Szkoły Miłość Ziemia

wojny strona 20 w mundurze strona 23 przeklęta strona 42

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 4 (627) 25 stycznia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Misje
ostrzą armię
W OPERACJACH ZAGRANICZNYCH POWINNIŚMY
str ona 8

MIEĆ DO 3800 ŻOŁNIERZY. NA TYLE NAS STAĆ


NORWEGIA, 15 SIERPNIA 2008
I D E O L O
Co dwie głowy, to nie cztery
Bisurman nie poniechał Kamieńca
Podolskiego. A przedtem…
P
an Wołodyjowski powtórzył
swe nowiny u księdza biskupa
Lanckorońskiego przed radą wo-
jenną, do której prócz biskupa na-
leżeli: pan generał podolski, pan podkomo-
rzy podolski Lanckoroński, pan pisarz podol-
ski Rzewuski, pan chorąży Humiecki,
Ketling, pan Makowiecki, major Kwasibrocki
i kilku innych wojskowych. Nie podobało się
to naprzód panu Wołodyjowskiemu, że pan
generał podolski oświadczył, iż komendy nie
chce na się brać, ale ją radzie powierza.
Próżno uczony Ketling Rzymian jako przy-
kład cytował, którzy największymi wojennikami
w świecie będąc, dyktaturę wymyślili. Ksiądz bi-
skup Lanckoroński, który Ketlinga nie lubił, bo
nie wiadomo, dlaczego ułożył sobie, iż ów, jako
Szkot z pochodzenia, na dnie duszy heretykiem
być musi, odparł, iż Polacy nie potrzebują od
przybyszów historii się uczyć, a1e też, mając
własny rozum, nie potrzebują i Rzymian naśla-
dować, którym zresztą w męstwie i wymowie
nic zgoła albo bardzo mało ustępują.
«Jako z całego naręcza drzewa (mówił) więk-
sze jest płomię niźli z jednej szczapy, tak z wielu
głów baczniejsza niźli z jednej rada». Przy czym
chwalił modestię pana generała podolskiego,
chociaż inni rozumieli, że to jest raczej strach
przed odpowiedzialnością – i od siebie układy ra-
J A S N O W I Z O R
dził. Gdy wyraz ten został wymówiony, porwali
się żołnierze z siedzeń jakby ogniem sparzeni,
pan Wołodyjowski, Ketling, Makowiecki,
Kwasibrocki, Humiecki, Rzewuski, i poczęli
zgrzytać, a szablami trzaskać. Kwasibrocki za-
wołał nawet: «Do kruchty, nie do rady!»”.
Larum nadal grają! Wojna! Nieprzyjaciel
w granicach sojuszników! „Prezydent powinien
jak najszybciej powołać Radę Bezpieczeństwa
Narodowego w nowym składzie. To konieczne
w sytuacji, gdy wzrasta zagrożenie z zewnątrz,
a równocześnie w Polsce trwa wewnętrzny kon-
flikt polityczny, koordynację polityki państwa
w dziedzinie bezpieczeństwa niemal uniemożli-
wiający”, podnosił larum pan poseł warszawski
Dorn 22 sierpnia 2008 roku.
„To kuriozum sprowadza się do przekształ-
cenia RBN w swoisty alternatywny ośrodek
władzy, de facto ośrodek Prawa i Sprawiedli-
wości. Sens tego kuriozum pojął nawet poseł
Ludwik Dorn, były marszałek sejmu, który
w lutym 2008 roku wystąpił ze składu rady”,
interpelował w tym samym czasie pan poseł
olsztyński Iwiński.
„Prezydent ma prawo powoływać i odwoływać
ze swojego organu doradczego. Dotychczas była
to koncepcja zawierająca funkcjonowanie w tej
radzie najwyższych organów w państwie, czyli
premiera, marszałka sejmu, senatu, ministra
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
spraw zagranicznych i obrony narodowej. Zapew-
ne jest to zmiana koncepcji”, komentował swe
odwołanie z RBN pan marszałek Borusewicz.
Odszedł także pan marszałek Jurek, pan
minister obrony Sikorski i pan pierwszy minister
Marcinkiewicz. Pozostały cztery osobowości
– pani Fotyga oraz panowie Kaczyński,
Szczygło i Stasiak. Ponieważ panowie doradzają
panu prezydentowi Kaczyńskiemu w dzień
i w nocy, zwierzchnik sił zbrojnych uznał za-
pewne, że dla jednej damy (choćby była nią mi-
nister tysiąclecia, jak ongiś o niej mawiano)
zwoływać wielką radę próżny trud. Dlatego
RBN od lat pozostaje w stanie hibernacji.
RBN bowiem, jak na prawdziwą radę przy-
stało, ma podejście holistyczne i spojrzenie dale-
kowzroczne. Oto już w maju 2006 roku Rada
Bezpieczeństwa Narodowego stwierdziła, że za-
łożenia dywersyfikacji dostaw spełnia projekt
gazociągu z Norwegii. Szykowane są akty praw-
ne, które pozwolą na niekomercyjną eksploata-
cję gazoportu. Tegoż dnia oświadczyła także, że
projekt rosyjsko-niemieckiego gazociągu przez
Bałtyk nie leży w interesie Polski oraz że klu-
czowe decyzje w sprawach gazu przejmuje od
rządu właśnie ona – prezydencka Rada Bezpie-
czeństwa Narodowego. Ponieważ od tego czasu
nie podjęła innej uchwały, rząd może czuć się
zwolniony z gazowych zabiegów. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E SRP II S A T R E Ś C I

ARMIA 39 | ANDRZEJ JONAS

Czterdziesty czwarty
8 | ARTUR GOŁAWSKI 40 | MAREK ORZECHOWSKI
Misje ostrzą armię Sprzątanie po Bushu
13 | BOGUSŁAW PACEK 42 | KRZYSZTOF GŁOWACKI
Co nagle, to po diable Ziemia przeklęta
14 | MAREK ORZECHOWSKI 43 | ROBERT CZULDA
Rosja nie jest przeciwnikiem Nadzieja na odwilż
NATO 44 | MARIUSZ JĘDRZEJKO
18 | ROMAN PRZECISZEWSKI Czas załamania
Czy wychodzić przed szereg 47 | MARCIN KACZMARSKI
20 | ARTUR GOŁAWSKI Nie tak bliski Wschód
ARTUR GOŁAWSKI
Szkoły wojny 48 | MAREK ORZECHOWSKI
Misje ostrzą 23 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Miłość w mundurze
Ofiara szantażu?
50 | MAŁGORZATA
armię 8 26 | JAKUB CZERMIŃSKI
Mostowiacy
SCHWARZGRUBER
Niebezpieczny szlak
W OPERACJACH ZAGRANICZNYCH powinni-
śmy mieć do 3800 żołnierzy. Na tyle nas stać, 27 | ARTUR GOŁAWSKI 54 | ROMAN KUŹNIAR
gdy misje opłaca tylko budżet MON.  Nowe blaszki Good luck, Obama!
28 | TADEUSZ WRÓBEL
Tropiciele pułapek HORYZONTY
30 | PAULINA GLIŃSKA
Szanse dla nadterminowych 55 | ALEKSANDRA SOLAREWICZ
32 | NORBERT BĄCZYK Urodzona w koszarach
Nie można lecieć na skróty 57 | PIOTR LASKOWSKI
34 | ANNA DĄBROWSKA Tajemnice jeziora Resko
Bolesny rok 60 | ZDZISŁAW NAJDER
36 | MARIUSZ JĘDRZEJKO Wspaniałomyślność pokonanym
Między służebnością 61 | PIOTR BERNABIUK
a służalczością Trzy razy zatopiony
ANNA DĄBROWSKA 63 | ELŻBIETA SZUMIEC-
Bolesny rok 34
BEZPIECZEŃSTWO -ZIELIŃSKA
Kara za wiarę
KIEDY SAMOLOT CASA C-295M uderzył w zie- 37 | TADEUSZ WRÓBEL 66 | ANDRZEJ FĄFARA
mię, dwadzieścia rodzin straciło mężów i ojców.  Armia szaleńców Szeregowiec Gołota

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Norbert Bączyk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Piotr Bernabiuk, Anna Dąbrowska,
845 685, faks: 845 503; Paulina Glińska, Łukasz Puchalski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Roman Przeciszewski,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Małgorzata Schwarzgruber,
Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
Wojciech Kiss-Orski, tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
wko@redakcjawojskowa.pl 13, CA MON 262 413;
KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ZASTĘPCA DYREKTORA Jacek Szustakowski,
REDAKCJI WOJSKOWEJ tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
ppłk Lech Mleczko POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
Kwartalnik „Bellona”, przeglądy rodzajów sił mjr Tomasz Szulejko,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
tel.: +4822 684 56 85; WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, FOTOREPORTER: Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Andrzej Jonas, Robert Czulda, ZDJĘCIE
Marek Orzechowski, Andrzej Fąfara, NA OKŁADCE:
Bogusław Pacek, Marek Przybylik, Krzysztof Plażuk
Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania:
Marcin Dmowski (kierownik), KATARZYNA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, PIETRASZEK
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz) Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 19.01.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 M E L D U N E K

Oszczędna reforma F L E S Z
W O J S K A

Mieszkania
L Ą D O W E

„Ze względu na obecną ocenę zagrożeń Wojska Lądowe potrzebują

co najmniej 13 brygad operacyjnych”, powiedział minister obrony 16 stycznia LUBLINIEC. Oddział Regional-
ny Wojskowej Agencji Mieszka-
w Akademii Obrony Narodowej.
niowej w Krakowie przekazał

B ogdan Klich zaprezentował

zaproszonym generałom
i słuchaczom uczelni zręby pro-
dę i sformowanie eskadry działań wą i redukcją WKU i WSzW.
specjalnych na potrzeby Wojsk „Obecne ulokowanie WKU nie
Specjalnych, przeformowanie jed- odpowiada przyszłym potrzebom

FOT. OR WAM KRAKÓW

ponowanej w programie rozwoju
i modernizacji technicznej sił
zbrojnych w latach 2009–2018 re-
formy systemów dowodzenia
i struktur armii. Zapewnił, że przy
mniejszych środkach przekazywa-
nych przez ministra finansów chce
utrzymać wszystkie przewidziane
„Armią 2009–2018” programy
modernizacji, choć ich wdrażanie
będzie spowolnione.
Program przewiduje rozformo-
wanie dowództwa 1 Dywizji Zme-
chanizowanej, sformowanie Bry-
gady Lotnictwa WL i trzeciego
pułku rozpoznawczego oraz trzech
dywizyjnych pułków logistycz-
nych. Zwieńczeniem zmian będzie
przeprowadzka Dowództwa Wojsk
Lądowych do Wrocławia. Przeno-
siny do Poznania czekają Dowódz-
two Sił Powietrznych. Nastąpi in-
tegracja jednostek rakietowych
obrony powietrznej w jedną bryga-
Pięć celów proponowanych zmian:
• spłaszczenie i racjonalizacja
struktur dowódczych
• znaczące oszczędności w bie-
żącym funkcjonowaniu wojska
• pięcioprocentowy wzrost liczby
jednostek o wysokiej gotowo-
ści operacyjnej
nego ośrodka dowodzenia i napro- wojska”, zaznaczył Bogdan Klich.
wadzania w mobilną jednostkę do- Dziewięć rejonowych baz materia-
wodzenia operacjami powietrzny- łowych i dwie bazy materiałowo-
mi oraz baz lotniczych w ba- techniczne zamienią się
zy lotnictwa taktycznego w cztery regionalne bazy
lub transportowego, W resorcie logistyczne. Przeformo- żołnierzom 1 Pułku Specjalnego
powstanie drugi
z jednoczesnym włą- Strategiczny Przegląd wywane będą też pod- Komandosów 20 mieszkań.
czeniem w ich skład Obronny oraz zostanie ległe Inspektoratowi Obecni byli przy tym między in-
eskadr lotniczych. zaktualizowana „Stra- Wsparcia Sił Zbroj- nymi zastępca dowódcy 1 Pułku
„Eksperyment z podzia- tegia obronności nych jednostki inżynie- podpułkownik Ryszard Pietras,
RP”
łem pułków na bazy ryjne, dowodzenia i za- burmistrz Lublińca Edward Ma-
i eskadry nie był najszczęśliw- bezpieczenia. Ma to popra- niura, dyrektor Oddziału Regio-
szy”, uznał minister. Marynarzy wić efektywność gromadzenia nalnego Wojskowej Agencji
czeka sformowanie Nabrzeżnego zapasów, ich dystrybucję i odtwa- Mieszkaniowej w Krakowie
Dywizjonu Rakietowego i przefor- rzanie. Grzegorz Lipiec i wicedyrektor
mowanie Brygady Lotnictwa MW Natomiast w wojskowej służbie Helena Pietrzyk.
(bazy połączą się z eskadrami). zdrowia powstanie osiem obwo-
W Wojskach Specjalnych powstaną dów profilaktyczno-leczniczych,
kolejne zespoły bojowe w 1 Pułku których centrami mają być szpitale Saperski pokaz
Specjalnym, w GROM-ie i Formo- wojskowe, wojskowy ośrodek za- WARSZAWA. „Profesjonalizm
zie oraz Jednostka Wsparcia i Za- bezpieczenia medycznego i opieki pod każdym względem” – pod
bezpieczenia. Logistycy muszą li- profilaktycznej, powietrzna i lądo- takim hasłem promują się sape-
czyć się z rozformowaniem obu wa jednostka ewakuacji medycz- rzy z 2 Mazowieckiej Brygady
okręgów wojskowych, przebudo- nej. Kształcenie dyplomowe me- Saperów z Kazunia. Okazją do
dyków będzie się odbywać w Ło- zaprezentowania się w nowym
dzi, a kształcenie podyplomowe roku była przysięga żołnierzy
• poprawa struktury sił zbroj- i doskonalenie zawodowe w sto- z 3 Batalionu Zabezpieczenia Do-
nych – dziś na 53 jednostki łecznym Wojskowym Instytucie wództwa Wojsk Lądowych. Towa-
bojowe przypada 47 jedno- Medycznym. Szef MON dał do rzyszyły jej między innymi pokaz
stek wsparcia, docelowo sto- zrozumienia, że w resorcie po- kazuńskich czworonożnych „sa-
sunek ten ma wynieść 62:38 wstanie wkrótce drugi Strategicz- perów” z plutonu przewodników
• zmniejszenie liczby garnizo- ny Przegląd Obronny oraz że zo- psów specjalnych oraz wystawa
nów ze 123 do 106 stanie zaktualizowana „Strategia specjalistycznego sprzętu, takie-
obronności RP”. (AG)  go jak robot Inspektor lub kom-
binezon przeciwodłamkowy

Konsolidacja żandarmerii nych przez Żandarmerię Wojsko-

wą w kraju. Na mocy znowelizo-
IOD- 9 oraz pojazdy HMMWV. 

„Żandarmeria to bardzo waż- wanych przepisów kodeksu postę- F L E S Z

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

ne narzędzie w rękach polityki
obronnej państwa”, mówił mini-
ster Bogdan Klich podczas
spotkania 15 stycznia z żołnie-
rzami w Centrum Szkolenia
Żandarmerii Wojskowej i w Od-
dziale Specjalnym ŻW w Miń-
sku Mazowieckim.
Minister odniósł się do progra-
mu modernizacji sił zbrojnych na
następne lata. Powiedział, że
w żandarmerii przeprowadzone
zostaną istotne zmiany – likwido-
wane będą drobne placówki po
to, żeby konsolidować je w znacz-
nie większe struktury.
M A R Y N A R K A
powania karnego od 1 stycznia te-
go roku żołnierzami, którzy po-
pełnili wykroczenie lub przestęp-
stwo po służbie, zajmuje się poli-
cja, a nie, jak do tej pory, żandar-
meria. Minister wskazał nato-
miast, że Żandarmeria Wojskowa
„Będziemy zmniejszać struktu- wystawia rocznie 31 procent swo-
ry administracyjne, aby zaoszczę- ich ludzi do misji zagranicznych.
dzone w ten sposób środki prze- Tego samego dnia szef resortu
znaczać na modernizację żandar- obrony odwiedził także 23 Bazę
merii. Szykują się przeniesienia Lotniczą i 1 Eskadrę Lotnictwa
etatowe, jednak liczby etatów Taktycznego w Mińsku Mazowiec-
w żandarmerii wojskowej nie bę- kim. Rozmawiał z pilotami między
dziemy zmieniać”. W ostatnim innymi o prowadzonej moderniza-
czasie ubyło zadań wykonywa- cji samolotu MiG-29. (AD) 
W O J E N N A
Dar marynarzy
SŁUPSK. Po ukazaniu się infor-
macji w mediach o tym, że
pilnie potrzebna jest krew dla
Jakuba Ławeckiego, piłkarza
pierwszoligowego klubu Stal Sta-
lowa Wola, 8 stycznia 80 mary-
narzy Centrum Szkolenia Mary-
narki Wojennej oddało krew
w słupskim Centrum Krwiodaw-
stwa i Krwiolecznictwa. Piłkarz
czeka na przeszczep szpiku kost-
nego i co kilka tygodni potrzebu-
je transfuzji krwi. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 5

 M E L D U N E K
Nierówne równoważniki
R zecznik Praw Obywatelskich
zaskarżył do Trybunału Kon-
stytucyjnego przepisy uzależnia-
jące od stażu służby wysokość
równoważników za umundurowa-
nie i wyżywienie, wypłacanych
szeregowym zawodowym.
Janusz Kochanowski stwier-
dził, że spośród żołnierzy zawo-
dowych jedynie w stosunku do
szeregowych szef resortu obrony
uzależnił – w rozporządzeniu
z marca 2008 roku – wysokość
równoważnika od okresu pełnie-
nia służby. W ocenie rzecznika
jest to niezgodne z zasadą równo-
ści wobec prawa. W skardze
Janusz Kochanowski przypo-
mniał, że celem równoważników
jest zrekompensowanie wydat-
Ostatni lot
D obiegła końca, po 36 latach
służby, eksploatacja samolo-
tów transportowych An-26 w pol-
skim lotnictwie wojskowym.
16 stycznia 2009 roku załoga
z 13 Eskadry Lotnictwa Trans-
portowego wykonała „antkiem”
o numerze bocznym 1403 poże-
gnalny lot nad płytą krakowskie-
 Kapitan GRZEGORZ KALICIAK
 Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK
 Starszy szeregowy
PIOTR MAŁACHOWSKI
 Komandor porucznik PIOTR NIEĆ
 Chorąży sztabowy
KRZYSZTOF OCHMAŃSKI
 Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK
Uwaga! Na jednym kuponie można wskazać tylko jednego kandydata!
 Podporucznik JANUSZ PAJĄK
 Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI
 Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK
 Pułkownik ANATOL TICHONIUK
 ..................................................................
Prosimy o nadsyłanie kuponów do 10 marca
na adres: Redakcja Wojskowa z siedzibą
w Warszawie, Al. Jerozolimskie 97,
00-909 Warszawa, z dopiskiem „Buzdygany”.
Kupon można pobrać również ze strony
www.polska-zbrojna.pl. i wysłać na adres:
aaron.welman@redakcjawojskowa.pl.
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata
prosimy do kuponu dołączyć krótkie uzasadnienie
6 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
TORUŃ
Pożegnanie
ków na zakup umundurowania
i wyekwipowania. „Punktem od-
niesienia dla tych wydatków po- kurierki
winna być zgodnie z ustawą war- Z WOJSKOWYM
tość niewydanego w naturze obo- CEREMONIAŁEM
wiązkowego wyekwipowania i udziałem tysięcy
i umundurowania, a nie lata peł- mieszkańców Torunia
nionej służby”. odbył się 17 stycznia
Rzecznik podał, że po wejściu pogrzeb legendarnej
w życie nowelizacji, szeregowy kurierki Armii Krajowej
zawodowy w Wojskach Lądo- – generał brygady
wych otrzymuje 315 złotych po profesor doktor habili-
pierwszym roku służby, 1023 zło- towanej Elżbiety Za-
tych – po drugim, a 1782 złotych wackiej. Odznaczona
– po trzecim. W Siłach Powietrz- Krzyżem Orderu Virtuti
nych wynosi to odpowiednio 314 Militari, jedyna kobieta
złotych, 1025 złotych i 1879 zło- wśród cichociemnych,
tych, a w Marynarce Wojennej zmarła 10 stycznia.
– 864 złotych, 1047 złotych 19 marca tego
i 1871 złotych. (ATD)  roku skończyłaby
sto lat.
„Niewysoka wzrostem
i skromna posturą,
go lotniska. „W ten sposób za-
mknęliśmy kolejny rozdział w hi-
storii lotnictwa transportowego”,
ale wielka duchem
i do końca niepoddają-
ca się”, mówił o niej
powiedział dowódca 3 Skrzydła generał dywizji biskup
Lotnictwa Transportowego generał Tadeusz Płoski, ordy-
brygady pilot Tadeusz Mikutel. nariusz polowy WP,
Słynne „antki” służyły w Polsce podczas mszy żałob-
od 1972 roku jako samoloty trans- nej w toruńskiej kate-
portowo-desantowe. (ANN)  drze. (KW) 
Gdyby ogłoszono mobilizację
Modernizacja techniczna jednostek utrudnia uzupełnianie
ich odpowiednimi rezerwistami i pracownikami.
P odczas sprawdzianu nadawania przydzia-
łów mobilizacyjnych do obsady stanowisk
służbowych i pracowniczych w instytucjach
wy w poszukiwanych specjalnościach oraz
wprowadzając specjalności inne dla żołnierzy
wyszkolonych w obsłudze nowoczesnego uzbro-
oraz jednostkach wojskowych na czas wojny in- jenia (samolotów F-16, czołgów Leopard 2) i in-
spektorzy Najwyższej Izby Kontroli doszli do ne dla fachowców od używanego już sprzętu
wniosku, że głęboka modernizacja techniczna (myśliwców MiG-29, czołgów T-72). Ułatwi to
jednostek utrudnia uzupełnianie ich odpowied- zarządzanie zasobami rezerwistów przez WKU.
nimi rezerwistami i pracownikami. Problem do- Między połową maja a wrześniem 2008 roku
strzeżono w 31 Bazie Lotnictwa Taktycznego pracownicy NIK odwiedzili cztery komendy
w Krzesinach, gdzie stacjonują dwie eskadry uzupełnień i osiem jednostek zaplecza logistycz-
F-16. Jest on spowodowany tym, że w zasobach nego sił zbrojnych. Badaniami objęli okres od
WKU nie ma odpowiedniej liczby żołnierzy re- 1 stycznia 2007 roku do 30 czerwca 2008 roku.
zerwy o potrzebnych specjalnościach. W sześciu ze wspomnianych ośmiu jednostek
W ocenie NIK zaistniała sytuacja ogranicza stwierdzili pełne ukompletowanie przydziałów
możliwość wykonania zadań przez jednostki mobilizacyjnych rezerwistami. W przypadku
mobilizowane przez bazę na wypadek wojny. pracowniczych przydziałów tylko pięć spośród
Prawdopodobne jest, że podobne zjawisko wy- ośmiu jednostek miało stuprocentowy poziom
stępuje lub wystąpi w innych jednostkach, ukompletowania.
gdzie wymieniane będzie całe uzbrojenie Izba uznała, że ogólnie kontrola wypadła
– a w ciągu dekady powinno to nastąpić niemal pozytywnie. Jeśli uzyskane wyniki są repre-
wszędzie. zentatywne dla całości sił zbrojnych, można
Inspektorzy sugerują, że problem można roz- uznać, że ta część systemu mobilizacji, choć
wiązać, intensyfikując szkolenia żołnierzy rezer- z usterkami, działa sprawnie. (AG) 

Misje
strategiczne
S trategię udziału polskich
wojsk w operacjach poza gra-
nicami kraju przyjął 13 stycznia
2009 rząd. W ocenie szefa resortu
obrony Bogdana Klicha powsta-
je w ten sposób pierwszy doku-
ment, który organizuje politykę
odnośnie do wysyłania żołnierzy
za granicę.
Minister przypomniał, że stra-
tegia zakłada, iż priorytetem pol-
skiego rządu są misje NATO
i Unii Europejskiej, a te prowa-
dzone pod innym szyldem, na
przykład Organizacji Narodów
Zjednoczonych, znajdują się na
Płyta pamięci
W pierwszą rocznicę tragicznej
katastrofy lotniczej pod Miro-
sławcem oraz w 40-lecie parafii
w Mirosławcu, 22 stycznia 2009
roku w kościele parafialnym od-
był się koncert muzyki poważnej
drugim miejscu. Dodał, że zapi-
sano w niej także możliwość
udziału w mniej znaczących ko-
alicjach organizowanych ad hoc.
Jak wskazał minister Klich,
w strategii zapisano, że do użycia
wojska poza granicami kraju po-
żądany jest mandat Rady Bezpie-
czeństwa ONZ, choć nie jest on
warunkiem koniecznym. Minister
pytany o kontyngent w Afganista-
nie powiedział, że niektórzy ana-
litycy i eksperci sugerują, żeby
zwiększyć go o 400–600 osób.
Dodał jednak: „Nie tylko liczbą
żołnierzy wygrywa się sprawy
w misjach. O sukcesie decyduje
także polityka, sprzęt i uzbroje-
nie. Tak więc nic nie jest jeszcze
przesądzone”. (ATU) 
w wykonaniu Kwartetu Wilanów.
Wydano także okolicznościową
płytę z polską muzyką poświęco-
ną pamięci zmarłych żołnierzy.
Koncert poprzedziła msza święta,
po której odsłonięto i poświęcono
epitafium honorujące pamięć po-
ległych lotników. (AD) 
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Pierwsze egzaminy
KRAKÓW-BALICE. 8 stycznia
w 8 Bazie Lotniczej przeprowadzo-
no pierwszy w tym roku egzamin
FOT. KAMILA LIPOWSKA
kwalifikacyjny dla kandydatów do
zawodowej służby wojskowej w kor-
pusie szeregowych zawodowych.
Przez trzy etapy przeszło ponad
40 młodych ludzi. Wśród kandyda-
tów na szeregowych zawodowych
znaleźli się żołnierze zasadniczej
służby wojskowej, służby nadtermi-
nowej, rezerwy oraz cywile. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Gotowi do służby
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
KIELCE. Kontrole demonstra-
cji, rozwijanie punktów kontrol-
nych, eskortowanie VIP-ów, zabez-
pieczanie rejonów operacji, aresz-
towania i przeszukiwania – to ele-
menty, które 6–7 stycznia w Cen-
W ZWIĄZKU z dziesiątą roczni-
trum Szkolenia na potrzeby Sił Po-
kojowych ćwiczyli żołnierze z od-
cą zakończenia stacjonowania
wojskowych statków powietrz-
działów specjalnych ŻW w Gliwi-
cach i 7 Brygady Obrony Wybrzeża
nych na Ławicy – kolebce pol-
skiego lotnictwa, 21 marca
2009 roku organizowane
w Słupsku. Ćwiczenia „Sarajewo X”
były najważniejszym elementem
szkolenia i ostatnim sprawdzia-
jest spotkanie byłej kadry nem żołnierzy X zmiany PKW
17 Eskadry Lotniczej w Ośrodku EUFOR przed wyjazdem do Bośni
Szkoleniowym Sił Powietrznych i Hercegowiny. 
w Kiekrzu. Koszt od osoby wy-
nosi 120 zł (w tym: lunch F L E S Z
L O G I S T Y K A
i okazjonalny upominek).
Wpłaty potwierdzającej uczest-
nictwo, z dopiskiem „spotkanie Dyskusja
17 el”, należy dokonać do 27 lu- BYDGOSZCZ. Zebranie Kon-
tego 2009 roku na konto: Bank wentu Dziekanów Korpusu Ofice-
PEKAO SA Oddział Poznań rów WP z kadrą IW SZ oraz mężami
39 1240 6566 1111 0010 zaufania garnizonu Bydgoszcz to
1996 5845 pierwsze z cyklu podobnych spo-
tkań w całym kraju. Jego inicjatorem
Kontakt: Jerzy DENDZIK
61-517 Poznań
był komandor porucznik Dariusz
Dębski, mąż zaufania w Inspektora-
ul. Robocza 19/30 cie Wsparcia. Chociaż dyskutowano
(0-61) 8 571 264 głównie o zmianach w ustawie prag-
691 702 877 matycznej w związku z profesjonali-
e-mail: jugo1@wp.pl zacją, dużo czasu poświęcono te-
Zbigniew MACHAJ matowi utrzymania odrębnego sys-
501 768 057 temu emerytalnego. (PG) 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 7
 P E R Y S K O P

ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się
tematyką związaną
z rozwojem
Wojska Polskiego

Misje
ostrzą armię W OPERACJACH ZAGRANICZNYCH POWINNIŚMY
MIEĆ DO 3800 ŻOŁNIERZY. NA TYLE NAS STAĆ,
GDY MISJE OPŁACA TYLKO BUDŻET MON.
8 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

szczytowym okresie za-

angażowania w misję
iracką nasza poborowo-
-zawodowa armia miała
we wszystkich kontyn-
gentach około pięciu tysięcy żołnierzy i pra-
cowników. Był to kadrowy rekord. W ostat-
nim roku korzystania z przymusowej służby
zasadniczej wojsko zamierza w siłach
NATO, UE i ONZ utrzymać nie więcej niż
3430 żołnierzy. Liczba ta wynika z założeń
budżetowych i zgadza się ze wskazaniami
przyjętej przez Radę Ministrów strategii
udziału sił zbrojnych w operacjach między-
narodowych. W dokumencie ustalono, że
optymalny poziom naszego jednoczesnego
zaangażowania w interwencje zagraniczne
to 3200–3800 żołnierzy.
Przed pięciu laty ówczesny podsekretarz
stanu w MON Andrzej Towpik mówił, że
powinniśmy utrzymać zdolność do stałego
delegowania do kontyngentów 4,5 tysiąca
żołnierzy. Poskromiliśmy więc ambicje, sto-
sownie do zmniejszenia sił zbrojnych do 120
tysięcy ludzi. W przeciwnym razie zafundo-
walibyśmy armii kryzys: zaszkodzilibyśmy
modernizacji technicznej i wywołalibyśmy
napięcia wśród żołnierzy. Mieliby oni preten-
sje o to, że na misje jeżdżą i awansują po po-
wrocie z nich te same osoby, z jednostek naj-
lepiej wyposażonych i wyszkolonych, a więc
nie ze wszystkich, choć wszyscy wojskowi
będą już zawodowcami i jako tacy mogą być
skierowani za granicę nawet bez ich zgody.
Parametr 3200–3800 oznacza, że statystycz-
nie raz na dziesięć lat każdy żołnierz służby
czynnej powinien wyjechać w składzie kon-
tyngentu w niebezpieczny rejon świata. Im bę-
dzie dłuższy jego staż zawodowy, tym w więk-
szej liczbie misji weźmie udział i otrzyma za
nie więcej medali. Prawdopodobnie normą bę-
dą trzy misje w karierze.
Zważywszy jednak na „nieużyteczność”
operacyjną niektórych jednostek i instytucji,
personel oddziałów uznanych za „eksporto-
we” musi liczyć się co najmniej ze zdwojo-
nym wysiłkiem ekspedycyjnym. Rządowa
strategia przewiduje, że żołnierze ci będą
musieli umieć działać w każdych warunkach
geograficznych i kulturowych na różnych
kontynentach. Dlatego muszą być profesjo-
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK

nalistami, nie tylko zawodowcami.

SZTUKA PRZEWIDYWANIA
Strategia powstała w MON pod kierow-
nictwem ministra Bogdana Klicha. Obec-
nemu szefowi resortu udało się to, przed

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 9

 P E R Y S K O P
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
czym dwa i pół roku temu wzdragał
się ówczesny minister obrony
Radosław Sikorski. Na spotkaniu
z posłami Komisji Obrony Narodo-
wej 12 lipca 2006 roku powiedział
on, że nie jest w stanie zaprezento-
wać wieloletniej strategii polskich
misji. „To tak, jakby prosić mnie
o długoletni plan prowadzenia wo-
jen, których nie jesteśmy w stanie
przewidzieć. Wojsko trzymamy po
to, aby go używać w sytuacjach naj-
mniej przewidywalnych”.
Minister Klich uznał jednak, że
można taki dokument stworzyć.
Z pięciu stron zwartego tekstu do-
wiadujemy się, że rząd zamierza
priorytetowo traktować operacje
prowadzone pod auspicjami NATO
i Unii Europejskiej (a zatem rów-
10 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
nież Siły Odpowiedzi i grupy bojo-
we), w drugiej kolejności ONZ
i OBWE, na końcu koalicje tworzo-
ne ad hoc. Nie jest to kolejność for-
malna, ale też nie jest ona przypad-
kowa. Strategia stawia na NATO
i Unię, ponieważ udział w misjach
obu organizacji umożliwia nam
wpływanie na procesy decyzyjne
w ich centralach. Takie stanowisko
wynika z narodowej polityki bezpie-
czeństwa, stanowi również „istotny
wyznacznik miejsca i roli naszego
kraju na arenie międzynarodowej”.
Politycy i generałowie podejmu-
jący decyzje o dołączeniu kontyn-
gentu z Polski do kolejnej operacji
(lub wycofaniu się z trwającej misji)
powinni kierować się trzema zasa-
dami: celowości (zgodności z inte-
resem państwa), swobody działania (zapew-
nienia naszym dowódcom jak największego
wpływu na przebieg operacji) oraz ekonomii
sił. W tym kontekście jest jasne, że stopień
i obszary geograficzne zaangażowania nasze-
DOŚWIADCZENIE go wojska powinny być wypadkową możli-
UCZY, że wojsko wości militarnych Polski oraz precyzyjnie
wykona każde zdefiniowanych celów politycznych, zbież-
zgodne z prawem
zadanie, które nych z racją stanu określoną w Strategii Bez-
zlecą rządzący. pieczeństwa Narodowego RP i wynikających
ze zobowiązań sojuszniczych. Doświadcze-
nie uczy, że wojsko wykona każde zgodne
z prawem zadanie, które zlecą rządzący.
NIC DUŻEGO I NOWEGO
W styczniu 2009 roku własnymi siłami do
nowej operacji wojskowej na niezbyt odle-
głym (do 6 tysięcy kilometrów) teatrze dzia-
łań bylibyśmy w stanie wysłać tylko bata-
lion piechoty, i to bez dużych pojazdów.
 A R M I A

POLITYCY
I GENERAŁOWIE
podejmujący
decyzje
o dołączeniu
kontyngentu

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

z Polski
do kolejnej
operacji powinni
kierować się
trzema
zasadami:
celowości,
swobody
działania oraz
ekonomii sił. Trzy lata misjonarstwa
Zaangażowanie Polski w operacje międzynarodowe
to wysiłek ogólnonarodowy, przynajmniej w deklaracjach.
2009: Utrzymujemy sześć dużych 2008: Udział w misjach zagranicz-
kontyngentów i trzy małe (Gruzja, nych wyceniono na około 680 milio-
NTM-I w Iraku i ORP „Kondor” nów złotych, na co składały się także
na Morzu Śródziemnym – na zdję- zakupy broni, sprzętu, amunicji
ciu). Bez wydatków na zakup sprzę- i środków materiałowych.
tu i środków materiałowych koszto- 2007: Wiosną uczestniczyliśmy
wać mają one około 530 milionów w trzynastu misjach, w tym w sześciu
złotych. – zwartymi kontyngentami. 

Do akcji wystąp!
Rozsądek nakazuje, abyśmy mieli duże kontyngenty, za to w mniejszej liczbie misji.

W ostatnim roku korzy-

stania z przymusowej
służby zasadniczej Wojsko
Polskie zamierza utrzymy-
wać około 3440 żołnierzy za-
wodowych i nadterminowych
w misjach pokojowych NATO,
UE i ONZ. To o jedną trzecią
mniej niż w szczycie zaanga-
żowania w Iraku, gdy mieli-
śmy za granicą jednocześnie
około pięciu tysięcy mundu-
rowych. Drugie tyle żołnierzy
przygotowuje się, aby zmie-
nić poprzedników, gdy za-
kończy się kolejna tura w mi-
sji. Ponadto wojsko przygoto-
wuje komponenty do Sił Od-
powiedzi NATO i planuje przy-
szłe grupy bojowe Unii Euro-
pejskiej. A poprzednia zmia-
na misjonarzy odtwarza go-
towość po powrocie z zagra-
nicznego zadania. 

