Burza Do swidanija Moro

z piorunami strona 37 Antonow strona 21 w liceum strona 55

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 2 (625) 11 stycznia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Wojskowy str ona 8

koncert życzeń
PLAN MODERNIZACJI TECHNICZNEJ ARMII NA LATA 2009–2018

CZAD, 1 STYCZNIA 2009
I D E O L O
Gdzie NATO, gdzie Krym
Czy Rosja mogła wygrać
bitwę o Sewastopol?
Z
ważywszy na brak połączenia kole-
jowego z frontem krymskim, nie
miała prawa. Zaopatrzenie dociera-
ło do walczących wozami zaprzę-
żonymi w woły. Karabiny przeciwników mia-
ły zasięg 1200 metrów, podczas gdy muszkie-
ty rosyjskie – zaledwie 300. Wojna krymska
(1853–1856) między Rosją a Turcją i jej sprzy-
mierzeńcami (Anglią, Francją i Sardynią)
przeszła do historii z innego powodu. Była
pierwszym konfliktem zbrojnym, którego
przebieg relacjonowano na bieżąco i uwiecz-
niono na fotografiach.
Ta awantura zaczęła się 600 lat przed Chry-
stusem. Grecy wybudowali na Krymie Cherso-
nez Taurydzki. Następnie potężne umocnienia
podbili w 63 roku i rozbudowali Rzymianie. Mi-
mo najazdów Hunów, Chazarów i Słowian podle-
gający Bizancjum Chersonez dotrwał do
XIII wieku. Tu w 988 roku książę Rusi Kijowskiej
Włodzimierz Wielki przyjął chrzest. W końcu
miasto zdobyli Tatarzy. Na półwyspie przetrwała
tylko wioska Akjar. W 1783 roku osadę wcielono
do Rosji. Sewastopol założył tam 3 czerwca 1783
roku Aleksander Suworow, zapamiętany przez
mieszkańców warszawskiej Pragi (z listu Kata-
rzyny II: „Hrabio Aleksandrze Wasiljewiczu!
Znany wam z pewnością buntownik Kościuszko,
podburzywszy Polskę, w swych kontaktach z po-
J A S N O W I Z O R
tworami rządzącymi Francją, zamierza wszędzie
rozsiewać bunt na złość Rosji”).
W czasie wojny domowej (1917–1920) mia-
sto przechodziło z rąk do rąk. Car, Rząd Tym-
czasowy, Biała Gwardia, Niemcy, ententa, a na
koniec (dopiero 15 listopada 1920 roku) – bol-
szewicy. W 1941 roku już 28 października
Wehrmacht wtargnął na Krym. Obrońcy wy-
trwali 250 dni, do 12 lipca 1942 roku. Armia
Czerwona wróciła po niespełna dwóch latach
– 9 maja 1944 roku.
Podobnie jak w Bałtijsku, powstał w Sewasto-
polu odcięty od cywilnego świata wojennyj go-
rodok z magazynami głowic jądrowych w gór-
skich grotach. Na podstawie umowy z 1997 ro-
ku Ukraina użyczyła (za 97,5 miliona dolarów
rocznie) Moskwie bazę morską do 2017 roku.
Kijów po wojnie rosyjsko-gruzińskiej usztywnił
stanowisko w kwestii przedłużenia dzierżawy.
Kolejne spotkanie podkomitetu do spraw Floty
Czarnomorskiej przełożono na marzec 2009 ro-
ku. Z dzisiejszej perspektywy jest mało prawdo-
podobne, by Kreml zdecydował się przenieść
flotę do nowej bazy w porcie Oczamczira w Ab-
chazji (co na to Tbilisi?). Imperium okryłoby się
hańbą. Podobnie jak 30 marca 1856 roku, kiedy
w traktacie kończącym Wojnę Krymską zgodzi-
ło się na zakaz posiadania floty wojennej i budo-
wy twierdz nad Morzem Czarnym.
FOT. DARIUSZ KUDLEWSKI
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Jak przygotować grunt pod nową wojnę?
Kreml już w 2003 roku zaczął sypać groblę
w Cieśninie Kerczeńskiej, by zająć położoną
tam ukraińską wyspę Tuzłę. W 2006 roku Du-
ma zwróciła się do rządu z wnioskiem o zbada-
nie możliwości odzyskania Krymu. Deputowa-
ni przekonywali, że trzeba naciskać ekonomicz-
nie, politycznie, wykorzystać rosyjską diasporę
i działać na rzecz rozpadu Ukrainy. Alarm bojo-
wy w rosyjskiej flocie ogłoszono, gdy Kijów
upomniał się o 35 latarni morskich. Najwięk-
szym atutem w rywalizacji będą jednak ludzie.
Ponad 600 tysięcy Rosjan. Codziennie kolej-
nym chętnym wydawane są rosyjskie paszpor-
ty. Właśnie ochrona ludności rosyjskiej przed
„ukraińskimi faszystami” może być wystarcza-
jącym uzasadnieniem interwencji. A że od cza-
su pierwszej wojny krymskiej Kreml docenił
rolę mediów, także i tym razem będą nam ser-
wowane relacje i fotografie.
Unia Europejska, NATO i ONZ wydadzą
zapewne oświadczenie utrzymane w duchu
wzajemnego zrozumienia i współpracy.
Obie strony będą wzywane do jak najszyb-
szego zakończenia negocjacji handlowych
toczonych z okrętów rakietowych. Tak, by
dzień floty rosyjskiej, ostatnia niedziela lip-
ca, był znów radosnym świętem mieszkań-
ców Sewastopola. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E SRP II S A T R E Ś C I

ARMIA 41 | PRZEMYSŁAW MILLER

Pływające Czarnobyle
8 | NORBERT BĄCZYK 43 | ROBERT CZULDA
Wojskowy koncert życzeń Przedsionek sojuszu
13 | BOGUSŁAW PACEK 44 | HENRYK SUCHAR
Stałe reguły gry
Zakaukaski lobbing
14 | ROMAN PRZECISZEWSKI
46 | MARCIN KACZMARSKI
Zbawienny upływ czasu
Wielka niewiadoma
17 | ARTUR GOŁAWSKI
NORBERT BĄCZYK Przebudzenie 47 | ROBERT CZULDA
Wojskowy koncert 21 | MAGDALENA Światowa liga przemocy

życzeń 8 KOWALSKA-SENDEK
Do swidanija Antonow
50 | PAWEŁ HENSKI
Zmierzch epoki kolta?
MINISTER OBRONY NARODOWEJ przedstawił
podstawowe założenia modernizacji technicznej 24 | PIOTR LASKOWSKI 54 | ROMAN KUŹNIAR
armii na lata 2009–2018  Kto nam da skrzydła Cywilizacja pokoju
26 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Nasze unijne wojsko HORYZONTY
28 | WŁODZIMIERZ KALETA
Loty w nasłuchu 55 | ANNA DĄBROWSKA
30 | WŁODZIMIERZ KALETA Moro w liceum
Aktorzy najgorszych scenariuszy 58 | DAMIAN MARKOWSKI
36 | MARIUSZ JĘDRZEJKO Taniec czarnej śmierci
Dlaczego zło nie umiera
60 | JAKUB CZERMIŃSKI
ze wstydu…
Psy wojny
ANNA DĄBROWSKA 62 | TOMASZ GOS
BEZPIECZEŃSTWO
Moro Koniec czasu patriotów

w liceum 55
37 | TOMASZ OTŁOWSKI
Burza z piorunami
64 | ZDZISŁAW NAJDER
Achilles i Hektor
MUNDUR to dla nich najlepszy strój, musztra
– najciekawsze zajęcia, a wyjazd na poligon 40 | ANDRZEJ JONAS 66 | ANDRZEJ FĄFARA
jest największą atrakcją  Noworoczne przepowiednie Sportowcy w kamaszach

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Norbert Bączyk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Piotr Bernabiuk, Anna Dąbrowska,
845 685, faks: 845 503; Paulina Glińska, Łukasz Puchalski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Roman Przeciszewski,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Małgorzata Szwarzgruber,
Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
Wojciech Kiss-Orski, tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
wko@redakcjawojskowa.pl 13, CA MON 262 413;
KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ZASTĘPCA DYREKTORA Jacek Szustakowski,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
ppłk Lech Mleczko POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
Kwartalnik „Bellona”, przeglądy rodzajów sił mjr Tomasz Szulejko,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
tel.: +4822 684 56 85; WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, FOTOREPORTER: Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Andrzej Jonas, Robert Czulda, ZDJĘCIE
Marek Orzechowski, Andrzej Fąfara, NA OKŁADCE:
Bogusław Pacek, Marek Przybylik, USAF
Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania:
Marcin Dmowski (kierownik), KATARZYNA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, PIETRASZEK
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Aleksandra Ogłoza, Małgorzata Mielcarz, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz) Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 5.01.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


Rakiety dla marynarzy
Orężem nadbrzeżnego dywizjonu rakietowego Marynarki Wojennej RP
będą samobieżne wyrzutnie rakiet NSM (Naval Strike Missile).
W
yrzutnie dostarczy nor-
weska firma zbrojenio-
wa Kongsberg Defence
& Aerospace. W przetargu ogło-
szonym 28 stycznia 2008 roku
przez Departament Zaopatrywania
Sił Zbrojnych MON norweska ofer-
ta okazała się dwukrotnie tańsza od
tej, którą złożyły Bumar i szwedzki
Saab Bofors Dynamics, proponują-
ce wyrzutnie rakiet RBS 15Mk3
(420 milionów złotych wobec oko-
ło 940 milionów złotych). Przedsta-
wiciele DZSZ oraz Ministerstwa
Gospodarki zawarli 30 grudnia
z reprezentantami Kongsberga kon-
trakt na dostawy broni i sprzętu to-
warzyszącego oraz – w imieniu
Skarbu Państwa – umowę offseto-
wą. Z dostaw firma ma wywiązać
się do 30 listopada 2012 roku, a za-
Cios poniżej linii wody
Nasza flota będzie drugim nabywcą NSM. Pierwszy
kontrakt na ich seryjną produkcję zawarli Norwedzy
w czerwcu 2007 roku.
R akieta NSM służy do zwal-
czania celów nawodnych i lą-
dowych. Ma właściwości stealth.
Waży około 400 kilogramów,
a jej zasięg to minimum sto mil
(185 kilometrów). Z wyrzutni
startuje za pomocą silnika rakie-
towego na paliwo stałe, odrzuca-
nego po wypaleniu. Do celu leci
z prędkością poddźwiękową, na-
pędzana silnikiem turboodrzuto-
wym. Głowica bojowa ma masę
125 kilogramów. Rakieta może
czną się one w roku przyszłym.
Miejscem formowania dywizjonu
będą Siemirowice.
Przedmiotem transakcji są wozy
dowodzenia i łączności, mobilne
stacje radiolokacyjne, sześć konte-
nerowych wyrzutni z 12 rakietami
na podwoziu ciężarówek Jelcz, do-
kumentacja techniczna, części za-
pasowe, aparatura testująca oraz pa-
kiet szkoleń dla użytkowników.
W umowie zapisano klauzulę
o możliwości dokupienia 36 rakiet
po 2012 roku. Gdyby MON z niej
skorzystało, dywizjon dysponował-
by podwójną jednostką ognia.
„W Marynarce Wojennej będzie-
my mieć dwa nowe typy rakiet”,
komentował sprawę Bogdan Klich
jeszcze przed zawarciem umów.
Obok RBS 15 (Mk2 i Mk3) i NSM
uderzyć w okręt poniżej linii wo-
dy. Ma sensor podczerwieni i po-
kładową bazę danych o celach.
Nawiguje dzięki GPS, układowi
inercyjnemu i systemowi referen-
cji terenowej. Dzięki nowocze-
snej konfiguracji systemów do-
wodzenia i łączności zestawy ce-
chuje skrytość działania – prak-
tycznie do momentu odpalenia
rakiet z wyrzutni część ogniowa
nie jest źródłem emisji elektro-
magnetycznych. 
M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E
Ocena lotników
TOMASZÓW MAZOWIECKI.
Kwartalne posiedzenie Komisji
Bezpieczeństwa Lotów 25 Brygady
Kawalerii Powietrznej odbyło się
30 grudnia. Uczestnicy analizowali
FOT. KONGSBERG DEFENCE AEROSPACE
działalność jednostek brygady pod
kątem bezpieczeństwa lotów
w 2008 roku. Dyskutowali także na
temat stanu bezpieczeństwa lotów
i skoków spadochronowych oraz
rozwiązań, które przyczyniłyby się do
podwyższenia jego poziomu.
Opłatek
SZCZECIN. Z okazji świąt Bo-
żego Narodzenia pełniący obo-
wiązki dowódcy 12 Brygady Zme-
chanizowanej pułkownik Krzysztof
przez kilka lat marynarze będą eks- Stachowiak spotkał się z kadrą za-
ploatować rakiety klasy woda–wo- wodową i pracownikami wojska.
da typu Harpoon (na fregatach W spotkaniu opłatkowym uczestni-
ORP „Kościuszko” i ORP „Puła- czyli również byli dowódcy brygady
ski”). W magazynach wciąż prze- i zaproszeni kombatanci oraz ka-
chowują poradzieckie P-21. Rzecz- pelan brygady ksiądz porucznik
nik prasowy ministra obrony Piotr Kowalczyk. 
Robert Rochowicz wyjaśnił, że F L E S Z
wymagania taktyczno-techniczne, M A R Y N A R K A W O J E N N A
które zatwierdził poprzedni szef re-
sortu, nie wskazywały jednoznacz- Po remoncie
nie typu rakiety, więc postępowanie GDYNIA-BABIE DOŁY.
na zakup prowadzono w trybie 23 grudnia załoga z 28 Puckiej
przetargu z negocjacjami. „Otrzy- Eskadry Lotniczej wraz z persone-
maliśmy dwie oferty, ale propozy- lem technicznym odebrała z zakła-
cja Bumaru nie obejmowała dosta- dów PZL Świdnik SA śmigłowiec
wy całości sprzętu wchodzącego ratowniczy W-3RM Anakonda
w skład Nadbrzeżnego Dywizjonu nr 0815. To druga maszyna w tym
Rakietowego MW, w tym urządzeń roku, którą świdnickie zakłady lotni-
GPS dla rakiet. Nie spełniała więc cze wyremontowały po osiągnięciu
warunków przetargu. Dlatego ko- 1500 godzin nalotu. W wyposaże-
misja negocjowała z firmą Kongs- niu jednostek Gdyńskiej Brygady
berg Defence & Aerospace”.
Konkurenci Norwegów oprote-
Lotnictwa Marynarki Wojennej znaj-
duje się siedem tego typu maszyn.
stowali werdykt przetargu. Przygo-
towali też wystąpienie do sądu
o wstrzymanie realizacji umowy. Konkurs szopek
„Podanym nam powodem odrzuce- GDYNIA-OKSYWIE. Zgodnie
nia naszej oferty były względy for-
malne”, cytowała PAP dyrektora
marketingu i sprzedaży pocisków
z wieloletnią tradycją w Marynarce
Wojennej odbył się konkurs szo-
pek bożonarodzeniowych, których
w Saab Bofors Dynamics Pera twórcami są marynarze odbywają-
Robertsona. Według Szwedów, cy zasadniczą służbę w jednost-
pocisk NSM nie spełnia warunków kach gdyńskiego garnizonu. W te-
dotyczących zasięgu i sposobu na- gorocznym udział wzięło dwana-
prowadzania. „Polska Zbrojna” do- ście szopek. Nagrodę dowódcy
wiedziała się, że dokumentacja Marynarki Wojennej wiceadmirała
przetargowa została na polecenie Andrzeja Karwety zdobyła szopka
ministra Bogdana Klicha dokład- wykonana przez marynarzy
nie sprawdzona i nie dopatrzono się Sebastiana Rakoczego i Jarosława
uchybień. (AGOŁ)  Swatowskiego. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 5
 M E L D U N E K
Poznań

Udany
zryw
„PAMIĘTAMY
O POWSTANIU, podob-
nie jak pamiętamy
o tym, że przed tysią-
cem lat w Poznaniu
i Gnieźnie powstawało
polskie państwo.
Chciałbym wam, miesz-
kańcom Wielkopolski,
podziękować za jedno
i za drugie”, mówił
27 grudnia 2008 roku
podczas centralnych
uroczystości zorganizo-
wanych w Poznaniu
z okazji dziewięćdziesią-
tej rocznicy wybuchu po-
wstania wielkopolskiego
prezydent Lech Kaczyń-
ski. Ceremonię rozpo-
częło złożenie kwiatów
na mogile generała Sta-
nisława Taczaka, pierw-
szego dowódcy wojsk
powstańczych. Kulmina-
cyjnym punktem uroczy-
stości było widowisko
historyczne „27grudnia.
pl” zorganizowane na
placu Wolności. (TS) 

PTSD będzie schorzeniem

Ministerstwo obrony wystąpiło z inicjatywą zmiany
rozporządzenia zawierającego wykaz chorób związanych
ze służbą wojskową.
Liczba
tygodnia
Około 80 pracowni architekto-
80
tektonicznej. Najlepsze prace
nicznych z całego świata chce przejdą do drugiego etapu,

O bowiązujące przepisy nie

uwzględniają następstw zdro-
wotnych traumy psychicznej doty-
zaprojektować nowy budynek
Muzeum Wojska Polskiego na
warszawskiej Cytadeli.
w którym trzeba będzie zapro-
jektować budynki samego Mu-
zeum Wojska Polskiego. Zwy-
kającej najczęściej żołnierzy uczest- 30 grudnia 2008 roku minął cięską pracę poznamy w sierpniu
niczących w niebezpiecznych mi- termin zgłoszeń do konkursu. 2009 roku. Obecnie Muzeum
sjach zagranicznych, takich jak Pierwszy z dwóch jego etapów Wojska Polskiego mieści się
w Iraku i Afganistanie. Lekarze obejmie opracowanie wstępnej w jednym ze skrzydeł gmachu
orzecznicy mają kłopot z formalno- koncepcji urbanistyczno-archi- Muzeum Narodowego. (ANN) 
prawną kwalifikacją osób cierpią-
cych na zaburzenia stresowe poura-
zowe (PTSD). Chorym nie przysłu-
FOT. US DOD

gują więc świadczenia odszkodo- Jego Ekscelencji

wawcze z tego tytułu. Proponowa-
ne uzupełnienie wykazu chorób po-
zostających w związku ze służbą
wojskową pomoże rozwiązać ten
problem.
„Chcemy mieć tę sprawę uregu-
lowaną, co nie znaczy, że do tej
pory poszkodowani żołnierze byli
pozbawieni wsparcia”, przypomi-
ks. bp. gen. dyw. dr. hab. Tadeuszowi PŁOSKIEMU
biskupowi polowemu Wojska Polskiego
na pułkownik lekarz Sławomir
Marat, zastępca szefa Inspektoratu wyrazy głębokiego żalu i serdecznego współczucia
Wojskowej Służby Zdrowia. z powodu śmierci
Teraz projekt nowelizacji rozpo-
rządzenia trafił do Ministerstwa OJCA
składa
Finansów w ramach uzgodnień
minister obrony narodowej Bogdan KLICH
międzyresortowych. (ARW) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


FOT. TOMASZ SZULEJKO
FOT. MW RP
Misja
podwodna
P rzejście blisko 6,5 tysiąca mil
morskich, w tym 4,5 tysiąca
pod wodą, i zweryfikowanie po-
nad 1200 jednostek pływających
w rejonie Morza Śródziemnego
– to główne efekty działania I zmia-
ny Polskiego Kontyngentu Wojsko-
wego ORP „Kondor” w ramach
misji „Active Endeavour”. Maryna-
rze z tej zmiany powrócili do kraju
5 stycznia 2009 roku. Ich zadania
przejęła II zmiana, która do marca
2009 roku będzie działać w ramach
sił NATO. Wzorem pierwszej, jej
załoga liczy 25 osób oraz dwóch
oficerów łącznikowych. (AD, TG) 
Rekrutacja
Dla podchorążych na pierwszym roku studiów
stacjonarnych w roku akademickim 2009/2010
uczelnie przygotowują ogółem 725 miejsc.
M inister obrony ustalił decy-
zją z 20 listopada 2008 ro-
ku, że w roku bieżącym nabór
kandydatów na podchorążych
będzie prowadzony w Wojskowej
Akademii Technicznej, Akade-
mii Marynarki Wojennej, Wyż-
szej Szkole Oficerskiej Wojsk
Lądowych i Wyższej Szkole Ofi-
cerskiej Sił Powietrznych. Uczel-
nie przyjmować będą na studia
stacjonarne i do studium oficer-
skiego. Osoby zamierzające
ubiegać się o przyjęcie muszą
złożyć wnioski do komendantów
szkół w nieprzekraczalnych ter-
minach:
• do 15 marca 2009 roku – do
trzymiesięcznego studium ofi-
cerskiego dla podoficerów oraz
lekarzy dentystów i lekarzy we-
terynarii;
• do 31 marca 2009 roku – na
studia stacjonarne i do 12-mie-
sięcznego studium oficerskiego;
Bez przyspieszenia
„Wyposażenie polskich sił
zbrojnych w nowoczesny sprzęt
będzie możliwe niezależnie od
losów tarczy antyrakietowej”,
zapowiedział premier Donald
Tusk na ostatniej ubiegłorocz-
nej konferencji prasowej, dając
do zrozumienia, że do Warsza-
wy coraz częściej docierają sy-
gnały o przychylnym stanowi-
sku nowej administracji ame-
rykańskiej w tej kwestii.
„Amerykanie w czasie żmud-
nych negocjacji (w sprawie tar-
czy) zrozumieli, że poważne
traktowanie Polski oznacza tak-
że poważne traktowanie nasze-
go bezpieczeństwa, faktycznej
zdolności obronnej”. Szef rządu
SPROSTOWANIE: W numerze
1. POLSKI ZBROJNEJ z 4 stycznia
2009 roku błędnie podaliśmy, że
Wyższa Szkoła Oficerska Sił Po-
wietrznych weszła w skład
4 Skrzydła Lotnictwa Szkolnego.
Uczelnia, zgodnie z decyzją mini-
stra obrony narodowej, od począt-
F L E S Z
• do 30 września 2009 roku
– do 20-miesięcznego studium
oficerskiego;
• do 1 października 2009 – na
studia stacjonarne dla kandyda-
tów rekrutowanych spośród stu-
dentów cywilnych uczelni me-
dycznych.
Dla podchorążych na pierw-
szym roku studiów stacjonarnych
w roku akademickim 2009/2010
w uczelniach przygotowano ogó-
łem 725 miejsc (WAT – 290,
AMW – 45, WSOWL – 252,
WSOSP – 138). Dla studentów
uczelni medycznych, którzy pla-
nują zostać oficerami, na stu-
diach pod auspicjami Wyższej
Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądo-
wych czeka 140 miejsc. Dla
chcących zdawać do studium
oficerskiego w podchorążówce
Wojsk Lądowych przygotowano
432 miejsca, zaś w „Szkole Or-
ląt” – 143. (PAG) 
ocenił, że nie należy się spo-
dziewać w 2009 roku „radykal-
nego przyspieszenia” w sprawie
budowy bazy antyrakietowej
w Redzikowie. Wskazał, że de-
cyzja o losach tej inwestycji za-
leży teraz od Amerykanów.
„Z naszej strony sprawa jest
zamknięta. W żaden sposób nie
będziemy pilić, by przyspieszyli
działania”.
Przypominamy, że sierpniowa
umowa między rządami Stanów
Zjednoczonych i Polski, dotyczą-
ca ulokowania koło Słupska dzie-
sięciu wyrzutni pocisków prze-
chwytujących rakiety balistycz-
ne, nie została jeszcze ratyfiko-
wana. (AG) 
ku tego roku przeszła bezpośred-
nio w podporządkowanie szefa
MON. Natomiast dowódcy
4 Skrzydła zostały podporządko-
wane jednostki podległe WSOSP:
1 i 2 ośrodki szkolenia lotniczego,
6 Baza Lotnicza oraz 1 Komenda
Lotniska w Radomiu. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Pilot roku
DĘBLIN. W związku z podsu-
mowaniem roku szkoleniowego
w 1 Ośrodku Szkolenia Lotniczego
oraz za wzorowe wywiązywanie się
z obowiązków służbowych dowód-
ca pułkownik pilot Krzysztof
Walczak wyróżnił tytułami: „Pilot
Roku” – kapitana Tomasza
Łukaszczuka, „Pilot Instruktor
Roku” – kapitana Jacka Mikitę,
„Technik Roku” – starszego chorą-
żego Zbigniewa Gieletę, „Sporto-
wiec Roku” – kapral Annę
Wiraszkę, „Sztabowiec Roku”
– chorążego Marka Kośmińskie-
go. Podoficerem 2008 roku
w 1 OSzL został młodszy chorąży
sztabowy Andrzej Wiśniewski. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Wyróżnienia
WARSZAWA. Za szczególne
zasługi dla Żandarmerii Wojsko-
wej, a także propagowanie dobre-
go imienia formacji w Komendzie
Głównej Żandarmerii Wojskowej,
z rąk generała brygady Marka
Witczaka Odznakę Pamiątkową
KGŻW odebrali pułkownik Zenon
Stankiewicz – dyrektor Departa-
mentu Sądów Wojskowych
w Ministerstwie Sprawiedliwości,
oraz pułkownik Piotr Raczkowski
– prezes Wojskowego Sądu Garni-
zonowego w Warszawie. Ponadto
na wniosek kapituły za wzorową
służbę, zaangażowanie i szczegól-
ny wysiłek wkładany w realizację
zadań służbowych komendant
główny nadał odznakę 23 żołnie-
rzom oraz pracownikom Żandar-
merii Wojskowej. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Powrót z Czadu
BYDGOSZCZ. W sali tradycji
1 Pomorskiej Brygady Logistycz-
nej powitano 23 logistyków, któ-
rzy wrócili z afrykańskiej misji
w Czadzie. Przygotowywali tam
bazę mieszkaniową, przewozili
wodę, żywność i sprzęt. Generał
brygady Dariusz Łukowski, do-
wódca 1 BLog, złożył wszystkim
serdeczne gratulacje za dobrze
wypełnioną misję. 
7
 P E R Y S K O P

Wojskowy
koncert życz
MINISTER OBRONY NARODOWEJ PRZEDSTAWIŁ
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA MODERNIZACJI
TECHNICZNEJ ARMII NA LATA 2009–2018.
NORBERT BĄCZYK
zajmuje się
techniką wojskową

8 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009

 ARMIA ARMIA
ARMIA
R
czeń
esort obrony co pewien czas
przygotowuje kilkuletnie pla-
ny rozwoju i modernizacji sił
zbrojnych. Najnowszy, zgod-
nie z tendencjami obowiązu-
jącymi w NATO, obejmuje aż dziesięć lat
– to projekt modernizacji technicznej armii
na lata 2009–2018. Jego założenia są wy-
znacznikiem ogólnych kierunków rozwoju
armii i stanowią rodzaj mapy drogowej dla
decydentów oraz przedstawicieli przemysłu
zbrojeniowego. Pokazuje także, jakie dzie-
dziny będą w najbliższych latach prioryteto-
we dla wojska, a w jakich nie należy się spo-
dziewać większych inwestycji. Dziesięć lat
to sporo, zważywszy, że wcześniejsze pro-
gramy dotyczyły okresów o połowę krót-
szych, a i tak życie weryfikowało potem wie-
le z zawartych w nich założeń. Spowolnienie
gospodarki może także sporo namieszać
w najnowszych planach.

PROGRAMY WIODĄCE
Intensywne prace nad kolejnym projektem
modernizacji technicznej armii trwały przez
ostatnie dwa lata, a wersja ostateczna stanie
się faktem w momencie jej podpisania przez
szefa MON. Bogdan Klich, zgodnie z wcze-
śniejszymi zapowiedziami, zdecydował się
na odtajnienie podstawowych założeń pro-
gramu 2009–2018. W połowie grudnia na
konferencji poświęconej zbliżającej się
dziesiątej rocznicy członkostwa Polski
w NATO przedstawił te założenia. Zazna-
czył wówczas jednak, iż dokument nie został
jeszcze podpisany.
Według planu, projekty modernizacyjne
można podzielić na trzy grupy. Pierwsza do-
tyczy kontynuacji czołowych programów
wieloletnich, które uruchomiono głównie
w latach 2001–2003. Chodzi o wozy Roso-
mak, pociski przeciwpancerne Spike, pociski
przeciwlotnicze Grom oraz pociski przeciw-
okrętowe RBS 15 Mk 3. Kolejna grupa obej-
muje programy rozpoczęte stosunkowo nie-
dawno, głównie w 2008 roku, bądź te, które
mają zostać uruchomione w najbliższym cza-
sie. Należą do nich projekt indywidualnego
wyposażenia i uzbrojenia żołnierza Tytan,
zakupy nowych symulatorów i trenażerów,
samolotu szkolno-bojowego, wdrażanie zmo-
dernizowanych wyrzutni rakietowych
WR-40 Langusta, dział samobieżnych
Krab kalibru 155 milimetrów, modernizacja
BWP-1 (program Puma), zakup samolotów
FOT. US DOD

M-28 Skytruck oraz pozyskanie ciężkich wy-

rzutni rakietowych MLRS Homar. Wreszcie

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
Obok systemów przeciwlotniczych największy kontrakt mają stanowić śmigłowce wielozadaniowe.
najważniejsza grupa to pięć projektów okre-
ślanych jako główne programy wieloletnie mo-
dernizacji technicznej armii na lata 2009–2018.
Pierwszy z tych projektów ma dotyczyć sys-
temu obrony powietrznej. Wojska przeciwlot-
nicze otrzymają zestawy artyleryjskie i artyle-
ryjsko-rakietowe bliskiego zasięgu (odpo-
wiednio do 4 i 10 kilometrów) oraz zestawy
rakietowe krótkiego i średniego zasięgu (od-
powiednio do 25 i 100 kilometrów). Drugi
obejmie śmigłowce wsparcia bojowego i za-
bezpieczenia, w tym wielozadaniowe, poszu-
kiwawczo-ratownicze – SAR, oraz przezna-
czone do zwalczania okrętów podwodnych
i zadań transportowych. Trzeci projekt bę-
dzie skupiony na modernizacji Marynarki
Wojennej – zakupach wielozadaniowych kor-
wet Gawron, niszczycieli min Kormoran,
okrętów podwodnych oraz uzbrojenia dla
nadbrzeżnego dywizjonu rakietowego. Z ko-
lei czwarty będzie dotyczyć systemów wspar-
cia dowodzenia oraz zobrazowania pola wal-
ki – C4ISR, w tym systemów monitorowania
położenia oraz identyfikacji bojowej, mobil-
nych systemów teleinformatycznych oraz
zintegrowanych zautomatyzowanych syste-
mów dowodzenia i kierowania środkami wal-
ki. Ostatni, piąty program, obejmie bezzało-
gowe samoloty rozpoznawcze i rozpoznaw-
czo-uderzeniowe.
Razem daje to 18 czołowych programów,
jakie armia uznała za priorytetowe w nad-
chodzącej dekadzie. Należy do nich doli-
czyć kontrakt na F-16, którego finalizowa-
nie potrwa mniej więcej do 2014 roku oraz
pozyskanie samolotów C-130 od rządu USA
w roku 2009 czy kilka mniej spektakular-
nych zamierzeń. Dlaczego właśnie te progra-
my, a nie inne? Jak zauważył Bogdan Klich,
szczególnie ważny dla naszej armii jest roz-
wój systemów rozpoznania, identyfikacji
wojsk i wymiany informacji, ponieważ mają
one decydujące znaczenie przy budowie no-
10 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
FOT. MAX BRYANSKY
woczesnych i kompatybilnych z sojuszniczy-
mi formacji bojowych.
Z rozpoznaniem związane są także samo-
loty bezpilotowe. Nieco inny charakter mają
natomiast trzy pozostałe czołowe programy.
Wymiana systemów przeciwlotniczych oraz
śmigłowców to konieczność, ponieważ za kil-
ka lat trzeba będzie wycofać obecnie używane
platformy, które często mają ponad 30 lat. Po-
PROGRAM NA LATA 2009–2018 TO REZULTAT
KOMPROMISU. NIE WZBUDZA ON NADMIERNEGO
ZACHWYTU W RODZAJACH SIŁ ZBROJNYCH
dobna sytuacja dotyczy Marynarki Wojennej
– bez nowych okrętów w 2018 roku flota, jeśli
nawet nie pozostanie po niej tylko wspomnie-
nie, zamieni się w pływające muzeum.
SZTUKA KOMPROMISU
Projekt programu na lata 2009–2018 można
streścić jednym słowem: kompromis. Jest on strony Marynarka Wojenna, dzięki przyzna-
wypadkową oczekiwań poszczególnych rodza- nym jej środkom na modernizację technicz-
jów sił zbrojnych oraz planów Sztabu General- ną, ma w ogóle szanse na przetrwanie, a de-
nego WP i możliwości budżetowych MON. cydenci postanowili wspomóc jej dalsze
Nie należy zatem spodziewać się zachwytów funkcjonowanie. Wyraźnie dał temu wyraz
pod jego adresem. Każdy rodzaj sił zbrojnych w czasie przedstawiania opisywanego pro-
musiał bowiem poważnie ograniczyć oczeki- gramu szef MON, mówiąc o znaczeniu MW.
wania, a dyskusje o ważności danego progra- Także żołnierze w stalowych mundurach
mu, podobnie jak targowanie się o dodatkowe nie będą do końca usatysfakcjonowani. Ze
środki, z pewnością będą trwały dalej. względu na koszty upadł projekt pozyskania
Marynarze zapewne mogli poczuć się nie- samolotów MRTT. Nie będzie też dodatko-
co rozgoryczeni, gdyż zaproponowane plany wych samolotów CASA C-295. Zamiast peł-
nie wykraczają poza pozyskanie zaledwie nej eskadry z 16 maszynami, będzie ich tyle,
kilku okrętów, w najgorszym razie po jed- ile teraz, czyli jedenaście. Najgorsze, że do
nym w danej klasie, w wersji optymistycznej 2018 roku nie kupimy żadnych nowych sa-
zaś najwyżej po dwa (korwety i okręty pod- molotów bojowych, przez co, pozbawieni na-
wodne), maksymalnie trzy. Z drugiej jednak stępców dla Su-22, będziemy musieli zredu-

kować potencjał Wojsk Lotniczych
do zaledwie pięciu eskadr liniowych.
Będziemy mieć zatem 80 samolotów
bojowych zamiast 120, które wojsko
swego czasu uznało za absolutne mi-
nimum.
Redukcje dotkną też innych spe-
cjalności. Mimo uznania programu
modernizacji systemów obrony prze-
ciwlotniczej za priorytetowy, z przy-
czyn finansowych nie będzie ich wy-
miany w stosunku 1:1, a liczba bry-
gad obrony powietrznej zostanie do-
celowo zredukowana do jednej. Na-
dzieje budzi odkładany przez lata za-
kup maszyn LIFT i decyzja o naby-
ciu tuzina nowych samolotów M-28.
A R M I A
Chyba najwięcej powodów do zado-
wolenia mogą mieć Wojska Lądowe
– zgodnie z planem stawałaby się be-
neficjentem kilku ważnych progra-
mów, choć tutaj również oczekiwa-
nia i możliwości trochę się rozmijają.
Przykładem może być odmowa ze
strony MON pozyskania kolejnej
partii czołgów Leopard 2. W przeci-
wieństwie do systemów przeciwlot-
niczych czy śmigłowców czołgi
Twardy mają jeszcze zadowalający
zapas resursu i do 2018 roku resort
nie widzi powodów, żeby wydawać
na pancerniaków więcej pieniędzy.
Kupować będziemy bowiem przede
wszystkim to, co najbardziej koniecz-
FOT. WOJCIECH MAJERAN
ne, oraz zupełnie nowe systemy, bardzo po-
trzebne na współczesnym polu walki.
ODLEGŁA PRZYSZŁOŚĆ
Plan 2009–2018 to połączenie już realizo-
wanych długoletnich programów z ideami mo-
dernizacji, jakie będą się materializować do-
piero w przyszłej dekadzie. Spośród 18 wspo-
mnianych przez ministra Bogdana Klicha
projektów co najmniej siedem jest kontynu-
acją już dawno zainicjowanych planów – doty-
czy to nawet najnowszego i wzbudzającego ty-
le kontrowersji (dotyczących przede wszyst-
kim ceny) zakupu dwunastu samolotów M-28,
systemu Krab czy wyrzutni Langusta.
Trudno też określić jako nieznane wcześniej
projekt korwety Gawron czy nawet zakupu
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 11
 P E R Y S K O P
niego zasięgu. Wówczas do akcji mogłyby
wejść samoloty bojowe i uzbrojone BSL, zaś
nowoczesna piechota z systemami Tytan,
przewożona nowymi śmigłowcami czy Ro-
somakami i wozami Puma, wspierana
ogniem przez wyrzutnie rakietowe Homar
i działa Krab, szybko włączałaby się, obez-
władniając przeciwnika. Taki obraz Wojska
Polskiego w 2018 roku jest, trzeba przy-
znać, dość pociągający, ale czy uda się zre-
alizować te ambitne zamierzenia?
Należy mieć nadzieję, że przyjęte osta-
tecznie programy wieloletnie zostaną prawi-
dłowo oszacowane, co w poprzednich latach
nie było naszą mocną stroną. Wiele ukry-
tych kosztów wynikało ze sztucznego zani-
żania przez producentów ofert, tak aby do-
FOT. GREEK MILITARY

stosować się do możliwości finansowych

Nowoczesne systemy przeciwlotnicze średniego zasięgu takie jak Patriot są bardzo drogie.
wyposażenia nadbrzeżnego dywizjonu rakie-
towego, w którego sprawie zresztą już pod-
pisano umowę. Dlatego pojawienie się in-
formacji na ich temat w najnowszych doku-
mentach jest po prostu deklaracją kontynu-
acji. Prawdziwymi nowościami, zapowie-
dziami modernizacji Wojska Polskiego
w drugiej dekadzie XXI wieku, nazwać
można tylko kilka programów – to odnowa
OPL, zakup nowych śmigłowców, pozyska-
nie BSL, dalsza rozbudowa systemów dowo-
dzenia (zresztą konsekwentnie realizowana
od lat), wymiany informacji i rozpoznania
oraz wciąż nieco enigmatyczny system Ty-
C O M M E N T A R I U M
tan. Na wzór zachodnich potęg wojskowych
nasza armia będzie zatem dążyć do budowy
wojsk sieciocentrycznych, zdobywających
dzięki lepszemu rozpoznaniu i wymianie
danych przewagę informacyjną nad poten-
cjalnym przeciwnikiem. Zapewnić to mają
systemy monitorowania położenia i identy-
fikacji bojowej, mobilne systemy teleinfor-
matyczne czy zintegrowane zautomatyzowa-
ne systemy dowodzenia i kierowania środka-
mi walki. Dane do nich będą przekazywać
między innymi samoloty F-16 wyposażone
w zasobniki rozpoznawcze, jak też flota
bezzałogowych BSL-mini, krótkiego i śred-
MON i dopiero już po zawarciu kontraktu
okazywało się, że ceny szły w górę.
Na początku tego roku ostateczna wersja
planu 2009–2018, uwzględniającą spowol-
nienie gospodarki i w związku z tym mniej-
sze środki finansowe, była, według informa-
cji posiadanych przez naszą redakcję, na eta-
pie ostatnich konsultacji. Niemniej już samo
opracowanie programu jest zjawiskiem bar-
dzo pozytywnym – właśnie biorąc pod uwa-
gę projekty wieloletnie, należy planować
rozwój wojska, właściwie wydając posiada-
ne fundusze. Dzięki temu dowódcy mogą
z wyprzedzeniem organizować nowe struk-
tury i wyposażenie wojsk, a przemysł wie,
czego oczekiwać i jakie są możliwości ar-
mii. Ostatecznie jednak skala programu
2009–2018 będzie zależeć od ogólnej kon-
dycji całej polskiej gospodarki. 

uwzględniają inwestycji datki spośród nowych projektów

Przyczajony kryzys w infrastrukturę). Według pro-
gnoz w 2012 roku na moderni-
Nasza armia bardzo potrzebuje zację techniczną kierowano by
23 procent budżetu, a w 2018
nowych programów. roku nawet 30 procent.
A jednak są powody do niepokoju. Podawane kwoty opierały się na
dość optymistycznych założe-
wieloletnich pochłoną system
obrony powietrznej oraz śmi-
głowce – oba mają zostać uru-
chomione po 2010 roku. Były
one jednak i tak znacznie
mniejsze niż pierwotne oczeki-
wania rodzajów sił zbrojnych.

