Żonglerka Szpiegowskie Święta

historią strona 16 gierki strona 43 w okopach strona 62

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 51–52 (673–674) 20 grudnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Czas przeszły
dokonany strona 32

PEARL HARBOR, 2009 ROK
I D E O L O
Wzburzona tarcza
Rakiety nie obronią przed aktywnością
fundamentalistów. Wywołają ją.
K
iedy Departament Obrony wystąpił
do Kongresu o zgodę na eksport trzy-
nastu baterii rakiet Patriot PAC-3, lu-
dzie zaczęli pytać: „Po co nam ta broń?”.
Przez stolicę przemaszerowały manifestacje,
a dziennikarze podgrzewali atmosferę: „Znów
sprzedajemy się Amerykanom!”. Minister
spraw zagranicznych powtarzał, że nie czuje za-
grożenia z żadnej strony. Skoro tak, to dlaczego
pogrążony w kryzysie kraj ma wydawać miliar-
dy dolarów na tarczę antyrakietową? Tylko
cztery pierwsze baterie mają kosztować okrągły
miliard. A przecież w ostatnich latach rząd kon-
sekwentnie usiłował zrzucić z siebie wizeru-
nek reprezentanta jankeskich interesów. Spo-
łeczeństwo coraz dosadniej oczekiwało od
władz zerwania z wizerunkiem konia trojań-
skiego Waszyngtonu wśród sąsiadów. Jaką ce-
nę przyjdzie zapłacić za obronę USA przed
irańskimi rakietami? Czy warto poświęcać do-
bre stosunki z Teheranem, godząc się z defini-
cją, że to kraj hultajski? Zgoda na budowę tar-
czy antyrakietowej utrudniłaby także relacje
z Moskwą. Potwierdził to były rosyjski amba-
sador Aleksander Lebiediew.
Armia zaczęła więc ściemniać, że to nie żad-
na tarcza antyrakietowa, tylko rutynowa moder-
nizacja sił zbrojnych. Generałom nie pomagają
Amerykanie, którzy ze zwyczajową dozą pew-
ności siebie powtarzają, że to najlepsze miejsce
J A S N O W I Z O R
na instalację rakiet broniących przed irańskim
atakiem. Uważają zresztą całą transakcję za już
dokonaną i dla wszystkich korzystną. Mimo że
podobne systemy oferują Rosjanie i Chińczycy.
Barack Obama, Hillary Clinton i Robert
Gates bezustannie zapewniają, że budowa pa-
rasola antyrakietowego jest niezbędna dla stabi-
lizacji całego regionu.
Tymczasem większość obywateli była wyso-
ce ukontentowana metodą budowy statusu re-
gionalnej potęgi, którą przyjął rząd. Z szacun-
kiem odnoszono się do wszystkich sąsiadów
(dyplomaci zawsze podkreślali w rozmowach:
„Nie mamy wrogów, ale nie chcemy także
zbyt bliskich związków z jednymi przeciw
drugim”.). Dlatego partnerzy prosili o media-
cje, rozstrzyganie sporów oraz akuszerkę do
tajnych rozmów. Po instalacji rakiet cały ten
misternie budowany wizerunek diabli wezmą.
Sąsiedzi już bowiem przebąkują, że amery-
kańskie rakiety nie muszą być wykorzystywa-
ne tylko w celach defensywnych. Kiedy wy-
rzutnie już przyjadą, łatwo będzie zmienić ich
przeznaczenie.
Rząd musi się także liczyć ze wzrostem na-
strojów antyamerykańskich. Jankesi już od
dawna nie są w kraju popularni, lecz transak-
cja z tarczą może przynieść gwałtowne zała-
manie nastrojów. Partia rządząca zdobywała
przecież poparcie, przekonując, że nie traktuje
FOT. US DOD
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Waszyngtonu jako wyjątkowego sojusznika,
któremu należy ustępować w każdej sytuacji
i godzić się na jego dyktat. Podkreślano, że tak
właśnie zachowywała się dzisiejsza opozycja,
która przez lata rozmawiała z Waszyngtonem
na kolanach i zgadywała, w jaki sposób mu do-
godzić. Jak zatem dziś przekonywać, że zagro-
żenie jest prawdziwe i że amerykańska tarcza
jest jedyną osłoną przed irańskimi rakietami?
Tym bardziej że słychać coraz głośniejsze opi-
nie, że Patrioty PAC-3 (kupione podobno na
preferencyjnych warunkach) mają być osłoną
dla rakiet SM-3, które Amerykanie niebawem
także zechcą sprzedać. Jeżeli taki scenariusz
zostanie zrealizowany, polityka zagraniczna
znów będzie służyć interesom amerykańskim.
Co w zamian? Można zapomnieć o roli re-
gionalnego arbitra, niezaangażowanego dorad-
cy i centrum dyplomatycznego. Zamiast po-
magać innym, kraj sam będzie szukał pomocy,
bo fundamentalne siły zostaną wzmocnione
przez tysiące nowych zwolenników. Rząd zo-
stanie zmieciony, a kto utworzy nowy, można
dziś wróżyć z fusów. A co do amerykańskich
gwarancji bezpieczeństwa… Już raz były skła-
dane, w pakiecie z rakietami Jupiter, które Wa-
szyngton wycofał z Turcji, w ramach wiązanej
transakcji z Rosją podczas kryzysu kubańskie-
go. John Fitzgerald Kennedy zapomniał
wówczas zapytać Ankarę o zdanie. 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A
ARMIA
8 | PAULINA GLIŃSKA
Kobiety w natarciu
14 | PAULINA GLIŃSKA
Armie na obcasach
16 | MAŁGORZATA
PAULINA GLIŃSKA SCHWARZGRUBER,
Kobiety TADEUSZ WRÓBEL
Żonglerka historią
w natarciu 8 22 | ARTUR GOŁAWSKI
Dziś nie kwestionuje się już OBECNOŚCI KOBIET
Gospodarze garnizonu
W WOJSKU, bo ważniejsze stało się rozsądne
wykorzystanie ich możliwości i umiejętności. 25 | WŁODZIMIERZ KALETA
Kres nadterminowych
30 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Polacy w wielkich maszynach
32 | KRZYSZTOF
KOWALCZYK
Czas przeszły dokonany
36 | ZDZISŁAW NAJDER
TADEUSZ WRÓBEL
My, Pierwsza Brygada
Szpiegowskie MILITARIA
gierki 43
CHILE I PERU się nie lubią. Na stosunki między 37 | PAWEŁ HENSKI
oboma krajami ogromny wpływ mają wydarzenia
historyczne sprzed ponad stu lat.
Pod nową czaszą
tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230;
Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Krzysztof Kowalczyk, Małgorzata
REDAKCJI WOJSKOWEJ Schwarzgruber, Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
4 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
BEZPIECZEŃSTWO
43 | TADEUSZ WRÓBEL
Szpiegowskie gierki
48 | MAREK PIELACH (oprac.)
Polityczne prognozy na 2010 rok
51 | MARCIN KACZMARSKI
Modernizacja po rosyjsku
52 | JACEK POTOCKI
Samodzielny sojusznik
55 | ANDRZEJ JONAS
Katastroficzne wizje
58 | ROMAN KUŹNIAR
Bezpieczeństwo kulturowe
HORYZONTY
59 | ANNA DĄBROWSKA
Sen jednej nocy
62 | ADAM KACZYŃSKI
Święta w okopach
64 | MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Głos niewolników
66 | MAREK PRZYBYLIK
Witamy w całkiem nowym roku
WSPÓŁPRACOWNICY ZDJĘCIE
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Janusz NA OKŁADCE
Grochowski, Paweł Henski, Andrzej Jonas, Robert Suchy/
Marcin Kaczmarski, Włodzimierz Kaleta, COM CAM DO SZ
Roman Kuźniar, Damian Markowski,
Zdzisław Najder, Marek Orzechowski,
Bogusław Pacek, Roman Przeciszewski,
Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; JOANNA
ROCHOWICZ
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 14.12.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl
 M E L D U N E K

Dyżurne F-16
P ersonel 10 Eskadry Lotnictwa
Taktycznego i 32 Bazy Lotni-
czej zacznie pełnić od 4 stycznia
2010 roku dyżury bojowe Air Poli-
cing. Około pięćdziesięciu żołnie-
rzy i para uzbrojonych myśliwców
F-16 (plus jedna maszyna zapaso-
wa) z Łaska przez dziesięć dni
w miesiącu ma odpowiadać za
ochronę polskiej przestrzeni po-
wietrznej. Pozostałe dyżury będą
pełnić eskadry i bazy z Mińska Ma-

FOT. ROBERT SIEMASZKO

zowieckiego i Malborka, gdzie sta-
cjonują MiG-29. Lotnicy mają
utrzymywać 15-minutową goto-
wość do startu. Do dyżurów zaan-
gażowanych będzie 12 pilotów ma-
jących potwierdzony wymagany

SOFA podpisana
poziom wyszkolenia.
Zastępca dowódcy operacyjnego
sił zbrojnych generał dywizji pilot
Dwa najważniejsze wynegocjowane punkty umowy Sławomir Dygnatowski wręczył
9 grudnia dowódcy 10 elt podpuł-
to pierwszeństwo polskiej jurysdykcji i rozwiązania podatkowe. kownikowi pilotowi Dariuszowi

P orozumienie o statusie ame-

rykańskich sił zbrojnych na
terytorium Polski (Status of For-
ces Agreement, SOFA) podpisali
11 grudnia podsekretarz stanu do
spraw polityki obronnej w MON
Stanisław Komorowski oraz
podsekretarz stanu do spraw kon-
troli zbrojeń i bezpieczeństwa mię-
dzynarodowego z Departamentu
Stanu USA Ellen Taucher.
„Ta umowa dobrze odzwiercie-
dla interesy Polski jako kraju go-
spodarza oraz współpracę sojusz-
niczą”, mówił minister Bogdan
Klich. Porozumienie przewiduje,
że w razie popełnienia przestęp-
stwa przez amerykańskiego woj-
skowego po służbie i poza bazą
pierwszeństwo będzie miał polski
wymiar sprawiedliwości. Pol-
Medyczne perły
ska odstąpi jednak od poddania szu – NATO SOFA przyjętą
winowajcy swojej jurysdykcji, w 1999 roku przez Polskę. Po-
chyba że sprawa będzie miała dla wszechną praktyką stało się uzu-
Malinowskiemu certyfikat po-
twierdzający zdolność do pełnienia
takich dyżurów. Certyfikację po-
nas szczególne znaczenie. Decy- pełnianie NATO SOFA umowami przedziła kontrola 19–21 listopada
zję w tej kwestii pozostawiono dwustronnymi. Porozumienie w Łasku przez zespół oficerów
swobodnemu uznaniu strony pol- z Polską jest, jak mówiła Ellen z Dowództwa Operacyjnego.
skiej. Taucher, podobne, ale nie iden- „Po pięciu latach przeszkalania
Potwierdzono też tyczne z umowami tego ro- się na F-16, po trzech latach szkole-
przyznanie zwolnień Negocjacje dzaju, jakie Amerykanie nia w kraju i po nieco ponadrocz-
podatkowych pań- trwały zawarli z wieloma so- nym lataniu w Łasku przystępuje-
15 miesięcy,
stwom NATO na te- jusznikami. Negocjacje my do wykonywania zadań w reżi-
bo w umowie
rytorium innych ważny jest każdy trwały 15 miesięcy. mie bojowym. Dla mnie i kolegów
państw sojuszu, przecinek. „Dlatego tak długo, bo tu to sukces”, mówił podpułkownik
przewidziane w umo- ważny jest każdy przeci- Malinowski. Wyjaśnił, że misje
wie NATO SOFA i pra- nek”, tłumaczył minister w powietrzu – jak się spodziewa
wie Unii Europejskiej. Porozu- Klich. „Zapisy będą regulowały – będą polegały na udzielaniu po-
mienie uszczegóławia wspólną zasady stacjonowania amerykań- mocy nawigacyjnej potrzebującym
dla wszystkich państw NATO skich żołnierzy w naszym kraju na jej załogom statków powietrznych,
umowę – regulującą status wojsk kilkanaście lat, także w sprawach, sprowadzaniu na lotniska maszyn
jednego państwa członkowskiego których dziś nie jesteśmy sobie błądzących lub mających problemy
na terytorium innego kraju soju- w stanie wyobrazić”. (GOL)  z łącznością.
„W tym roku odnotowaliśmy
ganizowany przez firmę Europa
2000 Consulting Sp. z o.o. oraz
w naszej przestrzeni powietrznej
26 zdarzeń wymagających inter-

A ż trzy szpitale
o wojskowym ro-
dowodzie odniosły suk-
ces w trzeciej edycji
ogólnopolskiego kon-
kursu „Perły medycy-
ny”, w kategorii szpitale
wielospecjalistyczne – po-
wyżej 400 łóżek.
14 listopada kapituła na-
grody przyznała pierwsze
miejsce i złotą statuetkę
„Perłę Eskulapa” Woj-
skowemu Instytutowi Medyczne-
mu w Warszawie. Na drugim
miejscu wśród największych szpi-
tali w kraju uplasował się 10 Woj-
skowy Szpital Kliniczny z Poli-
kliniką SPZOZ w Bydgoszczy, na
trzecim (ex aequo) Uniwersytecki
Szpital Kliniczny imienia Woj-
skowej Akademii Medycznej
– Centralny Szpital Weteranów
w Łodzi i Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny imienia Rydygie-
ra w Krakowie. Konkurs jest or-
Mazowieckie Zrzeszenie Handlu
Przemysłu i Usług, pod patrona-
tem między innymi Naczelnej Ra-
dy Lekarskiej i Polskiego Towa-
rzystwa Lekarskiego.
Jego uczestnicy są oceniani pod
względem inwestycji wspomaga-
jących konkurencyjność i rozwój,
innowacyjności, aktywności
w środowisku medycznym, prze-
strzegania zasad etycznych, opinii
pacjentów i działań na rzecz profi-
laktyki i promocji zdrowia. (AG) 
wencji pary dyżurnej. Dotyczyły
one najczęściej samolotów pasażer-
skich obcych państw”, powiedział
„Polsce Zbrojnej” generał dywizji
nawigator Zbigniew Galec, do-
wódca Centrum Operacji Powietrz-
nych. Prawdopodobnie właśnie jed-
nostka z Łaska wystawi w 2012 ro-
ku kontyngent Orlik do pełnienia
dyżurów Air Policing nad Estonią,
Litwą i Łotwą. W 2010 roku bę-
dzie on formowany w Mińsku Ma-
zowieckim. (AG) 

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 5

 M E L D U N E K

Reforma
w garnku
O d nowego roku zmienią się
przepisy regulujące zasady
bezpłatnego żywienia żołnierzy
zawodowych i kandydatów na
żołnierzy zawodowych. Minister
Bogdan Klich podpisał 11 grud-
nia rozporządzenie w tej sprawie.
Na jego mocy wszystkim żołnie-
rzom zawodowym przysługiwać
będzie prawo do bezpłatnego wy-

FOT. MICHAŁ ROMAŃCZUK

żywienia w czasie szkoleń i ćwi-
czeń, pod warunkiem że zajęcia
szkoleniowe zgodnie z planem
GHAZNI trwać będą powyżej ośmiu godzin
Ratownicze manewry – wtedy żołnierzom przysługiwać
będzie jeden posiłek, a jeśli powy-
RATOWNICY MEDYCZNI Z GRUPY ZABEZPIECZENIA MEDYCZNEGO ORAZ PILOCI Z SAMODZIELNEJ żej 12 godzin – całodzienne wyży-
GRUPY POWIETRZNEJ polskiego kontyngentu w Afganistanie doskonalili umiejętności ewakuacji poszkodowa- wienie. Natomiast prawo do bez-
nych z pola walki przy użyciu śmigłowca – tak zwane CASEVAC (casualty evacuation). Ćwiczenia obejmowały za- płatnego wyżywienia nabędą żoł-
jęcia teoretyczne – między innymi przepisy lotnicze oraz zasady współpracy żołnierzy udzielających pomocy i za- nierze jednostek wojskowych peł-
łóg maszyn, ale przede wszystkim praktyczne działania w terenie. Do realizacji zadań CASEVAC przystosowano niących dyżury bojowe i ratowni-
w Afganistanie śmigłowce Mi-17. (ANN)  cze. (KW) 

Wsparcie w szkoleniu Pierwsza wizyta

Ż ołnierzy IV zmiany Polskiego
Kontyngentu Wojskowego Mi-
sji Szkoleniowej NATO wyjeżdża-
niu i treningu żołnierzy irackich.
Do pozostałych zadań polskich żoł-
nierzy należy między innymi pla-
jących do Iraku pożegnano 8 grud- nowanie i nadzorowanie systemu
nia w Centrum Szkolenia na Po- służb pełnionych przez batalion
trzeby Sił Pokojowych w Kielcach. ochrony bazy, tworzenie sił szyb-
W skład kontyngentu wchodzi 15 kiego reagowania, udział w ćwicze-
doświadczonych wykładowców niach prowadzonych przez NATO,
i instruktorów centrum. Ich wiedza eskortowanie konwojów w terenie
będzie wykorzystywana w szkole- odpowiedzialności. (ATD)  czas briefingu w Sztabie General-
Umiera się nie dlatego, by przestać żyć,
lecz dlatego, by żyć inaczej.
Panu wiceadmirałowi Andrzejowi KARWECIE
dowódcy Marynarki Wojennej RP
wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci
N aczelny dowódca Sił Sojuszni-
czych w Europie (SACEUR)
admirał James G. Stavridis jest
przekonany, że koalicja międzyna-
rodowa w Afganistanie czyni po-
stępy i ostateczny odniesie sukces.
„Talibowie nie oferują niczego
atrakcyjnego dla narodu afgańskie-
go”, powiedział 14 grudnia pod-
nym Wojska Polskiego.
Kluczem do sukcesu jest wy-
szkolenie dostatecznej liczby
afgańskich wojsk i policji. Według
admirała, miejscowe siły bezpie-
czeństwa radzą sobie coraz lepiej.
Szkolenie ich to jeden z trzech
obszarów, na których koncentro-
wać się będą wysiłki Międzyna-
rodowych Sił Wsparcia Bezpie-
czeństwa. Pozostałe to ochrona
ludności oraz zachowanie równo-
wagi między działaniami wojsko-
wymi i cywilnymi. Admirał
Stavridis, który po raz pierwszy
jako SACEUR gościł w Polsce,
wyrażał się z uznaniem o naszych
żołnierzach uczestniczących w mi-
sjach NATO, chwalił ich skutecz-
ność w prowincji Ghazni.
Szef SGWP generał Franciszek
Gągor potwierdził, że choć nie ma
oficjalnej decyzji do następnej
zmiany Polskiego Kontynentu Woj-
skowego w Afganistanie przygoto-
wywanych jest więcej żołnierzy.
Dodał, że wojsko musi być gotowe
na kilka wariantów. (W) 

MATKI
składają
Bryza umorzona
kadra i pracownicy Dowództwa Marynarki Wojennej RP.
W ojskowy Sąd Okręgowy w
Poznaniu podtrzymał de-
cyzję prokuratury o umorzeniu
w Poznaniu, ustalono, że do kata-
strofy przyczyniło się zachowanie
pilota, który w tym dniu składał eg-
Wyrazy głębokiego żalu i serdecznego współczucia śledztwa w sprawie katastrofy Bry- zamin, i jego instruktora. Nie dopa-
dla Dowódcy 6 Bazy Lotniczej zy. Decyzja jest prawomocna. Sąd trzono się natomiast niedopełnienia
rozpatrywał zażalenie na decyzję obowiązków przez przełożonych
Pana płk. nawig. mgr. Bogumiła ZNOJEK Wojskowej Prokuratury Okręgowej pilotów. Komisja Badania Wypad-
oraz Jego RODZINY w Poznaniu, która śledztwo w spra- ków Lotniczych stwierdziła, że do
wie spowodowania katastrofy umo- katastrofy przyczyniła się niewła-
z powodu śmierci rzyła w październiku ze względu ściwa reakcja instruktora na popeł-
MAMY na śmierć sprawców. niane przez szkolonego błędy
składają Jak poinformowała 9 grudnia – zdaniem komisji w tej sytuacji
kadra oraz pracownicy 6 Bazy Lotniczej w Dęblinie. Wojskowa Prokuratura Okręgowa powinien on przejąć stery. (ATU) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

Sprawdzian na drodze
Żołnierze z 3 Brygady Zmechanizowanej Legionów w Lublinie pomogli rannemu
w wypadku drogowym.
W Pikulach na trasie Janów Lu-
belski–Nisko 2 grudnia zde-
rzył się z ciężarówką samochód
Iveco. W wypadku kierowca jedne-
go z pojazdów stracił rękę. Pierwsi
na miejscu zdarzenia byli żołnierze
z Grupy Zabezpieczenia Medycz-
nego 1 Batalionu Zmechanizowa-
nego 3 BZ, wracający z Trzciańca,
gdzie przygotowują się do udziału
w VII zmianie PKW Afganistan.
Ratownicy medyczni: starszy sze-
Areszty do lamusa
S łynne z wielu żołnierskich
wspomnień i anegdot wojsko-
we ancle, kozy i ciupy odchodzą do
lamusa. Decyzją z 4 listopada mini-
ster obrony narodowej zniósł istnie-
nie w siłach zbrojnych aresztów
dyscyplinarnych i garnizonowych.
Tym samym likwidacji ulegną 24
wojskowe miejsca odosobnienia.
Nie znaczy to jednak, że w woj-
sku przestaje istnieć system peni-
R E K L A M A
regowy Michał Turczyn i starszy
szeregowy Łukasz Mackiewicz,
przed przybyciem karetki udzielili
pierwszej pomocy poszkodowane-
mu, tamując krwotok i podając
środki przeciwbólowe. Sierżant
Tomasz Rusin i starszy szeregowy
Bartłomiej Ciemniecki zabezpie-
czyli miejsce wypadku, zanim
przybyła policja i straż pożarna.
Komendanci powiatowi Policji
i Państwowej Straży Pożarnej z Ja-
tencjarny. Zostaną wojskowe izby
zatrzymań. Od pierwszego stycznia
2010 roku infrastrukturę po istnie-
jących dotąd aresztach przejmie
Żandarmeria Wojskowa. Planuje
się, że po wejściu w życie nowej
ustawy o dyscyplinie wojskowej we
władanie żandarmów oddane zo-
staną także izby zatrzymań.
Żandarmeria już sprawdziła, któ-
rzy z profosów zatrudnionych
nowa Lubelskiego w piśmie do do-
wódcy 3 BZ generała brygady
Jana Brzozowskiego podziękowa-
li żołnierzom w imieniu własnym
i rannego.
„Natychmiastowa reakcja oraz
profesjonalizm, z jakim udzielono
pierwszej pomocy medycznej za-
sługują na pełne uznanie”, napisali.
Dowódca wyróżnił żołnierzy na-
grodą pieniężną oraz listem gratu-
lacyjnym. (AD)  dotychczas zastępca komen-
w aresztach spełniają wymagania
i po ogłoszeniu odpowiednich
decyzji mogą zostać przyjęci
do służby w wojskowych orga-
nach ścigania. Wyselekcjonowani
profosi i kandydaci na nich są
obecnie szkoleni i przygotowywa-
ni do dalszego wypełniania swo-
ich obowiązków w izbach zatrzy-
mań już jako żołnierze żandarme-
rii. (POLI) 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
K A R T O T E K A
Kontradmirał
RYSZARD DEMCZUK
jest od 1 grudnia szefem Szko-
lenia Marynarki Wojennej i do-
wódcą garnizonu Gdynia.
Wcześniej dowodził między in-
nymi Centrum Operacji Mor-
skich. Na stanowisku szefa
szkolenia zastąpił wiceadmira-
ła Macieja Węglewskiego.
Komandor ROMAN KREFT,
danta Centrum Wsparcia Tele-
informatycznego i Dowodzenia
Marynarki Wojennej, stanął na
czele tej instytucji.
Podpułkownik
BOGDAN MIELNICZEK
został od grudnia zastępcą do-
wódcy 3 Pułku Drogowo-Mosto-
wego w Chełmnie. Dotychczas
był między innymi szefem szta-
bu 1 Batalionu Pontonowego
w 3 Pułku Pontonowym. (AD) 
7
 P E R Y S K O P
PAULINA
GLIŃSKA

Kobiety
w natarciu
Dziś nie kwestionuje się już obecności kobiet
w wojsku, bo ważniejsze stało się rozsądne
wykorzystanie ich możliwości, umiejętności i wiedzy.
8 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

K
obiety w Wojsku Polskim poja-
wiły się w 1988 roku. Służyły
na zasadzie dobrowolności,
zgodnie z prawami wynikający-
mi z Konstytucji RP oraz usta-
wy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Przez ponad dziesięć lat rekrutacja pań odbywa-
ła się w „trybie szczególnym”, spośród absol-
wentek cywilnych uczelni medycznych, stosow-
nie do potrzeb sił zbrojnych. Zatrudnione na sta-
nowiskach w korpusie medycznym, nie musia-
ły zdawać egzaminu ze sprawności fizycznej
ani pełnić służb i dyżurów. Na emeryturę od-
chodziły w wieku 50 lat. Miały prawo do urlo-
pu macierzyńskiego i wychowawczego na zasa-
dach ogólnie obowiązujących i zawartych w ko-
deksie pracy. W 1991 roku w polskiej armii słu-
żyło już 60 pań.
Przez pierwsze sześć lat rekrutacji przyjmo-
wano je tylko do korpusu oficerskiego.
W 1994 roku rozpoczęto nabór kobiet do kor-
pusu chorążych – trwał on dziesięć lat.
W 2003 roku było w nim 126 kobiet. Na mocy
nowych uregulowań prawnych włączono go
w tym czasie do korpusu podoficerskiego.
W 2005 roku służbę zaczęła pierwsza kobieta
szeregowy zawodowy.

PRZEŁOMOWY ROK
Niezwykle ważny dla polskiej armii był rok
1999. „Wejście Polski do NATO wymusiło
niejako na naszym kraju zmiany dotyczące
służby kobiet, w tym między innymi otwarcie
się szkół i akademii wojskowych na przyjmo-
wanie ich w swe szeregi”, tłumaczy komandor
Bożena Szubińska, pełnomocnik ministra
obrony do spraw wojskowej służby kobiet
i przewodnicząca Rady do spraw Kobiet w Si-
łach Zbrojnych. „Wyznaczyło to nową per-
spektywę dla pań w mundurach – zaczął się
etap akceptacji ich obecności w wojsku, zmian
w myśleniu na temat kształtu polityki kadro-
wej, konieczności brania pod uwagę ich inte-
resów, aspiracji zawodowych i potrzeb”. W re-
zultacie w 1999 roku naukę w uczelniach woj-
skowych podjęły 32 panie, rok później – już
163. W 2000 roku do wojska przyjęto pierw-
sze 14 kobiet podoficerów.
W tej sytuacji wprowadzono zmiany w obo-
wiązujących regulacjach prawnych i regulami-
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

nach wojskowych. Dla kandydatek na żołnierzy

przygotowano normy testu z wychowania fizycz-
nego, w szkołach wojskowych objęte zostały one
obowiązkiem pełnienia służb i dyżurów, tak jak
ich koledzy. Nowe rozwiązania ułatwiły kobie-
tom dostęp do wielu nowych specjalności woj-
skowych i stanowisk, które dotychczas nie były

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 9

 P E R Y S K O P

 Polki

FOT. A. RAWSKI
w armii
szeregowy
rok oficer chorąży podoficer zawodowy razem
1988 2 2
1989 15 15
1990 32 32
1991 64 64
1992 87 87
1993 101 101
1994 110 1 111
1995 111 1 112
1996 125 2 127
1997 146 4 150
1998 160 6 166
1999 182 51 5 238
2000 200 63 14 277
2001 213 74 16 303
2002 215 125 17 357
2003 232 126 18 376
2004 345 167 512
2005 394 177 1 572
2006 475 294 13 782
2007 550 355 57 962
2008 620 410 81 1111
2009 779 583 140 1502

dla nich osiągalne. Choć zdecydowana
większość pań służyła wtedy głównie
w korpusie medycznym, to w później-
szych latach coraz więcej pojawiało się
ich w korpusach: ogólnowojskowym,
lotnictwie, łączności i informatyki, w lo-
gistyce, przeciwlotniczym i innych.
Kobiety coraz bardziej były zaintere-
sowane służbą w wojsku. W 2000 roku
we wszystkich korpusach w wojsku słu-
żyło 277 pań, w 2001 roku – 303,
w kolejnym – 357, w 2004 roku – 512,
a rok poźniej – 572.
SAME ZA SIEBIE
Pomimo ponaddziesięcioletniej obec-
ności w wojsku, kobiety wciąż nie mia-
ły jednak wpływu na warunki swojej
służby i kreowanie zmian. Sytuacja
zmieniła się w 1999 roku, kiedy powo-
łano społeczny organ doradczy – Radę
do spraw Kobiet w Siłach Zbrojnych.
Miała ona zajmować się całokształtem
spraw dotyczących wojskowej służby
kobiet w Polsce. „Przez wszystkie lata
działalności naszym głównym zada-
niem było, i nadal jest, monitorowanie
przebiegu służby kobiet, wpływanie na
poprawę warunków służby, a także re-
alizacja wszelkich zobowiązań sojusz-
niczych w tym obszarze”, tłumaczy ko-
mandor Szubińska. „Nasza praca wpi-
suje się także w działania wynikające
z przynależności Polski do Unii Euro-
pejskiej, obligujące nas do dopasowania
się do wymogów prawa unijnego,
przede wszystkim w zakresie równości
płci i zapobiegania wszelkiego rodzaju
dyskryminacjom”.
Od jedenastu lat członkinie rady
uczestniczą w konferencjach Komitetu
Kobiet w Siłach Zbrojnych NATO. Od
2006 roku w resorcie obrony narodowej
istnieje również stanowisko pełnomoc-
nika ministra obrony do spraw wojsko-
wej służby kobiet, w którego kompeten-
cjach znajduje się monitorowanie ich
służby, a także wnoszenie propozycji
rozwiązań prawnych i organizacyjnych optymali-
zujących służbę kobiet w siłach zbrojnych. Dzięki
ostatnim regulacjom prawnym z 2009 roku połą-
czono funkcję przewodniczącej Rady do spraw
Kobiet w SZRP z etatowym stanowiskiem pełno-
mocnika (jest ono w strukturach Konwentu Dzie-
kanów Korpusu Oficerów WP).
OD MOMENTU
PRAWNEGO KOLEJNE ROZWIĄZANIA
usankcjonowania Dzięki wymianie doświadczeń z innymi kra-
obecności
kobiet w wojsku jami zmieniła się rola kobiet w siłach zbrojnych.
zauważalny stał Ale wpływ na ich udział w systemie obronnym
się wzrost miały także przemiany zachodzące wewnątrz
zainteresowania wojska: legislacyjne oraz organizacyjno-etatowe.
ich służbą.
Wprowadzona w 2004 roku ustawa pragmatycz-
na rozwiązała kilka ważnych kwestii. Między in-
nymi, kobietom pełniącym służbę kandydacką
przyznano, w przypadku zajścia w ciążę, prawo
do rocznego bezpłatnego urlopu, tak aby mogły
ukończyć naukę w szkole wojskowej. W przy-
padku obowiązków rodzicielskich uprawnienia
wszystkich żołnierzy zawodowych zostały zrów-
nane – oboje rodzice zyskali prawo do zwolnień i
urlopów okolicznościowych na opiekę nad dziec-

10 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

 A R M I A

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

C O M M E N T A R I U M

Damska ręka
WIOLETTA SZULC-WEKWERTH
Opinia, że kobiety w armii
przynoszą pecha, szybko
okazała się mitem.

