Giwera Niebezpieczne Morze

z przyszłości strona 28 związki strona 55 dialogu strona 45

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 1 (624) 4 stycznia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Etos
sukcesu
Rozmowa z BOGDANEM KLICHEM , ministrem obrony narodowej
str ona 14

BRAZYLIA
Dowcipni gwardziści
I D E O L O
Remanent z pola bitwy
Każdą sprawę można załatwić dobrze,
źle lub po wojskowemu.
D
latego właśnie z tysięcy przypad-
ków ostrzelania własnych jednostek
społeczeństwo dowiadywało się tyl-
ko o setkach. Historia 29 marca
1461 roku melduje spod Towton (decydująca
rzeź pierwszego etapu rywalizacji Henryka VI
i Yorków), iż podczas tej bitwy po raz pierwszy
pojawił się friendly fire. Łucznicy Czerwonej
Róży (Lancasterów) wypuszczali strzały pod
wiatr, rażąc swoich, a nie wyrządzając szkody
wrogom spod znaku Białej Róży.
„There’s nothing friendly about getting shot
by your own side” (Nie ma nic przyjacielskiego
w byciu zastrzelonym przez swoich), zauważył
ktoś słusznie, postulując stosowanie miana „bra-
tobójczy ogień” (fratricide). Popularne jest także
określenie fog of war (mgła wojny) lub blue-on-
blue (niebiescy na niebieskich), gdy wypadek
dotyczył wojsk NATO, oznaczanych na mapach
sztabowych tym właśnie kolorem. Wszystkie
one powstały dla odróżnienia od terminu „wrogi
ogień” (enemy fire). Oba pojęcia służą identyfi-
kacji jedynie źródła ataku, a nie jego charakteru.
I właśnie z identyfikacją źródła mam najwięk-
szy kłopot. Czy to wróg napisał do mnie list za-
raz po moich pierwszych słowach opublikowa-
nych w POLSCE ZBROJNEJ? „Na szczęście w
J A S N O W I Z O R
Polsce są jeszcze odpowiednie służby, które ana-
lizują nieodpowiedzialne wypowiedzi, a prawo
polskie zna odpowiednie sankcje”. Czy przyja-
ciel? Po salwie ostrzegawczej ogień był już bar-
dziej skoncentrowany. Kiedy dziennikarz PZ
„pozwalał sobie drwić z ludzi oraz stoiska pro-
mocyjnego”, przedstawiono to jako atak na do-
wództwo okręgu wojskowego. Kiedy inny nie
zauważył jednego z wielu kalibrów, z jakich
strzelano na poligonie, odebrano to jako cios wy-
mierzony w pokolenia artylerzystów. Przyznam,
że zadrżały mi nogi, bo nieposłuszna wyobraź-
nia podsunęła natychmiast obraz „pojedynek na
haubice”. Kiedy opublikowaliśmy fotografię
efektownego plakatu promującego ochotniczą
służbę wojskową umieszczonego w zardzewiałej
ramie, oskarżono mnie o sabotaż kampanii re-
klamowej. Na nic tłumaczenia, że i tak nie wy-
drukowaliśmy fotografii plakatu za kratami i że
to nie my umieściliśmy afisz tam, gdzie dał się
sfotografować. Diagnoza była jednoznaczna: je-
śli ochotników zabraknie, to mnie, a nie twórców
kampanii należy wysłać pod Stalingrad.
Prawdziwa bomba wybuchła pod moim nie-
wygodnym fotelem, kiedy jedna z gazet donio-
sła, iż plakat, którym POLSKA ZBROJNA za-
chęcała do zaciągu, jest w rzeczywistości glory-
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
fikacją stanu wojennego. Plakat drukowaliśmy
przedtem przez dwa miesiące, lecz nie było żad-
nych sygnałów, iż obniżamy zdolności bojowe
Wojska Polskiego. Czyżby brak czujności?
Nie jestem aż tak naiwny, by nie rozumieć, że
w każdej armii toczą się wewnętrzne boje. Dlate-
go przyczyną tego zjawiska nie może być omył-
kowa identyfikacja celów jako wrogie lub niska
celność. Precyzja ognia wzrosła wszak w ostat-
nich latach radykalnie. Ale tylko jeden z poci-
sków ugodził mnie boleśnie. Chodzi o wystrzał,
który strzelcowi dał „asumpt do refleksji, czy nie
jest to już standard tabloidu”. To klasyczny przy-
kład przeszacowania kalibru. Niesprawiedliwy
zarzut „nieetyczności” odpalono w jednego
z najlepszych dziennikarzy PZ, który przedmio-
ty „rzetelność dziennikarska” i „odpowiedzial-
ność za słowo” mógłby wykładać w szkołach.
Pod Waterloo siły brytyjskie ostrzelała sojusz-
nicza artyleria pruska. Brytyjska artyleria odpo-
wiedziała ogniem w stronę Prusaków. Dlatego
POLSKA, choć ZBROJNA, będzie ostrożnie
odpowiadać na friendly fire. Nie chcemy, by
skończyło się jak na Falklandach w 1982 roku,
kiedy angielski oddział komandosów Special
Boat Service został wybity przez angielskich ko-
mandosów ze Special Air Service. 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E SRP II S A T R E Ś C I

ARMIA 41 | JERZY ŁUKASZEWSKI

O twardej polityce europejskiej
8 | NORBERT BĄCZYK 45 | TADEUSZ WRÓBEL
Dowód na istnienie NATO Morze dialogu
13 | BOGUSŁAW PACEK 46 | MAŁGORZATA
Profesjonalnie czy zawodowo SZWARZGRUBER
14 | ARTUR GOŁAWSKI, Kłótnia o życie
LECH MLECZKO, 48 | MARCIN KACZMARSKI
ROMAN PRZECISZEWSKI MAREK SARJUSZ-WOLSKI
Zbrojenia niekontrolowane
Mocna ściana Etos sukcesu
50 | PAWEŁ HENSKI
wschodnia 30 24 | PIOTR LASKOWSKI
Gdyby mity mogły latać
Bezzałogowe skrzydło
NA ULICY KAWALERYJSKIEJ W BIAŁYMSTOKU 54 | ROMAN KUŹNIAR
co cztery lata pojawiała się nowa jednostka 26 | PAULINA GLIŃSKA
wojskowa. Jaka będzie teraz?  Rok Nemezis
Prywatyzacja z blokadą
28 | ARTUR GOŁAWSKI
HORYZONTY
Giwera z przyszłości
30 | ROMAN
PRZECISZEWSKI 55 | MAŁGORZATA
Mocna ściana wschodnia SZWARZGRUBER
34 | PAULINA GLIŃSKA Niebezpieczne związki
Z pomocą… poborowym 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Honor i Ojczyzna
JERZY ŁUKASZEWSKI
59 | TOMASZ SZULEJKO
O twardej polityce BEZPIECZEŃSTWO
Pancerna federacja
europejskiej 41 37 | MARIUSZ BORKOWSKI 62 | ROBERT CZULDA
STOSUNKI MIĘDZY PAŃSTWAMI są w dużej Błędni rycerze terroru Zapasy z bronią
mierze pochodną stosunków między ludźmi.
Ludzie są wrażliwi na to, w jaki sposób się ich 40 | ANDRZEJ JONAS 66 | MAREK PRZYBYLIK
traktuje. Można ich pozyskać albo zrazić.  Stajnia Augiasza Same korzyści

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Norbert Bączyk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Piotr Bernabiuk, Anna Dąbrowska,
845 685, faks: 845 503; Paulina Glińska, Łukasz Puchalski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Roman Przeciszewski,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Małgorzata Szwarcgruber,
Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
Wojciech Kiss-Orski, tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
wko@redakcjawojskowa.pl 13, CA MON 262 413;
KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ZASTĘPCA DYREKTORA Jacek Szustakowski,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
ppłk Lech Mleczko POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
Kwartalnik „Bellona”, przeglądy rodzajów sił mjr Tomasz Szulejko,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
tel.: +4822 684 56 85; WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, FOTOREPORTER: Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Andrzej Jonas, Robert Czulda, ZDJĘCIE
Marek Orzechowski, NA OKŁADCE:
Bogusław Pacek, Marek Przybylik, Routers/Forum
Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
Redaktor
DZIAŁ GRAFICZNY odpowiedzialny
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; za numer:
Marcin Dmowski (kierownik), ANETA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, WIŚNIEWSKA
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Aleksandra Ogłoza, Małgorzata Mielcarz, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz) Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 29.12.2008 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


ZMIENIA SIĘ ARMIA, ZMIENIA SIĘ TEŻ OD PIERWSZEGO
TEGOROCZNEGO NUMERU POLSKA ZBROJNA.
Polska przezbrojona
T ygodnik podzieliliśmy na trzy
sekcje. Najważniejsza i najwięk-
sza dotykać będzie problemów
Wojska Polskiego. „PZ” ma być cie-
kawym i rzetelnym pismem
o wszystkim, co dzieje się w armii.
Pozostanie także miejscem kształ-
towania postaw, służąc jednocze-
śnie wymianie opinii. A zatem bę-
dzie pasmem dwustronnej komuni-
kacji służącym ścieraniu się poglą-
dów w kwestiach, co do których nie
podjęto wiążących decyzji. Szuka-
nie odpowiedzi na trudne pytania
w instytucji zhierarchizowanej nie
jest zadaniem prostym. Ma nam to
ułatwić przekonanie, że fundamen-
tem demokratycznego państwa
może być sentencja Waltera Lipp-
manna, doradcy prezydenta Ro-
osevelta: „Gdzie wszyscy myślą tak
samo, tam nikt nie myśli zbyt wie-
Zagrożone Rosomaki
Z powodu niedostarczenia partii zakontraktowanych
transporterów Rosomak resortowi obrony grozi utrata
pieniędzy przeznaczonych na ich zakup.
M inisterstwo Finansów nie
zgodzi się na przesunięcie
tych środków do przyszłoroczne-
go budżetu.
„Liczymy, że Bumar dostarczy
przynajmniej część kołowych
transporterów”, powiedział
18 grudnia we Wrocławiu mini-
ster Bogdan Klich. „Jeżeli nie
dostaniemy wozów do 31 grud-
nia, będziemy poszukiwać innego
partnera”.
Rzeczniczka Bumaru Kamilla
Walczak przyznała, że części zo-
le”. Ponieważ armia nie jest za-
mknięta w zielonych garnizonach,
uznaliśmy, że należy znaleźć miej-
sce na debatę o kwestiach geostra-
tegicznych, więcej uwagi poświęcić
problematyce światowego bezpie-
czeństwa.
I wreszcie sekcja trzecia, która nie
zawsze będzie bezpośrednio zwią-
zana ze służbą. Tygodnik POLSKA
ZBROJNA adresowany jest przede
wszystkim do korpusu zawodowe-
go WP oraz cywilów interesujących
się zagadnieniami obronnymi. Nie
znaczy to, że w profesjonalnej ar-
mii nie ma życia poza służbą. POL-
SKA ZBROJNA, prowadząc debatę
publiczną oraz otwarcie informu-
jąc o problemach armii, ma umac-
niać prestiż Wojska Polskiego. Ta-
ką misję postawił przed nami wy-
dawca. Nie podołamy temu zada-
bowiązań nie udało się dotrzy-
mać: „Zgodnie z umową, do
15 grudnia mieliśmy dostarczyć
62 pojazdy. MON odebrało
46 wozów w wersji bojowej. Na
wysyłkę czeka osiem wież. Woj-
sko nie zgadza się ich przyjąć
z powodu drobnej przeróbki
w silniku elektrycznym i braku
uaktualnionej dokumentacji tech-
nicznej z tym związanej. Wieże
znajdują się w końcowym sta-
dium montażu na linii produkcyj-
nej w Łabędach”. (ATU) 
M E L D U N E K
niu sami, bez oficerów oraz żołnie-
rzy WP. Dlatego, zachowując nie-
zależność od jednostek wojsko-
wych, będziemy udostępniać łamy
do prowadzenia sporów i polemik
spełniających kryteria wysokich
norm intelektualnych i etycznych.
Zapraszamy wszystkich, szczegól-
nie oficerów prasowych, do publi-
kowania w naszym tygodniku. Uru-
chomiliśmy też dyżury telefoniczne
w naszej redakcji. Ponieważ
spotkały się z ogromnym zaintere-
sowaniem, będziemy tę formę kon-
taktu z Czytelnikami rozwijać. W ra-
mach modernizacji technicznej od-
dajemy do Państwa dyspozycji no-
wą stronę internetową, która bę-
dzie w pełni zintegrowana z papie-
rową edycją „PZ”. 
REDAKCJA
Nowe
skrzydło
W yższa Szkoła Oficerska
Sił Powietrznych przeszła
17 grudnia pod dowództwo
4 Skrzydła Lotnictwa Szkolnego.
Jest to pierwsze z czterech skrzy-
deł lotniczych wprowadzanych
w ramach profesjonalizacji pol-
skiej armii. W odróżnieniu od po-
zostałych trzech formacji,
4 Skrzydło jest formowane od
podstaw. W skład nowej jednost-
ki, którą dowodzi pułkownik pilot
Tomasz Drewniak, weszły też
1 i 2 ośrodki szkolenia lotnicze-
go, 6 Baza Lotnicza oraz Komen-
da Lotniska w Radomiu. (ATD) 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E
Uroczysty apel
TOMASZÓW MAZOWIECKI.
Na placu apelowym 25 Brygady
Kawalerii Powietrznej 12 grudnia
odbył się uroczysty apel podsumo-
wujący działalność szkoleniowo-wy-
chowawczą oraz współzawodnic-
two jednostek 25 BKPow. Na uro-
czystość przybyli przedstawiciele
władz powiatowych i miejskich, ze
starostą Piotrem Kagankiewiczem
i prezydentem miasta Rafałem
Zagozdonem na czele. Dowódcę
Wojsk Lądowych reprezentował
szef wojsk aeromobilnych generał
brygady Ireneusz Bartniak.
Nowy komendant
ZEGRZE. „To ważna chwila nie
tylko dla szkoły”, mówił generał dy-
wizji Ryszard Sorokosz podczas uro-
czystego apelu z okazji przekazania
obowiązków komendanta Szkoły
Podoficerskiej Wojsk Lądowych.
Starszy chorąży sztabowy Tomasz
Kępa, który przez ostatnie cztery la-
ta był komendantem placówki,
przekazał pałeczkę młodszemu ko-
ledze – starszemu chorążemu
Andrzejowi Wojtusikowi. 
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Roczna odprawa
KOSZALIN. Na rocznej odpra-
wie rozliczeniowo-zadaniowej
spotkała się kierownicza kadra
Centrum Szkolenia Sił Powietrz-
nych. Uczestniczyli w niej także za-
proszeni goście, między innymi szef
Prokuratury Wojskowej w Koszali-
nie pułkownik Krzysztof Latzke oraz
komendant placówki Żandarmerii
Wojskowej major Andrzej Babiński.
Komendant CSSP pułkownik
Krzysztof Żabicki podsumował reali-
zację zadań w roku 2008, poinfor-
mował o dokonywanych lub przewi-
dywanych zmianach w strukturze
CSSP oraz przedstawił plany dzia-
łalności centrum na 2009 rok. 
5
 M E L D U N E K
Czad

Zmiany
na wiosnę
„RZĄD,
ROZSTRZYGAJĄC
O UDZIALE POLSKICH
ŻOŁNIERZY
W MISJI W CZADZIE
– w związku z tym, że po
15 marca 2009 roku
misja będzie realizowa-
FOT. SGWP

na już nie pod szyldem

Unii Europejskiej, ale

W drodze do Eurokorpusu
Działania związane z przygo-
towaniem Weimarskiej Grupy
Bojowej Unii Europejskiej, któ-
rej gotowość operacyjną zapla-
nowano na pierwszą połowę
2013 roku, omawiali 18 grud-
nia w Paryżu wojskowi szefo-
wie obrony państw Trójkąta
Weimarskiego. W spotkaniu,
którego gospodarzem był szef Po-
łączonych Sztabów SZ Francji
generał Jean-Louis Georgelin,
wziął udział szef Sztabu General-
nego WP generał Franciszek Gą-
gor oraz generalny inspektor
Bundeswehry generał Wolfgang
Schneiderhan.
Powrót WF
Poruszono też kwestię polskiej kon-
trybucji do Eurokorpusu. Nasz kraj-
jest w trakcie przejścia z „państwa
wydzielającego” do grona państw
ramowych, współtworzących
obecnie struktury Eurokorpusu.
W przyszłym roku Polska skieru-
je do dowództwa tego korpusu
kilkunastu, a docelowo około
100–120 oficerów i podoficerów.
Podczas wizyty w Paryżu generał
Gągor został odznaczony przez
generała Georgelina Legią Hono-
rową przyznaną przez prezydenta
Francji – najwyższym francuskim
odznaczeniem nadawanym wybit-
nym osobistościom. (AD) 
cych poza resortem obrony oraz
członków orkiestr i zespołów arty-
ONZ – musi brać pod
uwagę zaangażowanie
wojska w inne opera-
cje”, powiedział minister
Bogdan Klich podczas
wizyty 16–17 grudnia
w Czadzie. „Jedną
z opcji jest redukcja
tego kontyngentu
z 400 do 300 żołnierzy”.
Za pozostaniem
w Afryce przemawia
argument, że jest to mi-
sja o charakterze poko-
jowym. (ANN) 
Lotnicze modernizacje
Siły Powietrzne są w tej chwili najbardziej nowoczesnym
i najlepiej wyposażonym rodzajem sił zbrojnych
w polskiej armii.

W tym roku wojskowi znów

będą musieli zdawać egza-
min z WF. Rozporządzenie mini-
stra obrony w tej sprawie weszło
w życie 1 stycznia 2009 roku. Ćwi-
czenia są zróżnicowane ze względu
na wiek, płeć, specjalność, stanowi-
sko i rodzaj jednostki. Nowe kate-
gorie przewidziano między innymi
dla duszpasterzy, żołnierzy służą-
Z P A R L A M E N T U
PRAWA CHOREGO
Sejmowa Komisja Obrony Narodo-
wej zaakceptowała 18 grudnia
nowelizację projektu zmiany
ustawy o zakwaterowaniu Sił
Zbrojnych RP. Komisja podtrzy-
stycznych. Nowością jest także
możliwość wyboru między mar-
szobiegiem na dystansie trzech ki-
lometrów (dla kobiet kilometra)
a pływaniem ciągłym przez 12 mi-
nut. Sprawdzian będzie przeprowa-
dzany w maju i czerwcu, a dla tych,
którzy nie mogliby w tym czasie do
niego przystąpić, przewidziano ter-
min w październiku. (AD) 
nych przypadkach decyzję podej-
muje dyrektor oddziału regional-
nego Wojskowej Agencji Mieszka-
niowej. Opracowano też definicję
osoby obłożnie chorej, zakładają-
cą, że należy mieć – wydane nie
wcześniej niż miesiąc przed wnio-
„Z asadnicze programy mo-
dernizacyjne, jeżeli chodzi
o nasze lotnictwo, zostały zamknię-
te”, powiedział minister Bogdan
Klich 22 grudnia w krakowskiej
13 Eskadrze Lotnictwa Transporto-
wego, gdzie odebrał ostatnie dwa
samoloty CASA 295 M. Polskie
wojsko miało otrzymać 12 hiszpań-
skich samolotów. Niestety, po tra-
FOT. MICHAŁ STATKIEWICZ
gedii lotniczej pod Mirosławcem
będzie eksploatowanych 11 trans-
portowców.
„To dobry i nowoczesny samo-
lot, z którego korzystamy na roz-
maitych misjach zagranicznych
i zaopatrując nasze kontyngenty
wojskowe”, stwierdził szef MON.
Podczas konferencji prasowej mi-
nister podsumował też proces mo-
dernizacji polskiego lotnictwa.
„Przed dwoma tygodniami przyj-
mowałem ostatnie F-16, dziś
– ostatni samolot typu CASA”.
Poinformował też o trwającej mo-
dernizacji MiG-29 (na zdjęciu)
oraz o podpisaniu kontraktu na do-
stawę kolejnych 12 lekkich trans-
portowców typu Bryza i przyjęciu
w przyszłym roku zmodernizowa-

mała propozycję dopisania osób
obłożnie chorych do grup obję-
tych specjalnym traktowaniem
w przypadku eksmitowania. De-
cyzja w tej sprawie mogłaby za-
paść wyrokiem sądowym. W in-
skiem o przymusowe wykwatero- nych przez Amerykanów pięciu
wanie – zaświadczenie lekarskie transportowych Herculesów.
lub pismo urzędowe poświadcza- MON prowadzi również rozmowy
jące, że chory nie może praco- wstępne dotyczące zakupu przy-
wać bez narażenia życia i zdro- najmniej 16 samolotów szkolno-
wia. (AW)  -bojowych. (MKS, ATU) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


Zarzuty Dłuższe misje
za katastrofę Rząd skierował 15 grudnia do prezydenta Lecha
Kaczyńskiego wnioski o przedłużenie misji polskich
P rzekroczenie uprawnień i nie-
dopełnienie obowiązków za-
rzuciła podpułkownikowi Leszko-
wi L., byłemu dowódcy 13 Eska-
dry Lotnictwa Transportowego
w Krakowie, Wojskowa Prokuratu-
ra Okręgowa w Poznaniu prowa-
dząca śledztwo w sprawie katastro-
fy Casy. Jak powiedział 16 grudnia
podpułkownik Zbigniew Rzepa,
rzecznik prasowy prokuratury, gro-
zi mu do ośmiu lat więzienia. Pod-
pułkownik Leszek L. nie przyznał
się do winy i odmówił składania
wyjaśnień. Na razie nie wiadomo,
czy prokuratura postawi zarzuty
także innym osobom. Po tragedii
Casy stanowiska straciło pięciu
wojskowych bezpośrednio odpo-
wiedzialnych – w ocenie ministra
obrony – za decyzje, które dopro-
wadziły do katastrofy. Wśród od-
wołanych był także podpułkownik
Leszek L. Stracił stanowisko
za niewłaściwą organizację szkole-
nia w eskadrze oraz dopuszczenie
do lotu nieodpowiednio dobranej
załogi. (ANN) 
wojsk w Iraku i Syrii.
R ada Ministrów wniosła także
o użycie polskiego kontyn-
gentu w Kosowie, Macedonii oraz
Bośni i Hercegowinie. W odnie-
sieniu do Iraku chodzi o przedłu-
żenie użycia polskiego kontyngen-
tu w misji szkoleniowej NATO do
końca grudnia 2009 roku. Polski
kontyngent, liczący do 20 żołnie-
rzy i pracowników wojska, wyko-
nuje zadania związane ze szkole-
niem irackich sił bezpieczeństwa.
Wydatki związane z przebywa-
niem polskich żołnierzy w tym
kraju w 2009 roku wyniosą około
4,87 miliona złotych. Rząd przy-
pomina, że na mocy postanowie-
nia prezydenta polscy żołnierze
mogą stacjonować w Iraku do koń-
ca grudnia 2008 roku.
Także do końca roku polscy żoł-
nierze mogą pozostać w siłach
ONZ w Syrii (na zdjęciu). Rząd
wnioskuje o przedłużenie ich po-
bytu do końca czerwca 2009
roku. Polski kontyngent nadzoruje
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK
zawieszenie broni między Syrią
a Izraelem. Na jego funkcjonowa-
nie w 2009 roku trzeba będzie
przeznaczyć blisko 36,5 miliona
złotych, w tym 10 milionów zosta-
nie zrefundowane przez ONZ.
FOT. ARTUR BARTKIEWICZ
Natomiast koszty użycia kon-
tyngentu w Kosowie, Macedonii
oraz Bośni i Hercegowinie
w 2009 roku wyniosą ponad
43 milionów złotych. Kontyngent
będzie liczył do 400 żołnierzy
i pracowników wojska, którzy ma-
ją zajmować się między innymi
monitorowaniem przestrzegania
porozumień oraz wspieraniem
działań humanitarnych. (ANN) 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
Mistrz
GDYNIA. Marynarz
Paweł Grabowski zajął pierwsze
miejsce w mistrzostwach Marynar-
ki Wojennej w szachach. W turnie-
ju rywalizowali żołnierze zawodowi,
marynarze zasadniczej służby woj-
skowej oraz pracownicy wojska.
Pojedynki były rozgrywane w syste-
mie szwajcarskim, na dystansie
dziewięciu rund, na podstawie
kodeksu Polskiego Związku Sza-
chowego.
An-28E
GDYNIA-BABIE DOŁY. Samo-
lot monitoringu ekologicznego
An-28E z nowo zamontowanym
systemem identyfikacji jednostek
pływających wylądował 13 grudnia
na lotnisku 43 Bazy Lotniczej MW.
Dzień wcześniej z Mielca powróciły
dwa samoloty patrolowo-rozpo-
znawcze z nowymi radiostacjami
dla oficerów taktycznych. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Polacy we Francji
MONT VALERIEN (FRANCJA)
Delegacja Komendy Głównej Żan-
darmerii Wojskowej, z komendan-
tem głównym ŻW na czele, przeby-
wała w dowództwie operacji Unii
Europejskiej. Goście zostali zapo-
znani z bieżącym stanem operacji
UE w Czadzie. W rozmowie
z generałem brygady Markiem
Witczakiem dowódca operacji ge-
nerał broni Patrick Nash wysoko
ocenił Polski Kontyngent Wojsko-
wy w Czadzie. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Nowy szef
LUBLIN. Decyzją ministra
obrony narodowej stanowisko
szefa Wojewódzkiego Sztabu
Wojskowego w Lublinie obejmie
pułkownik Roman Chojecki, który
do tej pory był szefem Oddziału
Uzupełnień Mobilizacyjnych
w Inspektoracie Wsparcia Sił
Zbrojnych w Bydgoszczy. Nowemu
szefowi WSzW obowiązki
przekazał dowódca Śląskiego
Okręgu Wojskowego generał
dywizji Zbigniew Głowienka. 
7
 P E R Y S K O P

OBECNOŚĆ W NATO ZMIENIA NASZĄ ARMIĘ

I PRZYCZYNIA SIĘ DO JEJ MODERNIZACJI.
WYMIERNYM TEGO DOWODEM JEST PROGRAM NSIP.
NORBERT BĄCZYK
zajmuje się
techniką wojskową

Dowód
na istnienie
8 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA
O
rganizacja Traktatu Północno-
atlantyckiego (North Atlantic
Treaty Organization), czyli
NATO, to teoretycznie najsil-
niejszy sojusz wojskowy na
świecie. Jednak jak każda organizacja międzyna-
rodowa jest on tylko lub aż tak silny, jak silne są
państwa, które go tworzą. Na szczeblu central-
nym nie jest to organizacja zbyt potężna, a rocz-
ny budżet wynosi około dwóch miliardów euro,
z czego ponad połowa przypada na bieżące
utrzymanie dowództw i misji.
Roczne inwestycje NATO na modernizację
techniczną to ponad 600 milionów euro – dużo,
ale przecież mniej niż na ten cel wydaje choćby
sama Polska. Po podliczeniu wydatków wojsko-
wych wszystkich 26 państw tworzących NATO
i wliczeniu w to monstrualnego budżetu amery-
kańskiego okaże się, iż kraje członkowskie wy-
dają na organizację jako taką zaledwie 0,3 pro-
cent swych środków. Z drugiej strony pozosta-
łych 99 procent wydatków nie jest jednak zupeł-
nie od NATO niezależnych. Przeciwnie – rozbu-
dowa i reformy strukturalne wojsk, ich rozmiesz-
czenie, różnorodne inwestycje narodowe, standa-
ryzacja procedur, szkolenie, kupowanie takich,
a nie innych systemów bojowych – wszystko to
często realizowane jest właśnie w ramach uzgod-
nień wewnątrz organizacji. To bezwzględna ko-
nieczność, ponieważ NATO to sojusz wojskowy,
który musi być zdolny do prowadzenia wojny
przy użyciu wojsk z kilkudziesięciu państw.

WSPÓLNOTA INTERESÓW
Dla Polski przynależność do NATO, a zatem
jego współtworzenie, to sprawa priorytetowa, je-
śli chodzi o bezpieczeństwo. Jako kraj graniczny
sojuszu w wypadku konfliktu liczymy w dużej
mierze właśnie na wsparcie sojuszników. Z tego
powodu nasza infrastruktura musi być odpo-
wiednio przygotowana do działań sił NATO na
terytorium Polski, a jednocześnie w czasie poko-
ju powinna gwarantować skuteczną kontrolę gra-
nic. Jedną z dróg do osiągnięcia tego celu jest
Program Inwestycji Organizacji Traktatu Północ-
noatlantyckiego w Dziedzinie Bezpieczeństwa

NATO
(NATO Security Investment Programme
– NSIP). Uruchomiono go jeszcze w 1951 roku
jako Program Infrastruktury NATO, a od roku
1994 używana jest obecna nazwa, lepiej określa-
jąca cel realizowanych przedsięwzięć.
W programie NSIP tak zwane inwestycje rze-
FOT. MACIEJ MILEJSKI

czowe są finansowane ze składek państw człon-

kowskich odprowadzanych do budżetu central-
nego organizacji. Ich wysokość w danym kraju
zależy od znaczenia w systemie obronnym
czy skali zapóźnień wobec innych sojuszników.

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
C O M M E N T A R I U M

Zmiana priorytetów
Warto pamiętać, że inwestycje NATO
w Polsce w dużej mierze planowano
jeszcze pod koniec XX wieku.

N
asz kraj pragnął dzięki nim
zapewnić sobie bezpieczeń-
stwo przede wszystkim
na wypadek poważnego konfliktu
u swych granic. Tymczasem zmiany
na arenie międzynarodowej i bezpre-
cedensowe zaangażowanie się
NATO w działania w Afganistanie
sprawiają, że dla decydentów w Bruk-
seli inwestycje takie jak CP 2A0022
może nie stają się mniej ważne, ale
jednak powoli schodzą na dalszy
plan. Sojusz nie musi dziś zmierzyć
się z wyzwaniem na miarę III wojny
światowej, bo ta wydaje się mało
prawdopodobna, ale z zapewnieniem
skutecznego działania swych wojsk
w odległych, niestabilnych rejonach
świata. Coraz większą uwagę przywią-
zuje się zatem do inwestycji w infra-
strukturę ekspedycyjną, taką jak mo-
bilne stanowiska dowódcze, systemy
informatyczne, rozpoznania czy iden-
tyfikacji własnych wojsk. Wydaje się
zatem, że w nadchodzących latach
właśnie na misjach skupiać się bę-
dzie wysiłek finansowy sojuszu,
a zatem także i nasz. 

Wydawaniem zgromadzonych środ- ślonego przez Komitet Infrastruktury

ków zajmuje się Komitet Infrastruktu-
ry NATO.
Konkretne prace podejmowane w ra-
mach NSIP mają postać pakietów inwe-
stycyjnych, tak zwanych CP (Capability
Package). Dlatego każdy projekt dosta-
je swój konkretny numer CP. Programy
NATO w danym kraju przynoszą wie-
lorakie korzyści. Po pierwsze, sojusz
zdobywa zaplecze potrzebne mu do
prowadzenia określonych działań mili-
NATO, aby istniała jedna instytucja
centralna odpowiadająca za nadzór me-
rytoryczny i finansowo-rozliczeniowy
nad projektami wykonywanymi w ra-
mach NSIP. Dyrektorem ZIOTP jest
obecnie Zbigniew Śliwa. Zakład funk-
cjonuje jako instytucja podległa dyrek-
torowi Departamentu Infrastruktury
MON pułkownikowi Andrzejowi Pe-
trulewiczowi i jest inwestorem w pro-
gramach NSIP – przeprowadza przetar-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

tarnych na danym obszarze. Po drugie, gi na wykonawców robót, nadzoruje

państwo, na którego terenie taka inwe-
stycja ma miejsce, wzmacnia swój po-
tencjał obronny. Wreszcie po trzecie,
rozbudowa infrastruktury przynosi kon-
kretne korzyści dla miejscowej gospo-
darki. Oczywiście na ma róży bez kol-
ców. Bruksela współfinansuje, a nie cał-
kowicie pokrywa koszty wszystkich
projektów. Współpraca z NATO zwią-
zana z NSIP natrafia czasami w Polsce
na poważne problemy biurokratyczne,
decyzyjne oraz prawne. Ponadto część
programów z różnych przyczyn jest
opóźniona, nie zawsze też wszyscy pod-
wykonawcy rzetelnie wywiązują się
z podjętych zobowiązań.
INWESTYCJE
STRATEGICZNE
W Polsce za programy NSIP odpo-
wiada Zakład Inwestycji Organizacji
Traktatu Północnoatlantyckiego
– ZIOTP. Powołano go na mocy decyzji
ministra obrony narodowej z 11 stycz-
nia 2002 roku. To efekt wymogu okre-
pracę inwestorów zastępczych i oczywi-
ście ich rozlicza.
Jakie zatem inwestycje na terenie na-
szego kraju postanowiło zrobić NATO?
Przede wszystkim takie, które pomogą
wojskom naszych sojuszników w udzie-
leniu nam szybkiego wsparcia w razie
zagrożenia. Rozmowy na ten temat roz-
poczęły się jeszcze pod koniec lat dzie-
więćdziesiątych, gdy Polska nie była
członkiem sojuszu, ale jej akces był już
praktycznie przesądzony. NATO
uwzględniło nasze oczekiwania związa-
ne z kolektywnym bezpieczeństwem.
Oznaczało to konieczność modernizacji
polskich lotnisk, portów, składów paliw,
systemów łączności i obserwacji po-
wietrznej, tak aby spełniały odpowied-
nie wymagania i mogły stanowić zaple-
cze dla wojsk sojuszniczych na wypa-
dek konfliktu.
Informacje na temat natowskich in-
westycji w Polsce można odnaleźć na
przykład na stronie internetowej ZIOTP.
Jak na razie, od czasu wejścia do NATO
w kraju wykonano w pełni prace tylko w ramach
jednego, stosunkowo taniego pakietu o symbolu
CP 5A0039. Ma on zapewnić system wstępnej
łączności i informacyjnego wsparcia (CIS) no-
wym członkom sojuszu. Pakiet jest niewielki, ale
bardzo istotny, gdyż umożliwił nam odpowiednią
łączność z sojusznikami. Znacznie więcej progra-
mów jest cały czas realizowanych.
Od kilku lat największe inwestycje są prze-
prowadzane już z pakietu CP 2A0022, związa-
nego z budową infrastruktury dla sił reagowa-
nia NATO. Pakiet ten Rada Północnoatlantycka
zatwierdziła formalnie jeszcze 27 lipca 1999
roku. W Polsce wdrażanych jest łącznie 97 pro-
jektów o wstępnej wartości ponad dwóch mi-
liardów złotych, które dotyczą: modernizacji in-
frastruktury lotniskowej (78 z nich), w tym skła-
dów MPS (w Krzesinach, Łasku, Malborku,
Mirosławcu, Mińsku Mazowieckim, Powidzu,

