Poezja Patrol Bratobójczy

i taktyka strona 18 z Temidą strona 30 bilans strona 67

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
Cena 4 zł (w tym 7% VAT)
T Y G O D N I K

NR 4 (678) 24 stycznia 2010 INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Dziura
w sieci strona 9
Kruszejący
pancerz
Wkrótce będziemy musieli podjąć decyzję
strona 24

o przyszłości broni pancernej.

 LANGUSTA
wyrzutnia rakietowa WR-40

DEFENDER
2007

HUTA STALOWA WOLA S.A.

Centrum Produkcji Wojskowej
ul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola
tel.: 015 813 73 40, fax. 015 813 49 84
e-mail: cpw@hsw.pl www.hsw.pl

155 mm samobieżna haubica

KRAB

WIEDEŃ 2010
I D E O L O
Myśmy rebelianci
Ze środowisk posługujących się
terrorem często wyrastają dostojni dygnitarze.
P
atrzcie, o giaury! jam siny, blady,/
Zgadnijcie, czyim ja posłem? /Jam
was oszukał, wracam z Grenady,/ Ja
wam zarazę przyniosłem”. Z relacji
redaktora Adomasa Mickeviciusa snadnie
można sprokurować konkluzję, iż niejaki Al-
manzor, wojujący islamista, był prekursorem
saraceńskiego terroryzmu. Bronią biologiczną
unicestwił bowiem armię dzielnych Hiszpanów.
Minęły stulecia, a frazeologizm zwyczajowy
„arabski terrorysta” jest tak popularny, jak „koń
trojański”, „raj utracony” czy „zakazany owoc”.
Nie chcemy pamiętać, jak niewiele brakowa-
ło, by świat równie swobodnie posługiwał się ko-
lokacją „polski terrorysta”. I nie chodzi tu o na-
ród Goethego i Schopenhauera, który swego
czasu próbował wyjaśniać, że warszawscy po-
wstańcy są bandytami zagrażającymi spuściźnie
chrześcijańskiej Europy. Cieniutka czerwona li-
nia dzieli wszakże atak na Café Club, podczas
której gwardziści ludowi wrzucili bombę do lo-
kalu „Nur für Deutsche” (godząc się na śmierć
niewinnych ofiar), a wyrokami sądu Państwa
Podziemnego, za które w odwecie Niemcy roz-
strzeliwali zakładników. Ale my szukamy głębiej
w trzewiach historii.
Polacy pod zaborami nie mieli własnej armii,
co zmuszało ich do prowadzenia wojny asyme-
trycznej. Pierwszy był Antoni Berezowski.
6 czerwca 1867 roku strzelał z popsutego pisto-
J A S N O W I Z O R
MAREK SARJUSZ-WOLSKI
letu do Aleksandra II w Lasku Bulońskim. Ga-
zety biły nazajutrz po oczach paryskiej publicz-
ności tytułami o polskim terroryście. 13 marca
1881 roku nieudanego dzieła dokończył w War-
szawie Ignacy Hryniewiecki. Na usta całego
świata trafiliśmy wszelako za przyczyną Leona
Czołgosza, który 6 września 1901 roku zastrze-
lił prezydenta USA Williama McKinleya. Sie-
dząc na krześle elektrycznym, oznajmił: „Zabi-
łem prezydenta, bo był wrogiem prawych ludzi.
Nie żałuję swego czynu”. Brzmi znajomo? Kilka
lat później skrzydła rozwinęła Organizacja Bojo-
wa PPS. Prócz codziennych zamachów Józef
Piłsudski, Walery Sławek, Aleksander
Prystor i Tomasz Arciszewski opatentowali po-
jęcie ekspropriacji (konfiskaty, a mówiąc wprost
– rabunku) na potrzeby walki. Skok dokonany
przez marszałka i czterech przyszłych premie-
rów Rzeczypospolitej na wagon pocztowy eks-
presu Petersburg–Wilno pod Bezdanami ucho-
dził w owym czasie (za przyczyną brawury
i wielkości łupu – 200 tysięcy rubli) za napad
stulecia. Na tej i podobnych akcjach wzorowali
się bombardierzy Rote Armee Fraktion oraz Irish
Republican Army.
Można zatem ekstrapolować, iż gdyby nie
szczęśliwa konstelacja gwiazd jesienią 1918 ro-
ku, zmuszeni bylibyśmy nadal posyłać w bój, jak
się ich dziś określa, „zbrojnych aktorów niepań-
stwowych”. Do tego i tak doszło niebawem:
FOT. BUNDESHEER.AT
„Myśmy rebelianci, polscy partyzanci, poszli-
śmy w las, bo nadszedł czas”. Żołnierze, jak ich
dziś zwykliśmy nazywać, niezłomni, wówczas
traktowani byli tytułami bandytów i terrorystów
właśnie. Nihil novi. Rzymianie dokładnie tak de-
finiowali żydowskich sykariuszy i zelotów, sły-
nących ze skrytobójczych mordów na okupan-
tach i kolaboracjonistach. A przecież ich, odko-
pane przez archeologów, kości pochowano z ho-
norami wojskowymi, przy asyście Menachema
Begina.
Nawet przez anarchistów (Polaków tam bez li-
ku) terror był traktowany jako taktyka walki,
a nie jej ideologia. Oni czasem nie mają innej
broni niż własne ciało. Nikt nie ma prawa wyba-
czyć godzącemu się na śmierć przypadkowych
ludzi. Historia dowodzi jednak, że bojownicy po-
sługujący się taką taktyką, często osiągają swe
cele – przeciwnicy siadają z nimi do stołu, by ne-
gocjować kompromis. Najbardziej spektakularne
dowody to Al-Fatah (pokojowy Nobel dla Arafa-
ta) oraz IRA. Czy zatem Margaret Thatcher
postąpiła słusznie, odbierając status więźniów
politycznych „mordercom z IRA” i skazując ich
na upiorne cierpienia? Film Steve’a McQueena
„Głód” o śmierci Bobby’ego Sandsa i jego to-
warzyszy w więzieniu Maze każe nam szukać
odpowiedzi. Trudny rachunek. Lecz respons,
że to kolejne ocieplanie wizerunku morderców
dzieci, jest tylko irrelewantną wymówką. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 3
 R E J E S T R
ARMIA 52 | MAŁGORZATA
9 | WŁODZIMIERZ NOWAK SCHWARZGRUBER
Dziura w sieci Granice niezgody
13 | MAGDALENA 54 | MAŁGORZATA
KOWALSKA-SENDEK SCHWARZGRUBER
Cyberokopy Kosowski pat
14 | MARCELI KWAŚNIEWSKI 55 | ROBERT CZULDA
Poligon przy klawiaturach Transakcja wiązana
18 | PIOTR BERNABIUK 56 | STANISŁAW KOZIEJ
Poezja i taktyka Określenie wroga
24 | KRZYSZTOF WILEŃSKI 58 | MARCIN
WŁODZIMIERZ NOWAK
Kruszejący pancerz KARCZMARSKI

Dziura 28 | TOMASZ GOS

Burza przed rejsem
Wchłanianie Białorusi
59 | HENRYK SUCHAR

w sieci 9 30 | ARTUR GOŁAWSKI

Patrol z Temidą
Wywiad na diecie
60 | ANDRZEJ JONAS
Duchy przeszłości
KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE do budowy 32 | MAGDALENA
systemów informatycznych pozwoli KOWALSKA-SENDEK 64 | ROMAN KUŹNIAR
zaoszczędzić dziesiątki milionów złotych. Euro w kamaszach Idzie nowe?
34 | HALINA ZIELIŃSKA WOJNY I POKOJE
Brunetki, blondynki...
65 | ROBERT CZULDA
MILITARIA Wojna nie do pomyślenia
35 | ROBERT CZULDA 67 | JERZY EISLER
Żbik z rysia Bratobójczy bilans
39 | TADEUSZ WRÓBEL 72 | ANDRZEJ
Indianin z włoskimi korzeniami SZENAJCH
Kodeks oficera
42 | TADEUSZ WRÓBEL HORYZONTY
Błoto, szczury i gaz
46 | ZDZISŁAW NAJDER 73 | MAŁGORZATA
Państwo i honor SCHWARZGRUBER
HENRYK SUCHAR
Modlitwa o dobrą pogodę
BEZPIECZEŃSTWO
Wywiad 78 | ANDRZEJ FĄFARA
Lęki przedolimpijskie
59
47 | ROBERT SENDEK
na diecie Bułgarski pragmatyzm
50 | ŁUKASZ LESZCZYŃSKI
79 | MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK
Słynne AKWARIUM może zniknąć. Taki Duch marszałka Tito Otwarte forty
zaskakujący wątek pojawił się w dyskusjach 51 | ROBERT SENDEK 82 | MARIUSZ JANICKI
o przyszłości organizacji szpiegowskiej Rosji. Daleko do Szwajcarii Feudałowie i wasale

KIEROWNICY DZIAŁÓW Roman Kuźniar, Damian Markowski, Zdjęcie

Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ Andrzej Fąfara
REDAKTOR NACZELNY tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
Marek Sarjusz-Wolski,
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, PUBLICYŚCI
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
845 685, faks: 845 503; Glińska, Krzysztof Kowalczyk, Małgorzata
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Schwarzgruber, Aaron Welman,
Al. Jerozolimskie 97, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
00-909 Warszawa tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
REDAKCJI WOJSKOWEJ GDYNIA: Tomasz Gos,
SEKRETARZ REDAKCJI tel.: +4858 626 24 13, CA MON 262 413;
„POLSKI ZBROJNEJ” KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Wojciech Kiss-Orski, Jacek Szustakowski,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
wko@redakcjawojskowa.pl POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227;
Joanna Rochowicz, WSPÓŁPRACOWNICY
tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; Robert Czulda, Jerzy Eisler, Andrzej Garlicki,
Aneta Wiśniewska, Janusz Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
tel.: +4822 684 52 13, CA MON 845 213; Janicki, Dominik Jankowski, Andrzej Jonas,
polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl Marcin Kaczmarski, Włodzimierz Kaleta,
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Zdzisław Najder, Marek Orzechowski, na okładce
Bogusław Pacek, Marek Przybylik, JAROSŁAW
Henryk Suchar, Andrzej Szenajch, WIŚNIEWSKI
Halina Zielińska
FOTOREPORTER
Jarosław Wiśniewski,
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik),
Paweł Kępka, Monika Siemaszko,
Andrzej Witkowski
REDAKTOR WYDANIA
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Aneta Wiśniewska
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502;
Renata Gromska (kierownik), KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Małgorzata Mielcarz, Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 18.01.2010 r.
Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


Porządki z garnizonami
Zamiast 126 garnizonów mamy ich teraz 112.
N iezauważenie, a więc bez
większych perturbacji, na-
stąpiło w pierwszej dekadzie
grudnia zmniejszenie liczby gar-
nizonów. Minister obrony zapo-
wiedział to jeszcze w listopadzie
2008 roku, a wielu żołnierzy uzna-
ło zapowiedź Bogdana Klicha za
plan likwidacji konkretnych jedno-
stek wojskowych. Nic takiego się
B L I Ż E J P R A W A
Beret i orzeł
P rojekt nowelizacji rozporzą-
dzenia ministra obrony naro-
dowej z 2 grudnia 2004 roku
w sprawie wzorów oraz noszenia
umundurowania i oznak wojsko-
wych przez żołnierzy zawodo-
wych jest już gotowy i czeka na
podpis szefa resortu. Przewiduje
on, że berety w nowym kolorze
(czarnym z zielonym odcieniem)
noszone będą przez żołnierzy
z Dowództwa Wojsk Specjalnych
oraz ze wszystkich jednostek tej
formacji, z wyjątkiem GROM-u.
Kolorem, sposobem wykona-
nia i umiejscowieniem orła rodza-
ju sił zbrojnych beret nawiązuje
do tradycji pierwszych polskich
jednostek specjalnych z okresu
II wojny światowej – 1 Samo-
dzielnej Kompanii Commando,
a następnie 2 Batalionu Koman-
dosów Zmotoryzowanych. Nowe-
lizacja oprócz zmiany koloru be-
M E L D U N E K
nie stało, a większość ze stacjo-
nujących w zniesionych garnizo-
nach ma zapewniony byt.
Z listy obowiązującej od sierp-
nia 2005 roku ubyło 14 garnizo-
nów: Białobrzegi, Celestynów,
Czerwieńsk, Dęblin Twierdza,
Hel, Jastrzębie koło Namysłowa,
Kraków-Balice, Legnica, Nowo-
gród Bobrzański, Nowy Sącz, Re-
retu przewiduje też wprowadze-
nie nowego wzoru znaku orła
Wojsk Specjalnych w dowództwie
i jednostkach WS.
Wprowadzone regulacje
uwzględniają też propozycje ko-
mendanta głównego Żandarmerii
Wojskowej – dla tej formacji
wprowadzono na beretach noszo-
nych do ubioru galowego i wyj-
ściowego znak orła wykonanego
bajorkiem.
Przepisy określają również ro-
dzaj umundurowania dla szkół
i uczelni wojskowych w związku
z ich przejściem z podporządko-
wania dowódcom rodzajów sił
zbrojnych w podporządkowanie
ministrowi obrony – dla Wyższej
Szkoły Oficerskiej Sił Powietrz-
nych będzie to umundurowanie
Sił Powietrznych, a dla Akademii
Marynarki Wojennej – Marynarki
Wojennej. (PG,BP)  przeczytać na stronie 28.
W O J S K A L Ą D O W E
Warsztaty
ŻAGAŃ. Analiza bazy mediów,
reagowanie w sytuacjach kryzyso-
wych – to tylko część zagadnień,
które były tematem warsztatów
oficerów prasowych 11 Lubuskiej
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
Dywizji Kawalerii Pancernej.
W spotkaniu zainicjowanym przez
sekcję prasową 11 Dywizji uczest-
niczyli etatowi, jak i nieetatowi ofi-
cerowie prasowi z jednostek woj-
skowych „czarnej dywizji”. 
gny, Skierniewice, Wicko Mor-
skie i Zgierz. Obszary właściwo-
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
ści zniesionych garnizonów zo-
stały włączone do sąsiednich: Wyróżnieni
Wicka Morskiego do Ustki, Kra-
kowa-Balic do Krakowa, Dęblina
Twierdzy do Dęblina, Nowogro-
ŁASK. Zaszczytnym tytułem
Pilota Roku 2009 w 10 Eskadrze
Lotnictwa Taktycznego został
du Bobrzańskiego i Czerwieńska uhonorowany starszy nawigator
do Zielonej Góry. eskadry, posiadający pierwszą
Podczas poprzedniego porząd- klasę pilota wojskowego kapitan
kowania listy garnizonów, w 2005 pilot Norbert Chojnacki, a tytu-
roku, wykreślono z niej Babimost łem Technika Roku – zajmujący
koło Zielonej Góry, Ostrów Wiel- stanowisko związane z bezpo-
kopolski i Jelenią Górę. (GOL)  średnią obsługą sprzętu lotnicze-
go starszy chorąży sztabowy
Morska Andrzej Włudyga.
tarcza Wizyta
P olska Marynarka Wojenna ob-
jęła 19 stycznia dowodzenie
Stałym Zespołem Obrony Prze-
WARSZAWA. Delegacja Do-
wództwa Operacji Specjalnych Sił
Powietrznych USA (AFSOC)
ciwminowej NATO. z dowódcą generałem broni
Okrętem dowodzenia zespołu Donaldem C. Wursterem na czele
Standing NATO Minecounterme- wizytowała Dowództwo Sił Po-
asures Group 1 (SNMCMG-1) bę- wietrznych. Głównym celem wizyty
dzie przez cały rok ORP „Kontrad- było omówienie systemów szkole-
mirał Xawery Czernicki” z 8 Flo- nia pilotów eskadr działań specjal-
tylli Obrony Wybrzeża. Na okręcie nych oraz struktur organizacyjnych
dowodzonym przez kapitana mary- eskadr. 
narki Marcina Prętnika znajduje Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
się międzynarodowy sztab, składa-
jący się głównie z oficerów naszej
Marynarki Wojennej. Zespołem Szkolenie
kieruje komandor porucznik NOWA DĘBA, BEMOWO PISKIE
Krzysztof Rybak. Podczas spotka- W ośrodkach szkolenia poligono-
nia z załogą jednostki 14 stycznia wego Wojsk Lądowych szkoli się
minister Bogdan Klich podkreślił, dwudziestu żandarmów przygoto-
że objęcie dowodzenia stałym ze- wujących się do wyjazdu w ra-
społem sił NATO to nobilitacja dla mach VII zmiany PKW Afganistan.
naszej marynarki, ale też duża od- Doskonalą oni działania praktycz-
powiedzialność. (ATD)  ne, a także umiejętności w krymi-
Więcej na ten temat można nalistycznym zabezpieczeniu miej-
sca zdarzenia. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 5
 MIĘDZYRZECZ

Dyżur
bojowy
PÓŁROCZNY DYŻUR
BOJOWY w ramach
Grupy Bojowej Unii
Europejskiej rozpo-
częli 14 grudnia żoł-
nierze 17 Wielkopol-
skiej Brygady Zme-
chanizowanej. Grupa
liczy ponad trzy ty-
siące żołnierzy.
W jej skład wchodzą
wojskowi z Litwy, Ło-
twy, Niemiec i Słowa-
cji, a ponad połowę
stanowią Polacy,
którzy koordynowali
tworzenie grupy
i przez pół roku będą
nią dowodzić.
Jej zadaniem jest
udział w operacjach
zarządzania kryzyso-
wego. (AD) 

M I S J E Dłużej na misjach K A R T O T E K A

AFGANISTAN: Trzema Afgańczyka- Polscy żołnierze pozostaną w Iraku i Kosowie.

mi rannymi 10 stycznia w wyniku
ostrzału rakietowego zajął się w ba-
zie Ghazni polsko-amerykański ze-
spół. Ośmioletni chłopiec został zra-
niony odłamkiem w nogę, podobnie
jak drugi z poszkodowanych, 20-let-
Generał brygady
O przedłużeniu użycia do
31 grudnia 2010 roku pol-
skich kontyngentów wojskowych
SŁAWOMIR MARAT,
dotychczas zastępca
szefa Inspektoratu
w Misji Szkoleniowej NATO Wojskowej Służby
w Republice Iraku, a także w si- Zdrowia, będzie od 25 stycznia
FOT. A. RWASKI

łach międzynarodowych w Repu- szefem tej instytucji. Ustępujący

blice Kosowa i Byłej Jugosło- z tego stanowiska generał bryga-
wiańskiej Republice Macedonii dy Andrzej Wiśniewski zostanie
FOT. ANNA PAWLAK

oraz w Bośni i Hercegowinie po- przeniesiony do rezerwy kadrowej.

ni Afgańczyk. Oczyszczono i opa-
trzono im rany. Najbardziej ucierpiał
29-latek, któremu musiano ampu-
tować dłoń.
KOSOWO: Włoscy karabinierzy
z batalionu Międzynarodowej
Jednostki Specjalnej (MSU) stacjo-
nującej w Prisztinie odwiedzili
11 stycznia żołnierzy batalionu
POLUKRBAT w bazie Bondsteel.
Włoscy żandarmi pod dowództwem
majora Luigino Lunariego wzięli
udział w patrolu batalionu. (ATD) 
stanowił 31 grudnia prezydent czyć do 300 żołnierzy i pracowni-
Lech Kaczyński. ków wojska, czyli o stu mniej niż Pułkownik pilot
Rada Ministrów wniosek teraz. Jego zadaniem będzie nad- DARIUSZ
w sprawie dłuższego pobytu zorowanie przestrzegania porozu- MALINOWSKI
w Iraku uzasadniła nie tylko zo- mienia pokojowego oraz wspiera- objął 8 stycznia obo-
bowiązaniami sojuszniczymi, nie pomocy humanitarnej. wiązki dowódcy
lecz także chęcią dalszego wspie- Całkowity koszt pobytu Polskie- 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego
rania poziomu wyszkolenia irac- go Kontyngentu Wojskowego w Łasku. Zastąpił pułkownika pilota
kich sił bezpieczeństwa. w Iraku wyniesie około 7,7 miliona Władysława Leśnikowskiego.
W misji weźmie udział do złotych, natomiast polskich żołnie-
20 polskich żołnierzy i pracowni- rzy na Bałkanach – około 31 milio- Pułkownik
ków wojska. W Kosowie nato- nów. Sfinansowane to będzie z bu- KAZIMIERZ
miast polski kontyngent będzie li- dżetu resortu obrony. (ATU)  WOJCIECHOWSKI,
dotychczas stojący na
WYJAŚNIENIE: Autorem artykułu „Trójkąt bermudzki obronności” czele Szefostwa Służ-
(PZ 2/2010) jest pułkownik w stanie spoczynku pilot Piotr Łukaszewicz, by Uzbrojenia i Elektroniki w In-
były dyrektor Biura do spraw F-16 MON, obecnie dyrektor firmy konsul- spektoracie Wsparcia Sił Zbroj-
tingowej. Za pomyłkę w nazwisku przepraszamy. nych, objął tam stanowisko szefa
Redakcja Służb Technicznych. (ANN) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 M E L D U N E K
Sprawy na wokandę
P od koniec 2009 roku Wojsko-
wa Prokuratura Okręgowa
w Warszawie skierowała do sto-
łecznego Wojskowego Sądu Okrę-
gowego akty oskarżenia w dwóch
sprawach opisanych przez „Polskę
Zbrojną” w latach 2007 i 2008.
Pierwsza dotyczyła nieprawi-
dłowości w organizacji przetar-
gów i wykorzystywania żołnierzy
Centrum Szkolenia Łączności
i Informatyki w Zegrzu do prac
niezwiązanych z ich obowiązka-
mi. Byłemu komendantowi pla-
cówki pułkownikowi rezerwy
Jerzemu S. postawiono łącznie
15 zarzutów przekroczenia upraw-
Liczba
tygodnia 8253
FOT. SCZEPAN GŁUSZCZAK
8253 wnioski o nadanie żołnie-
rzom Gwiazdy Afganistanu
i Gwiazdy Iraku przekazał
w 2009 roku Departament Kadr
Ministerstwa Obrony Narodowej
do Kancelarii Prezydenta RP.
Nowe zarzuty Jak poinformował pod koniec
2009 roku resort obrony, 3681
Z arzut nieumyślnego sprowa-
dzenia bezpośredniego niebez-
pieczeństwa katastrofy w ruchu
z nich dotyczy Gwiazdy Afgani-
stanu, a 4572 – Gwiazdy Iraku.
powietrznym usłyszał kontroler
z Mirosławca. Sprawa dotyczy S P O T K A N I A
katastrofy wojskowego samolotu
CASA, do której doszło 23 stycznia BIELEFELD (NIEMCY)
2008 roku. Delegacja dowództwa 1 Brygady
Adam B. był wtedy kontrolerem Logistycznej oraz 1 Batalionu Logi-
zbliżania i precyzyjnego podejścia stycznego po raz kolejny gościła
w Wojskowym Porcie Lotniczym w 7 Pułku Transportowym Królew-
w Mirosławcu. Jak poinformował skiego Korpusu Logistycznego
14 stycznia pułkownik Tadeusz Wielkiej Brytanii, stacjonującym
Cieśla, Wojskowy Prokurator w niemieckim mieście Bielefeld.
Okręgowy w Poznaniu, przestęp- Polacy brali udział w spotkaniu in-
stwo popełnione przez Adama B. augurującym rok szkoleniowy puł-
polegało na niedopełnieniu obo- ku oraz w spotkaniach panelo-
wiązku podania odpowiednich da- wych, na których omawiano wnio-
nych załodze samolotu oraz prze- ski z misji w Afganistanie.
kazania im nie do końca sprawdzo-
nych informacji. Poinformował też, MIĘDZYRZECZ
że prokuratura zamierza uzupełnić O nadchodzących zmianach w Woj-
i zmienić zarzuty podpułkowniko- sku Polskim z oficerami 17 Wielko-
wi Leszkowi L., dowódcy 13 Eska- polskiej Brygady Zmechanizowanej
dry Lotnictwa Transportowego rozmawiał dyrektor Departamentu
w Krakowie, który wcześniej zo- Transformacji Ministerstwa Obrony
stał oskarżony o przekroczenie Narodowej Lech Kościuk. Celem
uprawnień i niedopełnienie obo- spotkania było wskazanie kierun-
wiązków. Nie wykluczył, że za- ków transformacji resortu obrony,
rzuty mogą być postawione także a także omówienie głównych zmian
innym osobom. (ANN)  czekających żołnierzy w najbliż-
nień służbowych w celu osiągnię-
cia korzyści majątkowych. Oskar-
żonymi w tej sprawie są też kolej-
ny oficer rezerwy i czterech cywi-
li. Podejrzenia wobec innych żoł-
nierzy CSŁiI zostały wyłączone
do odrębnych postępowań. Ponie-
waż przyznali się oni do winy, zło-
żyli wyjaśnienia i dobrowolnie
poddali się każe, ich sprawy są już
zakończone.
Drugi akt oskarżenia jest efek-
tem śledztwa w sprawie inwesty-
cji rozpoczętej w 2001 roku przez
nieistniejący już Wojskowy Ośro-
dek Badawczo-Rozwojowy Służ-
by Materiałów Pędnych i Sma-
Dotychczas MON wystąpił
o nadanie pamiątkowych odzna-
czeń wojskowych dla 13 124
osób – blisko siedmiu tysięcy za
udział w operacji w Iraku i ponad
sześciu tysięcy za służbę w Afga-
nistanie. Do tej pory zostało
nadanych ponad dwa tysiące
Gwiazd Iraku i ponad siedemset
Gwiazd Afganistanu. (ATU) 
szym czasie oraz kwestii związa-
nych z rozwojem zawodowym
i służbą oficerów.
WARSZAWA
Wprowadzenie armii zawodowej,
działalność wojska w Afganistanie
oraz współpraca w ramach mię-
dzynarodowych sił Unii Europej-
skiej to tematy poruszone przez
ministra Bogdana Klicha 13 stycz-
nia na spotkaniu z wojskowym
korpusem dyplomatycznym akre-
dytowanym w Warszawie. Szef
MON wspomniał także o zapo-
czątkowaniu przygotowań resortu
do sprawowania przewodnictwa
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
rów. Nowo powstające laborato-
rium zaprojektowano i budowano
z naruszeniem przepisów budow-
lanych.
Śledczy uznali, że ówczesny
dyrektor ośrodka, emerytowany
pułkownik Janusz K., czerpał
z tego korzyści majątkowe. Ponad-
to wyłaniając zleceniodawców
projektu i robót, manipulowano
dokumentacją przetargową.
Akt oskarżenia w tej sprawie
objął też oficera służby czynnej
i trzech cywilów. Były dyrektor
WOBRSMPS na początku śledz-
twa spędził siedem miesięcy
w areszcie. (AG) 
Szczere wyrazy głębokiego
żalu i współczucia
Panu starszemu sierżantowi
Pawłowi CIEŚLAKOWI
z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, żołnierze i pracownicy
wojska Wojskowego
Centrum Geograficznego.
w Radzie Unii Europejskiej w roku
2011. Dodał, że jednym z prioryte-
tów polskiej prezydencji będzie
wspólna polityka bezpieczeństwa
i obrony.
WARSZAWA
Współpracę resortu obrony ze Sto-
warzyszeniem Kombatantów Misji
Pokojowych Organizacji Narodów
Zjednoczonych omówili 13 stycz-
nia sekretarz stanu do spraw spo-
łecznych i profesjonalizacji w MON
Czesław Piatąs oraz prezes za-
rządu głównego stowarzyszenia
generał brygady w stanie spo-
czynku Stanisław Woźniak. Pod-
kreślono konieczność populary-
zowania osiągnięć i doświadczeń
Polski w misjach organizowanych
pod auspicjami ONZ, NATO i Unii
Europejskiej i zastanawiano się
co zrobić, aby zwiększyć poparcie
opinii publicznej dla misji w Afga-
nistanie. (PG, AD) 
7
 GONIEC
PARLAMENTARNY
Redaktor: KRZYSZTOF KOWALCZYK numer 1
e-mali: krzysztof.kowalczyk@redakcjawojskowa.pl

Potyczka o bonifikaty
Trzy tysiące rodzin wojskowych będzie mogło skorzystać
z wykupu mieszkań z „dużą” bonifikatą.

O
bradująca 5 stycznia 2010 roku se-
nacka Komisja Obrony Narodowej
przyjęła jedenaście poprawek do
ustawy z 17 grudnia 2009 roku o zakwatero-
waniu sił zbrojnych.
Jedną z ważniejszych poprawek, której do-
maga się senat, jest ta nakazująca opuszczenie
współmałżonkowi mieszkania bez konieczno-
ści zapewnienia mu ze strony Wojskowej
Agencji Mieszkaniowej innego. Chodzi tu
o współmałżonków, którzy nie wychowują
dzieci, lub rodziny bezdzietne. Jeśli dzieci zo-
staną przy żołnierzu, żona nie nabędzie praw
do najmu lokalu mieszkalnego od WAM. We
wcześniejszej wersji ustawy natomiast miała
takie prawo.
Poprawki senatu trafią ponownie do sejmu.
W pierwszej kolejności zajmie się nimi sejmo-
wa Komisja Obrony Narodowej. Następnie
nad ustawą z senackimi poprawkami zostanie
przeprowadzone głosowanie. Niewielkie zmia-
ny zaproponowane przez senat pozwalają
przypuszczać, że będzie już tylko formalność
i ustawa bez przeszkód trafi do prezydenta do
podpisu.
Zakres poprawek zaproponowanych w sena-
cie oznacza, że nowelizacja tej ustawy prze-
szła bez zmieniania najważniejszych zapisów
wypracowanych w izbie niższej parlamentu.
Przede wszystkim chodzi o zapis dotyczący
utrzymania zasad sprzedaży lokali na starych
warunkach, czyli z bonifikatą 90–95-procen-
tową do 2012 roku. Został on utrzymany – po
tym terminie zniżki będą niższe: 60 procent
dla żołnierzy i 30 procent dla pracowników
wojska. Choć upust się zmniejszy, lokale
będą sprzedawane z przypisanym do nich
gruntem.
Vacatio legis dla wejścia nowych przepi-
sów oznacza, że z wykupu mieszkań z „du-
żą” bonifikatą będzie mogło skorzystać około
3 tysięcy rodzin wojskowych, które już stara-
ły się o taki wykup, a został on zablokowany
ostatnią decyzją ministra obrony. Szacuje się,
że do końca terminu obowiązywania starych
przepisów może dołączyć do tej liczby jesz-
cze od 3 do 5 tysięcy chętnych, którzy mają
uprawnienia do takiego wykupu.
Od 1 stycznia 2010 roku sprzedaż mieszkań
została odblokowana, a w najbliższym czasie
WAM ma zatwierdzić roczny plan sprzedaży
na ten rok i uruchomić jego wykonanie. We-
dług informacji portalu Mundurowy.pl, do
sprzedaży będą 4444 mieszkania. 

obowiązywanie starych przepi-

Mieszkaniowy bonus
Rozmowa z posłem PAWŁEM SUSKIM
z Platformy Obywatelskiej
POLSKA ZBROJNA: Chciał
Pan utrzymać stare zasady
sprzedaży mieszkań dla środo-
wiska żołnierskiego. Nie do koń-
ca się to udało…
PAWEŁ SUSKI: Tak. W trakcie
prac podkomisji nie dostałem peł-
nej akceptacji ze strony rządowej,
aby utrzymać dotychczasową 95-
procentową bonifikatę na sprze-
daż mieszkań znajdujących się
w zasobach WAM. Uzasadnie-
nie było jedno – kryzys. Kom-
promisowym rozwiązaniem
okazało się wprowadzenie 2,5-
letniego vacatio legis dla no-
wych przepisów. To ważne mię-
dzy innymi dla tych, którzy sta-
rali się o wykupienie mieszkań
na starych zasadach, a nie zdą-
żyli tego zrobić w związku z za-
blokowaniem ich sprzedaży.
POLSKA ZBROJNA: Dlacze-
go, pomimo kryzysu, uznał
Pan, że sprzedaż lokali z „du-
żą” bonifikatą jest tak ważna
dla żołnierzy?
PAWEŁ SUSKI: To wynikało
z moich rozmów jako członka
komisji obrony z żołnierzami
w garnizonach i z przedstawi-
cielami środowisk wojskowych.
Ten temat pojawiał się na
wszystkich spotkaniach. Uzna-
łem, że jest to również kwestia
sprawiedliwości społecznej. Po-
nadto w rozmowach z prezesem
WAM ustaliłem, że liczba osób
zainteresowanych i uprawnio-
nych do wykupu mieszkań nie
powinna przekroczyć ośmiu–
–dziewięciu tysięcy. Dotychczas
na starych zasadach z zasobów
WAM sprzedano ponad 150 ty-
sięcy mieszkań, więc jest to
liczba nieporównywalna. Gdy-
byśmy całkowicie zablokowali
sprzedaż mieszkań na starych
zasadach, te kilka tysięcy osób
miałoby poczucie krzywdy. Ten
argument przeważył również
podczas obrad Komisji Obrony
Narodowej i udało się wydłużyć
sów. Sejm to poparł.
POLSKA ZBROJNA: Jak te-
raz powinna wyglądać realiza-
cja tych zapisów?
PAWEŁ SUSKI: Dziś już wiem,
że minister Bogdan Klich odblo-
kował sprzedaż lokali mieszkal-
nych. Nowa ustawa pozwoli naby-
wać je na starych zasadach do
31 grudnia 2012 roku. Ci, którzy
zechcą odejść na emeryturę i wy-
kupić mieszkanie, mogą spać
spokojnie. Nowe zasady obejmą
już młodszych żołnierzy i nie bę-
dą dla nich zaskoczeniem, bo wej-
dą w życie dopiero od 1 stycznia
2013 roku. Ten mechanizm może
też mieć dodatkowy bonus, bo
stanie się zachętą do odejścia na
emeryturę starszych żołnierzy, co
pozwoli zwolnić miejsce w woj-
sku młodszym, czyli odświeżyć
kadry. 