S
powolnienie wzrostu gospo-
darczego naruszy podstawy
finansowania programu.
Niestety, choć jeszcze w grudniu
podano do publicznej wiadomo-
ści podstawowe założenie pro-
gramu, to już dziś wiadomo, iż
w ostatecznej wersji zajdą w nim
pewne zmiany. Przyczyna jest
prozaiczna – pieniądze. Wojsko
wyliczyło, że na gruntowną mo-
dernizację najważniejszych (ale
nie wszystkich!) elementów na-
szych arsenałów w ciągu dekady
potrzebowalibyśmy 165 miliar-
dów złotych. Przykładowo tylko
systemy OPL kosztowałyby wów-
czas 27 miliardów, zaś 120 no-
wych śmigłowców – 25 miliar-
dów złotych. Obecna skala finan-
sowania resortu obrony nie po-
zwala nawet na wydanie
w tym czasie połowy wspomnia-
nej sumy. Z wyliczeń z 2008 ro-
ku wynikało, że na modernizację
techniczną do 2018 roku będzie
można teoretycznie przeznaczyć
do 65 miliardów, nie licząc zaku-
pów amunicji i części zamien-
nych, a wraz z nimi na wydatki
majątkowe MON przeznaczy do
77 miliardów (wydatki takie nie
niach budżetowych zakładają-
cych stały wzrost gospodarczy
na poziomie 4,5–5 procent rocz-
nie. Ponieważ zaś dla MON prio-
rytetami są przede wszystkim
profesjonalizacja oraz zakupy
wyposażenia podnoszącego bez-
pieczeństwo żołnierzy na mi-
sjach, część programów wielolet-
nich mogą dotknąć cięcia.
Obecnie nie przewiduje się też
dodatkowego wsparcia MON ko-
lejnym programem rządowym,
takim jak ten, dzięki któremu ku-
piono F-16. Plany z zeszłego roku
przewidywały, że największe wy-
Nieoficjalnie mówiło się o pla-
nach kupienia na razie około
50 maszyn, wobec 120 oczeki-
wanych. Podobnie jest z progra-
mem OPL. Założono wymianę
praktycznie wszystkich typów
systemów – a przede wszystkim
zestawów rakietowych krótkiego
i średniego zasięgu. Jedna roz-
budowana bateria nowocze-
snych rakiet średniego
zasięgu kosztuje więcej niż wy-
posażenie całej naszej obecnej
brygady. Na systemach przeciw-
lotniczych nie wolno jednak
oszczędzać. (NB) 

12 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


Wychowani na etosie walk niepodległościowych
Polacy wciąż wierzą, że żołnierz jest symbolem
Stałe reguły gry
L
iczba chętnych, którzy
chcą spędzić dorosłe
życie w mundurze,
wciąż jest duża. Czym
kierują się młodzi
chłopcy (a coraz częściej i dziewczę-
ta), wybierając ten specyficzny, nieła-
twy zawód? Czy jak dawniej umiło-
wanie Ojczyzny i chęć walki o własny
lub zaprzyjaźniony kraj są na pierw-
szym miejscu? Czego spodziewa się
młodzież po żołnierskim fachu?
Rzeczywistość pokazuje, że nie róż-
nimy się od obywateli innych państw
w kwestii motywacji do włożenia
munduru. Ludzie myślą co prawda
o wielu ekscytujących przymiotach
wybranego zawodu, ale większość li-
czy na stabilizację życiową i uposa-
żenia na poziomie. Przez dziesięcio-
lecia w Wojsku Polskim istniały pew-
ne standardy ekonomiczne, które jed-
nak wyróżniały żołnierzy wśród in-
nych grup zawodowych. Czyli: bez-
płatne mieszkania lub ryczałty finan-
sowe, wojskowe ośrodki wczasowe, sa-
natoria, własna służba zdrowia, a kie-
dyś nawet zniżkowe leki, darmowe
przejazdy koleją czy ulgi dla rodzin.
Pensje wojskowe nigdy nie były szo-
kująco wysokie, ale dawały socjalną
stabilizację. A co najważniejsze, gdy
już ktoś zdecydował się na życie
w mundurze, to mógł być pewien, że
wszystko, co armia obiecuje, dosta-
nie na sto procent, prędzej czy póź-
niej. Nie było też obawy, że służba
wojskowa skończy się po pięciu czy
dziesięciu latach i marzenia o wcześ-
niejszej emeryturze trafi szlag.
Wszyscy wiedzą, że powoli zabra-
no większość tych „dodatkowych
dóbr”, które wiązały się z zawo-
dem żołnierskim. W imię li-
W samo sedno
F E L I E T O N
patriotyzmu. Z pewnością duże zaufanie
społeczeństwa do wojska to nie przypadek.
kwidacji pokomunistycznej rzeczy-
wistości po kolei likwidowano więk-
szość tak zwanych przywilejów. Na-
wiasem mówiąc, w bardzo wielu kra-
jach Europy, i to tych, które o komu-
nizm się nawet nie otarły, wciąż funk-
Idąc do wojska,
ludzie myślą o wielu
ekscytujących przymiotach
wybranego zawodu,
ale większość liczy
na stabilizację życiową
i uposażenia na poziomie
cjonują całe systemy dodatkowych ma-
terialnych zachęt dla żołnierzy, włącz-
nie z tanim odpoczynkiem, różnymi
zniżkami czy specjalnymi hotelami.
Nam z dawnych dóbr pozostała głów-
nie pensja na wciąż nie-
złym poziomie. Czy to
wystarczy, aby zmoty-
wować młodych ludzi
do spędzenia życia „na
rozkaz”, a nie „na
spocznij”? Żoł-
nierz chciałby
wiedzieć, co
Bogusław
Pacek
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
go czeka za pięć, dziesięć czy dwadzieścia
lat. Stwierdzenie tego już dziś nie jest takie
proste. Obecnie wojskowi obawiają się za-
równo tego, co będzie z nimi po zakończeniu
kontraktu, jak i tego, czy w wyniku wprowa-
dzanych zmian ich stanowiska lub całe jed-
nostki nie zostaną zlikwidowane.
Światowy kryzys zapewnie znacznie zwięk-
szy bezrobocie w Polsce. Tłumy będą walić
do armii. Ale co potem, jak już wyjdziemy
z kryzysu? Jeżeli zależy nam na dobrej armii,
wstępującym do niej ochotnikom powinni-
śmy jasno przedstawić nie tylko to, co dosta-
ną dziś, ale na co może liczyć sierżant czy
major na przykład za dziesięć lat. Stałe regu-
ły gry, czytelne i przejrzyste systemy obowią-
zujące nie tylko w wojsku, ale i w państwie,
to bardzo istotna kwestia.
Pierwsze problemy, które stoją przed decy-
dentami, to los szeregowych zawodowych po
kilku lub kilkunastu latach służby. Wiadomo,
że część z nich zakończy wojskową karierę
przed nabyciem uprawnień emerytalnych.
Nie wszyscy zostaną podoficerami. A trudno
wyobrazić sobie armię pięćdziesięcioletnich
szeregowych. 
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 13
 N A C E L O W N I K U
Zbawienny
upływ czasu
Z generałem brygady
JANUSZEM SOBOLEWSKIM
o zaskakujących awansach
wojskowych rozmawia
ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Na jednym
z wojskowych forów internetowych
znalazłem następujące pytanie:
dlaczego stanowisko dowódcy li-
niowej brygady, jedynej na pol-
skim wybrzeżu, objął absolwent
Wojskowej Akademii Technicznej,
łącznościowiec?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Od-
powiedź jest krótka – taką decyzję
podjął minister obrony narodowej.
POLSKA ZBROJNA: Tylko tyle
Pan powie?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Chce
pan usłyszeć, że domyślam się pod-
tekstu w powyższym pytaniu? Że in-
ternauta, który je stawiał, najprawdo-
podobniej kierował się starymi do-
świadczeniami i przechodzącą do hi-
storii mentalnością, że oficerami linio-
wymi mogą zostać jedynie absolwenci
Zmechu lub szkoły pancernej? Ale to
już przeszłość. Przecież całkiem nie-
dawno brygadą pancerną dowodził
przeciwlotnik, a dowódcą Wojsk Lądo-
wych był właśnie absolwent WAT. Al-
bo inny przykład – wie pan, kto obec-
nie dowodzi brygadą wsparcia dowo-
dzenia w Stargardzie Szczecińskim?
Nie łącznościowiec, tylko pancerniak.
POLSKA ZBROJNA: Jednakże
zarówno przytoczone pytanie, jak
14 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
i związana z nim na forum dysku-
sja mówią chyba coś innego: że sta-
re przyzwyczajenia jeszcze w nas
tkwią.
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Być
może rzeczywiście jest to znak, że
niektórzy wciąż jeszcze nie potrafią
przystosować się do nowych wyzwań
oraz interoperacyjności? Że – nieraz
mimo młodego lub średniego wieku
– nie nadążają za współczesnością?
Zasady sztuki wojennej dotyczą prze-
cież wszystkich żołnierzy. Nie zależą
od tego, czy ktoś dowodzi brygadą
zmechanizowaną, batalionem łączno-
ści czy kompanią rozpoznawczą. Każ-
dy z nas ma jakieś doświadczenie do-
wódcze i wie, że siła militarna tkwi den lat temu, gdy kończyłem WAT, ale nie te-
nie tylko we właściwym systemie do- raz. Wtedy rzeczywiście wpajano nam, że ka-
wodzenia, ale również w procedu- riera absolwenta akademii może się rozwijać
rach, określonych funkcjach jednostki jedynie w pionie technicznym i że czekają na
wojskowej, regulaminach, instruk- ZASADY SZTUKI nas przede wszystkim etaty zastępców do
cjach operacyjnych i oczywiście WOJENNEJ spraw technicznych. Szczytem marzeń mogło
dotyczą
w morale wojska. wszystkich zaś być stanowisko przedstawiciela wojskowe-
żołnierzy. Nie go w zakładach produkujących uzbrojenie.
POLSKA ZBROJNA: Zapytam zależą od tego, I przyznaję: właśnie takie były wówczas wy-
więc inaczej – czuje Pan „linię”? czy ktoś obrażenia podporucznika, który opuszczał
dowodzi brygadą
Odnajduje się Pan w jednostce, zmechanizowaną, mury WAT i szedł w garnizonową Polskę.
której podstawowym zadaniem jest batalionem
obrona polskiego wybrzeża? łączności POLSKA ZBROJNA: Czekał go więc zim-
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Pan czy kompanią ny prysznic?
rozpoznawczą.
mnie chyba prowokuje. Podobne py- GENERAŁ SOBOLEWSKI: Czekała go
tania i wątpliwości być może były na konfrontacja osobistych zamierzeń i służbo-
porządku dziennym dwadzieścia je- wych planów z realiami. Pamiętam wypo-

wiedź jednego z oficjeli na uroczysto-
ści, na której wręczano nam dyplomy
ukończenia WAT. Powiedział mniej
więcej tak: w obecnej sytuacji geopo-
litycznej oficer powinien rozpoczynać
na zachodzie kraju i – w miarę upły-
wu czasu – przesuwać się ku centrum,
do Warszawy, tak aby w stolicy za-
kończyć karierę.
POLSKA ZBROJNA: Przepra-
szam, ale to jakaś bzdura.
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Dziś
tak, jednak wówczas te słowa wyda-
wały się wyrocznią, a przy tym wska-
zywały drogę, którą mamy kroczyć.
Na szczęście dość szybko życie służ-
A R M I A
Po wejściu do NATO staliśmy się zupełnie in-
nym wojskiem. Myślimy – w zdecydowanej
większości – inaczej i mamy zupełnie inne aspi-
racje. Przy tym coraz wyżej sobie i siłom zbroj-
nym podnosimy poprzeczkę. Gdy po WAT ob-
jąłem dowodzenie plutonem łączności satelitar-
nej, nie mogłem o tym wszystkim nawet poma-
rzyć. Dwadzieścia lat temu obecne realia naszej
armii potrafiłbym przyjmować jedynie w kate-
goriach science fiction.
POLSKA ZBROJNA: Dwadzieścia lat
temu chyba nawet nie słyszał Pan o Pody-
plomowych Studiach Połączonych Rodza-
jów Sił Zbrojnych w angielskiej akademii
wojskowej.
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Nie słysza-
łem. Nie myślałem zatem również, że znajdę
się na nich. Tymczasem są to naprawdę dosko-
nałe studia przygotowujące oficerów starszych
do objęcia stanowisk dowódców brygad oraz
prowadzenia operacji połączonych, w które
zaangażowane są zarówno różne komponenty
wojskowe, jak i organizacje rządowe bądź hu-
manitarne.
POLSKA ZBROJNA: A nie stanowiły jedno-
cześnie przygrywki do obecnego stanowiska?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Wie pan, dla-
czego się uśmiecham? Bowiem ta „przygryw-
ka” w zasadzie miała miejsce dwanaście lat
wcześniej. W 1996 roku – gdy jeszcze nie by-
liśmy w NATO – osiem miesięcy spędziłem
na treningu w bazie amerykańskiej piechoty
morskiej w Quantico w Wirginii. Wtedy być
może ktoś by powiedział: dziwny to przypa-
dek, że w takie miejsce kierują łącznościowca,
a dziś już stwierdziłby, że w nowej polityce ka-
drowej widać konsekwencję.
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Kilka miesięcy te-
mu Słupsk miał zgoła inną opinię. Jak
można bowiem godzić się z tym, że przez
kilkanaście miesięcy na stanowisku dowód-
cy 7 Brygady Obrony Wybrzeża jest wa-
kat? Jak długo zastępca dowódcy może
pełnić obowiązki dowódcy i tłumaczyć ka-
bowe zaczęło weryfikować zasadność drze, że ten stan zawieszenia i wyczekiwa-
powyższych stwierdzeń. Jeszcze nia na kadrową decyzję nie przesądza
szybciej zmieniało się to, gdy wstąpi- o istnieniu jednostki?
liśmy do NATO. Niemal od razu zna- GENERAŁ SOBOLEWSKI: Proszę, nie zaj-
leźliśmy się w świecie innych warto- mujmy się przeszłością kadrową. Patrzmy
ści, standardów i celów. w przyszłość. Prawdą jest, że przez długi czas
etat dowódcy tej brygady nie był obsadzony, ale
POLSKA ZBROJNA: Nie przesa- prawdą jest również, że ta jednostka właśnie
dza Pan? Z meldunków o nastro- dzięki doskonałemu zastępcy dowódcy dobrze
jach wcale tak nie wynika. Jak by- wykonywała wszystkie przynależne jej zadania.
ło, tak jest: wciąż żołnierze narze- W tym roku udowodniła to na ćwiczeniach
kają na sferę socjalną czy niepew- „Crystal Eagle” oraz na naszej „Anakondzie”,
ność służby. Nie wie Pan o tym? w czasie której – wraz z 8 Flotyllą Obrony Wy-
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Oczy- brzeża – kolejny raz ćwiczyła desant.
wiście, że wiem. Ale jestem zarazem
przekonany, że dziś nikt nie powie, iż POLSKA ZBROJNA: Lecz Pana wtedy
w polskiej armii czas stanął w miejscu. jeszcze tu nie było.
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
Ostatnia przysięga żołnierzy służby zasadniczej w 7 Brygadzie Obrony Wybrzeża – 5 grudnia 2008 roku
GENERAŁ SOBOLEWSKI: W tamtym
czasie zajmowałem stanowisko zastępcy szefa
Zarządu Planowania Systemów Dowodzenia
i Łączności – P6 w Sztabie Generalnym WP.
Miałem jednak okazję wziąć udział w podsu-
mowaniu ćwiczeń „Crystal Eagle”, które od-
były się w niemieckim Wildflecken.
POLSKA ZBROJNA: Jako potencjalny
kandydat na dowódcę siódmej brygady?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Powtarzam:
reprezentowałem wówczas Sztab Generalny
WP. O zgłoszeniu mojej kandydatury na do-
wódcę 7 BOW dowiedziałem się trochę póź-
niej, bodajże w ostatnich dniach września.
WIZYTÓWKA
Generał brygady
JANUSZ SOBOLEWSKI
Jest dowódcą 7 Brygady
Obrony Wybrzeża w Słup-
sku. Kocha Elżbietę – żonę, Aleksandrę
i Emilkę – już dorosłe córki oraz Holly
– labradorkę, która kilka lat temu stała się
członkiem rodziny. Choć ukończył WAT, Pody-
plomowe Studia Połączonych Rodzajów Sił
Zbrojnych w Wielkiej Brytanii oraz Podyplo-
mowe Studia Polityki Obronnej w warszaw-
skiej AON, jest typem otwartego na świat
humanisty. Zapalony turysta i fotograf.
16 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: I kilkanaście dni
później, 17 października, był już Pan jej
dowódcą?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Jak już po-
wiedziałem: taka była decyzja ministra
obrony.
POLSKA ZBROJNA: Zaskakująca dla
Pana?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Wcześniej,
miedzy innymi pełniąc służbę w dowództwie
Korpusu Land Jut, doświadczyłem, że NATO
otwarte jest na wszelkiego typu wyzwania. I tę
nominację potraktowałem właśnie w tych
kategoriach.
POLSKA ZBROJNA: Listopadowy gene-
ralski awans również?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Wkrótce po
tym awansie powiedziałem, że wierzę, iż mo-
ja nominacja na generała brygady jest gwa-
rancją rozwoju dla tej jednostki. Teraz dodam
więcej: naprawdę, jestem o tym całkowicie
przekonany.
POLSKA ZBROJNA: Nie ma Pan wraże-
nia, że osobiste odczucia wojskowych
VIP-ów dość często mijały się wcześniej
z decyzjami o zmianach strukturalnych
w wojsku?
GENERAŁ SOBOLEWSKI: Mogę raz
jeszcze zagwarantować: na Wybrzeżu nie bę-
FOT. ARCHIWUM 7 BOW
dzie wojskowej pustki i w związku z tym nie
ma mowy o likwidacji 7 BOW. Pewne jest
tylko jedno – skoro zmienia się wojsko, to
i w jakiś sposób zmieni się ta brygada. W ja-
ki, pokażą najbliższe miesiące.
POLSKA ZBROJNA: Na razie wszystko
wskazuje, że będzie to jedna z najbardziej
rozwiniętych brygad w Polsce: oprócz
pododdziałów w Słupsku ma przecież
batalion – wcześniej obrony terytorialnej
– w Lęborku, a podobny pododdział,
tworzony jest na bazie 36 Brygady
Zmechanizowanej w Trzebiatowie. Te jed-
nostki...
GENERAŁ SOBOLEWSKI: ...dzieli 170
kilometrów polskiego wybrzeża, lecz na całej
tej długości będą one stać na jego straży.
POLSKA ZBROJNA: Lecz nie kryjmy:
tylko na BWP-1!
GENERAŁ SOBOLEWSKI: A czy pan
wie, co przyniosą kolejne lata? Poza tym
– nie wszystko zależy od sprzętu. Do Słupska
przyszedłem z innym nastawieniem: że cho-
ciaż nasze uzbrojenie nie będzie na razie naj-
nowocześniejsze, to muszę mieć ludzi myślą-
cych niestereotypowo, przyszłościowo, nie-
bojących się wyzwań. Przede wszystkim
w sztabach, tak by szybko podejmowali de-
cyzje i szybko działali. Takie są wymagania
codzienności. 

ARTUR GOŁAWSKI
Przebudzenie
Armie wielu państw świata długo będą wyciągały
wnioski z wojny w Iraku. Po tej operacji zmienia
się także nasze wojsko.
G
łównym efektem udziału
w misji irackiej jest decyzja
o przyspieszeniu profesjonali-
zacji Wojska Polskiego. „Nie
będziemy uzawodawiać się la-
tami, bo nie możemy sobie pozwolić na kom-
fort straty czasu. Byłoby to działanie na szko-
dę armii. Piętnaście tysięcy żołnierzy, którzy
służyli w Iraku, oraz zmiana uwarunkowań
strategicznych przekonały nas, że współczes-
nym zagrożeniom stawić czoło mogą tylko do-
brze wyposażeni i wyszkoleni zawodowcy”,
powiedział kilka tygodni temu minister obrony
Bogdan Klich na konferencji poświęconej do-
robkowi dziesięciu zmian kontyngentu w Ira-
ku, zorganizowanej w Akademii Obrony Na-
rodowej. Generał brygady w stanie spoczynku
A R M I A
profesor Stanisław Koziej przyznał, że decy-
denci wojskowi i polityczni, którzy byli bardzo
sceptyczni wobec idei armii zawodowej, ulegli
ciśnieniu doświadczeń irackich.
DŁUGA DROGA MODERNIZACJI
Dzięki pięcioletniej aktywności żołnierzy
nad Zatoką Perską, gdzie skończyliśmy misję
w październiku 2008 roku, zdobyliśmy wiele
nowych doświadczeń w działaniach taktycz-
no-operacyjnych. Minister Klich za kluczo-
we uznaje wzmocnienie komórek współpracy
cywilno-wojskowej CIMIC, uznanie potrzeby
wsparcia batalionów operacyjnych śmigłow-
cami, utworzenie pododdziałów oczyszcza-
nia (EOD) i bezzałogowych aparatów rozpo-
znawczych, docenienie sił specjalnych.
FOT. US DOD (3)
„Misja wymagała zmian w ekwipunku,
sprzęcie i uzbrojeniu. Wpłynęła na wyzna-
czenie kierunków modernizacji armii. Nie
tylko w odniesieniu do kontyngentów, ale
i do całości sił zbrojnych”, podczas konferen-
cji podsumował szef resortu obrony.
Z myślą o analizowaniu wniosków z dzia-
łań operacyjnych naszego wojska w biurze
analiz holdingu zbrojeniowego Bumar powo-
łano grupę ekspertów. „Naszym celem jest
zdecydowane i szybkie zaspokajanie potrzeb
wojska. Wiemy, że skończyły się już czasy,
gdy żołnierz cieszy się z tego, co ma, bo bra-
kuje dostępu do zamienników”, akcentował
Cezary Szczepański, wiceprezes zarządu
i dyrektor do spraw rozwoju Bumaru. Mówił,
że doświadczenia irackie zaowocowały mo-
dernizacją broni strzeleckiej, w tym wyboro-
wej, udoskonaleniami urządzeń obserwacyj-
nych nocnych i dziennych, unowocześnie-
niem indywidualnych osłon balistycznych.
Przypomniał, że wojsko zostało zmuszone do
wyposażenia pojazdów patrolowych w syste-
my wykrywania strzelców i zakłócania wy-
buchów min pułapek. „Dzięki tej misji opa-
nowaliśmy w Polsce technologię dostosowa-
nia śmigłowców do potrzeb bojowych użyt-
kowników. Dowiedzieliśmy się, jakie powin-
no być skuteczne opancerzenie pojazdów
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 17
 R A P O R T
i już pracujemy nad nim. Próbujemy stwo-
rzyć system aktywnej ochrony wozów przed
wszelkiego rodzaju pociskami. Testujemy
także prototyp nowego dalekosiężnego kara-
binu wyborowego”, zachwalał aktywność
krajowych konstruktorów, często kooperują-
cych z firmami zagranicznymi.
Byli dowódcy Wielonarodowej Dywizji
Centrum-Południe przyznali, że przemysł
przebudził się po latach marazmu. „Misja
iracka przysłużyła się nam polepszeniem rea-
gowania krajowych producentów na zgłaszane
przez wojsko potrzeby. Zamówienia zaczęły
dość szybko materializować się w postaci do-
starczanego sprzętu. Zbrojeniówka wkroczyła
na dobrą drogę, ale szmat tej drogi jeszcze
przed nią”, krytycznie zauważył generał dywi-
zji Paweł Lamla, dowódca 11 Dywizji Kawa-
lerii Pancernej i VIII zmiany WDCP.

ZAWSZE BOJOWA
Misja iracka ujawniła problemy z koordy-
nacją dowodzenia. „Dowódca dywizji podle-
ga dwóm ośrodkom władzy, operacyjnemu
i narodowemu, a każdy kontyngent przyjeż-
dża z ograniczeniami narodowymi. Wielo-
krotnie proces dowodzenia spowalniało ocze-
kiwanie na decyzje stolic. Dlatego typowe
„sztywne” dowodzenie się tu nie sprawdza-
ło”, wyjaśnił generał Lamla. Wyliczał, że
musiał negocjować z dowódcami kontyngen-
tów, z dowódcą 8 Dywizji Irackiej, z szefem
policji, z gubernatorem i innymi oficjelami.
„Podstawą każdej wspólnej akcji było wcze-
śniejsze osiągnięcie kompromisu, co kompli-
kowała różnorodność sprzętu i zabezpiecze-
nia logistycznego”. Generał postawił tezę, że
każda misja musi mieć charakter bojowy, bo
tylko to zapewni wykonanie zadań, niezależ-
nie od tego, czy będzie nazywana stabiliza-
cyjną, doradczą czy szkoleniową. „Trzeba za-
chować właściwe proporcje między zdolno-
ściami kinetycznymi (uderzeniowymi) a nie-
kinetycznymi (niebojowymi) jednostek”.
Generał dywizji Tadeusz Buk, dowódca
WDCP podczas IX zmiany, podkreślał zna-
FOT. ANDRZEJ PINDOR

czenie usprawnienia obiegu informacji

w kontyngencie. „Sygnał o ataku na patrol
czy konwój musi w kilkadziesiąt sekund do-
cierać do dowódcy. To powinniśmy ćwiczyć
już w kraju, bo akcja patrolu lub posterunku
może mieć skutki w skali operacyjnej, a na-
wet strategicznej. Nie bez powodu mówimy
dziś o zjawisku strategicznego kaprala”.
CZAS I PRECYZJA
Docenienia w naszym wojsku wymaga też
bezpośrednie wsparcie artyleryjskie i po-
wietrzne. „Amerykanie już od czasów wojny
wietnamskiej praktykują wzywanie wsparcia
przez pluton. My też powinniśmy uczyć tego
żołnierzy”, sugerował dowódca 1 Warszaw-
skiej Dywizji Zmechanizowanej. Proponował
upowszechnienie strzelań sytuacyjnych. Kon-
MISJA W IRAKU była największym wyzwaniem
dla polskich służb kwatermistrzowskich od czasu
II wojny światowej.
wój wpadający w zasadzkę ma rozstawić po-
jazdy w sposób maksymalnie ułatwiający
obronę, a każdy żołnierz powinien wiedzieć,
na którą stronę wysiądzie i gdzie skieruje
broń. Schematyzm szkolenia w reakcji na ty-
powe sytuacje bojowe może ratować życie!
Generał podkreślał też znaczenie manewro-
wości: „Patrole uniemożliwiają lub utrudnia-
ją przeciwnikom podłożenie bomb pułapek”.
Zdaniem Tadeusza Buka, jednostki wy-
jeżdżające na misje tak niebezpieczne jak ira-
cka i afgańska powinny dysponować środka-
mi skutecznej i precyzyjnej reakcji na ogień
pośredni przeciwnika. „W Iraku zdołaliśmy
uzyskać od Amerykanów połowę systemu re-
agowania w postaci urządzeń ostrzegających
o ogniu pośrednim. Sukcesem byłoby sprzę-
żenie ich z zestawami typu Phalanx, co po-
zwoliłoby zestrzeliwać nadlatujące rakiety
i granaty moździerzowe. Przydałaby się pre-
cyzyjna armatohaubica, by odpowiadać na
takie ataki. Potrzebne są też bezzałogowce,
dzięki którym można prowadzić rozpoznanie
pozahoryzontalne”.

18 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


JEDNOSTKI WYJEŻDŻAJĄCE NA MISJE tak
niebezpieczne jak iracka i afgańska powinny
dysponować środkami skutecznej i precyzyjnej
reakcji na ogień pośredni przeciwnika.
FOT. US DOD (3)
SIŁA TO NIE WSZYSTKO
Oficerowie, którzy służyli w wielonarodowej
dywizji, doceniają rolę zespołów CIMIC i PRT,
nazywanych orężem niekinetycznym. Bez nich
działania kontyngentu mogą przypominać oku-
pację. „Aby wygrać wojnę, czasami ważniejsze
od pokonania przeciwnika jest przekonanie go
o nieuchronności jego klęski, o braku szans na
zwycięstwo. Tu pomocna może być współpraca
cywilno-wojskowa”, ocenił generał Buk.
W Iraku CIMIC-owcy rozdzielali między
innymi granty dla mikroprzedsiębiorstw
A R M I A
i uczestniczyli w aktywizacji przedsiębiorstw
państwowych, co sprzyjało tworzeniu lub za-
chowaniu miejsc pracy. Projekty cywilne wy-
konywane za pieniądze z funduszy amery-
kańskich rozładowywały sytuacje zapalne
i wspierały aktywność stricte bojową (kine-
tyczną). „Posługiwano się nimi na przykład
dla uzyskania akceptacji budowy wysunię-
tych posterunków bezpieczeństwa”, przypo-
mniał pułkownik Andrzej Jarosz, szef od-
działu CIMIC Dowództwa Wojsk Lądowych.
Stwierdził, że na misji grupa CIMIC powinna
mieć własny pododdział ochrony: „Brak ta-
kiego pododdziału bardzo ogranicza jej ope-
ratywność”. Generał Buk żałował, że
w Iraku nie mieliśmy zespołu PRT. „Jeśli
nie będziemy go mieć w przyszłości w in-
nych misjach, to same słowa i gesty nie
wystarczą do zdobycia przychylności lo-
kalnych społeczeństw”.
ZGODA NA PRZELOT
Główną odpowiedzialność za powietrz-
ne zaopatrywanie kontyngentu w Iraku i ro-
tacje personelu ponosili Amerykanie. Prze-
wieźli 18 436 osób (83 procent) i 2367 ton
ładunków (97 procent). Na rzecz kontyngen-
tu spożytkowaliśmy też 120 godzin lotów An-
124 z natowskiego porozumienia SALIS.
Ciężar narodowej obsługi kontyngentu
spoczął na personelu i maszynach 13 Eska-
dry Lotnictwa Transportowego, natomiast
36 Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego
woził tam VIP-ów oraz pomoc humanitarną.
Załogi z Krakowa wy-
konały do Iraku i we-
wnątrz kraju 756 lotów
Dzięki pięcioletniej
– łącznie 2965 godzin.
„Wymagało to przepro-
aktywności żołnierzy
wadzenia szkoleń lotni- nad Zatoką Perską
ków z taktycznego po-
dejścia do lądowania, zdobyliśmy wiele
startów z ograniczonej
drogi startowej, lotów
nowych doświadczeń
w rejonach zagrożo- w działaniach
nych, przetr wania
w klimacie pustynnym taktyczno-operacyjnych
oraz zmian w doku-
mentacji programów szkolenia”, wskazywał
generał brygady pilot Anatol Czaban, szef
szkolenia Sił Powietrznych. Przyznał, że na-
sze lotnictwo nie zawsze może sprostać
wszystkim transportowym potrzebom kon-
tyngentów, nawet jeśli sytuacja wymaga
szybkiej reakcji. Samoloty C-295M, które
w obsłudze kontyngentu irackiego zadebiuto-
wały już w 2003 roku, są maszynami do za-
dań taktycznych i tylko częściowo nadają się
do transportu operacyjnego. Ich osiągi nie
pozwalają na lot bez międzylądowania do
najbardziej oddalonych kontyngentów. Mię-
dzylądowanie zaś w połowie trasy kosztuje
i jest czasochłonne. Loty zagraniczne wyma-
gają zgody dyplomatycznej, której otrzyma-
nie musi być poprzedzone wypełnieniem
odpowiednich procedur, w tym zgłoszenia
z wyprzedzeniem, zwykle pięciu–siedmiu
dni roboczych. „Kraje niechętnie odstępo-
wały od przestrzegania terminów i proce-
dur. Wielokrotnie loty musiały być prze-
kładane ze względu na brak zgody”, przy-
znał generał Czaban.
Utrudnieniem były też warunki panujące
w Iraku, w tym burze piaskowe powodujące
spadek widzialności oraz zanieczyszczenie
lotnisk. Niekiedy powodowały nawet odwoła-
nie lotów. Pod wpływem doświadczeń z ob-
sługą kontyngentów w minionej dekadzie
Dowództwo Sił Powietrznych doszło do
wniosku, że potrzeby transportowe będą na-
dal rosły i przydałyby się nam szybsze i wy-
godniejsze od C-295M i C-130 maszyny
transportowo-tankujące klasy MRTT. Ostat-
nio minister Klich ujawnił jednak, że rezyg-
nujemy z planu ich zakupu.
MISJA TRWA
Zaspokojenie potrzeb kontyngentu wysłane-
go do Iraku było największym wyzwaniem dla
polskich służb kwatermistrzowskich od czasu
II wojny światowej. Było zarazem okazją do
opanowania procedur zaopatrzeniowych, metod
kontraktowania i planowania zgodnych ze stan-
dardami międzynarodowymi przez rzeszę ofi-
cerów i podoficerów służby kwatermistrzow-
skiej. Dzięki temu logistycy stworzyli system,
który pozwolił im zbudować bazę wojskową
w szczerym polu w sercu Afryki (Czad), bę-
dącą wzorem do na-
śladowania dla kon-
tyngentów innych
państw.
„Dla nas misja
w Iraku się nie skoń-
czyła. Dziś trwa ona
na terenie Polski
i skończy się, gdy
mienie wracające do
kraju będzie gotowe
po remontach i prze-
glądach do przekaza-
nia jednostkom”, za-
uważył pułkownik Adam Słodczyk z Szefo-
stwa Planowania Logistycznego Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych. Przyznał jednak, że
nasze siły zbrojne nadal mają braki w zdol-
nościach logistycznych, wymaganych w prze-
widywanych operacjach UE i NATO.
Generał broni w stanie spoczynku Edward
Pietrzyk zwrócił uwagę, że ważnym zada-
niem wojska jest teraz uogólnienie doświad-
czeń irackich: „O uogólnieniu takim będzie-
my mogli mówić, gdy wnioski z misji zosta-
ną przetworzone w postaci instrukcji i regula-
minów działań. Wojsko musi permanentnie
śledzić to, co się dzieje na misjach. Na to cze-
kam, to musi nastąpić, bo pozwoli uniknąć
wielu błędów w przyszłości”. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 19
 PRZEGLĄD ŻANDARMERII nr 3/2008
 TRENDY ................................................................................................................ strona 4

Żandarmi w Czadzie
gen. dyw. dr BOGUSŁAW PACEK
Mam osobisty powód do radości z faktu, że kompania Żandarmerii
Wojskowej uczestniczy w operacji wojskowej Unii Europejskiej w Czadzie.
I to nie tylko z tego powodu, że wciąż noszę ten sam szkarłatny beret.