10 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


Świdwinie), modernizacji infrastruktury pali-
wowej w pięciu bazach MPS Wojsk Lądowych
(Cybowo, Gardeja, Porażyn, Puszcza Mariańska,
Wędrzyn) oraz modernizacji infrastruktury por-
towej w dwóch bazach Marynarki Wojennej
(Gdynia, Świnoujście). Ukończenie pakietu CP
2A0022 planowane jest na 2014 rok.
Jeśli chodzi o lotniska, to z 78 projektów
o wartości ogólnej ponad 420 milionów złotych
do tej pory wykonano 70 (co stanowi 87 procent
wszystkich projektów infrastruktury lotnisko-
wej). Według danych ZIOTP finalizowanych jest
jeszcze kilka projektów w Mirosławcu i Mińsku
Mazowieckim. Zakończenie wszystkich inwe-
stycji w infrastrukturę lotniskową związanych
z NSIP planowane jest ostatecznie na 2011 rok.
Wysokość wydatków dotyczących instalacji pa-
liwowych wynosi około miliarda złotych. Część
tej kwoty zostanie przeznaczona na budowę
A R M I A
podziemnych zbiorników paliwowych,
autocysternowych zbiorników nalew-
czych, kolejowych systemów spusto-
wo-nalewczych, rurociągów technolo-
gicznych, zbiorników przeciwpożaro-
wych, instalacji zasilających, sterowni-
ROCZNIE
w modernizację czych, oświetleniowych, odgromo-
techniczną NATO wych, pomiarowych i monitorujących
inwestuje oraz dróg wewnętrznych i ogrodzeń.
ponad W zależności od potrzeb modernizo-
600 milionów
euro – dużo, wane są lub budowane na przykład
ale przecież pompownie, laboratoria i dyspozytor-
mniej niż na ten nie. Zakończenie wszystkich tych in-
cel wydaje westycji planuje się na 2014 rok.
choćby sama
Polska W bazach morskich MW wykonywa-
nych jest osiem kolejnych projektów
o wartości około 620 milionów zło-
tych. Inwestycje obejmują, między in-
nymi, modernizację nabrzeży i budo-
NIEKTÓRE INWESTYCJE
NA LOTNISKACH, w tym na
Krzesinach (na zdjęciu)
i w Łasku także zostały sfinan-
sowane z programu NSIP.
wę trzech nowych ramp załadunkowo-
wyładunkowych ro-ro, obiektów dla ob-
sługi technicznej, pompowni przeciw-
pożarowych, a także dróg i placów skła-
dowych, instalacji niezbędnych do ob-
sługi okrętów czy modernizację syste-
mu elektroenergetycznego. Pod koniec
2008 roku wykonano już około 91 pro-
cent prac. Zakończenie projektów infra-
struktury portowej planowane jest na
rok 2010.
Z kolei pakiet CP 5A0035 związany
jest z integracją elementów dowodzenia
obroną powietrzną z systemem NATO
– NATINADS. Rada Północnoatlantyc-
ka zatwierdziła go 16 czerwca 2000 ro-
ku. Przygotowano łącznie 12 projek-
tów o szacunkowej wartości 249 milio-
nów złotych. Dotyczą one zapewnienia
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 11
 P E R Y S K O P
CENTRUM SZKOLENIA SIŁ POŁĄCZONYCH (JFTC) w Bydgoszczy – jedna z inwestycji NSIP
współpracy z systemem Dunaj, radiowej łączno-
ści lotniczej oraz szkolenia symulacyjnego,
a w części budowlanej – modernizacji kilku
obiektów i budowy jednego nowego na potrze-
by rozwinięcia stanowisk szczebla CRC (Ośro-
dek Dowodzenia i Naprowadzania – ODN).
Sfinalizowanie prac z pakietu planowane jest na
2014 rok.
Prace związane z radarami dalekiego zasięgu
typu BACKBONE przewiduje pakiet CP
5A0044. Został on formalnie zatwierdzony jesz-
cze 25 czerwca 1998 roku.
Stanowi go 12 projektów
o szacunkowej wartości około
Współpraca z NATO
590 milionów złotych. W tak związana z NSIP
zwanej części elektronicznej
dotyczą one zakupu trzech ra- natrafia czasami
darów dalekiego zasięgu, do-
stosowania systemu rozpo-
w Polsce na
znania „swój–obcy”, integra- poważne problemy
cji trzech polskich radarów z
systemem, a w części budow- biurokratyczne,
lanej – budowy sześciu sta-
łych posterunków radioloka-
decyzyjne oraz
cyjnych. Zbudowano już trzy prawne
posterunki radarowe wyposa-
żone w radary polskiej produkcji NUR 12-M
w miejscowościach Brzoskwinia, Roskosz i Wie-
wiórczyn. Prace budowlane i integracyjne trwają
obecnie na posterunkach w Chruścielu, Suwał-
kach i Zamościu, które będą wyposażone w ra-
dary produkcji włoskiej kupowane przez Agen-
cję NC3A. Zakończenie wszystkich prac przewi-
dzianych w pakiecie planuje się na 2010 rok.
Pakiet CP 5A0109 – „Wdrożenie systemu do-
wodzenia lotniczego i kontroli (ACCS)” Rada
12 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
Północnoatlantycka zatwierdziła 6 maja 2005 ro-
ku. Zakłada się w nim, że na terytorium Polski
zostanie rozwinięte stanowisko dowodzenia
ARS. Wartość pakietu wynosi 152 miliony zło-
tych. Zakończenie prac z nim związanych plano-
wane jest na 2014 rok.
Jednym z bardziej znanych jest pakiet CP
9B0401 dotyczący Centrum Szkolenia Sił Połą-
czonych w Bydgoszczy. Joint Force Training
Centre (JFTC) jest pierwszym projektem, w któ-
rego przygotowaniu w pełni uczestniczymy już
po wstąpieniu do sojuszu.
Komitet Planowania
Obronnego NATO za-
twierdził go 16 grudnia
2004 roku. Pakiet obej-
muje pięć projektów
o wartości 176 milionów
złotych. W części budow-
lanej dotyczy on między
innymi modernizacji ist-
niejących obiektów dla
sztabu centrum i zaple-
cza socjalnego oraz
wzniesienia nowych
obiektów szkoleniowych
i usługowych, a w części elektronicznej – budo-
wy wewnętrznej sieci informatycznej wraz
z montażem sprzętu komputerowego. Zakończe-
nie części prac z pakietu, realizowanej przez
ZIOTP, miało nastąpić jeszcze w 2008 roku.
W 2006 roku rozpoczęto prace nad nowym
pakietem, który został zatwierdzony przez Ko-
mitet Planowania Obronnego NATO 16 grudnia
2005 roku. Jest to CP 9B3012/5A0006 – „Brze-
gowa Łączność Dowodzenia Marynarki Wojen-
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
nej (Maritime Communication)”. Projekt ten,
związany z systemami dowodzenia okrętami wo-
jennymi, jest obecnie dopiero w fazie przygoto-
wawczej. Przewiduje się, że koszt jego realizacji
wyniesie około 108 milionów złotych. Prace ma-
ją potrwać do 2014 roku.
CZASY SIĘ ZMIENIAJĄ
Jak widać, dzięki programowi NSIP w infra-
strukturę wojskową w Polsce NATO oraz MON
mogłyby łącznie w siedmiu pakietach zainwesto-
wać do 2014 roku ponad trzy miliardy złotych.
Duża część tych prac, mimo problemów, już zo-
stała wykonana. Ważne jest to, że Polska dosta-
nie dzięki temu konkretną pomoc finansową
z sojuszu, liczoną w setkach milionów złotych,
gdyż koszt inwestycji w naszym kraju przewyż-
sza składki odprowadzane do Brukseli. Pułkow-
nik Andrzej Petrulewicz na jednej z konferencji
poinformował, że w przypadku pakietu CP
2A0022 środki własne MON przeznaczone na
inwestycje wyniosły zaledwie dziewięć procent
(zapewne nie licząc składki odprowadzanej do
wspólnej kasy sojuszu), podczas gdy NATO fi-
nansuje ten program na poziomie 91 procent.
Przykładowo dzięki NSIP w ramach moderniza-
cji lotnisk w Krzesinach i Łasku zaoszczędzono
jakoby aż około 30 procent środków, które w in-
nym przypadku należałoby wydać z własnej kie-
szeni. Jeśli chodzi o inne pakiety, to wkład wła-
sny miał kształtować się na poziomie 34 procent,
a NATO – 66 procent. Pułkownik Petrulewicz
zaznaczył także, że aż 90 procent pieniędzy wy-
danych w Polsce na inwestycje sojusznicze trafi-
ło do rodzimych podwykonawców, a zatem
wzmocniło krajową gospodarkę. 

Profesjonalnie
czy zawodowo
G
dy żołnierz słyszy
„profesjonalizacja ar-
mii”, to na pewno się
cieszy. Każdy woli
pracować w firmie,
w której ludzie, gdy biorą się za robo-
tę, to wszyscy wiedzą, o co chodzi.
Bezpowrotnie kończy się pewna epo-
ka. Jedni nazywali ją „zaszczytny, pa-
triotyczny obowiązek służby wojsko-
wej”, inni natomiast – „z niewolnika
nie ma pracownika”.
I co teraz? Na żołnierskie oko łatwo
nie będzie. Aby zrobić z tego, co ma-
my dzisiaj, armię profesjonalistów,
trzeba się sporo nagłówkować. A i nie-
które zmiany też pewnie nie będą ła-
twe. Nie mówiąc już o kasie. Wszak
amatorstwo we wszystkich dziedzi-
nach jest tańsze niż zawodowstwo.
No właśnie. Zawodowstwo czy pro-
fesjonalizm? Jaka to różnica? Mniej
więcej taka, jak jazda świeżo upieczo-
nego kierowcy i mistrza kierownicy,
który ćwiczy skomplikowaną jazdę
od wielu lat, i to niezłą bryczką. Nie
wystarczy wczorajszych amatorów
przemianować na zawodowych żoł-
nierzy. Aby można było mówić
o nich: „profesjonalista”, trzeba wielu
lat. Jak więc poznać tego wymarzo-
nego profesjonalistę?
Przede wszystkim, musi być odpo-
wiednio wyedukowany. Zależnie od
funkcji, powinny go wziąć w obróbkę
albo stosowne centra, albo wojskowe
uniwersytety. Nie mówiąc już o od-
powiedniej wcześniejszej edukacji
cywilnej. Ale szkółki to nie
wszystko. „Profesjonał” musi
W samo sedno
F E L I E T O N
Bogusław
Pacek
zastępca
Bezpowrotnie kończy się pewna epoka. dowódcy
Jedni nazywali ją „zaszczytny, patriotyczny operacji EUFOR
obowiązek służby wojskowej”, a inni w Czadzie
– „z niewolnika nie ma pracownika”.
być właściwie wytrenowany. Żaden lizm i inwestować w siebie. Profesjonalizacja
piekarz nie nauczył się dobrze piec jest procesem. Oznacza ciągłe doskonalenie, i
chleba tylko w szkole. Tu potrzebny to w każdej dziedzinie – szkolenia, treningu,
jest trening, prakty- wyposażenia oraz uzbrojenia. Gdy więc ktoś
ka w jednostce, po- pyta, kiedy nastąpi u nas profesjonalizacja, to
ligony, ćwiczenia, Profesjonalista jego trzeba zapytać, o co pyta. Jej pierwszy
udział w operacjach
zagranicznych
musi być etap nastąpi z chwilą uzawodowienia armii.
A kolejne? Kolejne etapy profesjonalizmu
– czyli wiele lat. odpowiednio przyjdą z latami. Mam możliwość obserwo-
I to jeszcze nie wania, jak wyglądają w praktyce profesjonal-
wszystko. Profe- oprzyrządowany. ne armie kilku europejskich krajów. Wszędzie
sjonalista musi
być odpowiednio
Sam „kałach” mówi się wciąż o doskonaleniu, o lepszym po-
ziomie profesjonalizacji. Dobrze, że taką de-
oprzyrządowany. i łopatka saperska cyzję w Polsce podjęto. Teraz tylko pozostaje
Sam „kałach” mieć nadzieję, że droga od półamatorskiej do
i łopatka saperska nie wystarczą najpierw w pełni zawodowej, a potem profe-
nie wystarczą. sjonalnej polskiej armii nie będzie zbyt długa.
A to niestety kosztuje. Być może Jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach i tych
nie od razu będzie można mu kupić zapewnie najbardziej obawiają się ci, których
wszystko, o czym marzy. profesjonalizacja dotyczy. 
Profesjonaliście trzeba też dobrze
zapłacić. Po pierwsze,
aby mu nie przycho-
dziły do głowy głupie
pomysły szukania
szczęścia w innym za-
wodzie, a po dru-
gie, by chciał do-
skonalić swój
profesjona-
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 04 STYCZNIA 2009 13
 N A C E L O W N I K U

Etos sukcesu

14 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 A R M I A
Z BOGDANEM KLICHEM,
ministrem obrony narodowej, rozmawiają
ARTUR GOŁAWSKI, LECH MLECZKO
i MAREK SARJUSZ-WOLSKI.
POLSKA ZBROJNA: Czy plan zmian
w armii był w całości gotowy przed wy-
borami?
BOGDAN KLICH: Przez dwa lata w Instytu-
cie Studiów Strategicznych prowadziliśmy
program badawczy „Wojsko Polskie 2010”.
Analizowaliśmy kierunki rozwoju sił zbroj-
nych, a w szczególności, jak ma wyglądać pro-
fesjonalizacja oraz modernizacja techniczna.
Dzięki temu przyszedłem do MON z przeko-
naniem, że będziemy realizować model służby
ochotniczej z zawieszonym poborem. Byłem
również pewien, że powinno być więcej wielo-
letnich programów uzbrojenia i że każdy
z nich powinien być tak dopracowany, jak pro-
gram F-16.
POLSKA ZBROJNA: Czy premier posta-
wił dodatkowe warunki?
BOGDAN KLICH: Tak. W połowie 2007 ro-
ku rozpoczęła się praca nad programem wy-
borczym Platformy Obywatelskiej. W nim
znalazł się między innymi zapis o konieczno-
ści przyspieszenia profesjonalizacji oraz o ko-
nieczności spłaszczenia struktur dowodzenia.
No i wreszcie, zanim uzyskałem nominację
premiera, Donald Tusk postawił przede mną
dwa zobowiązania. Pierwszym było szybkie
wycofanie wojsk z Iraku, a drugim równie
prędkie zniesienie przymusowego poboru.
POLSKA ZBROJNA: Jakie będzie kryte-
rium sukcesu lub porażki w końcu 2010
roku?
BOGDAN KLICH: Są dwa takie kryteria.
Czy uda się zrealizować to, co zostało w sierp-
niu 2008 roku zapisane w rządowym progra-
mie profesjonalizacji, oraz czy zdołamy kon-
tynuować modernizację techniczną armii. Re-
forma Wojska Polskiego opiera się bowiem na
tych dwóch głównych filarach: profesjonaliza-
cji oraz modernizacji technicznej.
POLSKA ZBROJNA: Który jest ważniej-
szy?
BOGDAN KLICH: Oba. Realizujemy je
równolegle, z tym zastrzeżeniem, że profe-
sjonalizacja musi być skończona w najbliż-
szych dwóch latach, a modernizacja tech-
FOT. REUTERS/FORUM
niczna jest procesem ciągłym, który nigdy
się nie kończy.
POLSKA ZBROJNA: Czy kryterium bę-
dzie także liczba żołnierzy?
BOGDAN KLICH: Naturalnie. Jest to
wszak zapisane w programie profesjonaliza-
cji. Co prawda dokładny zapis jest miękki,
bo brzmi „do 120 tysięcy żołnierzy służby
zawodowej”, ale ja stawiam poprzeczkę wy-
żej. Uważam, że Polska potrzebuje 120-ty-
sięcznej armii zawodowej…
POLSKA ZBROJNA: …do końca 2010
roku.
BOGDAN KLICH: Tak. Co więcej, uważam,
że w najbliższym dziesięcioleciu nie zmieni
się istotnie nasza ocena zagrożeń zewnętrz-
nych. Prawdopodobieństwo naruszenia na-
szych granic wciąż jeszcze będzie niewielkie,
ale jednak będzie. Stosownie do tych zagro-
żeń, liczba 120 tysięcy jest optymalna. Gdyby-
śmy założyli, że żołnierzy w pełni zawodo-
wych powinno być więcej, przeszacowaliby-
śmy nasze potrzeby. Gdybyśmy z kolei przyję-
li, że może ich być mniej, narazilibyśmy bez-
pieczeństwo naszego kraju na szwank.
POLSKA ZBROJNA: Czy ukompletowanie
jest możliwe?
BOGDAN KLICH: Są i będą jednostki
o różnym stopniu ukompletowania. Tak by-
ło zawsze i tak jest wszędzie. Dlatego mo-
żemy mówić o siłach natychmiastowego
i szybkiego reagowania oraz oddziałach
mających dłuższe terminy osiągania pełnej
gotowości bojowej.
POLSKA ZBROJNA: Czy zatem na czas
„W” powinniśmy dysponować taką samą
liczbą oddziałów jak na czas pokoju?
BOGDAN KLICH: Tak uważam, bo to uła-
twia ewentualne przeprowadzenie mobilizacji.
Znam jednak zwolenników innego poglądu.
POLSKA ZBROJNA: Rozumiemy, że dru-
gi wariant polega na tym, by tworzyć nowe
jednostki w czasie narastania kryzysu?
BOGDAN KLICH: Tak. Pierwsze rozwiąza-
nie zakłada, że ukompletowanie jednostek bę-
dzie różne. Według drugiego, w jednostkach
funkcjonujących w czasie pokoju można pod-
nieść ukompletowanie kosztem ich liczby. Ten
drugi wariant nie pasuje do naszego położenia
geograficznego.
POLSKA ZBROJNA: Argumenty?
BOGDAN KLICH: We współczesnym świe-
cie kryzys narasta szybko. Nie daje czasu na
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
FOT. RAFAŁ MILACH/FORUM
tworzenie nowych jednostek bojowych. Dlate-
go liczba oddziałów czasu pokoju musi odpo-
wiadać ich liczbie czasu wojny.
POLSKA ZBROJNA: Uzupełnienie ich
stanu zapewni pobór?
BOGDAN KLICH: Oczywiście. Model
służby z zawieszonym poborem zakłada je-
go odwieszenie w sytuacji zagrożenia bez-
pieczeństwa państwa. Ale też tylko w takich
okolicznościach prezydent na wniosek Rady
Ministrów może okresowo odwiesić pobór.
Wówczas ukompletowanie jednostek zostaje
zwiększone. Jeżeli kryzys grozi przerodze-
niem się w otwarty konflikt zbrojny, ogłasza
się powszechną mobilizację. Dopiero w wy-
niku tego procesu armia ma być ukompleto-
wana w takim stopniu, by mogła przeciwsta-
wić się agresji.
POLSKA ZBROJNA: Czy w przypadku
ataku terrorystycznego dopuszcza Pan uży-
cie polskiej armii na terytorium kraju?
BOGDAN KLICH: Naturalnie. Po to między
innymi rozwijamy nasze wojska specjalne,
a w szczególności jednostkę GROM.
16 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
GWIZDEK PUŁAPEK
POLSKA ZBROJNA: Co się nie
udało?
BOGDAN KLICH: Nie udało się
przekonać opozycji do konstruktywne-
go dialogu. Mam na myśli w szczegól-
ności środowisko PiS zgromadzone
Chcę wykorzy- wokół byłego ministra obrony narodo-
stać pierwszy do- wej. Po kilku tygodniach karencji…
godny moment
polityczny, po wy-
borach prezyden- POLSKA ZBROJNA: Miodowy
ckich w 2010 ro- miesiąc?
ku, by dokonać BOGDAN KLICH: Tak, trwało to
zmian w konsty-
tucji. Umożliwią około miesiąca. Szybko zaczęła się
one zmiany w sy- seria zasadzek. I trwa to do tej pory.
stemie dowodze-
nia siłami zbroj- POLSKA ZBROJNA: Jakie to za-
nymi.
sadzki?
BOGDAN KLICH: Najczęściej
sztucznie wykreowane. Reguła jest
prosta: jeżeli coś dobrego uda nam się
zrobić, zaraz pojawia się pułapka.
Najczęściej polegająca na opacznym
i złośliwym prezentowaniu naszych
działań i zamierzeń.
POLSKA ZBROJNA: A MON od-
piera atak.
BOGDAN KLICH: I mnóstwo pary
idzie w gwizdek. Za każdym razem
musimy mozolnie tłumaczyć opinii
publicznej, że wytaczane zarzuty są
nieuzasadnione, że to czysta kreacja
na potrzeby walki partyjnej.
POLSKA ZBROJNA: Nie do-
strzega Pan śladów merytorycznej
debaty?
BOGDAN KLICH: Czasem to się
tylko zdarza.
POLSKA ZBROJNA: Nie dopusz-
cza Pan myśli, że może się mylić?
BOGDAN KLICH: Niektóre pro-
cesy już się zakończyły. Czy pomy-
liłem się podczas ewakuacji z Ira-
ku? A ile pułapek próbowano zasta-
wić w trakcie jej trwania… A za-
kończenie przymusowych wcieleń
do wojska. Ileż było nieprawdzi-
wych plotek, że tak się nie stanie, że
to tylko deklaracje...

POLSKA ZBROJNA: Nie wierzy Pan w de-
klaracje, że chodzi o interes narodowy?
BOGDAN KLICH: Nie. Sformułowanie „in-
teres narodowy” jest dziurawym parawanem
dla uprawiania polityki rozumianej jako czysta
walka o władzę. Chodzi tylko o to, by wykoń-
czyć konkurentów.
POLSKA ZBROJNA: Nie boi się Pan trud-
nych decyzji?
BOGDAN KLICH: Nie boję i staram się kon-
sekwentnie wdrażać nawet te, które mogą
uchodzić za kontrowersyjne.
POLSKA ZBROJNA: Z góry zakłada Pan
kontrowersje?
BOGDAN KLICH: Czasem jestem ich pe-
wien. Tak było w wypadku przywrócenia na-
leżnej hierarchii w procesie decyzyjnym
w wojsku. Stawiając szefa Sztabu Generalne-
go WP nad dowódcami rodzajów sił zbroj-
nych, wypełniłem zapis ustawy z 1995 roku
o urzędzie MON. To w naturalny sposób wy-
wołało słowa krytyki, bo przecież czyjeś inte-
resy zostały naruszone. A tymczasem, jak mo-
że funkcjonować wojsko, jeżeli ma kilku do-
wódców zamiast jednego.
POLSKA ZBROJNA: Czy do opozycji zali-
cza Pan także Biuro Bezpieczeństwa Naro-
dowego?
BOGDAN KLICH: Biuro Bezpieczeństwa
Narodowego w krytyce poczynań MON jest za-
pleczem nie tylko prezydenta, ale również PiS.
Pełniąc funkcję doradczą dla zwierzchnika sił
zbrojnych, w dużym stopniu zautonomizowało
się, stało się alternatywnym resortem obrony,
choć nie ma ku temu żadnych ustawowych pod-
staw. Przyznaję, że to komfortowa sytuacja dla
BBN, bo nie odpowiada za nic, a jednocześnie
może prowadzić działalność recenzencką.
POLSKA ZBROJNA: Oficerowie służący
w BBN muszą czuć się jak między młotem
a kowadłem. A przecież są żołnierzami tej
samej armii.
BOGDAN KLICH: Odczuwają dyskomfort.
Nie powinni być włączani w partyjne spory.
POLSKA ZBROJNA: A są włączani?
BOGDAN KLICH: Niestety, tak. Choćby ge-
nerał Roman Polko podczas sporu o to, czy
i w jaki sposób minister obrony powinien po-
wiadomić prezydenta o katastrofie pod Miro-
sławcem. Generał został przeze mnie zrugany
za tę polityczną aktywność. Bez względu na
to, gdzie pracuje, dopóki nosi mundur, dopóty
nie może angażować się w takie spory.
POLSKA ZBROJNA: Czy spieranie się
dwóch ważnych organów państwa nie grozi
nowym obiadem drawskim? Czy oficerowie
nie będą wybierali, do kogo pójść, by uzy-
skać awans?
A R M I A
BOGDAN KLICH: Takiego zagrożenia nie
dostrzegam. Uprawnienia ministra i prezyden-
ta są jasno określone. Wiadomo, na czym po-
lega zwierzchnictwo prezydenta nad siłami
zbrojnymi, a po obiedzie drawskim (dzięki
ustawie o urzędzie MON) wiadomo również,
jaka jest relacja między prezydentem a mini-
strem obrony. Prawo wyraźnie stanowi, że
zwierzchnictwo nad wojskiem prezydent spra-
wuje za pośrednictwem ministra obrony.
POLSKA ZBROJNA: Nie ma zatem spo-
ru?
BOGDAN KLICH: W czasie pokoju mini-
ster obrony kieruje armią za pośrednictwem
szefa Sztabu Generalnego, a za politykę
obronną odpowiada Rada Ministrów. W tym
sensie przełożonym ministra jest premier.
Nie dostrzegam tu powodów do nieporozu-
mień. Gdyby nie nadużywano tego mecha-
nizmu, to w sprawach wojskowych kohabi-
tacja prezydenta i rządu mogłaby funkcjono-
wać bez zgrzytów.
POLSKA ZBROJNA: A czy w kierowaniu
resortem uwzględnia Pan uwagi opozycji?
BOGDAN KLICH: Recenzje z zewnątrz,
zwłaszcza z tak znaczącego ośrodka jak pre-
zydencki, mobilizują. Jeśli jednak masa kry-
tyczna nieuzasadnionych ocen i zasadzek za-
stawianych przez opozycję jest większa, to
przestają mieć one jakiekolwiek znaczenie.
Ponieważ bez względu na to, co się zrobi, i tak
ocenią, że jest źle.
POLSKA ZBROJNA: Zdarzyło się, że
uwzględnił Pan uwagi przeciwników?
BOGDAN KLICH: Oczywiście. Mój po-
mysł na nowe rozmieszczenie głównych or-
ganów dowodzenia został skorygowany po
uwagach posłów z sejmowej Komisji Obro-
ny Narodowej. Będzie ono inne, niż pier-
wotnie planowałem.
KOLEJKI DO OPOZYCJI
POLSKA ZBROJNA: Zapowiedział Pan
zmiany w systemie kierowania siłami zbroj-
nymi. Na czym miałyby polegać?
BOGDAN KLICH: Chcę wykorzystać
pierwszy dogodny moment polityczny, po
wyborach prezydenckich w 2010 roku, by
dokonać zmian w konstytucji. Umożliwią
one ewolucję w systemie dowodzenia siłami
zbrojnymi. Nieprzypadkowo zaplanowali-
śmy je na rok 2011, oczywiście warunkowo.
Mam nadzieję, że wybory wygra kandydat
Platformy Obywatelskiej.
POLSKA ZBROJNA: Czy wówczas pojawi
się funkcja naczelnego wodza?
BOGDAN KLICH: W tym zakresie nie
przewiduję żadnych zmian w konstytucji.
Trzeba natomiast wpisać do niej nową, choć
postulowaną od lat funkcję szefa obrony, czy-
li pierwszego żołnierza RP w czasie pokoju.
Szef obrony odpowiadałby za całość spraw
wojskowych i, tak jak teraz szef Sztabu Ge-
neralnego, dowodziłby armią w imieniu mi-
nistra. Uważam, że należy oddzielić funkcje
planistyczne od dowodzenia, i dlatego szef
Sztabu Generalnego WP byłby pierwszym
zastępcą szefa obrony, równym rangą dowód-
com rodzajów sił zbrojnych, dowódcy opera-
cyjnemu i szefowi Inspektoratu Wsparcia. To
byłoby dokończenie reformy zapoczątkowa-
nej przed dwoma laty, gdy zaczęto oddzielać
funkcje force plannera, force usera, force
providera oraz force supportera.
Dziś szef Sztabu Generalnego WP, dowodząc
armią w imieniu ministra, jest równocześnie
naczelnym planistą wojskowym. Traktowałem
to rozwiązanie jako tymczasowe, ale i tak lep-
sze niż sytuacja sprzed listopada 2007 roku,
gdy armią dowodziło kilka osób. W nowym
systemie szefowi obrony byliby podporządko-
wani: dowódca operacyjny, szef Sztabu Gene-
ralnego, dowódcy rodzajów sił zbrojnych, szef
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Pod bez-
pośrednią kontrolą ministra obrony pozostały-
by: Żandarmeria Wojskowa, Garnizon Warsza-
wa oraz Służba Kontrwywiadu Wojskowego
i Służba Wywiadu Wojskowego.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego właśnie
one?
BOGDAN KLICH: Ze względu na ko-
nieczność bezpośredniego dostępu do wie-
dzy bądź działań tych instytucji. Natomiast
na czas wojny szef obrony byłby zastępowa-
ny przez naczelnego dowódcę, o którym
wspomina konstytucja i który przejmowałby
przygotowane dla niego wojenne stanowisko
dowodzenia.
POLSKA ZBROJNA: Czy funkcje szefa
obrony i naczelnego dowódcy mogłyby peł-
nić te same osoby?
BOGDAN KLICH: Oczywiście. Obowiązu-
jąca procedura, zapisana w konstytucji, zosta-
nie zachowana. Prezydent w tym zakresie bę-
dzie mógł podjąć każdą decyzję, jaką uzna za
stosowną.
POLSKA ZBROJNA: Czy Pańskie inicja-
tywy natrafiają na opór wojska?
BOGDAN KLICH: Opór jest, ale raczej poza
wojskiem. Ponieważ reformy są zakrojone na
dużą skalę, siłą rzeczy jest wiele środowisk
niezadowolonych. Radykalna prawica na przy-
kład gwałtownie zareagowała na zmiany
w wojskowych służbach specjalnych. Pierwszą
decyzją kadrową, podjętą tuż po objęciu urzę-
du, było odwołanie pułkownika Andrzeja
Kowalskiego, szefa Służby Kontrwywiadu
Wojskowego. Spowodowało to ostrą reakcję
byłego kierownictwa kontrwywiadu, zwłasz-
cza Antoniego Macierewicza.
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
Teraz dochodzą mnie słuchy, że osoby zanie-
pokojone pomysłem rozwiązania Agencji Mie-
nia Wojskowego i powołania Agencji Uzbroje-
nia zabiegają u prezydenta i opozycji sejmo-
wej o odrzucenie tego projektu.
POLSKA ZBROJNA: Oznacza to, że pro-
jekt jest zagrożony?
BOGDAN KLICH: To się dopiero okaże.
Na razie obserwuję rozmaite, mniej lub
bardziej zakamuflowane działania, które
mają uniemożliwić przeprowadzenie tej
wielkiej operacji, jaką jest stworzenie no-
woczesnej Agencji Uzbrojenia. Zwłaszcza
rozwiązanie Agencji Mienia Wojskowego
zostało w niektórych środowiskach bardzo
źle przyjęte.
POLSKA ZBROJNA: Domyśla się Pan,
dlaczego?
BOGDAN KLICH: Agencja Mienia Woj-
skowego, jako instytucja mająca uprawnie-
nia do prowadzenia biznesu, wiąże rozmaite
środowiska w zespoły interesów. Zwracały
na to uwagę zarówno wewnętrzne kontrole
MON, jak również Najwyższa Izba Kontro-
li. Jej likwidacja musi oznaczać podważenie
tych interesów.
POLSKA ZBROJNA: Czy takich sytuacji
wokół armii jest więcej?
BOGDAN KLICH: AMW nie jest ostatnią
instytucją, którą trzeba przykroić do potrzeb
nowoczesnej armii. Wraz z ogłoszeniem ko-
lejnych planów zwiększają się kolejki do
opozycji.
POLSKA ZBROJNA: Dziwi się Pan?
BOGDAN KLICH: W sumie – nie. Każdy,
komu grozi utrata stabilizacji, pragnie zablo-
kować reformę. Ale przecież w wojsku jest
tak, że permanentnie dostosowuje się ono do
nowych warunków. Wyobrażenie, że można
sobie pozwolić na bezczynność, jest błędne.
To jest proces, który trwa, a jeśli z jakiegoś po-
wodu się zatrzymuje, oznacza to początek kry-
zysu. Przez cały czas powołuje się nowe insty-
tucje, a niepotrzebne – likwiduje.
POLSKA ZBROJNA: Ten proces nie ma
więc końca?
BOGDAN KLICH: Przecież warunki się
zmieniają. Dlatego zmiany są i będą potrzeb-
ne. Czasem jednak trzeba przyspieszyć. Po
roku 2010 do zawodowej armii będziemy
musieli dostosować całą masę struktur. Do
niedawna, kiedy cięcia szły po wojskach ope-
racyjnych, w ich cieniu chowały się rozmaite
instytucje, o których istnieniu wielu nie mia-
ło zielonego pojęcia. Można sobie tam było
spokojnie żyć. Moja filozofia jest dokładnie
odwrotna: rozwinąć potencjał wojsk opera-
cyjnych, a instytucje okołowojskowe dostoso-
wać do ich potrzeb.
18 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: Dużo ich jest?
BOGDAN KLICH: Jest ich sporo. Są teraz
w sposób precyzyjny prześwietlane. Każda
z nich musi wykazać swą przydatność. Bez
udowodnienia, że jakaś instytucja jest nie-
zbędna wojskom operacyjnym, trudno bę-
dzie im się uchować.
POLSKA ZBROJNA: Trudno się dziwić, że
karpie nie cieszą się ze świąt Bożego Naro-
dzenia. Jak to powiadał Antoni Słonimski:
„tonący potrafi brzydko się chwycić”.
BOGDAN KLICH: Wiedziałem, że tak bę-
dzie. Otuchy dodają mi słowa premiera, który
mówił na spotkaniu w Rawie Mazowieckiej,
że ci ministrowie, którzy najodważniej forsują
reformy, mogą liczyć na największe poparcie
społeczne. I żebyśmy robili to, co trzeba.
POLSKA ZBROJNA: Po tym spotkaniu
plotkowano, że wróci Pan do Brukseli.
BOGDAN KLICH: Nie wchodzi się dwa
razy do tej samej rzeki. Prędzej wrócę do
Krakowa. Najpierw jednak dokończę reali-
zację swych pomysłów.
PRACA LŻEJSZA OD SNU
POLSKA ZBROJNA: Profesjonalizacja czy
uzawodowienie? Żołnierze prowadzą spór
semantyczny, argumentując, że oni już są
profesjonalistami.
BOGDAN KLICH: Pojęcie profesjonaliza-
cji mówi nie tylko o tym, że w armii powinni Sformułowanie „interes
służyć zawodowcy, których mamy już dziś
ponad 80 tysięcy. To słowo niesie także w so- narodowy” jest
bie informację, że osoba będąca na kontrak-
cie lub w służbie stałej musi być fachowcem.
dziurawym parawanem
Tak jak fachowcem musi być hydraulik, pie-
lęgniarka czy naukowiec. Rozumiem to w ten
dla uprawiania polityki
sposób, że żołnierz ma być na swym stanowi- rozumianej jako czysta
sku niezastąpiony. Profesjonalizację rozu-
miem szeroko i dlatego podejmuję spór z ty- walka o władzę. Chodzi
mi, którzy uważają, że do stworzenia armii
zawodowej wystarczy zamiana etatów żołnie-
tylko o to, by wykończyć
rzy służby zasadniczej na zawodowej i zakoń- konkurentów
czenie przymusowych wcieleń. To dla mnie
zbyt wąska perspektywa.
ministrów decyzje kadrowe miały większe
POLSKA ZBROJNA: A zatem, nie mamy znaczenie niż dla Pana?
w tej chwili profesjonalnej armii? BOGDAN KLICH: Odnoszę wrażenie, że
BOGDAN KLICH: Jeszcze nie. Żołnierz dla mojego poprzednika polityka kadrowa
mający kontrakt niekoniecznie musi być była najważniejsza. Ja natomiast uważam,
profesjonalnie przeszkolony i dobrze przy- że najpierw należy usprawnić struktury or-
gotowany do realizacji zadań. Warunkiem ganizacyjne, a później dopasowywać do
uznania w końcu 2010 roku, że Polska ma nich ludzi. Efektem odwrotnej działalności
armię sprofesjonalizowaną, jest złożenie był bałagan, jaki zastałem w resorcie. Nikt
w całość wielu elementów, w tym nowego nie umiał mi wytłumaczyć, dlaczego biuro
systemu awansów, nowej polityki zakwate- pełnomocnika do spraw wdrażania F-16
rowania i szkolenia. znajdowało się w pionie wiceministra do
spraw społecznych. Nie rozumiałem też in-
POLSKA ZBROJNA: Mało mówi się w ar- nych rozwiązań strukturalnych zastanych
mii o castingach pułkownikowskich i gene- w resorcie. Tłumaczę to jedynie względami
ralskich. Czyżby dla dwóch poprzednich personalnymi.