8 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 ARMIA A R M I A
ARMIA
ARMIA ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

WŁODZIMIERZ
NOWAK

Dziura
w sieci Kompleksowe podejście
do budowy systemów
informatycznych pozwoli
zaoszczędzić dziesiątki
milionów złotych.
FOT. USAF

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 99

 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E

O
kres burzliwego roz-
woju informatyki ma-
my za sobą. Charakte-
ryzował się on żywioło-
wą budową systemów
przez wszystkie służby – na własne po-
trzeby i według własnego pomysłu. Jed-
nak zamiast oszałamiających rezultatów
pozostały problemy, z którymi zmagamy
się do dziś.

SŁOMIANY ZAPAŁ
Częstym błędem było kupowanie opro-
gramowania, umożliwiającego zobrazowa-
nie na przykład sytuacji taktycznej, bez ko-
relacji z infrastrukturą techniczną i z pomi-
nięciem baz danych, które zasilałyby zaku-
piony system. Efektem było jego działanie je-
dynie na pokaz – z doraźnie wykonanymi
w tym celu bazami danych. Takie podejście
wynikało z braku wiedzy na temat zasad budo-
wy systemów informatycznych oraz z chęci
osiągnięcia szybkiego efektu. Po okresie pre-
zentacji i zachwytów nie kontynuowano żmud-
nej pracy związanej z tworzeniem rzeczywi-
stych baz danych, które powinny zasilać system.
Był on wprawdzie przydatny, ale wymagał roz-
budowy, co poniekąd tłumaczyło niefunkcjo-
nalność poza pokazami.
Nie byliśmy odosobnieni ze swoimi proble-
mami. W większości armii sprawy wyglądały
podobnie. W bardziej zaawansowanych techno-

Dziura w sieci
logicznie krajach decydenci szybko się jednak
zorientowali, że należy porządkować zarówno
stosowane technologie, jak i zarządzanie pro-
jektami informatycznymi.
SAMOWOLKA? WYKLUCZONE!
W polskiej armii proces informatyzacji do-
piero się rozpoczął, co daje nam szansę unik-
nięcia błędów i skorzystania z doświadczeń in-
nych. Przede wszystkim nie należy dopuszczać
do tego, aby każdy sobie budował system infor-
matyczny. Koszty jego wdrożenia zależą nie
tylko od rozległości systemu (liczby lokalizacji
i użytkowników) czy wartości urządzeń i opro-
gramowania, lecz także od tego, czy możemy
skorzystać z elementów infrastruktury telein-
formatycznej, która już istnieje. Dotyczy to sie-
ci, a także baz danych.
Budowanie kompletnych systemów informa-
tycznych bądź ich elementów bez koordynacji
prowadziło do powstania podobnych funkcjo-
nalnie systemów, wykonanych jednak w róż-
nych standardach i technologiach. Wiązało się
to z wydatkami na integrację informacyjną.
Tych dodatkowych kosztów można było unik-
nąć, gdyby wcześniej określono wymagane
standardy.
Duże znaczenie ma wiedza na temat kosztów
budowy każdego, nawet najprostszego systemu
informatycznego, czyli: zakupu systemu (sprzę-
tu i oprogramowania), eksploatacji i utrzyma-
nia, szkolenia (administratorów, planistów
i użytkowników), infrastruktury teleinforma-
tycznej, osobowych (często wraz z wdrożeniem
systemu należy zatrudnić administratorów).
Przedstawione zestawienie jest elementem
budżetu zadaniowego. Oznacza to, że dowódca
(dyrektor), który dostał zadanie wdrożenia sy-
stemu informatycznego, powinien być dyspo-
nentem pieniędzy na pokrycie wszystkich wy-
mienionych kosztów lub mieć zagwarantowane
na to odpowiednie środki.
Model budżetu zadaniowego w kraju, także
w MON, powinien doprowadzić do bardziej ra-
cjonalnego i efektywnego wydawania publicz-
nych pieniędzy. W praktyce będzie to działało
tak: jeśli jakiś system zostanie kupiony, to nie
zabraknie środków na przygotowanie infra-
struktury, zatrudnienie administratora, szkole-
nie i utrzymanie. Jeśli jednak nie zostanie ku-
piony, to z planu będą wykreślone wszystkie
pozostałe składniki budżetu. Bez sensu jest bu-
dowanie infrastruktury, jeżeli nie ma pewności,
czy spełni ona wymagania systemu, który ma
być kupiony. Nie wiadomo, w jakim zakresie
należy szkolić administratorów, jeśli nie jest
znana technologia, którą będą się oni posługi-
wać. Po co ich zatrudniać, skoro system nie zo-
stał kupiony i po co pieniądze na utrzymanie te-
go, czego nie ma.
Do czasu wdrożenia budżetu zadaniowego
uporządkowanie finansowania wprowadzania
systemów informatycznych będzie jednak trud-
ne ze względu na to, że zbyt wielu dysponen-
tów pieniędzy uczestniczy w tym procesie.
WIERZCHOŁEK GÓRY
To, co widać na ekranie komputera, to tylko
wierzchołek góry lodowej. Najkosztowniejsze
jest to, czego na pierwszy rzut oka nie widać.
Zakup urządzeń i oprogramowania nie da nic,
jeśli nie ma skąd czerpać danych. I żaden sy-
stem informatyczny (w tym zautomatyzowane
systemy wsparcia dowodzenia) nie będzie pra-
widłowo działał bez zasilania danymi i odpo-
wiedniego zabezpieczenia technicznego. A dziś

10 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 A R M I A

Blisko ideału
Wszystkie warstwy przedstawionego modelu składają się na system
informatyczny i każda z nich jest równie ważna.

PO PIERWSZE, wprowadzane i gromadzone dane muszą mieć

odpowiednią strukturę.
PO DRUGIE, do przesyłania danych należy dysponować
odpowiednią siecią transmisji danych.
PO TRZECIE, aby z danych można było skorzystać na potrzeby
wielu systemów, należy je odpowiednio
posortować (hurtownie danych).
PO CZWARTE, aby wymagane dane były przedstawiane
w sposób zrozumiały, należy je odpowiednio
do potrzeb zobrazować (w ZSyD lub SI).

planistów i użytkowników systemów (sfera ope-

racyjna). Taki model szkoleń byłby lepszy, dla-
tego że projektantami, wdrożeniowcami i admi-
nistratorami systemu powinny być osoby (żoł-
nierze lub pracownicy) z wykształceniem infor-
matycznym, planistami – oficerowie o specjal-
ności łączność i informatyka, a użytkownikami
– oficerowie i pracownicy wojska wszystkich
innych specjalności.
Grupy te różnią się zakresem posiadanej wie-
dzy z dziedziny informatyki. I tak – administra-
tor systemu powinien być inżynierem informa-
GRYŃ

tykiem znającym zasady konfiguracji i zarzą-

GRAF. MIROSŁAW

dzania systemem. Oficer planista powinien

różnorodność technologiczna i techniczna eks-
ploatowanych systemów informatycznych nie
wpływa dobrze na budowę sprawnego systemu
wsparcia użytkownika (help desk), który przez
wiele lat był w armii traktowany po macoszemu
– może dlatego, że więk-
szość systemów działała tyl-
ko lokalnie. W dobie reformy
Dzisiaj, gdy systemy ma-
ją zasięg ogólnoresortowy, w wojsku zasadne
struktury wsparcia użytkow-
nika muszą być wyposażo-
wydaje się
określonego programu (projektu), powinien
mieć bezpośredni wpływ (zarządzanie) na
wszystkie elementy – na sferę finansowania,
decyzje i kierowanie wykonawcami kolejnych
czynności. Jeśli struktury odpowiedzialne za
wdrożenie nie działają zgodnie z zasadami za-
rządzania, prowadzi to do przeplatania się
kompetencji różnych ko-
mórek, a w efekcie – do
niewydolności w eksploa-
tacji systemów.
W procesie wdrożenia
i eksploatacji systemów in-
formatycznych w wojsku
mieć wiedzę operacyjną o działaniu wojsk,
a jednocześnie o architekturze i możliwościach
wykorzystania systemu na potrzeby armii.
Użytkownik natomiast musi znać możliwości
systemu i zasady jego obsługi. Niestosowanie
takiego modelu szkoleń prowadzi do tego, że
administratora systemu wykorzystuje się jako
planistę, gdyż oficer planista nie zna architek-
tury i możliwości systemu. Z oficera planisty
robi się operatora systemu, bo użytkownicy
nie potrafią go obsługiwać. W efekcie okazuje
się, że systemy są dla specjalistów, a nie dla
użytkowników.
Należy przy tym uważać, aby nie wpaść
w pułapkę spirali szkoleń. Często bowiem
wzbogacają one CV pracowników, ale nie są
użyteczne dla wojska.

ne w narzędzia informa- oddzielenie sfery mamy dwie sfery zasadni- CIERPLIWOŚCI!

tyczne umożliwiające nie czo się od siebie różniące
tylko bezpośrednią, lecz technicznej pod względem kompeten-
także zdalną pomoc użyt-
kownikom. Bardzo istotna
od operacyjnej cji: techniczną – projektan-
ci, wdrożeniowcy i admini-
jest znajomość możliwości stratorzy (inżynierowie),
systemów, bo w przeciwnym wypadku nawet oraz operacyjną – planiści i użytkownicy.
najlepsze z nich nie będą efektywnie wyko- Pewien mankament dotyczy szkolenia. Po-
rzystywane. winno być ono celowe, to znaczy, że należy
uczyć, aby osiągnąć określony cel, przygotować
ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI wytypowane osoby do wykonania konkretnego
Skuteczność wdrażania systemów informa- zadania. Wymaga to jednak bardziej indywidu-
tycznych zależy od wielu czynników. Podsta- alnego podejścia. Inaczej i w innym zakresie
wowe to: struktury, kompetencje, finansowanie trzeba szkolić projektantów, wdrożeniowców
i wyszkolenie. Ten, kto odpowiada za realizację i administratorów (sfera techniczna), a inaczej
Czasami trudno pogodzić się z tym, że naj-
lepsze i najbardziej potrzebne systemy informa-
tyczne nie będą dostępne w krótkim czasie.
Niestety, cykl wdrożenia każdego z nich trwa
co najmniej cztery lata. Pierwszy rok to pomysł
i wprowadzenie do planu na rok kolejny. Drugi
to realizacja zakupu i przygotowanie zespołu
wdrożeniowego. Trzeci – wprowadzanie syste-
mu, konfigurowanie go i eksploatacja próbna.
Czwarty – szkolenie użytkowników.
Próby przyspieszenia tego cyklu często koń-
czą się wprowadzeniem niedopracowanego sy-
stemu, który nie spełnia oczekiwań użytkowni-
ków. Jeszcze gorszym zjawiskiem jest wydawa-

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 11

 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E
Żaden SYSTEM INFORMATYCZNY nie będzie prawidło-
wo działał bez zasilania danymi i odpowiedniego
wsparcia technicznego.
nie rozkazów o wdrożeniu bez
uwzględnienia realiów i metodyki tego
procesu. Rozkaz w wojsku to rzecz
święta, więc wszyscy dwoją się i troją,
aby wywiązać się z nierealnych termi-
nów. W efekcie otrzymujemy system,
który ma wiele luk i niedoskonałości,
co jest utrapieniem użytkowników
i administratorów.
Nasza armia do skutecznej informa-
tyzacji potrzebuje przede wszystkim
jasnego podziału kompetencji między
komórkami zajmującymi się tym pro-
cesem, a także koordynacji w całym
resorcie.
W dobie reformy w wojsku zasadne
wydaje się oddzielenie sfery technicz-
nej od operacyjnej. Przecież profesjo-
nalizacja oznacza, że każdy ma być
wysokiej klasy specjalistą w swojej
dziedzinie. Inne podejście w obszarze
systemów informatycznych świadczy-
łoby o amatorszczyźnie i krótko-
wzroczności prowadzącej do obniże-
nia bezpieczeństwa systemów, kłopo-
tów z ich utrzymaniem oraz nadmier-
nych kosztów. Bądźmy profesjonalista-
mi: mamy kadry, których potencjał in-
telektualny, odpowiednio wykorzysta-
12 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
FOT. USAF (2)
ny, pozwoli efektywniej spożytkować
środki na modernizację informatyki.
A to oznacza, że za te same pieniądze
możemy zrobić o wiele więcej.
Tak jak anachronizmem jest wdra-
żanie dwóch rodzajów poczty elektro-
nicznej w jednej sieci, tak samo
w dłuższej perspektywie nieracjonal-
na jest prosumpcja systemów infor-
matycznych. Armii bardziej są po-
trzebne sprawne oraz odpowiednio
rozbudowane struktury wdrożeniowe
i wsparcia użytkownika niż zespoły
projektowe (choć niewielkie, są przy-
datne do projektowania specjalistycz-
nych systemów dla wojsk, szczegól-
nie zautomatyzowanych systemów
dowodzenia).
TU MOŻNA OSZCZĘDZIĆ
Wyciągając wnioski z przeszłości,
pamiętajmy, że każda próba wdrożenia
w resorcie obrony jakiegokolwiek sy-
stemu informatycznego będzie fikcją,
jeśli nie zaczniemy od podstaw, czyli
od zbudowania baz danych zasilają-
cych te systemy, i jeśli nie zadbamy
o to, by były one kompleksowo wdro-
żone i miały odpowiednie wsparcie.
Gdzie zatem można upatrywać milionowych
oszczędności?
Po pierwsze, w standaryzacji stosowanych
technologii. Im więcej technologii, tym więk-
sze koszty szkolenia i przygotowania projektan-
tów, wdrożeniowców, administratorów, plani-
stów i użytkowników, a także związane ze
współpracą systemów. Zachodzi też koniecz-
Kryzys finansowy
może być ność stosowania dodatkowych integratorów.
czynnikiem Po drugie, w budowie baz danych, których
stymulującym zasoby mogą być wykorzystywane przez kilka
racjonalizację systemów. Budowanie indywidualnych baz da-
wydatków
na informatyza- nych dla każdego systemu to dodatkowe wydat-
cję polskiej ki na sprzęt i obsługę. Z kolei budowanie ich
armii. w różnych technologiach, z wykorzystaniem in-
nych formatów danych powoduje dodatkowe
koszty, związane z interfejsami i systemami in-
tegracji informacyjnej.
Po trzecie, w strukturach organizacyjnych
odpowiedzialnych za eksploatację. Im więcej
miejsc, w których lokowane są serwery, tym
większe wydatki na infrastrukturę teleinforma-
tyczną i obsługę techniczną; im więcej lokaliza-
cji, tym większe koszty zarządzania systemem
i wsparcia użytkowników.
Po czwarte, w profesjonalnym przygotowa-
niu administratorów i planistów. Pozwoli to
zmniejszyć liczbę ośrodków zarządzania i opty-
malnie planować wykorzystanie systemów. Pa-

miętajmy, że niedoszkolony planista przez błęd-
ne planowanie może zmuszać organa projekto-
we do nieuzasadnionej rozbudowy systemu.
Po piąte, w racjonalnym planowaniu budo-
wy nowych systemów informatycznych. Jeśli
każdą nową funkcjonalność widzimy jako no-
wy system, a nie rozbudowę możliwości już
istniejących, to zwiększamy koszty wdrożenia,
inwestycji i zakupu sprzętu oraz oprogramo-
wania.
Po szóste, w centralizacji systemu finanso-
wania obsługi i serwisu systemów. Komplekso-
we umowy na wsparcie i serwis są zawsze tań-
sze od wielu cząstkowych umów.
Wymóg oszczędzania kojarzy się z zaniecha-
niem wydatków na pewne przedsięwzięcia.
W przypadku informatyzacji resortu obrony
kryzys finansowy powinniśmy potraktować ja-
ko czynnik stymulujący racjonalizację kosztów.
Skorzysta na tym i MON, i państwo, jeśli mimo
ograniczonych środków armia osiągnie założo-
ny poziom informatyzacji oraz wyszkolenia
i doprowadzi do integracji informacyjnej w eks-
ploatowanych, a także nowo budowanych syste-
mach informatycznych. Wymaga to jednak de-
terminacji i konsekwencji w działaniu.  my spakować cały sprzęt”, mówi komendant ze- ki, konieczne są ciągle nowe inwestycje, zarów-
Generał brygady WŁODZIMIERZ NOWAK
był dyrektorem Departamentu Informatyki
i Telekomunikacji MON.
A R M I A
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Cyberokopy
Niewielka grupa zarządza wojskową siecią MIL-WAN
na jednej czwartej obszaru Polski.
Z
espół informatyki 2 Korpusu Zmecha- wideokonferencji, transmisji obrazu i dźwięku.
nizowanego ma do dyspozycji około Tymi sprawami na poligonach zajmujemy się
dziesięciu pomieszczeń. Oprócz kan- właśnie my”.
celarii i sal szkoleniowych także ser- Komendant przyznaje, że choć praca jest bar-
werownię, do której dostęp jest bardzo ograni- dzo wyczerpująca psychicznie, dla jego pracow-
czony ze względów bezpieczeństwa. Komendant ników to najlepsza okazja do doskonalenia umie-
zespołu podpułkownik Andrzej Kowalski opro- jętności. „W warunkach polowych obsługujemy
wadza mnie po budynku, pokazuje odnowione system wspomagania dowodzenia Jaśmin, a naj-
sale szkoleniowe, w których jest kilkanaście sta- większą trudnością zawsze jest połączenie w sieć
nowisk komputerowych, opowiada o pracy pod- wszystkich rozproszonych części”, uzupełnia
władnych. W trzech sekcjach: wdrożeń, sieci Kowalski. „Moi podwładni muszą się czasami
i technicznej, zespołu informatyki 2 KZ pracuje mocno natrudzić, żeby stworzyć spójną, dobrze
kilkanaście osób. Oprócz codziennych obowiąz- działającą sieć, a przy tym zabezpieczyć ją na ty-
ków, do których należą troska o zapewnienie do- le skutecznie, by różnego rodzaju informacje nie
stępu do sieci informatycznych dla żołnierzy ca- zostały wykorzystane przez innych”.
łego garnizonu, aktualizowanie oprogramowa- Zespół brał udział w wielu ćwiczeniach, ale
nia, szkolenie użytkowników oraz nierzadko wal- żołnierzom najbardziej zapadły w pamięć
ka z wirusami komputerowymi, informatycy zaj- „Anakonda 2008” i „Bagram V”, które ze
mują się administrowaniem wojskową siecią te- względu na skalę i liczbę uczestniczących jed-
leinformatyczną MIL-WAN, w ostatnim czasie nostek były dla krakowskich informatyków
intensywnie modernizowaną. Pod opieką ogromnym wyzwaniem.
zespołu informatyki jest wycinek tej Informatyków Największym konkurentem dla woj-
sieci, obejmujący jedną czwartą tery- nie ma w wojsku ska są firmy informatyczne, które po-
torium Polski. wielu, a i ci, którzy trafią zaoferować kandydatom na
W 2009 roku pracownicy ZI są, nie mają pracowników bardzo wysokie, jak na
szkolili się także w obsłudze pakietu możliwości warunki polskie, zarobki. Zdaje so-
grafiki operacyjnej oraz kryptogra- awansu. bie z tego sprawę kierownictwo infor-
ficznej ochronie informacji. Równole- matyków 2 KZ. I choć dotychczas nikt
gle zaangażowani zostali do przygotowań pi- nie zrezygnował ze służby, coraz częściej
lotażowej modernizacji sieci INTER-MON, któ- w środowisku słyszy się rozmowy na ten temat.
ra usprawni korzystanie z internetu. „Informatyków nie ma w wojsku zbyt wielu,
Podpułkownik Kowalski przyznaje, że choć a i ci, którzy są, mają ograniczoną możliwość
jego podwładni nie ponieśli spektakularnej po- awansu”, wyjaśnia komendant. „Nie można się
rażki, miewają trudne dni. Na przykład kilka ty- więc dziwić ludziom, którzy myślą o zmianie
godni temu równocześnie modernizowano dwie miejsca pracy, bo każdy chce godziwie żyć.
sieci, co spowodowało ograniczenia w komuni- U nas nawet podoficerowie mają wyższe wy-
kacji. „Natychmiast rozdzwoniły się telefony kształcenie informatyczne, a nie zarabiają zbyt
i chyba nie muszę opowiadać, jakie komentarze wiele”. Lecz nawet w wojsku działa konkuren-
się trafiały”. cja. Nieoficjalnie mówi się o tym, że o informa-
Największym wyzwaniem dla informatyków tyków z korpusu ubiegają się inne jednostki gar-
nie jest praca w jednostce, lecz ćwiczenia poligo- nizonu Kraków. Dla zespołu odejście każdego
nowe, podczas których muszą łączyć wszystkie z kolegów byłoby dużą stratą, bo przygotowanie
elementy informatycznej układanki, zarówno tej dobrego informatyka wojskowego zajmuje co
stacjonarnej, jak i polowej. Zespół informatyki najmniej dwa lata.
podlega 2 Korpusowi Zmechanizowanemu, mu- Największą bolączką informatyków z Krako-
si więc wraz z nim uczestniczyć w ćwiczeniach. wa jest to, że ze względu na oszczędności resor-
W teren wyprawiają się średnio dwa razy towe mocno zostały uszczuplone wydatki na
w kwartale. „Wyjeżdżamy tydzień wcześniej niż szkolenia. Kursy słono kosztują: od kilku do kil-
reszta jednostki, aby wszystko przygotować na kudziesięciu tysięcy złotych (w zależności od te-
miejscu. Wracamy też później niż inni, bo musi- matyki). „Aby nadążyć za rozwojem informaty-
społu i dodaje, że trudno nie doceniać roli infor- no w sprzęt, jak i wiedzę”, konkluduje podpuł-
matyków w nowoczesnym wojsku: „Nie wyob- kownik Kowalski. Bez kompetentnych ludzi sam
rażam sobie sprawnego systemu dowodzenia bez sprzęt niczego nie załatwi”. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 13
 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E

I
nspektor bezpieczeństwa teleinforma-
tycznego w 31 Bazie Lotnictwa Tak-
tycznego w Krzesinach, gdzie stacjo-
nują F-16, Kamila Masłowska mówi
tak: „Na naszym poligonie sprawdza-
my wiele programów pilotażowych nowych
systemów informatycznych. To nam odpo-
wiada, jest wyzwaniem, a do wyzwań już
przywykliśmy”.
Obecność tych maszyn spowodowała, że
lawinowo przybyło najnowocześniejszych
rozwiązań technicznych i organizacyjnych,
ułożono dziesiątki kilometrów światłowodów
i ściągnięto do pracy najzdolniejszych w kra-
ju informatyków.
MARCELI KWAŚNIEWSKI
Kapitan Mariusz Szlendak, pełniący obo-
wiązki szefa sekcji zarządzania systemami
informatycznymi, za jeden z największych
ubiegłorocznych sukcesów uważa zakończe-
nie pilotażowego wdrożenia taktycznego sy-
stemu wymiany danych LINK-16. „To odpor-
ny na zakłócenia system dowodzenia i łącz-
ności, który umożliwia dystrybucję danych
cyfrowych, obrazu i głosu z ogromną pręd-
kością między stanowiskami dowodzenia
i elementami systemów uzbrojenia w różnych
rodzajach sił zbrojnych”.
„Jest to system NATO kompatybilny z in-
nymi używanymi przez sojusz, wielokrotnie
wykorzystywany w ćwiczeniach międzynaro-
dowych”, dodaje inspektor Masłowska.
„Szkolą się z jego użyciem także nasi piloci
F-16, ponieważ pełni funkcje strategiczne
i taktyczne dla poszczególnych elementów
systemu obrony, między innymi samolotów
czy nowoczesnych zestawów przeciwlotni-
czych”.
SPRAWNA LOGISTYKA
Kolejnym systemem, którego pilotażowa
eksploatacja odbywa się w 31 BLotT na zle-
cenie Departamentu Informatyki i Telekomu-
nikacji MON, jest SIGMAT RBM, logistycz-
no-księgowy. Ma on usprawnić szeroko poję-
tą logistykę w całych siłach zbrojnych. Baza
w Krzesinach, chyba jako jedyna w Polsce,
ma strukturę teleinformatyczną, która pozwa-
la na testy na tak szeroką skalę. Tutaj znajdu-
je się ponad siedemset stanowisk komputero-

Poligon przy klawi

Najbardziej skomputeryzowaną jednostką
wojskową w Polsce jest baza w Krzesinach.
Dzięki F-16
u
przybyło w wojsk
mnóstwo najno-
h
wocześniejszyc
ią zań tech-
rozw
nicznych.

14 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


wych, funkcjonuje blisko trzydzieści
różnych systemów, kilkanaście sieci
jawnych i niejawnych. Każdy system
czy sieć działa z odmiennymi pozio-
mami zabezpieczeń i prawami dostę-
pu dla osób funkcyjnych. Służą one
do szkolenia lotniczego, obsługi
i planowania lotów, analizy misji
lotniczych, eksploatacji, obsługi
i naprawy F-16. Są też systemy
wspomagające działania administra-
cyjne krzesińskiej bazy (kadrowe
i finansowe), która jest oddziałem
gospodarczym dla innych jednostek
Sił Powietrznych znajdujących się w
rejonie jej odpowiedzialności. „Dla-
tego możemy mówić o zbiorze wza-
iaturach
A R M I A
jemnie powiązanych i uzupełniają-
cych się systemów i sieci, a nie
o jednym systemie”, wyjaśnia in-
spektor Masłowska.
SIECI I CENTRUM
Dla pilotażu systemu informatycz-
nego SIGMAT RBM jako platformę
wykorzystuje się wewnętrzną sieć ba-
zy MIL-LAN. Jej odpowiedniki znaj-
dują się w innych jednostkach w kra-
ju. Działa w niej poczta elektronicz-
na, są strony WWW, systemy logi-
styczny i księgowy. Poszczególne sie-
ci MIL-LAN jednostek zostały połą-
czone w ogólnokrajową sieć bez-
piecznego transferu danych
MIL-WAN, niezależną i całkowicie odseparowa-
ną od internetu. „To uniemożliwia włamanie
z zewnątrz”, mówi kapitan Szlendak.
Na potrzeby eksploatacji myśliwców F-16
Jeden została zbudowana w Siłach Powietrznych
z największych rozległa sieć teleinformatyczna WAN F-16,
ubiegłorocznych łącząca Warszawę, Łask i Poznań. Umożli-
sukcesów to
zakończenie wia ona między innymi dystrybucję doku-
pilotażowego mentacji technicznej dotyczącej obsług i na-
wdrożenia praw F-16. „Stały monitoring tej sieci, pro-
taktycznego wadzony przez informatyków z bazy, a także
systemu
wymiany z Łaska i Warszawy, zapewnia całodobowy
danych LINK-16. dostęp do zasobów przez siedem dni w tygo-
dniu”, kapitan wskazuje rząd monitorów
w centrum komputerowym. Kiedy nastąpi
awaria sieci WAN F-16, na przykład w War-
szawie, administratorzy natychmiast o tym
wiedzą i mogą ją zdalnie usunąć.
To dodatkowa funkcja, która została przy-
pisana bazie krzesińskiej. Zdaniem kapitana,
świadczy to o zaufaniu przełożonych, którzy
już wcześniej wielokrotnie akceptowali no-
watorskie rozwiązania informatyków z Krze-
sin. Między innymi dlatego wszystkie syste-
my działające na bazie infrastruktury telein-
formatycznej w 31 BlotT tworzą spójną kon-
strukcję, zapewniającą utrzymanie wysokie-
go poziomu wykonywania wszystkich zadań:
lotniczych, gospodarczych i wspomagają-
cych. A siedemset komputerów sprawia, że
niewiele stanowisk pracy pozostało bez do-
stępu do terminala. Baza w Krzesinach nale-
ży do najbardziej skomputeryzowanych
w kraju. „Zawsze jesteśmy mniej więcej o rok
do przodu w porównaniu z innymi jednostka-
mi, jeśli chodzi o technologie”, mówi kapitan
Szlendak. „To również zasługa F-16”.
LATAJĄCY KOMPUTER
Już samo wdrożenie F-16 spowodowało
bardzo wiele problemów. Informatycy musie-
li wypracować nowe podejście do funkcjonal-
ności i eksploatacji systemów teleinforma-
tycznych, a także wykreować nową, optymal-
ną, czasami wręcz awangardową politykę
bezpieczeństwa teleinformatycznego. „Pora-
dziliśmy sobie całkiem dobrze i wszystko
bezpiecznie funkcjonuje”, wyjaśnia inspektor
Masłowska. „Zanim podpisano kontrakt,
chodziły plotki, że dokumentacja techniczna
samolotu ma objętość wagonu kolejowego.
A my to wszystko mamy w sieci, dostępne
w każdej chwili dla osób uprawnionych.
Stosowany tutaj system dystrybucji doku-
mentacji technicznej to głównie polskie roz-
wiązanie, zawierające aplikacje opracowane
przez ludzi z naszej bazy. Wykorzystywane
jest we wszystkich jednostkach, które są tym
zainteresowane”.
Jeśli gdzieś – na przykład w Łasku – coś
FOT. USAF/USDOD
się zepsuje, tamtejszy technik uzyskuje na-
tychmiastowy dostęp do niezbędnej mu do-
kumentacji przez przenośny terminal, który
ma ze sobą na stanowisku diagnostycznym.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 15
 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E
FOT. KAMILA MASŁOWSKA

W bazie w Krzesinach działa rozwinięta sieć lokalna służąca do wsparcia bieżącej pracy personelu technicznego obsługującego F-16.

