bya wysza,
bo wynikaa z wyszej sumy wyjciowej (1.361,09 USD na koniec 1991) i
o wiele niszego (ni dzi) kursu dolara w stosunku do Franka (w
pewnym dosy dugim okresie - o ile dobrze pamitam - dolar sta poniej
5 Frankow!), jak te przypuszcze, e przyszy wspczynnik inflacji w
USA bdzie wyszy ni (jak si okazuje) faktycznie by.
Tak wic, jeli trzyma si bdziemy "Ryczatu" (a na nic wicej - jak
doskonale sobie zdaj spraw - nie ma obecnie szansy), to jednak nawet
bazujc na niskich danych Societe Generale, nie moemy z "cen
podstawow" zej niej 1.933,53 USD. W najbliszym proczu
przewidywany jest pewien wzrost kursu dolara, wic, by moe suma ta
nieco schudnie do kwietnia. Jeli chcesz, moemy uzgodni teraz, czy
przyj za podstaw stan na koniec 1993, czy stan w momencie patnoci.
Sprawa nastpna,, czyli obrazy po "goej" cenie 1.000 USD: Masz co roku
prawo do kupna do 25 % rocznej produkcji po cenie 1.000 USD (punkt
30). Gdyby chcia obecnie skorzysta z tego prawa w peni to mgby
naby teraz, za okres dwuletni, nawet 18 obrazw! Oczywicie poza
ryczatem.
Sprawa ram: Oprawianie w tej chwili 72 obrazw jest dla mnie
rwnoznaczne z Harakiri. Nawet nie wyobraam sobie jak, gdzie i jakim
wysikiem (jestem coraz sabszy) dabym to rad wykona. Chciabym
Ci jednak przekona do tego, e dla Ciebie rwnie nie jest to interes, bo
obrazy, ktre obecnie zajmuj stosunkowo niewiele przestrzeni, po
oprawieniu przekrocz w sumie grubo 4 metrw! Pojawi si problemy
z transportem i potem problemy ze skadowaniem tego w Paryu. Musisz
podj teraz decyzj. Ja si dostosuj (o ile nie padn), ale musz mie na
775

to par miesicy. Do tej pory oprawiaem na raz nie wicej jak 10-12
obrazw i kosztowao mnie to i tak bardzo wiele wysiku. Nie
przewidywaem tego, e wymaga bdziesz obecnie ram, bo od paru lat
odeszlimy od oprawiania u mnie. Nie proponowabym Ci przed dwoma
laty odroczenia terminu odbioru, gdybym liczy si, e oprawianie spadnie
na mnie, bo przecie zdawaem sobie spraw z tego, e po oprawieniu nie
bd mie gdzie wszystkiego skadowa.
Teraz o moich wydatkach, gdy wie si to poniekd z prognozowaniem
na nastpne lata. Informowae mnie zreszt o swoich problemach, wic
chciabym te poinformowa Ci o moich. Nam ostatnio wychodzi
rocznie ca 30.000 - 35.000 i jestem ju na kocwce zapasu gotwki i tu
wypadaoby dokona wylicze szczegowych, ale myl, e moesz to
sobie samemu obliczy, czytajc moje trzy propozycje. Generalnie jest
tak, e powstaje ujemny bilans i pienidze szybciej bd odpywa ni
przypywa, co w zalenoci od tego, ktr z propozycji wybierzesz,
doprowadzi mnie do Katastrofy albo ju w pierwszej poowie 1996 albo
dopiero w poowie 1997. Tak wic ewentualne rozwizania tego
problemu (szybszego odpywu ni dopywu forsy) musimy uzgodni w
cigu najbliszego procza.
Ja proponowabym, by kupi to, na co masz pienidze, a reszt zostawi
mi do sprzeday indywidualnej. Oczywicie sprzedawabym, ukrywajc
to przed fiskusem, po 3.000, a nawet po 2.000 USD, bo wreszcie jest to
dla mnie kwestia nie tyle ambicji, co przeycia. Uwaam, e mam szans
na dorobienie sobie w ten sposb do ryczatu i emerytury. Niej trzy
propozycje:
Propozycja pierwsza: Pacisz w kwietniu br dwuletni ryczat 46.404,72
USD i zabierasz do Parya 24 wybrane obrazy plus wypoyczone 10
obrazw z punktu 37. Zostawiasz mi do handlu 38 obrazw, ktrymi
mog manipulowa dowolnie.
Propozycja druga: Pacisz w kwietniu br. dwuletni ryczat oraz dodatkowo
kupujesz 18 obrazw po cenie "goej", pacc mi w sumie 64.404,72
USD, zabierasz do Parya 42 obrazy plus 10 wypoyczonych z punktu 37
i zostawiasz mi do handlu 20. Jest to z punktu widzenia mego
ewentualnego handlu sytuacja mao komfortowa, bo te 20 obrazw, to
bd najsabsze obrazy z caych dwch lat i trudniej bdzie je sprzeda,
776

jeli w ogle bdzie mona je sprzeda (jak wiadomo, sprzedajc trzeba

podpiera gorsze lepszymi - samobjstwem jest rzucanie na rynek
wycznie odsieww!). No, ale bd mie o 18.000 gotwki wicej, co
jako wyrwna mi zmniejszone szanse w handlu.
Propozycja trzecia: Pacisz mi w kwietniu br. dwuletni ryczat, czyli
46.404,72 USD i zabierasz wszystko, co jest do Parya w bezterminowy
"komis", jak to ustala Umowa, (plus 10 "punktw 37" wypoyczonych na
wystaw). Jest to Twoim prawem. Tylko, e jak wynika z wyliczenia, jest
to szybsze ni w obu poprzednich propozycjach, podcinanie gazi, na
ktrej obaj siedzimy i zaamie si ona za okoo dwa lata.
Decyzja, co do tego, ktr propozycj wybra, naley do Ciebie.
Chciabym jednak by podj j, w sposb wicy, ju teraz, bo o ile
miabym liczy si z Katastrof w 1996, to ju teraz musz wej z
resztkami forsy, ktre mi zostay, w co innego ni sztuka. Za dwa lata nie
bd ju mie wystarczajcego czasu ani szans finansowych na aden
manewr. Oczywicie mona mie nadziej, e nadchodzce dwa lata s
dostatecznym okresem czasu na to, by wiat wygrzeba si z recesji, ale
dwuletni prognoz, poczon z nadziej na boom gospodarczy za dwa
lata, postawiem ju pod koniec 1991 i wyszedem na gupca...
(napisane kursyw): Poza tym chciabym, by jedna rzecz dotyczca
komisu bya jasna i ebymy to "spisali" (jeste w kwestii "spisywania"
mym niedocigym Mistrzem i Nauczycielem). Ow ceny obrazw
oddanych w Komis nie s ustalone w tej chwili. S ustalone w momencie
sprzeday na zasadach, ktre reguluje nasza umowa, czyli 50 % na 50 %
(w wypadku sprzeday konkretnej pracy czy prac) lub te, jeli idzie o
kupowanie "z gry", cena musi by kadorazowo wynegocjowana w
oparciu o istniejce, w danym momencie, okolicznoci.
Aneks:
(napisane przez Beksiskiego drobnym charakterem): Faktem jest, e w
sprawie wspczynnika inflacji USD, obaj mamy pisma urzdowe i na obu s
inne informacje. Aby nie by posdzonym o goosowno, zaczam
pomniejszone xero wydruku bankowego, ktry dostaem na pocztku 1992.
Dostaj go zawsze, gdy o niego poprosz, z pewnym, okoo miesicznym
opnieniem, dlatego te w naszej przeszoci, dwa czy trzy razy wzilimy
przyblione dane z sufitu, zreszt z reguy w oparciu o Twoje informacje, bo ja
777

w Polsce, w minionym okresie, miaem bardzo utrudniony dostp do aktualnej

informacji. Potem w nastpnym roku, zawsze je, w miar potrzeby,
korygowaem, opierajc si na wydrukach, ktre przysyaa mi z Wiednia ta
dziewczyna (crka naszej przyjaciki), ktr przelotnie poznalicie u nas w
ostatnim dniu ub. roku. Nie mona w tej chwili wyrokowa czyje dane s
prawdziwe i cakiem moliwe, e ani jedne ani drugie. A jest to dla mnie
finansowo bardzo istotne, bo w mojej sytuacji musz walczy, podobnie jak Ty,
o kadego centa, tym niemniej nie mog si upiera, e moje na wierzchu, nie
dlatego bym wtpi we wasn, czy te Twoj uczciwo, tylko dla witego
spokoju. Sprawa jest nie do rozstrzygnicia, chyba eby si zwrci do jakiego
gwnego banku w USA....

Warszawa: poniedziaek, 2 stycze, 1994. Godz.: 13:22.

Zdzisaw
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Twj telefon wczoraj wieczorem, bdcy reakcj na moje propozycje,
ktre wczoraj odebrae, spowodowa, e znalazem si w kropce. Pismo
zawierajce owe trzy propozycje, wielokrotnie, za rad mej ony,
przeredagowywaem, aby nie byo w nim cienia agresywnoci, ktra wg
Ciebie cechuje moje pisma. Sdziem, e na ile to jest moliwe poszedem
Ci na rk, ale jak widz z Twych dwch wczorajszych, wygoszonych
rozdranionym gosem monologw, kompromisem nazywasz tylko pene
podporzdkowanie si Twoim dyrektywom. Zatem uzyskalimy
kompromis. Akceptuj Twoj propozycj "pierwsz". Pewne wtpliwoci,
zwizane s ze spraw ram, bowiem wymagasz, by wszystko byo
oprawione (i bdzie oprawione skoro sobie tego yczysz), lecz czy
przemylae spraw trudnoci transportowych i skadowania tego w
Paryu?
Poza tym pozwalam sobie pokornie zauway, e moja akceptacja
propozycji pierwszej, ktr czyni zarwno w zrozumieniu Twej trudnej
sytuacji finansowej jak i dla witego spokoju oraz by nie dosta
778

przedwczenie apopleksji, nie oznacza, e uznaj j za zgodn z nasz

umow. Uznaj j za niezgodn z nasz umow i krzywdzc dla mnie,
nie chc jej jednak odrzuca, bo nie jestem czowiekiem na tyle zdrowym,
by po raz (nie wiem ju, ktry), przechodzi czyciec "negocjacji".
I to by byo na tyle. Mniemam, i nareszcie jeste usatysfakcjonowany i
nie bdziesz twierdzi, e Ci nacigam.
Zgodnie z Twym, wyraonym przez telefon yczeniem, dokonaem dzi
rano wyboru 10 przysugujcych mi z "punktu 37" prac. Nie
dokonywaem go wczeniej, bo nie podejrzewaem, e akurat to, stanowi
bdzie tym razem przedmiot kontrowersji, za technicznie by to dla mnie
problem bardzo trudny, bo nie mam gdzie zobaczy swego dorobku w
caoci. Mam jednak nadziej, e w tej chwili wszystko ju jest zapite na
ostatni guzik. Prace wybrane zostay oznaczone na odwrocie czerwonym
znakiem "X", ponadto zostay sfilmowane, aby w przyszoci nie byo
nieporozumie.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 4 stycze, 1994. Godz. 15:59.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Nic o nas bez nas. Dostaem wczoraj kopi Twego listu do
Przekaziskiego. Gdy do mnie dzwonie i powiedziae, e mam by
obecny na wernisau, przyjem to za art, majcy na celu wywoa ku
twej uciesze, moje protesty, wic pominem to milczeniem., ale to nie
znaczy e si psychicznie zmieniem! Przecie nawet w rozmowie z
Przekaziskim, przed okoo rokiem, mwiem mu, e nie trawi takich
sytuacji i e nie bywam na wasnych wernisaach. Oczywicie mog
obecnie nie protestowa, tylko, gdy ju do wystawy dojdzie, ciko
zachorowa na przewd pokarmowy, nerwy lub gow i wykrci si od
uczestnictwa, ale uczciwsze wydaje mi si zwrcenie na to uwagi ju
teraz! Setki, jeli nie tysice razy podkrelaem, e na otwarciach
779

wasnych i nie wasnych wystaw nie bywam, bo jest to dla mnie potworny
stress! Nie trawi takich sytuacji. Na dodatek ma by jaka "Konferencja
Prasowa"! A c to takiego? Konferencje prasowe maj Czonkowie
Rzdu, Sportowcy i Gwiazdy Rocka. Nie syszaem, by wystawy obrazw
poprzedzane byy konferencjami prasowymi. Co nie znaczy, e nie
udziel prasie wywiadw lub nie dam si sfotografowa i sfilmowa na tle
obrazw w Galerii czy te w trakcie rozmowy z ksidzem Przekaziskim
lub z Tob, o ile kto zgosi takie zapotrzebowanie, ale nie w trakcie
wernisau i nie na jakiej konferencji, na ktr, gotw zreszt, pies z
kulaw nog nie przyj, bo w tym kraju nie jest to przyjte.... I tak
dobrze, e nie wymylilicie spotkania z modzie oraz wsplnej kpieli!
Co do ewentualnych obrazw z Sanoka czy z Wrocawia, to orientujesz
si chyba, e mog co najwyej grzecznie poprosi w obu muzeach, by
obrazy takie lub inne wypoyczono. Nie mog jednak zagwarantowa, e
moje proby zostan wysuchane. Najlepiej, by do obu Muzew napisa
pisma ksidz Przekaziski, bo w takich sprawach, zwraca si powinna,
instytucja oficjalna. Myl te, e naley to zrobi z duym
wyprzedzeniem, bo Muzea mog mie potem swoje wasne plany, ktre
mog kolidowa z naszymi.
Nie moj spraw jest punkt 12, mniemam jednak, e Muzeum
Archidiecezji nie ma uprawnie (i chci) do handlu. Wprawdzie uchodz
w Twych oczach za kogo w rodzaju Chagalla, o ktrym bliscy
przyjaciele mwili, e wasn babk pomalowaby na niebiesko, gdyby za
ni zapacili dolarami, ale w tym wypadku radzibym odstpi od
zamiarw handlowych.
Ja si do tej pory z Przekaziskim nie kontaktowaem,
najprawdopodobniej z powodw cechujcej mnie niemiaoci, ktra
cholernie mi utrudnia takie sprawy. Od Noszczyka wiem, e Przekaziski
wyraa si o Tobie z entuzjazmem, a wic chyba sprawy s na najlepszej
drodze.
U nas nic nowego, poza tym, e Zosi okradziono na miecie, po czym
dokumenty, legitymacje etc., porzucono w jakim zalanym wod koszu na
miecie przy ul. Mokotowskiej. Poniewa ukradziono te kluczyki od
wozu, od blokady na skrzyni biegw i od blokady na kierownicy, jak te
zdalne sterowanie do otwierania drzwi w samochodzie, to wszystko
780

instalowalimy w servisie po raz drugi, gdy istniao due

prawdopodobiestwo, e nastpnym celem bdzie nowy samochd, bo z
dowodu osobistego i rejestracji wozu zodzieje znali adres.
Poza tym nic nowego i nareszcie zabraem si do roboty. Wszelkie
ekskursje, wygryzaj mi ca 1 miesic pracy, std moja wydajno przez
ostatnie dwa lata bya tak wielka.
Piknie pozdrawiam Was oboje
Zdzisaw
Warszawa: roda, 19 stycze, 1994. Godz. 16:22.
***
Drogi Piotrze!
Gdy telefonowae nie byo mnie w domu i dzi po poudniu te pewnie
mnie nie bdzie, bo nastay jakie imieninowo-urodzinowe perturbacje
rodzinne, ktre z reguy zwalane s na weekend, gdy w inne dni
bohaterowie s zmczeni. Twj telefon wykazywa pewn beztrosk w
podejciu do kupna scannera, wic aby nie narobi gupstw, odpowiadam
od rki, mimo, i w tym celu musiaem dokopa si do komputera, jako,
i od wczoraj, wziem si za rozwalanie mego stou w rejonie sztalug,
majc na celu stworzenie przestrzeni, ktra by uatwiaa mi nieco
malowanie duych formatw w poziomie, gdy do tej pory wizao si to
z cholernymi utrudnieniami (jak np. prowadzenie samochodu ze
zwizanymi rkami). W tym celu oczywicie, musz przerabia i to, co
waciwie nie wchodzi z pozoru w gr, gdy u mnie jest jak wiesz kostka
Rubika i tknicie czegokolwiek powoduje przesuwanie kadego elementu
ukadu, a caa pracownia jest ukadem scalonym. Chc to zrobi przed
nastaniem lutego, gdy zapowiedziay si forpoczty Przekaziskiego (jak
mniemam),, czyli mj dawny przyjaciel Wojtek Skrodzki, ktry jednak
odezwa si do mnie po raz pierwszy od 10 lat, a obraca si, jak
dochodziy mnie suchy, w krgach religijno-kocielnych, oraz Madame
Wrblewska, ktra chyba zwizana jest z Przekaziskim, gdy w 1984
781

pilotowaa go do mnie. Chc zapewne zobaczy, o czym przyjdzie im

pisa, lub co maj poleca (lub odradza).
Ale pomwmy o scannerze. Uwaga wstpna: Nie mona sobie kupowa innego
scannera, innego komputera i innej drukarki, przy czym okrelenie "inna",
dotyczy nie typu i nazwy, tylko standardu dziaania. Jest na rynku kilka
standardw jak np. IBM, Apple, Commodore, etc., a kady z nich pracuje nieco
inaczej i podobnie jak U-Matic nie bdzie pracowa w standarcie Beta-Cam,
podobnie jak telewizor nastrojony na PAL, nie bdzie odbiera SECAM,
podobnie sprawa wyglda w komputerach. Musisz wpierw wybra standard, w
jakim chcesz pracowa. Nie wyklucza to potem tzw. konwersji plikw, przy
pomocy specjalnych programw, (o czym ju pisaem), ale ukad komputerscanner-drukarka winien by z jednego standardu (co nie znaczy, e z tej samej
firmy).
Czy scanner zdolny jest odda blade kolory....Wszystko zaley od jego klasy,
ceny i przeznaczenia. S mae scannery rczne, o szerokoci scanowania ca 10,5
cm., ktre moesz wozi w walizeczce razem z notebookiem i skanowa nawet
w samochodzie i samolocie, gdy Ci na to przyjdzie ochota, s te olbrzymie
maszyny, ktrymi mona si posugiwa do faszowania pienidzy, do tego
stopnia s dokadne. Mog odwzorowa nieprawdopodobn ilo kolorw lub
odcieni, jak te maj niezwyk precyzj rysunku. Z tym, e cena te zaczyna
si od okoo 250 $, a koczy na liczbach 6 cyfrowych.
Najoglniej mwic, skannery dziel si na kolorowe i czarno-biae, a te drugie
z kolei, maj zazwyczaj dwa przeczane standardy pracy: czarno-biay oraz
16,32 lub wicej stopni szaroci. Maj te okrelony format, jak np. A3, A4,
legal etc., podobnie jak kserokopiarki. Maj te okrelon w jednostkach dpi
dokadno skanowania. Kupujc scanner i drukark powiniene te parametry
jako dobra, tzn. kupi scanner nieco dokadniejszy od drukarki,, czyli dla
drukarki 300 dpi scanner 400 dpi, dla drukarki 600 dpi scanner 800 dpi itd.
Kupujc scanner, kupujesz wraz z nim program dla niego. W maych
scannerach, bdzie to jedna dyskietka, w wikszych, moe ich by nawet 10.
Opis zainstalowania programu masz w dodanym podrczniku oraz w skrcie na
dyskietce z programem, jako dokument, ktry zazwyczaj nosi tytu "Teach text",
"Read me first please" etc. Instalowanie tylko z nazwy wyglda trudno. Polega
w 90 % (w wypadku Macintosha i produktw przeznaczonych na jego uytek)
na automatycznym wgrywaniu dyskietek do komputera, w trakcie ktrego
komputer we wasnym zakresie umieszcza poszczeglne czci programu we
waciwych miejscach np.: driver scannera w Extensions Folder, program
scannera w Hard Disk Folder, inne rzeczy jeli s potrzebne np. w Control
782

Panels etc. Dyskietka z programem jest czstokro skompresowana, wic w

trakcie instalowania ulega dekompresji. Wszystko robi si automatycznie, samo,
a napisy informuj Ci tylko co masz zrobi kolejno: np. w dyskietk numer
trzy etc.
Gdy ju zainstalujesz Scanner (oczywicie podczajc go te kablem)
przekonasz si, e zainstalowany program jest w pewnym sensie programem
graficznym (w droszych scannerach jest czasami dodany nawet bardzo
wyrafinowany program graficzny, np. Adobe Photoshop, ktry sam w sobie
kosztuje ca 900 $), umoliwiajcym ustawienie scannera albo na skanowanie
druku i linii albo na skanowanie fotografii i ptonw, wycinanie fragmentw,
rozjanianie caoci lub fragmentw, dorysowywanie, wymazywanie gum do
mazania etc. Ma w tym celu specjaln skrzynk narzdziow, ktr moesz
wywoa na ekran lub ukry poleceniami: Show Tools, Hide Tools, a na niej
owek, pdzel, aerograf do retuszu, gum do mazania, potencjometr do
rozjaniania lub ciemniania etc. Podobne lub te same czynnoci moesz
wykona w kadym programie graficznym, a niektre z nich, take w edytorach
tekstu.
I tu powstaje nowy problem. Scanner po zeskanowaniu jakiej rzeczy, notuje j
na yczenie w jakim formacie np. TIFF lub PICT lub Pac Pain etc. Kady z
nich rni si standardem. Np. dla 300 dpi wystarczy Ci PICT, dla wyszych
rozdzielczoci potrzebny bdzie TIFF. Rzecz po zeskanowaniu, zapisujesz do
archiwum w jednym z formatw i ju j masz. Jeli chcesz jej uy, tzn.
przerobi, zmniejszy, obci i wklei w inny tekst, musisz j eksportowa do
edytora tekstu i tu musisz zwrci uwag, by program edytora tekstu, ktry
nabdziesz, umoliwia odczytywanie w potrzebnym Ci standarcie np. TIFF lub
PICT. Przykad: Otwierasz (pukajc mysz w jej symbol) zapisan w TIFF
zeskanowan fotografi i jeeli Twj program edytora tekstu "czyta" jedynie
PICT, otwierasz mysz "export selection", wybierasz z menu format PICT oraz
skal odwzorowania i "eksportujesz". Orygina zostaje tam gdzie by, za
skonwertowana i wyeksportowana kopia, pojawia si w formie symbolu w
miejscu, do ktrego j wyeksportowae. Otwierasz program edycyjny, np.
Word i zlecasz mu "import", po czym fotografia w caej swej krasie, pojawia si
na stronie tekstowej gdzie, rwnie mysz, przesuwasz j w potrzebne miejsce,
a nastpnie moesz poleci, by tekst, ktry piszesz lub wklejasz (wziwszy go
np. z archiwum) j "obla", dopisa pod spodem informacj etc., etc. Z pozoru
wyglda to trudno, ale po pewnej wprawie, nie ma nic prostszego, robisz ju te
rzeczy automatycznie, rwnoczenie mylc o czym innym, automatycznie.
Wszystko to dziaa w ten sposb na Macintoshu. Z innymi standardami nie mam
dowiadczenia.
783

Moje rady: Kup najpierw komputer, opanuj jego dziaanie, zainstaluj tam sobie
podstawowe programy i potem w drugiej kolejnoci kup drukark, w klasie, jaka
bdzie Ci potrzebna. to, co czytasz drukowane jest na drukarce laserowej,
postcriptowej o rozdzielczoci 300 dpi, czcionk Big Top w rozmiarze 16
punktw. Drukarka 600 dpi pozwoli Ci na dwa razy wyszy standard, a jak
sdz wicej, nie bdzie Ci do Twych celw potrzebne. Jeli kupisz komputer z
CD-ROM, bdziesz mg naby od firmy Adobe pyty kompaktowe zawierajce
zakodowane, lecz widoczne na ekranie, wersje wszystkich (bodaje 1300)
wykrojw czcionek. Wedug systemu "Type on call", moesz zamwi w
kadym przedstawicielstwie Adobe numer kodu, pod ktrym zakodowana jest
na Twojej pycie CD, Post Scriptowa lub True Typowa wersja tej czcionki,
ktra Ci si podoba (oczywicie pacc za ni) i wtedy w banalny sposb, po
wystukaniu na klawiaturze kodu, ona jest ju Twoja i moesz ni drukowa.
Jeli tak jest w Polsce to na pewno tak samo jest te we Francji. Oczywicie ja
nie pac, tylko kradn, ale wymaga to ju pewnych umiejtnoci i stosownego
programu do przerabiania czcionek (np. Alsyst Fontographer).
Scanner kupibym dopiero w trzeciej kolejnoci, jak ju oswoisz si z
komputerem i drukark.
O ile masz zamiar wej w inny system ni Macintosh, to by moe
poszczeglne informacje mojego listu, mog si okaza niecise, ale generalnie
zawsze jest to zblione do siebie.

Jeli byem niejasny, to wynika to z burdelu, jaki w tej chwili panuje w

mej pracowni i w mej gowie. Trzymaj si kupy. Ukony dla Pani.
Zdzisaw
Warszawa 23 stycze, 1994. Godz. 16:43:53
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-774 Warszawa
Drogi Piotrze!
Przyszo mi do gowy, ju po wysaniu wczorajszego listu, e dla Ciebie, przy
skanowaniu i pniejszym drukowaniu, istotn moe okaza si rozdzielczo
drukarki wyraana w jednostkach dpi, nie tyle w odniesieniu do jakoci
wydruku tekstu, ile w odniesieniu do jakoci wydruku zeskanowanych
784

fotografii. Dlatego te wykonaem, w celu unaocznienia Ci problemu, dwie

odbitki z zeskanowanej rcznym skanerem mojej fotografii. Skanowanie
zrobione zostao w formacie TIFF, z rozdzielczoci 400 dpi. Z archiwalnego
dokumentu w formacie TIFF, konwertowaem dwa inne, jeden w formacie
PICT, a drugi w formacie Mac Paint. Oba wydrukowaem. Mac Pain daje tylko
72 dpi i tu moja drukarka ma szersze moliwoci ni dostarczona jej informacja,
(chocia zalet Mac Paint jest nieregularny raster). Druga fotografia w formacie
PICT wydrukowana zostaa w grnej granicy moliwoci drukarki,, czyli 300
dpi. Przy drukarce 600 dpi, raster bdzie dwukrotnie drobniejszy i
odwzorowanie tym samym dwa razy dokadniejsze.
Chodzi o to te, o czym ju pisaem, by edytor tekstu, ktry nabdziesz
(pogram), posiada mono odczytywania i drukowania wklejonych w tekst
fotografii z dokadnoci 300 lub 600 dpi (w zalenoci od tego, co ostatecznie
wybierzesz). Mj edytor tekstu, ma mono czytania zeskanowanych zdj i
drukowania ich, wycznie w Mac Paint (72 dpi), gdy jest to popularnej klasy
polskojzyczny edytor, w ktrym istotn dla mnie rzecz bya, nie tyle mono
wklejania fotografii, co polski sownik ortograficzny i polska sylabizacja
(dzielenie wyrazw). Niestety, jak na razie, nie ma w Polsce (dla Macintosha)
edytorw wyszej klasy z jzykiem podstawowym polskim. Zdjcie w formacie
PICT wydrukowaem wic nie z edytora tekstu, lecz z programu graficznego
Aldus Free Hand. Oczywicie mona w tym programie te pisa i to po polsku,
ale tylko "dodatkowo". Tobie potrzebny byby edytor w pierwszej kolejnoci
tekstu z "dodatkow" moliwoci wklejania zdj. Istnieje taki, bardzo
uniwersalny i flexibilny program: Aldus Page Maker, na ktrym amie si te
gazety, ale nie wykluczam, e s we Francji prostsze edytory francuskojzyczne,
ktre Ci zadowol od tej strony, tzn. od strony moliwoci wstawiania do
tekstu fotografii i drukowania wszystkiego na dobrym poziomie edytorskim.