POLSKA ZBROJNA: Może po-
przednicy zajmowali się ważniej-
szymi sprawami i było im obojętne,
gdzie jaka komórka się znajduje?
BOGDAN KLICH: Próbując upo-
rządkować swoje miejsce pracy, po-
winno się zaczynać od bezpośrednie-
go otoczenia.
POLSKA ZBROJNA: To spróbuj-
my uporządkować wiedzę o tym, co
czeka wojsko. Z programu rozwoju
sił zbrojnych na lata 2009–2018 wy-
nika, że najbliższe dwa lata będą
okresem przyspieszonej profesjona-
lizacji przy stabilnych strukturach.
Prawdziwe zmiany nastąpią zatem
od 2011 roku. Dlaczego?
BOGDAN KLICH: Nie chcę mę-
czyć wojska forsownymi zmianami,
dlatego najpierw powinniśmy do koń-
ca 2010 roku sfinalizować profesjona-
lizację. Chcąc dobrze wykonać tak
ważne zadanie, musimy się na nim
skupić. Do 2011 roku nie będzie za-
tem radykalnych zmian w strukturze
sił zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: A później?
BOGDAN KLICH: Powtórzę raz
jeszcze, że zależy mi na tym, aby
zmiany nie dotykały jednostek bojo-
A R M I A
FOT. LECH MLECZKO
wych, bo te ciąć najprościej. W celu
zwiększenia potencjału bojowego
naszej armii trzeba spełnić dwa wa-
runki: całkowicie ją sprofesjonalizo-
wać i dokonać cięć w instytucjach
okołowojskowych. Do tej pory to,
co było w wojsku najbardziej wi-
doczne, podlegało największym cię-
ciom, a to, co pozostawało poza
snopem światła, stanowiło czasem
przetrwalnik dla osób, które lubią
pracę lżejszą od snu.
POLSKA ZBROJNA: Mocno po-
wiedziane.
BOGDAN KLICH: Dlatego
w pierwszej kolejności wziąłem się za
agencje mienia i mieszkaniową oraz
instytucje podporządkowane ministro-
wi i wiceministrom. Efektem będzie
realizowana już pod zarządem mini-
stra Czesława Piątasa integracja pio-
nu społecznego: w miejsce kilku in-
stytucji działających prawie na tym
samym polu powstanie Wojskowe
Centrum Edukacji Obywatelskiej ze
wspólną administracją.
POLSKA ZBROJNA: To chyba
wbrew tendencjom, jakie widzimy
w innych armiach NATO, gdzie ros-
ną rola i liczebność logistyki.
BOGDAN KLICH: Dzisiejsze proporcje nie
odpowiadają potrzebom wojska. Konieczna
jest mniejsza i lżejsza administracja wojsko-
wa, bo obecna jest skrojona na inne potrzeby.
Dlatego z szesnastu wojewódzkich sztabów
wojskowych pozostaną cztery regionalne, ze
123 wojskowych komend uzupełnień około
80. Plany, o których mówię, rodzą się w dia-
logu z szefem Sztabu Generalnego, którego
ogromnie za to cenię.
POLSKA ZBROJNA: Wróćmy do struktu-
ry wojsk po 2011 roku.
BOGDAN KLICH: Od roku 2011, zgodnie
z programem wyborczym PO, dojdzie do
spłaszczenia struktury dowodzenia. Będzie to
polegało na likwidacji obu okręgów wojsko-
wych, na odchudzeniu dowództw dywizji
i zmniejszeniu ich liczby. Jedno z czterech
dowództw dywizji zostanie rozwiązane,
a w trzech pozostałych wszystkie elementy
wsparcia przeniesione w dół, na szczebel
brygadowy.
POLSKA ZBROJNA: Jak to rozumieć?
BOGDAN KLICH: Przy dowództwach dy-
wizji pozostaną tylko bataliony dowodzenia
oraz pułki logistyczne, tak by cała logistyka
znajdowała się w jednej jednostce i podlegała
jednemu dowódcy. Zostaną utworzone trzy
pułki artyleryjskie, trzy pułki przeciwlotnicze
i trzy pułki saperów, które będą wykonywały
zadania na rzecz brygad. W sumie będziemy
mieć 13 brygad dotychczasowych, jedną bry-
gadę lotnictwa oraz polską część brygady li-
tewsko-polsko-ukraińskiej.
Jedną z trudniejszych decyzji, jakie musia-
łem podjąć, jest fuzja dwóch brygad rakieto-
wych. W Siłach Powietrznych będzie to
zresztą jedyna ważniejsza zmiana, bo zamia-
na brygad lotnictwa w skrzydła już się doko-
nała. W Marynarce Wojennej pod względem
struktur nie będzie żadnych zmian. Cel
wszystkich przeobrażeń to konsolidacja zaso-
bów, które są podobne, z odpowiednim roz-
mieszczeniem w terenie. Duże zmiany czeka-
ją jednostki Żandarmerii Wojskowej, która
ma zbyt wiele porozrzucanych placówek. Za-
mierzamy je skonsolidować.
POLSKA ZBROJNA: Jak te zmiany będą
wdrażane? Jednym uderzeniem czy przez
długotrwałe „oblężenie”?
BOGDAN KLICH: Zasadnicze zmiany orga-
nizacyjne zajdą w latach 2011–2013. Pomysły
sięgające poza rok 2013 są mniej lub bardziej
ideami, choć program przewiduje ewolucję
struktur i liczebności do roku 2018.
POLSKA ZBROJNA: Co jeszcze uważa
Pan za zbyteczne wojsku?
BOGDAN KLICH: Wcześniej uznawano,
że siła ministra obrony jest wprost propor-
cjonalna do liczby instytucji w jego dyspozy-
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
cji. Pewną osobę poinformowałem niedaw-
no, że zamierzam sprzedać pięć sanatoriów
resortowych, ponieważ będzie nam taniej
i łatwiej zamawiać usługi rehabilitacyjne dla
żołnierzy na otwartym rynku medycznym.
Sądzę, że żaden żołnierz na tym nie ucierpi,
a wręcz może zyskać, bo w coraz większej
konkurencji będziemy wybierać te, które są
lepsze i tańsze.
POLSKA ZBROJNA: Cena i jakość nie za-
wsze idą w parze.
BOGDAN KLICH: Z resortowych kalkula-
cji wynika, że za te same pieniądze będzie-
my mogli kupić lepsze usługi w sanatoriach
cywilnych. Tak samo kalkuluje szef MSWiA,
sprzedając swoje sanatoria resortowe. Tym-
czasem wspomniany rozmówca zapropono-
wał, bym pozostawił przynajmniej dwa sa-
natoria. Zapytałem: „Po co?”. Odpowie-
dział: „Dla władzy, panie ministrze”. Rozu-
miem, że w tej optyce minister wyposażony
w pięć sanatoriów jest ważniejszy od mini-
stra z dwoma sanatoriami, a minister pozba-
wiony sanatoriów nie jest już ministrem...
NIKT NIE UMIAŁ MI WYTŁUMACZYĆ, DLACZEGO BIURO
PEŁNOMOCNIKA DO SPRAW WDRAŻANIA F-16 ZNAJDOWAŁO SIĘ
W PIONIE PODSEKRETARZA STANU DO SPRAW SPOŁECZNYCH
POLSKA ZBROJNA: Chce Pan też sprze-
dać hotele należące do Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej. Dlaczego?
BOGDAN KLICH: Niektóre. Kieruję się ra-
chunkiem ekonomicznym. W Grupie Hoteli
WAM część obiektów jest deficytowych, a te,
które przynoszą zysk, pracują na całą, 21-ho-
telową grupę. Wolę, by zysk pozostał w tych
placówkach, które z punktu widzenia wojska
są niezbędne, niżby miał być dzielony.
POLSKA ZBROJNA: Które hotele pozo-
staną w MON?
BOGDAN KLICH: Utrzymamy obiekty tam,
gdzie armia jest i będzie: w Warszawie, Gdyni,
Bydgoszczy, Szczecinie, Poznaniu, Wrocławiu
i Krakowie. Warunkiem jest jednak wprowa-
dzenie większej bonifikaty dla klientów ze śro-
dowiska wojskowego. Ze środków ze sprzedaży
zbędnych hoteli sfinansowane zostaną prace,
które pozwolą podnieść standard pozostałych.
Żołnierze w delegacji będą mieli obowiązek w
nich kwaterować, jeśli cena noclegu będzie
konkurencyjna wobec ofert cywilnych hoteli.
ZNAKI DOKONANE
POLSKA ZBROJNA: A co z modernizacją
techniczną?
20 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
BOGDAN KLICH: Rok 2009 ma być cza-
sem przygotowania pięciu nowych, głównych
programów modernizacyjnych, a rok następny
– okresem uruchamiania procedur przetargo-
wych. Ich skutki w postaci sprzętu pojawiłyby
się w jednostkach w roku 2011, w niektórych
przypadkach – dopiero od 2013.
POLSKA ZBROJNA: Co to jest główny
program modernizacji?
BOGDAN KLICH: To przedsięwzięcie po-
dobne do programu F-16, determinujące
przyszłość jednego lub kilku rodzajów sił
zbrojnych. Lista naszych priorytetów jest
następująca: obrona powietrzna, śmigłowce,
okręty, systemy dowodzenia C4ISR oraz
bezzałogowe środki rozpoznania. Będziemy
również kontynuować programy transporte-
ra Rosomak, wyrzutni Spike, rakiet RBS-15
dla okrętów oraz zestawów rakiet przeciw-
lotniczych Grom. Ponadto przewidujemy
osiem wieloletnich programów specjali-
stycznych dotyczących pojedynczego rodza-
ju broni – począwszy od indywidualnego
wyposażenia i uzbrojenia żołnierza („Ty-
tan”) przez wyposażenie wszystkich rodza-
jów sił zbrojnych w trenażery i symulatory,
po samoloty szkolno-bojowe LIFT (tu decy-
zje czekają nas już w 2009 roku), wyrzutnie
Langusta, moduły ogniowe Regina, moder-
nizację BWP-1 do wersji Puma, wyrzutnie
rakietowe Homar i samoloty transportowe
M-28. Te programy uzgodniliśmy w 2008
roku, a w tym je uruchamiamy. Każdy z nich
musi mieć własną ścieżkę finansowania
i własny harmonogram.
POLSKA ZBROJNA: I własnego pełno-
mocnika?
BOGDAN KLICH: Tego nie wykluczam
przy pięciu głównych programach, ale każdy
z tych pełnomocników byłby ulokowany
w Agencji Uzbrojenia. Skończył się czas, kie-
dy odpowiedzialność za programy zbrojenio-
we była porozrzucana po całym ministerstwie.
Z kilkunastu pełnomocników, których zasta-
łem, zachowałem tylko pięciu.
POLSKA ZBROJNA: Sęk w tym, że w ro-
ku 2011 nie będzie już na stanowisku Pana,
jako ministra, oraz wielu generałów, więc
można zarzucić tym pomysłom, że są listą
życzeń, za których spełnienie nikt nie bę-
dzie odpowiadał.
BOGDAN KLICH: Ale polityki nie uprawia
się w perspektywie jednej kadencji, tylko
przez dłuższy czas.
POLSKA ZBROJNA: Czyżby Pańską in-
tencją było tak głębokie zaawansowanie
programów, by ewentualny następca nie
mógł z nich zrezygnować?
BOGDAN KLICH: Następcy powinni dys-
ponować czymś więcej niż tylko mapą drogo-
wą. Trzeba tak rozpędzić ten pojazd, żeby
z dobrej drogi nie mogli zjechać.
POLSKA ZBROJNA: A zatem znaki dro-
gowe będą znakami dokonanymi.
BOGDAN KLICH: Można to tak nazwać.
Chcę rozpoczęcia programów modernizacyj-
nych w latach 2009–2010, tak by w 2011 roku
zaczęły przynosić pierwsze efekty.
POLSKA ZBROJNA: Warunkiem powo-
dzenia tego planu jest utrzymanie wskaźni-
ka budżetu na poziomie 1,95 procent PKB
roku poprzedniego.
BOGDAN KLICH: Rząd nie przewiduje, by
jakikolwiek nowy program zbrojeniowy po za-
kończeniu finansowania zakupu F-16 korzy-
stał z pieniędzy spoza budżetu resortu obrony.
Ale też nie ma takiej możliwości, aby wskaź-
nik 1,95 procent PKB został naruszony. To
najważniejszy filar rozwoju naszego wojska.
RYNEK SŁUŻBY
POLSKA ZBROJNA: Czy wystarczy pie-
niędzy dla żołnierzy?
BOGDAN KLICH: Żołnierze już czują
w portfelach profesjonalizację. Przed rokiem
uznałem, że głównym źródłem pozyskiwania
ochotników są żołnierze nadterminowi. Po-
przedni rząd nie przywiązywał wagi do kor-
pusu żołnierzy nadterminowych. Ja uważam,
że właśnie z tej kategorii będzie pochodzić
najwięcej adeptów sztuki wojennej. Szerego-
wy nadterminowy zarabiał przed rokiem
1100 złotych, dziś ma już 1900, a w przy-
szłym roku będzie zarabiał 2400 złotych!
POLSKA ZBROJNA: Czy same pieniądze
wystarczą?
BOGDAN KLICH: Mam oczywiście świado-
mość, że nie. Stąd wzięła się filozofia wielo-
składnikowego systemu motywacyjnego. Jest
w nim miejsce na nową politykę zakwaterowa-
nia; żołnierz otrzymuje kwaterę, miejsce w inter-
nacie lub kolejny zastrzyk gotówki w postaci
świadczenia mieszkaniowego. Są także rozmaite
dodatki wynikające z warunków służby.
POLSKA ZBROJNA: Służba czy praca?
BOGDAN KLICH: W coraz większym stop-
niu praca.

POLSKA ZBROJNA: Na jakiej motywa-
cji ochotników zależy nam najbardziej?
Socjalno-finansowej czy patriotycznej?
BOGDAN KLICH: Współczesna gospo-
darka w coraz większym stopniu wymaga
od wojska, by było konkurencyjne na rynku
pracy. Musimy bardziej nastawiać się na
obowiązek wynikający z zadań postawio-
nych przed żołnierzem, niż na obowiązek
patriotyczny służby w Wojsku Polskim.
POLSKA ZBROJNA: Czy chce Pan po-
wiedzieć, że…
BOGDAN KLICH: …nie. Nie chcę przez
to powiedzieć, że patriotyczne emocje win-
ny być wyeliminowane. Nie. Jestem nato-
miast głęboko przekonany, że tradycyjny
polski romantyczny patriotyzm już dziś nie
wystarczy. Dlatego jednym z zasadniczych
wyzwań stojących przed armią jest wytwo-
rzenie etosu służby wojskowej, który musi
być spoiwem dla wspólnoty wojska i spo-
łeczeństwa.
POLSKA ZBROJNA: Na czym miałby po-
legać ów etos?
BOGDAN KLICH: Kiedy się nad tym za-
stanawiam, nabieram pewności, że już nie
na odwołaniu do zdarzeń z Klasztoru Bazy-
lianów w Wilnie, gdzie był więziony Adam
Mickiewicz. Jeżeli zgodzimy się, że ów tra-
dycyjny odruch miłości do ojczyzny nie wy-
starczy, powinno nas to prowadzić do wnio-
sku, że dziś potrzebujemy patriotyzmu od-
powiedzialności.
POLSKA ZBROJNA: Za co?
BOGDAN KLICH: Za służbę lub pracę.
Nie zamierzam tego definiować do końca,
bowiem jest to zadanie dla wielu. Mówiłem
o tym podczas spotkań z oficerami wycho-
wawczymi oraz kapelanami. Dzieliłem się
poglądem, że budowa nowoczesnego pa-
triotyzmu to przede wszystkim ich zadanie.
A etos służby wojskowej winien być istot-
nym elementem nowoczesnego polskiego
patriotyzmu.
POLSKA ZBROJNA: Służę opiniami
oficerów, którzy uważają, że jeżeli służ-
bę wojskową ograniczy się do konkuren-
cji na rynku pracy, będziemy mieli do
czynienia z najemnikami, jeśli nie… żoł-
dakami.
BOGDAN KLICH: Podzielam opinie, że
sama kasa nie wystarczy. Oprócz motywa-
cji materialnej musi być ideowa. Uważam
jednak, że nie może się ona opierać na tra-
dycyjnych wzorcach. W ostatnich dwóch
stuleciach poświęcaliśmy głównie uwagę
tym sytuacjom historycznym, w których
byliśmy ofiarami. A zbyt rzadko pochylali-
śmy się nad wydarzeniami, z których po-
winniśmy być dumni.
A R M I A
POLSKA ZBROJNA: Czyli?
BOGDAN KLICH: Sukces. Świat współ-
czesny jest światem sukcesu. Jeżeli jako na-
ród chcemy w tym świecie odgrywać jakąś
rolę, to musimy wiedzieć, z czego możemy
być dumni. Jest w owej dumie narodowej
miejsce na Grunwald, Kircholm, Kłuszyn,
Chocim, Wiedeń i Bitwę Warszawską. Ale
musi się w niej znaleźć także miejsce na na-
szą własną satysfakcję z tego, co osiągnęli-
śmy w ostatnich dziewiętnastu latach, od-
kąd ponownie wybiliśmy się na niepodle-
głość. Uważam, że chluba z polskich osiąg-
nięć, zarówno historycznych, jak i tych zu-
pełnie świeżych, może być kolejnym spo-
iwem związku wojska ze społeczeństwem
i samej armii.
POLSKA ZBROJNA: A cztery tysiące
członków Związku Strzeleckiego „Strzelec”
pod dowództwem profesora Janusza Ciska?
To organizacja społeczno-wychowawcza,
która kształtuje postawy przyszłych dowód-
ców polskiej armii. Czy również ma wycho-
wywać tylko dla sukcesu i pracy?
BOGDAN KLICH: Dlaczego „tylko”?
Związek Strzelecki jest jednym z najważ-
niejszych żywych organizmów, z którego
już dziś rekrutują się ochotnicy. Odnoszę
zresztą wrażenie, że młodzież w ostatnich
latach, mimo szumnych zapowiedzi, była
zaniedbywana przez polityków i wychowaw-
ców. Mamy przecież mniej klas wojsko-
wych, niż mieliśmy jeszcze kilka lat temu.
POLSKA ZBROJNA: Kolejne zadanie dla
ministra obrony narodowej?
BOGDAN KLICH: To zadanie nie obciąża
jedynie „hipoteki” ministra obrony narodo-
wej. To poruczenie ma znacznie szerszą listę
adresatów. Oprócz armii, są także posłowie
i senatorowie, są samorządy i muzealnicy.
Jedna z pań posłanek przyprowadziła nie-
dawno na początek obrad Komisji Obrony
Narodowej klasę wojskową ze szkoły, w któ-
rej kiedyś uczyła. Ci młodzi ludzie w mundu-
rach chcieli zamanifestować swą obecnością
w parlamencie, że są wojsku potrzebni.
POLSKA ZBROJNA: Byleby nie zrezygno-
wali po kontakcie z taką komendą uzupeł-
nień, która nie potrafiła zmienić swej men-
talności.
BOGDAN KLICH: Podczas grudniowego
spotkania z szefami WKU wielokrotnie
przypominałem im: „Jak was widzą, tak
nas piszą”.
POLSKA ZBROJNA: Nas?
BOGDAN KLICH: Nas, czyli wszystkich,
którzy jakoś z wojskiem są związani, zaczy-
nając od szeregowego, a kończąc na mini-
strze. To załogi komend uzupełnień decydu-
ją o pierwszym wrażeniu ochotnika. A jak
WIZYTÓWKA
Minister obrony
narodowej
BOGDAN KLICH
Czyta wszystko, co wpadnie mu w ręce.
Biblioteka jest miejscem, w którym czu-
je się tak dobrze jak w górach. Te ostat-
nie są jego niezmienną pasją. Dopóki
był wolnym człowiekiem, dopóty spędzał
na wędrówkach każdą chwilę. Kiedy
spadnie śnieg, nie opuszcza gór, tylko
zakłada narty, na których świetnie jeź-
dzi. Nie rozstaje się z aparatem fotogra-
ficznym. W prywatnym komputerze cze-
kają na obróbkę tysiące fotografii.
Ostatnie zrobił latem, podczas rodzinne-
go urlopu w Chorwacji.
Jak większość twardzieli, odpręża się
przy pielęgnowaniu kwiatów. Ponieważ
wychował się w Krakowie, lubi życie to-
warzyskie, czyli podejmowanie gości, od-
wiedzanie, rewizytowanie i związane z ty-
mi obrzędami… wymiany informacji. Bli-
scy cierpią z pomodu jego pedanterii.
Natychmiast po przyjeździe do domu za-
czyna robić porządki, czym zaznacza
swą obecność w sprawach domowych.
Skończył szkołę muzyczną I stopnia
i świetnie gra na fortepianie. Jest także
doskonałym tancerzem. Spośród różnych
kierunków, w jakich się kształcił, naj-
mniej znana jest historia sztuki. Nie
sprawdził się natomiast w biznesie.
W czasach studenckich, kiedy PRL cier-
piał na chroniczny brak papieru toaleto-
wego, razem z kolegami ze studiów po-
stanowili na budowie takiej fabryki zrobić
interes życia. Za astronomiczną wówczas
sumę 100 dolarów kupili plany linii pro-
dukcyjnej. Gdy pokazał je ojcu, inżyniero-
wi i wykładowcy, usłyszał, że każdy jego
student zrobiłby mu taki plan za piwo.
powszechnie wiadomo, pierwsze wrażenie
dla wizerunku jest decydujące. Tak dalece,
jak będą one otwarte, tak otwarta będzie
też armia. Wrażenie, jakie pozostanie
u młodego człowieka po pierwszym, już
ochotniczym kontakcie, nie może być tym
samym wrażeniem, jakie WKU pozosta-
wiały w pamięci poborowych. Bo też z in-
nym nastawieniem przychodzi do armii
ochotnik, a z innym przychodziła duża
część poborowych.
SZACUNEK Z BUTA
POLSKA ZBROJNA: Czy rekrutacja
ochotników będzie wyłączną domeną WKU,
czy również będą się nią zajmowały jednost-
ki wojskowe i ich dowódcy?
BOGDAN KLICH: Zasadniczą rolę odgry-
wają wojewódzkie sztaby wojskowe i WKU.
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 21
 N A C E L O W N I K U
Dowódcy odpowiadają przede
wszystkim za zadania, jakie stoją
przed armią, ale również za „przekaz
uzupełniający”.
POLSKA ZBROJNA: Czyli co?
BOGDAN KLICH: Właściwe rela-
cje międzyludzkie w dowodzonych
przez nich jednostkach. Podkreślam
ten motyw, bo był on głównym ele-
mentem mojego niedawnego spotka-
nia z oficerami wychowawczymi. Ma-
ją oni wspierać dowódców właśnie
w tym obszarze.
POLSKA ZBROJNA: Są powody
do niepokoju?
BOGDAN KLICH: Dochodziły do
mnie w ostatnim czasie informacje,
że szeregowi zawodowi bardzo często
traktowani są jak szeregowi zasadni-
czej służby wojskowej.
POLSKA ZBROJNA: Co to zna-
czy?
BOGDAN KLICH: To znaczy, że
nie traktuje się ich z należytym sza-
cunkiem... Dość powszechnie wzorce
ze starej armii przenoszone są do no-
wej. Traktowano ich niewłaściwie.
POLSKA ZBROJNA: Panie Mini-
strze… a mówiąc prostym żołnier-
skim językiem…
BOGDAN KLICH: …traktowano
ich „z buta”. Potwierdzają to nieste-
ty eksperci z Wojskowego Biura Ba-
dań Społecznych. To musi się zmie-
nić. Oczywiście, w armii musi być
zachowana hierarchia, zależność
służbowa i podporządkowanie. To
jest naturalne i bez tego nie ma woj-
ska. Natomiast w armii musi obo-
wiązywać zasada szacunku. Jeżeli
znika szacunek przełożonych do
podwładnych, to relacje ulegają wy-
krzywieniu. Taka sytuacja każe na-
tychmiast zastanowić się ochotni-
kom, czy na pewno trafili we właści-
we miejsce. Dlatego poleciłem ofi-
cerom wychowawczym, by w pierw-
szej kolejności zwracali uwagę na
relacje między przełożonymi a pod-
władnymi i natychmiast reagowali,
jeżeli będą niewłaściwe.
POLSKA ZBROJNA: Czy przewi-
duje Pan zmiany w systemie emery-
talnym żołnierzy?
BOGDAN KLICH: Nie rozpoczęli-
śmy żadnych prac nad zmianami sy-
stemu emerytalnego w wojsku. Sku-
piamy się na profesjonalizacji i mo-
dernizacji technicznej. Nie możemy
22 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
się rozdrabniać. Nie znaczy to, że nie
będę przypatrywał się z uwagą temu,
co robi Ministerstwo Spraw We-
wnętrznych i Administracji.
POLSKA ZBROJNA: To chyba do-
bra wiadomość dla żołnierzy.
BOGDAN KLICH: Gdybym był
żołnierzem, tak właśnie bym ją ro-
zumiał.
BRYGADA PRZEDMURZA
POLSKA ZBROJNA: Debata pu-
bliczna ogniskuje się wokół misji.
Tak jakbyśmy zapomnieli o speł-
nianiu standardów NATO i Unii
Europejskiej.
BOGDAN KLICH: Ja nie zapo-
mniałem. Zobowiązania sojusznicze
nie są oczywiście święte, ale są
ważnym czynnikiem naszej wiary-
godności. Niektóre spośród nich
mogą być jednak renegocjowane, je-
śli uznamy, że ich zasadność jest
wątpliwa.
Moi następcy powinni
dysponować czymś więcej
niż tylko mapą drogową.
Trzeba tak rozpędzić ten
pojazd, żeby z dobrej drogi
nie mogli zjechać.
To załogi komend
uzupełnień decydują
o pierwszym wrażeniu
ochotnika. Tak dalece, jak
będą one otwarte, tak
otwarta będzie armia.
POLSKA ZBROJNA: To tylko
ogólne przekonanie?
BOGDAN KLICH: Nie. Będziemy
renegocjować wymóg posiadania
własnych samolotów do tankowania
w powietrzu. Nie sądzę, byśmy mu-
sieli dysponować takim kosztow-
nym sprzętem. Wystarczy, że bę-
dziemy mieli do niego dostęp. Jed-
nak to zdecydowana mniejszość.
Większość naszych zobowiązań nie
traci na znaczeniu.
POLSKA ZBROJNA: Pojawiają się
nowe?
BOGDAN KLICH: Ostatnio przez Mini-
sterstwo Obrony Narodowej przetoczyła się
dyskusja, czy rzeczywiście Wojska Specjal-
ne mają uzyskać certyfikat NATO w 2012
roku. Nie ma co ukrywać, że konkurentów
do przyspieszonego rozwoju jest wielu.
Każdy rodzaj sił zbrojnych chciałby rozwi-
jać się szybciej i otrzymywać większe środ-
ki. Uważam jednak, że Wojska Specjalne są
na tyle ważnym wkładem Polski do wspól-
nych zdolności obronnych, że ten postulat
powinien być utrzymany. Dlatego w pełni
respektuję dotychczasowe zobowiązania
oraz środki, które płyną na rozwój Wojsk
Specjalnych.
POLSKA ZBROJNA: Umiarkowane zain-
teresowanie opinii publicznej spotkało rów-
nież powołanie brygady polsko-litewsko-
-ukraińskiej.
BOGDAN KLICH: Trochę to dla mnie za-
skakujące. Pochodzę z pokolenia, które spra-
wy polityki wschodniej traktuje jako naj-
ważniejsze dla naszego interesu narodowe-
go. Ponieważ nie mamy przedmurza, powin-
niśmy dobrze współpracować z naszymi
wschodnimi sąsiadami. Będąc wiernym ide-
om Giedroycia i Mieroszewskiego, zdecy-
dowałem o podwyższeniu poziomu współ-
pracy z armią litewską i ukraińską. Uzna-
łem, że w miejsce dwóch batalionów pol-
sko-litewskiego oraz polsko-ukraińskiego
trzeba powołać trójstronną brygadę.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego brygadę?
Początkowo mówiło się o batalionie.
BOGDAN KLICH: Brygada będzie miała
większy walor polityczny i mocniej wiązała
Ukrainę ze wspólnotą euroatlantycką. Czas
do osiągnięcia gotowości brygada ma taki
sam, jaki był przewidywany dla batalionu
– 2011 rok.
POLSKA ZBROJNA: Czy decyzja o uloko-
waniu dowództwa brygady w Lublinie ma
konotacje historyczne?
BOGDAN KLICH: Nie, choć z pewnością
pojawią się takie interpretacje. Nie mam nic
przeciwko nim.
POLSKA ZBROJNA: Czy brygada będzie
miała faktyczną wartość bojową?
BOGDAN KLICH: Brygada będzie prze-
znaczona do misji pokojowych i stabilizacyj-
nych. Podobnie jak istniejące już dwa bilate-
ralne bataliony.
POLSKA ZBROJNA: Jakie są doświadcze-
nia ze współpracy z nimi?
BOGDAN KLICH: Dobre. Batalion pol-
sko-ukraiński sprawdził się w Kosowie,
choć widać było, że obie części muszą się
dograć, bo też wyrastały z innych tradycji
wojskowych. 
 A R M I A

Buzdygany po raz piętnasty

W tym roku już po raz piętnasty redakcja „Polski Zbrojnej” przyzna
swoje prestiżowe nagrody – Buzdygany.
Jak zwykle dostaną ją osoby wyróżniające się w środowisku żołnierskim.
Od dwóch lat Buzdygany są przyznawane według nowej formuły. Zgodnie

GRAFIKA: MARCIN DMOWSKI

z nią żołnierze są nagradzani w ośmiu kategoriach: Żołnierz Roku,
Przyjaciel Wojska, Oficer Roku, Podoficer Roku, Najlepszy Żołnierz
Wojsk Lądowych, Najlepszy Żołnierz Sił Powietrznych,
Najlepszy Żołnierz Marynarki Wojennej, Publicysta
Roku, Nagroda Specjalna.

REGULAMIN PRZYZNAWANIA BUZDYGANÓW

1. Buzdygany są przyznawane każdorazowo
w pierwszym kwartale danego roku i stanowi
wyróżnienie osiągnięć w roku ubiegłym.
2. a) Redakcja przyznaje Buzdygany w nastę-
pujących kategoriach:
– Żołnierz Roku,
– Oficer Roku,
– Podoficer Roku,
– Przyjaciel Wojska,
– Najlepszy Żołnierz Wojsk Lądowych,
– Najlepszy Żołnierz Sił Powietrznych,
– Najlepszy Żołnierz Marynarki Wojennej,
– Publicysta Roku (nagroda przeglądów ro-
dzajów sił zbrojnych i „Kwartalnika Bellona”
przyznawana równocześnie z Buzdyganami).
2. b) czytelnicy „Polski Zbrojnej” wybierają
Żołnierza Roku spośród osób nominowanych
przez Redakcję Wojskową lub głosują na własne
kandydatury. Głosowanie odbywa się przez wy-
pełnienie kuponu, który opublikujemy w dru-
gim tegorocznym numerze „Polski Zbrojnej”.
2. c) W kategoriach Oficer Roku, Podoficer
Roku, Przyjaciel Wojska kandydatów mogą
zgłaszać: przedstawiciele kierownictwa Mi-
nisterstwa Obrony Narodowej, szefostwo
Sztabu Generalnego WP, dowódcy rodzajów
sił zbrojnych, dowódca Wojsk Specjalnych,
dowódca operacyjny SZ, komendant główny
ŻW, szef Inspektoratu Wsparcia SZ, dowód-
cy dywizji, brygad oraz kierownictwo Biura
Bezpieczeństwa Narodowego. W ciągu mie-
siąca do wszystkich tych instytucji z pisem-
nym wnioskiem o nominowanie zwraca się
redaktor naczelny Redakcji Wojskowej.
2. d) W kategoriach dotyczących poszczegól-
nych rodzajów sił zbrojnych kandydatów mo-
gą zgłaszać dowódcy danego rodzaju sił
zbrojnych i dowódcy podległych im jedno-
stek. W ciągu miesiąca do wszystkich tych
instytucji z pisemnym wnioskiem o nomino-
wanie zwraca się redaktor naczelny Redakcji
Wojskowej.
2. e) W kategorii Publicysta Roku kandyda-
tów zgłaszają: zastępca redaktora naczelnego
Redakcji Wojskowej, szef wydziału „Kwar-
talnika Bellona” oraz kierownik wydziału
przeglądów sił zbrojnych.
3. We wnioskach o nominację musi znaleźć
się jednoznaczne uzasadnienie, dlaczego
kandydat został wskazany przez daną in-
stytucję.
4. W kategorii Oficer Roku mogą być zgła-
szani żołnierze w stopniu od podporucznika
do generała.
5. W kategorii Podoficer Roku mogą być
zgłaszani żołnierze w stopniu od kaprala do
starszego chorążego sztabowego.
6. W kategorii Przyjaciel Wojska można
zgłaszać wyłącznie osoby niebędące żołnie-
rzami zawodowymi, ale w jakiś sposób
związane z wojskiem – mogą to być na przy-
kład działacze społeczni współpracujący
z wojskiem, dziennikarze zajmujący się te-
matyką wojskową, przedstawiciele stowa-
rzyszeń i fundacji popularyzujących proble-
matykę obronną.
7. W kategorii Najlepszy Żołnierz Wojsk Lą-
dowych można zgłaszać żołnierzy w stopniu
od szeregowego do generała broni pełniących
służbę w jednostkach WL.
8. W kategorii Najlepszy Żołnierz Sił Po-
wietrznych można zgłaszać żołnierzy w stop-
niu od szeregowego do generała broni pełnią-
cych służbę w jednostkach SP.
9. W kategorii Najlepszy Żołnierz Marynarki
Wojennej można zgłaszać żołnierzy w stop-
niu od szeregowego do admirała floty pełnią-
cych służbę w jednostkach MW.
10. Spośród nominacji zgłoszonych przez in-
stytucje wymienione w punkcie 2 c oraz e wy-
łoniona przez redaktora naczelnego Redakcji
Wojskowej kapituła nagrody wybiera laure-
atów nagród. W skład kapituły wchodzą: dy-
rektor Departamentu Prasowo-Informacyjne-
go, redaktor naczelny Redakcji Wojskowej, za-
stępca redaktora naczelnego Redakcji Wojsko-
wej, sekretarz redakcji „Polski Zbrojnej”, kie-
rownicy redakcji „Polski Zbrojnej” oraz przy-
najmniej dwóch dziennikarzy „Polski Zbroj-
nej”. Kapituła podejmuje decyzję większością
głosów. W przypadku równej liczby głosów
oddanych za przynajmniej dwoma kandydatu-
rami decydujący głos należy do redaktora na-
czelnego Redakcji Wojskowej.
12. Redakcja ma prawo do przyznania Nagrody
Specjalnej będącej wyróżnieniem żołnierza za-
wodowego, którego zachowanie było szczegól-
nie godne uznania. Kandydata do nagrody spe-
cjalnej może wskazać dyrektor Departamentu
Prasowo-Informacyjnego bądź redaktor naczel-
ny Redakcji Wojskowej. O jej przyznaniu decy-
duje kapituła nagrody. Nagroda Specjalna mo-
że być przyznawana pośmiertnie. 
Uroczysta gala rozdania Buzdyganów odbędzie się
27 marca 2009 roku o godzinie 19 w Hotelu Sobie-
ski w Warszawie. Jej gośćmi honorowymi będą wszy-
scy dotychczasowi laureaci Buzdyganów.

