ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI

PIKI NONEJ:
Spis treci:

I. Szkolenie chopcw w wieku 8-10 lat................................................................1

II. Zaoenia organizacyjno-szkoleniowe dla chopcw w wieku 11-12 lat............2
III. Szkolenie chopcw w wieku 13-14 lat............................................................8
IV. Szkolenie juniorw modszych......................................................................11

Problem waciwego szkolenia modziey jest jednym z podstawowych zada trenerw we

wszystkich klubach. Kady trener pracujcy z modzie musi zna podstawowe zasady rozwoju
fizycznego i psychicznego modziey, zna zasady nauczania i trenowania. Dlatego te, wyodrbniono
nastpujce etapy nauczania:

I. Szkolenie chopcw w wieku 8-10 lat

U chopcw w wieku 8-10 lat notuje si znaczny rozwj ukadu kostnego. Obserwuje si przyrost
wysokoci ciaa w granicach 4- 5 cm rocznie. Dua ilo aktywnych tkanek chrzstnych wpywa na
mikko i plastyczno koca. Istnieje przy tym due niebezpieczestwa deformacji: najczciej na
skutek zbytnich obcie spowodowanych nadmiernym wysikiem fizycznym. W konsekwencji moe to
sta nie powodem wad postawy (krzywizny krgosupa, paskostopie). Wydolno ukadw kreniowego
i oddechowego jest ograniczona. Serce powiksza si wolniej ni; cae ciao, w zwizku z czym, naley
unika duych i dugotrwaych wysikw. W woku tym budzi si zainteresowanie sportem. Naley je
waciwie wykorzysta. Szkolenie powinno opiera si na grach, i zabawach,, Formy te s w stanie w
peni zabezpieczy rozwj fizyczny omawianej grupy chopcw. Nauczanie podstawowych elementw
technicznych, takich jak przyjcia i podania, prowadzenie i strza wewntrzn czci stopy, proste
uderzenia gowa, powinno si uwzgldni ju na samym pocztku szkolenia, Wszystkie elementy
techniczne naley naucza w ruchu, a doskonali podczas gier i zabaw.
Z wicze dodatkowych naleaoby podczas zaj zwrci szczegln uwag na wiczenia
zwinnociowe, gibkociowe i korygujce postaw. Zajcia zorganizowane, prowadzone pod kierunkiem
nauczyciela. wychowania fizyczne; instruktora lub trenera piki nonej powinny odbywa si minimum 5
razy w tygodniu, a czny budet godzin w mikrocyklu tygodniowym podzielony wedug nastpujcych
proporcji czasowych:
50% czasu - gry i zabawy
30% czasu - wiczenia techniczne
20% czasu - wiczenia dodatkowe
Wikszo zaj powinno si prowadzi poza sala sportow, w rnych warunkach (rnego typu
boiska, teren). Z sal korzysta gwnie v okresie zimy i przy niezbyt sprzyjajcych warunkach
atmosferycznych. Uywa piek siatkowych.

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

I.1. Przykadowa tematyka zaj w mikrocyklu tygodniowym

Zajcia 1:
a) wiczenia oswajajce z pikami (prowadzenie w rnych kierunkach podrzucanie rkoma - odbicia
udem, podrzucanie rkoma - podbicia czoem, zabawy w formie sztafet, wiczenia rozcigajce) - 20
b) wiczenia techniczne uderzenie (podania) i przyjcia wewntrzn czci stopy, uderzenia czoem z
miejsca i z wyskoku, nauczanie, jednego najprostszego zwodu (wszystkie wiczenia powinny by
wykonywane w ruchu) 50 .
c) gra na dwie bramki 2 bramkarzami lub bez 20
d) wiczenia korektywne i uspakajajce 10

Zajcia 2:
a) rozgrzewka z pikami przeplatana w. gibkociowymi, wiczenia w marszu, biegu, podskoki 15
b) gra na dwie bramki 3 razy po 15 , z przerwami5 55

Zajcia 3:
a) rozgrzewka s pikami w biegu, onglerka na okrelonej przestrzeni 15
b) wiczenia z zakresu gimnastyki akrobatycznej (przewroty w przd, przewroty w ty), przeplatane
wiczeniami rozcigajcymi 20
c) wiczenia techniczne - walka o pik 1 x 1, prowadzenie piki zakoczone strzaem do celu 15
d) gra do dwch bramek 2 x 15 30 .
Zajcia prowadzone z chopcami w wieku 8 - 10 lat powinny stanowi pierwszy wstpny etap
selekcji do piki nonej i rozbudzi zainteresowanie t dyscyplin sportu. Chopcy w tym wieku
odczuwaj potrzeb ruchu, potrzeb fizycznego wyycia si. Jednoczenie, na drodze obserwacji i
podpatrywania mistrzw staraj si ich naladowa, w zwizku z czym przyswajaj sobie bardzo szybko
elementy techniczne. Stan ten naley umiejtnie wykorzysta stosujc w nauczaniu, oprcz gier i zabaw
rwnie formy zadaniowe, a nawet form cis. Dzieci s ywo zainteresowane w prawidowo
wykonanym wiczeniu i osiganiu jak najlepszych efektw. Dla tej (grupy wiekowej nie naley
prowadzi adnych zorganizowanych rozgrywek mistrzowskich).