To tyle. Zrobiem ju miejsce przy sztalugach i jutro zabieram si do

pracy. Cze!
Zdzisaw
Warszawa: poniedziaek, 24 stycze, 1994. Godz. 14:46
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
785

A wic jeszcze raz o scannerze. Zrobiem, tak jak o to prosie, dwie kopie
moim scannerem: jedn rastrow, ktra w zaoeniu winna wykazywa ptony.
Drug liniow, ktra operuje tylko dwoma walorami: czerni i biel.
Dodatkowo na rastrowej kopii dorysowaem w programie scannera podkrelenia
etc. W moim ndznym scannerze, ktry jest zabawk na poziomie "My first
Sony" (pod t nazw Sony lansuje kolorowe magnetofony, radia i mikrofony dla
maych dzieci) optimum wyglda tak jak na zaczonym obrazku, co oczywicie
nie oznacza, e wyglda tak bdzie w scannerze wyszej klasy. W kadym
razie unaocznia Ci te rnice, o ktrych mwilimy przez telefon: Jak maj by
ptony, to musi by raster, jeeli ma by czysty druk, to lepszy jest wariant
czer - biel. To, e wydrukowaem tylko taki wski pas, wynika z waciwoci
mego scannera, ktry jest modelem rcznym i w zasadzie suy jako dodatkowe
wyposaenie do Notebooka w podry. Wymaga w uyciu pewnej wprawy, bo
posuwajc to rcznie, podobnie jak przyrzd do czyszczenia szyb
samochodowych, nigdy nie jest czowiek w stanie poprowadzi tego idealnie
rwno. Oczywicie program kompensuje bdy, ale nie do koca.
Co do wpisywania do zeskanowanego idealnie tekstu czarno biaego
dodatkowych sw w okrelonej skali przy pomocy wybranej czcionki, to
oczywicie mona tego dokona w programie graficznym, ale wymaga to
dobrego komputera (tzn. szybszego ni mj), gdy na komputerze takim jak
mj, kada taka operacja trwa niesychanie dugo, ju samo wydrukowanie
skanu czarno-biaego, zajo mojemu komputerowi i drukarce ponad 15 minut
pracy, tak dugo trwaa transmisja danych (przy skanie rastrowym trwao to
kilkanacie sekund).
Walorem rastra jest to, e mona potem w dobrym programie graficznym rastrowym, np. Adobe Photoshop, dorysowywa, wymazywa, wkleja co
innego etc. Jeli jednak chce si to robi precyzyjnie naley posuy si pirem
lub pdzlem wietlnym i tabliczk (Tablet). Rysowanie przy pomocy myszy,
jest rwnie trudnym i niewdzicznym zajciem, jak pieprzenie na linie, na
wysokoci pitego pitra.
Z kolei walorem kopii czarno-biaej jest to, e mona j w odpowiednim
programie, np. Adobe Illustrator lub Aldus Free Hand "zaznaczy" (cao,
fragment, a nawet tylko poszczeglne litery) i przerobi na Post Script, co
pozwala potem obszar zaznaczony dowolnie powiksza, zmniejsza, pochyla,
znieksztaca etc., bez straty jakoci, o ile oczywicie ma si drukark Post
Scriptow.
Moje wyjanienia s upraszczajce. Mona bowiem zrobi wiele wicej, tyle, e
na moim komputerku jest to sprawa wielogodzinna i bez gwarancji efektu, bo
786

stale brakuje mi pamici lub komputer okazuje si zbyt wolny i lubi si

nadmiarem pracy zatyka. Programy te, ktre posiadam, tylko na nim
testowaem, w nadziei, e w roku biecym sta mnie bdzie na "prawdziwy"
komputer, co si nie stao, zreszt, jak widz z moich testw i tak nie mgbym
robi tego, co chc, bo to s programy raczej dla grafiow uytkowych.

No i to by byo na tyle. Zaczam kopie i orygina oraz piknie

pozdrawiam Was oboje, yczc Ci sukcesw na polu komputerowym.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 25 stycze, 1994. Godz. 23:24
***
Drogi Piotrze!
W zwizku z Twym dzisiejszym telefonem, chciaem Ci jeszcze udzieli
pewnych rad na przyszo, gdy ju zaczniesz skanowa i mnoy fiszki w
jakim archiwum np. "Claris Filemaker"....Ow jak kady wytwr tego wiata,
obojtnie czy ludzki czy boski (ow bosko poruszam tylko dlatego, e bye
na obiedzie z ksidzem Przekaziskim, a wic w kadym razie, znajdujesz si
bliej Nieba ni ja) lubi si zepsu. Zepsucie, w produkcie takiej firmy jak
Apple, nie ma najczciej charakteru mechanicznego ani elektronicznego, jemu
po prostu od czasu do czasu moe si pomiesza w gowie. Naprawa nie
wymaga rozbierania komputera na czci i ingerowania we z kolb do
lutowania. Jest dokonywana najczciej przy filiance kawy i keksach, a polega
na wsadzaniu i wyjmowaniu rozmaitych dyskietek i pukaniu w klawisze. Tym
niemniej stan awarii moe wymaga czasem powtrnej inicjacji dysku, co
oznacza, e wszystko, co byo na dysku, idzie w diaby, bo trzeba dysk, mwic
po prostu, skasowa i powtrnie wgra (zainstalowa) programy. Jeli na takim
dysku znajduje si, prcz programw owoc rocznej, cikiej pracy, to mona
sobie strzeli w eb, a sowo Ci daj, e znam takie wypadki, choby w
sekretariacie Noszczyka. Facetka w Izraelu, ktra na komputerze pisaa w
ubiegym roku sownik niemiecko-polski, do zainstalowania w formie kostki,
jako dodatkowy jzyk w elektronicznym sowniku, (ktry widziae u mnie)
miaa, jak mi opowiadano w firmie sprzedajcej te sowniki, tak awari w lecie
1992, co spowodowao, e dostawa moduw niemieckich opni si o blisko
rok.
787

Uczuliem si na to ostatnio, bo przedwczoraj wieczorem, nagle bez

okrelonego powodu zawiesi mi si, po wczeniu, komputer. W wypadku
Macintosha, na ekranie wida wtedy migajcy symbol dyskietki ze znakiem
zapytania, co oznacza, e dysk startowy jest zablokowany, oczywicie nie w
sensie mechanicznym, tylko programowym, po prostu co wyleciao z programu
i nagle wszystko staje. Sprawdziem Nortonem (specjalna dyskietka, tzw.
Emergency Disk, moe zastpi zablokowany dysk startowy i "podnie" (boot
up) komputer aby mona byo sprawdzi, co si stao. Wg raportu Nortona,
ktry pojawi si na ekranie, uszkodzeniu ulego 17 wanych programw i
plikw oraz System (System File). Woyem Emergency Disk programu
Antywirusowego Symantec SAM, ktry poinformowa mnie, e nie ma wirusa,
ale jest uszkodzone te same 17 rzeczy, o ktrych donis Norton. Uszkodzony
System, to najgorsza rzecz, jaka si moe przytrafi. To tak, jakby czowiek
straci przytomno. Bez Findera i Systemu, komputer nie istnieje. Zaczem
przy pomocy programu z dyskietki antywirusowej, deletowa, jeden po drugim,
uszkodzone Pliki i Programy w nadziei, e uda mi si jako wygrzeba z
problemu bez ruszania Systemu, ale na koniec na placu zniszcze zosta tylko
uszkodzony System, co potwierdzili i Norton i SAM, za po wczeniu, na
ekranie, nadal miga symbol dyskietki ze znakiem zapytania i ju nic mi nie
zostao jak uycie nastpnego Emergency Disku o piknej nazwie "Disk Tools"
(dodaj to do kadego Macintosha), przy pomocy ktrego, prbowaem
najpierw naprawi System, ale mu si to nie udao, wic poleciem dysk
zainicjowa, bo ju nie byo innego wyjcia i po paru minutach miaem
komputer jak z fabryki: czyciutki dysk. Przepado wszystko, co tam miaem.
Oczywicie ja wszystko, ale to dosownie wszystko kopiuj na dyskietki, tyle,
e jestem baaganiarz, wic robi to chaotycznie, mam wszystko, ale nie wiem
gdzie, trzeba to przeszukiwa, siedzc godzinami. Mam ze 300 dyskietek o
pojemnoci trzykrotnie przewyszajcej pojemno mego dysku, ale byo na
nim okoo 900 rzeczy, rozrzuconych w formie kopii po wielu dyskietkach. Gdy
dzwonie, wanie koczyem robot. Cae dwa dni. Najpierw byskawicznie
zainstalowaem programy systemowe. Potem programy edytorskie, potem
graficzne, potem zaczem szuka za czcionkami, ktrych mam multum (okoo
300), ale rozrzucone po rozmaitych dyskietkach, na dodatek kada czcionka
Post Scriptowa skada si z dwch, z koniecznoci identycznych, tzn.
jednorodnych czcionek, a ja je wielokrotnie przerabiaem nie zmieniajc nazwy
i archiwizowaem na rozmaitych dyskietkach...(czcionka tzw. "ekranowa" lub
bitmapowa, ktra normalnie znajduje si w Systemie musi si zgadza z
czcionk Post Scriptow, ktra znajduje si w Extensions Folder, tzn. musi by
wygenerowana jednoczenie, z tego samego materiau wyjciowego, inaczej
toto nie dziaa), potem zbieraem do kupy rozmaite drobiazgi, rozmaite
788

kradzione, niekompletne programy, na ktrych pracowaem, a raczej si

uczyem....
Mniejsza o to. Chc Ci gorco doradzi, by stale, nie zwaajc na wysiek,
archiwizowa to, co robisz na rezerwowych dyskietkach, ktre mona
mechanicznie zablokowa (przesuwajc taki zatrzask jak na kasetach video
Hi8), tak, e si ich ani omykowo nie skasuje, ani nie dostanie si tam wirus.
To trzeba robi stale. Np. niektre programy edycyjne do pisania, maj dodane
automatyczne wgrywanie na dodatkow dyskietk (np. co 100 znakw).
Najlepiej kupi dodatkow stacj dyskw na tzw. Dyski Optyczne
wielokrotnego zapisu, ktre maj olbrzymi pojemno, a mona je po pracy
wyjmowa z urzdzenia i archiwizowa w pudekach, w ktrych nie gro im
komputerowe fanaberie. Gdy wydarzy Ci si to, co mnie, zawsze bdziesz w
stanie "podnie" komputer Emergency Diskiem i przed zdeletowaniem dysku
startowego, przekopiowa z niego na dodatkow stacj dyskw, najwaniejsze
rzeczy o ile oczywicie, nie zostay uszkodzone. Ja miaem uszkodzonych 17
rzeczy, a straciem okoo 900. Jeli tego zaniedbasz, to moesz si obudzi z
rk w nocniku! Hoser, ktry jest skpy i al mu byo forsy na dyskietki (kpi ze
mnie, e wyrzucam niepotrzebnie fors, ktrej mam zbyt wiele), straci w ten
sposb miesic swej pracy (posiada IBM).

Oczywicie, by moe, nigdy nie bdziesz mie takich problemw, bo

Twoja praca, bdzie zapewne dla komputera, stosunkowo prosta. Ja w
swoim ndznym komputerku obracam programami, ktre nie s dla niego
przeznaczone i stale stwarzam mu tak sytuacj, jak miaby facet,
wiczcy, przy uyciu Nunczaku, techniki walk Wschodu we wasnej
azience lub klozecie! Jednym sowem, stwarzam mu problemy nie do
przeskoczenia i dlatego czasami dostaje pomieszania zmysw.

No to tyle tego dobrego. Kiepsko mi si jako pracuje i chyba ten rok nie
powtrzy ilociowego sukcesu poprzednich dwch lat. Od pocztku
lutego miaem przystpi do podpisywania, co te przy tej iloci obrazw
i przy koniecznoci odczekania, by robione czarn farb olejn podpisy
wyschy, jest prac na tydzie, poczon z zastawieniem obrazami caego
mieszkania. Awaria komputerowa przerwaa mi i prac przy obrazie i
przesuna pocztek pracy przy podpisywaniu.
To tyle dobrego lub zego, jak kto woli. Piknie pozdrawiam Was oboje i
id spa. Hardejsnajd, jak w piosence Bitelsw. Cze.
789

Zdzisaw
Warszawa: pitek, 4 luty, 1994. Godz. 23:25.
***
Drogi Piotrze!
Jeszcze w sprawie komputera:
Ow zapomniaem Ci napisa poprzednio, e wszelaka szybko dziaania,
zaley przede wszystkim od szybkoci komputera, a ta zaley od jego ceny, tzn.
od procesora i ewentualnych kart rozszerzajcych lub programw
akcelerujcych. O szczegy musisz si dowiedzie w sklepie. W ubiegym roku
za najszybszy z popularnych komputerw Macintosha, dostpnych na terenie
Polski, uchodzia chyba Quadra 800. Nie wykluczam jednak, e obecnie
przybyy nowe typy. Warszawa to nie Pary. Ja osobicie marzyem o kupnie
nieco starszego, ale potniejszego modelu, a mianowicie Quadra 950, wraz z
monitorem 21 cali, komputerem twardych dyskw o najwyszej dopuszczalnej
pojemnoci, poszerzeniem RAM do 260 MB, oraz dodatkowymi kartami
rozszerzajcymi (midzy innymi do tworzenia muzyki i Video), jak te czytnik
CD-ROM (wczesna Quadra go nie miaa), scanner kolorowy A3 o
rozdzielczoci 1800 dpi i drukark kolorow A3. Rozwaaem te kupno
nawietlarki (nawietla laserem papier fotograficzny). Tobie taki sprzt nie
bdzie potrzebny, natomiast musisz si skonsultowa ze sprzedawc co do
szybkoci pracy procesora w modelu, ktry zamierzasz naby. Sam Scanner,
nawet tani, pracuje bardzo szybko i komputer, nawet tani, zapisuje to bardzo
szybko. Problem czasu, moe powsta przy drukowaniu. Drukarki laserowe te
maj wasne dyski i wasne pamici RAM. Mona je, mowic po polsku,
abgrejdowa (zrobi System up grade), czyli dooy dodatkowe kostki pamici
RAM, jak te zainstalowa kart akcelerujc etc., etc. Tu nie mog Ci suy
konkretami, bo nie mam w tej materii osobistego dowiadczenia. Moja drukarka
jest najprostsza, nie bya abgrejdowana, bo to (w wypadku tej taniej drukarki)
kosztuje ponad 12 milionw i w mojej sytuacji nie przyspieszy operacji
drukowania listw, mogoby przyspieszy wydruk grafiki, ale tej jeszcze nie
robi, a tylko si przymierzam. Istnieje dla procesu drukowania dokument
systemowy (kupujesz go razem z komputerem, jako cz oprogramowania
systemowego), ktry w trakcie instalacji automatycznie zapisuje si w Systemie
Folder i ktry po polsku zwie si "Drukowanie w tle" (zapomniaem angielskiej
nazwy, chyba "Backgrounder"). Gdy, istalujc drukark, zadasz by "praca w
790

tle" bya zaczona, bdzie zaczona nawet przez 10 lat a do odwoania.

Polega to na tym, e sobie skanujesz, piszesz, czysz si z Londynem przez
Modem, a drukarka bez przerwy drukuje to, co jej poprzednio polecie. Po
prostu po wykonaniu jakiej pracy polecasz "print" i wracasz do dalszej pracy.
W zalenoci od wielkoci dokumentw, ktre chcesz i drukowa i pisa i
skanowa zaley jak wielkiego bdziesz potrzebowa obszaru RAM, zarwno w
komputerze jak i w drukarce, gdy praca w tle odbywa si kosztem zajcia
sporego, adekwatnego do wielkoci dokumentw, obszaru RAM, o czym ju
wspominaem Ci w Warszawie. To ile miejsca zajmie Ci jeden dokument,
zaley od sposobu jego edycji, od klasy Scannera (im wysza klasa, tym wicej
miejsca, bo dokument jest dokadniej zapisany). Druk ma dwie podstawowe
kategorie: Druk ekranowy do odczytu, tzw. Plain text, zajmuje bardzo mao
przestrzeni, byskawicznie mona go przywoa na ekran, ale nie drukuje adnie.
Dla porwnania wydrukuj kawaek niniejszego listu wprost z Plain Text. Do
archiwizacji jest wystarczajcy. to, co przekazujesz do wydruku z Edytora
Tekstu, zajmuje ju dwukrotnie, a czasem nawet czterokrotnie wicej miejsca.
Zaley to od typu i potencjalnych (ukrytych w tekcie) moliwoci konkretnego
Edytora, wykroju czcionki etc. Poprzedni mj list do Ciebie obliczony w formie
Plain Text, zaj 6.883 bytes, a jego wersja do druku 12.400 bytes. Dokadnie
zeskanowany tekst lub fotografia w formacie A4, moe zaj nawet 1.000.000
bytes (1 MB). Gdy przy pomocy odpowiedniego programu, przeoysz j na
Plain Text, zajmuje oczywicie tyle miejsca ile normalnie zajmuje Plain Text,,
czyli przecitnie 3.000 - 6.000 bytes (po polsku pisze si bajty, ale pisz bytes,
bo moemy si nie zrozumie). Oczywicie warto by moe archiwizowa take
bezporednie dokumentacje Scannera, ale pojawia si wtedy problem
przestrzeni do ich trwaego zapisania. Istniej tanie programy do tzw. kompresji
danych i w wypadku grafiki (a zeskanowany tekst jest grafik) s niezwykle
efektywne. Najprociej ich dziaanie mona wytumaczy tym, e pomijaj
wielokrotnie powtarzajce si informacje zapisujc na dysku: informacja "X"
razy 183, co zajmuje o wiele mniej miejsca. Dekompresja trwa byskawicznie, a
zreszt uywa si jej tylko wracajc do jakiego dokumentu, ktry zosta
zarchiwizowany. Gdy zaczyna si nad nim pracowa, dekompresuje si go do
ewentualnego wykorzystania czy przerbki, za, jeeli ma miesicami lee na
pce, sensowniej, by by skompresowany. Zreszt, jeeli przepisuje si go na
dyskietk wycznie dla celw archiwizacji, naj ekonomiczniej zrobi to przy
pomocy Back up, poczonego z kompresj danych. Odtworzenie trwa nieco
duej, ale jest wygodne dlatego, e poddawa procesowi Back up mona
olbrzymie materiay, ktre nawet po skompresowaniu nie zmieszcz si na
jednej dyskietce. Back up zapisuje dyskietk po dyskietce, nawet 30 dyskietek, a
przy Restore na Twardym dysku, czy to wszystko do kupy - mona (mwic
jzykiem Mikoaja Reja), zabekapowa cay twardy dysk na dyskietkach.
791

Dlatego ostatnio miaem tyle roboty z odtworzeniem zawartoci twardego

dysku, e nie zrobiem caociowego Back up. Na dyskietk wejdzie ca 1,4 MB,
a przecitny duperel narzdziowy lub programowy, ma ca 75 do 300. Mam
sterty dyskietek zapisanych do poowy, bo tu brakowao akurat 15 kB by co
zapisa, wic zapisywaem na kocwce gdzie indziej i przy odtwarzaniu
zawartoci twardego dysku, musiaem w pokoju, zawalonym dyskietkami,
godzinami szuka, przeglda etc.
Mona oczywicie, jeli si jest urodzonym archiwist, zapisywa wszystko
oddzielnie i prowadzi katalog dyskietek. W tym celu nie trzeba bekapowa,
lecz wystarczy kompresja danych. W stosownych programach kompresyjnych,
specjalizuje si firma Fifth Generation Systems Inc. Polecam ich programy Disk
Doubler i Auto Doubler. Kosztuj grosze.
Tak wic kupujc komputer, zwr uwag na to, by mia moliwie
najpojemniejszy Twardy Dysk lub nawet kilka, o ile istnieje taka opcja. Dokup
dodatkow Stacj Dyskw Optycznych, dla celw archiwizacji lub archiwizuj
wszystko na konwencjonalnych dyskietkach. Zwr uwag na szybko
procesora. Zwr uwag na szybko procesora drukarki. Chyba napisaem ju
wszystko, co na ten temat wiem i mog radzi.

Piknie pozdrawiam. Ukony dla Pani.

Zdzisaw
Warszawa: niedziela, 6 luty, 1994. Godz. 16:46.
***
Marly le Roi, 11 lutego 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Serdecznie dzikuj za wiele cennych rad dotyczcych komputera.
Troch ju byem uczulony na ostrono (zawsze dubluj
dyskietki, bo ju miaem kilka strat napisanych tekstw) oraz na
szybko i pojemno pamici. Niemniej, nie majc dowiadczenia
z prawdziwym komputerem o twardym dysku (a nie prymitywnym
Atari dziaajcym na same dyskietki) widz, e takie same
792

trudnoci mogyby mnie spotka z Makintoszem, ktry myl

naby. Bd wic bardzo ostrony.
Nie nabd go jednak zaraz teraz, bo.....spinam wszystkie finanse
by w kwietniu zapaci Ci maksimum tego, co jestem Ci winien. W
tym celu sprzedaem ju wszystkie nasze srebra i moj rent
starcz, ktr odkadaem od pitnastu lat (odzyskaem skadki).
Poza tym obskubuj jak mog klientw. Tak, i na kwiecie na
pewno bd mg Ci uregulowa dwuletni "ryczat". Co do moich
10 obrazw za "goych" 8.400 Fr., to opac je jak najszybciej, lecz
chyba nie wczeniej ni dopiero wczesn jesieni.
Nadal nie sprzedaje si nic. Jednak ani Ania ani ja nie chcemy
zrezygnowa z galerii. Kosztuje nas ona wszystko to, co ja
zarabiam (Ania ju wycofaa si z modelowania), ale jest
jednoczenie dla nas obojga wielk, codzienn radoci.
Na okadce amerykaskiego pisma OMNI ukazaa si reprodukcja
twego obrazu z gow, z ktrej oczu pyn potoki krwi.
Centrum Pompidou wykrcio si od wystawienia twoich dwch
obrazw na wystawie o "miecie".
Woskie wydawnictwo, ktrego list przesae mi kiedy, a ktre
chciao opublikowa na jakiej ksice obraz postaci kobiecej w
niebieskich draperiach "z przyczyn komercyjnych" zrezygnowao z
tej publikacji.
Z niecierpliwoci czekamy na mono wystawienia twoich
nowych trzykolorowych akryli, gdy sdzimy, i otworz nam one
wiele drzwi, ktre do tej pory byy dla nas zamknite. W pierwszym
rzdzie myl o FIAC'u w 1995 roku.
W czerwcu tego roku bdziemy prawdopodobnie brali udzia z
Twoimi obrazami w targach sztuki fantastycznej w Wenecji, o ile
ten projekt zostanie zrealizowany przez tych, ktrzy myl go
zorganizowa.
Serdecznie pozdrawiamy Was obojga.
Piotr
793

***
Drogi Piotrze!
Przepraszam, e nie odpowiedziaem na Twj list od rki. Mam w
zwizku z nim pewn propozycj, ale ona, przed jej przedstawieniem,
wymagaa duszego przemylenia, poza tym wiele rzeczy mi
przeszkodzio, midzy innymi impregnowanie podoobrazi, ktre dzi, po
kilku dniach pracy, definitywnie si zakoczyo. Tak wic odpowiadam
dopiero teraz.
Na wstpie chciabym w sposb zwizy przedstawi m propozycj,
potem wyjani genez pomysu i poda dodatkowe, ucilajce przypisy.
Proponuj wic, bymy odbir obrazw, ktre obecnie namalowaem i
mam zamiar malowa, przeoyli na kwiecie 1996, czyli na dwa przysze
lata, od chwili obecnej. Nie musimy oczywicie na ten okres zawiesza
korespondencji. Warunki wygldayby jak niej:
*********
1. Obrazy namalowane przeze mnie w interwale pomidzy pocztkiem
stycznia 1994, a kocem marca 1996, nie bd Ci w tym okresie
demonstrowane, ani nie bd na ich temat udziela adnych informacji. W
tym okresie te nie zgadzam si na adnych fotografw i inne formy
podgldania.
2. Ucilanie warunkw odbioru, odbdzie si korespondencyjnie w
okresie pomidzy kocem grudnia 1995 i kocem marca 1996.
Jakiekolwiek ucilania telefoniczne, jak te rozmowy telefoniczne na
temat tych ucile, s wykluczone.
3. O tym, ktre obrazy zaliczam do punktu 37, poinformuj Ci na
pocztku kwietnia 1996, po Twoim przybyciu do Warszawy.
4. Pienidze nalene mi obecnie, otrzymam w terminach, ktre sam
okrelie,, czyli 32.400 $ w kwietniu br., a 82.000.- Fr. "wczesn
jesieni",, czyli do 30 wrzenia br., bez dodatkowej zwoki.
794

5. Obrazy nie bd oprawiane przeze mnie, bo przy prognozowanej ich

iloci, nie bd z braku przestrzeni w stanie tego uczyni. Poza tym nie
miabym ich gdzie skadowa.
*********
To by bya moja propozycja i chtnie udziel listownie wszelkich
dodatkowych informacji, jeli masz jakie zapytania. Teraz szczegowe i
zapewne nieco chaotyczne, wyjanienia i ucilenia, ktre wydaj mi si
potrzebne.
Do postawienia tej propozycji, skonio to, e maluje mi si obecnie, pod
naciskiem nadcigajcego, grudniowego terminu, le, a w ubiegych
dwch latach luzu, malowao mi si doskonale! Katalizatorem decyzji, by
jednak Twj list z informacjami, i sprzedajesz, by mnie spaci, rodzinne
srebra i rent starcz. Stawia mnie to w gupiej i enujcej sytuacji, ale na
dodatek stawia pod znakiem zapytania Twoj wypacalno w grudniu
1994, nawet gdyby chodzio wycznie o goy ryczat! Midzy wczesn
jesieni, a kocem grudnia 1994, mija zaledwie trzy miesice. Jeli tych
pienidzy, ktre winien mi jeste teraz, nie moge odoy przez pene
dwa lata, to, jakim cudem i z czego odoysz okoo poow tej sumy przez
trzy miesice? Odpowiesz, e to jest Twj problem, a nie mj i tak na
pewno jest, widz jednak, e powtarzamy dokadnie syndrom z przeomu
1989/90, a ja kompletnie nie umiem twrczo pracowa, jeli nie mam
poczucia stabilizacji. W tej chwili, zamiast poczucia stabilizacji,
odczuwam niepokj o przyszo, ktrego nie rozwiej adne
optymistyczne, ale goosowne zapewnienia.
Zdajesz sobie chyba spraw z tego, e o ile nie wydarzy si cud, to handel
sztuk mamy z gowy. Jeli jednak chcesz cign gr con amore, bez
wzgldu na warunki zewntrzne i finansowa to ze swej praktyki
adwokackiej, to owe dwa lata, przeznaczone s nie tylko na to, by mnie
si lepiej pracowao, ale i na to, by mia przed sob czas i zacz
odkada fors poczynajc od teraz, a nie zostawi tego na koniec grudnia
1995, w nadziei, e jako to bdzie!
Jeli nastpi wspomniany wyej cud, to oczywicie nie mamy co gada o
ryczacie lecz bdziemy dzieli midzy siebie worki pienidzy. Powstaje
wtedy take moliwo odstpienia od punktw pierwszego, drugiego i
trzeciego mej propozycji. Zgaszam ju w tej chwili tak gotowo. Jeli
795

jednak pozostanie nam tylko ryczat, chciabym dokona pewnych

ucile ju teraz, aby potem nie powiedzia, e wyskoczyem z nimi w
ostatniej chwili jak Filip z konopi:
W okresie, ktry upyn od Waszego wyjazdu, sprawdziem w kilku
dostpnych rdach wspczynnik inflacji dolara za okres od pocztku
1984 do koca 1992 (nowszych caorocznych jeszcze nie ma). Za kadym
razem ten wspczynnik by maksymalnie zbliony lub dokadnie taki
sam, jak w danych, ktre uzyskiwaem z Wiednia, za odlegy od danych
uzyskanych przez Ciebie. Oczywicie nie zmienia to niczego w naszych
dotychczasowych ustaleniach, bo sowo si ju rzeko, ale w przyszoci,
na uzgodnienie stanowisk, chc mie owe 3 miesice, o ktrych
wspominam w punkcie drugim. Proponuj, by oprze si na rdle, ktre
wydaje mi si najbardziej obiektywne,, czyli na "International Financial
Statistics Yearbook", ktry podaje wspczynniki inflacyjne wszystkich
walut wiata, za okres ostatnich 30 lat, tak jak si one ksztatoway, rok po
roku.
Punkt 10 naszej umowy, ktry wie warto Dolara z jego kursem wobec
Franka i powiada, e o ile stosunek dolara do Franka zawaha si wicej
ni 10 % w gr lub w d, strony maj, na danie jednej z nich, znale
wyjcie polubowne. Ostatnio nie chciae na ten temat nawet rozmawia,
lecz na przyszo, o ile nie wydarzy si cud i ycie zmusi nas do
pozostania przy ryczacie, bdzie to sprawa bardzo istotna. Ryczat i tak
jest obecnie, przy cakowicie zmienionej wartoci walut zachodnich w
Polsce i przy uprawnieniach, jakie dla Ciebie z jego uiszczenia wynikaj
(bezterminowe przejmowanie wszystkiego, co zrobi) sum wrcz
mieszn!
Teraz wyjanienia odnonie punktu pierwszego. Jeli miaby pienidze
do kupowania (jak dawniej) wszystkiego lub licytowania punktu 37, to
rozumiem, e chciaby najpierw wiedzie jak wyglda kot siedzcy w
worku, zanim zobowiesz si do jego kupna, za okrelon sum. Jeli
jednak sta Ci jedynie na ryczat, ktry i tak masz obowizek
uregulowa, to w jakim celu z wyprzedzeniem oglda kota?
Podejrzewam, i obawiasz si z mej strony jakiej gry i nawet wydaje mi
si, e znam rdo tych podejrze: Jedna z doskonale Ci znanych dam,
gdy jej powiedziaem, e w razie zerwania, musiabym Ci da 50
obrazw, stwierdzia, e Picasso w jedno popoudnie zrobiby i podpisa
796

50 bohomazw, gdyby mu kto postawi rwnie "niewolnicze" warunki i

e ja te powinienem tak postpi. Myl sobie, czy nie powtrzya tego
samego (oczywicie w innej formie), Tobie i czy tego si wanie nie
lkasz? Mog Ci upewni, (cho to zabrzmi zbyt patetycznie), e za
bardzo ceni swj podpis, by rzecz podobn uczyni. Oczywicie nic nie
gwarantuj jakoci obrazw, bo ona nie zaley od mej dobrej woli, ale
zawsze przecie, masz w odwodzie punkt 31 i niczego ponad ryczat nie
jeste zmuszony kupowa.
Do punktu trzeciego: Gdy bylicie w Warszawie, zmusie mnie swym
telefonem, do zbyt szybkiej decyzji odnonie punktu 37. Nie ogldaem
(do owego momentu) pod tym ktem, swych obrazw. Nie miaem
wystarczajcego czasu, na podjcie przemylanego wyboru. Miaem
raptem par godzin i wprawdzie, co do niektrych prac, byem ju od
chwili ich namalowania na 100 % pewny, tym niemniej teraz widz, e w
co najmniej 3 wypadkach, wybrabym inaczej, gdyby mnie nie ponaglano.
A przecie ani nasza umowa, ani jej uzupenienie, ani wreszcie nasza
korespondencja, dotyczca owych dwch lat swobodnej pracy, nie
precyzowaa, e wyboru bd musia dokona w grudniu, gdy tylko
pojawisz si w Warszawie. W ogle miae pojawi si dopiero w
kwietniu! Drugi raz nie chc popeni takiego bdu. Gdy przyjedziesz po
obrazy w kwietniu, punkt 37 bdzie oznakowany, ale nie bd tego robi
pod naciskiem i z dnia na dzie.
I to by byy chyba wszystkie wyjanienia dodatkowe.