 PRAWO I KRYMINALISTYKA ......................................................................... strona 21

Podstawy prawne działań
antyterrorystycznych
płk PAWEŁ NAPORA
Terroryzm jest najbardziej realnym zagrożeniem obecnych czasów,
wymuszającym przyjęcie odpowiednich regulacji, by z nim walczyć.

JEDNA ARMIA
 PRAWO I KRYMINALISTYKA ......................................................................... strona 28
Porządek prawny a bezpieczeństwo
ruchu drogowego W PIĘCIU
mjr DARIUSZ KAWECKI
System prawny w naszym kraju daleki jest od doskonałości. Prawo
ODSŁONACH
o ruchu drogowym jest aktem prawnym wyjątkowo niestabilnym i ciągle
PISMA, KTÓRE CHĘTNIE CZYTAJĄ
nowelizowanym. Duża liczba aktów prawnych powoduje, że zawierają
one błędy. Często brakuje im także spójności. LUDZIE KOCHAJĄCY WOJSKO


 PREWENCJA I PROFILAKTYKA .................................................................... strona 35
PRZEGLĄD LOGISTYCZNY nr 4/2008
Współpraca policyjno-wojskowa  PKW w Czadzie
w sytuacjach kryzysowych i Republice
Środkowoafrykańskiej
podkom. mgr SYLWESTER SMOLEŃSKI ppłk MAREK BRYLONEK

W dobie realnego zagrożenia terroryzmem negocjacje kryzysowe

 Procesy
nabierają – obok działań militarnych – coraz większego znaczenia. Stają
restrukturyzacyjne
się one integralną częścią reakcji na akty terroru. Dlatego też dąży się do
przemysłu obronnego
uwzględnienia w strukturach wojskowych odpowiednich specjalistów
ppłk dr ANDRZEJ LIS
w ich prowadzeniu.

PRZEGLĄD SIŁ POWIETRZNYCH nr 12/2008

 SZKOLENIE I WYCHOWANIE ......................................................................... strona 45
Przywództwo w świetle zmian  Śmigłowcowe
dylematy
w siłach zbrojnych ppłk w st. spocz. dr inż.
JERZY GARSTKA

płk KRZYSZTOF GOMBRYCH

 1 Skrzydło Ciężkiego
Armia jest przygotowywana do prowadzenia walki zbrojnej, podczas Lotnictwa
której od dowódców wymaga się szczególnych predyspozycji Transportowego
niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania w czasie wojny. mjr dypl. ROBERT K. ŁUKAWSKI

FOT. MAX BRYANSKY
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Do swidanija Antonow
Po 36 latach służby lotnicy pożegnali się
z radzieckim transportowcem An-26.
P
odpułkownik pilot Dariusz
Janiszek, dowódca 13 Eska-
dry Lotnictwa Transporto-
wego mówi z żalem, że eks-
ploatacja Anów się zakończyła.
„Wyrok zapadł. Any zostaną pocięte
i przewiezione do instytucji, które je
kupiły”.
W styczniu transportowce An-26
zakończyły służbę w Siłach Po-
wietrznych. Dzięki nim w ciągu
36 lat wojsko wyszkoliło tysiące
skoczków i instruktorów spadochro-
nowych. Samoloty używane były
głównie do transportu powietrznego
dla wszystkich rodzajów sił zbroj-
nych, w szkoleniu jednostek Wojsk
Lądowych (w tym do treningu de-
santu) i personelu latającego. Uczest-
niczyły w ćwiczeniach w kraju i za
A R M I A
granicą. Wykonywano na nich loty
specjalne, na przykład w 1992 roku
załogi na An-26 obsługiwały rajd
Paryż–Dakar. Ostatnio załogi Anów
uczestniczyły w lotach deportacyj-
nych z Wielkiej Brytanii, latały tak-
że w „akcji serce”, wspierając pol-
ską transplantologię.
Dowódca 13 Eskadry zaznacza,
że choć czasem zdarzały się trudne
sytuacje, praca na An-26 zawsze by-
ła bezpieczna. „Te maszyny dobrze
się u nas sprawowały, nie można na-
rzekać. Przez te wszystkie lata życie
ich pasażerów i załóg nigdy nie by-
ło zagrożone. Lataliśmy głównie
w Europie, choć zdarzyło się kilka
bardziej odległych kursów”.
Nie licząc pięciu właśnie wycofa-
nych An-26, w eskadrze pozostaje
18 innych statków powietrznych. Znaczną
część z nich stanowią hiszpańskie C-295 M.
CZAS SZKOLENIA
Podpułkownik Janiszek zapewnia, że wy-
cofanie ze służby radzieckich transportow-
ców nie zmniejszy znacząco aktywności
13 eltr: „Nasze zdolności transportowe na
pewno nie będą ograniczone. Wycofanie sa-
molotów nie jest sprawą nową i nagłą. Część
SAMOLOTY
personelu zdążyliśmy już przekwalifikować
AN-26 wciąż na M28 Bryza Skytruck”. Inni piloci latający
doskonale dotychczas na An-26 i spełniający odpowied-
radzą sobie nie wymagania są przeszkalani na C-295M.
na Węgrzech,
w Czechach,
To właśnie za sprawą stopniowego wycofy-
Chinach, Afryce wania Anów i wprowadzenia hiszpańskich
i Indiach. transportowców – z których ostatni, jedena-
sty, dotarł do Balic pod koniec ubiegłego ro-
ku – udało się uniknąć trudności w funkcjo-
nowaniu jednostki. Zmiany zwiększają po-
tencjał eskadry, bo możliwości przewozowe
C-295M znacznie przewyższają zdolności
radzieckiej maszyny.
Nie można jednak nie zauważyć, że gdy-
by dowództwo 13 Eskadry chciało maksy-
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 21
 L O T N I C T W O
malnie wykorzystać personel latają-
cy dotąd radzieckim samolotem,
musiałoby uzbroić się w cierpliwość
na długie miesiące. Przekwalifikowa-
nie załogi wymaga bowiem dokład-
ności i rzetelności, a co za tym idzie
– czasu.
„Nie możemy sobie pozwolić na
żaden pośpiech i niedociągnięcia pod
tym względem”, mówi podpułkownik
Janiszek. Czas szkolenia na C-295M
zależeć będzie w dużym stopniu od
dotychczas posiadanych uprawnień
i indywidualnych predyspozycji. Sza-
cuje się jednak, że w najlepszym
przypadku powinno zająć trzy mie-
siące, w najgorszym – cały rok. Kło-
potem może być przekwalifikowanie
radiooperatorów na techników. Tego
typu zamiana specjalizacji przebiega
dwuetapowo: pierwszy etap to szkole-
ZA NAJWIĘKSZE WADY RADZIECKIEGO
SAMOLOTU PILOCI UWAŻAJĄ OGRANICZONY
ZASIĘG ORAZ DUŻE ZUŻYCIE PALIWA
nie teoretyczne w Dęblinie, drugi zaś
– kurs praktyczny w Balicach.
„HISZPAN”
PO ANGIELSKU
Przekwalifikowanie załóg do pra-
cy na C-295M wymaga także lep-
szej znajomości języka angielskie-
go. Pilot „hiszpana” powinien wła-
dać nim na poziomie trzecim, pod-
czas gdy latając An-26, nie miał ta-
kiego obowiązku.
„Nie możemy pozwolić sobie na
stratę personelu. Mielibyśmy wów-
czas wyrzuty sumienia i marnowali-
byśmy pieniądze zainwestowane
w wyszkolenie tych ludzi. Dlatego
kierujemy pilotów na kursy języko-
we. Inne brakujące szkolenia uzupeł-
nią później”, informuje dowódca
eskadry. Podpułkownik podkreśla, że
chciałby, aby każda osoba pracująca
dotychczas na An-26 odnalazła się
w nowej sytuacji. Nie może jednak
pozwolić na to, by hiszpańskie samo-
loty obsługiwał niewyszkolony per-
sonel. Do nadzorowania procesu
podwyższania kwalifikacji oraz we-
ryfikowania umiejętności załóg
w jednostce powołano zespół analizy
personelu latającego. „Organizujemy
spotkania, w których uczestniczy ka-
dra dowódcza eskadry, instruktorzy
i doświadczeni specjaliści. Zadaniem
22 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
tego zespołu jest sprawdzenie każdej
osoby, począwszy ode mnie, przez
wszystkich pilotów, po techników.
Nie stać nas na błędy”, wyjaśnia
Janiszek.
W grudniu zeszłego roku ze szko-
lenia w Hiszpanii wróciło czterech
pilotów. W Balicach kwalifikacje
zdobyło kolejnych dwóch dowód-
ców załóg. Tempo przygotowania
załóg dla hiszpańskich samolotów
ma ogromne znaczenie. Trwający
blisko osiemnaście godzin przelot
do Afganistanu jednym samolotem
wymaga zaangażowania dwóch za-
łóg. Zatem wprowadzanie do służby
nowych samolotów musi być ściśle
związane z nabywaniem nowych
umiejętności przez pilotów.
Samoloty An-26 i CASA-295
dzieli przepaść technologiczna. Do-
póki żołnierze jeździli na misje
w obrębie Starego Kontynentu, do-
póty „antki” zaspokajały potrzeby
transportowe. Podjęcie zobowiązań
FOT. MARIUSZ ADAMSKI/SKRZYDLATA POLSKA
militarnych w Iraku, Afganistanie
czy ostatnio w Czadzie sprawiło, że
możliwości samolotu stały się nie-
wystarczające, zaś eksploatacja
– ryzykowna i nieekonomiczna.
Tylko do Iraku załogi z Krakowa
w ciągu niespełna pięciu lat wyko-
nały 756 lotów w łącznym czasie
2965 godzin. Oczywiście na wypo-
sażonych w systemy samoobrony
C-295M.
Za największe wady radzieckie-
go samolotu piloci uważają ograni- wiązaniem w wypadku misji zagranicznych.
czony zasięg oraz duże zużycie pa- Zaznacza jednak, że An-26 nadal są używa-
liwa. An-26 bez tankowania mógł ne przez cywilne firmy do celów logistycz-
lecieć maksymalnie do pięciu go- nych i cargo. „Dlatego szkoda, że musimy
dzin, a średnio zużywał tonę paliwa się pożegnać z nimi już teraz”. Kapitan uwa-
na godzinę. Istotnym mankamen- ża, że samolot po remoncie mógłby służyć
tem maszyny była niedopracowana polskiemu wojsku jeszcze przez następnych
konstrukcja tylnej rampy ładunko- pięć czy nawet dziesięć lat.
wej, zagrażająca bezpieczeństwu Podobnego zdania jest technik, dowódca
skoczków podczas desantowania. klucza An-26 kapitan Michał Kolega, który
Przez ostatnie dwa lata było to za- tymi samolotami zajmował się przez dwana-
bronione. ście lat. Jak twierdzi, podczas ostatniego re-
Służbę „antka” lotnicy wspomi- montu na Ukrainie zauważono, że samoloty,
nają jednak z sentymentem. Kapitan choć wiekowe, nadal są mało zużyte. „Nalot
pilot Jacek Pachytel przyznaje, że ośmiu czy dziewięciu tysięcy godzin przez
ze względu na możliwości technicz- ponad trzydzieści lat służby to dla samolotu
ne samolot może wydawać się mało niewiele. Resurs techniczny przyznawany
wydajny i nie jest najlepszym roz- jest na 30 tysięcy godzin”, mówi kapitan.
 A R M I A

Radziecki
cud
techniki
AN-26 TO TRANSPOR-
TOWIEC ŚREDNIEGO
ZASIĘGU, WERSJA
ROZWOJOWA SAMO-
LOTU PASAŻERSKIEGO
AN-24. Uważany za cud
techniki Związku
Radzieckiego, służbę
w lotnictwie transporto-
wym mocarstwa
zaczął na początku lat
siedemdziesiątych.
Był eksportowany
przynajmniej do
27 państw. Wyprodu-
kowano go w ponad
1700 egzemplarzach.
„Antki” z biało-czerwo-
ną szachownicą latały
tylko w 13 Eskadrze
Lotnictwa Transporto-
wego, gdzie pierwsze
egzemplarze trafiły
w 1972 roku. Przez
36 lat służby mieliśmy
12 sztuk tego modelu.
Do stycznia 2008 roku
w służbie w Krakowie
pozostawało pięć
„antków”. Ostatni
z nich, o numerze
bocznym 1403, dosłu-
ży 26 stycznia 2009
roku. Po tej dacie ża-
den z polskich wojsko-
wych An-26 nie wzbije
się już w powietrze.

Lotnicy uważają, że możliwości wycofane-
go samolotu wystarczą do wykonywania za-
dań w Polsce i Europie. „Chyba zbyt gwał-
townie przeprowadzono zamianę An-26 na
Casę. Już jakiś czas temu wstrzymano za-
kup części, samolot nie był też modernizo-
wany. Większość państw, które są użytkow-
nikami tych samolotów, poddaje je moder-
nizacji. Tak robią Chiny, Indie, państwa by-
łego Związku Radzieckiego. My jedynie
samoloty remontujemy, a to zupełnie coś
innego niż modernizacja”, mówi kapitan
Pachytel.
POMNIKOWY BOHATER
Dla lotników An-26 był jedną z ostatnich
maszyn, w której mogli poczuć się prawdzi-
wymi pilotami, bo wszystkie manewry wy-
konuje się w nim ręcznie. „Po wy-
DLA LOTNIKÓW cofaniu An-26 «prawdziwym» sa-
AN-26 był jedną molotem pozostanie tylko An-2.
z ostatnich
maszyn,
W takich maszynach lotnik czuje
w której mogli się lotnikiem. Komputery i automa-
poczuć się ty sprawiają, że latanie jest inne, pi-
prawdziwymi lot staje się jedynie operatorem”,
pilotami,
bo wszystkie
mówi kapitan Pachytel.
manewry Kapitan Kolega przyznaje z ko-
wykonuje się lei, że An-26 to dla mechanika sa-
w nim ręcznie. molot idealny do nauki profesji, bo
nie ma tu możliwości komputerowe-
go diagnozowania usterek. Jako za-
letę samolotu wskazuje także jego
wytrzymałość. „Nie ma obawy, że
coś się uszkodzi, wgniecie. Jeżeli
zachowane są wymagane proporcje
gabarytów i tonażu, pewne jest, że
nic się maszynie nie stanie. Ze
względu na potrzebę odciążenia
konstrukcji samoloty nowszej gene-
racji wykonane są ze znacznie deli-
katniejszych materiałów”.
Samoloty An-26 wciąż z powo-
dzeniem są używane na Węgrzech,
w Czechach, Chinach, Afryce i In-
diach. Nasze „antki” przeszły już do
historii. Wspomnienia po nich, jak
przyznają lotnicy z 13 Eskadry, bę-
dą wyłącznie dobre. Jeden z samo-
lotów zostanie w Balicach na stałe
– w charakterze pomnika. Inne tra-
fiły do Muzeum Lotnictwa Polskie-
go w Krakowie i do Ośrodka Tresu-
ry Psów Służbowych Straży Gra-
nicznej w Lubaniu. 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 23

 L O T N I C T W O

D
otychczas w planowaniu zaku-
pów lotniczych – wcześniej
maszyn wielozadaniowych
i transportowych, a później
śmigłowców i samolotów dla
VIP-ów – problem braku samolotów do szko-
lenia zaawansowanego LIFT (Lead-In Fig-
hter Trainer) schodził na dalszy plan. Teraz
pod uwagę brane są dwie możliwości: pozy-
skanie maszyn używanych z Finlandii bądź

7
12
nowych z Korei Południowej. Po powrocie

wk
Ha
z grudniowej delegacji do Helsinek minister
obrony Bogdan Klich powiedział, że Fino-
wie są skłonni pozbyć się 16 maszyn szkol-
no-bojowych już w 2013 roku. Z kolei prezy-
dent Lech Kaczyński podczas daleko-
wschodniej wizyty oznajmił, że ofertę sprze-
daży samolotów dla dęblińskiej „Szkoły Or-
ląt” mają Koreańczycy.

WYBIERAMY Z DWÓCH?
Dwie maszyny to niewielki wybór. Oficjal-
nie nic nie wiadomo na temat oceny prezento-
wanej wcześniej oferty włoskiej Aeromacchi,
nowoczesnego samolotu M-346, na którym
będą szkolili się piloci Typhoonów i F-35. Nie
wspomina się też o możliwościach pozyskania
nowszych Hawków. Przed kilku laty brytyjski
BAE Systems proponował uruchomienie
w Polsce produkcji i serwisowania samolotów
Hawk Mk. 66 i później Hawk 128 oraz przy-
słanie instruktorów z Royal Air Force. Właś-
nie nowszą wersję Mk. 66, którą Finowie od-
kupili od Szwajcarii (18 samolotów), woleliby
polscy piloci. Choć Siły Powietrzne informo-

PIOTR LASKOWSKI

Kto nam da skrzydła

Siły Powietrzne nie mają samolotu,
na którym mogliby szkolić się przyszli piloci myśliwców.
wały MON, jakie samoloty je interesują, ich
przedstawiciele nigdy nie sugerowali konkret-
nego typu. Przedstawiali tylko wymagania, ja-
kim powinny one sprostać. „Muszą być nowo-
czesne, najlepiej nowe, i umożliwiać co naj-
mniej piętnastoletnie szkolenie”, uważa pod-
pułkownik Wiesław Grzegorzewski, rzecznik
Sił Powietrznych.
Pierwsze lotnicze rozmowy z Finami doty-
czyły tylko udostępnienia wolnych godzin
szkolenia dla polskich pilotów. Rozmawiał
o tym w 2004 roku w Finlandii ówczesny do-
wódca Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrz-
nej generał broni pilot Ryszard Olszewski.
Zanim w tym samym roku Finowie pojawili
się z ofertą, w Dowództwie WLOP odbyła się
prezentacja koreańskiego odrzutowca
T-50 Golden Eagle.
W fińskiej bazie Kauhava, gdzie
znajdują się akademia fińskich sił po-
wietrznych i eskadra szkolna, stacjo-
nują między innymi Hawki. W sumie
60 egzemplarzy: 42 w wersji Hawk
Mk. 50 i Mk. 51A, które Finowie ku-
pili na początku lat osiemdziesiątych
i w latach 1993–1994, plus 18 ma-
szyn Mk. 66 odkupionych od Szwaj-
carii w 2008 roku.
Akademia w Kauhavie szkoli nie-
wielu pilotów dla eskadr bojowych,
więc liczba niewykorzystanych rocz-
nie godzin sięga trzech tysięcy. Dlate-
go Finowie już cztery lata temu pro-
ponowali nam leasing Hawków, ich
odsprzedaż lub prowadzenie rocznego
szkolenia naszych pilotów. Twierdzili,
że skoro samoloty te wystarczą do
przygotowania ich pilotów F-18, to
dadzą też radę obsłużyć kandydatów
na pilotów naszych F-16.
FIŃSKA OFERTA
Finlandia chce się pozbyć starych
Hawków, których ma za dużo, bo za-
mierza inwestować w utworzenie mię-
dzynarodowego ośrodka zaawanso-
wanego szkolenia lotniczego – Nor-
dic Pilot Training Centre. Koncern

24 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009

 A R M I A

Cenne szkolenie
Godzina lotu na samolocie szkolenia zaawansowanego
w zagranicznym ośrodku kosztuje 6–7 tysięcy euro.

Ł atwo policzyć,
o jakiej sumie
możemy mówić, za-
łych samolotów bojo-
wych (Su-22 i MiG-29)
na nowe potrzeby ka-
stacji briefingowych
i debriefingowych,
sprzętu naziemnego
kładając, że będzie- drowe wzrosną pro- do obsługi samolo-
my szkolić 8–12 pilo- porcjonalnie do liczby tów, części zapaso-
tów rocznie, przy na- pozyskiwanych stat- wych oraz szkolenia
locie około stu go- ków powietrznych. personelu i stworze-
dzin na osobę. To po- Średnia cena zakupu nia bazy remontowej.
zwoliłby uzupełniać samolotu szkolenia Przyjmuje się, że do-
personel latający zaawansowanego to datkowe koszty wyno-
trzech eskadr kupio- 15–20 milionów eu- szą 30–50 procent
nych już F-16. ro. Do kwoty tej nale- ceny maszyn. 
W przypadku wymia- ży doliczyć koszty za-
ny naszych pozosta- kupu symulatora,
FOT. TORIN WILSON, ANDREW HUNT

Patria podpisał już stosowne porozumienie
z fińskimi wojskami lotniczymi.
Plany współpracy próbowano odświeżyć
w 2006 roku, gdy w Warszawie gościł dowód-
ca sił powietrznych Finlandii generał dywizji
Heikki Lyytinen. Wtedy proponowano Polsce
modernizację Hawków do wersji z cyfrową
awioniką (glass cockpit), w kooperacji z pol-
skim przemysłem. Finowie zakładali, że do
końca 2008 roku mogliby przygotować do
przekazania starsze wersje, a od 2010 możliwa
byłaby ich modernizacja. 30 września 2008
roku piloci Patrii oblatali na lotnisku w Jämsä
pierwszy zmodernizowany Hawk 51, wyposa-
żony już w nowe elementy awioniki, w tym
szklany kokpit.
Szacunkowy koszt pozyskania jednego sa-
molotu w stanie zapewniającym eksploatację
przez 15 lat szacowano na 4–5 milionów euro.
Cena zależałaby od poziomu modernizacji.
Obsługą samolotów (włącznie z przeglądami
po 250 godzinach lotu) mogliby się zajmować,
po przyuczeniu, Polacy (technicy w wojsko-
wych zakładach lotniczych). Bardziej skom-
plikowane przeglądy, po 500 godzinach lotu,
wykonywano by w zakładach Patrii.
Fińska oferta pozwoliłaby na stosunkowo
wczesne rozpoczęcie szkolenia w Polsce przy-
Aer
ma
cch
i M-2
Samoloty do 46
szkolenia zaawan-
sowanego muszą być
nowoczesne, najlepiej
nowe, i umożliwiać
co najmniej piętnasto-
letnie szkolenie
szłych pilotów F-16. Trzeba – koncernu, od którego kupiliśmy Ja-
jednak pamiętać, że nie stanowi strzębie. Projekt został sfinansowany
ona rozwiązania optymalnego, bo nie przez rząd koreański. Prototyp oblata-
oferuje samolotu nowego, który sta- no w sierpniu 2002 roku. Maszyna
rzałby się równolegle z F-16. Taką al- w dużym stopniu jest wzorowana
ternatywą mogłyby być samoloty na F-16 i zaprojektowana do szkolenia
szkolno-bojowe nowej generacji – pilotów tych maszyn. Korea używa
włoski M-346 i południowokoreański 180 samolotów F-16 w wersjach Block
T-50. Wadą jest jedynie odległy czas 32 i Block 52.
wdrożenia, a przede wszystkim znacz- Golden Eagle jest drogi – kosztuje
nie wyższy koszt zakupu. około 21 milionów dolarów za sztukę.
PATRIA, KTÓRA Wojska lotnicze Korei jeszcze w grud-
ZAPROJEKTO- ZŁOTY ŚRODEK niu 2003 roku zamówiły 25 samolo-
WAŁA NASZE Prezydent Lech Kaczyński pod- tów T-50. Docelowo chcą mieć ich sto,
ROSOMAKI,
zajmuje się czas pobytu w Korei miał ponoć z czego połowę – w wersji lekkiego
między innymi oświadczyć na konferencji prasowej, samolotu bojowego A-50. W 2005 ro-
naziemnym że Polska kupi produkowane w tym ku zaprezentowano produkcyjną
szkoleniem kraju odrzutowce treningowe. Relację wersję tej maszyny, która weszła do
pilotów Hawków.
Przygotowuje z tego wydarzenia przedstawił jeden służby w kwietniu 2007 roku. Do tej
też pilotów z najważniejszych dzienników w Seulu pory lata kilkanaście egzemplarzy tych
do szkolenia „JoongAng Ilbo”. Robert Rochowicz, samolotów.
podstawowego
rzecznik ministra obrony, wyjaśnił Przed Polską zainteresowanie T-50
oraz lotników
cywilnych. później, że decyzje co do konkretnego wyraziły Zjednoczone Emiraty Arab-
Na swoje typu jeszcze nie zapadły. skie; chcą 60 samolotów, Singapur
potrzeby Finowie Naddźwiękowy samolot treningowy – 30, a Grecja myśli o 40. Do tej pory
trenują rocznie
14 pilotów
T-50 Golden Eagle jest wspólną kon- jednak produkcja odbywa się jedynie
odrzutowców strukcją Koreańczyków (Korea Aero- na zamówienie lotnictwa Korei Po-
wojskowych space Industries) i Lockheeda Martina łudniowej. 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 25

 U N I A E U R O P E J S K A
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI (2)

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Nasze unijne wojsko

Batalion zmotoryzowany z Międzyrzecza jako pierwszy polski pododdział
znajdzie się w grupie bojowej Unii Europejskiej.

G
rupy bojowe mają stać się funda-
mentem militarnych zdolności
Unii Europejskiej. Będzie ich 19,
w każdej do dwóch tysięcy żoł-
nierzy. Batalion z Międzyrzecza stanie się
trzonem operacyjnym grupy litewsko-łotew-
sko-niemiecko-polsko-słowackiej. Jednostki
takie będą wykorzystywane między innymi
do udzielania pomocy humanitarnej i ratun-
kowej oraz zapobiegania konfliktom na ca-
łym świecie. Tworzące je pododdziały od
chwili podjęcia decyzji politycznej muszą
w ciągu najdalej 15 dni osiągnąć gotowość
do działania we wskazanym zakątku świata.
UZNANI ZA NAJLEPSZYCH
Ostanie tygodnie 2008 roku w 17 Wielko-
polskiej Brygadzie Zmechanizowanej obfi-
towały w wydarzenia szkoleniowe. Głów-
nym była kontrola w ramach programu
CREVAL (Combat Readiness Evaluation),
której poddano 1 Batalion Zmotoryzowany
brygady. Dokonują jej narodowe zespoły
nadzorowane przez uprawnionych przedsta-
wicieli NATO lub UE, które potwierdzają,
czy dany pododdział osiągnął wymaganą
zdolność operacyjną i bojową. Na czele ko-
misji certyfikującej batalion z Międzyrze-
cza stał zastępca szefa Szkolenia Wojsk Lą-
dowych generał brygady Stanisław Butlak,

26 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009

 A R M I A
tyczne, lecz ocena działań operacyjnych
UŻYCIE GRUP i bojowych w wykonaniu podpułkownika
BOJOWYCH Ziei i jego podwładnych.
przewidują
W ostatnim dniu grudniowej certyfikacji
Traktat o Unii
Europejskiej 3 kompania batalionu, dowodzona przez kapi-
i Europejska tana Marka Fiałkę, zaprezentowała próbkę
Strategia swoich możliwości bojowych. Pokaz odbył się
Bezpieczeństwa.
Do najważniej-
na wędrzyńskim poligonie w obecności do-
szych zadań wódcy Wojsk Lądowych generała broni
takich oddziałów Waldemara Skrzypczaka, dowódcy 11 Dy-
należeć może wizji Kawalerii Pancernej generała dywizji
między innymi
udzielanie
Pawła Lamli, dowódcy 17 BZ generała bry-
pomocy gady Sławomira Wojciechowskiego oraz ofi-
humanitarnej, cerów kontrolujących.
rozdzielanie
stron konfliktu
oraz repatriacja
W KOLEJCE PO SPRZĘT
obywateli państw Zdaniem dowódcy Wojsk Lądowych certy-
unijnych. fikowany batalion w 2010 roku znajdzie
się w grupie bojowej Unii Europejskiej.
W skład dyżurnych wojsk unijnych do roku
2013 mają wejść kolejne bataliony i podod-
działy 17 BZ, a następnie 12 Brygady Zme-
chanizowanej ze Szczecina. Jak zaznaczył ge-
nerał Skrzypczak, tempo wprowadzania pol-
skich jednostek do grup unijnych zależy głów-
nie od dostaw sprzętu i uzbrojenia. Przewiduje
się, że w najbliższych latach dwie nasze bry-
który był pod wrażeniem organizacji podod- gady, dwunasta i siedemnasta, wyposażone
działu podpułkownika Piotra Ziei. Jeszcze w Rosomaki, staną się jednostkami ekspedy-
w trakcie kontroli powiedział nam, że 1 Ba- cyjnymi mogącymi działać pod flagą UE.
talion Zmotoryzowany 17 BZ uznaje za naj- W razie potrzeby dodawane do nich będą od-
lepszy pododdział tego typu w całym Woj- powiednie komponenty, na przykład: inżynie-
sku Polskim. ryjne, chemiczne czy przeciwlotnicze z innych
W czasie grudniowej kontroli najwięcej jednostek polskiej armii. Generał Skrzypczak
uwagi poświęcono obsadzie etatowej oraz przypomniał, że aktywność szkoleniowa „lą-
uzbrojeniu i wyposażeniu pododdziału. Spraw- dowców” jest coraz ściślej związana ze współ-
dzono także jego strukturę oraz dokumenty. pracą z partnerami z NATO oraz UE. Współ-
Batalion dostał ocenę bardzo dobrą, co ozna- działamy głównie z jednostkami francuskimi,
cza, że jest zdolny do działania zgodnie z bo- brytyjskimi i niemieckimi. Szczególnym przy-
jowym przeznaczeniem oraz standardami obo- kładem kooperacji są wspólne misje,
wiązującymi w siłach NATO. Może więc za- w tym afgańska i czadyjska.
cząć zgrywanie z zagranicznymi komponenta- Generał Lamla wskazał, że żołnierze „sie-
mi unijnej grupy bojowej. demnastej” uczestniczyli niedawno we wspól-
Batalion czekają w 2009 roku dwie na- nych zajęciach z żołnierzami francuskimi, co
stępne certyfikacje: narodowa i o randze było częścią procesu certyfikacji. Mówiąc
międzynarodowej, którą przeprowadzą o 1 Batalionie, stwierdził, że uzyskanie certy-
przedstawiciele Komitetu Wojskowego Unii fikacji nie jest dla pododdziału żadnym przy-
Europejskiej. Nie będą to już kontrole sta- wilejem. „To jedynie potwierdzenie wartości,
wyników szkolenia i wykonania zadania, które
kiedyś zostało postawione”.
NASZA TRÓJKA
Powstawanie grup bojowych wynika z Eu-
ropejskiej Strategii Bezpieczeństwa, przewi-
dującej między innymi nadanie UE zdolności
reagowania militarnego na kryzysy w najdal-
szych zakątkach świata. Grupy mają być
szybko przemieszczającymi się lekkimi jed-
nostkami, zdolnymi do prowadzenia samo-
dzielnych akcji o małej skali w początkowej
fazie większej operacji militarnej. Instancją
nadrzędną dla nich jest w trakcie dyżuru
Kwatera Główna Dowództwa Operacyjnego
Europejskich Grup Bojowych, która dyspo-
nować ma dodatkowo niezbędnymi siłami
wsparcia bojowego, operacyjnego i medycz-
nego, tak by udzielić grupom zaangażowa-
nym w misję ewentualnej pomocy. Od
1 stycznia 2007 roku UE, ma do dyspozycji
dwie grupy, które mogą pełnić dyżur, co po-
zwala zareagować na dwa kryzysy jednocze-
śnie. Jak wynika ze słów dowódcy Wojsk Lą-
dowych, kraj nasz, wyznaczając do aktywno-
ści w tych siłach aż dwie brygady, wniesie do
nich istotny potencjał.
Przypominamy, że 25 lipca 2005 roku mi-
nistrowie obrony Polski, Niemiec i Francji po-
stanowili utworzyć grupę bojową państw Trój-
kąta Weimarskiego. Ma ona być gotowa do
działania dopiero w pierwszej połowie 2013
roku. Obecnie trwają rozmowy na temat jej
konkretnego składu. W listopadzie 2006 roku
ministrowie obrony Polski, Niemiec i Republi-
ki Słowackiej uzgodnili utworzenie kolejnej
grupy, i to pod polskim dowództwem. Zasilą ją
kontyngenty z Litwy oraz Łotwy. Wreszcie
pod koniec stycznia 2007 roku chęć powołania
kolejnej grupy obwieścili szefowie sztabów
generalnych Czech, Polski, Słowacji i Węgier.
Ta grupa bojowa, zwana też wyszehradzką, ma
powstać najpóźniej, bo w 2015 roku. W jej
skład weszliby również żołnierze państwa
spoza UE – Ukrainy.
W grupie mającej jako pierwsza osiągnąć
gotowość operacyjną Polska będzie pań-
stwem ramowym (framework nation). Odpo-
wiada za wydzielenie zasadniczych elemen-
tów zestawu grupy bojowej (BG package).
Deleguje tam dowództwo sił, batalion zmo-
toryzowany złożony z trzech kompanii zmo-
toryzowanych, elementy wsparcia bojowego
i zabezpieczenia logistycznego. W styczniu
2009 roku ma się zacząć narodowe, a na-
stępnie wspólne szkolenie tej formacji. Po
kolejnych sprawdzianach w pierwszej poło-
wie 2010 roku grupa ma przejść do dyspo-
zycji Kwatery Głównej Dowództwa Opera-
cyjnego Europejskich Grup Bojowych na
sześć miesięcy. Dotychczas nie zdarzyło
się, by któraś z istniejących europejskich jed-
nostek bojowych została wysłana w rejon
zagrożenia. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 27
 M I L I T A R I A
Aby rozmawiać, wystarczy dotknąć palcem numer na ekranie i łączność zostanie nawiązana.
WŁODZIMIERZ KALETA
Loty w nasłuchu
Nowy system komunikacji głosowej, który ma być
wprowadzony w tym roku, uprości i przyspieszy
pracę kontrolerów Sił Powietrznych.
P
ułkownik Krzysztof Jop,
szef Oddziału Dowodze-
nia i Łączności Sił Po-
wietrznych RP, chwali
nowy system komunika-
cji głosowej: „Każdy nawigator w do-
wolnym regionie Polski będzie mógł
sam, jeśli zajdzie potrzeba, naprowa-
dzać statki powietrzne lecące choćby
ze Szczecina do Krakowa”. System
VCS austriackiej firmy Frequentis do-
starczy wojsku spółka MAW Telecom
International. Ma on być zamontowa-
ny w 2009 roku.
Voice Communication System
(VCS) ma uprościć i przyspieszyć
pracę kontrolerów lotów SP. „Stanie
się tak dzięki poprawie jakości łącz-
ności między centralą systemu a po-
sterunkami radiowymi w terenie,
jak również innych połączeń”, wy-
28 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
jaśnia zasady działania systemu puł-
kownik Jop. Unika podawania
szczegółów. Są niejawne. Nieco
więcej o zaletach VCS mówi przed-
stawiciel dostawcy Erwin Broda:
„Dowodzenie statkami powietrzny-
mi i ich naprowadzanie wymagają
osprzętu umożliwiającego w tym
samym niemal czasie zdalne stero-
wanie środkami łączności znajdują-
cymi się w wielu obiektach oraz pro-
wadzenie przez nie korespondencji
lotniczej. System dla naszych SP to
właśnie umożliwi”.
Wojskowi kontrolerzy pracujący
w czterech ośrodkach dowodzenia
i naprowadzania (O DN) porozumie-
wają się z pilotami statków powietrz-
nych znajdujących się w naszej prze-
strzeni powietrznej za pomocą radio-
stacji zainstalowanych na wielu róż-
nych posterunkach radiowych. Taka radiosta-
cja może znajdować się na przykład w Brod-
nicy, a jej panel sterowania (obecnie jest to
zintegrowany zestaw mikrofonowo-słuchaw-
kowy) – w Warszawie.
Jeśli posterunków jest dużo, to w ODN,
w którym pełnione są dyżury, znajduje się kil-
kanaście, a nawet kilkadziesiąt paneli, do któ-
rych dyżurni kontrolerzy lotu prowadzący statki
powietrzne muszą się podłączać – w zależności
od tego, z kim chcą rozmawiać. W wypadku,
gdy kontroler koresponduje jednocześnie z trze-
ma–czterema pilotami samolotów i śmigłow-
ców, jest to uciążliwe i czasochłonne. Niewy-
godne jest także i to, że zaprogramowanie czę-
stotliwości każdej radiostacji wymaga oddziel-
nego podłączenia się do panela zdalnego stero-
wania każdej z nich.
KUPIONY
DLA NASZEGO Nowy system uprości i przyspieszy obsłu-
LOTNICTWA gę środków lotniczej łączności radiowej oraz
SYSTEM lokalnej rejestracji korespondencji. Pozwoli
VCS 3002 operatorowi na skuteczną pracę przy użyciu
zintegruje
Centrum jednego tylko panela sterowania oraz zestawu
Operacji głośnomówiącego (czasami osobnego zesta-
Powietrznych wu nagłownego bądź też innego kompletu
oraz ośrodki
mikrofonów).
dowodzenia
i naprowadzania Operator będzie miał przed sobą na stano-
w jednorodną wisku pracy kolorowy ekran, który po do-
sieć, zwiększy tknięciu palcem właściwej ikony pozwoli bły-
efektywność
i bezpieczeństwo
skawicznie zestawiać połączenia bez wstawa-
pracy nia z fotela, a nawet łączyć się z kilkoma pi-
nawigatorów. lotami. Dotykowy ekran umożliwia progra-
 A R M I A

mowanie oraz wybieranie grup radiostacji do

nadawania.
Zalet VCS ma więcej. Przy wykorzystywa-
niu dotychczas eksploatowanych urządzeń M i l i t a r i a
w sytuacjach awaryjnych, kiedy trzeba złożyć
meldunek dowódcy, wezwać straż pożarną czy WARSZAWA
służby ratownicze, operator musi korzystać
z telefonu z tak zwanymi sztywnymi łączami
do bezpośredniej łączności. Może również się-
Odra w zasięgu
gnąć do centralki z kilkoma przyciskami szyb-
kiego wybierania bądź użyć telefonu i pod-
ręcznej książki telefonicznej. Musi w niej od-
W ojska Radiotechniczne wzbogacą się
o warte 72,2 miliona złotych dwa trójw-
spółrzędne radary średniego zasięgu pracują-
szukać właściwe nazwisko bądź instytucję, ce w paśmie S, w wersji zmodernizowanej.
sprawdzić, pod jakim numerem dany adres za- Urządzenie jest produkowane w Przemysłowym
pisano, i dopiero dzwonić. Instytucie Telekomunikacji pod nazwą TRS-15
Do urządzenia korespondencji głosowej no- Odra. Ma zasięg instrumentalny 240 kilome-
wej generacji można podłączyć bezpośrednio trów, potrafi wykryć i automatycznie śledzić do