Nie musi chodzić po zezwolenie do kancela- skich. „Przyjeżdżają nawet, żeby nas podpa- F-16 o nazwie SIWES F-16. „Pytanie o jego
rii czy po papiery do biblioteki – w ciągu kil- trywać, a kolejne grupy amerykańskich eks- brak powinno być adresowane nie do nas,
ku sekund wszystko, co niezbędne, wyświet- pertów pracujących z nami z racji kontraktu lecz do Dowództwa Sił Powietrznych oraz
la mu się na monitorze i może przystąpić do mają zupełnie inne nastawienie niż jeszcze MON”, wyjaśnia inspektor Masłowska. „My
pracy. trzy, cztery lata temu”, mówi Masłowska. możemy być tylko jego użytkownikiem. Wie-
Takich terminali jest tylko w Krzesinach Wtedy obcokrajowcy patrzyli na naszych my, że taki system ma zostać kupiony, ale
ponad 150. Między innymi dzięki tym roz- informatyków jak na buszmenów naprawiają- i bez niego baza dość dobrze sobie radzi”.
wiązaniom, podnoszącym poziom diagnosty- cych kijem silnik forda mustanga. Teraz wie- „W związku z planowanym wdrożeniem
ki, wykr ywalność dzą, że mamy specjali- tego systemu w bazie trwają inwestycje
wszelkich usterek
w eksploatacji F-16 jest
bardzo wysoka. „Dlate-
Czasami styczne systemy do
przesyłania danych, wy-
korzystujące nowoczes-
związane z dalszą rozbudową i moderniza-
cją infrastruktury teleinformatycznej w kil-
kudziesięciu lokalizacjach”, twierdzi kapi-
go mówienie o dużej
awaryjności tego samo-
polskie ne technologie, takie
jak gigabitethernet,
tan Szlendak. „Ale już teraz działa tam roz-
winięta sieć lokalna służąca do wsparcia
lotu jest bzdurą”, uważa
inspektor Masłowska. rozwiązania MSSQL, Oracle i SAP,
oraz najnowsze serwery
bieżącej pracy personelu technicznego. Są
również aplikacje wsparcia eksploatacji, po-
„To po prostu latający
komputer”. są lepsze od z systemami z rodziny
MS Windows, UNIX
zwalające prowadzić ewidencję nalotu i nie-
sprawności statków powietrznych. Zostały

amerykańskich
Do jego obsługi nale-
żało opracować rozwią-
zania dotąd nieistnieją-
ce w Polsce. „Ameryka-
nie wdrażali F-16 już kilkadziesiąt lat temu,
a utrzymanie kompatybilności nowych syste-
mów z już istniejącymi było dla nich bardzo
trudne”, dodaje kapitan Szlendak. „Dużo ła-
twiej jest zbudować system oparty na nowo-
czesnych technologiach od nowa, jak my to
zrobiliśmy, a nie modernizować i poprawiać
istniejący”. Dlatego, jego zdaniem, polskie
rozwiązania bywają lepsze od amerykań-
i Solaris.
Pamiętajmy, że to jest
nasza wersja samolotu,
z elementami stworzo-
nymi wyłącznie na nasze zapotrzebowanie,
Amerykanie nie mieli okazji u siebie jej eks-
ploatować. Można powiedzieć, że uczyliśmy
się razem z nimi. I byli pod wrażeniem naszej
innowacyjności.
WSPARCIE SYSTEMU
W Krzesinach nie ma systemu informa-
tycznego wsparcia eksploatacji samolotu
stworzone przez polskich informatyków, in-
żynierów i techników. Dzięki temu proces
szkolenia lotniczego przebiega bez zakłó-
ceń. Wdrożenie zintegrowanego systemu
SIWES F-16 jest jednak niezbędne w dal-
szej eksploatacji”.
Czy istniejące systemy wystarczą do
osiągnięcia pełnej gotowości bojowej 31 Ba-
zy Lotnictwa Taktycznego, wyznaczonej na
rok 2012, to się okaże. W razie potrzeby in-
formatycy z Krzesin opracują kolejne roz-
wiązania, które być może sprzedamy Ame-
rykanom. 

16 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

1% od podatku dochodowego A R M I A

Polscy ůoânierze i pracownicy wojska od lat uczestniczĊ w dziaâaniach pokojowych i stabilizacyjnych

w misjach NATO, ONZ i UE. Wielu z Nich ginie lub odnosi rany. Aby pamięý o polegâych byâa wiecznie
ůywa, a wysiâek przelewajĊcych krew doceniony i uszanowany, powoâano STOWARZYSZENIE
RANNYCH I POSZKODOWANYCH W MISJACH POZA GRANICAMI KRAJU. Dziaâa ono na
rzecz konsolidacji œrodowiska rannych i poszkodowanych. Reprezentuje i chroni ich interesy, wspiera
potrzebujĊcych i udziela pomocy nansowej. Dba o dobre imię ůoânierzy i pracowników peâniĊcych
sâuůbę w polskich kontyngentach wojskowych. Jego czâonkami sĊ ůoânierze sâuůby czynnej, ůoânierze
w stanie spoczynku i pracownicy wojska. Stowarzyszenie wspóâpracuje z resortem Obrony Narodowej
i innymi instytucjami paľstwowymi oraz organizacjami krajowymi i zagranicznymi zajmujĊcymi się tĊ
problematykĊ.

Szanowni Paľstwo, Dowódcy, Drodzy Koledzy

i Towarzysze Sâuůby!

Zwracamy się do Was z serdecznym apelem o wsparcie

naszych dziaâaľ pomocowych na rzecz œrodowiska
rannych i poszkodowanych w misjach oraz
rodzin polegâych, poprzez odpis

1% od podatku dochodowego.
Pozwoli to uczyniý nasze dziaâania skuteczniejszymi
i rozszerzyý je na większĊ grupę ludzi, którzy utracili
zdrowie, wypeâniajĊc z poœwięceniem swój ůoânierski
obowiĊzek.
Kaůda zâotówka zostanie zagospodarowana dla dobra
tego œrodowiska, pozwoli lepiej
chroniý jego interesy oraz pomóc potrzebujĊcym.

STOWARZYSZENIE RANNYCH I POSZKODOWANYCH

W MISJACH POZA GRANICAMI KRAJU
ADRES:
ul. Inowrocáawska 6/8
70-013 Szczecin
Telefon: 0048 603 57 15 14
e-mail: stowarzyszenierannych@wp.pl
KRS 000030 4771
Regon 320505726
NIP 955-222-79-53
Nr konta: 32 1020 3570 0000 2102 0057 7445
Projekt: Klub Wojsk Lądowych
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 17
 N A C E L O W N I K U

POLSKA ZBROJNA: Co trzeba zrobić, że-

by zostać podoficerem roku Wojsk Lądo-
wych?
Poezja
i taktyka
MAREK ROZBICKI: Trzeba wziąć udział
w castingu na szczeblu brygady, podczas któ-
rego dowódca kompanii opowiada, czym wy-
różnił się jego podoficer. A potem zdarzenia
wymykają się już spod kontroli, idzie to gdzieś
wyżej i wyżej, aż nagle werdykt spada jak
grom z jasnego nieba.

POLSKA ZBROJNA: Ten grom nie spada

tak sobie. Musi być powód, na przykład taki:

Z MARKIEM ROZBICKIM o tym, co

z punktu widzenia podoficera zmieniły
misje, rozmawia PIOTR BERNABIUK
„W Afganistanie, żeby uratować kolegów,
młodszy chorąży Marek Rozbicki ściągnął
na siebie ogień talibów”.
MAREK ROZBICKI: Bardzo poetycki opis
manewru taktycznego. Jestem za bardziej pro-
fesjonalnym podejściem do takich zdarzeń.

POLSKA ZBROJNA: To był zwyczajny ma-

newr taktyczny? Bohaterowie wracają z woj-
ny i meldują, że nic się ważnego nie stało?
MAREK ROZBICKI: Najważniejsze było
to, że mimo licznych perturbacji i ciekawych
zdarzeń z trzech misji wracaliśmy do kraju
w pełnym składzie, nawet niedraśnięci.

POLSKA ZBROJNA: Czytelnicy zapewne

chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej o tych
perturbacjach i ciekawych zdarzeniach.
MAREK ROZBICKI: Dla mnie były to za-
wsze łatwiejsze lub trudniejsze zadania do wy-
konania. Ich ocena jest rzeczą przełożonych.

POLSKA ZBROJNA: Dlaczego tak trudno

jest mówić o niezwykłych czynach i wiel-
kich emocjach? Załoga broniąca w drugiej
zmianie operacji irackiej City Hall w Kar-
bali dotąd pozostaje w cieniu. Gdzie indziej
nakręcono by już o nich film.
MAREK ROZBICKI: Wiemy, że psy Karbali
walczyły trzy dni i noce. Chłopaki cieszą się
u nas szacunkiem. W tych misjach zawsze były
i są wielkie emocje. Zarówno na pierwszej zmia-
nie w Iraku, jak i na trzeciej w Afganistanie bra-
liśmy udział w wielu takich wydarzeniach. Wolę
jednak tego wątku nie rozwijać.

POLSKA ZBROJNA: Nigdy z nikim o tym

nie rozmawiacie?
MAREK ROZBICKI: Rozmawiamy za każ-
dym razem, tam, na miejscu, bo to ogromnie

18 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 A R M I A
ważne dla zdrowia psychicznego. Te dialogi
odbywają się jednak w konwencji czarnego
humoru.
POLSKA ZBROJNA: Czy taka forma psy-
choterapii jest skuteczna?
MAREK ROZBICKI: Bardzo! Coś trzeba
zrobić z potężnym ładunkiem emocji. Zamiast
więc siedzieć u psychologa i trzymać się za rę-
ce, gadamy ze sobą.
POLSKA ZBROJNA: Czy dowódcy dru-
żyn, plutonów i kompanii potrafią zastąpić
psychoterapeutów?
MAREK ROZBICKI: Ważna jest tu rola
podoficera, który przez całą dobę ma swoich
podwładnych na oku. Musi się wsłuchiwać
w ludzi, czy mówią o sprawach domowych,
czy o tragicznym zdarzeniu... Wszyscy prze-
żywają to samo, ale każdy na swój sposób.
Psychologowie sporo nam w tej sprawie pod-
powiedzieli.
POLSKA ZBROJNA: A co dowódca może
zrobić, jak jego żołnierz chce
zostać bohaterem?
MAREK ROZBICKI: Kan-
Każdy powinien
dydaci na Rambo kończą się robić swoje
po pierwszym kontakcie og-
niowym lub po wybuchu „ai- i szanować
diku”. Szybko schodzą do po-
ziomu pozostałych, bo nagle
innych,
widzą, że przez swoje pajaco- pracujących na
wanie zostają sami.
jego korzyść
POLSKA ZBROJNA: Wróć-
my do tej hermetyczności, w której wyniku
media przedstawiają niepełny bądź nie do
końca prawdziwy obraz zdarzeń.
MAREK ROZBICKI: Lekceważące lub kry-
tyczne opinie w mediach działają na nas de-
prymująco. Jeszcze gorsze komentarze czyta-
my w internecie. Tam każdy pisze, co mu do
głowy przyjdzie. Niektórzy szydzą, ubliżają...
POLSKA ZBROJNA: Ludzie z kompleksa-
mi lubią sobie poużywać na innych.
MAREK ROZBICKI: Po co więc im dostar-
czać pożywki? Bo zrozumienia raczej nie bę-
dzie. Gdy my wyeliminowaliśmy cel lub zli-
kwidowaliśmy zagrożenie, to gość przy kla-
wiaturze komputera napisze, że zamordowali-
śmy człowieka. Inne stany świadomości!
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Czy mimo to nie czu-
jesz potrzeby opowiedzenia innym o tym, co
przeżyłeś?
MAREK ROZBICKI: Chcę opowiedzieć, że
wcale nie było tak miodowo, a tu koleś, do
którego mówię, oglądał wczoraj film o niebo
ciekawszy od mojej opowieści. I tu strzelali,
i tu strzelali. Mamy takie powiedzenie: cywil
nigdy się nie dowie, czym naprawdę jest woj-
sko, a żołnierz siedzący w kraju, czym jest
prawdziwa wojna w Iraku lub Afganistanie.
POLSKA ZBROJNA: Czy tylko zdarzenia
w misjach zadecydowały o tytule podofice-
ra roku?
MAREK ROZBICKI: W 2009 roku naj-
większym wydarzeniem były dla mnie zwy-
cięstwa w zawodach użyteczno-bojowych na
szczeblu batalionu, brygady i dywizji.
POLSKA ZBROJNA: Na czym te zawody
polegały?
MAREK ROZBICKI: Należało pokonać pa-
rę razy kilkukilometrową pętlę, z „oesefem”
(ośrodkiem szkolenia fizycznego) i licznymi
zadaniami, a po wszystkim, „na zmęczeniu”,
wykonać strzelanie.
POLSKA ZBROJNA: Czy taka rywalizacja
w przypadku żołnierzy uczestniczących w mi-
sjach bojowych ma głębszy
sens?
MAREK ROZBICKI:
Bardzo głęboki. Po Afgani-
stanie i po urlopach bohate-
rowie wbijają się w dumę
i nic ich nie rusza. Na począ-
tek zastosowaliśmy więc in-
tensywne szkolenie z regu-
laminów, a do tego ogniowe,
taktyczne i wychowanie fi-
zyczne.
POLSKA ZBROJNA: W Afganistanie żoł-
nierz był pod prawdziwym ostrzałem, a po
powrocie ma ćwiczyć zwroty w miejscu lub
zakopywanie miny?
MAREK ROZBICKI: Po powrocie z pierw-
szej zmiany w Iraku sam byłem takim krnąb-
rnym żołnierzem i dowódcą. A to do niczego
dobrego nie prowadzi.
POLSKA ZBROJNA: Czy podoficer Wojsk
Lądowych roku 2009 od dziecka chciał być
żołnierzem?
MAREK ROZBICKI: W dzieciństwie pod
wpływem „Czterech pancernych” chciałem
zostać czołgistą, potem, za wzorem wujka
i paru innych osób w rodzinie, oficerem. Wy-
startowałem nawet do szkoły oficerskiej na
kierunek logistyczny.
POLSKA ZBROJNA: Logistyczny?
MAREK ROZBICKI: Gdy w WKU usłysze-
li, że jestem po technikum gastronomicznym,
od razu skierowali na logistykę. Nie dostałem
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 19
 N A C E L O W N I K U
się jednak, czego nie żałuję. Trafi-
łem do poznańskiej szkoły chorą-
żych, gdzie przeszedłem twarde
szkolenie. Kadeci starszego roczni-
ka przygotowali nas do służby, po-
cząwszy od mycia i ścielenia „wo-
zów” na tempo.
POLSKA ZBROJNA: A w Szcze-
cinie, w 12 Brygadzie Zmechanizo-
wanej?
MAREK ROZBICKI: Etaty pomoc-
ników dowódców plutonów były po-
zajmowane, więc podobnie jak więk-
szość moich kolegów wylądowałem
na stanowisku dowódcy drużyny. Nie
chciałem znaleźć się w dyspozycji ka-
drowej, brać mniejszych pieniędzy
i zbijać bąków.
20 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
POLSKA ZBROJNA: Dowodziłeś
drużyną żołnierzy służby zasadni-
czej.
MAREK ROZBICKI: To była do-
bra szkoła, bo chłopaki mieli już nie-
zły staż i byli nauczeni dyscypliny.
Musiałem ich jedynie przekonać do
siebie, pokazać, kto jest dowódcą. Nie
zawsze to były cukierki, czasem trze-
ba było przełknąć łyżkę octu, gdyż do
piechoty wcielano różnych ludzi.
Szkolili się za to z zapałem. Nie było
też fali czy szwejowstwa.
POLSKA ZBROJNA: Co zmieniło
wprowadzenie służby zawodowej?
MAREK ROZBICKI: Na szerego-
wych zawodowych przyszli byli żołnie-
rze służby zasadniczej. Część z nich

wróciła, jakby to można powiedzieć, cytując pa-
na kapitana Bednarza, na zasadzie: „Przyjmijcie
na starszego!”.
POLSKA ZBROJNA: Czyżby pan kapitan
Bednarz był nie tylko moim idolem?
W tych misjach MAREK ROZBICKI: Pan kapitan Bednarz
zawsze były i są służy w naszej brygadzie i nadal jest autoryte-
wielkie emocje. tem. I to nie tylko ze względu na talenty kra-
Zarówno na somówcze i humorystyczne podejście do pod-
pierwszej zmia-
nie w Iraku, jak władnych, lecz także, a może przede wszyst-
i na trzeciej kim, ze względów zawodowych – jako specja-
w Afganistanie. lista saper.
POLSKA ZBROJNA: W sławetnym wystą-
pieniu, potajemnie nagranym i puszczanym
w internecie, zaprezentował niekonwencjo-
nalne formy radzenia sobie z żołnierskim
żywiołem.

FOT. US DOD
MAREK ROZBICKI: Pokazał, że w tak bar-
wny i niecodzienny sposób można trafić do lu-
dzi, do których nie docierały bardziej cywili-
zowane formy przekazu.
POLSKA ZBROJNA: Czyli żołnierze służ-
by zasadniczej, którzy wrócili, i od razu by-
li zawodowcami?
MAREK ROZBICKI: I dla nich, i dla nas był
to okres badawczy. Nie mieliśmy instrukcji, bra-
kowało wytycznych do szkolenia żołnierzy za-
wodowych. Zaczęliśmy więc od tego, co można
było zrobić, czyli od wychowania fizycznego, re-
gulaminów, teorii zadań ogniowych i taktyki.
POLSKA ZBROJNA: Nie zanudzili się
na starcie?
MAREK ROZBICKI: Piechocińców było
niewielu, pozostali mieli różne specjalizacje,
A R M I A
Gdyby nie udział misjach, nadal byśmy używali starego, mało przydatnego w działaniach bojowych sprzętu.
trafili się nawet marynarz i listonosz, który
wcześniej pełnił służbę na poczcie wojskowej.
Musieliśmy więc zacząć od podstaw i po-
eksperymentować, wypracować własne meto-
dy szkolenia.
POLSKA ZBROJNA: Czy przejście z do-
wodzenia drużyną na przynależny chorąże-
mu etat pomocnika dowódcy plutonu to du-
ży przeskok?
MAREK ROZBICKI: Bardzo duży. Kierowa-
łem nie tylko szeregowymi żołnierzami, ale rów-
nież dowódcami drużyn. Mimo zawodowstwa
trzeba było zwracać uwagę, aby
mało doświadczony podoficer
nie zrobił szeregowemu krzyw- Po Afganistanie
dy, źle go szkoląc czy wyrabiając
niewłaściwe nawyki.
i po urlopach
bohaterowie
POLSKA ZBROJNA: Do-
wbijają się
wódcami plutonów są młodzi
oficerowie, często po rocznym
studium. Obejmują stanowi-
w dumę i nic
sko na trzy lata po to, aby na- ich nie rusza
uczyć się wojska i odbić się do
dalszej kariery. Jaką rolę od-
grywa ich pomocnik?
MAREK ROZBICKI: Doświadczony po-
mocnik odgrywa wówczas rolę amerykańskie-
go sierżanta plutonu. Musi uczyć szerego-
wych, trzymać w ryzach podoficerów i spra-
wować pieczę nad oficerem.
POLSKA ZBROJNA: A gdyby chciał wpuś-
cić podporucznika w maliny?
MAREK ROZBICKI: To żaden problem, ale
nie na tym polega nasza praca. Dziś, w okresie
trudnych misji, zrobiło się tak jak w filmie
„Wzgórze złamanych serc” z Clintem
Eastwoodem. Oficer był tam „gościem na
plutonie”, a sierżant szkolił, przygotowywał
żołnierzy do walki, a nie do gnuśnienia w ko-
szarach.
FOT. DARIUSZ LEWTAK/COMBAT CAMERA-DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ
POLSKA ZBROJNA: Czy zawsze pomoc-
nik dowódcy plutonu jest najbardziej do-
świadczonym żołnierzem?
MAREK ROZBICKI: Niestety, nie zawsze,
gdyż w obecnym układzie dowódca drużyny
nie ma możliwości awansu z plutonowego na
młodszego chorążego, a sierżant nie może zo-
stać pomocnikiem. W efekcie chłopaki poku-
tują, dowodząc po kilkanaście lat drużynami.
POLSKA ZBROJNA: Sierżanci nie mogą
awansować, a chorąży Rozbicki podobno do-
świadczał „degradacji”?
MAREK ROZBICKI:
W Iraku podczas pierwszej
zmiany byłem dowódcą
drużyny w stopniu sierżan-
ta. Tak były ustawione eta-
ty, w przeciwieństwie do
korpusu oficerskiego, gdzie
większość stanowisk była
zawyżana, podobnie jak
obecnie w Afganistanie.
Musiałem się zgodzić na
obniżenie stopnia.
POLSKA ZBROJNA: Albo zostać w kra-
ju?
MAREK ROZBICKI: Na to by duma nie
pozwoliła. Szkoliłem żołnierzy, przygoto-
wywałem do walki, a potem miałem powie-
dzieć: „Cześć chłopaki, trzymajcie się, bo ja
zostaję?”.
POLSKA ZBROJNA: W Iraku, służąc
w pierwszej zmianie, zapalaliście światło.
MAREK ROZBICKI: Raczej szukaliśmy
drogi w ciemnościach. Przyjechała do Polski
grupa sierżantów z marines, których potem
zmienialiśmy na misji. Streścili, czego może-
my się spodziewać, podpowiedzieli, na co
kłaść nacisk przy szkoleniu, a po wspólnych
zajęciach powiedzieli, że jest ok. A na miej-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 21
 N A C E L O W N I K U
scu wszystkiego doświadczaliśmy sami na
sobie.
POLSKA ZBROJNA: Weszliście w skład
grupy manewrowej i nieustannie byliście
w ruchu.
MAREK ROZBICKI: Wyjeżdżaliśmy
z campu nawet po kilkanaście razy dziennie.
A jak się już złapało dzień spokoju, to czasu
ledwie starczało, żeby się ogarnąć, przesmaro-
wać pojazdy rolnicze Honker, broń wyczyś-
cić... i znowu naprzód.
POLSKA ZBROJNA: Czego wam wówczas
najbardziej brakowało?
MAREK ROZBICKI: Osłony i ochrony. Po
pierwszych „aidikach” podjechaliśmy do kupy
złomu, żeby dopancerzyć auta. Nie było jak
się do tego zabrać, szczęściem tubylec z wio-
ski ciął złom palnikiem. Więc za zgrzewkę
wody i kilka suchych racji MRI powycinał, co
chcieliśmy.
Cywil nigdy się nie dowie, czym naprawdę jest wojsko,
a żołnierz siedzący w kraju, czym jest prawdziwa wojna
w Iraku lub Afganistanie
POLSKA ZBROJNA: Czy te doświadcze-
nia przydały się potem w szóstej zmianie?
MAREK ROZBICKI: To były dwa różne
światy. W pierwszej zmianie negowaliśmy ko-
legów stojących na wartach, bo przecież nic
nie robili, nie jeździli, nie ryzykowali. Tacy
byliśmy zadufani w sobie.
POLSKA ZBROJNA: To chyba stały frag-
ment gry w kolejnych misjach, podział
na żołnierzy aktywnych i gnuśniejących
w bazie?
MAREK ROZBICKI: Na szóstą zmianę
przygotowywaliśmy się do zespołu manewro-
wego, a wylądowaliśmy jako pluton ochrony.
Staliśmy pół roku na wieżach, przy bramach
i okazało się, że to nie jest ani proste, ani przy-
jemne, ani bezpieczne.
POLSKA ZBROJNA: Jaki z tego wnio-
sek?
MAREK ROZBICKI: Każdy powinien ro-
bić swoje i szanować innych, pracujących na
jego korzyść.
POLSKA ZBROJNA: Przed Afganistanem,
w Hohenfels, amerykańskiej bazie na tere-
nie Niemiec, uczyliście się wojować od Ame-
rykanów.
MAREK ROZBICKI: Nie wiem, jak to dy-
plomatycznie powiedzieć, ale w tej dziedzinie
22 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
nie stworzyliśmy sojusznikom warunków, aby
mogli się naszym kosztem dowartościować.
Z drugiej strony, warunki do szkolenia były
znakomite, bez udawania i przebierańców,
wszystko jak prawdziwe, łącznie z „miejsco-
wą ludnością”. Chwilami odnosiliśmy wraże-
nie, że już realnie działamy w Afganistanie.
POLSKA ZBROJNA: Realizm szkolenia
jest amerykańską domeną.
MAREK ROZBICKI: Szczególnie zaimpo-
nował mi amerykański dowódca plutonu, któ-
ry prywatnie nauczył się języka arabskiego
i pasztu.
POLSKA ZBROJNA: A nasi żołnierze
również inwestują w siebie? Na przykład
chorąży Rozbicki?
MAREK ROZBICKI: Mam nadzieję, że na
kursie językowym zrobię „dwójkę” z angiel-
skiego, studiuję też w Wyższej Szkole Inte-
gracji Europejskiej w Szczecinie na kierunku
związanym z bezpieczeństwem publicznym.
Tyle że u nas inwestycja w siebie bardzo się
odbija na budżecie domowym.
POLSKA ZBROJNA: W Afganistanie ktoś
inny pilnował bramy?
MAREK ROZBICKI: W Afganistanie przez
znaczną część misji jeździłem pierwszym Ro-
somakiem jako tak zwany pathfinder. Szuka-
łem dróg przejazdu lub objazdów podczas wy-
konywania zadań.
POLSKA ZBROJNA: A czym ponadto zaj-
mował się pomocnik dowódcy plutonu?
MAREK ROZBICKI: Moim zadaniem było
dopilnowanie, czy wszystko jest przygotowane
i zabrane – woda, żywność, amunicja. Poza
tym wspieranie mojego dowódcy plutonu, do-
radzanie, jak wykonać robotę (ułożenie wraz
z dowódcami planu działania, na przykład, czy
wchodzimy do wioski wszyscy razem, czy
w liniach) i prowadzenie patrolu.
POLSKA ZBROJNA: A więc to nie było
tak: pstryk i idziemy?
MAREK ROZBICKI: Na szczeblu od do-
wódcy drużyny do dowódcy plutonu trzeba
było wszystko dobrze przemyśleć, zaplanować
krok po kroku, bo z mapy czy zdjęć satelitar-
nych różnie to wychodziło. Wchodziliśmy
między zabudowania trzema liniami, a one tak
się potem rozjeżdżały, że ani się nie widzieli-
śmy, ani nie słyszeliśmy. Nie wszystko da się
przećwiczyć i przewidzieć podczas szkolenia
w kraju. Nadto byliśmy obserwowani, podkła-
dano nam różne niespodzianki.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy żołnierz
uświadamia sobie, że wszystko dzieje się na-
prawdę, że jest na wojnie?
MAREK ROZBICKI: Wszystko się zmie-
nia, jak wyrusza drogą, na której ktoś dopiero
co wyleciał na minie, albo wejdzie w kontakt
ogniowy i są ranni.
POLSKA ZBROJNA: Co zmieniły opera-
cje iracka i afgańska z punktu widzenia
podoficera, pomocnika dowódcy plutonu?
MAREK ROZBICKI: Gdyby nie udział
w tych misjach, nadal byśmy używali starego,
mało przydatnego w działaniach bojowych
sprzętu, nie byłoby realnego szkolenia i w dal-
szym ciągu nie dostrzegano by roli podoficera
w szkoleniu i działaniach bojowych.
POLSKA ZBROJNA: A doświadczenie bo-
jowe?
MAREK ROZBICKI: Z mojego punktu
widzenia, łatwiej jest zdobywać doświad-
czenia bojowe nie na swojej ziemi. Świado-
mość, że rodzina jest bezpieczna w domu,
daje ogromny komfort psychiczny.
POLSKA ZBROJNA: Czy zdobycie tytu-
łu dodaje skrzydeł?
MAREK ROZBICKI: Jest fajnie, bo dla
takiego szarego żuczka jak ja jest to wyda-
rzenie niecodzienne. Z drugiej strony,
jak coś nie zagra, to zaraz słyszę, że „pod-
oficer roku” nie wiedział, nie zrealizował,
zapomniał... Teraz to dopiero trzeba się
przykładać! 
WIZYTÓWKA
Młodszy chorąży
MAREK ROZBICKI
Pomocnik dowódcy plutonu z 4 kompanii
Batalionu Piechoty Zmotoryzowanej
szczecińskiej 12 Brygady Zmechanizowa-
nej został wybrany przez kapitułę podofice-
rem roku Wojsk Lądowych. Laureat
uczestniczył w misji irackiej (dwukrotnie)
oraz w afgańskiej. Po powrocie z tej
ostatniej napisano o nim: „W Afganistanie,
żeby uratować kolegów, ściągnął na siebie
ogień talibów”. 