A rmia przyjmuje kobiety w swo-

je szeregi od dwudziestu lat.
Kiedyś spotykałyśmy się z opinia-
mi, że baba w wojsku przynosi pe-
cha. Szybko jednak okazało się to
tylko mitem. Kobiety z racji swojej
natury wprowadziły do wojska inny
sposób myślenia, bardziej subtel-
ny, stonowany, jednym słowem ko-
biecy, ale jednocześnie profesjo-
FOT. JACEK SZUSTAKOWSKI
ny wpływ na podniesienie poziomu
kultury osobistej żołnierzy w ich
otoczeniu.
Uważam, że większe zaangażowa-
nie kobiet w zmiany zachodzące
w wojsku może mieć korzystny
wpływ na ich kierunek, pytanie
jednak, czy kobiety same są na to
gotowe. 
Chorąży

nalny i rzetelny. Zajmują w wojsku WIOLETTA

Według danych z 30 września
coraz wyższe stanowiska, a w wie- SZULC-WEKWERTH
2009 roku w polskiej armii służbę lu przypadkach swoją wiedzą i pro- jest pielęgniarką
zawodową pełniły 1502 kobiety, fesjonalizmem nie ustępują męż- oddziałową
w tym 432 na różnego rodzaju 2 Wojskowego
czyznom. Obecność kobiet w Si- Szpitala Polowego.
stanowiskach dowódczych.
łach Zbrojnych RP ma także znacz-

kiem. Ponadto w ustawie zapisano prawo do
odejścia na emeryturę z osiągnięciem sześćdzie-
siątego roku życia jednakowo dla obu płci.
Nowe przepisy ułatwiły również kobietom do-
stęp do wszystkich stanowisk. Zainteresowanie
wśród nich karierą wojskową wzrosło też dzięki
zmianom wprowadzonym w systemie szkolnic-
twa wojskowego, w tym możliwości odbywania
służby kandydackiej w systemie rocznego stu-
dium oficerskiego. „Można powiedzieć, że od
2003 roku dyskusje na temat miejsca kobiet w si-
łach zbrojnych nie dotyczyły już rozważań, czy
powinny one służyć w wojsku, a skupiały się ra-
czej na szukaniu rozwiązań, które mogłyby za-
pewnić «płynne» wejście kobiet w środowisko
i ich adaptację w nim”, uważa pełnomocnik mi-
nistra obrony do spraw służby kobiet.
Rok 2007 przyniósł kolejne zmiany przepisów
dotyczących uprawnień macierzyńskich: kobie-
tom w ciąży i karmiącym piersią ograniczono
wymiar godzin służby do czterdziestu w tygo-
dniu, wprowadzono zakaz pracy w porze nocnej
oraz delegowania kobiet bez ich zgody poza
miejsce służby, a także powierzania im zadań
służbowych szczególnie uciążliwych lub szko-
dliwych dla ich zdrowia, wprowadzono przerwy
na karmienie piersią oraz zwolnienie z obowiąz-
ku zdawania corocznego egzaminu ze sprawno-
ści fizycznej.
DOWÓDCY NA MISJACH
W 2000 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ
przyjęła przełomową rezolucję numer 1325
w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa. Po
raz pierwszy w takim dokumencie uznano, że to
kobiety najbardziej cierpią podczas konfliktów
zbrojnych, dlatego powinny odgrywać współ-
mierną rolę w ich zapobieganiu oraz rozwiązy-
waniu i na równi z mężczyznami uczestniczyć
w budowie i utrzymaniu pokoju na świecie. Po
wprowadzeniu rezolucji państwa członkowskie
czyniły starania, by osiągnąć te cele, ale rezul-
taty nawet dziś są dalekie od zadowalających.
Polskie kobiety też nie od razu trafiły do służby
za granicą. Stało się to możliwe dopiero po 2003
roku, gdy stanowiska objęły absolwentki cztero-
letnich wyższych szkół oficerskich, a w kolej-
nych latach – również akademii wojskowych.
Osoby zajmujące stanowiska na misjach wy-
bierano, biorąc pod uwagę przede wszystkim ich
kwalifikacje i doświadczenie, bez stosowania
kryterium płci, jednak w przypadku kobiet
w mundurach przez wiele lat kwalifikacje te ogra-
niczały się prawie wyłącznie do specjalności me-
dycznych. Z czasem liczba wysyłanych na misję
pań wzrosła, zaczęły one również zajmować co-
raz więcej różnorodnych stanowisk. Pełniły służ-
bę między innymi jako kierowcy, piloci, technicy,
szefowie sekcji wychowawczej, oficerowie opera-
cyjni. W Czadzie, Iraku i Afganistanie służyły ja-
ko dowódcy plutonów. Coraz częściej też zaczęły
sprawdzać się we współpracy cywilno-wojskowej
(CIMIC). W ostatnich latach na misję wysyła-
nych jest do około stu kobiet rocznie.
„Panie biorące udział w misjach pokojowych
udowodniły, że mogą pełnić te same funkcje,
pracować w tak samo ciężkich warunkach, jak
mężczyźni”, ocenia komandor Szubińska.
„W wielu przypadkach mają większe predyspo-
zycje do wykonywania zadań na misjach pokojo-
wych, na przykład przeprowadzania rozmów
z ofiarami przemocy seksualnej i przemocy na

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 11

 P E R Y S K O P
C O M M E N T A R I U M ła w pełni zaakceptowana, by wciąż nie musiały
udowadniać, że są dobrymi żołnierzami i by
mężczyźni docenili ich umiejętności. Wydaje
Korzystanie z różnic się, że dziś nadchodzi koniec tych silnie zako-
rzenionych w wojsku stereotypów. Panie służą
AGNIESZKA GUMIŃSKA na okrętach podwodnych, są działonowymi, do-
Przecieranie szlaków nie zawsze wódcami plutonów na misjach. Są odpowie-
dzialne, świadome swoich praw, ambitne i za-
było łatwe. Do dziś jest wielu angażowane.
przeciwników służby kobiet. Z roku na rok zmieniają się też proporcje
udziału kobiet w poszczególnych korpusach ka-

T o dobrze, że kobiety zaistniały

w tym zawodzie. Wprowadziły-
śmy nowe wartości w relacjach in-
Zdaję sobie również sprawę, że
do dziś jest w tym środowisku
wielu przeciwników naszej służby.
WSPÓŁPRACA
dry: najwięcej wciąż pozostaje oficerów – 620,
znacząco zwiększa się liczba podoficerów – 410,
najmniej licznie – jak dotąd – reprezentowany
w ramach NATO
terpersonalnych, świeże spojrze- Obserwuję proces „wchodzenia” i wymiana jest przez nie korpus szeregowych zawodowych.
nie na niektóre problemy, kre- pań do wojska od ponad dwuna- doświadczeń Obecnie kobiety są we wszystkich rodzajach
z innymi krajami
atywność, kulturę. Wiele z nas stu lat. W brygadzie byłam pierw- zdecydowanie
sił zbrojnych, w trzech korpusach kadry zawodo-
z sukcesami realizuje swoje pa- szą kobietą w mundurze, również zmieniły rolę wej. Według stanu z 30 września 2009 roku
sje. Oczywiście tak samo jak męż- jako pierwsza kobieta z brygady kobiet w siłach w polskiej armii służbę zawodową pełniły 1502
czyźni, część kobiet wstąpiła do wyjechałam na misję. Radziłam zbrojnych. kobiety (w tym 432 na różnego rodzaju stanowi-
służby, kierując się głównie wzglę- sobie, skupiając się przede skach dowódczych), natomiast w uczelniach
dami finansowymi, a potem oka- wszystkim na moich umiejętno- wojskowych było ich 330. Ogółem służbę czyn-
zało się, że nie miały jednak do ściach.  ną pełnią dziś 1832 kobiety, co stanowi 1,92 pro-
niej powołania. Są też takie, które cent wszystkich żołnierzy.
integrację zawodową rozumieją Major Taki wynik daje nam, niestety, ostatnie miej-
jako upodobnienie się za wszelką AGNIESZKA sce, jeśli chodzi o procentowy udział kobiet w si-
cenę do mężczyzn (w zachowaniu GUMIŃSKA łach zbrojnych państw NATO. Pomimo to ponad
i wyglądzie). jest psychologiem dwudziestoletnia ich obecność w szeregach ar-
2 Mazowieckiej
Uważam, że nie wszystkie rodzaje Brygady Saperów mii, wynikająca z demokratycznych przemian
etatów są właściwe dla kobiet. z Kazunia. w naszym kraju, a także będąca konsekwencją
wejścia Polski do NATO oraz Unii Europejskiej,
tle dyskryminacji płciowej. Kobiety łagodzą oby- cych służbę mężczyzn. Nie było kobiet dowód- znacznie zmieniła dotychczasowe opinie na te-
czaje, lepiej nawiązują kontakty z miejscową ców, stąd objęcie przez nie stanowisk zarezerwo- mat ich roli w dziedzinie obronności i zyskały
ludnością i są postrzegane jako te, które niosą wanych dotąd dla mężczyzn od początku budzi- społeczną akceptację dla swojej służby.
pokój. Dzięki nim wizerunek armii jest korzyst- ło wiele wątpliwości. Dziś nie kwestionuje się już obecności kobiet
niejszy”. w wojsku, bo ważniejsze stało się rozsądne wy-
To, że początkowo kobiety pełniły służbę nie- ŁAMANIE STEREOTYPÓW korzystanie ich możliwości, umiejętności i wie-
malże wyłącznie w korpusach pomocniczych, „Żołnierki”, jak jeszcze niedawno mówiono, dzy. A także określenie, gdzie służba kobiet mo-
utrwaliło ich wizerunek jako jedynie wspierają- długo musiały walczyć o to, by ich służba zosta- że przynieść najwięcej korzyści. 
O G Ł O S Z E N I E

Zamówienia na prenumeratę „Polski Zbrojnej” w całym kraju przyjmują kolporterzy:

RUCH SA GARMOND PRESS SA

www.ruch.com.pl, www.garmond.com.pl
zakładka PREMUMERATA e-mail: prenumerata.gpsa
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl @garmondpress.pl

e r a ta Infolinia: 0 804 200 600 Oddział warszawski:

num
Oddział warszawski: tel. +4822 581 tel. +4822 837 30 08,

Pre
98 11 do 15, 581 98 26 do 30 817 20 12

KOLPORTER SA GLM
www.kolporter.com.pl www
.glm.
e-mail: prenumerata.warszawa Oddz pl
iał wa
@kolporter.com.pl tel. + rszaws
4822 ki:
Infolinia: 0 801 205 555 w. 20 6 49 40
1, 64 80
9 41
Oddział warszawski: 61
+4822 355 04 71, 355 04 77

Prenumeraty „Polski Zbrojnej nie można zamówić bezpośrednio w Redakcji Wojskowej.

Egzemplarze tygodnika w wojskowej dystrybucji wewnętrznej są bezpłatne. Informacje: CA MON 840 400

12 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


POLSKA ZBROJNA: Jednym z celów prac
nad nowymi rozwiązaniami prawnymi była
weryfikacja przepisów dotyczących macie-
rzyństwa i rodzicielstwa. Czy zmiany spełnia-
ją oczekiwania kobiet żołnierzy?
BOŻENA SZUBIŃSKA: Częściowo tak.
Zwróciliśmy na te aspekty szczególną uwagę,
gdyż zabezpieczenie prawne macierzyństwa
jest konieczne, by móc pogodzić służbę
z byciem mamą oraz umożliwić nie tylko
samym paniom, ale i całej armii wykorzy-
stanie potencjału tkwiącego w kobietach.
Od 2010 roku zgodnie z ustawą o służbie
wojskowej żołnierzy zawodowych przewidu-
je się prawo do urlopu wychowawczego dla żoł-
nierzy obojga płci w dwóch wariantach do wy-
boru: do 12 miesięcy z gwarancją powrotu do
służby oraz powyżej 12 miesięcy – kiedy żoł-
nierz przenoszony jest do rezerwy kadrowej i ta-
kiej gwarancji nie ma. Sądzę, że kobiety będą
częściej decydować się na pierwszy wariant z po-
Rzeczpospolita babska
Z komandor BOŻENĄ SZUBIŃSKĄ
o oczekiwaniach kobiet w mundurach
rozmawia PAULINA GLIŃSKA
wodów ekonomicznych. Zobaczymy jednak, co
przyniesie praktyka. Być może przepis ten trze-
ba zmienić.
POLSKA ZBROJNA: Wydłużono urlop
macierzyński do 20 tygodni, a mężczyznom
umożliwiono wzięcie dwutygodniowego ta-
kiego urlopu…
BOŻENA SZUBIŃSKA: To też są nowe roz-
wiązania, ale jak na razie mężczyźni prawie z te-
go nie korzystają. Gdyby te urlopy brali częściej,
to kobiety byłyby postrzegane w dużo korzyst-
niejszym świetle jako żołnierze.
POLSKA ZBROJNA: Jakie jeszcze rozwią-
zania wojskowe ustawodawstwo zaczerpnęło
ze sprawdzonych przepisów cywilnych?
BOŻENA SZUBIŃSKA: Większość regulacji
dotyczących kobiet w ciąży i karmiących piersią:
zakaz powierzania zadań służbowych szczegól-
nie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia,
ograniczenie czasu służby do 40 godzin tygo-
dniowo, zakaz pracy w nocy, przerwy na karmie-
nie piersią włączane do czasu służby oraz zakaz
delegowania kobiet poza miejsce służby bez jej
zgody. To ostatnie dotyczy też żołnierza samotnie
wychowującego dziecko do lat czterech.
POLSKA ZBROJNA: O kilku oczekiwanych
rozwiązaniach niestety zapomniano.
BOŻENA SZUBIŃSKA: Żołnierze zawodo-
wi nie mają dziś poczucia stabilności, ale
A R M I A
Najważniejsze
są jakość
służby i dobre
przygotowanie
do niej kobiet.
w przypadku kobiet brak ochrony przed zwol-
nieniem ze służby z powodu macierzyństwa jest
szczególnie dotkliwy. Trzyletnia nieobecność
z powodu urlopu wychowawczego jest długim
okresem, w którym może wydarzyć się bardzo
wiele, na przykład jednostka zostanie zlikwido-
wana albo przeniesiona. Dlatego będziemy wal-
czyć o zmianę przepisów w tej kwestii. Należa-
łoby też wprowadzić obowiązek zwolnienia ko-
biet w ciąży na zlecone przez lekarza badania
związane z jej stanem, gdy nie mogą być one
przeprowadzone poza godzinami wykonywania
obowiązków służbowych. Regulacje powinny
też dotyczyć przeniesienia kobiety w ciąży na
inne stanowisko, jeśli lekarz stwierdzi przeciw-
wskazania zdrowotne do wykonywania dotych-
czasowej pracy. Jest jeszcze kwestia dodatko-
wych uprawnień w przypadku posiadania nie-
pełnosprawnych dzieci, co w przepisach cywil-
nych również jest precyzyjnie uregulowane.
POLSKA ZBROJNA: Przeciwnicy służby
kobiet podkreślają, że wojsko wymaga dys-
pozycyjności, a macierzyństwo jest absorbu-
jące. Tymczasem dzisiejsze rozwiązania nie
ograniczają kobietom dostępu do stanowisk,
mogą one służyć wszędzie...
BOŻENA SZUBIŃSKA: Kobiety są na okrę-
tach podwodnych, pilotują samoloty, są działo-
nowymi. Jeśli nie mają rodziny, to faktycznie są
bardziej dyspozycyjne i mogą obejmować prze-
różne stanowiska. Prędzej czy później jednak
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
większość zakłada rodzinę, rodzi dzieci. Co wte-
dy? Obowiązki rodzinne często są barierą na dro-
dze do kariery zawodowej. Jeśli myślimy o nie-
ograniczonym dostępie pań do wszystkich stano-
wisk, musimy zrobić najpierw przegląd tych sta-
nowisk w siłach zbrojnych pod kątem warunków
BHP, czynników szkodliwych i wszelkich aspek-
tów oceniających przydatność kobiet do służby
na nich. W ciągu dwóch, trzech lat należy opra-
cować strategię zatrudniania kobiet żołnierzy,
która jasno określi, gdzie ich obecność jest rze-
czywiście przydatna, bardziej oczekiwana niż
mężczyzn, a gdzie nie powinny one służyć, rów-
nież w kontekście ewentualnych skutków zdro-
wotnych w przyszłości.
POLSKA ZBROJNA: W ostatnich latach
wyraźnie wzrosło zainteresowanie służbą
wśród kobiet. Dziś mamy ich w armii ponad
1800, ale ten wynik i tak stawia nas na ostat-
nim miejscu w krajach sojuszu.
BOŻENA SZUBIŃSKA: Gdy kobiety zaczę-
ły wstępować do wojska, prognozowano, że bę-
dzie nas kilka tysięcy. Od tamtego momentu mi-
nęło 20 lat, a pań w wojsku mamy 1,92 procent
w skali sił zbrojnych. Wydaje się, że w przyszło-
ści osiągnięcie poziomu około 10 procent stano-
wiłoby gwarancję utrzymania gotowości bojowej
i zdolności operacyjnych na wymaganym pozio-
mie. Nie oczekujemy gwałtownego wzrostu licz-
by kobiet w wojsku, lecz stabilnego dopływu
ochotniczek z odpowiednimi kwalifikacjami.
Najważniejsze są bowiem jakość służby i dobre
przygotowanie do niej kobiet. 
Komandor BOŻENA SZUBIŃSKA
jest pełnomocnikiem ministra obrony narodowej
do spraw wojskowej służby kobiet i przewodniczącą
Rady do spraw Kobiet w Siłach Zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 13
 P E R Y S K O P

W
różnych armiach świata
służy dziś ponad milion
kobiet. Powszechnym
obowiązkiem służby woj-
skowej objęte są obywa-
telki Izraela, a podstawowe przeszkolenie
przechodzą wszystkie Chinki, Kubanki i Kore-
anki z północy. Duże kobiece formacje istnieją
w Iraku i Libii. Wśród państw NATO najwię-
cej kobiet służy na Węgrzech.
W wielu państwach wprowadzenie regulacji
prawnych dotyczących służby kobiet nie ozna-
czało jednocześnie przyjęcia ich w szeregi armii.
W USA możliwość pełnienia służby przez panie
usankcjonowano najwcześniej, bo już w 1948 ro-
ku, jednak dopiero w 1973 roku w US Army po-
jawiły się pierwsze kobiety. W Wielkiej Brytanii
trwało to dłużej – prawo dało taką możliwość już
w 1949 roku, ale pierwsze panie włożyły mun-
dur dopiero w 1991 roku. W miarę szybko na
zmiany w ustawodawstwie wojskowym zareago-
wały kobiety w Turcji, gdzie w 1957 roku, trzy
lata po wprowadzeniu takiej możliwości, zaczęły
służyć pierwsze ochotniczki, we Francji (1972
rok – regulacje prawne, 1973 – pierwsze kobiety
w armii) oraz Belgii (1975 rok – regulacje praw-
ne, 1977 – pierwsze kobiety w armii). W Niem-
czech, Grecji, Holandii, Hiszpanii, Polsce, Portu-
galii i na Węgrzech zmiany prawne zbiegły się
z przyjęciem na stanowiska pierwszych kobiet.
FOT. BUNDESHEER.AT (2)

Kobiety wciąż przeważają na stanowiskach

medycznych, personalnych, w administracji
i szkolnictwie oraz w służbach wsparcia pola
walki, ale coraz częściej można je też spotkać na
PAULINA GLIŃSKA

Armie na obcasach
Najbardziej sfeminizowane są dziś armie łotewska
i węgierska. Najmniej kobiet w mundurach ma Turcja i Polska.
stanowiskach bojowych. Pilotują samoloty wie-
lozadaniowe, służą na okrętach podwodnych, są
dowódcami niższego szczebla na misjach poko-
jowych. W poszczególnych państwach kwestia
dostępu kobiet do wszystkich stanowisk wygląda
nieco inaczej; ważne są przede wszystkim obo-
wiązujące przepisy, ale i uwarunkowania kultu-
rowe. Jako pierwszy kraj sojuszu ograniczenia
dotyczące „służby bojowej” zniósł Luksemburg
– już w 1972 roku. Do wiodących państw pod
względem dostępności stanowisk należą też Bel-
gia i Holandia, gdzie w 1981 roku kobiety uzy-
skały możliwość służby na większości stano-
wisk, oraz Norwegia (1985 rok) i Dania (1988).
W państwach prowadzących dość liberalną
politykę wobec kobiet w mundurach (w tym
również w Polsce) trwają dyskusje na temat tego,
czy panie faktycznie powinny mieć dostęp do
wszystkich stanowisk. Przepisy w tym wzglę-
dzie weryfikuje Wielka Brytania.
„W państwach NATO zasadą jest ta-
ki udział kobiet w siłach zbrojnych, któ-
ry nie przyczynia się do obniżenia
zdolności operacyjnych i osłabienia
gotowości bojowej”, wyjaśnia koman-
dor Bożena Szubińska. „Z doświad-
czeń naszych sojuszników wynika, iż
pożądane jest 10 procent kobiet, a prze-
KOBIETY
kroczenie tego limitu niesie ryzyko
coraz częściej zmniejszenia efektywności wykonywa-
można spotkać nych zadań. Niezwykle ważne jest więc
na stanowiskach ustalenie, jaka liczba pań będzie ko-
bojowych.
rzystna dla armii” .
Przepisy prawdopodobnie będzie
chciała zweryfikować Bułgaria, w któ-
rej armii kobiety żołnierze stanowią
dziś ponad 12 procent. W listopadzie
2009 roku dowódca wojsk lądowych
generał Iwan Dobrew przyznał: „Nie
chcemy pozbyć się wszystkich pań, lecz
powinny one zajmować tylko odpo-
wiednie dla nich stanowiska”.
SPÓR O MISJE
Kryterium płci nie jest w większości
państw najważniejsze jeśli chodzi o re-
krutację uczestników misji. Choć liczba
kobiet w kontyngentach zwiększyła się
w ciągu ostatnich kilku lat, to nadal nie
służy ich zbyt wiele, a stanowiska, jakie
zajmują, są najczęściej od lat te same:
medyczne, wspierające i logistyczne.
Największy udział kobiet w misjach
– około 10 procent – mają Czechy, Da-
nia, USA, Portugalia i Kanada. W 2006
roku wśród 71 673 uczestników były
1034 panie.
W wielu krajach kobiety uczestniczą-
ce w misjach zgodnie z obowiązujący-
mi przepisami nie mogą brać bezpo-

14 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

 A R M I A

Perspektywa płci
Służbą kobiet w wojsku sojusz
północnoatlantycki zajmuje się od 1961 roku.

W 1973 roku powo-

łano Komitet do
spraw Kobiet w SZ
i Biuro do spraw Równo-
ści Płci). Głównym celem
działalności komitetu
szu, kształtowanie polity-
ki dotyczącej kobiet i sto-
sowanie tak zwanej per-
NATO, a w 1988 roku jest monitorowanie pro- spektywy płci w toku

FOT. UK MOD
Biuro do spraw Kobiet cesu integracji kobiet wszelkich działań soju-
w SZ NATO, umiejsco- w armiach natowskich, szu, nie wyłączając ope-
wione w Komitecie Woj- wprowadzanie polityki racji bojowych oraz mi-
KAPITAN KIRSTY MOORE, pierwsza kobieta,
która została pilotem w elitarnej jednostce RAF
skowym (przekształcone gender mainstreaming sji poza grani-
– zespole akrobacyjnym Red Arrows. w 2009 roku w Komitet w siłach zbrojnych soju- cami kraju. 

Procentowy udział kobiet w siłach zbrojnych państw NATO 17,2

,2 17,3
16,8
15,1
14,2
13
12,46 12
12,2
11,7 12
10,49
9,3 9 8,65
8,3
7,67,7
6,37
5,8 5,71

3,1
1,2

średniego udziału w walce na froncie. Na mi-
sjach jednak trudno jednoznacznie określić miej-
sca i stanowiska wolne od ryzyka. Amerykanki
w Iraku obok funkcji medycznych i logistycz-
nych służyły także w ochronie konwojów
i latały śmigłowcami.
Do 2008 roku w Iraku służyło ich 10 tysięcy.
Kilka poległo, wiele zostało rannych. Już w 2005
roku krytycy Pentagonu domagali się wycofania
kobiet z udziału w ryzykownych operacjach.
Projekt jednak odrzucono, a argumentem był
fakt, że kobiety na misjach wykonują zadania,
których nie mogą wziąć na siebie mężczyźni,
jak na przykład przeszukiwanie Irakijek. Jedno-
cześnie wiele pań głośno domagało się równo-
uprawnienia w armii. „Służba jest prawem każ-
dego obywatela USA”, twierdziła wówczas
Karen Johnson, wiceprezydent Narodowej Or-
ganizacji Kobiet. „Jeśli ograniczamy rolę kobiet
w wojsku, ograniczamy ich rolę jako pełnopraw-
nych i odpowiedzialnych za kraj obywateli”.
Dla kobiet, niezależnie od kraju i zajmowane-
go stanowiska, miernikiem kariery wojskowej
oraz potwierdzeniem umiejętności i kwalifikacji
jest osiąganie wysokich stopni wojskowych.
W USA pierwszą nominację generalską kobieta
odebrała w 1967 roku. Dziś w czynnej służbie
jest tam prawie 50 pań w randze generała, pozo-
stałe 30 – w rezerwie. W Kanadzie i Norwegii
trzy kobiety osiągnęły taki stopień, po dwie pa-
nie generał ma Rumunia i Wielka Brytania,
a Belgia i Holandia – po jednej. W 2008 roku po
raz pierwszy w historii Stanów Zjednoczonych
kobieta została czterogwiazdkowym generałem.
Ann E. Dunwoody dowodzi Army Material
Command, jednostką odpowiedzialną za logisty-
kę i zaopatrzenie wojsk lądowych USA, w tym
żołnierzy walczących w Iraku i Afganistanie.
LOKALNE BOHATERKI
Wkład kobiet w rozwój sił zbrojnych można
oceniać nie tylko po stopniach wojskowych.
Ważne są także umiejętności, jak w przypadku
żołnierza Bundeswehry starszej sierżant
Narimy H., muzułmanki pochodzenia marokań-
skiego, przygotowującej niemieckich żołnierzy
do misji w Afganistanie. Jest jedną z niewielu
muzułmanek, które pomagają armii. Mówi
w sześciu językach i dzięki swoim zdolnościom
oraz doświadczeniom z pobytu na trzech misjach
jest wojsku niezwykle przydatna.
Bardziej znana w Niemczech jest jednak
Tania Kreil, która przyczyniła się do swoistej re-
wolucji w armii Bundeswehry. Jej podanie
o przyjęcie do pracy w wojskach rakietowych
zostało odrzucone, więc po trzech, bezskutecz-
nych, odwołaniach oskarżyła Republikę Federal-
ną Niemiec o dyskryminowanie jej jako kobiety
i naruszenie jej praw człowieka i obywatela.
Sprawa znalazła finał przed Trybunałem Unii
Europejskiej w Luksemburgu, który przychylił
się do skargi wówczas 23-latki z Hanoweru. Aby
umożliwić kobietom służbę wojskową we
wszystkich formacjach, niemiecki parlament
zmienił w październiku 2000 roku konstytucję
i tym samym dostosował niemieckie prawo do
wyroku trybunału.
Od 2001 roku zatem niemieckie kobiety, słu-
żące dotąd jedynie w oddziałach medycznych
i w orkiestrach wojskowych, otrzymały możli-
wość pełnienia służby we wszystkich formacjach
armii niemieckiej. W ciągu sześciu miesięcy
obowiązywania zmian 1,9 tysiąca pań wyraziło
zainteresowanie służbą w Bundeswehrze. Dziś
stanowią one prawie 8 procent wszystkich nie-
mieckich żołnierzy.
W siłach zbrojnych Wielkiej Brytanii na boha-
terkę wyrasta kapitan Kirsty Moore, pierwsza
kobieta, która została pilotem w elitarnej jednost-
ce RAF . Zanim trafiła do zespołu, ukończyła
dwie tury lotów operacyjnych w Iraku jako pilot
samolotu uderzeniowego Tornado. 
Dane dotyczące liczby kobiet pochodzą
z raportów narodowych Biura Kobiet w SZ NATO.