FOT. NORBERT BĄCZYK

linie od radiostacji, jak i centralę telefoniczną, 120 obiektów powietrznych do pułapu 30 kilo-
najważniejsze numery zapisując w pamięci bły- metrów. Wraz z podwoziem ciężarowym waży
skawicznego wybierania. Aby rozmawiać, wy- 28 ton, bez nosiciela – 18 ton. PIT dostał jesz-
starczy dotknąć palcem numeru na ekranie cze w 2008 roku przedpłatę – 24 miliony złotych
i łączność zostanie nawiązana. Wersja sieciowa – na wykonanie radarów. (AG) 
VCS pozwala również na połączenia między
centralami systemu. BIELSKO -BIAŁA
Kupiony dla naszego lotnictwa system
VCS 3002 zintegruje Centrum Operacji Po-
wietrznych (COP) oraz ośrodki dowodzenia
Na głowie pilota
i naprowadzania w jednorodną sieć. Zwiększy Departament Zaopatrywania tach szkolnych i transporto-
efektywność i bezpieczeństwo pracy nawiga- Sił Zbrojnych MON zamówił wych. Zapewniają łączność
torów. Pozwoli rozdzielać zadania między u producenta, w spółce FAS przy poziomie szumów w ka-
COP i poszczególne ODN – w razie awarii Mariusz Ficoń z Bielska-Bia- binie do 120 decybeli, chro-
jednego z nich mogą być one wykonywane łej, twarde hełmy lotnicze nią głowę użytkownika przed
przez pozostałe ośrodki. Uprości też zarządza- THL-5 NV, MN, R oraz części przypadkowymi urazami,
nie radiostacjami lotniczymi VHF/UHF ulo- zamienne do nich, warte słuch przed nadmiernym ha-
kowanymi w 22 miejscach w kraju. Taka kon- 1,562 miliona złotych, łasem zewnętrznym, a po wy-
figuracja umożliwi osobom funkcyjnym a także „klasyczne” hełmy sunięciu wizjera wzrok przed szkła organicznego oraz in-
w COP i ODN dostęp do dowolnej radiostacji THL-5 za 2,05 miliona. światłem bezpośrednim i od- stalacja foniczna z mikrofo-
uwzględnionej w systemie. Dzięki temu kon- Zaprojektowano je tak, aby bitym. Hełm tworzą twardy nem. Można do niego moco-
troler z Krakowa będzie mógł bez niczyjej po- można ich było używać kask z materiałów kompozy- wać także urządzenia nokto-
mocy prowadzić samolot ze Szczecina do Rze- w śmigłowcach oraz samolo- towych, wizjer z barwionego wizyjne. (AG) 
szowa albo Łodzi.
Stanie się to możliwe, bo wszystkie radio-
stacje zostaną spięte w jeden system, niezależ-
nie od centrali i miejsca. VCS działa na bazie
Jednośladem na misję
sieci IP (Internet Protocol), co oznacza, że za- WARSZAWA
równo centrale systemu, jak i moduły radiosta- Wybrane jednostki Wojsk Lądowych powinny właśnie dostać
cji, do których są one podłączone na posterun-
kach radiowych, mają własne adresy sieciowe 30 motocykli marki Yamaha XT-660R.
(w resortowej sieci komputerowej), a połącze-
nia między nimi umożliwiają routery.
„Sieć typu IP zapewnia większą elastycz-
N abyła je dla nich za 693
tysiące złotych Agencja
Mienia Wojskowego. Jednośla-
wienia zapisano, że mogą
być eksploatowane w warun-
kach klimatycznych Bliskie-
ność systemu oraz – pośrednio – wzmacnia dy o masie 172 kilogramów, go Wschodu oraz Azji
jego odporność na awarię poszczególnych łą- z silnikiem o pojemności 660 Środkowo-Wschod-
czy. Umożliwia także prostszą konfigurację centymetrów sześciennych, niej. (ART) 
i obsługę systemu”, wyjaśnia Erwin Broda. kompaktową ra-
Do VCS można podłączyć dowolny system mą stalową
łączności, także sterowniki wielofunkcyjne- i hamulcami
go systemu TETRA. Najnowsza wersja, VCS tarczowymi
3020, pozwala na połączenia pomiędzy cen- mają siedze-
tralami i interfejsami radiowymi z wykorzy- nie kanapo-
staniem satelity. W warunkach krytycznych we dla dwóch
i stanach awaryjnych, kiedy infrastruktura na- osób. W spe-
ziemna zostanie uszkodzona, może to okazać cyfikacji wa-
się nieocenione.  runków zamó-

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 29

 Z A G R O Ż E N I A
WŁODZIMIERZ KALETA

Aktorzy najgorszych
scenariuszy
Przez lata w armii podchodzono z dystansem do obrony przed środkami
masowego rażenia. I dziś dla wielu osób perspektywa użycia arsenału
grozy jest bajką o żelaznym wilku.

O
brona przed bronią jądrową
czy chemiczną zawsze była
domeną wojska. Podczas ćwi-
czeń dowódczo-sztabowych
na mapach bez żenady ryso-
wano uderzenia jądrowe – własne i przeciwni-
ka. „Jądrami” różnej mocy (tak potocznie szta-
bowcy określali znak taktyczny tych uderzeń,
przypominający jajo) gęsto upstrzone były
mapy niemal na wszystkich wyższych szcze-
blach dowodzenia.

WOJNA Z ANACHRONIZMAMI
Praktyka znacznie różniła się od sztabo-
wych teorii. Urządzenia filtrowentylacyjne
w bojowych wozach piechoty często nie dzia-
łały, zabiegi specjalne podczas ćwiczeń trak-
towano marginalnie. Sławny w wojsku przez
dziesięciolecia płaszcz OP-1 częściej służył
do dyscyplinowania żołnierzy niż chronił ich
podczas działań w terenie skażonym. Ćwi-
czącym wystarczała świadomość, że gdy
podpadną, dowódca każe założyć maski oraz
gumową odzież i przegoni ich po polu do
utraty tchu. Nie było żadnej centralnej insty-
tucji koordynującej współpracę wojska z cy-
wilami w wykrywaniu skażeń. W PRL-u nikt
nie wierzył komunikatom o zagrożeniach
promieniotwórczych ogłaszanym przez cy-
wilne służby, jak w przypadku awarii w Czar-
nobylu. Podobnie było w wojsku. Pamiętam,
że na spotkaniach z kadrą, na których omawia-
no konsekwencje awarii elektrowni czarnobyl-
skiej, panowała atmosfera niedowierzania. Za-
stanawialiśmy się, ile może być prawdy w pre-
zentowanych zestawieniach i wykresach. Po
latach okazało się, że były one rzetelne.
Przełomem w myśleniu o wykrywaniu ska-
żeń i alarmowaniu stała się groźba użycia bro-
ni masowego rażenia (BMR) przez terrory-
stów. Wykorzystanie sarinu w metrze tokij-
skim czy późniejsze listy z białym proszkiem
zatrwożyły także polskie służby.
„W przeszłości system nastawiony był
przede wszystkim na indywidualną i zbiorową

30 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


ochronę żołnierzy przed bronią ma-
sowego rażenia na polu walki. Obec-
nie stało się jasne, że jego ogranicze-
nie do zapewnienia żołnierzowi prze-
trwania i ochrony w walce jest już
anachronizmem. Zmieniły się, choć
całkowicie nie zniknęły, dawne za-
grożenia, które dotyczą całego kraju,
a więc zarówno żołnierzy, jak i cywi-
lów”, mówi generał brygady Ryszard
Frydrych, szef Obrony przed Bronią
Masowego Rażenia (OPBMR), admi-
nistrator Systemu Wykrywania Ska-
żeń SZRP.
Rozwój cywilizacyjny sprawia, że
skażenia nie muszą być skutkiem woj-
ny. „Rozważając różne warianty w da-
jącej się przewidzieć przyszłości, po-
A R M I A
winniśmy uwzględniać w Polsce
– oprócz zagrożeń spowodowanych
groźbą użycia broni masowego raże-
nia – również powstanie rozległych
skażeń chemicznych czy promienio-
twórczych wskutek awarii lub ataku
środkami konwencjonalnymi na
obiekty energetyki jądrowej bądź
przemysłu chemicznego u nas lub
w państwach sąsiedzkich”, twierdzi
pułkownik Andrzej Karasiński, do-
wódca Centralnego Ośrodka Analizy
Skażeń (COAS).
SYSTEM OSTROŻNOŚCI
Pułkownik kierował przeprowadzo-
nymi pod koniec 2008 roku ćwicze-
niami „Błysk”. Zgrywano elementy
Systemu Wykrywania Skażeń SZRP oraz
mobilnego zespołu reagowania i mobilnego
laboratorium OPBMR w warunkach skażeń
we współdziałaniu z elementami układu po-
zamilitarnego. Armia szczególne znaczenie
przywiązuje dziś do ryzyka ataków terrory-
stycznych z zastosowaniem substancji pro-
mieniotwórczych, chemicznych i biologicz-
ROZWÓJ nych, których skutki mogą wywołać katastro-
CYWILIZACYJNY fę ekologiczną.
sprawia, „Wcześniej, przez kilka przynajmniej lat,
że skażenia mieliśmy częściowy zastój w funkcjonowa-
nie muszą być
skutkiem wojny. niu systemu obrony przed bronią masowego
rażenia. Stan ten nie wynikał z zaniedbań or-
ganizacyjnych czy braku pieniędzy. On od-
zwierciedlał pewien sposób myślenia. Zbyt
łatwo uwierzyliśmy, podobnie jak wiele in-
nych państw demokratycznych, że podpisanie
konwencji o nieproliferacji oraz zakazie sto-
sowania broni masowego rażenia rozwiąże
ostatecznie problem jej użycia”, mówi gene-
rał brygady Marek Witczak, poprzedni szef
Szefostwa OPBMR, komórki, która została
utworzona w 2004 roku w zreorganizowa-
nych strukturach SGWP.
Powstanie szefostwa wpisało się w reformę
systemu OPBMR, której celem było zwięk-
szenie jego efektywności oraz dostosowanie
do wymagań i rozwiązań organizacyjnych
NATO. Istotą systemu jest jego powszechny
i kompleksowy charakter, uwarunkowany
spójnością trzech elementów: wyposażeniem
żołnierzy i pododdziałów w skuteczne środki
indywidualnej i zbiorowej ochrony przed ska-
żeniami oraz związanym z tym systematycz-
nym szkoleniem, zapewnieniem terminowe-
go wykrywania użycia BMR oraz alarmowa-
niem o skażeniach i ich likwidacją.
ŻADNYCH GWARANCJI
Polska nie ma broni jądrowej ani instalacji
do jej produkcji. Nie dysponujemy także bro-
nią chemiczną, choć takową mieliśmy. Do
dziś nie wiadomo, skąd się u nas wzięła. Po-
ciąg z beczkami adamsytu znaleziono tuż po
wojnie na stacji kolejowej w Łodzi. Nie przy-
znali się do niego ani Niemcy, ani Rosjanie,
do których zwrócono się o pomoc w ustale-
niu pochodzenia trujących chemikaliów.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
adamsyt został zniszczony zgodnie z posta-
nowieniami podpisanej przez Polskę w 1993
roku konwencji o „Zakazie prowadzenia ba-
dań, produkcji, składowania i użycia broni
chemicznej oraz zniszczeniu jej zapasów”.
Wojsko samo opracowało technologię jego
likwidacji.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Nieposiadanie przez Polskę BMR nie
wyklucza użycia środków promieniotwór-
czych, chemicznych czy biologicznych na
terenie naszego kraju w celach terrorystycz-
nych. Wciąż bowiem rozszerza się grono
państw je posiadających lub będących bli-
sko pozyskania broni chemicznej, biologicz-
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 31
 Z A G R O Ż E N I A
Z sojuszniczym dokumentem
Sojusznicy mają zaufanie do umiejętności
Polaków oraz ich sprzętu.
M obilne laboratoria (chemiczne,
radiometryczne i biologiczne)
z Centralnego Ośrodka Analizy Ska-
żeń uzyskały do 2007 roku między-
narodowe certyfikaty potwierdzające
ich zdolności do działania w struktu-
rach wojsk NATO. Przeprowadzono
też po raz pierwszy w wojskach che-
micznych kontrolę zgodną z progra-
mem oceny natowskich jednostek
lądowych (Combat Readiness Evalu-
ation – CREVAL). Wytypowana do niej
nej i jądrowej. Do dysponowania tą
bronią dążą również skrajne ugrupo-
wania polityczne, religijne oraz prze-
stępcze.
„W Siłach Zbrojnych RP istnieje
i jest wciąż doskonalony system
OPBMR, będący ważnym elementem
systemu krajowego. Jego integralną
częścią jest System Wykrywania Ska-
żeń Sił Zbrojnych RP. Organizowane
każdego roku ćwiczenia «Błysk»
wieńczą harmonogram zgrywania
wszystkich kompetentnych ogniw
wojska we współdziałaniu z instytu-
cjami pozamilitarnymi”, mówi gene-
rał Frydrych.
BŁYSKIEM
W SKAŻENIA
„Dużą wagę przywiązujemy
w «Błysku» do udziału cywilnych
służb zajmujących się bezpieczeń-
stwem państwa i obywateli. Zarówno
te, które prowadzą działania anali-
tyczne, jak i te, które zajmują się ak-
cjami ratowniczymi, wnoszą nieoce-
32 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
kompania likwidacji skażeń z 4 Pułku
Chemicznego w Brodnicy wykazała
się profesjonalizmem, co potwierdzili
zagraniczni obserwatorzy. W 2008
roku sformowano Wielonarodowy
Batalion OPBMR dwunastego zesta-
wu Sił Odpowiedzi NATO.
„Przyjęcie przez Polskę roli państwa
ramowego dla tego batalionu po-
twierdza nasze zdolności z zakresu
OPBMR”, podkreśla generał bryga-
dy Ryszard Frydrych.
niony wkład w te ćwiczenia”, pod-
kreśla pułkownik Karasiński.
Podczas ostatniego sprawdzianu
kooperowały z wojskiem wojewódz-
kie ośrodki analizy danych i alarmo-
wania sześciu województw: pomor-
skiego, warmińsko-mazurskiego,
podlaskiego, kujawsko-pomorskiego,
mazowieckiego i lubelskiego. W sce-
nariuszu „Błysku”, obok działań ter-
rorystycznych, uwzględniono najgor-
szą sytuację: wybuch wojny między
dwoma blokami militarnymi: Barią
– z popierającym jej politykę „Pak-
tem Czerwonych”, oraz Wislandią
– wspieraną przez państwa „Sojuszu
Niebieskich”. Walczono o tereny bo-
gate w złoża ropy i rudy żelaza po-
łożone w północno-wschodniej czę-
ści Wislandii oraz obszary ropono-
śne na dnie Morza Bałtyckiego.
W ćwiczeniach odnotowano jed-
noczesne ataki przeciwnika, w tym
z użyciem broni masowego rażenia,
na różne obiekty. Do reakcji na ataki
terrorystyczne z użyciem broni ma-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
sowego rażenia ćwiczący przygotowywali się
wcześniej.
„Sprawdzaliśmy umiejętność oceny zagro-
żenia skażeniami w obszarze odpowiedzial-
ności oraz osiąganie gotowości do działania
podległych elementów systemu wykrywania
skażeń”, wyjaśnia podpułkownik Krzysztof
WOJSKOWE Budyn, szef sztabu kierownictwa ćwiczenia.
SŁUŻBY Podczas ćwiczeń na bieżąco analizowano
WYKRYWANIA
SKAŻEŃ służą
meldunki o uderzeniach bronią masowego
nie tylko siłom rażenia, uwolnieniach środków promienio-
zbrojnym, lecz twórczych, chemicznych i biologicznych
także cywilnym spowodowanych innymi zdarzeniami. Na ich
instytucjom
odpowiedzialnym podstawie dowódcy decydowali o kolejnych
za bezpieczeń- działaniach.
stwo państwa „Wszystkie informacje trzeba weryfiko-
i obywateli. wać, bo często różnią się w treściach w zależ-
ności od rodzaju sił zbrojnych czy wojsk,
z których pochodzą”, wyjaśnia major Marcin
Karkocha, szef grupy operacyjnej COAS.
Major Grzegorz Szymański dodaje, że
wnioski z analizy sytuacji, prognozy zagro-
żeń oraz propozycje decyzji trafiają do prze-
łożonego, a stamtąd, w formie rozkazów, do
wojsk. Na ich podstawie dowódcy podejmują
działania obronne. 

PAULINA GLIŃSKA
Dokumenty i pieniądze
PRAWNIK WYJAŚNIA, KOMU PRZYSŁUGUJE DODATEK
WYRÓWNAWCZY DO ŚREDNIEJ KRAJOWEJ I W JAKICH
OKOLICZNOŚCIACH PRZYZNAJE SIĘ NAGRODĘ JUBILEUSZOWĄ.
 Dodatek wyrównawczy
Mój mąż odbywa zasadniczą służbę wojsko-
wą od 5 listopada 2008 roku. Słyszałam, że
należy mi się dodatek wyrównawczy do śred-
niej krajowej, ponieważ teraz zarabiam naj-
niższą krajową, czyli 1126 złotych brutto. Je-
żeli mi się należy, to gdzie mogę załatwić tę
sprawę i jakie dokumenty są mi potrzebne?
 W myśl obowiązujących przepisów żołnie-
rzom zasadniczej służby wojskowej mającym
na wyłącznym utrzymaniu członków rodziny
w czasie odbywania służby przysługuje zasi-
łek w kwocie minimalnego wynagrodzenia za
pracę obowiązującego w grudniu roku po-
przedniego.
Członkami rodziny żołnierza odbywającego za-
sadniczą służbę wojskową, pozostającymi na
jego wyłącznym utrzymaniu, są jego żona, dzie-
ci, rodzice oraz osoby, wobec których żołnierz
ma zobowiązania alimentacyjne, o ile nie uzy-
skują oni dochodu lub jest on niższy od mini-
malnego wynagrodzenia za pracę w grudniu ro-
ku poprzedniego.
Jeżeli natomiast łączny miesięczny dochód uzy-
skiwany przez wspomniane osoby jest niższy
od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pra-
cę w grudniu roku poprzedniego, zasiłek przy-
sługuje w wysokości stanowiącej różnicę mię-
dzy kwotą minimalnego wynagrodzenia za pra-
cę a wysokością tego dochodu. Za dochód nie
uważa się jednak zasiłku rodzinnego.
Za posiadającego na wyłącznym utrzymaniu
członków rodziny uznaje żołnierza, który odby-
wa zasadniczą służbę wojskową, wójt lub bur-
mistrz (prezydent miasta), na jego wniosek lub
na wniosek uprawnionego członka rodziny.
Wspomnianą decyzję wydaje wójt lub bur-
mistrz (prezydent miasta) właściwy ze względu
na miejsce pobytu stałego (zamieszkania) lub
pobytu czasowego trwającego ponad dwa mie-
siące w dniu stawienia się przez żołnierza do
odbycia zasadniczej służby wojskowej. Z kolei
decyzję o przyznaniu zasiłku wydaje dowódca
jednostki wojskowej na podstawie pisemnego
wniosku żołnierza odbywającego zasadniczą
służbę wojskową. Do tego wniosku należy do-
łączyć decyzję wójta lub burmistrza (prezyden-
ta miasta) uznającego żołnierza za posiadają-
A R M I A
cego na wyłącznym utrzymaniu człon-
ków rodziny.
 Nagroda jubileuszowa
Przed wojskiem byłem zarejestrowa-
ny jako bezrobotny i przez rok pobie-
rałem zasiłek. Czy ten okres można
doliczyć do nagrody jubileuszowej?
 Żołnierzom zawodowym przysługu-
ją nagrody jubileuszowe:
 po dwudziestu latach czynnej służ-
by wojskowej – 75 procent,
 po dwudziestu pięciu latach czynnej
służby wojskowej – 100 procent,
 po trzydziestu latach czynnej służby
wojskowej – 150 procent,
 po trzydziestu pięciu latach czynnej
służby wojskowej – 200 procent,
 po czterdziestu latach czynnej służ-
by wojskowej – 300 procent
miesięcznego uposażenia zasadnicze-
go wraz z dodatkami o charakterze
stałym.
Do okresu czynnej służby wojskowej,
od którego zależy nabycie prawa do
nagrody jubileuszowej, wlicza się:
 okresy czynnej służby wojskowej;
 okresy służby w Policji, Straży Gra-
nicznej, Biurze Ochrony Rządu, Pań-
JEŚLI MASZ
stwowej Straży Pożarnej, Agencji Bez-
PROBLEM
pieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
z interpretacją
Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Woj-
przepisów
prawnych, skowego, Służbie Wywiadu Wojskowe-
go, Centralnym Biurze Antykorupcyj-
spróbujemy Ci
pomóc. Napisz nym, Służbie Więziennej, Służbie Cel-
w tej sprawie nej lub Urzędzie Ochrony Państwa;
do redakcji  zakończone okresy zatrudnienia wy-
na adres konywanego w pełnym wymiarze czasu
porady@redak-
pracy (wymiar czasu pracy podlega zsu-
cjawojskowa.pl mowaniu w przypadku równoczesnego
wykonywania zatrudnienia u różnych
pracodawców w wymiarze nie niższym
niż połowa obowiązującego w danym
zawodzie lub na danym stanowisku);
 okres ukończonych studiów wyż-
szych przed powołaniem do zawodo-
wej służby wojskowej na jednym kie-
runku, nie dłuższy jednak od progra-
mowego czasu ich trwania, pod wa-
runkiem uzyskania dyplomu ich
ukończenia.
W razie równoczesnego pozostawania
w więcej niż jednym stosunku pracy al-
bo równoczesnej służby lub pracy
i kontynuowania nauki w szkole wyż-
szej do okresu czynnej służby wojsko-
wej, od której zależy nabycie prawa do
nagrody jubileuszowej, wlicza się tylko
jeden z zakończonych okresów służby:
pracy lub nauki, w wymiarze korzyst-
niejszym dla żołnierza zawodowego.
Biorąc powyższe pod uwagę, okres
pobierania zasiłku dla bezrobotnych
nie podlega wliczeniu do okresu
czynnej służby wojskowej, od które-
go zależy nabycie prawa do nagrody
jubileuszowej. 
ŹRÓDŁA PRAWA:
 Artykuł 127 ustępy 1 i 1b oraz artykuł
128 ustępy 1, 2 i 4 ustawy z 21 listopa-
da 1967 roku o powszechnym obowiąz-
ku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
(Dziennik Ustaw z 2004 roku nr 241,
poz. 2416 i nr 277, poz. 2742, z 2005 ro-
ku nr 180, poz. 1496, z 2006 roku
nr 104, poz. 708 i 711 i nr 220,
poz. 1600, z 2007 roku nr 107, poz. 732
i nr 176, poz. 1242 oraz z 2008 roku
nr 171, poz. 1056, nr 180, poz. 1109,
nr 206, poz. 1288 i nr 208, poz. 1308);
– Paragraf 2 ustęp 1 punkt 1
i ustęp 2 rozporządzenia Rady Mini-
strów z 11 sierpnia 2004 roku w spra-
wie szczegółowych zasad i trybu przyzna-
wania i wypłacania zasiłków na utrzyma-
nie członków rodziny osobom spełniają-
cym powszechny obowiązek obrony Rze-
czypospolitej Polskiej (Dziennik Ustaw
z 2004 roku nr 180, poz. 1857 i z 2007
roku nr 69, poz. 451).
 Artykuł 85 ustęp 1 ustawy z 11 wrze-
śnia 2003 roku o służbie wojskowej żoł-
nierzy zawodowych (Dziennik Ustaw
z 2008 roku nr 141, poz. 892, nr 206,
poz. 1288 i nr 208, poz. 1308);
– Paragraf 2 rozporządzenia ministra
obrony narodowej z 11 maja 2004 roku
w sprawie nagród jubileuszowych żołnie-
rzy zawodowych (Dziennik Ustaw z 2004
roku nr 127, poz. 1325 i z 2008 roku
nr 38, poz. 218).
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 33
 N A G R O D A P O L S K I Z B R O J N E J

Wybieramy najlepszych
SZANOWNI CZYTELNICY!
W ubiegłym tygodniu opublikowaliśmy re-
gulamin tegorocznych Buzdyganów, a w tym
– zgodnie z zapowiedzią – zamieszczamy listę
dziesięciu żołnierzy, których zdecydowaliśmy
się wskazać jako kandydatów do tytułu żołnie-
rza roku. Listę układaliśmy tak, by była jak
najbardziej reprezentatywna – znaleźć więc
można na niej zarówno generała, jak i starsze-
go szeregowego. Na liście są przedstawiciele
trzech rodzajów sił zbrojnych, żołnierze z linii,
jeden sportowiec, a także ci, którzy zajmują się
pracą koncepcyjną. I co najważniejsze, lista
pozostaje otwarta. Jedenasta, wolna pozycja
jest przeznaczona dla Was. Jeśli uważacie, że
wśród wskazanych przez nas kandydatów nie
ma tego, który powinien otrzymać tytuł żołnie-
rza roku, wystarczy, że dopiszecie na kuponie
swój typ. Tytuł ten może bowiem zdobyć każ-
dy, kto nosi mundur Wojska Polskiego. Jeśli
każdy żołnierz nosi w plecaku buławę marszał-
kowską – to każdy nosi też buzdygan. Wy-
bierzmy najlepszych!
Redakcja

Kapitan GRZEGORZ KALICIAK sami. North Star zyskała opinię naj-
lepiej przygotowanej pod względem
Podczas II zmiany Polskiego rozbudowy fortyfikacyjnej bazy
Kontyngentu Wojskowego operacji Unii Europejskiej w Cza-
w Iraku dowodził kompanią dzie i Republice Środkowoafrykań-
rozpoznawczą 2 Batalionowej skiej. Młody, ambitny dowódca
Grupy Bojowej. Wiosną 2004 kompanii inżynieryjnej sprostał
roku podczas powstania wielkiemu wyzwaniu. Potrafił sko-
As-Sadra brał udział w starciach na ulicach rzystać z doświadczeń podwład-
Karbali. W nocy z 3 na 4 kwietnia dowodził nych, chętnie przyjmował kolejne
obroną miejskiego ratusza. Wtedy 50 polskich zadania. Skromny, nigdy nie pchał
i bułgarskich żołnierzy całą noc odpierało ataki się na afisz – efekty jego pracy mó-
kilkusetosobowej grupy rebeliantów. Przez wie- wią same za siebie.
le kolejnych dni i nocy kapitan uczestniczył
w odbijaniu miasta z rąk sadrystów. Jego odwa- Starszy szeregowy
ga oraz kompetencje dowódcze sprawiły, że PIOTR MAŁACHOWSKI
w czasie zaciętych walk żaden Polak nie zginął. 25-letni zawodnik
Oficer jest szefem sztabu batalionu dowodzenia Wojskowego Zespo-
17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej. łu Sportowego we
Wrocławiu i WKS
Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK Śląsk. Wicemistrz
Dowódca kompanii inżynie- olimpijski w rzucie
ryjnej w 1 Brzeskiej Bryga- dyskiem (2008), zwycięzca IV Świa-
dzie Saperów. Służba w Cza- towych Igrzysk Wojskowych w In-
dzie była jego pierwszą mi- diach (2007), czterokrotny mistrz
sją. Dowodzony przez niego Polski (2005–2008), rekordzista kra-
pododdział przybył na Czar- ju z wynikiem 68,65 metra. W 2005
ny Ląd w składzie inżynieryjnej grupy przy- roku, po odbyciu służby zasadniczej
gotowawczej PKW w połowie kwietnia 2008 we Wrocławiu, związał się z woj-
roku. Zaczynając w szczerym polu, w eks- skiem. Po zdobyciu srebrnego meda-
tremalnie trudnych warunkach klimatycz- lu w Pekinie udzielił wielu wywia-
nych, po raz pierwszy w historii naszych mi- dów, w których promował armię.
sji saperzy wznieśli bazę wojskową zupełnie Nie kryje zadowolenia, że nosi mun-
dur. „Wojsko mi pomogło w życiu
i tak samo może być w przypadku
wielu młodych ludzi, których można
pozyskać do armii, składając im cie-
kawe oferty służby. Sport w promo-
cji wojska może odegrać dużą rolę”,
mówi wicemistrz olimpijski.
Komandor porucznik PIOTR NIEĆ
Wysłanie go jako
podchorążego przed
szesnastu laty na stu-
dia do Ameryki nie
było stratą pieniędzy.
Od półtora roku do-
wodzi fregatą rakietową ORP „Gen.
K. Pułaski”. Jest prawdopodobnie
najmłodszym w całym NATO do-
wódcą okrętu tej rangi. Od promocji
większą część służby spędził na mo-
rzu: zaczął jako oficer torpedowy na
podwodnym „Wilku”, następnie był
członkiem załogi transferowej „Puła-
skiego” oraz pierwszej załogi tego
okrętu, wreszcie oficerem operacyj-
nym na fregacie. Na lądzie wytrzy-
mał dwa lata – w sztabie Dywizjonu
Okrętów ZOP. Wrócił jako zastępca
dowódcy fregaty ORP „Gen. T. Ko-
ściuszko”, by następnie objąć we wła-
danie „Pułaskiego”. Dowodził jego
załogą podczas półrocznego rejsu
w operacji „Active Endeavour”.

34 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


Chorąży sztabowy KRZYSZTOF OCHMAŃSKI
Dowódca plutonu techniczne-
go kompanii inżynieryjnej
w 1 Brzeskiej Brygadzie Sape-
rów. Serdeczny kolega i facho-
wiec. Pół zawodowego życia
spędził na misjach. Wyjazd do
Czadu był dla niego siódmą służbową eskapadą
poza granice RP. Był w Afganistanie, Syrii, po-
magał ofiarom trzęsienia ziemi w Pakistanie.
Specjalista od budowy dróg i mostów – w 1993
roku w Kambodży pod jego okiem powstało po-
nad 300 kładek, mostków i długich na 20–30
metrów mostów. Doświadczenie misyjne wyko-
rzystał w Czadzie, gdy na prośbę lokalnych
władz Polacy naprawili przepusty na tymczaso-
wych rzekach (wadi) czy utwardzili kilkaset me-
trów nieprzejezdnej drogi. To on „odpowiada”
za kilkakrotne przekroczenie rocznych norm
pracy sprzętu inżynieryjnego w ciągu niespełna
czterech miesięcy pobytu w Afryce.
Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK
Jest instruktorem spadochrono-
wym i ratownikiem w 28 Puc-
kiej Eskadrze Lotniczej MW.
Ma uprawnienia nurka. Kilka
lat służył w Formozie. Wpro-
wadził do ratownictwa mor-
skiego techniki alpinistyczne. Gdy otrzymał ofi-
cerskie gwiazdki, na własną prośbę pozostał ra-
townikiem pokładowym, co w Europie jest pre-
cedensem. Podczas jednej z akcji, w czasie silne-
go sztormu – mimo że sam doznał licznych obra-
żeń ciała i był na skraju wyczerpania fizycznego
– uratował życie kapitanowi cywilnego statku.
Podporucznik JANUSZ PAJĄK
Dowódca plutonu zmecha-
nizowanego, już zawodowe-
go, w 1 Batalionie Zmecha-
nizowanym 21 Brygady
Strzelców Podhalańskich.
W IX zmianie Polskiego
Kontyngentu w Iraku także dowodził pluto-
nem. Tak skutecznie, że po powrocie z misji
A R M I A
dostał propozycję awansu na szefa sekcji ope-
racyjnej w batalionie. Według dowódcy bata-
lionu podpułkownika Wiesława Lewickiego,
wszystko wskazuje na to, że nim zostanie.
„Solidny żołnierz, można na nim polegać. En-
tuzjazmem szkoleniowym i duchem walki za-
raził podoficerów. Oni z kolei przekazują to
szeregowym, i pluton uzyskuje bardzo dobre
wyniki”, ocenia podpułkownik.
Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI
Zastępca szefa Zarządu Plano-
wania Strategicznego Sztabu
Generalnego WP, do maja
2008 roku dowódca 17 Wiel-
kopolskiej Brygady Zmecha-
nizowanej. Rok wcześniej
sprawnie dowodził podwładnymi na misji
w Iraku; ze wszystkimi wrócił do kraju. Był
jednym z inicjatorów utworzenia „szkoły snaj-
perów”, która na początku tego roku ma zostać
uruchomiona w Międzyrzeczu. Jako dowódca
brygady wykorzystywał każdą okazję do szko-
lenia pododdziałów i nie stronił od innowacji.
Na wzór jednostek innych armii stworzył mię-
dzy innymi centrum taktyczne (Tactical Opera-
tions Center – TOC).
Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK
Był pierwszym Polakiem, któ-
ry ukończył szkolenie instruk-
torskie na F-16. Od ponad ro-
ku dowodzi 31 Bazą Lotniczą
w Poznaniu-Krzesinach. Tytan
pracy i dobry organizator, wy-
magający i ambitny oficer. Troszczy się o meto-
dyczne wdrażanie Jastrzębi i bezpieczeństwo lo-
tów. Jest absolwentem Liceum Lotniczego
i Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dębli-
nie oraz Akademii Obrony Narodowej i studiów
dowódczo-sztabowych w Joint Services Com-
mand and Staff College w Wielkiej Brytanii. Na
różnych typach statków powietrznych wylatał
1600 godzin, z czego ponad 500 za sterami
F-16. O zostaniu lotnikiem marzył już w podsta-
wówce. Marzenie spełnił, choć jako dowódca
bazy lata mniej.
Pułkownik ANATOL TICHONIUK
Przewodniczący Konwentu
Dziekanów Korpusu Ofice-
rów WP. Jedyny żołnierz
w naszej armii, który na sta-
nowisko jest wybierany
w demokratycznym głoso-
waniu. Z wyjątkową skrupulatnością zabie-
ga o to, by nowelizowane lub nowe ustawy
i rozporządzenia dotyczące obronności
uwzględniały interesy żołnierzy. Potrafi me-
rytorycznie i spokojnie dyskutować z każ-
dym; nie dostrzega problemów, lecz sprawy
do załatwienia. Dla niego wojsko to przede
wszystkim ludzie. 
Uwaga! Na jednym kuponie można wska-
zać tylko jednego kandydata!
 Kapitan GRZEGORZ KALICIAK
 Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK
 Starszy szeregowy
PIOTR MAŁACHOWSKI
 Komandor porucznik PIOTR NIEĆ
 Chorąży sztabowy
KRZYSZTOF OCHMAŃSKI
 Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK
 Podporucznik JANUSZ PAJĄK
 Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI
 Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK
 Pułkownik ANATOL TICHONIUK
 ..................................................................
Prosimy o nadsyłanie kuponów do 10 marca
na adres: Redakcja Wojskowa z siedzibą
w Warszawie, Al. Jerozolimskie 97,
00-909 Warszawa, z dopiskiem „Buzdygany”.
Kupon można pobrać również ze strony
www.polska-zbrojna.pl. i wysłać na adres:
aaron.welman@redakcjawojskowa.pl.
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata
prosimy do kuponu dołączyć krótkie uzasadnienie
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 35