WETERANA
Redaktor: MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
e-mail: malgorzata.barwicka@redakcjawojskowa.pl
Cena misji
Wypadek na misji sprawił, że jego życie
dramatycznie się zmieniło.
B
yły żołnierz nadterminowy Daniel
Kubas, prezes Stowarzyszenia Ran-
nych i Poszkodowanych w Misjach
poza Granicami Kraju, o tym, żeby iść do
wojska, marzył od dziecka. 4 marca 1997 ro-
ku przekroczył bramy Centrum Szkolenia
Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszali-
nie. Po skończeniu szkoły trafił do 3 Pułku
Przeciwlotniczego w Szczecinie, gdzie służył
na stanowisku operatora przeciwlotniczego
rakietowego wozu bojowego. Posypały się
wyróżnienia – najpierw został wybrany żoł-
nierzem roku pułku, a gdy zdecydował się na
pozostanie w służbie nadterminowej, rozpo-
czął pierwsze strzelania bojowe. Brał w nich
udział także w następnych latach.
PECHOWY PATROL
Służył przez osiem lat, zanim w styczniu
2004 roku jako starszy szeregowy wyjechał
wraz z drugą zmianą PKW do Iraku. „Praw-
dziwy żołnierz musi się sprawdzić także na
polu bitwy, a nie tylko na poligonie”, mówił.
Życie napisało inny scenariusz.
12 lutego 2004 roku jechał w konwoju tra-
są Bagdad–Babilon. Daniel jako celowniczy
siedział w Honkerze, jak zwykle do połowy
wychylony przez otwór w dachu. Nie pamię-
ta, jak doszło do wypadku. Koledzy opowia-
dali, że Honker wypadł z drogi (licznik za-
trzymał się na wskazaniu 118 kilometrów na
godzinę), uderzył w barierę między pasami
ruchu, trzy razy koziołkował. Daniel wyle-
ciał ze stanowiska bojowego jak z katapulty.
Spadł mu hełm, kilkadziesiąt metrów szoro-
wał głową po asfalcie. Ocknął się w szpitalu
w Bagdadzie po trzech dniach. Doznał obra-
żeń mózgu (stłuczony płat przedni), miał zła-
maną czaszkę, uszkodzony kręgosłup. Nie
pomagały silne leki przeciwbólowe. Przez
Frankfurt wrócił do Warszawy. Kilkanaście
dni spędził w Centralnym Szpitalu Klinicz-
nym MON, potem trafił na odział neurolo-
giczny w placówce w Szczecinie i na mie-
sięczną rehabilitację. W maju 2004 roku zo-
KURIER
numer 4
się krwiaki mózgu, zrastała złamana szczęka,
pozostała jednak niestabilność kręgów szyj-
nych, zmiażdżony krąg piersiowy.
Na leczenie wykłada własne pieniądze.
Tylko koszty leków przeciwbólowych są po-
krywane. Ma do wyboru: czekać miesiąca-
mi na wizytę u państwowego neurologa albo
zapłacić 100 złotych za prywatną poradę.
Jeśli lekarz nie wypisze skierowania, musi
płacić także za badania, na przykład tysiąc
złotych za rezonans magnetyczny. W do-
tychczasowym leczeniu niewiele pomagała
„legitymacja osoby poszkodowanej poza
granicami państwa”, która miała umożli-
wiać badania u specjalistów i zabiegi bez
FOT. ARCHIWUM DANIELA KUBASA
kolejek. W wielu przychodniach dotąd nie
była po prostu respektowana.
W 2007 roku wraz z grupą kolegów, ran-
nych i poszkodowanych tak jak on, spotkał się
z ministrem obrony narodowej i dowódcą
Wojsk Lądowych. W grupie raźniej, więc po-
stanowili powołać Stowarzyszenie Rannych
i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami
Kraju. Sierżant w stanie spoczynku Marcin
stał zwolniony ze służby ze względu na stan Maludziński opracował statut, Daniel został
zdrowia. Jako inwalida wojskowy całkowicie prezesem. W 2009 roku dostali status organi-
niezdolny do pracy dostał rentę. zacji pożytku publicznego. Dziś skupiają
71 członków i pomagają takim, którzy jak on
ZA WŁASNE zostali sami po powrocie z za-
PIENIĄDZE Nie może przypiąć granicznych misji.
Wypadek sprawił, że jego Nie może przypiąć otrzy-
życie zmieniło się o 180 stop- odznaczeń manych odznaczeń do mun-
ni. Za pobyt na misji zapłacił do munduru, bo duru, bo jako były żołnierz
rozwodem.
Koszt pierwszych badań
jako były żołnierz nadterminowy po prostu go
nie ma. Dlatego stowarzysze-
pokryło państwo, jednak na- nadterminowy nie chce ujednolicić prawa
stępne, które były niezbędne, go nie ma rannych żołnierzy zawodo-
bo skutki urazów mózgu są wych i nadterminowych.
postępujące, robił za własne środki. Za same Różnic jest więcej. Żołnierz zawodowy ma
zęby, które stracił w wypadku, zapłacił 7 ty- szansę dostać rentę na czas nieokreślony,
sięcy złotych. ma prawo do refundacji dziesięciu zabie-
Jedyne pieniądze, które dostał od państwa, gów rehabilitacyjnych rocznie, a gdy zosta-
to tysiąc złotych jednorazowej zapomogi. nie ranny, może otrzymać mieszkanie lub
Groźne urazy wymagały specjalnych leków, odprawę. Żołnierz nadterminowy nie ma ta-
których nie refundowano. Powoli wchłaniały kich praw. Dlaczego? 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 23
 W O J S K A L Ą D O W E

O
siem lat temu tak malkontenci wi-
tali „polskie” czołgi Leopard 2A4
pozyskane od zachodnich sąsia-
dów: „Drogie, za serwis trzeba pła-
cić zagranicznym kontrahentom, a nasz przemysł
tak potrafi zmodernizować T-72, że są lepsze od
zachodniej konkurencji”. Obecnie nie dyskutuje
się o sensowności przejęcia 2A4 z rezerw Bun-
deswehry. Maszyny pokazały, na szczęście tylko
na poligonie, swą wartość. Mimo dobrych ocen
wystawianych Leopardom, nasza armia nie po-
zyskała jednak kolejnych czołgów tej klasy,
a kiedy w 2002 roku Niemcy dostarczyli nam
pierwsze 2A4, decydenci wstrzymali również
zakupy PT-91 Twardy.
Wprawdzie brakuje decyzji o pozyskaniu ko-
lejnych Leopardów, a zastopowanie moderniza-
cji T-72 do standardu PT-91 można wytłuma-
czyć ograniczeniami budżetowymi i rosnącymi
z roku na rok potrzebami zagranicznych misji,
których trzon tworzą pododdziały zmechanizo-
wane, to jednak zapalone na dekadę „czerwone
światło” dla jednostek pancernych sprawiło, że
z każdym rokiem ich siła i możliwości stają się
coraz bardziej iluzoryczne.

SKOŃCZYĆ Z FIKCJĄ
Na papierze pancerna pięść polskich Wojsk
Lądowych wygląda nienajgorzej. Patrząc jedynie
na liczby, można nawet pokusić się o stwierdze-
KRZYSZTOF WILEWSKI

Kruszejący pancerz
Niebawem będziemy musieli podjąć decyzję o przyszłości
broni pancernej. To trudny wybór, bo wiążą się z nim miliardowe wydatki.
nie, że skoro otoczony niezbyt przyjaznymi pań-
stwami Izrael ma około trzech tysięcy czołgów,
to my z tysiącem nie mamy się czego wstydzić.
Gdy jednak przyjrzymy się naszemu pancerne-
mu arsenałowi dokładniej, okaże się, że nie jest
tak dobrze, jak się wydaje na pierwszy rzut oka.
Na 944 czołgi, które mamy (według danych
MON), jedynie Leopardy 2A4 to wozy trzeciej
generacji (128 sztuk), a PT-91 Twardy (232
sztuk) plasują się między generacjami drugą
a trzecią. Reszta, czyli prawie sześćset pojaz-
dów, to wysłużone T-72. Dla porównania Hisz-
pania, mająca armię zbliżoną liczebnie do na-
szej, dysponuje 327 Leopardami, w tym 219
w najnowszej wersji 2A6 (wyprodukowane
w latach 1998–2003).
Warto porównywać Polskę z Hiszpanią, bo
wkrótce staniemy przed podobnym wyborem jak
ona ponad dekadę temu. Jeszcze na początku lat
dziewięćdziesiątych Hiszpanie mieli prawie
700 czołgów drugiej generacji (głównie amery-
kańskich M60 i francuskich AXM-30) i musieli
wybrać: czy ulepszać to, co jest (głównie przy
pomocy Francuzów) i jak daleko powin-
na być posunięta ewentualna moderni-
zacja M60 i AXM-30, czy kupić nowe
czołgi. Po analizach rząd w Madrycie
uznał, że pozbędzie się większości ame-
rykańskiego i francuskiego sprzętu,
Gdy przyjrzymy a podstawowym czołgiem armii zosta-
się naszemu nie niemiecki Leopard 2.
pancernemu W wyniku skomplikowanego, wielo-
arsenałowi
dokładniej, letniego kontraktu (przepychanka o ulo-
okaże się, że nie kowanie produkcji w Hiszpanii skoń-
jest tak dobrze, czyła się rezygnacją armii z zakupu po-
jak to wygląda nad 100 Leopardów) najpierw Madryt
na pierwszy
rzut oka. pozyskał 108 czołgów w wersji 2A4 (ta-
kich jak nasze), a kilka lat później 219
zmodernizowanych Leopardów 2A6,
które dostały oznaczenie wyróżniające
„2E”. W ten sposób, redukując
o połowę potencjał pancerny, armia
hiszpańska skończyła z iluzją, że ilość
tworzy jakość.
Polska jest w podobnej sytuacji. Księ-
gowo nasze wojsko ma tysiąc czołgów.
Realnie natomiast mamy tyle maszyn
trzeciej generacji, ile pięciomilionowa
Finlandia. Jeśli więc chcemy, by nasze
jednostki pancerne były w stanie stawić
czoła agresorowi, musimy wycofać
z użycia T-72 i zdecydować, czy moder-
nizować czołgi PT-91 i 2A4, czy kupić
nową konstrukcję.
MODERNIZACJA
O tym, że nie tylko warto, ale wręcz
trzeba modernizować Leopardy, przeko-
nują ich użytkownicy – żołnierze
z 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Ma-
jor Zbigniew Marchlewicz, zastępca
dowódcy 1 Batalionu Czołgów, podkre-
śla, że choć Leopard 2A4 jest najlepszy
z tych wozów, którymi dysponuje nasza
armia, to można go ulepszyć. Wymie-
nia, które wyposażenie powinno zostać
w maszynach niemieckiej produkcji wy-
mienione na lepsze: „Trzeba wzmocnić
w nim pancerz. Dodatkowo przydałyby

24 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


ca armię
Hiszpania, mają
zebn ie do naszej,
zbliżoną lic
7 Le opardami,
dysponuje 32
tym 21 9 w na jnowszej
w brze się wywiązywał ze swej roli, ale postęp
wersji 2A6.
się za wieżą, podobnie jak w wersji 2A6, dodat-
kowe zasobniki, gdzie załoga mogłaby ulokować
wyposażenie. Wymieniona na nowszy model
powinna być także kamera termowizyjna”.
Chorąży Artur Głos, dowódca załogi czołgu
1 kompanii 1 Batalionu uważa, że rozważając
modernizację posiadanych przez naszą armię
Leopardów, powinniśmy brać przykład z kra-
jów, które używają takich czołgów. Wzorem
może być państwo, które ma ich najwięcej, czy-
li Niemcy.
„Zachodni sąsiedzi zamontowali w Leopar-
dach dodatkowo kamery termowizyjne dla do-
wódcy czołgu”, komentuje chorąży Głos. W na-
szych wersjach dowódca nie ma takiego urzą-
dzenia i widzi tylko to, co działonowy. Powinna
być również zamontowana kamera z tyłu czołgu,
aby kierowca miał obraz terenu w trakcie cofa-
nia. Teraz podczas manewrowania dowódca wo-
zu musi przerwać obserwację przedpola w swo-
im sektorze i pomagać kierowcy w jeździe do ty-
łu. Takie manewrowanie musi być bezpieczne,
bo Leopard może jechać na wstecznym biegu
z prędkością nawet do 40 kilometrów na godzinę
i prowadzić walkę. Niemcy wzmocnili również
pancerze swoich czołgów oraz zamontowali we-
wnątrz kewlarowe płyty”.
Żołnierze z dwóch pancernych brygad, w któ-
rych podstawowym uzbrojeniem są PT-91, czyli
z 34. z Żagania i 1. z Wesołej, nie czują się gorsi,
używając maszyn z radzieckim rodowodem. Po-
dobnie jednak jak koledzy ze Świętoszowa, uwa-
żają, że aby nie odstawały od konkurencji, trzeba
A R M I A
Misyjny Leo
Leopard 2A6M (Minenschutz)
to wersja na potrzeby misji pokojowych.
W czołgu zamonto-
wano dodatkowe
płyty pancerne podłogi,
i zamontowano klimaty-
zację. Dla państw po-
siadających starsze
pancerz prętowy, fotele wersje Leopardów,
załogi wyposażono głównie 2A5, firma
w system tłumienia fali Rheinmetall przygoto-
uderzeniowej. W 2A6M
w stosunku do po-
przednich wersji
ulepszono również
luk amunicyjny
je zmodernizować. Podkreślają, że Twardy wy-
maga ulepszenia, bo od wprowadzenia go do
służby minęło już prawie 15 lat (pierwsze seryj-
ne PT-91 trafiły do 11 Dywizji Kawalerii Pan-
cernej w 1995 roku) i przez ten czas pojawiło się
wiele technicznych nowinek.
„Twardy miał być odpowiedzią na czołgi trze-
ciej generacji”, mówi kapitan, który ma do czy-
nienia z PT-91 od 1995 roku. „Przez parę lat do-
technologiczny, szczególnie w zakresie syste-
mów kierowania ogniem, systemów łączności,
laminowanych pancerzy i amunicji stosowanej
w armatach czołgowych sprawił, że jeśli chcemy
jeszcze przez dziesięć–dwadzieścia lat użytko-
wać Twardego, to czas myśleć o jego głębokiej
i kompleksowej modernizacji”.
BUMAR W GOTOWOŚCI
Przymierzając się do modernizacji 2A4
i PT-91, jesteśmy w lepszej sytuacji niż Hiszpa-
nie. Kiedy rozważali oni kil-
kanaście lat temu ulepsza-
nie posiadanych amerykań-
Realnie mamy tyle
skich i francuskich czołgów, maszyn trzeciej
mieli świadomość, że będą
musieli korzystać z usług generacji, ile
zagranicznych firm. Wpraw-
dzie w przypadku M60
pięciomilionowa
Amerykanie byli skłonni Finlandia
powierzyć hiszpańskiemu
przemysłowi niezbędne do modernizacji techno-
logie (a przynajmniej ich część), Francuzi jednak
o takim pomyśle nie chcieli słyszeć.
W przypadku modernizacji PT-91 możemy
skorzystać z doświadczeń producenta, Grupy
Bumar, który, przygotowując eksportowe wer-
sje Twardego, korygował ich słabe strony.
W PT-91A (1995 rok), pierwszej wersji oferowa-
nej na eksport, zamontowano system kierowania
ogniem firmy Sagem (Savan-15) oraz mocniej-
szy, mający tysiąc koni mechanicznych, silnik.
W PT-91Z Bumar ponownie zastosował SKO
Sagema i taki sam napęd, ale dodał pancerze re-
aktywne Erawa i Erawa 2. Następnym modelem
z rodziny PT-91 był jak do tej pory jedyny duży
POWINNIŚMY
PODZIĘKOWAĆ
kilku ministrom
obrony
wała modernizacyjny
pakiet „misyjny”. Obej-
muje on między innymi
i kilkunastu
generałom
za skuteczne
torpedowanie do-
zainstalowanie urządzeń tychczasowych
obserwacyjnych dla do- programów
wódcy (SEOSS), system modernizacji
obserwacji i planów zakupu
okrężnej nowych czołgów.
bliskiego zasięgu SAS
oraz celowniki termowi-
zyjne Saphir. 
sukces eksportowy Bumaru, czołg oznaczony li-
terą „M”, jak Malezja. Dla azjatyckiego kontra-
henta Bumar nie tylko zmienił standardową ar-
matę na słowacką 2A46MS (z nowym systemem
stabilizacji), zainstalował system samooosłony
Obra-3 i karabin przeciwlotniczy M2HB, lecz
także zmodyfikował pancerz przedni kadłuba
i opancerzenie wieży.
Kolejną wersję Twardego, PT-91P, także przy-
gotowano pod kątem eksportu. Model „P” (od
Peru) wyposażono w SKO Drawa-TG, system
zarządzania łącznością Fonet-IP, system wykry-
wania skażeń chemicznych i promieniotwór-
czych Cherdes II oraz cyfrowy system zarządza-
nia polem walki firmy Teldat. Choć według Bu-
maru ostatni z rodziny PT-91 jest model ozna-
czony PT-91Ex, to trudno mówić o nim jako
o nowej propozycji. To raczej demonstrator moż-
liwości firmy, bo Bumar zamontuje w nim to,
czego zażyczy sobie konkretny klient.
Komfort naszej armii polega przede wszyst-
kim na tym, że polski prze-
mysł zbrojeniowy jest goto-
wy do ulepszania nie tylko
czołgów rodzimej produkcji,
ale także Leopardów 2A4.
Grupa Bumar podczas je-
siennych targów MSPO
2009 w Kielcach zorganizo-
wała sympozjum poświęco-
ne ofercie firmy z zakresu
modernizacji oraz serwisowania niemieckich
wozów. Choć na razie nie można ocenić, jak pro-
ponowany pakiet ulepszeń do Leopardów spraw-
dziłby się w praktyce (Bumar nie przygotował
demonstratora technologii), to można już ocenić,
że jest kompleksowy. Obejmuje między innymi
zainstalowanie: nowego systemu samoosłony
przed opromieniowaniem laserowym, nocnego
peryskopu kierowcy, zmodernizowanej dzienno-
nocnej kamery, lepszego dalmierza laserowego
oraz systemu zarządzania polem walki. Leopar-
dy opuszczające bumarowskie Łabędy zostałyby
również wyposażone w nowy system łączności,
układy nawigacji zliczeniowej oraz optoelektro-
niczny system detekcyjno-gaśniczy.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 25
 W O J S K A
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Analizując przyszłość polskich jed-
nostek pancernych przez pryzmat mo-
dernizacji posiadanych pojazdów, trzeba
się też zastanowić nad ewentualnym
kupnem nowych czołgów. Minister
obrony na początku 2009 roku potwier-
dził, że MON wraz ze Sztabem Gene-
ralnym WP i Dowództwem Wojsk Lą-
dowych przygotowały pakiet wymagań,
jakie musi spełnić czołg, którego potrze-
buje nasze wojsko. Szefostwo Wojsk
Pancernych i Zmechanizowanych Wojsk
Lądowych opracowało wymagania ope-
racyjne dla nowego wozu pod kryptoni-
mem „Wilk”, które zostały zaakcepto-
wane przez Radę Uzbrojenia i zatwier-
dzone przez szefa SGWP.
„Nie określają one typu nowego czoł-
gu (lekki, średni, ciężki)”, wyjaśniał
Bogdan Klich w odpowiedzi na inter-
pelację poselską. „Precyzują jedynie je-
go podstawowe parametry: odporności
balistycznej strefy czołowej, odporności
balistycznej boków kadłuba i wieży, za-
bezpieczenia załogi przed efektami eks-
plozji min przeciwpancernych i prze-
26 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
L Ą D O W E
ciwsennych, zabezpieczenia jej przed
efektami eksplozji improwizowanych ła-
dunków wybuchowych (IED) znajdują-
cych się na poboczach dróg oraz możli-
wości wykorzystania podwozia pod za-
budowy specjalne – niszczyciele czoł-
gów, ciężkie bojowe wozy piechoty, wo-
zy artyleryjskie i specjalne”.
Bardzo ogólnikowe określenie wy-
mogów stawianych czołgowi ma proste
uzasadnienie. W tym samym piśmie
minister przyznał bowiem, że wojsko
nie ma pieniędzy, aby zamówić nowe
maszyny i do 2018 roku może jedynie
planować, że kiedyś to zrobi: „W związ-
ku z tym w projekcie «Programu rozwo-
ju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Pol-
skiej w latach 2009–2018» przewiduje-
my jedynie rozpoczęcie procesu pozy-
skiwania czołgu nowej generacji, jego
wprowadzenie zaś do służby odkłada-
my na lata po 2018 roku”.
Mimo ogólnego spisu potrzeb i wy-
magań oraz odległej perspektywy za-
kupu, polskie i zagraniczne koncerny
zbrojeniowe są więcej niż zainteresowa-
ne przygotowaniem „czołgu przyszłości” dla na-
szej armii. Dobrze było to widać na wystawie
w Kielcach, gdzie Bumar promował przygoto-
waną przez gliwicki OBRUM koncepcję „lek-
kiego czołgu na bazie wielozadaniowej platfor-
my bojowej”, a BAE System – prototyp lekkiego
czołgu CV90120.
Gdy przyjdzie czas podejmowania przez
ANALIZUJĄC MON konkretnych decyzji, obie firmy zapewne
przyszłość stoczą zacięty pojedynek o kontrakt, jednak nie
polskich wykluczają późniejszej współpracy. 27 sierpnia
jednostek 2009 roku w Wojskowym Instytucie Techniki
pancernych,
trzeba się też Pancernej i Samochodowej w Sulejówku BAE
zastanowić nad Systems, prezentując przedstawicielom Wojsk
ewentualnym Lądowych i centrali MON prototyp CV90120,
kupnem nowych zadeklarował kooperację z Bumarem przy pro-
czołgów.
dukcji czołgu, jeśli komisja przetargowa wybie-
rze skandynawską propozycję.
TRUDNY WYBÓR
Porównując Polskę z Hiszpanią, postawiłem
tezę, że choć nasza armia nie może liczyć na taki
budżet, jaki ma wojsko hiszpańskie, to w przy-
padku wojsk pancernych jesteśmy w lepszej sy-
tuacji niż iberyjscy sojusznicy kilkanaście lat te-
mu. Decydując bowiem o przyszłości rodzimych
 A R M I A

Co oferuje Bumar?
Oferta modernizacji czołgów Leopard 2A4 firmy Bumar
obejmuje wymianę, ulepszenie oraz zamontowanie:
 nowego systemu samoosłony przed opromieniowaniem laserowym,
 nocnego peryskopu kierowcy,
 dzienno-nocnej kamery z monitorem,
 kamery termowizyjnej do SKO,
 dalmierza laserowego,
 systemu łączności wewnętrznej,
 radiostacji,
 układu nawigacji zliczeniowej,
 systemu zarządzania polem walki,
 sygnalizatora skażeń,
 optoelektronicznego systemu detekcyjno-gaśniczego,
 pulpitu kierowcy,
 dodatkowego agregatu prądotwórczego,
 wiązek kabli.

Nadgonić czas
B iorąc pod uwagę czas eks-
ploatacji czołgów Leopard
2A4 (6 czołgów – rok produkcji
1985, 96 –1986 rok, 26
– 1987 rok), Wojska Lądowe
zgłaszają potrzebę uruchomie-
nia w najbliższych latach
przedsięwzięć mających na ce-
lu przedłużenie docelowej nor-
my ich eksploatacji przy jedno-
czesnym przeprowadzeniu nie-
zbędnej modyfikacji i unifikacji
do warunków polskich. Moder-
nizacja powinna uwzględniać
doposażenie czołgów w ele-
menty systemów dowodzenia
i łączności (monitorowanie po-
łożenia wojsk własnych FFT
oraz zarządzanie polem walki
BMS, system identyfikacji bo-
jowej, system nawigacji sateli-
tarnej – wojskowy satelitarny
odbiornik GPS), jak również
unifikację systemu kierowania
ogniem w celu dostosowania
amunicji produkcji polskiej do
parametrów celownika. 
Minister BOGDAN KLICH
w odpowiedzi na interpelację
poselską LUDWIKA DORNA
w sprawie sytuacji wojsk
pancernych (fragment).

jednostek pancernych, mamy wybór, jakiego oni
nie mieli. Choć dla wielu osób zabrzmi to obra-
zoburczo, to powinniśmy też podziękować kilku
ministrom obrony i kilkunastu generałom za sku-
teczne torpedowanie dotychczasowych progra-
mów modernizacji i planów zakupu nowych
czołgów. Z powodu ich krótkowzroczności dziś
wprawdzie wojska pancerne są w opłakanym
stanie (mamy niewiele więcej czołgów trzeciej
generacji niż taka potęga militarna jak Singa-
pur), ale za to możemy kupić te, które dotych-
czas istniały jedynie na deskach kreślarskich.
Odpowiedź na pytanie, w jakim kierunku po-
winna zmierzać polska kawaleria pancerna,
w dużej mierze zależy od tego, ile pieniędzy bę-
dziemy mogli przeznaczyć na jednostki, których
nie da się pokazać w telewizji przy okazji relacji
z misji pokojowych. Przecież pancerniacy zosta-
li odstawieni w 2002 roku na boczny tor moder-
nizacji głównie dlatego, że w związku z rosną-
cym zaangażowaniem ekspedycyjnym trzeba by-
ło kupić sprzęt dla biorących udział w misjach
pododdziałów piechoty zmechanizowanej.
Do sytuacji, w jakiej dzisiaj są pancerniacy
przyczynili się też ci politycy, którzy odsądzali
generałów od czci i wiary, gdy Wojska Lądowe
sygnalizowały wolę dokupienia kolejnej partii
Leopardów. Sugerowali wówczas, że niemieckie
czołgi „rozjeżdżają” miejsca pracy polskich ro-
botników. Efekt ich lobbingu jest imponujący.
Resort obrony od ośmiu lat nie kupuje Twardych
z Łabęd i mimo kilku propozycji nie przyjął ko-
lejnych Leopardów z rezerw Bundeswehry, za-
deklarował za to, że wysłużone T-72 pozostaną
w służbie jeszcze co najmniej dziesięć lat.
„Ze wstępnej analizy przeprowadzonej przez
Wojska Lądowe dotyczącej potrzeb etatowych
pododdziałów czołgów, szkolnictwa i ośrodków
zapasowych wynika, że do 2018 roku niezbędne
byłoby utrzymywanie w siłach zbrojnych 379
czołgów T-72, z których 221 przekroczy w tym
okresie docelową normę eksploatacji”, wyjaśnił
minister Klich. „Miałyby być one utrzymywane
w sprawności technicznej do czasu pozyskania
czołgu nowej generacji”.
Rozstrzygając o przyszłości broni pancernej,
decydenci staną przed bardzo trudnym wybo-
rem. Gdy zestawi się zapotrzebowanie wojska na
sprzęt, zaakceptowane programy operacyjne
i weźmie pod uwagę możliwości budżetowe
MON, to okaże się, że w najbliższych piętnastu
latach kupno nowych czołgów jest nierealne.
Bez względu na to, czy byłyby to konstruowane
na potrzeby misji zagranicznych lekkie i średnie
maszyny (oparte na wielozadaniowej platformie
bojowej), czy też ciężkie wozy trzeciej generacji
(niemieckie Leopardy 2A6, amerykańskie
M1A2, brytyjskie FV4034 Challenger 2 lub
ukraińskie T-84U). Każdy taki zakup oznacza
wielomiliardowe wydatki.
W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem
byłoby przyjęcie z rezerw niemieckich, holen-
derskich czy szwajcarskich Leopardów 2A4
i zlecenie ich zmodernizowania rodzimemu
przemysłowi do standardu A5/A6. Po pozyska-
niu 100–200 czołgów 2A4 i ich ulepszeniu nasz
potencjał militarny byłby porównywalny z tym,
który ma armia hiszpańska, i równocześnie moż-
na by pracować nad nowym czołgiem średnim.
Pomysły zachowania w służbie prawie cztery-
stu T-72, mimo że większość z nich przekroczy
niedługo normy eksploatacji, świadczą tylko
o tym, w jak trudnej sytuacji są nasze pododdzia-
ły pancerne. Czy warto trzymać starzejące się
czołgi i wykładać na ich utrzymanie około
20 milionów rocznie tylko po to, aby mieć na-
dzieję, że w konfrontacji z nieprzyjacielem nie
staną się trzyosobowymi celami? 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 27

 M A R Y N A R K A W O J E N N A

P
olski okręt po raz pierwszy będzie
przez rok dowodził zespołem mor-
skich sił NATO. Jest to Stały Zespół TOMASZ GOS

Burza
Obrony Przeciwminowej NATO
Grupa 1 (Standing NATO Mine Counterme-
asure Group 1 – SNMCMG-1), którego rejo-
nem działania są akweny północnej Europy
oraz północno-wschodniego Atlantyku. Zada-

przed rejsem
nie to jest wyrazem uznania dla polskiej floty.
Dla marynarzy oznacza ogromną odpowie-
dzialność, dlatego przygotowania do misji szły
pełną parą. Wynikł jednak problem pieniędzy.

NOWE REGULACJE
Załoga ORP „Kontradmirał X. Czernicki”
oczekiwała, że opuści gdyński port jako polski „Czernicki” zaczyna jedną z najbardziej
kontyngent wojskowy. Była jednak w błędzie. prestiżowych misji w historii naszych sił
Ministerstwo Obrony Narodowej uznało, że zbrojnych. Marynarze chcą w niej
wysyłanie okrętu w takiej formule jest nieuza-
sadnione. Najprościej można tę decyzję uza- uczestniczyć jako kontyngent, centrala
sadnić w ten sposób: jednostka nie udaje się MON odpowiada, że nie ma takiej
w rejon objęty działaniami wojennymi. Jednak możliwości. Spór dotyczy pieniędzy.
fregata „Pułaski” oraz okręty podwodne „Kon-
dor” czy „Bielik”, które brały udział w misji
„Active Endeavour” na Morzu Śródziemnym,
również nie znajdowały się w strefie wojny.
I wszystkie te okręty stanowiły polskie kon-
tyngenty wojskowe. Różnica między misją na
Morzu Śródziemnym a zadaniem „Czernic-
kiego” polega na tym, że operacja śródziem-
nomorska prowadzona jest przez siły morskie
NATO na mocy artykułu V traktatu waszyng-
tońskiego (kolektywna obrona zaatakowanego
członka NATO) jako reakcja sojuszu na ataki
terrorystyczne z 11 września 2001 roku. Kie-
rownictwo MON uważa, że „Czernicki” bę-
dzie pełnił nowego typu misję. W związku
z tym wymaga nowych regulacji dotyczących
wynagrodzeń marynarzy, bo spór dotyczy wła-
śnie wysokości wynagrodzeń. „Chcemy wpro-
wadzić regulacje finansowe nie tylko dla ma-
rynarzy z «Czernickiego», ale także dla pilo-
tów dostarczających uzbrojenie, sprzęt i żoł- „CZERNICKI”
brał udział
nierzy na misję w Afganistanie. Oni też nie między innymi
mają specjalnych dodatków”, wyjaśnia mini- w inwazji na Irak.
ster obrony Bogdan Klich. Operował
w składzie
V Floty Stanów
MARYNARSKI PORTFEL Zjednoczonych.
Oficer Marynarki Wojennej będący człon-
kiem kontyngentu dostałby do pensji co mie-
siąc około 6 tysięcy złotych. Szeregowy mary-
narz – około 3 tysięcy. Poza tym wszyscy żoł-
nierze kontyngentu przed wyjazdem na misję perfekcyjnie procedury natowskie, biegle mó- nów dojdzie w ciągu najbliższego roku do
dostają należność jednorazową (zwaną wy- wić po angielsku i przejść szereg szkoleń. Po- konfliktu o charakterze zbrojnym, a dowódz-
prawką) – 2,5 tysiąca. za tym odpowiedzialność każdego członka two NATO uzna, że musi tam wysłać swoje
Nie bez znaczenia w sporze jest to, że za- załogi jest ogromna. Najmniejszy błąd może siły, okręty obrony przeciwminowej jako
robki w Marynarce Wojennej nie należą do mieć niewyobrażalne skutki. A co tu mówić pierwsze zostaną delegowane w ten rejon. Ta-
szczególnie wysokich, przynajmniej w środo- o okręcie, który będzie takim zespołem do- kie są procedury. Zanim sojusz wyśle jednost-
wisku morskim. Szeregowy marynarz cywil- wodził!”, komentuje porucznik marynarki, ki na wojnę, musi mieć pewność, że na ich
ny zarabia często więcej od oficera MW. Tomasz Cieślik, zastępca dowódcy ORP trasie nie będzie żadnych min ani innych ła-
A praca tego drugiego jest bez wątpienia bar- „Kontradmirał X. Czernicki”. dunków wybuchowych. „Jeśli więc taka sytu-
dziej niebezpieczna i wymaga większych Marynarze mają jeszcze jeden argument za acja zdarzyłaby się, to jak zostanie zakwalifi-
kwalifikacji. „Załoga okrętu, który wchodzi tym, że „Czernicki” powinien być kontyngen- kowana nasza misja?”, pytają marynarze.
w skład stałego zespołu NATO, musi znać tem. W przypadku, kiedy na którymś z akwe- „Czy nie powinniśmy być wówczas polskim

28 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 A R M I A

Wielozadaniowiec
„Czernicki” może zarówno przewozić zaopatrzenie dla innych
jednostek, jak i gasić pożary.