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 23

 L O T N I C T W O
FOT. PIOTR LASKOWSKI
PIOTR LASKOWSKI
Gdyby mity mogły latać
O żadnym z naszych samolotów nie napisano tylu bzdur, co o Jastrzębiach.
R
adiowa „Trójka” poinformo-
wała pod koniec listopada, że
nasze „efy” mają wiele uste-
rek. Następnego dnia newsa
o setkach problemów tech-
nicznych powieliła „Rzeczpo-
spolita”, a za nią stacje telewizyjne, które nie
omieszkały dodać, że w Krzesinach stacjonuje
obecnie 45 samolotów F-16. Tymczasem już
w październiku dziewięć maszyn poleciało do
Łasku. Później w mediach dały o sobie znać
kolejne mity o Jastrzębiach. Problemem jed-
nak nie są odrzutowce, lecz kiepski warsztat
dziennikarzy. Chwalony przez polskich pilo-
tów myśliwiec broni się bowiem sam.
24 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
Dziennikarze piszący o F-16 częściej
zmieniają redakcje, w których pracują,
niż „efy” lądują awaryjnie. Kiedy 28
lipca 2008 roku po raz drugi F-16D lą-
UZBROJENIE, dował w takim trybie na lotnisku Okę-
systemy cie, zainteresowanie mediów przekro-
celownicze oraz czyło wszelkie granice. Dowód: awaryj-
sprawny system ne lądowania innych samolotów w tym
Link 16 Jastrzębi
są o niebo lepsze roku, na przykład MiG-29, nie były
od tych, jakich warte żadnej wzmianki.
używa USAF. Za niezdrowe zainteresowanie me-
diów Jastrzębiami częściowo odpo-
wiadają same Siły Powietrzne
i resort obrony, które z ich przyjęcia
uczyniły niemal święto narodowe.
Gdy Czesi przyjmowali Gripeny, ro-
bili to bez zadęcia. My nasz program
samolotowy tak nagłośniliśmy, że
F-16 stał się latającą wizytówką na-
szych sił zbrojnych, a może nawet
Polski. Dziennikarzy nie zastanowiło
jednak, dlacz ego – zgodnie z tenden-
cjami światowymi – na Jastrzębiach
wciąż są malowane szachownice bia-
ło-czerwone, zamiast w wersji o obni-
żonej widzialności, szaro-białe? Tak
malują swoje samoloty Amerykanie
i Anglicy. Nawet czeskie Gripeny nie
gryzą w oczy odblaskowym, trójko-
lorowym znakiem przynależności

Na temat „efów” w Polsce od początku krążyły fałszywe informacje.
Problemem nie są
odrzutowce, lecz
kiepski warsztat
dziennikarzy.
Chwalony przez
polskich pilotów
myśliwiec broni się
bowiem sam
państwowej. Nasi żurnaliści na ten niuans
prawdopodobnie nie zwrócili uwagi.
LOTY KUSZĄCE
Na temat „efów” w Polsce od początku
krążyły fałszywe informacje. Już podczas
przelotu z USA do Polski w dwóch pierw-
szych maszynach miały się ponoć popsuć
silniki, a jeden z samolotów dostarczonych
w październiku 2007 roku przyleciał bez anteny
GPS, z kilkoma niesprawnymi systemami pokła-
dowymi. W rzeczywistości w jednym z myśliw-
ców z pierwszej dostawy wykryto niesprawność
instalacji do tankowania w powietrzu. Natomiast
samolot z ubiegłorocznej, październikowej do-
stawy dotarł do Krzesin w pełn i ukompletowa-
ny. Antenę GPS czasowo zdemontowano po lą-
dowaniu, podczas procedur odbioru technicz-
nego. Niesprawny samolot nie przeleciał odle-
głości, na której pokonanie potrzeba dwunastu
godzin.
Nieodróżnianie przez dziennikarzy usterek od
awarii powoduje, że w prasie co pewien czas po-
jawiają się kolejne bzdury. „Dziennik” na przy-
kład pisał, że na naprawę usterek wydano już po-
A R M I A
FOT. NORBERT BĄCZYK
nad 120 milionów dolarów. Podobną kwotę (123
miliony dolarów) wstępnie przeznaczono
w kontrakcie na kupno części zamiennych i stwo-
rzenie rezerwy, która musi zapewnić eksploata-
cję samolotów do końca 2011 roku. Do tej pory
wszystkich tych pieniędzy nie wydano. Jednak
taki news by się nie sprzedał.
A czy sprzedaje się informacja, że F-16 ma je-
den z najniższych współczynników wypadkowo-
ści wśród samolotów jednosilnikowych? Dla
najnowszych wersji od Block 30 do Block 50
(statystyki nie obejmują jeszcze Block 52) wy-
nosi on 2,4 wypadku na 100 tysięcy godzin lo-
tu, a dla wszystkich wersji F-16 – 4,14. Współ-
czynniki awaryjności innych samolotów wyno-
szą: 10 dla MiG-29; 4,9 dla F/A-18; 4,07 dla
F-117;2,47 dla F-15. Dziennikarze uważają wi-
docznie, że taka statystyka wygląda zbyt do-
brze, by była prawdziwa.
Do dziś trwa jeszcze na łamach prasy i na fo-
rach internetowych dyskusja o trafności wyboru
F-16. Być może ujawnia ona, dlaczego dzienni-
karze tego samolotu nie lubią. Nie jest on od-
krywczy. Przecież na ogół nie lubi się tego, cze-
go się nie rozumie! Szczególnie niepocieszeni
wydają się zwolennicy Gripena (nie Grippena,
jak błędnie podają media; po polsku Gripen to
gryf), mimo że szwedzcy piloci przyznali, że
Gripeny, na których sami latają, odstają wyposa-
żeniem od konstrukcji konkurencyjnych. Tylko
niewiele egzemplarzy przeznaczonych na eks-
port było zdolnych do przenoszenia uzbrojenia
używanego standardowo w lotnictwie państw
NATO. Zwolennicy Gryfów posuwają się tak
daleko w odkrywaniu sensacji, że piszą o znacz-
nej przewadze Gripenów na ćwiczeniach „Red
Flag 2006” nad wszystkimi typami amerykań-
skich samolotów, w tym F-16. Oznaczałoby to,
że kupiliśmy buble. Fani Gripenów nie biorą jed-
nak pod uwagę faktu, że takich jak polskie F-16
Amerykanie nie mają. Uzbrojenie, systemy ce-
lownicze oraz sprawny system Link 16 są o nie-
bo lepsze od tych, jakich używa USAF. Czy kon-
kluzja, że „ef” „efowi” nierówny, naprawdę jest
trudna do przyjęcia?
FOT. DAMIAN FIGAJ
Zdumiewający plan osiągnięcia przez Ja-
strzębie pełnej gotowości bojowej w 2012 roku,
czyli po sześciu latach od ich otrzymania (choć
pierwsze maszyny osiągną ją w 2010 roku), nie
wydaje się wyśrubowany, zważywszy na sytu-
ację, w której znajdowały się Siły Powietrzne.
BOMBARDOWANIE ZASTĘPCZE
Tak drastycznej wymiany pokoleniowej sprzę-
tu, infrastruktury oraz zmiany szkolenia jeszcze
nie przechodziły. Przypomnę, że konstrukcyjnie
i technologicznie bliski poprzedniej wersji (Su-
20) szturmowiec Su-22 SP wdrażały w pilskim
pułku całe dwa lata (1984–1986), zanim osią-
gnięto gotowość bojową. Proces ten zabrał tro-
chę czasu także za granicą. Belgowie potrzebo-
wali dwóch lat, by wdrożyć prostsze od polskiej
wersji F-16A (1979–1981). Jednak oni już wcze-
śniej użytkowali sprzęt amerykański, więc mieli
ułatwione zadanie. Wdrożenie samolotu Panavia
Tornado brytyjskiemu RAF-owi zajęło trzy lata
(1979–1982).
Dobrze, że w 2007 roku dziennikarze nie pod-
chwycili informacji podanej przez wielką stację
radiową, według której polskie F-16 wywołały
pożar lasu podczas bombardowania poligonu,
mimo że do naszych „efów” nie mieliśmy jesz-
cze wtedy uzbrojenia. Stacja zdementowała tę
wiadomość. Okazało się, że F-16 spowodował
pożar, tyle że w New Jersey w Stanach Zjedno-
czonych. Niby drobna różnica.
Newsy o kłopotach z F-16, które podają wyso-
konakładowe dzienniki i tygodniki, bardziej
świadczą, moim zdaniem, o problemach ze zna-
lezieniem tematu przez dziennikarzy, niż o rze-
czywistych opałach, w jakich rzekomo znaleźli
się nasi piloci. Przypomnę, że w jednej z pierw-
szych publikacji „Newsweeka” na temat F-16
„ujawniono”, że w polskich Jastrzębiach w cza-
sie lotu przestała działać cała awionika, a samo-
loty od rozbicia uchronili tylko znakomici piloci.
Rewelacjom tym zaprzeczyli wszyscy, których
one dotyczyły. Jak widać, na kłopoty
z weną twórczą F-16 zawsze skutkuje. Zapew-
niam, że w boju też się sprawdzi. 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 25
 M I E S Z K A N I A

B
lokada sprzedaży mieszkań się
przeciąga. Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa (WAM) nie
skończyła bowiem analizy
swych zasobów. Część osób
uprawnionych otrzymała od WAM zaprosze-
nie do wykupu swojego mieszkania, wpłaciła
zryczałtowane koszty przygotowania nieru-
chomości do sprzedaży i nadal czeka na sfi-
nalizowanie transakcji. Na początku listopada
we wszystkich oddziałach regionalnych pozo-
stawało 2779 wniosków o wykup mieszkań,
które nie mogły być rozpatrzone pozytywnie.
Kiedy chętni staną się właścicielami?

ZARZUT PIERWSZY:
ZBYT DŁUGO
Remanent w WAM rozpoczął się 8 maja,
kiedy ówczesny prezes Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej Krzysztof Dzięcielski zade-
cydował o czasowym wstrzymaniu sprzeda-
ży wojskowych kwater. Sprawa dotyczyła
około trzech tysięcy żołnierzy zawodowych
i emerytów wojskowych z niecierpliwością
oczekujących na możliwość wykupu od
WAM lokalu. Z decyzji prezesa WAM wy-
łączeni byli tylko ci, którzy podpisali już
protokół uzgodnień o warunkach sprzedaży
FOT. WWW.SXC.HU

mieszkania poprzedzający podpisanie aktu

notarialnego. Jak tłumaczyła wówczas Mag-
dalena Wojciechowska, rzecznik prasowy:
„Decyzja wynika z konieczności przeprowa-

PAULINA GLIŃSKA

Prywatyzacja z blokadą
Dziś pewni wykupu swoich lokali nie mogą być nawet ci,
którzy już zapłacili rzeczoznawcy za ich wycenę.
dzenia w agencji szczegółowej analizy
mieszkaniowej związanej z procesem profe-
sjonalizacji sił zbrojnych. Musimy dokład-
nie policzyć nasz zasób i realnie ocenić po-
trzeby kadry zawodowej. Trudno powie-
dzieć, jak długo potrwa ta sytuacja. Mogę
jedynie zapewnić, że decyzja ma charakter
czasowy”.
Choć 14 maja podjęto decyzję o ponow-
nym uruchomieniu sprzedaży mieszkań znaj-
dujących się w wykazie sprzedaży, to jakiś
czas później prywatyzacja znów została
wstrzymana. Pierwotnie zakładano, że „blo-
kada” potrwa do października. Ostatnio po-
jawiła się informacja, że mieszkania nie bę-
dą sprzedawane aż do połowy przyszłego ro-
ku. Dlaczego przesunięto termin? Prezes
Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Paweł
Kossecki tłumaczy: „Nadal analizowane są
potrzeby mieszkaniowe żołnierzy zawodo-
wych związane z dyslokacją armii oraz oce-
ną zasobu w kontekście wymagań związa-
nych z profesjonalizacją. W tej sytuacji de-
cyzja o wstrzymaniu sprzedaży lokali miesz-
kalnych nadal obowiązuje i nie można do-
kładnie określić terminu uruchomienia pro-
cedury ich sprzedaży”. Wielu żołnierzy cze-
ka więc dalej.
ZARZUT DRUGI:
ZMIANY W REGUŁACH GRY
Wielu żołnierzy uważa, że Wojskowa
Agencja Mieszkaniowa łamie prawo, wstrzy-
mując wykup w trakcie procedur. Niektórzy,
analizując ustawę o zakwaterowaniu, docho-
dzą do wniosku, że nie można zablokować
sprzedaży mieszkań, jeśli lokal na rok 2008
przeznaczony był do wykupu. „Zgodnie
z przepisami ci, którzy złożyli wnioski i na
tej podstawie zostały sporządzone wyceny,
mają prawo takie mieszkanie kupić, bo speł-
niają wszystkie warunki”, czytamy w liście
rozżalonego lokatora. Podobnego zdania
jest porucznik Kwiatkowski, który dodaje:
„Z tym wiąże się też druga sprawa. Jeżeli
mieszkanie było wystawione w danym roku
(na przykład 2007) do sprzedaży i nie zosta-
ło sprzedane, powinno niejako z automatu
być ujęte w planie sprzedaży w roku następ-
nym (2008). W wielu wypadkach WAM te-
go nie zrobiła”.
Agencja jest jednak innego zdania i nie
widzi w zaistniałej sytuacji żadnej niezgod-
ności z prawem. „Zgodnie z ustawą o za-
kwaterowaniu Sił Zbrojnych RP, sprzedaży
lokali mieszkalnych dokonuje w drodze
umowy dyrektor oddziału regionalnego

26 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 A R M I A

C O M M E N T sprzedaży” – raczej nie będzie można sko-

rzystać i tym samym na odszkodowanie nie
ma co liczyć.

Wykup mieszkań Tym bardziej że Wojskowa Agencja Miesz-

kaniowa interpretuje tę sytuację całkiem od-
miennie: „Skoro przepis ustawy i rozporzą-
Internauci z Niezależnego Forum dzenia nie nakładają na WAM obowiązku
o Wojsku komentują prywatyzację sprzedaży, a zatem nie mogą być podstawą
do zobowiązania agencji do sprzedaży miesz-
wojskowych mieszkań. kania, to nie może być mowy o roszczeniach
odszkodowawczych. Tym bardziej że osoby
 „Szkoda jednak, że dopiero te- w poszczególnych garnizonach. zainteresowane dobrowolnie wpłacały kwoty
raz MON i WAM przypomnieli so- Nie we wszystkich miejscowo- przygotowania nieruchomości do sprzedaży
bie o potrzebie zapewnienia ściach brakuje mieszkań dla przypadające na zbywany lokal i deklarowały
wszystkim żołnierzom zawodo- żołnierzy”. chęć pozostawienia ich na koncie agencji
wym mieszkań. W moim garnizo- w oczekiwaniu na wykup lokalu”.
nie w zeszłym roku WAM sprze-  „Jakby patrzeć, «przetrwali- Żołnierze są jednak innego zdania: „Wpła-
dała około dziesięciu lokali na śmy» w armii 15 lat. Obiecywano ta kwoty przygotowania nieruchomości nie
wolnym rynku, gdyż nie było jej nam możliwość wykupu miesz- jest dobrowolna – jest narzucona, wymaga-
stać na utrzymywanie pustosta- kań, tymczasem kolejny przywilej na przez agencję jako warunek rozpoczęcia
nów, a w tym roku ja nie mogę w trakcie «trwania meczu» zosta- procesu sprzedaży, jako koszt zryczałtowa-
wykupić mieszkania, bo nie je zmieniony... Nie znam się aż ny. Gdyby nie narzucenie wymagalności tej
dość, że wstrzymano wykup tak na prawie, ale wydaje mi się opłaty na początku procesu sprzedaży, moż-
mieszkań, to jeszcze już w kwiet- to mocno niesprawiedliwe...”. na by było na przykład wrzucić ją jako
niu wyczerpano limity”. składnik ostatecznej wartości sprzedaży lo-
 „Niestety, obowiązujące prze- kalu. Na to jednak agencja nie zezwala, co
 „Mimo wszystko liczę na to, że pisy prawa nie nakazują WAM wskazuje jednoznacznie na wymagalność,
panika minie i decyzje będą po- sprzedaży lokali i kwater (słynne nie dobrowolność tej opłaty”, mówi Adam
dejmowane racjonalnie. Że nie «mogą być zbywane»), nie prze- Kwiatkowski.
zostanie przyznany jeden limit na widują też żadnych form rekom-
cały oddział regionalny, lecz pensat w przypadku, gdy WAM ZARZUT TRZECI:
uwzględni się sytuację panującą się ze sprzedaży wycofa”.  NIEPEWNA PRZYSZŁOŚĆ
Dziś nie wiadomo jeszcze, jaki kształt
przyjmie ostatecznie znowelizowana ustawa
agencji na pisemny wniosek osoby upraw- WAM. Co zatem może w takiej sytuacji zro- o zakwaterowaniu. Wiadomo, że będzie dro-
nionej, jeżeli lokal zamieszczony jest bić żołnierz? Z porady prawnika zamieszczo- żej i że nie każdy, kto dziś zajmuje kwaterę,
w rocznym planie sprzedaży. Ustawa nie na- nej na jednym z forów – „jedyne, co osobie będzie mógł, jak zresztą dotychczas, liczyć
kłada na agencję obowiązku sprzedaży loka- uprawnionej przysługuje, to roszczenie od- na jej wykup. Nikt więc nie może być pewien
li mieszkalnych, daje jedynie taką możli- szkodowawcze, opiewające na koszty ponie- swojej „przyszłości mieszkaniowej”. Żołnie-
wość. Nie jest to bowiem kwestia uznaniowa sione w związku z tym, że liczono na za- rze obawiają się, że blokada prywatyzacji
– wykonujemy po prostu zapisy ustawy”, warcie umowy, a jej nie zawarto; są to mie- przeciągnie się do czasu wejścia w życie no-
tłumaczy Magdalena Wojciechowska, dzy innymi koszty przygotowania lokalu do wych przepisów, które nie dadzą już tak
rzecznik agencji. atrakcyjnych warunków wykupu wojskowego
Wiele emocji wzbudza też u żołnierzy „M”. Przypomnijmy, że teraz kadra zawodo-
C O M M E N T
chcących wykupić mieszkanie kwestia po- wa korzysta z 95-procentowej bonifikaty, któ-
niesionych przez nich zryczałtowanych kosz- Pułkownik ANATOL ra nie obejmuje jednak ceny gruntu. Projekt
tów przygotowania nieruchomości do sprze- TICHONIUK, przewodniczą- nowej ustawy przewiduje, że najemcy lokali
daży. WAM poinformowała bowiem, że po- cy Konwentu Dziekanów znajdujących się w zasobach Wojskowej
nieważ prywatyzacja została wstrzymana, Korpusu Oficerów WP: Agencji Mieszkaniowej będą mogli je wyku-
mogą wycofać swoje pieniądze. Nie wszy-
scy jednak wiedzieli, że decyzja o zwrocie W przekonaniu konwentu oświadcze-
nie woli obu stron powinno być pod-
stawą do realizacji procedury sprzedaży lo-
pić, ale za 40 procent ich wartości rynkowej
(z gruntem).
kwoty oznacza jednocześnie wycofanie WAM wspólnie z Konwentem Dziekanów
wniosku o nabycie lokalu mieszkalnego. kalu. Jeśli takowe działania nastąpiły, to ich Korpusu Oficerów Wojska Polskiego podjęli
„Każdy, kto otrzymał od nas taką infor- konsekwencją powinna być wycena, spisa- działania umożliwiające zrealizowanie wnio-
nie umowy notarialnej i w efekcie sprzedaż.
mację, mógł wybrać między zwrotem lub sków na wykup złożonych w omawianym
Przecież Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
pozostawieniem pieniędzy na koncie agen- okresie. Dopóki jednak ustawa o zakwatero-
jawi się jako instytucja życzliwa żołnierzom
cji. W przypadku zwrotu kwoty musieliśmy i za takową chce być postrzegana. Obecny waniu Sił Zbrojnych RP nie zostanie znoweli-
zwrócić również wniosek i pozostałe załącz- stan jest dla nas niezrozumiały. Nie należy zowana (prawdopodobnie nie wcześniej niż
niki, bowiem nie może on funkcjonować bać się sprzedaży. Bez wątpienia zatem po- trzeci kwartał 2009 roku), dopóty agencja nie
w obrocie prawnym bez załączonych, wy- winny zostać dokończone sprawy już może sprzedawać lokali na zasadach innych
maganych przepisami prawa dokumentów. wszczęte, gdzie agencja z własnej woli po- niż obecnie obowiązujące. A to, w przypadku
Chęć oczekiwania na wykup lokalu wyrazi- wiadomiła lokatorów o zamiarze sprzedaży odblokowania prywatyzacji, szansa dla wielu
ło 2779 osób, pozostawiając wnioski oraz zajmowanego przez nich lokalu. To jest kwe- z tych, którzy liczą na wykup na aktualnych
wpłacone pieniądze”, informuje rzecznik stia jej wiarygodności.  zasadach. 

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 27

 M I L I T A R I A

K
onstruktorzy z Instytutu Tech-
niki Uzbrojenia Wydziału Me-
chatroniki Wojskowej Akade-
mii Technicznej (ITU WM
WAT) oraz radomskiej Fabryki
Broni „Łucznik” 11 grudnia na seminarium
technicznym w WAT po raz pierwszy pokazali
projekty dwóch demonstratorów technologii
modułowego systemu broni strzeleckiej
MSBS-5,56 – karabinka standardowego w kol-
bowym i bezkolbowym (bull-pup) układzie kon-
strukcyjnym. „Sformułowanie wstępnych zało-
żeń taktyczno-technicznych i opracowanie doku-
mentacji konstrukcyjnej dla obu zajęło łącznie
rok! To rekord świata”, zachwalał pułkownik
doktor inżynier Ryszard Woźniak, szef Zakładu
Konstrukcji Specjalnych ITU WM WAT.
ARTUR GOŁAWSKI
Głównymi konstruktorami MSBS-5,56 są:
z akademii – podpułkownik doktor inżynier
Mirosław Zahor, z firmy – magister inżynier
Krzysztof Kozieł. W grudniu 2009 roku chcą
oni mieć już modele metalowe, które podda-
dzą dziewięciomiesięcznym badaniom. Na-
stępnie udoskonalone demonstratory zamie-
rzają przedstawić decydentom z MON jako
prekursory przyszłościowego modułowego sy-
stemu broni strzeleckiej kalibru 5,56 milime-
tra. Intencją twórców jest to, by zastąpił on
obecnie używane w Wojsku Polskim, a wywo-
dzące się konstrukcyjnie z projektu Michaiła
Kałasznikowa (z lat czterdziestych XX wie-
ku!) karabinki rodziny AK/AKM na nabój po-
średni 7,62x39 milimetrów wzór 1943 oraz
karabinki Beryl i Mini-Beryl na standardowy
w NATO nabój pośredni 5,56x45 milimetrów.
Przejściowo – do momentu ewentualnego
– Łucznik może nieznacznie unowocześniać
Beryle, ale jak ostrzegł pułkownik Woźniak,
niebawem osiągną one granicę podatności na
sensowną modernizację i będą musiały zostać
czymś zastąpione.
ODDZIELAĆ ZIARNO OD PLEW
W obecnym stadium przedsięwzięcie ITU
WM WAT i Łucznika jest trzyletnią pracą roz-
wojową, finansowaną ze środków Minister-
stwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jeśli
spotka się z zainteresowaniem ze strony woj-
ska i państwa, w latach 2011–2013 będzie
możliwe opracowanie – na bazie demonstrato-
rów – wykonanie i zbadanie kompleksowego
MSBS-5,56 zawierającego karabinek standar-
dowy, subkarabinek, karabinek wyborowy, ka-
rabinek-granatnik oraz karabinek maszynowy.
„Takie systemy są już znane wielu armiom

Giwera z przyszłoś
wdrożenia MSBS-5,56 do arsenału WP świata. A my pełną modułową rodzinę broni

Już niebawem dalsza modernizacja beryli nie będzie miała sensu i trzeba
je będzie czymś zastąpić. Muszą to być konstrukcje Made in Poland.
N owa broń strzelałaby na-
bojami kalibru 5,56x45
milimetrów NATO. Wariant kol-
jowy magazynek zwiększy ma-
sę broni o pół kilograma. Za-
sięg skuteczny ognia wyniesie
praktyczna została oceniona
na 90–100 strzałów na mi-
nutę. Karabinki standardo-
bowy bez magazynka i celow- 500 metrów. Prędkość po- we będą pozbawione ogra-
nika optycznego ważyłby oko- czątkową pocisku z rdze- nicznika długości serii
ło 3,7 kilograma. Bezkolbo- niem stalowym skalkulowa- – strzelałoby się z nich tylko
wiec byłby lżejszy o 0,4 kilo- no na 900 metrów na se- ogniem pojedynczym
grama. Załadowany, 30-nabo- kundę. Szybkostrzelność i ciągłym. 

przyłącza akcesoriów – szy-

ny Picatinny Mil-Std-1913: celownik termowizyjny
stała na grzbiecie komory CTS-1, zasięg wykrycia
zamkowej, boczne, dolna człowieka do 1500 me-
i opcjonalna na wsporniku magazynek łukowy,
zamienny z magazyn- trów, masa bez baterii
bagnetu 1,4 kilograma
kiem karabinka M16,
30 nabojów, masa
0,52 kilograma
przełącznik rodzaju
ognia: ciągły, pojedyn-
lufa wymienna bez czy, zabezpieczony
rozkładania broni

kolba teleskopowa,
składana

28 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


strzeleckiej proponowaliśmy wojsku już
w 1996 roku”, zauważył z nutką żalu w głosie
pułkownik Woźniak. Według niego, wdroże-
nie do wojsk nowej broni, uwzględniającej
wyniki badań, mogłoby nastąpić w latach
2014–2016.
„Jesteśmy to winni następnemu pokoleniu.
Jego przedstawiciele – jeśli wstąpią do wojska
– powinni walczyć bronią nie gorszą od tej, ja-
ką będą dysponować przeciwnicy i sojusznicy.
Ta broń musi być produkowana
w Polsce, bo produkcja broni i amunicji strze-
leckiej w krajach naszej wielkości ma charak-
ter narodowy. Umiemy to robić”, przekonywał
pułkownik Woźniak, dodając, że unowocześ-
nienie indywidualnej broni strzeleckiej popra-
wi morale oraz możliwości przetrwania żoł-
nierzy na współczesnym polu walki.
Przedstawiciele WAT apelowali o korektę
ości
prowadzonego przez Departament Polityki
Projekty
demonstrato-
rów powstały z two-
rzywa sztucznego przy
wykorzystaniu kompute-
rowego procesu wytwa-
rzania Rapid Proto-
typing
A R M I A
Zbrojeniowej MON programu „Indywidualne Podczas seminarium doktor habilitowany
systemy walki – Tytan”, tak by rozwój podsta- Henryk Madura z Instytutu Optoelektroniki
wowej broni strzeleckiej i broni wsparcia stał WAT zademonstrował działające prototypy
się jego najważniejszą częścią. „Żołnierz bez pierwszego polskiego celownika termowizyj-
broni i amunicji nie jest żoł- nego, proponowanego
nierzem”, wskazał pułkow- Pułkownik Ryszard zarówno do nowej broni
nik Woźniak. Namawiał do strzeleckiej, jak i obec-
odłożenia na dalszą przy- Woźniak: „Ta broń musi nie eksploatowanych ka-
szłość marzeń o granatniku- być wytwarzana rabinów i karabinków
karabinku, bo to właśnie ka- w Polsce, bo produkcja z zamontowaną szyną
rabinek, i tylko kalibru 5,56 picatinny MIL-STD
milimetra, będzie w nowo- broni i amunicji 1913. W celowniku
czesnych armiach podstawo- strzeleckiej w krajach CTS-1 z impor tu
wą bronią indywidualną. naszej wielkości ma (z Francji) pochodzi je-
„Nie dajmy się zwieść po- dynie mikrobolome-
mysłom z innymi kalibrami, charakter narodowy. tryczna matryca detekto-
jak niemiecki karabinek Umiemy to robić” rów podczerwieni. Po
bull-pup G11 (4,73x33 mili- dokończeniu testów
metry). To pomysły studyjne, często ogłasza- i prób w najbliższych miesiącach celownik
ne po to, by zmylić konkurencję i przeciwni- powinien trafić do produkcji w stołecznym
ków”, tłumaczył Ryszard Woźniak, wskazu- Przemysłowym Centrum Optyki.
jąc, że do odsiewania strzeleckiego ziarna od
plew potrzebni są eksperci uzbrojeniowcy. WOJSKO NIE DAŁO
„Niestety, nie ma zapotrzebowania ze strony „Założeń taktyczno-technicznych do tego
wojska na ich kształcenie, a przecież mamy celownika wojsko nam nie dało. Musieliśmy
sygnały, że uzbrojeniowców już w jednost- je ustalić sami”, stwierdził Henryk Madura.
kach brakuje”. CTS-1 waży z sześcioma bateriami AA
i uchwytem około 1,4 kilograma. Pobiera
MSBS-5,56
Karabinek z kolbą teleskopową
moc 1,3 wata, co wystarczy nawet na 20 go-
dzin używania. Pozwala wykryć człowieka
z odległości 1500 metrów, a więc na dystan-
miałby 98 centymetrów dłu- sie adekwatnym do zasięgu ognia skuteczne-
gości, bezkolbowiec tylko go zwykłej broni strzeleckiej (niewyborowej).
– 72 centymetry „Nikt na świecie nie proponuje jeszcze ce-
lownika termowizyjnego z taką matrycą,
o takim zasięgu i z tak niskim poborem mo-
cy”, wyjaśnił optoelektronik.
Nowinką urządzenia (będącą w trakcie paten-
towania) jest czujnik dotykowy uruchamiający
wyświetlacz w chwili, gdy użytkownik zbli-
ża oko do wizjera. Pozwala to uniknąć
oświetlania twarzy strzelca, co zde-
maskowałoby go w przypadku
używania przez przeciwnika
przyrządów noktowizyjnych.
Inny atut CTS-1 to asferycz-
na optyka. Dzięki niej ce-
lownik jest lżejszy, ma
dwie soczewki zamiast
trzech i lepsze parame-
try transmisji obrazu.
Urządzenie ma wgrane
oprogramowanie bali-
styczne dla pięciu ro-
dzajów broni, stworzone
w Polsce. Można je roz-
winąć dla wielu innych
rodzajów karabinów oraz
typów amunicji. „CTS-1
można sprząc z małym
dalmierzem laserowym.
Projekt takiego urządze-
nia już mamy”, zapewnił
Madura. 
Madura
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 29
 P R O B L E M Y

ROMAN PRZECISZEWSKI

Mocna ściana wschodnia

Na ulicy Kawaleryjskiej w Białymstoku co cztery lata pojawiała się
nowa jednostka wojskowa. Jaka będzie teraz?

P
olitical fiction na szczęście nijak ma
się do realiów i dlatego założenia
Caspara Weinbergera, sekretarza
obrony w administracji Ronalda
Reagana, można włożyć między
bajki. Jego zdaniem początek następnej wojny
światowej mógłby wyglądać następująco: Korea
Północna zaatakuje Południową, Chiny Tajwan,
a armia rosyjska – podległa dyktaturze wojsko-
wej, która niedawno w Moskwie przejęła władzę
– wkroczy na teren Polski. Dokładniej – spokoj-
nie przemknie przez granicę w okolicach Białe-
gostoku, gdzie nikt nie będzie stawiał oporu. Na-
stępnie w ciągu zaledwie kilku dni – zanim jesz-
cze polscy sojusznicy podejmą podstawowe dzia-
łania związane z Artykułem 5 – bez większych
przeszkód dotrze aż do linii Odry, zostawiając za
sobą śmierć i zgliszcza.
Osiem lat temu pułkownik Stanisław Bryn-
dza, ówczesny szef Wojewódzkiego Sztabu Woj-
skowego w Białymstoku, z tego wojennego sce-
nariusza się śmiał. „To przecież bzdurna hipote-
za, nic więcej. Poza tym, jak można zakładać, że
Białystok nie dysponowałby żadną siłą obron-
ną?”, denerwował się w rozmowie z reporterem
„PZ” i przekonywał, że „o ojcowiznę każdy by tu
walczył do upadłego”. Z okna jego gabinetu by-
ło widać koszary 18 Brygady Zmechanizowanej,
która miała zostać przeformowana w 18 Brygadę
Obrony Terytorialnej. „OT to nowa jakość, to

30 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


zadania, mające na celu obronę ojcowizny, to
pododdziały zmotoryzowane, wyposażone
w broń strzelecką, granatniki przeciwpancerne,
przy tym doskonale znające teren, zdolne do pro-
wadzenia działań partyzanckich i potrafiące za-
leźć agresorowi za skórę”, wyobrażał sobie pan SZTABOWCY-
pułkownik.
INNA PRZYSZŁOŚĆ
Pułkownik Bryndza jest już w rezerwie,
a koncepcja obrony terytorialnej wylądowała
w koszu. Pułkownik Roman Alijewicz, obecny
szef białostockiego WSzW, oddycha zaś z ulgą
i podkreśla, że „Weinberger przewidział ten
konflikt na 2006 rok, a tu spokój, cisza, o żad-
nej wojnie nie ma mowy”. Zza okna jego gabi-
netu widać koszary 18 Batalionu Obrony Te-
rytorialnej, który podlega bezpośrednio do-
wódcy Wojsk Lądowych i tylko szkoleniowo
został podporządkowany 15 Brygadzie Zme-
chanizowanej w Giżycku. To jedyna taka jed-
nostka w Siłach Zbrojnych RP. „Faktem jest
A R M I A
Gdyby w Białymstoku powstała nowa jednostka, nie byłoby dylematu, skąd wziąć chętnych.
przecież, że pozostałe bataliony OT
w Kłodzku, Lęborku, Przemyślu i Za-
mościu zostały przeformowane
w zmechanizowane i weszły w skład
większych oddziałów wojskowych.
Skoro w białostockiej jednostce nie
nastąpiła dotąd podobna zmiana, to
najprawdopodobniej czeka ją inna
przyszłość. Jaka, najbliższy czas po-
każe”, nieco enigmatycznie analizuje
pułkownik Alijewicz.
Żołnierze z koszar przy ulicy Ka-
waleryjskiej 70 widzieli już niejedno
i do zmian są przyzwyczajeni. Niemal
co cztery lata jest tu nowa jednostka.
Jedną się rozlicza i zamyka, drugą
tworzy, ściąga kadrę ze środka lub
drugiego końca Polski, a w wojsko-
wym kompleksie, położonym przy
drodze wylotowej z miasta, smutek
rozformowania towarzyszy nadziei
formowania. Tak było, gdy 21 Bata-
lion Łączności przemianowywano na
2 Pułk Łączności, oraz gdy kilka lat
później jego miejsce zajmowała po-
dobna jednostka, ale już z nową na-
zwą – 25 Pułk Łączności. Nic się nie
zmieniło także wtedy, gdy tenże
25 Pułk został wyparty przez 18 Bry-
gadę Zmechanizowaną, która powsta-
-ARCHITEKCI wała, aby wzmocnić ścianę wschod-
wymyślają nią, i która też okazała się efemerydą.
coraz nowsze „Gdy padł rozkaz, że T-55 mają iść
rozwiązania,
a liniowcy
do kasacji, trzydzieści czołgów wy-
wprowadzają je prowadziłem z garaży. Każdy był
w życie. Tylko sprawny, każdy nadawał się do działa-
wielu nie nia w polu. Lecz nie było zmiłuj się
rozumie,
dlaczego tak
– po «rozbrojeniu» miały iść albo do
często zmieniają hut na przetopienie, albo na poligony
się plany jako cele. Mnie, wtedy dowódcy kom-
i koncepcje? panii czołgów, serce się krajało”
– smutek sprzed lat na twarzy podpuł-
kownika Zbigniewa Kruczkowa po-
został.
Kruczkow, absolwent poznańskiej
pancernej, miał już za sobą służbę
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ (2)
w Kołobrzegu i Ciechanowie. Piętna-
ście lat temu zameldował się w Bia-
łymstoku i chociaż na początku wy-
dawało mu się, że chwycił tu Pana
Boga za nogi, realia służby raz po raz
przypominały, że w wojsku trzeba być
przygotowanym na wszystko. Bo i cóż
z tego, że przeformowaniu 18 BZ
w 18 BOT towarzyszyły spore nadzie-
je, gdy czas zaczął się obchodzić z ni-
mi coraz brutalniej? „Tylko jeden ba-
talion piechoty zmotoryzowanej, któ-
rym dowodziłem, był rozwinięty.
W porywach brygada miała, łącznie
z kadrą, około 300 żołnierzy. Czuło
się, że tak być nie powinno, że to mo-
że się dla nas źle skończyć”, opowia-
da podpułkownik. I się skończyło
– kolejnym przeformowaniem, tym
razem brygady w batalion obrony te-
rytorialnej. „Etaty zostały obniżone
i część kadry przyjmowała je z bó-
lem; niektórzy musieli szukać służby
w innych garnizonach”, dopowiada
major Krzysztof Lenkiewicz. Na
przykład starszy chorąży sztabowy
Dariusz Stachelek najpierw trafił do
rezerwy kadrowej, a potem dostał
przydział do Departamentu Kontroli
MON. Został adiutantem dyrektora.
„Mieszkałem w Rembertowie i byłem
na gwizdek. Najgorsze było jednak ży-
cie na dwa domy oraz zupki chińskie,
które robiłem sobie w internacie i któ-
rych mam już dość na całe życie ”.
„18 Batalion, jeżeli chodzi o liczbę
żołnierzy, jest większy od 18 Bryga-
dy. Tyle że on nie ma racji bytu. Jeste-
śmy ostatnim takim pododdziałem
w naszym wojsku i musimy się liczyć
z koniecznością kolejnych zmian or-
ganizacyjnych”, przyznaje podpuł-
kownik Kruczkow, dowodzący jed-
nostką z Kawaleryjskiej 70.
Jasne? Jasne! Tylko jakich konkret-
nie zmian organizacyjnych należy się
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 31
 P R O B L E M Y
spodziewać? Kilka miesięcy temu poseł Jaro-
sław Matwiejuk tę niepewność wyraził w in-
terpelacji do ministra obrony narodowej. Za-
tem: „Co zamierza pan uczynić w celu po-
większenia jednostki wojskowej w Białymsto-
ku? Kiedy to może nastąpić? Na jakim etapie
są prace dotyczące tej sprawy?”. Po tej serii
była następna: „A może to prawda, że plano-
wana jest całkowita likwidacja jednostki woj-
skowej w Białymstoku? Jeżeli tak, to jakie
względy za tym przemawiają? Czy istnieje
plan rozwoju jednostek wojskowych na tere-
nach wschodnich RP? Jakie przesłanki i kryte-
ria przesądzają o decyzjach w podobnych spra-
wach?”.

