Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

Demokracja pozioma
1.

Demokracja wyborcza

Wolne wybory przy zniewolonej opinii niczego nie wyraaj

Jak zachowuje si opinia publiczna podczas wyborw w krajach demokratycznych demokracja
wyborcza dziedzin, w ktrej teoria demokracji rozporzdza mocnymi dowodami jest obszar opinii
publicznej i zachowa wyborczych co pomidzy makroteori i mikrodowodami.
Podczas rzeczywistego badania opinii pojecie opinii musi zosta zoperacjonizowane

opinia (def. Lanea i Sersa) jest odpowiedzi udzielan na pytanie w danej sytuacji (przy zmianie pytania lub sytuacji moe si

zmieni)

ocena wewntrznej spjnoci opinii jest trudna

krytycy demokracji odwoujcej si do konsensusu cytuj ustalenie, e w odniesieniu do abstrakcyjnych
zasad si zgadzamy, a przy konkretnych zastosowaniach ju nie
przy interpretacji tych ustale (spjnoci) stajemy przed problemami:
nie mona zakada, e ideay maj by wprowadzone w ycie dosownie

nie istnieje prosta droga wywodzenia szczegowych implikacji z abstrakcyjnych zasad

zachowania werbalne mog by nieistotne gdy nie mierzy si ich intensywnoci

jaka jest podstawa informacyjna opinii publicznej (wiedza, bdna wiedza, etc)?
nika (lekcewaenie, brak zainteresowania, znieksztacony obraz)

powszechna apatia i odpolitycznienie

ludzie czsto nie maj opinii lecz przewiadczenia (pod wpywem np. emocji)

Wynikaj z tego problemy:

przyczyny tego stanu?

jak wypada wobec tego teoria demokracji?

kiedy wydawao si, e jak ludzie dostan prawo gosowania naucz si gosowa ; pniej win za
sab frekwencje przypisano ciemnocie i ndzy

3 diagnozy i idce za nimi terapie:

problem informacji

1) stawia si zarzuty:
niedostatku ilociowego nieprzekonujcy, raczej jest nadmiar informacji

tendencyjnoci istnieje, obnia si szacunek dla prawdy / umacnia si antykapitalistyczne nastawienie

saboci jakociowej trudno go usun (np. media znieksztacaj); lekarstwowiksza

odpowiedzialno autorw przekazw

podnie poziom wyksztacenia

(a przez to lepsza informacjawiksze zainteresowanie sprawami publicznymi; wyksztacenie bogactwo ludzie

bogaci chtniej uczestnicz)

1) w demokracjach spolaryzowanychdecydujcymi zmiennymi dla uczestnictwa s:

polaryzacja statusu

wiadomo klasowa

zdolnoci i moliwoci mobilizacyjne partii

wano rozgrywek

2) argument o bogactwie jest faszywy bo np. zwizkowcy chtnie uczestnicz

informacja polityczna jest funkcj wyszych poziomw wyksztacenia

3) mae prawdopodobiestwo podniesienia politycznej edukacji przez oglne wyksztacenie

4) Polityczna edukacja = stan bycia poinformowanym + stan kompetencji poznawczej

Ad czynnika poznawczego Schumpeter typowy obywatel spada na niszy poziom mentalny gdy
wkracza na dziedzin polityki (jak np. poeta w matematyk) , zaczyna myle w sposb asocjatywny i afektywny
wwczas obywatel przestaje zauwaa brak swojej kompetencji (jestemy zachcani do brania udziau w polityce i to jest bd bo
wikszo nie ma kompetencji)

Brittan ludziom brak zacht do bycia dobrze poinformowanym formuuje 2 wnioski:

w przeciwiestwie do ekonomii, polityka nie moe dostarcza wszystkim nagrd i zacht
racjonalno narzucona przez ekonomie nie stosuje si do obywatela (nie paci za bdy)

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

5) warunki konieczne do uczestnictwa np. czytanie, pisanie, standard ycia; lecz niewystarczajce
ostatnia stawia na demokracj partycypacyjn
wybory nie wcielaj linii politycznych, lecz przesdzaj kto bdzie wciela
Dahl wybory ujawniaj jedynie jakie s pierwsze preferencje
Arrowparadoks gosowania decyzje podejmowane przez wikszo mog by faszywe (nie
odbijaj preferencji wikszoci)
Modele gosowania (w zalenoci od kraju, czasu, osb):

gosowanie wg kwestii kolejno:

1) preferencje w rozpatrywanej kwestii
2) jej percepcja
3) gos na kandydata lub parti, ktrej stanowisko wydaje si najblisze
utosamianie partyjne kolejno:
1) okrelenie swojego miejsca na skali(np. lewica / prawica)
2) odpowiednie wyobraenia partii
3) gos na parti, z ktr si utosamiamy (blisz na skali)

gosowanie wg kwestii gwnie w sabo spolaryzowanych systemach dwupartyjnych (USA)

wybory decyduj nie jak lecz kto bdzie rzdzi (dot. te systemw proporcjonalnych)
racjonalny wyborcadefinicje racjonalnoci odwoujce si do postrzeganej uytecznoci nadaj
si tylko do (koszanie no, art) jednostkowych decyzji wywoanych przez mechanizmy rynkowe- nie za do
skorelowanych decyzji wymuszanych na wszystkich (np. decyzji politycznych) decyzja
skolektywizowana jest decyzj wica kolektyw, co tym samym odbiera ja jednostce; skolektywizowana odnosi
si do charakteru decyzji, a nie do tego, kto j podejmuje