Przy większych kontyngentach, dysponują-
cych cięższym sprzętem i uzbrojeniem, mu-
sielibyśmy prosić o pomoc sojuszników lub
zamawiać transport lotniczy czy morski.
Faktury za usługi przewozowe jeszcze by-
śmy spłacili, ale koszty utrzymania nowego
kontyngentu, zwłaszcza związane z logisty-
ką, byłyby ponad siły MON. Dlatego w naj-
bliższych latach podatnicy i rodziny żołnie-
rzy powinni spodziewać się ze strony resor-
tu obrony wstrzemięźliwości w deklarowa-
niu chęci dołączenia do nowych misji.
Jeśli jednak nowe kontyngenty się poja-
wią, to będą niewielkie (tak jak 26-osobowy
kontyngent w Gruzji) i w zasadzie wcze-
śniej zaplanowane. Właśnie kwestie finan-
sowe powodują, że nie powinno być zasko-
czenia: GROM-owcy nie zajmą się ściga-
niem piratów koło Somalii, za to niemal
pewne jest, że w 2010 roku nasi lotnicy
znów będą strzec nieba nad Litwą, Łotwą
i Estonią, a jeden okręt wyruszy na Morze
Śródziemne.
Nie należy wykluczać ograniczenia lub
wycofania mniejszych kontyngentów do kra-
ju. Rozdrobnienie sił nie sprzyja obniżaniu
kosztów logistycznych, nie pozwala także
zajmować wpływowych stanowisk w szta-
bach operacji (widać to obecnie po misjach
ONZ), nie warunkuje więc zapewnienia po-
stulowanej w strategii „widoczności” pol-
skiego udziału w operacjach.
Rozsądek nakazuje, abyśmy mieli duże
kontyngenty (co najmniej batalionowe gru-
py bojowe), za to w mniejszej liczbie misji.
Minister Klich dał do zrozumienia, że już
w marcu wrócą śmigłowce i przyjedzie do
kraju kilkudziesięciu żołnierzy z Czadu,
a do końca roku wycofamy jedną kompanię
z Libanu. Jeśli politycy zechcą być konse-
kwentni, to w kolejnym roku powinniśmy
ewakuować kontyngent z Czadu i kompanię
manewrową z europejskich sił w Bośni.
„Odzyskane” w ten sposób pieniądze i kilka
setek misyjnych stanowisk mogłyby sukce-
sywnie wzmacniać 1600-osobowy kontyn-
gent w Afganistanie. Im więcej będziemy
mieć tam żołnierzy, tym bezpieczniejsze,
wszechstronniejsze i skuteczniejsze staną
się ich działania. Wiemy, że resort obrony
będzie do takiego wzmocnienia dążył.
NA WŁASNY RACHUNEK
Dziś koszty wysłania i utrzymania kon-
tyngentów pokrywa zasadniczo budżet re-
sortu obrony. W przypadku nowej operacji
szukamy w nim rezerw lub prosimy o wspar-
cie sojuszników. Zespół Strategicznego
Przeglądu Obronnego zaproponował w 2006
roku rozwiązanie systemowe – utworzenie

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 11

 P E R Y S K O P
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK
STRATEGIA ZAKŁADA, że w większym niż dotychczas stopniu w misje włączane będą Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne i Żandarmeria.
poza MON funduszu przeznaczonego na fi-
nansowanie aktywności polskich kontyn-
gentów wojskowych. Miałaby to być od-
dzielna rezerwa państwowa. Po wykorzysta-
niu powinna być refundowana, a pozostałe
środki przechodziłyby na kolejny rok. Obec-
nie taki fundusz kłóciłby się z przepisami
budżetowymi. Niezbędna byłaby więc odpo-
wiednia ustawa. Przyjęta właśnie strategia
misyjna nie pozostawia jednak żadnych złu-
C O M M E N T
RADOSŁAW
SIKORSKI
A ni Ministerstwo Spraw Zagranicznych
nas do tego nie namawia, ani resort,
który reprezentuję, nie ma imperialnych
planów wysyłania wielkich sił wojskowych
we wszystkie zakątki kuli ziemskiej. (...) So-
jusz północnoatlantycki rekomenduje, aby
kraje były zdolne do przerzutu
co najmniej ośmiu procent sił, a to ozna-
czałoby nasze zaangażowanie na poziomie
12 tysięcy żołnierzy. Obecnie nasz udział
w operacjach za granicą jest skromny.
Powinno być nas stać na więcej, co nie
znaczy, że musielibyśmy tę zdolność
realizować (...).
Powiedział jako szef MON na posiedzeniu
sejmowej Komisji Obrony Narodowej
z 12 lipca 2006 roku.
12 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
dzeń. Specustawy i specfunduszu nie bę-
dzie. „Finansowanie udziału w operacjach
międzynarodowych realizowane będzie,
w części dotyczącej narodowego wkładu do
tych operacji, z budżetu MON”. Dlatego
„użycie sił i środków w operacjach tych bę-
dzie adekwatne do poziomu (...) możliwości
ekonomicznych państwa”.
W operacjach zagranicznych uczestniczy-
ły do tej pory głównie jednostki Wojsk Lą-
dowych, i to nie wszystkie. Strategia zakła-
da, że w większym niż dotychczas stopniu
w operacje będą włączane Siły Powietrzne,
Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne
i Żandarmeria Wojskowa. „Wielkość ich
wkładu będzie uzależniona od zakresu, ob-
szaru i charakteru misji”. Takie sformuło-
wanie może oznaczać również i to, że zmia-
ny w zasilaniu kontyngentów przez rodzaje
sił zbrojnych będą niezauważalne. Specjalsi
przecież już intensywnie uczestniczą w mi-
sjach, niewielu jest tam żandarmów, lotnicy
zaopatrują kontyngenty lądowców, nato-
miast marynarzom brakuje okrętów, które
mogłyby wnieść istotny wkład w misje.
SAMI NA POSTERUNKU
Dla żołnierzy truizmem jest stwierdzenie,
że udział w operacjach ekspedycyjnych zmie-
nia organizację wojska, stanowi impuls do
modernizacji technicznej i zwiększenia efek-
tywności działań żołnierzy – pod warunkiem,
że zdobyte doświadczenia są wykorzystywa-
ne. I tu słusznie strategia wzywa do osiągania
interoperacyjności z sojusznikami z NATO
i UE we wszystkich niezbędnych aspektach.
To oznacza, że kontyngenty, a także ca-
łość sił zbrojnych, muszą dysponować nieza-
wodnymi i właściwie zabezpieczonymi syste-
mami dowodzenia i kierowania, środkami
ochrony przed bronią masowego rażenia,
zdolnościami logistycznymi i transportowy-
mi, nowoczesną infrastrukturą socjalno-byto-
wą oraz służbami współpracy cywilno-woj-
skowej. Nie są to zadania ponad siły resortu
obrony. Brakuje w naszych misjach – i to po-
średnio potwierdzają twórcy dokumentu
– udziału innych instytucji administracji pań-
stwowej. Zapowiadają przyjęcie stosownych
rozwiązań prawnych, organizacyjnych i fi-
nansowych, mających zapewnić szeroki
udział cywilnych specjalistów (między inny-
mi z MSZ, MSWiA oraz organizacji pozarzą-
dowych) w misjach. Ma to dotyczyć zarówno
etapu przygotowania państwa do udziału
w operacji, okresu zaangażowania w misję
już w rejonie mandatowym, jak i etapu odbu-
dowy obszarów pokonfliktowych. Apele
o dołączenie się innych resortów do wysiłku
wojska w misjach słyszymy od pięciu lat. Na
razie bez rezultatów, w Iraku to nasi żołnie-
rze musieli szkolić miejscowych policjantów
i funkcjonariuszy straży granicznej. A prze-
cież zaangażowanie Polski w operacje mię-
dzynarodowe to wysiłek ogólnonarodowy,
przynajmniej w deklaracjach. 

wprowadzić odpowiedni system motywacyjny,
powołać na kontrakty ochotników i ich przeszkolić.
Co nagle,
to po diable
Z
ałożone tempo wprowa-
dzania profesjonalizacji
w naszej armii wymaga
szybkich, zdecydowa-
nych działań. Niestety
także pieniędzy, pieniędzy i jeszcze
raz pieniędzy. Czasami jednak może
się okazać, że co nagle, to po diable.
Pozyskanie w krótkim czasie kilku-
dziesięciu tysięcy nowych zawodow-
ców to trudny proces. Wprowadzane
zmiany powinny zdecydowanie po-
prawić jakość armii. Nowi profesjo-
naliści muszą mieć dobry stan zdro-
wia, nieposzlakowaną opinię i nie-
zbędne kwalifikacje. Tylko zależy, co
się za tym kryje. Czy duże tempo po-
zwoli tylko na badanie stanu zdrowia
fizycznego, czy także psychicznego?
Czy weryfikowanie nieposzlakowanej
opinii będzie się ograniczać do spraw-
dzenia w Centralnym Rejestrze Ska-
zanych, czy będzie można liczyć rów-
nież na rzetelny wywiad środowisko-
wy? Czy odpowiednie kwalifikacje
oznaczają jedynie ukończenie szkoły
(gimnazjum, licencjatu?), czy też ba-
danie predyspozycji oraz motywacji
kandydatów do zawodu? Nie spodzie-
wam się w wojsku samych prymusów,
ale nie stać nas na to, aby po okresie
szkolenia nowi kontraktowcy lawino-
wo odpływali z armii.
To także kwestia systemu motywa-
cyjnego. W dobie zbliżającego się
kryzysu możemy liczyć na sporą licz-
bę chętnych. Ale załamanie to nie
będzie trwało wiecznie. System
motywacyjny musi być trwały, by
spełniał swoją rolę. Wreszcie
W samo sedno
F E L I E T O N
Bogusław
Pacek
zastępca
Wydaje się, że nie ma nic łatwiejszego dowódcy
– zakończyć pobór do zasadniczej służby, operacji EUFOR
w Czadzie
musi zachęcać do rozwoju. Trudno chę przemilczamy ten temat. A przecież ktoś
całe życie być szeregowcem. Wpro- musi zająć się tym, co do tej pory robili żoł-
wadzane zmiany (pewnie z koniecz- nierze z poboru. Dalsza profesjonalizacja
ności) promują to także zastępowanie żołnierzy cywilami
tych, którzy za wszędzie, gdzie to możliwe, również na sta-
chwilę zaczną Nie wystarczy nowiskach wymagających dużej wiedzy
służbę. Nie ma co
ukrywać – szcze-
odpowiednia i kwalifikacji.
Sądzę, że i tu wróci problem płac oraz wła-
gólnie uprzywile- liczba „głów”, by ściwego miejsca pracowników wojska. Cywil
jowani są szerego- w profesjonalnej armii jest równorzędnym
wi, których tak profesjonalizacja partnerem żołnierza. Do niego też odnoszą się
bardzo potrzebuje
teraz armia. Nie
spełniła warunek pojęcia „profesjonalista” i „amator”. No cóż,
profesjonalizm kosztuje. 120 tysięcy przy-
jestem jednak pe- prawidłowego szłych zawodowców to dużo więcej niż te 150
wien, czy różnica tysięcy, które mieliśmy dotychczas. Ale nie
uposażenia między uzawodowienia wystarczy zapewnienie odpowiedniej liczby
szeregowym a ka- „głów”, by profesjonalizacja spełniła warunek
pralem wystarczy, aby ten pierwszy prawidłowego uzawodowienia. Od początku
marzył o szlifach podoficerskich. roku zegar już tyka. Z całego kraju dochodzą
A przecież najlepsi powinni zostać głosy o dużej liczbie ochotników. W szybkim
kapralami. Porucznik też musi mieć tempie następują zmiany legislacyjne. Cała
motywację, żeby kiedyś Polska trzyma kciuki. Oby tak dalej. 
przejąć odpowiedzial-
ność pułkownika. Woj-
sku potrzebne są i silne
ręce, i mocne głowy.
Uzawodowienie
to także problem
pracowników
wojska. Tro-
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR41|| 04
25 STYCZNIA 2009 13
 N A C E L O W N I K U

Rosja nie jest

przeciwnikiem
NATO
14 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
 A R M I A
Z DANIELEM FRIEDEM o szantażu
energetycznym, strachu przed Rosją
i przyszłości NATO rozmawia
MAREK ORZECHOWSKI
MAREK ORZECHOWSKI: Początek
2009 roku przyniósł dwa nowe, choć chce
się powiedzieć „tradycyjne” starcia: Ukra-
iny i Rosji o gaz oraz Palestyny i Izraela
o Strefę Gazy. Dezorientacja i strach
w czasach globalnego kryzysu gospodar-
czego stały się jeszcze większe. Stany Zjed-
noczone ponoszą dużą część odpowiedzial-
ności za świat. Czy mogą go uchronić
przed destabilizacją?
DANIEL FRIED: Stany Zjednoczone znaj-
dują się teraz w fazie transformacji związanej
z procedurami przejmowania władzy przez
ekipę prezydenta Baracka Obamy. To świet-
nie wykształceni ludzie, profesjonaliści. Są-
dzę, że zdają sobie sprawę z tego, że w trud-
nych czasach świat potrzebuje silnego amery-
kańskiego przywództwa i nowych, ożywczych
impulsów w stosunkach Ameryki z Europą.
Ale, bądźmy szczerzy, kiedy świat nie żył
w jakimś kryzysie? Kiedy wszystko układało
się jak po maśle? Kiedy nie staliśmy przed
trudnymi wyzwaniami?
MAREK ORZECHOWSKI: Czy jest
Pan rozczarowany rozwojem sytuacji na
Ukrainie?
DANIEL FRIED: Po pomarańczowej rewolu-
cji wierzyliśmy, że Ukraina wejdzie może nie-
koniecznie na „polską ścieżkę”, ale przynajm-
niej na taką „rumuńską drogę” przemian i re-
form. Że postawi na konsekwentne rekonstru-
owanie gospodarki, przeprowadzi istotne poli-
tyczne reformy, będzie rozwijała i umacniała
demokratyczny system. Taką mieliśmy nadzie-
ję, chociaż wiedzieliśmy, że to nie będzie ła-
twe. Nie spodziewaliśmy się jednak tak wy-
niszczającej, długotrwałej walki politycznej.
W Polsce także jeszcze toczy się walka na
górze, w którą włączone są wszystkie obozy
polityczne. Jednak przy żadnej konfrontacji,
z udziałem jakiegokolwiek rządu, prawicowe-
go czy lewicowego, nie stawiano pod znakiem
zapytania kierunków zmian. Prowadzona na
Ukrainie walka polityczna nie pozwala na taką
stabilność. Musimy być więc cierpliwi, współ-
pracować z nią i mieć nadzieję, że wróci na
FOT. REUTERS/FORUM
drogę demokratycznych reform.
MAREK ORZECHOWSKI: Czy Zachód
może udzielić Ukrainie jakiejkolwiek po-
mocy w budowaniu demokracji?
DANIEL FRIED: To Ukraińcy decydują
o własnym losie, to oni rządzą swoim krajem.
Stany Zjednoczone, a w ich imieniu sekretarz
stanu Condoleezza Rice, podpisały swego
czasu z Ukrainą kartę o wzajemnych stosun-
kach. Jeden z ważnych jej punktów mówi
o tym, że będziemy pomagać Ukrainie w cza-
sie transformacji. Jednak to wyłącznie od niej
samej i jej przywódców zależy, w którą stronę
pójdzie ich kraj i jak będzie się kształtować je-
go przyszłość.
MAREK ORZECHOWSKI: Konsultacje
i współpraca między NATO a Ukrainą
dotyczą wielu obszarów. Należą do nich:
wsparcie w działaniach pokojowych, re-
forma sił zbrojnych, kooperacja wojsko-
wa, planowanie wsparcia na wypadek za-
grożenia katastrofami, wreszcie współ-
praca naukowa. Czy droga Ukrainy do
NATO jest otwarta?
DANIEL FRIED: Ukraina ma jeszcze bardzo
wiele do zrobienia. Ostatnia Rada NATO
wskazała jej drogę, powołano specjalną komi-
sję. Chodzi o to, by kraj ten był do integracji
ze strukturami NATO naprawdę przygotowa-
ny. Zajmie mu to bardzo dużo czasu. W Buka-
reszcie przywódcy NATO powiedzieli, że
Ukraina zostanie członkiem sojuszu, ale nie
sprecyzowali, w jakim terminie to nastąpi. Nie
wiemy, kiedy spełni kryteria członkostwa.
Prawdopodobnie ludzie prezydenta Obamy
– oczywiście nie mówię w ich imieniu – będą
wspierać tę linię postępowania.
MAREK ORZECHOWSKI: Czy konflikt
o gaz między Rosją a Ukrainą może stać się
w którymś momencie niebezpieczny dla
wolnego świata, w pierwszej kolejności dla
Polski i Unii Europejskiej?
DANIEL FRIED: Trzeba mieć dokładne
informacje, by zająć jednoznaczne stanowi-
sko w tym konflikcie. Wierzymy, że obie
strony dołożą starań, by znaleźć wyjście
z kłótni o cenę i warunki tranzytu. Ale jak-
kolwiek by było, to zatrzymanie dostaw ga-
zu stwarza realne problemy dla wielu kra-
jów, jak Bułgaria czy Słowacja. Dla Polski
mniejsze, bo ma własne i inne źródła surow-
ców energetycznych. Rosja i Ukraina muszą
ze sobą rozmawiać. Dla Unii Europejskiej
napięcie związane z transferem gazu jest na
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
dłuższą metę nie do zaakceptowania. Jedy-
nym wyjściem jest dywersyfikacja źródeł
dostaw energii. Żaden kraj i żadna firma,
nie wiadomo jak wielka, nie mogą mieć
w tym wypadku monopolu. Rząd USA mó-
wi o tym od połowy lat dziewięćdziesiątych,
rząd Polski wie, jak jest to ważne, już od po-
przedniego kryzysu gazowego. Trzeba wró-
cić do budowy gazociągu Nabucco na połu-
dniu Europy. Gdy on powstanie, Rosji bę-
dzie trudno zakręcić kurek.
MAREK ORZECHOWSKI: Czy świat mo-
że w ogóle akceptować taką politykę Rosji,
graniczącą z szantażem?
DANIEL FRIED: Nie chcę używać słowa
„szantaż”. W tym sporze trudno o jedno-
znaczne oceny. Ukraina nie może płacić cen
tak bardzo odbiegających od poziomu euro-
pejskiego, bo to też jest element sytuacji
monopolistycznej, a każdy monopol jest za-
proszeniem do wywierania nacisków. To jest
główny powód, dla którego Stany Zjedno-
czone naciskają na europejskich partnerów,
by zdywersyfikowały źródła dostaw energii,
by budowały gazociąg Nabucco od Morza
Kaspijskiego, przez Turcję, do Europy. Ten
czy inny gazociąg czy rurociąg nie jest wy-
mierzony w Rosję ani w jej gaz. To bariera
przeciw monopolowi.
MAREK ORZECHOWSKI: Ministrowie
spraw zagranicznych NATO na spotkaniu
16 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
w Brukseli w grudniu 2008 roku
podkreślali wagę stosunków soju-
szu z Rosją. Są one ważne, ale Mo-
skwa powinna respektować warto-
WSPÓŁPRACA ści i zasady, na jakich oparty jest
państw zależy od system bezpieczeństwa międzyna-
poszanowania rodowego. A jeżeli nie zechce ich
i przestrzegania
demokratycz-
przestrzegać?
nych zasad. DANIEL FRIED: Współpraca
państw zależy od poszanowania
i przestrzegania demokratycznych za-
sad. To nie jest, że się tak wyrażę,
„amerykański fetyszyzm”. To są pod-
stawy określone w „Akcie końco-
wym” konferencji w Helsinkach
z 1975 roku. I to one stanowią funda-
menty europejskiego bezpieczeństwa.
Oczywiście, mamy też i własny
interes w tym, by NATO blisko
współpracowało z Rosją, choćby
wspólne zwalczanie terroryzmu.
Ale istnieje sporo rozbieżności,
zwłaszcza teraz, po konflikcie
z Gruzją. Pytaniem wciąż ważnym
jest więc, w jaki sposób wprowadzi-
my równowagę do naszych stosun-
ków? I NATO nad tym pracuje.
Z Rosją powinniśmy współpracować
wszędzie tam, gdzie jest to możliwe,
ale nie możemy zacierać różnic, któ-
re nas dzielą. Jak sądzę, taka też bę-
dzie wykładnia polityki zagranicznej
prezydenta Baracka Obamy.
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK ORZECHOWSKI: Rosja
jest partnerem czy przeciwnikiem
dla NATO?
DANIEL FRIED: Rosja nie jest prze-
ciwnikiem. I nie będzie. Taką mam na-
dzieję. Rosja jest partnerem, tyle że...
mamy problemy z urzeczywistnieniem
naszego partnerstwa. By posłużyć się
tu sowiecką terminologią: obiektywnie
istnieje baza dla partnerstwa, ale su-
biektywnie trudno je w nadbudowie
realizować. Chcemy zbudować takie
relacje, ale druga strona nie może po-
sługiwać się językiem strachu, nacisku
i groźby. To fatalne nawyki. Byłem za-
skoczony, kiedy wysoki rosyjski gene-
rał straszył Polskę i Czechy... Co to ma
znaczyć? My nie używamy takiego ję-
zyka, Polska też nie.
MAREK ORZECHOWSKI: Czy
sojusz potrzebuje silnego wroga, by
przetrwać?
DANIEL FRIED: Nie chcemy stwa-
rzać sobie monstrum. Wróg potrzeb-
ny był może kiedyś, ale nie dziś. Wy-
starczą te zagrożenia, które są.
MAREK ORZECHOWSKI: Jaka
jest w ogóle przyszłość NATO?
DANIEL FRIED: Jego najważniej-
szym zadaniem jest i będzie zapew-
nienie bezpieczeństwa naszej euro-

atlantyckiej demokratycznej wspólnocie, z jej
potencjalnie globalną odpowiedzialnością.
NATO jest potrzebną, niezbędną organizacją.
Gdyby jej nie było, trzeba byłoby ją szybko
stworzyć. Afganistan to tylko przykład zagro-
żeń, z którymi musimy się uporać. Myślę, że
w przyszłości sojusz północnoatlantycki bę-
dzie też musiał większy akcent położyć na ko-
operację z Unią Europejską. A jak potrzebne
jest NATO, pokazuje nieodległa przeszłość –
jednym z największych osiągnięć polityczno-
-wojskowych trzech ostatnich amerykańskich
prezydentów jest rozszerzenie sojuszu, przyję-
cie do niego wielu krajów „stamtąd” – jak na
przykład Polski. To była właściwa decyzja.
MAREK ORZECHOWSKI: Polska zgo-
dziła się na przyjęcie elementu amerykań-
skiej tarczy antyrakietowej. Rosyjski gene-
rał Anatolij Nagovicyn, zastępca szefa szta-
bu generalnego, powiedział, że w takim ra-
zie rosyjska doktryna militarna zezwala
na użycie siły nuklearnej. Taki rodzaj de-
klaracji oznacza, co tu ukrywać, nową
konfrontację. Wierzy Pan, że rząd prezy-
denta Obamy zmieni amerykańską linię
postępowania w tym względzie?
DANIEL FRIED: Nie mogę mówić w imieniu
nowej administracji. Ale jeżeli spojrzymy
wstecz, to zobaczymy, że także w przeszłości
doszło do modyfikacji polityki amerykańskiej.
Zaczynaliśmy od budowy systemu ściśle naro-
dowego; takie były pierwsze założenia. Później
zaproponowaliśmy współpracę Polsce i Repu-
blice Czeskiej. Skierowaliśmy też ofertę pod
WIZYTÓWKA
DANIEL FRIED
Od czterech lat jest asysten-
tem sekretarz stanu USA
Condoleezzy Rice do spraw europejskich. Do
służby dyplomatycznej wstąpił jako 25-latek,
zaczynając karierę w biurze ekonomicznym
Departamentu Stanu. Później przełożeni wy-
słali go do konsulatu w Leningradzie i amba-
sady w Belgradzie. Po powrocie z wojaży pra-
cował w Biurze Spraw Radzieckich Departa-
mentu Stanu, a w latach 1987–1989 jako
urzędnik kierunkowy (desk officer) do spraw
Polski. Z tak wszechstronną wiedzą był ska-
zany na pracę w Warszawie – najpierw zo-
stał sekretarzem politycznym w ambasadzie
(1990–1993), a następnie ambasadorem
Stanów Zjednoczonych w Polsce (1997–
–2000). Przed objęciem obecnego stanowi-
ska (od 2001 roku) był specjalnym asysten-
tem prezydenta Stanów Zjednoczonych do
spraw europejskich i euroazjatyckich w Ra-
dzie Bezpieczeństwa Narodowego. W radzie
pracował też w połowie lat dziewięćdziesią-
tych, zajmując się problematyką NATO i rela-
cjami NATO–Rosja.
A R M I A
adresem Rosji. No i myślimy szerzej
– w końcu NATO także nie ma wła-
snego systemu ochrony przeciwrakie-
towej. Uważam, że to może być istotny
kierunek rozwoju projektu – zaangażo-
wanie weń NATO. W tę stronę może
pójść nowa administracja.
MAREK ORZECHOWSKI: Jak
ważny jest potencjał militarny Pol-
ski dla NATO i dla międzynarodo-
wego systemu bezpieczeństwa?
DANIEL FRIED: Polska jest średniej
wielkości krajem z bogatą tradycją
wojskową. To ważne. Nauczyliśmy się
już na Zachodzie respektować wasz
udział w akcjach zbrojnych, takich jak
Dla Unii Europejskiej napięcie
związane z transferem gazu
jest na dłuższą metę nie do
zaakceptowania. Jedynym
wyjściem jest dywersyfikacja
źródeł dostaw energii
w Iraku, Afganistanie czy Kosowie.
Kiedy byłem ambasadorem w Warsza-
wie, miałem okazję odwiedzić kilka
jednostek wojskowych: 21 Brygadę
Strzelców Podhalańskich, 6 Brygadę
Desantowo-Szturmową, GROM. By-
łem pod wrażeniem sprawności wa-
szych żołnierzy i widziałem, że może-
my liczyć na Polskę jako solidnego so-
jusznika. Doceniamy dziś polski spo-
sób myślenia o wojsku, a także rady,
jakich Polacy potrafią udzielić.
MAREK ORZECHOWSKI: Był
Pan jednym z najważniejszych ar-
chitektów polityki rządu prezyden-
ta Georga W. Busha w ciągu ostat-
nich ośmiu lat. Jakie było dla Pana
największe wyzwanie?
DANIEL FRIED: Nie jestem polity-
kiem. Pracuję w polityce. Pracowałem
dla trzech ostatnich prezydentów, po-
cząwszy od Busha ojca, przez Billa
Clintona po Busha syna. Przy dwóch
prezydentach pracowałem bezpośred-
nio w Białym Domu, więc to nie tylko
osiem lat, ale znacznie więcej. Dla po-
lityki George’a W. Busha najwięk-
szym wyzwaniem było utrwalanie
europejskiego pokoju, włącznie
z umocnieniem NATO i otwarciem
go na kolejnych członków, takich jak
kraje bałtyckie, Bułgaria czy Słowa-
cja. Ten proces wiązał się z rozsze-
rzeniem Unii Europejskiej – zapew-
nieniem stabilizacji kontynentu.
Oznaczał pójście drogą wolności,
która została zapoczątkowana
w 1989 roku na Węgrzech i w Pol-
sce. Są to dwa wielkie osiągnięcia,
korzystne dla Europy, ale też dla Ro-
sji, ponieważ lepiej mieć do czynie-
nia ze stabilną Europą i skutecznym
systemem bezpieczeństwa.
Administracja Busha podejmowała
też decyzje, które stały się przedmio-
tem kontrowersji. Myślę, że historia
właściwie oceni Gorge’a W. Busha.
Teraz dziennikarze nie zostawiają na
nim suchej nitki. Mają do tego prawo.
Ale kiedy patrzymy dziś na Stary
Kontynent, powinniśmy mieć przed
oczyma dłuższą perspektywę. Myślę,
że pokojowo zjednoczona Europa sta-
ła się taka dzięki wysiłkowi Polaków,
Węgrów, Czechów – ale i trzech ostat-
nich amerykańskich prezydentów.
MAREK ORZECHOWSKI: Czas
George’a W. Busha jako prezyden-
ta Stanów Zjednoczonych dobiegł
końca. Jak Pan uważa, co zostanie
po nim dla Europy, dla świata?
DANIEL FRIED: Powiem tak
– Amerykanie powitali z zadowole-
niem wybór Baracka Obamy. Znam
wielu, którzy głosowali wprawdzie na
Johna McCaina, ale też są zadowo-
leni, że wygrał Obama. To znaczący
krok w historii naszego narodu, od
dawna hołdującego zasadzie, że wszy-
scy obywatele są równi. Jak daleką
drogę pokonaliśmy! Od wojny domo-
wej i niewolnictwa do dzisiaj! Jak mó-
wi Barack Obama: jesteśmy jednym
narodem. Dla ekipy nowego prezy-
denta także ważne będą zachowanie
pokoju na świecie, utrzymanie i roz-
budowa nowoczesnego amerykań-
skiego przywództwa, intensywna
współpraca z Europą. Spodziewam
się więc wielu kontynuacji w polityce
amerykańskiej. Zmienią się, jak za-
wsze, szczegóły, niuanse, akcenty.
MAREK ORZECHOWSKI:
Barack Obama mówił o zmianie,
której potrzebuje Ameryka. Z Pań-
skiego punktu widzenia, czego mo-
że dotyczyć owa zmiana?
DANIEL FRIED: Myślę, że wielu
Amerykanów oczekuje nowego dyna-
mizmu, polityki opartej na najlepszych
amerykańskich tradycjach... Ale to już
zadanie dla nowych ludzi. Już się cie-
szę na współpracę z nimi. 
Więcej o nowym prezydencie USA czytaj
na stronach 39, 40, 43, 54, a na temat
sporu Rosji i Ukrainy o gaz na stronie 48.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 17
 P R O B L E M Y
ROMAN PRZECISZEWSKI
Czy wychodzić przed szereg
Jesteś magistrem i chcesz zostać żołnierzem zawodowym?
Nie jest to wcale takie proste.
Z
daniem Bartosza Kowalskiego
spod Radomska sytuacja, w ja-
kiej się znalazł, to kompletna
paranoja. „Na ulicach wciąż wi-
dzę plakaty reklamujące zawo-
dową służbę wojskową, telewizyjne spoty
nadal zachęcają: «zostań żołnierzem», a tu
okazuje się, że nic z tego, że to lipa. Nikt
mnie w wojsku nie chce”.
Ma 25 lat, od pół roku dyplom magistra in-
formatyki, a od znacznie dłuższego czasu chce
zostać żołnierzem. Mundur planował włożyć
zaraz po obronie licencjatu w częstochowskiej
18 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
Akademii imienia Jana Długosza.
Jednak w studium wojskowym podsu-
nięto mu inny pomysł: najpierw powi-
O NIEUDANYCH nien zostać magistrem, a dopiero po-
PRÓBACH tem starać się o oficerskie gwiazdki.
zostania „Po tej rozmowie zgłosiłem się do
żołnierzem Wojskowej Komendy Uzupełnień
zawodowym
Roman w Piotrkowie Trybunalskim i przed-
Przeciszewski stawiłem dwa zaświadczenia: jedno
pisał również o ukończonym licencjacie, drugie
w artykule o kontynuowaniu studiów magister-
„Ciuciubabka
z kapralem” skich”, relacjonuje Kowalski.
(PZ 50/2008). W czerwcu 2008 roku na piątkę obro-
nił pracę magisterską i – zgodnie
z wcześniejszymi planami – wystarto-
wał do Studium Oficerskiego we
Wrocławiu. Sęk w tym, że nie dotarł
na egzaminy. Wszystko z powodu
awarii samochodu, którym jechał.
Z REZERWISTY
POBOROWY?
„Kowalski? Bartosz Kowalski?
A, to ten chłopak spod Radomska”, od
razu przypomina sobie podpułkownik
rezerwy Wojciech Bogacki, specjali-
 A R M I A
wiem do komendy w czerwcu 2007
roku. Po równo dwunastu miesiącach,
zgodnie z obowiązującymi przepisa-
mi, automatycznie został przeniesio-
ny do rezerwy. Gdy w piotrkowskiej
WKU to spostrzeżono, bilet na szko-
lenie pilotażowe dla Kowalskiego
przestał być aktualny.
„Przecież na to szkolenie mogliśmy
kierować jedynie poborowych ochot-
ników. Natomiast Kowalski był już
przeniesiony do rezerwy i z prawnego
punktu widzenia nie mógł w nim
uczestniczyć”, bezradnie rozkłada
ręce Wojciech Bogacki.
Ustawodawca nie
przewidział, że rezerwista
– bez przysięgi wojskowej
i jakiegokolwiek
przeszkolenia wojskowego
– nagle zechce zostać
żołnierzem
„Nie mogłem w to uwierzyć. Nie
byłem świadomy, że jestem już w re-
zerwie, bo nikt mnie wcześniej o tym
nie powiadomił. Chciałem nawet na-
pisać do ministra obrony prośbę
o przywrócenie mi statusu poborowe-
FOT. WWW.SXC.HU
go, lecz usłyszałem, że to nic nie da”,
reasumuje Bartosz Kowalski.
ZŁAMANE PRAWO
Krótki rekonesans w innych woj-
sta wydziału rekrutacji Wojskowej Komendy skowych komendach uzupełnień nie-
Uzupełnień w Piotrkowie Trybunalskim. Pa- spodziewanie dowodzi, że przypadek
mięta dobrze: Kowalski nie dotarł na egzaminy Bartosza spod Radomska wcale nie
do Wrocławia i wkrótce potem pojawił się był odosobniony. Smutne skutki au-
w komendzie z prośbą o wsparcie, bo „bardzo tomatu, czyli automatycznego prze-
zależało mu na służbie zawodowej”. noszenia absolwentów wyższych
„Zakomunikowałem mu: panie Bartku, na uczelni cywilnych do rezerwy, dały
pewno znajdziemy jakąś propozycję. Proszę znać o sobie również na północy i po-
spokojnie czekać”, wspomina Bogacki. „Cze- łudniu kraju. Nasi rozmówcy wolą
kałem tylko dwa dni i nagle otrzymałem tele- jednak o tych przypadkach mówić
fon z WKU: trzeba szybko się zgłosić, jest dla anonimowo. Tłumaczą, że „za każde
pana bilet na szkolenie pilotażowe szerego- niepowodzenie w naborze do zawo-
wych zawodowych. Byłem szczęśliwy. Gdy dowej służby wojskowej winą obciąża
jednak dotarłem do komendy, mój optymizm się pracowników terenowych orga-
prysł. Usłyszałem, że nic ze szkolenia nie bę- nów administracji wojskowej. Po co
dzie i na razie w armii nie ma dla mnie miej- się więc wychylać? Po co tłumaczyć,
sca. Poczułem się rozgoryczony, oszukany”, że w tym przypadku o wszystkim de-
mówi niedoszły żołnierz. cydowały rozwiązania prawne?”.
Co się stało? Według WKU, „do głosu do- Po prostu ustawodawca nie przewi-
szło prawo i ten kandydat musiał zostać skre- dział, że rezerwista – bez przysięgi
ślony z listy wytypowanych na szkolenie pilo- wojskowej i jakiegokolwiek przeszko-
tażowe szeregowych zawodowych”. Z za- lenia wojskowego – nagle zechce zo-
świadczeniem o skończeniu studiów pierwsze- stać żołnierzem. W trzech komendach
go stopnia i zdobyciu licencjatu zgłosił się bo- nie kryją więc, że w podobny sposób
jak w Piotrkowie potraktowano sporą
grupę absolwentów uczelni wyższych,
którzy chcieli wziąć udział w szkole-
niu pilotażowym szeregowych zawo-
dowych. Natomiast w jednej przyzna-
ją, że złamali prawo i na to szkolenie
skierowali absolwenta będącego już
w rezerwie. „Wyszliśmy przed szereg,
mając na względzie interes sił zbroj-
nych i dobro chłopaka, który marzył
o mundurze. Wtedy prawo jeszcze nie
nadążało za życiem”.
Skąd to „wtedy”? A stąd, że w grud-
niu 2008 roku znowelizowano ustawę
o służbie zawodowej żołnierzy i teraz
już każdy chętny z rezerwy będzie
mógł zostać żołnierzem. Jednak...
POLICJA BARDZIEJ
OTWARTA
„Mówi pan, że lada dzień mogę
spodziewać się wizyty Bartosza Ko-
walskiego? Tylko co ja mu teraz za-
oferuję? Nic, poza wpisem na listę
chętnych do zawodowej służby woj-
skowej”, uprzedza sytuację Wojciech
Bogacki. W innych komendach panu
pułkownikowi rezerwy z piotrkowskiej
WKU tylko współczują. Wcieleń do
zasadniczej służby wojskowej przecież
już nie ma i Kowalski może jedynie
przymierzyć się do egzaminów wstęp-
nych do którejś ze szkół podoficer-
skich lub do studium oficerskiego we
Wrocławiu czy Dęblinie. Jest to jed-
nak kwestia kilku miesięcy.
Jeżeli zaś chodzi o ewentualny na-
bór, teraz już zgodny z prawem, do ko-
lejnego szkolenia pilotażowego szere-
gowych zawodowych, to na razie nikt
na ten temat nic nie wie. Podobno
szkolenie ma się zacząć w marcu lub
kwietniu, lecz rozkazów wciąż nie ma
i wszyscy chętni do służby zawodowej
zapraszani są na później, „w terminie
nieokreślonym”. W takim tonie wypo-
wiadają się pracownicy komend bar-
dzo odległych od siebie. Zaraz potem
najczęściej pada uwaga, że „w mel-
dunkach zaczęliśmy informować prze-
łożonych, iż policja – pozyskując no-
wych funkcjonariuszy – stała się bar-
dziej otwarta na kandydatów niż woj-
sko”. Na przykład dokumenty do służ-
by w tej formacji można składać przez
okrągły rok, a test sprawności fizycz-
nej, najważniejszy podczas kwalifika-
cji, można próbować zaliczać wielo-
krotnie. Kto wie, czy policja nie prze-
chwyci tych, którzy teraz aż palą się
do wojska. 
O zmianach zasad przyjmowania
do nadterminowej zasadniczej służby
wojskowej czytaj na stronie 30.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 19
 S Z K O L N I C T W O

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

Szkoły wojny
ARTUR GOŁAWSKI

Podchorążówki wkrótce zaczną kształcić cywilów

i nadawać im tytuł magistra. A jeszcze dwa lata temu
miały zostać zlikwidowane.