OBIETNICE I PLOTKI
Bogdan Klich odpowiedział, że Białystok jest
jednym z największych garnizonów w rejonie
północno-wschodniej Polski, a jego lokaliza-
cja przemawia za utrzymaniem w nim rozwi-
niętych jednostek wojskowych. W Sztabie Ge-
neralnym WP trwają końcowe prace koncep-
cyjne związane z rozformowaniem 18 Batalio-
nu Obrony Terytorialnej oraz sformowaniem
na jego bazie nowej jednostki wojskowej. Za-
kłada się, że realizacja wskazanych zmian or-
ganizacyjnych powinna nastąpić do 2013 ro-
FOT. WOJCIECH WOJTKIELEWICZ

ku. „Chciałbym zaznaczyć, że stany osobowe

utworzonej jednostki wojskowej będą wyższe
od stanów osobowych 18 bot. Zasadniczymi
przesłankami, które decydowały o przyjęciu
takiego kierunku zmian organizacyjnych, były
potrzeby wynikające z koncepcji użycia sił
zbrojnych oraz potencjał osobowy i zasób in-
frastruktury wojskowej w garnizonie Biały-
stok”, nadmieniał minister obrony.
„To zapewnienie ministra przyjąłem za do-
brą monetę. Tyle że czas mija, a konkretnych,
stanowczych rozwiązań wciąż brakuje”, mówi
Maciej Żywno, wojewoda podlaski. Jak do-
wiedziałem się poza koszarami, niemal pewne
jest, że batalion obrony terytorialnej zostanie
zastąpiony rozwiniętym pułkiem rozpoznaw-
czym. Pojawiają się jednak osoby nastawione
sceptycznie, gdyż podobno „niektórzy genera-
łowie chcą, aby ten pułk stacjonował w Bemo-
wie Piskim i dlatego sprawa wcale nie jest już
przesądzona” albo też „taki pułk musiałby
sporo kosztować i na razie nie wiadomo skąd
wziąć na niego pieniądze”.
„Wojsko na Podlasiu być powinno” – jedno-
znacznie stawia sprawę wojewoda Żywno. Ma
33 lata i za sobą małą przygodę z armią. „Star-
towałem do Zmechu, ale komisja odrzuciła
mnie ze względu na wzrost. Byłem za wysoki
o pięć centymetrów. Wiem, że dziś nie ma już
takich obostrzeń”, wspomina. Tadeusz
Chwiedź, prezes Zarządu Głównego Związku
Sybiraków mieszkający w Białymstoku, przy-
pomina, że „takiego szacunku do munduru,
takiego kultywowania tradycji wojskowych nie
ma nigdzie indziej. Grzechem byłoby nie sko-
rzystać z potencjału ludzkiego, jaki daje nasz
W BIAŁYMSTOKU do tej pory byli między innymi łącznościowcy, pancerniacy i zmechanizowani, a także żołnierze
rejon; grzechem byłoby nie stworzyć w tym
miejscu doskonałej jednostki liniowej”.
NIEPEWNE JUTRO
Podpułkownik Krzysztof Rogacz, szef Woj-
skowej Komendy Uzupełnień w Białymstoku,
nie zaprzecza: „Zainteresowanie służbą zawodo-
wą jest duże. Tylko w swojej bazie mam 379
chętnych do założenia munduru. Z tym że zde-
cydowana większość z nich chce pełnić służbę
jedynie na miejscu, w tym garnizonie”. Doktor
medycyny Tadeusz Korolczuk, kierujący woj-
skową pracownią psychologiczną, zaznacza przy
okazji, że „w tej bazie mogą pojawić się wykru-
szenia, z czasem dość spore”. Z prozaicznego
względu: niektórzy nie mają jeszcze świadomo-
ści, jakie są wymogi wojska i – co istotne – jeże-
li będą zbyt długo czekać na etaty na Kawaleryj-
skiej 70, to mogą się zniechęcić. „Dopóki nie
wiemy, jaka to będzie jednostka, jakich będzie
potrzebować żołnierzy, nie możemy robić do niej
naboru” – dodaje pułkownik Alijewicz.
18 bot na pewno ma przed sobą ostatnie ty-
godnie. Niedawno zaliczył również ostatnie,
96-osobowe wcielenie. Nie najlepsze. Część
szeregowych służby zasadniczej wcześniej
wchodziła w konflikt z prawem; część nie stro-
C O M M E N T
Podpułkownik
ZBIGNIEW KRUCZKOW,
dowódca 18 Batalionu
Obrony Terytorialnej:
W połowie grudnia mieliśmy spotkanie
z przedstawicielami Sztabu General-
nego WP i dowództwa Wojsk Lądowych.
Uzyskaliśmy gwarancję, że w miejsce
18 Batalionu Obrony Terytorialnej powsta-
nie nowa, większa jednostka. Jej etat po-
znamy już niebawem. 
niła od alkoholu i używek. O pozyskiwaniu
szeregowych zawodowych na Kawaleryjskiej
70 jeszcze się nie mówi. „Na razie mamy 50
żołnierzy nadterminowych” – nikt nie kryje.
Brama koszar – w przeciwieństwie do jedno-
stek znanych z pierwszych stron gazet – zosta-
ła więc tylko lekko uchylona. Jednak zgodnie
z zapewnieniami przełożonych, w Białymsto-
ku wojsko pozostanie nadal. W nowej jednost-
ce – jak gwarantuje Warszawa – nie będzie
zwolnień pracowników cywilnych, przybędzie
też etatów dla oficerów, między innymi kapi-
tanów i majorów. „Kilkanaście miesięcy temu,

32 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 A R M I A
P O D
Obrony Terytorialnej.
gdy brygadę przeformowywano w batalion,
właśnie dla tej grupy zabrakło stanowisk. Mu-
sieli pożegnać się z garnizonem, a teraz co,
wrócą?” – zastanawia się jeden z naszych roz-
mówców. Zastępca męża zaufania batalionu
kapitan Jan Jaworowski wierzy, że tak. „Zno-
wu jest niepewność, znowu zaczęło się dysku-
tować na temat naszych emerytur i kadra jest
coraz bardziej zdezorientowana”, mówi jed-
nak. Efektem tego zdezorientowania w bata-
lionie jest między innymi niedawne wypowie-
dzenie stosunku służbowego przez starszego
chorążego sztabowego Krzysztofa Rogoziń-
skiego, pomocnika dowódcy do spraw podofi-
cerów. Odsłużył piętnaście lat w wojsku i „wo-
lał mieć bardziej pewny chleb w cywilu. Zro-
bił studia, jest specjalistą BHP i zrozumiał, że
bez munduru też się da żyć”, tłumaczy go je-
den z podoficerów. Miejsce Rogozińskiego
w najbliższych dniach zajmie chorąży Stache-
lek. „Wierzę, że w końcu na tej naszej ścianie
wszystko się unormuje”, akcentuje.
Na wschodniej ścianie jest więc tak, jak jest.
Sztabowcy-architekci wymyślają coraz now-
sze rozwiązania, a liniowcy wprowadzają je
w życie. Tylko wielu nie rozumie, dlaczego
tak często zmieniają się plany i koncepcje? 
O S T R Z A Ł E M
Bez wojska ani rusz
Rozmowa z MACIEJEM ŻYWNO,
wojewodą podlaskim
POLSKA ZBROJNA: Jakie jed-
nostki wojskowe znajdują się po
drugiej stronie granicy, u białoru-
skiego sąsiada?
MACIEJ ŻYWNO: Wiem, że
w ostatnich miesiącach w pasie przy-
granicznym stwierdzono u nas pięć,
a na Białorusi aż 111 przypadków
wścieklizny i że ten problem musimy
rozwiązać wspólnie z sąsiadem. Jeżeli
natomiast chodzi o „rozpoznanie woj-
skowe”, to nie jest to domena Podla-
skiego Urzędu Wojewódzkiego.
POLSKA ZBROJNA: Nie ma więc
żadnego znaczenia, ilu wojskowych
stacjonuje tuż za granicą NATO
i Unii Europejskiej?
MACIEJ ŻYWNO: Na pewno ma,
ale powtarzam: tą kwestią zajmuje się
kto inny. W Białymstoku może pan
usłyszeć tylko jedno: po tamtej,
wschodniej stronie granicy zawsze by-
ło dużo różnych służb mundurowych.
Znacznie więcej niż po naszej.
POLSKA ZBROJNA: Czym to wy-
tłumaczyć?
MACIEJ ŻYWNO: W poprzednim
systemie politycznym mówiło się, że
po naszej stronie nie ma potrzeby
utrzymywania dużych jednostek woj-
skowych ze względu na to, że w po-
bliskim Grodnie przygotowano miej-
sce do przerzutu wojsk Układu War-
szawskiego na kierunek zachodni.
POLSKA ZBROJNA: Lecz Układ
Warszawski to już historia...
MACIEJ ŻYWNO: W Polsce tak,
ale czy na ścianie wschodniej? Nasze-
go wojska wciąż jest tu jak na lekar-
stwo, niemal w śladowych ilościach.
POLSKA ZBROJNA: Miał więc
rację Caspar Weinberger, tworząc
hipotetyczną sytuację, w której Bia-
łostocczyzna nie może zatrzymać
potencjalnego agresora?
MACIEJ ŻYWNO: Podlasie jest jak
kawałek masła, w które bez większe-
go oporu wbije się każde ostre narzę-
dzie. Wojsko ma tu ograniczone siły
i środki.
POLSKA ZBROJNA: Czy z tego
powodu władza cywilna walczy
o wojsko w Białymstoku?
MACIEJ ŻYWNO: Poczucie bez-
pieczeństwa mieszkańców regionu
jest istotne. To jednak nie wszystkie
argumenty przemawiające za rozbu-
dowaną jednostką wojskową na Pod-
lasiu. Raz po raz sygnalizujemy, że są
tu doskonałe warunki do stacjonowa-
nia: gotowa infrastruktura koszarowa;
nie będzie większych problemów
z pozyskaniem terenów pod budow-
nictwo mieszkaniowe dla kadry. Poza
tym na Podlasiu mundur wciąż się li-
czy, nobilituje, przyciąga. Gdyby więc
w Białymstoku powstała nowa jed-
nostka, nie byłoby dylematu, skąd
wziąć do niej chętnych, prawdziwie
zaangażowanych kandydatów. Takie
właśnie stanowisko – wraz z marszał-
kiem województwa oraz prezydentem
miasta – zaprezentowaliśmy szefowi
Sztabu Generalnego WP.
POLSKA ZBROJNA: Mówi Pan
o „nowej jednostce w Białymsto-
ku”. Jaka ona ma być?
MACIEJ ŻYWNO: Powiem krótko:
mocna, rozwinięta – taka, z którą trze-
ba się liczyć.
POLSKA ZBROJNA: „Mocna jed-
nostka”. Co to znaczy?
MACIEJ ŻYWNO: Między innymi
to, że będzie mieć świetnych żołnie-
rzy zawodowych z tego terenu. Podla-
sie daje bowiem gwarancję jakości.
Swego czasu policjanci zajmujący się
prewencją zaczęli – bez rozkazu z gó-
ry – trenować działania antyterrory-
styczne. Dziś dzięki temu funkcjonuje
w Białymstoku jednostka antyterrory-
styczna. W identyczny sposób utwo-
rzony został oddział ochrony VIP-ów.
Teraz, gdy wojsko otwiera bramy ko-
szar dla zawodowców, swoją szansę
w nim dostrzegają między innymi
harcerze bądź członkowie klubów
survivalowych, których na Podlasiu
jest bardzo wiele. 
Rozmawiał
ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 33
 P R A W O
PAULINA GLIŃSKA

Z pomocą… poborowym
DZIĘKI NASZEJ AKCJI CO NAJMNIEJ KILKASET OSÓB UNIKNIE PROBLEMÓW
ZWIĄZANYCH Z NIEDOPEŁNIENIEM OBOWIĄZKU WOJSKOWEGO.
W związku z profesjonalizacją armii
i zawieszeniem poboru nasza redak-
cja wspólnie z Departamentem Prasowo-In-
partamentu Prawnego oraz wojewódzkich
sztabów wojskowych podczas kilku telefo-
nicznych dyżurów byli do dyspozycji Czy-
w kilku pierwszych dniach otrzymaliśmy
ponad 200 listów.
Poniżej przedstawiamy jedynie kilka wy-
formacyjnym MON zorganizowała akcję telników. Zachęcaliśmy także, by przysyłać branych pytań i odpowiedzi. Więcej zamiesz-
„Ureguluj swój stosunek do służby wojsko- do nas pytania drogą e-mailową. Zaintereso- czamy na naszych stronach internetowych:
wej”. Eksperci ze Sztabu Generalnego, De- wanie przeszło nasze oczekiwania – tylko www.polska-zbrojna.pl, www.mon.gov.pl.

 Dostałem odroczenie z powodu pobierania czasie miało nastąpić automatyczne oraz procedurze postępowania w ce-
nauki. Czy przejdę automatycznie do rezerwy? przeniesienie do rezerwy. Jak sytuacja lu uregulowania stosunku do służby
Czy muszę coś jeszcze zrobić? wygląda obecnie? wojskowej.

 W czerwcu tego roku dostarczyłem do  Przebywam czasowo za granicą.

WKU dyplom ukończenia studiów. Dostałem
informację, że jestem od tamtego czasu
przez rok pod jurysdykcją WKU. Czy w obec-
nej sytuacji zostanę automatycznie przenie-
siony do rezerwy?
 Mam 22 lata, studiuję na III roku. W mojej
książeczce wojskowej mam wpis: „odroczony
na czas trwania nauki do 30 września 2011 ro-
ku”. Chciałbym wstąpić do policji, lecz do tego
jest potrzebny wpis potwierdzający przeniesie-
nie do rezerwy.
 Jestem studentem IV roku (studia stacjo-
narne), mam kategorię A. Co muszę zrobić, aby
uzyskać przeniesienie do rezerwy?
 Jeżeli mam kategorię A i studiuję, ale nie-
stety z powodów finansowych muszę na jakiś
czas zrezygnować ze studiów zaocznych. Jak
będzie wyglądać uregulowanie mojego stosun-
ku do służby wojskowej?
 Mam 25 lat, stałą pracę, studiuję i mam za-
miar założyć rodzinę. Chciałbym też wziąć kre-
dyt, ale nie mam uregulowanego stosunku do
służby wojskowej. Czy po Nowym Roku mogę
jechać do „mojego” WKU i dostanę przeniesie-
nie do rezerwy?
 Czy od 1 stycznia 2009 roku do wojska
będą wcielani tylko ochotnicy? Mam 22 lata,
kategorię A i nie byłem w wojsku. Czy zosta-
nę wezwany do WKU? Czy będę przeniesiony
do rezerwy?
 W czerwcu 2008 roku ukończyłem studia
(pedagogika) i niezwłocznie powiadomiłem
o tym WKU. Dotychczas prawo stanowiło, że
przez 12 miesięcy mogę być wezwany na dłu-
gotrwałe przeszkolenie wojskowe, a po tym
Co mam zrobić, żeby mieć uregulowa-
ny stosunek do służby wojskowej? Nie
byłem w wojsku, mam kategorię A.
 Nie dopełniłem formalności
i w mojej książeczce wojskowej nie
ma adnotacji o przeniesieniu do re-
zerwy. Jest to dla mnie bardzo waż-
ne, biorąc choćby pod uwagę udzie-
lenie mi przez bank kredytu. Byłem
zawsze tylko odraczany. Co mam te-
raz zrobić i gdzie się udać, aby zo-
stać przeniesionym do rezerwy?
 W opisanych przypadkach prze-
niesienie do rezerwy nastąpi auto-
matycznie z dniem wejścia w życie
tak zwanej średniej nowelizacji usta-
wy o powszechnym obowiązku obro-
ny. Została ona przegłosowana przez
sejm 5 grudnia 2008 roku, a jej wej-
ście w życie planowane jest pod ko-
niec stycznia 2009 roku.
Na podstawie artykułu 18 tej ustawy
wszyscy poborowi, którzy nie zostali
powołani do odbycia zasadniczej
służby wojskowej do 4 grudnia
2008 roku (to znaczy nie odebrali
kart powołania), zostaną automa-
tycznie przeniesieni do rezerwy. To
samo stanie się z osobami, które
nigdy nie stawały do poboru.
Po wejściu w życie ustawy należy
zgłosić się do właściwej terytorialnie
WKU po wpis do książeczki wojsko-
wej o przeniesieniu do rezerwy.
W drugiej połowie stycznia proszę
więc śledzić stronę internetową Mi-
nisterstwa Obrony Narodowej
www.mon.gov.pl – gdzie znajdą się
informacje o wejściu w życie ustawy
 Obecnie jestem studentem V roku,
mam odroczenie do wiosny 2009 ro-
ku. Jeśli dobrze zrozumiałem, ostatnie
zmiany, jakie zaszły w wojsku, przewi-
dują, że od 6 grudnia 2008 roku nie
ma już wcieleń do wojska. Czy już te-
raz mogę ostatecznie uregulować służ-
bę wojskową, to znaczy otrzymać wpis
do książeczki wojskowej?
 Chcę dostać się do policji, jednak
aby to zrobić, muszę mieć uregulowany
stosunek do służby wojskowej, to jest
– albo odrobione wojsko, albo przenie-
sienie do rezerwy. Obecnie korzystam
z odroczenia na czas trwania nauki
w szkole policealnej. Czy mogę ubiegać
się o przeniesienie do rezerwy?
 Dostałem odroczenie do 2010 ro-
ku z powodu nauki. W listopadzie do-
stałem awans w pracy na kierownika,
co wiąże się z podjęciem studiów na
nowym kierunku. Chcę także starać
się o kredyt hipoteczny, ale niestety
dyskwalifikuje mnie nieuregulowany
stosunek do służby wojskowej.
 Mam 24 lata i co roku jestem wzy-
wany do WKU. Uczę się zaocznie, dla-
tego też za każdym razem dostaję od-
roczenie. Obecnie pracuję, lecz nie
mogę zaciągnąć kredytu na dłużej niż
na okres odroczenia. Co muszę zro-
bić, aby w związku z ostatnim pobo-
rem, mieć uregulowany stosunek do
służby wojskowej?
 Proszę poczekać cierpliwie.
Obecnie w końcowej fazie procesu
legislacyjnego znajduje się ustawa

34 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 A R M I A

o zmianie ustawy o powszechnym obowiąz-

ku obrony RP oraz o zmianie niektórych in-
nych ustaw, której zapisy przeniosą Panów

Spojrzenie
do rezerwy. W ten sposób będą Panowie
mieli uregulowany stosunek do służby woj-
skowej. Przypuszczalny czas wejścia w życie
tej ustawy to druga połowa stycznia 2009
roku. Po wejściu jej w życie należy zgłosić
się do właściwej terytorialnie WKU w celu
uzyskania wpisu do książeczki wojskowej
Specjalistów,
Pogląd
o przeniesieniu do rezerwy.
Na stronie internetowej Ministerstwa Obrony
Narodowej www.mon.gov.pl znajdą się infor-

Praktyków
macje o wejściu w życie ustawy oraz proce-
durze postępowania w celu uregulowania
stosunku do służby wojskowej.

 Dostałem odroczenie na rok wydane przez

Wojskową Komisję Lekarską, a teraz dostałem
ponowne wezwanie. W międzyczasie miałem
zabieg kolana. Czego mogę się spodziewać po
tej komisji (mam kategorię A), skoro skończył
się przymusowy pobór do wojska?

ate gia Arm

Str
 Proszę się nie obawiać i stawić we wska-
zanym terminie w WKU. Trzeba zabrać ze so-
bą dokumenty o przeprowadzonym zabiegu.
ia
Może Pan wnioskować o ponowną komisję
ć

lekarską, ponieważ nastąpiły zmiany w Pana

Obronnoś

Tec
stanie zdrowia. Obecnie wcielenia do zasad-
niczej służby wojskowej zostały zawieszone.

 Do wojska już mnie wcielono, lecz z powo-

hn
ik a
du kontuzji zostałem zwolniony, otrzymując ka-
tegorię B12. Ostatnio dostałem wezwanie do
WKU, skąd skierowano mnie na komisję lekar-
Be

ską. Martwię się, że pomimo zniesienia obo-

a

wiązku służby wojskowej nadal mogę być wcie-

yk

p z

lony, aby ją dokończyć, bo jeśli mnie pamięć t iec

nie myli, do września służbę odbywa ostatni,
grudniowy pobór. Z początkiem stycznia koń-
zeń Tak
stwo
czę 26 lat, mam pracę, i taka ponadtrzymie-
sięczna przerwa (bo tyle mi zostało do odsłuże-
nia) nie jest mi na rękę.

 WKU wezwało Pana w celu ustalenia

zdolności do służby wojskowej, zgodnie
z obowiązującą ustawą. Proszę się jednak
nie martwić, z 4 grudnia 2008 roku została
wydana ostatnia karta powołania do zasad-
niczej służby wojskowej. Proszę udać się do
macierzystego WKU na komisję lekarską
i cierpliwie poczekać, ponieważ w końcowej
fazie procesu legislacyjnego znajduje się
ustawa o zmianie ustawy o powszechnym
obowiązku obrony RP oraz o zmianie niektó-
rych innych ustaw, na której podstawie zo-
stanie Pan przeniesiony do rezerwy. W ten
sposób będzie miał Pan uregulowany stosu-
nek do służby wojskowej. Przypuszczalny
BELLONA
czas wejścia w życie tej ustawy to druga po-
łowa stycznia 2009 roku. 

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 35


F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Trzy wojny i co dalej…
W
natowskich i oen-
zetowskich słow-
nikach znala-
złem kilkanaście
terminów okre-
ślających operacje wojskowe, huma-
nitarne i ratunkowe prowadzone
przez organizacje międzynarodowe.
Ich cechą wspólną może być pojęcie
„wsparcie pokoju”. Termin obejmuje
nie tylko zbrojne chronienie czy bro-
nienie pokoju. Przecież pomoc hu-
manitarna, walka z rozprzestrzenia-
niem się AIDS czy wsparcie wybija-
jących się na niepodległość narodów
to także chronienie pokoju.
W ciągu ostatniego roku polskie
wojsko uczestniczyło w trzech waż-
nych operacjach wojskowych – w Ira-
ku, Afganistanie, Czadzie (pominię-
cie innych misji nie jest deprecjono-
waniem wysiłku służących tam żoł-
nierzy). Jak można zauważyć, każda
operacja jest inna, niesie za sobą
konsekwencje wojskowe, polityczne
i ekonomiczne. Z lektury dostępnych
publikacji wojskowych wnioskuję,
że każda z tych operacji zwiększa
też doświadczenie dowódców i żoł-
nierzy, czyni ich i całe formacje
sprawniejszymi. Cokolwiek by mó-
wić, mamy dzisiaj zupełnie inne
wojsko niż trzy–cztery lata temu.
Po interesującej rozmowie z jed-
nym z członków sejmowej komisji
obrony przejrzałem co ważniejsze
światowe pisma ekonomiczne, zaj-
mujące się inwestycjami w tak zwa-
nych rejonach ryzyka. Szukałem
wzmianek o polskich kontraktach
handlowych w Iraku, Afganistanie
i w innych miejscach, gdzie służą
nasi żołnierze. Nie wiem, jaki jest
polski wojskowy procentowy udział
36 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
Kamyczki
Polska jest jednym z nielicznych państw,
które z zaangażowaniem uczestniczą w operacjach
wsparcia pokoju, ale…
we wszystkich misjach ONZ, UE
i NATO. Nawet jeśli to tylko 1 pro-
cent, to oczekiwałbym jako obywa-
tel, aby mój kraj był także 1-procen-
towym beneficjentem ekonomicz-
nym, choćby w Iraku. Dlatego że
znaleźliśmy się w niewielkiej grupie
państw, które podjęły wielkie poli-
tyczno-wojskowe ryzyko wsparcia
„wuja Sama”, i nasz kraj poza splen-
dorem powinien coś z tego mieć.
Tymczasem czytam, że polskie inwe-
stycje w odbudowywanym Iraku to
mniej niż 0,1 procent całości,
w Afganistanie jeszcze mniej, a pew-
nie do Czadu nie sprzedamy nawet
jednej maszyny do odwiertów studni
głębinowych. Czy to normalne, spra-
wiedliwe, uczciwe? Przecież robią
tam interesy firmy z krajów, które do
Iraku nie wysłały nawet jednego żoł-
nierza! Pojawiają się zatem pytania:
Dlaczego tak często
bierzemy udział
w porządkowaniu bałaganu,
który nie my zrobiliśmy?
czy jesteśmy nieudolnymi menedże-
rami? Boimy się ekonomicznie pene-
trować rejony zagrożenia? Być może
jestem naiwny, wierząc, że partner-
stwo to coś więcej niż studia w za-
przyjaźnionym kraju, wsparcie
know-how, certyfikaty wspólnych
ćwiczeń, briefingi i medale. A może
przyczyna jest inna? Ponieważ je-
steśmy naprawdę honorowi i bitni,
potrzeba nas do czegoś innego, do
uwiarygodnienia owej misji, w za-
mian za mniejsze lub większe
wsparcie tylko w technice wojskowej i orga-
nizacji. To oczywiście ważne, ale bezproduk-
tywne przyszłościowo.
Nie wątpię, że doświadczenia z Iraku,
Afganistanu oraz Czadu, w kontekście czysto
wojskowym, nie zastąpi nic. To wielka ency-
klopedia „współczesnego wojowania”, zmie-
niająca jakościowo i mentalnie wojsko. Jed-
nak nie tylko o taki interes chodzi. Przez
dziesięciolecia Polska była znana na wielu
środkowowschodnich rynkach – drogi, ka-
nalizacje, instalacje energetyczne, cemen-
townie, przemysł zbrojeniowy. Czy napraw-
dę nie dysponujemy żadną technologią, żad-
nym produktem, który dałby się tam sprze-
dać? Oczywiście, że nie tu jest pies pogrze-
bany. Wszystkie te trzy rynki to pole wiel-
kich obecnych (Irak) i może przyszłych in-
teresów, gdzie sprzedaje się wszystko, co
możliwe – od wiadra do komputera – za
dziesiątki miliardów dolarów rodzimego
i zagranicznego pochodzenia. Nie wojsko-
wi rozdają w tej sferze najważniejsze karty.
Kłopot w tym, że nie staliśmy się ekono-
micznym beneficjentem wojskowego wkła-
du w rozwiązanie kwestii irackiej. Piszę
o tym bez satysfakcji, bo za jakiś czas
99 procent świata zapomni o odwadze i de-
terminacji polskich żołnierzy, a wraz ze
stabilizacją (o ile do niej dojdzie) w Iraku
oraz innych niespokojnych krajach „śmie-
tankę” wielkich interesów będą spijać inni,
także ci, którzy głowy chronili nie w heł-
mach, lecz oszklonych biurowcach Manhat-
tanu, Genewy i Barcelony. Cóż, żołnierz
zrobił swoje, żołnierz może odmaszerować
do koszar. Możliwe też, że mamy świetnych
żołnierzy, tylko do kitu dyplomatów od eko-
nomicznego brydża.
Mógłbym spytać bardziej dobitnie – dla-
czego tak często bierzemy udział w porząd-
kowaniu bałaganu, który nie my zrobiliśmy?
Czy tracę zaufanie do sojuszników? Nie, ale
myślę, że sojusz to partnerstwo. 
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MARIUSZ BORKOWSKI
publicysta,
ekspert od spraw
międzynarodowych

Błędni
rycerze terroru

FOT. REUTERS/FORUM
AL-KAIDA NIE JEST POTĘŻNYM IMPERIUM ZŁA.
PRZYPOMINA RACZEJ PONADNARODOWĄ KORPORACJĘ, KTÓRA
POTRAFI SIĘ SZYBKO DOSTOSOWAĆ DO SYTUACJI „RYNKOWEJ”.

J
eden z wysokich funkcjonariuszy Cen-
tralnej Agencji Wywiadowczej (CIA)
ostatnio w wywiadzie dla BBC za-
skoczył wszystkich, stwierdzając, że
Al-Kaida nie istnieje. Czy oznacza
to, że jej nie ma? Bynajmniej. Jest, ale całkiem
inna, niż ją się na ogół przedstawia. To nie po-
tężne i tajne imperium zła, jak twierdzi admi-
nistracja Busha. To niezwarta struktura budo-
wana od podstaw, monolit, na którego czele
stoją źli czarnoksiężnicy. Jest bardzo rozgałę-
ziona. Tak jak współczesne korporacje stosuje
franszyzę, czyli udziela prawa do wykorzysty-
wania swej nazwy przy operacjach podejmo-
wanych przez lokalne organizacje lub małe
grupki terrorystyczne. Jest zdecentralizowana,
a przez to podatna na manipulacje wywiadów
różnych państw i grup interesów (co może być
jej słabością). Jednocześnie ta decentralizacja
to siła, z którą ciężko walczyć, bo przeciwnik
jest nieuchwytny. Zdarzyło się, że grupa
z izraelskiego wywiadu założyła własną, fał-
szywą komórkę Al-Kaidy, by psuć szyki tej
prawdziwej. Może to samo robi amerykańska
CIA? Osławione pakistańskie służby specjalne
ISI (Inter Services Intelligence) mają być za-
mieszane w tajną współpracę z Al-Kaidą. Jed-
nak dla tej organizacji i jej sympatyków ważne
jest jedno: dobrze czy źle, ale wciąż się o niej
mówi, co przyciąga nowych rekrutów. Każda
nagłośniona akcja terrorystyczna czy odezwa-
pogróżka potęgują panikę na świecie. Jej mak-
symą jest: świat wciąż o nas mówi i świat
wciąż się nas lęka.
Według Waszyngtonu, Al-Kaida na całym
świecie jest bliska porażki, a w Iraku i Arabii
Saudyjskiej już została pokonana. Tak twierdzi
dyrektor CIA Michael Hayden w wywiadzie
opublikowanym w „Washington Post”. Jego zda-
niem, sukcesem jest spadek aktywności komó-
rek Al-Kaidy w Iraku i w innych krajach, a także
fakt, że od początku 2008 roku organizacja ta
w wyniku amerykańskich akcji zbrojnych straci-
ła trzech liderów. To stwierdzenie wyda się za-
pewne buńczuczne po ostatnim ataku na hotele
w Bombaju i niedawnych ostrzeżeniach CIA
przed groźbą nowych ataków na terenie USA,
między innymi w nowojorskim metrze.

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 37

 T E R R O R Y Z M
WEDŁUG WASZYNGTONU, Al-Kaida na całym świecie jest bliska porażki, a w Iraku już została pokonana.

FOT. MULTI-NATIONAL FORCE IRAQ

Jednodniowe etykietki
Zamach terrorystów w Bombaju nazwano już indyjskim 11 września.

A tak w Bombaju nie jest

pierwszym aktem przemo-
cy dokonanym w Indiach w cią-
gu ostatnich dziesięciu lat. Ter-
roryści między innymi w 1999
roku porwali samolot, a dwa
lata później obrzucili granata-
mi gmach parlamentu indyj-
skiego i usiłowali się do niego
wedrzeć, by wziąć posłów na
zakładników. Potem doszło do
zamachów bombowych na po-
ciągi i innych incydentów. Za
każdym razem okazywało się,
że w akcje byli zamieszani lu-
dzie mający ścisłe związki
z centralą Al-Kaidy i szkoleni
w jej obozach. Przy okazji wy-
szło na jaw, że nazwy organiza-
cji, które brały na siebie odpo-
wiedzialność za zamachy, były
„jednodniowymi etykietkami”,
a one same – ściśle powiąza-
ne z centralą Al-Kaidy.

Atak grupy zdeterminowanych ter- ściśle powiązane z Al-Kaidą. Dalsze

rorystów na hotele i inne ważne miej-
sca w Bombaju nazwano już indyj-
skim 11 września, czyniąc analogię
do ataku na wieże WTC w Nowym
Jorku. W obu tych miejscach doko-
nano zamachu na obiekty prestiżo-
we, uważane za bezpieczne. Zarów-
no w USA, jak i Indiach zamachy
wywołały ogromny szok. Oficjalnie
przyznała się do nich nieznana do
tej pory organizacja Mudżaheddi-
nów Dekanu, ale sposób przeprowa-
dzenia ataków, bezwzględność dzia-
łania oraz świetne przygotowanie
całej operacji są łudząco podobne
od innych akcji Al-Kaidy. W ak-
cjach tych usiłowano zabić jak naj-
większą liczbę Amerykanów, Bry-
tyjczyków oraz Izraelczyków. Pierw-
sze wyniki śledztwa, a także dane
wywiadowcze potwierdzają, że ata-
ki przeprowadziły Laszkar-e-Toiba
oraz Dżaisz-e-Mohammed, paki-
stańskie organizacje terrorystyczne
tropy mają prowadzić do pakistań-
skiej ISI. To właśnie niektórzy ofice-
rowie ISI mają być „ojcami chrzestny-
mi” zarówno Al-Kaidy, jak i afgań- SPEKTAKULARNY
skich talibów. ATAK NA WTC
11 września
STARA GWARDIA 2001 roku
wywołał
TOPNIEJE szok na całym
Pierwotną Al-Kaidę tworzyli ochot- świecie i był
nicy, którzy z różnych islamskich kra- początkiem
jów przybyli do Afganistanu, by wal- wojny
z terroryzmem.
czyć z inwazją ZSRR. Sama nazwa
Al-Kaida (baza) nawiązuje do zajaz-
du, w którym główny twórca organi-
zacji Usama ibn Ladin przyjmował
bojowników na ziemi afgańskiej
w 1988 roku. Ta stara gwardia – tak
zwane twarde jądro Al-Kaidy – skła-
da się z najstarszych rangą kadr ku lat dziewięćdziesiątych, oraz w 1997 i 2001
i ochrony osobistej ibn Ladina (nie- roku. Ta grupa jest niezbyt liczna i zidentyfi-
którzy są z nim od początku lat kowana przez zachodnie służby specjalne. Jej
osiemdziesiątych). Później pojawili członkowie pochodzą z państw Bliskiego
się młodzi internacjonaliści, którzy Wschodu i należeli już do organizacji ekstre-
dołączyli do organizacji na począt- mistycznych w swych ojczystych krajach.

38 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


Wielu spośród nich już nie żyje. Natomiast
„internacjonaliści”, czyli młode kadry,
w większości wywodzą się nie tylko z państw
bliskowschodnich. Niektórzy są Europejczy-
kami czy Amerykanami, którzy przeszli na is-
lam. Ostatnio bycie praktykującym muzułma-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. US NAVY
ninem przestało być warunkiem wstąpienia do
organizacji. Internacjonaliści po zaangażowa-
niu się w działania Al-Kaidy zyskują nie tylko
całkiem nową tożsamość, ale i odmienną oso-
bowość. Często zrywają wszelkie więzy z ro-
dzinami, nie wracają do ojczystych krajów,
krążą po całym świecie i stają się „błędnymi
rycerzami terroru”. Nie wiążą się z żadną lo-
kalną organizacją terrorystyczną. W przeci-
wieństwie do starej gwardii, internacjonaliści
nigdy nie dostają się do otoczenia ibn Ladina
i innych ważnych członków Al-Kaidy. Awans
zyskują po drobiazgowej i starannej selekcji,
a nagrodą jest wysłanie do Europy lub USA
w celu prowadzenia działalności konspiracyj-
nej lub przygotowania zamachu.
Zwartość tej elity wynika zarówno ze szko-
lenia, wspólnych akcji na różnych frontach, jak
i osobistych znajomości. Większość tej elity
– z wyłączeniem ludzi przeznaczonych do akcji
bardzo tajnych – wcale nie zachowuje zasad
konspiracyjnych. Często mieszkają razem, ma-
ją wspólne konta bankowe, kontaktują się ze
sobą. Trudność ich wykrycia wynika nie tyle
z konspiracji, ile nadzwyczajnej lojalności tych
ludzi wobec siebie i organizacji. Ci, którzy nie
zdołają awansować w Al-Kaidzie, zostają
zwykłymi żołnierzami, czymś w rodzaju Legii
Cudzoziemskiej, wykorzystywanymi w lokal-
nych konfliktach (na przykładw ostatniej woj-
nie bałkańskiej) czy w Iraku, a po zakończeniu
działań są „demobilizowani” i odsyłani do do-
mów – do czasu, gdy wezwie się ich na następ-
ną kampanię wojenną.
AL-KAIDA ZMIENNĄ JEST
Al-Kaida w 2008 roku nie jest tą samą orga-
nizacją, która dokonała zamachów w Nowym
Jorku czy próbowała przejąć kontrolę nad wie-
loma irackimi miastami. Organizacja się zmie-
nia, choć jej liderzy, sporadycznie publikujący
groźnie brzmiące oświadczenia, są wciąż ci
sami. Likwidacja członków Al-Kaidy przez si-
ły bezpieczeństwa oraz dekonspiracja przez
zachodnie wywiady sprawiły, że zaczęła ona
zmieniać metody działania.
W zamian za prawo używania nazwy
Al-Kaida istniejące formacje ekstremistyczne
deklarują formalne poddanie się jej władzy,
zachowując zarazem znaczną autonomię
w krajach działania. Doskonałym przykładem
jest tu przekształcenie się algierskiej GIA (Is-
lamskich Grup Zbrojnych) w Al-Kaidę w Kra-
jach Maghrebu. Czasem wyizolowane lokalne
grupki desperatów podejmują na własną rękę
akcje, do których przyznaje się potem Al-Ka-
ida. Miało to miejsce w przypadku niektórych
zamachów w Londynie, Casablance czy na
Dżerbie. Zmiana dotyczy też doboru dat i oko-
liczności zamachów.
Eksperci twierdzą, że organizacja atakuje
w danej chwili nie z okazji konkretnych rocz-
nic czy nadarzających się sytuacji politycz-
nych, ale dlatego, że właśnie uzyskała zdol-
ność techniczną wykonania uderzenia. A czę-
sto zorganizowanie zamachu wymaga nawet
dwóch lat żmudnych przygotowań. Cele do-
bierane są pragmatycznie i elastycznie, a jedy-
nym warunkiem jest to, by akcja stanowiła za-
grożenie i zastraszenie dla świata. 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Stajnia Augiasza
G
recja eksplodowała jak
niewybuch. W staro-
żytnym państwie, jed-
nym z najważniej-
szych źródeł kultury,
co więcej – cywilizacji, przypadkowa
śmierć młodego chłopca w przypad-
kowym starciu z policją podziałała
jak nadepnięcie na zagrzebaną w zie-
mi, dawno zapomnianą minę. Starą,
ale potężną. Zamieszki wybuchły
w wielu miastach, zniszczenia
oceniono na setki milionów
euro. Wizerunek Grecji
już dawno nie był tak zły.
Wszyscy widzieliśmy na
ekranach telewizorów
zwykłych ludzi mówią-
cych, że wstydzą się za
swój kraj.
Dlaczego młode pokole-
nie skoczyło do gardła
państwu? Przecież Grecja
nie jest krainą bez przy-
szłości, otchłanią biedy,
czarną dziurą w zamoż-
nym otoczeniu. Przeciw-
nie, trudny okres adaptacji
do Unii Europejskiej ma da-
leko za sobą. Osiągnęła jej
poziom i rozwija się po-
dobnie jak inne kraje
wspólnoty. Młode pokole-
nie żyje w kraju otwartym,
FOT. WWW.SXC.HU
tolerancyjnym, na poziomie
40 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Podczas niedawnych demonstracji
związkowych w Warszawie z ust działaczy
padły słowa: „zrobimy tu Grecję”. Zanim się
otworzy usta, warto czasem pomyśleć
nad tym, co się chce powiedzieć.
zbliżonym do poziomu rówieśników
za granicą, której zresztą (Schengen)
prawie nie widać.
Dlaczego? Eksperci udzielą jakiejś
odpowiedzi, a właściwie jakichś od-
powiedzi, w liczbie mnogiej, bo jed-
noznacznego wyjaśnienia tego wybu-
chu agresji nie ma. Są z pewnością
względy natury poli-
tycznej, ekonomicznej, psychologicznej…
Niektórzy próbują tłumaczyć go charakterem
narodowym Greków, ich szczególnym tem-
peramentem.
Po jakie przyczyny trzeba sięgnąć, by wyja-
śnić okrzyk z warszawskiej ulicy: „zrobimy
tu Grecję”?
Zachowania podobne do tych widzianych
na greckich ulicach zdarzają się
i w Polsce. Przejawy
agresji w postaci
klinicznej. Podczas
meczów piłkarskich i po
nich. Może u źródeł są przy-
czyny ekonomiczne czy poli-
tyczne. I owszem, jest mowa
o temperamencie, ale przede wszystkim
o zdziczeniu, swoistej degeneracji.
O bezmyślności, braku poczucia jakiej-
kolwiek odpowiedzialności, atrofii wraż-
liwości oraz więzów społecznych.
W powszechnym użyciu jest pogardliwy
termin „kibole”. Te właśnie cechy są po-
trzebne, aby się tak zachowywać. Co
oczywiście nie znaczy, że nie mamy do
czynienia ze społeczną chorobą wymaga-
jącą leczenia.
Z pewnością światli ludzie w Grecji
analizują przyczyny ich choroby. Starają
się postawić diagnozę i ustalić terapię.
Doświadczenie wskazuje, że przed na-
wrotami najlepiej chroni profilaktyka.
Zaliczam do niej przede wszystkim zdro-
wy rozsądek. Warto z niego korzystać
wszędzie, i w Atenach, i w Warszawie. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