2.

nie mona stawia znaku = pomidzy wyborc racjonalnym i gosujcym wg kwestii bo rzadko s
spenione warunki:
prawidowego widzenia kwestii

waciwe rozumienie poszczeglnych rozwiza

w wyborczej teorii demokracji brzemi racjonalnoci nie obcia elektoratu przesunite jest na
przedstawicieli, a zatem na teorie demokracji przedstawicielskiej
nie ma racjonalnej opinii publicznej trzeba si zaj autonomiczn opini publiczn
miernik racjonalnoci albo faszuje rzeczywisto albo stawia demokracji warunki niemoliwe do
spenienia
teoria demokracji nie pasuje do ustale o miernoci opinii publicznej i ogromnych uproszczeniach
majcych miejsce podczas gosowania
Teoria demokracji dowodzi bowiem:
demokracja zakada autonomiczn opinie publiczn

ktra za porednictwem wyborw podtrzymuje rzdy z przyzwolenia

ktre reaguj na opinie ludzi

adne z tych twierdze nie jest zanegowane przez wysze ustalenia (przy zaoeniu, e ludzie peni
wadz jako wyborcy czyli w kategoriach wadzy wyborczej)
jeli bdziemy utrzymywa , e wadza ludu nie powinna si ogranicza do czystej wadzy decydowania,
lecz take obejmowa wadze rzeczywistego ich rozstrzygania inny problem demokracja
partycypacyjna
Demokracja partycypacyjna (uczestniczca)

porwnanie z demokracj:
1) bezporedni
2) poprzez referendum
3) wyborcz
4) przedstawicielsk
demokracja przedstawicielsk okreli mona jako poredni, w ktrej lud nie rzdzi si sam, ale
wybiera przedstawicieli nim rzdzcych
demokracja wyborcza jest warunkiem jest warunkiem koniecznym, cho niewystarczajcym
demokracji przedstawicielskiej

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

pojcie demokracji przedstawicielskiej zawiera w sobie demokracj wyborcz ale nie odwrotnie
moliwa jest demokracja wyborcza, a nie przedstawicielska
kada demokracja bezporednia jest w pewnym sensie demokracj samorzdn
jako samorzdne demokracje bezporednie okreli mona jedynie grupy wzgldnie mae (do wlk
zgromadzenia)
powyej tej wielkoci naley rozrnia:
dajc si obserwowa demokracj bezporedni
wiksz ni dajca si obserwowa
gdy demokracja bezporednia przekracza wielko dajc si obserwowa to czynnikiem
wskazujcym, e jest to demokracja bezporednia jest to i nie jest przedstawicielska
demokracja przez referendumdemos podejmuje postanowienia bezporednio lecz nie przez wsplne
zgromadzenia lecz przez referendum
demokracja poprzez referendum mona traktowa jako rodzaj demokracji bezporedniej
powody traktowania demokracji poprzez referendum jako odrbnego gatunku:
1) demokracja poprzez referendum (d.p.r) jest bezporednia w tym sensie, i nie istniej ciaa
poredniczce; jednak nie wystpuje w niej (jak w demokracji bezporedniej) bezporednio
wzajemnych oddziaywa jest to zatem demokracja bezporednia odizolowanych, odrbnych
jednostek
2) instrument referendum mona take wprowadzi do teorii i praktyki demokracji przedstawicielskiej
(jest ono jednak tam jej podporzdkowane)
d.p.r. to swoisty mechanizm demokracji
uczestnik referendum przypomina uczestnika wyborw (dziaa w osamotnieniu, samodzielnie, bez
uczestniczenia w dyskusji) Barker brak przez to czerpania mdroci z dyskusji niezbdnej
dla lepszej decyzji (media to tylko dyskusja bierna)
im wikszy obszar demokracji bezporedniej, tym mniejsza jej autentyczno
pamita zaley, e kto przecie ukada tre referendum
demokracje partycypacyjn winnimy umieci (na skali omawianych demokracji) nigdzie konkretnie
i wszdzie po trochu
partycypacjonici twierdz, e uczestnictwo wyborcze nie jest waciwym miejscem uczestnictwa
w demokracji partycypacyjnej obowizuje mocny sens sowa uczestnictwo (osobisty udzia, aktywne
i chtne wczanie si)
uczestnictwo to ruch samoistny (nie siowy)
cechy uczestnictwa bycie panem samego siebie, samorealizacja i samoksztacenie
natenie pojcia samorzdu jest odwrotnie proporcjonalne do jego zakresu
autentyczno i skuteczno uczestnictwa (jako dobrowolny udzia) jest odwrotnie proporcjonalna do
liczby uczestnikw (im wicej ludzi tym uczestnictwo mniejsze)
uczestnictwo mona trafnie zoperacjonizowa jako wskanik wyraany uamkiem wzrostowi
mianownika towarzyszy proporcjonalny spadek roli kadego ze wspuczestnikw
gwny nurt teorii demokracji nigdy nie zaniedbywa uczestnictwa traktowanego jako zaangaowanie
osobiste i aktywne uczestnictwo stanowi istot mikrodemokracji, czyli ustroju demokratycznego
wano stowarzysze obywatelskich zasygnalizowa pierwszy Tocqueville
teoria spoeczestwa wielogrupowego cignie si od wczesnych ang. pluralistw do
Merriama i Davida Trumana