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 15

 N A C E L O W N I K U

16
Żonglerka histo
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
 A R M I A
Z profesorem ANDRZEJEM
GARLICKIM o związkach historii
z polityką, o mitologii narodowej
i trudnych relacjach z Rosją rozmawiają
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
i TADEUSZ WRÓBEL
POLSKA ZBROJNA: Polityka historyczna
to refleksja nad historią, a właściwie jej in-
terpretacja. Możliwe jest pozostawienie jej
historykom? Czy kolektywna pamięć
o przeszłości nie jest tak naprawdę sprawą
polityczną?
ANDRZEJ GARLICKI: Dla polityków
historia jest bardzo wygodnym polem działa-
nia. Odwołują się do świadomości społecznej,
starają się ją kształtować. Dla historyków jest
to nieszczęście. Politycy dążą do swoich ce-
lów i prawda historyczna interesuje ich w nie-
wielkim stopniu. Bądźmy jednak realistami:
politycy nie zrezygnują.
POLSKA ZBROJNA: Czy mamy dziś poli-
tykę historyczną?
ANDRZEJ GARLICKI: Nie chcę analizo-
wać sceny politycznej. Nie ulega wątpliwości,
że PiS przywiązuje olbrzymią wagę do polity-
ki historycznej, do swojej wizji historii. Bracia
Kaczyńscy przywołują strachy niemieckie
w momencie, gdy mamy najlepsze stosunki
z Niemcami.
POLSKA ZBROJNA: W ostatnich latach
Niemcy zaczynają nieco inaczej patrzeć na
własną historię. Do głosu dochodzi pokole-
nie, które nie zna wojny. Coraz więcej mówi
się o niemieckich ofiarach, powstaje Cen-
trum przeciw Wypędzeniom.
ANDRZEJ GARLICKI: Działają marginalne
grupy neofaszystów, środowisko wypędzonych
i wykreowana przez nas Erika Steinbach,
będąca w Niemczech politykiem czwartej kate-
gorii. U nas też istnieją ziomkostwa lwowskie,
ale czy ktoś chce wrócić do Lwowa? Chcemy
jeszcze szerzej otwartych granic, możliwości
częstych, sentymentalnych wyjazdów. Do nas
też przyjeżdżają Niemcy, których po wojnie
wypędziliśmy. Nie ma dziś w Niemczech żad-
orią
nych liczących się sił, które chciałyby rewizji
granic w naszej części Europy. Wydaje się też,
że nie ma takich tendencji w przypadku Niem-
ców sudeckich, którzy rzeczywiście zostali
okropnie potraktowani.
FOT. EWA KORSAK
POLSKA ZBROJNA: To po co nam
rocznice? Dlaczego współcześni Polacy
mają świętować na przykład uchwalenie
konstytucji?
ANDRZEJ GARLICKI: Rocznice wiążą nas
z historią, z którą na co dzień nie mamy do czy-
nienia. Mimo pewnych obaw globalizacja i uni-
wersalizm europejski nie oderwały nas od ko-
rzeni. Wprost przeciwnie – w ciągu ostatnich
20 lat na całym świecie pojawiła się silna ten-
dencja do poszukiwania korzeni. Ostatnio czy-
tałem wspaniałą książkę Andy Rottenberg, by-
łej dyrektor Zachęty, która szukała rodzinnych
powiązań dopiero wtedy, gdy cała rodzina już
umarła. Dziś powstał klimat do takich poszuki-
wań. Myślę, że może to być podświadomy pro-
test przeciwko globalizmowi, przeciwko uraw-
niłowce historycznej.
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia Pan no-
we formy prezentacji i przybliżania histo-
rii? Komiksy czy gry uliczne dotyczące na
przykład powstania warszawskiego jednych
zachwycają, innych oburzają.
ANDRZEJ GARLICKI: Mimo że nie rozu-
miem komiksów i nie docierają one do mnie, ta
forma popularyzacji historii mi nie przeszkadza.
Komiksy zawsze istniały. Czym bowiem były
ilustracje do „Kazań świętokrzyskich”? Śmieszą
mnie jednak niektóre gry uliczne, na przykład
gdy wygrywamy powstanie. Z niepokojem też
czytam, że odbędzie się kolejna powtórka bitwy
pod Grunwaldem. Co się bowiem stanie, gdy
Krzyżacy wygrają? A mówiąc poważnie, akcep-
tuję nawet najbardziej ryzykowne gry uliczne, bo
jeśli są ludzie chcący je organizować, i tacy, któ-
rzy chcą je oglądać, to znaczy, że jest taka po-
trzeba społeczna. I dobrze, że taka nisza funkcjo-
nuje. W Stanach Zjednoczonych przed każdym
domem jest wywieszona amerykańska flaga.
Rano ją wciągają, wieczorem opuszczają. Flaga
jest traktowana bardzo poważnie. Z drugiej stro-
ny, w Europie panuje przekonanie, że amerykań-
ska społeczność jest pozbawiona historii.
POLSKA ZBROJNA: Może dlatego tak ce-
nią flagę, bo jest to jeden z niewielu symbo-
li, z którymi wszyscy mogą się utożsamiać?
ANDRZEJ GARLICKI: Amerykanie po-
trzebują spoiwa. W Polsce niewywieszenie
flagi w państwowe święto skutkuje mandatem.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO może ożywić bardziej nowoczesny sposób eksponowania zbiorów.
Amerykanów nikt do tego nie zmu-
sza. To symbol patriotyzmu. Nieprzy-
padkowo podczas wojny w Wietna-
mie palono flagi. Robili to protestują-
cy przeciwko – jak to nazywali
– pseudopatriotyzmowi, który zmu-
szał ich, aby ginęli w Wietnamie.
POLSKA ZBROJNA: W rozdartej
przez zaborców Polsce na mitologię
narodową składała się pamięć o ko-
lejnych zrywach powstańczych.
W Polsce międzywojennej – mit pił-
sudczykowski...
ANDRZEJ GARLICKI: W Polsce
międzywojennej był także mit antypił-
sudczykowski. Byli tacy, którzy nie wy-
baczyli Piłsudskiemu maja 1926 roku
– głównie w Wielkopolsce. Pamiętaj-
my, że zginęło wtedy prawie 400 osób,
żołnierzy i cywilów. Z mitami trzeba
być ostrożnym. Jest mit i antymit.
POLSKA ZBROJNA: Jakie były
inne mity?
ANDRZEJ GARLICKI: Był – bar-
dziej określony klasowo – mit
Wincentego Witosa, wspaniałego
chłopskiego polityka. Mam do niego
18 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
niezwykły sentyment, bo był to poli-
tyk wielkiej uczciwości. Ale miał też
krew na rękach – jego rząd strzelał do
robotników w 1923 roku. Gdy w cza-
sie kryzysu przyszli do niego urzędni-
cy, aby podniósł im pensje, wysłuchał
ich i powiedział: „Jest źle, a będzie
jeszcze gorzej”. Tak mówi polityk.
Pewne kręgi jednak pogardzały nim
i upokarzały. A nie był Lepperem.
Miał olbrzymie wyczucie sytuacji, te-
go, co dziś nazywamy PR. Gdy wyne-
gocjowano powstanie drugiego rządu
Chjeno-Piasta i było wiadomo, że
Witos zostanie premierem, on zniknął
z Warszawy. Pojechał do swoich
Wierzchosławic, gdzie miał gospodar-
stwo, i zaczął rozrzucać na polu gnój.
Chciał, aby czarny rządowy samochód
zabrał go do Pałacu Namiestnikow-
skiego właśnie z tego gnoju. To był
premier chłop i chłopi go kochali. Dla-
czego nigdy nie założył krawata? Wie-
dział, że na wsi przestanie istnieć i sta-
nie się tym, który zdradził chłopów.
POLSKA ZBROJNA: Niektóre
symbole z naszej historii są wyko-
rzystywane politycznie, wywołują
dyskusje i spory. Na przykład Westerplatte
i Jedwabne. Czy możliwy jest krytyczny
dyskurs o przeszłości?
CZCIMY DZIŚ ANDRZEJ GARLICKI: Westerplatte i Je-
HUBALA, bo nie dwabne są nieporównywalne. Westerplatte sta-
skapitulował,
walczył dalej, ło się symbolem we wrześniu 1939 roku, po-
a on przecież nie tem ten symbol się umacniał. Ponad stu żoł-
wykonał rozkazu nierzy walczyło przeciwko całej niemieckiej
polskich władz
armii. Jednak z czasem znaleźli się tacy, któ-
wojskowych.
rzy zaczęli drążyć ten temat. Czy po dwóch
dniach major Henryk Sucharski się załamał?
Moim zdaniem, doszedł do wniosku, że dalsza
walka na nic się nie zda. Zadanie zostało wy-
konane. Jaki jest sens dalszych ofiar? Kapitan
Franciszek Dąbrowski uważał, że trzeba wal-
czyć do ostatniego żołnierza.
POLSKA ZBROJNA: Może myślał w kate-
goriach symbolu?
ANDRZEJ GARLICKI: Sądzę, że nie my-
ślał w kategoriach wojskowej taktyki. Dla-
czego trzeba walczyć do ostatniego żołnie-
rza? Tak uważa najgorszy dowódca. Czcimy
dziś Hubala, bo nie skapitulował, walczył
dalej, a on przecież nie wykonał rozkazu
polskich władz wojskowych. Mit Wester-
platte powstał na bieżąco, był potrzebą wo-
bec klęski wrześniowej. Dopiero później za-
częto mu się przyglądać.
 A R M I A
śmierć w polskich obozach bolszewickich
jeńców z mordem na naszych oficerach?
ANDRZEJ GARLICKI: Obie sprawy są
nieporównywalne. Jeńcy z Armii Czerwonej
umierali w obozach z powodu głodu oraz
szerzących się wtedy epidemii chorób zakaź-
nych, na przykład tyfusu. Profesor Zbigniew
Karpus napisał o ich losie kilka książek,
opartych na bardzo dobrym materiale źródło-
wym, bo zachowało się sporo dokumentów
archiwalnych. Wynika z nich, że umierali nie
tylko jeńcy, ale też pilnujący ich polscy żoł-
nierze. W obozach panowały niezwykle trud-
ne warunki, ale nie były one efektem celowej
polityki, lecz ogólnej sytuacji w kraju. Do-
skonale przedstawiają ją meldunki polskiego
sztabu generalnego do Józefa Piłsudskiego
z jesieni 1919 roku, że jeśli wojsko nie dosta-
nie butów i płaszczy, to nie przetrwa zimy.
Natomiast Katyń był celową eksterminacją
pewnej grupy społecznej. Oficerom strzelano
w tył głowy.
POLSKA ZBROJNA: Podczas wojny
w 1920 roku Rosjanie także mordowali pol-
skich jeńców.
ANDRZEJ GARLICKI: Jeńców rozstrze-
FOT. SYLWIA GUZOWSKA (2)
liwały obie strony. Takie były brutalne re-
guły wojny manewrowej. Schwytanych
przeciwników przesłuchiwa-
no, a potem likwidowano.
Mam relację, w której do- Z niepokojem
wódca jednego z pułków ar-
mii generała Władysława Si-
czytam, że
POLSKA ZBROJNA: A Jedwabne? Zda- korskiego rozpoznał wśród odbędzie się
rzyło się w pewnej sytuacji politycznej, któ-
ra zaistniała na wschodzie Polski po
jeńców kolegę z czasów stu-
diów w rosyjskiej akademii kolejna
17 września.
ANDRZEJ GARLICKI: To nie jest tłuma-
wojskowej w Petersburgu.
Powitali się, Rosjanin podał
powtórka
czenie, że część Żydów poparła bolszewi- mu sporo informacji o dyslo- bitwy pod
ków i zachowała się antypolsko. Spór doty- kacji oddziałów bolszewi-
czy liczby Polaków, którzy brali udział w tej ków. Jako że polski dowódca Grunwaldem
zbrodni: 40 czy 80? Dla mnie to obojętne. musiał gdzieś jechać, polecił
Chodzi o to, czy pozostali byli temu prze- zająć się jeńcem swojemu adiutantowi. Gdy
ciwni. Ta zbrodnia została dokonana bez po kilku godzinach wrócił i zapytał o kole-
udziału Niemców, polskimi rękami. Trzeba gę, usłyszał, że został on rozstrzelany. Za-
uderzyć się w piersi. Jedwabne jest odpo- czął besztać swego adiutanta, a ten skon-
wiedzią na pytanie, czy Polacy byli zdolni sternowany odparł: przecież pan pułkownik
dokonać tak wielkiej zbrodni. Moim zda- kazał, by się nim zająć.
niem, tak. Jedwabne leżało na terenie, gdzie
od początku XX wieku dominowała ende- POLSKA ZBROJNA: Istnieją relacje, że
cja. Miała ona program nienawiści w sto- Rosjanie nie ograniczali się do rozstrzeliwa-
sunku do Żydów. Jednak część działaczy en- nia jeńców. Bywało, że przed zabiciem ich
deckich, którzy byli antysemiccy, przerażo- torturowali.
na tym, co Niemcy robili z Żydami, zerwała ANDRZEJ GARLICKI: Takie przypadki też
z antysemityzmem. miały miejsce. Trzeba pamiętać, że wojna pol-
sko-bolszewicka była w dużej mierze wojną
POLSKA ZBROJNA: Jak mówiliśmy, poli- chłopską, a takie konflikty są zawsze okrutne.
tyka historyczna to interpretacja historii.
Czasem na nowo. Dobrym przykładem jest POLSKA ZBROJNA: Czy wpływ na los
tu polsko-rosyjski spór o wojnę 1920 roku. jeńców miało nieuznawanie przez Rosję
Ilekroć Polska mówi o zbrodni katyńskiej, konwencji dotyczących ich traktowania?
w Rosji powraca sprawa jeńców, traktowa- ANDRZEJ GARLICKI: Nie sądzę. Rosja
na jako anty-Katyń. A czy da się porównać carska je podpisała, natomiast Rosja So-
wiecka nie miała możliwości, by to zrobić
w 1920 roku, bo nie uznawano jej na arenie
międzynarodowej. Polska była pierwszym
państwem, które to uczyniło, podpisując
traktat ryski.
POLSKA ZBROJNA: Jednak później
Związek Sowiecki nie podpisał konwencji
genewskich.
ANDRZEJ GARLICKI: Sądzę, że była to
decyzja polityczna. Władze sowieckie chciały
mieć tu wolną rękę. Nie bez znaczenia była
nieufność Józefa Stalina do cudzoziemców,
których uważał za wrogów i szpiegów. Tym-
czasem podpisanie konwencji wymuszało
wpuszczanie inspektorów Międzynarodowego
Komitetu Czerwonego Krzyża. Dopiero
w trakcie II wojny światowej władze sowiec-
kie zadeklarowały, że będą przestrzegały kon-
wencji genewskich. Rosjanie znacznie lepiej
traktowali jeńców niemieckich niż Trzecia
Rzesza czerwonoarmistów, których często gło-
dzono na śmierć.
POLSKA ZBROJNA: Skąd biorą się
ogromne rozbieżności co do liczby rosyj-
skich jeńców, którzy mieli stracić życie
w polskich obozach? Niektórzy z rosyjskich
polityków mówią o 100 tysiącach jeńców za-
mordowanych rzekomo
przez Piłsudskiego. Skąd
ta liczba?
ANDRZEJ GARLICKI:
Trzeba mieć na uwadze,
kto o tym w Rosji mówi
i gdzie pracuje. Jeśli wy-
kłada na Uniwersytecie
Moskiewskim, to z reguły
nie opowiada takich rze-
czy. Polsko-Rosyjska Ko-
misja do spraw Trudnych
przygotowuje publikację,
w której kilkanaście naj-
bardziej kontrowersyjnych zdarzeń z naszej
wspólnej historii zostanie przedstawionych
z punktu widzenia obu stron. Znam zaanga-
żowanych w prace komisji Rosjan i mam do
nich zaufanie.
POLSKA ZBROJNA: W jakim stopniu
dokładne są polskie dane o losie rosyj-
skich jeńców?
ANDRZEJ GARLICKI: Niestety, nasza
ówczesna administracja wojskowa była sła-
ba. Można tylko szacować, że było ich po-
nad 20 tysięcy. Rosjanie też nie dysponują
precyzyjną dokumentacją. Po prostu uzna-
li, że po odliczeniu poległych w bitwach
i tych, którzy powrócili do kraju, brakuje
im około 40 tysięcy ludzi. Oczywiście
część z nich zmarła w obozach. Jednak
wielu jeńców odmówiło repatriacji i pozo-
stało w Polsce bądź wyemigrowało do
państw zachodnich.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
ROCZNICE wiążą nas z historią, z którą na co dzień nie mamy do czynienia.
POLSKA ZBROJNA: A jak silna
jest polityka historyczna we współ-
czesnym świecie? Czy jej przykła-
dem może być Holocaust?
ANDRZEJ GARLICKI: Z pew-
nością tak, ale Holocaust jest wy-
jątkowy: społeczeństwo na bardzo
wysokim poziomie cywilizacyjnym
użyło aparatu państwa i jego infra-
struktury, aby wymordować cały
naród. Inne ludobójstwa, takie jak
masakra Tutsich w Rwandzie czy
Ormian w Turcji, zdarzyły się
w społeczeństwach dość prymityw-
nych. Choć miały podobny cel jak
Holocaust, różniły się sposobem
wykonania. Były to działania bar-
dziej spontaniczne, inspirowane
oddolnie.
20 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: Projekt muzeum
II wojny światowej, jedna z najważniejszych
inicjatyw polskiego muzealnictwa, wywołał
spór, jak powinno dążyć się do zachowania
w Polsce pamięci o wojnie. Jak Pan ocenia tę
inicjatywę? Czy muzeum jest potrzebne?
ANDRZEJ GARLICKI: Moim zdaniem, ist-
nieje potrzeba tworzenia takich nowoczesnych
placówek, czego potwierdzeniem jest pełne
zwiedzających Muzeum Powstania Warszaw-
skiego, chociaż początkowo ekspozycja wyda-
wała się była kontrowersyjna. Pominięto
wszystkie negatywne opinie o powstaniu,
w tym generałów Andersa i Sosnkowskiego.
To rodzaj polityki historycznej, który uważam
za szkodliwy. Jeśli młody człowiek zorientuje
się, że coś pominięto, straci zaufanie do całej
placówki. Za niezwykle ważny uważam też
sposób eksponowania zbiorów. Zmian pod
tym względem wymaga Muzeum Wojska Pol-
skiego, które dziś jest martwe.
POLSKA ZBROJNA: „Nie zamierzamy
tworzyć muzeum martyrologii narodu pol-
skiego ani muzeum chwały oręża polskiego,
lecz placówkę o przekazie uniwersalnym,
w której wydarzenia rozgrywające się
w Polsce stanowiłyby jedynie część szersze-
go obrazu”, mówią autorzy koncepcji pro-
gramowej muzeum II wojny światowej Pa-
weł Machcewicz i Piotr Majewski. Czy nie
obawia się Pan, że pojawią się kontrowersje,
co i jak ma być eksponowane?
ANDRZEJ GARLICKI: Kontrowersje wyni-
kają z tego, jaki ma się stosunek do wydarzenia,
które chce się pokazać. Dobrym przykładem jest
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
powstanie warszawskie, które można przedsta-
wić jako nasze zwycięstwo bądź jako największy
idiotyzm. Jako że mam do niego stosunek osobi-
sty, bliższy jest mi ten drugi punkt widzenia. Po-
za tym trzeba też pamiętać, że ekspozycja muze-
alna to nie encyklopedia. Nie da się w niej zmie-
ścić wszystkiego. Wymusza ona dokonanie pew-
nego wyboru. Wiele zależy od osób, które będą
to robić. Obecnie szefem projektu jest Paweł
POLSKA ZBROJNA: Często poja- Machcewicz, znakomity historyk młodego po-
wiają się spory, czy jakiś zbiorowy kolenia, do którego mam pełne zaufanie. 
mord był ludobójstwem.
ANDRZEJ GARLICKI: Definicja
jest precyzyjna – ludobójstwo to WIZYTÓWKA
dążenie do likwidacji całego naro-
du bądź narodowości czy grupy et-
nicznej, powodem eksterminacji
jest zaś sama przynależność do niej. ANDRZEJ GARLICKI
Dlatego Katyń nie był ludobój-
stwem, gdyż likwidowano tam tyl- Historyk i publicysta, zajmuje się historią
ko pewną warstwę, a nie cały najnowszą Polski. Obecnie jest profesorem
naród. Podobnie rzecz się ma z Po- w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów
lakami deportowanymi do Kazach- Bibliologicznych Wydziału Historycznego
stanu i na Syberię. Rosjanie nie Uniwersytetu Warszawskiego. Związany
z tygodnikiem „Polityka”. Autor licznych pu-
mieli na celu ich wymordowania,
blikacji, między innymi „U źródeł obozu bel-
tylko stworzenie siły roboczej. Na-
wederskiego”, „Józef Piłsudski 1867–
tomiast znamiona ludobójstwa mają –1935”, „Bolesław Bierut”, „Piękne lata
wydarzenia na Wołyniu. trzydzieste”.
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 21

 L O G I S T Y K A

I
stniejące od 2008 roku cztery wojskowe
oddziały gospodarcze (WOG) mają za-
pewnioną przyszłość. Zastanawialiśmy
się, jakie stanowisko zajmie wobec eks-
perymentu Sztab Generalny WP („Go-
spodarcze lokomotywy”, PZ 38 z 20 września
2009 roku), a dziś wiemy, że sztabowi logistycy
zamierzają kontynuować program pilotażowy
i dokonać korekty kompetencji, procedur
i struktur etatowych WOG-ów. W 2011 roku te
stacjonarne jednostki wojskowe zostałyby pod-
porządkowane czterem planowanym do sfor-
mowania regionalnym bazom logistycznym,
które powstaną na fundamencie rejonowych baz
materiałowych.
„Do tego czasu nie planujemy tworzenia no-
wych oddziałów”, zapowiedział 16 listopada ge-
nerał brygady Krzysztof Szymański, szef Za-
rządu Planowania Logistyki Sztabu Generalnego
WP, podczas narady zespołu do spraw wdroże-
nia programu pilotażowego oddzielenia w woj-
skowych jednostkach budżetowych funkcji fi-
nansowo-gospodarczych od operacyjno-szkole-
niowych, na której przedstawił rolę WOG w sys-
temie zabezpieczenia logistycznego.
Generał i jego podwładni uznali, że doświad-
czenia z tworzenia i funkcjonowania oddziałów
– choć nie brakowało w nich zgrzytów – są pozy-
tywne i warto spróbować rozszerzyć ekspery-
ment na całe siły zbrojne. Myślą o powołaniu kil-
kudziesięciu oddziałów gospodarczych. „Naj-

ARTUR GOŁAWSKI

Gospodarze garnizonu
Jeśli minister się zgodzi, przybędzie stacjonarnych oddziałów gospodarczych.
pierw kalkulowaliśmy, że może być ich około
30, później padła liczba 80”, stwierdził w rozmo-
wie z „Polską Zbrojną” generał Szymański. „Są-
dzę, że przyjęty będzie wariant pośredni”.
W snuciu planów akcentował słowo „jeśli”.
Nowe placówki, pod nazwą Wojskowy Oddział
Gospodarczy lub Oddział Zabezpieczenia, po-
wstaną, jeśli zaakceptują to szef Sztabu General-
nego WP i minister obrony.
Logistycy spróbują przekonać decydentów do
koncepcji WOG, przedstawiając korzyści, jakie
powinno dać formowanie oddziałów oraz odwo-
łując się do przykładu sojuszników, którzy z ta-
kich instytucji korzystają ze znacznym powodze-
niem: Francuzów, Brytyjczyków, Niemców.
„Przy nazwie się nie upieramy, może być inna.
Ale widzimy, że profesjonalna armia potrzebuje
WOG-ów. Wynika to nie tylko z potrzeb logisty-
ki. Działamy w systemie NATO, gdzie logistyka
ma swoją doktrynę, porozumienia standaryza-
cyjne i cele. Tu się nie da być bardzo oryginal-
nym i stosować jedynie własnych rozwiązań”,
komentuje generał. Zwraca przy tym uwagę, że
bez tej reformy zabraknie nam żołnie-
rzy w wojsku.
Chodzi o to, że politycy ustalili limit
stanowisk służbowych dla sił zbrojnych,
a kierownictwo MON chce jak najwięk-
szej liczbie jednostek nadać charakter
PROFESJONALNA bojowy. Zatrudnianie cywilów głównie
ARMIA w formie kontraktowania usług pozwoli
potrzebuje przesunąć część żołnierzy do funkcji
WOG-ów.
Wynika to
bardziej operacyjnych. Wojska w woj-
nie tylko sku będzie wtedy więcej.
z potrzeb Ponadto istnienie „gospodarza garni-
logistyki. zonu” (czyli WOG) pozwoli osiągnąć
mobilność jednostkom operacyjnym.
Przez ostatnie dwie dekady wrosły one
w garnizony i nie mogą ich opuścić bez
zostawienia w koszarach elementów ad-
ministracyjnych, usługowych i ochron-
nych. A gdyby to uczyniły, to pozbawi-
łyby się pewnych zdolności. Aby zrozu-
mieć istotę problemu, trzeba wyobrazić
sobie konsekwencje, jakie mogłoby
mieć wysłanie całej (dosłownie) jed-
nostki bojowej do misji za granicę lub
na poligon w drugim końcu kraju.
TSUNAMI PO JEDNOSTCE
Laicy sądzą, że jednostka ta spakuje
się i wykona wskazane zadanie bojowe,
bo do tego się szkoli. Logistycy wiedzą,
że spełnienie rozkazu opuszczenia
przez tę jednostkę garnizonu spowodo-
wałoby organizacyjno-finansowe tsuna-
mi. Sparaliżowałoby funkcjonowanie
kilkudziesięciu jednostek w okolicz-
nych miejscowościach, dla których
przykładowa jednostka jest oddziałem
gospodarczym.
Gdy powstanie WOG bądź OZ zaj-
mujący się gospodarowaniem w swoim
rejonie, jednostki operacyjne będą mo-
gły łatwiej się przemieszczać, a dowód-
com odpadną zmartwienia o to, kto ich
żołnierzom i pracownikom wypłaci
uposażenia, popilnuje opuszczonych
koszar, uiści rachunki za zużytą energię

22 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

 A R M I A

FOT. TOMASZ SZULEJKO

Więcej niż cztery
Istniejące dziś WOG-i mają do dyspozycji
ponad 500 milionów złotych rocznie.
U tworzone pilotażowo czte-
ry wojskowe oddziały go-
spodarcze nie są w siłach
Gliwicach i Wrocławiu zajmują
się obsługą logistyczną i finan-
sową 156 jednostek i instytu-
zbrojnych jedynymi tego typu cji, w których służy i pracuje 16
jednostkami. Stacjonarne od- 200 żołnierzy i cywilów. Szef
działy zabezpieczenia obsługu- Inspektoratu Wsparcia Sił
ją też Dowództwo Garnizonu Zbrojnych ustanowił je dyspo-
Warszawa, Dowództwo Mary- nentami środków budżetu
narki Wojennej oraz Centrum państwa III stopnia i oddał do
FOT. US DOD

Szkolenia Sił NATO w Bydgosz- ich dyspozycji ponad 500 mi-

czy. WOG-i w Ustce, Dęblinie, lionów złotych rocznie. 

i podatki, rozstrzygnie przetargi. Wyjdą z terenu
odpowiedzialności macierzystego WOG, trafią
do rejonu obsługiwanego przez inny oddział.
Przećwiczyli to żołnierze 1 Brygady Rakieto-
wej Obrony Powietrznej w Bytomiu (WOG Gli-
wice), którzy pojechali na poligon do Wicka
Morskiego. Tam zajął się nimi WOG z Ustki.
Brygada nie musiała wcześniej wysyłać nad mo-
rze rekonesansu dla logistycznego przygotowa-
nia ćwiczeń. Wszystkie sprawy załatwiła
w WOG Gliwice, który zlecił ich wykonanie
WOG Ustka. Trzeba by sprawdzić jednak, jak
poradziłyby sobie wybrane WOG-i, gdyby na
poligon drawski ruszyła cała 11 Dywizja Kawa-
lerii Pancernej. Czy istniejący w Drawsku Po-
morskim lub okolicach nieduży wojskowy od-
dział gospodarczy byłby w stanie przejąć rolę
gospodarza dla tak dużego zgrupowania?
Generał Szymański nie ma wątpliwości, że
nowy system powinien funkcjonować na terenie
całej Polski. „To logiczna koncepcja. Nasz po-
mysł aprobuje Departament Budżetowy MON.
Budżetowcy upatrują w WOG-ach szansy na
zracjonalizowanie wydatków administracyjno-
-gospodarczych oraz zmniejszenie liczby dyspo-
nentów środków budżetowych III stopnia, czyli
zajmujących się przetargami”.
Kolejne oddziały gospodarcze (zabezpiecze-
nia) mogłyby powstać w 2012 roku. Tak późno,
bo logistycy chcą się dobrze przygotować do ich
uruchomienia. Na przyspieszenie nie pozwalają
nie tyle ograniczenia finansowe, co brak zinte-
growanego systemu informatycznego. „Do poło-
wy przyszłego roku chcemy zinformatyzować
komórki zajmujące się środkami bojowymi
i łączności, aby sprawdzić, w jakim stopniu kom-
putery będą pomocne w ich pracy”, zapowiada
pułkownik Krzysztof Marciniak, zastępca szefa
oddziału organizacyjno-planistycznego ZPL
– P4. „Gdy poznamy rezultaty tej częściowej in-
formatyzacji, zaplanujemy docelową lokalizację
nowych WOG/OZ i postaramy się, aby miały do-
stęp do sieci informatycznej i baz danych”.
Generał Szymański przyznaje, że logistykę
wojskową trzeba zinformatyzować komplekso-
wo i upatruje w tym szansy na ograniczenie pa-
pierowej biurokracji. „Priorytet przyznajemy
ewidencjonowaniu zasobów. System «Jednolity
Wnioski z raportu
P o raz pierwszy postulat tworzenia
WOG-ów podniesiono w 2003 roku na od-
prawie kierownictwa MON, gdzie przedstawi-
ciel Departamentu Kontroli MON poinformo-
wał o wynikach inspekcji w jednostkach mają-
cych status oddziałów gospodarczych. W ra-
porcie znalazło się wskazanie, że dowódcy
tych jednostek proszą o zdjęcie z nich ciężaru
bycia OG, bo chcą skupić się na szkoleniu. 
Indeks Materiałowy» wdrożymy kompletnie
w 2010 roku. Trwają prace nad powstaniem Cen-
tralnej Hurtowni Danych, dzięki której będziemy
w stanie identyfikować zasoby w krótkim czasie
na wszystkich szczeblach zarządzania. Później
wprowadzimy funkcję zarządzania zasobami.
Następnie skompletujemy informatyczne sieci
wewnętrzne, a na końcu zewnętrzne. Będą one
musiały spełniać wymogi ochrony informacji
niejawnych”.
FACHOWCY POSZUKIWANI
Należy się spodziewać, że tworzenie sieci ze-
wnętrznych, chronionych kryptograficznie, po-
trwa nawet do 2015 roku. Takie tempo ma sens,
bo wtedy będą już z grubsza ustalone nowe
struktura i dyslokacja sił zbrojnych. Logistycy
unikną inwestowania w informatyzację obiek-
tów, które zostaną uznane za zbędne siłom zbroj-
nym. W tym czasie w resorcie musi powstać
koncepcja pozyskania specjalistów cywilnych na
stanowiska w WOG-ach.
Mundurowi logistycy, których zaczyna brako-
wać, będą rekrutowani spośród absolwentów
Wojskowej Akademii Technicznej i Centrum
Szkolenia Logistyki Wojskowej, które powstanie
w Grudziądzu. Zgrane musi być planowanie za-
mierzeń organizacyjnych i szkoleniowych w jed-
nostkach z systemem planowania budżetowego
obowiązującym w resorcie. 