F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Dlaczego zło
nie umiera ze wstydu…
uż wiele lat temu słusznie
uznano, że bezpieczeństwo
Polski „leży” zdecydowa-
nie dalej, niż wynikałoby to
z naszych i natowskich gra-
nic geograficznych. Osobi-
ście, w socjologicznej perspektywie,
szukałbym go nie tylko w Afganistanie,
na Wzgórzach Golan, w Czadzie i Ko-
sowie, ale także w Iranie, Chinach, są-
siedniej nam Rosji, centrach finanso-
wych Nowego Jorku, Hongkongu, Lon-
dynu, na Ukrainie i wszędzie tam, gdzie
zbliżający się kryzys uderzy najsilniej
w warstwy najbogatsze i najbiedniejsze.
Skąd takie zestawienie? Po pierwsze,
najbogatsi, którzy od ośmiu–dziewięciu
lat intensywnie inwestują na naszych
rynkach, nie będą się poczuwali do żad-
nej odpowiedzialności za nie i jeśli zaj-
dzie potrzeba, w dobę zlikwidują ra-
chunki opiewające na miliardy dolarów.
Wynik tego będzie oczywisty – wielkie
bankructwa. Po drugie, uderzenie
w najuboższych spowoduje, że umac-
niać się będą „sfery zła”, na przykład
piractwo u wybrzeży Somalii, migracje
ekonomiczne, wyzysk ludzi, walki
o przestrzeń życiową (wodę, pastwi-
ska), patologie. W 2008 roku nie wy-
gasł żaden wielki i średni konflikt na
świecie, pojawiło się natomiast kilka
nowych – na razie małych, ale ich roz-
wój to tylko kwestia czasu.
Niespełna 30 krajów na świecie bie-
rze dzisiaj udział w różnych operacjach
wojskowych, pokojowych, stabilizacyj-
nych. Walka ze złem wychodzi nam
nieźle, co kosztuje świat około dwóch
bilionów dolarów rocznie! To niewy-
obrażalne środki, wystarczające na roz-
wiązanie takich problemów jak dostęp
do słodkiej wody, pandemia AIDS, po-
36 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Kamyczki
Wielkim mocarstwom nieźle idzie walka ze złem,
gorzej czynienie dobra.
zwalające na ograniczenie o pięć pro-
cent emisji dwutlenku węgla czy stwo-
rzenie w Europie pół miliona miejsc
pracy. Jednocześnie procesowi po-
wstrzymywania zła towarzyszy masowe
zbrojenie się świata. Pieniądze na ten
cel wydawane są szybciej niż na eduka-
cję, zdrowie i opiekę społeczną. Wielcy
tego świata nie mają oporów przed za-
kupem myśliwców, rakiet, okrętów, są
natomiast powściągliwi w kierowaniu
funduszy „na poszerzanie sfery dobra”.
Przykłady można mnożyć: nie ma
środków na budowę infrastruktury po-
zwalającej opanować problem głodu
w Afryce, na ograniczenie narkobizne-
su w Afganistanie, Kolumbii (w Euro-
pie wydajemy dwukrotnie więcej na le-
czenie narkomanów niż wsparcie eko-
nomiczne dla krajów producenckich).
Wydatki na leczenie HIV/AIDS są sie-
Świat cierpi na brak
perspektywicznej strategii
rozwiązywania swoich
współczesnych problemów
dem–osiem razy większe niż te prze-
znaczone na profilaktykę (w Polsce tak-
że!). Wciąż sprzedawane są karabiny,
zbroją się armie nieletnich od Somalii
po Andy. W 2008 roku wojska pod fla-
gami ONZ, UE, NATO nieraz wykazy-
wały się walecznością, ale czy aby naj-
bogatsze kraje nie przestały wierzyć
w inne sposoby rozwiązywania proble-
mów niż militarne? Znalazły się kolejne
dwa miliardy dolarów na superhotel
w Dubaju, a zabrakło stu tysięcy euro
na szczepionki dla Lekarzy bez Granic.
Świat Anno Domini 2008 był pełen paradok-
sów. Napisano wiele o „osi zła”, ale nie zauwa-
żono, że jeden z krajów tej osi, Iran, odgrywa
ważną rolę w zatrzymaniu eksportu heroiny i ha-
szyszu do Europy. Jak mu pomagamy? Czy po-
trafimy spojrzeć z perspektywy innej niż kluczo-
wego mocarstwa? Czy pomoc humanitarna dla
Czadu i Konga jest choć w połowie taka jak
koszty operacji wojskowej? Spoglądając na kie-
runek zmian ekonomiczno-militarnych, zauwa-
żam coraz większą skłonność do akcji w stylu
szwoleżerów i hunwejbinów, coraz mniejszą na-
tomiast do działania zgodnie z ideą Matki Tere-
sy. W żaden sposób nie deprecjonuję czynów
i postawy żołnierzy, trzeba jednak zdawać sobie
sprawę z braku perspektywicznej strategii roz-
wiązywania współczesnych problemów świata.
Kiedy pojawiają się kryzysy ekonomiczne,
budzą się duchy wojny. Nasz wielki wschodni
sąsiad, którego gospodarka opiera się na ropie
i gazie, popełnił wielki błąd w kalkulacjach. Za-
kładał, że średnia cena ropy wyniesie powyżej
50 dolarów, a dzisiaj sięga do „żelaznych” zaso-
bów gotówki, których wystarczy na dwa lata. Co
zrobi, gdy dojdzie tam do wielkich niepokojów
społecznych? O ile Rosja działa jak w klasycz-
nym neoimperializmie (kilka dni temu można to
było usłyszeć wyraźnie: „rozwiążcie długi Ukra-
iny za gaz, jeśli nie chcecie mieć kłopotów”),
o tyle wielkie Chiny przyjęły model miękkiego
neokolonializmu. Budzą się wielkie Indie, które
ze swoim kapitałem opanowały już znaczącą
część europejskiej metalurgii i są wielkim gra-
czem giełdowym. Ponad 20 procent na nowojor-
skiej giełdzie stanowi kapitał chiński. Gdyby go
dzisiaj wyprowadzić, runęłaby największa go-
spodarka świata.
Czy te myśli mają wspólny mianownik? Zde-
cydowanie tak. Zło na świecie osiąga nieznane
od wielu lat rozmiary (choroby, głód, wyzysk,
bezrobocie, zorganizowana przestępczość). MY
(jako cywilizacja łacińska) natomiast czynimy
niewiele, aby „zło umierało ze wstydu”. 
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TOMASZ OTŁOWSKI
specjalizuje się
w tematyce
bliskowschodniej
Burza
z piorunami
OD DŁUŻSZEGO CZASU ROZEJM BYŁ FIKCJĄ I WSZYSCY PRZECZUWALI,
ŻE NA BLISKI WSCHÓD NADCIĄGA KOLEJNA BURZA.
G
dy w piątek 19 grudnia 2008 ro-
ku palestyński Hamas zerwał
swoje jednostronne zawieszenie
broni w działaniach przeciwko
Izraelowi, niemal wszyscy
wiedzieli, co się święci. Tym bardziej że już
od dłuższego czasu ów „rozejm” był w zasa-
dzie fikcją – Palestyńczycy ze Strefy Gazy
z miesiąca na miesiąc intensyfikowali rakieto-
wy ostrzał południowego Izraela, oficjalnie
przy tym zapowiadając, że jeszcze przed koń-
cem 2008 roku odwołają jednostronną dekla-
rację o „zawieszeniu” ognia. Tel Awiw nie-
zmiennie odpowiadał, że taki krok ze strony
władz w Gazie oznaczać będzie powrót do
otwartej wojny. Ostatnie wydarzenia dowodzą,
że Izraelczycy nie rzucali słów na wiatr.
Tak zdecydowana postawa władz izraelskich
nie powinna dziwić – od wielu tygodni na połu-
dniowe miasta i osady Izraela dzień i noc spada-
ły dziesiątki prymitywnych rakiet typu Kassam
i pocisków moździerzowych, wystrzeliwanych
z terytorium Strefy Gazy. Pół miliona Izraelczy-
ków mieszkających na pograniczu Strefy Gazy
od dłuższego czasu niemal bez przerwy żyło
w bunkrach i schronach. Ci ludzie oraz ich krew-
ni i znajomi stanowią olbrzymi potencjał poli-
tyczny, którego coraz bardziej gniewny głos usły-
szano w Jerozolimie i Tel Awiwie właśnie teraz
– w przeddzień przedterminowych wyborów do
Knesetu, planowanych na 10 lutego. Wiele wska-
zuje na to, że właśnie ten kontekst polityczny miał
duży wpływ na decyzję o rozpoczęciu operacji
przeciwko Hamasowi. Zapewne nie bez znacze-
nia było także dążenie izraelskich kręgów woj-
skowych do zmycia hańby, jaką stanowiła poraż-
ka w kampanii przeciwko libańskiemu Hezbolla-
howi latem 2006 roku. Od dawna naciskano
rząd, aby dał zielone światło dla zdecydowanych
działań przeciwko Hamasowi.
FOT. REUTERS/FORUM
Również postawa i działania Hamasu – zapo-
wiadanie końca rozejmu oraz eskalowanie dzia-
łań militarnych przeciwko Izraelowi – nie po-
winny nikogo zaskoczyć. Sprowokowanie kon-
fliktu z Izraelem stało się pewnego rodzaju pana-
ceum na polityczne i organizacyjne problemy
Hamasu, który w styczniu 2006 roku niespodzie-
wanie wygrał wybory do zgromadzenia parla-
mentarnego Autonomii Palestyńskiej, a wkrótce
potem zbrojnie przejął (między innymi dzięki fi-
nansowej i materiałowej pomocy Irańczyków)
kontrolę nad Strefą Gazy, którą wcześniej spra-
wował ruch Fatah.
Trzy lata rządów „hamasowców” w Gazie
– tym największym na świecie obozie uchodź-
ców – to niekończące się pasmo politycznych
i ekonomicznych katastrof, załamanie poziomu
życia ludności i totalna klęska humanitarna, za
którą oficjalnie obwiniany jest Izrael. Niepowo-
dzenia w zarządzaniu sprawiły, że popularność
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 37
 B L I S K I W S C H Ó D
P O D O S T R Z A Ł E M

Wróżenie z fusów
Trzy pytania do profesora
MARKA DZIEKANA, arabisty
z Uniwersytetu Łódzkiego

POLSKA ZBROJNA: Czy starcia POLSKA ZBROJNA: Czy Stany

w Strefie Gazy to konflikt tylko
między Palestyńczykami a Izra-
elem?
MAREK DZIEKAN: Na konflikt
arabsko-izraelski trzeba patrzeć sze-
rzej – jako na konflikt świata arab-
skiego, a nawet bliskowschodniego
świata muzułmańskiego z Izraelem.
Należy podkreślić również, że nie
jest to konflikt muzułmańsko-ży-
dowski w sensie religijnym.
POLSKA ZBROJNA: Czy możli-
we jest jakiekolwiek porozumienie
pokojowe na Bliskim Wschodzie?
MAREK DZIEKAN: Różne są opi-
nie na ten temat. Ja twierdzę, że nie.
Nie może nastąpić pokojowe rozwią-
zanie, bo nie ma ku niemu podstaw.
Jak podzielić tę świętą ziemię, o którą
toczy się spór? Każda strona tego kon-
fliktu uważa, że jego roszczenia do
kawałka ziemi, jakim jest Izrael, okre-
ślany zawsze w świecie arabsko-mu-
zułmańskim jako Palestyna, są słusz-
ne. Na mapach arabskich państwo
Izrael przecież nie istnieje.
Zjednoczone lub Unia Europejska
są w stanie odegrać w tym konflik-
cie jakąś pozytywną rolę?
MAREK DZIEKAN: Powinniśmy
mówić o złagodzeniu tego konflik-
tu, bo rozwiązania chyba nie ma.
Tak się dzieje od 60 lat. Są momen-
ty, gdy jest trochę spokojniej, i takie,
gdy napięcie narasta, jak ma to miej-
sce w ostatnich dniach. Państwa za-
chodnie mogą co najwyżej pomóc,
aby tych momentów względnego
spokoju było jak najwięcej. Nic po-
nad to nie zrobią. Co zaś się tyczy
dalszego rozwoju wypadków na Bli-
skim Wschodzie, to wróżenie z fu-
sów. W przypadku polityki bliskow-
schodniej trudno o dokładną pro-
gnozę. Sądzę jednak, że później za-
panuje względny spokój. Jest jednak
pewne zagrożenie, które sprawi, że
złagodzenie nie będzie takie, jakby-
śmy oczekiwali. Palestyńczycy będą
się bowiem mścić.
Rozmawiała
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER

Hamasu topniała w zastraszającym tempie
i w Gazie zaczęło narastać widmo społecznego
buntu przeciwko palestyńskim radykałom i ich
irańskim sprzymierzeńcom. Hamas nie mógł
dłużej zwlekać – musiał działać według najlepiej
znanego sobie schematu, próbując grać na na-
strojach Palestyńczyków (a szerzej również mu-
zułmańskiej opinii publicznej). Kreuje się na je-
dyną palestyńską organizację polityczno-militar-
ną zdolną stawić „w polu” czoło Izraelczykom.
Poza tym przedstawia swego głównego politycz-
nego rywala w Autonomii – ruch Fatah – w nie-
korzystnym świetle, jako ugrupowanie kolaboru-
jące z Izraelem.
Warto zauważyć, że rządy większości państw
arabskich regionu wyraziły dość umiarkowaną
krytykę operacji izraelskiej w Gazie. Powodem
takiej wstrzemięźliwości jest niechęć wobec stra-
tegicznych sojuszy zawartych przez Hamas
z szyickim radykalnym Iranem oraz proirańską
Syrią. W ciągu ostatnich kilku lat Hamas (po-
dobnie jak wcześniej Hezbollah w Libanie) stał
się ważną polityczną i militarną ekspozyturą in-
teresów Islamskiej Republiki Iranu w Lewancie.
W ostatnich miesiącach główne procesy geopo-
lityczne na Bliskim Wschodzie przybrały wyjąt-
kowo niekorzystny kierunek dla Iranu. Szczegól-
ne zaniepokojenie Teheranu budziły zwłaszcza
rozmowy na temat uregulowania wzajemnych
relacji prowadzone przy pośrednictwie Turcji
między Izraelem a Syrią. Ewentualne zawarcie
pokoju między tymi odwiecznymi wrogami
oznaczałoby dla Iranu utratę ważnego sojusznika
w regionie i marginalizację jego wpływów. Ro-
kowania izraelsko-syryjskie zostały przerwane
natychmiast po rozpoczęciu operacji wojskowej
w Gazie. Nie jest więc wykluczone, że w istocie
Hamas stał się narzędziem misternej prowokacji
Iranu, obliczonej na storpedowanie niekorzyst-
nych dla tego kraju procesów w regionie.
DWA CELE OPERACJI
W aspekcie strategicznym izraelska operacja
w Strefie Gazy ma dwa zasadnicze cele: mili-
tarny (zlikwidować lub co najmniej w znacz-
nym stopniu ograniczyć potencjał bojowy Ha-
masu) oraz polityczny (doprowadzić do dal-
szego spadku poparcia społecznego dla Ha-
masu i pogłębienia konfliktu między tą orga-
nizacją a ruchem Fatah rządzącym Zachodnim
Brzegiem Jordanu). Warto zauważyć, że jest
to niemal dokładnie kalka strategicznych pla-
nów, z jakimi Izrael przystępował w lipcu
2006 roku do wojny z Hezbollahem. Wówczas
także chodziło o likwidację potencjału bojo-
wego przeciwnika oraz skłócenie go z większo-
ścią elity politycznej Libanu. Żaden z tych ce-
lów nie został wtedy zrealizowany, głównie
z powodu politycznych i militarnych błędów po-
pełnionych przez samych Izraelczyków.
Obecnie, po kilku dniach trwania operacji,
można odnieść wrażenie, że izraelscy planiści
i sztabowcy nie wyciągnęli wystarczających
wniosków z drugiej wojny libańskiej. Pomimo
doskonałego (i niewątpliwie znacznie lepszego
niż w przypadku Libanu) rozpoznania wywia-
dowczego celów w Strefie Gazy, znowu ciężar
całej operacji zbyt długo spoczywa na barkach sił
powietrznych. Tymczasem nawet przy najlep-
szym poziomie wywiadu lotnictwo nie jest
w stanie samodzielnie zlikwidować małych i ru-
chomych celów, jakimi są wyrzutnie rakiet Kas-

38 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


sam czy pocisków BM-21 Grad. Dowo-
dzi tego rosnąca z dnia na dzień liczba
palestyńskich rakiet spadających na
izraelskie miasta i kibuce w promieniu
40 kilometrów od granicy ze Strefą Ga-
zy – początkowo było to 40–50 sztuk na
dobę, obecnie – już nawet sto rakiet.
Po początkowym szoku i zaskocze-
niu wywołanym skalą izraelskiego ude-
rzenia (ponad sto celów zaatakowanych
w ciągu pierwszych kilku godzin opera-
cji) struktury Hamasu najwyraźniej
okrzepły i przechodzą do kontrofensy-
wy. Dane izraelskie sugerują, że pale-
styńscy radykałowie w Gazie wciąż
mogą mieć jeszcze około sześciu tysię-
cy rakiet i pocisków w swych arsena-
łach, co przy obecnym tempie ostrzału
Izraela wystarczyłoby im na dwa mie-
siące walk.
NIEPOWODZENIE?
Nie ulega wątpliwości, że przedłuża-
nie operacji wyłącznie z wykorzysta-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
niem sił powietrznych, bez wprowa-
dzenia do akcji jednostek lądowych,
naraża całą kampanię na niepowodze-
nie. Tym bardziej że nauczeni do-
świadczeniem Hezbollahu bojownicy
Hamasu ustawiają wyrzutnie rakiet
między innymi w meczetach, szko-
łach, szpitalach, gęstych skupiskach
ludności. Działania izraelskiego lotnic-
twa, zmuszonego do intensywnego po-
szukiwania wyrzutni rakiet i grup bo-
jowych Hamasu, powodują coraz więk-
sze straty wśród cywilów. Przy nie-
chętnym lub wręcz wrogim nastawie-
niu muzułmańskiej i europejskiej opi-
nii publicznej oraz większości świato-
wych mediów wobec Izraela, potęguje
to presję na władze państwa żydow-
skiego, żeby politycznie „uregulowa-
ły” konflikt. Na razie operacja „Lead
Cast” coraz bardziej zaczyna przypo-
minać schemat, według jakiego dwa la-
ta temu toczyła się przegrana dla Izraela
kampania libańska. 
C O M M E N T A R I U M
Klucz do sukcesu
Wysłanie izraelskich żołnierzy
na ulice osiedli w Strefie Gazy
nie gwarantuje sukcesu operacji.
S
pecyfika walk w tak
skrajnie trudnym śro-
dowisku wskazuje, że
straty po obu stronach (tak-
że wśród cywilów) osiągnę-
łyby horrendalny poziom, co
z pewnością wymusiłoby
przerwanie działań bojo-
wych przed osiągnięciem
zakładanych celów całej
operacji. Kluczem do sukce-
su Izraelczyków jest więc
przeprowadzenie kilku lub
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
FOT. REUTERS/FORUM
kilkunastu błyskawicznych
rajdów na wybrane cele
w Strefie Gazy, przygotowa-
nych przez kombinowane
zgrupowania sił zmechani-
zowanych i specjalnych,
wspieranych z powietrza
przez śmigłowce i lotnictwo.
Każde utknięcie Izraelczy-
ków w przewlekłych walkach
miejskich to szansa dla Ha-
masu na wyjście z wojny
zwycięsko. (TO) 
39
 M i g a w k i z e ś w i a ta
F E L I E T O N

ANDRZEJ
JONAS

Noworoczne
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”

przepowiednie
W nowy rok wkraczamy ze wszystkimi dotychczasowymi problemami,
bo żadnego w minionym roku nie udało się rozwiązać.

R
ok nie był banalny. Jak zwy- nym roku nie udało się rozwiązać. tak mówili również o obecnym kry-
kle niósł kontynuacje i zaląż- Plus jeden dodatkowy, który wyda- zysie. Najpierw jednak skuteczne
ki nowego. Jednak co naj- je się dominujący – kryzys finanso- musi się okazać to hamowanie.
mniej dwa wydarzenia wy- wy. Hamowanie, bo taka tylko mo- Każdy ma swoją rolę do odegrania,
mykały się rutynie. Po raz że być forma jego rozwiązywania, wiadomo jednak, że duży może
pierwszy prezydentem Stanów Zjednoczo- jeśli okaże się skuteczne, będzie więcej. Ci duzi, którzy powinni
nych nie został biały. I po raz pierwszy tylko, i aż, umożliwieniem zajęcia znaleźć rozwiązania, to Ameryka
w globalnym świecie pojawił się globalny się pozostałymi problemami. i Unia. Mimo istnienia także innych
kryzys finansowy. Również drobniejsze wy- Zgodnie z zasadą, że wszystko, co potęg, to ich rola wydaje się klu-
darzenia – i pozytywne, i negatywne – zapisa- nie zabija – wzmacnia, kryzysy ma- czowa. Czyli Barack Obama na cze-
ły się w pamięci. Niektóre z nich mają wymiar ją swoją wartość w historii cywili- le grzęznących we własnych proble-
światowy, jak na przykład poznańska konfe- zacji. Być może po latach będziemy mach Stanów Zjednoczonych i eu-
rencja klimatyczna, a inne lokalny ze świato- ropejski kolos in statu nascendi,
wymi skutkami – nowa faza konfliktu bli- wspólnota w trakcie po-
skowschodniego po zerwaniu ro- wstawania.
zejmu przez palestyński Dla Polski 365 nadcho-
Hamas. Po dramacie dzących dni to sprawdzian
w Bombaju gorąco przede wszystkim dla polity-
zrobiło się na grani- ków. W minionych 20 latach społe-
cy indyjsko-paki- czeństwo wykazało się zdumiewa-
stańskiej. Ani o je-
den punkt nie po-
prawiła się sytuacja Zgodnie z zasadą, że wszystko,
w Afryce, a Kaukaz co nie zabija – wzmacnia,
stał się dla Unii Eu- kryzysy mają swoją wartość
ropejskiej ważnym
egzaminem – zda- w historii cywilizacji
nym, ale nie celu-
jąco. Żadna z na- jąco wysokim poziomem zdrowego
prawdę ważnych rozsądku, poza incydentem o na-
organizacji między- zwie Tymiński, a także odporno-
narodowych nie na- ścią, energią i przedsiębiorczością.
kreśliła nowych zadań Postawiło zdecydowanie na demo-
i nie objawiła nowej krację, czemu niejednokrotnie dało
tożsamości. Ludzie, wyraz. Jednak społeczny wysiłek
zasadniczo, też pozo- może zostać przekształcony przez
stali tacy sami. polityków w parę, która pójdzie
W nowy rok wkracza- w gwizdek, a nie w tłoki. W czasach
my ze wszystkimi do- spokojnych, przy powszechnej pro-
tychczasowymi proble- spericie, oznaczać to może opóźnie-
mami, bo żadnego w minio- nie. Taki czas jednak minął. 

40 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


PRZEMYSŁAW MILLER
Pływające Czarnobyle
Świat boi się rosyjskich pływających
elektrowni atomowych, które przywołują
w pamięci awarię w Czarnobylu.
W
ybuch w czarnobyl-
skiej siłowni uwolnił
promieniowanie o si-
le wybuchu co naj-
mniej 500 bomb atomowych, jakie
Amerykanie zrzucili na Hiroszimę.
Oficjalny radziecki bilans katastrofy
z 26 kwietnia 1986 roku to 50 ofiar
śmiertelnych i około czterech tysiący
potencjalnych – takich, których zgon
trudno jednoznacznie powiązać
z wybuchem reaktora. Naukowcy
z amerykańskiego National Cancer
Institute uważają, że najwięcej przy-
padków raka ujawni się około 20 lat
po wypadku, co znaczy, że najgorsze
wciąż nie minęło. Ukraińcy oceniają
z kolei, że od katastrofy zmarło po-
nad cztery tysiące uczestników źle
zorganizowanej akcji likwidowania
skutków wybuchu, zaś ponad 70 ty-
sięcy ludzi zostało kalekami. Eksper-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
ci z zachodniej Europy szacują, że na
Białorusi, Ukrainie, w Rosji, Cze-
chach, Szwecji, Niemczech i Polsce
ucierpiało fizycznie bądź psychicz-
nie od 9 do 15 milionów ludzi.
POWRÓT
DO PRZESZŁOŚCI
Mimo licznych zastrzeżeń zgła-
szanych przez rządy Szwecji, Fin-
landii i Norwegii oraz protestów or-
ganizacji pozarządowych rosyjskie
Ministerstwo Energii Atomowej
(MEA), Federalna Agencja Energii
Atomowej wspólnie z przedsiębior-
stwem Rosenergoatom zapowiedzia-
ły pod koniec 2005 roku, i wdrożyły
do natychmiastowej realizacji, kon-
cepcję budowy pływających elek-
trowni atomowych, przeznaczonych
do zasilania oddalonych, ubogich
w infrastrukturę energetyczną rejo-
nów północnego wybrzeża Rosji. Armato-
rem siłowni ma być Murmańska Kompania
Żeglugowa. Niezorientowani w temacie mó-
wią, że to daleko i na pewno nic nam nie gro-
zi. Doprawdy?
Na pierwszy rzut oka pomysł rosyjskich
inżynierów wydaje się dobry, jeśli pominiemy
fakt, że turbiny rosyjskich pływających elek-
trowni mają być zasilane w parę przez siedem-
dziesięciomegawatowy reaktor KLT-40C,
wykonany w podobnej technologii jak ten
znany z Czarnobyla RBMK-1000. Paliwem
w nim będzie wysoko wzbogacony uran o za-
wartości izotopu 235.
Wadą tego urządzenia jest niestabilność
pracy przy małej mocy. Każde nagłe zwięk-
OFICJALNY szone wytwarzanie pary może spowodować
RADZIECKI niekontrolowany wzrost ilości powstającej
BILANS w ten sposób energii. Stąd tylko krok do eks-
KATASTROFY plozji pary wodnej znajdującej się we wnę-
z 26 kwietnia
1986 roku trzu reaktora. Jeśli do tego dojdzie, zniszcze-
to 50 ofiar niu ulegnie osłona antyradiacyjna pokrywa-
śmiertelnych jąca reaktor. Konsekwencją będzie pożar,
i około czterech który stopi grafitowe pręty, a do atmosfery
tysiący
potencjalnych przedostanie się radioaktywny pył.
– takich, których Wątpliwości co do słuszności projektu bu-
zgon trudno dzi też bezpieczeństwo instalacji. Elektrow-
jednoznacznie nie mają być eksploatowane na wyjątkowo
powiązać
z wybuchem trudnych i burzliwych wodach, sezonowo po-
reaktora. krytych warstwą grubego lodu. Dlatego waż-
ną rolę będą odgrywać konserwacja i nadzór
techniczny. I tu niespodzianka: Rosjanie prze-
widują zaledwie dwa remonty stoczniowe na
40 lat funkcjonowania instalacji!
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 41
 E N E R G I A A T O M O W A
FOT. FAS.ORG

Amerykanie byli pierwsi

Pływającą siłownię jądrową pierwsi skonstruowali Amerykanie.

K omisja Energii Atomowej ciu). W sumie powstało osiem W 1976 roku statek został od-

(AEC) i Korpus Wojsk Inży-
nieryjnych (United States Army
Corps of Engineers) zainicjowa-
ły tak zwany Army Nuclear Po-
wer Program. Prototyp reaktora
uruchomiono w kwietniu 1957
roku w Pensylwanii (na zdję-
reaktorów oraz pływająca si-
łownia na pokładzie statku ty-
pu Liberty. Zasilała ona w la-
tach 1968–1975 stacjonują-
ce w strefie Kanału Panam-
skiego jednostki amerykań-
skich Wojsk Lądowych.
holowany do James River Fle-
et. Koniec pracy pływającej
elektrowni atomowej był zwią-
zany z zakończeniem przez
Amerykanów walk w Wietna-
mie i z uruchomieniem nowe-
go projektu. 
FOT. US NAVY
Nie można wykluczyć, że statki-elektrownie staną
się celami dla terrorystów samobójców (czego do-
wodzi chociażby atak na amerykański niszczyciel
rakietowy USS „Cole” w październiku 2000 roku
w jemeńskim porcie Aden).

„Cuda” radzieckiej i rosyjskiej techniki ze zaopatrzyć w prąd 200-tysięczny Siewiero- wy „Jurij Dołgorukij” przechodzi obecnie
względu na niestaranny, wręcz niechlujny spo- dwińsk. Sześć kolejnych, które do eksplo- próby.
sób wykonania są bardzo zawodne. Przykła- atacji trafią do 2015 roku, będzie wyposażo-
dów dostarczają choćby elektrownia w Czar- nych w dużo większe reaktory z atomowych SEN O POTĘDZE
nobylu, atomowe okręty podwodne Komso- okrętów podwodnych, o mocy 300–400 Rosjanie zakładają, że pływające instalacje
molec i Kursk oraz położona nad Zatoką Fiń- megawatów. jądrowe staną nie tylko wokół północnego wy-
ską elektrownia jądrowa Sosnowy Bór, w któ- Projekt, który zakładał pierwotnie potrzebę brzeża Europy, ale również na Dalekim
rej już dwukrotnie dochodziło do poważnych zlikwidowania deficytu energetycznego na Wschodzie. Wśród potencjalnych miejsc eks-
awarii. najbiedniejszych i słabo rozwiniętych pół- ploatacji wymienia się: Pietropawłowsk Kam-
Protesty przeciw rosyjskim pływającym nocnych terenach kraju, jest przykrywką dla czacki, Nachodkę, Nikołajewsk nad Amurem,
siłowniom jądrowym nie wynikają jedynie interesów armii. W Siewierodwińsku znajdu- Norylsk, Dudinkę, Anadyr, Piwek, Chaba-
z przyczyn ekologicz- je się Siewmasz – najwięk- rowsk, Rudnają Pristań oraz Sowiecką Gawań.
nych, technicznych „Cuda” radzieckiej sza na świecie stocznia bu- Dalekowschodnie projekty budzą obawy Japo-
oraz technologicznych. dująca atomowe okręty pod- nii i Południowej Korei. Państwa te nie wierzą
Nie można wykluczyć, i rosyjskiej techniki ze wodne. W ostatnich latach w bezpieczeństwo takich elektrowni. Obawia-
że statki-elektrownie względu na niestaranny, wielokrotnie zdarzały się ją się skażenia bogatych w ryby łowisk oraz
staną się celami dla ter- wręcz niechlujny sposób tam przypadki przerwania tego, jak Rosjanie rozwiążą problem składo-
rorystów samobójców prac z powodu wyłączenia wania odpadów nuklearnych.
(czego dowodzi cho- wykonania były, są i będą prądu na wiele godzin. Podobne obawy wyraził Charles Digges
ciażby atak na amery- bardzo zawodne Siewmasz jest dla Wojen- z norweskiej organizacji ekologicznej Bello-
kański niszczyciel ra- no-Morskogo Fłota istot- na. W wywiadzie dla agencji Associated
kietowy USS „Cole” w październiku 2000 nym ogniwem w modernizacji Floty Północ- Press powiedział, że pływające elektrownie
roku w jemeńskim porcie Aden). nej. Uczestniczy w utylizacji 34 atomowych atomowe są niebezpieczne. Tymczasem ro-
Rosja podpisała już kontrakt z wybraną okrętów podwodnych, a na likwidację czeka syjscy eksperci nuklearni twierdzą, że zmo-
stocznią chińską na budowę kadłuba pierw- w portach 50 kolejnych jednostek. dernizowane reaktory RBMK będą nieza-
szej elektrowni, która ma osiągnąć spraw- Zwiększone zapotrzebowanie na energię wodne i spełnią światowe normy bezpieczeń-
ność energetyczną w 2010 roku. Zostanie on w stoczni Siewmasz i centrum remontowym stwa. Szef rosyjskiej Federalnej Agencji
przetransportowany do Sankt Petersburga, Zwiezdoczka wynika też z ambitnego planu Energii Atomowej Sergiej Kirijenko w roz-
gdzie montowane będą instalacje jądrowe. modernizacji atomowych strategicznych mowie z agencją Itar-Tass kategorycznie od-
Koszt budowy takiej siłowni oblicza się na okrętów podwodnych klasy Tajfun oraz no- rzucił sugestię, że platformy staną się „pły-
220–250 milionów dolarów. Pierwsza ma wej generacji projektu 955 Boriej. Prototypo- wającymi Czarnobylami”. 

42 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


C na to  NATO
FOT. BUNDESHEER
ROBERT CZULDA
Przedsionek sojuszu
Czy po 15 latach istnienia programu „Partnerstwo dla pokoju”
jest on jeszcze komuś potrzebny?
G
dy na przełomie lat osiemdziesią-
tych i dziewięćdziesiątych w Eu-
ropie upadał komunizm, NATO
stanęło przed koniecznością zna-
lezienia odpowiedzi na pytanie: co dalej z so-
juszem, gdy zabraknie przeciwnika, jakim był
Związek Radziecki? Ponieważ pomysł rozwią-
zania NATO szybko odrzucono, najważniej-
szym krokiem było unormowanie stosunków
z pokomunistycznymi krajami Europy Środko-
wo-Wschodniej. Aż do upadku Związku Ra-
dzieckiego w 1991 roku relacje dwustronne
były raczej ograniczone. NATO starało się,
aby zbliżenia nie odebrano w Moskwie jako
próby ingerencji w jej strefę wpływów.
Pierwszą odważną decyzją było utworzenie
w 1991 roku Północnoatlantyckiej Rady
Współpracy (NACC), stanowiącej forum dys-
kusji pomiędzy szesnastoma członkami
NATO a sześcioma krajami Europy Środko-
wo-Wschodniej i trzema republikami nadbał-
tyckimi. NATO dało tym samym jasny sy-
gnał, że warto nawiązać bliską współpracę
z byłym blokiem radzieckim. Nie zdecydowa-
no się jednak, aby przyjąć te kraje jako pełno-
prawnych członków sojuszu. Chęć zbliżenia
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Członkami
programu „Partner-
stwo dla pokoju” są
między innymi: Austria, symbolicznego, lecz musi realnie
Białoruś, Gruzja, Irlan-
dia, Macedonia,
Malta, Rosja
z demokratycznymi krajami Europy Środko-
wo-Wschodniej przy jednoczesnym ignoro-
waniu ich członkowskich aspiracji sprawiła,
że w styczniu 1994 roku powstał program
„Partnerstwo dla pokoju”. Umożliwiał on
zbliżanie struktur obronnych krajów
poradzieckich do standardów NATO
i równocześnie pozostawanie poza sojuszem.
Zależało na tym szczególnie inicjatorom ca-
łej idei, czyli Stanom Zjednoczonym, dla
których ważniejsza była wtedy pokojowa
transformacja systemowa w Rosji i pomyślne
zakończenie rozmów na temat redukcji
broni strategicznej. Rozszerzenie NATO
mogłoby jedynie ten plan utrudnić, a nawet
storpedować.
SUBSTYTUT CZŁONKOSTWA
Do połowy 1995 roku w „Partnerstwie dla
pokoju” brało udział 25 państw europejskich
(w tym Polska, od 2 lutego 1994 roku). Pro-
gram nie dawał jednak żadnych gwarancji
bezpieczeństwa ani też nie stanowił etapu
wstępnego do członkostwa w NATO. W od-
czuciu wielu polityków udział w PdP był je-
dynie kiepskim substytutem, który odsuwał
w czasie rozszerzenie sojuszu, a być może na-
wet je uniemożliwiał. Dawał jednak szansę
poradzieckim krajom na uczestniczenie we
wspólnych ćwiczeniach, wprowadzanie no-
wych procedur, tworzenie nowoczesnych pla-
nów obronnych czy budżetów wojskowych.
Przed młodymi oficerami stanęła szansa pod-
jęcia zagranicznych studiów.
Niezmienne aspiracje członkowskie krajów
biorących udział w PdP sprawiły, że już
w grudniu 1994 roku NATO podjęło prace
nad możliwością powiększenia listy swych
członków. Wspólnie uzgodniono, że roz-
szerzenie nie może mieć charakteru
wzmocnić bezpieczeństwo europejskie.
Każdy nowy członek powinien wykazy-
wać się przywiązaniem do wartości
NATO, posiadać system cywilnej kontroli nad
wojskiem i aktywnie uczestniczyć w progra-
mie PdP. Jasna deklaracja sprawiła, że w wielu
stolicach krajów Europy Środkowo-Wschod-
niej znów zawitały optymizm i nadzieja na
upragnione członkostwo w sojuszu.
CIĄGLE ŻYWE
O tym, że „Partnerstwo dla pokoju” jest
słuszną inicjatywą, świadczy umocnienie rela-
cji NATO z partnerami podczas sesji ministe-
rialnej w portugalskiej Sintrze w maju 1997 ro-
ku. Państwa PdP dopuszczono do procesu de-
cyzyjnego, poszerzono zakres wspólnych ćwi-
czeń, powierzono przedstawicielom państw
uczestniczących w PdP stanowiska w komórce
planowania partnerstwa w Mons. Szczególnie
wysokie noty zebrały Polska, Czechy i Węgry,
które w lipcu 1997 roku zostały zaproszone do
rozmów na temat członkostwa w NATO. Dla
innych aspirujących krajów stało się jasne, że
chociaż PdP niczego nie gwarantuje, to stano-
wi świetną szansę na pokazanie się wśród eu-
ropejskich wojskowych.
Chociaż „Partnerstwo dla pokoju” miało
w założeniach zastępować członkostwo
w NATO, to w praktyce stało się coś odwrot-
nego. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej
szybko spełniły postawione wymogi i po-
twierdziły swoją przydatność sojuszniczą. Aż
dziesięć państw biorących udział w PdP osta-
tecznie zostało pełnoprawnymi członkami
NATO. Nie jest to jednak koniec historii PdP,
bowiem w kolejce czeka kilkanaście kolej-
nych państw, w tym Bośnia i Hercegowina,
Czarnogóra, Serbia czy Chorwacja, które do-
łączyły do programu w ostatnich latach. One
także liczą, że udział w PdP to dobry krok na
drodze do NATO. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 43
 R O S J A
RUROCIĄG BAKU–TBILISI–CEYHAN transportuje paliwa z Morza Kaspijskiego do Europy, omijając Federację Rosyjską.