uczestnictwo zawsze przywoywao jako antidotum na prawo oligarchii Michels

przy wzrocie wielkoci uczestnictwo nie wyjania i nie wystarcza do podtrzymania demokracji
przedstawicielskiej
jaki wniosek? Uczestnictwo wyborcze jest do d (bo mamy may wpyw). Jednym z wyj dla teorii demokracji partycypacyjnej
jest podkrelenie wanoci grup maych i zwartych (cho jest to jedno z znacze elitaryzmu!!!)
co przesadza o specyfice teorii demokracji partycypacyjnej?
teoria demokracji partycypacyjnej jest przecinana zarwno poprzez demokracje
bezporedni jak i przedstawicielsk istnieje take trzecia droga czyli
skierowanie si stron demokracji poprzez referendum
Sartori odwouje si populizmu populizm jest pojciem pochodzenia rosyjskiego; Venturi uwaa go za poprzednika
rosyjskiego socjalizmu; wg Dahla to czy demokratyczny postulat zostaje zastosowany populistycznie zaley od tego, jak si go stosuje oraz jak

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

jest funkcja ideaw populistyczna demokracja pozostawaa przez laty

retoryczna etykiet pozbawiona materialnej treci
Nasuwa si pytanie czy teoria demokracji partycypacyjnej sprawdza si w zalenoci od rodzaju i
miejsca uczestnictwa czy tez partycypacjonista spisuje si nie lepiej ni dawniejszy populista?
rozumiana

3.

Demokracja poprzez referendum a wiedza

jako d.p.r rozumiemy tu makrodemokracj, ktra zastpuje demokracj przedstawicielsk

(np. ustawiczne

gosowanie przez neta)

tak pojmowana d.p.r. speniaaby zasadnicze wymaganie zwolennika demokracji bezporedniej,

populistycznej czy partycypacyjnej (ludzie sami rozstrzygajcy kwestie)
zastrzeenie d.p.r. wprowadza mechanizm decyzyjny jako gr o sumie zerowej jest to struktura
maksymalizujca konflikty; najmniej inteligentne wcielenie systemowej tyrani wikszoci
d.p.r. speniaaby idea demokracji rzdzcej
naley pamita, e w wielkich grupach zwyke sumowanie si indywidualnych preferencji moe
spowodowa oglnie skutki sprzeczne z intencjami jednostek
dlaczego zatem nikt nie wprowadza (przy obecnych moliwociach techniki) tego ideau dosownej demokracji?
bo nawet zwolennicy demokracji partycypacyjnej pojmuj, e domagaj si wicej ni pragn

i wicej ni jest to podane

trzy rodzaje zwolennikw demokracji partycypacyjnej:
umiarkowani partycypacjonici odnowione pojcie uczestnictwa

zamaskowani elitaryci wprowadzenie kontroli elit

partycypacjonici czyci (radykalni; perfekcjonici)

d.p.r. obciyaby opinie publiczn brzemieniem racjonalnoci (demokracja wyborcza wymaga jedynie
autonomii opinii publicznej)
autor w caej analizie opinii publicznej odwouje si do jej bazy informacyjnej
informacja nie jest wiedz (wiedza poprzedza informacja, ale ten kto jest poj niekoniecznie jest

dobrze poinformowany)
Weber racjonalno (wiedza) umiejtno dostosowywania rodkw do celw wprowadzi
rozrnienie miedzy racjonalnoci zorientowana na warto i zorientowana na cele
wiedz mona powiza z kompetencj (kto moe mie inf. ale nie mie kompetencji) wiedza to
co a la kompetentne zrozumienie
w demokracji wyborczej wymaga si aby opinie ludzi byy pod wpywem informacji
w d.p.r. wymaga si aby waciwa inf. przeksztacia si we waciw wiedz
czy uczestnictwo uczy wiedzy? NIE!
Jak rozwija si intensywno i dokd ona prowadzi ? Intensywno zainteresowanie uwaga
informacja wiedza (bardzo rzadko tak)
wg Lane i Searsa im bardziej skrajne stanowisko tym mniej intensywniej ludzie je przyzywaj;
szukajc pozycji zerowej na skali kwestii badacze wybior pozycj, ktra budzi i ludzi mniej emocji
wzorcem opinii publicznej jest przypominajca liter U zaleno miedzy skrajnoci w jakiej
istotnej kwestii spornej a intensywnoci odczu
mona wysun zarzut, e chodzi tu o pene uczestnictwo intensywno; lecz tak naprawd
intensywno kwestii znajduje na og odpowiednik w ekstremizmie (a to jest na podstawie odczu, a nie wiedzy!!!)
statystyczna czstotliwo sprawia, e uczestnictwo nie okazuje si procesem uczcym, czyli
zmierzajcym do wytworzenia opinii poinformowanej i wyksztaconej
WNIOSEK: teoria uczestnictwa bdnie ujmuje czynnik intensywnoci (w szczytowym-zwizanym z ekstremizmem; i min
punkcie-skorelowanym z apati)

Berlson gdyby wszyscy uczestniczyli doprowadzioby to do fanatyzmu, zniszczenia procedur

demokratycznych; to heterogeniczno elektoratu zapewnia funkcjonowanie demokracji wzgldna
pochwaa apatii
KONKLUZJE:
1) opinia publiczna (rzeczywista) moe utrzyma i utrzymuje gmach demokracji przedstawicielskiej,
bowiem demokracja wyborcza wymaga od opinii publicznej tyle wanie ile daje i moe da (raczej)