U mnie nic nowego. Przeszedem potencjalnie w dniu 24 lutego na

emerytur. Potencjalnie, bo jeszcze nawet nie zaczem kolekcjonowania
papierowego ogona, zoonego z zawiadcze i zacznikw, ktry bdzie
naleao zaczy do podania. Moje urodziny odnotowaa w kilku
migawkach Telewizja, oraz przyby posaniec z yczeniami od Marszaka
Sejmu. Nikt na szczcie nie nazwa mnie Dostojnym Jubilatem.
Po zaimpregnowaniu podobrazi (cigle je czu w mieszkaniu i w hallu)
zorientowaem si, e kompletnie kocz mi si due formaty. Jeli
dobrze pjdzie (z malowaniem) to przed kocem roku skocz si
ostatecznie. Ju teraz prbowaem przej na formaty cakiem mae, (50
na 61), bo mam ich jeszcze z Sanoka sporo, ale na razie mi na nich robota
797

nie idzie. Jeden obrazek morduj ju od dwch, czy trzech tygodni i

chyba go wyrzuc.....Sam nie wiem, co zrobi. Nie mam ju siy na
wasnorczne cicie, nie mam zreszt, z kim i gdzie tego robi, bo
wymaga to budowy specjalnego blatu. Ju wtedy, gdy to w 1983 roku,
robilimy z Zosi, byo to na granicy naszych fizycznych
moliwoci.....Nie widz te nigdzie kandydata na Pomazaca, ktry
umiaby to wykona w wymaganym standarcie (jeli idzie o dopuszczalne
tolerancje). By moe, mgby zrobi to facet, ktry robi u mnie balkon,
ale on nie jest tani. Od Tomka na zrobienie z wiosn balkonu, wzi 60
milionw zaliczki....Sprawa ta zapewne, wygryzie mi cz biecego
lata.
Aha, jeszcze jedno: Podpisaem ju wszystko i tylko musz jeszcze
naklei kartki informacyjne na acrylach. Musiaem podpisa z datami, bo
przy tej iloci, cakowicie popltay mi si symbole, gdy korzystajc z
luzu czasowego, niektre obrazy porzucaem, po czym do nich po p
roku wracaem, niektre za le do dzi i albo je wyrzuc, albo zamaluj,
albo jeszcze jako przerobi, w tym lub w przyszym roku - wprowadzio
to do oznacze literowych straszny zamt.....
I to by byo na tyle. Piknie Was oboje pozdrawiam i czekam na
odpowied. Cze.
Zdzisaw
Warszawa, niedziela, 6 marzec, 1996, godz. 23:47.
***
Marly le Roi, 12 Marca 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Moja teciowa, ktra u nas obecnie mieszka, a ktra ma due
poczucie humoru, zaproponowaa mi tak Ci odpowiedzie:
"Drogi Zdzisawie, May Hitlerku,
Niniejszym anonsuj Ci nastpujce punkty:
798

1. Przyjedam do Ciebie takswk. Masz nie sta w oknie ani w

inny sposb podglda mj przyjazd.
2. Po moim dzwonku masz milcze i tylko poda mi rk.
Wykluczone s wszelkie inne manifestacje oraz pytania.
3. Moja ona ma sta obok mnie. Ty masz sta na baczno przez
cay czas naszej rozmowy.
4. Jest wykluczonym by nasza rozmowa miaa by nagrywana po
cichu na magnetofon.
5. Masz odpowiada tylko na zadawane Ci pytania.
etc."
Ja, ktry mam mniej poczucia humoru ni ona, wol przemilcze
ton twego listu, by ci ktrzy bd czytali nasz korespondencj nie
zgrzytali ze zoci zbami.
Co do meritum:
a) O ile pamitam "podgldaa" Ci przede mn caa Polska, bo o
ile wiem to film nakrcony przez Gbskiego o twych obecnie
namalowanych obrazach by wywietlany w polskiej telewizji na
wiele miesicy przed przyjazdem do Polski mego fotografa.
b) O ile mnie pami nie myli to ze wszech miar miae si ze
mnie i z mojej "manii" spisywania wszystkiego i unikania ustale
ustnych. Jest wic zaskakujcym z jak energi piszesz obecnie:
"Ucilanie warunkw odbioru, odbdzie si korespondencyjnie w
okresie....Jakiekolwiek ucilenia telefoniczne, jak te rozmowy
telefoniczne na temat tych ucile, s wykluczone".
c) O ile pamitam nasza umowa przewiduje obramowanie obrazw
przez Ciebie. W czasach dobrych stosunkw, po dwuletnim
odpoczynku gotw byem uwolni Ci od tego obowizku.
Zastanawiam si jednak jak owe stosunki bd wyglday przy
nastpnym odbiorze obrazw. W zwizku z tym nie podejmuj
obecnie adnej decyzji dotyczcej tej kwestii.
799

d) O ile pamitam to przez dziesi ostatnich lat zajmuj si

propagacj twej twrczoci nie otrzymujc od Ciebie za to ani
grosza natomiast zakupujc (po hurtowej wprawdzie cenie)
wszystkie twoje obrazy i zwalniajc Ci od wszystkich zwizanych
z tym kopotw. Podkrelanie wic e odszkodowanie
pidziesicioma obrazami w razie zerwania przez Ciebie naszej
umowy pewna "doskonale znana mi dama" okrelia jako warunki
"niewolnicze" jest paradoksem.
e) O ile pamitam, nie "zmuszaem" Ci do "szybkiej decyzji",
uniemoliwiajcej "podjcie przemylanego wyboru" proszc o
okrelenie obrazw z punktu 37. Miae na to dwa lata stale
przestajc z obrazami i mogc co chwila si im przyglda by
spokojnie okreli te, ktre chcesz zachowa lub sprzeda za
wysz, "wolnorynkow" cen.
f) Wreszcie przypominam, e uycie w pierwszych trzech zdaniach
okrelenia rwnie niezrcznego jak "odbir obrazw, ktre obecnie
namalowaem....przeoyli na kwiecie 1996" sugeruje, i chodzi o
obrazy o ktrych dyskutujemy od miesicy, to znaczy te ktre
namalowae, a ktre ja mam zabra. Dodanie, kilka zda pniej,
i "Obrazy namalowane przeze mnie w interwale pomidzy
pocztkiem stycznia 1994, a kocem marca 1996, nie bd Ci w
tym okresie demonstrowane, ani nie bd na ich temat udziela
adnych informacji. W tym okresie te nie zgadzam si na adne
fotografowanie i inne formy podgldania", wziem za dodatkowe
uzupeniajce utrudnienie, ktre miao si dorzuci do
wspomnianego wyej zakazu odbioru przed 96 rokiem
namalowanych przez ostatnie dwa lata obrazw.
Wydaje mi si wic i powtarzam to przy kadej okazji, i lepiej
malujesz ni piszesz listy. Chyba, i chodzi o komputery, kamery
itd., bo wtedy jeste jasny i mwisz dokadnie to, o co rzeczywicie
chodzi bez rozkazw, zakazw i wylewania na blinich swej ci.
1. Jak najbardziej godz si nie kontaktowa z Tob choby do
koca 96 roku i kaza sfotografowa obrazy we wskazanym przez
Ciebie momencie, w midzyczasie nie "podgldajc" ani nie
"dajc" adnych na ten temat informacji.
800

2. Co do moich zobowiza pieninych godz si na branie za

podstaw oblicze inflacji dolara kad powan publikacj, ktr
najpierw obejrz i stwierdz, i mona jej ufa. Jeli tak bdzie z
rocznikiem statystycznym, ktry mi proponujesz zgodz si na w
rocznik bez wikszych problemw.
Konkludujc stwierdzam, i wyranie uznajesz metody Tomka za
skuteczne skoro sam starasz si ich chwyta. Wiedz jednak, i inni
bd na nie reagowali tak jak Ty reagujesz na miotania si Twego
syna.
Pozdrawiam Ci serdecznie i Twojej onie rce cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Niestety, moja teciowa nie jest osob dowcipn i nie doradza mi jak mam
pisa listy, wic musz one by takie, jakie sam napisa potrafi. Piszc
poprzedni list, miaem na celu by rzeczowym, ale, jak widz, adne
starania z mej strony, nie zmieniaj Twojej reakcji na co, co jest, cho
odrobin, nie po Twojej myli.
Przyznaem ju przez telefon, e trzeci akapit mego listu, sformuowany
by niejednoznacznie i wyjaniem to. Mea culpa! Nie znaczy to jednak,
e reszta listu bya niejasna i mylaem, e zasuguje na rzetelniejsz
odpowied, ni ta, ktr otrzymaem. Sformuowania mego listu byy
osche, ale cel tego by jasny: chodzio o przejrzysto. Nie byy to
dezyderaty, ani "anonsowanie, lecz Propozycja, ktr moge, bez piany
na ustach, w caoci przyj lub odrzuci, po uprzednim jej rozwaeniu.
Tego ostatniego nie uczynie, o czym wiadczy odpowied, e wszystko
cacy, ale nie zobowiesz si teraz do oprawy obrazw za dwa lata. Nie
zapomniaem naszej umowy i wiem, e oprawa naley do mnie, ale przez
kilka lat, na wasne yczenie, przeje to na siebie, gdy moje ramy Ci
nie odpowiaday i uatwiao Ci to transport. Mylaem, e tak bdzie
801

nadal, wolaem jednak usysze od Ciebie potwierdzenie. Jeli nie moesz

w tej chwili podj takiego zobowizania, (co doskonale rozumiem), to
potraktuj moj propozycj z poprzedniego listu w caoci za nieby. Nie
jestem bowiem w stanie oprawi i skadowa u siebie, plonu dwuletniej
pracy, nawet gdyby by on niszy ni w ubiegych dwch latach i skada
si wycznie z mniejszych formatw. Myl, e to rozumiesz. Ponadto
oprawiajc, musiabym to czyni sukcesywnie, gdy ponad moje siy jest
oprawi za jednym razem wicej ni 10 obrazw. Tak wic zagszczenie
narastao by sukcesywnie, przez cale dwa lata! Zatem wycofuj moj
propozycj i jestemy umwieni z odbiorem standardowo na grudzie
1994. Jeli chcesz, moesz jak dawniej odbiera oprawione obrazy kilka
razy w cigu roku, z tym, e do koca roku przetrzymam "kandydatury"
na punkt 37, aby ostatecznej selekcji dokona na kocu.
Co do pozostaych spraw, poruszonych w Twym licie, to kilka
wyjanie:
Rozmowy z Tob nie s nagrywane "po cichu" lecz z powiadomieniem
Ci i to wielokrotnym. Zawsze, gdy tylko przekraczasz prg mego domu,
rusza magnetofon. Mimo, i o tym mwiem, raz jeszcze powtrz, e
czyni tak poczynajc od grudnia 1987, bynajmniej nie z powodu
wrodzonego zbzikowania na punkcie sprztu elektronicznego, lecz
gwnie dlatego, e wyznae mi, i prowadzisz non stop diariusz spotka
ze mn i bdzie on dla Potomnych podstaw do lektury i prac
badawczych, przezornym ku przestrodze, roztropnym ku rozwadze,
idiotom ku nauce. Nie przeceniam zainteresowania Potomnoci nami
oboma, ale zbyt dobrze znam historykw sztuki i ich potrzeb grzebania
w mieciach, by uzna Twj diariusz za nieszkodliwe dziwactwo. W
swym licie z dnia 29.10.87 zacytowae mi fragmenty z owego diariusza.
Byy one dla mnie przykadem celowego rozminicia si z prawd, w
zamiarze przedstawienia mnie jako zarozumiaego bufona. Mog
niejednokrotnie nie pamita szczegw, mog myli si w ocenie, ale
wiem, jakich rzeczy. Nigdy w yciu nie powiedziabym w tej formie, w
jakiej zostay mi przypisane przez Ciebie. Wiele mona mi zarzuci, ale
zarozumiaym bufonem nigdy nie byem! Jedyn wic moj obron przed
potomnoci, o ile ta obu nas nie zlekceway (a to wydaje mi si
najbardziej prawdopodobne), jest gromadzenie tam, rejestrujcych kady
Twj kontakt ze mn, gdy mam powody domniemywa, i cay Twj
diariusz, jest rwnie nierzetelny, jak zacytowany mi, jego fragment.
802

Kasety ze stosownymi uwagami, dotyczcymi daty i godziny, skadowane

s od grudnia 1987. Masz prawo pisa diariusz, ja mam prawo nagrywa
diariusz. I nie mw, e Ci wielokrotnie nie uprzedzaem, bo fakt
uprzedzania jest po prostu wielokrotnie nagrany. Chowam to podobnie jak
Ty i nikomu tego nie odtwarzam, nawet sobie (poza kontrol jakoci),
gdy s tego ju cae kilometry.
Punkt 37: "O ile dobrze pamitam, nie zmuszaem Ci do szybkiej
decyzji...." Ano, le pamitasz, bo zmusie mnie do niej, bardzo
niegrzecznym monologiem telefonicznym, w odpowiedzi na moje
propozycje z dnia 3 stycznia br. Przypominam, e bylimy umwieni na
kwiecie 1994, a w grudniu miae tylko przedterminowo zobaczy
obrazy. Na ile byem je w stanie wybra sobie poprzednio, wiesz sam,
znajc mj skad, ktrego w zasadzie nie ruszaem prawie w ogle, by nie
spowodowa uszkodze.
Sprawa inflacji dolara: Oczywicie, skontroluj zaproponowane przeze
mnie rdo i zaakceptuj lub odrzu, ale odrzucajc, znajd inne rdo i
podaj mi je w rozsdnym terminie, a nie na tydzie przed odbiorem
obrazw, abym i ja mia czas je zweryfikowa. Pozwl, e podobnie jak
Ty chciabym mie rdo, jakiemu mog ufa (to cytat z Twego listu), a
nie pismo z jakiej instytucji, pozbawione piecztki, podpisu, nazwiska
osoby firmujcej oraz liczby dziennika, a operujce danymi, ktre samo
okrela asekuracyjnie jako "przyblione". Na takie wanie pismo i jego
"cise obliczenia" powoae si w grudniu 1993, czego nie chciaem
wtedy kwestionowa.
Co do "podgldania": Film nakrcony przez Gbskiego, zosta nakrcony
w dwa dni po telefonicznym zawiadomieniu mnie przez Ciebie, e
przyjedzie Twj fotograf i po duo wczeniejszym zawiadomieniu, e
bdziesz w Warszawie na koniec roku. Jego emisja miaa nastpi w
drugim dniu wit Boego Narodzenia 1993, a nastpia po Nowym Roku
1994. Poprzedni by nakrcony przed czterema laty i obrazy pokazane na
nim posiadasz ju u siebie od dawna. To w kwestii formalnej. Natomiast,
czym innym jest udostpnienie przeze mnie prasie lub telewizji dwch,
czy nawet dziesiciu obrazw, a czym innym zagldanie mi przez rami
przez ich odbiorc, co wie mi nerwicowo rce, jak to niejednokrotnie
ju wyjaniaem. Na koniec wreszcie: moja propozycja dotyczya czasu
przyszego, a nie ubiegego roku i wynikaa po czci z analizy tego, co w
803

ubiegym roku najbardziej mi utrudnio prac, a utrudnia mi j wizyta

fotografa i Twj przyspieszony o 4 miesice przyjazd.
Piknie pozdrawiam i piknie kaniam si te obu Paniom, majc
nadziej, e mj obecny list ubawi je tak samo jak poprzedni.
Zdzisaw
PS. Audycj oczywicie nagram, ale nie rcz za jako dwiku, bo
mamy aktualnie jakie zakcenia z TV kablowej, za antena zbiorcza jest
ju odczona.
Warszawa: sobota, 19 marzec, 1994. Godz. 10:25.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Zupenie zapomniaem o jednej rzeczy, a obawiam si, e i Ty zapomnisz.
W tym momencie dopiero sobie to uzmysowiem. Ow, gdy teraz po
witach przyjedziesz zabra obrazy, to potrzebne bd (tak jak robilimy
to przed laty) rewersy fotograficzne, bo nie sposb inaczej okreli
wizualnie obrazy, ktre prawie bez wyjtku przedstawiaj twarz lub
posta. Z prostego wyliczenia wynika, e w "komis" przejmiesz teraz 38
obrazw, z tego wprawdzie 10 tylko do "wczesnej jesieni", ale gdy dojd
potem, nowe, namalowane w tym roku, to byskawicznie zrobi si
kompletny burdel w tym, co Twoje, a co jeszcze moje. Metoda, ktr
przed laty stosowalimy, polegajca na rewersach fotograficznych, ktre
Ci zwracaem w momencie pacenia (co te okrelao w prosty sposb,
ktre obrazy nie s jeszcze zapacone), bya najlepsza z moliwych, ale
wtedy zdjcia robi Glinicki i mona byo potrzebne zdjcia mie na drugi
dzie. Teraz tylko Ty jeste w posiadaniu slajdw, tak wic musisz
przywie ich robocze odbitki, gdy inaczej wszystko si opni, trzeba
bdzie wynajmowa fotografa etc. Ja nie mam czym sfotografowa prac,
nie wspominajc ju o wywoaniu i odbitkach.

804

To tyle, piknie pozdrawiam i ycz Wam wszystkim Wesoych i

Zdrowych wit!
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 29 marzec, 1994. Godz. 9:07.
***
Marly le Roi, 2 kwietnia 1994
Drogi Zdzisawie,
Nie zamierzam wchodzi w szamotanin za budk z piwem.
Odpowiem wic tylko na dwa punkty z twego listu z 19 marca:
1. Absolutnie nie wiedziaem, e za kadym razem wchodzc do
twego mieszkania znajduj si w budynku UB i e kade moje
sowo jest nagrywane. O nagranie pewnej iloci rozmw sam
prosiem. Byo to na samym pocztku naszej znajomoci, gdy
chodzio mi jeszcze o spisanie ich i wydanie. Potem poprosiem o
to raz czy drugi, bo rozmowy zapowiaday si w jaki sposb
interesujce.
Przeciwnie nawet, ilekro prosiem o nagranie ocigae si,
mwie, e nie warto, e to zmusza Ci do wstania ze stoka, e
magnetofon nie dziaa itd.!!!
O tym, e byem nagrywany zawsze i automatycznie, zaraz po
przekroczeniu progu nie wiedziaem i teraz si o tym dopiero
dowiaduj.
Piszc w licie z 12 marca, i prosz o "nie nagrywanie po cichu"
zamierzaem zoliwie zaartowa. Tego, e na olep trafi w sam
dziesitk nie przypuszczaem.
Osobicie wisi mi to, co zostao nagrane, bo nie mam nic do
ukrywania, a na tych, ktrzy tego odsuchaj za ile tam lat, gdy ju
bd w grobie niewiele mi zaley. Nawet wic gdyby miano mnie
805

oceni jako paranoidalnego schizofrenika,

zmartwiony. Raczej rozbawiony.

nie

jestem

tym

Co do Ciebie, w diariuszu jaki prowadziem w latach 85-88 (po

czym zaprzestaem pisania go widzc, i si powtarzam - bo po
prostu rzeczywisto si powtarzaa i powtarza si do dzisiaj)
przytaczam cise fakty i Twoje wasne sowa, ktre spisywaem na
gorco, zaraz po wyjciu od Ciebie, tak, i miaem je wieo w
pamici. Istniej zreszt Twoje listy, ktre potwierdz moje oceny i
fakty, ktre przytaczam.
Wszystko to jest napisane po francusku, bo tym jzykiem pisz od
30 lat. Kiedy bd to musia w caoci przetumaczy na polski,
(co ju po czci poczyniem w czasie ostatnich wakacji letnich w
93 roku). Wtedy chtnie dam Ci to do przeczytania, bo nie widz
celu w spisywaniu czegokolwiek "po cichu" bez dania osobom, o
ktrych mwi, monoci sprostowania lub skomentowania moich
sprawozda. Jednostronne zapiski nie s wiarygodne. A o ile
niewiele mi zaley na moralnej i psychiatrycznej opinii, jak mog
mie o mnie przyszli czytelnicy, o tyle nie chc by moja kronikarska
rzetelno moga by przez kogokolwiek poddana w wtpliwo.
Nie jestem jedynym aktorem tej blisko 800 stronicowej opowieci.
Wszystkim wystpujcym w niej osobom (o ile nie zmary, a zmaro
ju ich z sze) dam okazj do jej przeczytania w caoci (by nie
tylko posmakowali osobistych kawakw, ale rwnie poczuli smak
caego sosu, w ktrym bd konsumowani) i skomentowania
dotyczcych ich samych fragmentw.
W notkach na dole stron, drobnym drukiem zostanie zamieszczona
cao, bez cenzury, ich komentarza. Jeli nie bd sobie yczyli
czegokolwiek komentowa lub odpowiedz mi kilkoma grubymi
sowami (a takich bdzie wikszo), to rwnie zostanie
odnotowane.
2. Drugi punkt wart odpowiedzi to odbir obrazw:
Nie zamykam tego rozdziau. Jeli jednak mielibymy wrci do
odbioru obrazw "kilka razy do roku" (jak to przewiduje nasza
umowa), to oczywicie jest wykluczonym by odkada sobie
806

"kandydatw" na punkt 37, tak by mc na koniec roku wybra z

nich najlepszych 5. Nic takiego w naszej umowie nie zostao
przewidziane i naturalnie nie zgodz si by sobie jednostronnie
dopisywa jej nieistniejce postanowienia. Za kadym odbiorem
przeze mnie kolejnej partii obrazw wycofasz ich tyle ile chcesz z
punktu 37. Jeli si pomylisz i za szybko wyczerpiesz t pul lub za
wolno i umkn Ci najlepsze obrazy, tym gorzej dla Ciebie, tym
lepiej dla mnie. Kade inne rozwizanie jest wykluczone, (bo
oczywicie tylko gwoli "jasnoci" uywam twoich ulubionych
sformuowa i wykrzyknikw).
Bd w Polsce 10 kwietnia. Musimy wwczas dokona
ostatecznych ustale, co do obecnie malowanych (a nie
namalowanych) w 94 roku obrazw. Bdziesz mia dziesi dni (i
nocy) na kombinowanie, eby mi da na koniec pisemn, wic
odpowied.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twej ony cauj
Piotr
***
Zdzisaw Beksinski) ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Odpowiadam na Twj list z dnia 2 bm., ktry dorczye mi osobicie w
dniu przyjazdu.
Ad. punkt 1: Ciesz si, e uzyskalimy wzajemne zrozumienie: Gdy
patrzymy w Przyszo, to Tobie Vox Populi "wisi", za mnie "nie wisi".
Tak wic nasze postpowanie, modulowane jest tymi wanie
wytycznymi. Jeli nasze spotkania nagrywam, to wanie z tego powodu,
ktry pod koniec punktu pierwszego poruszasz, a mianowicie, e sze
opisywanych osb ju zmaro. Nie chciabym, by nasz kontrakt przedua
si a po seans spirytystyczny, na ktrym musiabym wszelkie swe
zastrzeenia wystukiwa, co dla ducha jest okropnie mczce.
807

Ad. punkt 2: Nasza umowa, zezwala mi, na zatrzymanie sobie 5 obrazw

z rocznej produkcji. Nie ma tam oczywicie nic o "kandydatach na punkt
37", ktrych wymyliem ad hoc, by uatwi technicznie, odbieranie
obrazw, kilka razy w roku. Jeli Ci ta formua nie odpowiada, to odbieraj
obrazy raz w roku lub (jak sam teraz, po przyjedzie, zaproponowae) raz
na dwa lata. Mona te wyobrazi sobie i inne warianty. W kadym razie
ja mam prawo do wybrania sobie 5 obrazw z rocznego plonu pracy, a nie
z procznego, kwartalnego, czy jeszcze inaczej i z tego prawa nie
zrezygnuj! Powiedziae mi wtedy wieczorem, gdy omawialimy t
spraw, e jeli na Twj pomys si nie zgodz, to alternatyw jest
wypowiedzenie mi "wojny". Nie bardzo wiem, na czym ta wojna miaaby
polega. Jak uczy dowiadczenie, wojna nikomu nie wychodzi na
zdrowie, zastanw si wic PO CO chcesz j sprowokowa?!
Wreszcie sprawa terminw odbioru. Zrb jak Ci wygodniej, z tym, e nie
przy kadym rozwizaniu bd w stanie wykona samemu opraw
obrazw, o czym ju pisaem. Zawiadom mnie tylko teraz, ktr wersj
wybierasz, bo w zalenoci od wersji, musz dostosowa si do niej a
priori technicznie, np. przebudowa pki, st i regay, zunifikowa czy
te zmniejszy formaty, aby po p roku, czy po ptorej roku, nie "zatka
si", bez moliwoci manewru. Zreszt jest to jeszcze do szczegowego
omwienia.
To tyle. Cze!
Zdzisaw
Warszawa: czwartek, 14 kwiecie, 1994. Godz. 13:06.
***
Marly le Roi 4 maja 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
A) Porobiem ju rewersy, ktre niniejszym przesyam:
1. Ogem w kwietniu br. wziem ze sob do Parya 72 nowe
obrazy.
808