K ontradmirał X. Czernicki” może pełnić

funkcje okrętu dowodzenia siłami obrony
przeciwminowej w narodowych oraz sojuszni-
żące do przekazywania ładunków o masie do
250 kilogramów na okręty płynące obok
w odległości do 60 metrów oraz rufowe sta-
czych zespołach okrętów dzięki rozbudowa- nowisko do przekazywania paliwa o wydajno-
niu systemów łączności i dowodzenia okrę- ści 100 ton na godzinę. Może przewieźć dzie-
tem podczas przebudowy w Stoczni Marynar- sięć kontenerów 20-stopowych. Na rufie znaj-
ki Wojennej w Gdyni. Kosztem pomieszczeń duje się lądowisko dla śmigłowca.
dla żołnierzy desantu stworzono między inny- W skład wyposażenia wchodzi też
mi pomieszczenia dla żołnierzy sztabu sił armatka wodna do ga-
obrony przeciwminowej. Ponadto podtrzyma- szenia pożarów. 
no możliwość zaopatrywania w morzu okrę-
tów w żywność, paliwo i amunicję (funkcje za-
opatrzeniowe), prowadzenia drobnych remon-
tów i obsługi. Może także służyć jako okręt
baza, również dla żołnierzy jednostek
specjalnych. Ma dwa stanowiska dla
samochodów ciężarowych na ru-

FOT. M. HEBERLEJ
fie, dostępne przez furty rufo-
we, dwa burtowe stanowi-
ska przeładunkowe, słu-

Dzieje jednego okrętu

ORP „Kontradmirał X. Czernicki” brał udział
między innymi w inwazji na Irak.

O kręt powstał na bazie

gotowego kadłuba pły-
wającej stacji demagnetyza-
cyjnej projektu 130. Został
zwodowany w 2001 roku.
W lipcu 2002 roku ORP
„Kontradmirał X. Czernicki”
opuścił Port Wojenny w Świ-
noujściu i wypłynął w rejon
Zatoki Perskiej. Wspólnie
z jednostkami kilku innych
FOT. JACEK KWIATKOWSKI
niowych V Floty US Navy
oraz okrętów innych bander
uczestniczących w operacji
„Enduring Freedom”. Okręt
wziął udział w inwazji na
Irak, patrolował rejon ujścia
Eufratu oraz transportował
jednostki komandosów.
W 2005 roku ogłoszono prze-
targ na modernizację „Czer-
nickiego”. Chodziło głównie
okazało się, że Marynarka
Wojenna nie zachowała nale-
żytej staranności, zawierając
umowę ze Stocznią Północną
SA na modernizację okrętu.
Stocznia ta nie miała bowiem
wymaganego do realizacji ta-
kiej umowy świadectwa bez-
pieczeństwa przemysłowego.
Ostatecznie zwróciła do kasy
MON 400 tysięcy z 1,7 mi-

państw koalicji antyterrory-
stycznej operował w składzie
V Floty Stanów Zjednoczo-
nych. Wykonywał zadania
wsparcia, zabezpieczenia
i ochrony jednostek uderze-
o to, żeby okręt wsparcia lo-
gistycznego mógł być rów-
nież jednostką pełniącą funk-
cję dowodzenia. Przetarg wy-
grała Stocznia Północna SA.
W 2007 roku po kontroli NIK
liona złotych zaliczki. Ogło-
szono kolejny przetarg, któ-
ry wygrała Stocznia Mary-
narki Wojennej. Remont
okrętu zakończono w grud-
niu 2009 roku. 

kontyngentem wojskowym?”. Na razie pyta-
nie to pozostaje bez odpowiedzi.
NIE TYLKO PIENIĄDZE?
Nikt w całej sprawie (począwszy od mini-
stra, a skończywszy na szeregowym maryna-
rzu) nie ma wątpliwości, że za wykonanie tak
odpowiedzialnego i prestiżowego zadania za-
łodze polskiego okrętu należą się specjalne
gratyfikacje finansowe. Problem dotyczy ich
wysokości. Marynarze liczyli na dodatkowe
pieniądze przewidziane dla żołnierzy kontyn-
gentów. Ale na tak wysokie dodatki raczej
nie mają szans. Mówi się o jednej trzeciej tej
kwoty. W chwili zamknięcia tego numeru
„Polski Zbrojnej” wysokość dodatków nie by-
ła jeszcze znana.
Problem też w tym, że sprawa była wyja-
śniana bardzo długo, praktycznie aż do wyj-
ścia „Czernickiego” w morze. Skutki takiego
odwlekania finału mogą mieć wymiar pozafi-
nansowy. „W takich sytuacjach spada morale
załogi. Może mieć to wpływ na jakość pracy,
którą będziemy wykonywać przez najbliższy
rok”, zauważa kapitan marynarki Marcin
Prętnik, dowódca „Czernickiego”.
Zastępca dowódcy okrętu dodaje, że na
okręcie będzie dowódca zespołu SNMCMG1
z Polski oraz szef sztabu, Anglik. „Opinia
szefa sztabu będzie miała wpływ na ocenę
poziomu wyszkolenia załóg polskich okrę-
tów i sztabu dowodzącego zespołem. Za-
pewne przekaże on swoje spostrzeżenia
i uwagi do Northwood”, tłumaczy porucz-
nik marynarki Tomasz Cieślik. Oby tych
uwag miał jak najmniej. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 29

 A F G A N I S T A N
Ści żki  wojny
W
Afganistanie, tak jak
w każdym dużym kon-
tyngencie, mamy etato-
wego prokuratora woj-
skowego. Oficer ten nie
narzeka na brak zajęcia. „Przestępstwa były,
są i będą”, dzieli się niewesołą refleksją puł-
kownik Zbigniew Rzepa, rzecznik prasowy
Naczelnej Prokuratury Wojskowej. „Wśród żoł-
nierzy zawsze znajdą się osoby, które łamią pra-
wo, umyślnie lub nieumyślnie, a prokurator
z żandarmami mają ścigać sprawców”.
Na misji, która nie jest formalnie wojną, obo-
wiązuje to samo prawo, co w kraju w czasie po-
koju. Innymi słowy żołnierze podlegają polskiej
jurysdykcji od początku do końca służby i to za
wszystko, co zrobią, również za przestępstwa
powszechne, takie jak spowodowanie wypadku
drogowego, użycie narkotyków, kradzież
w sklepie. Muszą też przestrzegać przepisów
państwa, w którym przebywają, oraz konwencji
międzynarodowych, których nasz kraj jest stro-
ną, bo są one częścią narodowego porządku
prawnego.
W 2009 roku w największym naszym kon-
tyngencie, mającym dwa tysiące żołnierzy
ARTUR GOŁAWSKI
Patrol z Temidą
W kontyngencie legalność każdego przypadku
o dramatycznych skutkach z urzędu bada prokurator.
i pracowników, wszczęto ponad 50 postępowań
przygotowawczych. Najpoważniejsze i najlicz-
niejsze ze śledztw dotyczyły prób zabicia Pola-
ków przez tak zwanych afgańskich przeciwni-
ków pokoju. Wszczęto ich aż 29. Jeśli żołnie-
rzom nic się nie stało, takie zdarzenie prokura-
tor kwalifikował jako usiłowanie zabójstwa
funkcjonariusza publicznego, za jakiego prawo
karne uznaje żołnierza. Jeśli wojskowi ginęli,
uznawał to za zabójstwo funkcjonariusza pu-
blicznego z użyciem broni palnej lub materia-
łów wybuchowych.
Drugim częstym przedmiotem śledztw było
niedopełnienie lub przekroczenie obowiązków
służbowych (tak zwane przestępstwo urzędni-
cze) – wszczęto dziesięć takich postępowań,
mających ustalić, czy żołnierze zrobili wszystko,
co powinni, aby na przykład jakiś patrol czy
konwój odbył się zgodnie z prawem, przebiegł
30 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
prawidłowo i bezpiecznie. Dziesięć śledztw do-
tyczyło utraty broni, amunicji bądź materiałów
wybuchowych, lecz odnotowane zguby były
niewielkie. Dziewięć postępowań prowadzono
w sprawie kradzieży, a sześć z powodu odmowy
wykonania rozkazu. Pojedyncze dotyczyły
wprawienia się w stan nietrzeźwości na
służbie, włamania, posługiwania się groźbami
karalnymi, krótkotrwałego zaboru pojazdu czy
nieumyślnego spowodowania śmierci.
OSTROŻNIE Z BRONIĄ
Gdy w wyniku interwencji Polaków giną
FOT. ROBERT SUCHY/DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ
afgańscy bojownicy, prokuratorzy wszczynają
śledztwo w sprawie spowodowania śmierci, bo
aby mówić o zabójstwie, trzeba postawić zarzut
umyślnego postępowania, czyli umieć udowod-
nić, że zabójca chciał i wiedział, co robi. Zwy-
kle użycie przez Polaków broni ma charakter sa-
moobrony, więc takiego zarzutu postawić nie
można.
Prokurator kontyngentu prowadził też śledz-
twa w sprawie nieostrożnego posługiwania się
bronią (pięć przypadków). Jedno z najnowszych
dochodzeń dotyczy przyczyn wypadku śmi-
głowca Mi-24.
dochodzeniowo-śledcze. Często inicjuje je mel-
dunek dowódcy patrolu czy bazy, który infor-
muje o incydencie połączonym ze stratami w lu-
dziach i sprzęcie. Żandarmi nie muszą pytać
W kontyngencie liczne są także takie wykro- o zgodę prokuratora – sami oceniają, czy spra-
czenia jak spożywanie alkoholu na terenie jed- wa ma znamiona przestępstwa lub wykroczenia
nostki wojskowej. Prokuratorzy ubolewają, że ściganego z urzędu, czy nie. Powiadamiają go
stanowią one około 90 procent wykroczeń od- tylko o wszczęciu postępowania, wtedy on obej-
notowywanych w kontyngencie – mimo muje ich pracę nadzorem.
obowiązującej prohibicji. O nietrzeźwych Jeśli sprawa jest poważniejsza, prokurator
żołnierzach dowiadują się od żandarmów, pil- wszczyna śledztwo. Prowadzi je sam, ale
nujących porządku w bazach i kontrolujących w Afganistanie – ze względu na ograniczone
personel z użyciem alkomatów. Ściganiu pod- możliwości przemieszczania się między bazami
legają też palenie tytoniu w miejscach do tego – czasami zmuszony jest zlecać wykonanie nie-
nieprzeznaczonych, kolizje drogowe i drobne zbędnych czynności procesowych (zebranie do-
kradzieże. „Żołnierze potrafią się okradać”, wodów, przesłuchanie świadków, wykonanie
mówi pułkownik Rzepa. „Gdy ogłaszany jest oględzin) żandarmom. „Trzeba to robić nie-
alarm, jedni, biegnąc na pozycje, chwytają zwłocznie, starając się wyczerpać wszystkie
broń, inni zdążą w tym czasie zabrać cudzy możliwości dowodowe, zwłaszcza w przypad-
sprzęt elektroniczny”. ku, gdy są ofiary i doszło do zniszczenia mie-
Wszczęcia postępowania w sprawie przestęp- nia. Na miejscu zdarzenia można przebywać
stwa i wykroczenia z urzędu jako organ upraw- kilkanaście–kilkadziesiąt minut”, przypomina
niony dokonuje żandarmeria, mająca komórki pułkownik Rzepa. „Później nie jest to bezpiecz-
 A R M I A

Odwrócone proporcje
Prokurator kontyngentu nadzoruje
śledztwa w sprawach karnych.

O ile w „pokojowych” mi-

sjach przedirackich pro-
kurator w kontyngencie od-
grywał rolę bardziej radcy
prawnego dowódcy niż de-
tektywa, o tyle w Iraku i Afga-
nistanie uległo to zmianie.
Teraz prokurator kontyngen-
tu nadzoruje śledztwa w spra-
wach karnych.
Dla prokuratury wojskowej
to doświadczenie porówny-
walne z funkcjonowaniem
„żołnierzy Temidy” w kampa-
nii wrześniowej w 1939 ro-
ku, w walkach w Europie Za-
chodniej i na froncie wschod-
nim. Wtedy polskim oddzia-
łom także towarzyszyli proku-
ratorzy. 

o karę dyscyplinarną. Jeśli sprawcami są „afgań-

ne. Dlatego dokumentujący posługują się kame-
rami i fotoaparatami”. O podjętych czynno-
ściach i postępach w śledztwach prokurator
kontyngentu informuje Naczelną Prokuraturę
Wojskową.
SZTUKA DLA SZTUKI?
Gdy dochodzi do śmierci człowieka w związ-
ku z działaniami polskich żołnierzy, kodeksy
karny i postępowania karnego zobowiązują pro-
kuratora do wyjaśnienia wszystkich okoliczno-
ści tej śmierci w drodze postępowania karnego,
nawet jeśli szanse wykrycia i dotarcia do spraw-
ców są bliskie zeru. Są ku temu inne powody:
takie z pozoru absurdalne śledztwo pozwala
ustalić, czy na pewno nasi żołnierze przyczynili
się do tragicznego zdarzenia (czasami oskarże-
nia są fałszywe), czy uczynili wszystko, co było
możliwe dla zapobieżenia tragedii (czy dobrze
zaplanowali patrol, czy przestrzegali w jego trak-
cie procedur, czy prawidłowo nim dowodzono).
Śledztwo pozwala też zebrać materiały do ewen-
tualnego postępowania odszkodowawczego.
Czasami jednak udaje się ustalić sprawców
ataków na naszych żołnierzy, a nawet ich
schwytać. Pojmani są przekazywani przedstawi-
cielom afgańskich służb porządkowych (policji).
Wtedy władza Polaków nad obcokrajowcami
się kończy. Teoretycznie prokurator kontyngen-
tu (niemający jurysdykcji nad obcokrajowcami)
mógłby przekazać prokuratorom afgańskim,
WŚRÓD
ŻOŁNIERZY
bywają osoby,
które
łamią prawo,
a prokurator
z żandarmami
mają ścigać
sprawców.
gdyby tacy sprawowali w prowincji Ghazni
urząd dokumentację, ale na pewno nie komplet
akt. Niektóre treści – choćby dane osobowe in-
formatorów naszych służb specjalnych – musiał-
by usunąć dla ich bezpieczeństwa. „Z punktu
widzenia sprawności systemu prawnego
w Afganistanie nasza praca zmierzająca do
ustalenia sprawców może być sztuką dla sztuki,
ale dla polskiego porządku prawnego tak nie
jest”, przekonuje prokurator Rzepa.
Akta postępowań w formie papierowej proku-
rator wysyła do kraju. Tu trafiają do właściwej
prokuratury wojskowej, która kontynuuje postę-
powanie. Potem zapada decyzja o formie jego
zakończenia. Jeśli sprawa dotyczy przestępstwa,
finałem może być akt oskarżenia albo umorze-
nie, a jeśli wykroczenia – wniosek o ukaranie
do sądu wojskowego bądź właściwego dowódcy
Wojna i pokój
Z godnie z prawem w Afganistanie nie
uczestniczymy w wojnie, lecz wraz z siła-
mi NATO prowadzimy misję stabilizacyjną,
przypominającą robotę policyjną. A skoro ni-
komu tam wojny nie wypowiedzieliśmy, mu-
simy stosować przepisy czasu pokoju. Także
te o zagubieniu broni, amunicji, materiałów
wybuchowych, które w przypadku wojny były-
by absurdem.  że będzie musiał używać broni, jest w tamtych
scy przeciwnicy pokoju”, których nie wykryto,
postępowanie się umarza.
Umorzenia rzadko się zdarzają. Częstsze są
przypadki odmowy wszczęcia postępowania lub
śledztwa. Kodeks postępowania karnego prze-
widuje kilkanaście przyczyn, dla których uma-
rza się lub nie wszczyna postępowania – na
przykład brak znamion czynu zabronionego,
znikoma szkodliwość społeczna czynu.
Każda sprawa jest inna, ma odmienne oko-
liczności i dlatego finały pracy dochodzeniowo-
-śledczej prokuratora i żandarmów są różne.
Suwerenną decyzję o losach ewentualnych
oskarżonych podejmuje sąd.
JESZCZE NIE STRZELALI
Prokurator w kontyngencie zajmuje się też
profilaktyką, aby zawczasu uzmysłowić żołnie-
rzom ograniczenia prawne ich działań i konse-
kwencje łamania tych ograniczeń – w odniesie-
niu czy to do ludzi, czy do własności material-
nej, czy obiektów prawnie chronionych.
Prokuratora do służby w kontyngencie kieru-
je naczelny prokurator wojskowy, mając na
uwadze jego umiejętności zawodowe i wojsko-
we. Na czas służby zagranicznej on także ustala
prokuratorowi zakres i sposób wykonywania
obowiązków. Wojskowo prokurator podlega
bezpośrednio dowódcy kontyngentu, który mo-
że go na przykład wyznaczyć do składu konwo-
ju bądź patrolu, co w Afganistanie się zdarzało.
Pod względem merytorycznym – ścigania prze-
stępców i szerzenia praworządności – jest nieza-
leżny. W jego wyposażeniu jest pistolet P-83.
Pułkownik Rzepa przyznaje, że nie słyszał,
aby któryś z dotychczasowych prokuratorów
używał broni. Ale gdyby doszło do ataku na pa-
trol czy konwój, w którym się porusza, to za-
pewne walczyłby w samoobronie i wspierał ko-
legów – zwykłych żołnierzy. „Nie wyobrażam
sobie, by poprowadził żołnierzy do ataku, ale to,
warunkach dość prawdopodobne”. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 31

 R E K O N W E R S J A
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Euro w kamaszach
Mówiło się, że prędzej wojskowym kaktus
na dłoni urośnie, niż unijne pieniądze
pomogą polskim żołnierzom.
P
ozyskiwanie środków unij-
nych na przedsięwzięcia
okołowojskowe idzie coraz
lepiej. Ze względu na liczne
obwarowania pieniądze te przeznacza
się przede wszystkim na kształcenie żoł-
nierzy. Starania o unijne fundusze roz-
poczęło w 2004 roku Wojskowe Cen-
trum Aktywizacji Zawodowej (obecnie
Centralny Ośrodek Aktywizacji Zawo-
32 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
dowej – COAZ) w Warszawie, przygo-
towując szkolenia, które miały ułatwić
byłym żołnierzom oraz ich rodzinom
odnalezienie się na rynku pracy w ta-
kich miejscowościach, jak Żary, Żagań,
Krosno Odrzańskie i Gubin. Wartość
trzyletniego projektu wyniosła prawie
2 miliony euro i między innymi dzięki
tym pieniądzom udało się pomóc ponad
150 byłym żołnierzom zawodowym.
Sceptyków, którzy sądzili, że wojsko nie sko-
rzysta z unijnej kasy, nigdy nie brakowało. Dzię-
ki pomysłowości personelu kilku ośrodków akty-
wizacji zawodowej (OAZ) udało się udowodnić,
że polscy żołnierze mogą się rozwijać zawodo-
wo, podwyższać kwalifikacje czy zdobywać no-
we zawody także za fundusze unijne.
CHCIEĆ TO MÓC
Ryszard Rogoń, główny specjalista COAZ
w Warszawie, przyznaje, że pomysł na skorzy-
stanie z unijnych programów pojawił się wraz
z wejściem Polski do Unii Europejskiej: „Bardzo
chcieliśmy skorzystać z tych środków, trzeba by-
ło jednak tak to zorganizować, by nie wymagano
od nas – czyli od armii – żadnego wkładu wła-
snego. Musieliśmy także znaleźć chętnych do
udziału w przedsięwzięciu. Reklamowaliśmy się
w prasie, lokalnych rozgłośniach radiowych,
a nawet przez ogłoszenia duszpasterskie w ko-
ściołach garnizonowych”.
Pomysł nabrał rozpędu wraz z podjęciem de-
cyzji przez Ministerstwo Rozwoju Regionalne-


NA KURS
dla operatorów
koparko-
ładowarek,
na którym
przewidziano
dziesięć miejsc,
zgłosiło się
ponad 50 osób.
go, które zezwoliło na uczestnictwo żołnierzy
w projektach związanych z Programem Opera-
cyjnym Kapitał Ludzki. Możliwe stało się two-
rzenie projektów w poszczególnych wojewódz-
twach i korzystanie z tak zwanych unijnych środ-
ków regionalnych, dzięki którym wojskowi mo-
gą się dokształcać.
Pracujący w krakowskim OAZ specjalista
Władysław Pomarański do stworzenia „wła-
snych” projektów przygotowywał się kilka lat.
Przyznaje, że jest to ciężka i żmudna praca, ale
przynosząca niemałe profity. Spośród wszyst-
kich OAZ ośrodek krakowski prowadzi najwięk-
szą liczbę projektów unijnych, z których korzy-
stają żołnierze zawodowi, byli żołnierze (zwol-
nieni ze służby maksymalnie pół roku wcześniej)
oraz pracownicy wojska.
Zanim jednak programy powstały, za pomocą
różnego rodzaju badań i pytań ankietowych opra-
cowano listę kursów najbardziej pożądanych
w danym regionie, co pozwoliło uniknąć organi-
zowania szkoleń, które nie cieszyłyby się dużym
zainteresowaniem.
A R M I A
FOT. US DOD
Ośrodek Aktywizacji Zawodowej w Krakowie
wykonał projekty dla województw: świętokrzy-
skiego, podkarpackiego, małopolskiego, śląskie-
go i lubelskiego. Najwięcej doświadczenia, bez
którego nie da się napisać dobrego programu,
mającego szansę na dofinansowanie, zebrano
podczas przygotowywania projektu dla ziemi
świętokrzyskiej. Później praca była łatwiejsza.
KOMPUTER I KOPARKA
Ten właśnie pilotażowy projekt pod nazwą
„Profesjonalizacja kwalifikacji pracowników cy-
wilnych i żołnierzy zawodowych w wojewódz-
twie świętokrzyskim. Wspieranie rozwoju kwali-
fikacji zawodowych i doradztwo dla przedsię-
biorstw” cieszył się zainteresowaniem, które
przerosło oczekiwania i możliwości organizato-
rów. Jest wart milion złotych i uczestniczy w nim
dziś 60 osób. Dziesięciomiesięczny program
obejmuje kursy i szkolenia związane z pracami
minerskimi i wyburzaniem obiektów metodą
wybuchową, z audytem i wystawianiem świa-
dectwa energetycznego budynków, a także szko-
lenia komputerowe oraz kurs operatorów cięż-
kiego sprzętu budowlanego.
„Zainteresowanie, z jakim spotkaliśmy się
w Kielcach, całkowicie mnie zaskoczyło”, przy-
znaje Władysław Pomarański, autor programu.
„Nie miałem wtedy doświadczenia i dopiero dziś
widzę, że ten projekt jest za mały, bo wielu oso-
bom musieliśmy odmówić. Na kurs dla operato-
rów koparkoładowarek, na który przewidzieliśmy
dziesięć miejsc, zgłosiło się ponad 50 osób”.
W Kielcach podczas kwalifikacji do programu
postawiono na osoby, które ukończyły 40. rok ży-
cia, ze średnim wykształceniem, w tym także ko-
biety. Projekt zakończy się w maju 2010 roku.
Programy pisane dla Krakowa i Rzeszowa róż-
nią się od tego, który został przygotowany dla
województwa świętokrzyskiego – poza ofertą
szkoleniową – jednym: otóż uczestnictwo w kur-
sach w Małopolsce i na Podkarpaciu (również na
Śląsku i w Lublinie) jest obowiązkowe dla osób,
które zostaną tam skierowane przez przełożo-
nych. Dotyczy to żołnierzy i pracowników woj-
ska, którzy są zagrożeni utratą pracy. W Rzeszo-
wie program ruszył w sierpniu 2009 roku, a za-
kwalifikowano do niego 200 osób. W Krakowie
zaczął się cztery miesiące później, a z pomocy
szkoleniowej ma skorzystać tu 350 osób.
„Spotkaliśmy się ze sporą barierą psycholo-
giczną u potencjalnych uczestników”, zapewnia
specjalista z krakowskiego OAZ. „Niektórzy nie
chcieli zgodzić się na szkolenia w obawie, że je-
żeli zostaną już zakwalifikowani, to oni w pierw-
szej kolejności będą zwalniani z pracy. To nie jest
prawda. Dowódca może skierować na kurs pod-
władnych po to, by na przykład zmienić im kwa-
lifikacje. Szkolenia są ciekawe, i do tego bezpłat-
ne, więc ludzie nie powinni się ich obawiać”.
Najdroższy, opiewający na 6 milionów zło-
tych, jest projekt przygotowany w Krakowie. Tu
na zasadzie obowiązku, a nie z własnej inicjaty-
wy, przeszkolonych zostanie 150 osób. Każdy
uczestnik krakowskiego programu (ani w Rze-
szowie, ani w Kielcach tak nie będzie) po zakoń-
czeniu kursu otrzyma: co najmniej dwie możli-
wości pracy, dodatek relokacyjny stanowiący
sześciokrotność zasiłku dla bezrobotnych oraz
dodatek motywacyjny w wysokości 4 tysięcy
złotych.
Worek z unijną kasą dla wojska został rozwią-
zany. Dziś ośrodki aktywizacji zawodowej w ca-
łej Polsce, chcąc nie chcąc, muszą podjąć wy-
zwanie i do niego sięgnąć. A ponieważ wojska
nie stać na wynajmowanie ludzi do pisania pro-
jektów, regionalne ośrodki muszą radzić sobie
same bądź korzystać z wiedzy i doświadczenia
urzędów pracy, różnych fundacji i stowarzyszeń.
Centralny Ośrodek Aktywizacji Zawodowej
w Warszawie napisał w tym roku wraz ze Związ-
kiem Młodzieży Wiejskiej projekt, który pozwo-
li na przeszkolenie 120 żołnierzy.
Inicjatywę podejmują również ośrodki ze
Szczecina, Bydgoszczy i Olsztyna. Pozostałe,
w Gdyni, Lublinie i Wrocławiu, na razie wyka-
zują tylko zainteresowanie tematem, ale one rów-
nież będą musiały się zmobilizować, bo umiejęt-
ne korzystanie z unijnych pieniędzy jest dziś nie
tyle przywilejem, ile niemal koniecznością. Wy-
nika to z realiów, z jakimi przyjdzie się zmierzyć
wielu żołnierzom. Nie mogą już dziś beztrosko
zakładać, że w armii popracują do osiągnięcia
60. roku życia.
Tę trudną lekcję przerobią między innymi sze-
regowi, którzy bez uprawnień emerytalnych bę-
dą zwalniani ze służby po 12 latach. Zdaniem
Ryszarda Rogonia, wyzwaniem dla rekonwersji
kadr jest przede wszystkim pilotowanie cywil-
nej ścieżki zawodowej żołnierzy jeszcze w trak-
cie ich służby. Stąd pomysł, by od przyszłego
roku badać predyspozycje zawodowe żołnierzy
i zachęcać ich do zakładania portfolio, czyli
teczki, w której gromadzone byłyby dokumenty
związane z karierą zawodową (więcej na ten te-
mat w artykule Ryszarda Rogonia „Ucieczka
do przodu”, PZ numer 44/2009).
Możliwości dokształcania zawodowego
żołnierze mają niemałe. Powinni się nimi zain-
teresować zwłaszcza ci, których umiejętności
będą nieprzydatne na rynku pracy. W cywilu
brakuje ofert zatrudnienia dla strzelców wybo-
rowych, operatorów wyrzutni przeciwpancer-
nych i działonowych. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 33

HALINA ZIELIŃSKA
Brunetki, blondynki...
Trudno jest potwierdzić korelacje między kolorem
włosów a poziomem inteligencji.
Z
nany z dowcipów tępy Jaś dalej
krąży po świecie. W Stanach
Zjednoczonych obiektem cza-
sem niewybrednych żartów na
temat paraliżującej głupoty są
Polacy. Francuzi pastwią się nad inteligencją
Belgów. W Polsce przez długie lata nieroz-
garnięta była milicja, ale zmiana ustroju tak
podniosła jej IQ, że policjanci przestali się
nadawać na obiekt dowcipów o niskim pozio-
mie rozwoju umysłowego. Służby munduro-
we zastąpiono więc blondynkami.
Naturalna czy farbowana, musi wysłuchać
żartów na swój temat ku pewnej satysfakcji
dyskryminowanych jako symbol seksu brune-
tek. Ostatnio bawi kraj nawet śmieszna dyk-
teryjka: dwie blondynki siedzą przed telewi-
zorem. Jedna mówi do drugiej: Popatrz, Be-
nedykt szesnasty. Tamta, nie patrząc, pyta:
A Kubica?
„Prezydentowi należy się samolot jak psu
zupa” oraz „lubię seks jak koń owies” to
publiczne wypowiedzi blondynek,
które mogłyby być zabawne, gdyby
padły z ust nie posłanek, ale opóź-
nionej w rozwoju nastolatki.
Okazuje się jednak, że trud-
no jest potwierdzić korelacje
między kolorem włosów
a poziomem inteligencji.
Oto dowód:
– Jaka jest pani opinia
na temat „doktryny Bu-
sha”?
– W jakim sensie?
– Może spytam: jak ją
pani interpretuje?
– Jako światopogląd?
FOT.JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
– Nie, „doktrynę Busha”
ogłoszoną we wrześniu 2002 ro-
ku, co zrobić z irańskim progra-
mem nuklearnym?
– Broń nuklearna jest bardzo
niebezpieczna!
34 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
Damy gwardii
– Jakie gazety pani czytuje?
– Różne, wszystkie, jakie są.
– Ale jakieś konkretne tytuły umie pani
wymienić?
– Wszystkie, naprawdę...
W błędzie jest ten, kto wypowiedź tę
przypisuje Nelly Rokicie. Jej autorką jest
Sarah Palin, najpierw przez dwie kadencje
burmistrz 5-tysięcznej Wasilli na przed-
mieściach Anchorage, potem przez pół ro-
ku gubernator stanu Alaska. Niedawno ja-
ko pierwsza wystartowała z poparciem re-
publikanów do wyborów prezydenckich,
zagrażając Barackowi Obamie.
Oprócz politycznych ambicji i umiejętności
wyprowadzania dziennikarzy z równowagi
z Nelly Rokitą łączy ją ciemny kolor włosów.
Nagłaśnianie takich wpadek, podważanie
inteligencji Dody i płci Marii Skłodowskiej-
-Curie, jest wodą na młyn przeciwników
walczących o parytet dla kobiet. To oni stra-
szą światem rządzonym przez płeć piękną,
nadając bezustannie w telewizji „Seksmisję”,
film nakręcony przez mężczyznę.
Żeby dać odpór tym, którzy uważają, iż
damski mózg ogarnia matematykę wyłącznie
w sklepach z ciuchami, trochę nudnej, ale po-
uczającej statystyki:
Dziewczyny zdają egzaminy wstępne do
szkół wojskowych lepiej niż ich koledzy.
Mniej ich wykrusza się w czasie studiów
i mają wysoki tak zwany stopień dyrek-
tywności (narzucania swojego zdania
– cecha pożądana w wojsku, ale nieko-
niecznie ceniona przez mężczyzn
w domu). Na WAT 10 procent stu-
dentów stanowią kobiety, w AMW
w Gdyni jest ich 25 procent, we
Wrocławiu – ponad 10 procent,
i to na takich kierunkach, jak
cybernetyka i informatyka,
elektronika i telekomunikacja,
inżynieria lądowa i geodezja,
mechatronika i budowa ma-
szyn, lotnictwo i kosmonau-
tyka, wydział mechaniczny
z kierunkiem logistyka...
I co na te liczby powiedzą
blondyni i mądrale z wro-
dzoną inteligencją, zwalnia-
jącą z ukończenia szkoły
podstawowej? 
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

ROBERT
CZULDA

Żbik z rysia
Mimo że projekt był zagrożony, AgustaWestland
może odetchnąć z ulgą. Śmigłowiec 159 Lynx Wildcat
FOT. AGUSTA WESTLAND

odbył wreszcie pierwsze loty.