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

2) informacja NIE jest wiedz; wiedza (poznawcza kompetencja i kontrola) staje si problemem tym bardziej, im
bardziej skomplikowana staje si polityka
im bardziej niewidzialna rka automatycznych przystosowa zastpowana jest przez rk widzialna
i polityczna inynieri i im bardziej rozszerza si oddziaywanie polityki tym mniejsza mamy kontrole
nad tym co czynimy wpadamy w kryzys wiedzy
demokracja poprzez referendum szybko rozbiaby si o niekompetencje poznawcz!
nasze poszukiwania s ukierunkowane na racjonalnego wyborca zamiast na racjonalnego decydenta

4.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

Rzd i niemono rzdzenia

Co z tego wynika?

to, e demokracje s rzdzone nie zaprzecza temu, e s demokracjami. Dlaczego? Bo:

opinia publiczna jest autonomiczna
wadza wyborcza jest wadz skuteczn (i nie jest ona sporadyczna) zasada oczekiwanych
reakcji, potwierdzaj to media oraz badania opinii publicznej wpyw na ludzi sprawujcych
wadz

Nasze demokracje musz by uznane za rzdzone bowiem s demokracjami przedstawicielskimi

Czy tendencja do powstawania liberalnych demokracji wiadczy o max wadzy sprawowanej przez
lud?

C.W. Mills wpyw niezalenych zbiorowoci w yciu politycznym maleje lub jest kierowany
(przejcie z publicznoci do mas) demokracja wg niego ulega minimalizacji.
G. Burdelu demokracje zaczynaj jako rzdzone, a kocz jako rzdzce wola
powszechna wywiera presje na pastwo (inaczej ni Mills)

W krajach demokratycznych rzdy naraone s na rosnca presj oddolna, za realia demokracji

masowej oraz retoryka demokracji populistycznej napieraj coraz mocniej na struktury liberalno
demokratycznego pastwa

zastrzeenia to powyszych stanowisk:

demagogia nie powinna prowadzi do wiary, e sprzyjajc aktywistycznym typom interwencji
i reagowania zbliymy si do ideaw demokracji
Michels atwiej zapanowa nad masami ni nad ma widowni
niewiele trzeba by pozbawi znaczenia nominaln maksymalizacj suwerennoci ludowej
mniej wadzy dla rzdzcych nie musi oznacza wicej dla rzdzonych (moe by to gra o sumie
ujemnej) stan przecienia lub niemono rzdzenia (parali, blokowanie)

jeli chodzi o demokracj rzdzc to jest ona speniona, bowiem posuwajc si poza obecny
punkt ideay zaprzeczaj sobie lub dziaaj w odwrotnym kierunku prawdziwym spenieniem
byaby d.p.r lecz to byoby samobjstwo;

zostaje na dy do ideau demokracji rzdzcej poprzez zwikszenie samorzdu

aktywistyczny typ zagraa
jasno co do tego, czym jest opinia publiczna, co robi, bd czego nie robi
inny punkt widzenia opinia publiczna wzorzec postaw i zbiorw podstawowych
wymaga tak dugo jak ogol posiada autonomi, stanowisko o opinii publicznej ma du
wag
poprawi samorzd moe edukacja
duo wag ma autonomiczna opinia publiczna
przecitny wyborca rzadko dziaa, on reaguje
proces powstawania opinii nie zaczyna si od ludzi, lecz przez nich przechodzi
wywierajc wpyw na innych, ludzie sami poddaj si wpywom czsto zanim czego chc,
kto sprawia, e tego wanie chc

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

gdy mwi si nam e sam lud rzdzi, upewnijmy si, ze to co widzimy nie jest czsto fasadow
demokracj, zwyczajnym pozorem demokracji

Demokracja pionowa
1.

Zasada wikszoci a rzdy mniejszoci

polityka wie si z hierarchiczn struktur zbiorowoci (pionowy wymiar polityki)

jednym z nielicznych ac. poj horyzontalnych jest res publica
pojcia takie jak principatus, regum, dominium, gubernaculumad pionowego wymiaru
Machiavielli pastwo i Bodin suwerenno oba do pionowego wymiaru polityki
unikalno demokracji polega na ustanowieniu bd przywrceniu poziomego ukadu polityki
demokracja pionowa demokracja jako system rzdzenia
demokracja wyborcza typowe podsumowanie poziomego ukadu demokracji
demokracja przedstawicielska pionowego

sowo rule;
to zasada (kryterium czy metoda) powinno si uywa rule of the game
lub wadanie s rne rodzaje wadania (dyktatorskie, demokratyczne)
przywdztwo (rzdy w sabym sensie, np. demokratyczne)
kierownictwo (bezporednie nakazywanie)
sprzeczno midzy rzdzami wikszoci, a rzdzeniem przez mniejszo moe wynika ze
sformuowa (patrz wyej)
rozpatrujc relacje pomidzy zasad, a tym kto rzdzi sprzeczno znika:
zasada wikszoci nie polega przecie na faktycznych rzdach wikszoci
rzdy mniejszoci mog wprowadza w bd jako opis bo:
demokracja wytwarza mniejszoci, a nie mniejszo (mniejszo w l. mnogiej a nie
mniejszo w l. pojedynczej)
demokracja nie dopuszcza do rzdw w mocnym sensie
badamy tu wielostronne oddziaywania midzy rzdzonymi a rzdzcymi (wiele procesw)
procesy te maj pocztek w reguach gry jak bd rozwizywane konflikty (t regu jest zasada
wikszoci)
chodzi wic o to by wadz rozdziela kolejno i rwnoczenie wikszoci i mniejszociom

2.