2. Z tego 24 byy Ci przeze mnie od razu zapacone w ramach

ryczatu. Nale one definitywnie do mnie. Ich rewersw nie
wysyam, bo nie ma, po co.
3. Prcz tego trzy obrazy z pkt. 37 wymieniem od Ciebie i nale
one rwnie definitywnie do mnie. Ich rewersw rwnie nie
przesyam, bo nie ma, po co.
4. Natomiast przesyam rewersy czterech obrazw, ktre ju od lat
nale do mnie i znajduj si od dawna u mnie w Paryu, a ktre
nale Ci si za wyej wspomnian wymian i ktre przywioz przy
pierwszej okazji samochodowej lub przy okazji przyszorocznych
wystaw w Polsce.
5. Pozostaych 45 obrazw wziem w "komis". Tych rewersy
podpisane przeze mnie niniejszym przesyam.
6. Spord nich 10 mam zakupi jesieni po 8.400 Fr. i 3 po 1350
$.
B) Pani Wrblewska z Kordegardy napisaa do mnie z propozycj
wystawy, jak je nazwaa, "biaych" obrazw i twoich wspczesnych
rysunkw, na wypadek gdyby wystawa u ks. Przekaziskiego nie
wypalia.
Poniewa wypali, zaproponowaem jej, zgodnie z twoim projektem,
wystaw w Kordegardzie, w maju i czerwcu 94 r. rwnolegle z
wystaw u Przekaziskiego. Byaby ta wystawa sporzdzona z
obrazw, ktre obecnie zatrzymae z pkt. 37 i czego, co by
domalowa w midzyczasie i chciaby pokaza jako "najnowszy
krzyk". Zobaczymy, co pani Wrblewska na te propozycje odpowie.
C) Dodaj, i wystawa bdzie rwnie miaa miejsce w Katowicach,
o ile pani Sikorska z miejscowej BWA zaakceptuje miesice letnie,
oraz w Poznaniu u pana Rosiaka, ktry chciaby mie obrazy
wczesn wiosn 95, przed Warszaw.
W sumie wic, prowizorycznie i pod warunkiem e wszyscy zgodz
si na terminy:
- w marcu 95 wystawa bdzie w Poznaniu,
809

- w kwietniu - czerwcu u Przekaziskiego,

- w lipcu - sierpniu w Katowicach
- a we wrzeniu w Lodzi.
O ile pan Guchowski z krakowskiej BWA, do ktrego napisaem,
wyrazi ochot na wystaw i zgodzi si na proponowany przeze
mnie termin, wystawa bdzie miaa miejsce pn jesieni w
Krakowie. Po czym obrazy odczekaj do wiosny w Polsce, a drogi
bd bezpieczne i wrc do Parya.
D) Jeli jednak bd jakie uszkodzenia na obrazach (a jak znam
Polakw to bd i to liczne), przed powrotem do Francji poprosz
Ci o retusze i naprawy. Licz tu na twoj pomoc, bo bez niej albo
z wszystkiego w ostatniej chwili zrezygnuj ze strachu, e co si
stanie a ja zostan z poniszczonymi obrazami, albo przez cay 95
rok bd przeywa mki na myli, o ktrych ju teraz wos mi si
jey na gowie.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr Dmochowski
***

810

Parasol
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 o2-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Wysyam w zaczeniu katalog Waka, ktry w dniu Twego
wyjazdu, przynis wieczorem dla Ciebie. Przepraszam, e z takim
opnieniem, ale mielimy pocztkowo kopoty z wozem (robiono przy
811

nim przez dwa tygodnie, w czym pomogy te strajki i zwizane z

nimi wyczenia prdu). Utrudniao to szybki dojazd na Poczt.
Potem przystpiem do gruntowania formatw na zapas, bo ju mi si
skoczyy, co zajo czas do przedwczoraj. Do jutra mamy jeszcze
czterodniowy okres witeczny i nic nie jest czynne, ale jutro ju wyl.
By tu wczoraj przez pewien czas Nyczek z dzieckiem, wic nie
bardzo dao si porozmawia, bo may angaowa sob nieustannie
wszystkich. Nyczek przywiz mi katalog aukcji u Starmacha. Ja
wogle zapomniaem o tym, e 8 bm. ma by aukcja z dwoma moimi
obrazami, o czym mwie mi w trakcie swego pobytu. Byem wtedy
tak przemczony (od lat moje ycie jest uregulowane do poziomu
wojskowo-klasztornego i wszelka nieregularno, po dwch dniach,
powoduje ten sam efekt, jak bezsenno poczona z
przepracowaniem), e nie za bardzo kojarzyem to, o czym mwisz.
Nic Nyczkowi nie wspominaem o Twych planach, ale jak si wydaje
on wie wszystko lub prawidowo si domyla, a z nim zapewne
wszyscy zainteresowani. Obrazy s wystawione po 100 milionw i
Dom Aukcyjny "ma polecenie, by nie sprzeda ich niej ni po 200
milionw", tak wic waciwie wiadomo jest wszystko.
Ze swej strony uwaam, e jeli ju chciae wyrubowa cen, to
trzeba byo da nieco inne obrazy. Ale moe si nie znam na rynku
polskim, jeli w ogle takowy istnieje, tym niemniej mona
przewidzie dwie ewentualnoci: albo obrazy nie znajd nabywcy albo
znajd (w co wtpi). W tym pierwszym wypadku sprawa jest jasna (i
co gorsza dla, wszystkich), w tym drugim nic nie zyskujesz, bo masz
wprawdzie co w rodzaju monopolu na mnie w Paryu (mimo
konkurencji Wahl), nie masz jednak takiego monopolu w Polsce, bo s
tu rozproszone po ludziach dziesitki mych obrazw i ewentualny
sukces aukcji spowoduje, e natychmiast wszystkie galerie w Polsce
wypeni si mymi obrazami i pytki rynek zatka si zanim jeszcze
powstanie! Nie wspominam ju, e bd musia wyczy telefon, bo
otrzymam, co najmniej tuzin propozycji zasilenia swymi obrazami
aukcji na rzecz dzieci z zespoem Downa, na rzecz wdw po onierzach
pomordowanych na Wschodzie, na rzecz budowy domu starcw dla
zasuonych artystw sceny i tak dalej... Nieuchronnie wyjd na
kanali, ktrej obojtny jest los blinich...
812

Wczoraj bylimy na daczy ojca Bogdana Winiewskiego (mego

przyjaciela, ktry pomaga Ci w adowaniu obrazw) gdzie zapewne
bd wykonywa w lipcu, wraz z Bogdanem, podobrazia na nastpne
lata. Jest to 63 kilometry od naszego parkingu, ale rzeczywicie jest
tam miejsce i s warunki do wykonania tej roboty. Oby tylko si mi
starczyo, bo staj si coraz bardziej niewydolny fizycznie. Licz
gwnie na pomoc Bogdana, ktremu mog zaufa, gdy jest sto razy
dokadniejszy ode mnie i zna si doskonale na stolarce.
No to i tyle. Piknie pozdrawiam i cz ukony dla Pani.
Warszawa: wtorek, 3 maj, 1994 Godz: 9:27
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Twj przedwczorajszy telefon, ktry odsuchaem dopiero pnym
wieczorem, nie by szczytem precyzji formuowania, (co zawsze mnie
zarzucasz), tym niemniej tyle rozumiem, e Wrblewska napisaa do
Ciebie, a Ty zatelefonowae i nagrae si na jej reponderze. Co do
szczegw, tzn. co waciwie zostao ustalone, czy te zaproponowane
przez Ciebie, to nie jestem pewien, ale chciabym tu ustosunkowa si
wycznie do Twej, zoonej mi propozycji, bym zrobi jeszcze jakie
obrazy z serii "biaej" do Kordegardy.
To nie o to chodzi bym nie mia na to ochoty, ale jak ju wielokrotnie Ci
mwiem, NIE UMIEM sobie zaplanowa twrczoci, bo efekt bdzie
taki, jak z owymi 16 obrazami sprzed lat, nie wspominajc ju o tym, e
strac ochot do ycia, malowania i wszystkiego, optany tylko jedn
myl, by jak najszybciej zrzuci ze siebie jarzmo zobowizania.
Malowanie (w moim przypadku) moe by wycznie czynnoci
spontaniczn, bez narzucania sobie niczego. Ono musi si kierowa samo
sob i impulsem. Nie wykluczam w tej chwili, e namaluj jeszcze sporo
813

obrazw "biaych", ale nie wykluczam te, e nie namaluj ju adnego, a

pjd, np. torem pewnej geometryzacji, ktra teraz mi chodzi po gowie.
By moe te, e namaluj sobie wreszcie, jak ju wspominaem w
rozmowie, te kilka powtrek z ukrzyowania "dla siebie", ktre (o ile mi
"wyjd" tak jak sobie to wyobraam), zostawi sobie jako "punkt 37".
Mam w ogle kup planw, ale nieostrych" i dopiero kontakt z
powstajcym obrazem w trakcie jego kreacji, pozwala mi na ich
sprecyzowanie. Nie mog wic wykluczy, e w marcu lub kwietniu
przyszego roku, bd mie jakie obrazy, ktre (mimo zastrzee, ktre
mam w tej chwili) zechc jednak zademonstrowa na wystawie, nie mog
jednak tego konkretnie zaplanowa i obieca.
Na dodatek za systematyczn prac, o ile Bg pozwoli, wezm si nie
wczeniej ni na jesieni. W lecie, bd musia wykona te podobrazia na
due formaty i kwadraty, co moe mnie fizycznie cakiem wykoczy.
Miaem te pomys na przerbk sztalug, tak by mona byo malowa
szersze obrazy, ale to pocignoby za sob przerbk stou, owietlenia
nad sztalugami i kilku skomplikowanych instalacji (w tym instalacje
mikrofonowe!), ktre musiabym inaczej poprowadzi, a to robota na cae
tygodnie, wic chyba na pewno zrezygnuj. W najbliszym czasie musz
zacz starania o nabycie i przetransportowanie na dacz do Bogdana pyt
pilniowych i cikich pyt wirowych na budow blatu, na ktrym
bdziemy przecina formaty, co dla czowieka, ktry w transporcie
zaleny jest od ony, a ona ma kup innych obowizkw na gowie, nie
jest spraw prost. Szczeglnie, e nie kady typ pyty i nie kady jej
format bdzie waciwy, moe wic trzeba bdzie jedzi tam
wielokrotnie. To wszystko trzeba organizowa w odlegoci ca 40 km.
poza granicami Warszawy, w jakim Koniku Grnym czy Koniku Maym,
gdzie s magazyny drewna, najbliej pooone w stosunku do daczy
Bogdana. Wraz z wiekiem kada praca techniczna napawa mnie coraz
wikszym przeraeniem, e nie podoam et c., et c. Marz te o jakim
urlopie, o ile babk uda si przekona do tego, by zostaa z pielgniark,
ktra mogaby u nas zamieszka. Jestem przemczony, na urlopie
duszym ni 10 dni, nie byem nigdy w yciu, na ostatnim urlopie 8
dniowym, ktry by nie by rodzinnym pogrzebem, byem jeszcze w 1987
roku. Ma to oczywicie swoje dobre strony, polegajce na tym, e
pogrzeby rodzinne wspominam z reguy jako przeycia mie i
odprajce.
814

Tak wic nie mog si do niczego zobowizywa. Operujmy tym, co ju

jest, ale jak mi si wydaje, daoby si z tego wykroi wystaw "biaych"
obrazw w Kordegardzie i pozostaych u Przekaziskiego, tak jak to byo
pocztkowo planowane. Tak mi si wydaje, ale to zaley od ludzi i
realiw. Kordegarda (wydaje mi si) jest bardzo maa i niewiele wiksza
od Galerii Wahl, ale mwic prawd w yciu tam nie byem. Moe si
myl.
No to tyle. Wysaem wczoraj paczuszk z katalogiem Waka, ale nie
chciao mi si ju jej rozpakowywa, by dopisa ten list.
Trzymaj si kupy, ukony dla Pani.
Zdzisaw
Warszawa: czwartek, 5 maj, 1994. Godz. 10:07.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Pisz szybko, bo nie jest wykluczone, e jutro rano unieruchomi mi lew
rk tak, e pisanie na maszynie bdzie przez czas jaki uniemoliwione.
Zrobia mi si torbiel, czy co w tym stylu na stawie okciowym i
potrzebny bdzie zabieg, po ktrym, jak powiedzia Noszczyk, trzeba
bdzie rk "na czas jaki" unieruchomi, aby nie byo nawrotu, nie wiem
na jak dugo i w jakim stopniu. Palet w trakcie pracy mog od biedy
trzyma na parapecie, ale z pisania nic nie wyjdzie, bo umiem to robi
wycznie obiema rkami.
Otrzymaem wczoraj wieczorem "Rewersy" i list, w ktrym piszesz
dokadnie o tym, co zostao ustalone z Wrblewsk. Poniewa uywasz
tam okrelenia "zgodnie z moim projektem", musz podkreli raz
jeszcze, e nie mog si zobowiza do niczego, co nie zostao jeszcze
namalowane, z przyczyn, ktre ju wyuszczyem w poprzednim licie.
Bez zobowizania z mej strony, galeria nie moe zaplanowa wystawy.
Mj, a raczej Wrblewskiej projekt, polega na wystawieniu w
815

Kordegardzie wycznie obrazw "biaych", a pozostaych u

Przekaziskiego, ktre by moe bd, ale nie wiadomo co to bdzie i czy
bdzie. O ile ilociowo wszystko da si upchn u Przekaziskiego to
Kordegarda upada, chyba, e wymylicie jaki wariant nie angaujcy
tego, czego jeszcze nie ma i nie wiadomo czy bdzie.
I to by byo na razie wszystko. Dzikuj za ksik z reprodukcj mego
obrazu. Twoje zaproszenia dotary do zainteresowanych, o czym
powiadomi mnie wczoraj Noszczyk. Pozdrowienia dla Was obojga.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 10 maj, 1994. Godz. 8:58.
***
Marly le Roi, 11 maja 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na Twj list z 3 maja.
Zachcony lekcjami i pouczeniami skierowanymi do mnie w
zakresie handlowania twoimi obrazami chciabym niniejszym
wyrazi kilka wskazwek jak masz na przyszo malowa:
Malujesz obecnie w kilku tendencjach, z ktrych jedne s do
zaakceptowania, natomiast inne s bdne i powiniene od nich
odstpi. Szczeglnie nieudanymi s kolorowe ciapki i kropki,
ktrych jest na obrazach caa tcza, a ktre maj by turnerowskie,
lecz turnerowskie nie s. Ja natomiast po pewnym czasie zatkam
sobie tymi i im podobnymi prbkami resztki wolnego miejsca w
moim mieszkaniu, nie majc z tym, co robi, bo ani nie mogc tego
nikomu pokaza ani, oczywicie, nie majc najmniejszej szansy
tego sprzeda.
Od dzisiejszego dnia, przez dwa nastpne lata, ktre miay by
odpoczynkiem od twoich listownych agresji bd Ci przyjacielsko i
serdecznie wytyka takie czy inne posunicia w twej twrczoci i
816

wyraa opinie na temat konsekwencji, jakie wynikaj z twych

nieprzemylanych prb. Dla twojego dobra oczywicie i z
najlepszymi intencjami.
Pozdrawiam Ci serdecznie i onie Twojej rce cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Jak si chce co zrobi szybko, to potem trzeba uzupenia, co w sumie
trwa duej, ni gdyby si napisao rzecz w spokoju. Idc rano po zakupy,
wrzuciem ju poprzedni list do skrzynki, a potem dopiero zaczem si
zastanawia nad inn spraw, a mianowicie ewentualnymi uszkodzeniami
w trakcie wystaw. Rzecz jasna, e wszystko, co tylko bdzie si nadawao
do naprawy, to naprawi, ale gdy skojarzyem sobie to, co mwilicie w
Warszawie o Waszych lunych ramach, z niedopowiedzeniami w sprawie
wystaw na terenie Polski, to nasuny mi si pewne obawy.
Jeli wystawa ma kry po Polsce, to jedna rzecz musi by zafiksowana na
amen: Wszystkie obrazy musz by oprawione w ramy w sposb stabilny i
trway. Co to znaczy? STABILNY tzn. zabezpieczone przed swobodnym
przesuwaniem si w ramie w jakimkolwiek kierunku przy pomocy np. wielu
gwodzikw (tak jak to ja robi) i podkadek, ktre su do zredukowania
luzw. TRWAY tzn. w ten sposb, by nie dao si tego atwo wyj z ram dla
celw reprodukcji, transportu etc. Np. gwodziki mog by, jak to robiono
dawnymi czasy, zabezpieczone przez obklejenie od tyu tam pcienn lub
papierow. Jeli NIE DAJ BG ramy bd jechay oddzielnie, a obrazy
oddzielnie, tak jak to robisz we Francji, to musisz by osobicie przy kadym:
transporcie, montau i demontau. TEGO NIE MONA POWIERZY
WYKWALIFIKOWANYM PRACOWNIKOM!!! Jeli zaufasz obietnicom
Galerii, e nigdy nie mieli przypadku, by co si uszkodzio, e gwarantuj
pene bezpieczestwo, to na pewno bdziesz mie uszkodzenia. Jeli obrazy
pjd bez ram, do wprawienia dopiero przed powieszeniem, to ju uszkodzenia
masz jak w Banku! Nie bez przyczyny moje ramy stanowi co w rodzaju kasy
pancernej i moe nie s adne, ale trudne do demontau i rozbicia przez
817

Wykwalifikowanych Pracownikw, ktrych kwalifikacje w tym zakresie s

rzeczywicie doskonae.
Ramy powinny mie w sposb trway przymocowane uchwyty, za ktre obrazy
zostan powieszone, bo inaczej wykwalifikowani pracownicy wbij Ci tam
ordynarne gwodzie. Uchwyty te musz by przymocowane tak, by w razie
pakowania nie spowodoway destrukcji (wykwalifikowani pracownicy przyjm
najbardziej idiotyczny wariant z wszystkich moliwych do wyobraenia
wariantw pakowania, np. metalowymi uchwytami maego obrazu do czoa
innego, wikszego obrazu i naley im to uniemoliwi).

Naley przyj za aksjomat to, e wchodzc w ukad z

Wykwalifikowanymi Pracownikami, wchodzisz w ukad z egzaltowanymi
pgwkami pci obojga, wyposaonymi przez natur w same lewe rce.
Nie wiem czy dotyczy to te Muzeum Archidiecezji, bo by moe
dyscyplina kocielna, wytworzya tu inne wzorce zachowania, tym
niemniej wszystkie inne instytucje zachowaj si dokadnie tak, jak to
opisaem.
Myl zreszt, e z tego wszystkiego zdajesz sobie ju spraw, ale nie
szkodzi o tym napisa raz jeszcze. To tyle. Cze.
Zdzisaw
Warszawa Tuesday, May 10, 1994. 10:26 AM
***
Marly le Roi, 17 maja 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Dostaem przed chwil dwa Twoje listy z 10 maja w odpowiedzi na
mj zawierajcy rewersy oraz poruszajcy spraw Kordegardy i
niebezpieczestwa uszkodze podczas wystaw w Polsce w
przyszym roku.
Po pierwsze dzikuj za ewenement, jakim jest zwracanie si do
mnie nie opieprzajc mnie, nie pouczajc, nie dajc lekcji
818

apodyktycznym tonem lub czego tam nie nakazujc walc w takt

pici w st. To odwieajce.
Co do meritum:
- Oczywicie wystawa w Kordegardzie byaby zrobiona z ju
namalowanych obrazw, ktrych jest wystarczajca ilo by
zapeni muzeum Przekaziskiego i Kordegard w tym samym
czasie. Nie wiem natomiast czy w ogle dojdzie do wystawy w
Kordegardzie, bo pani Wrblewska nie odpisaa mi jeszcze czy
wystawienie obrazw u niej z jednoczesnym wystawieniem u
Przekaziskiego j interesuje.
- Jest ewidentnym, e bior pod uwag stopie sumiennoci i
kultury pracy "Wykwalifikowanych Polskich Pracownikw" (dodaj
"Polskich" bo tu z tym nieco lepiej, cho tutejsza klasa robotnicza i
inteligencja pracujca te potrafi waln tak, e a hej.....)
Jest wic ewidentnym, i obrazy bd na mur przygwodone do
ram, e wolne miejsce midzy obrazem a ram bdzie wypenione
filcowymi wkadkami, e ramy bd identyczne a wic nie bdzie
obawy, i jeden obraz wpadnie w drugi, e w kadej bd
porobione dziurki na tak zwane "pytony", to znaczy na ruby w
ksztacie ptli, ktrych ja dostarcz z gry wystarczajc ilo.
Wreszcie jest ewidentnym, i albo ja, albo opacony przeze mnie
Kepler bdzie obecny przy kadym rozpakowywaniu i zawieszaniu,
oraz kadym odwieszaniu i pakowaniu, bo bez tego nawet z
najwikszymi zabiegami i ostronoci, Wysoko Wykwalifikowani
Polscy Specjalici porobi uszkodze, co niemiara.
Wreszcie przypominam, i mimo dziesicioletniego, nieustannego
taca z Twoimi obrazami z czwartego pitra na parter i z powrotem
oraz wysyaniem, przewoeniem i przemieszczaniem ich w
kierunku czterech stron wiata raz tylko, na dugoci okoo 1
centymetra zarysowaem obraz "damy z flakami".
Na koniec dodaj, i ciesz si, e nie wrzasne od razu: niczego
nie tkn, retuszowa nie bd, to nie moja sprawa, rb sobie sam,
ja mam nerwic!
819

Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.

Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Nastpio chyba nieporozumienie z tym transportem pienidzy, ale nie
poczuwam si do winy. W pierwszym dniu lipca zadzwonie, e
przekaesz w dniu dzisiejszym cz pienidzy przez Twoj Teciow i
mam je odebra na Okciu o godz. 20:50. Nie byem wtedy pewny czy
bd w Warszawie, gdy byo kilka nie dopracowanych terminowo spraw,
nad ktrymi nie do koca panowaem (zamiar urlopu, termin cicia na
due formaty na daczy poza Warszaw i przyjazd rodziny z Dynowa w
sprawach prawno-spadkowych), a kada z nich wpywaa na pozostae za
termin adnej z nich nie by do koca sprecyzowany. Na moje jkanie,
odpowiedziae, e moja obecno na Okciu nie ma adnego znaczenia
(powtarzajc to dwukrotnie), bo wtedy pienidze odbierze Szczyciska i
przekae mi w innym terminie.
Wczoraj wykonae telefon wyrzucajc mi, e nie zawiadomiem Ci o
swym wyjedzie. Nie zawiadomiem, bo wg Twych wasnych sw nie
miao to adnego znaczenia. Zreszt nie byo o czym, bo dzi specjalnie o
godzinie 19:55 wrciem do Warszawy, by wyjecha na Okcie, ale
zastaem nagrane kolejne trzy telefony i zawiadomienie, e Teciowa nie
chciaa zabra forsy. wiadczy to o jej rozsdku, bo Okcie jest jednym z
najniebezpieczniejszych punktw Warszawy, jeli idzie o przekazywanie
gotwki, tym niemniej byem na czas i bybym te na Okciu, gdyby nie
to, e impreza zostaa odwoana.
Tak wic pozostaje czeka do jesieni. Piknie pozdrawiam i cz ukony
dla Twej ony.
Zdzisaw
Warszawa: niedziela, 10 lipiec, 1994. 20:43.
820

***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Jestem prawie pewien, e to Ty udzielae poprzednich informacji na
temat niej podpisanego tym dzielnym ludziom z Orodka Sztuki
Wspczesnej. Przed chwil otrzymaem list, ktrego xero znajduje si na
odwrocie. Jeli masz jakie nowe informacje na mj temat, bd tak miy
wysa je pod adres wskazany w nagwku.
U mnie nic nowego. W rezultacie nie bylimy na adnym urlopie, ale
mam za to nacite 120 arkuszy 98 x 132, oraz 120 arkuszy 98 x 98. Przez
miesic upaw, praktycznie w ogle nie malowaem. Temperatura w
mojej pracowni, nawet z dala od okna, wynosia w dzie ca +39C, a na
balkonie gdzie tworzy si swego rodzaju inspekt (mimo otwartych
okien), temperatura dochodzia czasami do 52C. Upalne noce nie
pozwalay wypocz. Tylko babunia czua si wietnie. Jedno na tym
wiecie jest pewne: w 2100 roku babunia przekroczy 200 lat.
Dugowieczno zawdzicza wielkim uszom i unikaniu przecigw.
Jedynym ratunkiem dla mnie i ony w tym okresie upaw byy przecigi,
ale wg babuni przecigi s rdem wszelkiego nieszczcia i nawet
ydowski spisek jest niczym w porwnaniu z ich destrukcyjnym
wpywem na ducha i ciao. Tak wic dramatom nie byo koca.
Z pism, o ktre prosie mam "Przekrj" oraz wycinek z moim wywiadem
w "Rzeczpospolitej", ktry uzyskaem dziki Turlejskiej, bo gdyby nie
telefon od niej z informacj, e to ma i e to wycia, w ogle nie
wiedziabym, kiedy to wyszo. Rynek wydawniczy jest teraz tak olbrzymi,
e takie pisma jak "Rzeczpospolita" w ogle nie s w kioskach widoczne
spod rozmaitych Skandali, Sexretw, Hustlerw itp. Co do Przekroju, to
nawet nie wiedziaem, e jeszcze si ukazuje! Dostaem dziki Nyczkowi.
Mam te jaki kretyski i krytyczny artyku na mj temat, w jakim
przyniesionym mi przez Winiewskiego, poetyckim kwartalniku Akcent.
Nie dlatego kretyski, e krytyczny, gdy potrafi wznie si ponad
osobiste ambicje, gdy idzie o oceny. Kretyski, dlatego, e kretyski.
821

Co jeszcze wicej: 16 sierpnia by pogrzeb Kuduka. O terminie

dowiedziaem si z "Gazety Wyborczej". Przyszo troch
"utalentowanych", wrd ktrych zlokalizowaem np. Stasysa i chyba
Myjaka. Innych twarzy nie znam lub nie pamitam. Natknem si te na
Dzikowsk, a Zosia na Dyksisk. Nie wiem czy Kuduk przed mierci
nawrci si, czy te pogrzeb kocielny zawdzicza zaprzyjanionemu
staruszkowi ksidzu, ktry przemawia w kociele.
No i to by byo tyle. Piknie pozdrawiam Was oboje.
Zdzisaw
Warszawa: pitek, 26 sierpie, 1994. 15:11.
***
Marly le Roi, 3 wrzenia 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
1. Otrzymaem twj list z kserem korespondencji, jak przesao Ci
Centrum Sztuki. Odpisz na ich prob, cho prcz dwch wystaw
w naszej galerii (twoich dawnych i nowych obrazw) nic si nie
zdarzyo od ubiegego roku.
2. W pimie "Pani" z wrzenia br. ukaza si artyku niejakiej pani
Banach, ktry zredagowaa po rozmowie ze mn i po ostatniej
wystawie szarych gw. Bardzo Ci prosz o nadesanie mi caego
numeru. Koszt zwrc.
3. Przyszed na twoje nazwisko katalog sprztu, ktry by moe
Ci zainteresuje. Wysyam go niniejszym.
4. Jestem troch zakopotany jedn z krakowskich wystaw, bo
Paac Sztuki da tak wysokich opat, e bd musia zrezygnowa
z wystawienia w nim 70 obrazw z lat 83-90. Tak wic tylko 40
najnowszych obrazw wystawi w krakowskim Midzynarodowym
Centrum Kultury w grudniu 95.
822

Muzeum poznaskie i, co najdziwniejsze, muzeum wrocawskie,

wykrciy si przeadowanym programem i nie chc Ci wystawia.
Za to nalega BWA w Katowicach i w Bielsku Biaej. Czy bd w
stanie ich zadowoli jeszcze nie wiem. Natomiast chciabym by po
Warszawie, Lodzi i Krakowie wystawa znalaza si w gdaskim
Muzeum Narodowym. Na co owo Muzeum wyrazio zgod.
5. Mam natomiast powane kopoty z ramami, bo na to by wystawi
110 obrazw musz dorobi 40 ram za 9 tysicy dolarw, ktrych
obecnie nie mam.
Jeeli chcesz doczy do przyszorocznych wystaw w Polsce
jakie przez Ciebie posiadane lub nowo namalowane obrazy to
prosz Ci o obramowanie ich.
6. W cigu dwch najbliszych miesicy oczekuj na wpyw
pienidzy, ktry pozwoli mi uregulowa z Tob tegoroczne
rachunki. Ania przyjedzie do Warszawy, by Ci przywie pienidze.
ciskam Ci mocno a Twojej Maonki rce cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Wysyam "Pani", o ktr prosie. O dziwo bya jeszcze w kioskach!
Co do tego, e wystawa nie odbdzie si w Paacu Sztuki, a w innym
mniejszym miejscu, to tylko mog sobie pogratulowa. Paac Sztuki w
Krakowie, to dokadnie to samo, co Zachta w Warszawie i przyczyny
mej niechci s identyczne: za due sale, za wysokie stropy. Poza tym, jak
wiesz, wol skromniejsze ilociowo wystawy.
W sprawie innych miejsc, nie omielam si dawa adnych rad, bo
obawiam si reakcji takiej, jak po moich ("yczliwych" jak twierdzie)
823

radach w sprawie aukcji, a nie jest moj intencj prowokowanie

zadranie.
Jeli dawabym na wystaw jakie nowe prace, to oczywicie oprawi je
w domu. Tym niemniej, nie chciabym si w tej chwili do niczego
zobowizywa, gdy wymagaoby to ode mnie, by moe
przedwczesnego, zadeklarowania tegorocznego i przyszorocznego punktu
37. Inna te sytuacja byaby w maju 95, a inna w grudniu 95, jeeli idzie o
ilo moliwego do zadeklarowania punktu 37. W kadym razie jest to
oczywiste, e jeeli co wyjdzie z mojej pracowni, to bdzie przeze mnie
oprawione.
Jeeli idzie o fors, to raz jeszcze prosz o idealne banknoty, a dotyczy to
w tym samym, a nawet wikszym stopniu frankw. Tu wszyscy
kompletnie na tym tle powariowali, a kasjerki w Kantorach, tumacz to
tym, e ich odbiorcami s drobni ciuacze i jeli one kupi dla Kantoru
banknoty mao idealne, to potem maj trudnoci z ich zbytem. Z reguy
kupuj zotwki w Kantorach, bo s zawsze w zasigu, bo wymieniaj
szybko, bez kolejki i pac z reguy lepiej ni bank. Nigdy nie wymieniam
na raz wicej ni 100 do 200 $, bo takie jest tu ycie, e nie znam dnia i
godziny ewentualnej skokowej dewaluacji zotwki, ktr wygwkuje
Rzd. Przed kilkoma dniami odmwiono mi przyjcia nieomal nowej
studolarwki, bo miaa na rewersie dwie malutkie piecztki z jakich
arabskich bankw. Jeli jest na banknocie co nabazgrane chemicznym
owkiem lub dugopisem (wystarczy jaki znaczek!), to te nie chc tego
przyj. Kantory zmieniy si w salony numizmatyczne! Banki s nieco
bardziej liberalne, ale odmawiaj, gdy chc wymieni banknot, ktrego
nie chce przyj Kantor, na banknot nowy. Mog to jedynie wpaci na
swoje lub Zosi konto, a tego wanie obecnie unikam, jak diabe
wiconej wody, bo kupno w ubiegym roku nowego wozu, spowodowao
prawdziw lawin dochodze skarbowych, ktrym nie wida koca.
Skadalimy ju wielokrotnie dodatkowe zeznania (ostatnio o tym, e
podobno "zginy" moje ubiegoroczne zeznania na drukach PIT/32),
przesuchiwano wiadkw, sprawa cigle nie jest dla Urzdu Skarbowego
"wyjaniona".
To tyle z mojej strony. Piknie pozdrawiam Was oboje.
Zdzisaw
824

Warszawa: niedziela, 25 wrzesie, 1995. 12:57.