W
systemie wyższej eduka-
cji wojskowej było już
tyle zmian, że można się
pogubić w ich rozlicza-
niu. Przed dwoma deka-
dami w resorcie istniało 16 szkół wyższych,
każdy rodzaj wojsk miał własną. Reformy ar-
mii z lat 1989–1997 i 2001–2004 przetrwało
pięć uczelni. Zwolniono z nich rzesze żołnie-
rzy i pracowników, a mimo to istotne rezulta-
ty jakościowe i systemowe się nie pojawiły.
Takiej sytuacji najmniej winna była kadra
uczelni, najbardziej zaś – kolejne kierownic-
twa resortu, które nie wykazały się ani do-
brymi pomysłami, ani konsekwencją we
wdrażaniu tych, które miały. W efekcie ist-
niejące od dziesięcioleci placówki w Dębli-
nie i Wrocławiu kwalifikowały się do za-
mknięcia, bo nie spełniały wymogów prawa
o szkolnictwie wyższym i nie mogły samo-
dzielnie nadawać tytułu magistra, od 2004
roku niezbędnego podporucznikom.
Szczególnym kuriozum było to, że od
stycznia 2007 roku, kiedy to po fuzji departa-
mentów Szkolnictwa Wojskowego i Kadr
(w 2001 roku) znikły wszystkie oddziały oraz
wydziały pierwszego z nich, nie było w cen-
trali resortu żadnej komórki odpowiadającej
głównie za szkoły!
KONTROWERSYJNY
UNIWERSYTET
Dwa lata temu Radosław Sikorski, jako
minister obrony, powołał Departament Nauki
i Szkolnictwa Wojskowego oraz zapropono- SĘK W TYM,
wał połączenie wszystkich szkół i Wojskowe- że z jednej strony
go Instytutu Medycznego w Uniwersytet zapowiedziano
Obrony Narodowej, co wywołało niespoty- obniżenie
wymagań
kane wcześniej w środowisku wojskowym edukacyjnych
kontrowersje. Uczelnie w Gdyni, Wrocła- w stosunku do
wiu i Dęblinie miały stać się filiami za- kandydatów na
podporuczników,
miejscowymi UON albo stracić status aka-
a z drugiej nie do
demicki, przekształcając się w ośrodki pokonania dla
szkolenia specjalistycznego. Ówczesny szef uczelni mogą
MON uzasadniał tę koncepcję tym, że okazać się
bariery związane
w pięciu uczelniach mieliśmy wówczas z akredytacją
około tysiąca słuchaczy w mundurach, po- kierunków
nad osiem tysięcy studentów cywilnych, studiów.

20 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 A R M I A

a kadra naukowo-dydaktyczna liczyła czte-

ry tysiące osób. Uniwersytet miał powstać
już w 2007 roku, a zwartą uczelnią, z wła-
snym campusem, stałby się do 2012 roku.
Kształciłby wówczas na studiach dziennych
we wszystkich rocznikach 3500 podchorą-
żych (dla 150-tysięcznej armii) oraz podob-
ną liczbę cywilów; jego profesorowie pro-
wadziliby prace naukowe i projekty badaw-
czo-rozwojowe na najwyższym poziomie.
Postulowane zmiany miały zapewnić naj-
niższe koszty funkcjonowania UON przy naj-
wyższej jakości kształcenia oraz realizację
kompleksowych usług dydaktycznych
i prac naukowo-badawczych dla MON. Peł-
nomocnik ówczesnego ministra do spraw re-
formy, generał dywizji Andrzej Ameljańczyk
akcentował, że zamiast wydawać pieniądze
na pięć słabych placówek naukowo-badaw-
czych, lepiej zainwestować w jedną, ale
nowoczesną.
Gdy miesiąc po prezentacji projektu re-
formy minister Sikorski rozstał się z resor-
tem, jego następca bez wahania odwołał
plan fuzji. Personel szkół odetchnął z ulgą.
Lecz w podchorążówkach nie zapanowała
stagnacja. W ciągu dwóch kolejnych lat
szkoły zyskały osobowość prawną, uwłasz-
czyły się (poprawność uwłaszczenia badali
w 2008 roku inspektorzy Najwyższej Izby
Kontroli), zmieniły statuty, uzyskały autono-
mię w gospodarowaniu mieniem.
Najważniejsze jest jednak to, że w ich mu-
ry po kilku latach nieobecności (do WAT,
WSOWL i WSOSP) na studia dzienne wróci-
li podchorążowie. W roku akademickim
2009/2010 resort obrony oferuje aż 725 in-
deksów dla podchorążych pierwszego roku
studiów stacjonarnych i 140 dla studentów
uczelni medycznych.

KONIEC DWUWŁADZY
Pod koniec 2008 roku minister Bogdan
Klich – jak każdy z jego poprzedników – sta-
nął przed pytaniem: co dalej ze szkolnic-
twem? Po analizie różnych pomysłów posta-

OTWARCIE NA CYWILÓW BĘDZIE SPRZYJAĆ PRZYSPIESZENIU

ROZWOJU SZKÓŁ. MAJĄ ONE UZYSKAĆ STATUS
AKADEMII SIŁ POWIETRZNYCH I WOJSK LĄDOWYCH

nowił najpierw zrobić porządek, a następnie

nakazał komendantom, żeby zadbali o rozwój
placówek.
Pierwsze zadanie wykonano szybko. Z po-
FOT. ARCH. WSO SP

czątkiem 2009 roku wyższe szkoły oficerskie

oraz Akademia Marynarki Wojennej wróciły
z podporządkowania dowódcom rodzajów sił
zbrojnych pod pieczę ministra, reprezento-

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 21

 S Z K O L N I C T W O

C O M M E N T

BOGDAN KLICH,
minister obrony narodowej:

P omysł sformowania uniwersytetu

bezpieczeństwa narodowego
odrzuciłem jeszcze przed przyjściem
do MON. Gdy zostałem ministrem,
uznałem, że przed wojskowym szkol-
nictwem są dwie możliwości.
Pierwsza to przywrócenie go siłom

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

zbrojnym przez odcywilnienie placó-
wek mających już charakter wojsko-
wo-cywilny oraz wprowadzenie tam
studiów jedynie dla żołnierzy i cywilów
potrzebnych armii.

Wartość akademicka Druga – na którą ostatecznie posta-

wiłem – składa się z trzech faz: uru-
chomienia studiów magisterskich w Dę-
Przyszłość jest teraz bardziej w rękach nauczycieli akademickich blinie i Wrocławiu, otwarcia WSOSP
niż ministra obrony. i WSOWL na studentów cywilnych,
a także przekształcenia ich w uczelnie

A kademie muszą prowa-

dzić prace naukowe
i rozwojowe oraz usługi
badawcze, mieć minimum
dwa wydziały uprawnione
do nadawania stopnia
naukowego doktora.
Aby nadawać tytuły magi-
stra, na każdym kierunku
jako pracowników nauko-
wych powinny zatrudniać
co najmniej sześciu profe-
sorów lub doktorów habili-
towanych oraz co najmniej
sześciu doktorów z ade-
kwatnym dorobkiem na-
ukowym. Ponadto muszą
o statusie akademickim. Ma to zwięk-
szyć autonomiczność wszystkich pięciu
uczelni podporządkowanych ministrowi
zapewnić odpowiednie obrony, a zarazem dowódcy sił zbroj-
proporcje w liczbie nauczy- nych zachowają wpływ na liczbę i ja-
cieli akademickich i słu- kość „kontyngentów” absolwentów,
chaczy.  których chcą pozyskać do służby.

wanego przez dyrektora Departamentu Na-
uki i Szkolnictwa Wojskowego. Skończyła
się „dwuwładza”, gdy szkoły podlegały ge-
nerałom, a minister nadzorował, czy prze-
strzegają one wymogów prawa i racjonalnie
wydają publiczne pieniądze. Podpisując
w ubiegłym tygodniu w obu szkołach ofi-
cerskich protokoły ich przekazania, minister
Klich zapewniał, że zmiana podległości nie
oznacza utraty przez dowódców rodzajów
sił zbrojnych wpływu na działanie uczelni.
Generałowie wciąż uczestniczą w ustalaniu
liczby oficerów kształconych dla danego ro-
dzaju sił zbrojnych, jak też wymogów doty-
czących ich wiedzy i umiejętności. Z do-
wódcami są uzgadniane programy studiów,
a gestorzy korpusów osobowych formułują
założenia organizacyjno-programowe do
szkolenia kursowego.
Drugie zadanie jest bardziej ambitne i roz-
łożone na lata. Zgodnie z wolą ministra obie
szkoły oficerskie od roku akademickiego
2009/2010 mają zacząć kształcić studentów
cywilnych, tak jak robią to obecnie Wojsko-
wa Akademia Techniczna, Akademia Obrony
Narodowej i AMW, tyle że początkowo na
poziomie studiów licencjackich lub inżynier-
skich, a z czasem magisterskich. Więcej na-
wet! „Szkoła Orląt” otworzy się na słuchaczy
cywilnych, a później także studentów zagra-
nicznych.
Komendant-rektor generał pilot brygady
doktor Jan Rajchel uznaje zaproponowaną
zmianę za „historyczną”. Lecz de facto nie
wiadomo jeszcze, na jakie kierunki cywile
mieliby się uczyć. Analizy trwają. Intencją
szefa MON jest, by WSOSP stała się najlep-
szą i najbardziej znaczącą uczelnią wojsko-
wo-cywilną w naszej części Europy, kształcą-
cą personel naziemny i lotników na potrzeby
sił zbrojnych oraz lotnictwa cywilnego. Trud-
no wyrokować, czy to się uda: szkoła ma kon-
kurencję krajową (Politechnika Rzeszowska),
za to brak jej nowoczesnych samolotów do
szkolenia pilotów odrzutowców. Mają one
pojawić się w Dęblinie w 2013 roku.
KWESTIA HONORU
Z kolei senat WSOWL ma już strategię
rozwoju szkoły na lata 2009–2015. Kluczo-
wymi zadaniami „Zmechu” są uruchomienie
w roku akademickim 2009/2010 stacjonar-
nych i niestacjonarnych studiów licencjac-
kich dla studentów cywilnych, a rok później
studiów magisterskich. Wymaga to spełnie-
nia odpowiednich warunków związanych
z udzielaniem akredytacji przez Państwową
Komisję Akredytacyjną oraz uregulowania
kwestii finansowych i socjalno-bytowych. Ko-
mendant-rektor generał brygady Kazimierz
Jaklewicz, cieszy się, że WSOWL ma wyty-
czoną jasną drogę rozwoju: „Zadania, jakie
nas czekają, są wyzwaniem honorowym, któ-
remu dydaktycy i dowódcy sprostają”.
Zdaniem Klicha otwarcie na cywilów bę-
dzie sprzyjać przyspieszeniu rozwoju szkół.
Docelowo miałyby one uzyskać status aka-
demii Sił Powietrznych i Wojsk Lądowych.
„Mam nadzieję, że to stanie się za mojej ka-
dencji”. Czyli przed końcem roku 2011.
Sęk w tym, że z jednej strony zapowie-
dziano obniżenie wymagań edukacyjnych
w stosunku do kandydatów na podporuczni-
ków (od 2010 roku do promocji wystarczy
tylko tytuł zawodowy licencjata), a z drugiej
nie do pokonania dla uczelni mogą okazać
się bariery związane z akredytacją kierun-
ków studiów. Problemów może też nastrę-
czyć nieuchronna rywalizacja nowych aka-
demii z WAT o tych podchorążych, którzy
powinni zdobywać kwalifikacje techniczne.
„Kilka lat temu, na fali zmian i niepewności
z uczelni odeszło kilku wysoko kwalifiko-
wanych nauczycieli akademickich. Zanie-
dbano także konieczność ciągłego podno-
szenia kwalifikacji przez kadrę dydaktycz-
ną. Ale to dawne czasy.
Dziś dbamy, aby wykładowcy wzbogacali
wiedzę, zdobywali stopnie i tytuły naukowe,
powiększali dorobek. Przewody habilitacyj-
ne otworzyło czterech oficerów, a 14 pra-
cowników naukowych uczelni kończy prze-
wód doktorski. Dodatkowo mamy możli-
wość zatrudnienia pracowników naukowych
ze środowiska cywilnego”, uspokaja gene-
rał Jaklewicz. 
Współpraca: BOGUSŁAW POLITOWSKI,
AARON WELMAN

22 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009


PODPORUCZNIK
MAŁGORZATA
ŚLIWIŃSKA,
dowódca plutonu
w kompanii
dowodzenia
1 batalionu 12 Brygady
Zmechanizowanej
ROMAN PRZECISZEWSKI
Miłość w mundurze
Czy miłość i mundur mogą iść w jednej parze?
Tak, ale czasami może się to źle skończyć.
Z
djęcie zwraca uwagę. Mogłoby to-
warzyszyć plakatowi zachęcające-
mu do zawodowej służby wojsko-
wej. Oboje są młodzi, dynamiczni,
sympatyczni, ładni, w idealnie dopasowanych
mundurach. On – zastępca dowódcy okrętu
Marynarki Wojennej. Ona – dowódca pluto-
nu w wojskach zmechanizowanych. Służbo-
wo – są na początku kariery wojskowej,
awanse i kolejne stopnie mają dopiero przed
sobą. Prywatnie – stanowią rodzinę wojsko-
wą, w której wszystko, przynajmniej na razie,
jest podporządkowane wymogom służby. Naj-
wyższą cenę, ich zdaniem, płacą za to Michał
i Maciek, dla których częsta rozłąka z rodzi-
A R M I A
cami to codzienność. „Wiemy, na co się pisa-
liśmy”, oficjalnie nie chce narzekać żadne
z nich. „Jednak czy nie jest to bomba, która ca-
ły czas tyka i w każdej chwili może wybuch-
nąć?”, zastanawia się jeden z oficerów sztabu
8 Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu.
AWANS NA TRZY GŁOSY
Życie jest pełne niespodzianek. Dla porucz-
nika Piotra Śliwińskiego, zastępcy dowódcy
ORP „Gniezno”, największą niespodzianką
była Małgosia. Niesamowita dziewczyna, któ-
ra nie może spokojnie usiedzieć na miejscu.
Co chwilę ma nową receptę na życie. Wpadła
mu w oko podczas podróży pociągiem. Póź-
PORUCZNIK
PIOTR ŚLIWIŃSKI,
zastępca dowódcy
ORP „Gniezno”
FOT. ARCH. RODZINY ŚLIWIŃSKICH
niej, po jednej z imprez studenckich, byli już
parą. Siedem lat temu wzięli ślub. On – oficer
Marynarki Wojennej i ona – absolwentka Aka-
demii Muzycznej w Gdańsku. W Świnoujściu,
nowym miejscu jego służby, wszystko zaczy-
nali od początku.
Śliwiński opowiada: „Małgosia musiała się
tu odnaleźć. Żal jej było dotychczasowej pracy
w liceum oraz w gdyńskim Teatrze Muzycz-
nym, tym bardziej że w tym garnizonie nie by-
ło dla niej etatu. Nie narzekała jednak i nie sie-
działa z założonymi rękami. Ukończyła pody-
plomowe studium zarządzania placówkami
kulturalno-oświatowymi, następnie studia po-
dyplomowe z BHP. Gdy została kierownikiem
świnoujskiego klubu garnizonowego, byłem
przekonany, że na jakiś czas mamy zapewnio-
ną stabilizację”.
Kontradmirał Jerzy Lenda, dowódca 8 Flo-
tylli Obrony Wybrzeża, mówi o Małgorzacie
Śliwińskiej w samych superlatywach: rozru-
szała miejscowy klub garnizonowy, była pełna
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 23
 P R O B L E M Y
inwencji, sypała pomysłami. Pewnego dnia
usłyszał, że chce zostać żołnierzem zawodo-
wym i zdecydowała się na naukę w studium
oficerskim we Wrocławiu. Chciała poznać jego
opinię na ten temat. Zapytał ją, czy zdaje sobie
sprawę, że służba zawodowa to wyzwanie, a po
ukończeniu wrocławskiego studium w związku
z decyzjami kadrowymi może trafić do Świno-
ujścia lub do Przemyśla. Odpowiedziała mu bez
wahania: „Znam skalę wyrzeczeń”.
Porucznik Śliwiński nie wierzył, że Małgosia
może zostać żołnierzem. Kiedyś obudził się
o piątej trzydzieści. Nie było jej w łóżku. Nie
wiedział, co się stało. Zdenerwował się. Wstał
i zrobił mocną kawę. Po chwili wpadła do do-
mu zziajana, spocona i zaczęła się tłu-
maczyć: „Kochanie, przecież mówi- Zgodnie
z planami
łam ci, że chcę zostać oficerem szkolenia, ORP
i muszę przygotować się do egza- „Gniezno” często
minów. Biegam już od dłuższego będzie wychodził
czasu”. Wtedy uwierzył, że ona nie w morze. Zwłaszcza
w marcu i kwiet-
żartuje. niu.
Kilka miesięcy temu ukończyła stu-
dium oficerskie. Wtedy już wiedziała, że
obejmie dowodzenie plutonem w kompanii do-
wodzenia 1 Batalionu 12 Brygady Zmechani-
zowanej. Porucznik Tomasz Waszkiewicz peł-
niący obowiązki dowódcy tejże kompanii opo-
wiada o niej z uznaniem: „Podporucznik
Śliwińska jest ambitna, zdeterminowana i za-
angażowana. Nastawiła się na kształtowanie jak
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

najlepszych relacji z podwładnymi. Wszyscy

z nich są szeregowymi zawodowymi i starają
się zaimponować swojemu dowódcy. Między
innymi poprzez jak najlepsze wykonywanie za-
dań i niesprawianie jakichkolwiek problemów
dyscyplinarnych”.

UWAGA: JEST PROBLEM!
Komandor Bożena Szubińska, przewodni-
cząca Rady do spraw kobiet w Siłach Zbrojnych
RP, wylicza: w naszym wojsku jest teraz
1111 pań w mundurach. Kolejne 453 kandydat-
ki na żołnierzy zawodowych uczą się w szko-
łach wojskowych różnego szczebla. Obecnie
kobiety oficerowie (620), podoficerowie (410)
oraz szeregowi zawodowi (81) są w Wojskach
Lądowych (415), Siłach Powietrznych (160),
Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych (89) oraz
Marynarce Wojennej (88) na niemal wszystkich
możliwych stanowiskach. Sto trzydzieści dzie-
więć dowodzi plutonami, jedna kompanią,
46 drużynami, a 55 trafiło na inne stanowiska
dowódcze. Zakłada się, że być może już za
trzy–cztery lata pierwsze kobiety zaczną dowo-
dzić batalionami.
Tę statystykę można różnie interpretować.
Dla jednych jest ona obrazem emancypacji
kobiet szukających dla siebie nowych obsza-
rów aktywności. Dla drugich to wyraz otwar-
tości szeregów wojskowych na współczesne
zapotrzebowania społeczne. Jeszcze innym
przypomina, że być może narasta problem,
z którym nasze wojsko dotychczas nie miało
do czynienia. Z oficjalnych danych wynika
bowiem, że najwięcej pań ma stopień podpo-
rucznika bądź porucznika i służbę zawodową
chce lub w najbliższym czasie będzie chciało
pogodzić z udanym życiem rodzinnym. A to
nie jest łatwe.
Komandor Szubińska twierdzi, że mniej
więcej co trzecia dziewczyna w mundurze jest
lub też była w związku małżeńskim. Wśród
małżeństw wojskowych – tych dopiero co za-
wartych, trwających zaledwie dwa–cztery–pięć
lat, zdarza się coraz więcej rozwodów. Pani ko-
mandor zdaje sobie sprawę z tego, że: „…jeżeli
już na starcie on pełni służbę tu, a ona tam, je-
żeli od początku małżeństwo jest skazane na
życie na dwa domy, jeżeli coraz więcej ich dzie-
li niż łączy, to epilog może być fatalny. Niby
wszystko rozpoczyna drobny problem psycho-
logiczny, a potem, niespodziewanie, uświada-
miamy sobie rozpad rodziny”. Komandor
Andrzej Zabielski z Inspektoratu Wojskowej
Służby Zdrowia może tę refleksję uzupełnić je-
dynie o mały konkret: „Faktycznie, problem na-
rasta i zdajemy sobie sprawę z jego powagi”.
„My i rozwód? Niemożliwe! Kochamy się!”,
sprzeciwiają się Śliwińscy. Ona nastawia bu-
dzik na 3.45. Potem prysznic, herbata i bieg na
prom. Łapie busa do Szczecina, następnie tram-
waj, melduje się w jednostce. „Czuję się speł-
niona zawodowo. W tej służbie naprawdę się
realizuję, jestem szczęśliwa”, mówi około dzie-
więtnastej po powrocie do domu. Dwa razy
w tygodniu – gdy następnego dnia w brygadzie
jest rozprowadzenie i gdy o w pół do ósmej
obowiązkowo trzeba stać w szeregu – pozostaje
w szczecińskim internacie. Przecież z komuni-
kacją bywa różnie, a ona nie mogłaby się spóź-
nić. Do tego czasem dochodzi służba, czasem
nocne strzelanie.
On tymczasem budzi Michała po szóstej,
przygotowuje śniadanie, prowadzi chłopca do
przedszkola. Każdy dzień jest podobny do po-
przedniego i każdy kończy się tak samo nerwo-
wo: trzeba szybko odebrać syna z przedszkola,
razem zrobić zakupy, załatwić coś w banku lub
na poczcie, a w domu przygotować obiadokola-
cję. Dopiero wieczorem widzi się z Małgosią.
Wkrótce Michał zasypia, a oni mogą spokojnie
porozmawiać o problemach. „Wszystko wska-
zuje na to, że w tym roku wyjścia w morze bę-
dą częste. Zwłaszcza w marcu i kwietniu.
W żadnym wypadku nie mógłbym pozostać na

24 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009


lądzie”, o problemach opowiada Śliwiński.
„W marcu jedziemy na poligon. W żadnym wy-
padku nie mogłabym pozostać w jednostce. To
priorytetowe zadanie”, dodaje podporucznik
Śliwińska. W końcu podejmują decyzję, że
Michałem musi zaopiekować się babcia. Po
chwili jednak przychodzi refleksja, jak długo
można tak żyć? Czy życie rodzinne zawsze musi
ustępować wymaganiom służby? Ona, do czasu,
gdy zaliczy pierwszą kadencję na stanowisku
dowódcy plutonu, nie wystosuje prośby o prze-
niesienie do Świnoujścia. On pogodzi realia
służby na okręcie z wychowaniem syna. Lecz
co będzie dalej?
„Szczerze? Jeżeli nic się nie zmieni, to ta
bomba może wybuchnąć”, jest przekonany
kontradmirał Lenda. „Chciałbym pomóc temu
małżeństwu, bo Śliwińskim ta pomoc się nale-
ży ze względu na to, że oboje są doskonałymi
oficerami. A dla podporucznik Śliwińskiej etat
miałbym od razu”.
TO NIE ARMIA EUNUCHÓW!
Pułkownik Anatol Tichoniuk, przewodni-
czący Konwentu Dziekanów Korpusu Ofice-
rów WP, przyznaje, że problemy wojskowych
A R M I A
C O M M E N T A R I U M
Jak znaleźć kompromis
ANATOL TICHONIUK
Problem małżeństw wojskowych
sam się nie rozwiąże.
N aturalna potrzeba oraz elemen-
tarne prawo do założenia rodzi-
ny, wspólnego zamieszkiwania
małżonków i wreszcie posiadania
dzieci wymaga kompromisu od
wszystkich stron. Problemu mał-
żeństw wojskowych nie należy się
bać i go omijać, pozostawiać same-
mu sobie, bowiem sam się nie roz-
wiąże. Zaniechanie działań może
spowodować jedynie nawarstwienie
problemu społecznego.
Nie wszystkie obszary funkcjonowania
wojska można zadekretować w usta-
wach, rozporządzeniach, decyzjami
czy rozkazach. Obowiązujące przepisy
pomijają jednak istotną ze społeczne-
go punktu widzenia kwestię przebiegu
służby obu małżonków. Pewną nadzie-
ję dają nowe regulacje zaproponowa-
ne w nowelizowanej obecnie ustawie
o służbie wojskowej żołnierzy zawodo-
wych oraz przygotowanych aktach wy-
konawczych.
Po pierwsze, zakłada się – przez
obniżenie kompetencji kadrowych
małżeństw zna bardzo dobrze. Kilka
lat temu do konwentu przyszło wiele
próśb o pomoc od tych, którzy na przy-
kład zakochali się w sobie we wro-
cławskim studium oficerskim. Zaraz
potem był ślub, przydział do konkret-
nych garnizonów i rozczarowanie. On
był bowiem na jednym końcu Polski,
JEŻELI
a ona – na drugim.
OD POCZĄTKU
MAŁŻEŃSTWO Sprawę postawiono wówczas na
jest skazane szczeblu centralnym i wywalczono od-
na życie na dwa powiedni przepis. Obliguje on przeło-
domy, jeżeli
żonych wszystkich szczebli, by żołnie-
coraz więcej ich
dzieli niż łączy, rzy pozostających w związku małżeń-
to epilog może skim wyznaczać do służby w tym sa-
być fatalny. mym lub pobliskim garnizonie. Prosty
i logiczny. Niestety, od początku ma
też jedną zasadniczą wadę – towarzy-
szy mu stwierdzenie, że „w miarę
możliwości w tym zakresie”. „Ten
przepis od początku był martwy. Nie-
stety, realia są różne i dlatego interes
służby raz po raz wygrywał z dobrem
rodziny”, uważa komandor Szubińska.
„A przecież nie jesteśmy armią eunu-
chów! Tworzymy rodziny, mamy dzie-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
– uproszczenie procedur przenosze-
nia żołnierzy zawodowych między jed-
nostkami wojskowymi i rodzajami sił
zbrojnych.
Po drugie, żołnierzowi zawodowemu
przywraca się prawo wyrażenia woli
odnośnie do jego propozycji dalszego
pełnienia służby. Traktować to należy
jako właściwy krok do upodmiotowie-
nia żołnierza w procesie jego opinio-
wania i w efekcie formułowania pro-
gnozy jego służby.
Czy to jednak wystarczy? O wszystkim
decydują przecież ludzie i to od nich,
od empatii przełożonych oraz umie-
jętności zachowania przez nich rów-
nowagi pomiędzy interesem wojska
i osobistymi oczekiwaniami żołnierzy,
zależy umiejętność podejmowania
roztropnych decyzji. W możliwie naj-
wyższym stopniu powinny one wycho-
dzić naprzeciw słusznym oczekiwa-
niom małżeństw wojskowych. 
PUŁKOWNIK ANATOL TICHONIUK
jest przewodniczącym Konwentu
Dziekanów Korpusu Oficerów WP.
ci i powinniśmy zapewnić im normal-
ne życie. Polityka resortu powinna za-
tem uwzględniać dobro rodzin woj-
skowych”.
Porucznik Kowalska (nazwisko
zostało zmienione) już na to nie cze-
ka. Od kilku miesięcy jest w separa-
cji z mężem, również porucznikiem.
Po promocji we wrocławskim stu-
dium oficerskim ona trafiła do jed-
nostki w centrum Polski, a on został
skierowany nad morze. Najpierw od-
wiedzali się dwa razy w miesiącu.
Potem raz. W końcu nawet przestali
do siebie telefonować. Nie mają pre-
tensji do wojska, w którym zaczęli
robić kariery. Ich zdaniem służba
wojskowa nie służy rodzinie. Na py-
tanie, czy miłość z mundurem może
chodzić w jednej parze, odpowiadaj:
„tak, ale to może się źle skończyć”.
Śliwińscy uważają, że „dobro służby
można pogodzić z dobrem rodziny,
i my, licząc na zrozumienie przeło-
żonych, w odpowiednim momencie
to udowodnimy”. 
25
 M I S J E
POLSCY ŻOŁNIERZE z 1 kompanii zgrupowania bojowego B w dzień
i w nocy pilnują mostu 211.
JAKUB CZERMIŃSKI
Mostowiacy
Mosty w Afganistanie są jednym z ulubionych celów
przeciwników rządu Hamida Karzaja.
A
rmie państw cywilizowa-
nych przestrzegają zaka-
zu wysadzania mostów
w czasie pokoju. Tali-
bów jednak konwencje nie obowią-
zują. Można też się spierać, czy
„pokój” to właściwe określenie sta-
nu panującego w Afganistanie. Jak-
kolwiek by było, mosty w tym kraju
są jednym z ulubionych celów prze-
ciwników rządu Hamida Karzaja.
W prowincji Ghazni w ciągu ostat-
nich kilkunastu miesięcy zniszczyli
oni około 50 przepraw. Najczęściej
uderzali w te na autostradzie A1
– największej drodze łączącej Ka-
bul z Kandaharem.
STRAŻNICY MOSTÓW
Koalicja ISAF z godną szacunku
cierpliwością wykłada pieniądze na
odbudowę zniszczonych mostów.
Wraz z Afgańską Armią Narodową
(ANA) i miejscową policją (ANP)
żołnierze ISAF pilnują ich, by zapo-
biec kolejnym zamachom. W pro-
26 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
wincji Ghazni rolę strażników mo-
stów pełnią także polscy żołnierze.
Najpierw był wybuch. Detonacja
złamała most numer 211 w samym
jego środku. Nad pękniętą na pół
przeprawą afgański podwykonawca,
finansowany przez ISAF, położył
tymczasową przeprawę. „To rutyno-
wa praktyka. Stary most jest nieprze-
jezdny, ale można wykorzystać część
jego konstrukcji do postawienia no-
wej, tymczasowej przeprawy”, tłu-
maczy kontrolujący przebieg odbu-
dowy podpułkownik Roger Cook,
saper z Task Force Castle. „Gdy
obok zniszczonego powstaje nowy
most, tymczasowy przewozi się
w miejsce innego uszkodzonego”.
Dla kierownictwa Dowództwa
Regionu Wschód, w którego rejo-
nie odpowiedzialności znajdują się
prowincja Ghazni i polskie siły,
bezproblemowy transport na dro-
dze A1 ma znaczenie priorytetowe.
Dlatego Polacy w dzień i w nocy
pilnują mostu 211.
„Na początku nie było tu nic. Dwa mosty
(jeden nad drugim), pustynia i góry”, opowia-
da jeden z żołnierzy. Na posterunku służą żoł-
nierze 1 kompanii zgrupowania bojowego
B. Plutony wymieniają się co kilka dni, dojeż-
dżając z oddalonej o prawie 30 kilometrów
polskiej bazy FOB Warrior. Początki były bar-
dzo trudne – brakowało pryszniców, toalet,
kuchni, miejsc do spania. Uwagi żołnierzy
spotkały się ze zrozumieniem przełożonych
i na moście zaczęło się coś dziać. Przywiezio-
no namiot, prowizoryczną toaletę – beczkę,
ale z dachem i ścianami. Na most 211 doje-
chały też kuchnia polowa, stanowisko do my-
cia rąk oraz nagrzewnica. Teraz żołnierze mo-
gą ogrzać się w namiocie i zjeść ciepły posi-
łek. Wcześniej ich menu ograniczało się do
POSTERUNEK suchych racji. Nie ma tylko pryszniców,
NA MOŚCIE i prawdopodobnie nigdy nie będzie. Jedynym
jest jednym źródłem wody na moście są półlitrowe butelki
z najniebezpiecz-
niejszych miejsc, przywożone konwojami z Warriora.
w których
na stałe REJON WYSOKIEGO RYZYKA
przebywają nasi Posterunek na moście jest jednym z najnie-
żołnierze.
bezpieczniejszych miejsc, w których na stałe
przebywają nasi żołnierze. W pierwszej poło-
wie grudnia na polski przyczółek spadło
osiem pocisków moździerzowych. „Było
groźnie. Na szczęście nikomu nic się nie sta-
ło; nie wstrzelili się w nasze pozycje. Jedyną
osłonę mogły dać pojazdy – Rosomaki
i HMMWV”, opowiada jeden z żołnierzy. Po
tym wydarzeniu zrobili schron dający im cho-
ciaż częściowe poczucie bezpieczeństwa. Du-
 A R M I A

ARTUR GOŁAWSKI

Nowe blaszki
Pierwsi polscy żołnierze powinni
w tym roku dostać nowe nieśmiertelniki.

T
abliczki, wykonane z blachy tyta- scentralizowanej bazy danych o wydanych ta-
nowej, będą mieć kształt i wymia- bliczkach zajmie się Biuro Ewidencji Osobo-
ry wzorowane na amerykańskich. wej Wojska Polskiego.
Od poprzedniczek różnią się tym, Dyrektor biura pułkownik Andrzej
że obok imienia i nazwiska oraz grupy krwi Kołodziński powiedział nam, że docelowo
zawierają numer PESEL zastępujący wojsko- żołnierze będą dostawali tabliczki z chwilą po-
wy numer ewidencyjny. Do tej pory był on wołania do służby wojskowej, razem z poliwę-
umieszczony na odrębnej okrągłej tabliczce, glanowymi kartami tożsamości. Zwiększy to
którą według przepisów należało nosić… na ich poczucie bezpieczeństwa – możliwe stanie
sznurku. Tym samym na szyi żołnierzy za- się szybsze ustalanie tożsamości ofiar wypad-
miast trzech będą wisiały tylko dwie ele- ków i udzielanie im pierwszej pomocy. Do po-
ganckie blaszki, na łańcuszku kulkowym, sługiwania się tabliczkami i kartami zobowią-
FOT. JAKUB CZERMIŃSKI (3)

ozdobione polskim orłem i napisem „Siły zują nas konwencje genewskie.

Zbrojne RP”. Ze względów higienicznych Dotychczasowe tabliczki ze stali żarood-
nie będą one oprawiane w gumowe osłony. pornej (uczulającej skórę), służące identyfi-
Mają wyglądać niemal kacji grupy krwi, zama-
identycznie jak tabliczka wiane lokalnie i wydawa-
na górnym zdjęciu.
Na szyi żołnierzy ne przez jednostki wojsko-
„Polska Zbrojna” już zamiast trzech będą we od czasu rozpoczęcia
pięć lat temu postulowała wisiały tylko dwie misji w Iraku, zachowają
ży fragment mostowego posterunku ogrodzo- przyjęcie takich tabliczek. ważność do czasu zastą-
no także wysokim obwałowaniem z hesco. Ówczesny dyrektor Depar-
eleganckie blaszki, pienia ich nowymi, nie
W ten sposób powstał wewnętrzny bastion. tamentu Kadr i Szkolnic- ozdobione polskim dłużej jednak niż do końca
„Na moście 211 powstaną także wieże obser- twa Wojskowego MON orłem i napisem „Siły 2012 roku. Te w pierwszej
wacyjne oraz betonowy schron”, zapowiadał uznał pomysł za nietrafio- kolejności dostaną żołnie-
niedawno dowódca zgrupowania bojowego B ny. Teraz okazało się, że
Zbrojne RP” rze i pracownicy wojska
podpułkownik Mirosław Polakow. nie był on zły. Co więcej, wyjeżdżający służbowo za
decydenci postanowili uporządkować system granicę, następnie zajmujący stanowiska
ZADZIWIAJĄCA TAJEMNICA wydawania tabliczek identyfikujących tożsa- związane z dużym ryzykiem śmierci (perso-
Służba na 211 nie ogranicza się do obser- mość żołnierzy, pracowników wojska mają- nel latający, nurkowie, saperzy), a na końcu
wowania okolicy. Polscy żołnierze wielokrot- cych przydziały mobilizacyjne, cywilów towa- pozostali żołnierze. Nowością jest to, że ta-
nie w ciągu dnia pomagają afgańskim kie- rzyszących wojsku, cywilnego personelu wy- bliczki można legalnie nosić poza godzinami
rowcom przejechać na drugą stronę. Most konującego zadania na rzecz sił zbrojnych oraz służby, a po zwolnieniu z niej żołnierza lub
kryje bowiem zadziwiającą tajemnicę – nikt czynności duszpasterskie. Po kupieniu maszy- wygaśnięciu stosunku pracy pracownika ta-
z niego nie korzysta. Wszystkie auta wybie- ny grawerskiej produkcją i prowadzeniem bliczka przejdzie na jego własność. 
rają objazd położony kilka metrów dalej. Cy-
wilne samochody afgańskie często się przy
tym zakopują w piasku lub błocie. Wtedy je-
dynym ratunkiem jest dla nich HMMWV lub
Rosomak. Żołnierze podczepiają linę i poma-
gają pechowcom wydostać się z opresji.
W wolnych chwilach – a jest ich niewiele
– rozpalają ognisko. Trochę dla przyjemno-
ści, trochę, by w ten sposób pozbyć się śmie-
ci. Innych rozrywek nie mają.
Prace nad rozbudową wartowni trwają. Nie-
długo służbę przy moście 211 przejmą od Po-
laków Afgańczycy. „Gdy batalion ANA z dys-
tryktu Moqur przejmie od nas przeprawę,
przeniesiemy część naszych sił w inne miej-
sca, gdzie też jesteśmy potrzebni”, zapowiada
podpułkownik Polakow, który rozmawiał już
FOT. US DOD

o tym z podpułkownikiem Tazą Gullem, do-

wódcą 2 Batalionu 3 Brygady ANA. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 27

 M I L I T A R I A
TADEUSZ WRÓBEL

Tropiciele pułapek
Wojsko Polskie chce kupić pięć zestawów pojazdów Husky
i Buffalo. Cztery z nich trafiłyby do kontyngentu w Afganistanie.