Tyrania wikszoci
stosunek midzy wikszoci a mniejszoci obejmuje trzy gwne osadzone w kontekstach grupy
znacze:

ustrojow (struktury i procesy ustrojowe)

w tym kontekcie troszczymy si o mniejszoci
mniejszoci musz mie prawo do opozycji (rzdy wikszoci, prawo mniejszoci); jeli
tak nie jest TYRANIA WIKSZOCI (w ustrojowym sensie);
drugi ustrojowy sens tyrani wikszoci (niezwizany z mniejszociami) Madison,
Jefferson DESPOTYZM WYBORCZY (brak podziau wadzy wadza w
zgromadzeniu) opiera si na zasadzie, e wadza nie podzielona jest nadmierna i
niebezpieczna

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

wyborcz (zwizan z gosowaniem)

koncentracja na zasadzie wikszoci (jako regua gry)
kto gosuje jak wikszo- wygrywa;
mniejszo (przegrani) nie ma adnych praw (jej gos jest stracony)
ad gosowania pojcie tyrania wikszoci nie ma sensu
akt gosowania moe zapocztkowa proces (wiele stopni); akt gosowania proces
proces zwiksza liczb przegranych (kto w pierwszej fazie moe wygra by w kocowej
przegra)
konsekwencje takiego procesu:
ukazuje wano odrbnego traktowania aktu gosowania i gos jako procesu
podkrela, e nie moemy wyprowadza rzdw wikszoci z (wadanie) zasady
wikszoci
spoeczn
spoeczny sens pojcia wikszoci to sens przypisywany przez Tocquevillea i J.S.Milla
wyraeniu tyrania wikszoci
niepokoia ich groba duchowej tyranii (skrajnego konformizmu spoecznego)
liczy si tu oddziaywanie wikszoci i mniejszoci na jednostk (a nie ich stosunek)
stosunek spoeczestwa do jednostki
wikszo przeciwstawiana jest wolnoci jednostki lub jej niezalenoci intelektualnej
uwagi te odnosz si do wikszoci rzeczywistej, a nie do kryterium czy zasady wikszoci
Sartori twierdzi, e tyrania spoeczna (NIE tyrania wikszoci) wystpuje wczeniej ni demokracja
i ma z ni niewiele wsplnego

Rozrnienie:
Tocqueville mwi o tyrani wikszoci (bez interpretacji jako tyrania spoeczna)
Stuart Mill o tyrani wikszoci w znaczeniu tyrani spoecznej (bdnie wg Sartoriego)

zasada wikszoci dodaje bowiem pierwiastek usankcjonowania, prawo potwierdzajce istnienie

konformizmu spoecznego wraz z jego skutkami
tendencja do narzucania konformizmu znajduje zasad legitymizujc w zasadzie wikszoci

Podsumowujc:
zasada wikszoci stawia problem ochrony mniejszoci (problem ustrojowy) celem zatem jest

ograniczona zasada wikszoci

zasada wikszoci staje przed problemem wytworzenia wikszoci rzdowej zasada wikszoci w

wyborach i gosowaniu (wyraenie tyrania wikszoci nie ma tu sensu)

moe si okaza , e mniejszo obywateli okae si zwyciska wikszoci (na poziomie rzdu)

wikszo bywa tu zatem jedynie najwiksza mniejszoci

zasada wikszoci moe pogbi tyranie spoeczn, nadajc jej legitymizacj.

analiza zasady wikszoci nie potwierdza rzdw wikszoci (mas)

wikszoci w kwestiach spornych maj tendencje do rozpadu
wikszo obywateli to cigy proces czenia si i rozpadu niezliczonego mnstwa grup i jednostek
masowa wikszo staje si wikszoci dziaajc w i tylko wtedy gdy nabiera pewnej trwaoci
i spjnoci (np. poprzez silne identyfikacje z parti czy klas)
poniewa jest to rzadkie, masowe wikszoci nie mog stworzy rzdw wikszoci w silnym tego
sowa znaczeniu
wikszo jako metoda (podejmowania decyzji) oznacza tylko wikszo matematyczn, a nie trwa
dominujc czci zbiorowoci

3.

Wybr, selekcja oraz bdna selekcja

pionowy gmach demokracji opiera si na wybieraniu i wyborach- wolnych, powtarzajcych si
i konkurencyjnych

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

4.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

trudno wyprowadza od Lockea ide rzdw wikszoci (zwaszcza kryterium wikszoci); od niego
zaczyna powstawa kryterium wikszoci ilociowe oddzielone od jakociowego, cho dopiero
rewolucja francuska ukazaa ten podzia
zasada wikszoci akceptowana bya niechtnie bowiem prawo wikszoci nie oznacza susznoci
wikszoci
Jefferson aby wola wikszoci bya sprawiedliwa, musi by rozsdna
liczby niestety tworz si, a nie suszno (ilo nie przesdza o jakoci)
Rae broni zasady wikszoci zakada pierwotn zason niewiedzy Jednostka bdzie preferowa
tak zasad gosowania, ktra minimalizuje prawdopodobiestwo, i poprze spraw przegran tak
zasad jest zasada wikszoci
Twierdzenie Rea - Taylora zakada przypadkowo i statystycznie uchwytn powtarzalno; aden z
tych warunkw NIE jest speniony! statystyczny wyborca nie zakada takiej zasady jak we
wczeniejszym punkcie
lepsze jest inne usprawiedliwienie tej zasady (jak Churchill broni demokracji to jest ze, ale inne s jeszcze gorsze) Nie ma lepszej
procedury czy metody, ktra odpowiadaaby wymaganiom demokracji (pogld Sartoriego)
zasada wikszoci jest lepsza od innych bo pozwala unikn sytuacji patowych i jednoczenie
dopuszcza do gosu due zbiorowoci
zasada wikszoci jako kryterium podejmowania decyzji to tylko selekcja, zatem musimy mwi nie
o zasadzie wikszoci jako podejmowaniu decyzji lecz jako instrument wyborczy
sposb przeprowadzania wyborw mnisi