II. Zaoenia organizacyjno-szkoleniowe dla chopcw w wieku 11-12 lat

Wedug teoretykw wychowania fizycznego, lekarzy i fizjologw na lat 11-12 przypada okres tzw.
zotego dziecistwa. Wyraa si on bardzo harmonijnym rozwojem organizmu, du plastycznoci
ruchow zrwnowaonymi procesami pobudzania i hamowania. Motoryka znajduje w tym okresie bardzo
silne oparcie w moliwociach ukadu wegetatywnego. Dziki zwikszonej liczbie skurczw serca
i szybszemu obiegowi krwi pracujce minie zdolne s do wykonywania wikszych wysikw
fizycznych. Chopcy w tym wieku przejawiaj wielk ochot do wicze ruchowych, opanowuj bardzo
szybko trudne, zoone koordynacyjnie wiczenia techniczne.
Jest to wic okres, w ktrym najlepiej rozpoczyna systematyczne szkolenie podstawowe, w
wyniku ktrego chopcy powinni opanowa wiele elementw z zakresu techniki, jak rwnie elementarne
zaoenia taktyczne. Oprcz wicze technicznotaktycznych zwraca nalepy podczas zaj uwag na
rozwijanie koordynacji ruchowej przez wiczenia zwinnociowe, jak rwnie troszczy si
o zabezpieczenie ruchomoci w stawach; skokowym, biodrowym i barkowym oraz gibkoci krgosupa.
Chopcy w wieku 11 -12 lat powinni- mie okazj da wykazania swoich umiejtnoci i sprawnoci
fizycznej poprzez uczestnictwo w zawodach rodowiskowych (gmina, dzielnica, miasto). Mecze naley
organizowa przy sprzyjajcych warunkach atmosferycznych: na zmniejszonych boiskach (dugo 80
m), przy uyciu piki nr 4. Wymiary bramki - 5 x 2 m. Ilo zawodnikw 11, z moliwoci zmiany
czterech. Czas trwania meczu 2 x 30 , z przerw 10 . Ilo spotka w rok nie powinna .przekracza
dwudziestu czterech. Dozwolone obuwie korkotrampki.

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

Przyj naley e praca z chopcami w wieku 11 -12 zwanymi dalej trampkarzami modszymi
stanowi ma pierwszy etap w planowaniu wieloletnim, ktrego gwnym celem jest denie do uzyskania
mistrzostwa sportowego w kategorii wiekowej juniora starszego, a nastpnie w kategorii seniora
(uczestnictwo w zawodach sportowych na. szczeblu I lub II ligi). Ten kocowy cel szkolenia winien by
oparty o realizacj zada etapowych, tak w odniesieniu do kategorii wiekowych, jak i do aspektw
metodologicznych. Przy okrelaniu zada szkoleniowo-sportowych uwzgldnia naley nastpujce
czynniki:
stan somatyczny i. zdrowotny wiczcych
poziom sprawnoci fizycznej
umiejtnoci taktyczno techniczne
cechy wolicjonalne i charakterologiczne
W kadym etapie szkolenia, poczwszy od trampkarzy modszych naley ledzi rozwj fizyczny
wiczcych, jak rwnie tempo wynikw uzyskiwanych w sprawdzianach s zakresu oglnej sprawnoci.
II.1. Podstawowe skadowe szkolenia trampkarzy modszych i sposoby ich realizacji
II.1.1. Przygotowanie oglne
Najlepszymi i najwaciwszymi formami prowadzcymi do wszechstronnego rozwoju fizycznego s
wszelkiego rodzaju gry i zabawy i one powinny dominowa w procesie szkoleniowym modszych
trampkarzy.
Z cech motorycznych akcentowa przede wszystkim zwinno. Przyj naley, i wszystkie wiczenia z
pikami, zabawy i gry oraz rnego rodzaju gry i zabawy, sztafety sprzyjajce rozwojowi fizycznemu
chopcw w wieku 11 -12 lat szczeglnie wwczas gdy zajcia prowadzone s 5 ew. 4 razy w tygodniu,
naley wzi pod uwag rwnie fakt e, chopcy chodz do szkoy, w ktrej w ramach lekcji wf
poddawani s rnym wiczeniom fizycznym, wynikajcym z programu nauczania Tak wic poczenie
pewnej gamy wicze wykonywanych podczas lekcji wf z wiczeniami wystpujcymi w zajciach
popoudniowych powinny zapewni omawianej grupie chopcw peny, wszechstronny rozwj biologiczny jak rwnie przyczyni si do podnoszenia sprawnoci motorycznej.
II.1.2. Przygotowanie specjalne

A. Technika
Nauczanie i doskonalenie podstawowych elementw technicznych powinno stanowi kolejne,
naczelne zada-nic na tya etapie szkolenia. Proces nauczania techniki jest w pice nocnej bardzo zoony,
std te naley kierowa si przyjtymi w tym zakresie ustaleniami, dotyczcymi systematyki nauczania.
Wszystkie wiczenia techniczne naley wykonywa w ruchu, a doskonali podczas gier w rwnych
warunkach (boiska o zmniejszonych wymiarach, sale aportowe) i przy rnej liczebnoci druyn
(druyny 3, 4, 5, 7 osobowe) Przysowie czego si Ja nie nauczy, tego Jan nie bdzie umia" powinno
stanowi gwne haso w pracy z trampkarzami modszymi.

B. Taktyka
Kady rodzaj walki aportowej wymaga pewnego, przemylanego sposobu jej przeprowadzenia i
zawsze czy si z przygotowaniem kondycyjnym i technicznym. Poniewa omawiana grupa chopcw
ma ju uczestniczy w zorganizowanych rozgrywkach, niezbdnym jest, poczwszy od pierwszych
godzin zaj wprowadzenie najprostszych elementw taktycznych-. Zaliczy do nich naley: krycie
kady swego w dziaaniach obronnych i wychodzenie na woln pozycj w atakowaniu'. Bardzo pomocne
w przyswajaniu podstaw taktyki bd gry uproszczone, jak rwnie gry szkolne z konsekwentn
realizacj okrelonych zaoe: gra z jednym lub dwoma dotkniciami piki, podanie lub strza
poprzedzony zwodem, podanie tylko tyem itp.
Podczas gier szkolnych chopcy powinni gra na rnych pozycjach, natomiast podczas rozgrywek dy
do takiego ustawienia zawodnikw na boisku, by tworzy szkielet zespou,- ktry byby zdolny do

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

zrealizowania omwionych wczeniej zaoe taktycznych. Kierowa si przy tym naley aktualnymi
umiejtnociami technicznymi, jak rwnie walorami fizycznymi. Istotne znaczenie bd rwnie miay
cechy psychiczne: odwaga, agresywno, bojowo, wola walki.
Kade nowe wiczenie taktyczne naley poprzedzi teori. Uywa przy tym zda krtkich, jasno
sprecyzowanych. Werbalizm na tym etapie naliczania nie daje zadawalajcych efektw.
II.1.3. Struktura procesu szkolenia
Panujce w Polsce warunki atmosferyczne, oraz zorganizowane formy wspzawodnictwa
sportowego, ktrymi obleci s modzi trampkarze determinuj konieczno oparcia szkolenia o pewne
zaoenia strukturalne, Dwuletni proces szkolenia powinien by realizowany w cyklach rocznych, te z
kolei w czterech okresach:
okres

od

do

01. 09.