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 23

 P O S Ł U Ż B I E

24 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


FOT. SYLWIA GUZOWSKA
WŁODZIMIERZ KALETA
Kres nadterminowych
W 2010 roku przestanie funkcjonować zasadnicza służba wojskowa
pełniona nadterminowo. Część nadterminowych nadal będzie
nosić mundury. Nie wszyscy jednak chcą i mogą zostać zawodowcami.
D
o 31 grudnia 2009 roku
podoficerowie oraz szere-
gowi nadterminowi, speł-
niający wszystkie wyma-
gania, powinni przejść do służby kon-
traktowej. Od 1 stycznia 2010 roku
prawnie nie będzie możliwe odbywa-
nie zasadniczej służby wojskowej ani
jej form równorzędnych i zastępczych.
Wprowadzenie takich rozwiązań, po-
wołujących między innymi służbę
kontraktową oraz przygotowawczą,
umożliwiają zmiany dokonane w tym
roku w ustawie o powszechnym obo-
wiązku obrony Rzeczypospolitej Pol-
skiej oraz ustawie o służbie wojsko-
wej żołnierzy zawodowych – wejdą
one w życie 1 stycznia 2010 roku.
„Liczba stanowisk przygotowanych
dla nadterminowych umożliwiała
wszystkim chętnym spełniającym kry-
teria przejście do korpusu szeregowych
A R M I A
zawodowych”, przyznaje pułkownik
Stanisław Ruman, szef Zespołu do
spraw Profesjonalizacji Sił Zbrojnych
RP. „To z reguły bardzo dobrzy żołnie-
rze, ale z różnych przyczyn nie wszy-
scy z nich mogli podpisać kontrakt.
Część kandydatów do służby w korpu-
sie szeregowych wojsko nadal werbuje
spośród rezerwistów”.
TRZEBA CHCIEĆ
Dowódcy w kwestii możliwości
przechodzenia nadterminowych do
służby kontraktowej są w większości
zgodni: nie ma z tym większych pro-
blemów. Pod koniec 2009 roku w Woj-
skach Lądowych (WL) pełniło służbę
nadterminową ponad dwa tysiące żoł-
nierzy. „Wszyscy nadterminowi, którzy
zgłosili chęć dalszego pełnienia służby
jako szeregowi zawodowi oraz spełnia-
ją wymogi formalne i otrzymali pozy-
tywną opinię od przełożonych, mają zapewnio-
ne miejsce w wojsku”, twierdzą oficerowie
w Dowództwie Wojsk Lądowych. Podobnie jest
w jednostkach Inspektoratu Wsparcia Sił Zbroj-
nych. Jeszcze pod koniec listopada służyło
w nich 417 żołnierzy nadterminowych. „Jed-
nostki inspektoratu mają stanowiska dla szerego-
ŻOŁNIERZE, wych zawodowych przeznaczone dla żołnierzy
którzy nie zgodzą nadterminowych zainteresowanych przejściem
się przejść
do korpusu do tego korpusu”, zapewnia kapitan Robert
szeregowych Wincencik, oficer prasowy inspektoratu.
zawodowych, Podobnie jest w brygadach. „Środki finan-
nie będą sowe, jakimi dysponuje 21 Brygada Strzelców
automatycznie
zwalniani do Podhalańskich, pozwolą do końca roku na
rezerwy. przejście wszystkich chętnych nadtermino-
wych do korpusu szeregowych zawodowych”,
podaje kapitan Konrad Radzik, rzecznik
21 BSP. „Z końcem listopada ze 110 żołnierzy
tej służby, będących w jednostkach brygady,
większość była w trakcie przejścia ze służby
nadterminowej do zawodowej”.
Problemów z przejściem nadterminowych
do służby kontraktowej nie mają też w 6 Bry-
gadzie Desantowo-Szturmowej. Po powołaniu
12 nadterminowych do służby zawodowej pod
koniec października oraz dwóch kolejnych
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 25
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
C O M M E N T A R I U M
Gęste sito
ANDRZEJ WASILEWSKI
Chcemy, aby do służby
zawodowej trafiali
rzeczywiście najlepsi.
P
rofesjonalizacja armii prze-
biega bez zakłóceń. Skru-
pulatne przywiązywanie
się do liczb, nie tylko jeśli chodzi
o wielkość armii, nie jest przy tym
najważniejsze. W 2010 roku
w koszarach żołnierzy zawodo-
wych przybędzie. Na misje będzie
można wysyłać zwarte, zgrane
pododdziały. Stworzono warunki
pozwalające wszystkim chętnym
nadterminowym przejść do kor-
pusu szeregowych zawodowych,
jeśli oczywiście chcieli i zostali
dopuszczeni do tej służby przez
w listopadzie, w brygadzie pozostało
zaledwie czterech nadterminowych.
Jeden z nich zostanie w najbliższym
czasie zwolniony do rezerwy, a dwóch
czeka na rozstrzygnięcie odwołań od
decyzji komisji lekarskiej. „Prawdo-
podobnie nie będą mogli służyć
w wojskach powietrznodesantowych,
więc albo znajdą stanowiska poza
brygadą, albo pójdą do rezerwy”,
uważają oficerowie w dowództwie.
Jeden nadterminowy czeka na prze-
niesienie do innej jednostki, poza bry-
gadę, gdzie będzie służyć w korpusie
szeregowych zawodowych.
TRZEBA MÓC
Nie wszyscy nadterminowi mogą
i chcą zostać zawodowcami. Niektó-
26 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
FOT. KRZYSZTOF GONERA
lekarzy oraz dowódców. Po raz
pierwszy w tak dużym zakresie
dowódcy decydowali o tym, kogo
chcą mieć w swoim pododdziale.
Taką selekcję zamierzamy prowa-
dzić również w przyszłości, by do
służby zawodowej trafili rzeczywi-
ście najlepsi.  zawodowego, że
Generał dywizji
ANDRZEJ
WASILEWSKI
jest szefem
Zarządu Organizacji
i Uzupełnień – P1
SGWP.
rych też, choć to grupa stanowiąca za-
ledwie kilka procent, nie chcą w służ-
bie dowódcy. Pułkownik Leszek
Jankowiak, zastępca szefa Zespołu do
spraw Profesjonalizacji Sił Zbrojnych,
przypomina, że każdy żołnierz prze-
chodzący do służby zawodowej musi
poddać się dodatkowym badaniom le-
karskim. „Nie wystarczy kategoria
zdrowia A, którą dostał podczas badań,
gdy stał przed kilku laty przed komisją
wojskową”, komentuje pułkownik
Jankowiak. „Wielu żołnierzy nie prze-
chodzi tych badań. To sito zatrzymuje
największą liczbę nadterminowych, nie
pozwala im przejść, ze względów zdro-
wotnych, do służby zawodowej”.
„W brygadzie niemal jedna piąta
nadterminowych, około 20 żołnie-
NADTERMINOWY
tym się różni od
przed wysłaniem na
misję zagraniczną
trzeba go
obowiązkowo pytać
o chęć wyjazdu.
rzy, ze względów zdrowotnych nie może
przejść do korpusu szeregowych”, mówi
o kandydatach odrzuconych przez lekarzy
kapitan Konrad Radzik. „I choć żołnierze
ci byli zdolni do służby nadterminowej, to
teraz, zgodnie z orzeczeniem terenowej woj-
skowej komisji lekarskiej, ich stan zdrowia
nie pozwala służyć zawodowo”.
Dokładną statystyką dotyczącą przechodze-
nia nadterminowych na zawodowstwo dyspo-
nują również w 20 Bartoszyckiej Brygadzie
Zmechanizowanej. W jednostce w służbie do
początków grudnia pozostawało wciąż 24 nad-
terminowych. „Niestety, ta grupa nie znajdzie
zatrudnienia w korpusie szeregowych”, ubo-
lewa kapitan Dariusz Osowski z dowództwa
brygady. Są to doświadczeni żołnierze, ale
nie zostaną zawodowcami z przyczyn nieza-
leżnych od jednostki. Dziewięciu nadtermi-
 A R M I A

Trzy pytania do...

pułkownika doktora
STANISŁAWA
RUMANA
POLSKA ZBROJNA: Żołnierze
nadterminowi przeszli z końcem
roku do służby kontraktowej.
Czym ta służba różni się od stałej?
STANISŁAW RUMAN: To też za-
wodowa służba wojskowa, tyle że
pełniona przez określony czas – do
12 lat. Wyszliśmy z założenia, że
trudno byłoby wymagać sprawnego
wykonywania obowiązków od pięć-
dziesięcio- czy sześćdziesięciolet-
niego szeregowego, który od
dwudziestu lat robi na
okrągło to samo. W tej
służbie jednorazowy kon-
trakt z wojskiem będzie
zawierany na okres od
FOT. ROBERT SUCHY/COMBAT CAMERA – DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ
łe i uzyskać uprawnienia emerytalne.
Muszą jednak podnosić kwalifikacje
i awansować – na podoficerów bądź
oficerów. Bez tego nie doczekają
emerytury. Będą zwalniani.
POLSKA ZBROJNA: Armia
czynna od 1 stycznia liczyć ma do
100 tysięcy żołnierzy. Jak wielu
kandydatów marzących o służbie
wojskowej będzie musiało
odejść z kwitkiem?
STANISŁAW RUMAN:
Nabór kandydatów będzie
kontynuowany. Wkrótce
z armii odejdą pierwsi
żołnierze po 12-letniej

18 miesięcy do sześciu lat. służbie. Trwa też rotacja ka-

Przy tym pierwszy będzie za-
wsze na 18 miesięcy.
POLSKA ZBROJNA: Czy po za-
kończeniu służby dostaną też eme-
ryturę?
STANISŁAW RUMAN: Dla szere-
gowych przewidujemy jedynie służbę
kontraktową, która daje takie same
uprawnienia jak służba stała, w tym
płacowe, lecz bez praw do uzyskania
wojskowej emerytury. Jeśli jednak
szeregowi w trakcie trwania kontrak-
tu dostaną bardzo dobrą opinię
o przebiegu służby, będą mogli ubie-
gać się o pozostanie w wojsku na sta-
dry na stanowiskach. Do grud-
nia 2009 roku kadry wydały ponad
tysiąc decyzji personalnych o zwol-
nieniu z armii. Ktoś będzie musiał
tych żołnierzy zastąpić. Dosyć łatwo,
ze względu na czas trwania szkolenia,
oszacować liczbę kandydatów na sta-
nowiska szeregowych zawodowych
i podoficerów. Szczególnej precyzji
wymagać będzie planowanie obsady
stanowisk oficerów, których nauka
trwa cztery czy pięć lat. (WK) 
Pułkownik doktor STANISŁAW RUMAN
jest szefem Zespołu do spraw Profesjo-
nalizacji Sił Zbrojnych RP.

nowych otrzymało negatywne orzeczenia
komisji lekarskiej. Kolejnych dwunastu nie
spełnia warunków ustawowych do powoła-
nia do zawodowej służby wojskowej, na
przykład z powodu ukończenia jedynie szko-
ły podstawowej. Jeden jest karany sądownie,
a kolejny po wypadku z urazem kręgosłupa
przebywa w szpitalu.
Z trzystu dwudziestu nadterminowych słu-
żących w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej
do korpusu nie przeszło około 15 procent
z nich. Zadecydowali o tym lekarz i dowódcy,
którzy znają żołnierzy od podszewki, ale też
sami żołnierze. Wielu z nich nie chce ryzyko-
wać służby zawodowej w oddalonej jednostce,
dzielenia życia i skromnych pieniędzy na dwa
domy. W oddziałach podhalańczyków takich
żołnierzy było prawie 20 (na 110 nadtermino-
wych). Nie byli zainteresowani dłuższą pracą
w armii, dlatego nie chcą przejść do służby za- na przejście do korpusu szeregowych zawodo-
wodowej. Takich jak oni jest jednak niewielu. wych, będą pełnić nadterminową zasadniczą
służbę wojskową na dotychczasowych zasa-
TRZEBA BYĆ dach do końca okresu, na jaki zgłosili się do
W większości przypadków nadterminowi tej służby. Wszystkie zasady i uprawnienia,
chcą przejść do służby kontraktowej. „Wielu które dotyczą ich obecnie, przykładowo do
odwołuje się od decyzji komisji lekarskiej. bezpłatnych posiłków, zostaną zachowane do
Zdarzało się, że nadterminowi, będący w prze- ostatniego dnia ich nadterminowej służby.
szłości na bakier z dyscypliną i regulaminami, „Ostatni kontrakt na służbę nadterminową w
niespodziewanie w tym roku zamienili się naszej brygadzie skończy się w połowie roku
w prymusów w służbie. Doszło do tego, że 2010”, podkreśla kapitan Osowski.
niektórzy zrobili wszystko, byle tylko dostać
pozytywną opinię przełożonego”, opowiada TRZEBA DAĆ
jeden z dowódców pododdziału w bartoszyc- Służbę tę wprowadzono okresowo i co jakiś
kiej brygadzie. czas, przede wszystkim z powodu braku pie-
„W służbie nadterminowej – do końca kon- niędzy w resortowym budżecie, o tym przypo-
traktu – pozostaną jedynie ci, którzy nie chcą minano. W efekcie z około ośmiu tysięcy nad-
kontynuować pracy w armii”, twierdzi kapitan terminowych służących w Wojskach Lądo-
Osowski. Żołnierze, którzy nie zdecydują się wych przed wprowadzeniem w 2005 roku usta-

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 27

 P R O F E S J O N A L I Z A C J A

Rozstanie bez żalu doskonalono system gratyfikacyjny, mający za-

chęcać do ochotniczego wstępowania do woj-
ska oraz związania się z armią na dłużej. W tym
Największy kryzys służba nadterminowa celu między innymi pod koniec lutego 2008 ro-
przeżyła w 2002 roku. ku podwyższono uposażenia żołnierzy nadter-
minowej zasadniczej służby wojskowej o około

N adterminowi od lat mają

w armii dobrą renomę.
Mimo to wojsko rozstaje się
szybko wchłonie on grupę
nadterminowych.
Planowano, że znikną oni
ców, których uposażenie usta-
lono wówczas na poziomie
1630 złotych. Dziś wiadomo,
600 złotych, do 1700–1800 złotych miesięcznie
brutto. Kolejna podwyżka nastąpiła od 1 stycz-
nia 2009 roku, o około 500 złotych.
z nimi bez żalu. Kiedy ostatecznie z armii w 2008 że była to decyzja nietrafiona,
w 1990 roku powoływano tę roku, dlatego od marca 2005 hurraoptymistyczna. Nadter- TRZEBA ODEJŚĆ
służbę, wiązano z nią duże roku kandydatom do tej służ- minowi do korpusu szerego- Determinacja i konsekwencja kierownictwa
nadzieje. Nadterminowi mieli by zaoferowano miesięczny wych zawodowych zbytnio się resortu przyśpieszyły profesjonalizację woj-
zapoczątkować uzawodowia- żołd w wysokości 600 zł (sze- nie garnęli, za to zmniejszyła ska. Zgoda polityków na armię ochotniczą
nie, być lekarstwem na regowym) lub 700 zł (star- się znacznie liczba chętnych oznaczała rezygnację ze służby żołnierzy z po-
wszystkie ówczesne proble- szym szeregowym). Kilkaset do tej służby. Do cywila ode- boru. W sierpniu 2009 roku ostatni przymuso-
my wojska, zwłaszcza skraca- złotych mniej niż wcześniej. szło wielu młodych mężczyzn, wi żołnierze odeszli do cywila. Wcześniej,
nie zasadniczej służby woj- Miało to zachęcić ich do wstę- którzy wcześniej chcieli zwią- z powodu szukania oszczędności w resorcie
skowej oraz redukcję armii. powania w szeregi zawodow- zać się z mundurem. Szcze- obrony wstrzymano nabór do służby nadtermi-
W przeszłości kilkakrotnie gólnie trudna sytuacja po- nowej. Przyspieszono również przechodzenie
przymierzano się do rozwią- wstała w jednostkach, w któ- nadterminowych do korpusu szeregowych.
zania służby nadterminowej. rych większość stanowili żoł- „Mamy około 99 tysięcy żołnierzy zawodo-
Największy kryzys przeżyła nierze z poboru. Zaczęło wych. Przed nami jeszcze przyjęcie do końca
w 2002 roku. Gdyby nie prze- w nich brakować nadtermino- roku kilkuset ochotników, którzy uzupełnią si-
prowadzona wówczas wych, niezbędnych na stano- ły zbrojne do poziomu 100 tysięcy żołnierzy”,
w ekspresowym tem- wiskach, których obsadze- mówił Bogdan Klich, minister obrony pod-
pie zmiana ustawy nie wymaga długotrwa- czas konferencji „Od transformacji do moder-
o służbie wojskowej, łego bądź kosztowne- nizacji” podsumowującej dwa lata rządów
przedłużająca możliwość go szkolenia, w szcze- Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnic-
jej pełnienia z czterech do gólności młodszych twa Ludowego.
siedmiu lat, ponad poło- specjalistów oraz „Nie będzie z tym kłopotu”, zapewniają
wie z 8 tysięcy nadtermi- kierowców. Sytu- sztabowcy. Nawet w jednostkach, w których
nowych groziło odejście do ację pogarszał zabraknie nadterminowych do służby zawodo-
cywila. Kończyły im się fakt, że limity sta- wej. „Jeszcze w tym roku oprócz nadtermino-
kontrakty, a jednocześnie nowisk szerego- wych do korpusu szeregowych w brygadzie
wstrzymano nabór do tej wych zawodowych przyjmiemy około 150 kandydatów z rezer-
służby. Nazywano to jej były w znacznej wy”, zapowiada kapitan Dariusz Kudlewski,
wygaszaniem. liczbie jednostek oficer prasowy 10 Brygady Kawalerii Pancer-
Kolejny raz nadterminowi zna- niewielkie – od nej. Wbrew obawom pesymistów wojsko mo-
leźli się na wirażu trzy lata kilku do kilkunastu. że przebierać w kandydatach. Chętni czekają
później. Przed pięciu laty woj- W większości kandyda- na przyjęcie do służby w kolejce. Niespodzie-
sko dostało nową ustawę tów do korpusu szerego- wany ich nadmiar to między innymi efekt de-
pragmatyczną. Przepisy wych kierowano bowiem cyzji kierownictwa resortu obrony zakładają-
wprowadzały w naszej armii do jednostek przewidzia- cej, że w 2010 roku armia będzie liczyć 100,
korpus szeregowych zawo- nych do całkowitego uza- a nie 120 tysięcy żołnierzy zawodowych.
dowych. Zakładano, że wodowienia.  „Nikt nie mógł przewidzieć, że zostaną
zmniejszone wydatki na wojsko”, komentuje
wy pragmatycznej, większość odeszła Kierownictwo resortu obniżyło na- ten fakt pułkownik Jankowiak.
do cywila lub przeszła do korpusu wet kryteria rekrutacji kandydatów za- Korpus szeregowych zawodowych będzie
szeregowych zawodowych. Po zmniej- równo do korpusu szeregowych, jak się wciąż rozrastał, nawet jeśli nie zwiększy
szeniu żołdu nadterminowym w 2005 i służby nadterminowej. Tak zwana się liczebność armii. Obecnie liczy on 32 ty-
roku przez kolejne dwa lata do służby mała nowelizacja ustawy o powszech- siące żołnierzy. To zbyt mało w porównaniu
tej w całych siłach zbrojnych zgłosiło nym obowiązku obrony, która weszła z ponad 42 tysiącami podoficerów oraz około
się około 3,3 tysiąca żołnierzy. Pod- w życie w grudniu 2008 roku, umożli- 22 tysiącami oficerów. Kierownictwo MON
NADTERMINOWI
wyżka uposażenia nadterminowych wiła żołnierzom rezerwy pełnienie od lat mają ustaliło, że trzeba zwiększyć liczbę stano-
od 1 stycznia 2007 roku, które dla sze- służby nadterminowej, a żołnierzom w armii dobrą wisk dla szeregowych do 48 tysięcy, zmniej-
regowych wzrosło do 1100 zł (500 zł służby zasadniczej przejście do tej renomę. Mimo szając odpowiednio liczbę stanowisk oficer-
więcej) oraz 1200 dla starszych szere- służby już po kwartale pobytu w ko- to wojsko skich i podoficerskich. Rok 2010 to kres służ-
rozstaje się
gowych, miała naprawić błąd poprzed- szarach. Złagodziła też wymogi przy- z nimi bez żalu. by nadterminowej i początek profesjonalizac-
niego kierownictwa MON wynikający jęcia do tej służby, obniżając kryterium ji, a nie jej zakończenie. Nadterminowi bar-
z nadmiernego optymizmu co do wykształcenia do poziomu gimnazjum dzo dobrze wypełnili swoje zadanie. Nie od-
szybkiej rozbudowy nowego korpusu (wcześniej konieczne było ponadgim- chodzą jednak zupełnie do historii. Jeszcze
szeregowych zawodowych, do którego nazjalne) oraz podnosząc granicę wie- długo będą stanowić ważną część korpusu
ludzie się nie garnęli. ku naboru z 25 do 30 lat. Jednocześnie szeregowych zawodowych. 

28 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 29

 L O T N I C T W O
POTĘŻNY C-17, kupiony
przez kraje należące
do programu SAC, przyleciał
do Polski z Węgier.
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Polacy w wielkich maszynach
Pod koniec listopada do Afganistanu poleciał
po raz pierwszy C-17 z polskim pilotem za sterami.
W
czasie, gdy załogi
Herculesów z 14 Eska-
dry Lotnictwa Trans-
portowego dopiero tre-
nują w Powidzu, szykując się do lotów
międzykontynentalnych, inni piloci pol-
skich Sił Powietrznych dostarczają już
wielkogabarytowe ładunki dla naszego
kontyngentu w Afganistanie. Nie cho-
dzi tu jednak o załogi małych samolo-
tów C-295M z 13 Krakowskiej Eskadry
Lotnictwa Transportowego. W ramach
międzynarodowego programu SAC
(Strategic Airlift Capability) lotnicy
w składzie Skrzydła Ciężkiego Lotnic-
twa Transportowego NATO (Heavy
Airlift Wing – HAW) zaczęli bowiem
latać do Afganistanu na wielkich ma-
szynach. Do pierwszej takiej misji cięż-
ki transportowiec C-17 z polskim pilo-
tem za sterami wystartował 23 listopada
2009 roku o godzinie 5.48 z wrocław-
skiego lotniska Strachowice.
DOBRY ZWYCZAJ
Potężny C-17, kupiony przez kraje
należące do programu SAC, przyleciał
do Polski z Węgier, z bazy w Pápa,
gdzie stacjonuje międzynarodowa jed-
nostka transportu powietrznego. Kapi-
30 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
tanem maszyny był pochodzący z Ukra-
iny pułkownik amerykańskich sił po-
wietrznych John Zazworski. Na fote-
lu drugiego pilota zasiadł porucznik
Waldemar Długosz. I to właśnie on
wykonał, zgodnie ze zwyczajem, ma-
newr lądowania – na ojczystej ziemi.
Tym samym porucznik przeszedł do hi-
storii naszego lotnictwa jako pierwszy
Polak, który Boeingiem C-17 lądował
na polskim lotnisku.
W międzynarodowej grupie persone-
lu naziemnego był drugi Polak oddele-
gowany na Węgry, starszy sierżant szta-
bowy Krzysztof Kwiecień.
CIĘŻKIE SKRZYDŁO
Szkoleniem załóg lotniczych oraz lo-
gistycznych samolotów C-17 zajmują
się siły powietrzne Stanów Zjednoczo-
nych, które mają niezbędną liczbę in-
struktorów i symulatorów lotów do tych
maszyn. Międzynarodowe załogi,
w tym Polacy, przeszły szkolenie pod-
stawowe w bazie Altus w Stanach Zjed-
noczonych w 2009 roku, potem były też
dodatkowe kursy w Pápa. Członkowie
personelu naziemnego szkolili się
w amerykańskiej bazie w Ramstein na
terenie Niemiec.
FOT. ARTUR WEBER/DPI MON
W międzynarodowej jednostce na Węgrzech
służy sześciu Polaków. Dwaj z nich są pilotami,
trzej należą do personelu naziemnego, a jeden to
oficer sztabu odpowiedzialny za planowanie mi-
sji. Dowódcami wszystkich trzech C-17 będą-
cych w wyposażeniu skrzydła są piloci sił po-
wietrznych USA. W roli drugich pilotów wystę-
pują oficerowie pozostałych nacji.
Porucznik Długosz wraz z innym polskim pi-
lotem w bazie w Altus szkolił się od kwietnia do
lipca 2009 roku. Pierwsza część kursu (70 go-
dzin) odbywała się w symulatorze. Później prze-
szli treningi naziemne z obsługi systemów samo-
lotu. Całe szkolenie zakończyły trzy loty. Pierw-
DO PROGRAMU szy był zapoznawczy. Podczas drugiego piloci
SAC (Strategic prowadzili maszynę w goglach noktowizyjnych.
Airlift Capability) Trzeci to był egzaminacyjny lot C-17.
oprócz Polski Po powrocie zza oceanu porucznik Długosz
należą: Bułgaria,
Estonia, Węgry, zdobywał kolejne doświadczenia. Latał już do
Litwa, Holandia, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, a teraz przy-
Norwegia, szło mu wykonać najtrudniejszy lot – w strefę
Rumunia,
Słowenia i Stany
objętą wojną.
Zjednoczone „Samolot, którym przyleciałem do kraju, jest
oraz dwa trzecim i najnowszym w międzynarodowym
państwa skrzydle”, powiedział porucznik. Jestem z nim
partnerskie w pewien sposób związany, bo odbierałem go
– Finlandia
i Szwecja. w Stanach Zjednoczonych i osobiście przypro-
wadziłem na Węgry”.
Polski pilot nie mógł jednak odpowiedzieć na
pytanie o swoją przyszłość. Potrafi już prowadzić
dużego C-17 i każdego dnia będzie w tym coraz
doskonalszy. Co z tego jednak, skoro w naszym
wojsku takich maszyn nie ma i nie będzie
w przyszłości. Czy umiejętności, które teraz zdo-
bywa, nie zostaną zaprzepaszczone?
 A R M I A
C O M M E N T A R I U M
Loty w pakiecie
WIESŁAW PRZESÓR
Na program SAC wydamy
rocznie 25 milionów złotych.
P aństwa należące do programu
SAC mogą korzystać z samolo-
tów C-17 na podstawie przyznane-
go pakietu godzin lotu, odpowiada-
jącego ich zaangażowaniu finanso-
wemu. W wypadku Polski jest ono
na poziomie około 4,7
procent i dlate-
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
go w 2009 ro-
ku mamy do wyko-
rzystania 26 godzin.
Docelowo, po uzyskaniu
w listopadzie 2011 roku przez
Skrzydło Ciężkiego Lotnictwa Trans-
portowego NATO pełnej zdolności
Starszy sierżant sztabowy Krzysztof operacyjnej, nasze siły zbrojne bę-
Kwiecień w załadunku do C-17 i wyładunku ZAŁADUNEK dą mogły wykorzystywać około 150
towarów oraz sprzętu szkolił się dziesięć tygo- ciężkiego godzin lotu rocznie.
sprzętu
dni. W marcu stawił się w jednostce w Pápa, wojskowego Polska na program SAC będzie wy-
skąd odbył już kilka lotów. Podobnie jak inni do Globemastera dawała rocznie około 25 milionów
polscy żołnierze służący w skrzydle, ma podpi- na wrocławskim złotych. Pieniądze te będą prze-
lotnisku
sany kontrakt, który kończy się w lipcu 2011 znaczane na utrzymanie samolo-
Strachowice.
roku. Pilotom umowa o służbę w tej szczegól- tów w gotowości do działań i na
nej jednostce wygaśnie rok później. 
R E K L A M A
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
opłaty związane z ich wykorzysta-
niem.
Aby przetransportować C-17 ładu-
nek dla naszych wojsk na przykład
w Afganistanie, co najmniej 30 dni
przed planowanym terminem
lotu Szefostwo Transportu
i Ruchu Wojsk
składa zapotrze-
bowanie do Skrzy-
dła Ciężkiego Lotnic-
twa Transportowego.
Miesięczny termin jest uzależ-
niony od uzyskania zezwoleń na
przelot samolotu nad terytoriami in-
nych państw. 
Pułkownik
WIESŁAW
PRZESÓR jest
głównym specjalistą
Szefostwa Transportu
i Ruchu Wojsk
– Centrum Koordynacji
Ruchu Wojsk.
31
 K A L E N D A R I U M 2 0 0 9 R O K U
KRZYSZTOF KOWALCZYK

Czas przeszły dokonany

Każdy wybór jest subiektywny, ale naszym zdaniem to właśnie te
wydarzenia były ważne i ciekawe w mijającym roku w Polsce i na świecie.

1.
Trzy dni po sylwestrze Izrael roz-
poczyna ofensywę w Strefie Ga-
zy. Cel: walka z palestyńskim
terroryzmem, zniszczenie struk-
tur Hamasu w regionie i, tym
samym, eliminacja ataków bo-
jówek na terytorium Izraela. Za-
niepokojenie wyrażają USA
i Wielka Brytania. Rosja chce
wysłać emisariusza, który ma
doprowadzić do zawarcia poko-
ju między zwaśnionymi strona-
mi. O opamiętanie apeluje pa-
pież Benedykt XVI, a także ONZ.
Walki kończą się 18 stycznia.
Do tego czasu śmierć ponosi
ponad tysiąc palestyńskich cy-
wilów, ponad pięć tysięcy zosta-
je rannych.
FOT. IDF

2.
Początek roku w Polsce to koniec poboru. Żołnierze służby zasadniczej wciele-
ni do armii pod koniec 2008 roku zostaną w jednostkach do połowy roku, ale
rząd Donalda Tuska może ogłosić, że dotrzymał przedwyborczej obietnicy. Ar-
mia w Polsce staje się zawodowa.

3.
W styczniu rząd parafuje stra-
tegię udziału polskich wojsk
na misjach zagranicznych. To
pierwszy taki dokument,
w którym zdefiniowane są
priorytety zaangażowania
FOT. STUDIO IWONA/ISW

– misje na potrzeby NATO, UE

i ONZ, a także poziom naszych
ambicji. Na misjach zagranicz-
nych powinno jednocześnie
przebywać nie więcej niż 3800
polskich żołnierzy.

4.
Ujawnienie kryzysu budżetowego na przełomie stycz-
nia i lutego 2009 roku doprowadza do obcięcia bu-
dżetu MON o ponad 2 miliardy złotych. Wydatki pań-
stwa na obronność spadają poniżej wymaganego
ustawą 1,95 procent produktu krajowego brutto.

32 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

 A R M I A

5.
W lutym Polskę porusza informacja o zabiciu w Pakistanie przez talibskich pory-
waczy polskiego inżyniera Piotra Stańczaka. Rozkręca się spirala politycznych
oskarżeń, kto ponosi odpowiedzialność za nieudane negocjacje z porywaczami.
MSZ przekazuje szczegóły dotyczące negocjacji sejmowej Komisji do spraw
Służb Specjalnych. „Wszystko wskazuje na to, że operacja się udała, ale pacjent
zmarł”, ocenia wysiłki polskich służb i dyplomatów na rzecz uratowania Polaka
poseł Janusz Zemke, przewodniczący komisji.

6. W lutym na nieformalne spotkanie szefów obrony NATO przybywa sekre-

tarz USA Robert Gates i sekretarz generalny NATO Jaap de Hoop Scheffer.
Pada hasło: sojusz potrzebuje nowej strategii, dostosowanej do nowych
zagrożeń, takich jak globalne ocieplenie, kryzys związany z dostawami
energii czy terroryzm cybernetyczny, a także uwzględniającej doświadcze-
nia konfliktu Rosja–Gruzja. Spotkanie odbywa się w przededniu 10. rocz-
nicy przystąpienia Polski do sojuszu.
FOT. NATO

7.
W marcu do Polski przylatuje
pierwszy samolot C-130 Her-
cules. Samoloty dostaliśmy
od Amerykanów w ramach
bezzwrotnej pożyczki na cele
wojskowe. Ostatni, piąty eg-
zemplarz ma być dostarczony
w połowie 2010 roku. Hercu-
lesy będą stacjonować w Po-
widzu. Mają zapewnić nam
transport do Afganistanu
ZECISZEWSKI

i w inne rejony świata.

FOT. ROMAN PR

8.
W kwietniu, podczas jubileuszowego szczytu NATO
w Niemczech i we Francji, sojusz ogłasza rozpoczęcie
prac nad nową koncepcją strategiczną. Do NATO zo-
stają przyjęte Albania i Chorwacja. Oficjalnie swój
powrót na łono sojuszu ogłasza Francja. Nowym sekre-
tarzem generalnym NATO zostaje Anders Fogh
Rasmussen. Państwa przyjmują deklarację w sprawie
Afganistanu, w której podtrzymano zaangażowanie
NATO w tym rejonie i wspieranie tamtejszych procesów
demokratycznych.
FOT. NATO

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 33

 K A L E N D A R I U M 2 0 0 9 R O K U

9.
W czerwcu Amerykański generał Stanley McChrystal (na zdję-
ciu z lewej) przejmuje dowodzenie siłami ISAF w Afganistanie
i ogłasza nową strategię działania stacjonujących tam wojsk
USA i państw NATO. Najpierw trzeba zapewnić bezpieczeń-
stwo, a potem pomoc humanitarną, precyzyjne ataki zminima-
lizują straty wśród cywilów, a działania sojuszników powinny
być spójne.