HENRYK SUCHAR

Zakaukaski lobbing
Czy Rosja założy bazę wojskową w Górskim Karabachu, który na początku
lat dziewięćdziesiątych zeszłego wieku poróżnił Azerbejdżan i Armenię?

W
Moskwie o bazie wojskowej
w Górnym Karabachu spekuluje
się coraz głośniej. Kreml i sztab
generalny zasięgają opinii u Or-
mian i Azerów. Rozwój wydarzeń z niepokojem
śledzi Turcja, członek NATO zaprzyjaźniony
z Baku. Aby nie wypaść z kaukaskiej wielkiej
gry, Ankara przełamała nawet lody w stosunkach
ze swym odwiecznym oponentem – Armenią.
Prezydent Abdullah Gul odwiedził jesienią Ery-
wań i tym samym otworzył furtkę dla kontaktów
między dwoma narodami, które są ze sobą skłó-
cone od prawie stu lat za sprawą rzezi zgotowa-
nej Ormianom przez Turków w 1915 roku.
PODCHODY ROSJI
Moskwa pragnie przejąć inicjatywę na Zakau-
kaziu. Aby umieszczenie kontyngentu rosyjskie-
go w Górskim Karabachu miało sens, musi wią-
zać się z całościowym uregulowaniem problemu
spornych ziem, o które oba kaukaskie kraje za-
częły toczyć zażarte walki 20 lat temu. Pochło-
nęły one około 35 tysięcy ofiar śmiertelnych.
Azerbejdżan pożegnał się wtedy nie tylko z Gór-
skim Karabachem przyznanym mu po I wojnie
światowej przez aliantów. Erywań odebrał też
siedem sąsiednich rejonów, co ułatwiło mu wy-
tyczenie korytarza laczyńskiego łączącego kara-
baską wyspę z Armenią. Od 1994 roku, od za-
warcia porozumienia między dwiema byłymi re-
publikami radzieckimi, w Górskim Karabachu
nie dochodzi już do krwawych rzezi. Ale pokój
jest tam stale zagrożony.
Stała obecność Rosjan w tym zapalnym regio-
nie musi wymagać zgody obydwu wojujących
stron. Czy jest ona jednak możliwa w sytuacji,

44 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


kiedy instalacja bazy oznaczać może zamrożenie
konfliktu ze szkodą dla jednego z partnerów?
W tym wypadku byłaby ona bardziej korzystna
dla Armenii, która jest strategicznym partnerem
Rosji i, jak na razie, jedynym stabilnym punktem
oparcia dla Kremla na Kaukazie. Mimo to Mo-
skwa liczy, że przekona do swego pomysłu rów-
nież Azerów. Obiecuje im inwestycje, a także
uprzywilejowaną pozycję we Wspólnocie Nie-
podległych Państw, która zrzesza dawne republi-
ki radzieckie. Rosja za wszelką cenę chce prze-
ciągnąć na swoją stronę Baku, aby udowodnić,
że znów ma wpływ na kształtowanie układu sił
w strefie Kaukazu Południowego, o wiele więk-
szy niż Stany Zjednoczone. Angażując się na
rzecz rozwiązania problemu Górskiego Karaba-
chu, prezydent Dmitrij Miedwiediew i premier
Władimir Putin chcą odwrócić uwagę od de-
strukcyjnych skutków sierpniowych działań Ro-
sji, gdy zdecydowała się ona na interwencję
w Gruzji. Zmasowana operacja, która doprowa-
dziła do porażki Tbilisi, do proklamowania nie-
podległości przez Osetię Południową i Abchazję
oraz do ich całkowitego podporządkowania Ro-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
C O M M E N T A R I U M
Kosztowny arsenał
Armenia i Azerbejdżan, mimo
że ich na to nie stać, nie szczędzą
pieniędzy na cele wojenne.
A
rmenia zajmuje 93., a Azer-
bejdżan 98. miejsce na przy-
gotowanej przez ONZ liście
określającej poziom stopy życio-
wej. Tymczasem w 2007 roku wy-
datki militarne Baku po raz pierw-
szy przekroczyły miliard dolarów.
Czyli były ponad siedem razy wyższe
niż cztery lata wcześniej. Teoretycz-
nie Azerowie mają z czego dokładać,
gdyż ich budżet kaskadowo zasilają
rosnące dochody ze sprzedaży pa-
sji, pogorszyła atmosferę w relacjach
Moskwy z Unią Europejską i Stanami
Zjednoczonymi.
WALKA O SUROWCE
Głównym motywem mediacyjnych
zabiegów tandemu Miedwiediew–
–Putin jest jednak próba politycznego
i ekonomicznego zjednania sobie za-
FOT. EUROPEAN COMMISION
sobnego w surowce energetyczne i zy-
skującego na geostrategicznym znacze-
niu Azerbejdżanu. Pozwoliłoby to Ro-
sjanom zdobyć częściową kontrolę nad
kluczowymi szlakami tranzytu ropy
i gazu, i to nie tylko nad tymi już istnie-
jącymi, ale również nad pozostający-
mi na razie w sferze projektów. Po-
wstałe głównie dzięki finansowym
wysiłkom USA rurociągi Baku–Tbilisi–
–Ceyhan (BTC), a także Baku–Tbilisi–
MOSKWA,
–Erzurum (BTE) transportują paliwa
angażując się z Morza Kaspijskiego do Europy, omija-
w rozwiązanie jąc Federację Rosyjską. To jedyne magi-
problemu strale, które z tego regionu pompują su-
Górskiego
Karabachu,
rowce na Stary Kontynent, dzięki czemu
chce odwrócić dawne mocarstwo przestało być tranzy-
uwagę od towym monopolistą w dostawach nośni-
destrukcyjnych ków energii z Azji Środkowej do euro-
skutków
sierpniowych pejskich odbiorców. Uruchomienie na-
działań Rosji, stępnych rurociągów może tylko dodat-
gdy zdecydowała kowo pomniejszyć znaczenie Rosji i za-
się ona na dać kolejny cios jej globalnym aspira-
interwencję
w Gruzji. cjom. Miedwiediew musi więc namó-
wić Ormian, żeby poszli na ustępstwa
wobec Azerów w kwestii Górskiego
Karabachu.
Tylko jak to osiągnąć, skoro z tego
powodu, że interesy antagonistów roz-
mijają się, węzła karabaskiego tak dłu-
go już nie udaje się rozsupłać. Utrzy-
liw. Armenia natomiast nie za bar-
dzo ma skąd brać, bo natura poską-
piła jej bogactw mineralnych. Ale
i tak zgromadziła poważny arsenał.
I jeszcze polegać może na Rosji, któ-
ra – troszcząc się o bezpieczeństwo
swej kluczowej, południowej flanki
– w Giumri, w pobliżu granicy ormiań-
sko-tureckiej, ma potężnie ufortyfiko-
waną bazę wyposażoną w przeciwlot-
nicze kompleksy rakietowe SS-300
i eskadry myśliwców MiG-29. (HS) 
muje się klincz; Erywań żąda samosta-
nowienia dla Górskiego Karabachu,
Baku – by wrócił do macierzy. Od 1992
roku z marnym skutkiem usiłuje w tej
sprawie mediować Mińska Grupa OB-
WE, gdzie obok Rosjan działają rów-
nież Amerykanie i Francuzi. Rok temu
przez chwilę wydawało się, że propozy-
cje tego gremium posuną do przodu sta-
rania o kompromis. Okazało się jednak,
że Erywań nie jest gotów wycofać się
już nawet nie z samego Górskiego Ka-
rabachu, ale chociażby z terytorium
siedmiu rejonów, które otaczają enkla-
wę. Zwaśnione stolice nie są również
skłonne odblokować dróg spinających
Armenię i Azerbejdżan oraz wyzna-
czyć terminu referendum w Górskim
Karabachu. Moskwa musi mieć silne
karty, żeby dostać placet na rozmiesz-
czenie wojsk w enklawie i przekonać
Baku, że powinno trzymać bliżej z nią
niż z Brukselą i Waszyngtonem.
Zadanie nie należy do łatwych, tym
bardziej że po ostrym wejściu do akcji
armii rosyjskiej w sierpniu i jej opo-
wiedzeniu się po stronie Osetii Połu-
dniowej dziś mało kto na Kaukazie ufa
Moskwie Na dodatek. Azerbejdżan
nigdy oficjalnie nie odrzucił możliwo-
ści realizacji wojennego scenariusza
w Górskim Karabachu. Opcja jest tym
bardziej realna, że rywale się dozbraja-
ją i wydają coraz więcej na rozbudowę
sił zbrojnych. Starcia mogą wybuch-
nąć w wyniku drobnego nieporozu-
mienia. Wzdłuż linii frontu ciągnącej
przez prawie 200 kilometrów zgrupo-
wano 60 tysięcy uzbrojonych po zęby
żołnierzy. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 45
 R O S J A

Na wsch dzie  bez zmian?

MARCIN KACZMARSKI przedterminowych wyborów. Efektem może być

Wielka niewiadoma
destabilizacja wewnętrzna, jak i dalsze pogorsze-
nie się wizerunku demokracji gruzińskiej.
Dodatkową niewiadomą pozostaje polityka
nowej administracji amerykańskiej wobec WNP.
Wojna rosyjsko-gruzińska z sierpnia 2008 roku była jednym Z jednej strony, pierwsze nominacje w ekipie
z najważniejszych wydarzeń na obszarze poradzieckim od czasu upadku prezydenta Obamy sugerują, że przede wszyst-
kim będzie to polityka kontynuacji. Tyle tylko,
ZSRR. Czy w roku 2009 dojdzie do podobnych dramatów w tym rejonie? że polityka ta znalazła się na obecnym etapie
w ślepym zaułku – USA ani nie są w stanie po-
wstrzymać agresywnych działań Rosji (na czym
mocno ucierpiał amerykański prestiż w WNP),
ani nie mają kontroli nad postępowaniem swoich
sojuszników. Tymczasem nowa administracja bę-
dzie musiała zdecydować, czy może zaangażo-
wać się politycznie w wydarzenia na obszarze
Nowa
administracja
poradzieckim i w jakim stopniu jest gotowa
waszyngtońska będzie na konflikt z Moskwą na tym tle.
musiała zdecydować, czy
zaangażować się poli- ZAMROŻONE KONFLIKTY
tycznie na obszarze
poradzieckim. Jednak największych zmian można ocze-
kiwać w tak zwanych zamrożonych konflik-
tach (azersko-ormiańskim o Górski Karabach
oraz naddniestrzańskim). Rosja zechce wykorzy-
stać powojenną niepewność, w jakiej wciąż pozo-
stają elity WNP, na rzecz systemowego wzmoc-
nienia swojej pozycji. Takiej okazji dostarczają jej
FOT. US DOD

oba wspomniane konflikty. Moskwa przedstawi-

ła swoją koncepcję ich rozwiązania – w taki spo-
sób, by z jednej strony nie dopuścić do współde-
Amerykański instruktor szkoli gruzińskich żołnierzy.

N
ajważniejszym procesem, który
określi dynamikę wydarzeń na ob-
szarze Wspólnoty Niepodległych
Państw (WNP), będzie globalny kry-
zys gospodarczy. Z jednej strony, mocno ograni-
czy on możliwości realizacji przez Rosję jej am-
bicji politycznych względem sąsiadów. Kremlo-
wi przyjdzie bowiem skupić się na kwestiach
wewnętrznych, przede wszystkim powstrzymy-
waniu niezadowolenia społecznego, które może
ujawnić się w momencie pogorszenia rosyjskiej
sytuacji gospodarczej i społecznej. Również
wzrost wydatków budżetowych na obronność
nie będzie raczej możliwy w dotychczasowym
tempie (20–25 procent rocznie). Z drugiej jednak
strony, kryzys dotknął dużą część WNP (na przy-
WIZYTÓWKA
MARCIN KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje rów-
nież w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych Uniwersytetu Warszaw-
skiego, autor książki „Rosja na rozdrożu”.
kład Ukrainę) w znacznie większym stopniu niż
Rosję. Oznacza to, że państwa wchodzące w jej
skład albo pozostaną zależne od różnych form
rosyjskiego wsparcia gospodarczego (jak Biało-
ruś czy Kirgizja), albo będą skupione raczej na
rozwiązaniu problemów wewnętrznych niż na
aktywnej polityce zagranicznej.
ROK NIEPOKOJÓW
Niezależnie od negatywnego wpływu kryzy-
su, w odniesieniu do dwóch dotychczas najbar-
dziej prozachodnich krajów na obszarze WNP
– Gruzji i Ukrainy – można oczekiwać poważ-
nych wstrząsów wewnętrznych. Na Ukrainie rok
2009 będzie okresem permanentnej kampanii
przed wyborami prezydenckimi (które odbędą
się zapewne pod koniec 2009 lub na samym po-
czątku 2010). W praktyce oznaczać to będzie
brak konsensusu między głównymi siłami poli-
tycznymi odnośnie do polityki zagranicznej, co z
pewnością zostanie wykorzystane przez Moskwę.
W Gruzji natomiast wiosną 2009 roku opozycja
(wzmocniona w ostatnich miesiącach przez ko-
lejnych polityków odchodzących z obozu prezy-
denckiego) zapewne zechce rozliczyć prezydenta
Saakaszwilego z przegranej wojny i zażąda
cydowania państw zachodnich, a z drugiej za-
gwarantować sobie trwałe wpływy na Kaukazie
Północnym i w Mołdawii. Przy tym Kreml chce
zademonstrować swoją zdolność do promowania
„pokojowego” rozwiązywania konfliktów, co
mogłoby poprawić nadszarpnięty konfliktem
gruzińskim wizerunek Federacji Rosyjskiej.
W obu przypadkach rozwiązanie konfliktów
wydaje się prawdopodobne. Rosja jest w stanie
zmusić liderów separatystycznego Naddniestrza
do połączenia się z Mołdawią; ceną dla Kiszy-
niowa byłby prorosyjski (formalnie neutralny)
status zjednoczonego państwa, połączony z ro-
syjską obecnością wojskową. W przypadku
Armenii i Azerbejdżanu sprawa jest dużo bar-
dziej skomplikowana. Jednak odkąd Azerbej-
dżan stracił nadzieję na odzyskanie terytorium
Karabachu przy pomocy siły zbrojnej, wydaje
się bardziej skłonny do kompromisu. Na począ-
tek mógłby on polegać na wycofaniu się Arme-
nii z okupowanej części Azerbejdżanu (około
20 procent terytorium), przy odłożeniu na kilka-
naście lat kwestii statusu Górskiego Karabachu.
Gdyby Rosji udało się rozwiązać oba konflikty,
wówczas jej pozycja na obszarze WNP znacząco
by się wzmocniła, przede wszystkim kosztem
wpływów państw zachodnich. 

46 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


FOT. ROBERT CZULDA
Światowa
liga przemocy
Z WITOLDEM SOKAŁĄ,
o współczesnych formach przemocy
rozmawia ROBERT CZULDA
POLSKA ZBROJNA: Swego cza-
su dokonał Pan ciekawego podzia-
łu państw świata na „ligi”. Na
czym on polega?
WITOLD SOKAŁA: Badając zależ-
ności pomiędzy cywilizacyjnym za-
awansowaniem danego państwa a je-
go skłonnością do stosowania róż-
nych typów przemocy – podążyłem
śladami Alvina Tofflera, który pisał
o cywilizacjach komputera, linii
przemysłowej i motyki. To, co nazy-
wam pierwszą ligą, to beneficjenci
globalizacji, kraje żyjące już w świe-
cie poprzemysłowym, kreujące inno-
wacje technologiczne i społeczne
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
– i świetnie z owej kreacji żyjące. Dru-
ga liga to zaplecze liderów w dziedzi-
nie surowców, siły roboczej lub orga-
nizowania prostszych usług. Trzecia
liga to obszar przednowoczesny albo
taki, w którym próba zaszczepienia
nowoczesności zakończyła się klę-
ską. Często – obszar chaosu politycz-
nego, niewydolności gospodarczej
i dramatu humanitarnego.
POLSKA ZBROJNA: Jakie są
wyznaczniki członkostwa w danej
lidze?
WITOLD SOKAŁA: Kiedyś naj-
ważniejsze z punktu widzenia strate-
gii były kryteria ilościowe: liczba ludności
i wojska, rozległość terytorialna, zdolność
produkowania dużej ilości zboża, betonu czy
stali. Teraz ważniejsza jest jakość. To wy-
różnik takich pierwszoligowców jak USA,
część Unii Europejskiej czy Japonia, ale
również niewielka Szwajcaria i Singapur.
Giganty „ilościowe” – Rosja czy Chiny – co
prawda aspirują do członkostwa w elitarnym
klubie, ale w każdej chwili mogą spaść do
trzeciej ligi i utonąć w destabilizacji.
POLSKA ZBROJNA: Mimo rozwoju,
państwa nadal jednak nie wyrzekły się
przemocy.
WITOLD SOKAŁA: Nie, i wcale mnie to
nie dziwi. W przeszłości wszelkie nowe
technologie też nie czyniły ludzi lepszymi.
Co najwyżej usprawniały zabijanie i otwie-
rały nowe możliwości politycznej ekspansji,
a więc pośrednio prowokowały nowe fale
przemocy.
POLSKA ZBROJNA: Czy państwo stra-
ciło monopol na stosowanie przemocy?
WITOLD SOKAŁA: Bez wątpienia. Dzi-
siaj po przemoc na dużą skalę sięgają także
inne podmioty. Od nielegalnych organizacji
o różnym charakterze, po całkiem legalne
wielkie firmy. Nie należy też lekceważyć
brutalnych watażków łączących funkcje li-
derów politycznych, biznesmenów i dowód-
ców wojskowych. Dość bezkarnie grasują
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 47
 N A S P O C Z N I J
oni na coraz rozleglejszych poła-
ciach świata pozbawionych efektyw-
nej władzy państwowej.
POLSKA ZBROJNA: Jakie konse-
kwencje powodują wszystkie te
zmiany?
WITOLD SOKAŁA: Na przykład
– psychologiczne. Kiedyś walczono
twarzą w twarz i tylko taką walkę
uważano za honorową. Przypomnę,
że używanie broni miotającej, szcze-
gólnie palnej, dość długo uważano
za nierycerskie i zasługujące na
etyczne potępienie. Dzisiaj najno-
wocześniejsze bronie uruchamiane
są często przez ludzi siedzących
w komfortowych bazach, setki kilo-
metrów od pola walki.
POLSKA ZBROJNA: Jak wpły-
wa to na wojnę?
WITOLD SOKAŁA: Odrealnia ją
– przynajmniej z punktu widzenia
wielu decydentów. Kiedyś na uczu-
cia i poglądy dowódców, nawet wy-
sokiego szczebla, wpływały ich
własne i bezpośrednie doświadcze-
nia. Działały na wyobraźnię, wymu-
szały odruch odpowiedzialności,
wiązały skutek i przyczynę. Nawet
królom i wodzom trudno było po
stoczonej bitwie uniknąć kontaktu z
pobojowiskiem i rannymi. Podczas
kariery wojskowej niemal każdy
musiał poznać zapach krwi przela-
nej przez siebie, swoich podwład-
nych, przez nieprzyjaciół. Dziś już
tak nie jest.
POLSKA ZBROJNA: Pomiędzy
państwami pierwszej ligi nie wy-
buchają już konflikty zbrojne.
Dlaczego?
WITOLD SOKAŁA: Ponieważ im
się to po prostu nie opłaca. Dziś taka
wojna to pewność poniesienia kosz-
tów przekraczających możliwe do
uzyskania korzyści. Przy czym:
ewentualne straty mają charakter nie
tylko militarny czy ekonomiczny, ale
przede wszystkim wizerunkowy. Po-
służę się przykładem. Jeśli pan Ik-
siński mieszka na ekskluzywnym
osiedlu i ma sąsiadów należących do
elity, to w konfliktach z nimi nie bę-
dzie posuwał się do otwartej przemo-
cy, pod groźbą bolesnego ostracy-
zmu towarzyskiego. Będzie za to
bronił swych interesów przez nego-
cjacje, na drodze prawnej, a w osta-
teczności przez asymetryczne działa-
nia nieformalne: szantaż, donos czy
przemoc pośrednią. Co innego w sto-
48 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
sunku do przybłędy, który wtargnie
na osiedle i będzie rysował gwoź-
dziem karoserię samochodu. Wtedy
Iksiński może posunąć się do najbar-
dziej prymitywnej i jawnej przemo-
cy, wcale na tym nie tracąc, wręcz
przeciwnie – może nawet zyskać so-
bie szacunek wielu członków swojej
grupy.
POLSKA ZBROJNA: Teoretycz-
nie kraj pierwszej ligi powinien
bez problemów pokonać ten
z trzeciej. Afganistan pokazuje
jednak, że przewaga jest czysto
teoretyczna. Dlaczego? Czy jeste-
śmy bezradni?
WITOLD SOKAŁA: Zaawansowa-
na technologicznie armia każdego
pierwszoligowca bez problemu wy-
grywa w otwartym polu, w syme-
trycznym starciu, nawet ze znacznie
W wojnie klasycznej szuka
się zwycięstwa militarnego,
aby wymusić swoje warunki
pokoju. W quasi-wojnie
jedna ze stron wcale nie dąży
do pokoju, bowiem wielu
watażków żyje z wojny
liczniejszą, ale gorzej wyekwipowa-
ną armią państw drugiej czy trzeciej
ligi. Dlatego też wybierają one tak-
tyki asymetryczne, dzięki którym
przewaga technologiczna przestaje
mieć decydujące znaczenie. Mamy
atuty w wielu dziedzinach – jak
choćby rozpoznanie satelitarne czy
łączność – ale w ostatecznym roz-
rachunku decyduje determinacja
stron, znajomość terenu, spryt i siła
żołnierza oraz wsparcie miejscowej
ludności.
POLSKA ZBROJNA: Są jeszcze
jakieś specyficzne cechy tej nowej
sytuacji?
WITOLD SOKAŁA: W wojnach
takich jak afgańska czy iracka asy-
metria dotyczy też celów. W wojnie
klasycznej szuka się zwycięstwa mi-
litarnego, aby wymusić swoje wa-
runki pokoju. W quasi-wojnie przy-
najmniej jedna ze stron wcale nie
dąży do pokoju, bowiem wielu wa-
tażków żyje z wojny, i to bardzo do-
brze. W czasach pokoju wegetowali-
by na marginesie społeczeństwa, a tu
stają się panami chaosu. To błędne koło – ta-
kiej wojny nie sposób rozstrzygnąć militar-
nie, bo nie da się zmusić przeciwnika do bi-
twy. A on, jeśli nie przegrywa w sposób
zdecydowany – to de facto wygrywa. Jako
przedstawiciele „cywilizowanego” Zachodu
mamy jednak dość kiepski wybór. Niektórzy
twierdzą, że możemy zostawić pogrążone
w chaosie kraje trzecioligowe samym sobie,
jednak z wielu względów – humanitarnych,
gospodarczych, społecznych i politycznych
– nie jest to najlepsze rozwiązanie. Alterna-
tywa to walka. Jeden z najwybitniejszych
znawców tematu, Martin van Creveld, pro-
ponuje nam dwie potencjalnie skuteczne
drogi do wygrania konfliktu asymetryczne-
go. Jedna to model brytyjski, zastosowany
w Irlandii Północnej: żmudna i konsekwent-
na praca oparta na samodyscyplinie wojska
i służb w operacjach przywracania porząd-
ku, na świadomym minimalizowaniu strat
po stronie przeciwnej – tak, aby nie wywo-
ływać zbędnej nienawiści i nie napędzać
przemocy.
POLSKA ZBROJNA: Drugi wariant nie
jest chyba aż tak „pozytywistyczny”?
WITOLD SOKAŁA: Wręcz przeciwnie. To
wykorzystanie koncepcji Hafiza al-Asada,
syryjskiego dyktatora, który ćwierć wieku te-
mu stłumił potencjalną rebelię Braci Muzuł-
mańskich poprzez ostentacyjnie brutalną pa-
cyfikację miasta Hama. Z zimną krwią wy-
mordował wtedy około 20 tysięcy ludzi,
strzelając na oślep z haubic, paląc i burząc
domy, torturując i rozstrzeliwując przypad-
kowych ludzi. Trwale odebrało to przeciw-
nikom chęć dalszego oporu. Może to ze
strony van Crevelda cyniczne, ale twierdzi,
że prawdopodobnie Asad oszczędził w ten
sposób życie kolejnym dziesiątkom i setkom
tysięcy ludzi, którzy niechybnie zginęliby,
gdyby rewolta się rozszerzyła. Trudno
oprzeć się wrażeniu, patrząc na współczesne
poczynania w Iraku i w Afganistanie, że
Amerykanie i ich sojusznicy miotają się, nie
potrafiąc konsekwentnie zastosować ani jed-
nej, ani drugiej strategii. Stąd ich coraz po-
ważniejsze kłopoty. 
WIZYTÓWKA
Doktor
WITOLD SOKAŁA
Specjalista w dziedzinie
bezpieczeństwa międzyna-
rodowego. Zastępca dyrektora Centrum
Monitoringu Polityki Integracyjnej CEMPI,
adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego,
stały komentator Polskiego Radia Kielce
(współautor programu publicystycznego
„Świat na wskroś”).
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

M i l i t a r i a
BRAZYLIA

Tłuste kąski
Przy okazji szczytu Unia Europejska–
–Brazylia podpisano duże kontrakty
zbrojeniowe z tym południowoamery-
kańskim krajem, na których zyskają
firmy francuskie. Jednym z nich była już
wcześniej zapowiadana umowa na licen-
cyjną produkcję 50 śmigłowców EC 725,
których dostawy mają rozpocząć się
w końcu 2010 roku. Maszyny te trafią do
wszystkich rodzajów sił zbrojnych Brazylii.

ALENIA AERONAUTICA
Wartość tego kontraktu oscyluje w grani-
cach 1,89 miliarda euro. Brazylijczycy po-
WŁOCHY stanowili również kupić cztery okręty pod-

Cztery patrolowce wodne o napędzie konwencjonalnym

typu Scorpene. Powstanie też piąta
jednostka, na której zostanie zamonto-
MINISTERSTWO OBRONY zamówiło w firmie Alenia Aeronautica cztery morskie samoloty patrolowe wany brazylijski reaktor atomowy. Okręty
ATR-72MP. Ich dostawy rozpoczną się w 2012 roku. Maszyny będą należały do sił powietrznych, ale zbuduje francuska DCNS w ramach
w składzie ich załóg znajdą się marynarze. Wcześniej dziesięć patrolowych ATR-72 zamówiła Turcja. joint venture z brazylijskim partnerem.
Na rynku krajowym Alenia Aeronautica sprzedała siedem mniejszych ATR-42MP Policji Celnej oraz Straży Pierwszy ma wejść do służby w 2015
Wybrzeża. Natomiast lotnictwo wojskowe używa 16 maszyn Atlantic. (WR)  roku. (WT) 
SZWAJCARIA KANADA

Ekwiwalent Zaakceptowany poślizg kontraktu. Ogłoszona zgoda

transportera traktach z firmą Sikorsky na

władz w Ottawie oznacza, że
Sikorsky nie zapłaci kar

F irma Mowag GmbH otrzymała zamówie-

nia na pojazdy od szwajcarskich wojsk
dostawę śmigłowców S-92
w wersji morskiej.
umownych, a pierwszy „cy-
klon” zostanie przekazany Ka-
FOT. LASSI TOLVANEN

lądowych. Największe dotyczy dostawy 220 W 2004 roku Kanada zawarła nadyjczykom dopiero w listo-
opancerzonych ciężarówek Duro IIIP. W wo- umowy na dostawę 28 ma- padzie 2010 roku, zaś więk-
zie mieści się 11 żołnierzy. Wojsko zamówi- szyn oraz szkolenie personelu sze dostawy rozpoczną się do-
ło też tuzin laboratoriów chemicznych roz- i 20-letnie ich serwisowanie. piero dwa lata później i zakoń-
poznania skażeń na bazie tych pojazdów. Dostawy S-92, które otrzymały czą w 2013 roku. C-128 są
Trzecie zamówienie dotyczy 12 Piranha IIIC,
też w wersji chemicznej. Za wszystkie po-
jazdy Mowag otrzyma 260 milionów fran-
M inister obrony oraz sze-
fowie dwóch innych re-
sortów poinformowali w koń-
lokalne oznaczenie CH-128
Cyclone, miały być dostarczo-
ne w listopadzie ubiegłego ro-
bardzo potrzebne, gdyż używa-
ne obecnie C-124 Sea King
sprawiają coraz więcej kłopo-
ków szwajcarskich, a ma je dostarczyć cu grudnia, że rząd kanadyjski ku, ale w styczniu producent tów technicznych, a ich obsłu-
w latach 2010–2012. (WRT)  zaakceptował zmiany w kon- zwrócił się o zmodyfikowanie ga jest kosztowna. (WW) 

Więcej wozów piechoty

FRANCJA

Agencja uzbrojenia francuskiego resortu obrony

złożyła w grudniu zamówienie na 116 bojowych
wozów piechoty VBCI nowej generacji.

T ym samym zlecono już pro-

dukcję 298 z 700 planowa-
nych pojazdów. Wcześniej ode-
brano 41 VBCI z pierwszej tran-
szy. Ośmiokołowe wozy produko-
wane są w dwóch wersjach:
bojowej i dowódczej. Pierwsza
jest uzbrojona w armatę kalibru
25 milimetrów i karabin maszy-
nowy kalibru 7,62 milimetrów.
Mieści się w niej 11 żołnierzy.
VBCI zastąpią we francuskich
jednostkach piechoty zmechani-
zowanej gąsienicowe wozy bojo-
we AMX 10P. Przed tą zmianą ar-
mia francuska zdecydowała się
w 2005 roku na modernizację
108 z tych wozów. Ostatnie
z unowocześnionych AMX 10P
powróciły w końcu października
2008 roku do 92 Pułku Piechoty
w Clermont-Ferrand. (W) 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 49

 M I L I T A R I A
PAWEŁ HENSKI
Zmierzch epoki kolta?
Trzeba było aż trzech wojen, by amerykańscy żołnierze mogli
mieć nadzieję na nowy karabinek automatyczny,
który zastąpi niedoskonałe M4.
K
ongres amerykański od ro-
ku naciska armię, aby wy-
posażyła żołnierzy w no-
wocześniejszą i bardziej
niezawodną broń. Poprzed-
nik karabinka M4, czyli M16, wszedł do
służby w wojsku amerykańskim w 1964
roku. Jego różne wersje pozostają do dzi-
siaj w niektórych jednostkach wojskowych,
policji oraz w służbach federalnych. Był
pierwszym w pełni automatycznym kara-
binkiem szturmowym o nowoczesnej i lek-
kiej konstrukcji oraz o dużej prędkości wy-
50 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
lotowej pocisku (930–970 metrów i aby się nie zacinał, musiał być
na sekundę). często czyszczony i oliwiony. Przy-
czyna tego tkwiła w samej kon-
WARUNKI
WOJNY DZIEDZICZONA WADA strukcji broni. W M16 nie ma tło-
WIETNAMSKIEJ Wraz z M16 Amerykanie odeszli ka gazowego cofającego zamek.
wykazały od amunicji kalibru 7,62 milimetra Gazy prochowe wyrzucające nabój
podstawową na rzecz mniejszych naboi, kalibru przedostają się pod ciśnieniem
wadę M16
– karabinek był 5,56 milimetra. Dzięki temu żoł- z lufy położonym nad nią kanałem
podatny na nierze mogli zabierać do akcji wię- dolotowym z powrotem do komory
zabrudzenia i aby cej amunicji. Podczas wojny wiet- i cofają zamek. Ten wyrzuca łuskę
się nie zacinał, namskiej od razu jednak wyszła na i ładuje do komory kolejny nabój.
musiał być często
czyszczony jaw podstawowa wada M16 – kara- Razem z łuską odprowadzana jest
i oliwiony. binek był podatny na zabrudzenia reszta gazu prochowego. Takie roz-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

przez skrócenie i odchudzenie konstrukcji
ergonomia M4 jest lepsza niż M16. Jed-
nak w M4 zastosowano ten sam co w po-
Prawdziwym te- przedniku kontrowersyjny, pozbawio-
stem dla karabinków ny tłoka układ gazowy. Podstawowy
M4 są wojny w Iraku
oraz Afganistanie. M4 M4 może strzelać albo ogniem poje-
używane w trudnych dynczym, albo trzystrzałowymi se-
warunkach często riami. Nie ma nastawu do strzelania
się zacinają. ogniem ciągłym, który zastosowano
dopiero w M4A1.
M4 wprowadzono do uzbrojenia w 1994
roku. Początkowo miał zastąpić karabinki
wykorzystywane przez oddziały specjalne
oraz pistolety maszynowe używane przez
załogi wozów bojowych. Jednak z czasem
stał się podstawowym uzbrojeniem armii
amerykańskiej.
WALKA Z KARABINKIEM
Prawdziwym testem dla karabinków M4
są wojny w Iraku oraz Afganistanie. Tak
jak w przypadku M16, okazało się, że M4
używane w trudnych warunkach mają ten-
dencję do zacinania się. 4 marca 2002 roku
podczas operacji „Anaconda” w Afgani-
stanie śmigłowiec MH-47 Chinook z ran-
gersami na pokładzie wpadł w zasadzkę na
szczycie Takur Ghar. Walczący o przeży-
cie kapitan Nate Self wspominał później,
że jego M4 tak zaciął się po kilku seriach,
że pomimo wielu prób naprawienia broni
musiał użyć karabinka zabitego kolegi. In-
ny znany przypadek dotyczy M16. 23 mar-
ca 2003 roku, tuż po rozpoczęciu inwazji
FOT. US NAVY
fę, problemem jest również skuteczny za-
sięg strzału (zasięg, w którym pocisk po
trafieniu ulega fragmentacji) – wynosi 100
metrów, czyli o połowę mniej niż
w M16A2. Skuteczny zasięg M4 zwięk-
szono do 250 metrów dopiero dzięki zasto-
sowaniu nabojów Mk 262.
Amerykańskie oddziały specjalne jako
pierwsze wyłamały się z „dyktatury” M4.
Kierując się zasadą, że sprawna broń oso-
bista ratuje życie i decyduje o losach misji,
oddział Delta Force nie mógł pozwolić so-
bie na używanie karabinka, którego nieza-
wodność jest wątpliwa. Rozpoczęto współ-
pracę z niemieckim producentem broni
– firmą Heckler & Koch i opracowano mo-
dyfikację M4 czyli karabinek HK 416. Wy-
gląda on prawie identycznie jak M4, jed-
nak ma system cofania zamka bazujący na
tłoku gazowym o krótkim skoku. Gazy pro-
chowe przedostają się do przedniej części
kanału położonego nad lufą i cofają umiesz-
czony w nim tłok, który przemieszcza za-
mek do tyłu, wprowadzając do komory na-
bój. Gazy wydostają się następnie przez
wentyl umieszczony z przodu nad lufą.
Dzięki takiemu rozwiązaniu komora zamka
pozostaje czysta, a broń potrafi wystrzelić
15 tysięcy naboi bez oliwienia. Cały sys-
tem działa – jak to określił konsultant H&K
i były żołnierz Delta Force Larry Vickers
– niczym maszyna do szycia. Oddziały
Delta Force z powodzeniem używają HK
416 od 2004 roku.