31. 10.

II

01.11

15. 03.

III

15. 03.

30. 06.

przerwa wakacyjna

01. 07.

31. 07.

IV

01.08.

31.08.

W kadym z wyej wymienionych okresw realizacja zada wynikajcych z ramowego programu

szkolenia przybiera bdzie rne formy i treci, lecz musza by one podporzdkowane biologicznemu
rozwojowi wiczcych.
II.2. Zaoenia organizacyjno-szkoleniowe

Okres I.
nabr kandydatw do sekcji i wstpna selekcja poprzez sprawdziany obejmujce testy
sprawnoci fizycznej, oglnej i specjalnej.
badania lekarskie
praca nad technik
gry i zabawy
udzia w rozgrywkach rodowiskowych

Okres II

praca nad ogln sprawnoci fizyczn

praca nad technik
gry i zabawy
zajcia teoretyczne

Okres III
badania lekarskie
praca nad technik.
nauczanie podstawowych elementw taktycznych

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

sprawdziany oglnej i specjalnej sprawnoci fizycznej

zdobywanie modzieowej odznaki PZPN
udzia w rozgrywkach rodowiskowych

Okres IV
praca nad ogln sprawnoci fizyczn
praca nad technik
doskonalenie poznanych i nauczanie nowych elementw taktycznych
gry i zabawy
Zajcia w IV okresie powinny by prowadzone w ramach koloni lub pkolonii wg specjalnie
opracowanego programu uwzgldniajc zwikszon ilo godzin na wiczenia fizyczne (ramowy
program kolonii, pkolonii przedstawiono w dalszej czci opracowania)
II.2.1. Przykadowy tygodniowy mikrocykl I okresu

Zajcia 1.
a) rozgrzewka z pikami w marszu i biegu z elementami gimnastyki podstawowej 15
b) wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym (kady z wiczcych wykonuje wybrany
element techniczny) a prowadzcy zajcia obserwuje, poucza, koryguje i wskazuje na sposb
eliacji bdw 15
c) zabawy, sztafety z pikami uwzgldniajce elementy techniki 15
d) gra uproszczona 2 x 15
e) wiczenia korektywne, rozluniajce i uspakajajce

Zajcia 2.
a) rozgrzewka biegowa z elementami gimnastyki podstawowej i wiczeniami rozcigajcymi 15

b) wiczenia zwinnociowe i skocznociowe 15

c) wiczenia techniczne w dwjkach (przyjcia, podania) 15
d) gra szkolna' z fragmentami taktyki - 2 x 15
e) wiczenia korektywne, rozluniajce i uspakajajce

Zajcia 3.
a)
b)
c)
d)
e)

rozgrzewka z pikami w marszu i biegu ,z elementami gimnastyki podstawowej 15

wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym 15
zabawy, sztafety z prowadzeniem piki zakoczone podaniem lub strzaem do bramki 15
gra uproszczona - _2_x_15_
wiczenia korektywne, rozluniajce i uspakajajce'

Zajcia 4.
a) uczestnictwo w rozgrywkach
II.2.2. Przykadowy treningowy mikrocykl II okresu

Zajcia 1.

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

a) rozgrzewka oglna przy uyciu skakanek 15

b) wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym 15
c) gra w pik rczn strza do bramki nog lub gow 2 x 15
d) wiczenia techniczne w dwjkach 15
e) wiczenia korektywne, rozluniajce i uspakajajce.

Zajcia 2.
a) rozgrzewka oglna przy uyciu piek lekarskich o wadze 2 lub 5 kg 15
b) wiczenia zwinnociowe 15
c) wiczenia z zakresu sprawnoci .ukierunkowanej z pikami 15
d) gra. uproszczona 2x15
e) wiczenia rozluniajce i uspakajajce

Zajcia 3.
a) rozgrzewka oglna o charakterze skocznociowym 15
b) wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym 15
c) gra w koszykwk 2 x 10
d) wiczenia podstawowych elementw taktycznych w trjkach 20
e) wiczenia korektywne i rozcigajce (drabinki) 15
Zajcia w okresie II odbywa si bd przede wszystkim w sali aportowej, przy wyjtkowo
sprzyjajcych warunkach atmosferycznych mona je rwnie przeprowadzi w terenie lub na boisku
zmieniajc oczywicie nieco rodki. Moliwe to bdzie jednak tylko wwczas, gdy wiczcy bd
odpowiednio ubrani (dresy, czapki, rkawiczki korkotrampki i ciepe skarpety), ponadto naley zaleca
chopcom uprawianie sportw uzupeniajcych; ywiarstwo, narciarstwo, saneczkarstwo. Jeeli klub ma
do swej dyspozycji basen kryty, to rwnie przynajmniej raz w tygodniu pywanie.
II.2.3. Przykadowy treningowy mikrocykl III okresu

Zajcia 1.
a)rozgrzewka z pikami w marszu i biegu
b) wiczenia techniczne v wykonaniu indywidualnym
c)gra jeden na jednego z prb oddania strzau
d) gra szkolna a elementami taktyki ~ 2 x 15
e)wiczenia rozcigajce i rozluniajce

Zajcia 2.
a)
b)
c)
d)
e)
f)

rozgrzewka nasycona wiczeniami biegowymi w rnych kierunkach i ze zmian frontu 15

wiczenia skocznociowe z pik 10
zabawy i sztafety z pikami 15
gra uproszczona 2x15
wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym -15
wiczenia rozcigajce i rozluniajce.

Zajcia 3.