U
lubionym i skutecznym środkiem
walki talibów są miny i improwizo-
wane ładunki wybuchowe zakopy-
wane najczęściej na drogach. Sto-
sunkowo łatwo można je podłożyć, ponieważ
tylko niewielka część szlaków komunikacyj-
nych w Afganistanie ma utwardzoną nawierzch-
nię. W większości są tam drogi gruntowe. Dla-
tego kontyngenty działające w tym kraju muszą
mieć sprzęt do wykrywania i neutralizacji zako-
panych niespodzianek. Doskonale sprawdzają
się w tym zadaniu zestawy pojazdów Husky
i Buffalo (bizon). Zainteresowane nimi jest też
Wojsko Polskie. Według wstępnych planów
chciałoby kupić pięć takich zestawów. Cztery
trafiłyby do polskiego kontyngentu w Afgani-
stanie, a piąty służyłby do szkolenia w kraju.
Zanim do tego dojdzie, staramy się pozyskać
jeden zestaw od Amerykanów.
ZRĘCZNE WIDŁY
Jeśli mina lub improwizowany ładunek są za-
kopane, nie wystarczą typowe roboty saperskie.
Potrzebny jest sprzęt, którym można je wydo-
być z ziemi, taki jak opracowany przez amery-
kańską firmę Force Protection pojazd Buffalo.
Skonstruowano go na bazie ciężkiego, sześcio-
kołowego pojazdu patrolowego o podwyższo-
nej ochronie przeciwminowej (Mine Resistant
Ambush Protected) Cougar (kuguar) tego sa-
mego producenta. Masa własna saperskiego
Buffalo wynosi około 20 ton, a z ładunkiem
może on ważyć do 36,3 tony. Wóz ma niemal
cztery metry wysokości i długość 8,2 metra.
Według przyjętej w siłach zbrojnych USA kla-
syfikacji MRAP-ów, zaliczany jest do trzeciej
kategorii, czyli pojazdów gwarantujących zało-
dze najwyższy poziom ochrony. Załogę tworzą
dowódca wozu, kierowca i maksymalnie czte-

BUFFALO może
przetrwać wybuch
ładunku stanowią- CZE
ROBO
cego równowar- RAMIĘ
tość 21 kg TNT pod
każdym z kół lub
prawie 14 kg TNT
pod kadłubem.
ZYBY
Pancerz kabiny RNE S
pojazdu chroni PANCE
przed pociskami
kalibru 7,62 mm.

SILNI
KOM
OCY 4
00 KM

Źródło:
www.jointrobotics.
com/Activities/
library/tabs/TA-
B%20Q.pdf)

28 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 A R M I A

rech saperów. Wszyscy znajdują się w kabinie,
do której można dostać się przez tylne drzwi.
Jej pancerz wytrzymuje z pewnością ostrzał po-
ciskami broni strzeleckiej, ale producent nie po-
daje żadnych oficjalnych danych na ten temat.
Przednia szyba oraz pozostałe okna są wykona-
ne ze szkła pancernego grubości dziesięciu cen-
tymetrów. Często dochodzą do tego zewnętrze
kratownice, które mają powstrzymać pociski
z ręcznych granatników przeciwpancernych.
BAE Systems opracowała w tym celu specjalny
pancerz. Na Buffalo montuje się również urzą-
dzenia zapobiegające odpalaniu pułapek mino-
wych drogą radiową. Do tego ich podwozie ma
wymyślony w Republice Południowej Afryki
kształt litery „V” rozpraszający na boki energię
w razie wybuchu pod nimi miny. Bezpieczeń-
stwo żołnierzy zwiększa też zamontowanie fo-
teli w kabinie na wysokości trzech metrów od
powierzchni drogi.
Mimo że ciężki i zwalisty, Buffalo jest szyb-
ki. Producent podaje, że rozwija maksymalną
prędkość 105 kilometrów na godzinę. Według
innych źródeł – 90 kilometrów na godzinę. Po-
zwala mu na to silnik Diesela Mack ASET
AI-400 o mocy 400 koni mechanicznych.
Zbiornik paliwa o pojemności 323 litrów wy-
starcza na przejechanie niemal 480 kilome-
trów, choć pojawiają się informacje, że pojazd
może pokonać ponad 600 kilometrów.
Buffalo jest przeznaczony do rozpoznania
min i improwizowanych ładunków w sposób
mający zapewnić jak największe bezpieczeń-
stwo saperom. Podstawowym narzędziem ich
pracy jest zamontowane z prawej strony kadłu-
ba i zdalnie sterowane z wnętrza wozu ramię
robocze o zasięgu do dziewięciu metrów. Na
końcu wysięgnika znajdują się kamery oraz wi-
dłozrywak, którym usuwana jest warstwa ma-
skująca podejrzany obiekt.
PRZECIWMINOWE TRIO
Buffalo wygląda imponująco, ale o prak-
tycznej wartości wozu decyduje jego użycie
razem z systemem wykrywania min Husky
Mk III (Vehicle Mounted Mine Detection Sys-
tem), który również został zaprojektowany
w południowej Afryce. Składa się on z dwóch
BUFFALO
wygląda
imponująco,
ale o praktycznej
wartości wozu
decyduje jego
użycie razem
z zestawem
Husky.
pojazdów Husky (Mine Detection Vehicle)
przypominających wyglądem spotykane na
budowach dróg równiarki. Zaprojektowano je
z myślą o walce z pułapkami minowymi. Choć
ważą po mniej więcej osiem ton, zapewniają
obsługującym je żołnierzom wysoki poziom
ochrony – siedzą oni na wysokości aż 3,6 me-
tra nad ziemią. Pojazdy te mają też podwozie
w kształcie „V”. Ich modułowa konstrukcja
ułatwia szybką wymianę uszkodzonych ele-
mentów w warunkach polowych.
Zanim do pracy przystąpi Buffalo, to Husky
muszą zlokalizować podejrzane miejsce. Jako
pierwszy jedzie pojazd z dwoma bardzo czuły-
mi panelowymi wykrywaczami pulsacyjno-in-
dukcyjnymi. Jego sensory mogą znaleźć pod
ziemią wszystkie rodzaje min przeciwczołgo-
wych. System automatycznie informuje o zna-
lezisku operatora w wozie dowodzenia. Jedno-
cześnie oznacza podejrzane miejsce kolorowym
markerem. Aby zwiększyć szanse wykrycia pu-
łapek, tuż za pierwszym Husky podąża drugi
(wcześniej był to Meerkat) z wykrywaczem
min wraz kamerą ulokowanymi na sześciome-
trowym ramieniu roboczym.
Dodatkowo Husky ciągnie trzy ważące po
kilka ton przyczepy trałujące Duisendpoot. Ich
zadaniem jest detonowanie tego, czego nie uda-
ło się wykryć. Dopiero za nimi jedzie Buffalo.
Zależnie od warunków, takie trio może spraw-
dzić w ciągu godziny od kilkunastu do kilku-
dziesięciu kilometrów drogi. Jako ochrona po-
jazdom saperskim towarzyszy zwykle kilka pa-
trolowych MRAP-ów. 

AK
-ZRY W
WIDŁO

Bizon w służbie
Na początku czerwca 2008 roku informowano,
że amerykańskie wojska lądowe i piechota morska
odebrały już 200 pojazdów Buffalo.

P o raz pierwszy użyto ich

w warunkach bojowych
w Afganistanie przed sześciu
laty. Potem trafiły też na wojnę
w Iraku. W 2008 roku produ-
cent podpisał siedem nowych
FOT. US DOD (2)
cy, którzy mają otrzymać je do
końca trzeciego kwartału tego
roku. Pięć Buffalo kupiła Fran-
cja, a cztery – Włochy. Kanada,
która była pierwszym zagra-
nicznym nabywcą tych pojaz-

kontraktów na ponad 90 pojaz- dów, zamówiła pięć sztuk

dów. Poza siłami zbrojnymi USA w 2007 roku, a w tym dokupiła
14 bizonów zamówili Brytyjczy- jeszcze 14 następnych. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 29

 P R A W O
PAULINA GLIŃSKA
Szanse dla nadterminowych
Z myślą o pozyskaniu ochotników zmieniono zasady
i kryteria przyjmowania chociażby do służby nadterminowej.
O
przyjęcie do nadterminowej zasad-
niczej służby wojskowej od 6 grud-
nia 2008 roku mogą starać się także
żołnierze rezerwy. Tego dnia we-
szły bowiem w życie przepisy ustawy z 24 paź-
dziernika 2008 roku o zmianie ustaw o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczypospoli-
tej Polskiej oraz o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych, które w sposób znaczący rozsze-
rzyły bazę naboru do tego rodzaju służby.
NOWE KRYTERIA
W znowelizowanych przepisach postawiono
jednak pewne warunki. Do służby nadtermi-
nowej mogą być przyjmowani żołnierze zasad-
niczej służby wojskowej, a także żołnierze re-
30 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
zerwy, jednak tylko ci, którzy w dniu przyję-
cia nie przekroczyli 30 lat (wcześniej mogli
mieć maksymalnie 25 lat) i mają wykształce-
nie na poziomie szkoły gimnazjalnej lub pod-
stawowej, jeżeli ukończyli ją przed 31 sierpnia
2000 roku (wcześniej co najmniej ponadgim-
nazjalne). Kandydaci na żołnierzy nadtermi-
nowych nie mogą być karani sądownie za
przestępstwa umyślne (poprzednie zapisy mó-
wiły o karach sądownych i dyscyplinarnych)
oraz muszą mieć kwalifikacje właściwe dla
stanowisk, na które mają być wyznaczeni.
12 grudnia 2008 roku szef Sztabu General-
nego WP wydał wytyczne w sprawie naboru
ochotników oraz uszczegółowienia procedur
powoływania żołnierzy rezerwy do nadtermi-
nowej zasadniczej służby wojskowej na stano-
wiska w korpusie szeregowych w 2009 roku.
„Wytyczne te szczegółowo określają między in-
nymi tryb składania zgłoszeń do służby nadter-
minowej, sposób postępowania wojskowego ko-
mendanta uzupełnień oraz dowódcy jednostki
wojskowej wobec żołnierzy rezerwy zgłaszają-
cych się do takiej służby, sposób powoływania
tych żołnierzy do służby nadterminowej oraz
zasady powoływania żołnierzy rezerwy na sta-
nowiska szeregowych w korpusie szeregowych
zawodowych”, tłumaczy pułkownik Roman
Siciński z Zarządu Organizacji i Uzupełnień
– P1 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Żołnierz rezerwy zamierzający pełnić służbę
nadterminową musi złożyć podanie – za po-
 A R M I A

C O M M E N T
Pułkownik
ROMAN SICIŃSKI,
Zarząd Organizacji i Uzupełnień
– P1 SGWP

Z godnie z „Programem profesjonalizacji Sił

Zbrojnych RP na lata 2008–2010” oraz
decyzją ministra obrony narodowej, od
5 grudnia 2008 roku nie ma już powołań
i wcieleń do obowiązkowej zasadniczej służ-

FOT. ALEKSANDER RAWSKI (2)

by wojskowej, w tym również do odbycia prze-
szkolenia wojskowego studentów i absolwen-
tów szkół wyższych. Dlatego też jednym
z głównych zadań jest uzupełnienie jedno-
stek wojskowych w 2009 roku wyłącznie
ochotnikami. W tym celu w 2008 roku doko-
nano niezbędnych zmian w zasadach i kryte-
riach przyjmowania do tej służby. Nadal będą
preferowani kandydaci o najwyższych kwalifi- ZGODNIE Z PROJEKTOWANYMI UNORMOWANIAMI PRAWNYMI służba nadtermi-
nowa potrwa do końca 2009 roku. Od 1 stycznia 2010 roku wszyscy żołnierze
kacjach i odpowiednich predyspozycjach.
nadterminowi staną się z mocy prawa – w przypadku wyrażenia zgody – żołnie-
Spełnianie kryteriów formalnych przez kandy- rzami zawodowymi. Natomiast żołnierze nadterminowi, którzy nie wyrażą zgody,
data do służby nadterminowej będzie warun- służbę nadterminową będą pełnić do upływu terminu podpisanego kontraktu.
kiem koniecznym, ale nie jedynym. Ostatecz-
ną decyzję podejmować ma dowódca jed-
nostki wojskowej.
Jest też bardzo dobra informacja dla poten-
Niezbędne dokumenty
cjalnych kandydatów do służby nadtermino-
Co trzeba zrobić, żeby się dostać
wej. Minister obrony podwyższył w 2008 roku do nadterminowej służby wojskowej?
uposażenie zasadnicze żołnierzom nadtermi-
nowym z 1100 złotych (szeregowy) i 1200 zło-
tych (starszy szeregowy) do poziomu odpo- Ż ołnierz rezerwy – kandydat na
żołnierza nadterminowego po-
winien wypełnić zgłoszenie i wraz
ne kwalifikacje i umiejętności nie-
zbędne do objęcia stanowiska) zło-
żyć je na właściwym WKU. Po uzu-
wiednio 1900–2000 złotych. Obecnie w koń-
cowym etapie procesu legislacyjnego jest pro- z załączonymi do niego dokumen- pełnieniu dokumentów przez ko-
jekt rozporządzenia ministra obrony narodo- tami (kopia dokumentu stwierdza- mendanta WKU o niezbędne dane
wej w sprawie stawek uposażenia zasadnicze- jącego posiadane wykształcenie, dotyczące ewidencji wojskowej, zo-
go żołnierzy niezawodowych, który zakłada poświadczenie o niekaralności staną one przesłane do dowódcy
podwyższenie od 1 stycznia 2009 roku upo- z krajowego rejestru karnego, do- jednostki wojskowej, w której żoł-
sażenia żołnierzom nadterminowym odpo- kumenty potwierdzające posiada- nierz zamierza pełnić służbę. 
wiednio do poziomu 2400–2450 złotych.

średnictwem wojskowego komendanta uzupeł-
nień właściwego ze względu na miejsce pobytu
stałego (zamieszkania) lub pobytu czasowego
trwającego ponad trzy miesiące – do dowódcy
jednostki wojskowej, w której zamierza pełnić
służbę (wzór można pobrać ze strony interneto-
wej Ministerstwa Obrony Narodowej www.
wp.mil.pl, www.mon.gov.pl).
Zasady przyjmowania na nadterminowych
żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, któ-
rzy odbyli co najmniej trzy miesiące tego ro-
dzaju służby – są unormowane przepisami od-
powiedniego rozporządzenia ministra obrony
narodowej z 12 października 2004 roku oraz
wytycznymi szefa Sztabu Generalnego WP
z 30 maja 2008 roku.
MOŻE, ALE NIE MUSI
Rozporządzenie stwarza możliwość przejścia
do służby nadterminowej po trzech miesiącach,
co nie jest obligatoryjne. Pojawiają się jednak
komentarze, że polska armia ratuje się jak mo-
że, by zapełnić swoje szeregi. Bo czy ktoś po
trzech miesiącach służby zasadniczej może być
dobrym żołnierzem? A nawet jeśli, to czy nie
zacznie kombinować? „Mądry żoł-
nierz, zamiast siedzieć w jednostce za
lichy żołd, podpisze kontrakt z dowód-
cą na dużo pokaźniejszą kwotę i pój-
dzie na L-4. Po roku zwolnień powie,
że się rozmyślił, że już nie chce służyć
12 GRUDNIA i odejdzie do cywila. To rozporządze-
2008 ROKU szef
Sztabu General-
nie powinno się szybko zmienić. Musi
nego WP wydał zawierać zapisy zapobiegające takim
wytyczne w spra- i podobnym zachowaniom żołnierzy.
wie naboru Tak jak w przypadku podchorążych
ochotników oraz
uszczegółowie- – jeżeli chciał odejść do cywila zaraz
nia procedur po szkole, musiał zapłacić za poniesio-
powoływania ne koszty wyszkolenia. Nie chciałbym,
żołnierzy rezerwy żeby to rozporządzenie okazało się bu-
do nadtermino-
wej zasadniczej blem prawnym już na starcie. Ja tylko
służby wojskowej pragnę zauważyć, że żołnierze mogą
na stanowiska wykorzystywać je w celu osiągnięcia
w korpusie korzyści finansowych”, komentuje je-
szeregowych
w 2009 roku. den z internautów wojskowych forów.
Jednak, jak uważa wielu, od czegoś
profesjonalizację trzeba zacząć:
„Przecież to nie MON opiniuje żoł-
nierza składającego wniosek o przyję-
cie do służby nadterminowej, tylko je-
go kolejni przełożeni. Jakich żołnie-
rzy zaopiniujemy, takich będziemy
mieli podwładnych. Założenie z góry,
iż wszyscy będą kombinować, jest
moim zdaniem chybione”.
I kolejna opinia: „Zawód żołnierza
jest szczególny, lecz w kwestii rekruta-
cji taki sam jak każdy inny. Przyjmuje
się ochotników. Nigdy nie wiadomo,
kim przyjdzie dowodzić. Żadne, nawet
najbardziej surowe kryteria doboru nie
ustrzegą przed podwładnymi sprawia-
jącymi jedynie dobre wrażenie, w su-
mie zaś niewiele wartymi. Trzy mie-
siące służby pozwalają na ogólną oce-
nę żołnierza. On także przez ten czas
może się zastanowić, czy to zajęcie mu
będzie odpowiadało”.
Wojsko Polskie w 2009 roku planuje
przyjąć do służby nadterminowej kilka
tysięcy kandydatów na stanowiska
w korpusie szeregowych. Mają oni za-
jąć głównie etaty kierowców, operato-
rów maszyn, młodszych specjalistów,
celowniczych i tym podobne. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 31

 L O T N I C T W O
Nie można
lecieć na skróty
Z pułkownikiem rezerwy doktorem
pilotem EDMUNDEM KLICHEM o tym,
co należało zmienić w przepisach,
by więcej nie dochodziło do lotniczych
katastrof, rozmawia NORBERT BĄCZYK
POLSKA ZBROJNA: Mija rok od kata-
strofy samolotu C-295. Czytał Pan odtaj-
niony raport z tego zdarzenia?
EDMUND KLICH: O szczegółach badania
tej katastrofy przez komisję nie chciałbym się
wypowiadać. Nie uczestniczyłem w pracach
komisji, więc raczej niezręcznie byłoby mi
rozmawiać o pracy kolegów.
POLSKA ZBROJNA: Gdy rok temu
opisywaliśmy ów tragiczny wypadek,
w „Polsce Zbrojnej” przytoczyliśmy Pań-
ską analizę dotyczącą dość podobnego
zdarzenia sprzed lat – katastrofy w Powi-
dzu samolotu Su-22. Można powiedzieć,
że obie katastrofy miały ze sobą wiele
wspólnego.
EDMUND KLICH: To prawda, chociażby
dwuosobową załogę. W przypadku C-295 ro-
la trzeciego członka załogi w kabinie była
mało istotna. Dalej: współpraca z kontrolą
naziemną, a następnie pogoda – bardzo złe
warunki atmosferyczne, wreszcie zbliżanie
do lotniska, gdzie nie wszystkie systemy dzia-
łały prawidłowo. Po katastrofie Su-22 zwró-
cono uwagę między innymi na dwa szczegól-
nie ważne zagadnienia.
Po pierwsze, współpracę samej załogi sa-
molotu oraz jej współdziałanie z kontrolera-
mi naziemnymi – Crew Resource Manage-
ment (CRM) – rzecz w lotnictwie cywilnym
niezwykle ważna i dobrze opracowana.
W 2001 roku, gdy doszło do katastrofy
Su-22, w lotnictwie wojskowym ta współpraca
dopiero raczkowała.
Po drugie, kwestia, jaka wyniknęła po
katastrofie w Powidzu, a dotyczy też w
32 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
pewnym stopniu zdarzenia w Mirosławcu,
związana była z zarządzaniem ryzykiem
operacyjnym, czyli podejmowaniem ryzy-
kownych decyzji.
W czasie badania tamtej katastrofy anali-
zowaliśmy, dlaczego piloci nie chcą latać
na lotniska zapasowe, co powinno być nor-
malną procedurą. Takie zwyczaje obowiązu-
ją już od lat w lotnictwie cywilnym. Po ka-
tastrofie z 2001 roku wypracowano konkret-
ne zalecenia, ale nie zostały one wprowa-
dzone w życie. W Mirosławcu załoga wyko-
nała drugie podejście na to samo lotnisko
mimo bardzo złych warunków atmosferycz-
nych. Po katastrofie Casy problem ten już
rozwiązano.
POLSKA ZBROJNA: Wojsko w czasie
Przespano tych kilka
lat?
pokoju musi mieć
EDMUND KLICH: Nie prawo do
zrealizowano niektórych
zaleceń. wykonywania
POLSKA ZBROJNA:
lotów według
Czy przez ostatnie lata innych zasad
lotnictwo cywilne miało
lepsze procedury i prze- niż cywile
pisy niż wojskowe?
EDMUND KLICH: Jest w tym dużo praw-
dy, ale należy pamiętać, że lotnictwo cywilne
podlega pewnym ogólnym wymaganiom mię-
dzynarodowym. W systemie szkolenia lotnic-
twa cywilnego nie o wszystkim decydujemy sa-
mi – musimy dostosować się do przepisów mię-
dzynarodowych tworzonych przez odpowiednie
organizacje.
POLSKA ZBROJNA: Wojsko dotychczas
korzystało z własnych rozwiązań?
EDMUND KLICH: Oczywiście. Wojsko
w czasie pokoju musi mieć prawo do wykony-
wania lotów według innych zasad niż cywile.
Chodzi jednak o to, by piloci C-295, Bryz i in-
nych statków powietrznych
z 36 Specjalnego Pułku Lot-
nictwa Transportowego znali
procedury międzynarodowe.
POLSKA ZBROJNA: Ale
jak to zrobić, skoro na
przykład jednostka nie ma
symulatora samolotu, na
którym lata?
EDMUND KLICH: Ko-
nieczne są wtedy okresowe
szkolenia u producenta lub
innego użytkownika.
POLSKA ZBROJNA: Z czego wynikają
błędy pilotów i załóg?
EDMUND KLICH: Wpływ mają na to licz-
ne czynniki. Wyróżnię trzy zasadnicze: środo-
wisko, stan psychofizyczny załogi w czasie lo-
tu, wreszcie gotowość załogi do lotu, w tym
CRM. Kto za to odpowiada? Kto ustala mini-

ma dla warunków środowiskowych czy proce-
dury czasu pracy załogi? Kto odpowiada za
szkolenia? Mówimy tu o całym systemie na
różnych szczeblach. W przypadku lotnictwa
cywilnego regulują to między innymi konkret-
ne międzynarodowe zalecenia. Linie lotnicze
to komercyjne przedsiębiorstwa. Niemniej
zgodnie z procedurami równowaga między
bezpieczeństwem a efektem komercyjnym
musi być zachowana.
POLSKA ZBROJNA: A zatem za błąd
człowieka odpowiada system?
EDMUND KLICH: My, czyli Państwowa
Komisja Badania Wypadków Lotniczych, nie
badamy błędów w celu ustalenia winy i odpo-
wiedzialności. Naszym celem jest przede
wszystkim określenie przyczyn i wypracowa-
nie zaleceń, które zminimalizowałyby ryzyko
wynikające z zagrożeń. Mnie bulwersowało
zaraz po katastrofie samolotu CASA szuka-
nie błyskawicznej i prostej odpowiedzi, kto
jest za to odpowiedzialny. Na pewno nie są to
pytania do nas, nawet gdybyśmy zajmowali
się tą konkretną sprawą. Od interpretacji jest
ta władza, która wydaje przepisy. Czasem
prokuratorzy pytają mnie, dlaczego komisja
najpierw pisze, że pilot nie zawinił, ale za
A R M I A
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
przyczynę zdarzenia uznaje jego błąd. Tym-
czasem błąd pilota i jego wina to nie to samo.
Błędu nikt nie chce popełnić – wynika on
często ze złych przepisów lub nieodpowied-
niego szkolenia. Te niedociągnięcia kumulu-
ją się później i w złych warunkach atmosfe-
rycznych, przy złej współpracy załogi mogą
prowadzić do tragedii.
POLSKA ZBROJNA: Czy w Polsce mamy
odpowiednie procedury do badania kata-
strof lotniczych?
EDMUND KLICH: Myślę, że co najmniej
od czasów reformy prawa lotniczego z 2002
roku ten system działa dobrze. Przykładowo,
wojskowa komisja badania wypadków lotni-
czych ma uprawnienia na równi z komisją pań-
stwową – a to dzięki stosownej ustawie. Woj-
sko i służby cywilne często zresztą współpra-
cują ze sobą, na przykład jeśli w wypadku
statku cywilnego bierze udział żołnierz, przed-
stawiciele armii są w komisji państwowej. Je-
śli w wypadku wojskowego statku powietrz-
nego uczestniczyli cywile, my również zosta-
jemy włączeni w skład komisji z sił zbrojnych.
Poprawna jest też współpraca z prokuraturą.
My jednak chcielibyśmy w przyszłości w ogó-
le odłączyć się od systemu orzekania kary, tak
aby prokuratura nie mogła się opierać na na-
szych orzeczeniach czy werdyktach.
POLSKA ZBROJNA: Należałoby odciąć
komisję od tematu winy i odpowiedzial-
ności?
EDMUND KLICH: Tak, aby ludzie, którzy
przeżyli wypadek, nie bali się mówić prawdy
z obawy przed konsekwencjami swoich błę-
dów w wymiarze prawnym. Dziś jest tak, że
pilot, który popełni błąd, ale nie przyzna się
do winy, nie powie prawdy, ma szansę unik-
nięcia odpowiedzialności mimo zapisów reje-
stratora. Zaś taki, który szczerze przedstawia
wydarzenia, a zatem pomaga ustalić prawdę,
jest później za to karany.
POLSKA ZBROJNA: To dość ryzykowne
stwierdzenie – odciąć prokuraturę od wnio-
sków komisji badającej tak ważne zdarze-
nia jak wypadki lotnicze.
EDMUND KLICH: Podam przykład z Sił
Powietrznych USA. Działa tam komisja wy-
padków lotniczych oraz wojskowe biuro śled-
cze. Raport komisji jest tajny. Dostaje go wyż-
sze dowództwo jednostki. Na jego podstawie
dowódca nie ma prawa ukarać pilota. Raport
ten służy bowiem do celów profilaktycznych.
Natomiast jeśli ten sam dowódca chce lub po-
winien ukarać pilota, który naruszył procedu-
ry, musi zdać się na wyniki oddzielnych prac
biura śledczego, któremu nie może udostępnić
raportu komisji. Ludzie z biura muszą prze-
prowadzić osobne postępowanie, jeszcze raz
przesłuchać wszystkich świadków, spraw-
dzić procedury – udowodnić winę. Osoba
zagrożona odpowiedzialnością może odmó-
wić składania wyjaśnień. Jednak nie musi
zatajać niczego przed komisją. Dzięki temu
wyższe dowództwo ma jasność, gdzie zosta-
ły popełnione błędy. 
WIZYTÓWKA
EDMUND
KLICH
Przewodniczący Państwowej Komisji
Badania Wypadków Lotniczych. Opanowa-
ny, dokładny, całe życie związany z lotnic-
twem – najpierw wojskowym, potem cywil-
nym. W młodości chciał jednak być
architektem. O lotnictwie zdecydował przy-
padek. Rodzice wybudowali domek nieda-
leko szkoły szybowcowej w Lesznie i to wła-
śnie mieszkanie w pobliżu lotniska wpłynę-
ło na jego zawodową przyszłość. Bezpie-
czeństwem lotów zainteresował się po tra-
gicznym wypadku w 1978 roku, którego
przyczyną był źle funkcjonujący system od
najwyższego do najniższego szczebla,
a konsekwencje ponieśli tylko ci, którzy
znajdowali się na samym dole tego szcze-
bla dowodzenia.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 33
 L O T N I C T W O

N
iedowierzanie, rozpacz, smu-
tek, a potem obawa, jak so-
bie teraz poradzą. Minister
obrony Bogdan Klich już
w dniu katastrofy obiecał, że
rodziny ofiar otrzymają pomoc od resortu.
„Jesteśmy z wami w tych tragicznych chwi-
lach. Nie zostaniecie sami”. Potwierdzał to
premier Donald Tusk: „Każdy wymiar po-
mocy, jaki będzie potrzebny, zostanie za-
pewniony”. Czy nie zapomnieli o tym?
Najgorsza była pierwsza noc. „Rodziny,
choć wiedziały o katastrofie z mediów, łu-
dziły się, że może ich mąż i ojciec prze-
żył. Chwila, w której słyszą oficjalną in-
formację, to koniec nadziei”, tłumaczy
Anna Piskorz, konsultant dowódcy Sił
Powietrznych do spraw profilaktyki psy-
chologicznej.
Dlatego do rodzin jeździły specjalne ze-
społy: lekarz, psycholog, bezpośredni prze-
łożony męża, kapelan. „Pomoc psycholo-
giczna zaczęła się już tej nocy, było w nią
zaangażowanych 17 psychologów i psy-
chiatrów, nie tylko z Sił Powietrznych, ale
także z Wojsk Lądowych oraz Żandarmerii
Wojskowej”, dodaje Anna Piskorz.
Potem psychologowie sami szukali kon-
taktu z rodzinami, szczególnie podczas pra-
wie miesięcznego oczekiwania na pogrze-
by – organizowali spotkania, objęli opieką
dzieci i rodziców żołnierzy. Jak tłumaczy
Anna Piskorz, w tym pierwszym okresie

Bolesny rok
ANNA DĄBROWSKA

Wystarczył ułamek sekundy. O godzinie 19.07, kiedy samolot CASA

C-295M uderzył w ziemię, dwadzieścia rodzin straciło mężów i ojców.

34 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 A R M I A

najważniejsze było wsparcie, możliwość
rozmowy.
„Wszystkim rodzinom tragicznie zmar-
łych pilotów Dowództwo Sił Powietrznych
(DSP) udziela pomocy psychologicznej
i prawnej do dziś”, zaznacza podpułkownik
Wiesław Grzegorzewski, rzecznik praso-
wy DSP.
Anna Piskorz ma kontakt z kilkunastoma
paniami. „Każda może do mnie zadzwonić
o dowolnej porze i z każdą sprawą”. Pozo-
stałe wdowy nie chcą takiego wsparcia.
RENTY I STYPENDIA
Rodzinom udzielono także pomocy fi-
nansowej. Jak wylicza resort obrony, zgod-
nie z ustawą o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych
i o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy za-
wodowych oraz ich rodzin, wdowom wy-
płacono między innymi zasiłek pogrzebo-
wy i odprawę pośmiertną. Otrzymały też
zapomogi losowe, odszkodowanie pienięż-
ne oraz wojskowe renty rodzinne. „Do-
wództwo Sił Powietrznych sfinansowało
wszystkie pogrzeby”, dodaje podpułkownik
Grzegorzewski. Oprócz indywidualnych
pochówków z wojskową asystą w połowie
lutego zorganizowano także oficjalne
wspólne pożegnanie oficerów na wojsko-
wym lotnisku w Świdwinie.
Pomoc dla bliskich lotników, którzy zgi-
nęli w katastrofie Casy, pokazała też braki
w dotychczasowych uregulowaniach. Re-
sort obrony opracował więc dodatkowe roz-
wiązania socjalne dla rodzin żołnierzy
zmarłych podczas pełnienia służby wojsko-
wej. Te uprawnienia wprowadza ustawa
z października 2008 roku o zmianie ustawy
o służbie wojskowej żołnierzy zawodo-
wych. Przewiduje ona między innymi bez-
terminową pomoc rekonwersyjną dla człon-
ków najbliższej rodziny żołnierzy. Nato-
miast dla dzieci, które ukończyły 16 lat
i się uczą, wprowadzono stypendia, które
wypłacane są do zakończenia nauki, nie
dłużej jednak niż do 25. roku życia.
W tej chwili, jak informuje MON, zgod-
nie z wojskową ustawą emerytalną, ośmio-
ro dzieci żołnierzy poległych w katastrofie
Casy mogłoby zostać objętych taką pomo-
cą. Mimo że zmiana ustawy weszła w życie
28 grudnia 2008 roku, dzieci nie mogą
jeszcze korzystać z przepisów w niej za-
wartych. Najpierw musi powstać rozporzą-
dzenie wykonawcze regulujące zakres tej
pomocy, które znajduje się na etapie uzgod-
nień wewnątrz resortu.
Jednym z istotniejszych problemów były
także mieszkania, choć część rodzin, która
miała uregulowaną tę kwestię, nie występo-
wała o pomoc do Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej (WAM). Natomiast dwie
rodziny tragicznie zmarłych żołnierzy
mieszkające w lokalach Wojskowego To-
warzystwa Budownictwa Społecznego
„Kwatera” w Krakowie, zgodnie z ustawą
o zakwaterowaniu sił zbrojnych, dostały
z zasobów agencji lokale zamienne w tym
samym mieście.
Na podstawie tej samej ustawy minister
obrony może w wyjątkowej sytuacji wyra-
zić zgodę na wydanie decyzji o prawie za-
mieszkiwania w lokalu Wojskowej
Agencji Mieszkaniowej na czas ozna-
czony innej osobie niż żołnierz służby
stałej. Z tego przepisu chciało skorzy-
stać dwanaście z dwudziestu wdów. Po-
tem jedna z nich zrezygnowała i wybra-
ła wypłatę ekwiwalentu w zamian za re-
zygnację z kwatery. Dwie panie czekają
na odpowiednie mieszkania w Słupsku
i Poznaniu.
„Zainteresowani wskazali miejscowości,
w których Wojskowa Agencja Mieszkanio-
wa nie ma w tej chwili mieszkań odpowia-
dających oczekiwaniom tych rodzin”,
wyjaśnia Magdalena Wojciechowska,
rzeczniczka agencji. Sześć rodzin tra-
gicznie zmarłych żołnierzy za zgodą
ministra obrony otrzymało z zasobów
WAM lokale mieszkalne, sprawy trzech
kolejnych wdów są w toku. Część pań
chciałaby też swoje lokale wykupić.
„Każdą sprawę rozpatrujemy oddziel-
nie, zgodnie z przepisami, bo każda sy-
tuacja jest inna”, tłumaczy Magdalena
Wojciechowska.
NIE ZOSTAŁY SAME
Dla rodzin po takiej tragedii ważne
jest jednak nie tylko wsparcie finanso-
we, ale też pamięć. „Cały czas uczestni-
czą w lotniczym życiu, są z nami”, za-
pewnia podpułkownik Grzegorzewski.
„Dowództwo 1 Skrzydła Lotnictwa
Taktycznego (1 SLT) ma kontakt z wdo-
wami, są zapraszane na uroczystości,
lotnicze rocznice i święta, opłatek”, mó-
wi major Wiesław Gasek, rzecznik
1 SLT Świdwin. Po tragedii koledzy
z 40 Eskadry Lotnictwa Taktycznego
zapowiadali, że pomogą rodzinie jedne-
go z pilotów, który osierocił niepełno-
sprawnego synka.
„Do dziś apelują o wpłaty na konto
fundacji wspierającej chłopca i sami
wpłacają na dalszą rehabilitację”, twier-
dzi major Gasek. Szczególnie 1 listopa-
da widać, że nie zapomniano o ofice-
rach, którzy zginęli. Ich groby to „były
jedne z najjaśniejszych miejsc na cmen-
tarzach, pełne zniczy”. 