Verte !
(na odwrocie)
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Wczoraj, wraz z "Pani", wysaem list, ktrego duplikat jest na odwrocie,
ale poniewa nie chcieli tego na poczcie przyj jako przesyk lotnicz,
to obawiam si, e bdzie szo przez prawie miesic (Twj ostatni list,
ktry nadszed wraz z katalogiem mat. malarskich, datowany jest na 3
wrzenia, a otrzymaem go wraz z przesyk dopiero 23 wrzenia
wieczorem - szed przez 20 dni!).
W zwizku z tym wysyam list raz jeszcze, tym razem poczt lotnicz jak
to czyni zwykle. Nie ma w nim wprawdzie nic istotnego, poza prob o
nieuszkodzone banknoty, ale obawiam si, e jeeli bdzie szed przez 20
dni, lub jeszcze duej, to moe doj do Ciebie, gdy ju bdzie za pno.
To tyle dobrego. Piknie Was pozdrawiam.
Zdzisaw
Warszawa: Tuesday, september 27, 1994. 1:04 PM.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Napisze do Ciebie zapewne, taka jedna dziewczyna, ktra pisze prac
magistersk pt: "Elementy groteski w twrczoci Beksiskiego".
Przeprowadzaa ze mn ju dwukrotnie rozmowy; raz w styczniu, drugi
raz w marcu br., teraz przyniosa mi wywiady do autoryzacji, z tym, e do
profesora pjd bez autoryzacji, (bo jaki termin goni), a jeli praca
825

byaby wydana, to z autoryzacj, bo jest tam troch bdw rzeczowych i

przejzycze.
Powiedziaem jej, e jeeli napisze do Ciebie, to wylesz jej materiay na
mj temat, tzn. albumy, jeli s jeszcze w Twoim posiadaniu i katalogi
(np. ten od Hartla). Obiecaem to w oparciu o to, e wysyae takie
albumy tym, ktrzy poprzednio na mj temat pisali prace. Ona kupi
sobie nie jest w stanie nic, bo jest biedna jak mysz kocielna i nawet
przyjazd z Lublina do Warszawy by dla niej finansowym problemem. Ja
jej poprzednio poyczyem album nowych prac, ktry jest jeszcze w
moim posiadaniu (z reguy wszystko rozdaj i to jest ostatni, nieco
wymczony egzemplarz, jaki jeszcze mam - przedostatni daem niedawno
onie Jerki, w rewanu za jego album). Mam nadziej, e nie bdziesz
mia mi tego za ze, ju choby i z tego powodu, e ze studentw
wyrastaj w przyszoci specjalici i nigdy nie wiadomo, co jeszcze i kto,
moe si w przyszoci przyda.
Nazwisko i adres: Monika Skaryska, ul. Rckemana 4/52, 20-244
Lublin
I to by byo na tyle. Piknie Was pozdrawiam.
Zdzisaw
Warszawa 1 padziernik, 1994 godz. 15:28:27.
***
Marly le Roi, 1 X 94
Drogi Zdzisawie,
1. Dzikuj za "Pani".
2. Ciesz si, e wczysz do polskich wystaw jakie obecnie
tworzone obrazy. Uczulam Ci natomiast na spraw systemu
zawieszania, jaki musisz przewidzie w ramach, ktre do nich
dorobisz.
826

Twj system jednej dziurki w pasku pyty pilniowej wzmacniajcym z

tyu sztywno ramy nie zda egzaminu. Natomiast wkrcanie dwch
rub w boki ramy, jak to dotychczas ja sam robiem dla potrzeb moich
wystaw jest moliwe tylko raz czy dwa, bo drzewo, jakim si posugujesz
jest mikkie i albo od razu pka, gdy si wkrca rub, albo "wyrabia" si
szybko i nie mona po raz trzeci ju niczego wkrci. Ot obrazy bd
pokazywane w wielu miejscach, (bo doszy Katowice i Gdask, a moe
rwnie i Pozna) i za kadym razem dla celw transportu trzeba bdzie
ruby wykrci, po czym dla potrzeb zawieszenia obrazw znowu je
wkrci.
Moje ramy s z dbu i mona nawet sto razy wkrca i wykrca ruby
bez obawy, i w kocu wypadn. Ale w twoim drzewie, powtarzam, jest
to niemoliwe.
Tak wic pomyl o jakim innym systemie, atwym i porcznym,
pozwalajcym na czste zawieszanie i odwieszanie obrazw oraz na
przewoenie ich bez ryzyka uszkodzenia z pozostawionymi w ramach
hakami.

3. Obecnie wystawiamy na dwch poziomach twoje nowe olejne

obrazy (latem wystawialimy akrylowe gowy).
4. Bd bacznie uwaa na jako banknotw.
ciskam Ci bardzo a Twojej onie rce cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Pionowa listwa z pyty pilniowej z otworem, przybita do ramy, po tylnej
stronie obrazu, nie ma (i nigdy nie miaa w zamierzeniu) suy do wieszania
obrazw na wystawie, lecz wycznie na cianie, w domu osoby, ktra ten obraz
zakupi. Jej celem byo po pierwsze, przeniesienie napre z grnej czci ramy
na doln, gdy moje ramy byy i s zbyt wiotkie, by samodzielnie unie obraz,
a po drugie, zakrycie ewentualnych odpryskw tynku w miejscu, w ktrym
827

trzeba w beton ciany, wkrci zaczep do wieszania. W wypadku nierwnej

wagi obrazw po lewej i po prawej stronie, (co mogo powodowa krzywe
wiszenie na centralnym zaczepie), w kieszenie utworzone przez boczne pasy z
pyty pilniowej mona byo wsuwa przeciwwagi (np. kawaki pyty
pilniowej).
Na wielu moich obrazach, ktre oprawione w ten sposb, wisz ju okoo 20 lat,
dawniej w Sanoku, a teraz w Warszawie, nic zego si nie dzieje. Akceptuj z
przykroci fakt, e na Pary tego typu rama jest niedostatecznie prestiowa, ale
w zaoeniu chodzio o to, by ramy byy: tanie, atwe do transportu, i w
dostpny mi (finansowo i technicznie) sposb chroniy obraz przed
uszkodzeniem.
Dla celw wystawowych, zawsze wbijaem po obu zewntrznych stronach
ramy, blisko gry, dwa mae, cienkie gwodziki, ktrych ebki wystaway na
maksimum 1,5 mm po kadej stronie. Gwodzikw tych nie wyjmowaem po
ekspozycji, bo byy niedostrzegalne, o ile nie wiedziao si, e tam s. W
niektrych moich ramach tkwi tam do dzi. Informowaem tylko zawsze
ewentualnych wystawcw, e za nie wanie maj obrazy wiesza, bo jak
nauczyo mnie pierwsze dowiadczenie, w instytucjach zajmujcych si w
Polsce wystawianiem obrazw, do wbijania gwodzi suy zazwyczaj mosiny
przycisk z popiersiem Bolesawa Bieruta, za niedobrane wymiarowo gwodzie,
potrafiono przebi na wylot i uszkodzi nimi obraz. rubek nie wkrcaem, bo
po pierwsze w Realnym Socjalimie rubki wystpoway w handlu jeszcze
bardziej incydentnie ni gwodziki, a po drugie cienkie, polskie, socjalistycznochaupnicze, z reguy gwintowane a do ebka rubki, czasem bardzo atwo
uryway si w miejscu, w ktrych maszynka do robienia gwintu, uszkodzia
materia. Ale oczywicie, dobra rubka jest lepsza od gwodzika i w
dzisiejszych polskich realiach, wkrcabym rubki.
Wydawao mi si, e opisywaem Ci to kilkakrotnie. Jeli idzie o pakowanie do
skrzy to zawsze robiem skrzynie o centymetr wiksze, za wewntrz w
skrzyniach wklejaem odboje, co z jednej strony zabezpieczao ramy przed
ocieraniem si w transporcie o nie wyheblowane deski, a z drugiej strony
pozwalao na swobodne wsadzanie ram, wraz z wystajcymi, bocznymi
gwodzikami. Na dbowe ramy, nie byo mnie niestety sta, ani drzewiej, ani
obecnie.
I to by byo wszystko, co w obronie wasnej, na ten temat, mog zapoda, gdy
dotkno mnie Twoje stwierdzenie, e mj system oprawiania "nie zda
egzaminu" i powinienem co wymyli. Alici nie pisz tego po to, by Ci
zdenerwowa radami, tylko po to by w starszych obrazach, przy moich ramach
828

(o ile ich jeszcze nie usune) zrobi to samo, co ja. Cienkie, dugie rubki,
najlepiej wkrci jest przy samej grze ramy, tak, aby ich przeduenie po
przebiciu pionowego elementu ramy, wkrcio si w jej poziomy element. Po
wkrceniu, naley je tam po prostu zostawi, a nie wykrca po kadej
ekspozycji. Odboje w skrzyniach z kolei, jeli skrzynie miayby suy
wielokrotnie (a w Polsce, jak wynika z Twego listu, maj suy wielokrotnie),
mona wyklei kawakami filcu i wtedy ramy nie ulegn najmniejszemu
uszkodzeniu w transporcie.

Piknie pozdrawiam Was Oboje.

Zdzisaw
Warszawa: czwartek, 13 padziernik, 1994 10:17.
***
Marly le Roi, 29 padziernika 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Przekazuj przez on naleno w dolarach za trzy obrazy
"ryczatowe" z 1994 r.
Dziesi obrazw po "goych" 8.400 Fr. za sztuk z pkt. 30 naszej
umowy bd mg zapaci dopiero na Boe Narodzenie i to te
tylko poow nalenej Ci sumy, bo musiaem wyda 45 tysicy Fr.
na ramy do polskich wystaw. Tak, i druga poowa zostanie Ci
zapacona prawdopodobnie wiosn 95 r.
Pozdrawiam Ci serdecznie a twojej Maonce rce cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
829

Potwierdzam odbir 4.000.-$. Dzikuj. Wraz z pienidzmi, otrzymaem z

rk Twej ony, list od Ciebie z dnia 29 bm. Nie wiem, co mam
odpowiedzie. Jestem tym wszystkim po prostu zaszokowany!
Oczywicie, gdy kto nie ma pienidzy, to nie ma pienidzy i adne Akty
Strzeliste nie pomog, ale gdy uyem sowa "zaszokowany" chodzio mi
o Twoj sowno i rzetelno.
Uporzdkujmy fakty: Przed nieomal trzema laty umawiamy si, i
patno za ponad dwuletni okres mojej pracy, nastpi w kwietniu 1994
roku.
Przyjedasz przed ustalonym terminem, w kocu grudnia 1993 roku i
dajesz mi trzy propozycje patnoci. S one dla mnie zaskakujce i wrcz
nie do przyjcia, pisz wic i w dniu 3 stycznia 1994 dorczam Ci, swoje
kontrpropozycje. Oczekuj dyskusji i polubownego rozwizania, w
zamian za to odbieram histeryczny telefon, peen jadowitych zoliwoci
pod moim adresem. Przyjmujc, e nie masz moliwoci wikszych ni
przedstawione w Twych propozycjach, przeprowadzam caonocn
kalkulacj, koryguj swoje plany finansowe na najbliszy rok i nazajutrz
w peni Ci ustpuj, akceptujc (bez najmniejszych zmian) Twoj
propozycj "pierwsz". Nie wspomina ona w ogle o innym terminie
patnoci, ni uzgodniony poprzednio,, czyli opierajc si na niej, mam
wszelkie podstawy do uzyskania pewnoci, i ca wynikajc z niej
naleno, otrzymam w kwietniu 1994.
11 lutego 1994 piszesz do mnie list, w ktrym informujesz mnie midzy
innymi, e za obrazy we Frankach, naleno otrzymam "chyba nie
wczeniej ni dopiero wczesn jesieni". Dostaj tym jak pak w eb!
Rozwala mi to ponownie wszystkie plany finansowe, wic 6 marca 1994,
odpowiadam oschym listem, (ktry natychmiast staje si kamieniem
obrazy), majcym na celu spowodowanie, by podobna sytuacja nie
powtrzya si za nastpne dwa lata. Tym niemniej akceptuj fakt
"wczesnej jesieni". Okrelenie "nie wczeniej ni", implikuje w domyle
"najpniej do". Zakadam wic, e wspomniana wyej patno, nastpi
w okolicach 30 wrzenia 1994.
Przyjedasz po obrazy w kwietniu. Wrd sterty "spisanych" przez
Ciebie deklaracji i zobowiza, o ktre nikt Ci nie prosi, ale ktre z
wasnej inicjatywy spisujesz non stop, w kadej wolnej chwili (nawet
830

wtedy, gdy caa ekipa telewizyjna Nalewajka, przez okoo p godziny,

musi na korytarzu sta i czeka na Twoje decyzje, co i jak ma filmowa,
bo to sobie zastrzege), jest te i deklaracja (a nawet dwie, podobne
deklaracje), e naleno za 10 obrazw we Frankach, otrzymam wczesn
jesieni 1994. Podobno to, co "spisane i podpisane" jest wg Ciebie wite.
3 wrzenia 1994 piszesz list, w ktrym informujesz mnie, i w cigu
dwch najbliszych miesicy" oczekujesz na wpyw gotwki, ktr
zapacisz mi obrazy patne we Frankach. Tym samym "wczesna jesie"
staa si ju "pen jesieni", ale
postanawiam nie komentowa faktu,
tylko oczekuj pienidzy na pocztku listopada.
29 padziernika,, czyli przedwczoraj, otrzymuj na Okciu kopert z
Twoim listem i fors (nie zwizan z zalegoci we Frankach, czekajc
na "okazj" jeszcze od 10 lipca, kiedy nie przywioza jej Twoja
Teciowa). Z rozmowy z Twoj on wynika, i bdziecie tu na Boe
Narodzenie, skd wycigam wniosek, e "pena jesie" przejdzie tym
samym w "pn jesie" lub "wczesn zim". Jadc z Okcia do domu,
godz si jako z tym faktem.
W domu czytam list i okazuje si, e zaledwie poow nalenoci, (na
ktr, na dobr spraw, oczekuj ju prawie 3 lata!!!) otrzymam w okresie
Boego Narodzenia, a drug poow "prawdopodobnie" (sic!) wiosn
1995. Jako przyczyn podajesz wystawy w Polsce, ktre przecie nie
spady Ci nagle teraz z nieba i ktre osobicie planujesz od ubiegego
roku.
W zwizku z tym podsumowaniem powstaj kwestie:
1. Czy wszystkie inne, podpisane przez Ciebie owiadczenia i
zobowizania, naley traktowa jako wyraz "wishful thinking"? Na to
wychodzi. Przypominam, e prawie rwnoczenie wypisae mi rwnie
uroczyste owiadczenie, na temat tego, co stanie si z mymi obrazami, na
wypadek twej mierci, zapewniajc, e wszystko jest prawnie
uregulowane i istniej, niedajce si zakwestionowa dokumenty i e
dajesz mi to na pimie, aby mnie uspokoi. Przykro mi, ale nie uwierz
ju teraz w adne Twoje owiadczenia na pimie.
2. Jak zamierzasz wywiza si z ryczatu za biece dwa lata? Termin
jego patnoci przypadnie w kwietniu 1996. A ostrzegam, jak to ju
831

uczyniem w licie z dnia 6 marca 1994, e nie zaakceptuj ju tak

zanionej "ceny podstawowej, jak zaakceptowaem w gecie dobrej
woli, przyjmujc warunki Twojej propozycji "pierwszej". Tym razem
zadam nie tylko prawdziwego wspczynnika inflacyjnego, ale take
rewaloryzacji, wynikajcej z punktu 10 naszej umowy. Jeli bra pod
uwag "wishful thinking", to wszystko si jako uoy. Nie jestem figurk
do odstrzau w grze komputerowej, tylko ywym czowiekiem, ktry ma
na utrzymaniu rodzin, ktry musi planowa budet w oparciu o realia i
nie moe przez dwa lata czeka na Fatamorgana, by za pi dwunasta, czy
raczej pi po dwunastej usysze: "przepraszam, ale nie mam forsy".
wiadomie upikszam: Sowo "przepraszam" nie przejdzie Ci przecie
przez usta.
Piknie pozdrawiam.
Zdzisaw
Warszawa: poniedziaek, 31 padziernik, 1994. 8:43.
***
Marly le Roi, 7 listopada 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na twj list z 31 padziernika br.
Niniejszym anonsuj Ci:
1. Kupno przeze mnie 10 obrazw po "goych" 8.400 za sztuk z
punktu 30 naszej umowy za 92 i 93 rok jest moim prawem a nie
obowizkiem. Zobowizany jestem tylko do ryczatu. Tote
rezygnuj z tego prawa za minione dwa lata. Nadmieniam, e za
ryczat z 94 roku zapaciem ju 4 tysice dolarw, ktre sobie w
przyszoci odlicz.
2. Na przyszo bd kupowa tylko ryczat, (co jest moim
obowizkiem) lub (o ile mi si zechce) na dodatek 25 % twej
rocznej produkcji po "goych" 8.400 Fr. za sztuk bez
832

uwzgldniania "polizgw" inflacyjnych lub zmian parytetu dolara

do zotwki czy franka.
3. Ryczat bdzie pacony cile wedug uzgodnionej w umowie z
83 roku ceny (1000 dolarw z uwzgldnieniem "polizgu"
inflacyjnego i fakt, i uda mi si sprzeda to tu czy tam,
Japoczykom czy komu innemu, kilka obrazw nie bdzie (tak jak
sta si poprzednio) adnym pretekstem do podwyszania
wysokoci ryczatu.
4. Jest twoim obowizkiem zrobi ramy (pkt 34 naszej umowy). Tak
wic obrazy na wystawy w Polsce, ktre nie byy przez Ciebie
obramowane bd Ci przesane ju w marcu i masz do nich
wszystkich dorobi ramy. W przeciwnym razie ka je porobi na
twj koszt.
5. Przypominam, i w razie sporu nasza umowa podlega najpierw
prbie arbitrau, a potem, (poniewa nie jest ju zabroniona przez
prawo ze wzgldu na to, i operuje dewizami) wyrokom sdw.
6. Przypominam rwnie, i zawsze masz prawo zerwa nasz
umow pacc mi 50 twoich obrazw.
7. Jest rzecz oczywist, i z chwil zerwania naszych ukadw
bd musia przez lata zalewa rynek polski twoimi obrazami by
co z tej sprzeday uzyska.
8. Co zrobi na przyszo z blisko dwustu twymi obrazami z
dziesiciu ubiegych lat (i wieloma dawniejszymi, ktre nabyem od
rnych kolekcjonerw) jest moj prywatn spraw. Dzielc si z
Tob przelotnymi pomysami na ten temat nie zacigam adnych
zobowiza.
9. Na przyszo prosz Ci o ograniczenie korespondencji ze mn
do cile niezbdnej, o pisanie wikszym drukiem i o streszczanie
si, bo nie mam czasu na odczytywanie caych litanii, ktre
wypisujesz.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce Twojej Maonce cauj.
Piotr
833

***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Otrzymaem wczoraj Twj list z dnia 7 listopada 1994.
Akceptuj proponowany przez Ciebie punkt 6 i zrywam nasz umow z
dnia 23 lutego 1984 wraz z aneksem do niej z dnia 24 lipca 1986.
W Twoim posiadaniu znajduje si 46 obrazw, niezapaconych obrazw.
U mnie w domu znajduje si 13 obrazw, namalowanych od kwietnia.
Razem jest tego 59 obrazw i spord nich wybierzesz sobie dowolnych
50. Oczekuj Twego fotografa. W oparciu o zdjcia poinformujesz mnie,
ktre obrazy wybierasz do ewentualnej wymiany, a oprawi je w cigu
dwch tygodni.
Od dnia dzisiejszego, czuj si zwolniony z obowizkw naoonych na
mnie przez w/w umow i aneks do niej.
Zgodnie z Twym, wyraonym w licie yczeniem, pisz zarwno zwile,
jak te duym drukiem.
Piknie Ci pozdrawiam i cz te ukony dla Pani.
Zdzisaw
Warszawa: roda, 16 listopad, 1994 *** 8:24.
***
Marly le Roi, 24 listopada 1994 r.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na Twj list z 16 listopada br. anonsujcy mi
zerwanie naszych ukadw.
834

Twoj decyzj przyjmuj do wiadomoci i zgadzam si z ni.

Uwaam, i na zakoczenie naley Ci si kilka wyjanie mojej
gwatownej reakcji na Twoje wymwki, i nie mog w terminie
wywiza si z przyrzeczenia zakupu 10 obrazw z pkt. 30 naszej
umowy za 92 i 93 rok.
Pienidze na ten zakup miaem dosta przed pierwszym listopada.
Miaa Ci je zawie w caoci moja ona. Poniewa
niezapowiedzianie wyjecha na urlop ksigowy przedsibiorstwa,
ktre miao mi te pienidze zapaci, caa sprawa przesuna si o
miesic. A biletu mojej ony ju nie mona byo odwoa. Tote
zawioza Ci to tylko co miaem w szufladzie.
Poza tym znalazem si w wyjtkowych ju opaach finansowych i
konieczno zrobienia ram za 45 tysicy frankw na wystawy w
Polsce staa przede mn jak zmora, z ktr nie wiedziaem co
zrobi.
Wreszcie dodaj, i od trzech i p roku nie sprzedaem adnego
obrazu, nie tylko Twojego, ale niczyjego. Majc nadziej, i uda si
sprzeda w Polsce kilka Twoich, najpierw wstawiem dwa po 12
tysicy dolarw u Wgrzyna w Krakowie. Gdy nie poszy wstawiem
dwa inne na aukcje u Starmacha po 8 tysicy. Gdy nie poszy
wstawiem jeszcze inne cztery do tego Starmacha do galerii po 5
tysicy. Le u niego ju od p roku i nie mog nadal ich
sprzeda.
Moja ona przestaa zarabia ju od trzech lat poniewa wycofaa
si z mody. Tak, i ja sam musz zarobi na galeri, na ktrej wisi
dug miliona trzystu tysicy frankw (patrz zaczony raport z
eksploatacji galerii za 92 i za 93 rok i dodaj do tego nastpnych
300 tysicy deficytu za obecny rok, ktre jeszcze nie figuruj na
dokumentach podatkowych, ale pojawi si w raporcie
podatkowym za 94 rok, ktry bdzie sporzdzony ju za dwa
miesice).
Prcz tego musiaem zarobi na moj rodzin.

835

Wreszcie musiaem zarobi na zakup obrazw od Ciebie,, czyli na

Twoj rodzin.
Od trzech lat yem w stresie nie do zniesienia starajc si
poczy koniec z kocem.
Wszystkie pienidze od Japoczykw, podzielone na trzy rwne
kupki (dla Ciebie, dla nas, dla galerii) rozwiay si i zostaem bez
grosza.
Twoj odpowiedzi byy pretensje, e spniam si z opat tego,
co
Ci si naley i wymagania podwyki ryczatu.
Dzi pozostaje nam rozwiza kilka kwestii materialnych.
1 Czy podtrzymujesz przyrzeczenie naprawy obrazw po
przyszorocznych wystawach w Polsce? Bo chc te wystawy
zrobi, tak jak w ogle nadal myl zajmowa si, ju bez
pieninych zobowiza w stosunku do Ciebie, promocj Twojej
twrczoci i promocj kolekcji Twoich obrazw, ktr posiadam. O
ile bowiem w cikich czasach nie umiaem si dogada z
czowiekiem, o tyle nadal jeste dla mnie najwikszym artyst,
jakiego w yciu spotkaem.
2. Jak proponujesz zorganizowa realizacj punktu 30 naszej
umowy ktry, mimo jej wyganicia pozostaje przy yciu? Bo o ile
bd mia pienidze, chc co roku kupowa od Ciebie po kilka
obrazw do mej staej kolekcji po 8.400 frankw. Z jednej strony
chciabym mc je wybra. Z drugiej nie sdz, eby si zgodzi
gromadzi je przez miesice, tak bym mg dokonywa okresowo
wyboru. Czekam na Twoj propozycj.
3. Przy najbliszym przyjedzie do Polski przywioz dziewi
obrazw z 46, o ktrych mwisz w Twym licie a zabior od Ciebie
13, ktre namalowae od kwietnia nawet nie widzc ich uprzednio
i nie dokonujc adnych wyborw. Tote nie ma po co wysya z
Parya do Warszawy fotografa, na ktrego zreszt obecnie nie
mog sobie pozwoli, a ten przeklty ksigowy wrci z urlopu i
dostan nareszcie pienidze, ktre stay si bezporedni
przyczyn naszego zerwania.
836

Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.

Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Odpowiadam na Twj list z dnia 24 listopada 1994:
Ad punkt 1. Podtrzymuj przyrzeczenie naprawy uszkodzonych obrazw
po wystawach w Polsce.
Ad punkt 2. Podkrelam z ca moc, e umowa nasza zostaa przeze
mnie bezwarunkowo zerwana w dniu 16 listopada 1994. Nie po to j
zerwaem, by nadal by w ni uwikanym, lecz by odzyska wolno. W
sformuowaniu punktu 30, zachodzi sprzeczno, gdy nie moe istnie
punkt, bdcy czci umowy, skoro ju nie istnieje umowa. To moje
stanowisko jest ostateczne i dalsza korespondencja ze mn na ten temat
jest bezcelowa. Jeli chcesz nadawa sprawie jaki bieg prawny, to rb co
Ci sumienie dyktuje. Ze swej strony mog tylko zapewni, e jako
kolekcjoner moich obrazw i potencjalny klient, bdziesz zawsze mile
widziany w mej pracowni.
Ad punkt 3. Od jutra, przystpuj do oprawienia 13 nalecych do Ciebie
obrazw. O zakoczeniu pracy, poinformuj Ci oddzielnym listem.
Piknie Ci pozdrawiam i cz ukony dla Twej ony.
Zdzisaw
Warszawa: roda, 30 listopad, 1994 *** 10:58.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
837

Drogi Piotrze!
Zawiadamiam, e oprawiem i podpisaem 13 obrazw przeznaczonych
dla Ciebie.
Dla informacji podaj, e jest pi obrazw 98 x 132, dwa obrazy 98 x 98
(w tym jeden acryl na biaym tle) oraz 6 obrazow 88 x 92. Lczna grubo
wynosi 71,5 cm. Wszystkie obrazy oczekuj na odbir.
Piknie pozdrawiam i cz ukony dla Pani.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 6 grudzie, 1994 *** 19:17.
***
Marly le Roi, 5 grudnia 1994.
Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na twj list z 30 listopada biecego roku.
1. Ciesz si, e nie "zapare si" i zrozumiawszy nasz wsplny
interes, (cho nie tej samej natury, bo dla Ciebie pieniny a dla
mnie moralny) zgodzie si na reperacj obrazw po wystawach w
Polsce. Bez tej zgody na owe wystawy bym si nie zgodzi i
odwoabym je.
2. Co do punktu 30 naszej umowy jest on jasno i niedwuznacznie
sformuowany. Mimo wyganicia dalszych punktw umowy
obowizuje nadal.
a) Co do przyczyny, dla ktrych zosta wynegocjowany i
umieszczony w umowie: Wynik on z tego, e majc w
perspektywie wysiki i wydatki na wiele lat zgodziem si na nie pod
warunkiem podwjnego odszkodowania:
: to znaczy z jednej strony pewnej
iloci obrazw, ktre mi si przypadn w razie twojego zerwania
838

(najpierw 25, potem, gdy wida byo, e potrwa to wszystko szereg

lat, 50)
: to znaczy z drugiej strony prawa
nabywania do koca tej twrczoci po staej cenie 8.400 Frankw
piciu (poprzez Ciebie dokonanym wyborze przypadajcych Tobie
25 %) twoich obrazw rocznie.
Dzi wywizanie si przez Ciebie z poowy twoich zobowiza i
odmowa wywizania si z drugiej poowy powoduje, i czuj si
gboko oszukany.
Gdybym wiedzia od pocztku, e wywiesz si tylko z poowy
twoich zobowiza nie poczynibym wszystkich zachodw, ktre
poczyniem, nie pracowabym jedenacie lat (i dobrych jeszcze
kilka w perspektywie) i nie wydabym ponad 2 milionw dolarw na
propagacj twej twrczoci (nie liczc mojej pracy).
b) Przepis punktu 30 podpisae bez najmniejszych sprzeciww, po
tygodniu negocjacji, wielokrotnym czytaniu i solennym
podpisywaniu (o ile nie pamitasz, sprawd to na swoich tamach
magnetofonowych).
Jeli nawet po namyle uznawae w 30 punkt za "sprzeczny"
moge go kontestowa przed jedenastu lat. Mam ca twoj
korespondencj z 11 lat i nie ma w niej jednego jedynego, choby
najmniejszego zaprzeczenia punktowi 30.
c) Na razie kryzys powoduje, e nie mog korzysta z punktu 30
tak czy owak. Zreszt i Tobie samemu do czasu wystaw w Polsce
bdzie trudno sprzeda obrazy po wyszej cenie.
Tote nie ma o co na razie kruszy kopii i dla kwestii zasady
agresowa si zoliwymi listami.
Jeli jednak w przyszoci miabym pienidze by zakupi od Ciebie
nastpne obrazy, a potraktowa by mnie jak byle jakiego klienta i
postawi mi cen nie do przyjcia wrc do punktu 30 naszej
umowy i poprosz Ci o stosowanie si do niego.

839

Wiedzc jak wane jest dla Ciebie uniknicie cisych zobowiza

na to eby si nie czu "niewolnikiem" nie posuwam konfliktu o
punkt 30 dalej i mam nadziej, e okazywana mi przez Ciebie
dobra wola przy nabywaniu od Ciebie dalszych obrazw uczyni ten
spr bezprzedmiotowym.
3. Ciesz si, e oprawisz 13 obrazw, ktre s dla mnie
przeznaczone. Czy mog Ci twoich 9 przesa wraz z tymi, ktre s
przeznaczone na polskie wystawy, czy te jest dla Ciebie wanym
eby ju w niedalekim czasie do Ciebie dotary i zeby mg je
wystawi na sprzeda?
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce Twej Maonki cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Odpowiadam na Twj list z dnia 5 grudnia 1994.
Ad. 1. Jest dokadnie odwrotnie ni piszesz, bowiem przyszoroczne
wystawy w Polsce, znaczenie finansowe maj wycznie dla Ciebie.
Ad. 2. Nigdy nie zmieni swego stanowiska, wyraonego w licie z dnia
30 listopada 1994.
Ad. 3. Zwrot dziewiciu moich obrazw, moe nastpi w terminie dla
Ciebie dogodnym.
Piknie pozdrawiam i cz ukony dla Pani.
Zdzisaw
Warszawa: roda, 14 grudzie, 1994 ***.9:02.
***
840

Pary, dn. 25 grudnia 1994 r.

Drogi Zdzisawie,
Dzikuj za list z 14 bm.
Do punktw spornych nie wracam pozostawiajc ostatnie sowo
praktyce.
Twoje obrazy przywioz razem z tymi, ktre maj by wystawione
w Polsce, a wic w kwietniu 1995 r.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Marly le Roi, 28 stycznia 1995 r.
Drogi Zdzisawie,
Poniewa termin serii piciu wystaw w Polsce zblia si naley
pomyle o detalach:
1. Prosibym Ci wic o dorobienie do 13 obrazw, ktre si u
Ciebie znajduj, a ktre s moj wasnoci takich systemw
zaczepiania, eby wytrzymay pi kolejnych wystaw. Bd one
bowiem wszystkie pokazane razem z tymi, ktre ze sob
przywioz.
Do moich obrazw ju podorabiaem solidne systemy zaczepiania.
2. O ile mylisz doczy do wystaw w Polsce wieo namalowane
obrazy nalece do Ciebie radz rwnie pomyle o takim
systemie zawieszania.
3. Ze wzgldu na brak ram (i brak pienidzy na ich zamwienie)
przywioz ze sob do Polski tylko 80 obrazw zamiast 100. Tak
841

wic doczenie do wystawy kilku czy kilkunastu twoich nowo

namalowanych obrazw byoby bardzo podane.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Otrzymaem dzi Twj list z dnia 28 stycznia 1995.
Ad. 1. Umocuj na ramach zaczepy, wedug sposobu, opisanego Ci w
moim licie z dnia 13.10.1994 r.
Moim zdaniem, spord 13 przeznaczonych dla Ciebie obrazw, tylko 4
obrazy nadaj si na planowan wystaw, ktra zgodnie z ustaleniami,
skada si miaa z obrazw wyselekcjonowanych.
Ad. 2. Mam w domu zaledwie jeden stary, porzucony jeszcze w
listopadzie obraz, ktrego by moe w ogle nie bd koczy. Pozostae,
ktre namalowaem, s od trzech dni w Galerii Wahl i s aktualnie
oprawiane na koszt galerii, gdy ja miaem wypadek i chodz o kuli. Jeli
nawet co do kwietnia namaluj, to bd myle gwnie kategoriami
indywidualnej wystawy za rok czy dwa.
Ad. 3. Jeeli jeste w stanie przywie do Warszawy tylko 80 obrazw, to
musi by dokonana powtrna, tym razem cisa selekcja. Poprzednia
dotyczya 110 obrazw i bya zrobiona z 10 % zapasem. Jako autor mog
dokona takiej selekcji, ale musz w tym celu jak najszybciej otrzyma
komplet slajdw lub czytelnych odbitek.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Zdzisaw
Warszawa: poniedzialek, 6 luty, 1995 *** 20:49.
842

***
Marly le Roi, 13 lutego 1995 r.
Drogi Zdzisawie,
1. Twj poprzedni list (daty nie zapamitaem) dostaem, lecz moja
teciowa zaraz go wyrzucia. Prosibym, dla porzdku w moich
aktach eby mi przysa jego kopi lub fotokopi.
2. Poniewa odmawiasz wypoyczenia twoich obrazw na polskie
wystawy, wyboru tych, ktre zostan pokazane dokonam sam.
3. Nadal dr ze strachu, e po wielokrotnych przyrzeczeniach, e
wyretuszujesz obrazy zniszczone w czasie polskich wystaw, po
fakcie odpowiesz: "nigdy tego nie zrobi! Dziaaj wedug swego
sumienia, id do sdu".
Tak wic gdybym nie by si zobowiza przed Keplerem,
Przekaziskim i innymi, wycofabym si z caej imprezy po twoim
wyparciu si zobowizania sprzedawania mi piciu przeze mnie
wybranych obrazw rocznie ze sta cen 8.700 Fr. za sztuk.
Jestem w sytuacji absolutnego stresu, bo wiem, e podczas
polskich wystaw obrazy zostan wielokrotnie uszkodzone a z
twoim niepewnym sowem trzymam si deski, ktra w kadej chwili
moe pj na dno majc mnie gboko w dupie a razem ze mn
ca moj kolekcj.
4. Boe, co za szczcie, e miaem w moim posiadaniu
kilkadziesit twoich obrazw w chwili, gdy zerwae nasze ukady.
adnie bym wyglda gdybym akurat niczego nie trzyma w rku...!
Kady pretekst, nawet may przecinek postawiony w niewaciwym
miejscu byby wystarczajcym powodem, eby wykrci si od
wywizania z solennie podpisanych zobowiza. Matko
kochana....! Czy Ty nie zdajesz sobie sprawy, e dla maych,
karowatych, na krtk met zyskw (sprzedajc obrazy przez
Wahl za tysic dolarw wicej ni ja je paciem) robisz przed
843

opini publiczn, przyszymi pokoleniami i mn plam, ktrej nic

nigdy nie wywabi?
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twojej Maonki cauj
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Otrzymaem wczoraj Twj list z dnia 13 lutego 1995.
Ad. 1. Tak jak prosisz, wysyam wydruk trzech ostatnich moich listw,
gdy nie jestem pewien, o ktry z nich Ci chodzi.
Ad. 2. Przytoczony wywd, uwaam za typow u Ciebie zoliwo,
bowiem dokonujc w kwietniu 1994 selekcji prac na wystaw, nie
bralimy w ogle pod uwag adnych innych prac, poza tymi, ktre
znajdoway si wtedy w Twym posiadaniu.
Ad. 3. Zaretuszuj obrazy, ktre ulegn uszkodzeniu w trakcie wystaw na
terenie Polski. Oczywicie w granicach moich umiejtnoci. Gdy kto
wybije w obrazie dziur lub zabrudzi tuszczem biel na acrylu, to retusz
moe okaza si niewykonalny.
Ad. 4. To, co tu piszesz, rozmija si z prawd.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 21 luty, 1995

16:39.
***

Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa

844

Drogi Piotrze!
Dziki uprzejmoci ksidza Przekaziskiego, przekazaem dzi do
Muzeum Archidiecezji 13 obrazw przeznaczonych dla Ciebie, ktre do
tej pory zajmoway poow wolnej przestrzeni w pokoju mej ony.
Z ksidzem Przekaziskim byem umwiony w tej sprawie jeszcze w
styczniu (pocztkowo obrazy czekay w mieszkaniu, bo sdziem, e jak
do tej pory, przyjedziesz do Polski na Sylwestra) alici najpierw Muzeum
miao jakie kopoty z wozem, potem za ja, 19 stycznia wywaliem si na
lodzie i do koca lutego chodziem o kuli. W midzyczasie poprosie o
zamontowanie zaczepw, a nie mogem posugiwa si motkiem. Teraz
wreszcie dolegliwoci ustpiy na tyle, e zamocowaem zaczepy i w dniu
dzisiejszym obrazy mogy zosta zabrane do Muzeum Archidiecezji.
Piknie pozdrawiam i cz ukony dla Twej ony.
Zdzisaw
Warszawa: roda, 22 marzec, 1995

12:55.
***

Marly le Roi, 10 kwietnia 1995 r.

Drogi Zdzisawie,
Odpowiadam na twj list z 22 marca 1995 r., w ktrym informujesz
mnie, e przekazae 13 obrazw dla mnie do muzeum
Archidiecezjalnego.
Nie rozumiem tego, bo przecie nie wiesz, jakie spord
posiadanych przez Ciebie obrazw wybior sobie tytuem punktu 2
naszej zerwanej przez Ciebie umowy. Czyby wybra za mnie
(spodziewam si, e nie na moj korzy....)?
Przypominam, i punkt drugi naszej umowy przewidywa, i moje
prawo do odszkodowania obejmuje 50 "obrazw wybranych
dowolnie przez PD spord absolutnie wszystkich obrazw
stworzonych przez ZB i znajdujcych si w jego posiadaniu". W
845

tym rwnie tych, ktre wisz u Ciebie od wielu lat jak i tych, ktre
od pewnego czasu mniej czy bardziej regularnie wycofywae
tytuem punktu 37.
Czyby i tu, patrzc mi spokojnie w twarz bez zmruenia oczu
wypar si danego solennie sowa?
Przypominam rwnie po raz trzeci, e punkt 30 naszej umowy
przewidywa, i moje prawo do zakupowania 5 dowolnie przeze
mnie wybranych obrazw rocznie po 8.400 fr. Jak rwnie to e
prawa pierwokupu obrazw z pkt. 37 "s permanentne i nie zale
od losw ktregokolwiek z innych postanowie niniejszej umowy,
jej zerwania lub zawieszenia".
Wszystko mona powiedzie o tym przepisie z wyjtkiem tego, e
jest niejasny. Czy sdzisz, e zgodz si na argument, e umowa
jest zerwana a wic "jest sprzecznym" eby trwao nadal moje
prawo przewidziane, dyskutowane, podpisane i z uciniciem
doni uwicone?
Jeszcze raz apeluj do Ciebie o zastosowanie tych obu
postanowie. S one kapitalne i daleko waniejsze dla mnie ni
pidziesit nieudanych obrazw, z ktrymi i tak nie mam co robi,
bo ani nie mam ochoty zatrzyma ich do mojej staej kolekcji, ani
nie mog ich sprzeda bo nikt ich nie chce kupi. Gdybym wiedzia,
e nie czeka mnie rekompensata przewidziana przez te dwa
postanowienia nigdy bym nie pracowa dla Ciebie przez dwanacie
lat bez grosza wynagrodzenia.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
846

Zrobiem kopie wszystkich posiadanych przeze mnie nagra z radia i

wszystkich nagra z telewizji, jak te ksero wszystkich posiadanych
drukw, ktre ukazay si po wystawie. Niestety nie mogem si posuy
du kserokopiark, bo jest ona obecnie ju w posiadaniu Tomka, a ja nie
bardzo chc go prosi o jej udostpnienie, bo chciabym te nie
udostpnia jemu swojej. Praktyka dowioda, e gdy nie mam
kserokopiarki wycznie dla siebie, to wtedy, gdy jest nagle do czego
potrzebna, obie s zepsute, tak jak to byo jeszcze przed tygodniem.
Musiaem wikszo kopii skleja, bo moja kserokopiarka przyjmuje
tylko format A4. Tym niemniej staraem si to zrobi dokadnie, tak wic
w razie czego moesz dokona reprintu. Jeli idzie o opisanie, to nie
wszystkie wycinki byy opisane. Ja sam niejednokrotnie nie wiem skd
zostay wycite, bo wszedem w ich posiadanie dlatego, e kto da je
Tomkowi, a on przynis do mnie i rzuci mi na st. Jeli rdo byo mi
znane, to dokadnie je podaem lub te w niektrych wypadkach jest po
prostu wydrukowane u gry lub u dou.
Jeli idzie o nagrania z radia, to s tam na tamie kolejno:
1. Nagranie z sekretarki telefonicznej wywiadu dla Krauzego. Ten "werk"
skopiowaem tylko po to, by da Ci wyobraenie o tym, w jaki sposb
uzyskuje si tzw. spontaniczne wypowiedzi przez telefon.
2. Nagranie tego samego "na czysto" w radiu, wraz z felietonem Krauzego
z dnia 27.5.95 w programie III Polskiego Radia.
3. Moja rozmowa z Mari Jczmyk w programie II Polskiego Radia w
dniu 8.6.95. Rozmowa podzielona jest na dwie strony tamy, bo si nie
miecia, ale niczego nie brakuje, bo zdublowaem kawaek.
4. Krtka opinia Tomka o otwarciu wystawy, wygoszona w Programie III
Polskiego Radia w trakcie jakiego programu muzycznego. Ja o ni nie
prosiem i byem mwic prawd wkurzony stylem i uyciem tam liczby
mnogiej. Odcinaem si kilkakrotnie od Kocioa, ale nie w tym stylu.
Gdyby to usysza Przekaziski to dopiero byby wkurzony! Nawiasem:
Ten wywiad w Polityce, ktry go tak wkurzy, by nie autoryzowany i w
ogle napisany nie moimi sowami. Turskiego znam bardzo dobrze, ale
wpado mu do gowy, e napisze reporta na mj temat. Przyszed i
nagrywa co nawet na magnetofon, (ale sporadycznie), a raczej
847

rozmawialimy. Po czym nagle zadzwoni, e zrobi z tego wywiad, bo

redakcja nie daa mu wicej miejsca, przywiz wywiad do mnie i czeka
a przeczytam. Skreliem tam chyba jedno zdanie i nic wicej, bo w
zasadzie wymagaoby to stylistycznego przerobienia caoci, a na to nie
byo w ogle czasu, bo on si gdzie spieszy. Tak to wygldao. Ja bym
rzecz uj stylistycznie inaczej i by moe nie dotknbym
Przekaziskiego. Inna rzecz, e jak zauwaysz w kilku moich
wypowiedziach, to za kadym razem usiowaem si odci od zwizkw
z Kocioem, co w biecej polskiej sytuacji jest istotne, ze wzgldu
choby na uklady towarzyskie. Z perspektywy Francji, nie jest to zapewne
w ogle zrozumiae.
5. Audycja Marii Jczmyk w programie II Polskiego Radia w dniu
17.6.95. Rozmawiasz Ty, Wrblewska i Kepler.
Byy te inne audycje, ale tylko ludzie mi o nich donosili. Ja o nich nie
wiedziaem i ich nie syszaem.
Teraz nagrania telewizyjne kolejno:
1. Migawka w "Wiadomociach Wieczornych" z otwarcia wystawy,
nadana w dniu otwarcia w programie 1.
2. Rozmowa z Tob rano, na drugi dzie po otwarciu wystawy w
programie 1. Dodaem (wczeniejsz o godzin) zapowied, w ktrej
nazwano Ci Piotrem Dominikiem z Parya.
3. Migawka z otwarcia wystawy nadana w programie 2, na drugi dzie po
otwarciu, po poudniu.
4. Obszerniejszy, 10 minutowy program, nadany w tym samym dniu
wieczorem w WOT (po ktrego obejrzeniu omal nie dostaem zawau).
5. Krtka, powycinana i posklejana rozmowa ze mn (dziennikarka nie
umiaa zadawa pyta, a mwic prawd zadawaa je wrcz idiotycznie, a
potem siebie wycia), emitowana w dniu 3 czerwca 1995 w programie 2,
w bloku Chimera.
Byo podobno wicej migawek, ale ja dowiedziaem si o nich dopiero po
fakcie od osb trzecich.
848

Tak samo, jeli idzie o sowo drukowane, to byo tego podobno o wiele
wicej, ale nie sposb szuka po wszystkich gazetach. Jeli co miaem, to
tylko dlatego, e kto mi o tym powiedzia, a pismo jeszcze byo do
nabycia w kioskach. By moe, e nadal istnieje w Polsce instytucja o
nazwie "Biuro Wycinkw", ale przy tym nawale tytuw, jaki teraz
mamy, nie bardzo widz jak mogaby dziaa.
Co do jakoci to niestety nie jest zbyt wietna, ale nagrania na VHS to
wszystko s kopie z VHS, natomiast Audio to jest ju trzecia kopia, bo
nagrywaem z zapasem (znacie dzie, ale nie znacie godziny) na
magnetofonie cyfrowym i zrobiem sobie z tego przed dwoma miesicami
kompilacj na zwykej kasecie, a z tej kompilacji zrobiem teraz kopi dla
Ciebie.
To by byo wszystko. Mam nadziej, e dojdzie w porzdku, chocia
jeszcze nie bardzo wiem jak to mam razem zapakowa.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 19 wrzesie, 1995

Godz. 12:31.

***
Marly le Roi, 27 wrzenia 1995
Drogi Zdzisawie,
Przesyk otrzymaem, za ktr dzikuj.
Po przeczytaniu twoich wywiadw, jakie dajesz na prawo i lewo po
raz setny stwierdzam, e masz wybircz pami.
Utrzymywanie, e jedyn moj odpowiedzi na twoje nalegania o
podwyk cen byo przypominanie Ci, i pacta sunt servanda" jest
tego dowodem. Ceny twoich obrazw byy bowiem funkcj dwch
elementw: twojego nigdy nie zaspokojonego apetytu na
pienidze, ktry by stay, oraz moich moliwoci pieninych, ktre
si zmieniay. Tote, gdy otrzymaem pienidze od Japoczykw
849

bez wikszego trudu zgodziem si paci Ci po trzy i po pi

tysicy dolarw za obraz. W ten sposb kupiem od Ciebie
kilkadziesit obrazw. Jeli ostatnia, krtka seria zostaa kupiona
po tysic trzysta dolarw (to znaczy za "postawow" umwion od
lat cen) to dlatego tylko, e pienidze Japoczykw si skoczyy.
Twoje publiczne pacze na to jak to bye wyzyskiwany przez
Dmochowskiego i jak to "za darmo" musiae mu odda
pidziesit obrazw to znaczy "dwa lata twojej pracy" rwnie
mnie nie przekonywuj. Owo "za darmo" byo zapat za
jedenacie lat ganiania za twoimi sprawami, wydania o Tobie moim
wasnym kosztem trzech katalogw i czterech ksiek, (bo, za
Ramsay" te zapaciem z wasnej kieszeni), za urzdzenie Ci
szesnastu wystaw z koktajlami, zaproszeniami, reklamami w prasie
etc., za umoliwienie publikacji dwch nastpnych ksiek (przez
Hartla i przez Lindnera, nie mwic o Morfeuszu, ktrego ja
znalazem, umwiem si i wszystko zaklepaem a Ty si
wlizgn w ostatniej chwili i umowie si ze zodziejem Glinickim,
ktry okrad mnie z ektachromw i cao owocw sobie
przywaszczye). Dodaj, e obie przeze mnie wydane ksiki o
Tobie bezpatnie wysaem okoo piciuset ludziom we Francji i za
granic, w tym wszystkim francuskim decydentom.
Jeli dzi masz okazj dawa "wyjanienia" polskiej prasie, to
rwnie przy sposobnoci wystawy stu do mnie nalecych
obrazw jak Ci urzdziem w kraju i za ktr jak zwykle poniosem
wszystkie koszta.
Nie wspominam ju o tym, e otworzyem tylko dla Ciebie galeri w
Paryu (bo wystawy innych artystw, ktre miay w niej miejsce
byy tylko pretekstem na to, by przyciga publiczno i zachci j
do ogldania twoich stale wystawianych obrazw). Jak Ci to ju
udokumentowaem sama ta galeria kosztowaa mnie przez ostatnie
sze lat ponad trzysta tysicy dolarw deficytu jaki wypaciem z
moich wasnych pienidzy zarobiwszy w zamian rwno cztery
tysice dolarw ze sprzeday ksiek i kilku obrazw innych
malarzy.

850

Twoje publiczne oskarenia i przemilczenia wymagaj oczywicie

rwnie publicznej odpowiedzi z mojej strony. Niebawem j dam.
Pozdrawiam Ci serdecznie i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Drogi Piotrze!
Nie wiem, co mam odpowiedzie na Twj list z dnia 27 wrzenia 1995.
Po ostatnim spotkaniu, wydawao mi si, e nasze stosunki powoli
zaczynaj si poprawia, tymczasem okazuje si, e znowu zasiadem na
awie oskaronych.
O co Ci teraz chodzi? O to, e nie powiedziaem w wywiadach caej
prawdy. Przecie w wywiadach odpowiada si na zadane pytania. Caa
prawda musiaaby wypeni wicej miejsca ni cay wywiad i wicej ni
posiada caa gazeta, a i to jeszcze nadal nie byaby caa prawda. Kogo
zreszt ona obchodzi, oprcz Ciebie i mnie? Ty te udzielajc w radio
wywiadu, nie powiedziae caej prawdy. Nie zajkne si nawet, e
zrywajc umow daem Ci odszkodowanie. Wrcz przeciwnie: mwie
wycznie o tym, e odmawiam respektowania punktu 30, jakby to on
wanie mia stanowi jedyny ekwiwalent za zerwan umow. Inne Twe
kwestie te w znacznym stopniu odbiegay od caej prawdy, o czym
niej, i czy ja zgaszaem o to pretensje?
W adnym wywiadzie nie uyem okrelenia, e byem wyzyskiwany.
Powiedziaem, e daem za darmo 50 obrazw, bo je przecie daem za
darmo. Mwiem jednak rwnoczenie, e byo to odszkodowanie. W
okreleniu odszkodowanie mieci si implicite to, e jest to ekwiwalent
za co. Powiedziaem, e to byy dwa lata mojej pracy, bo byy.
Powiedziaem te, e za jeden obraz dae wicej, ni mnie pacie za
wszystkie. Mnie zapacie rocznie za wszystkie 16.500.- $, a za jeden
dae rednio 20.000.- $. Powiedziay mi to, niezalenie od siebie, co
najmniej 4 osoby, ktre odwiedziy Twoj galeri.
851

Mj, jak uprzejmie okrelasz, nigdy niezaspokojony apetyt na pienidze

wynika z prostego faktu, e pozbywam si obrazw wycznie w celu
zarobienia na ycie. Kady musi jako zarabia i czyni to zgodnie z
wasnymi umiejtnociami. Ty prowadzisz sprawy sdowe, ja maluj i
sprzedaj obrazy. Gdybym nieustannie nie dba o pienidze, nie
zrobibym adnych oszczdnoci i nie miabym obecnie, gdy w Polsce nie
istnieje rynek sztuki, za co utrzyma siebie, domu i rodziny, bo przecie
nie pobieram pensji na pierwszego.
Jak z mojej perspektywy, wygldaa sprawa z Morfeuszem: W
pierwszych dniach listopada, za porednictwem Jerki, zwrci si do mnie
Cowan, z propozycj wydania albumu i prob o slajdy. Odesaem go do
Ciebie, bo posiadae wyczne prawo do czerpania zyskw z publikacji
na mj temat. Nadszed jednak 16 listopada i zerwaem umow. Jerka
poinformowa o tym fakcie Cowana. W nastpstwie tego, Cowan
zadzwoni do mnie i powiedzia (za porednictwem tumaczki), e
pertraktuje o udostpnienie slajdw z wydawnictwem Ramsay (nie z
mojej inspiracji, bo mu w ogle o tym wydawnictwie nie wspominaem),
po czym napisa, e ma trudnoci z odkupieniem od nich slajdw.
Podaem mu wic adres Glinickiego, bo wiedziaem, e robi te z
wszystkiego slajdy dla siebie. Umowa z Tob, nie zabraniaa robienia
slajdw przez trzecie osoby, a Glinicki nigdy tego przede mn nie
ukrywa i nawet proponowa od samego pocztku, e bdzie jeden
komplet robi take dla mnie, ale zrezygnowaem wtedy ze wzgldu na
koszta. Utrzymujesz, e robi je na Twoim materiale, ale to s tylko
domniemania. Udostpniem im wzajemnie ich adresy i na tym moja rola,
si skoczya! Podpisaem potem umow z Cowanem i mam dosta 7% z
wpyww za album i nie bdzie to na pewno majtek. Na jakiej wic
podstawie uywasz w stosunku do mnie okrelenia cao owocw sobie
przywaszczye? Co sobie przywaszczyem? Czy nie jestem autorem
tych prac?
Na marginesie: Bdc u mnie w maju, powiedziae, e Cowana zgubia
wasna chciwo, bo gdyby zwrci si do Ciebie, daby mu slajdy za
darmo, a Glinickiemu musia za nie zapaci 6.000.- $. No wic, o co w
ogle chodzi? Chyba, e mwisz co innego ni mylisz.
Wystawa w Polsce: A wic uwaasz, e to mnie urzdzie t wystaw, do
ktrej nawet nie pozwolie mi wybra zestawu obrazw (Twj list z dnia
852