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

a)
b)
c)
d)
e)

rozgrzewka ze wspzawodnictwem
wiczenia techniczno - taktyczne
nauczanie i doskonalenie wybranych staych fragmentw gry
gra szkolna
wiczenia rozcigajce i rozluniajce

Zajcia 4.
a) udzia w rozgrywkach sportowych.
II.2.4. Przykadowy treningowy mikrocykl IV okresu
Okres ten przypada bezporednio po miesicznej przerwie wakacyjnej , w czasie ktrej aktywno
ruchowa chopcw bya bardzo zrnicowana. Std te nowy niejako cykl nauczania i szkolenia
rozpocz naley od zabaw i gier w terenie (park, las) z pikami i bez piek.
Dzie I
a) zabawa biena w terenie z pikami ~ _60
Zajcia po poudniu:
a) turniej w pik siatkow /odbicie rkoma lub gow/ 3 x 5, 4 x 4, 5 x 5.
Dzie II
Zajcia 1: zabawa biegowa
Zajcia 2:
a) rozgrzewka z pikami 15
b) wiczenia techniczne w wykonaniu indywidualnym 15
c) gra uproszczona 2x15
Dzie III
Zajcia 1: sprawdzian oglnej sprawnoci fizycznej
Zajcia 2: - turniej w koszykwk
Dzie IV
Zajcia 1: sprawdzian specjalnej sprawnoci fizycznej
Zajcia 2: - pywanie i zabawy w wodzie
Dzie V
Zajcia 1:
a) rozgrzewka biegowo skocznociowa
b) wiczenia techniczne w dwjkach
c) gra uproszczona
d) wiczenia uspakajajce
Dzie VI
Zajcia 1: wiczenia zwinnociowe i techniczne z pikami
Zajcia 2: - rozpoczcie turnieju pikarskiego
Dzie VII
Zajcia 1: dokoczenie turnieju pikarskiego
Zajcia 2: - pywanie

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

Kolejny 2 -3 tydzie oprze o powyszy mikrocykl z wyczeniem sprawdzianw. Sprawdziany

powtrzy pod koniec pobytu na koloni lub obozie. W miejsce sprawdzianw w II tygodniu wprowadzi
zajcia o charakterze techniczno taktycznym.
II.2.5. Ocena pracy szkoleniowej z trampkarzami modszymi
Pod wpywem wykonywanej pracy fizycznej, jak rwnie dokonujcych si przemian
strukturalnych zwizanych z wielkim fizjologicznym ob3erv/uje si permanentne zmiany w budowie
ciaa, funkcjonowaniu narzdw wewntrznych czy wreszcie w poziomie sprawnoci fizycznej,
Uchwycenie tych zmian w poszczeglnych etapach szkolenia dzieci i modziey daje nieocenione
informacje co do susznoci dotychczasowych, dziaa, jak tez pozwala na programowanie dalszych
etapw pracy szkoleniowej-. Stad te oprcz okresowych, podstawowych bada lekarskich, naley
poczwszy od etapu szkolenia wstpnego przeprowadzi sprawdziany sprawnoci fizycznej oglnej i
specjalnej. Dobr testw, ich stopie trudnoci, zasady punktacji powinny uwzgldnia zarwno fazy
rozwoju biologicznego jak i poszczeglne etapy szkolenia

III. Szkolenie chopcw w wieku 13-14 lat

Harmonijny rozwj organizmu ulega pewnym zaburzeniom. Gwn tego przyczyn s skokowe
zmiany zachodzce w organizmie na skutek dojrzewania pciowego. Dotycz one zarwno sfery
fizycznej, jak i psychicznej. Z tego te wzgldu okres ten uwaa si za niezwykle trudny w prowadzeniu
pracy szkoleniowej i wymagaj od prowadzcego zajcia dobrego przygotowania pedagogicznego.
Dlatego w programie szkolenia naley uwzgldni indywidualne predyspozycje wiczcych i umiejtnie
je rozwija. Dotyczy to szczeglnie nauczania techniki, jak rwnie zaakceptowania gry na ulubionej
pozycji. W szkoleniu techniczno - taktycznym doskonali wyuczone elementy, jak rwnie wprowadzi
nowe: przyjcie piki piersi z pobrotem, przyjcie gow, podanie piki toczcej si i z lotu bez
przyjcia, zwody, dryblingi, uderzenia z pwoleja, W atakowaniu naley zwraca uwag na zmian
miejsc, wychodzenie na woln pozycj, w obronie , natomiast na umiejtne ustawianie si w stosunku do
przeciwnika, krycia kady swego, pressing.
W zakresie podnoszenia na wyszy poziom oglnej sprawnoci fizycznej zwraca uwag na takie
cechy jak; szybko, skoczno, gibko, przy czym koniecznie egzekwowa poprawno wykonywania
poszczeglnych wicze.
III.1. Zadania szkoleniowe na poszczeglne okresy

I okres (01.0915.11)

okresowe badania lekarskie

praca nad ogln sprawnoci fizyczn
nauczanie i doskonalenie techniki
nauczanie i doskonalenie taktyki
kontrola poziomu sprawnoci oglnej i specjalnej
udzia w zawodach sportowych

II okres (15.1115.03)

praca nad ogln sprawnoci fizyczn

praca nad technik indywidualn
gry szkolne
kontrola poziomu sprawnoci oglnej i specjalnej
kontrolne badania lekarskie

III okres (15.1130.06)

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

praca nad ogln sprawnoci fizyczna

nauczanie i doskonalenie techniki
udzia w zawodach sportowych
zdobywanie norm na odznak PZPN

IV okres (30.0631.07)
Przerwa wakacyjna, przekona chopcw o koniecznoci kontynuowania aktywnoci ruchowej w
zalenoci od warunkw w jakich bd przebywa podczas wakacji.