MUZEUM KAPITOLIŃSKIE
SALA W PALAZZO DEI CONSERVATORI W RZYMIE, gdzie 25 marca 1957 roku Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg podpisały traktaty rzymskie

JERZY ŁUKASZEWSKI

O twardej polityce europejskiej

Historia i psychologia są podstawą skutecznej wej. Przymuszony okolicznościami Londyn roz-
począł więc starania o przystąpienie do EWG.
działalności na płaszczyźnie międzynarodowej. Celem było uzyskanie nieograniczonego dostępu

D
wudziestego siódmego
listopada 1967 roku,
uzasadniając swoje
drugie weto przeciwko
przyjęciu Anglii do Eu-
ropejskiej Wspólnoty Gospodarczej
(EWG), generał de Gaulle oświad-
czył: „Zaakceptowanie przystąpienia
Anglii i, w związku z tym, rozpoczęcie
teraz negocjacji prowadzących do tego
celu wymagałoby od Szóstki, aby z gó-
ry zgodziła się na wszystkie sztuczki,
odroczenia i mistyfikacje mające ma-
skować zniszczenie dzieła, które zosta-
ło wzniesione kosztem tylu wysiłków
i wzbudziło tyle nadziei”. Zwolennicy
zjednoczenia Europy – cokolwiek by
myśleli o innych aspektach polityki eu-
ropejskiej Generała – w tym szczegól-
nym przypadku nie mogli odmówić
mu słuszności.
Pierwszą reakcją Londynu na utwo-
rzenie EWG było powołanie do życia
czegoś w rodzaju anty-Wspólnoty
w postaci Europejskiego Stowarzy-
szenia Wolnego Handlu (European
Free Trade Association – EFTA). Or-
ganizacja ta szybko okazała się jed-
nak dzieckiem martwo urodzonym,
podczas kiedy EWG nabrała cech zja-
wiska trwałego i przynoszącego im-
ponujące rezultaty. Między innymi
powstanie wspólnego rynku stało się
niezwykle skutecznym bodźcem eko-
nomicznym.
STARANIA LONDYNU
W okresie pierwszych piętnastu lat
istnienia EWG średnia roczna stopa
wzrostu PKB osiągnęła, niebywały
jak na kraje wysoko rozwinięte, po-
ziom 5,5 procent we Francji, 5 procent
w Republice Federalnej i 5,8 procent
we Włoszech. Natomiast w Anglii po-
zostawała poniżej 3 procent, mimo do-
skonałej ówczesnej koniunktury świato-
do rynku wspólnoty i możliwości kontrolowania
jej ewolucji. Chodziło o to, by „zamrozić” EWG
na etapie strefy wolnego handlu, a ściślej mó-
wiąc – cofnąć ją do tego etapu i zapobiec osią-
gnięciu celów wyznaczonych przez Ojców Euro-
py, a w szczególności autentycznego wymiaru
politycznego.
STOSUNKI Anglia 1 stycznia 1973 roku otrzymała w koń-
MIĘDZY cu członkowstwo w EWG. Ale dla większości
PAŃSTWAMI tamtejszych klasy politycznej i społeczeństwa
są w dużej było to, i jest do dzisiaj, jedynie wyborem mniej-
mierze pochodną
stosunków szego zła. Trudno się temu dziwić. Anglia jest
między ludźmi. częścią – co więcej, jest zwornikiem – planetar-
Ludzie są nej wspólnoty krajów anglosaskich. Z tą ostatnią
wrażliwi na to,
w jaki sposób się
zespalają ją klamry układów oraz instytucji,
ich traktuje. a nade wszystko więzy języka, historii, kultury,
Można ich sposobu życia i myślenia. Ku tej planetarnej
pozyskać albo wspólnocie, a nie ku krajom kontynentu europej-
zrazić. Tak było skiego, instynktownie kieruje się sympatia i po-
od wieków i tak
jest dziś. czucie solidarności Anglików.
W EWG pięć krajów partnerskich Francji po-
winno więc przyklasnąć deklaracji de Gaulle’a
i razem z nim uczynić wszystko, by Anglia nie
uzyskała członkostwa w tej organizacji. Kraje

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 41

 E U R O P A
te były przecież gorliwymi obrońcami ducha CEREMONIA
podpisania
i litery traktatów, gorącymi zwolennikami po- traktatu
głębienia wspólnoty i ukoronowania jej roz- paryskiego
wiązaniem federalnym. W rzeczywistości jed- (18 kwietnia
nak zaprotestowały zgodnym chórem przeciw- 1951 rok)
ko oświadczeniu prezydenta Republiki Fran-
cuskiej i wystąpiły w roli rzeczników Anglii.
Był to jeden z tych paradoksów, których pełno
jest w historii.

WETO ZA WETO
Stosunki między państwami są w dużej mie-
rze pochodną stosunków między ludźmi. Alche-
mia osobista odgrywa w tej sferze rolę trudną do
przecenienia. Ludzie są wrażliwi na to, w jaki
sposób się ich traktuje. Można ich pozyskać albo
zrazić. Można w nich rozbudzić zrozumienie dla

UNIA EUROPEJSKA ZNAJDUJE SIĘ DZIŚ W FAZIE GŁĘBOKIEGO

KRYZYSU. ABY GO PRZEZWYCIĘŻYĆ, TRZEBA BY ZGODNEGO WYSIŁKU
WSZYSTKICH PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
naszego stanowiska albo sprowokować zapiekłą
niechęć. Tak było od wieków i tak jest dziś.
Charakter Generała nie pozwalał mu jednak
uznać tych elementarnych prawd. Podejmował
i ogłaszał decyzje mające znaczenie dla całej
wspólnoty bez najmniejszej konsultacji z jej pań-
stwami członkowskimi, zaskakiwał swych part-
nerów, tworzył fakty dokonane, rozmyślnie pro-
wokował napięcia i zagrożenia, starał się nagi-
nać rzeczywistość do interesów Francji, wyda-
wał się niezdolny do kompromisu. Tak było
z pierwszym (1963) i drugim wetem w sprawie
Anglii. Tak było z wywołanym przez Paryż
„kryzysem pustego krzesła” (1965), który na
sześć miesięcy zablokował działalność EWG.
Wśród wspólnotowych partnerów Francji spra-
wiało to wrażenie nieprzewidywalności, brutal-
ności, egocentryzmu i megalomanii jej polityki.
I – naturalną koleją rzeczy – powodowało chęć
przeciwdziałania.
W gruncie rzeczy de Gaulle nie był przeciw-
ny współpracy i organicznemu związkowi kra-
jów kontynentu europejskiego. Po powrocie do
władzy w roku 1958 nie wycofał Francji z EWG,
jak obawiali się tego liczni politycy i dziennika-
rze pamiętający, że partia gaullistowska – razem
z komunistami – głosowała w Zgromadzeniu
Narodowym przeciwko ratyfikacji traktatów
o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali, o Euro-
pejskiej Wspólnocie Obronnej i o Europejskiej
Wspólnocie Gospodarczej. Generał rozumiał, że
czasy się zmieniły, podobnie jak planetarna rów-
nowaga sił, i w nowej sytuacji Francja nie może
być izolowanym bunkrem – musi szukać oparcia
oraz możliwości rozwoju w szerszej konstelacji
europejskiej. Był jednak przekonany, że konste-
lacja ta winna mieć charakter „międzyrządowy”,
a nie „wspólnotowy” (jak zostało to
ustalone w traktatach rzymskich).
W tym też duchu zaproponował swym
partnerom utworzenie – obok EWG
– europejskiej unii politycznej i obron-
nej („Plan Foucheta”, od nazwiska am-
basadora, któremu de Gaulle powie-
rzył opracowanie tego projektu). Pro-
fesorowie i politycy napisali o planie
tysiące stron. Niektórzy z nich są zda-
nia, że w latach sześćdziesiątych było-
by może lepiej powołać do życia „mię-
dzyrządową” unię polityczną i obronną,
niż nie powoływać jej wcale.
Plan został jednak odrzucony przez
partnerów Francji. Głosili oni, że nie
chcą organizacji „międzyrządowej”, że
raczej pragną dodać wymiar politycz-
ny i obronny do EWG, niż mnożyć od-
ARCHITEKCI
WSPÓLNOT
EUROPEJSKICH
Jean Monnet (z lewej)
i Robert Schuman
rębne instytucje europejskie i tak dalej.
Jednak kiedy czyta się dziś deklaracje
przedstawicieli krajów wspólnoto-
wych, a zwłaszcza Spaaka i Lunsa,
ministrów spraw zagranicznych Belgii
i Holandii, nie można oprzeć się wra-
żeniu, że wówczas odrzuciliby każdą
bez wyjątku propozycję Paryża. Mieli
dosyć de Gaulle’a i dosyć Francji.
Czuli się wyprowadzeni w pole, szan-
tażowani i dotknięci. Irytacja brała gó-
rę nad spokojnym myśleniem i przewi-
dywaniem. Chęć odpłacenia Francji
pięknym za nadobne wydawała się być
głównym motywem działania.
IZOLACJA I BEZSILNOŚĆ
Nie mogąc zrealizować swych pro-
jektów w gronie EWG, de Gaulle za-

42 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


CHARLES DE GAULLE podejmował
i ogłaszał decyzje mające znaczenie
dla całego EWG bez najmniejszej
konsultacji z jej państwami
członkowskimi
EUROPEAN COMMUNITY 2009 (4)
angażował się w budowę aliansu francusko-
-niemieckiego i doprowadził do zawarcia trak-
tatu elizejskiego w 1963 roku. Adenauer dał
się pozyskać dla tego projektu, bo żył wów-
czas w obawie, że Stany Zjednoczone mogą
zgodzić się na proponowaną przez Moskwę
neutralizację jego kraju (na wzór Austrii), co
– jak sądził – byłoby wstępem do sowietyzacji
całych Niemiec. Szukał więc innych punktów
oparcia i przyjął ofertę francuską. Jednak Bun-
destag – nie wyłączając klubu CDU/CSU, nad
którym kontrola wymykała się już wówczas
z rąk sędziwego kanclerza – widział sprawy
inaczej i, ratyfikując traktat, dodał do niego
preambułę, która w praktyce pozbawiała go
treści nadanej mu przez de Gaulle’a. W Bonn
większość klasy politycznej reagowała na ini-
cjatywy Francji podobnie jak ośrodki kierow-
nicze innych państw EWG.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Generał odebrał to jako afront i zaczął flirt
w Moskwą. Istniejące „bloki” na Zachodzie
i na Wschodzie kontynentu miały zostać – sto-
sownie do jego pomysłu – rozluźnione, albo
wręcz rozwiązane, a państwa europejskie
uwolnione od krępujących je ograniczeń miały
utworzyć nową syntezę polityczną „od Atlan-
tyku do Uralu”. Moskwa gorąco przyklasnęła
idei „rozluźnienia bloków”. Kiedy jednak
w 1968 roku pojawiła się możliwość rozluź-
nienia „bloku” wschodniego, doszło do inwa-
zji na Czechosłowację. Okazało się, że projek-
ty Generała należały do świata iluzji.
Przypominając te fakty, nie mam zamiaru
podać w wątpliwość wyjątkowej statury i zna-
czenia de Gaulle’a. Podjął on walkę z Niem-
cami hitlerowskimi w sytuacji na pozór bezna-
dziejnej. Wyposażył Francję w instytucje, któ-
re dają jej stabilność polityczną i pozwalają
zmierzyć się z wyzwaniami XXI wieku. Zro-
zumiał konieczność dekolonizacji i przepro-
wadził ją wbrew wielkim oporom i trudno-
ściom. Chcę raczej podkreślić, że nawet mąż
stanu tego kalibru był skazany na porażkę
w polityce europejskiej, działając samotnie,
gdy starał się narzucać innym swój punkt wi-
dzenia, odmawiał słuszności ich racjom, wy-
stawiał na próbę ich cierpliwość i dobrą wolę,
a nade wszystko nie uznawał, że po katakli-
zmie drugiej wojny światowej istniał wspólny
interes wolnych narodów Europy, które odnaj-
dywały się w jego realizacji. De Gaulle nie
osiągnął żadnego trwałego rezultatu w spra-
wach europejskich, a opuszczając swe stano-
wisko w 1969 roku, zostawiał Francję wyizo-
lowaną wśród krajów sąsiednich i partner-
skich. Aby wydobyć ją z tej sytuacji, jego na-
stępca już w pierwszych miesiącach swego
urzędowania musiał zgodzić się na wiele
ustępstw wobec wspólnotowych partnerów,
a zwłaszcza wycofać francuskie weto przeciw-
ko przyjęciu Anglii do EWG.
Generał pozbawił Francję bezsprzecznej
i bez trudności akceptowanej roli przewodniej
w EWG, którą uzyskał dla niej Robert Schu-
man (minister spraw zagranicznych w ośmiu
kolejnych rządach Republiki – od 27 lipca
1948 do 23 grudnia 1952 roku). Roztrwonił
ogromny – i nieoceniony w praktycznych skut-
kach – kapitał zaufania i sympatii dla swego
kraju.
Schuman był człowiekiem niezłomnych za-
sad i przekonań, ale dalekim od ostentacji
i jakiejkolwiek osobistej albo narodowej me-
galomanii, życzliwym, otwartym na dialog,
uważnie słuchającym swych rozmówców, in-
spirującym atmosferę spokojnego i owocnego
współdziałania. Pasjonujące i niezmiernie
pouczające są wspomnienia i dokumenty od-
noszące się do Schumana, jakie zostawili
mężowe stanu różnych krajów, którym wypa-
dło z nim współpracować: Dulles, Acheson,
Eden, Adenauer, De Gasperi, Spaak, Bey-
en, Bech... Są one jednomyślnym hołdem dla
niego jako człowieka i polityka. Minister bu-
dził zaufanie, nie prowokował kryzysów i na-
pięć, nigdy nikomu nie groził, nigdy nie sta-
wiał spraw na ostrzu noża, nigdy nie żądał
miejsca w pierwszym rzędzie – ani dla siebie,
ani dla swojego kraju.
ZASŁUGI SCHUMANA
I właśnie dlatego, niejako siłą rzeczy, Fran-
cja – zdruzgotana przecież w drugiej wojnie
światowej – nie tylko szybko znalazła się
w pierwszym rzędzie, ale zyskała na kilka lat
ogólnie akceptowane przewodnictwo w wol-
nej od sowieckiej dominacji części kontynen-
tu. Mogła więc dokonać przełomu w historii
Europy, proponując, a następnie realizując
z krajami sąsiednimi utworzenie pierwszej
wspólnoty. Dziś łatwo o tym mówić, ale
w pierwszych latach powojennych, kiedy
wciąż żywe były dawne doktryny, animozje,
iluzje i przesądy, trzeba było nowatorskiej
wizji, żelaznej woli, a nade wszystko wielkie-
go kapitału zaufania, by skierować historię
narodów Europy w nowe łożysko. Tego wła-
śnie dokonał Schuman. To on zostawił na-
stępnym pokoleniom Europejczyków wielką
spuściznę: nowego typu wspólne instytucje
i zaczyn nowej kultury politycznej – kultury
dialogu i kompromisu, poszukiwania tego, co
łączy, a nie tego, co dzieli.
Ale spuścizna ta napotkała w ciągu ostat-
niego półwiecza tyle niezrozumienia i złej wo-
li, ściągnęła na siebie tyle zaślepionej podejrz-
liwości i niechęci, że jej przyszłość wydaje się
niepewna. Nie ma się co łudzić: Unia Europej-
ska znajduje się dziś w fazie głębokiego kry-
zysu. Aby go przezwyciężyć, trzeba by zgod-
nego, ożywionego dobrą wolą i wzajemnym
zaufaniem, wysiłku wszystkich państw człon-
kowskich. Jeśli braknie tego wysiłku, to Unia
albo się rozpadnie, albo – drogą powolnej atro-
fii – zostanie zredukowana do roli jednej
z wielu „organizacji międzynarodowych” bez
znaczenia.
Ci, którzy odmawiają jej zrozumienia
i wsparcia, powinni się zastanowić, czy
– w dzisiejszym świecie – taka ewolucja była-
by czymś pożądanym i pomyślnym dla naro-
dów Europy, a zwłaszcza dla narodów Europy
Środkowej z ich doświadczeniem historycz-
nym. 
WIZYTÓWKA
Profesor
JERZY ŁUKASZEWSKI
Autor wielu książek
i opracowań na tematy międzynarodowe,
a zwłaszcza europejskie, był w latach
1972–1990 rektorem Kolegium Europy
w Brugii, a w latach 1990–1996 ambasa-
dorem RP we Francji.
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 43
 P O S Ł U Ż B I E

44 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C na to  NATO
środowisk opiniotwórczych. Dialog jest też
uzupełnieniem procesu pokojowego na Bli-
skim Wschodzie oraz działań Unii Europej-
skiej na rzecz rozwoju i stabilizacji w regionie
śródziemnomorskim. Dwustronna współpraca
obejmuje sferę polityczną i wojskową.
Niemniej jednak trudno uznać, by w pierw-
szym dziesięcioleciu istnienia Dialogu Śród-
ziemnomorskiego wykorzystano w pełni
wszystkie szanse, jakie on oferował. Współ-
pracę pogłębiły dopiero globalne problemy
związane z terroryzmem. Zagraża on zarów-
no państwom NATO, jak i jego śródziemno-
morskim partnerom. Sześciu z siedmiu z nich
to kraje arabskie, w których świeckie rządy
mają problemy z islamskimi radykałami.

NOWE IMPULSY
Współpraca polityczna między NATO

FOT. US DOD
a partnerami Dialogu Śródziemnomorskiego
nabrała tempa po szczycie sojuszu w Stambu-
Algierscy marynarze podczas ćwiczeń „Phoenix Express 2007”.
le w czerwcu 2004 roku. Od tego czasu do-
szło do trzech spotkań na szczeblu szefów dy-
TADEUSZ WRÓBEL plomacji (pierwsze odbyło się w Brukseli już

Morze dialogu
w grudniu 2004 roku) i dwóch na szczeblu
ministrów obrony (w Taorminie w lutym
2006 roku i w Sewilli w 2007). Współpracę
nawiązali również szefowie sztabów. Nowym
etapem w pogłębieniu więzi między partnera-
Jednym ze sposobów wzmacniania bezpieczeństwa członków NATO mi będzie wiosenne spotkanie we Włoszech
jest bliska współpraca z pozaeuropejskimi państwami regionu politycznej grupy doradczej (Mediterranean
śródziemnomorskiego. Dialogue-Atlantic Policy Advisory Group).

W
Stambuł dał też impuls do pogłębienia
cieniu dyskusji o relacjach Mauretanii i Tunezji. Kilka miesięcy później realnej współpracy między NATO a partne-
między NATO a Rosją na po- dołączyła do nich Jordania, a jako ostatnia do rami. Podczas gdy w 2004 roku było nieco
czątku grudnia odbyło się inicjatywy przyłączyła się Algieria. Poza nią ponad sto przedsięwzięć, to w minionym
spotkanie państw zaangażo- pozostają trzy państwa Bliskiego Wschodu roku ich liczba zbliżyła się do 800. W grud-
wanych w Dialog Śródziemnomorski. Szefo- i Afryki Północnej – Liban, Libia i Syria. niu było już zaplanowanych 622 na ten rok,
wie dyplomacji uzgodnili w Brukseli, że na- Od ostatniego rozsze- ale ich liczba zapewne
leży równolegle rozwijać polityczny i prak- rzenia NATO spotkania się zwiększy. Koopera-
tyczny wymiar tej inicjatywy. Politycy rozma- z partnerami odbywają
Współpraca polityczna cja militarna stanowi
wiali o bezpieczeństwie na Bliskim Wscho- się w formule „26+7”. między NATO 85 procent inicjatyw.
dzie i o piractwie u wybrzeży Somalii. Wszy- Podobnie jak Partner- a partnerami Dialogu Obejmuje między in-
scy byli zgodni co do tego, że konieczne jest stwo dla Pokoju oraz nymi szkolnictwo woj-
międzynarodowe współdziałanie, by skutecz- późniejsza Stambulska
Śródziemnomorskiego skowe, politykę i stra-
nie przeciwstawić się zagrożeniu, które nie Inicjatywa Współpracy nabrała tempa po szczycie tegię obronną oraz in-
ogranicza się do Zatoki Adeńskiej. (skierowana do państw sojuszu w Stambule westycje w sferze mili-
regionu Zatoki Per- tarnej. Są pierwsze
PARTNERZY Z POŁUDNIA skiej), tak i Dialog
w czerwcu 2004 roku efekty. Niektóre
W tym roku przypada 15. rocznica rozpo- Śródziemnomorski ma z państw Dialogu
częcia przez sojusz północnoatlantycki dialo- służyć zwiększeniu bezpieczeństwa wspólno- Śródziemnomorskiego uczestniczą w mi-
gu w kwestiach bezpieczeństwa z państwami ty euroatlantyckiej. Innym celem jest budowa sjach wojskowych sojuszu. Nowym sposo-
regionu Morza Śródziemnego. Oficjalnie go- wzajemnego zaufania i zrozumienia przez po- bem na zacieśnienie więzi są porozumienia
towość do rozpoczęcia współpracy szefowie kazanie społeczeństwom krajów partnerskich, o współpracy bilateralnej dostosowane do
dyplomacji sojuszu wyrazili w grudniu 1994 czym jest sojusz. Dlatego poza delegacjami potrzeb, możliwości i oczekiwań partnerów.
roku. Na początek zaproszenie wystosowano politycznymi państwa NATO odwiedzane są Pierwsze z takich porozumień jesienią
do pięciu państw – Egiptu, Izraela, Maroka, przez dziennikarzy i przedstawicieli innych 2006 roku NATO podpisało z Izraelem. 

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 45

 N I E M C Y
Kłótnia o życie
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Czy wkrótce Bundeswehra będzie mogła zabijać w kraju?
R
ządząca w Berlinie koalicja
chadeków i socjaldemokra-
tów ustaliła, że jeszcze w tej
kadencji zmieni konstytucję,
aby żołnierze mogli brać
udział w akcjach antyterrorystycznych na te-
renie Niemiec. Jednak SDP nieoczekiwanie
wycofała się z umowy i ustawa nie wejdzie
w życie w tym roku.
Po atakach terrorystycznych w Madrycie
i Londynie w Niemczech rozgorzała publicz-
na debata na temat środków bezpieczeństwa.
Czy celowe i zgodne z prawem jest powierze-
nie siłom zbrojnym zadań w zakresie ochrony
bezpieczeństwa wewnętrznego? Jak zatrzy-
mać porwany samolot, który niczym bomba
może spaść na stadion pełen ludzi, albo wy-
pełniony paliwem tankowiec?
Kanclerz Angela Merkel przyznaje, że na-
leży rozróżniać bezpieczeństwo wewnętrzne
i zewnętrzne, ale nie ma nic przeciwko wyko-
46 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
JAK ZATRZYMAĆ
PORWANY SAMOLOT,
który niczym bomba może
spaść na stadion pełen
ludzi, albo wypełniony
paliwem tankowiec?
rzystaniu Bundeswehry do specjalnie określo-
nych zadań w zakresie ochrony bezpieczeń-
stwa wewnętrznego.
„To utarte rozróżnienie jest już dziś nieaktu-
alne. Po zamachach terrorystycznych w USA
w 2001 roku musimy postrzegać problemy
bezpieczeństwa w szerszym kontekście”,
twierdzi pani kanclerz.
„Włączenie sił zbrojnych do zadań w kraju
nie wchodzi w rachubę z powodów prawno-
konstytucyjnych”, odpowiadał w imieniu so-
cjaldemokratów szef frakcji SPD w Bundesta-
gu Peter Struck.
Trzy lata trwały koalicyjne dyskusje. Jesie-
nią 2008 roku wydawało się, że osiągnięto
kompromis. Chadecy i socjaldemokraci zgo-
dzili się, że w wyjątkowych sytuacjach moż-
na użyć Bundeswehry do akcji wewnątrz kra-
ju. Minister obrony Franz Josef Jung (CDU)
cieszył się, że „obywatele w Niemczech będą
lepiej chronieni”. Rząd już planował, jak wy-
korzystać wojsko do pomocy policji przy róż-
nych szczytach (unijnych, G-8), demonstra-
cjach, alarmach terrorystycznych. Dotych-
czas żołnierze mogli jedynie pomagać przy
klęskach żywiołowych. Nie mieli jednak pra-
wa użyć broni, nawet podczas ataku terrory-
stycznego. Nowa ustawa dopuszczała użycie
broni, ale politycy natychmiast dodawali, że
chodzi o zabicie terrorystów.
CZY ZMIENIAĆ KONSTYTUCJĘ
Aby skierować żołnierzy do takich akcji,
trzeba zmienić artykuł 35 konstytucji. Minister
spraw wewnętrznych Wolfgang Schaeuble
(CDU) chciał iść dalej i uzupełnić także arty-
kuł 87, aby można było zestrzelić uprowa-
dzony samolot pasażerski, gdyby terroryści
zamierzali użyć maszyny jako bomby. Jego
pomysłem było także zniesienie zasady do-
mniemania niewinności dla podejrzanych
o terroryzm i stworzenie banku fotografii

paszportowych wszystkich obywateli. „Niem-
cy mają czuć się bezpieczni, a władze muszą
zapobiec takim zamachom jak w Madrycie
czy Londynie, nie wspominając już o No-
wym Jorku”, tłumaczył minister. Takie po-
mysły nie mogły się podobać w kraju, który
ceni prywatność, gdzie nagrywanie prywat-
nych rozmów, nawet do osobistego użytku,
zagrożone jest karą do trzech lat więzienia.
„To prosta droga do organizacji państwa,
w którym każdy obywatel będzie podejrzany”,
pisał Herbert Prantl w książce „Terrorysta
w roli ustawodawcy. Jak robić politykę za po-
mocą strachu”.
„Czołgi na ulicach i żołnierze w metrze nie
wzmocnią naszego bezpieczeństwa, lecz wy-
wołają wśród ludności poczucie zagrożenia”,
ostrzegał były minister spraw wewnętrznych
Otto Schily (SPD), a Zieloni mówili o milita-
ryzacji polityki wewnętrznej.
Socjaldemokraci przypominali, że już
w 2006 roku trybunał konstytucyjny uznał za
niezgodną z konstytucją ustawę dopuszczającą
zestrzelenie porwanego przez terrorystów sa-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
molotu, którego chcieliby oni użyć jako broni.
Jak tłumaczy ekspert do spraw obronnych
SPD Rainer Arnold, ludzkiego życia nie
można przeciwstawiać ludzkiemu życiu. Zwią-
zek pilotów przy Bundeswehrze przestrzegał,
że pilot, który wykona rozkaz zestrzelenia
uprowadzonej przez terrorystów maszyny, sam
będzie musiał się uporać z prawnymi i psycho-
logicznymi konsekwencjami.
SPD zgadza się jedynie na dwie sytuacje,
w których do akcji wkroczyłaby Bundeswehra:
gdyby terroryści podjęli atak, używając do tego
porwanego samolotu lub statku. Na pokładzie
nie mogą się jednak znajdować pasażerowie,
którzy mogliby ucierpieć podczas akcji. Pod
okiem szefa frakcji parlamentarnej SPD Petera
Strucka i minister sprawiedliwości Brigitte
Zypries do pracy przystąpi grupa robocza, któ-
ra postara się wypracować kolejny kompromis.
„W obliczu międzynarodowego terroryzmu
nie możemy odpuścić”, przekonuje minister
obrony Jung i zapowiada, że jeśli nie uda się
uchwalić ustawy wcześniej, wróci do tematu
bezpieczeństwa wewnętrznego podczas kam-
panii przed przyszłorocznymi jesiennymi wy-
borami do Bundestagu.
SZPIEDZY ON-LINE
Koalicyjna kłótnia chadeków z socjaldemo-
kratami na temat użycia Bundeswehry do zadań
wykonywanych wewnątrz kraju wpisuje się
w nieco szerszy kontekst. Niejako równolegle
toczyła się bowiem dyskusja o rozszerzeniu
uprawnień Federalnego Urzędu Kryminalnego
(BKA), centralnej instytucji do walki z przestęp-
czością zorganizowaną.
Kontrowersyjną ustawę, zaostrzającą przepi-
sy w walce z zagrożeniem terrorystycznym, fir-
muje minister spraw wewnętrznych Wolfgang
Schaeuble, zwany w niemieckich mediach
„szeryfem”, „wielkim bratem”, a nawet „kryp-
tofaszystą”, który od lat walczy o rozszerzenie
kompetencji służb specjalnych.
C O M M E N T
Doktor JUERGEN DANYEL,
zastępca dyrektora
Instytutu Badań Historycz-
nych w Poczdamie:
U
ważam, że nowe przepisy, które rządzą-
ca koalicja chce wprowadzić w życie,
idą za daleko. Mamy dostatecznie dużo in-
nych instrumentów i możliwości, które pań-
stwo może wykorzystać do obrony. Dysku-
sja na ten temat budzi wiele emocji i była
bardzo burzliwa. Wszyscy są zgodni, że
trzeba coś przedsięwziąć, aby lepiej chro-
nić się przed współczesnym terroryzmem.
To dobrze, że na ten temat toczy się pu-
bliczna debata i że prawo, które powstaje,
powstaje pod społeczną kontrolą. Zasadni-
cze decyzje mogące mieć dalekosiężne
konsekwencje nie mogą zapadać bez spo-
łecznej debaty. 
Dzięki nowej ustawie funkcjonariusze BKA
zyskują szersze kompetencje do walki z terrory-
zmem oraz prawo do działań prewencyjnych.
Największy sprzeciw wzbudziły zapisy przy-
znające im prawo do kontrolowania zawartości
komputerów osób podejrzanych za pośrednic-
twem programów szpiegowskich (trojanów) za-
instalowanych drogą internetową, jak również
propozycje ograniczenia tajemnicy zawodowej
dla dziennikarzy, adwokatów i lekarzy.
Bundestag przyjął ustawę o uprawnieniach
BKA, ale jej wejście w życie zablokował pod ko-
niec listopada Bundesrat, wyższa izba niemiec-
kiego parlamentu. Ustawa trafiła do komisji me-
diacyjnej obu izb. Na początku grudnia koali-
cjanci ogłosili kompromis. Najważniejsza zmia-
na dotyczy szpiegowania komputerów obywate-
li. O ile BKA nie musi o swoich działaniach in-
formować sądu, o tyle w przypadku kontroli
komputerów on-line musi mieć zgodę sędziego.
PAŃSTWO POLICYJNE
Mniej kontrowersji wzbudziły przepisy doty-
czące obserwacji mieszkań za pomocą zainsta-
lowanych w nich kamer, rozbudowy sieci kamer
w miejscach publicznych oraz nowych dowo-
dów osobistych wyposażonych w chipy czy gro-
madzenia przez policję zdjęć samochodów na
autostradach (mają pomóc w odnalezieniu skra-
dzionych aut). Już dziś wiele różnych organów
państwowych ma dostęp do banków danych
firm telekomunikacyjnych skrzętnie gromadzą-
cych informacje o rozmowach, e-mailach i ese-
mesach obywateli.
„Czy jesteśmy już państwem policyjnym?”,
pytała niemiecka prasa, gdy jeden z sędziów try-
bunału konstytucyjnego ostrzegał, że obywatel
staje się „zwykłym obiektem badań” organów
państwowych. „Nie chcemy węszącego pań-
stwa”, mówi Sebastian Edathy z SPD.
Minister Wolfgang Schaeuble przypomina
oponentom, że dwa lata temu dzięki kamerom
na dworcu w Kolonii udało się zidentyfikować
dwóch islamskich terrorystów, którzy zamierza-
li wysadzić dwa pociągi. „Niemcy nigdy wcze-
śniej nie były tak bliskie islamistycznego zama-
chu”, przyznała wówczas prokurator Duscha
Gmel. Motywem niedoszłych sprawców miała
być chęć zemsty za opublikowanie karykatur
proroka Mahometa przez duńską gazetę.
„Największym zagrożeniem dla stabilności
i bezpieczeństwa Niemiec pozostaje islamski
terroryzm”, twierdzi minister Schaeuble. We-
dług raportu Urzędu Ochrony Konstytucji za
2007 rok, przyczyną zainteresowania islam-
skich grup ekstremistycznych Niemcami jest
zaangażowanie Bundeswehry w misji
w Afganistanie, jak również wzmocnienie
siatki Al-Kaidy. Komórka tej organizacji
– z Mohammedem Attą na czele, który sie-
dem lat temu siedział za sterami samolotu
skierowanego na World Trade Center w No-
wym Jorku – działała w Hamburgu. O tym
jednak nie trzeba Niemcom przypominać. 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 47
 R O S J A
Na wsch dzie  bez zmian?
W amerykańskich silosach znajduje się 500 rakiet Minuteman III.
MARCIN KACZMARSKI
Zbrojenia
niekontrolowane
Od kilkunastu miesięcy Rosja wzywa USA do negocjacji nad nowym
porozumieniem o kontroli zbrojeń.
T
raktat o redukcji zbrojeń strategicz-
nych (START II), podpisany w 1991
roku, zmniejszał liczbę głowic dla
każdej ze stron z dziesięciu tysięcy
do sześciu, nakładał określone limity na środki
ich przenoszenia oraz wprowadzał szeroko roz-
budowany system weryfikujący jego przestrze-
ganie. Była to pierwsza istotna redukcja arse-
nałów nuklearnych USA i ZSRR.
ZAANGAŻOWANI ROSJANIE
Wraz z rozpadem ZSRR do traktatu dołą-
czyły Białoruś, Kazachstan i Ukraina, które
jednocześnie zrezygnowały z posiadania
broni nuklearnej. Przez lata START I stano-
wił podstawę rosyjsko-amerykańskiego
reżimu kontroli zbrojeń, tym bardziej że
START II, przewidujący dalsze redukcje,
nigdy nie wszedł w życie. Nadchodzący
termin wygaśnięcia traktatu (grudzień 2009)
spowodował intensyfikację dialogu na linii
48 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
FOT. USAF
Moskwa–Waszyngton odnośnie do jego dal-
szych losów.
Teoretycznie START I można przedłużyć
o pięć lat, ale taką decyzję wszystkie strony
musiałyby podjąć rok przed jego wygaśnię-
ciem. Spotkanie przedstawicieli pięciu kra-
jów, do którego doszło w Genewie 17 listopa-
da, nie przyniosło takiego rozstrzygnięcia.
Praktycznie żadna ze stron nie jest zaintereso-
wana przedłużeniem całego traktatu. Znaczna
część jego postanowień została wypełniona,
inne straciły aktualność, ponieważ powstawa-
ły w zupełnie innym otoczeniu strategicznym.
„Uratowaniem” dorobku traktatu START
w większym stopniu wydaje się zainteresowa-
na Rosja. Od kilkunastu miesięcy wzywa USA
do negocjacji nad nowym traktatem, który za-
chowałby dotychczasowe rozwiązania w dzie-
dzinie weryfikacji zbrojeń nuklearnych. Rosja
wyraża też gotowość dalszej redukcji arsenału
nuklearnego, nawet poniżej 1500 głowic. Z ro-
syjskiego punktu widzenia nowe porozumienie
miałoby znaczenie zarówno prestiżowe, jak
i praktyczne. Z jednej strony, podkreślałoby
wyjątkowy w skali globalnej charakter relacji
rosyjsko-amerykańskich i ich fundamentalne
znaczenie dla bezpieczeństwa międzynarodo-
wego. Z drugiej, Rosja byłaby w stanie utrzy-
mać przynajmniej pewne elementy równowagi
strategicznej w warunkach budowy przez USA
tarczy przeciwrakietowej.
SCEPTYCZNI AMERYKANIE
Amerykańska elita polityczna pozostaje nie-
chętna zobowiązaniom, które mogłyby ograni-
czać swobodę działań Waszyngtonu. Z punktu
widzenia USA wystarczający jest obowiązują-
cy tak zwany traktat moskiewski (SORT)
z 2002 roku, który w sposób ogólny ustala ar-
senały obu państw na poziomie 1700–2200
głowic na 31 grudnia 2012 roku (chociaż na
przykład przedstawiciele amerykańskiego wy-
wiadu zdają sobie sprawę z tego, jak ważny
jest traktat START dla bieżącego monitorowa-
nia rosyjskiego potencjału nuklearnego). Po-
nadto Stany Zjednoczone chciałyby wyposa-
żyć część rakiet balistycznych w ładunki kon-
wencjonalne – w ramach koncepcji tak zwane-
go globalnego uderzenia (możliwość szybkie-
go ataku na dowolnie wybrane cele na kuli
ziemskiej), czemu mocno sprzeciwia się Rosja.
Administracja Busha zaproponowała nie-
dawno stronie rosyjskiej projekt traktatu za-
stępującego START, ale został on przez Mo-
skwę odrzucony. W tej sytuacji dalsze działa-
nia spoczywają w rękach nowego prezydenta
Baracka Obamy. W trakcie kampanii wyra-
żał on gotowość podjęcia rozmów na temat
dalszej redukcji amerykańskiego arsenału ją-
drowego, jak też współpracy przy tym z Ro-
sją. Jednak ewentualny dialog dotyczący po-
rozumienia o kontroli zbrojeń strategicznych
nie zostanie przeprowadzony w próżni poli-
tycznej i w oczywisty sposób będzie współza-
leżny od rozwiązania (lub przynajmniej zała-
godzenia) innych spornych kwestii w rela-
cjach Waszyngton–Moskwa. A to oznacza, że
nie wiadomo, czy traktat START uda się za-
stąpić jakimkolwiek porozumieniem. 
WIZYTÓWKA
MARCIN KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje rów-
nież w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych Uniwersytetu Warszaw-
skiego, autor ksiażki „Rosja na rozdrożu”.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