nasz liberalno - demokratyczny wiat narodzi si w wyniku obrony zasady, e niesprawiedliwe

rzdy ludzi nie wybranych (na mocy dziedziczenia lub podboju) winny by zastpione przez ludzi
wyselekcjonowanych
w demokracji ludzie sami chc decydowa kto jest lepszy

dzi niestety instrument zapanowa nad celem, ilo nad jakoci kopia prawa Greshama (ze jabko

psuje dobre) prawo iloci dewaluuje jako dzi wybory selekcjonuj le (na odwrt)
demokracja musi mie trwae oparcie w wartociach
dzi (co jest bdem!!!) przestaje si zwraca uwag na problem selekcji i jakoci wybranych lecz na kwestie
dokadnej reprezentacji (proporcjonalno. etc.)
a powinno si zajmowa 2 problemami: aby wybory speniay funkcj:
odzwierciedlajc

selektywn zwizan z wartociami i jakoci

Ernest Barker jeden z ostatnich, ktrzy podkrelali wano idei wartoci

WNIOSEK:
zasada wikszoci nie jest lepszym instrumentem od innych, jeli mwimy tylko o jej stronie

ilociowej
demokracja poddajca si bdnej selekcji jest demokracj, ktrej na dusz met demos nie uzna za

godn popierania (musi tu by jeszcze jako)

Mniejszoci i elity
pojcia takie jak klasa polityczna, rzdzca, elita, elita wadzy, elita rzdzca, mniejszoci przywdcze,
etc:
odnosz si do jakie konkretnej mniejszej czci, a nie mniejszoci jako wytworu procedur
demokratycznych ( cz przegrana)
w demokracji pionowej badacza nie interesuje mniejszo rzeczywista lecz wanie ta grupa
kontrolujca
Przedmiot naszych bada to: zakres i modalno politycznej wadzy kontrolujcej grup mniejszych
ni poowa wiata, nad ktrym wadza ta jest sprawowana
wadz kontrolujc uwaamy za polityczn gdy podstaw jej zasobw jest peniony urzd polityczny i
gdy dziaa poprzez polityczne kanay oraz wpywa na decyzje politykw
naley pamita, e musimy zachowa kolejno rozwaania pyta: wpierw pojciowe, potem
empiryczne
kryteria wyodrbniajce kontrolujc mniejszo:

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

5.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

altymetryczne jaka grupa jest kontrolujc bo znajduje si na szczycie pionowej struktury

spoeczestw; wadze ma ten kto jest na szczycie to kryterium bdzie rwnie w stratarchii (bez
wierzchoka) bo kada warstwa moe mie wasny wierzchoek
kto ma wadze bo jest na szczycie (a nie odwrotnie)
zasug

termin elita zawierajcy oba kryteria Paretto wybra to sowo bo wnosio ono skojarzenie z eligere
(selektywny wybr) i porednio pierwotny sens sowa aristoi (najlepszy dziki doskonaoci a nie
urodzeniu)
koncepcja Paretta jest:
jakociowa
altymetryczna
wg Paretta kiedy zasugi i wadza wystpuj cznie to mamy stabiln rwnowag spoeczn, w
innym przypadku mamy stan nierwnowagi i krenie elit
wg Paretta ostatecznym zwycizc zawsze jest elita zdolnych, a nie elita u wadzy
Lasswell wprowadzenia elity jako kategorii oglnej znika u niego jakociowy sens pojcia elita
wg niego elit polityczn jest szczyt klasy rzdzcej (czysto altermetyczne okrelenie)
korzyci z takiego oddzielenia cech altymetrycznych od jakociowych jest uyteczne dla analizy; wady
s semantyczne i powane (wg Sartoriego nie powinno si oddziela)
PODSUMOWANIE:
naszym tematem jest kontrolujca wadza grup kontrolujcych
winnimy odrnia pojciowo i koncepcyjnie struktur wadzy i struktur elity; nie wszystkie grupy
kontrolne s zdefiniowan elit mniejszoci, mog stanowi po prostu mniejszoci wadzy
wyrnilimy pojcie mniejszoci; czas na pojcie wadza kontrolujca
Rzdy mniejszoci: od Moski do Dahla
Dahl mwi o modelu elity rzdzcej
rozumie si przez to przede wszystkim prawo klasy politycznej Moski

Sartori mwi wic o modelu klasy rzdzcej (pojcie rzdw)

przechodzc do rzdw mniejszoci na pierwszym planie pojcie rzdw (rule) jako rzdzenia