V okres (01.08-31.08)
praca nad ogln sprawnoci fizyczn
nauczanie i doskonalenie techniki
nauczanie i doskonalenie taktyki
gra szkolna
Celowym byoby zorganizowanie w okresie ferii letnich obozu szkoleniowego w ramach kolonii
(14- 21 dni), a w okresie ferii zimowych obozu szkoleniowego w wymiarze 12 14 dni. Podczas kolonii
zajcia fizyczne mona organizowa dwa razy dziennie przy czyn musz by one prowadzone w rnych
atrakcyjnych formach. W pozostaych okresach zajcia naley prowadzi 3-4 razy w tygodniu. Czas
trwania zaj od 80 - 100. Chopcy w wieku 13- 14 lat powinni rozgrywa mecze na boiskach posugujc
si pik tak, jak graj, juniorzy. Czas trwania meczu - 2 x 55 z przerw 10.
Rozgrywki mistrzowskie od szczebla okrgu (mistrzostwa szk, gmin, dzielnic), maksymalna ilo
spotka w cigu roku ~ 35.
III.2. Przykadowy mikrocykl treningowy I okresu

Trening I.
o maa zabawa biegowa;
o onglerka noga, gow, udem oraz dowolnym sposobem;
o gra uproszczona

Trening II.
o
o
o

wiczenia oglnorozwojowe z pikami

wiczenia techniczno taktyczne w trjkach
gra bugarska''

Trening III.
gimnastyki oglnorozwojowa:
a) wiczenia biegowo gimnastyczne
b) sztafety biegowe (akcent szybko)
o
wiczenia z pika w dwjkach
wrzut piki oburcz do partnera, ktry po przyjciu jej dowolnym sposobem prowadzi pik
i drybluje nadbiegajcego wspwiczcego
podanie piki gow (onglerka w dwjkach)
podania na dobieg v/ lewo i w prawo bez przyjcia
w odlegoci do 2 m. naprzeciw siebie szybkie odbijanie piki w dowolnym sposobem bez
przyjcia (praca ng)
o

a)
b)
c)
d)

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

e)
f)

10

podania piki nog w locie

jak w wiczeniu e) - zamiast wrzutu prowadzenie piki, przedryblowanie partnera i po
przebiegniciu kilku metrw, podanie do partnera z pobrotu
prowadzenie piki za biegncym partnerem, stale zmieniajcym kierunek biegu, dwie serie
po 50 sk.' na zmian
uderzenie prostym podbiciem

g)
h)

o
nauka strzaw (wiczenia w dwjkach)
a) jedynki ustawienie z pikami na linii autowej z lewej i z prawej strony bramki-. Dwjki na linii
rodkowej boiska naprzeciw swoich wspwiczcych, od ktrych przyjmuj dorodkowanie,
nastpnie prowadz, drybluj nadbiegajcych wsp-wiczcych i oddaj strza do bramki
b) prowadzenie i rozgrywanie piki w biegu zakoczone strzaem na bramk przy agresywnie
przeszkadzajcym obrocy
c) prowadzenie po linii pola karnego piki strza do bramki z wier obrotu
d) stae fragmenty gry - rzut wolny bezporedni

Trening IV
Zawody towarzyskie lub zawody mistrzowskie.
III.3. Przykadowy tygodniowy mikrocykl II okresu

Trening I
technika indywidualna (przerobienie poszczeglnych elementw technicznych,
onglerka)
o
wiczenia oglnorozwojowe (akcent zwinno)
o
gra uproszczona (czwrkami lub trjkami)
o

Trening II
Pika rczna: przyjcie piki piersi, podanie do partnera prostym podbiciem. Strza na bramk z
podaniem partnera prostym podbiciem
o
- wiczenia oglnorozwojowe z pikami lekarskimi
o
- sztafety biegowe z prowadzeniem piki
o
- gra uproszczona 5x5

Trening III
wiczenia oglnorozwojowe z pikami
wiczenia na wybranych odcinkach pikarskiego toru przeszkd modzieowej
odznaki PZPN
o
"koszykwka" - strzay gow do tablicy z podania partnera
o
zajcia na krytej pywalni
W przypadku korzystnych warunkw atmosferycznych oraz istniejcych moliwoci
organizacyjnych, warto wprowadzi w miesicach stycze luty-marzec dodatkowe zajcia w niedziel.
Przedpoudniowe zajcia w terenie przebieki, atletyka terenow gry i zabawy, bardzo korzystnie
wpywaj na mody organizm. Czas trwania zaj okoo 60.
o
o

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

11

III.4. Przykadowy tygodniowy mikrocykl III okresu

Trening III
- zabawa biegowa z pikami w terenie
- tenis nony 4x4

Trening III

a)
b)
c)
d)
e)

- wiczenia biegowe gimnastyczne z pikami

- wiczenia TT w maych formach gry uproszczonej 2x2
na ograniczonym polu wzajemne przekazywanie piki zakoczone strzaem do maych branek
jak wyej, drybling z prowadzeniem piki na woln pozycj i podanie do partnera
jak w pkt a) - podania w dwjkach na utrzymanie piki
jak wyej: kilkakrotnie rzucanie piki i odbijanie gow a w dogodnym momencie wyjcie na
woln pozycj uderzenie rzuconej piki, gow w kierunku bramki
jak wyej: dwch w bramkach i dwch w polu: z podanej piki gow jeden stara si zdoby
bramk
Gry uproszczona zastosowanie w grze wyuczonych elementw techniczno - taktycznych.

Trening III
omwienie poszczeglnych staych fragmentw gry
wiczenia oglnorozwojowe z pikami
gra szkolna; przerabianie staych fragmentw. W czasie gry stwarza sytuacje do
wielokrotnego powtarzania staych fragmentw gry.
Tre szkolenia V okresu winna by realizowana na letnich zgrupowaniach szkoleniowych w/g
oddzielnie opracowanego programu. W przypadku braku moliwoci organizacji skoszarowanego
zgrupowania, nakrelony program V okresu moe by realizowany w ramach obozu dochodzcego w
miejscu zamieszkania chopcw-. Od inwencji i zmysu organizacyjnego prowadzcych taki obz zaley
czy stanie si on rwnie ciekawym przeyciem dla uczestnikw.
I
II etap szkolenia modzikw koczy cykl nauczania podstawowego. Kierownictwo sekcji powinno
dokona oceny wynikw i na uroczystym spotkaniu z chopcami w obecnoci zarzdu klubu i
zaproszonych rodzicw wrczy nagrody i dyplomy za wyniki w szkoleniu oraz Modzieowe Odznaki
PZPN za uzyskanie odpowiedniej iloci punktw. W przykadowych, tygodniowych mikrocyklach
pominite zostay czci wstpne i kocowe, ktre jako czci skadowe kadej lekcji powinny by
oglnie znane i stosowane.
o
o
o