na Irak, niedaleko Nasirii wpadła w za-

wiązanie powoduje szybkie przegrzewanie
się karabinka podczas intensywnego strze-
lania oraz wysusza materiał smarujący
w całym układzie. Gdy broń jest zabrudzo-
na, kłopotliwe staje się również zwolnienie
układu zamka po wymianie magazynka.
Rączka zamkowa zacina się i dopchnięcie
układu ruchomego jest możliwe jedynie po
częściowym rozłożeniu broni.
Pomimo ulepszeń kolejne wersje karabin-
ka M16 dziedziczyły tę samą wadę. Po woj-
nie w Wietnamie M16 stał się bronią „czasu
pokoju”. Przeszedł kilka modyfikacji, i ar-
mia była z niego zadowolona. Dopiero trud-
ne warunki „Pustynnej burzy”, z wszech-
obecnym piaskiem i pyłem, ponownie obna-
żyły słabości M16. Wojna w Zatoce trwała
jednak zbyt krótko, aby ktoś zauważył pro-
blem, a poza tym Colt przygotowywał już
następcę M16 – karabinek M4.
Karabinek M4 wywodzi się w prostej li-
nii z M16A2. Wykorzystuje te same nabo-
je pośrednie 5,56 x 45 milimetrów oraz
magazynki co M16. Ma krótszą lufę (368
milimetrów względem 508 milimetrów
w M16) i składaną kolbę teleskopową. Po-
sadzkę kolumna pojazdów amerykańskiej
507 Kompanii Wsparcia. Jeden z żołnie-
rzy, Patrick Miller, który dostał Srebrną
Gwiazdę za bohaterską postawę, wspomi-
nał, że prawdziwie heroiczną walkę musiał
stoczyć nie z wrogiem, lecz ze swoim
M16. Broń cały czas się zacinała. Po każ-
dym strzale musiał walić dłonią w rączkę
zamka, by ten mógł wprowadzić do komo-
ry kolejny nabój. Zdołał w ten sposób wy-
eliminować obsługę irackiego moździerza,
jednak o dalszej obronie przed otaczający-
mi jego pozycję Irakijczykami nie było
mowy. Jedyne, co mu pozostało, to odło-
żyć karabinek i się poddać.
Jeszcze innym problemem M16 i M4
jest niewystarczająca tak zwana siła po-
wstrzymująca pocisku. Zastosowanie ma-
łego kalibru (5,56 milimetra) oraz duża
prędkość wylotowa sprawiły, że pociski
często przebijają ciało na wylot, ale nie za-
bijają. W 1993 roku w Somalii, po bitwie
o Mogadiszu, żołnierze amerykańscy ra-
portowali, że często musieli trafiać prze-
ciwnika bezpośrednio w głowę albo serce,
aby go skutecznie wyeliminować. Szcze-
gólnie gdy atakujący byli pod wpływem
narkotyków i nie zważali na odniesione ra-
ny. W przypadku M4, który ma krótszą lu-
DROGO I BEZ SKUTKU
Chociaż obydwa programy kosztowały ar-
mię sto milionów dolarów, nie rozwiązały
problemów dotyczących wyposażenia żoł-
nierzy w nowoczesną broń.
Do końca 2008 roku armia amerykańska
kupiła 473 tysiące karabinków M4 za 462
miliony dolarów. Do uzbrojenia wprowadzo-
no 365 tysięcy sztuk broni, natomiast pozo-
stałe 108 tysięcy żołnierze dostaną w ciągu
najbliższych dwóch lat. Jednak rok 2009
może okazać się przełomowy, gdyż w lipcu
mija termin zastrzeżenia danych technicz-
nych M4 przez firmę Colt Defense. Pozwoli
to armii rozpisać nowy przetarg na karabi-
nek automatyczny. Pierwsze spotkanie
przedstawicieli armii z producentami broni
miało miejsce 13 listopada 2008 roku w Wa-
szyngtonie. Przyciągnęło uwagę wielu pro-
ducentów broni, takich jak FNH USA, Sig
Sauer Inc., Heckler & Koch, Smith & We-
sson, Bushmaster/Remington, LWRC Inter-
national LCC, Precision Reflex Inc., Colt
Defense i wiele innych mniejszych firm.
Każda z nich chce wygrać lukratywny kon-
trakt. Jednak jak powiedział otwierający
spotkanie sekretarz armii Pete Geren – „to
ważny krok, aby być pewnym, że żołnierze
otrzymają to, co najlepsze”. 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 51

 M E L D U N E K

FOT. AUSTRALIAN DOD

IRAK

Porozumienie
IRAK. Australia i Wielka Brytania doszły do porozumienia z władzami w Bagdadzie, które pozwoli na dalsze stacjonowanie ich żołnierzy w Iraku po
wygaśnięciu 1 stycznia mandatu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Odpowiednie dokumenty kraje te podpisały 30 grudnia. Rzecznik irackiego
resortu obrony Mohammed Al-Askari podał, że australijscy i brytyjscy żołnierze wycofają się z jego kraju do końca lipca. Dwa dni wcześniej iracka
Rada Prezydencka ratyfikowała przyjętą przez parlament ustawę, która pozwala żołnierzom z obcych państw na pozostanie w Iraku do lipca
2009 roku. Jednak poszczególne kraje muszą zawrzeć bilateralne porozumienia w tej sprawie z władzami w Bagdadzie. (W) 

Cios w rebeliantów ską. Działania Francuzów wspo-

SRI LANKA. Po długich wal- rządzącej koalicji Zjednoczonego magał hiszpański samolot patro-
kach wojska rządowe zajęły Ludowego Sojuszu Wolności, lowy. Schwytano łodzie z 19 pira-
FOT. MO FRANCJI

2 stycznia kontrolowane przez ta-
milskich rebeliantów miasto Kili-
noczi. Rzecznik rządu Lakszman
Hulugalia powiedział, że żołnie-
rze weszli tam z trzech kierun-
ków. Potem przez kilka godzin li-
kwidowali punkty oporu przeciw-
nika w rożnych częściach miasta.
Opanowali też strategiczny węzeł
komunikacyjny Paranthan, na
północ od Kilinoczi. Tym samym
przecięli główną linię dostaw dla
kilku partyzanckich bastionów na
północy wyspy. Podczas kontrata-
ków rebelianci stracili 50 ludzi.
Sami twierdzą, że zabili 53 żoł-
nierzy, a ponad 80 ranili.
Kilinoczi było główną bazą Ty-
grysów – Wyzwolicieli Tamil-
skiego Ilamu, którzy kontrolowali
je od ponad dziesięciu lat. Ucho-
dziło za „stolicę” separatystów.
Dlatego minister rozwoju gospo-
darki rolnej, a zarazem rzecznik
Maithripala Sirisena, uznał jego
zajęcie za „historyczne zwycię-
stwo narodu”. Jest to zatem
ogromna porażka tamilskich se-
paratystów, którzy utracili w ostat-
nim czasie kontrolę nad niemal
wszystkimi miejscowościami na
północy wyspy. Po zdobyciu Kili-
noczi armia chce wyprzeć ich
z leżącego na wschód od niego
miasta Mullaitivu.
Wojna domowa w Sri Lance
wybuchła w latach osiemdziesią-
tych XX wieku. Tygrysy walczą
o utworzenie niezależnego pań-
stwa na wschodzie i północy,
gdzie większość ludności stano-
wią Tamilowie. Nie udała się pró-
ba politycznego zakończenia kon-
fliktu. Po kilku latach załamał się
kruchy rozejm i walki rozgorzały
z całą siłą. Szacuje się, że dotąd
w wojnie straciło życie ponad
70 tysięcy ludzi. (TED) 
Polowanie
na piratów
SOMALIA. Od początku nowe-
go roku na wodach somalijskich
i Zatoki Adeńskiej próbowano
uprowadzić kilka statków. Piraci
porwali egipski frachtowiec
z dwudziestoośmiosobową zało-
gą. Innym jednostkom udało się
uniknąć porwania dzięki pomocy
okrętów patrolujących szlaki że-
glugowe. 4 stycznia francuska fre-
gata „Jean de Vienne” biorąca
udział w operacji „Atalanta” pro-
wadzonej przez Unię Europejską
zapobiegła napaści na dwa statki,
pod banderą chorwacką i panam-
tami, których przekazano soma-
lijskim władzom. Dwa dni wcze-
śniej unijne jednostki odstraszyły
napastników, którzy chcieli opa-
nować grecki tankowiec, nato-
miast w Nowy Rok francuskie
awizo „L’Her” w Zatoce Adeń-
skiej uratowało frachtowiec
„S Venus”, zatrzymując dwie ło-
dzie z ośmioma podejrzanymi,
przy których znaleziono broń,
sześć karabinków AK-47 i granat-
nik RPG-7 oraz drabiny. W in-
nym przypadku atakowi piratów
na indyjski tankowiec zapobiegło
przybycie śmigłowca z malezyj-
skiej fregaty „Sri Inderah Sakti”.
Międzynarodowe Biuro Mor-
skie w Kuala Lumpur podało, że
w 2008 roku u wybrzeży Somalii
odnotowano 111 ataków piratów.
Udało im się porwać 42 jednostki,
ale tylko dwie w grudniu, gdy za-
częła się operacja unijna. (WR) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


Ofensywa
Izraelskie wojska lądowe starają się złamać opór
bojowników Hamasu oraz odciąć ich od dostaw broni.
STREFA GAZY. Pod osłoną no-
cy 3 stycznia kolumna czołgów
wspierana przez śmigłowce we-
szła do Strefy Gazy od północnej
części. Trwają też walki izrael-
skiej piechoty z bojownikami
Hamasu. Od początku rozpoczę-
cia działań zbrojnych (27 grud-
nia) śmierć poniosło ponad 500
Palestyńczyków, a 2450 zostało
rannych. W weekendowych nalo-
tach na Strefę Gazy zginęli lide-
rzy zbrojnego skrzydła Hamasu
– Jihad Hamdan oraz Abu
Zakaria al-Jamal. Prezydent
Izraela Szimon Peres wyklucza
rozejm. „Nie chcemy ani okupo-
wać Gazy, ani zmiażdżyć Hama-
su, ale zmiażdżyć terror. A Hamas
potrzebuje prawdziwej, poważnej
lekcji. Teraz ją dostaje”, oświad-
czył Peres w wywiadzie dla ame-
rykańskiej telewizji ABC.
„Wkroczenie izraelskich wojsk
lądowych do Strefy Gazy pokazu-
je konsekwencję działań Izraela”,
uważa profesor Janusz Danecki
z Zakładu Arabistyki i Islamisty-
ki Wydziału Orientalistycznego
Czerwony
sztylet
Brytyjczycy zaatakowali
w grudniu bastiony talibów.
AFGANISTAN. Brytyjskie mi-
nisterstwo obrony ujawniło
4 stycznia, że w grudniu udało się
zdobyć cztery bastiony talibów
FOT. UK MOD
w południowej prowincji Hel-
mand. 7–25 grudnia przeprowa-
dzono operację „Sond Chara”.
W języku pasztu jej kryptonim
oznacza „Czerwony kordzik”, co
jest nawiązaniem do odznaki
3 Brygady Komandosów Królew-
skiej Piechoty Morskiej. Celem
operacji, w której uczestniczyło
1500 Brytyjczyków wspieranych
przez żołnierzy afgańskich, duń-
skich i estońskich, była poprawa
bezpieczeństwa w rejonie stolicy
prowincji, miasta Laszkar Gah.
Walki toczyły się w dystrykcie
Nad-e-Ali (obejmuje tereny wokół
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Uniwersytetu Warszawskiego.
„Izrael za wszelką cenę próbuje
unieszkodliwić Hamas, dlatego
żołnierze wejdą do tych miejsc
w Strefie Gazy, skąd prowadzone
są ataki. Punkty te będą likwido-
wane”. Ekspert uważa, że świat
powinien jak najszybciej potępić
obie strony konfliktu i zrobić
wszystko, by nie powtórzyła się
tragedia taka jak w Rwandzie.
Nadzwyczajnie zwołany szczyt
ONZ zakończył się jednak bez
porozumienia w sprawie rezolu-
cji. Stany Zjednoczone zabloko-
wały uchwalenie przez Radę Bez-
pieczeństwa forsowanego przez
Libię projektu apelu o wstrzyma-
niu ognia w Strefie Gazy. Amery-
kański delegat Alejandro Wolff
stwierdził, że nie ma sensu wy-
głaszanie oświadczeń, które nie
będą respektowane przez Hamas.
„ONZ jest pod kontrolą, dykta-
tem Stanów Zjednoczonych”, za-
rzucił dyplomatom w Nowym
Jorku przewodniczący Palestyń-
skiej Koalicji na rzecz Prawa do
Powrotu Omar Faris. Według
miejscowości o tej samej nazwie).
Ze względu na błoto po zimowych
deszczach i bliskie odległości mię-
dzy walczącymi stronami, przypo-
minały starcia z pierwszej wojny
światowej. Najzacieklejsze walki
toczono 17–19 grudnia o wioskę
Zarghun Kalay. Brytyjczycy poda-
li, że podczas operacji zabito oko-
ło stu talibów, w tym jednego
z wyższych dowódców. Sami stra-
cili pięciu żołnierzy. (TE) 
niego Amerykanie chcą chronić
Izrael i burzyć kraje arabskie.
„Dlatego apeluję między innymi
R Y K O S Z E T E M
do polskiego prezydenta Lecha
Kaczyńskiego o to, by wywarł na-
cisk na Izrael, żeby przestał atako-
wać i zabijać ludzi. To sprawa hu-
manitaryzmu”, mówił Faris.
Kraje Unii Europejskiej są po-
dzielone w ocenie konfliktu. Ko-
misja Europejska, choć nie potępi-
ła wprost izraelskiej ofensywy lą-
dowej w Strefie Gazy, zażądała od
Izraela wpuszczenia pomocy hu-
manitarnej na tereny objęte walką.
„Pomoc jest kierowana do tych,
którzy najbardziej jej potrzebują,
zgodnie z zasadami międzynaro-
dowego prawa humanitarnego.
Obowiązek poszanowania tych za-
sad ma charakter powszechny
i ataki z jakiejkolwiek strony,
w których wyniku cierpią cywile,
są nie do zaakceptowania”,
oświadczył unijny komisarz do
spraw pomocy humanitarnej
Louis Miche. Pomoc oferowana
przez UE o wartości 3 milionów
euro ma być przeznaczona na
środki medyczne i zapewnienie
schronienia ludności cywilnej.
W 2008 roku KE ofiarowała pale-
styńskim ofiarom konfliktu pomoc
wartą 73 miliony euro. (AWEL) 
Burza z piorunami  37
Krwawe święta
DEMOKRATYCZNA REPU-
BLIKA KONGA. „Rebelianci
z Armii Boskiego Oporu przepro-
wadzili liczne ataki na ludność
kongijską w dniu Bożego Narodze-
nia i następnych. Do tej pory mówi
się o ponad 400 zabitych” – poin-
formowała katolicka organizacja
charytatywna Caritas na swojej
stronie internetowej. Wywodzący
się z Ugandy rebelianci dokonali
zbrodni w miejscowościach Fara-
dje, Duru, Gurba, Dungu i Doru-
ma. Porwali też kilkadziesiąt osób
– dzieci i dorosłych. Od połowy
grudnia Uganda, Kongo i władze
południa Sudanu prowadzą wspól-
ną ofensywę przeciwko Armii Bo-
skiego Oporu – wspólnie uderzyli
na bazy rebeliantów na północnym
wschodzie Konga. Operacja odnio-
sła częściowy sukces – co prawda
wyparto partyzantów z obozowisk,
ale nie udało się namierzyć ich li-
dera Josepha Kony’ego. (TED) 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Odbity szlak
PAKISTAN. Władze w Islama-
badzie podały 2 stycznia, że po-
nownie otworzyły główny szlak za-
opatrzeniowy dla wojsk USA i NATO
walczących w Afganistanie. Prowa-
dząca przez Przełęcz Chajberską
w Hindukuszu droga została
zamknięta 30 grudnia przez
Pakistańczyków na czas operacji
przeciwko bojownikom atakującym
konwoje z dostawami dla sił koali-
cji. Piechotę wspierały czołgi i śmi-
głowce. Żołnierze zniszczyli 18 bu-
dynków i 14 obozowisk wykorzysty-
wanych przez talibów, zatrzymali
co najmniej 40 podejrzanych
o związki z rebeliantami i przestęp-
ców. Władze poinformowały, że woj-
sko kontynuuje działania na pery-
feriach regionu.
Rząd w potrzasku
SOMALIA. Ostatni etiopscy żoł-
nierze opuścili Mogadiszu. 2 stycz-
nia z miasta wyjechał konwój około
30 pojazdów. Teraz tymczasowy
rząd Somalii może liczyć tylko na
wsparcie 3400-osobowych sił Unii
Afrykańskiej. Już wcześniej, wraz
ze zmniejszaniem kontyngentu
etiopskiego, kontrolę nad połu-
dniem kraju odzyskiwali islamiści.
Przedstawiciele władz przyznają, że
obecnie wierni im bojownicy kon-
trolują tylko część Mogadiszu i mia-
sto Baidoa.
Piąta kolumna
AFGANISTAN. Władze afgań-
skie ujawniły kolejny przypadek in-
filtracji służb bezpieczeństwa przez
FOT. US DOD
rebeliantów. „Aresztowaliśmy 48 po-
licjantów za działania niezgodne
z prawem. Dwunastu innych nato-
miast przeszło na stronę talibów”,
poinformował wicegubernator pro-
wincji Farah Mohammad Junis Ra-
suli. Natomiast rzecznik talibów
stwierdził, że do rebelii dołączyło aż
35 funkcjonariuszy. (W) 
53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Okres świąteczno-noworoczny spędziłem w Beskidzie Niskim.
W takim miejscu, w którym kilkakrotnie zatrzymywał się
kardynał Wojtyła, ówczesny metropolita krakowski.
G
dy dotarłem na nar-
tach na polanę, na
skraju której przyszły
papież biwakował, za-
stanawiałem się, co
Jan Paweł II chciałby dzisiaj przeka-
zać w swoim noworocznym orędziu
na Światowy Dzień Pokoju. W tym
miejscu przygotowałem do publikacji
wybór pism Jana Pawła II dotyczą-
cych porządku międzynarodowego.
Znakomita większość tych tekstów to
są właśnie orędzia na Światowy Dzień
Pokoju. W minitraktatach polski papież
przez ponad ćwierć wieku mógł odno-
sić się do najbardziej palących proble-
mów międzynarodowych. A jeśli
w tym miejscu Beskidu Niskiego od-
czuwa się obecność Jana Pawła II bar-
dziej intensywnie, to dlatego, że nadal
żyją tam ludzie, z którymi jeszcze jako
krakowski biskup się przyjaźnił. Mam
tu na myśli zwłaszcza wspaniałych
Państwa Jankę i Stefana Kosiarskich.
To Pan Stefan wskazał, usuniętym
wcześniej z państwowej łąki, nieznajo-
mym jeszcze wtedy wędrowcom, pola-
nę, „na której nikt im nie zakłóci spo-
koju”. Następnego dnia rano był tam
świadkiem mszy, którą odprawiał nie-
znajomy dla dwóch towarzyszy wę-
drówki. Taki był początek wieloletniej
przyjaźni prześladowanego po wojnie
byłego żołnierza AK z przyszłym bi-
skupem Rzymu. Przy naparstku be-
skidzkiej tarninówki Pan Stefan pięk-
nie wspomina różne, nierzadko humo-
rystyczne chwile spędzone z Karolem
Wojtyłą, w Beskidzie Niskim
i w Watykanie, dokąd był
przez papieża
zapraszany.
54 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Powiększenie
Cywilizacja pokoju
Każde z papieskich orędzi miało od-
rębny tytuł odnoszący się do głównego
tematu, na który Ojciec Święty chciał
zwrócić szczególną uwagę. Byłoby
niemożliwe próbować się domyślić, ja-
kiemu tematowi Jan Paweł II chciał-
by poświęcić orędzie na 2009 rok. Być
może, po wydarzeniach roku 2008,
przewlekających się wojnach w Iraku,
Afganistanie, konflikcie na Kaukazie,
załamaniu na rynkach finansowych bę-
dącym skutkiem chciwości i arogancji
możnych tego świata, chciałby zwrócić
uwagę na potrzebę pokory i umiaru w
działaniach tych, którzy rządzą polity-
ką i ekonomią. Ale były też inne wyda-
rzenia, którym Jan Paweł II poświęcał
wiele uwagi, jak terroryzm czy plagi
nękające Afrykę. Myśląc pro domo
sua, nie mam wątpliwości, że nasz pa-
pież byłby zadowolony z obecności
polskich żołnierzy osłaniających po-
moc humanitarną w Czadzie. Pamię-
tajmy zarazem, że Jan Paweł II, choć
daleki od pacyfizmu, był wielkim prze-
ciwnikiem wojen. „Wojna nigdy nie
służy dobru ludzkiej społeczności,
przemoc niszczy, niczego nie budując,
rany przez nią zadane długo się goją”,
pisał w jednym z orędzi. Jak rzadko kto
Karol Wojtyła miał świadomość „zła
każdej wojny, jej ceny płaconej śmier-
cią ludzi, ich cierpieniami, pogłębiania
nieufności i nienawiści wobec bliźnie-
JAN PAWEŁ II, CHOĆ DALEKI
go, które wojna podsyca”. To między
innym dlatego Jan Paweł II
żarliwie sprzeci-
wiał
się wojnie z Irakiem. W tym też czasie ochłodzi-
ły się mocno stosunki Stolicy Apostolskiej z ad-
ministracją George’a W. Busha. Przyczyn wo-
jen Jan Paweł II doszukiwał się w „zniekształ-
conym sumieniu”, w ideologiach, które zagraża-
ły pokojowi, w wyścigu zbrojeń, a także w „zin-
stytucjonalizowanej niesprawiedliwości”, której
przejawami są naruszanie godności jednostki
i narodów, praw człowieka, ubóstwo czy różne
formy nietolerancji. Mimo doświadczenia
XX wieku, Jan Paweł II nie wahał się określić
samego siebie świadkiem nadziei. W licznych
wystąpieniach odrzucał lęk przed przyszłością.
Na forum ONZ w 1995 roku mówił, że odpo-
wiedzią na ten lęk „nie jest przymus ani ucisk,
ani narzucanie jednego «modelu» społecznego
całemu światu”. Odpowiedzią musi być wspólne
budowanie cywilizacji pokoju, której filarami są
prawda, sprawiedliwość, miłość, wolność i soli-
darność. Na polanie księdza kardynała Wojtyły
w Beskidzie Niskim zastanawiałem się, w jakiej
mierze w naszym dzisiejszym oglądzie świata
potrafimy patrzeć Jego oczami. 
OD PACYFIZMU, BYŁ
PRZECIWNIKIEM WOJEN
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
ANNA DĄBROWSKA
specjalizuje się
w tematyce społecznej,
szkolnictwie
i survivalu

Moro
w liceum
FOT. SYLWIA GUZOWSKA

MUNDUR TO DLA NICH NAJLEPSZY STRÓJ, MUSZTRA

– NAJCIEKAWSZE ZAJĘCIA, A WYJAZD NA POLIGON
– NAJWIĘKSZA ATRAKCJA.
POLSKA ZBROJNA |NR
112 STYCZNIA
| 11 STYCZNIA
20092009
NR 2 55
 M O D A N A
Moro w liceum
N
aprzód marsz, stój,
w tył, rozejść się, jesz-
cze raz. Pluton ćwiczy
od pół godziny. To jed-
nak nie musztra pobo-
rowych, lecz nastolatków. „Zazdrosz-
czę im. Mają więcej od nas zajęć
wojskowych w pierwszej klasie i no-
szą mundury od początku, a nie jak
my – od drugiej klasy”, mówi uczeń
wojskowej klasy maturalnej. Po
chwili jednak dodaje: „Za to my
przetarliśmy im szlak”.
DLA NAJLEPSZYCH
Pierwsza klasa o kierunku wojsko-
wym, specjalność – bezpieczeństwo
narodowe, powstała w warszawskim
125 Liceum Ogólnokształcącym im.
Waldemara Milewicza trzy lata te-
mu. Teraz w trzech takich klasach
56 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
M U N D U R
uczy się ponad 80 uczniów. „Szuka-
liśmy alternatywnych kierunków,
które mogłaby zaoferować szkoła.
Zaproponowałem profil wojskowy”,
tłumaczy Piotr Goruk-Górski, wy-
chowawca wojskowej klasy matural-
nej i nauczyciel przysposobienia
obronnego.
Za to chętnych do klas munduro-
wych nie brakuje. „Podczas dni otwar-
tych wiele osób wypytuje właśnie
o takie klasy”, przyznaje Urszula
Krajewska, wicedyrektor Zespołu
Szkół nr 7, do którego należy liceum.
W tym roku przypadało ponad dwóch
kandydatów na jedno miejsce. „Wybie-
ramy najlepszych – decyduje liczba
punktów na świadectwie gimnazjal-
nym, dodatkowo wymagamy badań
kwalifikujących do udziału w zaję-
ciach sportowo-obronnych w poradni
medycyny sportowej”, wyjaśnia Piotr Goruk-
-Górski. Żałuje, że w tym roku nie zdążyli
wprowadzić sprawdzianu ze sprawności fi-
zycznej i rozmowy kwalifikacyjnej, ale poja-
wią się one prawdopodobnie podczas kolej-
PIERWSZA nej rekrutacji.
KLASA
O KIERUNKU
WOJSKOWYM,
PĘD DO AKADEMII
specjalność „Rodzice, wybierając dla dzieci taką kla-
bezpieczeństwo sę, mają nadzieję, że zawodowa armia za-
narodowe, pewni im przyszłość”, tłumaczy wicedyrek-
powstała
trzy lata temu
tor. Młodych ludzi natomiast przyciąga przy-
w 125 Liceum goda, choć wielu z nich już teraz marzy o ka-
Ogólnokształcą- rierze w wojsku lub innych służbach mundu-
cym imienia rowych. „Chcę złożyć papiery do Wyższej
Waldemara
Milewicza
Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych na kie-
w Warszawie. runek zmechanizowany, a nauka tu na pewno
mi pomoże”, twierdzi Piotr Pilch. „To wyjąt-
kowa klasa z ciekawymi zajęciami”, dodaje
Karol Jędrek. Nie udało mu się dostać do li-
ceum lotniczego i rodzice doradzili mu tę
 H O R Y Z O N T Y

Udany eksperyment
W prawie 50 szkołach ponadgimnazjalnych są klasy z rozszerzonym
programem przysposobienia obronnego.

K lasy o profilu wojskowym

powstały w szkołach po-
nadpodstawowych pod ko-
niec lat dziewięćdziesiątych
w efekcie wspólnego ekspe-
rymentu ministerstw Obrony
Narodowej i Edukacji Narodo-
wej. Pierwszą taką klasę po-
wołano w 1998 roku w lice-
um w Tucholi, a dwa lata póź-
niej klasy PW prowadziło już
około 70 szkół. Skupiały po-
nad 2600 uczniów. Ekspery-
ment zakończył się trzy lata
później, jednak nowe klasy,
już z rozszerzonym progra-
mem przysposobienia obron-
nego, nadal powstają. 

tyczno-naukowej akademii oraz prowadze- nasz wysiłek, ale i tak będę do studiów do-
nie przez jej nauczycieli gościnnych zajęć brze przygotowany”, zapewnia Mateusz
w szkole z zakresu bezpieczeństwa narodo- Rutecki. „Poważniejszym problemem są
wego i zarządzania kryzysowego. zmiany przewidywane w programach lice-
Oprócz nauki przedmiotów ogólnokształ- ów”, uważa Urszula Krajewska. W gimna-
Młodych ludz
i do cących uczniowie klasy wojskowej mają roz- zjach i liceach dodany ma być przedmiot
wojskowych pr klas szerzony program historii i wiedzy o społe- edukacja dla bezpieczeństwa, który zastąpi
zyci
przygoda, choć ąga
z nich już tera
wielu czeństwie, język obcy z terminologią woj- prowadzone obecnie w liceach zajęcia
z marzy skową oraz warsztaty z ratownictwa me- z przysposobienia obronnego. „Według no-
o karierze w w
ojsku.
dycznego. „Układając wej podstawy pro-
zajęcia, wzorowałem się gramowej w liceach
na programie klasy z li- W klasach obowiązuje będzie tylko jedna
ceum w Mińsku Mazo-
wieckim. Reszta wyni- rygor wojskowy. godzina PO w tygo-
dniu i tylko w I kla-
kła z mojego doświad-
czenia – pracowałem
Uczniowie podzieleni sie, a w gimnazjum
– jedna godzina w
w armii i służbie wię- są na plutony i drużyny, III klasie. W tak
ziennej, skończyłem po-
dyplomowe studia bez- noszą mundury krótkim czasie nie
da się zrealizować
pieczeństwa narodowe- programu”, wyjaś-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

klasę. „Polubiłem tu wojska lądowe i po ma-
turze chcę iść do szkoły podoficerskiej”.
Maciej Sówka kontynuuje rodzinne tra-
dycje – ojciec był żołnierzem, a siostra stu-
diuje w Wojskowej Akademii Technicznej.
„Chcę iść w jej ślady, na budownictwo”,
mówi. Paulina Zygmunciak też myśli o ar-
mii lub policji, choć rodzice woleliby, żeby
wybrała straż pożarną. Mateusz Rutecki,
choć trafił do wojskowej klasy dzięki kole-
dze, teraz planuje studia w Akademii Obro-
ny Narodowej, a potem chce zdawać do stu-
dium oficerskiego przy WSOWL. O nauce
w AON myśli też Szymon Maciążek.
Popularność tej wojskowej uczelni tłuma-
czy kilkuletnia współpraca ze szkołą, która
zaowocowała porozumieniem między obie-
ma placówkami podpisanym na początku
grudnia 2008 roku. Przewiduje ono między
innymi możliwość korzystania przez ucz-
niów z obiektów sportowych i bazy dydak-
go na AON”, wyjaśnia Piotr Goruk-Gór-
ski. Młodzież uczy się też strzelania, musz-
try, pływania i samoobrony. „Organizujemy
spotkania z żołnierzami, którzy służyli na
misjach, czy przedstawicielami wojskowych
komend uzupełnień. W przyszłości myślimy
o zajęciach ze wspinaczki”, wymienia
Łukasz Popielarski, wychowawca drugiej
klasy wojskowej.
W trakcie nauki uczniowie jeżdżą na dwa
obowiązkowe obozy. Nie udało się nato-
miast na razie, jak w innych szkołach prowa-
dzących klasy z rozszerzonym programem
PO, tak zorganizować zajęć, aby cały jeden
dzień został poświęcony na „wojsko”. „Do-
datkowe zajęcia odbywają się przez cały ty-
dzień, co utrudnia przeprowadzenie ich ra-
zem z jednostką patronacką szkoły – 3 Bata-
lionem Zabezpieczenia Dowództwa Wojsk
Lądowych”, wyjaśnia wychowawca klasy
maturalnej. Jak zapewnia wicedyrektor
szkoły, siatkę godzin będzie można jednak
zmienić w przyszłym roku.
BEZ TARYFY ULGOWEJ
„Fajnie by było, żeby po skończeniu klasy
mieć jakieś ułatwienia na studiach wojsko-
wych czy w jednostkach”, mówi Maciek.
Jednak obowiązujące przepisy nie przewi-
dują takich ulg. „Chciałbym, aby doceniono
nia pani wicedyrektor. Ponadto trudniej bę-
dzie powoływać nowe klasy wojskowe, po-
nieważ dotąd opierały się one właśnie na za-
jęciach z przysposobienia obronnego.
ARMIA OD ŚRODKA
„Byłoby szkoda, gdyby takich klas zabra-
kło, bo mam o nich bardzo dobre zdanie.
Uczniowie klas wojskowych są grzeczniejsi,
bardziej zdyscyplinowani i zaangażowani
społecznie niż pozostali”, twierdzi wicedy-
rektor. W klasach obowiązuje rygor wojsko-
wy. Uczniowie podzieleni są na plutony
i drużyny, noszą mundury. „Nie przeszka-
dza mi to. Zawsze miałam zamiłowanie do
munduru”, zapewnia Wioleta Szmit. „Ja na-
wet lepiej się czuję w mundurze niż cywil-
nym ubraniu”, uzupełnia Paulina. Opowia-
da, że na początku inni uczniowie patrzyli
się na nich dziwnie, lecz teraz moro staje się
najpopularniejszym strojem w szkole. „Zale-
ży nam, aby, nosząc mundur, porządnie wy-
glądać, dlatego dobieramy wszystko w plamy
– smycze, plecaki, piórniki, długopisy, paski
od zegarków”, wylicza Karol. „Zaprojekto-
waliśmy też dla siebie plakietki szkoły”, do-
daje Adam Zawisza. Najważniejsze jednak,
że nie żałują swojego wyboru. „W żadnej in-
nej klasie nie zobaczyłbym wojska od środ-
ka”, podkreśla Mateusz Kazulak. 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 57

 P O W R Ó T
DAMIAN MARKOWSKI
Taniec czarnej śmierci
Bitwa pod Stalingradem rozpoczęła nowy etap w historii
sowieckiego lotnictwa szturmowego.
P
oczątek walk o Stalingrad był dla
Armii Czerwonej lekcją pokory.
Latem 1942 roku Niemcy prze-
łamali front na kilku odcinkach
równocześnie i wdarli się głębo-
ko w ugrupowanie obronne Rosjan, którzy
zaczęli ponosić znaczące straty. Po wyczer-
paniu amunicji ponad 50 tysięcy czerwonoar-
mistów dostało się do niewoli. Klęski dotknę-
ły też radzieckie lotnictwo.
LOTNICTWO NA POMOC
„Początkowo, choć trudno w to uwierzyć,
nie było podstaw do obaw, gdy na ogon
wszedł ci rosyjski myśliwiec. Ze swoim ma-
lowanym ręcznie celownikiem nie mógł do-
kładnie wycelować i dobrze trafić”, wspomi-
nał Erich „Bubi” Hartmann, najskutecz-
niejszy pilot Luftwaffe. Niemieccy lotnicy
długo czuli się nad Rosją bezkarnie. W po-
równaniu z nimi, doświadczonymi w kilku
58 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
kampaniach, piloci przeciwnika prezentowali
się marnie. W 1942 roku kurs radzieckiego
pilota wojskowego obejmował zaledwie 20
godzin lotów treningowych! Nie uczono tak
kluczowych rzeczy jak manewrowanie, a na-
wet... strzelanie.
2 września Stalin wydał rozkaz: „Całe lot-
nictwo na pomoc Stalingradowi!”. Z odle-
głych zakamarków frontu ściągano pułki my-
śliwskie, szturmowe i bombowe. Nie uchro-
niło to wojsk lądowych przed porażką, gdyż
do końca miesiąca Niemcy zdobyli więk-
szość miasta. Rosjanie utrzymali kilka dziel-
nic i przerzucali do nich przez Wołgę coraz
to nowe oddziały.
Również sytuacja w powietrzu powoli
zmieniała się na korzyść obrońców. W paź-
dzierniku ruszyła w Afryce brytyjska ofensy-
wa pod El-Alamein i Luftwaffe musiała wy-
cofać spod Stalingradu kilkanaście eskadr.
Lotnictwo radzieckie nadal ponosiło gigan-
tyczne straty, lecz szybko je uzupełniano
(średnio jeden pułk dziennie). Szczególnie
cenne okazały się nowoczesne szturmowce
Ił-2, których niszczycielskie możliwości
Niemcy mieli dopiero poznać.
DRAMAT NA PITOMNIKU
Listopadowa kontrofensywa Armii Czer-
wonej zaskoczyła niemieckie dowództwo.
Starannie przygotowane uderzenie odcięło
6 Armię w Stalingradzie i zmusiło Niemców
do zaopatrywania jej z powietrza. W kotle
było kilka lotnisk, ale tylko na jednym mogły
lądować obciążone transportowce. Ju-52
przylatywały z amunicją, lekami, żywnością
i paliwem, a potem zabierały rannych, któ-
rych z pierwszej linii odsyłano na tyły.
Przez pewien czas lotniska skutecznie bro-
niło sześć niemieckich myśliwców. Do tej po-
ry sowieckie szturmowce nie zapuszczały się
nad kocioł bez osłony. Później Messerschmit-
 H O R Y Z O N T Y

Latający czołg
W początkowej
fazie bitwy
o Stalingrad
piloci Luftwaffe
zadawali Iły atakowały w charakterystyczny sposób – linię frontu
ogromne straty
niedoświadczo-
przelatywały z maksymalną prędkością tuż nad ziemią.