13 lutego 1995). To bya wystawa TWOJEJ KOLEKCJI, co oczywicie

nie oznacza, e bya za.
Piszesz, e Twoja galeria otworzona zostaa tylko dla mnie. Tak, ale w
celu sprzedawania moich obrazw, ktre byy Twoj wasnoci. Po to
wreszcie spisalimy umow i podzielilimy obowizki. Czy ja mam w
zwizku z tym ponosi wspodpowiedzialno za deficyt, za cocktaile,
ktrych nawet nie wchaem, za socrealistyczne obrazy, jakie kupowae
w Warszawie i w Moskwie, za wszystkie inne, zwizane z ni wydatki i
bdne (jak sam ostatnio przyznae) inwestycje?
Poza tym: Czy nie zdajesz sobie sprawy, e du cz, jeli nie wiksz
cz tych wydatkw, sfinansowae za pienidze uzyskane ze sprzeday
moich obrazw? Wreszcie Japoczycy te kupili moje obrazy. O szeregu
innych transakcji sam mi opowiadae. A czy wreszcie nie zostao Ci
jeszcze sporo obrazw i to najlepszych, do wasnej kolekcji?
Pozwl sobie wreszcie przypomnie, e obrazw po 5.000.- $, nie bye
zmuszony (jak to powiedziae w radio) kupowa, a miae tylko prawo
pierwokupu, zreszt kupie ich tylko 4. W tym okresie, mogem je
sprzeda w Warszawie, za trzykrotnie wysz cen. Po 3.000.- $, kupie
w sumie 26 obrazw (kocwka za rok 1990 i cay rok 1991). Twoja
pierwsza wypata z pienidzy od Japoczykw, polegaa na wykupieniu
ode mnie, lecych u Ciebie na skadzie 32 obrazw, ktre zostay
przecenione na poow dawnej ceny podstawowej. Ponadto wykupie
okoo 80 rysunkw wycenionych po 50.- $. Wreszcie pozostae obrazy,
ktre miaem wtedy namalowane, kupie po 1.600.- $. W poowie lat
osiemdziesitych, spor ilo obrazw nabye po 600.- $, bo zostay
przeze mnie przecenione. Wszystko to jako inaczej wyglda w Twoich
wspomnieniach, szczeglnie wtedy, gdy gosisz je przez radio i dajesz do
zrozumienia, e dziesitki, jeli nie setki obrazw opacie sumami
piciokrotnie wyszymi ni byy umwione, ale caa prawda, ktrej si
domagasz, jest mniej efektowna od Twych wspomnie.
Myl, e teraz po zerwaniu umowy i po tym jak min prawie rok czasu,
mona nareszcie postawi grub kresk, oddzielajc przeszo i przesta
sobie wzajemnie zatruwa ycie. Jak to si dzieje, e z wieloma ludmi
prowadziem i prowadz korespondencj, w ktrej dyskutujemy o sztuce,
853

polityce, filozofii i sensie ycia, piszemy sobie o tym, co si nam

wydarzyo i tak dalej, a korespondencja z Tob, staje si nieustajc
wymian not dyplomatycznych! Miaem nadziej, e teraz, gdy ju nas
nie wie umowa, to si zmieni.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Warszawa: poniedziaek, 9 padziernik, 1995 Godz.: 10:21
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Mam zawsze trudnoci z szybkim zorientowaniem si, gdy zostan wobec
jakiej sprawy postawiony znienacka. Szczeglnie, e byem cholernie
zmczony fizycznie, bo koczyem robot przy oprawianiu. Gdy mi
wczoraj zadzwonie o tej pani Dziechciarek i o koncepcji kupna u mnie
obrazu, powiedziaem, e musz si zastanowi, ale gdy si ju
zastanowiem to mi wyszo, e nie tyle powinienem uzgadnia rzecz z
pani Dziechciarek, co z Tob.
Uye w swym telefonie okrelenia, e idzie o zamian obrazw rwnej
wartoci,, czyli z punktu 37". Punkt ten okrela precyzyjnie zasad
wyboru obrazw i w adnym wypadku nie chc obecnie poddawa si
tego typu rygorom.
Okoo godziny 10, zadzwonia do mnie pani Dziechciarek,
poinformowaa o umowie z Tob i o tym, e musi ubezpieczy obrazy, z
tym, e ewentualna cena, za ktr instytucja wystawiajca mogaby
odkupi obraz ode mnie, byaby ekwiwalentem ca 4.000.-$, gdy wysza
cena byaby dla nich nie do przyjcia. Zgodnie z tym, o czym wyej
odpowiedziaem, e suma ta jest dla mnie do przyjcia, ale nie za kady
obraz. Powiedziaem, e mog w tej cenie sprzeda bardzo wiele
obrazw, ale nie kady obraz wskazany. Ona to zrozumiaa i
zaakceptowaa. Powiedziaa, e zadzwoni do Ciebie.
854

Obawiam si jednak, e nie wyrazisz zgody na transakcj, jeli nie

bdziesz mie zapewnionego wyboru takiego, jaki dawaa Ci nasza
umowa i dlatego pisz ten list, bo trudno uzgodni to wszystko
dwustronnie z pani Dziechciarek.
Miejmy nadziej, e nic nie zostanie powanie uszkodzone i caa sprawa
okae si wycznie problemem teoretycznym.
Napisa do mnie Kepler i przysa ksero wycinkw oraz dwa katalogi.
Odpisaem mu, e wedug Twoich sw, dwa obrazy s uszkodzone i e
on ma mi je przywie do retuszu. Na razie nie miaem na to odpowiedzi.
Poza tym nic nowego. Czujemy si ndznie, a przez ostatni miesic,
mczyo nas oboje lumbago. Cay kraj yje wyborami prezydenckimi, ale
jest zbyt mao kandydatw, zaledwie siedemnastu. Poniewa, aby mc
zosta kandydatem, potrzebne byo 100.000 podpisw, spodziewaem si,
e bdziemy mieli do wyboru co najmniej 300 kandydatw, co wynika z
podzielenia iloci spoeczestwa przez wymagan ilo podpisw. Ale i
tak jest wesoo. Nieustajcy festiwal idiotw, demonstrujcych w
telewizji swe pogldy narodowi, pozwala na jaki czas odej od
policyjnych seriali, co wieczr.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Zdzisaw
Warszawa: sobota, 21 padziernik, 1995. Godz. 11:07.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
W trakcie Twego telefonu tkwiem w wannie, a Zosia spaa z korkami w
uszach. Odwozilimy dzi rano, moj kuzynk spod Warszawy, na
operacj stawu biodrowego, co wymagao wstania o godzinie pitej rano,
a poniewa zawsze taka konieczno wczesnego wstania, owocuje
nerwicow niemonoci zanicia wieczorem, to prawie nie spalimy i
855

jestemy wykoczeni. Ja po powrocie nie malowaem, lecz robiem

uchwyt na obrazy, po czym, po skoczeniu roboty wlazem do wanny.
Kolejno: Na dwie godziny przed Tob, dzwoni z Lodzi facet pod tytuem
Prus, z zawiadomieniem, e jutro midzy godzin 9, a 10 przywiezie mi
do retuszu 9 uszkodzonych obrazw. Kepler w tej sprawie dzwoni w
ubiegym tygodniu i wedug niego uszkodzone s dwa, a co do innych, to
on "nie jest pewien". Chodzi te o bodaje dwa obrazy z serii
nieoprawionych, ktre przeznaczye do handlu. Pocztkowo bylimy z
Keplerem umwieni tak, e najpierw przywiezie 5, a potem po nie
przyjedzie i przywiezie nastpne 4, ale dzi Prus pyta czy moe
przywie od razu dziewi. Wyraziem zgod, bo jako te 9 rozlokuj.
Kepler przysa mi ksero wycinkw z prasy dzkiej. Nie musisz wic
robi duplikatw. Mam te negatywn recenzj z warszawskiej "Gazety
Wyborczej". Ukazaa si zaraz po otwarciu wystawy w Lodzi. Wysyam
ksero w zaczeniu. Ta facetka serdecznie nie cierpi tego, co
ja robi.
Ju w latach poprzednich dawaa temu wyraz na pimie. Mane Takel
Fares. Hi.
Obrazy do ewentualnej wymiany. Jest pewna ilo obrazw, ktrych nie
chc w ogle sprzedawa, lecz zostawi sobie. Przynajmniej w tej chwili,
bo mj sd o nich, moe si zmieni za rok lub trzy. Poniewa "punkt 37"
okrela pierwsze pi obrazw rocznie, a od momentu zerwania umowy
min rok, to pracujc maksymalnie intensywnie i na psychicznym luzie,
e "robi to dla siebie" namalowaem na pewno wicej ni 5 obrazw,
ktre chciabym sobie zostawi. Tak mi si wydaje, bo nie mam szansy
tego ad hoc i na spokojnie zobaczy i oceni, z racji maksymalnego
zacienienia. Sam dzi przy robieniu zaczepu, zadrapaem powanie jeden
z obrazw, mimo maksymalnych rodkw ostronoci. Nie oznacza to, e
zaoferowabym (w razie takiego kupna jak to, o ktrym rozmawiamy)
kilka odrzutw. Zaoferowabym wikszo tego, co zrobiem i nie byyby
to (w mojej opinii) obrazy ze. Wreszcie wrd tych, ktre s
eksponowane, te nie wicej jak 10 % to obrazy, ktre kiedy podpaday
lub mogy podpada pod "punkt 37". Tak wic w mojej opinii nie ma
powodu do paniki i w adnym wypadku nie chc demonstrowa zej woli.
Tyle dobrego lub zego.
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on
856

Zdzisaw
Warszawa: poniedziaek, 30 padziernik, 1995 Godz. 15:26.
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Dzi o godzinie 9:45, przywieziono obrazy z Lodzi. Pocztkowo
wydawao mi si, e nie bdzie tam wielu problemw, ale niestety blisze
obejrzenie wykazao, e problemy bd. Kolejno je opisz. Na razie na
wszystkich obrazach (z wyjtkiem "DQ") zrobiem wstpny retusz, ktry
musi przez kilka dni wyschn, a wtedy zrobi retusz ostateczny.
Poczekam na soneczny dzie, bo dzi prawie nic nie wida, a rozmiary
obrazw w ramach uniemoliwiaj mi zamocowanie ich na sztalugach.
1. Obraz bez ram, oznakowany "BO" i przedstawiajcy mczyzn w
paszczu, nioscego dziecko, jest na oko najbardziej ze wszystkich
zarysowany, bo na samym rodku. Rysy te dadz si atwo usun, ale
na poysku (patrzc pod ktem z boku) bdzie niestety wida rnic. Z
przodu nie bdzie nic wida.
2. Obraz od Szydy, ktry nazywasz "Chomeinim".

857

Chomeini

Mniej rzucajce si w oczy, ale bardzo gbokie, krtkie rysy u dou. Da

si to zaretuszowa, ale pod ktem bdzie to wida. Najgorsze, e Szydo
(wbrew moim radom) zapaka obraz jakim werniksem, a retusz na
obrazach powerniksowanych jest z przyczyn cile technicznych
trudniejszy do wykonania.
3. Obraz "TE", przedstawiajcy samochd z czterema osobami.

858

Samochd

Na nim nie byo rys, tylko komu w trakcie ogldania szczegw,

czkno si (sdzc po zapachu) grzybkami w occie i powstay (po
zmyciu) matowe zaplamienia. Naoyem na nie poysk. Chyba nie bdzie
wida.

859

Facet na awce

4. Obraz kupiony od Siemiskiego za psie pienidze. Moim zdaniem by

dosy solidnie podrapany ju dawno temu i kto go ju (przede mn)
retuszowa raz lub dwa razy. Te rysy (gwnie u dou) s bardzo drobne,
gste i nie rzucaj si od razu w oczy. Poza tym obraz posiada nieostre
zaplamienia, ktre s nie do usunicia i te wygldaj na bardzo stare.
Drobne rysy albo nowe albo te stare, postaram si zaretuszowa.
5. Obraz "DV" przedstawiajcy faceta siedzcego na awce z psem.
860

Kilka do drobnych i jedna gbsza rysa. Da si to zaretuszowa, ale z

boku bdzie si nieco rni poyskiem.
6. Obraz od Tomka. Jedna niewielka rysa na rodku. Moe bdzie wida
rnic poysku.

Obraz kupiony od Tomka (Wwz)

7. Obraz "VE", przedstawiajcy pokrcon posta siedzc na krzele

(format 98 x 132). Jedna niewielka rysa u dou. Da si to usun.
861

8. Obraz z motocyklist. Jedna niewielka ryska po lewej z boku. Da si to

usun. Moe bdzie z boku wida troch inny poysk. Na ramie u gry
po lewej silne wgniecenie, a szkoda, bo jest on oprawiony przez
rzemielnika, przed ktrym zdejmuj kapelusz. Naprawd solidna robota!
9. Wreszcie najgorsza rzecz, mianowicie kwadratowy (73 x 73) obraz bez
ram "DO", przedstawiajcy czerwon twarz z profilu. Oba grne rogi s
nadamane na przestrzeni ca 2,5 cm prawy i ca 4 cm lewy. Jest to wynik
puszczania w obieg obrazw nieoprawionych. Prawy rg chyba w ogle
odpad i kto go doklei. Jeszcze nie wiem, co i jak z tym zrobi. Nie jest
to na szczcie dzieo mego ycia.
Mam nadziej, e w cigu 10 do 14 najbliszych dni obrazy bd
zaretuszowane i do odbioru, ale odradzabym dalsze puszczanie w obieg
obrazw nieoprawionych, bo znowu je podrapi (w najlepszym
przypadku). Tu nikt nie uywa do pakowania folii pcherzykowej, lecz
zawija w papier pakowy i skada jeden na drugi, po czym jedzie to 200
km samochodem, przywalone jeszcze czym z gry. Obrazy namalowane
"z rozmachem" i naciapane grubo farb (jak do tego przyzwyczaio nas
100 ostatnich lat), nie s w tym stopniu wraliwe na zadrapania, jak
obrazy malowane cienko. Pracownicy nie wiedz jak si z tym obchodzi.
Wszyscy to zreszt maj w dupie, a na dodatek pozbawieni s kompletnie
wyobrani technicznej. Gdy obserwowaem jak attache kulturalny
Chorwacji, adowa przy pomocy szofera do Mercedesa mj obraz,
przeznaczony na dar dla Vukovaru, byem pewien, e do Vukovaru on nie
dojedzie, a cudem bdzie, jeli bez uszkodze dojedzie do ambasady,
odlegej od nas o kilometr.
Trzymaj si kupy. Pozdrowienia dla Pani Anny.
Zdzisaw
Warszawa: wtorek, 31 padziernik, 1995.

Godz. 15:20.

***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
862

Wczoraj ludzie Keplera odebrali zaretuszowane obrazy. Obrazy bez

ramek zawinli w foli z pcherzykami powietrza. Zrobiem tyle ile
umiaem. Na pierwszy rzut oka chyba nie wida usterek.
Podstawowe problemy byy z obrazem z nadamanymi rogami, ale myl,
e po oprawieniu w ramki, usterek wida nie bdzie. Od spodu
usztywniem, doklejajc takie atki z pyty pilniowej. Gdyby si to
chciao zrobi bez ladu, to naleao chyba rogi do koca odama, wla
do rodka klej, sprasowa, po czym zeszlifowa cakowicie farb i
podkad i od nowa namalowa. Baem si, e takie co mi nie wyjdzie,
szczeglnie, e prawy rg by ju odamany i doklejony, wic
zaschnitego kleju ze szczeliny i tak nie dabym rady usun. W kadym
razie, na moje oko, usterki wynike z pknicia pyty, nie s teraz bardziej
widoczne ni zgrubienia wynike ze ladw pdzla czy te zgrubie farby
obok. Co do "Chomeiniego" no to po prostu zamalowaem na kolor
uszkodzenia, ktre byy stosunkowo gbokie. Kitowanie zagbie
byoby ryzykowne w sytuacji powerniksowanego obrazu, bo potem nie
byoby jak zeszlifowa kitu, nie uszkadzajc werniksu. Z obrazem od
Siemiskiego byy i s o tyle problemy, e tam zadrapania s stosunkowo
bardzo drobne i pochodz sprzed lat. Nie wykluczam, e by to ju obraz
zadrapany w momencie kupna przez Siemiskiego w Sanoku i sam go
przed 20 laty pospiesznie zaretuszowaem, chocia nie wyglda mi to na
moj robot. Jakie takie zaplamienia, byy na pewno ju w momencie,
gdy Ty kupowae obraz od Siemiskiegi i rdo ich pochodzenia jest
niejasne: moe go kto przemywa mokr cierk z jakim rodkiem
czyszczcym, trudno powiedzie. Nie jest to widoczne na pierwszy rzut
oka i na pewno pochodzi sprzed lat.
Co do Twojej propozycji telefonicznej, to chciabym (o ile nadal jest
aktualna) by moliwie szybko sprecyzowa o jak (plus minus) ilo
obrazw Ci chodzi, bo dla mnie problem polega na oprawieniu i nie
ukrywam, e chciabym by nie bya to zbyt wielka liczba, bo gdzie ja to
mam pomieci, nie mwic ju o tym, e jestem coraz starszy i
oprawianie stanowi dla mnie coraz wiksze obcienie fizyczne. Jeli
rozumiem, to obrazy zabraby w kwietniu razem z likwidowan
wystaw, wic musiayby ju by oprawione i zabrabym si do tego
zaraz po Nowym Roku, by rzecz wykona w kilku ratach. Musz te
obrazy przed oprawieniem kaza sfotografowa, a jeszcze nie wiem ile to
bdzie kosztowao, ani komu to zleci, a jest to te istotna kwestia. Do tej
863

pory nie zaprztao to mojej gowy, bo wszelkie decyzje ekspozycyjne

odkadaem "na potem", a obrazy tylko malowaem i skadowaem ciasno
obok siebie na regaach w pracowni.
Poniewa cz z tych obrazw chc potem zostawi sobie, a cz
ewentualnie sprzeda (o ile bd nabywcy), to oczywicie bardzo bym
prosi o dbao, jeeli idzie o ramy, bo w przeciwnym wypadku
musiabym t cholern robot, (ktrej nienawidz, a ktra w coraz
wikszym stopniu staje si dla mnie zbyt cika), wykonywa powtrnie.
Moje ramy nie s reprezentacyjne, ale pki nie s poobijane, to wygldaj
przyzwoicie.
To by byo jak na razie wszystko. yjemy drug tur wyborw
prezydenckich, ale bd zmuszony gosowa na tego woka Was, bo
jego kontrkandydat z SLD (bye komuchy) jest w moim odczuciu
niebezpieczny, nie tyle ze wzgldu na siebie (przewysza Was obyciem
i prezencj o pi poziomw), ile na swoje lobby, ktre na razie jest w
cieniu, ale jest znane. Nieliczni reklamuj go po cichu jako faceta, ktry
chce wyjecha do wadzy na gosach SLD, "a wtedy pokae, kim jest", ale
na Konrada Wallenroda to mi on nie wyglda, a jeli ju, to raczej na
Zeliga. Jednym sowem wybr jest midzy zem i zem, ale nie to samo
jest ze po obu tych stronach i dokonywanie bilansu oraz uzyskanie salda
wcale nie jest proste. Nie mog powiedzie bym by pewien jak naley
postpi. Najwygodniej byoby w ogle nie gosowa, ale to chowanie
gowy w piasek: nie gosujc popieram automatycznie silniejszego, a
szanse s bardzo wyrwnane. No, ale to nie Twj problem.
Piknie pozdrawiam Was oboje.
Zdzisaw
Warszawa: sobota, 18 listopad, 1995 * Godz. 13:15.
***
(list polecony)
Marly le Roi, 19 listopada 1995
864

Drogi Zdzisawie,
Nadal dochodz mnie suchy, i rozpowiadasz dziennikarzom, e
wyzyskiwaem Ci przez 11 lat, e Dmochowski "za jeden mj
obraz da wicej ni mnie paci za wszystkie", e za zerwanie
umowy musiae mi "odda bezpatnie 50 obrazw", czyli "dwa lata
pracy za darmo" etc.
Przypominam Ci to, co na ten temat napisaem ju w licie z 27-go
wrzenia tego roku. Poniewa nie ustosunkowae si do niego i
przemilczae go, na wszelki wypadek przesyam Ci go jeszcze raz
poczt polecon tak, aby nie byo wtpliwoci, i go dostae.
Dzi dodaj tylko, e wedug tego, co mi doniesiono, aukcja, na
ktrej wystawie ostatnio jaki obraz nie przekroczya 3000
zotych. To znaczy, e nikt nie chcia go kupi za wicej ni za
tysic dolarw. Nie dziwi mnie to, gdy taki sam by wynik
wstawienia przeze mnie twoich dwch obrazw na aukcje
organizowane w zeszym roku przez Starmacha. Po wywoawczej
cenie 1000 $ absolutnie nikt nie podnis rki. Reszta aukcji
dotyczca twoich obrazw bya fikcj umwion midzy mn a
Starmachem na to by "oficjalnie" osignita cena wyniosa 200.000
zotych.
Rwnie wystawione przeze mnie w Warszawie i w odzi obrazy,
w ramach wystawy, ktr Ci obecnie zorganizowaem w Polsce nie
znalazy nabywcw za ceny przekraczajce 1000 $.
Tak wic, w okresie ostatnich lat, pacc Ci po 5 i po 3 tysice
dolarw za sztuk paciem w rzeczywistoci od trzech do piciu
razy wicej ni zapaciby Ci jakikolwiek nabywca na wolnym rynku
(o ile w ogle znalazby takiego w obecnym kryzysie). Nie mwic
o tym, e braem wszystko hurtowo.
Nie wspominam rwnie o tym, e za nabywane przeze mnie
obrazy nie musiae paci ponad 40 % podatkw, bo pienidze
dawaem Ci z rki do rki. Rzecz, ktrej nie mgby robi
sprzedajc obrazy przez galerie lub na aukcji, a ktra jeszcze
bardziej obniyaby twj zysk.
865

To, e przez jedenacie lat nie usyszaem jednego nawet

"dzikuj" za to wszystko, co dla Ciebie robiem, tylko byem
obiektem wciekych, nieustajcych atakw o "podwyszenie
ryczatu", ktry przewidywaa nasza umowa przemilczaem.
To jednak, i posuwajc si daleko dalej, oskarasz mnie teraz o
wyzyskiwanie Ci przez cae lata wymaga mojej reakcji.
Tote, w pierwszym rzdzie proponuj Ci zwrot wszystkich
obrazw, za ktre zapaciem po 5 i po 3 tysice dolarw (a jest ich
ponad pidziesit sztuk) o ile zwrcisz mi otrzymane pienidze.
Po drugie, jak Ci to ju powiedziaem, na twoje oskarenia
odpowiem ju za kilka miesicy publikujc moje notatki i nasz
korespondencj.
2. Co si wreszcie tyczy zerwania naszej umowy i oddania mi "za
darmo" odszkodowania w obrazach przypominam, i nie pozwolie
mi na aden wybr, mimo tego, i umowa nasza przewidywaa, e
bd mg je wybra "spord absolutnie wszystkich obrazw
stworzonych przez ZB i znajdujcych si w jego posiadaniu....", to
znaczy rwnie i z tych, ktre wisz u Ciebie na cianach. Obrazy,
ktre znajdoway si w twoim posiadaniu, a ktre przeznaczye na
"odszkodowanie"
przekazae
wic
sam
do
ksidza
Przekaziskiego nie pytajc mnie o zdanie i kazae mi je tam
sobie odebra.
3. Mam nadziej, e udao Ci si jako podreperowa zniszczony
przez Keplera obraz. Ma on do Ciebie przyjecha w najbliszym
czasie i odebra wszystkie oprawione, zaretuszowane obrazy a
zostawi u Ciebie do mego przyjazdu do Polski w pocztku
stycznia nieoprawionych pi.
Podziwiam jako polskich pracownikw: po zaledwie dwch
wystawach, w Warszawie i w Lodzi, ju dziewi z nich jest
porysowanych a jeden poamany. A przecie bagaem Keplera,
eby uwaa i nawet suto mu zapaciem, eby doglda
zawieszania, odwieszania i transportu. Co bdzie po Krakowie,
Katowicach i Gdasku?
866

4. Czy udao Ci si nagra mi reportae telewizyjne z wystawy w

Krakowie? Pono dziennik wieczorny powici jej rwnie dusz
chwil.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
Zdzisaw Beksiski ul. Sonaty 6/314 02-744 Warszawa
Drogi Piotrze!
Na wstpie najwaniejsze: Nie zgadzam si na publikowanie za mego
ycia, moich listw do Ciebie, ani te na publikowanie fragmentw i
cytatw z tych listw. Byy pisane w zaufaniu do Ciebie, a nie do
publicznoci.
W Twym licie z dnia 19 listopada 1995, po raz drugi wyrzucasz mi, e
ujawniam fakt, i daem Ci odszkodowanie w wysokoci 50 obrazw. Nie
wiedziaem, e jest to dla Ciebie fakt wstydliwy i nie mwie mi
przedtem, e chcesz, by stanowio to tajemnic.
Na list z dnia 27 wrzenia, odpowiedziaem w dniu 9 padziernika (vide
wydruk z katalogu komputerowego), ale za rad ony nie wysaem tej
odpowiedzi, by kontrargumentami, nie dolewa niepotrzebnie oliwy do
ognia.
W miar upywu czasu, zaczynasz postrzega przeszo jako pasmo
Twych bezinteresownych trudw i wyrzecze, czynionych wycznie po
to, bym sta si czowiekiem znanym i bogatym. Ja gram w tym spektaklu
chciwego Gobsecka. Sobie przydzielie rol Matki Teresy z Kalkuty.
Zechciej jednak czasami uwiadomi sobie, e kupie ode mnie 11 lat
mego ycia,, czyli de facto 1/3 ycia, jeli pominie si modo sprzed
trzydziestki, gdy jeszcze nie malowaem i zgrzybia staro, ktrej mog
nie doczeka. Zapewne zawiode si w swych prognozach, ale nikt Ci
do tej transakcji nie zmusza, a nawet nie namawia i Bg mi wiadkiem,
e per saldo nie przepacie. Czy nie byoby wic blisze prawdy i mniej
867

stresujce, zaakceptowanie faktu, e przed laty spisalimy kontrakt w

nadziei na sukces, pracowalimy uczciwie, kady w swoim zakresie, ale
obu nam nie wyszo, wobec czego kontrakt zosta zerwany, a
odszkodowanie wypacone, za teraz moemy dalej y w zgodzie, bez
nieustannego licytowania si doznanymi krzywdami. Zechciej te
zauway pozytywne strony dla siebie: Gdybym nie zerwa tej umowy, to
dzi byby w przededniu koniecznoci uregulowania ca 40.000.- $
ryczatu za dwa minione lata, oraz zabierania do Parya kilkudziesiciu
dalszych obrazw, bez szans na ich zmagazynowanie i bez sznas na ich
sprzeda.
Na wywody, majce uzmysowi mi ile straciem na skutek zerwania
umowy, odpowiadam, e przecie nie zerwaem jej po to, aby zyska
finansowo, lecz dlatego, e w swym licie z dnia 7 listopada 1994,
przystawie mi pistolet do gowy i nie zostawie moliwoci adnego
innego manewru, poza natychmiastowym zerwaniem. Masz jak widz
bardzo krtk pami!
Ad. 2. Co do "absolutnie wszystkich" obrazw, to w obecnoci Twej
ony, poinformowaem Ci w trakcie Waszego pobytu w Warszawie w
kwietniu 1994 (na p roku przed zerwaniem umowy), e wszystkie
obrazy, ktre zostaway mi w ramach punktu 37, darowywaem na
bieco Tomkowi, na co pozwala mi aneks do byej umowy. Owe 13
obrazw, zostao przez Ciebie zaakpcetowane w licie z dnia 24 listopada
1994 (strona 2, wiersze 6, 7, 8 i 9 od dou).
Ad. 3. Pracownik Keplera (Prus) odebra ju ode mnie wszystkie
zaretuszowane obrazy. Telefonujc z Lodzi pyta, czy dwa nieoprawione
zostan u mnie. Poniewa niczego takiego z Keplerem nie ustalaem,
zabra na moje yczenie wszystkie obrazy.
Ad. 4. Niestety nie nagraem audycji z wystawy krakowskiej, ktra bya w
"Panoramie dnia", gdy dowiedziaem si o niej z telefonu od znajomych
PT: "popatrz na program drugi, gadaj o tobie".
Piknie pozdrawiam Ciebie i Twoj on.
Zdzisaw
Warszawa: roda, 29 listopad, 1995 Godz. 8:12.
868

***
(list polecony)
Pary, dn. 6 grudnia 1995
Drogi Zdzisawie,
A. W licie z 29 listopada br. piszesz:
"przystawie mi pistolet do gowy i nie zostawie moliwoci
adnego innego manewru, poza natychmiastowym zerwaniem".
Odpowiadam Ci w sposb identyczny:
Odmawiajc, wbrew jasnemu jak soce i jednoznacznemu jak
matematyczne rwnanie sformuowaniu naszej umowy, ktra
upowania mnie do:
1. "permanentnego prawa do nabywania wg swego wyboru nie
mniej ni piciu obrazw w skali rocznej po staej cenie
odpowiednika we frankach francuskich 1.000 dolarw za obraz,
lecz nie wicej ni 25 % produkcji rocznej", z tym, e "prawa
przewidziane w niniejszym punkcie s permanentne i nie zale od
losw ktregokolwiek z innych postanowie niniejszej umowy, jej
zerwaniu lub zawieszeniu",
oraz:
2. w ramach "odszkodowania", do 50 obrazw "wybranych
dowolnie przez PD spord absolutnie wszystkich obrazw
stworzonych przez ZB i znajdujcych si w jego posiadaniu",
przystawie mi pistolet do gowy zmuszajc do natychmiastowej
obrony. Bronic si musz si uciec do sdu opinii publicznej, bo
innych rodkw nie mam. A na to by opinia publiczna moga wyda
swj sd musz jej wyjawi tre naszej umowy i twoje listy, ktre
zawieraj kolejne odmowy jej stosowania.