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 35

35
 P R Z E G L Ą D
Żbik z rysia
U
roczysty debiut najnowszej
wersji śmigłowca Lynx (ryś),
nazwanej Wildcat (żbik),
przebiegł bez zarzutu – po-
malowana w barwy brytyj-
skich wojsk lądowych maszyna zgodnie
z planem zaprezentowała swoje właściwości
pilotażowe. Producent, firma AgustaWe-
stland, może odetchnąć z ulgą – jeszcze do
tego roku cały projekt był zagrożony. Mó-
wiono nawet, że program nowego Lynx zo-
stanie zawieszony lub nawet całkowicie zli-
kwidowany. Obecnie ten czarny scenariusz
wydaje się nieprawdopodobny, a projekt
przebiega zgodnie z harmonogramem i bu-
dżetem.
SPRAWDZONA
KONSTRUKCJA
Lynx Wildcat to wersja rozwojowa popu-
larnego śmigłowca, który obecnie jest uży-
wany w piętnastu państwach świata. Powstał
jako Future Lynx, ale w kwietniu 2008 roku
nazwę tę zmieniono na obecną. Maszyna
w pierwszej wersji (Lynx AH.1) weszła do
służby w brytyjskich siłach zbrojnych
w 1977 roku. Przez lata śmigłowiec prze-
chodził modernizacje i był udoskonalany.
Brał udział we wszystkich konfliktach zbroj-
nych, jakie Wielka Brytania prowadziła od
tamtego czasu, począwszy od wojny z Ar-
gentyną o Falklandy (Malwiny) w 1982 ro-
ku. Lynx uczestniczyły w pierwszej i dru-
giej wojnie irackiej. Teraz są wykorzystywa-
ne również w Afganistanie.
Do dalszych testów producent zamierza
przeznaczyć od przyszłego roku trzy śmi-
głowce. Firma ma nadzieję, że nowy Lynx
spotka się z zainteresowaniem innych
państw. Wśród potencjalnych nabywców wy-
36 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
mienia się Danię, Indonezję oraz Koreę Po-
łudniową. Przedstawiciele pierwszych
dwóch krajów przybyli na ceremonię nada-
nia imienia śmigłowcowi, która odbyła się
24 kwietnia w bazie Yeovilton. Wśród ewen-
tualnych chętnych na kupno mogą znaleźć
się również te państwa, które mają dobre do-
świadczenia, jeśli chodzi używanie śmi-
głowców Lynx i Super Lynx, jak Nigeria,
Algieria czy Oman.
NAJLEPSZE WZORCE
Choć Lynx Wildcat został oparty na kon-
strukcji Lynx, producenci wykorzystali też
wiele rozwiązań technicznych z wersji Su-
per Lynx 300, który z kolei zapożyczył roz-
wiązania ze śmigłowca AgustaWestland
AW101. Chodzi między innymi o belkę ogo-
nową, kabinę pilota, awionikę i podwozie.
Jednostka napędowa maszyny to dwa sil-
niki Honeywell/Rolls-Royce LHTEC
CTS800-4N o łącznej mocy 2560 koni me-
chanicznych. Zapewniają one o blisko 30
procent więcej mocy zamontowane w Lynx,
i to bez większego zużycia paliwa.
Takie silniki instaluje się też na
12 Lynx Mk 9, które są obecnie modyfiko-
wane w ramach pilnej potrzeby operacyjnej,
Ostoja Rysi
G łównym miejscem stacjonowania śmi-
głowców ma być Yeovilton. To baza lotni-
cza marynarki wojennej w południowo-za-
chodniej Anglii, leżąca kilka kilometrów od
Yeovil. Obecnie bazuje w niej jedno z dwóch
skrzydeł lotniczych Royal Navy, wyposażone
w śmigłowce Lynx i Sea King. W bazie po-
wstanie też centrum logistyczne oraz szkol-
no-treningowe dla załóg nowych maszyn. 
to jest na potrzeby misji w Afganistanie.
Lynx Wildcat bez dodatkowych zbiorników
będzie w stanie lecieć nieprzerwanie przez
3 godziny, a z dodatkowym zapasem paliwa
– około 4,5 godziny.
Takie same rozmiary jak w śmigłowcu
Lynx sprawiły, że w Lynx Wildcat udało się
zwiększyć maksymalną masę startową
– z 5790 kilogramów do 6250. Zmieniono
nieco budowę samej konstrukcji, co ma da-
wać większą szansę na przetrwanie załogi
w razie katastrofy. Osiągnięto to dzięki re-
dukcji liczby części łączonych poprzez za-
stosowanie technologii monoblokowej ob-
róbki mechanicznej. Większy komfort lotu
mają zapewnić niżej osadzone skrzydła
ogonowe. Zastosowano te same łopaty wir-
nika głównego i nowe, czterołopatowe śmi-
gło ogonowe. Kadłub, a przede wszystkim
nos maszyny, z optoelektroniczną głowicą
z kamerami i laserowym wskaźnikiem ce-
lów, mają nowy, bardziej ergonomiczny
kształt.
Lynx Wildcat został wyposażony także
w nowe, bezpieczniejsze siedzenia, opance-
rzoną podłogę, jak również systemy cięcia
napowietrznych przewodów, obrony elektro-
nicznej oraz monitorowania pracy śmigłow-
ca, w tym silnika i wirnika. Dostał też sze-
reg nowoczesnych urządzeń elektronicz-
nych: wyświetlacze LCD, nawigację GPS
oraz system MPS (Mission Planning Sys-
tem), służący między innymi do odbierania
danych meteorologicznych i geograficznych,
które są ukazywane załodze w formie dwu-
lub trójwymiarowych obrazów.
Wersja dla wojsk lądowych będzie używa-
na przede wszystkim do rozpoznania i trans-
portu żołnierzy. Z kolei Royal Navy chce
wykorzystywać Lynx Wildcat do akcji po-

Miary i rozmiary
 Maksymalna masa startowa:
 Zapas paliwa:
 Załoga:
 Długość:
 Wysokość:
 Rozpiętość wirnika głównego:
 Prędkość maksymalna:
 Maksymalny zasięg:
 Maksymalny czas lotu:
 Uzbrojenie (do wyboru):
rakiety powietrze-ziemia
rakiety powietrze-woda
torpedy Sting Ray
bomby głębinowe
niekierowane pociski rakietowe
karabiny maszynowe
Jednostka na
pę
maszyny to dw dowa
a
Honeywell/R silniki
ol
LHTEC CTS8 ls-Royce
00
o łącznej moc -4N
y
koni mechani 2560
cznych.
szukiwawczo-ratunkowych, atakowania ce-
lów nawodnych i podwodnych, a także
wspierania operacji desantowych.
Ważną zaletą konstrukcji jest uniwersal-
ność i kompatybilność obu wersji – model
 Masz wątpliwości
natury prawnej?
 Masz problemy
z interpretacją przepisów?
Suplement ukazuje się w cyklu miesięcznym.
Pierwszy „Niezbędnik” już w 5. numerze „Polski Zbrojnej”.
M I L I T A R I A
nego. Producent zapewnia, że nie będzie to
W LYNX WILDCAT
zmieniono nieco
skomplikowany proces.
6250 kg budowę samej Kontrakt na dostawę 70 śmigłowców
940 l konstrukcji, w nowej wersji, znanej pierwotnie jako Fu-
2+7 co ma dać ture Lynx, brytyjskie ministerstwo obrony
większą szansę podpisało z firmą AgustaWestland 22 czerw-
15,22 m na przetrwanie
3,73 m załogi w razie ca 2006 roku. Jego wartość wyniosła prawie
12,8 m katastrofy. miliard funtów. Pierwotny plan zakładał
296 km/h 40 maszyn dla wojsk lądowych i 30 dla ma-
963 km rynarki wojennej. Zapisano klauzulę, która
4,5 godz.
godz upoważniała brytyjskie siły zbrojne do za-
mówienia dodatkowych dziesięciu, po pięć
dla armii i floty.
W grudniu 2008 roku zamówienie zredu-
kowano z 70 do 62 śmigłowców. Powodem
były trudności gospodarcze i konieczność
redukcji wydatków na zbrojenia. Minister-
stwo obrony zamówiło 34 śmigłowce dla lą-
dówki i 28 dla Royal Navy. Mają one zastą-
pić obecnie używane, lecz już wysłużone
Lynx wcześniejszych wersji. Jeśli założenia
uda się zrealizować, śmigłowce najpierw
trafią do wojsk lądowych. Pierwsze egzem-
plarze armia dostanie w 2011 roku lub, we-
dla wojsk lądowych jest dług mniej optymistycznego scenariusza,
zgodny z wariantem mor- rok później. Wstępną gotowość operacyjną
skim aż w 98 procentach. Oznacza to, że dla wojsk lądowych Lynx Wildcat ma osią-
aby zmienić zadania śmigłowca, wystarczy gnąć w styczniu 2014 roku, a dla Royal Na-
tylko wymiana wyposażenia specjalistycz- vy – w 2015. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 37
 FOT. UK MOD
WIELKA BRYTANIA

Niska gotowość
Dziennik „Daily Telegraph” ujawnił, że
około połowa pojazdów pancernych bry-
tyjskiego kontyngentu w Afganista-
C-17 ma nie nie nadaje się do operacyjne-
możliwość
go użycia. Z 271 dotąd dostarczo-
tankowania
w locie, co daje nych armii minoodpornych wozów
mu nieograniczony Mastiff (brytyjska wersja Cougara
zasięg 6x6) gotowe do użycia są 134.
operacyjny. Mniejszych Ridgbacków (wersja
USA Cougara 4x4) jest sprawnych 73 ze

Dobra passa 118. Jeszcze niższy jest poziom gotowo-

FOT. USAF
ści Land Roverów Snach.
Powodem tej trudnej sytuacji w parku
INDIE POSTANOWIŁY ZREZYGNOWAĆ Z ZAKUPU sześciu wielozadaniowych latających tankowców pojazdów brytyjskich są nie tylko ataki
A330 MRTT, ale podtrzymują zainteresowanie amerykańskimi transportowcami C-17 Globemaster III z wykorzystaniem przydrożnych min puła-
(na zdjęciu). W grę wchodzi zakup dziesięciu samolotów Boeinga. Nie jest to jedyna w ostatnim czasie do- pek. Negatywny wpływ mają warunki te-
bra informacja dla producenta C-17. 6 stycznia podpisał on kontrakt ze Zjednoczonymi Emiratami Arabski- renowe i klimatyczne, w jakich są te po-
mi na dostawę sześciu tych maszyn, a Wielka Brytania zamówiła siódmą (sześć kupiła wcześniej). (W)  jazdy użytkowane. (WW) 

HISZPANIA USA
nego lądowiska. Budowę

Gra o kontrakt Pierwszy „Independence” rozpoczęto

przed czterema laty w stoczni

trimaran FOT. USNAVY

w Mobile w Alabamie. Jego ma-
cierzystym portem będzie San

A merykańska marynarka
wojenna wzbogaciła się
o drugi przybrzeżny okręt wo-
przez australijską firmę Austal,
znaną z produkcji szybkich pro-
Diego w Kalifornii.
Pierwszy LCS, USS „Freedom”,
ma klasyczny kadłub i wszedł
FOT. NEXTER SYSTEM

jenny (Littoral Combat Ship). mów. Trzy równoległe kadłuby do służby w listopadzie 2008
USS „Independence” jest zara- mają zapewnić okrętowi dużą roku. W sumie US Navy chcia-
zem jej pierwszym bojowym tri- prędkość. Szeroka rufa pozwo- łaby mieć do 55 okrętów przy-
maranem, zaprojektowanym liła zaś na umieszczenie stabil- brzeżnych. (WW) 

Poprawiony raport
W końcu grudnia pojawiła się informacja, że
francuska firma zbrojeniowa Nexter Systems
podpisała porozumienie z GTD Hiszpania
o utworzeniu spółki joint venture. BRAZYLIA
Iberysystems de Defensa będzie miała siedzi-
bę w Barcelonie. Jej powstanie to element O wyborze przyszłego samolotu wielozadaniowego zadecydują politycy.
zabiegów Nextera o zdobycie wartego miliard
euro kontraktu na kołowe transportery opan-
cerzone dla hiszpańskich wojsk lądowych,
który ma być podpisany najpóźniej na począt-
O stateczna decyzja jest za-
wsze polityczna”, powie-
dział na początku stycznia
maszyny, która powinna być
wybrana. Brazylijskie Siły Po-
wietrzne, oceniając trzy samo-
się amerykański F/A-18
Super Hornet. Było to sprzecz-
ne ze stanowiskiem prezyden-
ku przyszłego roku. Jako następcę rodziny brazylijski szef dyplo- loty, jakie znalazły się w fina- ta, który uważa, że wart
sześciokołowych BMR Francuzi oferują im macji Celso le, uznały za 10 miliardów reali kon-
Véhicule Blindé Combat d’Infanterie 8x8. Amorin w Ge- trakt powinni otrzy-
Finalny montaż jego lokalnych wersji odby- newie, w odniesie- mać Francuzi. Woj-
wałby się w Hiszpanii. niu do rozstrzygnięcia przetar- skowi musieli „zmodyfi-
W ramach kontraktu hiszpański resort obro- gu na 36 samolotów wieloza- kować” swe oceny, tak
ny chce kupić 300 pojazdów w trzech daniowych dla sił powietrz- by były zgodne z jego
wersjach: 173 transporterów bojowych pie- nych jego kraju. Pojawiły się oczekiwaniem. W nowej wer-
choty, 119 bojowych wozów kawalerii oraz informacje, że politycy, zwłasz- najlepszy szwedzki Gripen sji wymogi wojskowo-technicz-
osiem wozów dowodzenia. Według Nextera cza prezydent Luiz Inacio Lula NG. Najniższą ocenę uzyskał ne spełniają Rafale i Super
w planach jest zakup następnej transzy da Silva, mają inne niż woj- francuski Rafale (na zdjęciu), Hornet, ze wskazaniem na
KTO. (WW)  skowi preferencje co do typu a na drugiej pozycji uplasował pierwszego z nich. (TED) 

38 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


FOT. IVECO
TADEUSZ WRÓBEL
Indianin z włoskimi korzeniami
Brazylia rozpoczyna wymianę kołowych pojazdów
pancernych w wojskach lądowych.
W
grudniu 2009 roku
brazylijskie wojska lą-
dowe podpisały z wło-
ską firmą IVECO
kontrakt na dostawę kołowych trans-
porterów opancerzonych. Pod umową
podpisali się Fernando Sérgio
Galvăo, szef sztabu WL, i prezes
IVECO Latin America Marco
Mazzu. Byli przy tym także obecni
dowódca WL generał Enzo Martins
Peri i dyrektor generalny IVECO De-
fence Vehicles Pietro Borgo. Ten
ostatni stwierdził, że celem projektu
jest rozwój wysoce specjalistycznej
bazy naukowej dla pojazdów pancer-
nych w IVECO LA, jak też wejście
jego firmy na rynek brazylijski.
WIELKI PLAN
W ramach kontraktu brazylijskie
wojska lądowe mają dostać do 2030
roku 2044 transportery, choć wcze-
śniej w mediach pojawiały się infor-
macje, że zamówienie może sięgnąć
trzech czy nawet czterech tysięcy
egzemplarzy. Minister obrony Bra-
M I L I T A R I A
zylii Nelson Jobim mówił, że bę-
dzie ich „między dwa a trzy tysią-
ce”. Pojawiła się liczba 2285 trans-
porterów. Jednak nawet nieco ponad
dwa tysiące wozów czyni kontrakt
jedną z największych tego rodzaju
transakcji w ostatnich latach. Jego
wartość to 6 miliardów brazylijskich
reali, czyli 2,5 miliarda euro.
Transporterowi nadano nazwę
Guarani, która oznacza Indian za-
mieszkujących na południu Brazylii
i w kilku innych państwach Amery-
ki Południowej. Wcześniej był okre-
ślany jako Urutu III.
Umowę z IVECO Defence Vehic-
les na opracowanie pojazdu uzna-
wanego za średni kołowy transpor-
ter opancerzony-platformę bazową
(Viatura Blindada Transporte de
Pessoal-Media de Ro d a s
– VBTPMR) brazylijskie wojska lą-
dowe podpisały w końcu 2007 roku.
Z Włochami współpracował przy
tym projekcie ich departament na-
uki i technologii, finansowo zaś
wsparła go brazylijska agencja inno-
wacyjna Financiadora de Estudos e Projetos
(FINEP).
Makietę VBTPMR zaprezentowano pu-
blicznie w kwietniu 2009 roku na wystawie
Latin America Aero & Defense w Rio de
Janeiro. Są opinie, że stworzono go na pod-
stawie innego transportera projektu wło-
skiej firmy, SuperAV, który pokazano
w 2008 roku. Sześciokołowy pływający po-
jazd powstał z myślą o klientach zagranicz-
nych. Pojawiły się spekulacje, że sam Su-
perAV wywodzi się z ośmiokołowego bojo-
wego wozu piechoty Freccia, zbudowanego
przez IVECO dla włoskiej armii. Jeszcze
inni utrzymują, że brazylijskiemu transpor-
terowi bliżej do innego pojazdu rodem
z IVECO, Pumy 6x6.
SZESNAŚCIE Obecnie w zakładach IVECO LA w Sete
POJAZDÓW serii Lagoas w stanie Minas Gerais dobiegają
przedprodukcyj- końca prace przy pierwszym prototypie
nej powinno VTBPMR. Jak podał serwis Janes.com, ma
być gotowych
do końca on być kwietniu tego roku przekazany bra-
2011 roku. zylijskiej armii do testów. Wykona je Cen-
tro de Avaliações do Exército (CAEx)
w Guaratiba, w sąsiedztwie Rio de Janeiro.
Według przyjętego harmonogramu, 16 po-
jazdów serii przedprodukcyjnej powinno
być gotowych do końca 2011 roku. Jeśli te-
sty transportera będą udane, jego produkcja
ruszy w 2012 roku. Zgodnie z planami do-
celowo ponad 60 procent podzespołów
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 39
 T E C H N I K A
Wybrane wersje VBTPMR
 WÓZ BOJOWY – trzyosobo-
wa załoga i ośmiu żołnierzy
desantu
 WÓZ DOWODZENIA
– trzyosobowa załoga, do-
wódca kompanii lub bata-
lionu, trzech dodatkowych
żołnierzy
 WÓZ KIEROWANIA
OGNIEM ARTYLERII – trzy-
osobowa załoga i trzech
obserwatorów
 WÓZ ŁĄCZNOŚCI
– kierowca i pięciu
operatorów
 WÓZ EWAKUACJI ME-
DYCZNEJ – kierowca, le-
karz, sanitariusz, dwóch
rannych na noszach i czte-
rech na siedzeniach
 WÓZ ZABEZPIECZENIA
TECHNICZNEGO – trzyoso-
bowa załoga i trzech me-
chaników
w zbiornikach powinno wystarczyć na prze-
jechanie 600 kilometrów. Ze względu na
warunki terenowe, w jakich przyjdzie trans-
porterowi działać, wprowadzono wymóg
pływalności (przy masie do 17,5 tony).
 WÓZ EWAKUACYJNY
Prędkość w wodzie wyniesie do 9 kilome-
– wyposażony w żuraw trów na godzinę.
i wyciągarkę Stalowy pancerz kadłuba ma chronić
przed odłamkami artyleryjskimi i pociskami
 SAMOBIEŻNY MOŹ-
DZIERZ – półautomatyczny broni strzeleckiej. Od strony wewnętrznej
moździerz 120 mm wyłożony będzie specjalną tkaniną przeciw-
z czteroosobową odłamkową. Założono możliwość wzmoc-
obsługą nienia opancerzenia pojazdu zewnętrznymi
panelami ceramicznymi. Wyprofilowany na
kształt litery „V” spód kadłuba ma zwięk-
szać jego odporność na miny.
W numerze 7 wydawanego przez FINEP
czasopisma „Revista Inovaçăo em Pauta” au-
tor artykułu o nowym transporterze Rogerio
Rangel podał, że planowanych jest jedena-
ście jego wersji specjalistycznych, między
innymi wozy dowodzenia, ewakuacji me-
dycznej, zabezpieczenia technicznego, sa-
mobieżne moździerze oraz rozpoznawcze.
Najważniejszą jednak wersją będzie bojo-
wy wóz piechoty wyposażony w zdalnie
sterowaną wieżę bezzałogową. W kwietniu
2009 roku izraelska firma Elbit Systems po-
informowała, że brazylijska armia wybrała
jej wieżę UT-30. Jest ona wyposażona w ar-
matę automatyczną kalibru 30 milimetrów,
sprzężony karabin maszynowy 7,62 mili-
metrów oraz wyrzutnie granatów dymnych.
Do tego dochodzą kątomierze działowe do-
FOT. ENGESA

wódcy i system ostrzegania przed opromie-

Pancerne węże niowaniem laserowym i podczerwonym.
Jedną z zalet izraelskiej wieży jest jej masa,
Brazylijskim pojazdom pancernym Brazylijczycy chcą bowiem, by VBTPMR
mógł być przewożony samolotami transpor-
nadawano nazwy miejscowych węży. towymi C-130 i KC-390. W bojowej wersji

W latach siedemdziesią-
tych i osiemdziesiątych
XX wieku Brazylia była znaczą-
cym graczem na rynku koło-
wych pojazdów pancernych,
którym nadawano nazwy miej-
scowych węży. Największym
hitem był transporter EE-11
Urutu. Około 70 procent wy-
produkowanych egzemplarzy
wyeksportowano do 37
państw, głównie Ameryki Po-
łudniowej, Afryki i Bliskiego
VTBPMR ma być produkowanych
w Brazylii. Już wiadomo, że syste-
my łączności dostarczy IMBEL,
a płyty pancerne firmy Usiminas
i Villares.
CAŁA RODZINA
Co ciekawe, Brazylijczycy zdecy-
dowali się na mniej popularną ostat-
nimi czasy platformę sześciokoło-
Wschodu. Dobrze sprzedawa-
ły się też samochody pancer-
ne, czterokołowy EE-3 Jarara-
związane z wydarzeniami
w rejonie Zatoki Perskiej w la-
tach 1990–1991, gdyż jej
ca i sześciokołowy EE-9 Ca- głównym zagranicznym klien-
scavel (z 90-milimetrową ar- tem była armia iracka. Dzięki
matą). W 1993 roku upadła VBTPMR istnieje szansa, że
produkująca je firma Engen- Brazylia znowu zacznie się li-
heiros Especializados SA, zna- czyć jako producent sprzętu
na bardziej jako Engesa. Stąd pancernego. Tym bardziej że
też w fazie projektowej pozo- powstanie sieć lokalnych wy-
stał niszczyciel czołgów Sucuri twórców podzespołów. Ma być
z armatą kalibru 105 milime- 110 bezpośrednich i 600 po-
trów. Kłopoty tej firmy były średnich dostawców.
wą. Przyjęto, że masa bojowa pojaz-
du wyniesie 18 ton, długość całko-
wita 6,91 metra, szerokość 2,7 me-
tra, wysokość 2,34 metra. Transpor-
ter wyposażono w silnik wysoko-
prężny z turbodoładowaniem
IVECO Cursor 9 o mocy 383 koni
mechanicznych. Zakładana pręd-
kość maksymalna na drodze to 100
kilometrów na godzinę. Paliwa
transportera przewidziano miejsce dla trzy-
osobowej załogi (dowódca, kierowca i strze-
lec) i ośmiu żołnierzy desantu. Zastąpi ona
stare KTO EE-11 Urutu, których brazylij-
ska armia ma zaledwie ponad dwieście.
Jako że jedną z wersji jest ciężki wóz roz-
poznawczy, w przyszłości nowe transportery
zastąpią też pojazdy EE-9 Cascavel, których
jest około czterystu. Być może zostaną uzbro-
jone w wieże CMI Defense CT-AV z armatą
kalibru 105 milimetrów. Dla innych wersji
VTBP planowane są zdalnie sterowane mo-
 duły uzbrojenia, z karabinami maszynowymi
kalibru 7,62 i 12,7 milimetrów, jak też gra-
natnikiem automatycznym 40 milimetrów.
Niewykluczone, że część z transporterów zo-
stanie wyposażona w wyrzutnie przeciwpan-
cernych pocisków kierowanych.
Biorąc pod uwagę skalę zamówienia
– 2044 egzemplarzy VBTPMR – prawdo-
podobnie powstanie więcej jednostek wy-
posażonych w KTO, ponieważ nie ma infor-
macji, by planowano zastąpić nimi gąsieni-
cowe transportery M-113. 

40 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


Artyl e ryjskie  klechdy
KRZYSZTOF WILEWSKI
O tym, jak rakietowy pocisk
został kwietnikiem
Choć były niedopracowane, i tak trafiły do wszystkich armii Układu Warszawskiego.
M
irosława Giętkowskiego, to-
ruńskiego entuzjasty historii
wojskowości, prezesa Stowa-
rzyszenia Miłośników Arty-
lerii i Militariów, pewne aspekty z życia na-
szej armii nie powinny już dziwić. A jednak.
Mimo dwudziestu pięciu lat służby w mundu-
rze, a potem kilkunastu w cywilu nadal zda-
rza mu się w konfrontacji z wojskową gospo-
darką materiałową bezradnie rozłożyć ręce
nad bezmyślnością ludzi lub (i) przepisów.
Bezgraniczne wręcz zdziwienie ogarnęło
go na przykład, gdy kilka lat temu, odwiedza-
jąc jedną z wojskowych składnic, po załatwie-
niu formalności i wypisaniu kilkudziesięciu
stron asygnat, dowiedział się, że w sekretaria-
cie stoi oryginalny kwietnik. Zaintrygowany
wybrał się tam i ze zdumieniem stwierdził, że
walcowaty, pomalowany oliwkową farbą
przedmiot to przeciwpancerny pocisk rakieto-
wy Trzmiel. Panie, które z produktu radziec-
kiego przemysłu zbrojeniowego uczyniły pod-
stawę pod paprotkę, nie zdawały sobie spra-
wy, że kwietnik jest rakietą. Nie wie-
działy, że to pocisk bojowy, a nie
szkolna makieta. Wyglądał
ładnie, to zadbały, by nie
tknął go ząb czasu. Nawet
nalepki na nim pozostały
nietknięte.
Mirosław Giętkowski
fachowym okiem ocenił, że
jest to bezcenne znalezisko.
Nie zastanawiał się długo
i udał się do szefa wspomnianej
placówki. W prostych żołnier-
skich słowach wyjaśnił mu, o co cho-
dzi. Tak pocisk dołączył do długiej listy
asygnat pobieranej amunicji i ruszył w dro-
gę do Torunia.
Zadowolenie ze zdobycia przez Centrum
Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia pocisku 3M6
Trzmiel było uzasadnione. Wprawdzie pla-
cówka w bogatej kolekcji artyleryjskiego
M I L I T A R I A
uzbrojenia ma wiele perełek (publikacje
o nich autorstwa Mirosława Giętkowskiego
i Jacka Bilskiego rozchodzą się niczym cie-
płe bułeczki), jednak znawcy militariów, od-
wiedzając toruńskie muzeum, pierwsze kroki
skierowali ku lekko rdzewiejącemu GAZ-69.
To jeden z dwóch GAZ-ów w naszym kraju,
na których zamontowano wyrzutnię pocisków
przeciwpancernych 3M6 Trzmiel.
IZRAELSKA LEKCJA
Kiedy w 1956 roku izraelskie wojsko
w walce z egipskimi czołgami użyło francu-
skich pocisków kierowanych SS-10, kierow-
nictwo radzieckiej armii znalazło się w kłopo-
tliwej sytuacji. Kilka lat wcześniej moskiew-
scy generałowie – po analizie niemieckich
doświadczeń z II wojny
światowej z poci-
skami RU 347 (X-7) Rotkäppchen – zdecydo-
wali, że rakietowe środki zwalczania broni
pancernej są nieperspektywiczne i wstrzymali
nad nimi prace. Jak teraz mieli wytłumaczyć
ojczyźnie i partii, że kapitalistyczne armie
opracowały zabójcze dla radzieckich pance-
rzy pociski kierowane?
Dyskusje kierownictwa ZSRR nie trwały
długo. Po rozstrzelaniu i zesłaniu na Syberię
paru Bogu ducha winnych oficerów i urzędni-
ków jeszcze w 1956 roku wicepremier ZSRR
Wiaczesław Małyszew ogłosił program roz-
woju broni przeciwpancernej. Wprawdzie
trudno obiektywnie ocenić zasługi towarzysza
Małyszewa i powody, dla których jego imie-
niem nazwano fabrykę czołgów na Ukrainie
(patronuje jej do dziś), ale to na mocy wspo-
mnianego dekretu powstał pierwszy sowiecki
przeciwpancerny pocisk kierowany
– 3M6 Trzmiel.
TRZMIEL NA GAZ-IE
Pocisk był wadliwy i niedopracowany. Pod-
czas pierwszych prób poligonowych tylko co
druga rakieta trafiała w cel. Problemem
były także rozmiar wyrzutni i jej cię-
żar – zestaw stworzony na użytek
piechoty ważył pół tony! Ponie-
waż masy nijak nie udało się
zmniejszyć, zdecydowano, że
wyrzutnie 2P26 (na cztery poci-
ski Trzmiel) zostaną zamonto-
wane na terenówkach GAZ-69.
Tak spreparowany zestaw,
choć produkowany jedynie
przez pięć lat (poza GAZ-em
montowano je na BRDM-
ach), trafił do wszystkich ar-
mii Układu Warszawskiego.
Także naszej. Nie wiemy, ile
ich dokładnie było w Wojsku
Polskim, bo bardzo szybko zostały
wyparte przez powstałe kilka lat później
rakiety 9M14 Malutka.
GAZ-69 2P26, który jest ozdobą kolekcji
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
CSAiU, trafił tam bez pocisków. Giętkowski,
wyrywając Trzmiela z królestwa paproci,
sprawił, że toruński zabytek jest kompletny.
Teraz, gdy artylerzyści dysponują już peł-
nym zestawem, mogą pokusić się o jego od-
restaurowanie. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 41
 I W O J N A Ś W I A T O W A

BLOTO, SZCZ
TADEUSZ WRÓBEL

Podczas I wojny światowej

nie było między walczącymi
takiej nienawiści, jak
w następnym wielkim
konflikcie.