I
nym lotnikom liuszyny Ił-2 nazywano latającymi
Armii Czerwonej.
czołgami, ponieważ dzięki moc-
nym pancerzom były niezwykle
odporne na ogień przeciwlotniczy.
Budziły grozę także ze względu na
potężne uzbrojenie – dwa działka
o kalibrze 23 milimetry, dwa ka-
emy, 600 kilogramów bomb
i osiem niekierowanych pocisków
rakietowych.

ty pojawiały się coraz rzadziej, więc
Rosjanie latali wszędzie, gdzie chcie-
li. Ich główne zadanie polegało na
niszczeniu transportowych Junkersów
lądujących na Pitomniku. Brali teraz
odwet za miesiące niepowodzeń. Ata-
ki te nazywano tańcem czarnej śmier-
ci. W ciągu dwóch pierwszych dni
tego polowania zestrzelili lub znisz-
czyli na ziemi 28 niemieckich trans-
portowców.
KRWAWE ŁOWY
12 grudnia 1942 roku Niemcy rzu-
cili do kontrataku 4 Armię Pancerną,
która miała odblokować Stalingrad
i uratować okrążoną w nim 6 Armię.
Operacja ta przeszła do historii pod
kryptonimem „Burza zimowa”.
W decydującym momencie walk hi-
tlerowskie czołgi znajdowały się za-
ledwie 36 kilometrów od pozycji od-
działów odciętych w mieście. I tym
razem do zatrzymania nieprzyjaciela
Rosjanie użyli potężnego odwodu,
jakim było lotnictwo szturmowe.
Iły atakowały w charakterystyczny
sposób. Linię frontu przelatywały
z maksymalną prędkością tuż nad
ziemią. Pokryte białą farbą, z góry
świetnie zlewały się ze stepem po-
krytym śniegiem. Minimalizowało to
szansę wykrycia przez myśliwce
przeciwnika. Nalot trwał nie dłużej
niż 10–15 minut. Najpierw samoloty
zrzucały bomby, następnie za pomo-
cą rakiet eliminowały poważniejsze
cele, takie jak czołgi, pojazdy opan-
cerzone czy działa. Na koniec ostrze-
liwały żołnierzy i samochody seria-
W 1942 roku kurs
radzieckiego pilota
wojskowego obejmował
zaledwie 20 godzin lotów
treningowych!
mi z broni pokładowej. Często strze-
lały aż do wyczerpania amunicji.
W tego typu niszczycielskich lo-
tach przodował kapitan Iwan Pstych
z 226 Pułku Lotnictwa Szturmowe-
go. Tylko od 20 do 23 grudnia znisz-
czył on 22 czołgi, 70 ciężarówek
i dwa samoloty. Stalin doczekał się
wreszcie asa lotniczego z prawdziwe-
go zdarzenia i Pstych otrzymał tytuł
Bohatera Związku Radzieckiego.
Z okazji Nowego Roku Rosjanie postano-
wili uderzyć na lotniska, na których bazo-
wały transportowce zaopatrujące 6 Armię.
Taki „prezent” zafundowali Niemcom
7 stycznia 1943 roku. Formacja Iłów prze-
mknęła nad zamarzniętym frontem i bez
przeszkód przyleciała nad lotnisko w Sal-
sku, oddalone od Stalingradu o 220 kilome-
trów. Oczom szturmowców ukazał się wy-
marzony widok: lądowisko było do granic
zapchane Junkersami i bombowcami Hein-
kla, przystosowanymi do zrzucania zasobni-
ków z zaopatrzeniem z komór bombowych.
Niemcy byli tak zaskoczeni, że w stronę na-
pastników nie oddali ani jednego strzału.
Dopiero po chwili dwa Messerschmitty po-
derwały się w powietrze, żeby zapobiec ka-
tastrofie. Jednak rozpaczliwe wysiłki pilo-
tów nie na wiele się zdały. Iliuszyny znisz-
czyły 74 transportowce. Sukces okupiły
stratą dwóch własnych maszyn. Niespełna
miesiąc później skapitulowały ostatnie nie-
mieckie oddziały okrążone w Stalingradzie.
Bitwa pod Stalingradem rozpoczęła nowy
etap w historii radzieckiego lotnictwa sztur-
mowego. Skończył się okres nieprzerwa-
nych klęsk i dotkliwych strat trwający od
czerwca 1941 roku. Piloci „szturmowików”
nabrali doświadczenia w walce i w pilotażu,
a także, co szczególnie ważne, nauczyli się
zwyciężać. 

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 59

 M I S J E
Psy wojny
JAKUB CZERMIŃSKI
Są w Ghazni i Warriorze. Nauczone szukania materiałów wybuchowych,
pomagają w ubezpieczaniu baz polskich żołnierzy.
J
eden z namiotów w bazie
Warrior to siedziba sekcji
przewodników psów spe-
cjalnych. W przestronnych
boksach przy wejściu odpoczywają
po służbie dwa owczarki niemiec-
kie. To Tyson i Darko, trzyletnie
psy, których specjalnością jest od-
najdywanie materiałów wybucho-
wych, amunicji i broni.
ZAPACH PROCHU
Każdy pies ma swojego przewod-
nika. Tysonem opiekuje się sierżant
Arkadiusz Mendel, dowódca sekcji
przewodników psów specjalnych.
Darko słucha tylko starszego kapra-
la Grzegorza Zagozdona. Skład
sekcji uzupełnia kierowca, plutono-
wy Sebastian Bartkowski – nie-
zbędny, gdy zespół ma wykonać za-
danie poza bazą.
Cała piątka na co dzień służy
w pierwszym wojskowym plutonie
przewodników psów z 2 Mazowieckiej
Brygady Saperów z Kazunia Nowego.
Sekcja przewodników w FOB (For-
ward Operating Base) Warrior wchodzi
w skład dowodzonego przez poruczni-
ka Piotra Grada plutonu rozminowa-
nia z grupy inżynieryjnej, którą dowo-
dzi kapitan Andrzej Hołówka.
60 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Dwa lata temu obaj przewodnicy
z bazy Warrior wraz z psami przeszli
kilkumiesięczne szkolenie pod okiem
specjalistów ze Straży Granicznej.
„Zaczynaliśmy od abecadła: chodze-
nia z psem przy nodze, aportowania,
posłuszeństwa. Dopiero potem wpro-
wadzaliśmy rozpoznawanie zapa-
chów”, wyjaśnia sierżant Mendel. Te-
raz każdy z psów bez problemu znaj-
dzie proch, trotyl czy semtex.
„Psiego specjalistę od materiałów
wybuchowych szkoli się inaczej niż
zwierzaka tresowanego do walki
z narkotykami. Z oczywistych powo-
dów nasze psy nie mają prawa gryźć
ani drapać znalezionych przedmio-
tów”, mówi sierżant Mendel. Gdy Ty-
son lub Darko wyczują zapach prochu
lub dynamitu, siadają obok podejrza-
nego miejsca, wbijając wzrok w źró-
dło zapachu. Znający swojego psa
przewodnik od razu wie, które miej-
sce należy przeszukać.
W Afganistanie psy specjalne
wykorzystuje się przede wszystkim
do zwiększania bezpieczeństwa baz
i przebywających w nich żołnierzy.
Żaden cywilny pojazd nie wjedzie
na teren FOB Warrior, jeżeli Darko
lub Tyson dokładnie go nie obwą-
chają. „Wystarczy, że jakiś czas te-
FOT. JAKUB CZERMIŃSKI (2)
mu w schowku przy kierownicy samocho-
du leżał pistolet. Nawet jeśli broni już tam
nie ma, pies poczuje zapach i da nam o tym
wyraźnie znać”, sierżant Mendel chwali
swojego podopiecznego.
Dokładnie sprawdzane są także bagaże oraz
towary przywożone na bazar położony w gra-
nicach bazy. Sporadycznie się zdarza, że psy
są wykorzystywane do przeszukiwania po-
mieszczeń – najczęściej domów osób podej-
rzewanych o współdziałanie z talibami.
PIES W BUTACH
Mimo konieczności pełnienia służby Tyson
i Darko nie mają powodów do narzekania.
W odróżnieniu od psów z III zmiany PKW nie
doskwiera im upał. Przewodnicy zadbali, by
nie kaleczyły sobie łap na kamienistym podło-
żu, którym są wyłożone wojskowe bazy
w Afganistanie – każdy czworonóg ma kom-
plet obuwia. Wykonane z oddychającego ma-
teriału buty z gumową podeszwą zapewniają
komfort i bezpieczeństwo. „Jesteśmy tu już
prawie dwa miesiące. Psy się przyzwyczaiły,
stwardniały im łapy. Dlatego nie zawsze zakła-
damy im buty”, wyjaśnia sierżant Mendel.
Menu Tysona i Darka stanowi wysokiej jako-
W AFGANISTANIE ści sucha karma, w razie potrzeby uzupełniana
psy specjalne
wykorzystuje się witaminami i lekami dostarczonymi przez Woj-
przede wszystkim skowy Ośrodek Medycyny Prewencyjnej.
do zwiększania Jeden niuans rzuca cień na idylliczny ob-
bezpieczeństwa raz psiej służby – Tyson i Darko się nie lu-
baz i przebywają-
cych w nich żoł- bią. „Trzymają się razem tylko wtedy, gdy
nierzy. się boją. Tak było w śmigłowcu – oba psy
leżały zgodnie obok siebie”, opowiada sier-
żant Mendel. Gdy strach mija, czyli przez
99 procent czasu służby, zaczyna się rywali-
zacja. Chwila nieuwagi, i Tyson atakuje Dar-
ko. Dzięki temu można jednak dostrzec, że
to nie są zwykłe psy podwórkowe. Jedna
krótka komenda przewodnika i psia bójka
się kończy. W Afganistanie dyscyplina obo-
wiązuje wszystkich. 

22 grudnia 2008 roku odszedł od nas oficer
infrastruktury wojskowej
ppłk Waldemar SZELĄGOWSKI
szef wydziału nieruchomości i zakwaterowania
wojsk RZI Lublin
RODZINIE ZMARŁEGO
wyrazy szczerego współczucia
składają:
szef, kadra i pracownicy
Rejonowego Zarządu Infrastruktury w Lublinie.
Panu
Tadeuszowi BALCERZAKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
ŻONY
składają
dowódca oraz kadra i pracownicy wojska
Dowództwa POW.
Pani Małgorzacie SOKOŁOWSKIEJ
i Panu ppłk.
Mariuszowi SOKOŁOWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia
i żalu z powodu śmierci
OJCA i TEŚCIA
składają:
dowódca operacyjny sił zbrojnych,
kadra i pracownicy
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.
Panu ppłk. Józefowi NIEMIEC
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają:
szef, koleżanki i koledzy
z Szefostwa Planowania Logistycznego
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
Treść kondolencji prosimy przesyłać na adres: polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
H O R Y Z O N T Y
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
nagle zmarłego
st. chor. Sławomira ŻARNOCHA
wyrazy szczerego współczucia i żalu Jaką wartość
w trudnych chwilach po śmierci ma rodzina
składa w dzisiejszych czasach?
szef Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1
Sztabu Generalnego WP. Czy jest ciągle
wartością per se
w konfrontacji ze
skomercjalizowanym
Panu życiem codziennym?
st. sierż. Waldemarowi GOSPOGARKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
C zy stwierdzenie „rodzina jest
najważniejsza” brzmi jak fra-
zes? W dzisiejszych czasach chyba
TATY nazbyt często. Co dziś się liczy? Pie-
składają niądz, kariera, nadzwyczaj zdolne
dowódca oraz kadra i pracownicy wojska dziecko, które chodzi pięć razy w ty-
Dowództwa POW. godniu na zajęcia dodatkowe
– wszystko to, aby pokazać, ile i co
się ma. Lecz nie to, kim się jest. Ro-
dzina to miłość. Jeśli jest zbudowa-
Pani na na chwiejnym fundamencie, sta-
Małgorzacie SOKOŁOWSKIEJ je się komercyjną pułapką, która
z prawdziwą rodziną nie ma nic
pracownikowi wojska wspólnego. Miłość musi być praw-
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych dziwa, głęboka i silna. Dopiero na
oraz pogrążonej w smutku takiej miłości można zbudować ro-
dzinę. Owocem miłości w rodzinie
RODZINIE są dzieci. Dziś często rodzice decy-
dują się na jedno dziecko, uniesz-
wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego częśliwiając je, a zarazem i siebie
współczucia z powodu śmierci samych. Czy drzewo, jakim są ojciec
MATKI i matka, ma wydać tylko jeden
składają owoc? Jeden owoc miłości? Cóż to
pracownicy wojska za miłość? Często słyszy się, że cza-
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych sy są trudne, że trzeba ciężko pra-
w Warszawie. cować, że trudno przeżyć, że życie
stawia dziś coraz więcej wyzwań
przed człowiekiem. Tu trzeba zadać
sobie pytanie: co jest sensem na-
szego życia? Nowszy model samo-
Panu ppłk. Henrykowi ŁOMNICKIEMU
chodu? Większe mieszkanie? Jak
oraz Jego RODZINIE
długo te materialne wartości będą
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu
miały dla nas znaczenie? Rok,
z powodu śmierci
dwa? Po krótkim czasie pozostaje
TEŚCIOWEJ
pustka. Dzieci jednoczą rodzinę, są
składają
jej sercem – to z nich rodzice czer-
kadra i pracownicy
Wojskowej Komendy Uzupełnień pią siłę do walki z codziennością.
w Świnoujściu. Czym są wartości materialne w po-
równaniu z pełnym miłości i ufności
spojrzeniem dziecka? 
ksiądz podpułkownik
MARIUSZ ŚLIWIŃSKI
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 61
 L U D Z I E

TOMASZ GOS

Koniec czasu patriotów

Przez kilkadziesiąt lat w Marynarce Wojennej zmieniały się nie tylko
okręty i uzbrojenie. Przede wszystkim zmieniała się mentalność ludzi.

H
istoria Marynarki Wojennej
wpisała się historię rodziny
Kloskowskich. Pierwszy przy-
godę z marynarką zaczął krótko
po II wojnie światowej koman-
dor porucznik Albert Kloskowski w Oficerskiej
Szkole Marynarki Wojennej. Wykładał przed-
miot systemy automatyki. Ci, którzy u niego stu-
diowali, zapamiętali tak zwane kloskówki, czyli
sprawdziany. Były to czasy tworzenia się powo-
jennego szkolnictwa wojskowego i terroru stali-
nowskiego. Nie znamy poglądów politycznych
komandora. Wiemy, że kształcił on kadrę oficer-
ską, która przez kolejne dziesięciolecia tworzyła
wizerunek Marynarki Wojennej. Więcej infor-
macji zebraliśmy na temat jego brata, Józefa.
Przed wojną Józef Kloskowski pracował
w przedsiębiorstwie leśnym. Po jej wybuchu
znalazł się w trzeciej grupie Eingedeutschte, czy-
li w tak zwanej grupie osób narodowości innej
niż niemiecka, ale „skłaniającej się ku niemczyź-
nie”. Niemcy zaliczali do niej, między innymi,
Ślązaków, Kaszubów i Mazurów. Józefa
Kloskowskiego zakwalifikowano jako Zivilarbe-
itera – cywilnego robotnika do prac przymuso-
wych. Deportowano go na przymusowe roboty
do Norwegii w charakterze specjalisty od fortyfi-
kacji. Udało mu się jednak uciec do Wielkiej
Brytanii. Później, w mundurze brytyjskiej armii,
walczył jako artylerzysta. Przeżył wojnę. Trzy la-
ta po niej urodził mu się syn, Tadeusz.
AUTORYTETY
Przygodę z wojskiem Tadeusz Kloskowski
zaczął na początku lat sześćdziesiątych od Pod-
oficerskiej Szkoły Podchorążych Ośrodka Szko-

62 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009


FOT. ARCHIWUM KŁOSKOWSKICH
Józef Kloskowski (na zdjęciu z lewej) przeżył wojnę. Trzy lata po niej urodził mu się syn, Tadeusz.
W 1993 ROKU
DARIUSZ
KLOSKOWSKI
rozpoczął studia
na Wydziale
Nawigacji
i Uzbrojenia
Okrętowego
Akademii
Marynarki
Wojennej
w Gdyni.
FOT. TOMASZ GOS
lenia Wojsk Lądowych imienia Rodziny Nalaz-
ków. Po odbyciu przeszkolenia jako podoficer
trafił do Centrum Szkolenia Specjalistów Mary-
narki Wojennej w Ustce. To tutaj do dziś każdy
marynarz zasadniczej służby wojskowej, nadter-
minowy, zawodowy czy podoficer zawodowy
zaczyna przygodę z Marynarką Wojenną. Tade-
usz związał się później z CSSMW na wiele lat
już w charakterze szkoleniowca.
Chociaż w PRL-u flota miała przede wszyst-
kim bronić morskiej granicy Polski, a marynarz
musiał być poprawny politycznie, również
w tamtym okresie MW potrafiła kształcić świet-
nych specjalistów. Podwładni starszego chorąże-
go sztabowego Tadeusza Kloskowskiego nale-
żeli do najlepiej wyszkolonych marynarzy. Bez
wątpienia traktowali służbę poważnie.
Dowodzony przez Kloskowskiego pododdział
kilka razy był przodujący, za co w 1991 roku
chorąży został wyróżniony przez dowódcę MW
kontradmirała Romualda Wagę Złotą Odznaką
„Wzorowy Dowódca”. Były to już czasy demo-
kratycznej Polski.
H O R Y Z O N T Y
Przygodę
z wojskiem
Tadeusz
Kloskowski
(zdjęcie z prawej)
zaczął na
początku lat
sześćdziesiątych
od Podoficerskiej
Szkoły Podchorą-
żych Ośrodka
Szkolenia Wojsk
Lądowych
imienia Rodziny
Nalazków.
W 1993 roku syn Tadeusza – Dariusz rozpo-
czął studia na Wydziale Nawigacji i Uzbrojenia
Okrętowego Akademii Marynarki Wojennej
w Gdyni.
„Czasy szkolne wspominam bardzo mile”,
opowiada komandor podporucznik Dariusz
Kloskowski. „Była to naprawdę niezła szkoła
życia, przygotowująca do objęcia najbardziej
wymagających stanowisk. Szczególnie mocno
utkwiła mi w pamięci postać komandora
Kazimierza Starobrata, który zawsze czaił się
w krzakach i liczył ludzi na porannej zaprawie.
Komandor Starobrat był bardzo wymagający
i pedantyczny. O takich jak on po czasie mówi
się, że był dowódcą pierwszej klasy”.
Komandora Kloskowskiego przydzielono
podczas studiów do pierwszego plutonu. Tych,
którzy do niego należeli, nazywano „garbusa-
mi”. Większość studentów w tym plutonie miała
bowiem pochodzenie wojskowe, co w tamtych
czasach nazywano „garbem”.
Po obronie pracy dyplomowej Dariusz
Kloskowski trafił, na własną prośbę, do Cen-
trum Szkolenia MW, gdzie do dziś jest starszym
wykładowcą nawigacji. Publikuje też artykuły
z zakresu dydaktyki wojskowej. Jak mówi, jeśli
chodzi o stosunek do służby i dyscyplinę, przez
ostatnie kilkadziesiąt lat w Marynarce Wojennej
wiele się zmieniło.
„Dzisiejsze czasy komputeryzacji i humaniza-
cji wojska inaczej kształtują osobowość przyszłe-
go oficera, niż to było w czasach Alberta
Kloskowskiego czy mojego ojca. Wtedy dyscy-
plina, patriotyzm i morale były traktowane nad-
zwyczaj poważnie. Dzisiaj zdarza się, że niższy
szarżą marynarz, przechodząc obok na ulicy,
udaje, że mnie nie widzi”.
Mentalność współczesnych młodych maryna-
rzy jest inna niż tych, którzy po raz pierwszy za-
kładali mundury jeszcze kilkanaście lat temu.
Znawcy tematu mówią o upadku autorytetu i pa-
triotyzmu. Francuski filozof Jacques Rancière
uważa, że to demokracja doprowadziła do upad-
ku autorytetów i upowszechnienia przekonania,
że nauczyciel w niczym nie jest lepszy od ucznia.
Wojsko, a tym samym Marynarka Wojenna, nie
działa w oderwaniu od przemian społecznych.
Jeśli więc wierzyć francuskiemu filozofowi,
w Marynarce Wojennej (jak i w innych forma-
cjach mundurowych) upadek autorytetów jest
nieunikniony.
Z kolei polski filozof i socjolog profesor
Zygmunt Bauman, z którym rozmawiałem kil-
ka miesięcy temu, powiedział, że żołnierka jest
dziś zawodem i dla większości młodych ludzi
służba wojskowa to kwestia wyboru jednej z wie-
lu możliwości. Czynnikami decydującymi są,
między innymi, perspektywy zarobków i kariery
oraz warunki służby spisane w kontrakcie. Istot-
ne jest też, że wielu żołnierzy czeka dziś służba
daleko poza krajem. Ich zadania nie są więc
związane bezpośrednio, tak jak w czasach po-
wszechnego poboru, z obroną granic ojczyzny.
Jak mówi Zygmunt Bauman, zadania te wyma-
gają, tak jak wszelkie inne czynności zawodowe,
nie tyle patriotyzmu i dumy narodowej, ile zawo-
dowych umiejętności.
MARYNARZ, CZYLI ZAWÓD
Dariusz Kloskowski jest autorem kilku opra-
cowań na temat służby kandydatów na żołnierzy
zawodowych na przykładzie elewów Szkoły
Podoficerskiej MW. „Wnioski są proste, wynika-
ją z sytuacji społeczno-gospodarczej”, twierdzi.
Kiedy nie mówiło się o kryzysie, do armii garnę-
ła się rzesza młodych ludzi głównie z małych
miast, gdzie możliwości edukacyjne były i są
bardzo skromne. Natomiast w wielkich miastach
dominowała tendencja do omijania wojska.
Obecnie, kiedy proponuje się młodym ludziom
uposażenie w wysokości około dwóch tysięcy
złotych (nauczyciel mianowany zarabia tysiąc
pięćset złotych), a oprócz tego są trzynastki,
mundurówki i inne świadczenia, wojsko staje się
atrakcyjne także dla młodzieży z dużych miast.
Dla Alberta Kloskowskiego powstanie Ma-
rynarki Wojennej oznaczało odbudowę państwa
polskiego oraz organizowanie szkolnictwa woj-
skowego. Tadeusza Kloskowskiego uczono, że
patriotycznym obowiązkiem jest bronić mor-
skich granic ojczyzny. Według słuchaczy wykła-
dów Dariusza Kloskowskiego, służba w Mary-
narce Wojennej to po prostu zawód wymagający
odpowiednich kwalifikacji. Ale, jak mówi ko-
mandor, ciągle dużą rolę muszą w nim odgrywać
autorytety. 
POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 63

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Achilles i Hektor
Najstarsze w naszym kręgu kulturowym przykłady
zachowań, które gotowi jesteśmy nazywać „rycerskimi”,
znajdujemy w klasycznej literaturze greckiej.
W
„Iliadzie” Homera na
pierwszym planie widzimy
Greka Achillesa i Trojań-
czyka Hektora. Przed
Achillesem stanął wybór:
wieść życie długie, spokojne, pełne zwyczajnych
przyjemności, czy też krótkie, wypełnione wiel-
kimi czynami i uwieńczone sławą. Obozujący
pod obleganą Troją bohater mówi:
„Nie ma stąd dla mnie powrotu – lecz sławę
wieczną uzyskam.
Jeśli do domu powrócę, do mojej ziemi ko-
chanej,
Sławy nie zyskam, lecz w zamian życie szczę-
śliwe i długie
Los mi przeznaczy”.
Podjęta przez Achillesa decyzja o walce pod
murami Troi stała się symbolem pragnienia wiel-
kości i chwały. Jego wybór jest krokiem ku
śmierci, a jednocześnie okazaniem jej pogardy.
Pierwsze słowa „Iliady” zapowiadają opo-
wieść o „gniewie” Achillesa. Król Sparty
Agamemnon, wódz oblegających Troję Greków,
odebrał Achillesowi brankę Bryzeidę przyznaną
mu w uznaniu jego wspaniałych czynów.
Achilles przyjął to nie tylko jako osobistą znie-
wagę, ale też jako zaprzeczenie etycznego ładu.
Unosi się dumą, która nie jest wyrazem pychy,
lecz obroną zasad. Jest to „słuszna duma”, waż-
ny ideał antycznej Grecji. Półboskie pochodze-
nie Achillesa, siła, piękno, odwaga, ochotnicza
obecność pod Troją oraz zasługi – wszystko to
czyni go w pełni godnym okazywania mu czci.
Gdyby się jej nie domagał, okazałby tym sa-
mym, że na nią nie zasługuje, więcej – że nie dba
o zasady jej zdobywania, potwierdzania.
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa, skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założyciel oraz I prezes Klubu Atlantyckiego,
postulującego wejście Polski do NATO.
64 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Rycerskie sprawy
(2)
Nagroda jest jak stopień generalski
– kto ją odbiera, chce zdegradować za-
służonego. W końcu Agamemnon mu-
si przyznać Achillesowi słuszność.
Hektor, syn króla Troi Priama, jest
w poemacie postacią bardziej jedno-
znaczną niż liczni greccy bohaterowie.
Nie jest najeźdźcą, lecz walczy w obro-
nie ojczystego miasta. Oto przykład
wspaniałej bezstronności Homera, któ-
ry jest przecież „Achajem”, czyli Gre-
kiem. Hektor wie, że rzucający mu wy-
zwanie Achilles jest nie do pokonania.
Wie, co to strach: ogarnięty lękiem,
ucieka przed Achillesem wokół murów
miasta. Ale ma też świadomość, że
czynna obrona jest jego moralnym obo-
wiązkiem. Bohatersko staje do walki
i ginie, stając się wzorem dla wszyst-
kich obrońców spraw przegranych.
Zarówno Hektor, jak i Achilles znają
wróżby opisujące ich przyszłość. Powie-
dziano im, że o ludzkich losach osta-
tecznie decydują bogowie. Obaj zacho-
wują się tak, jak gdyby wszystko, co ro-
bią, zależało od ich własnej woli. Mają
świadomość swobody wyboru. Homer
pisze o nich tak, jak gdyby znał dzie-
więtnastowieczne wywody determini-
stów, zaprzeczających istnieniu wolnej
woli: wszystko w ręku bogów. Ale zara-
zem pokazuje swoich bohaterów jako
ludzi odpowiedzialnych za własne
czyny. Oto istota greckiego widzenia
świata, tragicznego i heroicznego
zarazem: wiemy, że wszystkich
nas nieuchronnie czeka śmierć
– ale własnemu życiu, dopóki
trwa, dopóty sami możemy nada-
wać sens. Przynajmniej wtedy, kie-
dy jesteśmy herosami – to znaczy,
jak w polskim zwrocie, „kowalami
własnego losu”. Tylko tyle
i aż tyle. 
Wszystkich nas
nieuchronnie czeka
śmierć – ale
własnemu życiu
sami możemy
nadawać sens
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Niewarto



Ocaleni
od zapomnienia
W Muzeum Powstania War-
szawskiego można obejrzeć
wystawę prac Henryka
Musiałowicza „Zapamiętane,
ocalone, niezatarte. Wojna
i Powstanie 1939–1945”.
Mało kto w Polsce słyszał
o tym artyście, a tymczasem
krytycy uznali go za jednego
z największych współcze-
FOT. WWW.SXC.HU
„Zapamiętane, ocalone, nie-
zatarte. Wojna i Powstanie
1939–1945” to największa
jak dotąd wystawa prac
Henryka Musiałowicza. Eks-
pozycja „Księgi życia” to 240
drewnianych rzeźb, które
przypominają totemy. Naj-
większa z nich osiąga cztery
metry wysokości. Natomiast

 snych malarzy europejskich. cykl obrazów „Wojna prze-

KSIĄŻKA
Śmierć za życia Jeden z jego obrazów Michael
Jordan kupił za niebagatelną
kwotę dziesięciu tysięcy dola-
Ta wstrząsająca historia człowieka zamkniętego rów. Ten malarz, rysownik,
twórca form przestrzennych
przez 18 lat w celi wielkości grobu wydarzyła się naprawdę. urodził się w 1914 roku
ciwko człowiekowi” wyróżnia
to, że wszystkie są utrzyma-
ne w tonacji czarno-biało-
szarej. Prace te są hołdem
Musiałowicza dla ludzi, któ-
rzy doświadczyli dramatu

S alim, uczestnik wojskowego za-

machu stanu w Maroku, do któ-
rego doszło w 1971 roku, kilka lat
stujące śmierć, pojawienie się anio-
ła Azazila czy dżinów. Ben Jalloun
sam przyznaje w wywiadach, że cho-
w Gnieźnie. Jest absolwen-
tem Akademii Sztuk Pięknych
w Warszawie. Nie mógł wziąć
powstania warszawskiego
i II wojny światowej. (AWIS) 

po aresztowaniu wraz z innymi kade-
tami trafia do tajemniczego więzie-
nia Tazmamart. Następne kilkana-
ście lat spędza w kompletnych ciem-
nościach, w męczarniach, utrzymy-
wany przy życiu nie po to, żeby prze-
trwać, lecz żeby jak najdłużej cier-
pieć, zanim umrze.
Tahar Ben Jalloun, marokański pisarz,
od lat siedemdziesiątych mieszkający
we Francji, nadał tej historii artystycz-
ną formę, czyniąc z niej nie tylko opo-
wieść o przetrwaniu za wszelką cenę,
ale też o walce, jaką człowiek musi
stoczyć z samym sobą, by zachować
godność. Taką walkę w Tazmamarcie
prowadziło każdego dnia dwudziestu
trzech młodych mężczyzn. Zamknięci
w swoich celach trumnach, mieli ze
sobą tylko kontakt głosowy. Jeden
z nich liczył dni i godziny, inny recyto-
wał Koran, a jeszcze inny uczył angiel-
skiego. Salim opowiadał historie, przy-
wołując w pamięci towarzyszy obrazy
z życia, które im zabrano. Kilkunasto-
letni pobyt w Tazmamarcie przeżyło
zaledwie czterech z nich.
W powieści wiele jest odniesień do
islamu i do magicznej symboliki, jak
chociażby pohukiwanie sowy zwia-
ciaż pisze w języku francuskim, jego udziału w powstaniu warszaw- Wystawa będzie czynna do
wyobraźnia nosi piętno cywilizacji skim ze względu na słabe 23 lutego 2009 roku.
wschodniej. Styl, jakim się posługu- zdrowie. Po wojnie wyjechał Muzeum Powstania
je, pozwala przełknąć okrucieństwo do Paryża, a później przeniósł Warszawskiego,
SZTUKA
całej opowieści, mimo wszystko jed- się do Nowego Jorku. ul. Grzybowska 79, Warszawa
nak podczas czytania czuje się nie-
mal fizyczny ból.
Powieść „To oślepiające, nieobecne
światło”, jak przyznaje Tahar Ben Jal- FILM

loun na swojej stronie internetowej,
wzbudziła wiele kontrowersji zarówno
w marokańskiej, jak i we francuskiej W ukrytej
prasie. Historia ludzi z Tazmamartu
została jednak doceniona i w 2004 kamerze
roku uhonorowana nagrodą Impac „Eagle Eye” to kolejna histo-
– najwyższym na świecie wyróżnie- ria o tym, jak otaczający nas
niem dla twórców literatury angloję- świat elektroniki może mieć
zycznej. W werdykcie jury uzasadnio- zgubny wpływ na cywilizację,
no, że jest to arcydzieło, które poka- gdy znajdzie się poza wszelką
zuje, co powinno być prawdziwym ce- kontrolą. Dwójka przypadko-
lem literatury. Natomiast w tygodniku wych nieudaczników – Jerry nieznajoma zna każdy ich
„L’Express” napisano, że „w swej po- (Shia LaBeouf) i Rachel krok. Fabuła przypomina za-
ruszającej powieści Tahar Ben Jello- (Michelle Monaghan) – zo- tem kolejną edycję „Wielkie-
un wybrał wyobraźnię w walce staje uwikłana w zamach ter- go Brata”. (LP) 
z barbarzyństwem. Literaturę jako rorystyczny. Oboje muszą sta-
ostateczną formę wolności”. (JR)  wić czoło nieprawdopodob- „Eagle Eye”, reż.: D.J. Caruso,
nym wydarzeniom i uratować wyk.: Shia LaBeouf, Michelle
Tahar Ben Jalloun, „To oślepiające, świat. Kieruje nimi tajemni- Monaghan, Rosario Dawson,
nieobecne światło”, Wydawnictwo czy kobiecy głos z telefonu dystrybutor: United Internatio-
Karakter, Kraków 2008 komórkowego. Wydaje się, że nal Pictures sp. z o.o.

POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009 65


F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Sportowcy w kamaszach
D
wa razy w roku obiecu-
jący piłkarze ze wszyst-
kich zakątków kraju szli
w kamasze i w zależno-
ści od skali swojego ta-
lentu lądowali w Legii Warszawa, Za-
wiszy Bydgoszcz, Śląsku
Wrocław albo Flo-
cie Świnoujście.
Dwa lata musieli od-
pękać w wojskowych
barwach. A jak trafili
do marynarki, to na-
wet trzy. Nie było
przebacz.
Dotyczyło to zresztą
nie tylko futbolistów.
Jeden z najwybitniej-
szych graczy w historii
polskiej koszykówki
Mieczysław Łopatka,
wiedząc, że zbliża się po-
bór, postanowił przez ja-
kiś czas nie wracać do do-
mu, by uniknąć przymu-
sowej przeprowadzki z Po-
znania do Wrocławia. Woj-
sko jednak tak bardzo
chciało mieć w swoich sze-
regach utalentowanego Miet-
ka, że wystawiło całodobową wartę
pod jego mieszkaniem, no i w końcu
karta powołania została delikwentowi
doręczona. Aby było śmieszniej, Ło-
patka do dziś mieszka we Wrocławiu
i przyznaje, że zmiana miejsca pobytu
nie okazała się aż tak bolesna, jak po-
czątkowo sądził.
Armia, prawdę powiedziawszy, mo-
FOT. WWW.SXC.HUI
gła mieć – w mrocznych czasach mojej
młodości – każdego polskiego sportow-
ca, a zwłaszcza piłkarza. Możliwości
transferowe Ludowego Wojska Polskie-
66 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009
Strefa sportu
W mrocznych czasach mojej młodości były w polskiej piłce dwa
okienka transferowe: wiosenne i jesienne. Tak się jakoś składało,
że ich termin pokrywał się z poborem do wojska.
go były większe niż dziś Realu, Barce-
lony i Chelsea razem wziętych. Dla tych
trzech potężnych, piekielnie bogatych
klubów mimo wszystko istnieje granica
ceny. Dla LWP żadnych granic przed la-
ty nie było.
Tylko jeden jedyny raz wojsko nie
dało rady. W latach pięćdziesiątych Le-
gia, mimo usilnych starań, nie była
w stanie wziąć w kamasze grającego
w Ruchu Chorzów najlepszego pol-
skiego piłkarza Gerarda Cieślika. Już
wszystko było załatwione, karta powo-
łania wystawiona, kiedy wmieszał się
w sprawę nie byle kto, bo sam Wiktor
Markiewka. Był to przodownik pracy,
który 18 kwietnia 1951 roku wykonał
577 procent normy. Zyskał taką popu-
larność (zwłaszcza na Śląsku), jaką
w dzisiejszych czasach mają aktorzy serialowi
i bohaterowie Big Brothera. Słynny Markiewka
przyjechał więc do Warszawy i wypalił podczas
spotkania z premierem Józefem Cyrankiewi-
czem: „Nie bydzie Cieślik groł w Ru-
chu, nie bydzie wągla”.
Wobec takich argumentów pre-
mier, który kilka lat później chciał
ucinać ręce podniesione w Pozna-
niu na władzę ludową, niespodzie-
wanie wymiękł. Dzięki Markiew-
ce Cieślik dalej „groł” w Ruchu,
a wydobycie „wągla” rosło, rosło
i rosło. Najbardziej w okresach,
gdy nasi wygrywali w Chorzo-
wie ze Związkiem Radzieckim
albo gdy Górnik Zabrze gromił
czołowe europejskie kluby.
Kibice w całej Polsce wciąż
nienawidzą Legii za to, że kie-
dyś zabierała najlepszych pol-
skich piłkarzy. Uczucie prze-
trwało zmianę ustroju, nie
mówiąc już o zmianie oko-
liczności. Wszak klub z Ła-
zienkowskiej już od dawna
nie ma żadnych związków
z wojskiem i nie korzysta z wio-
senno-jesiennych okienek transferowych. Dla
tych jednak, którzy nienawidzą, nie ma to więk-
szego znaczenia. Dla nich, jak sądzę, ważne jest
uczucie w czystej postaci. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Dziennikarz sportowy od niepamiętnych cza-
sów. Wybrał ten zawód, gdyż wydawał mu się
najłatwiejszy. Po co zatem przez pięć lat stu-
diował ekonomię? Tę zagadkę próbuje roz-
wiązać do dziś. Oprócz tego gra w tenisa
i ogląda na żywo wyścigi konne. Z komend
wojskowych najbardziej lubi „spocznij”.
Wszechstronna analiza doświadczeń
i problemów armii
 Bezpieczeństwo RP

Triada strategiczna
Stanów Zjednoczonych
ROBERT CZULDA
Rozbudowane arsenały broni nuklearnej to symbol
epoki zimnej wojny. Wraz z nową kartą historii,
rozpoczętą upadkiem Związku Radzieckiego, uległa
zmianie rola broni ostatecznej. Życie w cieniu wojny,
w której zostanie użyta broń atomowa, miało minąć
bezpowrotnie. Dochodzi do ewolucji znaczenia broni
atomowej i odejścia od zimnowojennego oparcia
bezpieczeństwa strategicznego na broni nuklearnej.

 Sztuka wojenna

Lotnictwo we współczesnych
konfliktach zbrojnych
Gen. broni rez. pil.
prof. dr hab. JERZY GOTOWAŁA
Lotnictwo, które stanowi podstawowy moduł
każdego zespołu zadaniowego, powinno uprzedza-
jąco kształtować dogodne, przychylne także dla
własnych działań, środowisko – przestrzeń działań
bojowych. Na naszych oczach bezzałogowe statki
powietrzne powoli zajmują miejsce zarezerwowane
dotychczas wyłącznie dla bojowego samolotu zało-
gowego. Przyjdzie taki czas, że zajmą je na stałe.

 Wojsko i wychowanie

Przygotowanie oficerów
do operacji sojuszniczych
Ppłk dr LESZEK ELAK, dr ANNA ANTCZAK
Kluczowy problem dotyczący przygotowania ofice-
rów do służby w ramach misji poza granicami kraju
to ustalenie, czy dotychczasowe procesy eduka-
cyjne i szkoleniowe są dostosowane do wymagań
stawianych oficerom w takich warunkach.

S p o j r z e n i e s p e c j a l i s t ó w , p o g l ą d p r a k t y k ó w
68 POLSKA ZBROJNA NR 2 | 11 STYCZNIA 2009