IV. Szkolenie juniorw modszych

Do kategorii juniorw modszych nale chopcy 15 i 16 - letni. Z uwagi na ich rozwj biologiczny,
jak rwnie na poprzednie przygotowanie fizyczne, mona z t grup chopcw rozpocz planowy,
systematyczny trening sportowy, realizujc go w oparciu o podstawowe zaoenia metodyczne i
strukturalne. Uwzgldni przy tym naley obowizujcy system rozrywek. On to bowiem obliguje
konieczno programowania pracy szkoleniowej w dwch zasadniczych cyklach jesiennym l, wiosennym, a te s kolei ulegaj rozbiciu na 5 okresy: przygotowawczy, startowy i przejciowym.
Prac z juniorami modszymi traktowa naley jako pierwszy zasadniczy etap treningu
specjalistycznego, w ktrym, oprcz doskonalenia osignitego poziomu techniczno - taktycznego,
naley stopniowo lecz zdecydowanie zwiksza obcienia treningowe, w lad za tym wzrasta powinna
ilo rozegranych meczw. Juniorzy modsi powinni bez uszczerbku dla zdrowia znosi podobny zakres
pracy treningowej jak juniorzy starsi, s tym jednak, e krtszy bdzie czas trwania pracy oraz nieco
nisza intensywno. Juniorzy odznaczajcy si dobrymi warunkami fizycznymi oraz wyrniajcy si

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

12

poziomem wyszkolenia techniczno-taktycznego powinni by wczeni do grupy starszych, a nawet seniorw. Korzystniej byoby jednak tworzy kilkuosobowe grupy szkoleniowe, z ktrych wyania si
powinno, jednostki mogce przy waciwe zintensyfikowanej pracy zasili kadr pierwszego zespou
seniorw.

Oglne wskazania metodyczne

1.

Zakres wyszkolenia technicznego rozszerzy do cakowitego opanowania wszystkich elementw

technicznych i umiejtnoci stosowanie ich w grze.
2.
W nauczaniu -techniczno - taktycznym stosowa formy i rodki zblione do warunkw normalnej
gry z pozorujcym i aktywnie walczcym przeciwnikiem.
3.
W szkoleniu taktycznym juniorw naley dy do uniwersalnoci wprowadzajc elementy z
zakresu taktyki pozycyjnej.
4.
W szkoleniu techniki stosowa wiczenia kilkoma pikami jednoczenie. Stosowanie tych wicze
wyrabia orientacj, a uwaga zawodnika jest przenoszona z piki odbitej na nadlatujc.
5.
W treningu, nauczaniu i doskonaleniu techniki naley w peni wykorzysta przyrzdy i przybory.
Podnosz one atrakcyjno szkolenia
6.
Nauczanie taktyki naley ukierunkowa na opracowanie nastpujcych elementw:
a) doskonalenie staych fragmentw gzy
b) nauczanie rnych wariantw gry w atakowaniu i bronieniu
c) nabycie umiejtnoci gry w okrelonych systemach i ich, wariantach
d) opanowanie umiejtnoci realizacji specjalnych zada w czasie gry
e) umiejtno gry w kontrataku
f) przechodzenie z akcji obronnej do atakowania i z atakowania do obrony
g) zgrywanie linii, formacji i czonw w zespole
h) przyswojenie umiejtnoci obrony aktywnej - "pressing"
7.
Doskonali umiejtnoci taktyczne w grze przy pomocy wicze na atakowanie i bronienie (2:1,
5:2, 5:5, 1:1, 2:2, 3:5, 5:5), gier uproszczonych, gier pomocniczych i gier szkolnych
8.
W szkoleniu juniorw naley rwnolegle z nauczaniem specjalistycznym dy do podnoszenia na
wyszy poziom oglnej sprawnoci fizycznej
Temu celowi suy bd rodki zaczerpnite z zakresu:
o
gimnastyki podstawowej, gimnastyki akrobatycznej, gier i zabaw bienych,
skocznych, zwinnociowych
o
- sporty uzupeniajce; koszykwka, pika rczna, uproszczone rugby, siatkwka,
pywanie, tenis, ywiarstwo, hokej na lodzie, lekkoatletyka - sprinty, skoki, w dal i
wzwy, bieg przez potki.
o
- wiczenia siowe skierowane na rozwj siy dynamicznej, przy zachowaniu
odpowiednich proporcji w obcieniu (obcienie mae i rednie)
Z juniorami modszymi istnieje konieczno wikszego zindywidualizowania wicze, ich
samodzielnego wykonywania. Dotyczy to powinno zarwno wybranych wicze sprawnociowych, jak
i wicze technicznych.
IV.1. Przykadowy mikrocykl treningowy w podokresie przygotowania oglnego

Trening I
a) wiczenia oglnorozwojowe - sztafety biegowe, wiczenia zwinnociowe, wiczenia
gibkociowe- 40
b) gra w koszykwk

Trening II

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

a)
b)
c)
d)

13

wiczenia techniczne z pilic 30

wiczenia oglnorozwojowe a akcentem na skoczno ze wstawkami gibkoci 20
sztafety biegowe z prowadzeniem piki 20
gra uproszczona w pik non 2x10

Trening III
a)
b)
c)
d)

wiczenia oglnorozwojowe z pik - 30

wiczenia oglnorozwojowe z akcentami siy przy; drabinkach (w dwjkach)
- wiczenia z pikami w trjkach
- gra uproszczona 5:5

Trening IV
- maa zabawa biegowa
IV.2. Przykadowy mikrocykl treningowy w podokresie przygotowania specjalnego

Trening I
- wiczenia oglnorozwojowe z pikami w dwjkach
- trening stacyjny z akcentem na rozwj siy dynamicznej ~ gra uproszczona 5 s 5

Trening II
- pika rczna: przerabianie poszczeglnych elementw technicznych w grze
- wiczenia oglnorozwojowe z akcentami siy z pikami lekarskimi
- sporty uzupeniajce: koszykwka
- gra uproszczona 3 l 5

Trening III
- wiczenia biegowe w terenie
- gimnastyka akrobatyczna
- gra uproszczona w pik rczn (strza piki nog lub gow z podaniem partnera).