M i l i t a r i a
BRAZYLIA

Apetyt na Piranie
General Dynamics European Land Sys-
tems poinformował o kontrakcie za-
wartym z brazylijską marynarką wo-
jenną na dostawę 18 kołowych trans-
porterów opancerzonych Piranha IIIC
8x8. Pojazdy mają być w trzech konfi-
guracjach – bojowej, ewakuacji me-
FOT. DEFENSE INDUSTRY DAIRY

Pierwszy dycznej i wozu dowodzenia. Brazy-

lot nowego Ly- lijska flota zamówiła już dla
nxa zaplanowano
swych marines 12 Piranh pro-
na koniec 2009 roku,
a dostawy rozpoczną się dukowanych w szwajcarskich
w 2011. Maszyny wejdą zakładach amerykańskiego
WIELKA BRYTANIA
do służby w latach
Pierwszy lot Lynx
koncernu w latach 2006–
2014–2015
–2007. Pojazdy zakupiono na
potrzeby kontyngentów w misjach
JEST ZIELONE ŚWIATŁO DLA PRODUKCJI ŚMIGŁOWCA FUTURE LYNX. Brytyjski resort obrony zamówi pokojowych. Obecnie brazylijskie „błę-
62 maszyny, 38 dla wojsk lądowych i 24 dla marynarki wojennej (w wersji na zdjęciu). Według pierwot- kitne hełmy” służą na Haiti. Piranha IIIC
nych planów pierwsze zamówienie miało obejmować 70 sztuk. Brytyjski minister obrony John Hutton w wersji pływającej to wóz o masie bojo-
wyraził także zainteresowanie wykorzystaniem rozwiązań z „przyszłego Rysia” do zmodernizowania tu- wej do 18,5 tony, wyposażony w silnik
zina Lynx AH Mk 9 użytkowanych w wojskach lądowych. Pierwsze cztery byłyby dostarczone armii już wysokoprężny o mocy 400 koni mecha-
w końcu 2009 roku. (wrt) nicznych. (ww) 

INDIE HOLANDIA

Oferta Moskwy
w wojskach lądowych bojo- kim przeróbkom na ich wieży
Świąteczne wego wozu piechoty CV90.
Holandia zakupiła 192 pojaz-
będzie można zamontować
armatę 50-milimetrową.
zakupy dy. Ich podstawowe uzbroje-
nie stanowi armata Bushma-
CV90, wraz z kołowymi woza-
mi Boxer i lekkimi rozpoznaw-

W połowie grudnia w ko-

szarach Bernharda
w Amersfoort odbyło się uro-
czyste wejście do służby
ster III kalibru 35 milimetrów.
Stąd wozy te w holenderskiej
armii będą oznaczone jako
czymi Fennekami, zastąpią
używane dotąd przez Holen-
drów gąsienicowe pojazdy
CV9035NL. Dzięki niewiel- YPR. (tw) 

Pakiet zbrojeniowy
FOT. FAS ORG

Rosjanie są gotowi na szeroką współpracę
przy rozbudowie indyjskiej floty podwodnej.
„Tak, istnieje realna możliwość wyleasingo-
wania na dziesięć lat kilku wielozadaniowych
okrętów podwodnych o napędzie atomowym
typu Projekt 971 «Szczuka-B»”, zacytowała
dyrektora Federalnej Służby do spraw Współ-
pracy Wojskowo-Technicznej Michaiła Dmitri-
jewa agencja ITAR-TASS. Podkreślił on, że
w grę wchodzi tylko ich leasing, a nie sprze-
daż. Przy okazji Dmitrijew zaprzeczył, by Mo-
skwa przedstawiła podobną ofertę Chinom.
Tymczasem Indie chciałyby w najbliższych
dziesięciu latach zbudować lub kupić
10–12 okrętów o napędzie atomowym. Wcze-
śniej pojawiły się informacje, że już zawarły
umowę na leasing dwóch jednostek typu
„Szczuka-B”. Równocześnie z leasingiem
okrętów atomowych Rosja proponuje Indiom
20-letni program budowy 24 okrętów kon-
wencjonalnych. (ted) 
IRAK
Defense Security Cooperation Agency w pierwszej dekadzie grudnia
przekazała Kongresowi USA kilka propozycji dotyczących możliwości
sprzedaży uzbrojenia i sprzętu wojskowego do Iraku.
Trzy z nich dotyczą lotnictwa. I Irakijczycy kołowych transporterów opancerzonych
są zainteresowani 20 samolotami szkolnymi M1126 Stryker i 400 patrolowych pojazdów
AT-6A Texan II (na zdjęciu). W grę wchodzi też M1117 Guardian. W pakiecie znajdują się
dostawa 36 tych maszyn w wersji bojowej, również setki różnorodnych ciężarówek i sa-
AT-6B. Do Iraku ma trafić również 26 lekkich mochodów HMMWV. Inne z propozycji doty-
śmigłowców bojowych Bell 407 uzbrojonych czą dostaw broni strzeleckiej, 105 tys. kara-
w karabin maszynowy kalibru 12,7 binków M4 i M16A4. (wr) 
milimetrów oraz wyrzutnie przeciw-
pancernych pocisków kierowanych
Hellfire, a także niekierowanych ra-
kiet. W grę wchodzą też dostawy
sprzętu pancernego, w tym 140
czołgów M1A1 Abrams, 400

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 49

 L O T N I C T W O
FOT. NORTHROP GRUMMAN (2)

PAWEŁ HENSKI

Bezzałogowe skrzydło
Bezzałogowe bombowce operujące z pokładów amerykańskich
lotniskowców? Dzięki pojawieniu się samolotu X-47B wizja
ta spełni się już za kilka lat.

W
zakładach Northrop Grumman
w kalifornijskim Palmdale poka-
zano oficjalnie 16 grudnia 2008
roku prototyp bezzałogowego samolotu
bombowego X-47B. Nazywany „Pojazdem
powietrznym 1”, jest jednym z dwóch eg-
zemplarzy demonstracyjnych budowanych
przez Northropa w ramach programu po-
wietrznego bezzałogowego systemu bojowe-
go UCAS-D (Unmanned Combat Air Sys-
tem-Demonstration). X-47B ma kształt lata-
jącego skrzydła, zbliżony do bombowca B-2,
z dużym wlotem powietrza do silnika odrzu-
towego umiejscowionym tam, gdzie zwykle
znajduje się kabina pilota.
W 2009 roku inżynierowie Northropa
poddadzą prototyp serii testów w Palmdale
oraz w sąsiedniej bazie Edwards. Tam odbę-
dzie się pierwszy lot samolotu, który następ-
nie zostanie przekazany do bazy Patuxent
River, gdzie przejdzie kolejne testy – mię-
dzy innymi bardzo wymagające próby na
pokładzie lotniskowca na pełnym morzu.
Northrop planuje przeprowadzenie tych te-
stów w listopadzie 2011 roku – dokładnie
w setną rocznicę powstania lotnictwa mary-
narki. Pierwszy regularny bezzałogowy dy-

50 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

3700 kilometrów
bez tankowania
Głównym zadaniem X-47B będą
misje bombowe i rozpoznawcze.

W
przyszłości na pokładach amery-
kańskich lotniskowców będzie
wspomagał załogowe myśliwce
F/A-18E/F oraz F-35C Lightning II. X-47B
ma rozpiętość ponad 18 metrów i – tak jak
każdy samolot pokładowy – składane końce
skrzydeł. Długość kadłuba wynosi 11,5 me-
tra, a wysokość 3,1 metra. Bezzałogowiec
będzie osiągał w locie prędkości poddźwię-
kowe. Wyposażony zostanie najprawdopo-
dobniej w silnik Pratt & Whitney
F100-PW-220. Pułap X-47B ma wynosić po-
nad 12 tysięcy metrów, a zasięg (bez tanko-
wania w powietrzu) 3700 kilometrów. Mak-
symalny czas lotu bez tankowania to około
sześć godzin. W dwóch wewnętrznych komo-
rach bombowych będzie mógł przenosić po-
nad dwie tony uzbrojenia, na przykład dwie
bomby typu JDAM. X-47B będzie startował
z lotniskowca i lądował przy użyciu tych sa-
mych systemów co samoloty załogowe.

wizjon operujący z lotniskowca ma powstać
w 2005 roku.
W sierpniu 2007 roku US Navy przyznała
firmie Northrop Grumman wart 635,8 mi-
liona dolarów sześcioletni kontrakt na opra-
cowanie i wdrożenie systemu bezzałogowe-
go (UAS) zdolnego do działania z pokładu
lotniskowców. Program UCAS-D zakładał
zbudowanie samolotu bezzałogowego trud-
no wykrywalnego dla radarów. Northrop ma
duże doświadczenie w budowie systemów
bezzałogowych, które weszły do regularnej
służby – samoloty RQ-4 Global Hawk
i MQ-5B Hunter oraz pierwszy w pełni au-
tonomiczny śmigłowiec bezzałogo-
JEDNA MISJA wy MQ-8 Fire Scout.
tankowanego
w powietrzu
X-47B będzie mógł latać dalej
X-47B może i dłużej pozostawać nad celem niż
trwać 50 godzin samoloty załogowe, w których
i więcej. głównymi problemami są zmęcze-
nie pilotów i bezpieczny powrót na
pokład. Teoretycznie pojedyncza
misja tankowanego w powietrzu
bezzałogowca (ze zmieniającymi się
operatorami) może trwać 50 godzin
i więcej. Jest to wynik obecnie nie-
osiągalny dla lotnictwa marynarki
wojennej. Analizy Northropa poka-
zują, że jeden dywizjon, czyli dwa-
naście samolotów X-47B – przy za-
łożeniu, że każdy z nich będzie
w powietrzu po 50 godzin – może
zapewnić osłonę lotniskowca przez
24 godziny na dobę, siedem dni w ty-
godniu, w odległości do 3200 kilome-
trów od pokładu! Samolot może tan-
kować paliwo w powietrzu zarówno
za pomocą sondy (system US Navy
i Marines), jak i przez sztywny bom
(system USAF). Istotne jest również
to, że po zestrzeleniu bezzałogowca
armia nie traci pilota. 

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 51

 M E L D U N E K

FOT. US DOD
AFGANISTAN

Podwojenie sił
PRZEWODNICZĄCY KOLEGIUM SZEFÓW SZTABÓW SIŁ ZBROJNYCH USA admirał Mike Mullen ogłosił 20 grudnia, że wiosną, a najpóźniej latem, do
Afganistanu wysłanych zostanie od 20 do 30 tysięcy dodatkowych żołnierzy. Obecnie stacjonuje tam 31 tysięcy Amerykanów. Mullen podkreślił, że
nie ma jeszcze „precyzyjnych liczb”. Wcześniej informowano, że dodatkowi żołnierze dotrą do Afganistanu za 12–18 miesięcy. Zabiegał o nich do-
wódca wojsk międzynarodowych w tym kraju generał David McKiernan. Trzonem nowych sił będą cztery brygadowe grupy bojowe, po 3500 żołnie-
rzy każda. Dzień przed wystąpieniem admirała Mullena sekretarz obrony USA Robert Gates wydał rozkaz wysłania do Afganistanu brygady lotnic-
twa bojowego, 2800 żołnierzy z kilkudziesięcioma śmigłowcami różnych typów. Jednostka pojawi się tam wiosną. (WRT) 

Bliskowschodnia strefa wojny Powtórka

Po dwudniowych nalotach do Strefy Gazy weszły izraelskie wojska lądowe. z historii
STREFA GAZY. Ponad 110 ra- Według premiera Izraela Ehu- Świat Bliskiego Wschodu ostro GWINEA. Premier Ahmed
kiet i pocisków moździerzowych da Olmerta ofensywa przeciw potępił izraelskie działania w Stre- Tidiane Souare i 30 ministrów
wystrzelili Palestyńczycy w mi- Hamasowi „potrwa dłużej, niż fie Gazy. Radykałowie Hamasu jego rządu poparli wojskowy za-
niony weekend na południowe te- można przewidywać w tej chwi- i Islamskiego Dżihadu nawołują do mach stanu. Doszło do niego po
rytorium Izraela. Jedna osoba zgi- li”. Celem operacji jest przywró- podjęcia walki z wrogiem. „Wszy- tym, gdy 22 grudnia zmarł wielo-
nęła, dwie zostały ranne. Z kolei cenie spokoju na południu Izra- scy bojownicy otrzymują rozkaz letni prezydent państwa Lansana
zbombardowanie ponad 218 ela, gdzie trwają bombardowania odpowiedzenia na izraelską masa- Conte. Władzę w Gwinei spra-
obiektów strategicznych przez lot- ze Strefy Gazy. Minister obrony krę”, zakomunikowano w oświad- wuje 32-osobowa Narodowa
nictwo izraelskie spowodowało Izraela Ehud Barak nie zgadza czeniu Dżihadu. Liga Arabska Rada Demokracji i Rozwoju, na
280 ofiar, głównie wśród się na apelowany rozejm. zwołała w stolicy Kataru nadzwy- której czele stoi kapitan Moussa
bojowników Hamasu. „Dla nas Zarówno Unia Euro- czajny szczyt poświęcony izrael- Dadis Camara. Oficer ten twier-
Jednym z celów było prośby o zawiesze- pejska, jak i USA potę- skiej operacji wojskowej. W Liba- dzi, że nie planuje udziału w wy-
nie broni z Hamasem
40 tuneli łączących Ga- to tak, jakby prosić piły prowadzone dzia- nie, Syrii, Egipcie i Jordanii tysiące borach prezydenckich, które
zę i Egipt, którymi o zawieszenie broni łania militarne. Mimo osób demonstrowało przeciw dzia- zgodnie z tym, co obiecuje junta,
przewożono paliwo z Al-Kaidą”, stwier- wszystko Biały Dom nie łaniom Izraela. Protestujący kryty- odbędą się w ciągu dwóch lat. To
oraz – według wojska dził Barak wezwał Izraela do zakoń- kowali również między innymi nie pierwszy w historii Gwinei
izraelskiego – broń, mate- czenia nalotów. „Jeśli prze- władze Egiptu, które pomimo za- wojskowy pucz po śmierci głowy
riały wybuchowe, a także przerzu- moc ma ustać, muszą ustać ciągłe pewnień nie czynią nic, by wes- państwa. Lansana Conte doszedł
cano ludzi. Izrael rozpoczął rów- ataki rakietowe Hamasu na Izrael”, przeć Palestynę. Prezydent Iranu do władzy w kwietniu 1984 roku
nież mobilizację wojsk lądowych. powiedział rzecznik Białego Domu Mahmud Ahmadineżad, ajatol- w wyniku bezkrwawym zama-
Do niedzieli powołano ponad Gordon Johndroe. O zaprzestanie lah Ali Chamenei, a nawet pre- chu, który nastąpił kilka dni po
6,5 tysiąca żołnierzy rezerwy, któ- działań militarnych zaapelowała mier Turcji Recep Tayyip Erdo- śmierci pierwszego prezydenta
rych następnie przerzucono na gra- w niedzielnym oświadczeniu Rada gan również otwarcie potępili dzia- niepodległej Gwinei Ahmeda
nicę ze Strefą Gazy. Bezpieczeństwa ONZ. łania militarne Izraela. (AW)  Sekou Toure. (TED) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


Wstyd mi
Parlament skomplikował
udział czeskich sił
zbrojnych w misjach
zagranicznych.
CZECHY. „Wstyd mi”, oświad-
czył 19 grudnia premier Mirek
Topolanek. Jego rząd znalazł się
w bardzo trudnej sytuacji po głoso-
waniu, w którym izba niższa parla-
mentu nie zdołała przedłużyć man-
datu na udział wojsk Republiki
Czeskiej w misjach zagranicznych.
Najbardziej dotkliwe jest to w przy-
padku kontyngentów w Afganista-
nie, będących częścią Międzynaro-
dowych Sił Wsparcia Bezpieczeń-
stwa i biorących udział w operacji
„Trwała wolność”. Zgoda parla-
Niespokojna granica
PAKISTAN. Od listopadowych
zamachów terrorystycznych
w Bombaju utrzymuje się napię-
cie między Indiami a Pakista-
nem. Władze w New Delhi
oskarżają zachodniego sąsiada
o wspieranie antyindyjskich grup
terrorystów i nie wykluczają uży-
cia siły. W tej sytuacji Islamabad
zachowuje czujność oraz czyni
przygotowania na wypadek kon-
fliktu zbrojnego. Pod koniec
grudnia 2008 roku pojawiły się
Cicha dostawa
System rakietowy S-300 znacząco wzmocni zdolności
irańskiej obrony powietrznej.
FOT. ARMY RECOGNITION
IRAN. Agencja prasowa IRNA
podała 21 grudnia, że Rosja roz-
poczęła dostawy rakietowego sys-
temu obrony powietrznej S-300
dla Iranu. Informację tę irańska
agencja uzyskała od wiceszefa
parlamentarnej komisji spraw za-
granicznych i bezpieczeństwa na-
rodowego Emaila Kosariego.
Nie zdradził on jednak żadnych
szczegółów.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
mentarna na udział w tych misjach
wygasła z końcem roku, ale rząd
może opóźnić wycofanie wojsk
o dwa miesiące. Wcześniej gabinet
Topolanka planował nawet zwięk-
szenie liczby żołnierzy w Afgani-
stanie o 230. Obecnie w obie ope-
informacje o rozmieszczaniu do-
datkowych oddziałów pakistań-
skich na granicy z Indiami. Woj-
ska na wschodzie wzmacniane są
kosztem sił stacjonujących na te-
renach plemiennych na pograni-
czu z Afganistanem. Z Waziri-
stanu przesunięto w rejon miast
Kasur i Sialkot 14 Dywizję Pie-
choty. Tym samym stutysięczne
zgrupowanie armii pakistańskiej
na północnym zachodzie zmniej-
szyło się o jedną piątą. (WEL) 
Kilka dni wcześniej rosyjska
agencja RIA-Nowosti przekazała
wiadomość, że Moskwa realizuje
kontrakt na tę broń. Tymczasem
jeszcze w październiku 2008 ro-
ku rosyjskie ministerstwo spraw
zagranicznych zaprzeczało me-
dialnym doniesieniom o transak-
cji. O to, aby system S-300 nie
trafił do Iranu, zabiegały USA
i Izrael. Prawdopodobnie Tehe-
ran nabył wariant S-300PMU1,
który ma zasięg ponad 150 kilo-
metrów. Dzięki nowej broni,
a także kupionym wcześniej
29 zestawom TOR-M1, Irańczy-
cy zwiększą swoje zdolności
obronne przed atakami lotniczy-
mi i rakietowymi. (WR) 
FOT. MON CZECH
racje w tym kraju zaangażowanych
jest ponad 500 czeskich wojsko-
wych. Możliwe, że Czesi będą mu-
sieli też wycofać żołnierzy z Iraku
(grupa instruktorów) i Kosowa,
a także z kontyngentu w Siłach Od-
powiedzi NATO. (W) 
Antypiracka
krucjata
Pekin postanowił wysłać
okręty ku wybrzeżom
Somalii.
CHINY. Państwo Środka wyśle
do Zatoki Adeńskiej trzy okręty
do walki z piratami. Decyzja ta
zapadła po niedawnym ataku na
transportowiec „Zhenhua 4”.
Według relacji rzecznika chiń-
skiego MSZ Liu Jianchao,
w 2008 roku piraci zaatakowali
20 procent chińskich statków
przepływających przez region.
Dwa niszczyciele, „Haikou”
i „Wuhan”, oraz okręt zaopatrze-
niowy „Weisanhu”, wchodzące
w skład Floty Morza Południowe-
go, wypłynęły 26 grudnia z portu
Sanja położonego w południowej
części wyspy Hainan. „Ich głów-
nym zadaniem będzie obrona
chińskich statków i ich załóg
przebywających w regionie.
Okręty zajmą się również ochro-
ną transportów z pomocą huma-
nitarną dostarczaną przez organi-
zacje międzynarodowe”, powie-
dział rzecznik ministerstwa obro-
ny Hu Changming. Zgodnie
z zapewnieniami załogi wysła-
nych okrętów będą postępować
zgodnie z prawem międzynarodo-
wym i wytycznymi rezolucji
ONZ, a także współpracować
z siłami innych państw. (AW) 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
R Y K O S Z E T E M
Weto Rosji
GRUZJA. Organizacja Bezpie-
czeństwa i Współpracy w Europie
rozpoczęła 1 stycznia wycofywanie
swej misji z Gruzji. Ambasador Fin-
landii przy OBWE Antti Turunen po-
wiedział, że propozycję jej przedłu-
żenia o trzy miesiące „odrzuciło jed-
no państwo”. Była to Rosja, która
żądała zmiany mandatu misji. Mo-
skwa domagała się jej podziału na
dwie odrębne – w Gruzji i Osetii Po-
łudniowej. Zgoda na to oznaczałaby
uznanie przez OBWE „niepodległo-
ści” separatystycznego regionu. (T)
Dożywocie
RWANDA. „Pułkownik Bagosora
jest winny ludobójstwa, zbrodni
przeciwko ludzkości i zbrodni wo-
jennych”, orzekł Międzynarodowy
Trybunał Karny dla Rwandy powo-
łany przez ONZ. Mający siedzibę
w Arushy w Tanzanii sąd zarzucił
67-letniemu Bagosorze, że kiero-
wał oddziałami i bojówkami ple-
mienia Hutu, które wymordowały
około 800 tysięcy Tutsi. (ARW)
Kara za nadużycia
NEPAL. Armia wycofała 175 żoł-
nierzy z misji pokojowych ONZ. Po-
wodem tej decyzji jest niejasna
przeszłość osób, które uczestniczyły
w wojnie domowej przeciw mao-
istycznym rebeliantom. Według or-
ganizacji broniących praw człowie-
ka, nepalscy żołnierze nadużywali
swoich uprawnień i dopuścili się
zbrodni wojennych. Sprawą zajmie
się utworzona w 2006 roku przez
maoistyczny rząd komisja śledcza,
zajmująca się naruszeniami praw
człowieka podczas dziesięcioletniej
wojny domowej, która pochłonęła
ponad 13 tysięcy ofiar. (WEL) 
53
 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR

Rok Nemezis
szef zakładu studiów
strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW

Nemezis to grecka bogini, której przeznaczeniem było karanie

za pychę, arogancję oraz przekraczanie norm naturalnego
porządku rzeczy. Nemezis niweczyła plany tych, którzy łamiąc
zasady sprawiedliwości, chcieli zbyt wiele.

B
ogini Nemezis wkra-
czała, gdy człowiek,
zwłaszcza władca,
przekraczał miarę. Tak
było wielokrotnie
w historii, ale ludzie nie zawsze
o tym pamiętają. W 2008 roku mia-
ły miejsce dwie sytuacje, które po-
twierdzają obecność Nemezis w ży-
ciu ludzi i państw. Tą bardziej spek-
takularną jest załamanie na rynkach
finansowych, najpierw w Stanach
Zjednoczonych, a następnie, za spra-
wą globalizacji, na całym świecie.
Rezultatem tego załamania jest nie
tylko bankructwo potężnych banków
i funduszy inwestycyjnych, ale także
spowolnienie, a nawet recesja go-
spodarcza. Mówi się, że najgorsze
jeszcze przed nami. Skąd się to
wzięło? Ekonomiści, ale także eks-
perci z innych dyscyplin mówią, że
jest to greed-led disaster, czyli kata-
strofa spowodowana pazernością
i chciwością. Polegało to – w pogoni
za coraz większym zyskiem – na
tworzeniu wirtualnego świata finan-
sów, zupełnie oderwanego od real-
nej gospodarki, od pracy i wzrostu
produktu. Miało być stale więcej,
bezgranicznie więcej, bez ryzyka
i odpowiedzialności. Oczywiście
tylko dla nielicznych, którzy posied-
li tajemną sztukę kreatywnej księgo-
wości czy funduszy wysokiego ry-
zyka. Ryzyka nie dla nich, tylko
dla rządów i podatników, którzy
teraz płacą za to, że wcześniej tych
finansowych sztukmistrzów nale-
życie nie pilnowano.
Tylko niektó-
rzy z nich
trafią za kratki; większość ewakuuje
się z pieniędzmi czujnie wyprowa-
dzonymi, zanim skutki ich kuglowa-
nia wyszły na jaw. Najlepsi z nich,
jak Bernard Madoff, potrafili zde-
fraudować nawet 50 miliardów dola-
rów. Taka suma to dochód kilku-
dziesięciu państw świata razem
wziętych. Spekulacyjna megabańka
pękła, rozlała się po całym świecie
i mamy kryzys największy od czasu
tego z przełomu lat 20. i 30. Płacimy
także za to, że uwierzyliśmy w brak
alternatyw dla modeli rozwojowych.
Nie było modelu nad wszechogarnia-
jącą neoliberalną deregulację. Kto
wątpił, tego zakrzykiwano epitetami.
Trochę podobnie stało się w 2008
roku w naszej dziedzinie. Zachód ja-
ko całość, a NATO jako jego strate-
giczno-militarne ramię bez umiaru
rozszerzały się od końca zimnej woj-
ny. Świat miał się stać Zachodem,
wszędzie miało być tak, jak chciał
Zachód. Tak miało być w finansach
i gospodarce, i tak również w sferze
bezpieczeństwa. Sojusz atlantycki
stawał się globalny, a ambicje do po-
dejmowania operacji out of area by-
ły bezgraniczne. Ostatni szczyt
w Bukareszcie, największy w histo-
rii sojuszu, charakteryzował iście
cesarski rozmach. I przyszło lato
2008. Sojusz nie był w stanie zarea-
gować na sierpniowy konflikt na
Kaukazie, nie był w stanie
udzielić żadnej
pomocy krajowi, któremu zaledwie kilka
miesięcy wcześniej obiecał, że stanie się jego
członkiem. Dodajmy, że w 2008 roku NATO
poniosło w Afganistanie największe straty od
początku wojny w tym kraju. Syndrom ovest-
reach stał się aż nadto widoczny. Zbyt dużo
naraz i zbyt szybko. No i mamy kłopot z na-
szą wiarygodnością. Zupełnie jak w finan-
sach. Bo też jak napisał jeden z amerykań-
skich komentatorów, operacja „Szok i przera-
żenie” (Shock and Awe) w Iraku miała swój
odpowiednik w sub-prime (kredyty wysokie-
go ryzyka) w finansach. Wreszcie Nemezis
powiedziała: „dość tego, nauczę ich umiaru
i skromności”. Zastanawiam się, czy starczy
nam cierpliwości, aby zrozumieć tę lekcję.
Lekcję, z której wynika, że powściągliwość
jest cnotą, także w sferze politycznej i strate-
gicznej. Bezpieczniejszy jest umiar i mecha-
nizm równowagi, niż niepohamowane dąże-
nie do hegemonii i uzurpacja, że wszystko
wiemy i robimy najlepiej. Pamiętajmy o tym,
aby nie dawać greckiej bogini powodu do in-
terwencji… 
NIEBEZPIECZNE JEST
NIEPOHAMOWANE
DĄŻENIE DO HEGEMONII

54 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej

Niebezpieczne
związki
W BERLINIE POWSTANIE POMNIK ŻOŁNIERZY BUNDESWEHRY.
CZY JEST POTRZEBNY, SKORO TYLKO 42 PROCENT NIEMCÓW
US DOD

JEST DUMNYCH ZE SWOJEJ ARMII?

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 55

 P O W R Ó T
POMNIK poświęcony pamięci żołnierzy sił lądowych znajduje się w twierdzy Ehrenbreitstein w Koblencji.
M
inister obrony
Franz Josef Jung,
stwierdził, że roz-
poczęcie budowy
pomnika niemiec-
kich żołnierzy to kamień milowy
w historii Bundeswehry. Pierwsze
centralne miejsce pamięci będzie po-
święcone żołnierzom oraz pracowni-
kom Bundeswehry, którzy stracili ży-
cie od czasu utworzenia armii nie-
mieckiej w 1955 roku (jest ich blisko
2900). Powstanie do lata przyszłego
roku w pobliżu berlińskiej siedziby
ministerstwa obrony. Ma kosztować
4 miliony euro.
„Poprzez ten pomnik chwały two-
rzymy centralne miejsce pamięci
56 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
o wszystkich mężczyznach i kobie- bliżu bazy kamień z napisem „Ku czci pole-
tach Bundeswehry, którzy zginęli NIEMCY mają głych”, dla oddania hołdu kolegom, którzy
w trakcie pełnienia służby dla Repu- obecnie trzy zginęli podczas misji.
pomniki
bliki Federalnej Niemiec, a także poświęcone Od lat 90., gdy Bundeswehra zaczęła brać
miejsce publicznej i prywatnej pa- określonym udział w operacjach pokojowych za granicą,
mięci oraz żałoby”, napisał minister siłom zbrojnym: tabu śmierci żołnierza niemieckiego na fron-
Jung w artykule w dzienniku „Die miejsce pamięci cie zostało złamane – życie podczas misji
sił lądowych
Welt”. znajduje się straciło już 76 żołnierzy.
Treść epigrafu ma podkreślać, że w twierdzy Jednak wciąż widać silny opór przed eks-
żołnierze oddali życie „za pokój, pra- Ehrenbreitstein ponowaniem tradycji militarnych. Dlatego
wo i wolność”. w Koblencji, sił o zabitych żołnierzach politycy podczas po-
powietrznych
w Fuerstenfeld- grzebów mówili oficjalnie: „stracił życie”.
TRZY POMNIKI bruck, a sił Związek Żołnierzy Bundeswehry apeluje,
Na pomysł utworzenia centralnego morskich aby mówiono, że polegli oni w służbie Re-
miejsca pamięci minister Jung wpadł w miejscowości publiki Federalnej Niemiec. To śmierć nie
Laboe.
w 2005 roku podczas wizyty w Ka- w służbie nacjonalistycznego obłędu, ale
bulu. Niemieccy żołnierze stacjonu- kraju, który od ponad pół wieku opowiada
jący w Afganistanie postawili w po- się za wolnością, demokracją i pokojem.
 H O R Y Z O N T Y

P O D O S T R Z A Ł E M gu, gdyż to parlament sprawuje kontrolę nad

armią. „To my wysyłamy żołnierzy na zagra-
niczne misje”, przypomniał poseł FDP Ra-

Echo Wehrmachtu iner Stinner.

Trzy pytania do profesora PIOTRA
MADAJCZYKA z Instytutu Studiów
Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
kierownika Zakładu Studiów nad Niemcami
POLSKA ZBROJNA: Czy pomnik
ku chwale żołnierzy Bundeswehry
to dobry pomysł?
PIOTR MADAJCZYK: Niemcy
odgrywają dziś inną rolę
w polityce międzynarodowej niż
jeszcze kilkanaście lat temu. Na po-
czątku lat 90. niemieckie oddziały
sanitarne były w Kambodży, w la-
tach 1992–1996 podejmowały dzia-
łania związane z przestrzeganiem
embarga na dostawy broni do Jugo-
sławii, w 1999 roku niemieckie lot-
nictwo pojawiło się podczas wojny
w Jugosławii, a potem w Kosowie.
Powstała nowa sytuacja. Oto wróci-
ła Bundeswehra, bierze udział w za-
granicznych misjach, i pojawili się
zabici żołnierze.
POLSKA ZBROJNA: Jak od-
nieść się do tych ofiar?
PIOTR MADAJCZYK: To trudne
pytanie. W niemieckiej tradycji po
doświadczeniach III Rzeszy powin-
FOT. RALF PATZOLD
normalności. Niemcy zaczęły być
członkiem wspólnoty międzynarodo-
wej, uczestniczą w operacji w Afga-
nistanie, są w Kongo. Pojawia się
pytanie, jak dać żołnierzom poczu-
cie, że społeczeństwo docenia i ro-
zumie ich misję oraz związane z nią
straty.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego
Niemcy nie są dumni z Bundes-
wehry? Czy pokutuje mit Wehr-
machtu?
PIOTR MADAJCZYK: Raczej
echo mitu Wehrmachtu. W Niem-
czech często przypomina się, jak
Amerykanie czczą swoich pole-
głych, także tych, którzy zginęli
w Wietnamie. Gdy w Berlinie pró-
bowano wrócić do publicznych
przysiąg wojskowych, wywołało to
wielki opór. Pojawiły się zarzuty, że
to militaryzm, przywracanie rangi
starym wartościom. Niemcy nie
wiedzą, jak mają traktować normal-
TĘSKNOTA
ZA BOHATERAMI
Czy ponad 60 lat po wojnie i wobec zaan-
gażowania Bundeswehry w misjach za gra-
nicą Niemcy mają prawo znów mieć bohate-
rów? W listopadzie Niemiecki Ludowy
Związek Opieki nad Grobami Wojennymi
zorganizował konferencję „Czy Czerwony
Baron może znów być bohaterem?”. Nawią-
zywała ona do historii asa niemieckiego lot-
nictwa z czasów I wojny światowej Manfre-
da von Richthofena o przydomku Czerwo-
ny Baron. Wiosną na ekrany niemieckich
kin wszedł film o von Richthofenie, który
komentowano na świecie jako jeden z prze-
jawów tęsknoty Niemców za pozytywnym
bohaterem wojennym.
Według ankiety
przeprowadzonej przez
Niemiecki Ludowy Związek
Opieki nad Grobami
Wojennymi, ponad 52 procent
Niemców uznało służących
w Afganistanie niemieckich
żołnierzy za bohaterów
Przed taką tęsknotą przestrzega historyk
Wolfgang Wippermann z Wolnego Uni-

niśmy przede wszystkim czcić ofia- ną armię normalnego państwa
ry. One są najważniejsze. A tu nagle uczestniczącego w międzynarodo-
pojawiają się zabici żołnierze. wych akcjach. 
Jak ich traktować? Dlatego powsta-
nie pomnika ku czci żołnierzy Bun-
Rozmawiała MAŁGORZATA
deswehry traktuję jako powrót do SCHWARZGRUBER
W październiku na pogrzebie żołnierzy, któ- nia domaga się między innymi dowódca re-
rzy zginęli w zamachu w Afganistanie, mi- zerwy niemieckiej Bundeswehry, parlamen-
nister Jung po raz pierwszy użył terminu tarzysta CDU Ernst-Reinhard Beck. Jednak
„polegli”. dla większości posłów w Bundestagu Żela-
zny Krzyż to symbol pruskiego militaryzmu,
POWRÓT KRZYŻA? a także niemieckich zbrodni.
O okazywanie większej solidarności z żoł- Kontrowersje wywołuje również samo
nierzami Bundeswehry apelował prezydent miejsce, w którym ma stanąć pomnik. Kryty-
Niemiec Horst Koehler. „Potrzebujemy uwa- kowana jest wybrana lokalizacja – obok tak
gi, solidarności i wdzięczności dla naszych zwanego bloku Bendlera, który był w czasie
żołnierzy”, mówił podczas berlińskiego fo- wojny głównym ośrodkiem ruchu oporu prze-
rum na temat polityki bezpieczeństwa. Także ciw Adolfowi Hitlerowi, a po nieudanym za-
szef resortu obrony uważa, że należy publicz- machu w Wilczym Szańcu – miejscem osa-
nie docenić poświecenie żołnierzy; niedawno dzenia i stracenia spiskowców, zgromadzo-
na jego wniosek ustanowiono nowe odzna- nych wokół pułkownika hrabiego Clausa
czenie w armii – Honorowy Krzyż za Mę- Schenka von Stauffenberga.
stwo. To medal niezwiązany z historią, jak na Wielu polityków uważało, że pomnik nale-
przykład Żelazny Krzyż, którego przywróce- żałoby postawić w pobliżu gmachu Reichsta-
wersytetu w Berlinie: „Boże, strzeż nas
przed bohaterami i bohaterskimi czynami.
Społeczeństwo obywatelskie ich nie potrze-
buje”. Jego zdaniem, bohaterstwo prawie za-
wsze jest kojarzone z wojną, a wobec okrop-
ności II wojny światowej Wehrmacht nie za-
sługuje na bohaterów ani na tradycję. We-
dług ankiety przeprowadzonej niedawno
przez Niemiecki Ludowy Związek Opieki
nad Grobami Wojennymi, ponad 52 procent
Niemców uznało służących w Afganistanie
niemieckich żołnierzy za bohaterów. Prze-
ciwnego zdania było ponad 47 procent.
Zdecydowana większość, bo aż 86 pro-
cent uważa, że należy czcić pamięć pole-
głych w czasie wojen światowych, bo miej-
sca pamięci potrzebne są przede wszystkim
rodzinom poległych, powinny jednak także
służyć ku przestrodze politykom i uczulać
na konsekwencje wojny. Dla około 40 pro-
cent ankietowanych bohaterem był Manfred
von Richthofen, jedna trzecia badanych za-
liczyła do grona bohaterów kanclerza Otto-
na von Bismarcka i... piłkarza reprezenta-
cji narodowej Niemiec Bastiana Schwein-
steigera. 