869

Tak wic jestem zmuszony przez Ciebie samego do opublikowania

naszej korespondencji.
B. Nadmieniam, i manewr polegajcy na jednostronnym
podarowaniu Tomkowi obrazw znajdujcych si w twoim
posiadaniu na kilka miesicy przed zerwaniem ze mn, tak by mi
uniemoliwi wybr ewentualnego "odszkodowania" jest nie do
przyjcia. Gdyby przedstawi go jako argument jakiemu
sdziemu twierdzc, e w ten sposb sam siebie "na wszelki
wypadek" moge zwolni z twych zobowiza w stosunku do mnie
to by si umiechn.
Ponadto manewr w by rzekomy, bo nadal operowae tymi
obrazami, u Ciebie one wisiay i niektrymi z nich handlowae.
Wreszcie w manewr by nieskuteczny, poniewa nasza umowa
przewidywaa, e obrazy za "odszkodowanie" bd mg
swobodnie wybra spord tych, ktre Ty "posiadasz", a nie z tych,
ktre do Ciebie "nale" lub s Twoj "wasnoci". A "posiadae"
te obrazy, ktre si znajdoway u Ciebie w domu w momencie
zerwania, niezalenie od tego czyj byy ju wtedy "wasnoci".
Tak to przewidywaa nasza umowa i to nie bez przyczyny,
poniewa w chwili jej podpisywania nie wiedziaem i nie chciaem
wiedzie, co naley do kogo w twojej rodzinie i jakie s rozliczenia
midzy Wami trojgiem, natomiast chciaem by w "odszkodowanie"
weszy obrazy, ktre widziaem wwczas u Ciebie na cianach, a
ktrych nabycie miao kompensowa strat, jak miaem odnie z
powodu ewentualnego zerwania.
Tote byle sdzia Ci powie, bo nawet dziecko zna rnic
pomidzy "posiadaniem" a "wasnoci" i rozumie, dlaczego tak to
ustalilimy, kiedy prawie Ci jeszcze nie znaem i nie mogem sobie
pozwoli na wypytywanie Ci w chwili negocjacji naszej umowy,
jakie panuj w waszej rodzinie podziay wasnoci i posiadania
wiszcych wok mnie na cianach obrazw.
C. O twoich dawnych odmowach stosowania umowy, a w
szczeglnoci:

870

- art. 10 nakazujcego "znalezienie wyjcia polubownego" gdy

dolar skaka w gr,
- art. 5, nakazujcego stosowanie arbitrau w razie sporw,
- prby, mimo art. 11, narzucenia mi ceny 10.000 marek za obrazy
"ryczatowe" i
- narzucenia mi w kocu na nie ceny trzech tysicy dolarw za
sztuk,
- prby odmowy "odszkodowania", z ktrego jakobym zrezygnowa,
- prby narzucenia "wspczynnika inflacyjnego" do "goej" ceny
8.400 Fr. za obrazy z art. 9,
- zmuszenia mnie w pewnym momencie do opacenia ram
zamwionych u stolarza, bo to Ty mnie nakaniasz do malowania
duych formatw, to Ty masz zapaci za ich ramy",
- odmowy, przez trzy lata poprzedzajce nasze zerwanie robienia
jakichkolwiek ram
etc., etc., etc.
nie mwi ju, bo to minione dzieje i nie o przeszo mi chodzi a o
przyszo.
D. Dodaj, i poza tym zmuszasz mnie do zwrcenia si do opinii
publicznej dyskredytujc mnie przed ni jako wyzyskiwacza i
cwaniaka, ktry "bra za jeden mj obraz tyle ile mnie paci za
wszystkie".
E. Nie powracam do porwna z Matk Teres i z Gobscekiem.
Sdz, e moje publikacje pozwol kademu zorientowa si, kto z
nas gra jak rol.
F. Podkrelam wreszcie, bo wybirczo czytasz moje listy i
odpowiadasz na pytania, ktrych Ci nikt nie zadaje natomiast
przemilczasz te, ktre Ci si stawia, e nie jest dla mnie
"wstydliwym" fakt, e zapacie mi odszkodowanie (nie widz w
tym nic wstydliwego), natomiast jest oburzajcym fakt, e okrelasz
871

je przed dziennnikarzami jako dane "za darmo". Jeli pracowanie

przez jedenacie lat dla Ciebie od rana do nocy w pitki i w witki
nie jest niczego warte to rzeczywicie oddae mi "odszkodowanie"
za darmo....
G. Nadal oczekuj na odpowied na list z 10 kwietnia 1995, w
ktrym wyranie podkrelaem moje prawo do wyboru obrazw w
ramach "odszkodowania" i kategorycznie nie godziem si na
dokonany przez Ciebie wybr.
Oczekuj rwnie odpowiedzi na list z 27 wrzenia 1995, na ktry
pono odpisae, lecz odpowiedzi nie wysae eby, jak twierdzisz,
nie "dolewa oliwy do ognia". Moesz dolewa ile chcesz. Nie
krpuj si.
Na wszelki wypadek powtrnie przesyam Ci kopi obu tych listw.
H. Na koniec, uywajc twojej formuy z listu z 14 grudnia 1994
roku ("ad. 2") dodaj, i Nigdy nie zmieni swego stanowiska
wyraonego w licie" z dnia dzisiejszego, o ile nie zdecydujesz si
stosowa co do litery i co do przecinka naszej umowy tam, gdzie
mwi o moim prawie nabywania, po zerwaniu, dowolnie przeze
mnie wybranych piciu obrazw rocznie bez ogranicze z pkt. 37 i
bez "wspczynnika inflacji" (to znaczy za "goe" i niewzruszalne
8.400 Fr. za sztuk), oraz tam gdzie mwi, e w razie zerwania
mam prawo wyboru "odszkodowania" spord "absolutnie
wszystkich obrazw" jakie si znajdoway w twoim "posiadaniu" w
chwili zerwania.
Pozdrawiam Ci najserdeczniej i rce twojej Maonki cauj.
Piotr
***
ZDZISAW BEKSISKI UL. SONATY 6/314, 02-744 WARSZAWA
Drogi Piotrze!
872

Odpowiadam na Twj list z dnia 6 grudnia 1995, ktry otrzymaem w

dniu dzisiejszym. Na wszystkie poruszane w nim kwestie odpowiedziaem
ju w listach wysanych Ci poprzednio w cigu lat 1994 i 1995. Nie bd
na nie odpowiada po raz drugi. Wystarczy przeczyta uwanie to, co
pisaem poprzednio.
Listu z dnia 10 kwietnia 1995, ktrego kopi teraz mi wysae, w
ogle nigdy nie dostaem.
W dniu 10 kwietnia 1995, kiedy go napisae, umowa bya ju zerwana, a
obrazy stanowice odszkodowanie, zostay zaakceptowane przez Ciebie w
licie z dnia 24 listopada 1994. Dlatego tylko je oprawiem i przekazaem
do Muzeum Archidiecezji.
Zaprezentowana przez Ciebie interpretacja terminw posiadania i
wasnoci jest rzucaniem prawniczych pere przed wieprze. Nie znam
si na prawie, ale wiem, e umowa zostaa zerwana, wtpliwoci
interpretacyjne wyjanione, za Twoje jtrzce listy, wyprowadzaj mnie
na dugie dni z potrzebnej do pracy rwnowagi, w zwizku z czym od
dnia dzisiejszego prosz by si ze mn przesta kontaktowa, bo listy
zostan Ci zwrcone bez otwierania. Moja ona jest bardzo powanie
chora i naprawd nie mog uera si w nieskoczono na temat
nieistniejcych kwestii. Odwouj take moj zgod na wystaw w
Paryu w roku przyszym.
Zaczam na Twoj prob wydruk mojego niewysanego listu z dnia 9
padziernika.
cz pozdrowienia dla Ciebie i Twojej ony.

Warszawa: czwartek, 21 grudzie, 1995 Godz.: 18:39

KONIEC TOMU PIERWSZEGO

873

Aneks:
Umowa
Pierwsza cz: Zobowizania wsplne
A.
1.

2.

B.
3.

Przedmiot umowy
Pomidzy Zdzisawem Beksiskim a Piotrem Dmochowskim
(okrelonych poniej inicjaami ZB i PD) zawarta jest niniejsza umowa o
wycznym prawie sprzeday przez PD wszystkich obrazw do
namalowania w przyszoci przez ZB (z wyjtkami okrelonymi w
punkcie 37). Umowa stosowa si bdzie rwnie mutatis mutandis do
dzie wykonanych w innych technikach (rysunek, rzeba, grafika, film
etc), o ile ZB zdecyduje si je stworzy.
Umowa niniejsza obejmuje rwnie wyczne prawo PD do zawierania
absolutnie wszystkich umw i transakcji dotyczcych wszelkiego typu
publikacji majcych zwizek z dzieami ZB i jego osob poza granicami
Polski i krajw demokracji ludowej (TV, film, ksiki, wystawy etc.) na
warunkach okrelonych przez PD. Prawo to nie moe by udzielone
adnej innej osobie i nie moe by wykonywane przez samego ZB. Prawo
to jest udzielone PD na okres trzydziestu lat i nie moe by odwoane
przez ZB bez zgody PD, w ktrym to wypadku odpowiednie
upowanienie zostanie zniszczone. Odwoanie tego prawa bez zgody PD
lub wykonywanie go przez samego ZB pocignie za sob obowizek ZB
do odszkodowania w postaci 25 obrazw wybranych przez PD spord
absolutnie wszystkich obrazw stworzonych przez ZB i znajdujcych
si w jego posiadaniu lub w posiadaniu PD. Tym samym ograniczenia z
punktu 37 nie bd miay zastosowania.
Okres wanoci umowy
Umowa nabiera mocy z chwil podpisania, z tym e:
a. Do 1 stycznia trwa bdzie okres wstpny, w ktrym adna ze stron
nie bdzie ju moga odstpi od umowy, lecz wzajemne ich
zobowizania nie bd jeszcze pene.
874

b. W okresie wstpnym ZB bdzie mg si wywiza ze swych

4.

C.
5.

D.
6.

E.
7.

8.

9.

zobowiza w stosunku do osb trzecich (prezenty z obrazw,

sprzeda obrazw ju znajdujcych si w galeriach etc).
c. W okresie wstpnym PD nie bdzie zobowizany do gwarancji
dochodu rocznego ponad wypacon sum 4.000 dolarw za cztery
obrazy zakupione w lutym 1984 roku.
Czas trwania umowy okrela si na trzydzieci lat. Jednostronne zerwanie
umowy przed upywem tego okresu jest moliwe tylko z przyczyn siy
wyszej,, czyli wydarzenia nieprzewidywalnego, niezalenego od woli
stron i stwarzajcego absolutn niemono wykonania ich zobowiza.
Rozstrzyganie trudnoci
W wypadku innych trudnoci stron musz doj do porozumienia
polubownego. W wypadku trudnoci, ktrych strony nie zdoaj
rozwiza polubownie, trudnoci te zostan rozstrzygnite przez trzech
arbitrw, z ktrych kada ze stron wyznaczy jednego, a ci wyznacz
trzeciego.
Zerwanie umowy
W razie jednostronnego zerwania umowy przed upywem okresu 30 lat
przez PD traci on wszystkie poczynione inwestycje i zwraca ZB wszystkie
posiadane w depozycie obrazy. W razie jednostronnego zerwania umowy
przez ZB stosuje si punkt 2.
Zyski, ryzyko i patnoci
Podzia zyskw uzyskanych ponad ryczat 12.000 dolarw nastpowa
bdzie w proporcjach po 50 procent dla kadej ze stron. W ten sam
sposb dzielone bd rwnie dochody z TV, ksiek, wystaw i
absolutnie wszystkich innych publikacji powiconych ZB i jego
twrczoci poza granicami Polski i krajw demokracji ludowej.
W wypadku gdyby PD sam zdecydowa si sta wydawc,
dystrybutorem lub organizatorem publikacji lub wystaw o ZB i jego
dziele, podzia zyskw odbywa si bdzie na zasadach oglnych,
przyjtych we Francji pomidzy wydawc, dystrybutorem czy
organizatorem a artyst malarzem.
Patno ryczatu 12.000 dolarw odbywa si bdzie raz do roku do rk
wasnych ZB. Patno dalszych dochodw ZB odbywa si bdzie w
walucie wymienialnej, ktr kadorazowo okrel strony, tak jednak, by
nie pocigao to dla PD dodatkowych kosztw ani nie stawiao go w
kolizji z prawem. Patno zagwarantowanego ryczatu 12.000 dolarw
odbywa si bdzie w dolarach. Patno dalszych dochodw ZB
odbywa si bdzie w walucie wymienialnej, ktr kadorazowo
875

okrel strony, tak jednak, by nie pocigao to dla PD dodatkowych

kosztw ani nic stawiao go w kolizji z prawem.
10. Kurs dolara ustala si na 8,40 frankw francuskich za dolar (stan
przecitny w sprzeday przez banki w lutym 1984 roku). Jeli warto
dolara do franka zawaha si o wicej ni 10 procent w jednym lub w
drugim kierunku, na danie jednej ze stron strony musz znale wyjcie
polubowne. W wypadku innych zaburze monetarnych strony musz
znale wyjcie polubowne, zanim PD podejmie decyzj sprzeday
pozostaych u niego na skadzie obrazw. Niezalenie od waha dolara w
stosunku do franka PD zobowizuje si, w ramach ryczatu 12.000
dolarw zagwarantowanych dla ZB, corocznie rewaloryzowa sum 1.000
dolarw za obraz o oficjalny wspczynnik inflacji dolara.
11. Najniszy dochd ZB ze sprzeday jednego obrazu ustala si w ramach
ryczatu na sum 1.000 dolarw, a poza ryczatem na ekwiwalentn
sum we frankach lub w ustalonej przez strony walucie wymienialnej.
F.
12.

13.
14.
15.
16.

G.

Podatki
Podatki ze sprzeday nalecych na wasno do PD obrazw pokrywa
PD. Podatki z zagwarantowanego minimum dochodw 12.000 dolarw
ZB pokrywane s przez PD. Podatki z dochodu wsplnego ponad
uzyskan sum 12.000 dolarw dzielone s po poowie przez strony.
PD zapewni ZB anonimowo podatkow w stosunku do wadz
polskich.
Deklaracja podatkowa z dochodw ze sprzeday obrazw bdzie
oddzielona przez PD od deklaracji jego dochodw z innych rde.
W wypadku obcie podatkowych nie do zniesienia przez jedn ze stron
strony musz znale wyjcie polubowne.
Co wywozowe z Polski i wwozowe do Francji obrazw nalecych do
PD paci on sam. PD paci rwnie takie co wywozowe i wwozowe
obrazw, ktrych sprzeda ma zapewni ZB jego zagwarantowany
ryczat 12.000 dolarw. Co wywozowe z Polski, wwozowe do Francji
lub do innych krajw obrazw przeznaczonych na sprzeda ponad
ryczatow dzielone bd po poowie przez strony, z tym jednak, i
nalena ZB suma netto za sprzeda jednego obrazu nie moe by nisza
ni ekwiwalent w frankach lub w innej monecie wymienialnej 1.000
dolarw. Wyej wymienione zasady stosowa si rwnie bd do
kosztw asekuracji przewoonych obrazw. W wypadku obcie
celnych lub asekuracyjnych nie do zniesienia przez jedn ze stron strony
musz znale wyjcie polubowne.
Dostarczanie obrazw
876

17.

Dostarczanie obrazw do Francji odbywa si bdzie kilka razy do roku

po uprzednim uzgodnieniu terminw przez strony.
18. W razie zmiany przepisw dotyczcych ca, asekuracji lub podatkw w
Polsce lub we Francji, a stwarzajcych sytuacj nie do zniesienia przez
jedn ze stron, strony musz stara si znale wyjcie polubowne. W
wypadku nie znalezienia wyjcia polubownego przepis punktu 5 moe
by stosowany na danie jednej ze stron. W absolutnie ostatecznym
wypadku, na danie arbitrw, umowa moe by zawieszona do czasu
ustania przyczyny prawnej, po czym zostanie ona jak najrychlej podjta
na dotychczasowych warunkach. W okresie zawieszenia umowy obie
strony wolne bd od wzajemnych zobowiza. Zawieszenie umowy
nie bdzie jednak miao wpywu na pozostae permanentne prawo PD
do zakupu obrazw dla siebie w ramach przewidzianych przez punkt
30.
H.

Obrazy niesprzedane
19. Obrazy przeznaczone do sprzeday, a znajdujce si w posiadaniu PD
nie mog lee u niego na skadzie duej ni trzy lata od momentu ich
dostarczenia do Francji lub innego kraju docelowego. Po upywie tego
okresu obie strony skonsultuj si, czy obrazy wycofa ze sprzeday,
czy sprzeda za nisze ceny.
I.

Emigracja ZB lub PD
20. Ewentualne opuszczenie Polski przez ZB nie zmieni warunkw
niniejszej umowy. Rwnie nic zmieni jej przeniesienie si PD do innego
ni Francja kraju zachodniego.
Druga cz: Zobowizania i prawa PD
A.

Zobowizania PD
21. PD zobowizuje si do systematycznego sporzdzania przeroczy
obrazw namalowanych przez ZB oraz obrazw posiadanych przez osoby
trzecie i muzea.
22. PD zobowizuje si do wywozu nowo namalowanych obrazw dwa lub
trzy razy do roku. Do niego naley ewentualne oskrzyniowanie,
uzyskanie pozwolenia na wywz, przewz obrazw i asekuracja. Co
do kosztw asekuracji, patrz punkt 16.
23. PD zobowizuje si do reklamy ZB poza Polsk, a w szczeglnoci do:
a. Wystawiania obrazw w galerii w Paryu lub w innych orodkach
w Paryu lub poza nim.
b. Sporzdzania prospektw, plakatw lub kart pocztowych etc. z
obrazami ZB.
877

c. Upowszechniania nazwiska i twrczoci ZB w rodkach masowego

24.

25.

26.

27.

28.

29.

przekazu.
d. PD stara si bdzie o albumowe wydanie dzie ZB.
e. Wszystkie wyej wymienione obowizki PD bd wykonane na jego
koszt lub we wsppracy z wybranymi przez niego samego osobami
czy instytucjami.
PD zobowizuje si, o ile operacja moe przynie oczywiste zyski obu
stronom, do wystawienia pewnych obrazw na aukcjach oraz do
ewentualnego pokrycia kosztw (5 procent) w razie zwrotu
niesprzedanych obrazw.
Poczwszy od 1 stycznia 1985 roku PD zobowizany bdzie zapewni
ZB dochd roczny (zwany ryczatem) w wysokoci minimalnej 12.000
dolarw netto. Warunkiem lego zobowizania bdzie dostarczenie przez
ZB przynajmniej 12 obrazw, wskazanych przez PD. w danym roku.
Dostarczenie iloci mniejszej obniy dochd ZB w danym roku o 1000
dolarw mniej za kady niedostarczony obraz.
Jeli PD nie zdoa w danym roku sprzeda co najmniej 12 obrazw i
uzyska tym samym sum 12 000 dolarw na zagwarantowanie
minimalnego rocznego dochodu ZB, PD zobowizuje si sam zakupi
dla siebie odpowiedni ilo obrazw po cenie 1.000 dolarw za obraz,
tak by minimalny roczny dochd ZB w wysokoci 12.000 dolarw
zosta zapewniony. Obrazy w momencie zakupu przez PD zostan
przez niego cile okrelone. PD bdzie mg nastpnie nimi
dysponowa wedug swego uznania. PD bdzie upowaniony do prb
nakaniania ZB, by obrazy wybrane przez ZB w ramach punktu 37
dostay si PD w ramach jego prawa przewidzianego w punkcie 30.
W takim wypadku ZB bdzie mia prawo zada, by obrazy te nie
mogy by ewentualnie sprzedane w przyszoci przez PD bez zgody
ZB.
PD prowadzi bdzie dokadny wykaz obrazw otrzymanych,
sprzedawanych i znajdujcych si u niego lub u ZB na skadzie lub
przekazanych osobom trzecim.
PD bierze na siebie odpowiedzialno za ewentualne cikie uszkodzenia
obrazw w transporcie, zwracajc ZB sum odpowiadajc panujcej w
danym momencie cenie za obrazy podobnych rozmiarw (wedug ceny
ostatniego sprzedanego obrazu) lub traci prawo do odpowiadajcej iloci
obrazw, ktre moe naby stosownie do punktu 30, pacc jednoczenie
ZB sum 1000 dolarw za uszkodzony obraz.
Po kadej nowej dostawie obrazw PD zawiadczy, i w wypadku jego
mierci obrazy te winny by sprzedane przez jego on i, po odliczeniu
obrazw nalenych PD zgodnie z punktem 30, zyski podzielone wedug
878

zasad oglnych. W razie nie sprzedania obrazw przez on PD lub

innych spadkobiercw przez okres trzech lat (poza zatrzymanymi z
punktu 30) maj one by zwrcone ZB. Owiadczenia, o ktrych jest
mowa powyej, skadane bd adwokatowi Jean Jacques Delpo 253 av.
Daumesnil Paris XII, u ktrego s zoone dyspozycje testamentarne
PD.
B.

Prawa PD
30. Po wyborze dokonanym przez ZB w ramach punktu 37 PD ma
permanentne prawo do nabywania wedug swego wyboru nie mniej ni
trzech obrazw w skali rocznej po staej cenie odpowiednika we frankach
1.000 dolarw za obraz, lecz nie wicej ni 25 procent produkcji rocznej.
Prcz tego PD bdzie mia prawo pierwokupu innych ni te
przewidziane w punkcie 37 obrazw za panujc w danym momencie
cen, okrelon na podstawie ostatniego sprzedanego tych samych
rozmiarw obrazu. Prawa przewidziane w niniejszym punkcie s
permanentne i nie zale od losw ktregokolwiek z innych
postanowie niniejszej umowy, jej zerwania lub zawieszenia.
31. Co roku, po otrzymaniu przeroczy z nowo namalowanymi obrazami,
PD ma prawo odmwi przyjcia pewnych obrazw. W tym wypadku ZB
bdzie mg swobodnie nimi dysponowa.
32. PD ma wyczne prawo do zawierania poza Polsk i krajami
europejskimi demokracji ludowej absolutnie wszystkich umw
dotyczcych ZB i jego twrczoci (TV, filmy, ksiki, wystawy etc.) na
warunkach okrelonych przez PD. Ewentualne koszta z tym zwizane
zostan poniesione przez PD, chyba, i zerwanie tych umw zostao
spowodowane przez ZB, w ktrym to wypadku on sam ponosi
odpowiedzialno. Zyski bd dzielone po poowie. W wypadku gdyby
PD zdecydowa si sam zosta wydawc, dystrybutorem lub
organizatorem publikacji lub imprez i wystaw ZB i o jego dziele,
podzia zyskw odbywa si bdzie na zasadach oglnych, przyjtych
we Francji pomidzy wydawc, dystrybutorem lub organizatorem a
artyst malarzem. Zyski otrzymane t drog zmniejsz proporcjonalnie
nalen ZB od PD sum ryczatow 12.000 dolarw.
Trzecia cz: Zobowizania i prawa ZB
A.

Zobowizania ZB
33. ZB zapewni sobie na swj koszt potrzebne mu materiay malarskie.
34. ZB oprawi nowo namalowane obrazy w zwykle ramki, po uprzednim
umoliwieniu ich sfotografowania przez dostarczonego przez PD
fotografa.
879

35. ZB zastrzee na pimie, ktrego kopi posiada bdzie PD, i na

wypadek swej mierci obrazy jeszcze niesprzedane, a znajdujce si na

skadzie u PD oraz te, ktre zostay namalowane od ostatniej wysyki do
PD i znajdowa si bd jeszcze w posiadaniu spadkobiercw ZB, maj
by sprzedane przez PD, a dochd podzielony pomidzy PD i
spadkobiercw wedug zasad oglnych. Prawa PD wynike z punktu 30
bd przestrzegane. Niniejszy punkt nie obejmuje obrazw nalenych
ZB z tytuu punktu 37.
36. ZB przekazywa bdzie systematycznie do dyspozycji PD wszystkie
swoje nowo namalowane obrazy z wyjtkiem przewidzianych w punkcie
37.
B.

Prawa ZB
37. ZB ma prawo do zatrzymania dla siebie dowolnie przez siebie wybranych
25 procent produkcji rocznej obrazw do swej penej dyspozycji. W
wypadku decyzji ZB lub jego spadkobiercw sprzedania tych obrazw
prawo pierwokupu przysugiwa bdzie PD.
38. Prcz obrazw zatrzymanych przez ZB z tytuu punktu 37, ZB ma
prawo w pierwszych latach umowy do posiadania u siebie na skadzie
siedmiu dalszych obrazw do celw dekoracyjnych. Obrazy te, w miar
powstawania nowych dzie, maj by przekazywane PD.
Sporzdzono w Warszawie w dwch egzemplarzach, z ktrych kady jest
wiarygodny, dnia 23 lutego 1984 roku, poddajc niniejsz umow
kompetencji prawa francuskiego.
Przeczytane osobicie i potwierdzone: Zdzisaw Beksiski (podpis czytelny i
podpis nieczytelny).
Przeczytane osobicie i potwierdzone: Piotr Dmochowski (podpis czytelny i
podpis nieczytelny)."

W nastpstwie doszy do tej umowy zmiany, z ktrych pewne byy

kolejno wycofywane. Pozostay tylko te, w ktrych jest przewidziane, e w
razie zerwania umowy przez Beksiskiego nalee si mi bdzie nie 25, ale 50
obrazw, oraz e Beks moe dla siebie zatrzyma 25 procent produkcji rocznej,
lecz nie wicej ni 5 obrazw.
PS. Grudzie 1994
880

Po zerwaniu przez Beksa naszej umowy 16 listopada 1994 roku napisaem

do niego 24 listopada 1994 roku:
,,Dzi pozostaje nam rozwiza kilka kwestii materialnych (...)
2. Jak proponujesz zorganizowa realizacj punktu 30 naszej umowy,
ktry mimo jej wyganicia pozostaje przy yciu? Bo (...) chc co roku
kupowa od Ciebie po kilka obrazw do mej staej kolekcji po 8400
frankw..."
Beks odpisa mi na to 30 listopada 1994 roku:
Ad punkt 2. W sformuowaniu punktu 30 zachodzi sprzeczno, gdy
nie moe istnie punkt bdcy czci umowy, skoro ju nie istnieje umowa. To
moje stanowisko jest ostateczne i dalsza korespondencja ze mn na ten temat
jest bezcelowa. Jeli chcesz nada sprawie jaki bieg prawny, to rb, co Ci
sumienie dyktuje...
Napisaem wwczas przypominajc, i negocjowalimy punkt 30 dugo
i starannie i e nigdy przez dziesi lat nie skary si na jego rzekom
sprzeczno" z reszt umowy oraz, e tre punktu 30 jest jednoznaczna i nie
pozwala na adn interpretacj". Przewiduje on mianowicie, e prawa
zakupywania przeze mnie piciu obrazw po 8.400 frankw (bez polizgu
inflacyjnego") s permanentne i nie zale od losw jakiegokolwiek z innych
postanowie niniejszej umowy, jej zerwania lub zawieszenia".
Na co otrzymaem krtk odpowied 14 grudnia 1994 roku: Ad. 2. Nigdy
nie zmieni swego stanowiska wyraonego w licie z dnia 30 listopada 1994
r."

881

882

883

884