Trening IV
- przebieki terenowe /atletyka terenowa/ lub zabawa biegowa z pikami w terenie
IV.3. Wskazwki metodyczne do nauczania specjalistycznego
W wiatowym pikarstwie obserwuje si ciga ewolucj w prowadzeniu walki sportowej. Dotyczy
to szczeglnie rozwiza taktycznych, co z kolei czy si z duymi umiejtnociami technicznymi.
Elementy te, oprcz pracy nad wysok sprawnoci fizyczn wyznaczaj kierunek nowoczesnego
nauczania i treningu w pice nonej. Naley temu trendowi sprosta naley poczwszy od pierwszych dni
szkolenia dzieci i modziey naucza wiczenia techniczne w ruchu, a doskonali w grze. Oczywicie na
rnych etapach szkolenia naley dobiera odpowiednie elementy techniczne i taktyczne. Haso w
treningu jak w grze powinno stanowi podstawowe credo w nowoczesnym nauczaniu gry w piki
nonej dzieci i modziey. Taka forma stwarza moliwo zapoznania z istot ,walki aportowej ju na
etapie nauczania wstpnego i przyczynia si do ksztatowania cech wolicjonalnych, cech niezbdnych do
osignicia wysokich wynikw sportowych. Pika nona jest gr kontaktow. Walk o pik na caej
dugoci i szerokoci boiska charakteryzuj; si zawodnicy wszystkich czoowych. druyn wiata.
Oznacza to, e podstawow form treningu ma by gra na due bramki zespow 11- osobowych. Naley
dy w treningu do stosowania rnych innych wicze, w ktrych to, w kontakcie z przeciwnikami

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

14

wiczcy bdzie doskonali poszczeglne elementy techniczne, jak rwnie realizowa zadane fragmenty
taktyczne.
IV.4. Przykady wicze doskonalcych technik w grze
1. Nauczanie elementw technicznych podczas gry w piki; rczn
a) dwa zespoy 5-7 osobowe ~ gra na dwie bramki w pik rczn
Zaoenia: chwyt piki rkami, podania do partnera prostym podbiciem, strza do bramki gow
b) gra jak wyej, z tym, e wiczcy przed chwyceniem piki rkami przyjmuje j piersi lub udem
c) gra jak w pkt "b", lecz podanie piki do partnera gow a strza do bramki prostym podbiciem
d) zespoy 4 - 5 osobowe - gra w siatkwk bez siatki, strzay do bramki gow lub nog
e) zespoy 45 osobowe gra w pik nona na mae bramki na dwa dotknicia piki przyjcie
jedn nog - oddanie lub strza druga nog
f) gra jak w pkt "e" z jednym, dotkniciem piki
g) jak "e" lecz przed przyjciem piki zwd
h) inne
Podane wyej wiczenia i gry stanowi tylko nieliczne wybrane formy, dziki ktrym mona
utrwala pewne nawyki ruchowe, ksztatowa koordynacj ruchow, spowodowa du aktywno
ruchow oraz zwikszy zainteresowanie zajciami,
IV.5. Przykady gier i zabaw doskonalcych panowanie nad pik
1.
Pika w kole - wiczcy tworz koo, jeden wchodzi do rodka wiczcy na obwodzie podaj
sobie pik cigle zmieniajc miejsca, zawodnik w koo stara si dotkn piki nog, W takim
przypadku zmienia miejsce z zawodnikiem, ktry niedokadnie poda. Stosowa rne rodzaje
uderze piki. Przy wikszej iloci wiczcych utworzy dwa koa.
2.
Jak wyej, podania w kole z dwoma odbierajcymi. Zawodnicy ustawieni na obwodzie koa podaj
sobie pik, ktra nie moe wyj z koa. Obaj odbierajcy prbuj dotkn (przechwyci piki).
"Trzy pola" - pola karne dzieli si na trzy czci, jeden zesp staje w rodkowym polu, dwa
pozostae w skrajnych sektorach. rodkowy sektor tworzy korytarz szerokoci bramki. Zawodnicy
bocznych pl 3-4 pikami staraj si trafi w poszczeglnych zawodnikw rodkowego pola.
Wygrywa zesp, ktry w okrelonym czasie ma wicej trafie. Zmiana pl po kadej ucie lub
dwch utach.
3.
Bitwa o piki. Dwa pola gry rozdziela si dwumetrowym polem neutralnym. Kady zesp
posiada 4 piki i ma je jak najszybciej przerzuci na pole przeciwnika. Po przerzuceniu wszystkich
piek do jednego pola, przerywa si gr i ten zesp, ktremu wrzucono wszystkie piki otrzymuje
punkt usowy. Zwycia druyna o najmniejszej iloci punktw usowych.
4.
Kto celniej strzela. wiczcy zataczaj okrelonej wielkoci koo, do ktrego wchodzi jeden z
zawodnikw, pozostali staraj si go trafi pika. Trafiajcy zmienia zawodnika w kole. Sposb
uderzenia ustala trener. Gr prowadzi z jednym lub kilkoma w kole.
5.
Polowanie na lisa wiczcy biegaj po dowolnie okrelonym terenie. Na sygna zatrzymuj si,
a wyznaczonych 2-5 myliwych strzaem z miejsca stara si trafi ktrego z lisw. Gdy strza
jest niecelny, myliwy zmienia miejsca z licem. Wygrywa myliwy ktry w okrelonym czasie
"upoluje" najwicej lisw, lisy mog uchyla si przed strzaami, ale nie wolno im si rusza z
miejsca, za myliwym prowadzi pik.
6.
Wybijanka. Grajcy dziel si na dwie druyny, jedna ustawia si w kole w rozsypce a druga na
jego obwodzie. Ci na obwodzie podaj sobie pik w odpowiednim momencie staraj si trafia
ktrego z zawodnikw w kole. Trafiony wychodzi z koa. Gra trwa do momentu wybicia
wszystkich zawodnikw w kole. Nastpuje zmiana pl. Trener mierzy czas a zwycia druyna ,
ktra w krtszym czasie wykona zbicie zawodnikw.
7.
Pika graniczna. Gra toczy si na caym boisku lub na jego poowie. Dwie druyny ustawiaj si