10.
W lipcu ostatnie państwa NATO, w tym Brytyj-

FOT. US DOD
czycy, wycofują swoich żołnierzy z Iraku. Jest to
zgodne z decyzją irackich władz. Zostają tam
już tylko Amerykanie. Irakijczycy przejmują od-
powiedzialność za bezpieczeństwo w kraju.

BER/DPI MON
FOT. ARTUR WE

11.
W lipcu do Międzynarodowej Jed-
nostki Transportu Powietrznego
(Heavy Airlift Wing, HAW) w wę-
gierskiej bazie Papa zostaje do-
starczony samolot transportowy
C-17 Globemaster III. To pierw-
sza tego typu maszyna z trzech
zakupionych wspólnie przez dzie-
sięć państw NATO, w tym Polskę.
Za jego sterami na prawym fotelu
pilota zasiadł Polak porucznik
Waldemar Długosz. Samoloty
C-17 mają zapewnić transport
strategiczny państwom NATO.

34 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

 A R M I A

12.
W sierpniu ze stanowiska dowódcy
Wojsk Lądowych odchodzi generał
broni Waldemar Skrzypczak. Szef
WL krytykował władze MON, zarzuca-
FOT. EWA KORSAK

jąc im, że pieniądze są źle wydawa-

ne, a uzbrojenie żołnierzy służących
na misjach nie takie, jakiego potrze-
bują. Jego miejsce we wrześniu zaj-
muje generał dywizji Tadeusz Buk.

13.
We wrześniu dociera informacja
o wielkich manewrach białorusko-
-rosyjskich przy naszej wschodniej
granicy. Sąsiedzi ćwiczą odpieranie
uderzenia wojsk NATO. W Polsce mane-

14.
wry te zostają odebrane jako pokaz siły.
Zaniepokojenie tym faktem wyrażają
też ambasadorowie państw NATO.
FOT. STUDIO IWONA/ISW

We wrześniu prezydent USA Barack Obama ogła-

sza rezygnację z budowy elementów tarczy antyra-
kietowej w Polsce i Czechach. W zamian za to de-
klaruje budowę sytemu opartego na rakietach
SM-3, mającego chronić USA i Europę.

15.
W grudniu prezydent USA dzwoni do polskiego premiera z prośbą
o wysłanie do Afganistanu dodatkowych żołnierzy. Stany Zjednoczone
decydują się na zwiększenie swojego udziału w afgańskiej misji
o 34 tysiące żołnierzy, ale Obama apeluje do innych państw NATO
o wsparcie. Z Polski pojedzie około 600 dodatkowych żołnierzy.
Pod koniec roku zapada decyzja o zakończeniu naszych misji w ra-
mach ONZ: w Czadzie, na wzgórzach Golan i w Libanie. MON tłu-
maczy ten ruch oszczędnościami, ale też parytetami naszej strate-
gii zaangażowania w misje, przyjętej przez rząd na początku roku.
SZ
OBAT CAMERA DO
FOT. R. SUCHY/CM

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 35

 Rycerskie sprawy
F E L I E T O N (50)
ZDZISŁAW NAJDER

Zdaniem Piłsudskiego nagrodą samą w sobie

była już możliwość otwartej walki o niepodległość.

My, Pierwsza Brygada

T
rzeciego sierpnia 1914 roku,
parę dni po rozpoczęciu wojny,
która miała przerodzić się
w I światową, na krakowskich
Błoniach przemówienie wygło-
sił pięćdziesięciosiedmioletni (nazywano go
Dziadkiem) działacz socjalistyczny, niegdyś
redaktor podziemnego „Robotnika”, a wów-
czas organizator związków strzeleckich. Mó-
wił do grupy 144 młodych ludzi, tworzących
kompanię kadrową przyszłej Pierwszej Bry-
gady Legionów Polskich. „Żołnierze! Spo-
tkał was ten zaszczyt niezmierny, że pierwsi
pójdziecie do Królestwa i przestąpicie grani-
cę rosyjskiego zaboru. Patrzę na was jako na
kadry, z których rozwinąć się ma przyszła ar-
mia polska”.
Po roku krwawych walk frontowych i cią-
głego tarmoszenia się z władzami Austro-Wę-
gier oraz przywódcami różnych polskich ugru-
powań politycznych Pierwsza Brygada była
już doświadczoną jednostką bojową. Jej przy-
szłość jako armii polskiej rysowała się jednak
bardzo niejasno. 5 sierpnia 1915 roku na fron-
cie pod Lubartowem w rocznicowym przemó-
wieniu brygadier Piłsudski niczego nie obie-
cywał, ale wzywał do wytrwania: „Na śmierć
czy życie, na zwycięstwa czy klęski – idźcie
czynem wojennym budzić Polskę do zmar-
twychwstania!”.
Młody Henryk Elzenberg, później wybit-
ny filozof, odnotował w swoim dzienniku, że
przemówienie przykro zaskoczyło legionistów.
Liczyli na jakąś optymistyczną zachętę. Ale
taki właśnie był przyszły naczelnik państwa:
nigdy nie łudził, że będzie łatwo. Jego zda-
niem zaszczyt otwartej walki o niepodległość
był już sam w sobie nagrodą.
Podkomendni śpiewali później: „O ile mąk,
ile cierpienia, o ile krwi, wylanych łez … Na
stos rzuciliśmy swój życia los, na stos, na
stos”. Doczekali wolności. Mój ojciec, wiej-
ski chłopak z Wolborza, mógł już pójść
w styczniu 1919 roku na ochotnika do 1 Dy-
wizji Piechoty, sformowanej na legionowej
bazie, i pod wodzą oficerów z 1 Brygady bić
się o Polskę z orzełkiem na czapce.
W II Rzeczypospolitej służba woj-
skowa była obowiązkowa. Nikt się od
niej nie wymigiwał: armia cieszyła
się wielkim prestiżem. A po wrze-
śniowej klęsce 1939 roku wróciła tra-
dycja służby ochotniczej. Całe Woj-
sko Polskie walczące na Zachodzie
– pod Narwikiem, Tobrukiem, Monte
Cassino, Anconą, Bolonią, Falaise,
Gandawą i Wilhelmshaven – to byli
ochotnicy. Przekradali się przez gra-
nice, stawali na głowie, by się wyrwać
z sowieckiej matni. Mogli z pełnym
przekonaniem podejmować słowa
Pierwszej Brygady. Nie wojowali
o Polskę jakiejś politycznej barwy,
o władzę dla jakiejkolwiek partii. Po-
lacy z ZSRR, walczący w szeregach
ludowego Wojska Polskiego, mogli
im zazdrościć: ginęli w boju z III Rze-
szą, ale w obcej armii, która jedno-
cześnie wyzwalała i zniewalała.
W Polsce pod władzą komunistów
melodia „Marszu Pierwszej Brygady”
była surowo zakazana. A przecież
właśnie gotowość do dobrowolnego
„rzucania na stos” własnego młodego
życia stanowiła bezcenny składnik
polskiej tradycji narodowej. Legioni-
ści nie chcieli uzależniać naszej
przyszłości państwowej od przypły-
wów czy odpływów międzynaro-
dowych koniunktur. „Romantycz-
ne” (Piłsudski szydził, że dla
ugodowców „romantyczny” zna-
czyło tyle, co „głupi”) hasło nie-
podległości było tego znamien-
nym wyrazem. 
Piłsudski nigdy
nie łudził, że będzie
łatwo

36 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


MILITARIA PAWEŁ
HENSKI
Pod nową
czaszą
Po raz pierwszy od 50 lat armia amerykańska
wprowadza do służby zupełnie nowy spadochron.
T
rudno w to uwierzyć, ale
amerykańskie oddziały po-
wietrznodesantowe od po-
nad 50 lat używają spado-
chronu typu T-10. Spadochron prze-
szedł kilka modyfikacji (do standardu
T-10D), ale powoli przestaje odpo-
wiadać potrzebom współczesnego po-
la walki. Chodzi przede wszystkim
o udźwig, który dla T-10 wynosi
163 kilogramy, oraz prędkość opada-
nia – 7,3 metra na sekundę (dla
95 procent spadochroniarzy).
Obecnie żołnierze amerykańscy są
wyżsi i średnio ważą więcej niż 50 lat
temu. Zwiększyła się też masa ekwi-
MILITARIA
punku, uzbrojenia i wyposażenia uży-
wanego przez skoczków. Przyczynia
się to do szybszego opadania oraz sil-
niejszego uderzenia podczas przyzie-
mienia, co zwiększa prawdopodo-
bieństwo kontuzji.
UNIWERSALNY SYSTEM
Nowy spadochron, typu T-11 (Mass
Tactical Non-Maneuverable Canopy
Personnel Parachute System), opraco-
wano w ramach wartego 220 milio-
nów dolarów kontraktu przez trzy fir-
my: Airborne Systems North Ameri-
ca, Aerostar International Inc. oraz
BAE Systems. T-11 to zupełnie nowy
MILITARIA
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL
FOT. US DOD
system, składający się ze spadochronu głów-
nego i zapasowego.
Czasza główna ma charakterystyczny kwa-
dratowy kształt, oparty na konstrukcji krzyżo-
wej. Otwiera się stopniowo, co znacznie redu-
ARMIA planuje kuje szarpnięcie do przeciążenia około 7 g. Dla
kupić 16 tysięcy
spadochronów porównania: dla spadochronu T-10 wartość ta
typu MC-6 wynosi 10–11 g. W nowej czaszy nie ma też
do końca problemu obracania się spadochronu podczas
2012 roku. opadania. W T-11 ma ona średnicę 9,3 metra
– o 14 procent większą niż w T-10 i o 28 pro-
cent większą powierzchnię. Udźwig T-11 wy-
nosi 181 kilogramów, a prędkość opadania
5,8 metra na sekundę dla 95 procent spadochro-
niarzy (to znaczy ważących około 150 kilogra-
mów wraz z ekwipunkiem i uzbrojeniem).
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 37
 T E C H N I K A

MC-6 dla sił specjalnych

Armia amerykańska planuje wyposażyć jednostki specjalne w nowe
spadochrony manewrowe typu MC-6 (Maneuverable Canopy 6).

Z astąpią one używane do-

tychczas MC-1. Nowe
spadochrony dadzą żołnie-
rzom jeszcze większą kontro-
lę nad opadaniem, lepszą
manewrowość oraz mniejszą
prędkość opadania. Ta, w za-
AMERYKANIE leżności od wagi spadochro-
od ponad 50 lat używają niarza, będzie wynosić od 3,6
spadochronów typu T-10.
do 5,6 metra na sekundę.
MC-6 będzie miał udźwig 181
kilogramów – o 18 kilogra-
mów większy od MC-1, alem-
niejszy od poprzednika o 1,3
kilograma.
Nowy spadochron umożliwi
opadanie z prędkością 18 kilo-
metrów na godzinę, a pełen
obrót o 360 stopni będzie
można wykonać w pięć se-
kund. Czasza MC-6 od mo-
mentu skoku rozwija się w peł-
ni po 45–53 metrach lotu.
Armia planuje kupić 16 tysię-
cy spadochronów typu MC-6,
które mają wejść do służby
do końca 2012 roku. 

Własności T-10D T-11

Udźwig – maksymalna
masa skoczka
163 kg 181 kg
z ekwipunkiem
i uzbrojeniem
7,3 m/s (dla 95 procent spadochro- 5,8 m/s (dla 95 procent
Prędkość opadania niarzy spadochroniarzy
z ekwipunkiem i uzbrojeniem) z ekwipunkiem i uzbrojeniem)
Oscylacja w trakcie
więcej niż 15ş mniej niż 10ş
opadania
Dystans, po którym
następuje całkowite 54 m 91–99 m
otwarcie czaszy
10–12 g (dla 95 procent
Przeciążenie podczas 7 g (dla 95 procent spadochroniarzy
spadochroniarzy z ekwipunkiem
otwarcia czaszy z ekwipunkiem i uzbrojeniem)
i uzbrojeniem)

Masa systemu 19,5 kg 24 kg

Średnica czaszy
8,2 m 9,3 m
głównej
Powierzchnia
4,3 m kw. 5,5 m kw.
czaszy głównej
on,
dolna część klatki piersiowej i brzuch górna część klatki piersiowej Nowy spadochr
Umieszczenie spado- ty pu T-11, m a
(może powodować ból dolnej części (korzystniejsze rozłożenie masy aszę
kwadratową cz

FOT. US DOD (2)

chronu zapasowego
kręgosłupa po rozwinięciu) skoczka po rozwinięciu) i lepsze osiągi.
Kolor maskowania OD Green 504 Foilage Green

Spadochron zapasowy T-11R powstał na
bazie brytyjskiego typu LLP (Low Level Para-
chute) do skoków z niewielkich wysokości. Je-
go czasza, o średnicy 7,3 metra, ma stożkowa-
ty kształt. Na jej szczycie znajdują się specjal-
ne kieszenie, które powodują, że czas otwarcia
jest bardzo krótki. Cały system T-11 waży
24 kilogramy (główny spadochron – 17,2,
a zapasowy – 6,8 kilogramów), czyli więcej
od T-10 o ponad cztery kilogramy, ponieważ
zastosowano liny nośne pokryte teflonem. Jed-
nakże uprząż T-11 jest bardzo wygodna. Do-
stosowano ją dla osób zarówno niskich, jak
i wysokich.
WSZECHSTRONNE TESTY
Aby nowe spadochrony można było wpro-
wadzić do służby, armia amerykańska musiała
wykonać 3289 udanych skoków. Te-
stowano je na różnych wysokościach,
a skoki odbywały się z samolotów
transportowych (C-130, C-17) i ze
śmigłowców. W lipcu 2009 roku, po
ABY NOWE wykonaniu 1413 skoków, było już ja-
SPADOCHRONY sne, że skoczkowie używający spado-
można było
wprowadzić chronów T-11 doznają znacznie mniej
do służby, armia urazów – średnia wyniosła 2,1 urazu
amerykańska na tysiąc skoków, a dla modelu T-10
musiała – 7,7.
wykonać 3289
udanych skoków. Testy zakończyły się w październi-
ku 2009 roku i obecnie armia rozpo-
częła szkolenie skoczków-instrukto-
rów oraz układaczy spadochronów.
Pierwsze T-11 dostały już: szkoła po-
wietrzno-desantowa armii, 75 Pułk
Rangersów oraz 82 Dywizja Po-
wietrznodesantowa. Pierwsze wraże-
nia i spostrzeżenia żołnierzy są bar-
dzo dobre. Zaskakuje ich o wiele
mniejsze szarpnięcie, wolniejsza
prędkość opadania i łagodniejsze
przyziemienie. Czas rozwijania się
czaszy w T-11 jest dłuższy i skocz-
kowie muszą odliczyć po skoku z sa-
molotu sześć sekund, a nie cztery,
jak w przypadku T-10, zanim roz-
pocznie się swobodne opadanie. Przy
skoku ze śmigłowca czas ten jest
jeszcze dłuższy i wynosi osiem se-
kund.
Armia amerykańska planuje kupić
52 tysiące spadochronów T-11, które
mają wejść do służby w ciągu pięciu
lat i zastąpić model T-10. 

38 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

Drodzy ¯o³nierze! M I L I T A R I A

Z okazji Œwi¹t Bo¿ego Narodzenia, firma DZT Tymiñscy,

producent samochodów terenowych HONKER Tyminscy
sk³ada wszystkim ¯o³nierzom Wojska Polskiego
oraz ich rodzinom i bliskim najlepsze ¿yczenia œwi¹teczne.
Wszystkiego, co piêkne, spe³nienia marzeñ oraz wszelkiej
pomyœlnoœci w zaszczytnej s³u¿bie dla Ojczyzny.

Z ¿o³nierskim pozdrowieniem, w imieniu Firmy,

Prezes Zbigniew Tadeusz Tymiñski

Przejmuj¹c prawa do produkcji pojazdu, który s³u¿y Wojsku Polskiemu w kraju oraz na misjach zagranicznych, Firma DZT Tyminscy Sp.j.

przejê³a równie¿ obowi¹zek dbania o jego rozwój techniczny. Rozmowy z ¿o³nierzami, którzy bezpoœrednio u¿ytkuj¹ nasz samochód

w codziennej s³u¿bie, na poligonach i w misjach zagranicznych, mog¹ du¿o wnieœæ, a tak¿e staæ siê inspiracj¹ w procesie produkcji i rozwoju

HONKERA. Naszym celem jest stworzenie pojazdu gwarantuj¹cego u¿ytkownikom zarówno komfort jak i bezpieczeñstwo. Razem z pewnoœci¹

opracujemy pojazd Waszych marzeñ, pojazd profesjonalnego ¿o³nierza. Zachêcamy do podzielenia siê uwagami i sugestiami odnoœnie

modyfikacji nowego modelu HONKERA, które chêtnie weŸmiemy pod uwagê w projektowaniu i produkcji.

DZT TYMIÑSCY SPÓ£KA JAWNA

Tyminscy ul. Me³giewska 7-9, 20-952 Lublin
tel. +48(081)749-32-76
tel./fax +48(081)749-32-09
POLSKA
www.dzt.com.pl ZBROJNA
e-mail: NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
dzt.lublin@dzt.com.pl 39
 N O W I N Y

M i l i t a r i a
HOLANDIA

Zielone światło
Izba niższa holenderskiego parlamentu

FOT. MW WŁOCH
zaaprobowała na początku grudnia
budowę nowego okrętu wsparcia
logistycznego (Joint Logistiek
Ondersteuningsschip) dla tamtejszej
marynarki wojennej. Kadłub
Okręty typu jednostki ma mieć prawie
Tornado mają
191 metrów długości w linii wodnej
zastąpić okręty
„Prini” i „Pelosi”, i około 30 metrów szerokości.
które należą do Wyporność załadowanego okrętu
typu Sauro. wyniesie prawie 28 tysięcy ton.
WŁOCHY

Jeszcze dwa
W części rufowej zaplanowano
lądowisko oraz hangar dla śmigłowców.
Jednostka, która ma wejść do służby
9 GRUDNIA w należącej do Fincantieri stoczni w Muggiano rozpoczęto cięcie pierwszego arkusza stali w 2015 roku, zastąpi stary okręt
pod stępkę dwóch okrętów podwodnych typu Todaro, czyli niemiecko-włoskiego projektu U-212A. Są to wsparcia „Zuiderkruis”. W 2005 roku
jednostki o wyporności na powierzchni 1450 ton. Pierwsze „Todaro” i „Sciré” weszły do służby w latach koszty budowy oszacowano na
2006–2007. Jednostki nowo budowane mają zastąpić okręty „Prini” i „Pelosi”, należące do trzeciej serii 265 milionów, ale z najnowszych
typu Sauro, które weszły do służby w końcu lat osiemdziesiątych. Druga para U-212A ma być dostarczo- wyliczeń wynika, że będą około stu
na w latach 2015–2016. (WT)  milionów wyższe. (WR) 

KOLUMBIA USA

Kupili Guardiany Pożądany

wała kongres o możliwości
sprzedaży w ramach programu
Foreign Military Sale śmigłow-
Chinook ców transportowych CH-47F
Chinook dwóm państwom. Za-
kosztowałyby one w granicach
1,2 miliarda dolarów. Drugim
potencjalnym nabywcą naj-
nowszej wersji Chinooka są
Zjednoczone Emiraty Arabskie.

W pierwszej dekadzie grud-

nia Defense Security Co-
operation Agency poinformo-
kupem 14 maszyn zaintereso-
wana jest Turcja. Wraz z pakie-
tem logistyczno-szkoleniowym
W tym przypadku w grę wcho-
dzi 16 śmigłowców za około
2 miliardów dolarów. (WW) 

Nowe plany
FOT. TEXTRON MARINE & LAND

MALEZJA

Królewskie Malezyjskie Siły Powietrzne

planują wycofać w przyszłym roku
18 rosyjskich samolotów MiG-29N.
Amerykańska firma Textron Marine Minister obrony Datuk Seri Dr Ahmad Zahid się informacja, że malezyjski rząd rozważa, czy
& Land Systems dostała zamówienie Hamidi stwierdził, że chciałby zastąpić myśliw- stać go na zakup 12 śmigłowców Eurocoptera
o wartości 45,5 miliona dolarów na ce przechwytujące maszynami wielozadaniowy- EC 725 za około 320 milionów euro. Umowę
wyprodukowanie 39 kołowych mi. Nie zapadła jednak w tej sprawie żadna for- wstępną podpisał minister obrony, ale jej fina-
transporterów opancerzonych dla malna decyzja. Lista potencjalnych następców lizacja należy do rządu. EC-725 zastąpiłyby le-
kolumbijskich wojsk lądowych. Bazować jest długa. Są na niej europejskie konstrukcje ciwe śmigłowce Sea King. Na początku grud-
będą na pojeździe patrolowo-eskortowym Gripen, Rafale czy Typhoon, amerykańskie nia do Malezji przyleciały ostatnie dwa z ośmiu
M1117 Guardian, zaprojektowanym dla F/A-18E/F Super Hornet, F-16C/D Block 52, kupionych we Włoszech samolotów
amerykańskiej żandarmerii. Jako F-15 i rosyjskie Su-30MKM i Su-35. szkolnych MB-33CM. (W) 
transporter piechoty nie ma on wieży, Poza MiG-29 (na zdjęciu)
tylko obrotnicę, na której można malezyjskie lot-
zamontować karabin maszynowy kalibru nictwo ma już
12,7 milimetrów lub granatnik 18 egzemplarzy
automatyczny kalibru 40 milimetrów. Su-30MKM i osiem F/A-18D Hornet. Nie wia-
W jego wnętrzu poza dwuosobową domo, kiedy zostanie rozpisany przetarg.
załogą mieści się ośmiu żołnierzy. (WRT)  Problemem mogą być pieniądze, gdyż pojawiła

40 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

M I L I T A R I A

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 41

 M U Z E U M
Pan c erne  klechdy
MARCELI KWAŚNIEWSKI
O tym, jak pan Jacek
postanowił mieć własny
pojazd pancerny
Nie istniały żadne plany tego wozu, więc zebrane zdjęcia
rekonstruktor oglądał na ekranie telewizora i wszystko mierzył suwmiarką.
J
acek Czapczyk od małego obserwował
ćwiczenia na poligonie w Biedrusku,
tuż przy jego domu. Widział manewry
wojsk Układu Warszawskiego „Tarcza
1976”, pamięta też widok katiusz na pace ziła.
Postanowił wtedy, że też będzie miał własny
pojazd pancerny.
Czapczyk zdecydował, że odtworzy polski
samochód pancerny wzór 34, którego dzie-
więćdziesiąt sztuk polska armia miała we
wrześniu 1939 roku. Żaden z nich już nie ist-
niał nawet w postaci złomu; zachowały się je-
dynie opisy, dane techniczne i zdjęcia.
Były to wozy przestarzałe, których zasad-
nicza konstrukcja pochodziła z francuskiego
Citroëna-Kegresse B2 10CV, wykorzystywa-
nego jako lekki pojazd pancerny w czasie
I wojny światowej. Przód wsparty był na ko-
łach, a tylna część spoczywała na gąsieni-
cach. Do lekkiego pojazdu dodano półtorej
tony pancerza. Cały pojazd osadzono na ko-
łach, co już było wkładem polskiej myśli
technicznej. Wzór 34 był ulepszoną wersją
wzoru 28 i miał opancerzenie grubości 8 mi-
limetrów z przodu i 6 milimetrów po bokach.
Jego charakterystyczną cechą była obrotowa
wieża wyposażona w karabin maszynowy lub
krótkolufowe działo czołgowe kalibru 37 mi-
limetrów Puteaux wzór18.
Siedział w niej na podwieszanym siodełku
dowódca. Tuż przed wojną zaprzestano pro-
dukcji szerszej, trzyosobowej wersji wzór
34 na rzecz węższej, dwuosobowej. „Ale taką
FOT. MARCELI KWAŚNIEWSKI
odrestaurowali już koledzy ze Śląska, więc po-
stanowiłem zrobić replikę tej szerszej, bo
w całej Polsce nie było ani jednej”, Czapczyk
pokazuje dwie klapy z przodu wozu – dla kie-
rowcy i dla strzelca. Wozy wzór 34 były pojaz-
dami rozpoznania, które mogły brać udział
w niewielkich potyczkach, związując na krót-
42 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
B R O N I P A N C E R N E J
ki czas siły przeciwnika, by zaraz się wycofać.
Ich słabą stroną był brak radiostacji, co zmu-
szało do przekazywania meldunków przy po-
mocy kurierów jeżdżących na motocyklach
między wozami.
MALOWANIE I SPAWANIE
Czapczyk zabrał się do pracy metodycz-
nie. Zebrane zdjęcia oglądał na ekranie tele-
wizora i, przykładając do nich suwmiarkę,
przeliczał wielkości. „Nie istnieją żadne pla-
ny techniczne tego wozu”, stwierdza krótko.
Kupił też kilka składanych modeli pojazdu
i sklejał, sprawdzając, co, z czym i jak się
łączy. Potem zaczął działać. „Ramę wyspa-
wałem sam, bo nie ma takiego gotowego po-
jazdu, w którym zwęża się ona ku przodo-
wi”. Blachy, pocięte w zaprzyjaźnionym
warsztacie, Czapczyk potem wiele razy
przykładał przed zespawaniem.
„Czasem odcinałem wiórki grubości kartki
papieru – wspomina – aż koledzy mówili, że-
bym dał sobie spokój”. Wysokich, wąskich
kół o wymiarach 20 x 6,5 cala szukał bez-
skutecznie przez pół roku, ale się uparł, bo
w oryginalnych pojazdach takie stoso-
wano. Tyle że ostatnie Avie i Robu-
ry, które takie koła miały, daw-
no temu trafiły
na złomowi-
ska. W końcu
właśnie tam je
znalazł.
W tym cza-
sie trwał mon-
taż układu
jezdnego z ser-
cem w postaci
silnika do Polone-
za. Oryginał miał
silnik Fiata 508 o mocy 25 koni mechanicz-
nych, który pozwalał mu rozpędzić się do
40 kilometrów na godzinę. Początkowo sto-
sowano w pojeździe hamulce na linki i cię-
gna, które zastąpiono hydraulicznymi dopie-
ro w ostatnich przedwojennych modelach.
Pojazd Czapczyka ma nowoczesne hamulce
i układ elektryczny z bezpiecznikami, jakich
nie miał pierwowzór. To, co nie musiało jed-
nak zostać uwspółcześnione, nie zostało, tak
jak podłoga, która jest wykonana z desek.
PORZĄDEK MUSI BYĆ
Po trzech kwartałach pracy grupy zapaleń-
ców pod wodzą pana Jacka wzór 34 był go-
tów, by wziąć udział w poznańskich Dniach
Ułana. Premiera wypadła jednak blado z po-
wodu obecności Stug IV i braku kamuflażu na
beżowym wtedy pancerzu. „Dopiero po mie-
siącu znalazłem rozkaz z 1936 roku, który re-
gulował te sprawy, i mój wóz
wreszcie zaczął wyglądać”.
Od tej pory wzbudza ogrom-
ne emocje podczas zlotów.
Żona pana Jacka zaży-
czyła sobie, żeby prace do-
mowe wykonywał
z równą staranno-
ścią, jak wszystkie
działania wokół
wzoru 34. 
W Muzeum Broni Pancer-
nej w Poznaniu można
obejrzeć 37 pojazdów pan-
cernych. Większość ekspo-
natów była wykorzystywana
podczas II wojny światowej.
Nieetatowym kustoszem mu-
zeum jest kapitan
TOMASZ OGRODNICZUK.
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TADEUSZ
WRÓBEL
Redaktor działu MAREK PIELACH

Szpiegowskie
gierki
Chile i Peru się nie lubią. Na stosunki między
FOT. US NAVY

oboma krajami ogromny wpływ mają wydarzenia

historyczne sprzed ponad stu lat.

N
iemal każdy incydent szybko do-
prowadza do zaognienia stosun-
ków między Chile i Peru. Tym ra-
zem powodem sporu dyploma-
tycznego stała się afera szpiegowska. Władze
w Limie z irytacją zareagowały na wiado-
mość, że Chilijczykom udało się zwerbować
do współpracy peruwiańskich wojskowych.
Początkowo sprawa dotyczyła tylko 45-let-
niego podoficera sił powietrznych Peru
Victora Arizy Mendozy, specjalisty od wy-
wiadu elektronicznego. 12 listopada władze
w Limie ogłosiły, że aresztowany 30 paź-
dziernika wojskowy miał jakoby przekazy-
wać do Chile poufne informacje na temat
bezpieczeństwa narodowego, w tym planów
zakupów uzbrojenia do 2021 roku i rozwoju
sił powietrznych.
17 listopada peruwiański premier Javier
Velasquez ujawnił, że wojskowy nie działał sa-
motnie. W siatkę szpiegowską zamieszanych
było pięć innych osób, w tym oficerowie chilij-
skiej armii. Władze peruwiańskie wydały na-
kaz aresztowania dwóch z nich – Daniela
Márqueza Torrealby i Víctora Vergara
Rojasa. Z czasem pojawiło się więcej szczegó-
łów w tej sprawie.