42 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

ZURY I GAZ Ob
go sługa
no kara bryt
sko wego binu myjskie
czy m m dzię asz -
gaz ć pod ogła ki ma y-
ow cza wal -
ego s a -
. tak
u

FOT. ARCHIWUM PZ

D
ziałania manewrowe na froncie za-
chodnim w 1914 roku trwały zale-
dwie kilka tygodni. Po pierwszej
bitwie nad Marną 6–12 września
wojska niemieckie zaczęły się wycofywać.
W tym czasie obie strony próbowały się
oskrzydlać, co przeszło do historii jako tak zwa-
ny wyścig do morza. Jego konsekwencją było
powstanie wzdłuż frontu ciągłej linii okopów,
które ciągnęły się od kanału La Manche po gra-
nicę z neutralną Szwajcarią. Rozpoczęła się,
mająca trwać ponad trzy lata, wojna pozycyjna,
czas krwawych „bitew na wyczerpanie”. Często
za cenę śmierci lub ran dziesiątek czy setek ty-
sięcy żołnierzy udawało się przesunąć linię
frontu o zaledwie kilkaset metrów.
Po stronie alianckiej północny odcinek frontu
zachodniego obsadzały oddziały Imperium

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 43

 W O J S K A L Ą D O W E
Brytyjskiego. Poza jednostkami z metropolii na obronę. Ich nadzieje okazały się płonne. Umoc- miejsce 15 września 1916 roku w rejonie Flers
polach Flandrii przyszło walczyć żołnierzom nienia niemieckie okazały się mocniejsze niż i Courcelette. Brytyjczycy dysponowali tam kil-
z kolonii i dominiów. W okopach znaleźli się sądzono. Z drugiej strony, Brytyjczykom brako- kudziesięcioma kanciastymi pojazdami. Pierw-
Australijczycy, Kanadyjczycy, Nowozelandczy- wało ciężkiej artylerii do ich zniszczenia. Ata- sze masowe użycie tych pojazdów natomiast
cy, Nowofundlandczycy, Południowoafrykań- kujące siły brytyjskie zostały zdziesiątkowane miało miejsce w listopadzie następnego roku
czycy, Hindusi i Gurkhowie. przez ogień z karabinów maszynowych. Pierw- pod Cambrai. Było ich tam już 476, w tym 378
To żołnierzom brytyjskim przyszło zetknąć szego dnia straciły ponad 57 tysięcy żołnierzy, bojowych. Wyczerpanie francuskich wojsk spo-
się jako pierwszym z gazami bojowymi. z czego około 19 tysięcy poniosło śmierć. Som- wodowało, że w 1917 roku ciężar działań ofen-
22 kwietnia 1915 roku podczas drugiej bitwy ma była kolejnym starciem na wyczerpanie. sywnych spoczywał na barkach żołnierzy Im-
pod Ypres w Belgii Niemcy zastosowali gaz W bitwie, która zakończyła się 18 listopada, perium Brytyjskiego.
chlorowodorowy. Zielonożółta chmura nie tylko Brytyjczycy stracili 400 tysięcy żołnierzy. Zginę- Wojna pozycyjna była bardzo nużąca, a wa-
udusiła żołnierzy na pierwszej linii, lecz także ło 200 tysięcy Francuzów. Straty wojsk niemie- runki bytowania spartańskie. Żołnierze tygo-
spowodowała panikę na tyłach Brytyjczyków. ckich szacowane są na 400–450 tysięcy ludzi. dniami czekali na sygnał do kolejnego natarcia,
Od tej pory obustronne ataki gazowe były fronto- Bitwa nad Sommą przeszła do historii jako w pełnych błota okopach i ziemiankach, pospo-
wą codziennością, i choć zadawały duże straty, pierwsza, w której użyto czołgów. Miało to łu ze szczurami. Wyżywienie było monotonne,
nie nastąpił przełom w działaniach wojennych.
Wyjątkowo krwawo zapisał się w historii
walk na froncie zachodnim rok 1916. W lutym
Krwawe, wyczerpujące walki pozycyjne
rozpoczęła się niemiecka ofensywa skierowana
na francuską twierdzę Verdun. Niemcy wybrali
ją jako cel, chcąc wciągnąć Francuzów w bitwę
na wyczerpanie. Uznali bowiem, że ze wzglę-
dów strategicznych i prestiżowych siły francu-
skie będą broniły jej do upadłego. Rachuby nie-
mieckich dowódców sprawdziły się tylko częś-
ciowo. Byli natomiast zaskoczeni bardzo duży-
mi stratami po stronie własnych wojsk.
Atak niemiecki pokrzyżował plany aliantów,
którzy przygotowali serię ofensyw na całym
froncie. W nowej sytuacji rozpoczęte 1 lipca
1916 roku brytyjsko-francuskie uderzenie nad
rzeką Sommą miało zadanie odciążyć wojska
francuskie pod Verdun. Alianccy żołnierze ru-
szyli do natarcia z przekonaniem, że tygodnio-
wy ostrzał z ponad 1400 dział zmiażdżył wrogą

Podczas
przygotow
a
artyleryjs ń
kic
przed nata h
rc
mi wystrze ia-
li
no tysiąc wa-
FOT. ARCHIWUM PZ (4)

e
pocisków
.

44 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 posiłki zwykle przygotowywano z konserw.
Gdy żołnierze ruszali do ataku, dotarcie do
wrogich pozycji utrudniały im nie tylko druty
kolczaste i ostrzał gęsto rozmieszczonych kara-
binów maszynowych, ale też zwykle grząska,
zryta lejami po pociskach ziemia.
Wszystkie wal- Gdy dopadali do okopów przeciwnika, do-
czące strony chodziło do brutalnej walki wręcz – na bagnety,
stawiały przed saperki czy kolby karabinów. Niemniej jednak
swymi okopami
zasieki z drutu
między walczącymi nie było aż tak silnej niena-
kolczastego. wiści jak podczas następnego światowego kon-
fliktu. Wręcz przeciwnie, gdy zniknął zapał
pierwszych tygodni wojny, zdarzały się przy-
padki fraternizacji, na przykład podczas świąt
 Bożego Narodzenia. 

na froncie zachodnim zdecydowały o wyniku I wojny światowej

BRYTYJSCY
ŻOŁNIERZE,
ofiary użycia
gazów
trujących

NIEMIECKI ŻOŁNIERZ wzięty do niewoli

podczas walk w 1916 roku
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (5)

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 45

 Rycerskie sprawy
ZDZISŁAW NAJDER
Ocaliliśmy honor, nie poddając się, i dzięki temu
nie staliśmy się wspólnikami ani budowniczych Oświęcimia,
ani twórców Archipelagu Gułag.
Państwo i honor
M
inister spraw zagranicz-
nych RP Józef Beck wy-
głosił 5 maja 1939 roku
w sejmie mowę, w której
odrzucił żądania Rzeszy
Niemieckiej w sprawie Gdańska i korytarza
przez terytorium RP: „My w Polsce nie znamy
pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tyl-
ko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, któ-
ra jest bezcenna i tą rzeczą jest honor”. Nie-
spełna cztery miesiące potem rozpoczęła się
II wojna światowa, której skutki znamy.
Beck wspominał później: „Przygotowując
to przemówienie, myślałem o komendancie
(Józefie Piłsudskim), który nieraz powtarzał:
«Gdy człowiek ma przed sobą kilka dróg, gdy
męczy się i waha, i nie wie, którą wybrać
– niech wybiera drogę honoru, ta zawsze bę-
dzie właściwsza»”.
Ministra Becka wielokrotnie surowo potę-
piano. Szydzono z zawartych przez niego „eg-
zotycznych sojuszy” z odległymi Francją
i Wielką Brytanią, które do przyjścia Polsce
z pomocą nie były skore ani do wojny gotowe.
Krytycy używali dwojakich argumentów: prak-
tyczno-politycznych i moralno-ideowych. Miaż-
dżące sądy wydawali zwolennicy zarówno
współpracy Polski z Rzeszą Niemiecką, jak
i sojuszu z ZSRR. Ich zdaniem, trzeba było się
dogadać z jednym z potężnych sąsiadów.
Rodzimi „realiści” twierdzili, że Beck powi-
nien kluczyć i zwlekać, aby zyskać na czasie.
„Moraliści” natomiast pisali o „zagrożeniu sub-
stancji narodowej” przez powołanie się na „ro-
mantyczne” hasła, o lekceważeniu faktów
i dumnych gestach, których skutkiem była
śmierć wielu milionów.
Teraz wiemy z dokumentów, że ani Niem-
cy, ani Sowieci nie byli skłonni czekać na
polskie ustępstwa. Wiemy również, że obie
potęgi przygotowywały się do śmiertelnego
boju. Dla obu Polska była przeszkodą. I do-
piero dzisiaj, z perspektywy dwóch pokoleń
i państwa znowu niepodległego, możemy
stwierdzić, że Józef Beck miał rację. Nie ustą-
46 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
pił pod naciskami dwóch totalitarnych
mocarstw. Odrzucił zarówno ultima-
tum Berlina, jak i moskiewskie propo-
zycje wpuszczenia Armii Czerwonej
na teren Rzeczypospolitej.
Ocaliliśmy honor, nie poddając
się, i dzięki temu nie staliśmy się
wspólnikami ani budowniczych Bu-
chenwaldu, a wkrótce potem Oświę-
54
cimia/Auschwitz, ani twórców Ar-
chipelagu Gułag i morderców ukra-
ińskich chłopów. Gdybyśmy się
sprzymierzyli z którymś z sąsiadów,
nasz los okazałby się jeszcze gorszy
niż to, co nas spotkało. Idąc z Niem-
cami na Moskwę, w końcu przegrali-
byśmy wojnę, Sowieci rozjechaliby
nas bezpardonowo i nikt by się o nas
nie upominał. Przeżyliśmy tragedię,
ale w historii tragedia to jeszcze nie
najgorsza forma doświadczania losu:
zostają po niej wartości i wzory.
Jeżeli ktoś by sądził, że Józef Beck
– zawodowy oficer artylerii – uniósł
się w swoim przemówieniu „typo-
wo polskim” romantyzmem, ra-
dzę zajrzeć do wygłoszonej
2269 lat wcześniej mowy
Demostenesa. Wypowiadał się
osiem lat po klęsce Ateńczy-
ków i Teban pod Cheroneą.
I powiedział, że gdyby nawet
już przed bitwą znany był jej re-
zultat i tak należało ją stoczyć.
Wymagał tego honor greckiej stoli-
cy swobód obywatelskich. 
Tragedia to jeszcze
nie najgorsza forma
doświadczania losu:
zostają po niej
wartości i wzory
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO Redaktor działu MAREK PIELACH

Bułgarski
pragmatyzm
Sofia łączy wypełnianie zobowiązań wobec
Zachodu z dobrymi stosunkami z Moskwą. Godzi
też ambitne cele z kompletnym brakiem pieniędzy.

ROBERT
SENDEK
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 47

47
 B A Ł K A N Y
Bułgarski pragmatyzm
G
dy sześć lat temu, 29 marca 2004
roku, Bułgaria została pełnopraw-
nym członkiem NATO, w niebo
strzeliły korki od szampana. Dziś
tego nikt już nie pamięta. Niemała w tym za-
sługa mediów, które po pierwszej euforii zwią-
zanej z przyjęciem Bułgarii do sojuszu prze-
szły do pragmatycznej dyskusji nad kosztami
i zyskami.
Ogólne rozliczenie wypada raczej pozytyw-
nie. Systematycznie, także przez wspólne ćwi-
czenia w ramach NATO, podnosi się poziom
przygotowania bułgarskich żołnierzy, prowa-
dzone są próby zreformowania szkolnictwa
oraz starania o zapewnienie armii nowocze-
snego sprzętu. Podobnie jak w innych armiach
natowskich, wzrasta także liczba kobiet zain-
teresowanych pracą w wojsku.
PUSTKI W KASIE
Z drugiej strony brak funduszy w przypad-
ku wojska bułgarskiego jest chronicznym pro-
blemem i nie pozwala na skuteczną realizację
większości ambitnych planów. Wiosną 2009
roku prasę obiegły wyliczenia, potwierdzone
przez pułkownika Dobromira Totewa, dorad-
48 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
cę bułgarskiego ministra obrony do
spraw planowania, zgodnie z którymi
Bułgaria okazała się najbiedniejszym
państwem sojuszu. Spośród wszyst-
kich członków NATO przeznacza naj-
mniejsze sumy na obronę: w przeli-
czeniu na obywatela zaledwie 12 384
dolary, podczas gdy średnia natowska
to 34 941 dolarów.
BUŁGARZY Permanentne pustki w bułgarskiej
widzą siebie jako
ważny element
kasie czasem przybierają karykatural-
struktury ne formy. W połowie grudnia nagło-
bezpieczeństwa śniono informacje o tym, że bułgarscy
całego Półwyspu oficerowie, służący w misjach NATO
Bałkańskiego.
na Zachodzie, regularnie nie dostają
pieniędzy. Z własnych oszczędności
muszą między innymi wynajmować
mieszkania i finansować podróże. Na-
wet jeśli są to rozdmuchane przez pra-
sę jednostkowe przypadki, pokazują
skalę problemów dotykających buł-
garską armię.
Kłopoty finansowe wpłyną także na
utrudnienie rządowych planów uno-
wocześnienia sprzętu wojskowego.
Priorytety, rozpisane na kilka najbliż-
szych lat, obejmują między innymi za-
kup nowych śmigłowców dla sił po-
wietrznych oraz modernizację już uży-
wanych rosyjskich helikopterów Mi-17
i Mi-24, zakup nowych myśliwców
oraz modernizację MiG-29, zakup no-
wych samolotów transportowych,
a także budowę nowych okrętów dla
marynarki wojennej. Są to projekty,
które wymagają znacznych nakładów
finansowych, a tych w kasie minister-
stwa obrony nie ma.
Krytycy planów bułgarskiego mini-
sterstwa obrony zwracają przy tym
uwagę na niewłaściwe ułożenie hie-
rarchii zakupów – na przykład pracuje
się już nad kupnem nowych samolo-
tów transportowych, a nie podjęto de-
cyzji, co z myśliwskimi. Na razie za-
stosowano rozwiązania doraźne, pole-
gające na wydłużeniu resursów użyt-
kowanych samolotów, jednak od czasu
do czasu pojawiają się informacje, że
Bułgaria jest zainteresowana kupnem
samolotu Eurofighter Typhoon. Praw-
dopodobnie jednak z powodu pustek


UROCZYSTOŚĆ
przyjęcia Bułgarii
i sześciu innych
krajów Europy do
NATO. Na zdjęciu
sekretarz stanu
USA Colin Powell
i premier Simeon
Saxe-Coburg-
-Gotha
wymieniają
dokumenty
akcesyjne.
Waszyngton
29 marca 2004
roku.
FOT. ANDRZEJ WITKOWSKI
w kasie decyzje o zakupach w najbliższym
czasie nie zapadną.
TARCZA I PATRIOTY
Bułgaria stara się uchodzić za wiarygodne-
go i lojalnego członka sojuszu, więc angażuje
się w natowskie misje wojskowe. Gdy na po-
czątku grudnia prezydent USA zwrócił się
z prośbą do członków NATO o zwiększenie za-
angażowania w Afganistanie, władze bułgarskie
zapowiedziały rozszerzenie kontyngentu liczą-
cego obecnie 500 osób o kolejne 20 (ich zada-
niem będzie szkolenie żołnierzy afgańskich),
a w następnych miesiącach jeszcze o 70. Zapo-
wiedziano jednocześnie zredukowanie pozosta-
łych misji, w których Bułgarzy uczestniczą, mię-
dzy innymi w Bośni i Hercegowinie.
Równolegle pojawiają się interesujące z pol-
skiego punktu widzenia wypowiedzi bułgarskich
polityków odnośnie do ewentualnych natowskich
projektów w Bułgarii. W grudniu 2009 roku je-
den z pracowników bułgarskiego ministerstwa
obrony zdradził prasie, że do 2012 roku na tere-
nie tego kraju znajdą się elementy tarczy antyra-
kietowej NATO, która pierwotnie miała być
umiejscowiona w Polsce i Czechach. Miałyby
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
one zostać rozlokowane w północnej Bułgarii
(okolice miasta Szabła), Rumunii oraz Turcji.
Według nowej koncepcji obronnej regionu,
Bułgaria miałaby dostać system antyrakietowy
Patriot. Ponieważ co jakiś czas podobne infor-
macje przeciekają do mediów, nie jest jasne,
w jakim stopniu to pobożne życzenia, a w ja-
kim sondowanie możliwości. Faktem jest jed-
nak, że Bułgarzy widzą siebie jako ważny ele-
ment struktury bezpieczeństwa całego Półwy-
spu Bałkańskiego i chętnie przyjęliby podobną
instalację u siebie.
Bułgarzy często powołują się na członko-
stwo w NATO oraz w Unii Europejskiej. Jest
to bardzo wyraźnie widoczne w sposobie pro-
wadzenia polityki zagranicznej na poziomie
regionalnym. Zapewnienia o bułgarskim
wsparciu przy wchodzeniu do struktur NATO
bądź UE są wykorzystywane jako realny in-
strument nacisku. Podczas listopadowej wizy-
ty w Bułgarii macedońskiego premiera Nikoli
Gruevskiego jego bułgarski kolega Bojko
Borisow zadeklarował poparcie dla wstąpienia
Macedonii do NATO i UE, jednak zaznaczył
od razu, że nie jest ono bezwarunkowe. Życz-
liwość ma zależeć od tonu wypowiedzi mace-
Bułgaria przeznacza na obronę
najmniej wśród państw NATO
dońskich polityków w kwestiach istotnych
z punktu widzenia Bułgarii. Chodzi o bardzo
źle odebraną w Sofii wypowiedź Gruevskiego,
który podczas spotkania z macedońską emigra-
cją w Australii powiedział, że australijscy Ma-
cedończycy mają możliwość mieszkać i praco-
wać razem, bez względu na miejsce, z którego
pochodzą, podczas gdy w Europie dzieleni są
na Macedończyków z Macedonii, Grecji i Buł-
garii. Wystąpienie to zostało odebrane jako de-
klaracja macedońskich pretensji terytorialnych
do ziem w zachodniej Bułgarii.
NIE TYLKO NATO
Przystąpienie Bułgarii i Rumunii w 2004
roku do NATO, a trzy lata później także do
Unii Europejskiej, oraz proatlantyckie sympa-
tie w Gruzji i na Ukrainie stworzyły nowy
układ geopolityczny w rejonie Morza Czarne-
go. Rosja, dotychczas decydujący gracz na
tym obszarze, została zepchnięta do defensy-
wy. Wprawdzie na czarnomorskiej szachowni-
cy Bułgaria stanowi tylko jedną z figur, lecz
jej strategiczne położenie jest przez polityków
mocno wykorzystywane.
Bułgarzy, mający coraz lepsze układy
z Zachodem, potrafili zachować niemal wzor-
cowe stosunki z Rosją. I w czasie, gdy między
państwami bałtyckimi czy Polską z jednej stro-
ny a Rosją z drugiej trwała swoista zimna woj-
na, Bułgarzy utrzymywali z Moskwą dobre
kontakty, czego wyrazem były wizyty między-
państwowe na najwyższym szczeblu, jak na
przykład prezydenta Putina w Bułgarii w la-
tach 2003 i 2008 czy prezydenta Georgiego
Pyrwanowa w Moskwie w 2002 i w lutym
2009 roku. Efektem dobrej współpracy były
także znaczne inwestycje rosyjskie w Bułgarii
(Łukoil Gazprom, czy też w nieruchomości na
wybrzeżu Morza Czarnego).
Sytuacja zmieniła się, gdy w wyniku lipco-
wych wyborów parlamentarnych przeprowadzo-
nych w Bułgarii do władzy doszło ugrupowanie
już w samej nazwie wskazujące mocną europej-
ską orientację: Obywatele na rzecz Europejskie-
go Rozwoju Bułgarii. Nowy rząd, kierowany
przez Bojko Borisowa, wykazuje znacznie wię-
cej zrozumienia dla kwestii ogólnounijnych, dy-
stansując się jednocześnie do wielu decyzji po-
dejmowanych przez poprzednią ekipę. Przypo-
mnijmy, że Bułgarzy podpisali z Rosją w po-
przednich latach wiele kontraktów związanych
z rosyjskimi inwestycjami infrastrukturalnymi,
takimi jak budowa elektrowni atomowej w Bele-
ne, rurociąg naftowy Burgas–Aleksandrupolis
czy forsowany przez Rosję rurociąg gazowy
South Stream.
Zmiana celów bułgarskiej polityki nie powin-
na dziwić. Zeszłoroczna „wojna gazowa” Rosji
z Ukrainą na tyle mocno dała się Bułgarom we
znaki, że miejscowi politycy zostali zmuszeni do
szukania alternatywy, stąd też akceptacja dla
wspieranego przez UE rurociągu Nabucco. Taka
zmiana zdaje się wywoływać irytację Rosjan.
Podczas spotkania Putina z Pyrwanowem, któ-
re odbyło w Sopocie podczas obchodów siedem-
dziesiątej rocznicy wybuchu II wojny światowej,
rosyjski prezydent wyraził zniecierpliwienie wa-
haniem Bułgarów i poprosił, aby Sofia możliwie
szybko określiła priorytety swej polityki, gdyż,
jak się wyraził, „rurociąg South Stream może
obejść się bez Bułgarii”.
Bułgaria będzie jednak nadal łączyć ogień
z wodą. Pragmatyzm karze jej obierać kurs na
NATO, Europę i Zachód, ale z drugiej strony
dyktuje, aby odbyło się to bez zrywania trady-
cyjnych więzi ze Wschodem. Nawet trudności
finansowe bułgarskiej armii nie są argumen-
tem za wycofaniem się Bułgarów z natowskich
projektów. To nie najgorsza wiadomość dla
bezpieczeństwa Europy. 
Doktor ROBERT SENDEK jest slawistą
i bałkanistą, zajmuje się problematyką językową
i narodowościową południowych Bałkanów.
Pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 49
 B A Ł K A N Y
nie ośmieli się mówić o tym otwarcie. Niedaw-
ne przystąpienie do „Partnerstwa dla pokoju”
może jednak zastanawiać, wszak to wstęp do
pełnego członkostwa w sojuszu.
Jak podkreśla zarówno prezydent Tadić, jak
i minister obrony Dragan Šutanovac, Serbia
nie jest zainteresowana wstępowaniem do jakie-
gokolwiek sojuszu o charakterze militarnym.
Zamierza natomiast do 2011 roku zbudować
silną, profesjonalną armię. Według amerykań-
skiej agencji Stratford, już teraz serbskie wojsko
jest najlepiej wyszkoloną formacją w regionie.
Powrót do pewnych wzorców jugosłowiań-
Serbia skiej zimnowojennej polityki może wyjść
balansuje Belgradowi na dobre. Potwierdza to również
Wizyta ministra między Brukselą, sytuacja wewnątrz kraju, gdzie tak napraw-
obrony Serbii Waszyngtonem, dę trudno znaleźć różnice w podstawowych
Dragana Moskwą
FOT. US DOD

Šutanovaca i Pekinem. celach poszczególnych partii politycznych.

w Pentagonie, Istnieją drobne rozbieżności dotyczące szcze-
styczeń 2009 gółów wstąpienia do UE czy też współpracy
z Rosją, ale wszyscy zgodnie popierają „cztero-
ŁUKASZ RESZCZYŃSKI
filarową” politykę zagraniczną.

Duch marszałka Tito

Poczynania Serbii na arenie międzynarodowej przypominają te z czasów,
PRZED WYBOREM
Myśl polityczna marszałka Tito jest zatem
wciąż żywa i niezwykle uniwersalna. Taki ro-
dzaj polityki uprawiany przez Belgrad to sztuka
kiedy u władzy w Belgradzie stał marszałek Josip Broz Tito. niezwykle trudna, biorąc pod uwagę dzisiejszy

M
iejsce Serbii w międzynarodo-
wej polityce obecnie jest niemal
odwrotnością stanu, który mo-
gliśmy obserwować jeszcze
dziesięć lat temu. Całkowite wyjście z politycz-
no-gospodarczego marginesu, na który została
zepchnięta po rozbiciu Jugosławii, udało się jej
niezwykle szybko. To dobrze, bo właśnie silna
Serbia jest gwarantem stabilności całych Bałka-
nów Zachodnich.
Jeszcze do niedawna polityka zagraniczna
Belgradu opierała się na trzech filarach. Real-
nie utrzymywał on jednak tylko relacje z Bruk-
selą i Moskwą, gdyż kontakty z Waszyngto-
nem od czasu nalotów w 1999 roku nadal po-
zostają ograniczone. Po wizycie serbskiego
prezydenta Borisa Tadicia w Pekinie. Serbo-
wie dali jednak wyraźny sygnał, że dotychcza-
sowa „polityka trójkąta” potrzebuje wsparcia
ze strony Chin.
Poczynania Serbii na arenie międzynarodo-
wej aż nadto zaczynają przypominać te sprzed
czterdziestu, pięćdziesięciu lat, kiedy u władzy
w Belgradzie stał marszałek Josif Broz Tito.
Charyzmatyczny przywódca, jeden z propaga-
torów Ruchu Państw Niezaangażowanych, stwo-
rzył z Jugosławii realny pomost między dwiema
stronami żelaznej kurtyny w Europie.
Podobne aspiracje miał Belgrad od momentu
upadku komunistycznych rządów Slobodana
Miloševicia i przejęcia władzy przez „proza-
chodnie” ekipy. Wyraźny i niezachwiany
„prounijny” tor wyznaczony przez prezydenta
Tadicia i jego ludzi doskonale pokazuje, ja-
kie są priorytety współczesnej Serbii.
Unia Europejska jako jeden z warunków inte-
gracji z państwami postjugosłowiańskimi wska-
zuje wysoki poziom współpracy regionalnej.
Belgrad realizuje to zadanie zdecydowanie naj-
lepiej spośród państw regionu, przejmując po-
woli rolę lidera na Bałkanach Zachodnich. Serb-
scy politycy starają się jednocześnie bronić swo-
ich racji w kwestii niepodległości Kosowa. Ele-
mentem tej strategii jest sojusz z Moskwą oraz
Pekinem, które zapewniają o swoim sprzeciwie
wobec usamodzielnienia się byłej prowincji.
Niewątpliwie tak silne poparcie przyda się przy
okazji skierowania przez Belgrad wniosku do
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwo-
ści o zbadanie legalności jednostronnej kosow-
skiej deklaracji niepodległościowej.
NEUTRALNIE I PROFESJONALNIE
Współpraca z Rosją i Chinami ma jednak
przede wszystkim wymiar ekonomiczny. Po-
twierdza to niedawna wizyta Dmitrija
Miedwiediewa w Belgradzie. Przy okazji obcho-
dów 65. rocznicy wyzwolenia serbskiej stolicy
z rąk faszystów podpisano szereg umów. Najważ-
niejsza uregulowała kwestie związane z budową
serbskiego odcinka gazociągu South Stream.
Nieangażowanie się w żaden z sojuszy mili-
tarnych jest elementem niewątpliwie łączącym
politykę Tito z tą, którą obserwujemy obecnie.
O ile kwestia przystąpienia do UE zyskuje coraz
więcej zwolenników, o tyle kontrowersje nadal
wzbudza ewentualna współpraca z NATO.
Wstąpienie do sojuszu, jakkolwiek patrzeć – by-
łego wroga, jest jak na razie tematem na tyle
kontrowersyjnym, że chyba żaden z polityków
układ na świecie, a także to, że Serbia jest,
w przeciwieństwie do Jugosławii, jednym pań-
stwem. Jej politycy, nauczeni doświadczeniem
Tito, muszą też wiedzieć, że niezaangażowanie
nie może trwać wiecznie, i po pewnym czasie
trzeba będzie mimowolnie przejść na jedną ze
stron. Pytanie tylko, na którą?
Wydaje się, że Serbia musi dbać zwłaszcza
o dobre relacje z Rosją i Unią Europejską, wszak
jej interesy leżą właśnie w Europie. Zastanawiać
może tylko poziom zbliżenia z obiema strona-
mi. Obecnie Belgrad stara się zachować równo-
wagę pomiędzy Unią Europejską a Rosją, co ma
swoje przełożenie w podziale społeczeństwa.
Serbowie niemal po połowie dzielą się na pro-
unijnych zwolenników oraz konserwatystów
opowiadających się za silnym sojuszem z Mo-
skwą. Utrzymanie równowagi w relacjach z oby-
dwoma podmiotami pozwala ekipie rządzącej
na zapewnienie sobie odpowiedniego poparcia.
Trudno przewidzieć również, jakie będą sto-
sunki Serbii z Brukselą i Moskwą w dłuższej
perspektywie. Po ostatniej wizycie rosyjskiego
prezydenta w Belgradzie wydaje się, że to Rosja
ma lepszą pozycję, jednak Unia Europejska mo-
że temu krajowi o wiele więcej zaoferować.
Pozostałe dwa filary (Waszyngton i Pekin)
wydają się zdecydowanie mniej ważne dla Bel-
gradu, jednak ich obecność w serbskiej polityce
zagranicznej należy odczytywać jako swoistą
przeciwwagę dla dwóch pierwszych (UE, Ro-
sja). Pozwala to Serbii na utrzymywanie pozycji
europejskiego łącznika pomiędzy Zachodem
a Wschodem, a także zachowanie dobrych rela-
cji z najważniejszymi aktorami międzynarodo-
wej sceny politycznej. 