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

15

w rozsypce na swoich poowach zawodnicy wykopuj pik okrelonym sposobem na pole druyny
przeciwnej starajc si zdoby teren i zepchn przeciwnika za linie kocow.
Pika myliwska zawodnicy ustawiaj si w rozsypce na boisku (16 x 20 m). Jeden wyznaczony
na myliwego stara si ustrzeli ktrego z uciekajcych. Sposb uderzenia dowolny, a kady
trafiony pomaga myliwemu. Wygra ten ktry do koca gry nie zostanie trafiony. Myliwi podaj
sobie pik. Z pik nie wolno przebiec wicej jak 55 krokw.
Wycig piek Druyny ustawiaj si w okrelonej odlegoci od siebie w zwartych rzdach.
Naprzeciw staje zawodnik z pik. Na sygna zawodnik z pik podaje j ustalonym wczeniej
sposobem kolejno do kadego zawodnika w rzdzie. Zwycia druyna koczca wczeniej gr.
Jak wyej, pika podawana jest gr. Po odbiciu piki odbijajcy wykonuje przysiad umoliwiajc
tym wykonanie wiczenia. nastpnemu. Ostatni w rzdzie odbija pik gow i biegnie na czoo
koczc gr okrzykiem "gotw"'.
Poczta Okrelona ilo zespow ustawia si w dwch szeregach, 6-8 zawodnikw w ustalonej
odlegoci. Na sygna zawodnik stojcy na lewym lub prawym skrzydle startuje a pik do
najbliszego partnera stojcego w szeregu naprzeciw. Po przekazaniu piki zajmuje miejsce na
kocu szeregu, do ktrego przekaza pik.
Wycig piek Ustawienie zespow .jak w poprzedniej erze, z tym, e zamiast prowadzenia piki,
zawodnicy podaj pik okrelonym sposobem. Odlego midzy szeregami naley regulowa;w
zalenoci od stopnia zaawansowania technicznego wiczcych.
Krl Zawodnicy podzieleni na grupy, ustawiaj si w pkola z tym,.zamiast prowadzenia piki;
jeden z nich ustawia si w okrelonej odlegoci przed pkolem i na sygna rzuca rk pik do
stojcych w pkolu. Zawodnicy w pkolu oddaj pik okrelonym sposobem. Za ze wykonanie
zadania zawodnik idzie na koniec pkola. Zwycia zawodnika ktry mia najmniej zych przyj i
poda.
Pika w tunelu Zawodnicy ustawieni w .rzdach w szerokim rozkroku przytrzymuj si za
biodra na odlego wyprostowanych ramion. Na sygna ostatni a rzdu startuje prowadzc pik do
przodu, gdzie z pobrotu, uderza pik wewntrzn czci stopy, kierujc j midzy
rozstawionymi, nogami do ostatniego ktry kontynuuje wiczenie.
Wyzwalanie si piki. Dwie druyny po 5-6 wiczcych ustawiaj si w rozsypce na poowach
boiska do siatkwki. Na sygna zawodnicy odbijaj pik nog lub gow na pole gry przeciwnika,
starajc si aeby obydwie piki znalazy si rwnoczenie na jego poowie. Kadorazowo, gdy
dwie piki znajd si na poowie . przeciwnika druyna zdobywa punkt.
Dwa ognie. Boisko o wymiarach 20 x 16 m podzielone na dwie czci. Z prawej i lewej strony
boiska -tworzymy 2 metrowy korytarz oznaczony liniami. W ten sposb boisko skada si z
czterech pl; dwch szerszych (miasta) i dwch wszych (obozy jecw). Druyny zajmuj w
rozsypce miejsca w "miastach" liczc po 8 - 12 zawodnikw. Zawodnicy po przechwyceniu piki
zaczynaj bombardowanie przeciwnika. Trafiony zawodnik wycofuje si do obozu jecw
znajdujcego si poza miastem druyny przeciwnej. Jeniec moe przejmowa piki przebywajce na
jeno polu ery i strzela do przeciwnika. Moe rwnie zosta wykupiony, o ile zdoa przej podana
pik do niego. W takim przypadku jeniec prowadzi j z powrotem do swojego miasta, skd albo
strzela do przeciwnika albo podaje j gr do pozostajcego w niewoli partnera, aeby go
oswobodzi. Obie druyny staraj si; aeby jecy nie zdobywali piki. Zwycia druyna, ktra
wemie do niewoli wszystkich przeciwnikw, lub jeeli po upywie okrelonego czasu wemie do
niewoli wicej jecw. Jeeli zawodnik tak przyjmie strza, e pika si od niego odbije trafienie
jest wane.
Przewodzenie piek Zawodnicy ustawieni w 3 - 4 rzdach Naprzeciw rzdw w odlegoci 10 15 m narysowano linie. Ma bliszej linii naprzeciwko rzdw ustawiamy po 2 - 4 piek Na sygna
pierwsi z rzdw startuj do swoich piek i przewodz po jednej pice na wysoko drugiej linii. Po
przeprowadzeniu wszystkich piek wiczcy biegnie do swego rzdu i dotkniciem rki upowania
drugiego wiczcego do powtrzenia tej samej czynnoci, z tym, e piki bd przenoszone z
drugiej linii na pierwsz. Zwycia rzd ktry najszybciej wykona zadanie.
Obrona palikw. Z omiu palikw wbitych w boisko tworzymy koo o rednicy 10 m. Dwie

ETAPY NAUCZANIA TECHNIKI I TAKTYKI PIKI NONEJ

16

druyny po 7 zawodnikw prowadzi gr przez okrelony czas ( 10 - 15. Jedna druyny broni a
druga stara si dowolnie prowadzonymi zagrywkami doprowadzi do trafienia pik w palik. Za
kade trafienie w palik zalicza si druynie atakujcej 1 pkt. Po upywie okrelonego czasu
nastpuje zmiana rl.
Bibliografia
1. Bauer Gerhard ,,Jak gra w pik non"
2. Dzia Szkolenia PZPN ,,Unifikacja piki nonej.
3. Jele Jerzy P wieku pikarskich mistrzostw wiata"
4. Przybylski Wojciech. Pika nona cz. II - trening'"
5. Talaga Jerzy ,,ABC modego pikarza".
6. Talaga Jerzy ,,Atlas wicze pikarskich" (technika)
7. Talaga Jerzy ,,Trening piki nonej".
8. Talaga Jerzy ,,Taktyka piki nonej".