(a nie jako

kryterium)

co implikuj pojcia ?:
wadza kontrolujca jest pojciem oglniejszym; mwic o grupach kontrolujcych i wadzy,

uwaga jest skupiona na rzeczywistych sposobach i rodkach sprawowania wadzy (niezalenie od ich natenia)
przywdztwo stasuje si do klasy politycznej; panowanie w sabym sensie (niskie natenie)

rzdy do klasy politycznej, pociga za sob dziaanie aparatu pastwowego; panowanie w

mocnym sensie (due natenie sprawowania wadzy)

problemy:
czy grupy kontrolujce stanowi wszdzie jedno czy wielo

czy grupy te cechuje wsplna wiadomo, spjno i spisek

czy w kadej dowolnej konfiguracji mona konkretnie wskaza mniejszoci skupiajce wadz

waciwe bdzie mwienie o klasie rzdzcej (w l. poj.) i o przywdztwie i przywdczych

mniejszociach (w l. mn.)
rozrnienie sprowadza si do rnicy pomidzy:
rzdzeniem przez wadanie

rzdzeniem przez przywdztwo

Dahl krytyka modelu klasy rzdzcej ( w odpowiedzi na elit wadzy Milla patrz art. Milla)
model Dala ustala warunki umoliwiajce ocen czy dana zbiorowo jest, czy nie jest

kontrolowana przez pojedyncz, spjn grup wadzy, przez jedn elit rzdzc lub przez jedn
klas rzdzc
1) sprawdzenie czy istnieje jedna klasa rzdzca a jeli tak to z kogo si skada
2) pojcie wadzy i kontroli musz by sensownie zoperacjonizowane; wg Dahla wadza jest
sprawowana gdy decyzja jest kontrowersyjna; sprawdzian czy istnieje klasa rzdzca polega na tym, e

Teoria polityki wiczenia 15

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

przy podejmowaniu serii kontrowersyjnych decyzji regularnie przewaa jedna moliwa do rozpoznania
i stabilna grupa
warunkom postawionym przez Dahla sprzeciwia si Bachrach i Baratz mwi, e wadza obejmuje
te wadz zakazywania poruszania pewnych spraw odwouj si do Schattschneidera, ktry mwi o
mobilizowaniu tendencyjnoci (co jest bdem bo nie wszystko jest tendencyjne)
dwa wymagania Dahla wydaj si potwierdzone:
aby klasa rzdzca bya konkretnie okrelona

aby przypisywan wadz mona byo weryfikowa

prawo Moski
nie oznacza tylko piramidy (jako ksztatu kadej spoecznoci politycznej) bo byoby truizmem,

e zawsze bd rzdzeni i rzdzcy, lecz take

e w ostatecznym rozrachunku wszystkie spoecznoci polityczne s kontrolowane przez jedn

mniejszo
wg Meisela owa jedna mniejszo musi mie:
samowiadomo

spoisto

przejawia solidarno we wsplnie podejmowanych dziaaniach

wg Moski co stanowi jedno o ile nie jest rozproszon wieloci antagonistycznych grup wadzy;
jedno musi by jedna: moliwa do rozpoznania i rozpoznana
Dahl dostarcza narzdzi wykazujcych, e Mosca nie musi mie racji
Pionowy ukad demokracji demokracje s charakteryzowane przez rozproszenie wadzy taki
stopie rozproszenia, ktry nie pasuje do modelu klasy rzdzcej
Jaki model pasuje do demokracji? Model przywdztwa przez mniejszoci cechujcego si wieloci
krzyujcych si grup wadzy, dokonujcych manewrw koalicyjnych
w pewnych momentach moemy stwierdzi istnienie systemu grupy wetujcej podobnie jak
Riesman

6.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

elazne prawo oligarchii

model klasy rzdzcej (wbrew prawu Moski) nie daje si zastosowa do demokracji nie jest ona
schronieniem dla mniejszoci
inny pogld mwi, e demokracja nie jest w ogle moliwa (Michels)
dlaczego konkluzje wynikajce z prac Michelsa maj znaczenie dla demokracji?:
bo istniejcy obecnie system demokratyczny to w duej mierze system partyjny lub partiokracja
(tyrania partii)
fenomenologia partii ma znaczenie paradygmatu partie s wynikiem dobrowolnego
stowarzyszania si
nie mona lekceway przesania Michelsa, e organizacja niszczy demokracj i zamienia j w
oligarchi stanowi to jego zdaniem elazne prawo, proces nieunikniony (kada partia dy do duej iloci czonkw,
zatem nastpuje przejcie z partii opinii w partie organizacyjne)

zastrzeenia do prac Michelsa:

mwic nie definiuje co to jest oligarchia i organizacja; by moe udowadnia on elazne prawo
biurokracji (i spiowe prawo oligarchii)
odeprze je mona zasadniczy argument dotyczcy organizacji jest uoglnieniem, ktre
odnosi si do tendencji

pole obserwacji Michelsa jest wskie i obejmuje tylko 1 parti

odeprze mona ta partia to Socjaldemokratyczna Partia Niemiec silny zwizek z
wikszoci dzisiejszych partii europejskich

bezzasadnie przechodzi od partie nie s demokratyczne do demokracja nie jest demokratyczna

Teoria polityki wiczenia 15

10

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

7.