Tragedia pod Mirosławcem

Samolot CASA C-295M rozbił się, podchodząc do
lądowania, 23 stycznia 2008 roku w Mirosławcu.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

W katastrofie zginęło czte-

rech członków załogi
i 16 pasażerów.
Wśród ofiar byli oficerowie
z 12 Bazy Lotniczej, 1 Bryga-
dy Lotnictwa Taktycznego
(obecnie 1 Skrzydło Lotnic-
twa Taktycznego) w Świdwi-
nie i dwóch podporządkowa-
nych jej eskadr w Świdwinie
i Mirosławcu. Wszyscy żoł-
nierze pozostawili w żałobie
żony, 29 dzieci straciło w ka-
tastrofie ojców. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 35


F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Między służebnością
a służalczością
Z
robiłem małą analizę
tego, co się działo po
kolejnych wielkich
zwrotach w polskiej
polityce. Gdy dosze-
dłem do liczby (to nie żart!) 500
zmian kadrowych, dałem sobie spo-
kój. Tylko przez ministerialne, wice-
ministerialne i najważniejsze gene-
ralskie oraz dyrektorskie stanowiska
w MON od 1989 roku przewinęło się
ponad 340 osób. Wypada siedemna-
ście rocznie… Nieźle, prawda? Na
tym tle obecna ekipa plasuje się poni-
żej średniej, co powinno się jej chwa-
lić. Chciałbym być dobrze zrozumia-
ny. Nie znam osobiście ministra Kli-
cha, jednak obecną ekipę cechuje
trzymanie wojskowych z dala od poli-
tyki. Może to symptom pierwszej po-
ważniejszej zmiany, którą należałoby
spokojnie, ale konsekwentnie utrwa-
lać. Przypomnijmy sobie bowiem kil-
ka niezbyt chlubnych kart.
Po 1989 roku wojsko przechodziło
burze zmian kadrowych i wycieczek
na salony polityków. Wynikiem tego
stało się skandaliczne zachowanie
generałów wobec minister Danuty
Waniek, którą na dziedzińcu SGWP
przywitał możliwie najniższy rangą
generał, a szef tej instytucji dumnie
czekał na nią w gabinecie. Mniej
więcej w tym samym czasie pewien
wybitny kierowca wzywał do siebie
generałów, stawiając im mniejsze lub
większe zadania, ci zaś skrzętnie je
wykonywali. Co więcej, byli z tego
dumni! Ten sam kierowca pozwalał
sobie na uzupełnianie listy kandyda-
tów na generałów. Nie zapomnę swo-
jego zdumionego przełożonego, któ-
36 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
Kamyczki
Podejście wojska do polityki i polityków do wojska
przez niemałą część ostatnich dwóch dekad
charakteryzowały walki o wpływy.
ry po powrocie z odległego garnizo-
nu dowiedział się, że jego podwład-
ny, bez uzgodnienia z nim, znalazł
się na liście kandydatów do takiego
awansu. Pamiętam też zadziwiającą
sytuację, gdy jeden z „odwiecznych
kandydatów na generała” był tak
zdeterminowany, że przyjechał do
polityka, członka sejmowej Komisji
Obrony Narodowej (to nie żart) z bu-
telką wódki zawiniętą w lokalną ga-
zetę! Zdarzenie było tym bardziej
komiczne, że w tym czasie ów poli-
tyk miał spotkanie z jednym z do-
wódców rodzajów sił zbrojnych. Czy
te czasy już się bezpowrotnie skoń-
czyły? Powiem uczciwie, nie wiem.
To nie wojskowi,
lecz politycy tworzą
furtki dla dyskomfortu
lub niezdrowych pokus.
Jest normalnie, ale jak będzie za
trzy–cztery lata?
Konsekwencje mieszania się woj-
skowych do polityki były rozliczne.
Politycy dostawali selektywne, emo-
cjonalne informacje, najczęściej
„podbudowane” indywidualnymi
oczekiwaniami zainteresowanego.
Jednocześnie wydawało im się, że
pozyskali lojalnego współpracowni-
ka w osobie, która „nawiązała kon-
takt”. Nic bardziej błędnego, a do-
wodzi tego historia Rzymu czy dwo-
ru angielskiego, gdzie osoby z naj-
bliższego otoczenia sięgały po szty-
lety, gdy tylko nadarzyła się ku temu
okazja. Oczywiście dzisiaj nic takiego nam
nie grozi, zdarzają się jednak inne sytuacje,
które zachęcają do wypróbowania reguł
demokracji.
Z zainteresowaniem przeczytałem wywiad
ministra obrony narodowej dla „Polski Zbroj-
nej”, zwłaszcza fragment opisujący zdecydo-
wane przywracanie „norm” w postawie jed-
nego z podwładnych, który zajmował stano-
wisko w instytucji bezpieczeństwa poza
MON. Ponieważ od czasu do czasu rozma-
wiam z oficerami z tej instytucji, rzeczywi-
ście zauważam w postawach niektórych
z nich pewne rozdwojenie. Są jak najdalsi od
polityki, a jednak ta polityka nieustannie
„szczypie ich po łydkach”. Jest to problem
pojawiający się zawsze, gdy żołnierz ma
dwóch przełożonych. Oczywiście sprawę
można by załatwić jednego dnia, odwołując
tych oficerów pod „macierzyste skrzydła”.
Być może ich dotychczasowi przełożeni
zrozumieliby istotę sytuacji, szkodliwą dla
etosu żołnierskiej służby. Przecież – poza
nielicznymi już przypadkami żołnierzy-po-
lityków, a może bardziej żołnierzy użytecz-
nych politycznie – trudno za to winić ludzi
w mundurach.
Jaki z tego płynie wniosek? To nie wojsko-
wi, lecz politycy tworzą furtki dla dyskom-
fortu lub niezdrowych pokus. Szkodzą one
nam wszystkim. Chciałoby się zatem, aby
i w armii istniał korpus apolitycznych urzęd-
ników, profesjonalistów służących poza woj-
skiem jako wybitni eksperci, a nie bratanko-
wie wujka cioci szwagra… (takich już mamy
na przykład w ministerstwie kultury).
W świecie nauki działa twarda zasada – na-
ukowiec, który przechodzi do polityki, raczej
nie ma szans na powrót do świata nauki.
W nauce nie ma ideologii, są przedmiot i cel,
problem i hipoteza, metoda, technika, narzę-
dzie. Koniec, kropka! 
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TADEUSZ WRÓBEL
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

zajmuje się armiami

zagranicznymi
i pozaeuropejskimi
konfliktami zbrojnymi

Armia
szaleńców
OD PONAD DWÓCH DEKAD PRZEKLEŃSTWEM
CENTRALNEJ AFRYKI JEST UGRUPOWANIE UGANDYJSKICH
REBELIANTÓW ARMIA BOŻEGO OPORU.
FOT. REUTERS/FORUM

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 37

 A F R Y K A

Mobilne Siły Ducha Świętego

Wielu ludzi wierzy w nadprzyrodzone
moce Josepha Kony’ego.

P ochodzi on z ludu Acholi,

jego ojciec był kateche-
tą. Twierdzi, że w 1988 roku
objawił mu się Lakwena,
Duch Święty, który nakazał
podbić Ugandę i wygnać
z niej grzeszników, a potem
strzec, by krajem rządzono
zgodnie z dziesięciorgiem
przykazań. Kony (na zdjęciu
z dziećmi) nie był pierwszym
w rodzinie, który utrzymywał,
że miał bliskie kontakty z si-
łą wyższą. Armia Bożego
Oporu nie jest zaś pierwszą
zbrojną grupą z północy
Ugandy odwołującą się do
religii. Wcześniej działały
tam Mobilne Siły Ducha
Świętego, które były militar-
nym skrzydłem Ruchu Du-
cha Świętego. Po ich rozbi-
ciu część członków dołączy-
ła do Kony’ego. 

doktrynacji wciela w swe szeregi. Bywają

one też wykorzystywane seksualnie. Stoi to
Powołany w sprzeczności z dziesięciorgiem przykazań, do
w 2002 ro ku Mię- których odwołuje się lider. „To nieprawda. To
dzynarodowy Trybunał
Karny w pierwszej tylko propaganda”, zaprzeczał Kony podczas
kolejności postanowił jednego z rzadkich spotkań z dziennikarzami.
aresztować członków Jednocześnie oskarżył o przypisywane jego zwo-
Armii Boga.
lennikom zbrodni swych wrogów.

Armia KORUPCJA SOJUSZNIKIEM

FOT. REUTERS/FORUM

Ataki na kongijskie miejscowości nastąpiły

szaleńców
po tym, jak trzy rządy przeprowadziły wspólną
operację o kryptonimie „Lightning Thunder”
przeciwko obozom Armii Bożego Oporu.

O
statnie święta na północnym
wschodzie Demokratycznej Re-
publiki Konga były tragiczne.
Znowu przypomnieli o sobie re-
belianci z ugandyjskiej Armii Bożego Oporu,
zwanej też Armią Boga. Zaatakowali miejsco-
wości Bangadi, Duru, Faradje i Gurba, zabili
co najmniej 500 osób, a nieznaną liczbę ich
mieszkańców uprowadzili.
WOJNA BEZ KOŃCA
To nie pierwsza masakra, jakiej dopuścili się
bojownicy Josepha Kony’ego. Równie krwawe
były ich jesienne rajdy. Misja Organizacji Naro-
dów Zjednoczonych w DRK potwierdziła
w końcu października napady ugandyjskich re-
beliantów na kilka wiosek, w których zabili oni
kilkadziesiąt osób, a wiele porwali. Tysiące prze-
rażonych ludzi uciekło z domów.
Armia Bożego Oporu negocjowała w tym
czasie porozumienie pokojowe z władzami
Ugandy. Formalnie od lutego 2008 roku obowią-
zywało zawieszenie broni. Jednak już na począt-
ku czerwca pojawiły się informacje, że rozejm to
tylko przerwa w ponaddwudziestoletnim kon-
flikcie i ugrupowanie Kony’ego przygotowuje
się do nowej wojny. Pogłoski potwierdziły się
kilka miesięcy później, gdy Armia Boga nie pod-
pisała porozumienia. Ponoć dlatego, że jej lider
uznał, iż nie otrzymał dostatecznych gwarancji
odnośnie do swojego bezpieczeństwa. Kony
obawiał się, że po złożeniu broni zostanie aresz-
towany lub zamordowany.
Prowadzi on wojnę przeciwko rządowi Ugan-
dy od 1986 roku. Rozpoczął ją w Acholilandzie
na północy kraju, wykorzystując niezadowolenie
jego mieszkańców z działań władz centralnych,
na których czele stanął człowiek z południa,
Yoweri Museweni. Miejscowi jednak, choć
uważają, że ich region jest zaniedbywany nie po-
pierają masowo Armii Boga.
Joseph Kony utrzymuje, że chce wolności
i demokracji dla Ugandyjczyków, pragnie, by
rządy w kraju opierały się na Dekalogu. Jednak
obserwatorzy ONZ oceniają, że wychowany
w rodzinie chrześcijańskiej, obdarzony chary-
zmą lider pragnie władzy dla siebie.
Jesienią 2005 roku Kony przeniósł swoje ba-
zy do Parku Narodowego Garamba w DRK i na
południe Sudanu. Armia Bożego Oporu stanowi
wyjątek od obowiązującej w Afryce zasady, że
grupy rebeliantów są mniej lub bardziej wspiera-
ne przez państwa ościenne. Kony praktycznie
nie ma politycznych przyjaciół, choć Uganda za-
rzucała dozbrajanie jego sił Sudanowi. Zanim
doszło do zawarcia pokoju, Chartum chciał wy-
korzystać ugandyjskich rebeliantów przeciw par-
tyzantom z południa kraju. Teraz Armia Boga
walczy ze wszystkimi. Napada na cywilów
w DRK, Ugandzie, Sudanie i Republice Środko-
woafrykańskiej. Ofiar są tysiące. Organizacja
specjalizuje się w porwaniach dzieci, które po in-
14 grudnia rebeliantów zaatakowały wojska
Ugandy, Demokratycznej Republiki Konga
i południowego Sudanu. Zniszczono 70 procent
baz, w tym główne obozowisko Armii Boga,
Camp Suahili. Nie udało się dopaść Josepha
Kony’ego, który przypuścił kontratak w Kon-
gu. Pojawiły się też informacje, że jego bojow-
nicy znaleźli się na terytorium Republiki Środ-
kowoafrykańskiej.
Ostatnie wydarzenia przypominają sytuację
z wiosny 2002 roku, kiedy władze sudańskie
zgodziły się na wkroczenie na swoje terytorium
oddziałów ugandyjskich walczących z rebelian-
tami. Wtedy Kony uderzył ze zdwojoną mocą na
cele na terytorium Ugandy.
Ponaddwudziestoletnie istnienie Armii Boga
jest dowodem słabości państw afrykańskich. Od
kilkuset do trzech tysięcy zbrojnych szachuje kil-
ka rządów. Ich wojska są słabo wyszkolone i wy-
posażone, mają niskie morale. Nie może być
inaczej przy powszechnej korupcji. Przetrwaniu
sprzyja też taktyka partyzantów, którzy działają
w niewielkich grupach. Pozwala im ona dokony-
wać jednoczesnych ataków w odległych miej-
scach i rozpraszać siły przeciwnika. Walczącym
z nimi wojskom brakuje jednostek specjalnych,
środków rozpoznania i śmigłowców. Dlatego
niektóre z rządów próbowały dokonywać upoka-
rzających targów – władze południowego Suda-
nu zaoferowały swego czasu Armii Boga pienią-
dze i żywność w zamian za powstrzymanie się
od napadów. 

38 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009


F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Często się mówi, że amerykański prezydent pierwszą
kadencję poświęca na zapewnienie sobie drugiej,
a drugą – na zapewnienie sobie miejsca w historii.
B
arack Obama ma już
pełne uprawnienia do
podróżowania legen-
darnym Air Force One
i przyjmowania gości
w słynnym Gabinecie Owalnym Bia-
łego Domu. Po zaprzysiężeniu został
44. prezydentem Stanów Zjednoczo-
nych, a zegar zaczął odliczać czas je-
go czteroletniej kadencji.
Mówi się, że amerykański prezy-
dent pierwszą kadencję poświęca na
zagwarantowanie sobie drugiej,
a drugą – na zapewnienie sobie
miejsca w historii. Barack
Obama ma już miejsce
w historii – jako pierw-
szy czarnoskóry prezy-
dent w historii USA. Jest
jednak i druga przyczyna
– kryzys gospodarczy. Je-
śli Obama wyprowadzi
z niego Amerykę, zosta-
nie zapamiętany jako
zwycięzca, jeśli nie – ja-
ko przegrany.
Czterdziesty czwarty
prezydent USA wygrał
pod hasłem zmiany,
zmiany i jeszcze raz zmia-
ny. Lata rządów George’a
W. B u s h a w y wo ł a ł y
w amerykańskim społe-
czeństwie tak wielką po-
trzebę zmian, że nawet re-
publikanie je zapowiadali.
Bardziej wiarygodny od repu-
blikanina McCaina był jednak
demokrata Obama. A jednak nie
M i g a w k i z e ś w i a ta
Czterdziesty
czwarty
wydaje mi się, aby te zmiany poja-
wiły się natychmiast i miały rewolu-
cyjny wymiar. Przyczyną tego bę-
dzie, jak sądzę, najważniejszy so-
jusznik Baracka Obamy z czasów
kampanii wyborczej – kryzys finan-
sowy i gospodarczy.
Stawienie mu czoła to pierwsza
herkulesowa praca zadana prezy-
dentowi. Problem w tym, że ze
względu na naturę
gospo-
darki kryzys jest zjawiskiem niezwykle
skomplikowanym, o niejasnym pochodze-
niu, niezrozumiałej naturze i nieznanej przy-
szłości. Nie wiadomo, jak się z niego wyle-
czyć, co skłania do maksymalnej ostrożno-
ści. A że ostrożność jest zaprzeczeniem re-
wolucji, to można powątpiewać w nadejście
gwałtownych zmian. Przynajmniej na po-
czątku kadencji.
Jeśli można się spodziewać zmian wyrazi-
stych, to spotkamy je zapewne
w sferze symbolicz-
nej, raczej jako
przedsięwzięcia wi-
dowiskowe i zabiegi
PR-owskie niż jako zmiany
istotne, oznaczające zasadni-
czy zwrot w dotychczasowej poli-
tyce. Do tej kategorii zaliczyłbym za-
powiedź likwidacji więzienia dla terro-
rystów w bazie Guantanamo, przy rów-
noczesnej informacji, że Barack Oba-
ma zamierza zwiększyć amerykański
kontyngent w Afganistanie o 30 tysięcy
żołnierzy. Efektowna zmiana to punkt 1,
a punkt 2 to kontynuacja.
O ostrożności, z jaką zamierza poru-
szać się 44. prezydent USA, świadczy
również zbudowany przez niego gabi-
net, który złożony jest z ludzi bywa-
łych w polityce, a więc gotowych do
posługiwania się swym doświadcze-
niem. Równocześnie jednak znamy
tych ludzi jako odważnych, gotowych
do wprowadzania rozwiązań nowator-
skich i radykalnych. Czy z tych cech
będą gotowi skorzystać w walce z kry-
zysem, dowiemy się już w najbliższych
tygodniach. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 39
 S T A N Y Z J E D N O C Z O N E

Sprzątanie po
Z profesorem LONGINEM PASTUSIAKIEM
o zmianie warty w Białym Domu i o polityce
nowego prezydenta USA rozmawia
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
POLSKA ZBROJNA: Barack Obama został
44. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
Znamy już skład nowej administracji, co po-
zwala na pewną analizę – co dalej?
LONGIN PASTUSIAK: Wiem z doświadcze-
nia, że wyborcy amerykańscy nie oczekują, że
zwycięski kandydat zrealizuje wszystkie obietni-
ce, jakie składa podczas kampanii. W amerykań-
skiej tradycji najczęściej politykę się kontynuuje.
USA mają stałe interesy – polityczne, strategicz-
ne, ekonomiczne. Jako mocarstwo z nich nie zre-
zygnują. Będą ich bronić, może innymi metoda-
mi i przy zastosowaniu innej taktyki politycznej.

POLSKA ZBROJNA: Obama nie ma łatwe-

go zadania. Może dziś powtórzyć za Billem
Clintonem „Gospodarka, głupcze”.
LONGIN PASTUSIAK: Nikt nie spodziewał
się tak głębokiego tąpnięcia w gospodarce. Dziś
znajduje się ona w stanie recesji. Rośnie bezro-
bocie. W ubiegłym roku pracę straciło 2,6 mi-
liona ludzi. Priorytetem Obamy stało się wy-
prowadzenie kraju z recesji. Jego program mo-
że kosztować 800 miliardów dolarów, a nawet
więcej. Deficyt budżetowy może wynieść na-
wet bilion dolarów – najwięcej w historii. Dług
publiczny osiągnął około 11 bilionów dolarów.

POLSKA ZBROJNA: Czy to skutki dwóch

wojen?
LONGIN PASTUSIAK: W dużej mierze tak.
Za kadencji Busha dług publiczny wzrósł nie-
mal dwukrotnie. To rezultat zaciągania poży-
czek na wojnę w Iraku i Afganistanie oraz wal-
kę z terroryzmem.
POLSKA ZBROJNA: Czy w związku z kry-
zysem ucierpi budżet ministerstwa obrony?
Jest przecież rekordowy.
LONGIN PASTUSIAK: Obama ma ambitne
plany gospodarcze, które pociągną za sobą ol-
brzymie wydatki, więc zapewne będzie szukał
oszczędności. Budżet wojskowy jest dziś naj-
wyższy po II wojnie światowej, wynosi blisko
700 miliardów dolarów. Obama podda go ana-
lizie. Realizacja projektu tarczy antyrakietowej
może więc zostać odłożona do czasu, gdy kon-
cepcja systemu antyrakietowego stanie się
w pełni wiarygodna. Demokraci uważają, że
najpierw należy udoskonalić technologię, a do-
piero potem budować ten system w Europie.
POLSKA ZBROJNA: Czy gospodarka odsu-
nie na dalszy plan sprawy międzynarodowe?
LONGIN PASTUSIAK: Odsunie, co nie
oznacza, że Amerykanie będą je ignorować.
Prowadzą oni interesy globalne, angażują się
w działania w różnych zakątkach świata. Są
wszechobecni militarnie – obecnie mają ponad
700 baz i instalacji wojskowych w 130 krajach.
Nie zrezygnują z nich. Obama zadba o utrwa-
lanie tych interesów. Może konflikty międzyna-
rodowe będzie rozwiązywał innymi metodami
niż George Bush.

40 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009


Bushu
POLSKA ZBROJNA: Będzie więcej dyplo-
macji, a mniej konfrontacji?
LONGIN PASTUSIAK: W USA panuje po-
gląd, że Ameryka ma dwa rodzaje władzy
– hard power, czyli siłę wojskową i soft power
– czyli dyplomację, gospodarkę. Podczas kam-
panii Obama w większym stopniu korzystał
z soft power – na przykład mówił, że może
rozmawiać z prezydentem Iranu czy Korei
Północnej, ale w ostateczności nie wyklucza
też użycia siły. I tu różni się
od swego poprzednika. Tak
zwana doktryna Busha prze- Priorytetem
widuje wojnę prewencyjną.
Bush zastrzegał sobie podję-
administracji
cie działania bez konsultacji, Obamy będzie
jeśli uzna, że jakiś kraj zagra-
ża bezpieczeństwu USA. poprawa sytuacji
Obama uruchomi mecha-
nizm konsultacji z europejski-
gospodarczej USA
mi sojusznikami. Będzie tak-
że przywiązywał więcej wagi do ONZ. Uważa
on, że tędy wiedzie droga do przywrócenia
prestiżu i pozycji USA w świecie. Podczas
ośmiu lat prezydentury Busha znacznie wzro-
sły na świecie nastroje antyamerykańskie.
Amerykanie zaufali Obamie w nadziei, że
przywróci USA należny im prestiż.
POLSKA ZBROJNA: Ostatnio prestiż ten
budowano raczej siłą niż dyplomacją.
LONGIN PASTUSIAK: Myślę, że wynikało
to z arogancji politycznej, niedoceniania kon-
sultacji, narzucania amerykańskiego punktu
widzenia innym krajom i posługiwania się siłą
wojskową jako sposobem rozwiązywania kon-
fliktów międzynarodowych.
POLSKA ZBROJNA: Bush uwikłał Ame-
rykę w dwie wojny. Obama nie może jed-
nym cięciem zerwać z jego polityką, gdyż
przyznałby wówczas, że kilka tysięcy ame-
rykańskich żołnierzy w Iraku zginęło na
próżno.
LONGIN PASTUSIAK: Obama od dawna
zapowiada, że w ciągu 16 miesięcy wycofa
wojska amerykańskie z Iraku, zostawiając tyl-
ko oddziały niezbędne do zapewnienia bezpie-
czeństwa ambasadzie amerykańskiej w Bag-
dadzie. Zagrożeniem dla świata jest terroryzm,
ale on ma swoje źródło przede wszystkim
w Afganistanie. Dlatego Obama chce poświę-
cić więcej uwagi Afganistanowi. Zarzucał on
Bushowi, że wypowiedział wojnę terrorystom,
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
zamiast walczyć ze źródłami terroryzmu.
Tkwią one w nierozwiązanych problemach
politycznych, terytorialnych, społecznych czy
gospodarczych. Normalnie wojny kończą się
podpisaniem traktatu pokojowego, zwycię-
stwem jednej czy drugiej strony, a wojna z ter-
roryzmem jest specyficzna, nie można jej wy-
grać. Nie wiadomo, gdzie jest przeciwnik, kie-
dy, jak i kogo zaatakuje. Obama poświęci
więcej uwagi walce ze źródłami terroryzmu.
Należy się spodziewać, że
dojdzie do poprawy sto-
sunków transatlantyckich,
co nie znaczy, że zostaną
rozwiązane wszystkie pro-
blemy, ale będzie więcej
konsultacji i zaufania oraz
akcentowania współzależ-
ności między USA a Eu-
ropą. Polega na tym, że
w wypadku poważnego
zagrożenia Stary Kontynent nie jest w stanie
obronić się sam, zaś USA nie są w stanie roz-
wiązać wielu problemów międzynarodowych
bez pomocy Europy.
POLSKA ZBROJNA: Znamy priorytety
nowej administracji. Jak by je Pan ustawił
pod względem ważności?
LONGIN PASTUSIAK: Niewątpliwie prio-
rytetem administracji Obamy będzie poprawa
sytuacji gospodarczej kraju. W sprawach mię-
dzynarodowych po pierwsze postawiłbym na
stosunki transatlantyckie. Myślę, że Obama
doprowadzi do ich poprawy. Europa mu w tym
pomoże, bo przecież po raz pierwszy zdarzyło
się, aby podczas wyścigu do Białego Domu
Europa kibicowała jednemu z kandydatów.
Po drugie, będzie to walka z terroryzmem,
ale akcent zostanie przesunięty z Iraku na
Afganistan i na źródła tego zjawiska. Nie są-
dzę, aby nastąpiła zmiana polityki wobec Bli-
skiego Wschodu. Najwyżej może dojść do
lekkiej zmiany akcentów w polityce wobec
Izraela. Klucz do rozwiązania problemu bli-
skowschodniego leży nie w Izraelu, lecz
w Waszyngtonie. USA są jedynym krajem,
który ma narzędzie nacisku na Tel Awiw, ale
go nie wykorzystuje.
Po trzecie, walka z ociepleniem klimatu igno-
rowana przez prezydenta Busha, który nie
przywiązywał też wagi do budowy alternatyw-
nych źródeł energii. Obama będzie się silniej
angażował w te sprawy. Sądzę, że na najbliż-
szym szczycie klimatycznym w Kopenhadze
USA będą stroną. Waszyngton będzie też
w większym stopniu liczył się z Rosją. Ame-
rykanie zdają sobie sprawę, że Rosja obok
USA to jedyny kraj, który ma zdolność tak
zwanego drugiego strategicznego uderzenia
nuklearnego. Jest dziś słabsza, ale świat pod
względem strategicznego potencjału nuklear-
nego pozostaje dwubiegunowy.
POLSKA ZBROJNA: Kończy się ważność
układów rozbrojeniowych START i SALT.
Zostaną przedłużone?
LONGIN PASTUSIAK: Zapowiedziała to
już administracja Busha, bo leży to w intere-
sie obu mocarstw. Jest też układ o redukcji
głowic nuklearnych, w którym do 2012 roku
Rosja i USA zobowiązały się zredukować ich
poziom do 1700–2200. Sądzę też, że USA bę-
dą przywiązywać większą wagę do dialogu
z Rosją na forum NATO. Uruchomią zamro-
żoną Radę Rosja–NATO.
POLSKA ZBRO JNA: Czy objęcie władzy
przez Obamę wpłynie na stosunki polsko-
-amerykańskie?
LONGIN PASTUSIAK: Nasze stosunki są
dobre, sojusznicze. Nie spodziewam się zmian.
Uważam jednak, że może dojść do odłożenia
realizacji systemu antyrakietowego. Admini-
stracja uważa, że są ważniejsze problemy.
Pada także argument, że skoro, jak twierdzi
George Bush, system antyrakietowy ma słu-
żyć także bezpieczeństwu Europy, to Europej-
czycy powinni też za niego zapłacić. 
WIZYTÓWKA
Profesor
LONGIN PASTUSIAK
Politolog, amerykanista,
były marszałek Senatu,
jest autorem ponad 600 publikacji, w tym
ponad 70 książek. Wykładał wielokrotnie
jako visiting profesor na uczelniach zagra-
nicznych, głównie w USA – ostatnio
w ubiegłym roku na Uniwersytecie Stano-
wym w Północnej Karolinie, gdzie miał oka-
zję z bliska obserwować amerykańską
kampanię wyborczą. Dwa razy w tygodniu
gra w tenisa na Legii i w klubie Mera
– ze zmiennym szczęściem. Jest dwukrot-
nym mistrzem Europy w rozgrywkach teni-
sowych parlamentów europejskich.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 41
 A F R Y K A
KRZYSZTOF GŁOWACKI
Ziemia przeklęta
Demokratyczna Republika Konga, nazwana przez Josepha Conrada
„Jądrem ciemności”, od dziesięcioleci rozdzierana jest przez krwawe
wewnętrzne konflikty.
K
ongo na chwilę znalazło
się w centrum uwagi, gdy
25 października 2008 ro-
ku w prowincji Północne
Kiwu rebelianci generała Laurenta
Nkundy zaatakowali wojska rządowe.
Dziś najbardziej krwawej wojnie
po 1945 roku znów towarzyszy mil-
cząca bezradność, przerywana nie-
udolnymi rozmowami pokojowymi,
z góry skazanymi na niepowodzenie.
KRWAWA HISTORIA
Pierwszym, który chciał dla Konga
„dobrze”, był król Belgii Leopold II.
Podbite przez siebie włości nazwał
Wolnym Państwem Konga. W latach
1877–1908 wymordowano tam około
20 milionów ludzi, co stało się naj-
większym wówczas politycznym skan-
dalem, i Leopold II został zmuszony
do oddania swojego folwarku.
Jego nowym właścicielem stał się
rząd w Brukseli. Kongo nadal nie mia-
ło nic wspólnego z demokracją, ale
mieszkańcy odczuli wyraźną poprawę.
Zaczęła się wykształcać kongijska kla-
sa polityczna, a wraz z nią idea wybi-
cia się na niepodległość, którą Kongu
przyznano 30 czerwca 1960 roku. Kraj
nazywał się teraz Demokratyczna Re-
publika Konga.
42 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
Niecałe dwa tygodnie później DRK
zaczęła się rozpadać. 5 września
1960 roku prezydent Joseph Kasa-
-Vubu ogłosił dymisję premiera Patri-
ce’a Lumumby, a ten odwdzięczył
mu się tym samym. Pogodził ich szef
armii generał Joseph Mobutu, odsu-
wając obu od władzy. Generał był naj-
dłużej panującym i najbardziej sko-
rumpowanym komunistycznym dykta-
torem Afryki. Wprowadził kult jed-
nostki, zdelegalizował wszystkie orga-
nizacje polityczne i likwidował opozy-
cjonistów. Sytuacja zmieniła się dopie-
ro pod koniec zimnej wojny. Sojuszni-
cy zniknęli, a generałem zaczął się in-
teresować międzynarodowy wymiar
sprawiedliwości.
Komunistę obalił jeszcze bardziej
zapiekły komunista. Ze wschodniego
rejonu kraju na Mobutu wyruszył
Laurent Kabila, handlarz złotem i ul-
tramarksista. Kabila wszczął bunt ja-
ko przywódca Sojuszu Sił Demokra-
tycznych na rzecz Wyzwolenia Kon-
ga. Zginęło prawie 6 milionów ludzi,
mimo to samozwańczy marksista nie
doczekał objęcia władzy. 16 stycznia
2001 roku zginął z ręki szefa swojej
ochrony. To, co nie udało się ojcu,
przypadło w zaszczycie synowi – Jo-
sephowi Kabandze. W 2006 roku zo-
stał on pierwszym w historii „demokratycznie”
wybranym prezydentem kraju. Jego rządy nie
były jednak usłane różami. Nowy prezydent
miał godnego siebie rywala – generała Lau-
renta Nkundę. W przeszłości pomagał on
w dojściu do władzy Kabili, ale potem walczył
przeciwko niemu. Początkowo wsparł także
Kabangę, nie wytrzymał jednak długo jako
oficer kongijskiej armii i został rebeliantem.
Międzynarodowy Trybunał Karny zarzuca mu
zbrodnie wojenne. Nkunda nie zgadza się
z zarzutami, utrzymując, że jedynie broni Tut-
sich przed atakami ze strony Hutu.
PONURE PROGNOZY
Prawda jest jednak inna. Nkunda odpowiada
za najnowszą odsłonę obecnego konfliktu.
Otóż, wspierany przez Rwandę, stanął przeciw-
ko siłom rządowym. Od sierpnia w prowincji
Kivu na wschodzie kraju trwają walki między
siłami rządowymi a rebeliantami. Jeśli wojna,
która tli się w Kivu, wybuchnie pełnym płomie-
niem, obejmie pół Afryki i doprowadzi do naj-
kosztowniejszej klęski w historii misji pokojo-
wych ONZ. Pod koniec października partyzan-
ci zbuntowanego generała z łatwością rozpędzi-
li na cztery wiatry kongijską rządową armię bu-
dowaną od kilku lat za miliony dolarów przez
instruktorów z ONZ. Teraz w Północnym Kivu
panuje relatywny spokój. Raz po raz jest on jed-
nak przerywany starciami pomiędzy rebelianta-
mi a członkami prorządowej milicji Mai-Mai.
W Kongu stacjonuje około 17 tysięcy zagra-
PREZYDENT nicznych żołnierzy, ale sekretarz generalny
Joseph Kabila
Kabanga ONZ Ban Ki-moon poprosił Unię Europejską
(z lewej) o przysłanie dodatkowych trzech tysięcy. ONZ
i sekretarz jest jednak bezradne. Fiasko jego misji w Kon-
generalny ONZ gu może mieć daleko idące konsekwencje. Nie-
Ban Ki-moon
w Kinszasie chybnie oznaczać będzie jeszcze większą klapę
operacji w sąsiednim Sudanie, gdzie pod nad-
zorem „błękitnych hełmów” trwają przygoto-
wania do zapowiedzianych na ten rok wyborów
i ustalonego na rok 2011 plebiscytu w sprawie
niepodległości południowego obszaru. ONZ do
dziś nie może się doprosić żołnierzy, śmigłow-
ców i pieniędzy na misję pokojową w Darfurze.
Tymczasem, widząc bezradność i słabość
wspólnoty międzynarodowej, rząd z Chartumu
i byli partyzanci z południa już zbroją się na
przyszłą wojnę. 
FOT. MONUC (2)

C na to  NATO
ROBERT CZULDA
Nadzieja na odwilż
Dojście do władzy Baracka Obamy zostało odebrane w Europie
jako szansa na odbudowę stosunków transatlantyckich, które bardzo
się ochłodziły w czasie rządów George’a W. Busha.
P
odczas dwóch kadencji George’a
W. Busha stosunki między Stanami
Zjednoczonymi a ich europejskimi
sojusznikami były najgorsze od
wielu lat. Początek wydawał się jednak obie-
cujący – po 11 września 2001 roku Europa
solidarnie wsparła Amerykanów w wojnie
z terroryzmem („Le Monde” pisał nawet, że
teraz „wszyscy jesteśmy Amerykanami”).
Pierwszy raz w historii podjęto działania na
podstawie artykułu V traktatu waszyngtoń-
skiego, w związku z czym w wojnę w Afga-
nistanie było zaangażowane całe NATO.
Trzynaście państw sojuszu podczas operacji
„Eagle Assist” przeprowadziło 360 lotów sa-
molotami AWACS nad powietrznym obsza-
rem Stanów Zjednoczonych.
Różnice szybko jednak dały o sobie znać
– kwestia Iraku, problem obrony przeciwra-
kietowej czy proliferacja broni masowego ra-
żenia sprawiły, że sojusznicy przestali mówić
jednym głosem. Jak zauważył amerykański
politolog Robert Kagan, w „najważniejszych
kwestiach strategicznych i międzynarodo-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
BARACK OBAMA
w amerykańskiej
FOT. US DOD
bazie wojskowej
w Ramadi w Iraku
–22 lipca 2008
wych Amerykanie są z Marsa, a Europejczy-
cy z Wenus”. Amerykanów coraz bardziej
zaczęła frustrować europejska niemoc woj-
skowa, która dała o sobie znać podczas
wojny NATO z Serbią w 1999 roku. Ekipa
George’a W. Busha poszła jeszcze dalej,
uznając sojusz za mało istotny we współcze-
snym świecie. „Sojusze takie jak NATO są co
najwyżej dobre do utrzymania status quo”,
krytycznie mówił ówczesny sekretarz obrony
Donald Rumsfeld.
Wybór Baracka Obamy na 44. prezyden-
ta Stanów Zjednoczonych odebrano w Euro-
pie z entuzjazmem i nadziejami. Tym bar-
dziej że prezydenckim doradcą do spraw
bezpieczeństwa został generał James Jones
– były dowódca sił NATO, który wiele lat
spędził w Europie. Wiele osób żywi nadzie-
ję, że zwiastuje to oczekiwaną odwilż oraz
powrót do polityki zagranicznej Billa
Clintona. Bardzo dobrze decyzję amerykań-
skich wyborców odebrano w Gruzji. Obama
już podczas kampanii opowiadał się za
członkostwem tego kraju w NATO. Zadowo-
lenia nie ukrywają również inne kraje konty-
nentu – głównie Francja i Niemcy, które swe-
go czasu Donald Rumsfeld złośliwie nazwał
„Starą Europą”.
Pierwsze wypowiedzi Baracka Obamy
mogą sugerować, że Biały Dom będzie chętniej
działał w ramach NATO. Już podczas kampanii
wyborczej kandydat Partii Demokratycznej na-
rzekał, że Waszyngton zlekceważył europejskie
zastrzeżenia co do zasadności i konieczności
wojny z Irakiem. Jeszcze jako senator pozytyw-
nie wypowiadał się na temat drogi, jaką prze-
szło NATO od czasów zakończenia zimnej woj-
ny. Deklarował chęć prowadzenia polityki mul-
tilateralnej, którą ma cechować dyskusja i słu-
chanie stanowiska partnerów.
Nie ma jednak nic za darmo. Wola bliższej
współpracy w NATO oznacza jednocześnie,
że kraje europejskie będą musiały ponosić
większą odpowiedzialność i większe koszty
– szczególnie wojny w Afganistanie, której
perspektywy nie są zbyt optymistyczne. Stany
Zjednoczone wyślą w ciągu kilkunastu mie-
sięcy około 30 tysięcy żołnierzy do Afgani-
stanu, jednak Barack Obama naciska, aby
sojusznicy z Europy zrobili to samo. Nie mo-
że być bowiem mowy o równoprawnym
i strategicznym sojuszu, jeśli wysiłki w ra-
mach NATO ponosi tylko jedna strona.
Ale kraje europejskie sympatyzujące
z Obamą nie są skore wysyłać dodatkowych
żołnierzy do Afganistanu. Wiele zależy
od premiera Wielkiej Brytanii Gordona
Browna, który rozmawiał już na ten temat
z Obamą na początku stycznia. Brown ma
przeprowadzić rozmowy z politykami naj-
ważniejszych krajów kontynentu – Francji,
Niemiec, Hiszpanii i Włoch, aby wysłały one
większą liczbę żołnierzy w ramach misji
ISAF w Afganistanie. Nie wiadomo jednak,
czy pragmatyczne kraje Europy Zachodniej
dadzą się do tego przekonać. W przeszłości już
kilkakrotnie kraje Starego Kontynentu pozosta-
wały głuche wobec amerykańskich próśb. Być
może Obama będzie miał większy dar przeko-
nywania niż jego poprzednik.
Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo,
że kraje Europy zbyt optymistycznie podcho-
dzą do przedwyborczych deklaracji Baracka
Obamy. Być może były to jedynie deklara-
cje, puste słowa – typowe dla każdej
kampanii wyborczej. Wtedy każdy mówi
przecież o chęci współpracy, prowadzeniu
rozmów i wzmacnianiu sojuszy. Tak jak
George W. Bush, który w 2000 roku obiecy-
wał „skromność prawdziwej siły i pokorę
prawdziwej wielkości”.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 43
 Z A G R O Ż E N I A
Czas załamania
MARIUSZ JĘDRZEJKO
Czy kryzys ekonomiczny może wywołać wojny i wielkie patologie społeczne?
K
ryzys finansowy, który rozpoczął
się za oceanem, powoli dociera
nad Wisłę. Tylko w grudniu 2008
roku jedenaście znanych na pol-
skim rynku wielkich firm ogłosiło plany
zwolnień pracowników, a kilkadziesiąt in-
nych – mocne korekty wyników ekonomicz-
nych. Ponad trzy czwarte z nich to przedsię-
biorstwa o dominującym udziale kapitału za-
granicznego.
W prezentowanych na łamach poczytnych
pism społeczno-politycznych („The Times”,
„The Economist”, „Stern”, „Dziennik”) oce-
nach możliwych konsekwencji światowego
kryzysu eksponuje się głównie aspekty go-
44 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
spodarcze, rzadziej następstwa militarne
i społeczne.
WIELKIE PROBLEMY
Tymczasem, jak pokazuje historia wielkich
kryzysów z lat dwudziestych XX wieku, okre-
su powojennego, rynków Dalekiego Wschodu
czy permanentnego kryzysu Afryki, takie za-
łamania zawsze wzmagają przestępczość zor-
ganizowaną, przestępczość nieletnich, wyzysk
w pracy, prostytucję, samobójstwa, uzależnie-
nia chemiczne (narkomanię, alkoholizm), nie-
legalne migracje. Udowodnienie zależności
między plajtą banków Bear Stearns i Lehman
Brothers oraz kosztującą 50 miliardów dola-
rów piramidą Madoffa a gwałtownym rozwo-
jem na przykład prostytucji wydaje się zamie-
rzeniem karkołomnym, a jednak…
Największy z odnotowanych kryzysów go-
spodarczych, który rozpoczął się 24 paździer-
nika 1929 roku tak zwanym czarnym czwart-
kiem, w ciągu niespełna 12 miesięcy wywołał
eksplozję problemów społecznych, najpierw
na terenie USA, następnie w Meksyku i Euro-
pie. Jednym z jego pierwszych następstw był
gwałtowny wzrost bezrobocia, a co za tym
idzie, rozszerzenie sfer biedy w klasach niż-
szych i średniej, czemu towarzyszyło szybkie
narastanie przestępczości. W pierwszych
dwóch latach kryzysu liczba przestępstw po-