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 43

 A M E R Y K A P O Ł U D N I O W A

Terytorium Peru
przed wojną o Pacyfik
Terytorium Boliwii
przed wojną o Pacyfik
Chilijskie bazy lotnicze

Sporny akwen
Obecna granica morska

Peru
La Paz
Arica
ARICA Y
PARINACOTA
ia

Iquique
Boliw

TARAPACA
Chile

Antofagasta
ANTOFAGASTA
a
ntyn

Copiapó
ATACAMA

La Serena
Arge
GRAF. MARCIN DMOWSKI

Valparaiso
Santiago
Rancagua
Talca

Mendoza od marca 2002 do końca stycznia
2003 roku pracował w ambasadzie Peru w San-
tiago, gdzie – jak przyznał – poznał obu ściga-
nych oficerów, z którymi po powrocie do kraju
utrzymywał kontakt. Zeznał, że współpracę
szpiegowską Torrealba miał mu zapropono-
wać dopiero w czerwcu 2004 roku, jako spo-
sób na rozwiązanie finansowych problemów.
Mendoza pojechał w lipcu do chilijskiego mia-
sta Arica, gdzie uzgodniono szczegóły współ-
pracy (między innymi system łączności – głów-
nie przez internet). Wcześniej szef peruwiań-
skiej dyplomacji Jose Antonio Garcia
Belaunde podał, że szpieg działał już od końca
2004 roku.
W trakcie spotkania w Arice uzgodniono
również kwestie wynagrodzenia dla Mendozy.
Przez Western Union miał on dostawać trzy ty-
siące dolarów miesięcznie. Przewidziano też
specjalne bonifikaty po 10 tysięcy. Były to nie-
bagatelne kwoty przy miesięcznych zarobkach
podoficera nieprzekraczających równowartości
700 dolarów. Mendoza miał zarobić na szpie-
gostwie blisko 180 tysięcy dolarów. Poza wspo-
mnianymi planami udostępnił też Chilijczy-
kom klucze do systemu szyfrowanej łączności wiedzą. W złym świetle stawia dowództwo sił po-
ambasady peruwiańskiej w Santiago. Moco- wietrznych Peru informacja, że pozwolono zniknąć
dawców szpiega interesowały również szcze- innemu podejrzanemu o szpiegostwo wojskowemu.
góły techniczne dotyczące samolotów MiG-29 Za zgodą przełożonych na zagraniczny urlop wyje-
i Mirage 2000 oraz ich uzbrojenia. chał 5 listopada z kraju sierżant sił powietrznych Ju-
Nowy wątek do sprawy wprowadził Walter sto Rufino Ríos Aguilar, choć od 26 października
Chinchay Carbajal, ad- było wiadomo, że może on być
wokat Mendozy. Praw-
nik stwierdził, że jego
Werbowaniu domniemanym współpracowni-
kiem Mendozy. Obaj służyli
klient mógł tak długo
prowadzić działalność
szpiegów sprzyja w Dowództwie Operacyjnym
Sił Powietrznych Peru. Kontr-
szpiegowską z powodu wysoki poziom wywiad miał ustalić, że poza
zaniedbań i braku kon-
troli wyższych dowód-
korupcji nim Mendoza utrzymywał sta-
ły kontakt z innymi wojskowy-
ców lotnictwa wojskowe-
go. Podobno już w 2007
w państwach mi – Victorem Rodriguezem
Buendią i Estiwerem Oma-
roku szef wywiadu lotni- Ameryki Łacińskiej rem Arrazabalem.
ctwa generał major Luis W mediach pojawiły się pyta-
Angulo Montoya miał otrzymać od żony nia, dlaczego podejrzany podoficer dostał zgodę na wy-
szpiega kopie przekazów pieniężnych z Chile. jazd. Wojskowi odpowiedzieli, że nastąpiło to jeszcze
Wskazała też jego potencjalnych współpracow- przed wybuchem afery. Wtedy pojawiło się pytanie, że
ników. Innym wątkiem jest długoletni brak za- nawet jeśli nie chciano go spłoszyć, to dlaczego nie
interesowania przełożonych zagranicznymi cofnięto zgody na wyjazd po aresztowaniu Mendozy.
wojażami Mendozy, w tym do Chile. Smacz- Zaskakujący zwrot w sprawie nastąpił 27 listopada,
ku sprawie dodaje to, że wyjeżdżał tam za ich kiedy minister spraw wewnętrznych Octavio Salazar

44 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


Zanim wyb a temperaturę
szpiegow ch chilijsko-pe-
poinformował, że sierżant Aguilar został
aresztowany na międzynarodowym lotnisku
w Limie. Żona podoficera powiedziała, że
wrócił on dobrowolnie do Peru, żeby oczyścić
się ze stawianych mu zarzutów o szpiegostwo.
Niemniej jednak nie wiadomo, gdzie przebywa
Buendia, który podobnie jak Mendoza służył
swego czasu w attachacie w Santiago. Ponoć
w kręgu podejrzeń są też inni pracujący tam
wojskowi.
POWIAŁO CHŁODEM
Afery szpiegowskie nigdy nie służą dobrze
stosunkom międzypaństwowym, ale sprawa
Victora Arizy Mendozy wywołała polityczną
burzę. Ambasador Peru w Chile przed opusz-
czeniem placówki wręczył 18 listopada notę
protestacyjną wraz z, jak podano w Limie, ma-
jącym dwa tysiące stron załącznikiem zawiera-
jącym „dowody szpiegostwa”. Według Chilij-
czyków, było ich tylko trzysta.
Rząd Peru domaga się od sąsiada przeprowa-
dzenia śledztwa, które miałoby wyjaśnić kulisy
afery. Przedstawiciele władz chilijskich zadekla-
rowali, że z uwagą zapoznają się z przekazanymi
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
ra
uchła afe
sk
ka
w stosun h podniosły
ic
ruwiańsk dowe ćwiczenia
ro
międzyna d kryptonimem
tnic ze p o
lo
A LITR E II”.
„S
FOT. USAF (2)
materiałami, ale jednoznacznie zaprzeczyli, by
mieli coś wspólnego z aferą szpiegowską. Lima
natomiast chce umiędzynarodowić swój ostatni
spór z sąsiadem. Dąży do tego, by aferą szpie-
gowską zajął się Interpol i pragnie złożyć skargi
na Chile w Organizacji Państw Amerykańskich
i Unii Narodów Ameryki Południowej. Pojawiły
się opinie, że sprawa może mieć drugie dno. Es-
kalację kryzysu połączono z informacjami, że
Chile chce kupić za 665 milionów dolarów broń
w Stanach Zjednoczonych.
Peru nie ograniczyło się do odwołania am-
basadora. Jego prezydent Alan Garcia Pérez
wycofał się z planowanego przy okazji szczytu
Wspólnoty Gospodarczej Azji i Pacyfiku spot-
kania z prezydent Chile Michelle Bachelet.
Uznał aferę szpiegowską za „pogwałcenie su-
werenności” jego kraju. Politycy peruwiańscy
grożą, że jeśli sąsiad nie przeprowadzi docho-
dzenia, które ustali winnych, i ich nie ukarze,
to ich kraj zrewiduje całość stosunków dwu-
stronnych.
W wystąpieniu prezydent Garcia poczynił
parę przytyków wobec socjalistki Bachelet.
Stwierdził między innymi, że w niektórych
Goście „Salitre II”
ARGENTYNA – 114 wojskowych; sześć samolotów bojo-
wych A-4AR Fightinghawk z V Brygady Lotnictwa z San
Luis; samoloty KC-130 i Fokker F-28 z I Brygady Lotniczej
z El Palomar.
BRAZYLIA – 79 wojskowych; sześć lekkich samolotów bo-
jowych A-1 (AMX) z 3 Eskadry „Centauro” z 10 Grupy Lot-
niczej z Santa Maria, Rio Grande do Sul.
FRANCJA – około 100 wojskowych; cztery myśliwce Mira-
ge 2000 RDI z 1/12 eskadry „Cambresis” z Cambrai; sa-
molot wczesnego ostrzegania E-3F z 36 Eskadry Powietrz-
nego Wykrywania i Dowodzenia „Berry” z bazy lotniczej
Avord koło Bourges.
USA – około 200 wojskowych; sześć myśliwców F-15C ze
122 Eskadry Myśliwskiej 159 Skrzydła Myśliwskiego z No-
wego Orleanu w Luizjanie i transportowy C-130 z tegoż sa-
mego skrzydła; dwa samoloty-cysterny KC-135 ze 197 Es-
kadry 161 Skrzydła Tankowania Powietrznego w Phoenix
w Arizonie; dwa samoloty HC-130 z 71 Eskadry Ratowniczej
z 23 Skrzydła z bazy lotniczej Moody w stanie Georgia.
strukturach władz chilijskich panują nadal
zwyczaje z czasów dyktatury Augusto
Pinocheta. Powiedział też, że Chile zachowało
się jak „dyktatorska pseudorepublika”.
Michelle Bachelet określiła te sformułowa-
nia jako aroganckie i obraźliwe: „Nie pomogą
one w integracji i współpracy”. W dużej
mierze owa ostra retoryka była używana na po-
trzeby wewnętrzne, ponieważ oba państwa we-
szły w okres przedwyborczy. Prezydent Chile
szykowała się do walki o reelekcję już w grud-
niu, zaś w kwietniu 2011 roku głowę państwa
będą wybierać Peruwiańczycy.
HISTORYCZNE ZASZŁOŚCI
Niemniej obecnego kryzysu w relacjach
między Chile i Peru nie należy sprowadzać tyl-
ko do bieżących wewnętrznych potrzeb poli-
tycznych. Nieufność i niechęć między nimi ma
podłoże historyczne, sięgające drugiej połowy
XIX wieku.
Spory graniczne doprowadziły w 1879 roku
do otwartej wojny między Chile a Boliwią, któ-
ra zawarła tajny sojusz z Peru, a ono z kolei
wypełniło swe zobowiązania.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 45
 A M E R Y K A
Chilijski wywiad interesował się między innymi peruwiańskimi myśliwcami i ich uzbrojeniem. Na zdjęciu MiG-29.
Głównym powodem konfliktu była kwestia
kontroli nad częścią terenów pustyni Atakama,
na których znajdowały się bogactwa naturalne
(na przykład złoża saletry). Stąd spór, znany ja-
ko „wojna o Pacyfik”, bywa nazywany „wojną
o saletrę”. Zwycięsko z tej konfrontacji wyszło
Chile. Konflikt z Peru zakończył podpisany
w 1883 roku traktat w Ancón. Zgodnie z nim
Chile przypadła peruwiańska prowincja Tara-
pacá. Poza tym przez dziesięć lat Chilijczycy
mieli też okupować pro-
wincje Arica i Tacna. Po-
tem o ich przyszłości mieli W Peru i Boliwii
zdecydować w plebiscycie
mieszkańcy. Chile jednak ciągle żywa jest
zachowało nad nimi kon-
trolę.
pamięć
Dopiero w 1929 roku, upokarzającej
przy znaczącym udziale
byłego prezydenta USA klęski w wojnie
Herberta Hoovera, udało
się wynegocjować nowe
z Chile
porozumienie, które pod-
pisano w Limie. Peru odzyskało prowincję
Tacna i dostało sześć milionów dolarów od-
szkodowania, ale zrzekło się regionu Arica.
Jeszcze boleśniejsze były konsekwencje
wojny dla Boliwii. Po rozejmie w 1884 roku
Chile zatrzymało region Antofagasty, odcina-
jąc jej tym samym dostęp do wybrzeża Pacyfi-
ku. W zawartym 20 lat później porozumieniu
Boliwia formalnie pogodziła się z tym faktem.
W zamian Chile zgodziło się na budowę linii
kolejowej łączącej boliwijską stolicę La Paz
z portem Arica i na swobodny tranzyt towarów
w obie strony. Dążenie do odzyskania dostępu
do morza pozostało jednak zapisane w boli-
wijskiej konstytucji. W 1975 roku rząd gene-
rała Augusto Pinocheta zaproponował Boli-
46 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
P O Ł U D N I O W A
wii wymianę terytoriów, tak by uzyskała ona
korytarz do Pacyfiku przez Aricę wzdłuż
granicy z Peru. Sprzeciwił się temu ówczesny
peruwiański dyktator generał Francisco
Morales Bermúdez Cerruti. Zaproponował
wspólne administrowanie korytarzem przez
trzy zainteresowane państwa. Nie zgodził się
na to rząd Pinocheta. Trzy lata później Boli-
wia zerwała po raz kolejny stosunki dyploma-
tyczne z Chile.
W 2009 roku pojawił się no-
wy pomysł – zbudowanie 150-
kilometrowego podziemnego
tunelu. Chilijscy architekci
Carlos Martner, Fernando
Castillo Velasco i Humberto
Eliash zaproponowali, by
biegł on przez terytorium pół-
nocnego Chile, przekraczał
granicę z Peru i kończył się
na sztucznej wyspie na Pacy-
fiku. Pomysł wydaje się fan-
tastyczny, gdyż najdłuższy
budowany na świecie tunel drogowy, pod
przełęczą świętego Gottharda, ma mieć „za-
ledwie” 57 kilometrów.
Odnosząc się do ostatnich napięć w stosun-
kach z Limą, Jorge Pizarro, przewodniczący
komisji spraw zagranicznych chilijskiego se-
natu, powiedział, że władze peruwiańskie chcą
„stworzyć wrażenie, że Chile jest podżega-
czem wojennym i agresorem”. Uznał to za ele-
ment ich strategii związanej z innym sporem
terytorialnym między tymi państwami.
W marcu władze chilijskie otrzymały szcze-
góły pozwu złożonego przez Peru do Między-
narodowego Trybunału Sprawiedliwości
w Hadze. Kraj ten chce rewizji obecnego prze-
biegu granicy morskiej z Chile, aby zyskać
FOT. EDUARDO CARDENAS
akwen o powierzchni 35 tysięcy kilometrów
kwadratowych. Rząd w Santiago odrzucił
roszczenia sąsiada, przypomniał, że w latach
1952 i 1954 Peru podpisało traktaty, w któ-
rych zaakceptowało przebieg granicy.
WYBUCHOWA SALETRA
Zanim wybuchła afera szpiegowska tempe-
raturę w stosunkach chilijsko-peruwiańskich
podniosły międzynarodowe ćwiczenia lotni-
cze pod kryptonimem „Salitre II” (Saletra II),
które odbyły się na północy Chile 17–31 paź-
dziernika. Maszyny operowały z baz lotni-
czych Cerro Moreno w Antofagasta i Los Con-
dores w Iquique. Poza gospodarzami uczestni-
czyły w nich cztery kraje: Argentyna, Brazy-
lia, Francja i USA. W sumie w ćwiczeniach
brało udział dwa tysiące wojskowych, w tym
około 500 z zagranicy.
Ze strony chilijskiej zaangażowane były
I Brygada Lotnicza z Iquique i V Brygada Lotni-
cza z Antofagasty. Oficjalna strona ćwiczeń
podaje, że było to 18 myśliwców, po sześć
F-16C/D Block 50, F-16A/B MLU i F-5 Tigre III,
a także samoloty KB-707 i EB-707, ale nie
wymieniono śmigłowców ratowniczych. Na
stronie „Salitre” znajduje się informacja o tu-
zinie F-15 z USA. Źródła amerykańskie nato-
miast podają, że było ich tylko sześć. Można
przyjąć, że w sumie ćwiczyło około 50 ma-
szyn. Na manewrach byli obecni obserwatorzy
z Boliwii, Ekwadoru, Meksyku i Wenezueli.
Scenariusz „Salitre II” zakładał obronę
przed agresją ze strony sąsiedniego państwa.
Obszar „konfliktu” znajdował się 500 kilome-
trów na północ do Antofagasty, niedaleko gra-
nicy Peru. Agresor został nazwany „Tarapacá”.
Według władz w Limie, październikowe ćwi-
czenia miały charakter ofensywny. 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 47
 Z A G R O Ż E N I A

Polityczne prognozy
MAREK CICHOCKI

Brak dobrej woli

Dla przyszłości Europy w 2010 roku kluczowe

będzie to, jak układają się relacje amerykańsko-rosyjskie.

J eśli porozumienie USA i Rosji o redukcji ar-

senału nuklearnego będzie realizowane,
otworzy to drogę do współpracy z Rosją rów-
nież największym państwom europejskim. Pa-
ryż i Berlin chcą bowiem zbudować silne part-
nerstwo z Moskwą, szczególnie w sprawach
energetycznych. Wyrazem tego są plany budo-
wy gazociągów Północnego i Południowego.
Nie spodoba się to oczywiście krajom skan-
dynawskim, Europie Środkowo-Wschodniej,
a nawet Turcji, która chce budować swoją pozy-
cję jako ważnego kraju tranzytowego dla Starego
Kontynentu. Cała ta grupa państw będzie jednak
musiała się dostosować do głównego nurtu poli-
tyki europejskiej. Drugim ważnym wydarze-
niem będzie decyzja Amerykanów o wycofaniu
ich arsenału nuklearnego z terytorium Niemiec.
To także sprawi, że Berlin będzie mógł prowa-
Mimo że w pierwszym półroczu prze-
wodnictwo w Unii sprawuje Hiszpa-
nia, to nie będziemy się zajmować
tylko integracją w południowej czę-
ści kontynentu. Nie przyspieszy-
my też rozmów z Turcją, czego
chciałby premier José Luis
Rodríguez Zapatero.. Kierunek roz- KONCEPCJA
woju Unii Europejskiej będą bowiem europejskich
nadal wyznaczać Paryż i Berlin. Wej- grup bojowych
nie będzie
ście w życie traktu lizbońskiego niewie- rozwijana.
le tutaj zmieni. Koncepcja euro-
pejskich grup bojowych nie bę-
dzie rozwijana. Zabraknie
woli i pieniędzy na tego ro-
dzaju wydatki. (MP) 
Doktor MAREK CICHOCKI


dzić bardziej samodzielną politykę. jest ekspertem Centrum Europejskiego Natolin.

ZBIGNIEW LEWICKI

Gra o prestiż
Rok 2010 zdecyduje o statusie prezydentury Baracka Obamy.

D otychczas prezydent USA uczył się, jak

być głową państwa. Teraz nie może już li-
czyć na taryfę ulgową, będzie musiał po-
kazać, zarówno w świecie, jak i w do-
mu, że jest skutecznym prezydentem.
Ze spraw zagranicznych najważniejszy
jest Afganistan, gdzie rozegrają się wyda-
rzenia przesądzające o możliwości choćby
czasowego zakończenia konfliktu, wyjścia
z tego kraju wojsk NATO i jakiejś lokalnej sta-
NAJWAŻNIEJSZY bilizacji. Jeśli to się nie uda w 2010 roku, to
JEST znaczy, że w ogóle nie jest możliwe. W kon-
AFGANISTAN,
gdzie rozegrają
flikcie na Bliskim Wschodzie czy stosunkach
się wydarzenia z Rosją nie będzie gwałtownych zmian. Nie
przesądzające przewiduje się ich także w sto-
o możliwości sunkach ze Starym Kontynentem,
choćby
czasowego
a są one nie najlepsze. Europa nie jest
zakończenia skłonna współdziałać zbrojnie ani finansowo
konfliktu. w realizacji priorytetów amerykańskiej
polityki, takich jak na przykład Afganistan. Chce
uczestniczyć w procesie decyzyjnym, ale nie za-
mierza ponosić kosztów realizacji podjętych de-
cyzji. Obama i przywódcy wielkich państw eu-
ropejskich pozostaną zatem na ścieżce delikatnej
konfrontacji.
W sprawach wewnętrznych prezydent
Obama zaangażował się w bardzo trudne
przedsięwzięcie – reformę ubezpieczeń spo-
łecznych. Rozpoczął także wielką reformę
imigracyjną. Po sukcesie lub porażce każdego
z tych projektów będzie można wnioskować,
czy jest prezydentem przejściowym, jednej ka-
dencji, czy też mężem stanu. Nie wróżę zbyt
dobrze ani planom uspokojenia sytuacji
w Afganistanie, ani realizacji wielkich reform
społecznych w polityce wewnętrznej. (MS) 
Profesor ZBIGNIEW LEWICKI jest amerykanistą,
pracownikiem Uniwersytetu Warszawskiego.

48 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


na 2010 rok 
MAREK DZIEKAN
Wojna na słowa
Na Bliskim Wschodzie umocnią się umiarkowani fundamentaliści.
O d ponad pół wieku problemem numer je-
den jest konflikt izraelsko-palestyński. Jest
on najbardziej nieprzewidywalny, bo wystarczy
jedna wypowiedź przedstawiciela Izraela lub
Palestyńczyków, żeby sytuacja uległa radykal-
nej zmianie. Obecnie na tym froncie mamy
constans, jest konflikt, który się tli i w 2010
roku nie ma szans na rozwiązanie. Nie jest to
konflikt stricte polityczny, lecz ma tło religij-
ne, co coraz częściej przy-
znają politycy. Nie

przewiduję więc
w tym rejonie
większych prze-
wrotów.
W Iraku bę-
dziemy świadka-
mi pozornego
uspokajania się sy-
tuacji, ale od czasu
do czasu będą objawy
MARCIN MAROSZEK
Kryzys
Ameryka Południowa będzie
zajęta wychodzeniem z kryzysu
ekonomicznego.
N ajważniejszym zagrożeniem dla bezpie-
czeństwa w Ameryce Południowej wciąż
będą zaostrzające się relacje między Kolumbią
a Wenezuelą. Udostępnienie kolumbijskich baz
amerykańskiej armii przez Hugo Chaveza
i innych lewicowych przywódców jest postrze-
gane jako zagrożenie dla bezpieczeństwa i po-
koju. Chavez wysyła więc wojska na granicę
z Kolumbią, a wszyscy zadają sobie pytanie,
czy jest na tyle szalony, aby naprawdę zaata-
kować.
Ważnym wydarzeniem będą wybory w kil-
ku krajach regionu, w tym w najpotężniejszym
– Brazylii, planowane na jesień 2010 roku. Koń-
czy się era de Silvy, który ugruntował pozycję
tego kraju jako regionalnego mocarstwa.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
niezadowolenia ze strony antyamerykańskiej
opozycji – zazwyczaj w formie ataków.
Iran nie pozwoli sobie odebrać prawa do pro-
wadzenia dalszych badań mających na celu zdo-
bycie broni atomowej, a Zachód na pewno bę-
dzie mu w tym przeszkadzać. Obie strony zdają
sobie sprawę, jakie mogą być konsekwencje
ostrych działań. Sądzę, że będzie to „siłowanie
się”, wzajemne pogróżki, ale pozostające wy-
łącznie w sferze słownej.
Nie spodziewałbym się gwałtownych wyda-
rzeń w Egipcie, Jordanii czy Arabii Saudyjskiej.
We wszystkich tych państwach będzie następo-
wało umacnianie się umiarkowanych fundamen-
talistów i osłabianie ugrupowań antymuzułmań-
skich. Jest to ogólny trend w świecie islamu,
w tym na całym obszarze Bliskiego Wschodu
i północnej Afryki. (MS)  Omar al-Baszir. Zaniepokoi to sąsiednie kra-
Profesor MAREK DZIEKAN
prowadzi Katedrę Bliskiego Wschodu
i Północnej Afryki na Uniwersytecie Warszawskim.

Wciąż będzie tam
trwała też dyskusja nad
sposobem wykorzystania
odkrytych niedawno złóż
ropy naftowej. Jednym z ce-
lów będą zbrojenia. Podob-
ną drogą idzie Wenezuela.
Te dwa kraje uznawane są
za liderów wyścigu zbrojeń
w tym regionie. Podobnym
potencjałem dysponuje też
Chile, które zbroi się po ci-
chu i systematycznie od po-
nad 20 lat. (MP)  matora Morgana Tsvangirai. (MP)
MARCIN MAROSZEK
jest ekspertem Fundacji „Amicus Europae”.
RAFAŁ KOWNACKI
Konflikty
Mistrzostwa świata w piłce nożnej
nie przesłonią starych problemów.
W Republice Południowej Afryki latem
2010 roku odbędą się mistrzostwa
świata w piłce nożnej. I będzie to jedna
z nielicznych okazji, żeby o całym kontynencie
mówić pozytywnie. Na czołówki gazet powró-
ci Somalia – kraj upadły, gdzie 40 procent lud-
ności cierpi głód, a swoją siedzibę mają piraci.
W 2010 roku nasilą oni ataki.
Niebezpieczna będzie też sytuacja w Suda-
nie. Przed wyborami powszechnymi swoją
dyktatorską władzę będzie próbował umocnić
je, szczególnie Czad, w którym w ramach
w misji ONZ stacjonują również polskie woj-
ska. Do wojny domowej może dojść w Afryce
Środkowej. W Republice Środkowoafrykań-
skiej szykują się wybory. Chce wystartować
w nich obalony w wyniku puczu prezydent
Ange-Félix Patass
Patassé. Nie spodoba się to jego
licznym przeciwnikom.
Pomimo zakończenia wojny do-
mowej w 2007 roku, praktycznie
cały czas utrzymuje się podział
kraju na Wybrzeżu Kości Słonio-
wej. Co roku przekładane są tam wy-
bory i utrzymują się rządy prezydenta
Laurenta Gbagbo
Gbagbo. Utrudnia to roz-
brojenie sił rebelianckich, które praw-
dopodobnie nie będą czekać bezczynnie.
Wybory mają się też odbyć w Rwandzie
i Burundi. W tym pierwszym kraju mogą uka-
zać sukces pokojowej transformacji i pojedna-
nia narodowego. W Burundi natomiast kon-
flikt wewnętrzny pomiędzy byłymi rebelianta-
mi z Sił Wyzwolenia Narodowego a prezyden-
tem Pierrem Nkurunzizą się zaognia. We-
wnętrzny konflikt będzie podsycał też prezy-
dent Zimbabwe Robert Mugabe, któremu
nie podoba się popularność premiera refor-

RAFAŁ KOWNACKI jest analitykiem
Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 49
50 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009

Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Modernizacja
po rosyjsku
Rosyjski system polityczny pozostaje wciąż w stagnacji,
bo kraj tkwi równocześnie w wielu epokach historycznych.
N
ajczęściej powtarzającym się ha-
słem w wystąpieniach prezydenta
Dmitrija Miedwiediewa jest mo-
dernizacja. Ma ona dotyczyć całego
państwa i uczynić z Rosji efektywne i silne go-
spodarczo państwo. Za najważniejszy element
przemian uznaje się zejście z tak zwanej igły su-
rowcowej oraz oparcie gospodarki rosyjskiej na
wiedzy i przeobrażenie jej w producenta wyso-
kiej technologii. W związku z tym pojawiają się
dwa pytania: na ile Rosja jest w stanie przebu-
dować dotychczasowy, surowcowy model go-
spodarki oraz czy takie zmiany są możliwe bez
otwarcia systemu politycznego?
POLITYKA ENERGETYCZNA
Wzrost gospodarczy, jaki nastąpił w okresie
rządów Władimira Putina, miał swoje źródła
przede wszystkim w zwiększeniu cen ropy naf-
towej. Inne czynniki, takie jak konkurencyjność
rosyjskiego eksportu po załamaniu się rubla
w 1998 roku czy wzrost popytu wewnętrznego
wskutek bogacenia się ludności, odegrały swoją
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Polityka
energetyczna
należy do stałych
elementów
rosyjskiej polityki
zagranicznej.
rolę, ale miały znaczenie wtórne względem sko-
ku cen surowców energetycznych. Niskie ceny
gazu i energii elektrycznej na rynku wewnętrz-
nym (dla konsumentów indywidualnych i przed-
siębiorców) są zarówno sposobem na utrzymy-
wanie spokoju społecznego, jak i dają przewagę
konkurencyjną rosyjskim firmom. Co więcej,
polityka energetyczna stała się również nieod-
łącznym elementem rosyjskiej polityki zagra-
nicznej (czego najlepszym wyrazem były ko-
mentarze mówiące, iż Kreml zastąpił głowice
nuklearne rurociągami). Asertywna polityka za-
graniczna stała się możliwa dzięki spłacie dłu-
gów wobec międzynarodowych (zachodnich)
instytucji finansowych i niezaciąganiu nowych.
Trudno więc sobie wyobrazić, aby Rosja ode-
szła w polityce gospodarczej od swojego naj-
ważniejszego zasobu – surowców naturalnych,
tym bardziej że większość wysokich technologii
przyjdzie jej kupować od państw zachodnich.
Przykładem pustych deklaracji prezydenta
Miedwiediewa o zamiarze modernizacji są pro-
wadzone przez Rosję negocjacje dotyczące
przystąpienia do Światowej Organizacji Handlu
(WTO). W ciągu ostatniego kwartału rosyjskie
władze wydały jednak wiele sprzecznych
oświadczeń, które większość eksper-
tów zinterpretowała jako poszuki-
wanie pretekstu do zaprzestania
negocjacji (między innymi zdecy-
dowano się wchodzić do WTO
wspólnie z Białorusią i Kazachsta-
nem, z którymi Rosja chce tworzyć
unię celną).
SZNURKI POCIĄGA PUTIN
Jeszcze większą przeszkodą na drodze do
modernizacji (o ile to hasło nie jest tylko ele-
mentem kampanii propagandowej) jest rosyjski
system polityczny. Po półtora roku od formalne-
go objęcia urzędu prezydenta, Dmitrij
Miedwiediew nie zdołał skupić w swoich rę-
kach żadnych realnych narzędzi sprawowania
władzy. Kontrola nad linią polityki zagranicznej,
przepływami finansowymi, gospodarką oraz
parlamentem pozostaje w rękach Władimira
Putina, sprawującego funkcję premiera. Dba on
również regularnie o „bezpośredni” kontakt ze
społeczeństwem – corocznie organizowane są
kilkugodzinne sesje „pytań do Władimira
Putina”, regularnie w mediach pojawiają się
kampanie zdjęciowe, przedstawiające Putina ja-
ko celebrytę. Coraz mniej dwuznacznie sugeru-
je on, że weźmie udział w wyborach prezyden-
ckich w roku 2012 (i w przeciwieństwie do
Miedwiediewa, nie mówi o konsultowaniu tej
decyzji z kimkolwiek).
Wybór Miedwiediewa z pewnością był po-
dyktowany dwoma czynnikami – bezwzględną
lojalnością wobec Putina (i szerzej rozumianej
elity) oraz potrzebą zapewnienia Kremlowi „li-
beralnej” twarzy dla odbiorców na Zachodzie
(jak i dostarczenia im pretekstu do zacieśniania
współpracy z rzekomo „nową”, poputinowską
Rosją). Dotychczasowa praktyka pokazuje, że
Dmitrij Miedwiediew odgrywa powierzone mu
role doskonale. Jednocześnie nie polepsza to
w najmniejszym stopniu perspektyw prawdzi-
wej modernizacji Rosji – kraju, który tkwi jed-
nocześnie w wielu epokach historycznych. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 51
 A Z J A
JACEK POTOCKI
Samodzielny
sojusznik
Kraj Kwitnącej Wiśni nie jest już
głównym partnerem Ameryki w Azji.
A
zjatyccy specjaliści od spraw bez-
pieczeństwa oniemieli, kiedy tuż po
zaprzysiężeniu nowego rządu Japo-
nii kierowanego przez Yukio
Hatoyamę z Partii Demokratycznej minister
spraw zagranicznych Katsuya Okada powołał
piętnastoosobowy zespół w celu ustalenia, czy
poprzednie rządy Partii Liberalno-Demokra-
tycznej nie zawarły tajnych układów ze Stanami
Zjednoczonymi. Zespół, który badał 3200 te-
czek w tajnej kancelarii ministerstwa oraz
400 teczek w ambasadzie Japonii w Waszyngto-
nie, szukał przede wszystkim dokumentu, który
zezwalałby na wpływanie do japońskich portów
amerykańskim okrętom z bronią jądrową. Szu-
kano również dokumentów zezwalających na
wykorzystanie przez Amerykanów baz w Japo-
nii w ewentualnym konflikcie na Półwyspie Ko-
reańskim, a także porozumień dopuszczających
w nadzwyczajnych przypadkach możliwość
wpływania okrętów z bronią nuklearną do por-
tów na Okinawie. Zapowiadany na koniec listo-
pada raport w tej sprawie jeszcze się nie ukazał,
ale wszyscy czuli, że w stosunkach japońsko-
-amerykańskich pojawiła się nowa jakość.
POLITYCZNY KARZEŁ
Dotychczasowe stosunki dwóch najpotęż-
niejszych gospodarek świata opierały się na
zawartym w 1960 roku „Układzie o wzajem-
nej współpracy i bezpieczeństwie”, który
ugruntował datującą się od zakończenia II woj-
ny światowej obecność na wyspach baz ame-
rykańskich i przewidywał prowadzenie skoor-
dynowanej polityki zagranicznej. Stany Zjed-
noczone stały się gwarantem bezpieczeństwa
Japonii. Pacyfistyczna konstytucja z 1949 ro-
ku zakazywała Japonii prowadzenia wojen
i posiadania armii, zezwalając jedynie na ist-
nienie sił samoobrony, wyposażonych wyłącz-
nie w broń defensywną.
Kolejni premierzy japońscy uzgadniali swoje
posunięcia z rządem USA, a bezpieczeństwo
Japonii było monitorowane i gwarantowane
przez 47 tysięcy żołnierzy amerykańskich, sko-
szarowanych głównie w bazach na Okinawie
i w Yokosuka. O Japonii, której budżet wojsko-
wy w liczbach względnych był niewielki, mó-
52 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
wiło się, że jest gospodarczym słoniem i poli-
tycznym karłem.
Wybierając Yukio Hatoyamę i Partię Demo-
kratyczną w sierpniu 2009 roku, Japończycy
kierowali się przede wszystkim chęcią zmian
w polityce wewnętrznej. Hatoyama w czasie
kampanii wyborczej deklarował jednak, że
obejmą one również politykę zagraniczną. Ak-
centował konieczność zachowania sojuszu
z Ameryką, ale przy zmniejszonej zależności
od USA i bliższych kontaktach z Azją.
Jako pierwsza do rozwiązania pojawiła się
sprawa bazy Futenma na Okinawie. Układ
z 2006 roku przewidywał jej zamknięcie i prze-
prowadzkę stacjonujących tam marines do no-
wej, położonej w niezamieszkałej części wyspy,
a następnie przeniesienie 7 tysięcy z nich
w 2014 roku na Guam. Nowy rząd Japonii do-
maga się usunięcia bazy z Okinawy, a nawet
wyprowadzenia wszystkich baz USA z Japonii.
Kiedy Barack Obama udawał się do Japonii,
przywitały go protesty przeciwko bazom ame-
rykańskim. Były one jednak niewielkie: w To-
kio uczestniczyło w nich sto osób, a na Okina-
wie ponad 20 tysięcy. Premier Hatoyama ze
sprawy baz uczynił jednak temat numer jeden
rozmów. Jak na razie, bez pomyślnego finału.
Zastanawiając się nad rozwojem pozycji JAPOŃCZYCY
międzynarodowej Japonii, należy wziąć pod obawiają się,
że pewnego dnia
uwagę przede wszystkim trzy aspekty jej po- USA może porzucić
lityki: stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, Japonię jako
stosunki z Chinami i stosunki z jej azjatycki- sojusznika
mi sąsiadami. na rzecz Chin.
Jeśli chodzi o relacje amerykańsko-japoń-
skie, to wypada pamiętać, że obecni przywódcy do japońskich portów. Czy w dobie kryzysu
obu państw nie mają specjalnego doświadcze- ekonomicznego Japonia będzie jednak w stanie
nia w polityce międzynarodowej, ale też dostali powiedzieć Ameryce, która jest głównym ryn-
od swych wyborców mocny mandat do prze- kiem zbytu jej towarów, głośne „nie”?
prowadzenia zmian. Premier Hatoyama, mówiąc o konieczno-
ści prowadzenia bardziej samodzielnej poli-
TRAMPOLINA W AZJI tyki przez Japonię, ma na myśli większą nie-
Przez prawie cały okres po II wojnie świato- zależność od USA. Obama także sygnalizuje
wej, a zwłaszcza od 1955 roku, czyli w czasie zmiany, informując swego japońskiego part-
wszystkich rządów LDP, sojusz z Japonią był nera, że USA wprawdzie „umacnia swe soju-
dla USA trampoliną do budowania silnej pozy- sze”, ale i „buduje nowe partnerstwa”. Co
cji w Azji. Nowy rząd zapowiedział raz na za- prawda osłabia on wydźwięk swej wypowie-
wsze koniec akceptacji dla amerykańskich po- dzi stwierdzeniem, że „sojusz amerykańsko-
cisków nuklearnych na okrętach wpływających japoński jest fundamentem bezpieczeństwa
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. US NAVY (2) NOWY RZĄD JAPONII domaga się usunięcia bazy z Okinawy, a nawet w ogóle wypro-
wadzenia wszystkich baz USA z tego kraju.
W Japonii pojawiają się poważne
obawy, że pewnego dnia USA może po-
rzucić Japonię jako sojusznika na rzecz
Chin. Między obu azjatyckimi giganta-
mi istnieją co prawda bliskie kontakty,
jednakże uważa się, że stosunki między
nimi nie są ani dobre, ani złe, jako że
wielką rolę nadal odgrywa historia. Mi-
mo pewnej wstrzemięźliwości po obu
stronach Chiny są dla Japonii najważ-
niejszym partnerem po Ameryce. W Ja-
ponii często podnosi się czynnik „za-
grożenia chińskiego”. USA wprawdzie
nie są zainteresowane zbytnim pogłę-
bianiem się stosunków między Chinami
a Japonią, ale w ich interesie nie leży
też konflikt między tymi krajami.
TRUDNA NIEZALEŻNOŚĆ
Również dystansowanie się amery-
kańsko-japońskie jest wzajemne: ame-
rykańscy eksperci od spraw Azji
Wschodniej zauważają, że rząd
Hatoyamy powoli odsuwa się od Wa-
szyngtonu poprzez akcentowanie bliż-
szej współpracy jego kraju z państwa-
mi Azji, w ramach tak zwanej Wspól-
noty Azji Wschodniej. A ona ma być
po to, by Japonia jej przewodziła, a jed-
nocześnie… miała oko na Chiny. Czy
to jest jednak obecnie możliwe bez
i dobrobytu nie tylko naszych dwóch krajów, rozliczenia się z przeszłością, bez prze-
lecz także regionu Azji-Pacyfiku”, ale sygnał prosin za wojnę, agresję i zbrodnie do-
jest jasny: już nie Japonia jest najważniej- konane przez Japończyków na naro-
szym dla Ameryki partnerem w Azji. Zasad- dach Azji? Bez tego, zwłaszcza dla
niczy w tych rozważaniach jest aspekt chiń- Chin i Korei, Japonia jest ciągle nie-
ski. Powszechnie uważa się, że wkrótce (mo- bezpiecznym oraz potencjalnie agre-
że nawet w 2010 roku) Chiny zajmą miejsce sywnym sąsiadem i dopóki nie pozbę-
Japonii jako druga gospodarka świata. Z ko- dzie się obciążeń historycznych w sto-
lei w USA uważa się stosunki z Chinami za sunkach z azjatyckimi sąsiadami, do-
najważniejszy element amerykańskiej polity- póty będzie postrzegana tylko jako so-
ki zagranicznej w XXI wieku. W niektórych jusznik Ameryki, a nie samodzielny
kręgach decyzyjnych mówi się nawet o G2, element gry międzynarodowej w Azji.
czyli o współrządzeniu światem z Chinami, Czy rządowi Yukio Hatoyamy
według stref wpływów. uda się wybić na deklarowaną nieza-
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
leżność? Będzie to niełatwe z trzech
powodów.
Po pierwsze, rząd ten stawia pierw-
sze kroki w rządzeniu państwem po
przeszło 50 latach monopolu na władzę
Partii Liberalno-Demokratycznej. Nie
ma więc doświadczenia. Rządy LDP
współdziałały ściśle z lokalnymi wybor-
cami metodami quasi-korupcjogenny-
mi: poprzez roboty publiczne i wątpliwe
inwestycje, takie jak stadiony, drogi, mo-
sty, i po prostu „betonowali” Japonię,
gwarantując ogromne dochody „zaprzy-
jaźnionym” firmom budowlanym, które
odwdzięczały się, nie żałując grosza na
kampanie wyborcze. Obecny rząd napo-
tyka wrogość, a nawet bojkot ze strony
biurokracji, zapewniającej ciągłość
funkcjonowania państwa. Może o tym
świadczyć fakt, że nowo mianowani mi-
nistrowie nie otrzymali informacji o sta-
nie kierowanych przez siebie resortów
od biurokratów i na początku urzędowa-
nia błądzili jak we mgle.
Po drugie, Stany Zjednoczone nie
do końca będą zainteresowane prze-
kształceniem się sojusznika w samo-
dzielnego konkurenta. Polityczne i mi-
litarne zaangażowanie USA w Japonii
jest nie tylko odskocznią od aktywno-
ści Waszyngtonu w Azji, lecz także
służy monitorowaniu państwa, które
dokonało agresji na terytorium USA
i prowadziło barbarzyńskie działania
wojenne w Azji. Zwłaszcza że odzy-
wają się w Japonii głosy domagające
się posiadania broni atomowej.
Po trzecie, żadne z państw azjatyc-
kich, które w przeszłości stało się ofia-
rą agresji ze strony Japonii, nie jest za-
interesowane uzyskaniem przez nią
pełnej samodzielności. I mimo werbal-
nej krytyki aliansu japońsko-amery-
kańskiego, wszyscy czują się pewniej,
gdy ten układ istnieje. 
53
 rnd}mlGzlŒwr¸hjrdurg}hqldrud}rzhjr
ËÓÊÓrnxqdmvhughf}qlhmv}h¸|f}hqld
zv}|vwnlhjrfrqdmohsv}hvn dgdmŒzv}|vwnlp
Tr qlhu}rprud}udfrzqlnrp|zloq|prmvnd
ódu}Œglsudfrzqlf|



çduv}dzdón˜flhåÝ
Ý

oÝudnrzvndÊÊÓðÊÊÍâÓÓñÒÐÊduv}dzdârodqgÝ
hoÝõăÍÑËËöÎÐÐËËÓËâd{ÝõăÍÑËËöÎÐÐËËÓÌâ
hdgvs}oĀs}oÝhdgvÝqhw




ð
   ÌÊ
54 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 grudnia 2009
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Katastroficzne wizje
Biblijny potop to przejściowe podtopienie w porównaniu
z katastrofą, która nas czeka, jeśli nie położymy kresu
niszczycielskiej działalności człowieka.
W
izja jest dopraw-
dy apokaliptycz-
na. W wyniku
ocieplenia at-
mosfery topnieją
przedpotopowe lody i podnosi się po-
ziom wód. Znaczna część lądów zosta-
je zalana, pod wodą znikają właściwie
wszystkie niewielkie wyspy i wiele
krain przybrzeżnych.
Biblijny potop to przejściowe podto-
pienie w porównaniu z katastrofą, która
nas czeka, jeśli nie położymy kresu
niszczycielskiej działalności człowieka.
Według opinii części świata nauki, to
właśnie człowiek jest zabójcą kli-
matycznej równowagi, będą-
cej podstawą naszego bez-
pieczeństwa. Niszczy ją,
wywołując tak zwany efekt
cieplarniany, czyli nasyca-
jąc powietrze przede
wszystkim dwutlenkiem
węgla, który w efekcie
skomplikowanych zjawisk
fizycznych powoduje
wzrost temperatury ziem-
skiej atmosfery. Ratunek
przyniesie ograniczenie
wyziewów, co można
osiągnąć różnymi sposo-
bami. Bardzo kosztownymi.
Zwolennicy tej teorii mówią
jednak, że istnienie ludzko-
ści warte jest każdej ceny.
Część uczonych jest zda-
nia, że człowiek wobec sił
przyrody jest niczym. I żeby
nie wiem jak się starał, nie ma
żadnego wpływu na ziemską at-
mosferę. Wzrost albo spadek tem-
F E L I E T O N
peratury ma charakter cykliczny, dłu-
gofalowy i całkowicie autonomiczny
wobec cywilizacji.
Szkoła pierwsza, dziś powszechnie
obowiązująca, usiłuje wywrzeć wpływ
na politykę globalną. To ona jest kłą-
czem, z którego wyrosły sławny proto-
kół z Kioto i seria konferencji klima-
tycznych ONZ. Niewykluczone, że jest
to idea najsilniej oddziałująca na świa-
tową politykę.
Szkoła druga oskarża pierwszą o wy-
ciąganie niewłaściwych
ANDRZEJ
JONAS
wniosków i świadome bądź nieświadome ulega-
nie lobby ekologicznemu. Ono zaś nie kieruje
się interesem ludzkości, lecz własnym oraz sto-
jących za nim kół gospodarczych.
Szkoła pierwsza wzywa do modernizacji go-
spodarki. Ma to polegać na oszczędzaniu ener-
gii, rozwoju pozyskiwania energii tak zwanej
odnawialnej (wodna, słoneczna, wiatrowa),
wychwytywaniu z atmosfery dwutlenku węgla
i ograniczeniu wyrębu lasów, przede wszyst-
kim w Ameryce Południowej i Afryce. Nie sły-
szałem o tym, aby którykolwiek reprezentant
szkoły drugiej uznał jakiekolwiek
z tych działań za
szkodliwe dla czło-
wieka lub naszego
naturalnego środowiska.
Każdy z tych kroków wyda-
je się właściwy, pożyteczny
i znajduje powszechną aprobatę.
W myśl rozumowania szkoły pierwszej,
jest niezbędny i powinien być wykonany
jak najszybciej. Dla szkoły drugiej są to
kroki korzystne i pożądane. Różnice mię-
dzy tymi dwoma programami można do-
strzec w tempie ich realizacji i w gotowo-
ści do poniesienia kosztów.
Jeśli będzie obowiązywać doktryna nu-
mer jeden, a rację ma szkoła druga, to gro-
zi nam zbyt szybki i zbyt wielki wysiłek
gospodarczy. Jego efektem będzie oszczęd-
ne gospodarowanie surowcami energetycz-
nymi i znaczny rozwój technologii. Jeśli
zwyciężyłaby doktryna druga, ale rację
miałaby szkoła pierwsza, moglibyśmy nie
zdążyć przed katastrofą. Z niczym – ani
z oszczędnościami, ani z technologiami.
Nawet jeśli to nieprawda, co głosi szkoła
pierwsza, to warto realizować wnioski wy-
nikające z jej teorii. W każdym wypadku
to się nam opłaca. 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 55
 B E Z G R A N I C

56 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


Podwyżka
żołdu
AFGANISTAN. Ekwiwalent
240 dolarów w miejscowej walu-
cie to żołd, jaki od 1 grudnia do-
staje szeregowy armii afgańskiej
służący w prowincjach, gdzie jest
wysoki poziom zagrożenia ataka-
mi talibów. Generał porucznik
William B. Caldwell IV, szef
Combined Security Transition
Command Afghanistan, jako
przykład takich prowincji wymie-
nił między innymi Ghazni i Hel-
mand. Rekruci z Heratu i Kabulu
mogą liczyć na równowartość
210 dolarów, z Parwan zaś na
165. Dotychczas wszyscy dosta-
wali po 120 dolarów.
Pierwszy lot
FOT. MO HISZPANII
HISZPANIA. 11 grudnia z lotni-
ska w Sewilli po raz pierwszy
wzbił się w powietrze wojskowy
samolot transportowy Airbus
A400M i po około czterech go-
dzinach lotu powrócił na nie. Ob-
lot nastąpił z niemal półtorarocz-
nym opóźnieniem w stosunku do
pierwotnych planów. A400M jest
symbolem europejskiej współpra-
cy przemysłowo-obronnej. W pro-
gramie uczestniczy siedem
państw NATO: Belgia, Francja,
Hiszpania, Luksemburg, Niemcy,
Turcja i Wielka Brytania, które
zamierzają nabyć 180 egzempla-
rzy A400M. Cztery samoloty za-
mówiła też Malezja. (TED)  skiej wyspy Okinawa na Guam. Po
Dłużej niż w Iraku
AFGANISTAN. Szef Dowódz-
twa Centralnego USA generał
David Petraeus w czasie prze-
słuchania 9 grudnia przed Ko-
misją Spraw Zagranicznych Se-
natu w sprawie wojny w Afga-
nistanie stwierdził, że na poko-
nanie talibów potrzeba więcej
czasu, niż wymagało tego po-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Po ogłoszeniu podwyżki
w pierwszym tygodniu zgłosiła się
rekordowa liczba – 2659 ochotni-
ków. W grudniu planowany jest
zaciąg 5253. W listopadzie chcia-
Seria wybuchów
W Bagdadzie doszło do kolejnych aktów terroru.
IRAK. W listopadzie było naj-
mniej ofiar od początku amery-
kańskiej interwencji w marcu
2003 roku, ale tendencja spadko-
wa się nie utrzyma. 8 grudnia
w Bagdadzie w wyniku eksplozji
pięciu samochodów wyładowa-
nych materiałami wybuchowymi
zginęło, zależnie od źródeł, od
112 do ponad 127 osób, a ran-
nych zostało prawie 450.
Do aktów terroru doszło na kil-
ka godzin przed ogłoszeniem
przez rząd przyszłorocznych wy-
borów parlamentarnych. Premier
Sprzeciw
USA. Gubernator wyspy Guam
Felix Camacho poinformował
9 grudnia, że sprzeciwi się przenie-
sieniu bazy lotnictwa Korpusu Pie-
choty Morskiej Futenma z japoń-
konanie irackich rebeliantów:
„Osiągnięcie postępu w Afgani-
stanie będzie trudne i prawdo-
podobnie wolniejsze niż w Ira-
ku, chociaż trudne nie oznacza
beznadziejne”.
Ocena generała nie jest tak
optymistyczna jak administracji
prezydenta Baracka Obamy.
FOT. US DOD
no przyjąć 5442, a chętnych było
tylko 4303. Generał Caldwell po-
dał, że talibowie płacą swym lu-
dziom więcej niż armia, 250–350
dolarów miesięcznie. (WR)  wiedzialnego za ten projekt Jurija
Iraku Nuri al-Maliki oświadczył,
że zamachowcy mieli wsparcie
z zagranicy, ale nie wskazał kon-
kretnego planu. Jedną z konse-
kwencji tej sytuacji było zdymi-
sjonowanie generała porucznika
Abbuda Kanbara Haszema
Khajuna, szefa bezpieczeństwa
Bagdadu. Premier wyznaczył na
jego stanowisko generała po-
rucznika Ahmeda Haszima
Awoudeha, dotąd zastępcę do-
wódcy armii irackiej. Abbud
Kanbar przejął stanowisko swe-
go następcy. (W)  przez III Rzeszę, w Kozielsku
spotkaniu z japońskim ministrem
obrony Toshimi Kitazawą stwier-
dził, że jego wyspa nie jest w stanie
pomieścić kolejnych instalacji woj-
skowych. Kitazawa zwrócił zaś
uwagę, że nie ma jeszcze decyzji
o przeniesieniu bazy Futenma lub
innych z Japonii na Guam. (T) 
Według jej przedstawicieli, sytu-
acja w Afganistanie poprawi się
w ciągu najbliższych 18 miesięcy,
i od lipca 2011 roku rozpocznie
się wycofywanie wojsk. Wątpli-
wości co do tych zapowiedzi wy-
rażali senatorowie, niekryjący
niepokoju tym, co dzieje się w Pa-
kistanie. Według Petraeusa
z oceną rozwoju sytuacji w Afga-
nistanie trzeba wstrzymać się do
grudnia przyszłego roku. (WR) 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
Znowu fiasko
ROSJA. Ministerstwo obrony
poinformowało, że nie powiodła
się kolejna próba najnowszej rosyj-
skiej strategicznej rakiety bali-
stycznej R30 3M30 Buława.
W wystrzelonym 9 grudnia z ato-
mowego okrętu podwodnego
„Dmitrij Donskoj” pocisku pierw-
sze dwa stopnie zadziałały normal-
nie, trzeci natomiast zawiódł. Poja-
wiły się problemy z pracą silnika
i włączono samolikwidator. Konse-
kwencją poprzedniego nieudane-
go testu z 15 lipca 2009 roku była
rezygnacja ze stanowiska odpo-
Sołomonowa. Według oficjalnych
informacji, w latach 2003–2008
nie powiodła się połowa z dziesię-
ciu prób. Z kolei rosyjski ekspert
wojskowy Paweł Felgenhauer
utrzymuje, że do tej pory udał się
tylko jeden test Buławy.
Miasto chwały
ROSJA. Prezydent Dmitrij
Miedwiediew nadał Archangiel-
skowi, Kozielskowi i Pskowowi ty-
tuł Miasta Chwały Żołnierskiej.
Przyznano go już 19 rosyjskim
miejscowościom, których obroń-
cy w czasie wojny 1941–1945
wykazali męstwo i heroizm. Za-
nim ZSRR został zaatakowany
w latach 1939–1940 istniał
obóz jeniecki dla polskich ofice-
rów, których później zamordowa-
no w Katyniu.
Stalowy mur
EGIPT. Wzdłuż granicy ze Strefą
Gazy Egipcjanie budują podziem-
ny stalowy mur, zaprojektowany
przez amerykańskich saperów.
Ma on uniemożliwić Palestyńczy-
kom budowę tuneli, którymi prze-
mycają do Strefy Gazy między in-
nymi broń. Bariera, wykonana
z supermocnej stali, której nie bę-
dzie można przeciąć lub stopić,
bomboszczelna, ma mieć 10–11
kilometrów długości. Jej funda-
menty znajdą się 18–20 metrów
pod ziemią. Mur ma być gotowy
w ciągu 18 miesięcy. (WW) 
57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Bezpieczeństwo kulturowe
T
ak zwane security stu-
dies, czyli studia o bez-
pieczeństwie, wyodręb-
niają od początku lat
dziewięćdziesiątych róż-
ne kategorie bezpieczeństwa. Obok
militarnego jest tam mowa o bezpie-
czeństwie ekonomicznym, energetycz-
nym, demokratycznym, ekologicznym,
ostatnio klimatycznym, a także o bez-
pieczeństwie kulturowym. I właśnie
myśl o tym ostatnim dała o sobie znać
kilka tygodni temu w Szwajcarii,
w związku z referendum na temat
możliwości budowania w tym kraju
dalszych minaretów. Szwajcarzy
znaczną większością sprzeciwili się
budowie kolejnych na ich ziemi.
No i zaczęło się. Postępowe media
oraz intelektualiści z różnych krajów
Europy i USA nie ukrywali swego
oburzenia. Padły słowa o braku tole-
rancji, populizmie i ksenofobii, o lę-
kach wzbudzanych przez prawicę,
a nawet oskarżenia pod adresem femi-
nistek, które tym razem przyłączyły
się do szwajcarskiej prawicy i apelo-
wały o głosowanie przeciw. Niektórzy
zaczęli się oglądać na Strasburg. Mo-
że Europejski Trybunał Praw Człowie-
ka nakaże rządowi w Bernie zignoro-
wać wolę społeczeństwa? Okazało się,
że można dbać o bezpieczeństwo ener-
getyczne, zwłaszcza klimatyczne, ale
broń Boże nie można o kulturowe. Te-
go Szwajcarom i wszystkim innym ro-
bić nie wolno. Sprzeciwiać się znako-
wi krzyża w Europie można, a nawet
trzeba. Sprzeciwianie się minaretom
– czysty populizm. Ciekawe, że bar-
dzo często ci sami ludzie i te same
media narzekają na defi-
cyt demokracji.
Kiedy jednak
58 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
Powiększenie
Można dbać o bezpieczeństwo energetyczne,
klimatyczne, ale broń Boże nie o kulturowe.
społeczeństwo da wyraz swemu prze-
konaniu w najbardziej demokratyczny
sposób, to znaczy w referendum, to
już populizm.
Sprawa jest poważna i dotyczy bez-
pieczeństwa cywilizacyjnego. Chodzi
o naszą cywilizacyjną tożsamość,
a sednem tożsamości, proszę poczytać
Toynbeego i Huntingtona, jest religia
lub równoważny jej system filozoficz-
no-aksjologiczny (na przykład konfu-
cjonizm). Ludzie mają prawo do
ochrony swojej tożsamości. W przy-
padku mniejszości narodowych czy re-
ligijnych ich tożsamość podlega ochro-
nie przez traktaty międzynarodowe.
Okazuje się, że większość, w danym
wypadku katolicka, nie miałaby prawa
do ochrony swojej tożsamości. Waż-
nym wyznacznikiem tej tożsamości
jest budowana przez stulecia prze-
strzeń kulturowa z jej symbolami, bu-
dowlami, wyobrażeniami, postaciami
świętych czy bohaterów, których nie
należy znieważać, aby nie obrażać czy-
ichś uczuć narodowych lub religijnych.
Przybysze z zewnątrz, którym udziela-
my gościny, powinni to rozumieć. My
nie każemy im przechodzić na katoli-
cyzm, nie próbujemy też zmieniać
przestrzeni kulturowej na obszarze od
Maroka do Arabii Saudyjskiej. W tej
ostatniej nie ma zresztą miejsca na bu-
dowę kościołów, a za noszenie krzyży-
ka na szyi trafia się do więzienia. To
najczęściej za saudyjskie pieniądze bu-
SZWAJCARSKIE GŁOSOWANIE
duje się okazałe meczety w Europie.
W Polsce śpiewamy w czasie
patriotycznych uroczystości „Nie damy ziemi,
skąd nasz ród…”. Ta ziemia, z jej kościołami,
dworami, parkami, zabudową miast, pomnika-
mi, obyczajami czy przydrożnymi kapliczkami
jest naszą przestrzenią cywilizacyjną, w której
ramach czujemy się bezpieczni, gdzie jesteśmy
u siebie. Do tego mamy prawo.
Szwajcarskie głosowanie to nie wyraz kse-
nofobii czy nietolerancji. Notabene nieco po-
nad 20 procent ludności tego kraju to przyby-
sze z różnych, nierzadko odległych, regionów
świata dotkniętych wojnami lub innymi nie-
szczęściami. Tu nie chodziło o lęk przed is-
lamskim terroryzmem, tylko o prawo do tego,
aby „Szwajcaria była Szwajcarią”. To właśnie
taka Szwajcaria jest cywilizacyjną wartością.
Podobnie jak cały Zachód, którego cywiliza-
cyjna tożsamość jest wartością. Należy ją
chronić także dla reszty świata, która jest be-
neficjentem osiągnięć naszej cywilizacji. Dla
bezpieczeństwa Zachodu nie wystarczy
NATO. Trzeba mieć odwagę bronić go rów-
nież w sferze wartości. Czasem przed naszymi
własnymi prawnikami i mediami pozbawio-
nymi wyobraźni i kulturowej wrażliwości. 
TO NIE WYRAZ KSENOFOBII
CZY NIETOLERANCJI
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY ANNA
DĄBROWSKA
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

Sen jednej
FOT. IKC
nocy
„Wdzięcznie suną pary za parami, a piękne panie
z gracją przeginają gibkie swe ciała”, tak w 1925
roku 36 Pułk Piechoty bawił się w sylwestra.

W
1922 roku „Kurier Warszaw-
ski” donosił: „Niespodzianki,
tańce, życzenia, okrzyki, wi-
waty, serpentyny, confetti,
amulety, westchnienia, uściski rąk, buzi z du-
beltówki, kochajmy się. Dobrze choć raz w ro-
ku w sylwestra zapomnieć o tyfusie, futury-
zmie, repatriacji, bolszewizmie, drożyźnie, pa-
skarstwie i podatkach”.
Przygotowania do wyjątkowej nocy zaczy-
nano dużo wcześniej – od nauki: „Bez wzglę-
du na zdolności najłatwiejszą metodą wyucza
najmodniejszych tańców Kegler na Kruczej”.
Potem przychodził czas na strój: „Pończochy
jedwabne w wielkim wyborze i wszystkich
kolorach poleca Grabińska i s-ka”, „Dom
mody Vogler poleca suknie wizytowe, wie-
czorowe i balowe od najwykwintniejszych do
najtańszych”. Warto też było wiedzieć, co jest
modne w tym sezonie. Dlatego „Ilustrowany
Kurier Codzienny” z 1938 roku informował
panie: „Na karnawał w tym roku królują lek-
kie tkaniny plisowane, kokardy i wielki róże,
krynolina nadal utrzymuje się na fali powo-
dzenia”. Do ostatniej chwili można było za-
dbać o fryzurę – w 1921 roku zakłady fryzjer-
skie były otwarte do jedenastej wieczorem.
Tak postanowił Urząd Starszych Zgromadze-
nia Fryzjerów–Perukarzy za zgodą Minister-
stwa Pracy i Opieki Społecznej. Cztery lata
później to samo ministerstwo zezwoliło na
pracę tylko do dziewiątej, natomiast w 1936
roku bez niczyjej zgody fryzjerzy obsługiwali
klientów prawie do północy.
Myślano też o dojeździe na zabawę – pod ko-
niec 1921 roku uruchomiono w Warszawie na
próbę linię numer 10 z placu Zbawiciela do Te-
atralnego. Wagony kursowały co sześć minut
do szóstej rano, a bilet kosztował 100 marek.

POLSKA ZBROJNA NR 51–52 |20 GRUDNIA 2009 59

 P R Z E G L Ą D P R A S Y
Bawiono się wszędzie – w Towarzystwie Cy-
klistów, Polskim Klubie Artystycznym, w Cyr-
ku, gdzie przygrywał kwintet „Białych Murzy-
nów”, w salonach Resursy Obywatelskiej na
balu Związku Inwalidów Wojennych. Tam tań-
ce prowadził baletmistrz profesor Antoni
Sobiszewski. Nowy Rok witano też na dancin-
gach. Jak informował „Kurier Poranny”, „na
największych z nich po północy nie było nie
tylko stolika – zadawalano się miejscem
w przejściu – ale też wieszaków w szatni”. Gości
zapraszały lokale i restauracje – Hotel Pollera
w Krakowie kusił nowoczesnymi tańcami, re-
stauracja Hawełka – doskonałym jazzem, a re-
stauracja „Stary Teatr” ogłaszała się skromnie:
„U nas rendez-vous wytwornego towarzystwa”.
Można było też spędzić tę noc w teatrze lub
kinie, które szykowały specjalny repertuar.
W Krakowie w 1930 roku w kinie Promień wy-
świetlano „Miłosny Szept – nocny poemat mi-
łosny na tle upojnej muzyki węgierskiej”, Teatr
Miejski przygotował wieczór komedii pod prze-
wrotnym tytułem „Dlaczego teraz tragedia?”,
a w warszawskim kinie Palladium puszczano
film „Moi rodzice rozwodzą się – obraz
z Junoszą Stempowskim, który porywa, wzru-
sza i bawi”.