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 57


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Te dwa słowa można uznać za kluczowe dla całej
tradycji etosu rycerskiego.
Honor i Ojczyzna
H
onor i Ojczyzna. Wyszywane na
sztandarach, były – na mocy
uchwały Sejmu Ustawodawcze-
go – od roku 1919 dewizą Woj-
ska Polskiego, odrodzonego po
okresie zaborów. W roku 1943, i ponownie
1993, dodano do niej jeszcze słowo „Bóg”.
Skąd się one wzięły? Z dewizy „Honneur et
Patrie” na orderach francuskiej Legii Honoro-
wej. Przecież nasi rodacy zaczynali walkę o od-
zyskanie niepodległości pod francuskimi sztan-
darami. Polacy, zaraz po Francuzach, są najlicz-
niejszą grupą wśród odznaczonych tymi sław-
nymi orderami, ustanowionymi przez Napoleo-
na I. W pierwszej wojnie stoczonej przez to
wojsko, wielkiej rozprawie z bolszewicką Ro-
sją, Francja była naszym jedynym, choć odle-
głym, sprzymierzeńcem.
Oba słowa mają za sobą długą historię, li-
czącą ponad dwa tysiące lat. Można je uznać
za podstawowe dla całej, znacznie starszej, tra-
dycji etosu rycerskiego. Etosu, to znaczy ze-
społu zasad i obyczajów, który największą ro-
lę odgrywał w Średniowieczu, a w Polsce, na
skutek jej szczególnych dziejów społecznych
i politycznych, do połowy ubiegłego wieku.
Etosu, który był od początku ściśle związany
z zawodem żołnierza.
Zamierzam przyjrzeć się historii i odmianom
tego etosu. Widzimy go we wczesnośrednio-
wiecznej Francji i dziewiętnastowiecznej Polsce,
w Japonii samurajów oraz na amerykańskim
Dzikim Zachodzie. Proste pojęcia, które go
zwykle opisują, takie jak odwaga, wierność,
walka i wróg, przy głębszej analizie stają się pa-
radoksami. A samo słowo „honor” bywa dziś
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie Po-
rozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Pol-
skiej Radia Wolna Europa, skazany w 1983
roku zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założyciel oraz
I prezes Klubu Atlantyckiego, postulującego
wejście RP do NATO.
58 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
Rycerskie sprawy
(1)
przecież rozumiane na bardzo rozmai-
te, nawet sprzeczne sposoby. Niektórzy
uważają je za anachroniczne, inni bez-
trosko nim szafują.
„Ojczyzna” też nie jest pojęciem
prostym do zdefiniowania. I bywa sło-
wem trudnym do przetłumaczenia.
Dość zauważyć, że Niemcy mogą je
tłumaczyć jako „Heimat” albo jako
„Vaterland” – a to jest co innego (i wy-
raz „Vaterland” jest dla nich trochę kło-
potliwy). Natomiast w angielskim
w ogóle nie ma porządnego odpowied-
nika, bo pseudosynonimy, takie jak
sztuczne „fatherland” czy „mother-
land”, albo wieloznaczne „home” zna-
czą coś całkiem innego i budzą inne
skojarzenia.
Słowa są stare, etos jeszcze starszy,
ale ludzkie problemy, które się za nimi
kryją, problemy decyzji moralnych, po-
staw i cech charakteru, wcale nie prze-
brzmiały. Od tysiącleci są przedmiotem
poematów, rozpraw filozoficznych i po-
wieści, obfitują w nie współczesne fil-
my. W realnym życiu stawali i stają
przed nimi zarówno poborowi, jak i za-
wodowcy, zarówno żołnierze, jak i cza-
sem zwykli ludzie w chwilach próby.
Chciałbym pokazać ogromne, dziś
na ogół zapomniane, bogactwo tradycji
etosu rycerskiego. Bez jego poznania
trudno nam zrozumieć naszych
przodków, nawet tych odległych led-
wie o dwa pokolenia. Nie mam
zamiaru się spieszyć: skróty
i uproszczenia zubażają, gma-
twają, zaciemniają rzeczywi-
stość. A jeżeli temat czytelni-
ków zastanowi albo moje ujęcie
wywoła wątpliwości – będę
wdzięczny za elektroniczne głosy
na adres redakcji. 
Słowo „honor”
bywa dziś przecież
rozumiane na
bardzo rozmaite,
nawet sprzeczne
sposoby
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
 H O R Y Z O N T Y

FOT. TOMASZ SZULEJKO

TOMASZ SZULEJKO

Pancerna federacja
Pierwsza Polska Dywizja Pancerna otrzymała honorowe obywatelstwo Bredy. łych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Re-
zerwy w Żaganiu, pułkownika rezerwy Jana
Na uznanie w ojczyźnie maczkowcy czekali zbyt długo, ale się doczekali. Rzepkę, prezesa Stowarzyszenia Byłych Żoł-

W
najbardziej polskim mie-
ście w Holandii do dziś
znajdziemy dowody
pamięci o polskich żoł-
nierzach. W Polsce ,,ma-
łą Bredą” jest 28-tysięczny Żagań. Tu znajdu-
je się kwatera dowództwa 11 Lubuskiej Dy-
wizji Kawalerii Pancernej imienia Króla Jana
III Sobieskiego. Żołnierze w czarnych bere-
tach od ponad sześćdziesięciu lat są związani
z ziemią lubuską. Pamiętają o rodowodzie:
dziedziczą tradycje bojowe 1 Polskiej Dywi-
zji Pancernej, przejęli spuściznę 1 Drezdeń-
skiego Korpusu Pancernego. Są świadomi
odpowiedzialności za kultywowanie pamięci
o dokonaniach poprzedników, którzy ze
wschodu i zachodu zmierzali do Polski, wal-
cząc o jej wolność.
Wiosną generał dywizji Paweł Lamla za-
proponował stworzenie związku stowarzy-
szeń, kół koleżeńskich oraz organizacji
byłych i czynnych żołnierzy jednostek
11 DKPanc, jak również sympatyków pan-
cerniackich tradycji. Miało powstać zrzesze-
nie ogólnoświatowe i apolityczne, działające
społecznie, w którym poszczególne podmio-
ty zachowują autonomię. Pomysł zmateriali-
zował się we wrześniu 2008 roku podczas
dywizyjnego święta. 4 grudnia spotkał się za-
rząd Federacji Organizacji Polskich Pancer-
niaków (FOPP).
Do Żagania zjechali cywile i wojskowi,
z kraju i zagranicy. Pełniący obowiązki pre-
zesa federacji generał Lamla podejmował
między innymi podpułkownika rezerwy Mie-
czysława Kupczyka, prezesa Związku By-
nierzy i Pracowników Wojska 3 Drezdeńskie-
go Pułku Czołgów Średnich, pułkownika re-
zerwy Eugeniusza Praczuka, wiceprezesa
Klubu Kombatantów 1 Korpusu Pancernego,
Jamesa Jurczyka, prezesa Koła ,,Beskidy”
Żołnierzy 1 Dywizji Pancernej oraz Adriana
Stopę, związanego z Holandią prezesa na
kraj Kół Zagranicznych 1 Dywizji Pancernej.
Tych ludzi łączy wspólny cel. Chcą integro-
wać środowiska żołnierzy i sympatyków bro-
ni pancernej, popularyzować historię oręża
oraz współczesne dokonania „jedenastej”.
Istotą działania ma być wspieranie inicjatyw
kształtujących postawy patriotyczne i wycho-
wanie najmłodszych pokoleń w poszanowa-
niu historii ojczystej. To może się udać – fe-
derację tworzy prawie dwadzieścia podmio-
tów: organizacji, stowarzyszeń oraz osób. Są
wśród nich spadkobiercy żołnierzy generała

POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 59

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
budynku koszarowego, który pomieści mu-
zeum z salami poświęconymi poszczególnym
formacjom pancernym, z pamiątkami, mun-
durami, odznaczeniami i dokumentami.
Budowa i wyposażenie placówki to wy-
zwanie finansowe, jednak żagańscy żołnierze
oraz sympatycy czołgów się nie zrażają.
Podejmują wiele inicjatyw. Do najważniej-
szych będzie należała konferencja naukowa
poświęcona roli polskiej broni pancernej
w II wojnie światowej.
„Nasza listopadowa wizyta w Belgii i Holan-
dii zaowocowała dotarciem do ponad 450 foto-
grafii oraz filmów wykonanych przez żołnierzy
generała Maczka. Nie były dotychczas publi-
kowane. Chcemy przygotować ekspozycję zdjęć
we współpracy z rodzinami pancerniaków
1 Dywizji Pancernej”, mówi generał Lamla.
Przygotowanie wystawy dokumentującej doko-
nania „czarnych beretów” przyczyni się do po-
głębienia wiedzy o szlaku bojowym polskich
formacji pancernych. Działalność federacji
znajdzie odzwierciedlenie w ukazującym się
cyklicznie biuletynie informacyjnym.
W przyszłym roku FOPP zamierza uczest-
niczyć w wielu przedsięwzięciach rocznico-
wych. Delegacje pancerniaków wezmą udział
w uroczystościach w kraju oraz we Francji
i Holandii. W Polsce spodziewane są delega-
cje zagraniczne, gośćmi 11 DKPanc będą na-
wet żołnierze z Kanady. Siedemdziesiąta
rocznica wybuchu II wojny światowej będzie
obchodzona w okolicach Jordanowa, na
Górze Wysokiej, gdzie generał Stanisław
FOT. TOMASZ SZULEJKO

Maczek zaczął szlak wojenny.

OŻYWIĆ WSPOMNIENIA
„Marzymy o tym, aby powstał film fabu-
larny lub dokument fabularyzowany opowia-
dający o dokonaniach maczkowców. Brakuje
POMNIK generała broni Stanisława Maczka na żagańskim skwerze Czołgisty. obrazu ukazującego szlak bojowy żołnierzy
1 Dywizji Pancernej na Zachodzie. Taki film
Maczka i 1 Korpusu Pancernego w drugim polska Brygada Zmechanizowana z Między- mógłby pomóc w dotarciu do najmłodszych
i trzecim pokoleniu. rzecza. Ich żołnierze są obecni na misjach za- pokoleń Polaków”, mówi James Jurczyk,
granicznych. Jest więc czym się chwalić. syn szkockiej pielęgniarki oraz Edwarda
STOLICA BERMUDÓW Ostatnio dywizja podjęła się utworzenia Jurczyka, żołnierza dywizji, rannego i od-
Żagań uchodzi za stolicę polskich pancer- Centrum Tradycji Polskich Wojsk Pancer- znaczonego Krzyżem Walecznych za kampa-
niaków. Jeszcze niedawno był kojarzony nych. Pomysł powstał, gdy dywizją dowodził nię we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech
z ciężką służbą na końcu kraju. generał broni Waldemar w latach 1944–1945.
Trochę złośliwie mówiono, że Skrzypczak, obecny do- Opowieść o bohaterstwie żołnierzy byłaby
,,Las Żagań” to metropolia pol- Żagań uchodzi wódca Wojsk Lądowych. znakomitą poglądową lekcją dziejów polskie-
skiego ,,Trójkąta Bermudzkie- za stolicę polskich Generał Lamla konse- go oręża. W Wojsku Polskim był tylko jeden
go”. Obecnie garnizon jest przy- pancerniaków. kwentnie rozwija ideę po- związek taktyczny, który podczas II wojny
kładem do naśladowania. Jest przednika. Powstające cen- światowej walczył nieprzerwanie o wolność
siedzibą dowództwa dywizji Jeszcze niedawno był trum stara się umiejętnie z jednym dowódcą, pod własnymi sztandara-
wyznaczającej kierunki rozwoju kojarzony z ciężką splatać historię i współcze- mi od września 1939 do maja 1945 roku.
Wojsk Lądowych, dysponującej służbą na końcu kraju sność. Na żagańskim skwe- W kampanii wrześniowej nie pozwolił się
najnowocześniejszym w siłach rze Czołgisty już stanęły rozbić. Ze sprzętem i bronią, przez Węgry, do-
zbrojnych sprzętem: czołgami historyczne egzemplarze tarł do Francji oraz Wielkiej Brytanii. Bił się,
Leopard 2A4 oraz PT-91 Twardy i kołowymi wozów bojowych. Obok T-34, T-55 i T-72 przechodząc liczne reorganizacje. Zmieniała
transporterami Rosomak. Dywizję tworzą parkuje M-36 Sherman. Są też pomniki: ge- się nazwa jednostki. Żołnierze i ich dowódca,
wiodące brygady WL: 10 Brygada Kawalerii nerała Stanisława Maczka, odsłonięty we kierujący walką w polu z wozu dowodzenia lub
Pancernej ze Świętoszowa, 34 Brygada Ka- wrześniu 2005 roku oraz Chwały 1 Drezdeń- okopu wykonanego pod czołgiem, pozostali
walerii Pancernej z Żagania oraz 17 Wielko- skiego Korpusu Pancernego. Trwa remont niezwyciężeni. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009


Panu Podpułkownikowi
Tadeuszowi BEJM
komendantowi Wojskowej Komendy
Uzupełnień w Starogardzie Gdańskim
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra zawodowa i pracownicy wojska
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego
w Gdańsku.
Pani Dyrektor
dr hab. Aleksandrze SKRABACZ
wyrazy serdecznego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
pracownicy Centralnej Biblioteki Wojskowej
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Panu kmdr. por.
Jarosławowi KROPLEWSKIEMU
starszemu specjaliście Oddziału
Wychowawczego DMW
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy wojska
Dowództwa Marynarki Wojennej.
Panu kmdr. ppor.
Wojciechowi SIKORSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
kadra i pracownicy wojska
3 Flotylli Okrętów w Gdyni.
Treść kondolencji prosimy przesyłać na adres: polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
H O R Y Z O N T Y
Koledze
Damianowi KOWALSKIEMU
serdeczne wyrazy współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
kierownictwo, koleżanki i koledzy
z Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu.
Panu
st. sierż. Waldemarowi GOSPOGARKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
TATY
składają:
dowódca oraz kadra i pracownicy wojska
Dowództwa POW.
„Im droższy człowiek, tym większy ból,
lecz wolą Boga jest rozstanie...”
Pani dr hab. Aleksandrze SKRABACZ
dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej,
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają:
sekretarz stanu ds. społecznych
i profesjonalizacji oraz żołnierze i pracownicy
Departamentu Wychowania i Promocji
Obronności, Departamentu Spraw Socjalnych,
Departamentu Nauki i Szkolnictwa
Wojskowego,
Biura Skarg i Wniosków MON.
Wyrazy najszczerszego współczucia
Panu por. Jarosławowi KUMALA
z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra oraz pracownicy wojska
17 Ruchomych Warsztatów Technicznych
w Poznaniu.
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
Szczęście rodzinne
jest naszym
zadaniem, jest
czymś, co zdobywa
się w trudzie. Pot
i łzy przeplatają się
ze spokojem,
ulgą i śmiechem.
D zisiejsza ewangelia mówi
o trudnej sytuacji rodziny Józe-
fa, Jezusa i Maryi. Także w naszych
rodzinach nie brakuje trudnych
zdarzeń. Józef słyszy wezwanie po-
chodzące od Boga: „Wstań!”. To
wezwanie dotyczy również nas.
Zdajemy sobie sprawę, że często
rodzina nie jest zawsze taka, jaka
powinna być, i chcemy problemy
z tym związane powierzyć Bogu.
Szczęście rodzinne jest czymś, co
zdobywa się w trudzie. Gdy w rodzi-
nie dzieje się coś trudnego lub złe-
go, nie mamy się załamywać, upa-
dać. Trzeba wstać i z Bożą pomocą
stawiać czoło problemom. Wstać,
okazać gotowość do poświęcenia
i trudu. Ewangelia o ucieczce do
Egiptu skłania nas do zadania so-
bie pytania: ile razy my sami ucie-
kamy od problemów, które poja-
wiają się w rodzinie, i nie podejmu-
jemy trudu ich rozwiązania. Ale Jó-
zef drugi raz słyszy: „Wstań!”.
Ucieczka nie rozwiązuje proble-
mów. Trzeba szukać rozwiązania.
Ile w naszych rodzinach jest róż-
nych ucieczek od dialogu, szczero-
ści. Ale trzeba wracać i nie znie-
chęcać się. Bóg ma dla każdej ro-
dziny przygotowany Nazaret. Trze-
ba tylko Boga słuchać – tak jak
Maryja, Józef i Jezus. Dlatego klu-
czem do szczęścia rodzinnego jest
posłuszeństwo Bogu i jego przyka-
zaniom. Niech Jezus nie będzie
skazany na wygnanie z naszych ro-
dzin! On zawsze powróci, gdy uto-
rujemy Mu drogę zaufaniem, wiarą
i nawróceniem! 
ksiądz major JERZY ROŻENTALSKI
61
 N A S P O C Z N I J

Zapasy
POLSKA ZBROJNA: Załóżmy, że potrze-
buję karabinka wojskowego. Nie mogę go
kupić legalnie. Za ile dostanę taką broń na
czarnym rynku?
NICHOLAS MARSH: Ceny zależą od
miejsca transakcji. W Palestynie za M-16

z bronią
zapłacisz od tysiąca do dwóch tysięcy dola-
rów – z powodu dużego popytu przy małej
podaży. Izraelczycy dość skutecznie unie-
możliwiają przemyt broni lekkiej do Strefy
Gazy i na Zachodni Brzeg. Z kolei w Iraku
kałasznikowa kupisz już za dwadzieścia do-
larów. To z powodu braku kontroli nad woj-
skowymi magazynami po obaleniu Saddama
Husajna. Ze skutkami znanymi z pierwszych
Z NICHOLASEM MARSHEM, stron gazet.

ekspertem od proliferacji broni lekkiej,
o totalnym rozbrojeniu ludności
i nielegalnym handlu karabinami
rozmawia ROBERT CZULDA
POLSKA ZBROJNA: Jak duży jest świa-
towy czarny rynek broni lekkiej?
NICHOLAS MARSH: Legalnie sprzedaje
się broń wartości około czterech miliardów
dolarów rocznie, włączając w to przychody
ze sprzedaży amunicji i akcesoriów. Wartość
nielegalnego obrotu szacujemy na mniej wię-

62 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009

 H O R Y Z O N T Y
ce, komu można broń sprzedawać. Obecnie
ich brakuje, prócz nielicznych wyjątków. Jed-
na z zasad prawa humanitarnego zakazuje
udzielania pomocy grupom i osobom, które
łamią prawa człowieka. Taką pomocą jest
z pewnością dostarczanie broni.
POLSKA ZBROJNA: Co prawda potrafił-
bym wymienić kilka porozumień regulują-
BROŃ LEKKA cych sprzedaż broni, także przyjęte przez
– według defini- Organizację Narodów Zjednoczonych, ale
cji ONZ zalicza
się do niej te sy-
mam wrażenie, że
one niczego nie ure-
stemy uzbroje-
nia, które mogą gulowały. W Skandynawii
być przenoszone
przez jedną oso-
NICHOLAS MARSH:
Jest tak, bo nie stwo-
wielu obywateli ma
bę lub niewielką
grupę, a w użyciu rzono uniwersalnych, broń, szczególnie
nie wymagają za- powszechnie wiążą-
awansowanego
szkolenia woj-
cych reguł. Tych, któ- myśliwską, a mimo
skowego. Oprócz
pistoletów, kara-
re mamy, żaden kraj
nie musi przestrzegać.
to nie wykorzystują
binków i karabi-
nów ONZ za broń
Co z tego, że w Afry-
ce Zachodniej prawo
jej do nielegalnych
lekką i osobistą
uznaje noże, kije jest restrykcyjne, sko- celów
i maczety, broń ro się go nie egzekwu-
własnej produk- je? A w Indiach czy Pakistanie w ogóle trud-
cji, a także moź- no mówić o obowiązywaniu jakichkolwiek
dzierze poniżej
stu milimetrów. regulacji w dostępie do broni.
POLSKA ZBROJNA: Wśród pacyfistów
popularna jest teza, że warunkiem ko-
niecznym do zaprowadzenia pokoju jest
totalne rozbrojenie. Zgodzi się Pan z takim
poglądem?
FOT. ROBERT CZULDA
NICHOLAS MARSH: To raczej mit. Jest
wiele przykładów świadczących o braku ta-
kiej zależności. Gdy w Mozambiku zaprowa-
dzano pokój, jednym z warunków rozejmu
było rozbrojenie bojówek. Nigdy się to nie
udało, i teraz, wiele lat później, nadal są tam
cej czterysta milionów dolarów. Uważam jed- olbrzymie ilości broni. A mimo to pokój się
nak tę liczbę za zdecydowanie zawyżoną. utrzymuje. Podobnie było w Gwatemali,
gdzie nie wszystkie grupy partyzanckie od-
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego? dały broń. Bo najważniejsza jest wola poli-
NICHOLAS MARSH: Spójrzmy na kraje tyczna – gdy jej brakuje, nawet niewiele bro-
Ameryki Łacińskiej – zdecydowaną więk- ni w rękach oponentów może zdestabilizo-
szość broni wprowadzono tam na rynek le- wać państwo.
galnie. Dopiero potem wpadła w ręce bandy-
tów lub grup paramilitarnych. Ten proceder POLSKA ZBROJNA: Dlaczego są tak du-
powtarza się często w innych państwach. że różnice miedzy krajami, jeżeli chodzi
Broń w rękach cywilów pochodzi tam z na- o ilość posiadanej przez obywateli broni?
padów lub kradzieży, dlatego nie trzeba za NICHOLAS MARSH: Oprócz prawnych
nią płacić. Nawet jeśli jest to już konieczne, uwarunkowań związanych z dostępnością do
jej ceny nie są duże. niej jednym z istotnych powodów tych różnic
jest poczucie bezpieczeństwa. Są też przy-
POLSKA ZBROJNA: Jak ograniczyć nie- czyny kulturowe. W wielu miejscach broń to
kontrolowany dostęp do broni? atrybut dorosłości. Dobry przykład stanowi
NICHOLAS MARSH: Najprostszy sposób Jemen, gdzie jej posiadanie jest oznaką pre-
to zwiększenie przejrzystości w handlu. stiżu, podkreśla dojrzałość mężczyzny. Nie
Wciąż dość trudno jest ustalić, ile dany kraj inaczej jest w Stanach Zjednoczonych – tam
sprzedał broni i komu. Takie informacje tra- broń to symbol męskości i siły. Podkreślam
fiają do nas z kilkuletnim opóźnieniem i na jednak, że broń sama z siebie nie wywołuje
ogół są sformułowane w niejasny sposób. przemocy. Na przykład w Papui Nowej Gwi-
Przydałyby się też wyraźne zasady definiują- nei obowiązuje silnie zakorzeniona zasada
wendetty. Tradycja nakazuje pomścić śmierć
krewnego. Przemoc nie wynika więc z posia-
dania broni, lecz wpisana jest w mentalność
ludzi.
POLSKA ZBROJNA: Czy dostęp do broni
sam w sobie stanowi problem?
NICHOLAS MARSH: Otóż nie. Są kraje,
gdzie broni jest dużo, jednak nie przekłada
się to na wzrost przestępczości. W Skandy-
nawii wielu obywateli ma broń, szczególnie
myśliwską, a mimo to nie
wykorzystują jej do niele-
galnych celów. Inaczej
jest w Ameryce Łaciń-
skiej. Widać tam wyraźny
związek między dostęp-
nością do broni a liczbą
morderstw.
POLSKA ZBROJNA:
Skąd taka radykalna
różnica?
NICHOLAS MARSH:
Finlandia to kraj egalitar-
ny i zasobny. W Brazylii istnieją duże dys-
proporcje w poziomie życia między bogaty-
mi z enklaw luksusu i biedakami ze slumsów.
To państwo boryka się ze zorganizowaną
przestępczością i handlem narkotykami. Do-
stęp do broni sprawia, że w porachunkach
przestępców ginie więcej osób.
POLSKA ZBROJNA: Kofi Annan, były
sekretarz generalny ONZ, powiedział, że
problem dostępności do broni to w dużej
mierze problem braku szans na rozwój
społeczny. Zgodzi się Pan z nim?
NICHOLAS MARSH: Ja większe znacze-
nie przypisuję poziomowi przemocy w da-
nym społeczeństwie. Jeśli jest wysoki, utrud-
nia rozwój. Ludzie muszą wydawać większe
pieniądze na bezpieczeństwo, boją się i nie
mogą normalnie żyć. Jeśli obok toczy się
walka, nie posyłają dzieci do szkoły.
W Ugandzie bojówki celowo atakowały szko-
ły. W konsekwencji trzeba było je zamykać.
W tym kontekście Kofi Annan miał rację. Ja
uważam, że od tego, ile jest broni, ważniejsze
jest, w jaki sposób się ją kontroluje i z niej
korzysta. 
WIZYTÓWKA
NICHOLAS MARSH
Ekspert od proliferacji bro-
ni lekkiej, doradca w pro-
jekcie „Small Arms Survey” pod egidą Gra-
duate Institute of International and Deve-
lopment Studies w Genewie. Doradca Mini-
sterstwa Spraw Zagranicznych Norwegii
i analityk w norweskim International Peace
Research Institute (PRIO).
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 63


Zakazana miłość
FILM
Legnicę nazwano Małą Moskwą, ponieważ znajdował się w niej
największy w Polsce garnizon wojsk radzieckich.
W aldemar Krzystek pochodzi
z Legnicy. Doskonale pamięta
czasy, kiedy wojska radzieckie zajmo-
wały ponad połowę miasta. Żołnierze
z rodzinami mieszkali na osiedlach
odgrodzonych od reszty miejscowości
i mieli zakaz prywatnych kontaktów
z Polakami. Dlatego choć wiele mó-
wiono wówczas o przyjaźni polsko-ra-
dzieckiej, trudno było o dobre stosun-
ki między „gośćmi” a legniczanami,
co znakomicie pokazał w filmie „Mała
Moskwa”. Niestety, głównym tematem próbował odegrać Lesław Żurek jako
tego filmu jest dość banalna
historia miłosna, która przypomina
gorszą wersję „Doktora Żywago”.
Główni bohaterowie (polski oficer
Michał Janicki i żona rosyjskiego pilo-
ta Wiera) prowadzą schematyczną grę oboje wstają od stołu i razem zaczyna-
miłosną. Ona jest nieprzystępna. On
ją próbuje zdobyć. Ona powoli mu ule- się potajemny chrzest ich dziecka,
ga, ale ciągle się z nim droczy. Aż
wreszcie zakochują się w sobie bez
pamięci. Jednak kochankowie nie są
zbyt przekonujący – i nawet kiedy
sprawy się komplikują, nietrudno prze- wód, dla którego warto się wybrać do
widzieć bieg wydarzeń.
Diabeł jednak tkwi w szczegółach. Na
szczęście. Waldemarowi Krzystkowi
znakomicie udało się odtworzyć kli-
mat Legnicy lat sześćdziesiątych.
Dość dobrze też opracowano sceno-
grafię, chociaż nie istnieją już ani ko-
64 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
szary, ani żadne z poradzieckich osie-
dli. Zachowały się tylko lotnisko
w Krzywej pod Legnicą i szpital woj-
skowy. Doskonały był też pomysł zaan-
gażowania do filmu rosyjskich aktorów.
Nieźle w głównej roli wypadła Swietła-
na Hodczenkowa (w podwójnej roli
– Wiery i jej córki). Natomiast Dmitri
Ulyanov grający jej męża był znakomi-
ty. Jego miłość do Gagarina była bar-
dziej wiarygodna niż wielka namięt-
ność, jaką z nie najlepszym skutkiem
Michał Janicki. Ponadto na szczególną
uwagę zasługują Elena Leszczyńska
i Artyom Tkachenko w roli ormiańskie-
go małżeństwa (warto obejrzeć ten film
chociażby ze względu na scenę, kiedy
ją śpiewać w momencie, kiedy odbywa
w którym nie mogą uczestniczyć).
„Mała Moskwa” na Festiwalu Polskich
Filmów Fabularnych w Gdyni otrzyma-
ła Złote Lwy, i nie jest to jedyny po-
kina. To jest po prostu dobrze zrobio-
ny film. (AWIS) 
„Mała Moskwa”, reż.: Waldemar Krzystek;
wyk.: Swietłana Hodczenkowa,
Dmitri Ulyanov, Lesław Żurek.
Dystrybutor: Syrena Films
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto
GRA 
Rytuał
skorpiona
Bohaterka gry „Chronicles of
Mystery: Rytuał skorpiona”
Sylvie Leroux to archeolog
z Sorbony. Jej rodzice, zapra-
cowani etnolodzy, nie mogli
poświęcać jej dużo czasu,
więc bardzo często wyjeżdżała
na Maltę do stryja archeologa.
Fabuła gry zaczyna się w mo-
mencie, gdy stryj dzwoni do
Sylvie i opowiada o wielkim
odkryciu archeologicznym na
wyspie Gozo. Dziewczyna wy-
rusza w podróż, ale nie zasta-
je stryja w domu. Sąsiedzi
twierdzą, że zniknął dwa dni
wcześniej razem z częścią
skarbów. Sylvie Leroux rozpo-
czyna poszukiwania. Mimo że
graficznie gra nie oferuje

SZTUKA Trzeci wymiar
K tóż nie widział zdjęcia
transportera wojsko-
wego, który stoi przed nie-
istniejącym już w Warsza-
wie kinem Moskwa,
a nad jego wejściem wisi
billboard filmu Coppoli
„Czas apokalipsy”.
Stało się ono symbolem
stanu wojennego. W Foto-
plastykonie Warszawskim
można obejrzeć nato-
miast inne fotografie Chri-
sa Niedenthala, jakie wów-
czas zrobił. Z okazji
27. rocznicy stanu wojen-
nego Muzeum Powstania
Warszawskiego przygoto-
wało wystawę 48 unikato-
wych prac tego znanego
fotografa, który wówczas
pracował w Polsce jako
korespondent „Newswe-
efektów 3D, to oprawa wizu-
alna jest przyzwoita. Poziom
gry nie jest zbyt wymagający.
Zagadki nie są trudne, auto-
rzy nie przygotowali wielu za-
skakujących rozwiązań. Choć
grę można ukończyć w dwa
wieczory, jest to całkiem przy-
jemna zabawa. (ŁP) 
Wymagania sprzętowe:
Procesor Pentium 4 1.5 GHz,
512 MB pamięci RAM, karta
grafiki z 64 MB.
Dystrybutor: City Interactive
eka”. Zdjęcia opracowano
stereoskopowo, dzięki cze-
mu udało się osiągnąć trój-
wymiarowy efekt obrazu.
„Chcieliśmy pokazać, że
stan wojenny nie miał jedy-
nie czarno-białego wizerun-
ku, że miał także barwy,
które w ciekawej formie
trójwymiarowej znajdą się
na ekspozycji”, powiedział
Jan Ołdakowski, dyrektor
Muzeum Powstania War-
szawskiego. 
Wystawa będzie czynna
do 7 stycznia 2009 roku.
Fotoplastikon Warszawski
Aleje Jerozolimskie,
51 oficyna.
Godziny otwarcia: codzien-
nie, oprócz wtorków, w go-
dzinach od 10.00 do 18.00

F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
S.A.S.W.U.W.
im. P.O.
Same korzyści
P
róbowałem sporządzić
bilans korzyści, jakie
dało mi wojsko. Nie po-
szło łatwo. Analiza była
jednak dogłębna, więc
znalazłem co trzeba. Mianowicie
zasadę, którą posługiwałem
się przez całe życie. Przy-
da się ona każdemu, kto
chce przebrnąć przez nie
bez kłopotów. Przekazuję
ją, bez honorariów czy li-
cencji. Gratis po prostu.
Z atestem niezwykłej uży-
teczności.
Zasadę tę nabyłem daw-
no, w Studium Wojskowym
Uniwersytetu Warszawskie-
go. Dziś na tym miejscu stoi
osiedle, nie ma nawet śladu
wiaty artyleryjskiej, którą
żmudnie parę semestrów
tam stawialiśmy. Studium
pozostało jedynie w pamięci
absolwentów, którzy po la-
tach wspominają tę szkołę
życia z sentymentem równym
niechęci, z jaką odnosili się
wówczas do tej instytucji.
Szkoła życia to wcale nie ironicz-
ne określenie. Dawali nam wtedy
w d... oficerowie z niebagatelnym
doświadczeniem wojskowym i życio-
wym. Wygi, które po przejściu od
Lenino do Berlina dostały rozkaz
wbicia wojskowego rzemiosła osob-
nikom, którzy wcale o tym nie ma-
rzyli. Byli weterani, którzy poprowa-
dzeni hasłem „nie matura, lecz chęć
szczera zrobi z ciebie oficera” poko-
nali drogę od ochotnika do pułkow-
nika. Byli dowódcy, którym świetla-
ną karierę złamał zgubny nałóg lub
66 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009
Bez kamuflażu
Pułkownik M. romantycznie przeżywał
kontakt z przyrodą, zwierzając się studentom,
lekko zaciągając: „ot, jesień idzie, liść na
dozorze żółknie”.
niewygodne poglądy. Byli też stu-
denci walczący o przetrwanie, de-
monstrujący wyrafinowany, a cza-
sem agresywny intelektualnie pacy-
fizm lub, jak kto woli, matołectwo.
Jedni o drugich
Studium pozostało jedynie
w pamięci absolwentów, którzy po
latach wspominają tę szkołę życia
z sentymentem równym niechęci,
z jaką odnosili się wówczas do tej
instytucji
mieli podobne zdanie – dać w kość
przeciwnikowi.
W tak skrajnie niesprzyjających
warunkach można jednak było zdo-
być umiejętności, którym nie dał ra-
dy wiatr historii. Był wśród mundurowej ka-
dry naukowej pułkownik M., który zasłynął
poetyckimi frazami. Utrwalił nam prawdę, że
„na współczesnym polu walki pierwsze
skrzypce grają czołgi”. To on
romantycznie przeżywał kon-
takt z przyrodą, zwierzając
się studentom, lekko zacią-
gając: „ot, jesień idzie, liść
na dozorze żółknie”. To on
na wykładzie na temat min
ryzykownie ujawnił: „mi-
ny takie przeciwpancerne
mają Wielka, niestety,
Brytania i Związek, po-
niekąd, Radziecki”.
To właśnie pułkownik
M. sformułował myśl
o nieprzemijającym zna-
czeniu i uniwersalnym
zastosowaniu. Wbił nam
w głowę (powiedzmy
tak w przybliżeniu) za-
sadę: „dobra pozycja
strzelecka musi mieć
skryte dojście i odej-
ście”. Na pozór nic rewela-
cyjnego, a jednak – wystarczy skreślić przy-
miotnik „strzelecka”, i już mamy receptę na
życie. Istotne jest przy tym nie tyle skryte
„dojście”, ile przede wszystkim „odejście”.
Niejeden osobnik boleśnie doświadczył, co
znaczy niestosowanie tej reguły. Rozejrzyjmy
się – jak wielu polityków przeżyło katastrofę,
nie zapewniając sobie skrytego odejścia. Ilu
urzędników zapomniało o tej podstawowej
zasadzie, ilu biznesmenów nie przerobiło od-
powiedniej lekcji, pogrążając się w niebycie?
A ilu jeszcze za brak tej wiedzy zapłaci lub
właśnie płaci? Czy jest więc jakiś bardziej
wyrazisty dowód na korzyści wyniesione
z wojska (nie licząc wycioru, onuc oraz pa-
miątkowej lufy od ckm)? 
POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 1 | 4 STYCZNIA 2009