Justyna Abdank Kozubska gr. A

odeprze mona rozszerzajc badania nie znajdziemy tak duej organizacji o demokracji
wew. jak partia

antidotum na prawo Michelsa zwikszenie uczestnictwa (co przy partiach jest prawie niemoliwe
pobudzaj one bierno)
Olson partie i zwizki zapewniaj szeroko swoim czonkom i sympatykom
zbiorowe dobra korzyci przypadajce kademu czonkowi grupy, niezalenie od
tego, czy w niej uczestniczy i ma swj wkad w jej osignicia
im wiksza staje si jaka organizacja, tym mniej racjonalne z pkt widzenia jej
rzeczywistych i potencjalnych czonkw staje si ponoszenie zwizanych z tym
obcie
wielu odwouje si do matrycy stowarzysze obywatelskich i traktuj j jako
wzorzec wniosek: demokracja polityczna nie ma zorganizowanej postaci
wg Sartoriego ktry powanie traktuje argumentacje Michelsa jest ona przykadem na to jak mona
szuka demokracji i nigdy jej nie znalewg Sartoriego to bd
mwi, e takie proroctwa s sprzeczne;
jedne zakadaj, e demokracja jest moliwa lecz wwczas gdy zostan zlikwidowane struktury j
powstrzymujce (np. pastwo)
druga mwi, e te super struktury si jeszcze umocni - demokracja nigdy nie zostanie zrealizowana
cech wspln tych proroctw jest to, e uwaaj one dzisiejsze demokracje za nieprawdziwe
poszukuj demokracji w strukturach nie w interakcjach
nie ukazuj rnic pomidzy faszywymi demokracjami demokracjami rzeczywistymi pastwami
niedemokratycznymi (np. Churchill vs. Hitler)
zamiast zaglda do wew. organizacji winnimy spojrze na zewntrz, na rywalizacj midzy
organizacjami (np. partiami)
niezalenie od tego jak zoligarchizowane s organizacj od wewntrz, skumulowanym efektem ich
rywalizacji jest demokracja
w skali oglnej powstaje makrodemokracja wynikajca z faktu, e to demos ma w swoim rku wadz
wybierania pomidzy wspzawodnikami (nie wiedzia tego Michels; dobrze wiedzia Schumpeter)
Teoria demokracji jako konkurencji
Shumpeter w klasycznej teorii demokracji selekcja przedstawiciela ma drugorzdne znaczenie wobec
celu udzielenia wyborcom wadzy decydowania w kwestiach politycznych, prawda wyglda tak, e
decydowanie jest mniej wane ni wybr ludzi, ktrzy maj decydowa z tego wyprowadza on teori
demokracji jako konkurencji (konkurencyjna walka o gosy daje jednostk wadz decydowania)
demokracja w definicji Schumpetera zostaje sprowadzona do metody
sposb przejcia od metody do jej demokratycznych konsekwencji (od demokracji na wejciu do
demokracji na wyjciu)
odp. udziela zasada oczekiwanych reakcji Friedricha urzdnicy pochodzcy z wyboru
rywalizacja o ponowny wybr kierowanie si przy podejmowaniu decyzji oczekiwanymi
reakcjami wyborcw
uzupeniona def. Schumpeterademokracja stanowi produkt uboczny konkurencyjnej metody
rekrutowania przywdztwa konkurencja wyborcza stwarza demokracj (konkurencyjno-zwrotna teoria
demokracjiczsto okrelana jako model)

demokracja na du skal nie jest sum maych demokracji

Friedrich + Schumpeter = zwrotna teoria demokracji
ZTD nie jest pen teori; wyposaa teori opisow w zestaw warunkw koniecznych
i wystarczajcych do istnienia demokracji politycznej
dawna teoria demokracji przewaga postulatu nad opisem (bo bya niepena) nie uchwycia roli jak
odgrywaj mechanizmy systemu (konkurencja o wyborcw)
nie moemy traktowa zwrotnej teorii demokracji jako alternatywy w stosunku do starej
(klasycznej)
konieczne jest tu przejcie od Schumpetera do Dahla tam gdzie S. koczy tam Dahl zaczyna

Teoria polityki wiczenia 15

11

Sartori Teoria demokracji rozdz. 5.5 6.7

Justyna Abdank Kozubska gr. A

Dahl mwi o demokracji jako o ideale, wiat rzeczywisty poliarchie

Sartori demokracja w odniesieniu do rzeczywistego wiata, ale wyrnia dwa znaczeni:
postulatywn (normatywn)
opisow (denotujc)
Sartorii ma po prostu inn strategi koncentruje si na zarzdzaniu ideaami
zdefiniowanie demokracji przez jej wymiar pionowy:

model zwrotny moemy odda opisowo mwic e demokracja

jest poliarchi (m.in. wolne i konkurencyjne wybory) chodzi o poliarchi wyborcz

(powtarzalno ich i otwarto)
poliarchia niewyborcza mimo, e ma rozproszenie wadzy (nie jest oligarchi) to nie ma wiele
wsplnego z demokracj bo tu liczy si
wybr przywdcw (przez demos); pojcie wyborw stwarza rwnie konkurencj
musi by tu model zwrotny, zasada oczekiwanych reakcji czca akt gosowania z procesem
reprezentacji

demokracja na du skal jest procedur lub/i mechanizmem, ktry:

wytwarza otwart poliarchi w ramach ktrej konkurencja na rynku wyborczym
nadaje ludowi wadz i
zapewnia uwraliwienie przywdcw na jego opinie

demokracja (Sartori za Dahlem) postpuje w dwch kierunkach (niejednoczenie):

poprzez liberalizacj i/lub publiczn kontestacj
poprzez wczanie i/lub partycypacj
nie naley miesza tego, co czyni demokracj moliw z tym co czyni j bardziej demokratyczn

Teoria polityki wiczenia 15

12