MAJOROWA TELIMENA
Wojskowi spotykali się swoim gronie. Trady-
cyjny sylwester odbywał się w Oficerskim Ka-
synie Garnizonowym przy alei Szucha. W 1925
roku, jak podawała „Polska Zbrojna”, przy 50
stolikach w siedmiu salach zasiadło 800 osób.
Przed północą goście obejrzeli scenę koncertu
Jankiela z „Pana Tadeusza”. Odegrali ją człon-
kowie komisji zabawy ucharakteryzowani we-
dług plansz Michała Andriollego. Jankielem
był major Jackowski, sędzią Soplicą pułkow-
nik Kubisztal, jego córka Irena – Zosią, a ma-
BAWIONO SIĘ WSZĘDZIE – w Towarzystwie Cy-
jorowa Jackowska – Telimeną. Po recytacji ru- klistów, Polskim Klubie Artystycznym, w Cyrku,
szył korowód poloneza w kostiumach. „Prze- gdzie przygrywał kwintet „Białych Murzynów”,
śliczny był moment, gdy pod łukiem szabel w salonach Resursy Obywatelskiej na balu
FOT. IKC

Związku Inwalidów Wojennych.

i karabel i przy ich szczęku w takt muzyki defi-
lowały parami panie w stylowych perukach
i strojach”, opisywały dzienniki. O północy
wypito lampkę wina krajowego i do białego
rana tańczono przy muzyce dwóch orkiestr
wojskowych.
Podoficerowie spędzali tę noc w swoim ka-
synie przy ulicy Królewskiej, gdzie czekały na
nich kosze szczęścia, loteria i nagrody za naj-
piękniejszy kostium. Dla szeregowych zorgani-
zowano w 1930 roku zabawę w Domu Żołnie-
rza na Pradze z bezpłatnymi niespodziankami.
„Komendant garnizonu miasta Warszawy, ma-
jąc na względzie, że zabawa jest dla szerego-
wych niezawodowych zasługujących na wyróż-
nienie, zwrócił się do dowódców z prośbą
o uwzględnienie takich żołnierzy przy wyda-
waniu pozwoleń na zabawę”, informowała
„Polska Zbrojna”.
W 1925 roku na Żoliborzu stowarzyszenie
spółdzielcze oficerów urządziło sylwestra z tań-
Tradycyjny żołnierski sylwester odbywał się w Oficerskim Kasynie
cami, w tym z kotylionem, wśród ser-
pentyn i baloników. Panów obowiązy-
wał strój ciemny, panie – kostiumy.
Niestety, zabawę popsuła silna, huraga-
nowa nocna wichura, która zerwała
z domu połać blaszanego dachu.
Niezależnie jak CENNE SKÓRKI
huczny był sylwe- Bywały jednak sylwestry, w których
ster, wojskowi pogoda zachęcała do spacerów.
musieli zjawić
się 1 stycznia W 1936 roku zrobiło się tak ciepło, że
rano na zamku, zakwitły niektóre drzewa w Ogrodzie
aby złożyć życze- Saskim, a ruch uliczny całą noc był
nia prezydentowi ożywiony. „Gdyby ktoś w noc sylwe-
Rzeczypospolitej.
strową zdobył się na żywą i dowcipną
inicjatywę zorganizowania zabaw
ulicznych, miałyby one niewątpliwie
wielkie powodzenie”, prorokował je-
den z dziennikarzy.
Za to dwa lata później zawitała praw-
dziwa zima i na Kasprowym Wierchu
spadło 71 centymetrów śniegu. Pozwo-
liło to na zorganizowanie narciarskiego
sylwestra. „Ilustrowany Kurier Co-
dzienny” donosił: „To była regionalna
wieczornica ze śpiewami, muzyką
i tańcami góralskimi, przeplatana gad-
kami ludu góralskiego, a zakończona
zjazdem narciarzy z pochodniami do
Hali Gąsiennicowej”.
W tym samym roku uruchomiono
na sylwestra hotel turystyczny Tatrzań-
skiego Towarzystwa Narciarskiego na
Kalatówkach. Zakopane było zresztą
popularnym miejscem witania Nowego
Roku. „Setki rozdzwonionych sanek,
dziesiątki syren automobilowych i ty-
siące osób przepływających w rozmai-

60 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009


W 1922 ro ową, wzbra-
ustawę se żywania alkoho-
c ą sp o
niają
lu naw et w no
wą, jako
dzień świą
Garnizonowym przy alei Szucha.
te strony, kuligi z góralską muzyką, banderie
z lampionami na czele, wreszcie grupki swoj-
skiej produkcji artystów poprzebieranych na po-
stacie z jasełek – oto oblicze rozbawionego Za-
kopanego”, opisywał „Kurier Warszawski”.
Ci, których nie było stać na huczne bale, ba-
wili się we własnych domach przy „najlepszych
i najtrwalszych beztubowych gramofonach
Odeon”. Do gospodarzy szykujących poncz na
wieczór apelowano o niewyrzucanie skórek od
pomarańczy. Jak wyliczała prasa, rocznie pol-
ski przemysł przetwórczy wydaje 100 tysięcy
złotych na sprowadzanie skórek z zagranicy. Te
pieniądze można przeznaczyć na inne cele.
Dlatego Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich
w Warszawie rozpoczęło akcję zbierania skórek
od cytrusów. Pokrajane w ćwiartki – świeże lub
suszone – można było zanosić do 200 punktów
zbiórkowych.
H O R Y Z O N T Y
Nie wszyscy mieli jednak udanego sylwestra.
Na przykład Maria Prokopowa, właścicielka
domu schadzek, którą znaleziono 1 stycznia
1922 roku martwą. Z przybytku skradziono
sześć palt damskich, kilka sukien i materiałów
łokciowych. Nie tknięto natomiast kilkuset ty-
sięcy marek, które zabita miała przy sobie.
Kiepsko bawił się też kapral żandarmerii
wojskowej w Piotrkowie, podczas patrolu na-
padnięty przez dwóch osobników z kijami.
Chcieli go obić za zatrzymanie brata jednego
z nich, który nie oddał żandarmowi honorów
wojskowych. Żandarm z karabinu zabił jednego
z napastników, drugi z nich
uciekł.
wa dzo no Makabryczna przygoda
ku wpro
spotkała tej nocy nadleśni-
jm
czego Piotra Wysockiego.
ro-
c sylwest
Miano mu wyciąć ślepą
jącą
poprzedza kiszkę w jednej z klinik
teczny.
w Wilnie. Po podaniu nar-
kozy nie dawał znaków
życia, więc trafił do kostnicy. Nad ranem
dozorca usłyszał wołanie o ratunek zziębnięte-
go pacjenta, który obudził się z letargicznego
snu wśród zmarłych.
Na konduktora kolejowego Edmunda Lipkę
zaczaiła się w wieczór sylwestrowy na Bródnie
Aniela Szajerowa z córką i oblały go kwasem
siarczanym, parząc mu twarz i szyję. Okazało
się, że była to zemsta na tle miłosnym. Zresztą
w wyniku sporów miłosnych doszło do wielu
zarówno wesołych, jak i tragicznych wydarzeń.
Do restauracji stołecznej Orłówka wbiegł nad
ranem pan w samych spodniach i krzyczał:
„Gdzie moja żona?”. „Podczas szamotaniny
z kelnerami opadły mu szelki, a wraz z nimi
spodnie i znalazł się w stroju Adama. Policja
zabrała go do wytrzeźwienia”, relacjonował
w 1930 roku reporter „Ilustrowanego Kuriera
Codziennego”.
REWOLWERY I BĄBELKI
W Katowicach podczas powrotu z sylwestra
spędzonego w jednej z restauracji mężczyzna
nagle wydobył mauzera i strzelił narzeczonej
w skroń, a następnie próbował popełnić samo-
bójstwo. Powodem była zazdrość. Narzeczona
podczas zabawy oświadczyła mu, że za niego
nie wyjdzie, bo ma innego.
Tego samego dnia o piątej nad ranem z Tea-
tru Wielkiego po rewii sylwestrowej wyszła ele-
gancka dama w masce i kazała się wieźć w Ale-
je Ujazdowskie. W taksówce wypiła trujący
płyn, a umierając, powtarzała: „On nie powróci
już...”. Jeszcze bardziej widowiskowe samobój-
stwo popełnił lwowski policjant. Podczas syl-
westrowej zabawy, zaraz po północy, wyszedł
na środek sali, wydobył rewolwer i wypalił so-
bie w usta.
Nieodłącznym towarzyszem zabawy był na-
turalnie alkohol. Gazety pełne były reklam: „Na
sylwestra cała Polska pije smaczne
Makowskiego wina”, „Znakomitą wódkę Mar-
szałek oraz likiery, koniaki i wódki poleca
Hulstkamp”, „Kasprowicz dostarcza wytwory
ciepłej destylacji – 40 gatunków deserowych li-
kierów i 20 gatunków oryginalnych wódek
w gustownych opakowaniach”. W 1938 roku na
ostatniego przedwojennego sylwestra restaura-
cje i lokale w Krakowie kupiły 5 tysięcy litrów
wódek monopolowych i spirytusów za 25 tysię-
cy złotych. Według pobieżnych obliczeń skon-
sumowano około tysiąca litrów wódek i 200 li-
trów win.
„Ilustrowany Kurier Codzienny” opisywał:
„Wieczorem widziało się grupy podochoco-
nych krakowian, którzy ciągnęli głównymi uli-
cami w dobrych humorach, zwiedzając coraz to
nowe lokale, a nad ranem kawiarnie zaroiły się
od popijających czarną kawę, aby zneutralizo-
wać konsumpcję nadmiernej ilości alkoholu”.
W 1922 roku wprowadzono ustawę sejmowę,
wzbraniającą spożywania alkoholu nawet
w noc sylwestrową, jako poprzedzającą dzień
świąteczny. „Człowiek nie jest jednak z ka-
mienia i ten spirytus płynął po cichu pod róż-
nymi postaciami”, komentowali dziennikarze
„Kuriera Warszawskiego”.
GWARA O POTĘDZE
W tę noc nie tylko bawiono się, ale zbierano
też fundusze na różne szczytne cele. Część do-
chodu z zabawy w oficerskim kasynie garni-
zonowym w 1936 roku przekazano na Fun-
dusz Obrony Narodowej. W 1921 roku po-
rucznik Stanisław Hirszel zaoferował na zde-
mobilizowanych oficerów 10 procent ze sprze-
daży swoich artystycznych lalek podczas Re-
duty Sylwestrowej. „Wyprodukował kilka ty-
pów i typków charakterystycznych, z których
jeden lepszy jest od drugiego”, pisała „Polska
Zbrojna”. Za to cztery lata później w Łodzi
obywatelski komitet pomocy dla bezrobotnych
postanowił nałożyć jednozłotowy podatek na
wszystkich uczestników zabaw sylwestrowych.
Pieniądze oddano do dyspozycji magistratu,
który rozdzielił je między bezrobotnych nieko-
rzystających z zapomóg.
Niezależnie jednak, jak huczny był sylwe-
ster, wojskowi musieli zjawić się 1 stycznia ra-
no na zamku, aby złożyć życzenia prezydento-
wi. „Generałowie i wyżsi oficerowie stawią
się w sypialni królewskiej, adiutanci pozosta-
ną w salonie oficerskim. Przyjazd samochoda-
mi i powozami na dziedziniec przez Bramę
Zegarową. Strój jak przy wszystkich orderach,
długie spodnie, czapka w ręku, szabla na rap-
ciach, rękawiczki brązowe”, instruowała „Pol-
ska Zbrojna” z 1926 roku.
Nowy Rok 1939 roku prezydent Ignacy
Mościcki spędzał w zameczku myśliwskim
w Jaworzynie. Tam złożyli mu życzenia gó-
rale. „Gazdowie obstąpili Dostojnego Go-
spodarza i gwarzyli z nim długo o życiu gó-
rali i słuchali słów o potędze Polski, słów jej
Pierwszego Obywatela”, pisał „Kurier
Poranny”. 
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 61
 P O W R Ó T
PO CIĘŻKICH WALKACH pod Polską Górą i Kostiuchnówką front
ustabilizował się na linii rzeki Styr.
ADAM KACZYŃSKI
Święta w okopach
Legioniści na choinkach wieszali to, co mieli
pod ręką – najczęściej naboje karabinowe,
kulki szrapnelowe i zapalniki od pocisków.
D
zięki pomyślnej ofensywie państw
centralnych front wschodni prze-
sunął się w głąb rosyjskiego impe-
rium. Jesienią 1915 roku na Wołyń
wkroczyły także wszystkie trzy brygady Le-
gionów Polskich. Po ciężkich walkach pod
Polską Górą i Kostiuchnówką front ustabilizo-
wał się na linii rzeki Styr. Mała intensywność
walk umożliwiła legionistom nie tylko budo-
wę solidnych okopów, lecz także zorganizowa-
nie na zapleczu frontu „tyłowego” życia. Jed-
nym z największych osiągnięć w tej dziedzinie
było wybudowanie w wołyńskich lasach przy-
frontowej osady nazwanej Legionowo.
PSIE MIĘSO
Prace, które trwały przez cały listopad i gru-
dzień, powoli dobiegały końca. Zabezpieczeni
przed chłodem i niespodziewanym atakiem
przeciwnika żołnierze rozpoczęli przygotowa-
nia do drugiej Wigilii na froncie.
62 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Jeszcze przed świętami legioniści otrzymali
pasterski list biskupa Władysława
Bandurskiego z Wiednia oraz przesyłane
przez różne komitety gwiazdkowe paczki z po-
darkami. Z powodu różnorodności prezentów
i braku możliwości ich sprawiedliwego roz-
działu paczki były losowane. Przygotowując
się do świąt, legioniści przystroili swoje kwa-
tery choinkami, na których wieszali, co mieli
pod ręką – najczęściej były to naboje karabi-
nowe, zapalniki od pocisków oraz wyciągnięta
od łapiduchów wata. Z powodu trudności za-
opatrzeniowych w Wigilię nie przestrzegano
postu. Jak wspomina Adam Benisz, na obiad
wydano żołnierzom konserwy mięsne z napi-
sem HF, który żartobliwie tłumaczono sobie
jako Hund Fleisch – psie mięso.
Główne obchody świąt Bożego Narodzenia
zorganizowano w nowo wybudowanym Le-
gionowie. W wigilijny wieczór urządzono tam
uroczystą kolację dla oficerów, na którą oprócz
biskupa Bandurskiego przybył pułkownik
Władysław Sikorski z departamentu wojsko-
wego Naczelnego Komitetu Narodowego. Po
posiłku duchowny wraz z delegacją gości udał
się do kwater żołnierskich. Jako pierwszą od-
wiedzono kompanię techniczną, której żołnie-
rze wewnątrz swojego baraku przygotowali
bardzo oryginalne choinki, przystrojone amu-
nicją, kulkami szrapnelowymi, pierścionkami
własnego wyrobu i innymi drobiazgami. Na-
stępnie goszczono w kompanii sztabowej
i skautowej, w której służyli najmłodsi żołnie-
rze Legionów. Na zakończenie dnia ksiądz bi-
skup przy świetle pochodni i elektrycznych re-
flektorów odprawił uroczystą pasterkę.
POŻAR I RUM
Wigilia nie odbyła się oczywiście bez drob-
nych wpadek i skandali. Podczas kolacji od
jednej z lamp zapalił się mech, którym zostały
uszczelnione wszystkie baraki w Legionowie.
Żołnierze gaszący pożar musieli wejść na
strych, jednak ich interwencja spowodowała
zasypanie całego wigilijnego stołu paprocha-
mi lecącymi z tlącego się sufitu. Dużo więcej
problemów przysporzyli ułani, którzy mieli
brać udział w uroczystej pasterce. Już na kilka
 H O R Y Z O N T Y

skautki z Piotrkowa sztandar kompanii skauto-

wej. Następnie na cmentarzu w Wołczecku po-
święcono nowo ustawiony krzyż na mogile ofi-
cerów poległych pod Polską Górą oraz uroczy-
ście pochowano zabitego w Wigilię artylerzystę.
Pod wieczór biskup odwiedził szpital polowy
3 Brygady i udał się do stacjonujących na zaple-
czu frontu jednostek 1 Brygady, gdzie następne-
go dnia wraz z pułkownikiem Sikorskim byli
podejmowani na uroczystej kolacji.
Głównym daniem była pieczeń z kapustą,
dość obficie popijana wódką. Oficerowie żar-
townisie koniecznie chcieli upić swojego
Świąteczna kapelana, jednak ten przed północą opu-
atmosfera ścił zabawę razem z księdzem bisku-
dotarła także pem. Jednym z powodów wcześniejsze-
go wyjścia z przyjęcia byli pijani żołnie-
na pierwszą rze, którzy bardzo szybko wyczerpali re-
linię. pertuar kilku znanych im niewinnych pio-
senek oraz kolęd i zaczęli mocno nieprzyzwo-
ite przyśpiewki. Sporo problemów nastręczała
też obecność znienawidzonego przez piłsud-
czyków pułkownika Sikorskiego. Jeden z pod-
pitych oficerów, celowo zagłuszany przez pra-
gnących uniknąć skandalu kolegów, ciągle
próbował zaśpiewać popularną wówczas pio-
FOT. IKC (2)

senkę: „Jestem sobie figurynka z Jabłonkowa,

a NKN mianował mnie...”.

godzin przed planowaną uroczystością byli tak GWARDZISTA

wstawieni, że nie mogli wsiąść na konie. W KALESONACH
W dodatku na skutek nieuwagi niezbyt trzeź- Świąteczna atmosfera dotarła także na pierw-
wych żołnierzy w Wołczecku spłonęło około szą linię. Co prawda do spotkań z wrogiem do-
12 budynków i kilka koni. chodziło już wcześniej, jednak większość kon-
Pijaństwo podczas świąt nie było niczym no- taktów miała na ogół czysto handlowy charak-
wym, gdyż przy większych okazjach żołnie- ter – żołnierze wymieniali tytoń i rum oraz pie-
rzom wydawano zwiększone porcje rumu (do- czywo i konserwy. Swego czasu Polacy poży-
dawanego zazwyczaj do czyli siekierę, a Rosjanie
herbaty), a nawet przydzie- z okazji jakiegoś własnego
lano na poszczególne od- W Boże święta wypożyczyli harmo-
działy „świąteczne” beczuł-
ki z winem. Zdarzało się
Narodzenie nię, którą zwrócili o umó-
wionej godzinie. Niemniej
jednak i tak, że co bardziej
przedsiębiorczy żołnierze
legioniści zanieśli jednak podczas świąt Bo-
żego Narodzenia udało się
okradali magazyny żywno- Rosjanom uzgodnić nieformalne lo-
ściowe, w których trzyma-
no alkohol, i sytuacja wy-
choinkę kalne zawieszenie broni
– legioniści z 2 Brygady
mykała się spod kontroli. zanieśli Rosjanom choinkę,
Z kolei stacjonujący w Leśniewce żołnierze a według relacji Mariana Dąbrowskiego, żoł-
1 Brygady Wigilię świętowali przy kluskach nierze robili sobie nawet wspólne fotografie.
z mięsem i ziemniakach, dla nich prawdzi- Przedłużeniem świąt Bożego Narodzenia by-
wym rarytasie. Po kolacji dzielono się opłat- ły skromne uroczystości odbywające się z okazji
kiem pomiędzy wszystkimi oddziałami. Do Nowego Roku. Między innymi 5 Pułk Piechoty
swoich żołnierzy przyszedł także komendant zorganizował bal oraz niewielkie przyjęcie, na
Józef Piłsudski. Wieczorem w cerkwi ojciec które przybyli legioniści przebrani za nowy i sta-
Kosma Lenczowski odprawił pasterkę, pod- ry rok – gwardzista polski w kalesonach i z ka-
czas której śpiewom towarzyszyła orkiestra. rabinem z deski oraz gazda poleszucki. W syl-
Tym razem na szczęście przeszkadzał tylko je- westra po południu odbyło się również nabożeń-
den pijany żołnierz. stwo dziękczynne za mijający rok.
Niemal wszyscy pamiętnikarze odnotowa-
KOLĘDY I PRZYŚPIEWKI li, że Boże Narodzenie 1915 roku minęło
W pierwszy dzień świąt rano biskup niezwykle szybko, a kolejne dni przyniosły
Bandurski odprawił mszę świętą w Legiono- powrót do monotonii codziennej służby
wie, podczas której poświęcił uszyty przez w zimnych okopach. 

63
 P O W R Ó T
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Głos
niewolników
W czasie wojny pracowało w Niemczech około
dziesięciu milionów robotników cudzoziemskich,
w tym trzy miliony Polaków.
W
reszcie sprawiedliwość dla
niewolników Hitlera”, pisał
dziennik „Corriere Della
Serra” po wyroku włoskiego
sądu najwyższego. Sędziowie orzekli, że wło-
scy jeńcy wojenni, których Niemcy zmuszali
do niewolniczej pracy, mogą dochodzić praw
przed sądami. Chodzi o blisko 100 tysięcy
osób. Do tej pory Berlin odmawiał im odszko-
dowań, bo traktował ich jako jeńców, którzy
zgodnie z konwencjami mogli być zmuszani
do pracy, a nie jako robotników przymuso-
wych. Jeśli Włosi wygrają, odszkodowania bę-
dą liczone w miliardach euro, a śladem Wło-
chów mogą pójść inni.
„Trzeba wracać do takich spraw”, uważa
Dariusz Pawłoś, przewodniczący Fundacji
Polsko-Niemieckie Pojednanie. „Pojednanie
nie może polegać na relatywistycznych uni-
kach czy zamiataniu pod dywan niezałatwio-
nych kwestii. Konieczna jest rzetelna ocena
faktów i autentyczne spojrzenie na historię”.
Niemiecka prasa sugerowała, aby Berlin
wysłał w kierunku Rzymu pojednawczy sy-
gnał, którym mogłoby być na przykład powo-
łanie wspólnej fundacji. „Ważne jest, by wło-
skich robotników przymusowych nie określać
w prawniczym języku jako «jeńców wojen-
nych». Niemcy muszą uznać ich za tych, kim
naprawdę byli, za niewolników Hitlera”, radzi-
ła „Süddeutsche Zeitung”.
JEŃCY-ROBOTNICY
W czasie wojny pracowało w Niemczech
około dziesięciu milionów robotników cudzo-
ziemskich (w tym trzy miliony Polaków). Byli
to więźniowie obozów koncentracyjnych, jeńcy
wojenni i robotnicy, z których część pracowała
dobrowolnie, a część została do tego zmuszona.
Niemcy nie chcą już płacić za zbrodnie III Rze-
szy. Ostatnim aktem ich odpowiedzialności ma-
terialnej mają być świadczenia wypłacone w la-
tach 2000–2007 żyjącym jeszcze ofiarom pracy
przymusowej i niewolniczej. Było ich około
półtora miliona, w tym prawie 500 tysięcy
w Polsce. Z grupy tej zostali wykluczeni jeńcy
wojenni – w polskich statystykach stanowili za-
ledwie około trzech procent.
„Od września 1939 roku jeńcy wojenni byli
wykorzystywani jako najtańsza siła robocza. Był
to okres późnych żniw i wykopów”, mówi
64 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
NA REKOMPEN-
SATY mogli liczyć
jedynie ci jeńcy,
którzy często
wbrew konwencji
genewskiej
byli zmuszani
do niewolniczej
pracy.
Dariusz Pawłoś. „W rolniczych prowincjach
III Rzeszy od razu kierowano ich ze stalagów na
tak zwane komenderówki – głównie do pracy
w rolnictwie. Wbrew konwencji genewskiej tra-
fiali jednak do pracy w przemyśle, również zbro-
jeniowym. Także z podchorążych Wojska Pol-
skiego Niemcy próbowali zrobić robotników”.
Na rekompensaty mogli liczyć jedynie ci
jeńcy, którzy często wbrew konwencji genew-
skiej byli zmuszani do niewolniczej pracy. Jak
wspomina profesor Jerzy Sułek, który był
wówczas przewodniczącym Fundacji Polsko-
-Niemieckie Pojednanie, wielu byłych żołnie-
rzy nie złożyło wymaganych dokumentów,
uznając, że to poniżej ich godności. W 2004
roku fundacja z własnej inicjatywy wypłaciła
ze swoich środków po 1400 złotych dla kilku
tysięcy powstańców warszawskich, żołnierzy
Września 1939 roku, grupy podchorążych
i jeńców wojennych.
NA POLACH MINOWYCH
Głosy domagające się odszkodowań dla
robotników przymusowych słychać było tak-
że w Niemczech. Gdy rządzący dziś chadecy
kilka lat temu znajdowali się w opozycji, po-
stulowali, aby rekompensaty dostali także
FOT. BUNDESARCHIV
niemieccy jeńcy wojenni, których zmuszano
do pracy za granicą po zakończeniu II wojny
światowej. W jej trakcie i po 1945 roku wielu
z nich zmarło w rosyjskich obozach pracy.
Niemiecki Czerwony Krzyż podaje, że
w 1955 roku w Rosji pracowało jeszcze oko-
ło dziewięciu tysięcy niemieckich jeńców,
między innymi na budowach.
Odszkodowań domaga się także garstka
tych, którzy po wojnie trafili do francuskiej
niewoli. Francuzi zmuszali ich do rozbrajania
min, co wielu przypłaciło życiem. Łamano
w ten sposób konwencję genewską, jednak
nikt się tym wówczas nie przejmował. Jak
obliczyli niemieccy badacze z Wojskowego
Instytutu Badań Historycznych, niemieckich
jeńców, którym Francuzi kazali usuwać miny
na liniach dawnych frontów, było około 50 ty-
sięcy. Dziś żyje ich zalewie kilkudziesięciu.
Jak pisał „Spiegel”, chodzi im głównie o „tro-
chę sprawiedliwości, jakieś późne podzięko-
wanie”. Na francuskich polach minowych
zginęło, według niemieckich szacunków, od
1,8 do 2,5 tysięcy żołnierzy, czyli prawie co
dwudziesty zmuszony do tych prac. Francuzi
twierdzą, że roszczenia te przedawniły się
30 lat temu. 

Panu płk. rez. Bogusławowi
PIOTROWSKIEMU
wyrazy współczucia i głębokiego żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
dyrektor, kadra i pracownicy wojska
Departamentu Ochrony Informacji
Niejawnych MON.
Panu płk. Grzegorzowi
WASIELEWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, żołnierze
i pracownicy wojska
VI zmiany PKW Afganistan.
Panu st. chor. sztab. Wojciechowi
GRABIŃSKIEMU
serdeczne wyrazy współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
komendant główny, koleżanki i koledzy
z Żandarmerii Wojskowej.
Z głębokim żalem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
Pani Leokadii SZLUZ
od wielu lat związanej z 17 Wielkopolską
Brygadą Zmechanizowaną
– matka chrzestna sztandaru brygady.
Wyrazy głębokiego i szczerego
współczucia
RODZINIE Zmarłej
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy
17 Wielkopolskiej Brygady
Zmechanizowanej.
H O R Y Z O N T Y
Kapelanowi mjr. Krzysztofowi
SMOLENIOWI
wyrazy żalu i współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
żołnierze i pracownicy XXI zmiany
PKW KFOR w Kosowie.
Pani Lidii SZTURO
oraz Jej NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
i żalu z powodu śmierci
DZIADKA
składają
szef oraz pracownicy
Wydziału Administracji Ogólnej
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Panu płk. Grzegorzowi
WASIELEWSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
OJCA
składają
komendant główny, żołnierze
i pracownicy
Żandarmerii Wojskowej.
Pani Elżbiecie ROMANEZ
pracownikowi wojska Dowództwa
Operacyjnego Sił Zbrojnych
oraz pogrążonej w smutku RODZINIE
wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego
współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
pracownicy wojska
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych
w Warszawie.
Naszej koleżance
Agnieszce ADOLF-KOWALSKIEJ
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
z powodu śmierci
MATKI
Łączymy się z Tobą w bólu.
Koledzy z sekretariatu
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Pani Agnieszce
ADOLF-KOWALSKIEJ
wyrazy głębokiego współczucia
i szczególnego żalu z powodu śmierci
MATKI
składają
koleżanki i koledzy
z Wydziału Administracji Ogólnej
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Panu podpułkownikowi Markowi
SZULKOWSKIEMU
starszemu specjaliście w Oddziale
Systemów Uzbrojenia
Departamentu Polityki Zbrojeniowej
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy wojska
Departamentu Polityki Zbrojeniowej
MON.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Pani Marioli CYBULSKIEJ
z powodu śmierci
MĘŻA
składają
dowódca, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
13 Elbląskiego Pułku Przeciwlotniczego
w Elblągu.
POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009 65

F E L I E T O N
MAREK PRZYBYLIK
Koniec grudnia i początek stycznia to najprzyjemniejsze
z 365 dni, jakie daje nam każdy rok. Czyżby?
Witamy w całkiem
nowym roku
T
ak jest miło. Już od kilkunastu
dni wszyscy się do siebie uśmie-
chamy, życzymy jak najlepiej, da-
jemy prezenty, łamiemy opłat-
kiem, nieba gotowiśmy bliźniemu
przychylić. Ten koniec grudnia i początek stycz-
nia to najprzyjemniejsze z 365 dni, jakie nam da-
je każdy rok. Dotyczy to sporej części społeczeń-
stwa, nie wyłączając nawet naszych wybrańców
– tych których wybraliśmy, by nam państwem
zarządzali, stanowili nam prawo ułatwiające ży-
cie, dzielili nasze pieniądze dla pożytku wszyst-
kich, dbali o nasze zdrowie, naszą przyszłość
i bezpieczeństwo. Jednym słowem – tych najlep-
szych z najlepszych, najmądrzejszych z najmą-
drzejszych – naszych posłów
i senatorów, czyli
polityków.
66 POLSKA ZBROJNA NR 51–52 | 20 GRUDNIA 2009
Bez kamuflażu
Tutaj co bardziej złośliwi i podejrzliwi mogli-
politykach, to tyle ciekawego nam przez ostatnie
by, gdyby nie ten czas wzajemnej miłości i tole-
dwanaście miesięcy pokazali, tyle dobrego zro-
rancji, dopatrywać się pewnej ironii, ociupinkibili i tak nas urządzili, że wspominać i oceniać
złośliwości lub choćby aluzyjki. Nic takiego. To
mamy co.
wszystko jest jak najbardziej poważne. Nikt prze- Bilans prezentuje się następująco: 19 783 py-
cież o zdrowych zmysłach nie wybrałby na za- skówki incydentalne, 12 555 sprzeczek małej
rządzających naszym wartym biliony złotych rangi, 1856 awanturek średniej wielkości, 2920
i dającym zajęcie 38 milionom ludzi przedsię- konferencji prasowych na tematy niecierpiące
biorstwem, czyli rzecząpospolitą naszą kogoś, zwłoki, 1460 ujawnień skandali pomniejszych
kogo by nie był najzupełniej pewien, że zrobi on
i 364 odkrycia porażających afer, 122 kryzysy
wszystko, że poświęci swój czas, wiedzę i talen-
rangi wyższej, 8183 wstrząsające światem
ty dla dobra wspólnego. Dlatego też,
utarczki medialne, 365 ostrzeżeń o nadchodzącej
określając naszych wybrańców ja-katastrofie, 183 obwieszczenia historycznych
ko elitę elit, nie mamy nic złego
sukcesów, 128 występków na arenie międzyna-
na myśli. Chcemy po prostu, rodowej, które odbyły się (i odbiły się szerokim
przynajmniej w ten krótki echem ma się rozumieć) i (co oczywiste) wywar-
świąteczno-noworoczny czas,ły piętno oraz wrażenie, 1976 posiedzeń komisji
być mili i uprzejmi, docenić
do spraw nadzwyczajnych i dochodzeń ultrawni-
wsad, jaki wkładają w nasząkliwych oraz wypraw do sedna sprawy, a także
wspólną sprawę. A przy oka- poważna, choć trudna do określenia, liczba skró-
zji, dobrze być czasem mi-tów myślowych, minięć się z prawdą, imposybi-
łym i dla siebie, bo prze-
lizmów i tym podobne. A także jeden króliczek,
cież to myśmy ich wy-któremu udaje się ujść pogoni mającej za zada-
brali. nie przede wszystkim podążanie jego śladem bez
Początek roku toobowiązku i chęci łapania czegokolwiek.
również okazja do A także świstak, który bez względu na okolicz-
podsumowania tego,ności zawija, co ma zawinąć, nie czekając, aż mu
co było, co nam
odpowiedni zapas sreberek dostarczą.
się zdarzyłoTo wszystko to już historia. Opłatek przełama-
i co z tego zo-
ny, prezenty rozdane. Szampan wypity, życzenia
stało. A jeśli
złożone. Zaczyna się od początku. Posłowie,
jesteśmy przy
gnani poczuciem obowiązku, już wracają na sej-
mowe ławy, politycy do gabinetów, wydelego-
wani przez partyjne gremia fachowcy ruszają na
podbój studiów telewizyjnych, by oddać
się na żer czwartej władzy. Oby-
watele zasiadają w fotelach,
Początek roku to okazja by śledzić to, co specjalnie
dla nich potrafią z siebie
do podsumowania tego, zrobić ich wybrani
co było, co nam się w wielkim trudzie i od-
zdarzyło i co nam powiedzialności przedsta-
wiciele. Wszystkiego naj-
z tego zostało lepszego w najnowszym
nowym roku. 