FOT. IMMEC.ORG
NARASTANIE ZJAWISK PATOLOGICZNYCH JEST SKUTKIEM
DYSPROPORCJI EKONOMICZNYCH W MYŚL TEZY:
„BOGACI SIĘ BOGACĄ, BIEDNI BIEDNIEJĄ”
FOT. ERIC SALES/ADB.ORG
spolitych w Stanach Zjednoczonych wzrosła
o ponad 40 procent, a w Wielkiej Brytanii nie-
mal o połowę. Zjawisko to nie ominęło Polski.
W naukach społecznych nie zajmowano się
dotychczas kompleksowo analizą związków
między kryzysami ekonomicznymi a patolo-
giami społecznymi. Istnieją interesujące anali-
zy źródeł rozwoju agresywnych subkultur
młodzieżowych w Stanach Zjednoczonych
i na Wyspach Brytyjskich w latach sześćdzie-
siątych, wiążące je z wysokim bezrobociem
oraz narastaniem dysproporcji między po-
szczególnymi grupami społecznymi. Z badań
Alberta K. Cohena, Lloyda Edgara Ohlina,
Richarda A. Clowarda wiemy, że właśnie
dysproporcje ekonomiczne były zasadniczym
tłem rozwoju street gangs, hooligans oraz sub-
kultur wśród młodych Murzynów i Latyno-
sów. Problem, o którym tutaj mowa, dotyczy
między innymi kontynentu afrykańskiego.
Upadek gospodarek (albo ich brak) doprowa-
dził na skraj anarchii Sudan, Czad, Rwandę,
Kongo oraz Somalię. Z kolei brak normalnej
ekonomii stał się przyczyną dramatu społeczno-
-politycznego w Birmie i Korei Północnej.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Nie mam wątpliwości, że szybkie narastanie
niebezpiecznych zjawisk patologicznych, takich
jak prostytucja nieletnich, handel dziećmi, pan-
demia AIDS oraz armie małoletnich, są skut-
kiem katastrofalnych dysproporcji ekonomicz-
nych w myśl tezy: „bogaci się bogacą, biedni
biednieją”. W krajach afrykańskich różnice po-
ziomu życia doprowadziły do tego, że 10 procent
ludności dysponuje ponad połową potencjału fi-
nansowo-ekonomicznego, a 20 procent „ofiar”
ma niespełna 3 procent zasobów.
Skutki są widoczne, choćby w tempie rozsze-
rzania się wirusa HIV, transafrykańskiej pladze
prostytutek (200 tysięcy kobiet utrzymuje się ze
świadczenia usług seksualnych) czy masowych
próbach przedostania się do bogatej Europy. Już
w co najmniej trzech krajach Afryki (Somalia,
Sudan, Demokratyczna Republika Konga) nie
funkcjonują instytucje państwowe. Utracono
wpływ na w miarę sprawne działanie tych
państw. W innych częściach świata problem no-
si nazwę favelas. Kiedyś „zarezerwowany” był
dla Ameryki Południowej, dziś można się z nim
zetknąć wokół miasta Meksyk (dwumilionowe
submiasto wykluczonych), w wielkich metro-
poliach Chin, na bolszom kolce wokół Moskwy.
Narastający od dwóch dekad kryzys ekono-
miczny to także prawie pół miliona nieletnich
działających w regularnych armiach i bandach
na terenie Afryki oraz Ameryki Południowej.
Złożone z nich oddziały są równie brutalne, jak
terroryści.
Od kilku lat, badając skutki zmian społecz-
nych Polsce i porównując je z podobnymi zjawi-
skami w Europie, nabieram przekonania co do
kształtowania się kolejnej fali patologii społecz-
nej. Doniesienia o zahamowaniu rozwoju narko-
manii i coraz mniejszej liczbie nieletnich palą-
cych tytoń zdają się zbyt optymistyczne. Wiemy
już, że w okresach narastania problemów go-
spodarczych, którym zawsze towarzyszą kryzy-
sy w rodzinach, szybko zwiększa się używanie
substancji psychoaktywnych. Wśród długoter-
minowych bezrobotnych odsetek uzależnionych
od alkoholu i tytoniu jest niemal dwukrotnie
wyższy niż średnia krajowa. W południowo-
amerykańskich i europejskich favelach oraz
w klasie niższej sprawdza się opracowana przez
Roberta Mertona, czołową postać socjologii
XX wieku, teza o „innowacyjności” ludzi wy-
kluczonych: dla osiągnięcia celów społecznie
akceptowanych gotowi są wykorzystać każde
środki, w tym społecznie nieakceptowane.
Pierwszych „ruchów” w europejskich favelach
doświadczyła w 2007 roku Francja, a załamanie
w Grecji pokazało, do czego może prowadzić
niepokój społeczny. W Polsce kryzys może trafić
na szczególnie podatny grunt, którego społecz-
nymi wyznacznikami są narastanie przestępczo-
ści nieletnich, możliwe załamanie tworzącej się
ciągle klasy średniej (jest ona największym
udziałowcem rynku kredytowego, więc potrze-
buje stałej dobrze płatnej pracy), coraz większa
liczba rozwodów (w roku 2007 odnotowano ich
66 tysięcy przy 246 tysiącach zawartych mał-
żeństw), poszerzanie się nowych uzależnień.
RYNEK BEZ ATRYBUTÓW
Wydaje się, że Polacy, nawet w okresie two-
rzenia zrębów kapitalizmu, byli dość odporni na
szczególnie niebezpieczne patologie społeczne.
Mieliśmy „Pershingów” i „Masy”, afery alkoho-
lowe, mafie samochodowe, Pruszków i Woło-
min, ale większość z nich zlikwidowały nie poli-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 45
 Z A G R O Ż E N I A
Co najmniej od dwóch–trzech lat na świecie gwałtownie rośnie handel ludźmi i bronią oraz produkcja narkotyków.
cja, lecz mechanizmy rynku. Teraz ten rynek nie macji wielki spokój. Konieczne jest
będzie dysponował takimi atrybutami jak pytanie o granice tej wytrzymałości
5–6-procentowe tempo wzrostu produktu krajo- obecnie. Ich przesuwanie jest uwarun-
wego brutto, nie będzie takiego eksportu siły kowane wielopłaszczyznowo. Jak są-
roboczej do Anglii, Irlandii i innych krajów Unii dzę, ważne będzie dostarczenie społe-
Europejskiej. Co więcej, dotąd mniej atrakcyjni czeństwu maksymalnie prawdziwych,
dla migrantów z Azji i Afryki, możemy jawić nieprzerysowanych, ale też niehurra-
się jako oaza szczęśliwości. Jeśli prawdą są za- optymistycznych informacji, o tym, co
powiedzi, że w najbliższych latach będziemy STU
może nas czekać. A czekanie nie bę-
świadkami migracji ekonomicznych w kierun- NAJBOGATSZYCH dzie proste: nie wiemy, kto i kiedy
ku Europy rzędu 3–4 milionów ludzi, to część LUDZI na świecie upadnie, ile firm w Polsce ich zagra-
z nich trafi do Polski. posiada niczni właściciele „zawieszą”, by chro-
bogactwa, jakich
Nieunikniony, jak prorokują czołowi polscy nie ma sto nić miejsca pracy w krajach ojczy-
ekonomiści, kryzys może w ciągu kilkunastu najbiedniejszych stych. W ciągu kilku miesięcy cena
miesięcy spowodować wzrost bezrobocia do państw. Jednak dolara i euro wzrosła niemal o 50 pro-
12–13 procent. Pamiętajmy, że zwiększy je niewielu cent, a cena baryłki ropy spadła trzy-
ekonomicznych
jeszcze fala Polaków powracających z Wysp. krezusów krotnie. Równie szybko mogą nastąpić
To stworzy nowe wyzwania nie tylko przed in- wspiera zmiany w odwrotnym kierunku. Tu
stytucjami zapobiegania zjawiskom patologii likwidację biedy. widać, jak bardzo działają mechani-
społecznej, ale także systemem wsparcia socjal- zmy globalizacji. W tej perspektywie
nego, który jest u nas ciągle systemem rozdaw- przed polską klasą polityczną i rządzą-
niczym, a nie promującym zmiany kwalifikacji cymi staje być może największe, obok
i zachowań. Stąd w obszarach wykluczenia reform Balcerowicza, zadanie od 1989
społecznego obserwujemy dziedziczenie nie- roku. Na to nałożą się perturbacje po-
udolności społecznej. Jak w tej sytuacji zacho- dobne do gazowego konfliktu Rosja–
wają się ludzie, którym będzie jeszcze trudniej? –Ukraina.
Spodziewać się można reperkusji politycznych, Kryzysy ekonomiczne wywoływa-
bo zawsze po 1989 roku niepokój społeczny wy- ły także inne zjawiska – agresję, prze-
korzystywali różni populiści. moc, zanik norm kulturowych i obycza-
jowych, narastanie chamstwa, ale także
GRANICE WYTRZYMAŁOŚCI rozbudowę instytucji totalnych – policji,
Polacy, mimo wielkich „społecznych ruchów więzień, placówek resocjalizacyjnych,
tektonicznych”, zachowali w okresie transfor- służb sprawdzających obywateli. To
46 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
FOT. HUMAN RIGHTS WATCH
z kolei obciążało budżet państwa,
zmniejszając wydatnie środki na roz-
wiązywanie problemów społecznych.
Dzisiaj nikt nie odważy się oszaco-
wać strat poszczególnych gospodarek.
Nie wiemy, czy kryzys będzie koszto-
wał świat dwa czy trzy biliony euro.
Wiemy natomiast, że w wielu krajach,
zwłaszcza słabszych gospodarczo,
o nieutrwalonych normach demokracji,
szybko obudzą się duchy totalitaryzmu,
silnej władzy, nepotyzmu, walk rodo-
wych, religijnych i kulturowych. Tak
było w trakcie wszystkich znanych
w historii kryzysów. W tej perspektywie
zapowiedź polskiego resortu obrony
zwiększania naszych zdolności do za-
granicznych misji może być „prorocza”.
Może się okazać, że nie tylko chcemy,
ale i musimy.
Kto teraz będzie największą ofiarą
kryzysu gospodarczego? Odpowiedź
wydawać by się mogła oczywista – naj-
biedniejsi. Kryzys będzie miał jednak
wielkich beneficjentów (wielcy produ-
cenci broni, wielki kapitał pożyczkowy)
oraz ofiarę najpoważniejszą – klasy
średnie w rozwijających się gospodar-
kach. Biedni mają niewiele do strace-
nia, bogacze się obronią, średniacy za-
płacą największą cenę. A to oni są
zasadniczym czynnikiem stabilizacji
i rozwoju społecznego. 

Na wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Nie tak bliski Wschód
Od kilku lat mówi się o odzyskiwaniu przez Rosję wpływów na Bliskim
Wschodzie. Obecny konflikt w Strefie Gazy pokazuje, że rosyjska
obecność w regionie ma przede wszystkim wymiar propagandowy.
R
osja próbowała ustawić się w roli
pośrednika w toczonej przez Izrael
wojnie z Hamasem. Kreml skiero-
wał w pierwszych dniach stycznia
na Bliski Wschód specjalnego wysłannika, wi-
ceministra spraw zagranicznych Aleksandra
Sałtanowa. Przeprowadził on wiele spotkań,
między innymi z minister spraw zagranicz-
nych Izraela Cipi Liwni, prezydentem Auto-
nomii Palestyńskiej Mahmudem Abbasem,
prezydentem Syrii Baszarem el-Asadem oraz
liderem Hamasu (w Damaszku) Chaledem
Maszaalem. Przy okazji tego tournée pojawi-
ły się informacje prasowe, jakoby Rosja zaofe-
rowała Izraelowi pośrednictwo w rozmowach
z Hamasem, co zostało jednoznacznie odrzu-
cone przez władze w Tel Awiwie.
PRZEŁOMOWY KROK
Podstawą rosyjskiej aktywności politycz-
nej w regionie jest obecność w kwartecie bli-
skowschodnim, który od powstania w 2002
roku usiłuje nadzorować proces pokojowy
(w jego skład wchodzą też Stany Zjednoczo-
ne, Unia Europejska oraz ONZ). Jednak kro-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. ARMY RECOGNITION
kiem, który zwrócił uwagę analityków na po-
zycję Moskwy, była dopiero wizyta przedsta-
wicieli Hamasu w Moskwie w marcu 2006
roku. Miało to miejsce po wygraniu przez
Hamas wyborów do parlamentu Autonomii
Palestyńskiej oraz zawieszeniu przez pozo-
stałych członków kwartetu kontaktów z no-
wym rządem i wszelkiej pomocy z wyjąt-
kiem humanitarnej.
Moskwa liczyła, że jako jedyna, nawiązując
kontakt z Hamasem, przez wszystkich innych
uznawanym za organizację terrorystyczną, zy-
ska zarówno większy wpływ na sytuację na
Bliskim Wschodzie (w tym i na sam Hamas),
jak i dodatkowy atut w rozgrywce z Zacho-
dem. Jednak rosyjskiej dyplomacji nie udało
się ani nakłonić swoich partnerów z kwartetu
do zmiany polityki, ani też przekonać Hamasu
do jakichkolwiek ustępstw wobec Izraela.
W tej sytuacji kolejne kontakty obu stron nie
przyciągały już takiej uwagi, podobnie jak
obecne próby mediacji.
Utrzymująca się mimo braku widocznych
efektów rosyjska aktywność na Bliskim
Wschodzie ma kilka wymiarów.
Po pierwsze, jest związana z miejscem, ja-
kie zajmuje energetyka w rosyjskiej polityce
zagranicznej. Większość producentów ropy
i gazu znajduje się w tym regionie i współpra-
ca z nimi może zwiększyć możliwości wyko-
rzystania przez Rosję swojego potencjału su-
rowcowego, chociażby w relacjach z Europą.
Po drugie, Bliski Wschód jest źródłem do-
chodów dla rosyjskiego kompleksu wojskowo-
-przemysłowego, tym bardziej że w związku
z wyhamowaniem sprzedaży uzbrojenia do
Chin poszukuje on nowych klientów.
Po trzecie, Izrael jest potencjalnym dostaw-
cą wysokich technologii w dziedzinie wojsko-
wości (Rosja interesuje się między innymi
izraelskimi samolotami bezzałogowymi).
Po czwarte, obecność na Bliskim Wscho-
dzie, a precyzyjniej rzecz ujmując, możli-
wość szkodzenia amerykańskim interesom
stanowi dla Kremla kartę przetargową w je-
go relacjach z Waszyngtonem. Ponadto ro-
snąca liczba muzułmanów w populacji Fe-
deracji Rosyjskiej powoduje, że Moskwa
nie może sobie pozwolić na złe relacje ze
światem islamu.
ROSYJSKA STRATEGIA
Rosja szantażuje zarówno Izrael, jak i USA
możliwością sprzedaży systemów przeciwlot-
niczych do Syrii czy Iranu (wiele wskazuje, że
kontrakt z Iranem na sprzedaż S-300 został już
zawarty, natomiast Moskwa wciąż jeszcze nie
zdecydowała się na dostawę). Może to (w obu
wypadkach) doprowadzić do przekazania ich
w ręce Hezbollahu operującego w północnym
Libanie, jak i utrudnić wywieranie presji mili-
tarnej na te kraje. Również kontakty z Hama-
sem wpisują się w rosyjską strategię podważa-
nia jednolitego stanowiska społeczności mię-
dzynarodowej.
W polityce bliskowschodniej Rosji wyraź-
nie brakuje pozytywnego programu. Stałą
ideą rosyjską jest wprawdzie zwołanie konfe-
rencji pokojowej dla całego Bliskiego Wscho-
du, jednak nie bardzo wiadomo, czemu (poza
propagandowym podniesieniem statusu Mo-
skwy jako wpływowego aktora w regionie)
miałaby ona służyć. 
WIZYTÓWKA
MARCIN KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosun-
ków Międzynarodowych Uniwersytetu War-
szawskiego, autor ksiażki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 47
 U K R A I N A
MAREK ORZECHOWSKI
Ofiara szantażu?
Taktyka Rosji w sporze o gaz nie zaskoczyła.
Swoją twarz zadziornego Kozaka obnażyła
jednak Ukraina.
U
kraina nie zdała egzaminu doj-
rzałości. Politycy europejscy
przejrzeli na oczy już wcześniej,
byli jednak bezradni i sparaliżo-
wani perspektywą mimowolne-
go osłabienia tych jeszcze istniejących, ale wą-
tłych i tracących siły zwolenników europejskiej
przyszłości Ukrainy.
PRZYZWOITKA
Ostatnie dni, w których powiew syberyj-
skiego wiatru i podbiegunowe temperatury raz
jeszcze wystawiły dużą część Europy na próbę
przetrwania, pokazały niezwykle wyraźnie, że
Europa Kijowowi potrzebna jest jedynie tam,
gdzie spełnia rolę przyzwoitki i figowego list-
ka okrywającego jego własne interesy. To nie
grzech mieć własne interesy i to nie wstyd po-
sługiwać się listkiem figowym. Problem
w tym, że Europa utraciła orientację w intere-
sach Ukrainy, które oddalają ją od integracji
z Unią i przymierzem z NATO.
Czy Ukraina była jednak kiedyś bliżej tej
integracji niż jest dzisiaj? Czy zachodni polity-
cy na pewno właściwie odczytywali intencje
swoich ukraińskich kolegów? Czy obraz Ukra-
iny transmitowany na Zachód przez polskich
polityków zaangażownych w przemiany w tym
kraju nie był na wyrost? Czy w każdym sporze
między Kijowem a Moskwą rację miał tylko
48 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
NOWOŚCIĄ OSTATNIEGO
KONFLIKTU jest to,
że Europę szantażuje nie
tylko Rosja. Dołączyła
do niej ze swoją taktyką
także Ukraina.
FOT. GAZPROM
Kijów, a raczej politycy ukraińscy, którzy ko-
rzystali z europejskiego kredytu zaufania? Czy
nie nadużywali tego zaufania?
Polscy przyjaciele Ukrainy nie tracili jednak
animuszu i ugniatali dla niej europejskie pole.
Bez większej wdzięczności, ponieważ pożera-
nie własnych dzieci ukraińska pomarańczowa
rewolucja zaczęła niezwykle szybko. Polacy
wyrządzili Ukrainie swoistą niedźwiedzią
przysługę – aby nie zniechęcić Europy do nie-
znanych jej bliżej ukraińskich elit, w bruksel-
skich instytucjach malowali ich obraz odbie-
gający w wielu ważnych elementach od rze-
czywistości.
Główną przewiną Polaków było poważne
zlekceważenie faktu, że elity ukraińskie, takie
jakie wykreowała rewolucja na Majdanie, tkwi-
ły w sowieckim systemie głębiej niż na przy-
kład polskie czy węgierskie, że ich interesy wy-
rastały w bezpośredni sposób z interesów nie-
zwykle mocno utrwalonej nomenklatury. Nie
docenili oni także stopnia demoralizacji tych
elit. Zresztą z czasem wprowadzanie Ukraiń-
ców na europejskie salony przychodziło już Po-
lakom coraz trudniej. Niezwykle szybko się oni
wyemancypowali i pozbyli polskich przyjaciół,
by ci nie patrzyli im zbytnio na ręce. Poza tym,
trudno było i jest Polakom odgrywać rolę apo-
stołów politycznej przyzwoitości, skoro także
w naszym kraju trwa wojna na górze.
Politykę uprawia się z tymi, którzy akurat
trzymają władzę – mówią starzy wyjadacze,
i mają rację. Jednak naiwne przekonanie, że
kilka dobrych słów, wizyt, zakrapianych kola-
cji, i w końcu machnięcie ręką na malwersa-
cje, zapewnią Zachodowi życzliwość ukraiń-
skich elit, że uczynią z nich prawdziwych part-
nerów do dialogu, że otworzą na Ukrainie dro-
gę do poważnych reform demokratycznych
i gospodarczych, nie doprowadziło do ewolu-
cji sytuacji w porządanym kierunku. Co wię-
cej, sprawnie było ono wykorzystywane przez
ukraińskich polityków do mydlenia oczu i od-
wracania uwagi od prawdziwych problemów,
ale też i od własnych negatywnych stron.
W tym kontekście polityczny adwersarz elit
pomarańczowej rewolucji Wiktor Janukowycz
jawi się jako polityk przejrzysty, o trwałych
politycznych zasadach. Był przeciwnikiem in-
tegracji Ukrainy z Zachodem i pozostał nim,
Nigdy tego nie ukrywał, więc zachodnich po-
lityków nie zawiódł. Od razu było wiadomo,
że mówi prawdę.
Obecny kryzys gazowy na Ukrainie jest
ostatecznym świadectwem upadku ukraiń-
skich elit, które nie mają żadnych zahamowań
przed wciąganiem w swoje rozgrywki Europy
i przerzucania na nią kosztów swojej politycz-
nej wiarołomności. Wygląda na to, że przy-
najmniej w tym jednym politycy z Kijowa po-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O
szli „europejską drogą” – skoro tak
wam na nas zależy, to nas przed
Gazpromem ratujcie, zdawali się
mówić.
Kiedy w Parlamencie Europej-
skim zwołano specjalne posiedze-
nie komisji spraw zagranicznych
Europa na tym sporze się
wprawdzie nie sparzyła,
ale swoje wnioski wyciągnie.
Pierwszy brzmi – Boże,
chroń nas przed (takimi)
ukraińskimi przyjaciółmi
w sprawie kryzysu, zresztą na proś-
bę Rosjan, lista ukraińskich uczest-
ników spotkania, tych którzy ko-
niecznie chcieli być obecni, wyglą-
dała jak reprezentacja władz pań-
stwowych: wicepremier, ministro-
wie, ważne postaci parlamentu
ukraińskiego, no i szef Naftogazu.
Po rosyjskiej stronie, która ostatecz-
nie w Sali obrad się nie pojawiła
(z uwagi na złą pogodę samolot Ro-
FOT. NAFTOGAZ
sjan wylądował w Luksemburgu,
a nie w Brukseli i Rosjanie dojechali
do niej taksówkami), lista była krót-
sza i na pięciu wysłanników trzech re-
prezentowało Gazprom. Ukraina od
razu uczyniła z konfliktu kryzys poli-
tyczny z podtekstem wojennym, groź-
nym dla europejskiej wspólnoty.
TAKTYKA KIJOWA
Rola Ukrainy w tym kryzysie jest
więcej niż mało chlubna. Wprawdzie
sytuacja na pierwszy rzut oka była
zbliżona do tej z 2006 roku, ale wy-
stąpiły też i znaczące różnice.
Po pierwsze, Ukraina, chociaż to
niezwykle kosztowne, zgromadziła
wcześniej zapasy gazu na co najmniej
trzy miesiące.
Po drugie, od samego poczatku
postępowała w myśl pewnej taktyki,
obliczonej na eskalację konfliktu,
z trwałym zamiarem uczynienia z nie-
go kryzysu ogólnoeuropejskiego.
Po trzecie, w Moskwie toczone
były przez trzy miesiące rokowania
Gazpromu z delegacją ukraińską,
które ta wielokrotnie zrywała.
31 grudnia Ukraina przerwała per-
traktacje w momencie, kiedy bliskie
było już porozumienie. Obecni na miejscu ob-
serwatorzy relacjonowali, że delegacja z Kijo-
wa opuszczała salę na łeb, na szyję. Jej zamiar
był oczywisty – Ukraina miała stać się „ofiarą
szantażu” Rosji, a Europa miała politykom
w Kijowie pośpieszyć z finansową i politycz-
ną pomocą.
Całe zamieszanie w najbardziej kluczowym
momencie przełomu roku oraz spodziewanych
fal silnego mrozu miało przesłonić nieudol-
ność ukraińskich elit politycznych i skutki de-
gradacji ukraińskiej gospodarki. Zużywa ona
mniej więcej tyle samo gazu co Chiny. Takty-
ka Kijowa była niegodna wielkiego, europej-
skiego kraju. Naraziła na kłopoty nie tylko
własną, upadającą gospodarkę, ale też gospo-
darki sąsiadów i sojuszników. Europa jest naj-
większym odbiorcą rosyjskiego gazu, łatwo
jest więc ją szantażować. Nowością ostatniego
konfliktu jest to, że Europę szantażuje nie tyl-
ko Rosja. Dołączyła do niej ze swoją taktyką
także Ukraina. W jej zamyśle Europa powinna
stać się swego rodzaju zakładnikiem ukraiń-
skiej polityki. Zamysł niebezepieczny i w per-
spektywie narażający Ukrainę na bardzo po-
ważne straty.
KTO SIEDZI BLISKO KASY
Ukraina była bliska osiągniącia celu
– zinstrumentalizowania Unii jako swoistego
rozjemcy, z wcześniejszym wskazaniem, kto jest
ofiarą, a kto agresorem. Gaz, mówił wicepremier
Ukrainy w Brukseli Hryhorij Nemyria, jest in-
strumentem polityki zagranicznej Rosji. Jej ce-
lem jest powstrzymanie aspiracji Ukrainy
w stronę Unii i NATO. Zapomniał jednak do-
dać, że Ukrainie chodzi także, a może przede
wszystkim, o pieniądze. Na linii między Rosją
a Ukrainą siedzi bowiem okrakiem nienasyco-
ny pośrednik – niejaki RosUkrEnergo, który
kasuje wszystkie pieniądze. Może warto było-
by ujawnić, kto jest w jego władzach i kto pil-
nuje jego kasy.
Państwa Unii Europejskiej w zupełnie nowy
i ożywczy sposób spojrzą teraz na sprawę do-
stępu do źródeł energii. W ostatnich latach nic
nie dostarczyło ku temu tak poważnego im-
pulsu jak właśnie ostatni kryzys. To, że Euro-
pa musi zabezpieczać się przed nieprzyjaciół-
mi, było oczywiste. Nowością, która przeła-
muje inerecję i uruchamia całe zastępy eksper-
tów i specjalistów, którzy pośpieszą z projek-
tami, jest fakt, że Europa musi chronić się tak-
że przed... przyjaciółmi. 
WIZYTÓWKA
MAREK
ORZECHOWSKII
Wieloletni korespondent
telewizji w Bonn i Brukseli, komentator,
publicysta, zajmuje się tematyką związaną
z Unią, NATO i polityką międzynarodową.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 49
 S O M A L I A
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Niebezpieczny szlak
Chociaż rejon Zatoki Adeńskiej patrolują okręty wojenne, eskortujące
także statki, piraci nadal atakują. Porywają jednostki handlowe
i wymuszają milionowe okupy.
P
rzez somalijskie wody co roku prze-
pływa 20 tysięcy statków. To naj-
bardziej niebezpieczny szlak morski
na świecie. Z danych Międzynaro-
dowego Urzędu Morskiego w Ku-
ala Lumpur wynika, że w 2008 roku piraci zaata-
kowali 110 jednostek, a uprowadzili 42. Dwa ich
najsłynniejsze ubiegłoroczne łupy to porwany
pod koniec października płynący do Mombasy
ukraiński statek „Faina” z transportem 33 czoł-
gów T-72 i supertankowiec saudyjski „Sirius
Star” z 300 tysiącami ton ropy w zbiornikach. Za
„Fainę” piraci zażądali 20 milionów dolarów.
Wśród załogi tankowca było dwóch Polaków.
Piraci czekali na okup, a statek cumował na wy-
sokości portu Harardere, 300 kilometrów na pół-
noc od Mogadiszu – jednego z licznych pirac-
kich mateczników na wybrzeżu Somalii. Na po-
50 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
czątku stycznia uwolnili tankowiec wraz z zało-
gą, gdy dostali trzy miliony dolarów. Według
BBC skrzynka z okupem została zrzucona na
pokład na spadochronie.
PIONIERSKA MISJA
Na początku grudnia 2008 roku Unia Europej-
ska uzgodniła wysłanie w rejon wybrzeża Soma-
lii morskiego zespołu bojowego do zwalczania
piractwa. To pierwsza unijna operacja morska.
Jej cele są takie same jak misji NATO – eskorto-
wanie transportowców, ochrona statków handlo-
wych i odpieranie ataków pirackich.
Operacja „Eunavfor Atalanta” jest prowadzona
na wodach u wybrzeży Rogu Afryki. Dowódcą
sił interwencyjnych został brytyjski wiceadmirał
Philip Jones, a jako kwaterę główną wybrano
Northwood na brytyjskim wybrzeżu. W misji
bierze udział siedem okrętów, w tym sześć fregat
i jeden okręt zaopatrzeniowy, a także samoloty
rozpoznawcze. Na razie uczestniczy w niej osiem
państw UE (nie ma wśród nich Polski).
Do pierwszego kontyngentu okręty dostarczy-
ły Francja, Grecja, Niemcy i Wielka Brytania,
a Francja i Włochy przysłały samoloty patrolo-
we. Obecnie Zatokę Adeńską patroluje około
20 okrętów – do unijnych dołączyły rosyjskie,
kanadyjskie, amerykańskiej V Floty oraz nowo-
czesne chińskie niszczyciele „Wuhan” i „Ha-
ikou”. Flagowy okręt unijnej floty, niemiecka
fregata „Kalsruhe”, przeszedł chrzest bojowy
w Boże Narodzenie. Jego śmigłowiec przepę-
dził piratów atakujących egipski frachtowiec.
Niemieckim marynarzom udało się także za-
trzymać piracką łódź motorową i rozbroić jej
sześcioosobową załogę. Jednak piraci zostali
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Jak dotąd
podejmowane
działania
służą przede
wszystkim
ochronie
przepływających
przez Zatokę
Adeńską
statków,
a nie zwalczaniu
piratów
i niszczeniu
ich baz.

Włoski
niszczyciel
ITS „Durand de la
Penne” eskortuje
statek z pomocą
humanitarną dla

FOT. MO FRANCJI (2)

Somalijczyków.

„New York Times”

Piractwo to terroryzm
Piraci powinni być traktowani jak terroryści. Jedni i drudzy są
wrogami ludzkości, niezwiązanymi z państwami i terytoriami.

J edni i drudzy działają

przeciwko cywilom,
niszczą i mordują. Stany
Zjednoczone i społecz-
FOT. AFSOUTH
która uzna związek
między piractwem i terro-
ryzmem. Wielu prawników
za terroryzm ułatwi jego
zwalczanie i pozwoli
krajom, które same nie
opowiada się za rezygna- chcą sądzić piratów

ność międzynarodowa po- cją ze słowa „piractwo” na na postawienie ich przed

winny wprowadzić nową rzecz terminu „terroryzm trybunałem międzynaro-
wspólną definicję prawną, morski”. Uznanie piractwa dowym. 

uwolnieni. Jak wyjaśniał rzecznik misji UE ko-
mandor Achim Winkler, niemiecka marynar-
ka pociągnęłaby zatrzymanych piratów do od-
powiedzialności tylko wówczas, gdyby zostały
naruszone interesy Niemiec.
Piraci nie przestraszyli się unijnej misji. Zato-
kę Adeńską, łączącą Morze Czerwone z Oce-
anem Indyjskim, codziennie pokonuje około
50 statków transportowych. I nadal są one atako-
wane. 1 stycznia 2009 roku piraci porwali egip-
ski frachtowiec z 28-osobową załogą. Dzień póź-
niej francuski okręt odparł ich napaść na panam-
ski frachtowiec. Na pokładzie pirackiej łodzi
Francuzi znaleźli przenośną wyrzutnię rakieto-
wą, karabiny i drabiny. Ośmiu zatrzymanych pi-
ratów przekazano sądowi w Somalii. Władze so-
malijskie zarzucają jednak zachodnim firmom
i rządom, że zachęcają piratów, płacąc wysokie
okupy za uprowadzone statki i ich załogi.
BOGACI PIRACI
Do ataków u wybrzeży Somalii dochodzi nie-
mal codziennie. Bandyci namierzają elektronicz-
nie przepływające statki. Wybierają cel i na po-
kładzie dużych jednostek, dostatecznie szybkich,
by w razie czego mogli uciec, płyną mu na spo-
tkanie. Kiedy są już blisko, część z nich przesia-
da się na motorówki i podpływa do statku, gro-
żąc, że jeśli załoga ich nie wpuści, zostanie
ostrzelana. Kapitan zazwyczaj kapituluje, ponie-
waż nie chce narażać ludzi i ładunku.
Piraci wykorzystują trwającą od 1991 roku
w Somalii wojnę domową. Podczas gdy ponad
jedna trzecia ludności zdana jest na pomoc hu-
manitarną ONZ (produkt krajowy brutto na
mieszkańca wynosi 600 dolarów, czyli 4 złote
dziennie), piractwo stało się największym i naj-
bardziej dochodowym biznesem – przeciętny
okup to milion dolarów.
„Dopóki żyjąca w skrajnej nędzy ludność So-
malii nie ma przed sobą żadnej perspektywy od-
miany losu na lepszy, podczas gdy na co dzień
przed jej oczyma defilują statki wypełnione
wszelkim bogactwem tego świata, dopóty nowo-
żytni piraci nie będą mieli kłopotów z pozyska-
niem kandydatów do tego procederu. Łatwo mo-
że okazać się, że ta misja nie skończy się nigdy”,
pisał niemiecki dziennik „Münchner Merkur”
o międzynarodowych próbach walki z somalij-
skim piractwem.
Na razie nikt nie ma pomysłu, jak pokonać pi-
ratów. Najlepszym wyjściem byłoby powstanie
stabilnego rządu w Somalii, który sam zaprowa-
dziłby porządek na wybrzeżu. Ale na to się nie
zanosi. Wojskowi ostrzegają, że ściganie piratów
na morzu nie rozwiąże problemu. Okręty sił mię-
dzynarodowych muszą patrolować obszar około
trzech milionów kilometrów kwadratowych.
Dlatego wielu analityków uważa, że konieczne
będą ataki na bazy piratów na lądzie – na takie
działania zezwala rezolucja Rady Bezpieczeń-
stwa ONZ z 16 grudnia 2008 roku. W rejonie
znajdują się siły lądowe zdolne do przeprowa-
dzenia takiej operacji – w Dżibuti stacjonują
amerykańscy i francuscy komandosi.
Jak dotąd podejmowane działania służą przede
wszystkim ochronie przepływających przez Za-
tokę Adeńską statków, a nie zwalczaniu piratów
i niszczeniu ich baz. Nad wykorzystaniem mari-
nes zastanawiają się Amerykanie. Jednak, jak
mówią, „likwidowanie piratów przy użyciu nisz-
czycieli to jak zabijanie mrówki z armaty”. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 51

 M E L D U N E K

KIRGISTAN

FOT. US DOD
Zamknięta baza
WŁADZE KIRGISTANU w ciągu kilku dni wydadzą rozporządzenie o zamknięciu amerykańskiej bazy wojskowej przy lotnisku Manas pod Biszkekiem,
służącej wsparciu operacji w Afganistanie – oświadczył wysoki rangą przedstawiciel władz kirgiskich. Dekret prezydencki o anulowaniu porozumie-
nia z USA zostanie opublikowany w kirgiskich mediach. Baza pod Biszkekiem została założona w 2001 roku dla wsparcia operacji antyterrorystycz-
nej w Afganistanie; jest kluczowa dla strategicznej obecności USA w Azji Centralnej. Obecnie liczy 1200 osób, głównie Amerykanów, ale również
Francuzów i Hiszpanów. Amerykanie płacą za korzystanie z bazy 150 milionów dolarów rocznie. (MB) 

Przerwany ogień Konfiskata

18 stycznia o godzinie 2.00 w nocy weszło w życie WŁOCHY. Policyjne jednostki ruchomości, których formalnym
zapowiedziane przez Izrael przerwanie ognia w Strefie Gazy. antymafijne skonfiskowały właścicielem był brat Setolego,
14 stycznia w okolicach miasta wynajmowali amerykańscy ofice-
STREFA GAZY. Przedstawiciel mknięte, by uniemożliwić prze- Caserta na południu kraju dwa rowie służący w dowództwie
izraelskiego ministerstwa obrony myt broni. Hamas i inne zbrojne apartamenty należące do ukrywa- NATO w Neapolu. W ubiegłym
powiedział agencji AFP, że woj- organizacje w Gazie ogłosiły jącego się bossa klanu kamorry roku w mediach włoskich pojawi-
sko pozostanie w Gazie w niedzielę tygodniowe Casalesi Giuseppe Setolego. ły się informacje, że żołnierze na-
jeszcze przez kilka dni. Bilans ostat- przerwanie ognia, do- Dwa dni wcześniej gangsterowi towscy wynajmują w rejonie
Decyzję o jednostron- nich walk w Strefie magając się, aby Izra- udało się wymknąć z policyjnej Neapolu wille i domy należące do
Gazy to co najmniej
nym zawieszeniu bro- 1300 zabitych
el wycofał stamtąd obławy. Zajęte przez władze nie- członków kamorry. (WW) 
ni przez Izrael premier Palestyńczyków w ciągu tego czasu
Ehud Olmert ogłosił swe wojska. Wstrzy-
Śmierć generała
i trzynastu Izrael-
wieczorem 17 stycznia. czyków. manie ognia przez Pale-
Kilka minut później kolej- styńczyków nastąpiło po
ne palestyńskie rakiety spadły na tym, jak Hamas ogłosił w me- AFGANISTAN. Ministerstwo około 80 kilometrów na południe
terytorium południowego Izraela. czetach jako swe „wielkie zwy- obrony podało, że 15 stycznia od miasta Herat. Resort obrony
Nie nastąpił jednak odwetowy cięstwo” jednostronne przerwa- w katastrofie śmigłowca wojsko- poinformował, że przyczyną kata-
ostrzał. Według Olmerta, cele nie ognia przez Izrael. wego Mi-17 zginęło 13 wojsko- strofy była zła pogoda. Władze
trzytygodniowej izraelskiej opera- Na szczycie w sprawie zagwa- wych. Wśród ofiar katastrofy był zaprzeczyły twierdzeniom tali-
cji w Strefie Gazy zostały osią- rantowania pokoju w Strefie generał Fazaludin Sajar, który bów, że maszyna została przez
gnięte – Hamas został „dotkliwie Gazy, który odbył się 18 stycz- dowodził stacjonującym w tej czę- nich zestrzelona. (W) 
pobity”, a jego zdolność do raże- nia w egipskim kurorcie Szarm ści kraju 207 korpusem Narodo-
nia rakietami terytoriów izrael- el-Szejk z udziałem europejskich wej Armii Afganistanu. Wraz
skich – poważnie ograniczona. i bliskowschodnich przywód- z nim zginęło trzech wyższych
Zgodnie z planem proponowa- ców, zapowiedziano zorganizo- oficerów, pięciu ochroniarzy
nym przez Egipt zawieszenie wanie konferencji międzynaro- i czterech członków załogi. Mi-17
broni jest natychmiastowe, ale si- dowej w sprawie pomocy. Cen- leciał do prowincji Farah, gdzie
FOT. US DOD

ły izraelskie nie wycofają się ze tralne Palestyńskie Biuro Staty- generał miał odwiedzić jedną
Strefy Gazy. Także przejścia gra- styczne ocenia straty na 476 mi- z baz wojskowych. Śmigłowiec
niczne pozostaną jeszcze za- lionów dolarów. (MS)  rozbił się w dystrykcie Adraskan,

52 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Uratowani R Y K O S Z E T E M

SOMALIA. Rosyjski niszczyciel

„Admirał Winogradow” zapobiegł Skazany
w ubiegłym tygodniu w Zatoce HOLANDIA. Generał wojsk Ser-
Adeńskiej porwaniu przez piratów bów bośniackich Stanislav Galić,
holenderskiego kontenerowca skazany w 2006 roku na dożywocie
„Nedlloyd Barentsz”. W pobliżu za zbrodnie podczas oblężenia Sa-
statku pojawiły się trzy łodzie rajewa w latach dziewięćdziesią-
z sześcioma piratami. Napastnicy, tych, trafił do niemieckiego więzie-

FOT. RUSIAN NAVY

chcąc go zmusić do zatrzymania,
otworzyli ogień z granatników. Jak
poinformował rzecznik rosyjskiej
marynarki wojennej, śmigłowiec
Ka-27, który wystartował z pokła-
du niszczyciela, ostrzelał podejrza-
ne łodzie. Po ich zatrzymaniu
okazało się, że trzech z piratów zo-
stało rannych. Na pokładach łodzi
znaleziono kanistry z benzyną
oraz używane do abordażu liny
z hakami. Nie było natomiast
sprzętu rybackiego.
Tymczasem Holendrzy chcą
osądzić pięciu piratów, których
2 stycznia uratował w Zatoce
Adeńskiej duński okręt patrolowy
„Absalon”. Wcześniej podjęli oni
nieudaną próbę zajęcia holender-
skiego statku „Samanyulo”. Jego
załoga w samoobronie ostrzelała
łódź napastników z rakietnic, co
wywołało na niej pożar. (WRT) 
nia, gdzie będzie odsiadywał wyrok.
Galić został w 2003 roku skazany
na 20 lat więzienia, ale trzy lata
później na wniosek prokuratury sę-
dziowie zmienili wyrok na dożywo-
cie. Był on pierwszą osobą, której
zasądzono najwyższy wymiar kary
przewidziany przez trybunał ONZ
ds. zbrodni wojennych w dawnej
Jugosławii. Był też pierwszym ska-
zanym za zbrodnie popełnione pod-
czas oblężenia Sarajewa. (M) 

Powrót do baz Darmozjady

ROSJA. Rosja zdecydowała, że ści należały one do marynarki Szef brytyjskiego resortu
w ciągu kilku lat będzie miała ba- ZSRR. Obiekt na wyspie Sokotra
zy morskie w kilku krajach – po- ma służyć ochronie bezpieczeń-
obrony skrytykował część
dała rosyjska agencja ITAR- stwa rosyjskich statków na Morzu sojuszników z NATO za
niedostateczne
-TASS, powołując się na źródła
wojskowe. Będą się one znajdo-
Arabskim i Zatoce Adeńskiej,
a analogiczne obiekty w Tartusie zaangażowanie militarne
Krytyka wojny
wać na wyspie Sokotra należącej i Trypolisie – „kontroli i opera- WIELKA BRYTANIA. Szef brytyj-
do Jemenu, w syryjskim Tartusie cyjnemu reagowaniu na Bliskim
w Afganistanie. skiej dyplomacji David Miliband
i Trypolisie w Libii – w przeszło- Wschodzie”. (MAL)  WIELKA BRYTANIA. Dzien- skrytykował prowadzoną pod kie-
nik „Daily Telegraph” opubliko- runkiem USA tak zwaną wojnę z ter-
wał 15 grudnia 2008 roku frag- rorem. Na łamach brytyjskiego
menty przemówienia, które mi- dziennika „The Guardian” wezwał
Pogrążeni w głębokim smutku zawiadamiamy, nister obrony John Hutton wy- społeczność międzynarodową, by
że w dniu 10 stycznia 2009 r. zmarła głosi na natowskiej naradzie reagowała w przyszłości na terrory-
w Wilton Park. Znalazła się styczne ataki „stawianiem na zasa-
ś.p.
w nim ostra krytyka niektórych dę prawa”. Postulował również za-
generał brygady prof. dr hab.
sojuszników za ich niechęć do mknięcie amerykańskiego więzie-
Elżbieta ZAWACKA
większego zaangażowania się nia w Guantanamo dla podejrzewa-
pseudonim „ZO”
w misję afgańską. Wskazał na nych o terroryzm i zapoczątkowanie
Kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari Francję, Niemcy i Włochy, które ery „demokratycznych możliwości,
członek pierwszej po wojnie Krajowej Kapituły tego Orderu. zdaniem brytyjskiego polityka a nie strachu i ucisku”. Według nie-
mają w niej zbyt małą liczbę żoł- go wojna, wypowiedziana w 2001
Była bohaterskim żołnierzem Armii Krajowej, nierzy i odmawiają aktywnego roku przez prezydenta George’a W.
kurierką Komendy Głównej AK na trasie Warszawa–Londyn, udziału w walkach z talibami. Busha terroryzmowi, doprowadziła
jedyną kobietą wśród cichociemnych,
Nazwał kraje, które nie idą za do jednoczenia się rozproszonych
uczestniczką Powstania Warszawskiego i II Konspiracji,
przykładem Amerykanów i Bry- ugrupowań terrorystycznych prze-
więźniem Urzędu Bezpieczeństwa PRL,
tyjczyków, „darmozjadami”. ciwko Zachodowi. (SM) 
nauczycielką tajnego nauczania,
„Każde państwo, które chce
twórcą Archiwum AK Gryfa Pomorskiego,
pracownikiem naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu.
korzystać z natowskiego zbioro-
wego systemu bezpieczeństwa, Wyjście z Somalii
musi być gotowe wnieść swój SOMALIA. Dwa lata po inwazji
Odznaczona Orderem Orła Białego, wkład w koszty”, stwierdził bry- etiopskie oddziały zaczęły opuszczać
Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, tyjski minister. W redakcyjnym Somalię, przekazując sprawy bezpie-
kilkakrotnie Krzyżem Walecznych i wieloma innymi. komentarzu „Daily Telegraph” czeństwa rządowi w Mogadiszu.
podzielił opinię Huttona, pisząc, Etiopczycy najechali Somalię w 2006
Żegnaj Bohaterko walki o niepodległość i niezawisłość Polski. że „bojaźliwość niektórych więk- roku, aby obalić rządy talibów podej-
Żegnaj wspaniały Towarzyszu Broni! szych państw UE jest żenująca rzewanych o kontakty z Al-Kaidą.
(...)”. Gazeta uważa, że w tej sy- Podczas konfliktu, który przerodził
Kanclerz i Kapituła
tuacji „górnolotne mowy o euro- się w partyzancką wojnę, zginęło bli-
Orderu Wojennego Virtuti Militari
pejskiej armii są żałosne”. (WR)  sko 20 tysięcy ludzi. (SCH) 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 53

 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR

Good luck, Obama!

szef zakładu studiów
strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW

Kilka dni po ataku USA na Irak w marcu 2003 roku pisałem

krytyczny komentarz, który zakończyłem cytatem z Norwida:
„Korony mojej sztuczne ognie zgaście, noc idzie – czarna noc
z twarzą Murzyna”.

ak się okazało, razem z po-
etą myliłem się w jednym:
wraz z Barackiem Obamą
do amerykańskiej polityki
wraca jasny dzień. Amery-
kanie wybrali go właśnie po to, aby
oczyścić politykę swojego kraju
z licznych nieprawości, które stały się
udziałem administracji George’a
Busha, Dicka Cheneya, Donalda
Rumsfelda i całego zastępu wspiera-
jących ją spin doktorów. Tak jak
oficjalnym hasłem kampanii Billa
Clintona w 1992 roku było: „Gospo-
darka, głupcze!”, tak domyślnym ha-
słem Baracka Obamy stało się:
„Przyzwoitość, głupcze!”. Wybiera-
jąc Obamę, Amerykanie musieli
przełamać wiele stereotypów ukry-
tych w tym pozornie tolerancyjnym
i otwartym społeczeństwie. To tylko
pokazuje skalę niezadowolenia
z ośmiu lat mroku administracji
Busha juniora. Notabene, nie prze-
szkodziło to Bushowi seniorowi
stwierdzić niedawno, że najlepszym
kandydatem na kolejnego prezydenta
USA jest jego drugi syn, Jeb (!).
Barackowi Obamie musimy ży-
czyć powodzenia, bo leży to w inte-
resie całego Zachodu, w tym także
Polski. Trzeba go życzyć tym bar-
dziej, że nie będzie mu łatwo wycią-
gnąć Amerykę z obciążającego dzie-
dzictwa G.W. Busha. Nie wiadomo,
od czego zacząć, a oczekiwania są
ogromne. Nie miejmy pretensji do
prezydenta Obamy, że najpierw zaj-
mie się problemami wewnętrznymi
Ameryki. Jak sam
oświadczył, na
początek
trzy najważniejsze: po pierwsze pra-
ca, po drugie praca, po trzecie praca.
Miejsca pracy dla Amerykanów, ra-
towanie gospodarki, reforma eduka-
cji, oświaty, poprawa infrastruktury,
nie mówiąc o uzdrowieniu chorego
systemu finansowo-bankowego, któ-
ry padł ofiarą żarłoczności rekinów
z Wall Street i okolic.
Polscy zwolennicy republikańskie-
go kandydata na prezydenta próbo-
wali dezawuować kandydaturę
Obamy oskarżeniami o brak do-
świadczenia w sprawach zagranicz-
nych i bezpieczeństwa. Przez wzgląd
na miłosierdzie nie będziemy przy-
pominać nazwisk tych naszych eks-
pertów i komentatorów, którzy nie
szczędzili drwin i uszczypliwości
kandydaturze Obamy. Mam nadzie-
ję, że dzisiaj jest im przynajmniej
wstyd. Wystarczy spojrzeć na skład
jego ekipy odpowiedzialnej za spra-
wy zagraniczne i bezpieczeństwa:
Clinton, Biden, Gates, Jones – za-
wodowcy z krwi i kości. A także
kompetentne i wyważone wypowie-
dzi na tematy międzynarodowe jego
samego. Możemy być spokojni.
Musimy też jednak pamiętać, że
nie będzie łatwo. Nie ma automa-
tycznego powrotu do wielkości i roli
Ameryki na scenie międzynarodowej
z niedawnej przeszłości, choćby
BARACK OBAMA DAJE POWODY
sprzed rewolucji w polityce zagra-
nicznej zaordynowanej
Ameryce przez
neo-
konserwatystów na początku tej dekady. Na
dobry początek: Ameryka Obamy wyrzeka
się stosowania tortur.
Barack Obama i jego administracja dają
nadzieję, że odbudują autorytet i przywództwo
Ameryki w świecie zachodnim. Ale też nie
miejmy pretensji do nowego prezydenta USA,
jeśli Zachód nie stanie się priorytetem jego
polityki zagranicznej. Nie będzie w tym nicze-
go niewłaściwego. Obama nie podzieli Za-
chodu ani Europy na lepszych i gorszych. Eu-
ropa i Zachód nie będą przysparzać Ameryce
Obamy kłopotów. Będzie mieć ona na gło-
wie ważniejsze sprawy: naprawa systemu fi-
nansów światowych, walka z globalnym ocie-
pleniem, wyciąganie Ameryki z wojen w Ira-
ku i Afganistanie, ułożenie relacji z Chinami,
powrót do rzeczywistych rozmów pokojo-
wych na Bliskim Wschodzie. Obama nie
ograniczy się do war on global terror. Nie
będzie łatwo, ale też nie ma gwarancji sukce-
su. Dlatego od nas warto powiedzieć: Good
luck, president! 
DO NADZIEI, ŻE ODBUDUJE
AUTORYTET AMERYKI

54 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009

 HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY ALEKSANDRA SOLAREWICZ
zajmuje się historią
współczesną
Urodzona
w koszarach
WRAZ ZE STARSZYM BRATEM POTAJEMNIE ZAKRADAŁA SIĘ NA BALE
PUŁKOWE, A NA RANDKI JEŹDZIŁA SAMOCHODEM TERENOWYM.
G
dy zaprasza mnie, bym usiadła
obok kredensu z ciemnego dę-
bu (jeszcze z matczynej wypra-
wy), jestem pewna, że rozpocz-
nie gawędę o świetności II Rzeczypospoli-
tej. Wzorem rówieśniczek. A ona pyta po
prostu: „To co by pani chciała wiedzieć
o wojsku?”. I za chwilkę upewnia się: „Bo
pani wie, jakie są stopnie? Najpierw jest
podporucznik, wyżej porucznik, potem ka-
pitan…”. A gdy pokazuje po kolei, jak salu-
tują żołnierze różnych armii, milknę. To jest
starsza pani, którą widuję, gdy pielęgnuje
kwiaty w ogródku i miarowym krokiem
wraca z zakupów. Na co dzień pani Irena
jest babcią zakochaną we wnuczkach. Cał-
kiem prywatnie to córka kapitana Wojska
HORYZONTY
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
Polskiego, bratanica majora, siostra pod-
chorążego i żona porucznika.
DZIECKO PUŁKU
„Tata? Oj, tata był surowy i bardzo spra-
wiedliwy!”, powtarza Irena Szmit z domu
Cesarz. Ojciec, czyli kapitan Władysław
Cesarz, należał do 23 Pułku Artylerii Lek-
kiej w Będzinie. Był specjalistą od fortyfika-
cji. Irena i Janusz urodzili się w miejsco-
wych koszarach. Byli wychowani w wojsko-
wym rygorze. „Chodziliśmy z bratem na cap-
strzyki. Obowiązkowo. Nie było wymówki.
To były koszary i my uczestniczyliśmy w ich
życiu”. Także w domu musiał być szacunek
dla głowy rodziny i dyscyplina. Dzieciom nie
wolno było dotykać szuflady, gdzie leżał
FOT. ARCHIWUM FRANCISZKA KUSIAKA
służbowy rewolwer. „Nawet nie umiem po-
wiedzieć, jak ojciec by zareagował”.
Śmieje się łobuzersko na wspomnienie te-
go, jak musiała ukrywać, że ma chłopaka.
„Aleksander był jednocześnie podwładnym
taty i mama znała moją tajemnicę. Ale gdyby
ojciec się dowiedział… Oho!”.
Ojciec całe dnie był zajęty sprawami służ-
bowymi. Mama, Ernestyna Wawerka (rodo-
wita Czeszka), zajmowała się domem. „Życie
w koszarach to były też polowania i bale!”,
uśmiecha się starsza pani. Dzieci oczywiście
nie brały udziału w tych wydarzeniach. Oglą-
dały tylko zdjęcia myśliwych, na których męż-
czyźni siedzą przy długim stole ustawionym
na śniegu albo stoją wokół upolowanej zwie-
rzyny. Łatwiej było dostać się na prawdziwy
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 55
 P O W R Ó T
bal. Wraz z bratem za każdym razem
prosili kapelmistrza: „Niech pan nas
wpuści na balkon.” „Ale ja nie mo-
gę!”, zaklinał się pan Roter, doskona-
le znający temperament kapitana
Cesarza. Miał jednak miękkie serce
i gdy na świętego Huberta przycho-
dziło wielkie święto – imieniny pułku
– ukryta w cieniu mała Irenka pa-
trzyła z zachwytem, jak ojciec z mat-
ką tańczą przy figurze patrona.
STRZELBA
POD SPÓDNICĄ
Wojna rozdzieliła ich już w sierp-
niu 1939 roku, tak jak wiele rodzin
wojskowych. Mieszkali wtedy w Cho-
rzowie, skąd pan Władysław wyje-
chał na front. Żyje? Zginął? Pięć i pół
roku nie mieli o nim żadnej wieści.
Stryj, naczelny lekarz 74 Pułku Pie-
choty w Lublińcu major Józef Ce-
sarz, został rozstrzelany przez Wehr-
macht 8 września 1939 roku pod Cie-
pielowem. Po wyczerpaniu się amuni-
cji dwaj lekarze i trzystu rannych do-
stali się w ręce Niemców. Ci na
oczach lekarzy zamordowali chorych,
a na końcu ich samych. O tym rodzina
dowiedziała się po wojnie, a Józef
Cesarz został odznaczony pośmiert-
nie krzyżem Virtutti Militari.
„Wiem teraz, że mój ojciec razem
z Armią «Kraków» walczył w pew-
nym momencie zaledwie o kilka ki-
lometrów od frontu sowieckiego”,
przypomina sobie pani Irena. Dwa–
–trzy kilometry dalej, a dostałby się
do innej niewoli i… jako uczestnik
wojny polsko-sowieckiej 1918–1920
skończyłby w Katyniu. Tymczasem
przeszedł przez pięć oflagów i po
wyzwoleniu znalazł się w armii ame-
rykańskiej. Jego liczni krewni – a by-
li to głównie oficerowie i księża
– prawie wszyscy zginęli. Tak jak ro-
dzony brat Jan, prałat w łódzkiej ku-
rii biskupiej. W 1942 roku Niemcy
przysłali z Dachau jego szaty litur-
giczne i pierścień.
Ernestynę Cesarz uratowała per-
fekcyjna znajomość niemieckiego
(studiowała metaloplastykę w Wied-
niu). Straciła mieszkanie służbowe
w Chorzowie, wróciła do Będzina
i tam znalazła pracę w urzędzie miej-
skim. Chodziła do gestapo i negocjo-
wała, a to odzyskanie mieszkania,
a to warunki przymusowej pracy sy-
na Janusza w kopalni. Była bardzo
odważna. Któregoś razu razem
z Irenką wyniosły z domu broń my-
śliwską pana Władysława. Za posia-
danie broni groziła śmierć. Pani
56 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Cesarz schowała strzelbę pod suk-
nią, a córka naboje w mufce.
„Idziemy tak, a z naprzeciwka
dwóch gestapowców. Nagle mama
szepce, że strzelba wysuwa jej się spod
płaszcza”. Mała Irenka szybko prze-
szła do przodu i zasłoniła ją. Niemcy
przeszli obok. A one dostarczyły broń
do słynnego wśród konspirujących
punktu. Na tyłach dawnej fabryki ka-
kao, na podwórzu, leżały już inne
strzelby, pistolety i bagnety oraz ich
własne radio IKA, z którego podofice-
rowie słuchali Londynu. Wszystko
ukryto w stosie łupin po orzechach.
KOLEGA OD BRYDŻA
W ostatnim obozie jenieckim
w Dössel kapitan Cesarz grywał
w brydża z porucznikiem Aleksan-
drem Szmitem, weteranem bitwy
pod Mławą. Dużo ze sobą rozmawiali
i mogli się dobrze poznać. Porucznik
Szmit jeszcze nie wiedział, że major
ma córkę, którą oficerowie nosili na
rękach. „I nazywali szkrabem”, doda-
je pani Irena ze śmiechem. Po wy-
zwoleniu Cesarz wstąpił do armii
amerykańskiej i skłonił Aleksandra
Szmita do pójścia w jego ślady. „Oj-
ciec potrzebował dobrej kadry oficer-
skiej władającej językiem angiel-
skim”, tłumaczy pani Irena. Służył
w tej samej jednostce w Stuttgarcie
jako oficer łącznikowy.
W ramach akcji łączenia rodzin
przybyła tam także pani Ernestyna
z Ireną i Januszem. Porucznik Szmit ofiarnie
(choć w tajemnicy przed panem kapitanem)
podwoził dziewczynę do szkoły w Heilbron-
nie. W armii amerykańskiej za wożenie kobiet
służbowym autem groziła kara. On narażał się
na tę karę codziennie – dla „panny Irenki”,
jak nazywał dziewczynę, z którą zawsze tań-
czył w kasynie. Zabiegi porucznika z 9 Pułku
Artylerii Ciężkiej we Włodawie były tak sku-
teczne, że wyperswadował kapitanowi Cesa-
rzowi emigrację do Stanów Zjednoczonych.
A z córką się ożenił.
CAŁA ŻYJĘ WOJSKIEM
Władysław Cesarz został odznaczony
krzyżem Virtuti Militari za Kampanię Wrze-
śniową. Po powrocie do Polski przeszedł do
służby cywilnej. Zmarł na początku lat osiem-
dziesiątych. Córka nie mogła pożegnać się
z ojcem, bo był stan wojenny i milicyjny patrol
FOT. ARCHIWUM IRENY SZMIT
nie przepuścił samochodu, który wiózł ją
z Wrocławia do Katowic.
To już był inny świat. Dawni mieszkańcy
Będzina zginęli w obozie Auschwitz lub w bi-
twach albo byli rozproszeni po świecie. „Na-
szych koszar już nie ma, dowiedziałam się od
dawnej koleżanki. Lasy w podbędzińskiej Ła-
giszy, gdzie niegdyś polował 23 Pułk Artylerii
KAPITAN Lekkiej, są przetrzebione i stoi tam elektrow-
CESARZ nia”, ze smutkiem dodaje pani Irena.
(na zdjęciu)
bierze udział Zdarza się, że ci, którzy jeszcze pamiętają
w budowie Kopca apele i bale na świętego Huberta, przypad-
Piłsudskiego kiem się odnajdują. Radość wówczas jest wiel-
w Krakowie. ka. W bibliotece Związku Inwalidów Wojen-
nych pani Irena spotkała córkę jednego z bez-
pośrednich podwładnych kapitana Cesarza.
Bywa tam często, bo jest cenioną społecznicz-
ką związku. Jeździ na spotkania koleżeńskie,
obserwuje święta wojskowe. Z zachwytem
opisuje mi ceremoniał pasowania na oficera,
opowiada o paradach: „Pani musiałaby to sa-
ma zobaczyć!”.
Kiedy akurat nie ma spotkań, zgłębia lite-
raturę przedmiotu. Mało tego. Zdarzyło jej
się nawet, że była ekspertem i pomagała hi-
storykowi wojskowości, który pisał biografię
pułku w Będzinie. „Jakby pani potrzebowała
jakichś informacji o wojsku, to chętnie po-
mogę. Ja cała żyję wojskiem”. Aż do śmierci
pana Aleksandra w latach osiemdziesiątych,
państwo Szmitowie wznosili toast w dniu
święta jego włodawskiego pułku! Co roku
obchodzili imieniny pułku 29 czerwca, na
świętych Piotra i Pawła.
Ciche, cieniste mieszkanie z trudem mie-
ści w sobie wspomnienia capstrzyków, brzę-
ku szabel i dźwięku komend. Na stole leżą
znieruchomiałe wspomnienia – całe w sepii.
Są tam postacie w żołnierskich płaszczach,
a wśród nich wciąż ten sam mężczyzna
o znajomych rysach. Zegar w kącie przery-
wa opowieść, wydzwaniając ósmą. Z ople-
cionego dzikim winem dachu za oknem
miękko zeskoczył kot. 
 H O R Y Z O N T Y

NA DNIE ZBIORNIKA
na maksymalnej głębokości
2,7 metra spoczywają wraki
Most
Bf-108 Tajfun lub Bf-109,
wodnosamolotów Ar-196
i Do-24, transportowca Ju-52
powietrzny
oraz bombowca Lancaster. ROGOWO POŁOŻONE

 JEST W PASIE
NADMORSKIM MIĘDZY
MRZEŻYNEM
A DŹWIRZYNEM, na
zachód od Kołobrzegu,
na mierzei oddzielającej
Bałtyk od jeziora Resko
Przymorskie (na zdjęciu).
Do końca wojny
stacjonowało tu wiele
jednostek Luftwaffe. Od
3 do 6 marca 1945 roku
Rogowo było częścią
mostu powietrznego.
Z terenów zajmowanych
wtedy przez Armię Czer-
woną ewakuowano tędy
na wyspę Rugia kilka ty-
PIOTR LASKOWSKI sięcy kobiet i dzieci. 

Tajemnica jeziora Resko

W jeziorze Resko Przymorskie na niewielkiej głębokości spoczywa
pięć samolotów z ostatniej wojny. W jednym z wraków prawdopodobnie
jest sensacyjny ładunek.

C
ztery niemieckie ma-
szyny – jeden z modeli
Messerschmitta (praw-
dopodobnie łączniko-
wy Bf-108 Tajfun lub
myśliwski Bf-109), mały wodnosa-
molot Arado Ar-196, wielki Dornier
Do-24 i transportowy Junkers Ju-52
– oraz angielski bombowiec Avro
Lancaster leżą na dnie zbiornika,
którego głębokość nie przekracza
2,7 metra. Zabytkowe samoloty, bę-
dące ponoć w dobrym stanie, to nie
wszystko. Na pokładzie Do-24 na
pewno znajdują się zwłoki kilkudzie-
sięciu dzieci, które Niemcy ewaku-
owali pod koniec wojny. Z kolei
w Ju-52 mogła zostać umieszczona
poszukiwana do tej pory bezskutecz-
nie Bursztynowa Komnata.
FORT ROGOWO I WRAKI
Mirosław Huryn, prezes fundacji
„Fort-Rogowo”, jako wykwalifikowa-
ny mechanik sprzętu lotniczego po
dęblińskiej „Szkole Orląt”, z lotnic-
twa i militariów uczynił życiową pa-
sję. Powołana przez niego fundacja
oraz Muzeum Lotnictwa i Techniki
Militarnej w Rogowie zainicjowały
wydobycie wraków z jeziora. Chce te-
go dokonać w tym roku wraz z zespo-
łem nurków z Poznania, który praco-
wał już wielokrotnie przy podobnych
przedsięwzięciach. Nurkowie dyspo-
nują specjalistycznymi platformami
podwodnymi i kaskami do nurkowa-
nia z możliwością monitoringu wizji.
Specjalizują się w poszukiwaniu nie-
wypałów pod wodą, a przy okazji wy-
ciągają wraki.
Nurkowie i członkowie fundacji
oznaczyli już miejsce bojami, w któ-
rym leży jeden wrak, i nanieśli na ma-
pę wszystkie dane określające położe-
nie pozostałych. Pomocni okazali się
miejscowi wędkarze, którzy od za-
wsze mówią, że „chodzą łowić ryby
na wraki”. Kiedy podczas suszy po-
ziom wody w jeziorze się obniżył, zo-
baczyli, że z kępy roślinności wystaje
kawałek wraku.
Jak mówi prezes Huryn, ekipa wy-
dobywcza zrobi zaciąg i przeczesze
sieciami dno. Tam, gdzie sieci o coś
zahaczą, zejdą nurkowie, sprawdzą
i w razie znalezienia czegoś zaznaczą miej-
sce boją. Eksploratorzy chcieli początkowo
zabezpieczyć wraki ściankami Larsena, ro-
dzajem metalowych przegród, lecz okazało
się to zbędne. Płetwonurkowie mają pogłę-
biarki ssące, tak zwane refulatory, którymi
oczyszczą każdy wrak z mułu. Następnie
podłożą pręty pod centropłat, czyli najbar-
dziej wytrzymałe miejsce pośrodku kadłuba.
Silniki leżą na pewno osobno, bo zwykle ja-
Coś cennego
Niektórzy uważają, że jezioro kryje jedną
z niewyjaśnionych tajemnic II wojny światowej.
W czasie walk o Mrzeżyno
i Rogowo zdarzył się tu-
taj wypadek, który do dziś roz-
bacząc na trwający ostrzał,
próbowali bezskutecznie wy-
ciągnąć maszynę z jeziora, jak-
budza wyobraźnię wielu bada- by wiedzieli, że znajduje się
czy sensacji. Pod koniec walk w niej coś cennego. W 1946
od wschodu nadleciał wodno- roku próbowali tego także Ro-
samolot Junkers Ju-52/3mW sjanie, ale Junkers złamał się
i usiadł na jeziorze Resko, by na pół. Niektórzy do dziś uwa-
uzupełnić paliwo. W czasie żają, że samolot mógł przewo-
startu został trafiony przez zić Bursztynową Komnatę. Je-
pociski radzieckiej artylerii go ładownia tkwi teraz zagrze-
i wpadł do wody. Niemcy, nie bana głęboko w mule. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 57

 P O W R Ó T
PIĘĆ TYSIĘCY
polskich, angielskich,
amerykańskich,
francuskich i rosyjskich
lotników zawdzięcza
życie pilotom
morskiego lotnictwa
ratunkowego,
Seenotflugdienst,
którego twórcą
był dowódca
Seenotfliegergruppe 81
Karl Born.
W zatopionym Ju-52 mogła znajdować się Bursztynowa Komnata.
ko pierwsze odpadają po długoletnim przeby-
waniu w wodzie. Później elementy wraków
zostaną umieszczone w specjalnych siatkach,
przez które odciekną woda i szlam, a nie prze-
dostanie się nawet jedna śrubka.
Połączona ekipa z Poznania i Rogowa duży
wrak Do-24 przeciągnie tuż pod powierzchnią
wody do brzegu, a stamtąd podejmie go dźwig
na platformie. Na brzegu wrak zostanie wstęp-
nie oczyszczony i zdemontowany do konser-
wacji. Poszukiwacze wiedzą, że muszą uwa-
żać w każdej fazie prac. Kiedyś zagraniczna
ekipa wyciągała z wody wielkiego Focke-Wul-
fa Fw 200 o trzydziestometrowej rozpiętości
skrzydeł. Złożyły się one wraz z silnikami,
gdy płatowiec wisiał już na dźwigu, wycią-
gnięty z wody.
TRAGICZNE PRZECIĄGNIĘCIE
1 marca 1945 roku oddziały 2 Frontu Bia-
łoruskiego dotarły do Koszalina i zagroziły
położonym na wybrzeżu obozom KLV, gdzie
przebywały dzieci ewakuowane na wieś na
czas działań wojennych (Kinderlandverschic-
kungslager). W bazie lotniczej w Rogowie
zebrały się tysiące osób w nadziei na ewaku-
ację i ratunek. Dowódca Seenotfliegergruppe
58 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
C O M M E N T A R I U M
AVRO
LANCASTER
Wolontariusze
taka maszyna
prawdopodobnie
leży na dnie
Fundacja „Fort-Rogowo” chce,
Reska. by wydobyte eksponaty były
w pełni sprawne i latały.
C elami statutowymi fundacji są
opieka nad zabytkami militarny-
mi, propagowanie sportów lotniczych,
eksploracja i poszukiwanie wraków,
ich wydobycie i restaurowanie oraz
usługi dla innych muzeów na całym
świecie. Cele te realizuje ze środków
pozyskanych od sponsorów i darczyń-
ców, zdobywanych dzięki własnej
działalności gospodarczej oraz z fun-
URATOWANI
na Morzu
Północnym
przez załogę
Henkla He- 59
DS + KA lotnicy
polscy.
81 Karl Born podjął wtedy, wbrew
rozkazom wyższego dowództwa, de-
cyzję o utworzeniu mostu powietrz-
nego Rogowo/Unieście–Rugia. Do
akcji skierował 24 samoloty Dornier
Do-24 i kilka Blohm & Voss BV 138
z bazy w Kopenhadze. Aby zabrać
Nurkowie oznaczyli już
bojami miejsce, w którym
leży jeden wrak, i nanieśli
na mapę wszystkie dane
określające położenie
pozostałych samolotów
jak najwięcej ludzi, z samolotów
usunięto uzbrojenie i tankowano tyl-
ko tyle paliwa, ile było potrzeba na
pokonanie 200 kilometrów w obie
strony. Choć Do-24 zabierał jedynie
14 pasażerów, to wtedy brał 70 i wię-
cej. Podczas tych lotów doszło na
Resku Przymorskim do tragedii.
duszy Unii Europejskiej. Znalezione
i wydobyte z jeziora militaria wzboga-
cą zbiory Muzeum Lotnictwa i Techni-
ki Militarnej w Rogowie, na którego
funkcjonowanie oficjalnie zgodził się
przed rokiem minister kultury i dzie-
dzictwa narodowego. Fundacja szuka
do współpracy wolontariuszy i osoby
zainteresowane pomocą w wydobywa-
niu eksponatów. (PL) 
Do-24 T3 (nr seryjny „1151”) z czte-
roosobową załogą i 72 pasażerami,
głównie dziećmi, 3 marca spadł za-
raz po starcie z wysokości około
80 metrów do wody. Prawdopodob-
nie pilot oberfeldfebel Schulz zbyt
mocno przeciągnął przeciążoną ma-
szynę. Dzieci zsunęły się na tył ka-
dłuba, co spowodowało zmianę jego
środka ciężkości. Maszyna opadła
na ogon przy pracujących jeszcze
silnikach.
Fundacja „Fort-Rogowo” porozu-
miała się z fundacją polsko-niemiec-
ką, która zajmie się ekshumacją
zwłok z Dorniera. Załoga ma zostać
pochowana na cmentarzu wojsko-
wym w Kołobrzegu, dzieci będą
przewiezione do Niemiec w celu
identyfikacji. Prawdopodobnie miały
zawieszone na szyjach tabliczki z na-
zwiskami i może na tej podstawie
uda się ustalić ich tożsamość. Z ar-
chiwów wiadomo, że pasażerowie
mostu powietrznego byli spisywani
dopiero po wylądowaniu, nie przed
wylotem. 

Jego Ekscelencji
biskupowi polowemu Wojska Polskiego
gen. dyw. prof. dr. hab. Tadeuszowi
PŁOSKIEMU
wyrazy najgłębszego współczucia
z powodu śmierci
TATY
składają: dowództwo, żołnierze
i pracownicy wojska 32 Bazy Lotniczej
w Łasku wraz z kapelanem.
Jego Ekscelencji
księdzu biskupowi gen. dyw. prof.
dr. hab. Tadeuszowi PŁOSKIEMU
serdeczne wyrazy głębokiego
współczucia i żalu z powodu śmierci
OJCA, śp. Henryka
składają
kadra oraz pracownicy Komendy
Garnizonu Kraków.
Przewodniczącemu Związków
Zawodowych pracowników wojska
Panu Pawłowi PASZEJCE
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu z powodu śmierci
MAMY
składają: dowódca, kadra i pracownicy
1 Mazurskiej Brygady Artylerii
w Węgorzewie.
Księdzu biskupowi polowemu WP
gen. dyw. prof. dr. hab. Tadeuszowi
PŁOSKIEMU
wyrazy serdecznego współczucia i żalu
z powodu śmierci
OJCA
składa Prezydium Zarządu Głównego
Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych
i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego.
Rodzinie i Najbliższym zmarłej
gen. bryg. prof. dr hab. Elżbiety ZAWACKIEJ
pseudonim „Zo”, kurierki Komendy Głównej AK,
jedynej kobiety wśród cichociemnych, bohaterki i żarliwej patriotki
wyrazy głębokiego współczucia w imieniu kobiet żołnierzy WP
składa przewodnicząca Rady ds. Kobiet w Siłach Zbrojnych RP.
H O R Y Z O N T Y
Pozostając w głębokim żalu i smutku z powodu śmierci
rotmistrza Witolda DEIMLA
wspaniałego żołnierza 10 Pułku Dragonów, 1 Dywizji Pancernej dowodzonej przez
gen. broni Stanisława Maczka, człowieka odważnego i prawego, wieloletniego prezesa
Światowego Związku Kół 1 Dywizji Pancernej
RODZINIE i BLISKIM
w imieniu własnym oraz żołnierzy i pracowników wojska
11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej
oraz Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków
składam wyrazy najgłębszego współczucia.
Cześć Jego pamięci!
Dowódca 11 DKPanc gen. dyw. Paweł Lamla
Wyrazy szczerego współczucia Panu
i głębokiego żalu dla Pana mjr. Pawłowi JABŁOŃSKIEMU
kapitana Zdzisława SABINIARZA wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci z powodu śmierci
MATKI OJCA
składają: dowódca, kadra i pracownicy składają: kierownictwo, kadra
wojska 22 Ośrodka Dowodzenia oraz pracownicy
i Naprowadzania w Bydgoszczy. Zarządu Planowania Logistyki P-4.
Z żalem informujemy,
Biskupowi polowemu Wojska Polskiego
ks. gen. dyw. Tadeuszowi że 10 stycznia 2009 zmarł nagle
płk rez. Stanisław CYMBALISTA
PŁOSKIEMU
wyrazy współczucia i żalu wykładowca AON,
wieloletni pracownik MON
z powodu śmierci
OJCA
o czym zawiadamia
najbliższa rodzina.
składają: dowództwo, żołnierze
i pracownicy wojska
11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii
Pancernej w Żaganiu.
Wyrazy najgłębszego współczucia
dla Pani Marianny DYSKO
z powodu śmierci
MĘŻA
Koleżance Danusi URBANEK
serdeczne wyrazy współczucia składają: kadra oraz pracownicy wojska
z powodu śmierci Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego
MATKI w Warszawie.
składają
koleżanki i koledzy
z Okręgu Związkowego NSZZ
Pracowników Wojska Wojsk Lądowych. Podziękowanie Wszystkim,
którzy dzielili z nami smutek,
towarzysząc w ostatniej drodze
tragicznie zmarłego
st. chor. Piotra KĘPKI
z Centrum Wsparcia
Teleinformatycznego Sił Powietrznych
w Warszawie
składa
żona Małgorzata z córką Weroniką.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 59

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Szacunek pokonanym
Już dwa i pół tysiąca lat temu przestrzegano zasady,
że nie należy zabijać rannych, poddających się
lub bezbronnych
W
lecie roku 1960 udało mi
się wyjechać na wyciecz-
kę do Monte Cassino.
Sławny klasztor benedyk-
tyński na szczycie wzgó-
rza był wówczas dopiero odbudowywany po
alianckim bombardowaniu. Wśród okolicznych
mieszkańców pamięć o walkach sprzed 16 lat
była jeszcze żywa i łatwo dopytałem się o drogę
do cimeterio polacco. Jest to z pewnością naj-
piękniejszy z polskich cmentarzy wojennych
we Włoszech. Prawdziwa nekropolia wielokul-
turowej II Rzeczypospolitej, z kwaterami kato-
licką, unicką, żydowską i prawosławną.
Kiedy chodziliśmy wśród grobów, odczytu-
jąc napisy, zauważyłem nieopodal sporą grupę
innych odwiedzających, mężczyzn i kobiet
w średnim wieku. Niektórzy mieli w rękach
wiązanki. Kiedy podszedłem do nich, ze zdu-
mieniem przekonałem się, że mówią po nie-
miecku. Okazało się, że to weterani walk
o wzgórze, którzy po odwiedzeniu cmentarza
kolegów przyszli z rodzinami złożyć kwiaty
na grobach przeciwników.
Do dziś pamiętam swoje zaskoczenie. Ale
naprawdę nie powinienem się dziwić. Szacu-
nek dla poległych wrogów jest składnikiem
kultury europejskiej. Czytamy o tym już
u Homera. W „Iliadzie” Achilles, wściekły
na Hektora za uśmiercenie najbliższego przy-
jaciela, Patroklesa, zabija go i wyrzuca trupa,
ale potem, przebłagany przez Priama i za-
wstydzony, oddaje mu pośmiertny hołd. Jest
również dla Homera oczywiste, że nie należy
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
60 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
Rycerskie sprawy
(4)
zabijać rannych, bezbronnych lub
poddających się. Było to jasne dwa
i pół tysiąca lat przed konwencją ge-
newską, ale sama zasada istniała
w cywilizacji europejskiej zawsze.
Broniąca ruin Monte Cassino I Dy-
wizja Strzelców Spadochronowych
Wehrmachtu w obliczu nieuchronnej
klęski wycofała się z klasztoru, zosta-
wiając na miejscu setkę rannych. Tam
zajęli się nimi nasi ułani z 12 Pułku
Podolaków. Może wśród tych, któ-
rych widziałem w 1960 roku, byli nie-
gdysiejsi ranni?
Szacunek i litość okazywane ran-
nym i zabitym można tłumaczyć na
dwa sposoby. Pierwszy jest zdrowo-
rozsądkowy i zwykle wymieniają go
socjologowie. Starogrecki wojownik,
średniowieczny rycerz czy dwudzie-
stowieczny żołnierz – wszyscy zda-
wali sobie sprawę, że i oni mogą zo-
stać ranni lub dostać się do niewoli.
Byli więc skłonni pohamować wście-
kłość i ograniczyć nienawiść na rzecz
tego, co po angielsku nazywamy
fair play.
Myślę jednak, że nie mniej ważne
dla antycznych herosów i później-
szych wojowników w zbrojach al-
bo skórzanych kaftanach było coś
innego: szacunek dla samych
siebie. Myśleli: nie walczymy ze
słabymi. Jeżeli zwyciężamy, to
silnych – więc uznanie dla ich
męstwa zwiększa nasze osiągnię-
cia. Wystarczająco siebie cenimy,
by nie zabijać leżących i okazać
wspaniałomyślność poko-
nanym. 
Już dla Homera
było oczywiste,
że poległym
wrogom należy się
szacunek

PIOTR BERNABIUK
Trzy razy zatopiony
Pancernik „Schleswig-Holstein” zatapiali
kolejno Brytyjczycy, Niemcy i Rosjanie.
P
ancernik 24 sierpnia
1939 roku wyruszył ze
świnoujskiego portu do
Wolnego Miasta Gdań-
ska, gdzie następnego
dnia zacumował w Nowym Porcie.
1 września o godzinie 4.48 otworzył
ogień z dział wieży dziobowej
w kierunku polskiej placówki woj-
skowej na Westerplatte. Wydarzenie
to rozpoczęło II wojnę światową.
Kanonada dział okrętowych trwała
wiele dni, a pancernik został trafio-
ny pociskiem z helskiej baterii cy-
plowej.
Po tej akcji jednostka nie odegra-
ła już dużej roli w działaniach bojo-
wych. W grudniu 1944 roku pod-
czas brytyjskiego nalotu została tra-
fiona trzema pociskami. Osiadła na
dnie basenu portowego w Gdyni.
W marcu 1945 roku wycofujący się
H O R Y Z O N T Y
Niemcy „dobili” ładunkami wybu-
chowymi okręt skreślony z listy
Kriegsmarine. W czasach PRL-u
uczono nas w szkołach, że zbrodni-
czy „Schleswig-Holstein” został
– zgodnie z faktami – zatopiony
w 1945 roku w gdyńskim porcie.
Potem wrak wydobyto na powierzch-
nię i – co już mijało się z prawdą
– trafił do polskich hut, gdzie miał
zostać przerobiony na żyletki.
ZEMSTA NEMEZIS
Zapewne nie wracano by już do
tej historii, gdyby nie Jacek Że-
browski, badacz historii i autor
książek o Westerplatte, który ob-
wieścił światu, że „bogini zemsty
Nemezis zgotowała pancernikowi
znacznie bardziej ponury los”. Zbie-
rając materiały do książki, dotarł
przed kilkoma laty do Władymira
FOT. MARCIN TRZCIŃSKI/MAGAZYN NURKOWANIE
Kopelmana z muzeum w Sankt Petersbur-
gu. Muzealnik, a zarazem były oficer floty
radzieckiej, pomógł mu ustalić, co napraw-
dę stało się z okrętem. Natomiast zaprzyjaź-
niony archeolog z muzeum w Tallinie podał
dokładną pozycję wraku.
Okazało się, że dwa lata po wojnie Rosja-
nie uszczelnili kadłub i podnieśli okręt
z dna, po czym lodołamacz „Woroneż” za-
holował wrak w rejon Tallina. Pod koniec lat
czterdziestych „Schleswig-Holstein” został
osadzony jako okręt cel dla lotnictwa i arty-
lerii na mieliźnie Negrund w pobliżu wyspy
Osmussaar. Podobno jeszcze w latach sie-
demdziesiątych jego zmasakrowane frag-
ALEKSANDER menty wystawały z wody.
OSTASZ
twierdzi,
Jacek Żebrowski podzielił się tą wiedzą
że niemiecki z Aleksandrem Ostaszem, redaktorem na-
pancernik czelnym magazynu „Nurkowanie”, pisma
zasłużył na los, poświęconego podwodnej przygodzie, od lat
jaki go spotkał.
organizującego wyprawy badawcze na wra-
ki zatopione w głębinach morskich i anga-
żującego się w odkrycia oraz wydobywanie
sprzętu wojennego na śródlądziu. Ostasz,
nurek i entuzjasta archeologii podwodnej,
twierdzi, że od tej chwili wyprawa na wrak
pancernika była nieunikniona: „W tym roku
będziemy obchodzić siedemdziesiątą rocz-
nicę wybuchu najbardziej krwawego kon-
fliktu w dziejach ludzkości. Echa salw arty-
leryjskich pancernika brzmią na Westerplat-
te do dziś. To one zapoczątkowały kata-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 61
 O D K R Y C I A
klizm, który przyniósł dziesiątki milionów
ofiar, ruinę znacznej części kontynentu,
a wielu narodom również utratę suwerenno-
ści na długie dziesięciolecia”.
EKSPLORACJA WRAKU
W wyprawie do zatopionego u estońskich
wybrzeży pancernika „Schleswig-Holstein”
na pokładzie specjalistycznej jednostki
m/y „Nitrox” uczestniczyło kilkunastu płe-
twonurków, w tym filmowcy i fotografowie
podwodni. Przedsięwzięciu patronowały
polskie muzea, w tym roku przygotowujące
wielkoformatowe wystawy fotografii z eks-
ploracji wraku, oraz Akademia Marynarki
Wojennej imenia Bohaterów Westerplatte
z Gdyni, która między innymi użyczyła no-
woczesnego sonaru bocznego.
Radosław Bizoń z Nitrox-Globe Diving
Club, odpowiedzialny za logistykę oraz or-
ganizację nurkowań, wspomina wyprawę ja-
ko poważne i trudne przedsięwzięcie orga-
nizacyjne: „Przemierzyliśmy ponad 800
mil morskich. Każdy, kto trochę pływał po
Bałtyku, wie, ile rzeczy może zawieść
w takim rejsie połączonym z nurkowaniem
62 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
RUFA
pancernika
„Schleswig-
-Holstein”
w całej
okazałości
Schleswig-Holstein
Został zwodowany 17 grudnia 1906 roku w Kilonii.
D ługość pancernika wy-
nosiła 127,6 metra,
szerokość 22,2 metra, zanu-
19 330 koni mechanicz-
nych. Miał 12 kotłów paro-
wych, trzy śruby napędowe
rzenie 7,7 metra. Jednostkę i dwa kominy. Rozwijał mak-
napędzały trzy maszyny symalną prędkość 18–19
parowe Kruppa o mocy węzłów. 
dy. Tam właśnie znajdował się magazyn
FOT. RADOSŁAW BIZOŃ/ MAGAZYN NURKOWANIE
amunicji. Poukładane w rzędy, leżące jeden
na drugim pociski kalibru 280 milimetrów,
jak i cały wrak, były porośnięte setkami
muszli.
BEZKSZTAŁTNE ZŁOMOWISKO
Radosława Bizonia zdziwiło, że wrak za-
chował się w tak dobrym stanie, szczególnie
jego rufa: „Wiele miejsc było jedynie zwała-
mi złomu, jednak spomiędzy nich wyłaniały
się części, które mogliśmy zidentyfikować
i sfotografować”. Zaskoczony był również
w nie najlepszym pogodowo okresie. Na Roman Młodożeniec: „Bałem się, że zasta-
miejsce dotarliśmy po 48 godzinach od niemy bezkształtne złomowisko, a tu bez
wyjścia z Helu”. problemu udało się wiele elementów rozróż-
Pracujący pod wodą nurkowie doskonale nić, a nawet zidentyfikować”.
pamiętają przeżywane wówczas emocje: Marek Araszewski opowiada, jakie nur-
„Gdy tylko znalazłem się w wodzie – opo- kowie mieli problemy z dokumentowaniem
wiada Marcin Trzciński – poczułem, jak wraku: „Płycizna, na której leży, znajduje
silny prąd złapał mnie i zaczął ciągnąć się u wyjścia z Zatoki Fińskiej. Występują
w kierunku rufy. Mozolnie, metr po metrze tam bardzo silne prądy, więc filmowanie
zacząłem się posuwać w stronę dziobu, pod- i fotografowanie w takich warunkach jest
ciągając się oburącz wzdłuż liny zamocowa- szczególnie trudne. Szukając spokojnego
nej przy burcie. Po kilkunastu metrach lina miejsca, musieliśmy się ukrywać za pogię-
się skończyła i zacząłem schodzić w dół po tymi pancernymi płytami. Dodatkowo we
łańcuchu kotwicznym boi. Wcale nie było wnętrzu zalegały duże ilości materiałów wy-
łatwiej, bo w toni «wiało» nie mniej niż na buchowych, zarówno oryginalnych niemiec-
powierzchni. Powoli z mroku zaczęły się kich, jak i szczególnie niebezpiecznych nie-
wyłaniać fragmenty olbrzyma. Nie wyglą- wybuchów pocisków, którymi Rosjanie
dał tak groźnie jak na zdjęciach z ostrzału ostrzeliwali «Schleswig-Holstein». Starali-
Westerplatte, ale nadal to był on, «Schle- śmy się więc niczego nie ruszać”.
swig-Holstein»”. „Wyprawa była dla nas trudnym i kosz-
Rozorany pociskami radzieckiej artylerii, townym przedsięwzięciem”, podsumowuje
a wcześniej brytyjskimi bombami i niemiec- przygodę Aleksander Ostasz. „Wierzymy
kimi minami, leżał na dnie, kryjąc się jednak, że trzeba światu przypominać, kiedy
w zimnych, zielonych wodach Bałtyku. Nur- i gdzie rozpoczęła się II wojna światowa,
kowie zaczęli eksplorację od części rufowej, aby podobny koszmar nigdy więcej się nie
która pięła się wysoko ku powierzchni wo- powtórzył”. 
 H O R Y Z O N T Y

W
ładze komunistyczne
w 1959 roku złamały za-
warte dziewięć lat wcze-
śniej porozumienie mię-
dzy rządem a Episkopa-
tem Polski o niepowoływaniu seminarzystów
do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Za-
nim rozpoczęło się wcielanie alumnów do
wojska, zdecydowano, że państwo będzie
nadzorować ich kształcenie w seminariach
duchownych. Podkreślano, że „narybek du-
chowieństwa rzymsko-katolickiego jest sfana-
tyzowany, ślepo wykonuje wytyczne swego
kierownictwa i nie daje gwarancji lojalnej
współpracy z władzami państwowymi”.

EKSPERYMENT
KLERYCKI
Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz
12 października 1959 roku poinformował
Episkopat Polski, że „(...) ze względu na
wysoce niewłaściwą atmosferę panującą
w seminariach duchownych, jak również wy-
wołującą kategoryczny sprzeciw postawę
społeczną młodego duchowieństwa, minister
oświaty i Urząd do Spraw Wyznań będą spra-
wować nadzór nad wyższymi i niższymi die-
cezjalnymi i zakonnymi seminariami du-
chownymi”.
W 1959 roku powołano do wojska

FOT. MONIKA KLEKOCIUK

63 alumnów. W 1964 roku wcielono 160 kle-

ELŻBIETA SZUMIEC-ZIELIŃSKA

Kara za wiarę
Powoływanie seminarzystów do wojska było jedną
z antykościelnych akcji władz komunistycznych.
ryków. W pierwszych sześciu latach tak zwa-
nego eksperymentu kleryckiego powołano
prawie 700 kleryków z 13 wyższych semina-
riów diecezjalnych i trzech zakonnych. Naj-
częściej „bilety” wręczano seminarzystom
z Kielc, Przemyśla, Gniezna i Gościkowa.
Do 1964 roku alumnów wcielano pojedyn-
czo do jednostek liniowych. Główny Zarząd
Polityczny Wojska Polskiego polecił, aby
każdy z nich miał swojego opiekuna – odpo-
wiednio przygotowanego oficera. „Wydaje
się najbardziej słusznym, aby do pracy
z alumnami oficerów – członków partii – wy-
znaczały komitety POP”.
Widząc wpływ alumnów na żołnierzy i ka-
drę zawodową w jednostkach, przystąpiono
do tworzenia specjalnych, tak zwanych kom-
panii kleryckich. Pierwsze powstały w Gdań-
sku, Opolu, Szczecinie-Podjuchach. W 1965
roku jednostka z Gdańska została przeniesio-
na do Bartoszyc, a kompania opolska do
Brzegu. W 1966 roku kompanie kle-
ryckie przekształcono w samodziel-
ne jednostki ratownictwa terenowe-
go. Nie miały one charakteru bojo-
wego. Zostały bezpośrednio podpo-
W pierwszych sześciu latach
tak zwanego eksperymentu
kleryckiego powołano do
wojska prawie 700 kleryków
rządkowane Głównemu Zarządowi
Politycznemu Wojska Polskiego.
ŁAMANIE CHARAKTERÓW
Propagandzie ateistycznej i anty-
kościelnej poświęcano więcej czasu
niż naukom ściśle wojskowym. Kle-
rykom utrudniano praktyki religijne.
Prymas Stefan Wyszyński pisał
7 maja 1969 roku do Wojciecha
Jaruzelskiego: „Alumni wyższych
seminariów duchownych odbywający
służbę w Wojsku Polskim żalą się
w dalszym ciągu, że władze wojsko-
we utrudniają i uniemożliwiają im
spełnianie obowiązków religijnych, że
krzykiem i karami usiłują złamać ich
postawę wierności Bogu i Kościoło-
wi. (…) Próbują siłą narzucić im
światopogląd materialistyczny i ate-
istyczny lub przynajmniej doprowa-
dzić do indyferentyzmu religijnego”.
Kleryków zachęcano, żeby wstę-
powali do kół młodzieży wojskowej
lub drużyn młodzieży socjalistycz-
nej. Pod pozorem intensywnego
szkolenia nie dopuszczano, aby
w jednostkach odwiedzali ich wy-

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009 63

FOT. ARCH. ARCHIDIECEZJI ŁÓDŹ (2)
P O W R Ó T D O
Propaganda
Klerykom utrudniano praktyki religijne.
P od pozorem inten- tomiast propagandzie
sywnego szkolenia ateistycznej i antyko-
nie dopuszczano, aby ścielnej poświęcano
w jednostkach klery- więcej czasu niż na-
ków odwiedzali wycho- ukom ściśle wojsko-
wawcy seminaryjni. Na- wym. 
chowawcy seminaryjni. „Od 1963 roku czyni
się alumnom w wojsku oficjalne propozycje,
że z chwilą zerwania stosunku z seminarium
będą zwolnieni z wojska i bez egzaminów zo-
staną przyjęci na wyższe studia świeckie
z zapewnionym wysokim stypendium. Powo-
łanie kapłańskie jest przedstawiane jako nie-
patriotyczne i wrogie Polsce”, pisał 15 kwiet-
nia 1965 roku prymas Stefan Wyszyński
do ministra obrony narodowej marszałka
Mariana Spychalskiego.
7 LUTEGO 1980 ROKU SEKRETARZ KC PZPR
STANISŁAW KANIA POINFORMOWAŁ, ŻE SŁUŻBA
WOJSKOWA KLERYKÓW BĘDZIE ZAWIESZONA
„Głównym zadaniem specjalnych jedno-
stek kleryckich jest całkowite odciągnięcie
ich od obranej drogi powołania, co niedwu-
znacznie wypowiadają niektórzy oficero-
wie – obecni «przełożeni» alumnów”, pisał
w tym samym liście prymas. W dalszej
części pytał: „Czy wolno ze szlachetnej
służby wojskowej czynić narzędzie ateiza-
cji i walki z wolnością wyboru drogi życia?
Czy godzi się rzucać na służbę przygoto-
wawczą do obrony Ojczyzny cień narzędzia
karnego? Czy ateiści i gwałciciele sumień
mają więcej do powiedzenia w wojsku niż
Pan Marszałek?”.
ODZWYCZAJANIE
OD CZYTANIA
List prymasa pozostał bez odpowiedzi, po-
dobnie jak wysłany 29 grudnia 1967 roku
do premiera Józefa Cyrankiewicza z prośbą
o zaprzestanie powoływania seminarzystów
do wojska. W 1966 roku Polska obchodziła
tysiąclecie przyjęcia chrztu. Władze starały
64 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
P R Z E S Z Ł O Ś C I
się, aby klerycy-żołnierze nie
uczestniczyli w kościelnych uroczy-
stościach millenijnych. Kiedy w Ko-
łobrzegu odbywały się uroczystości
z udziałem prymasa Wyszyńskiego
i członków episkopatu, klerycy-żoł-
nierze pojechali na poligon do
Mrzeżyna. W miastach, gdzie były
jednostki kleryckie, powstały spe-
cjalne duszpasterstwa przy para-
fiach. Alumni, którzy otrzymywali
przepustki, gromadzili się tu mię-
dzy innymi na wykładach, brali
udział w dyskusjach, korzystali z bi-
blioteki, do której książki i skrypty
przesyłały seminaria. Uczestniczyli
w specjalnie dla nich odprawianej
mszy świętej.
„Dwa lata służby wojskowej to
– w myśl założeń czynników czas,
w którym alumn powinien zapo-
mnieć filozofię i teologię (…). Zaję-
cia zaś codziennie tak rozkładano, by
nawet chwili nie pozostało na stu-
dium prywatne. Kleryków wykorzy-
stywano przy budowie dróg, pomni-
ków, porządkowaniu ulic, a gdy nie
było żadnej konkretnej roboty, wy-
myślano zajęcia bezcelowe, aby
alumn nie mógł sięgnąć do książki,
aby się odzwyczaił od nauki”, pisał
26 listopada 1966 roku prymas
Stefan Wyszyński do marszałka
Mariana Spychalskiego.
LATA ODWILŻY
Ostatni etap służby wojskowej kle-
ryków przypada na lata 1973–1980.
Klerycy
- żołnierze z Łodzi
wcieleni do jednostki
w Bartoszycach
w latach
1972–1974
Nastąpiło złagodzenie polityki pań-
stwa wobec kościoła katolickiego.
Władze zdawały sobie sprawę z tego,
że kościół jest autorytetem moral-
nym dla Polaków. Zwłaszcza po tym,
jak w 1978 roku papieżem został
kardynał Karol Wojtyła. W czerwcu
1979 roku Jan Paweł II przyjechał
do Polski. Na dziedzińcu kurii kra-
kowskiej wspomniał, że rozmawiał
o zniesieniu służby wojskowej klery-
ków z I sekretarzem PZPR Edwar-
dem Gierkiem.
Dzięki interwencji episkopatu Pol-
ski, żołnierzom-alumnom pozwolo-
no pojechać na spotkanie papieża
z seminarzystami i studentami na Ja-
snej Górze.
Wojsko postawiło jeden warunek
– klerycy nie mogli jechać do Czę-
stochowy w mundurach. Podczas
spotkania 6 czerwca Jan Paweł II
powiedział, że wśród wielu trans-
parentów chciałby zobaczyć
jeden szczególny: „Alumni-żołnie-
rze w jedności z Ojcem Świętym”
i dodał: „Nie mam tu transparentu,
ale gdyby był, to by było napisane:
«Ojciec Święty z alumnami-żołnie-
rzami»”.
Pod koniec lat siedemdziesiątych
wiadomo było, że „eksperyment kle-
rycki” nie powiódł się. Do semina-
riów nie powróciło 130 kleryków
spośród prawie 3 tysięcy powołanych
do wojska. 7 lutego 1980 roku sekre-
tarz KC PZPR Stanisław Kania po-
informował sekretarza episkopatu bi-
skupa Bronisława Dąbrowskiego,
że służba wojskowa kleryków będzie
zawieszona. Jednostka klerycka
w Brzegu została rozwiązana w 1979
roku. W Bartoszycach nastąpiło to
w marcu 1980 roku. 


KSIĄŻKA
Oczy Wschodu
Rosjanie pogrążają się w wiecznej rozpaczy,
ponieważ nie mieli luksusu okazania skruchy.
N arrator powieści Martina Amisa,
Rosjanin, który od wielu lat miesz-
ka w Ameryce, u schyłku życia udaje
się w podróż do ojczyzny. Podczas tej
wyprawy opowiada swojej pasierbicy
historię życia. Jednak nie jest to no-
stalgiczna opowieść starca, tylko spo-
wiedź przedstawiciela swojego pokole-
nia. Narrator twierdzi – nawiązując do
Josepha Conrada – że nie jest bohate-
rem powieści, tylko bierze udział
„w dziele oddolnie tworzonej historii
społecznej w epoce tytanicznych mier-
not”. Dlatego próbuje wytłumaczyć
Amerykance, która symbolizuje conra-
dowskie oczy Zachodu, co się stało
w XX wieku, że Rosja obecnie umiera,
pogrąża się w wiecznej rozpaczy.
Bohater powieści Martina Amisa jako
młody chłopak wziął udział w wojnie oj-
czyźnianej. Zdobył wówczas pierwsze do-
świadczenia seksualne, które na wiele
lat pozostawiły piętno na jego psychice.
„Rosyjscy żołnierze gwałcili każdą Niem-
kę w wieku od ośmiu do osiemdziesięciu
lat”. W armii gwałcicieli gwałcili wszyscy
– on również. Po takich doświadcze-
niach miał ogromne problemy emocjo-
nalne w kontaktach z kobietami, które
jeszcze bardziej pogłębiły się, kiedy pod
koniec lat czterdziestych trafił do łagru
w Norłagu. Tam co prawda spotykał się
z Tanią, ale w nieludzkich warunkach,
w jakich żyli więźniowie, nie było miejsca
H O R Y Z O N T Y
na fascynację erotyczną. „Produkcja hor-
monów ustała. (…) Wszyscy zmierzali-
śmy do aseksualności”. Dlatego stwo-
rzenie domów spotkań (opisanych mię-
dzy innymi przez Gustawa Herlinga-
-Grudzińskiego i Anne Applebaum),
w których wybrani więźniowie w nagrodę
mogli spotkać się z żonami, narrator
ocenia jako eksperymenty z miłością.
Na takie „wyróżnienie” zasłużył sobie
Lew, przyrodni brat bohatera powieści,
który również trafił do Norłagu. Spotkał
się w domu schadzek z żoną. Tyle że
w Zoi zakochani byli obaj bracia. Historia
tego nierównobocznego trójkąta jest
kanwą książki, ale nie jej jedynym i naj-
ważniejszym wątkiem.
Powieść Amisa wydaje się chaotyczna,
lecz sposób prowadzenia narracji zna-
komicie odzwierciedla spontaniczną
spowiedź bohatera – wspomnienia prze-
platają się z refleksjami z podróży, uwa-
gi o poezji rosyjskiej i angielskiej z oce-
nami tragedii w Biesłanie, analiza pro-
blemów demograficznych we współcze-
snej Rosji z komentarzami dotyczącymi
samookaleczeń wśród młodzieży ame-
rykańskiej. Dzięki temu Amis sygnalizu-
je pewne problemy, nie udziela jedno-
znacznych odpowiedzi i skłania czytelni-
ka do refleksji. (AWIS) 
Martin Amis, „Dom schadzek”,
Czytelnik, Warszawa 2008
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Niewarto

Spacerkiem
po Warszawie
W arto wybrać się do Do-
mu Spotkań z Historią
na wystawę „60 lat temu
w Warszawie. Fotografie PAP
1947–1948”, żeby zoba-
czyć, jak wyglądało życie
w powojennej Warszawie.
Przygotowano około dwustu
fotografii, jakie sześćdziesiąt
lat temu zrobili fotoreporterzy
Polskiej Agencji Prasowej.
Na zdjęciach udokumentowa-
no ważne wydarzenia histo-
ryczne z tamtych lat, takie jak
zjazd zjednoczeniowy Pol-
skiej Partii Robotniczej i Pol-
skiej Partii Socjalistycznej,
podczas którego powstała
PZPR. Bohaterami prac są
nie tylko tak znane postacie
jak Bolesław Bierut, Julian
Tuwim, Władysław Broniewski,
Jarosław Iwaszkiewicz czy
Tadeusz Fijewski, ale również
zwykli warszawiacy.
„Większość fotografii to albo
znakomite dokumenty waż-

Zimowa przygoda
A dventure racing, w do-
słownym tłumaczeniu
rajdy przygodowe, o tej po-
rze roku gwarantują „przy-
godę” wymagającą odpor-
ności na warunki i gotowo-
ści do poświęceń. Igor Bła-
chut i Dariusz Urbanowicz,
którzy latem ubiegłego ro-
ku gościli nas w Bytowie na
„Rajdzie Adventura 2008”
wiodącym przez „moreno-
we wzgórza, modre jeziora,
lasy, łąki, pola i zagubione
wśród nich osady zachod-
nich Kaszub”, chcą poka-
zać urodę tej krainy zimą.
7–8 lutego ponownie za-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009
nych wydarzeń, niezwykłych
sytuacji, albo wspaniałe uję-
cia artystyczne. Nieznani au-
torzy opowiedzieli nam po-
przez fotografię historię tam-
tych czasów i tamtych ludzi.
Uczynili to z wielką wrażliwo-
ścią, ale i niejednokrotnie
z ironią, drwiną, humorem.
Mamy nadzieję, że historia
przedstawiona w taki spo-
sób poruszy nie tylko pu-
bliczność pamiętającą tam-
ten czas, ale i młodych, któ-
rym negatyw, odbitka i apa-
rat analogowy mówią tyle sa-
mo, co rok 1947 i 1948”,
mówi Anna Brzezińska-
-Skarżyńska, współautorka
ekspozycji i redaktor na-
czelna Redakcji Fotogra-
ficznej PAP. (AWIS) 
Dom Spotkań z Historią,
ul. Karowa 20, Warszawa.
Wystawa czynna do 15 lutego.
Wstęp wolny
praszają do Bytowa na
„Zimowy Rajd 360 Stopni”.
Setka kilometrów, dokład-
nie 114 na trasie dłuższej
i 64 na krótszej, to dystan-
se satysfakcjonujące wy-
czynowców, a jednocześnie
nie deprymujące amato-
rów, którzy chcą spróbo-
wać swoich sił w trekkingu,
orientacji, kolarstwie tere-
nowym i w zadaniach spe-
cjalnych. Mile widziani są
żołnierze. (BER) 
Więcej informacji na stro-
nach: www.360stopni.org
lub www.rajd360.pl.
65
 Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA Otwierane dziś licznie boiska zwane orlikami wszystkiego
dziennikarz
sportowy nie załatwią. Nie samą piłką żyją młodzi ludzie.
Trzeba dać szanse takim chłopakom jak Andrzej Gołota.

Szeregowiec Gołota
M
ój znajomy zbiera metody na wyprostowanie charakteru zielonego pojęcia. Oczywiście jak ktoś chce,
prywatne zdjęcia młodego człowieka niż sport i służba może zasięgnąć języka albo poszukać w inter-
słynnych postaci. wojskowa. Kilkunastoletni Gołota, necie. Dawniej jednak młody chłopak, który
Ma w swojej ko- który obracał się w szemranym towa- zamierzał zostać pięściarzem, wiedział dosko-
lekcji między in- rzystwie i wyraźnie ciągnęło go na złą nale, w które drzwi zapukać. W samej
nymi małego Micka Jaggera na noc- drogę, dostał więc po- stolicy mógł wybierać między woj-
niku oraz młodziutkiego skiem (Legia), milicją (Gwardia)
Andrzeja Gołotę i kolejnictwem (Polonia). Siedziby
w mundurze szere- klubów były znane, wstęp na tre-
gowca. Mick wy- ningi w miarę łatwy i prosty. Na
szedł całkiem nie- dodatek bezpłatny.
źle, jest odpowied- To nie jest z mojej strony za-
nio skupiony, nato- kamuflowana tęsknota za mi-
miast Andrew nie nioną epoką. Raczej apel do
prezentuje się w stro- Ministerstwa Sportu, by spró-
ju wojskowym nad- bowało zastąpić siły działające
zwyczajnie – jest jakiś niegdyś w polskim sporcie.
taki chudy i przestra- Otwierane dziś liczne boiska
szony. Podobną minę zwane orlikami wszystkiego
miał po drugiej rundzie nie załatwią. Nie samą piłką
walki z Mike’em żyją młodzi ludzie. Trzeba dać
Tysonem, gdy szykował szanse takim właśnie chłopa-
się do ucieczki z ringu. kom jak Andrzej Gołota.
Zdjęcie pochodzi Tymczasem nasz kocha-
z czasów, kiedy Gołota ny i przeklinany zarazem
odbywał służbę w tak Andrew skończył 5 stycz-
zwanej unitarce. Był już nia 41 lat. To już nie ta
wtedy niezłym bokserem, chudzina w niedopasowanym
odnosił sukcesy w katego- mundurze ze zdjęcia mojego znajomego. To
riach młodzieżowych, został – mimo wielu niepowodzeń – człowiek bogaty
nawet, o ile mnie pamięć nie myli, mi- dwójną dawkę lekarstwa. Trafił do i sławny na całym świecie. Nie ma co ukry-
strzem Europy juniorów. Wkrótce po- sportu i do wojska jednocześnie. Mo- wać: głównie dzięki wojsku i sportowi. 
tem zadebiutował w pierwszoligowej że kuracja nie była w stu procentach
drużynie Legii, dla której zdobył sporo skuteczna, bo przecież Andrzej kilka WIZYTÓWKA
punktów w ciężkich wagach. Kiedy razy wszedł w konflikt z prawem, ale
w 1990 roku po cichu wyjeżdżał z Pol- w sumie przyniosła efekt. ANDRZEJ FĄFARA
ski do Stanów, był wciąż zawodnikiem Dziś dostęp do obydwu lekarstw jest Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
wojskowego klubu. znacznie utrudniony. Służba wojskowa gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Piszę o Andrzeju Gołocie z dwóch przestała być obowiązkowa, a wielo- Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
FOT. WWW.SXC.HUI

powodów. Pierwszy brzmi górnolot-
nie: wychowawcza rola wojska. Za
czasów komuny panowało ogólnospo-
łeczne przekonanie, że nie ma lepszej
sekcyjne kluby sportowe poznikały.
Gdyby padło pytanie, czy w Warsza-
wie istnieje obecnie sekcja bokserska,
bezradnie rozłożyłbym ręce. Nie mam
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.

66 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 25 STYCZNIA 2009