50 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


Ochryda – jedn
a
z największych
atrakcji
turystycznych
Macedonii.
ROBERT SENDEK
Daleko do Szwajcarii
Macedonia prezentuje się atrakcyjnie
tylko na folderach reklamowych.
W
szystkie z liczących
się na macedońskiej
scenie politycznej par-
tii nie negują kursu
proeuropejskiego, a członkostwo kraju
w NATO i Unii Europejskiej dla kolej-
nych rządów jest priorytetem. Pro-
blem w tym, czy uda się te zamierze-
nia zrealizować. Mimo spełnienia
wszystkich wymaganych warunków,
wejście Macedonii do NATO zostało
na początku kwietnia 2008 roku zawe-
towane przez Grecję. I choć kraj ten
ma status oficjalnego kandydata, rów-
nież wejście do UE nie będzie łatwe.
Prowadzony od wielu lat i wciąż nie-
rozwiązany spór z Grecją o nazwę
kraju jest jednym z powodów, ale nie
jedynym. W europejskich aspiracjach
Macedonii nie pomagają ani położe-
nie geopolityczne, ani skomplikowane
stosunki etniczne, ani też niedoświad-
czeni dyplomaci.
GAZ NA ULICACH
Wśród polskich haseł wyborczych
pojawiały się postulaty przekształcenia
Polski w drugą Japonię czy drugą Irlan-
dię. W Macedonii swego czasu popular-
ność zdobyło hasło transformacji tego
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
państwa w bałkańską Szwajcarię, czyli
kraju, który osiągnął imponujący sukces
ekonomiczny, a jednocześnie stworzył
społeczeństwo, gdzie różnice etniczne
i językowe są wartością pozytywną,
a nie przeszkodą i balastem. Biorąc pod
uwagę, jak postrzega się na Bałkanach
kwestie językowe i narodowościowe, ta-
ki punkt odniesienia rzeczywiście robi
wrażenie.
Tymczasem od rebelii albańskiej
z 2001 roku i zawartego później porozu-
mienia ochrydzkiego, które stało się
podstawą emancypacji mniejszości et-
nicznych zamieszkujących Macedonię,
sporo już wody w Wardarze upłynęło.
Wciąż do stworzenia społeczeństwa,
które byłoby podobne do szwajcarskie-
go, wiele brakuje. Trauma walk ulicz-
nych, ofiary, palenie cerkwi i meczetów
rzucają się długim cieniem na wzajem-
ne kontakty dwóch głównych narodów
Macedonii.
Dziś aspiracje oraz ambicje Albań-
czyków i Macedończyków znajdują wy-
raz głównie w walce politycznej. Czasa-
mi walka ta przenosi się również na uli-
ce. Ubiegłoroczne wybory parlamentar-
ne (przeprowadzone, notabene, po sa-
morozwiązaniu zgromadzenia narodo-
FOT. BISERKA MITROVIC
wego, gdy starania o wejście do NATO zostały
zablokowane przez Grecję), zostały zakłócone
przez zamieszki, które wybuchły w kilku mia-
stach północno-zachodniej Macedonii. W trakcie
strzelaniny zginęła jedna osoba, kilkanaście zo-
stało rannych, ze względu na nieprawidłowości
zamknięto również kilka lokali wyborczych.
I choć wybory ostatecznie zostały uznane za waż-
ne, to jednak ich przebieg wywołał w Europie po-
ważne zaniepokojenie. Padło wówczas pod adre-
sem Macedonii sporo gorzkich słów, włącznie
z zapowiedzią opóźnienia członkostwa w UE, ca-
ły proces jednak nie został zatrzymany. Aby za-
chęcić władze w Skopje do dalszych wysiłków,
ministrowie spraw zagranicznych krajów Unii
zdecydowali o zniesieniu dla Macedończyków
wiz do strefy Schengen od grudnia 2009 roku.
PRZEWROTNE MARZENIE
Stabilna demokracja czy prawa mniejszości to
POTRZEBNY
JEST DYSTANS
nie wszystko. Potrzebny jest też dystans do wła-
do własnych snych problemów, a tego czasem Macedończy-
problemów, kom brakuje. W październiku 2009 premier
a tego czasem Nikola Gruevski odwiedzający australijskich
Macedończykom
brakuje.
Macedończyków powiedział, że mają możliwość
mieszkać i pracować razem, bez względu na
miejsce, z którego pochodzą, podczas gdy w Eu-
ropie podzieleni są na Macedończyków z Mace-
donii, Grecji i Bułgarii. Zarówno w Sofii, jak
i w Atenach zostało to odebrane jako macedoń-
skie pretensje terytorialne do ziem w zachodniej
Bułgarii i północnej Grecji oraz nagłośnione jako
dowód nieodpowiedzialności władz w Skopje.
Porównanie Macedonii do Szwajcarii na stałe
weszło do języka macedońskiej publicystyki.
Ironia losu polega na tym, że marzenie to może
się spełnić w bardzo przewrotny sposób: Mace-
donia ma szanse zostać Szwajcarią na Bałka-
nach – krajem, który nie należy ani do NATO,
ani do UE. 
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 51
 B A Ł K A N Y
POLSKA ZBROJNA: Historycznie Bałkany W SERBII
Zachodnie to najbardziej konfliktowy region NATO jest często
w Europie – mozaika religii, kultur i naro- postrzegane
dów. Na początku lat 90. w wyniku wojny do- jako organizacja,
która odebrała
mowej rozpadła się Jugosławia, a kraje ją Serbom Kosowo.
tworzące uzyskały niepodległość. Wraz z za-
kończeniem konfliktu zapanował względny
spokój. Czy tylko na zewnątrz? W środku bo-
wiem nadal wrze.
TOMASZ ŻORNACZUK: Na szczycie Unii
Europejskiej w 2003 roku w Salonikach przyjęto
koncepcję włączenia Bałkanów Zachodnich do
wspólnoty. Celem było ustabilizowanie regionu,
który kilkanaście lat wcześniej stał się areną naj-
większego konfliktu zbrojnego w Europie po
II wojnie światowej. Po tych wydarzeniach jedy-
nie Słowenii udało się dosyć szybko przyłączyć
do organizacji międzynarodowych. Trudności
innych państw wynikają między innymi z różnic
kulturowych.

POLSKA ZBROJNA: Kraje bardziej jedno-

rodne miały łatwiej?
TOMASZ ŻORNACZUK: Słowenia, która
pierwsza weszła do NATO i UE, w niemal
90 procentach była krajem jednolitym etnicznie.
Uniknęła konfliktów, które najbardziej dotknęły
Bośnię i Hercegowinę, ale też Chorwację
i Serbię. Ich podłożem były napięcia etniczne
i kulturowe.

POLSKA ZBROJNA: Wieloetniczność nie

zniknęła, a wydaje się, że dziś napięcia są nie-
co mniejsze.
TOMASZ ŻORNACZUK: Dziś w większości
krajów bałkańskich mamy pewną stabilizację.

Granice niezgody
Z TOMASZEM ŻORNACZUKIEM
o tym, jakie są dzisiejsze Bałkany,
rozmawia MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Gdybyśmy chcieli dzielić byłą Jugosławię we-
dług klucza etnicznego, mielibyśmy setki państw.
Ludność mieszała się głównie w miastach, wsie
były często pod tym względem jednolite – w jed-
nej stał meczet, w następnej kościół, a w kolejnej
cerkiew. W czasie wojny 1991–1995 dochodziło
do tak zwanych „czystek etnicznych”, które mia-
ły na celu utworzenie jak najbardziej jednorod-
nych etnicznie państw. Na przykład w 1995 roku
wojska chorwackie wysiedliły z Chorwacji 200
tysięcy Serbów. Mówiąc brutalnie, taki stan rze-
czy ułatwia dziś Zagrzebowi przeprowadzanie
reform dotyczących praw mniejszości, a wyma-
ganych do przystąpienia do UE. W bałkańskich
realiach różnorodność kulturowa może bowiem
utrudniać integrację z Unią. Multietniczność jest
najbardziej widoczna w Bośni i Hercegowinie,
o której mówi się „Jugosławia w pigułce”. Pań-
stwo bośniackie w granicach podobnych do dzi-
siejszych powstało w XIV wieku. Zawsze stano-
wiło jednak pewne pogranicze, dlatego obecnie
ponad połowa jego mieszkańców nie identyfiku-
je się z krajem, na którego terenie mieszka.
POLSKA ZBROJNA: Czy państwo to ma
szanse na integrację? NATO nie dało mu
MAP, UE domaga się dalszych reform, w tym
między innymi policji i wojska.
TOMASZ ŻORNACZUK: W BiH mamy trzy
narody – Bośniaków, Serbów i Chorwatów, oraz
dwa podmioty (Republika Serbska oraz Federa-
cja Bośni i Hercegowiny), z których każdy rzą-
dzi się własnymi prawami. Choć tworzą one je-
den kraj, mają dalece sprzeczne interesy. Pro-
blemy wynikają nie tylko z różnic kulturowych,
a także z realizacji porozumienia w Dayton,
które w 1995 roku było najdalej idącym kom-
promisem, ale dziś już się nie sprawdza. Bo-
śniaccy Serbowie obawiają się centralizacji
władzy. Do terytorium BiH wielokrotnie rości-
ły sobie pretensje trzy stolice: Zagrzeb, Belgrad
i Sarajewo. Ostatnio coraz częściej pojawiają
się głosy o utworzeniu w ramach BiH podmio-
tu chorwackiego.
POLSKA ZBROJNA: Widzi Pan jakieś wyj-
ście z tego etnicznego kotła?
TOMASZ ŻORNACZUK: Wyjściem jest
przekazywanie coraz więcej kompetencji rzą-
dowi centralnemu w Sarajewie. Idzie to mozol-
nie, ale z pewnymi sukcesami, między innymi

52 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
w sądownictwie czy wspólnej ochronie granic.
W Bośni mamy 13 ośrodków zarządzania poli-
cją. Republika Serbska ma swoją policję, Fede-
racja BiH – swoją. Dodatkowo federacja jest
podzielona na dziesięć kantonów, a każdy
z nich ma ministerstwo spraw wewnętrznych,
któremu podlega policja. Jest jeszcze minister-
stwo centralne w Sarajewie. W takich warun-
kach trudno przeprowadzić reformę policji, któ-
rej domaga się UE.
POLSKA ZBROJNA: W 1991 roku nie zdo-
łano zapobiec wojnie na Bałkanach. Potem
jednak Unia podjęła działania w celu stabili-
zacji i intensywniejszych kontaktów z tym
regionem. Czy dotychczasowa działalność
UE na Bałkanach to sukces, czy porażka?
TOMASZ ŻORNACZUK: UE można zarzu-
cić, że pewne elementy polityki wobec tego re-
gionu są niespójne. Z jednej strony uznaje Bo-
śnię jako całość, i tylko w takiej formie kraj ten
może wstąpić do UE, z drugiej zaś utworzono
przedstawicielstwo Republiki Serbskiej
w Brukseli. Perspektywa akcesji działa jednak
na państwa regionu mobilizująco. Innym instru-
mentem Unii jest jej polityka wizowa. Wymogi
są dla wszystkich takie same: wprowadzenie
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
paszportów biometrycznych, skuteczna ochro-
na granic, walka z przestępczością zorganizo-
waną i korupcją. W grudniu 2009 roku zniesio-
no wizy dla Serbii, Czarnogóry i Macedonii.
Pozostały jeszcze dla BiH, Albanii i Kosowa.
Zniesienie wiz wpływa na pozytywny odbiór
Unii w społeczeństwie, co z kolei przekłada się
na jego wsparcie dla prounijnych władz w da-
nym kraju.
POLSKA ZBROJNA: Dziś w Unii jest tylko
Słowenia, pozostałe państwa są na różnych
etapach.
TOMASZ ŻORNACZUK:
Krajem najbardziej zaawan- Interesem
sowanym w procesie integra-
cji europejskiej jest Chorwa-
Polski
cja i dlatego w największym na Bałkanach jest
stopniu korzysta z unijnej po-
mocy finansowej. Ma jednak bezpieczeństwo
problem graniczny ze Słowe-
nią, która chce dostępu do
w tej części
otwartego morza i blokuje Europy
kolejne etapy negocjacji.
Wzajemne blokowanie się państw bałkańskich
na drodze do Unii to problem, z którym będzie-
my mieli do czynienia również w przyszłości. To
skutek między innymi nierozstrzygniętych gra-
nicznych sporów. Granice w ramach Jugosławii
nie miały znaczenia, oprócz tego, że były zapi-
sane w konstytucji. Do dziś nie są one wszędzie
wytyczone, jest też wiele wzajemnych pretensji
o działania wojenne w latach 90. poprzedniego
wieku. Te konflikty będą się ciągnąć.
POLSKA ZBROJNA: Jednym ze sporów na
Bałkanach jest grecka blokada integracji
Macedonii z NATO i UE. Ateny nie zgadzają
się, aby kraj ten nazywał się „Republika Ma-
cedonii”, ponieważ według nich Macedonia
to nazwa greckiej prowincji. Nie widać w tej
sprawie rozwiązania?
TOMASZ ŻORNACZUK: Niestety nie, choć
często pojawiają się jego zapowiedzi w prasie.
Przy ONZ powołano zespół negocjacyjny, któ-
ry przedstawia różne propozycje. Ostatnia, któ-
ra wydawała się do zaakceptowania, to „Repu-
blika Północnej Macedonii”. Tylko jak nazwać
mieszkańca takiego kraju? Północnomacedoń-
czyk? Pojawiła się też propozycja „Słowiańska
Republika Macedonii”, ale zaprotestowali ma-
cedońscy Albańczycy, którzy nie mają słowiań-
skiego pochodzenia, a stanowią jedną czwartą
mieszkańców tego kraju.
POLSKA ZBROJNA: NATO, podobnie jak
UE, stara się wpływać stabilizująco na ten re-
gion i domaga się przeprowadzenia różnych
reform. Czy rozszerzenie Unii i sojuszu o kra-
je bałkańskie wpłynie na poszerzenie strefy
europejskiego bezpieczeństwa, czy też, para-
doksalnie, może zmniejszyć jej stabilność?
TOMASZ ŻORNACZUK: Bałkany są regio-
nem, który trzeba uspokoić. Interesem Polski na
Bałkanach jest bezpieczeństwo w tej części Eu-
ropy. Podobne priorytety oprócz UE mają też
Stany Zjednoczone. Obszar skupiający państwa
należące do UE i NATO jest wolny od konflik-
tów. Dość mocne są powiązania prawne i insty-
tucjonalne. Integracja euroatlantycka rozszerza
zatem strefę bezpieczeństwa, choć bałkańskie
stolice różnie patrzą na ten proces. NATO przed-
stawiło perspektywę członkostwa państwom
Bałkanów Zachodnich. Poza Słowenią, która
przystąpiła do sojuszu w 2004 roku, na szczycie
w 2008 roku postanowiono, że do organizacji
dołączą Chorwacja i Alba-
nia. Pominięto jednak Mace-
donię z powodu blokady ze
strony Grecji. MAP dostała
ostatnio Czarnogóra. W BiH
perspektywa członkostwa
w NATO jest na razie niere-
alna. Podobnie w Kosowie,
które nie jest państwem
uznanym przez ONZ.
POLSKA ZBROJNA:
A Serbia? Czy potrafi przełamać uraz, który
pozostał po bombardowaniach NATO w 1999
roku?
TOMASZ ŻORNACZUK: W Serbii NATO
jest często postrzegane jako organizacja, która
odebrała Serbom Kosowo. W rezolucji 1244
ONZ przyjętej po zakończeniu wojny w Koso-
wie w 1999 roku zapisano, że pozostanie ono in-
tegralną częścią Serbii. Tak się nie stało. Człon-
kostwo w sojuszu nie jest punktem polityki za-
granicznej tego kraju. Prezydent Boris Tadić
w wywiadzie dla serbskiej telewizji mówił, że
najbardziej pokojowym projektem jest UE. War-
to wspomnieć, że Jugosławia ze stolicą w Bel-
gradzie, który jest dziś stolicą Serbii, była jed-
nym z państw założycielskich Ruchu Państw
Niezaangażowanych. Dziś należy do niego po-
nad sto państw. W październiku 2009 roku na
pytanie, czy ich kraj powinien zwiększać zaan-
gażowanie w ten ruch, dwie trzecie mieszkań-
ców Serbii odpowiedziało, że tak. NATO nie jest
w Serbii mile widzianym gościem.
POLSKA ZBROJNA: Jaką prognozę przed-
stawiłby Pan dla Bałkanów?
TOMASZ ŻORNACZUK: Bałkany Zachod-
nie są jedynym realnym obszarem rozszerzenia
UE w najbliższych latach. Kraje bałkańskie, do-
świadczone przez wojnę, należą do najbiedniej-
szych i najsłabiej rozwiniętych w Europie. Jak
szybko będzie przebiegał proces integracji, zale-
ży przede wszystkim od reform w tych pań-
stwach. Przystąpienie krajów Bałkanów Zachod-
nich do UE, a co za tym idzie – poprawa standar-
dów życia ich mieszkańców, może mieć wielo-
wymiarowe dobre skutki dla bezpieczeństwa
w Europie. 
TOMASZ ŻORNACZUK jest analitykiem
z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 53
 B A Ł K A N Y
WYGLĄDA NA TO, że Prisztina nadal będzie walczyć o poparcie kolejnych państw i miejsce w ONZ.
A Belgrad będzie się starał powstrzymać ten proces.
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Kosowski pat
W lutym Kosowo będzie obchodzić
drugą rocznicę niepodległości.
W
latach dziewięćdzie-
siątych ograniczenie
autonomii Kosowa
przez władze w Bel-
gradzie doprowadziło do rozruchów,
które przerodziły się w wojnę, prowa-
dzoną przez albańską partyzantkę
UÇK. Stronie albańskiej, oskarżającej
Serbów o czystki etniczne, przyszło
z pomocą NATO, które – powołując
się na konieczność przeciwdziałania
katastrofie humanitarnej – przez
78 dni bombardowało Serbów. Wojska
jugosłowiańskie wycofały się z Koso-
wa, które stało się autonomicznym re-
gionem Serbii administrowanym przez
ONZ. Negocjacje na temat ostatecz-
nego uregulowania jego statusu nie
przyniosły rezultatu.
PODZIELONY KRAJ
Dwa lata temu Bruksela, w przed-
dzień proklamowania niepodległości
przez Prisztinę, zdecydowała o wysła-
niu do Kosowa cywilnej misji
EULEX, złożonej z trzech tysięcy po-
licjantów, prawników, celników i pro-
kuratorów. Do misji tej nie ma zaufa-
nia ani społeczność albańska, ani serb-
ska. Serbowie widzą ją jako instru-
ment pomagający w budowie pań-
stwowości kosowskiej. Albańczycy
54 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
krytykują za to, że porozumiewa się
z rządem w Belgradzie.
Tymczasem bez wspólnej policji
i wymiaru sprawiedliwości niemożli-
we jest wyeliminowanie zagrożenia
podziałem kraju, a także prowadzenie
walki z korupcją i zorganizowaną
przestępczością. Amerykańska agen-
cja badań strategicznych Stratfor
stwierdziła w niedawnym raporcie, że
„Europa nie może pozostawić Kosowa
samemu sobie ze względu na niebez-
pieczeństwo, które kraj ten stwarza ja-
ko przemytniczy raj”.
To najmłodsze państwo europejskie
uznały 63 kraje, w tym 22 z 27 two-
rzących UE, także Polska, ale Serbia
wciąż nie pogodziła się z utratą histo-
rycznej prowincji. Na jesieni 2008 ro-
ku Zgromadzenie Ogólne ONZ zaak-
ceptowało serbską propozycję, aby
Międzynarodowy Trybunał Sprawie-
dliwości w Hadze wydał opinię, czy
jednostronna deklaracja parlamentu
o niepodległości Kosowa była zgodna
z prawem.
Trybunał przesłuchał przedstawi-
cieli ponad 30 państw. Serbia stwier-
dziła, że proklamowanie przez Koso-
wo niepodległości było nielegalne.
Władze tego kraju oznajmiły nato-
miast, że „niepodległość jest nieod-
Separatyzm
D ziś w Kosowie żyje obok siebie (pod
ochroną tysięcy zagranicznych żoł-
nierzy) dwa miliony Albańczyków i 120 ty-
FOT. EULEX (2)
sięcy lojalnych wobec Belgradu Serbów.
Wciąż dochodzi do aktów przemocy. Mówi
się, że zdominowana przez Serbów pół-
noc Kosowa może oderwać się i przyłą-
czyć do Serbii. 
wracalna i taka pozostanie nie tylko dla Koso-
wa, ale też w celu utrzymania pokoju i trwałe-
go bezpieczeństwa w regionie”. „Ogłoszenie
niepodległości Kosowa było jedynym realnym
wyjściem po brutalnych czystkach etnicznych
na Bałkanach”, oświadczyły z kolei Stany
Zjednoczone. Rosja zaś, wieloletni sojusznik
Serbii, opowiedziała się za podjęciem nego-
cjacji w sprawie statusu Kosowa.
TWARDY ORZECH
W TRYBUNALE
Obecnie w gronie 15 sędziów toczą się tajne
obrady. Mogą potrwać nawet kilka miesięcy.
Twardy orzech do zgryzienia ma trybunał. Bę-
dzie musiał rozstrzygnąć, co jest ważniejsze: ar-
tykuł pierwszy Karty ONZ, który mówi o sa-
mostanowieniu, czy też drugi, który zapewnia
KOSOWO ma nienaruszalność granic. Orzeczenie, mimo że
konstytucję o charakterze konsultacyjnym, będzie mieć
i wszystkie
ważne znaczenie polityczne jako potencjalny
najważniejsze
instytucje precedens w prawie międzynarodowym. Popar-
państwowe, cie Kosowa może zachęcić do secesji inne na-
a także flagę, rody, na przykład Basków czy Kurdów.
hymn i zalążki
armii.
Unia Europejska, która przejęła od ONZ
dużą część misji cywilnej i bardziej angażuje
się w Kosowie, nie mówi jednak jednym gło-
sem. NATO redukuje siły: z 12,5 tysiąca na-
towskich żołnierzy (jeśli sytuacja będzie sta-
bilna) za rok pozostanie 2,5 tysiąca. Ich głów-
nym zadaniem jest szkolenie nowego kosow-
skiego wojska.
Mimo że międzynarodowa społeczność
pompuje w Kosowo wielkie pieniądze (od
1999 roku 33 miliardy euro, czyli 18,3 ty-
siąca euro na mieszkańca), nie przekłada się
to na wzrost bezpieczeństwa w tym kraju.
Brakuje reform, które zmniejszyłyby po-
ziom ubóstwa czy przestępczości zorganizo-
wanej. I chociaż od wojny minęło 11 lat,
w Kosowie jest nadal podwójna administra-
cja: UE troszczy się głównie o Albańczy-
ków, a ONZ – o Serbów. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C na to  NATO?
W
ystawienie wspólnych od-
działów Litwy, Łotwy i Es-
tonii do Sił Odpowiedzi
NATO (Response Force 14)
to niewątpliwie wielki sukces republik nad-
bałtyckich i powód do dumy. To ich naj-
większy wkład militarny w obronę kolek-
tywną NATO i szybką projekcję siły. Znaj-
dujący się pod dowództwem Litwinów trój-
stronny batalion BALTBAT powołano we
wrześniu 2007 roku. Od tamtego
czasu siły zbrojne nadbałtyckich Obecnie
republik robiły wszystko, aby w Afganistanie
wspólna struktura dobrze wy- służy 175 Łotyszy,
padła w testach sprawnościo- 200 Litwinów
wych i bez przeszkód dołączy- i 155 Estończy-
ła do sojuszników. ków.

FOT. NATO
TEST
ODPOWIEDZIALNOŚCI
Trzon 800-osobowego BALTBAT-u sta- ROBERT CZULDA

Transakcja
nowią oddziały elitarnej litewskiej brygady
piechoty zmechanizowanej „Żelazny Wilk”.
Brała ona udział w misjach NATO na Bał-
kanach (IFOR, SFOR, KFOR) oraz licz-

nych wspólnych ćwiczeniach, takich jak
„Strong Resolve” czy październikowych
„Loyal Jewel” w Norwegii, których celem
była ocena zdolności NRF 14. „Udział
w NRF 14 to bardzo ważne zadanie dla na-
szych wojsk”, stwierdziła minister obrony
narodowej Rasa Juknevičienë. „To wielki
test odpowiedzialności”.
BALTBAT przez pół roku będzie wcho-
dził w skład trzonu lądowych sił szybkiego
reagowania NATO, którym przewodzi
obecnie Dania. Formalnie znajdzie się
w ramach jednej z dwóch amerykańskich
brygad. Oprócz tego w NRF-14 będzie bry-
gada grecka, w skład tych sił wchodzą rów-
nież Hiszpanie, Holendrzy, Brytyjczycy,
Czesi, Polacy, Norwegowie, Węgrzy, Buł-
garzy i Włosi.
Warto też zauważyć, że wszystkie trzy
republiki nadbałtyckie uczestniczą w misji
ISAF. W Afganistanie służy dzisiaj 175 Ło-
tyszy, 200 Litwinów (od 2005 roku dowo-
dzą Prowincjonalnym Zespołem Odbudowy
w prowincji Ghor) i 155 Estończyków, któ-
rzy na czas ubiegłorocznych wyborów, od-
bywających się w sierpniu, dosłali dodatko-
wą kompanię piechoty. Łączna liczba 289
żołnierzy sprawiała, że kontyngent estoński
był w tamtym okresie najliczniejszym na
każdy milion mieszkańców kraju: w przy-
padku Estonii wskaźnik ten wynosił 216,
wiązana
Na Litwie, Łotwie i w Estonii NATO jest uważane za najpewniejszego
gwaranta niepodległości, jedyną siłę zdolną ochronić te państwa
przed zakusami wschodniego sąsiada.
Stanów Zjednoczonych – 94, Wielkiej Bry-
tanii – 135, a Polski – 42.
NIEBO POD KONTROLĄ
NATO rozpoczęło kolejną zmianę ope-
racji „Air Policing” (w ramach NRF), któ-
rej celem jest ochrona przestrzeni po-
wietrznej Litwy, Łotwy i Estonii. Podczas
uroczystej ceremonii w litewskiej bazie
lotniczej Szawle (Šiauliai) niemiecki kon-
tyngent powietrzny (sześć F-4F Phantom,
wcześniej Eurofighter Typhoon) został za-
stąpiony przez cztery francuskie samoloty
Mirage 2000.
Francuzi przejęli odpowiedzialność za
bezpieczeństwo nieba republik nadbałtyc-
kich drugi raz – pierwszy był w kwietniu
2007 roku. Francuski kontyngent liczy
około 150 osób i będzie wykonywał swoje
zadania przez trzy miesiące. Od czasu roz-
poczęcia operacji NATO „Air Policing”
w marcu 2004 roku niebo Litwy, Łotwy
i Estonii patrolowały samoloty z Belgii,
Danii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holan-
dii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Fran-
cji, Turcji, Hiszpanii, Rumunii, Portugalii,
Czech oraz dwukrotnie z Polski w ramach
kontyngentu „Orlik” (2006 i 2008 – samo-
loty MiG-29A).
Wszystkie trzy republiki nadbałtyckie
zgodnie wyraziły chęć, aby misja NATO na
ich terytorium trwała co najmniej do 2018
roku. Do tego czasu, ale zapewne także
i później, nie planuje się wdrożenia do służ-
by samolotów bojowych. Dlatego też jest
niemal pewne, że ta wiązana transakcja
– wysyłanie możliwie dużych kontyngen-
tów na misje NATO w zamian za ochronę
własnego terytorium – będzie w przyszłości
kontynuowana, ponieważ sojusz jest na Li-
twie, Łotwie i w Estonii uważany za naj-
pewniejszego gwaranta niepodległości, je-
dyną siłę zdolną ochronić te państwa przed
zakusami wschodniego sąsiada. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 55

 R O S J A
STANISŁAW KOZIEJ

Określenie
tegii
W nowej stra a
zpieczeń st w
be
dow eg o Rosja
naro
na czni e wskazuje
jednoz ło
źr ód
NATO jako
ojego
zagrożeń i sw

wroga
.
przeciwnika

W neozimnowojennej atmosferze Moskwa czuje

się jak ryba w wodzie. To dla niej doskonałe warunki
do testowania siły instytucji zachodnich.

W
czasie wojny z Gruzją w grze z innymi podmiotami. Nie do pomyśle-
w 2008 roku zmieniła nia jest mocarstwowa Rosja bez własnej strefy
siłą granice w Europie, wpływów na obszarach Białorusi, Ukrainy,
a w czasie konfliktu ga- Kaukazu Południowego i w Azji Centralnej.
zowego z Ukrainą wprost To jest obiektywny powód sprzeczności inte-
ugodziła bronią energetyczną bezpośrednio resów i stałego, nieuchronnego sporu między
wiele krajów NATO i UE. Sojusz zaprotestował dążącą do odbudowy mocarstwowej pozycji
jedynie, zawieszając prace Rady NATO–Rosja, Rosją i państwami sąsiednimi w tym obszarze
by potem, ot tak sobie, bez zmiany sytuacji bę- oraz Zachodem.
dącej przyczyną takiej decyzji, po prostu je od-
wiesić. Można sobie wyobrazić, jak w tym kra- ATOMOWY SZANTAŻ
ju uśmiano się z tego niby-protestu. Jednym z podstawowych dokumentów
Warto też zwrócić uwagę na inne zachowa- wdrożeniowych dla strategii bezpieczeństwa
nia Rosji. Mam na myśli zwłaszcza jej nową narodowego jest w Rosji doktryna wojskowa.
strategię bezpieczeństwa Trwają prace nad jej no-
narodowego do 2020 ro- wą wersją, ale już został
ku, projektowane zmiany Warto byłoby ujawniony bardzo istot-
w doktrynie wojskowej
w odniesieniu do użycia
przećwiczyć nasze, ny kierunek zmian.
Zmierzają one do po-
broni jądrowej, niedawne sojusznicze szerzenia możliwego czy sygnał przede wszystkim swoim regional-
wielkie manewry u gra- spektrum zastosowania nym rywalom (na przykład Ukrainie w kon-
nic NATO czy wreszcie mechanizmy broni nuklearnej. Cho- tekście sporu na tle baz Floty Czarnomor-
propozycję nowego trak-
tatu o bezpieczeństwie
wojskowe, aby mieć dzi o deklaratywną za-
sadę jej użycia w czasie
skiej). Chociaż korekta doktryny wojskowej
Rosji nie jest skierowana wprost przeciwko
„ponadnatowskim”.
W nowej strategii bez-
pewność, że jeszcze wojny: albo tylko w od-
wecie na zastosowanie
NATO, to jednak obniżenie progu atomowe-
go, będące jej skutkiem, może służyć po-
pieczeństwa narodowego działają jej przez przeciwnika, wstrzymywaniu sojuszu przed ewentualną in-
Rosja jednoznacznie albo w każdej krytycz- terwencją w konflikty w rosyjskiej strefie
wskazuje NATO jako źródło zagrożeń i swoje- nej sytuacji strategicznej. Trzecią opcją (prak- wpływów, którą Rosja – jeśli chce być mocar-
go przeciwnika. Strategia ta budowana jest tykowaną na przykład obecnie w NATO) jest stwem – musi sobie wywalczyć.
przede wszystkim w opozycji do USA i soju- uchylanie się od deklarowania swojego po-
szu. Te dwa podmioty są głównymi punktami dejścia do tej kwestii, aby po prostu utrzymy- WOJNA Z NATO
odniesienia i źródłami zagrożeń. Jednoznacz- wać potencjalnego przeciwnika w maksymal- Założenia doktrynalne są weryfikowane
nie zakłada się w niej odbudowę pozycji Rosji nej niepewności. w praktyce szkoleniowej, zwłaszcza podczas
jako jednego z centrów współczesnego świata Rosja przewiduje możliwość użycia broni dużych manewrów wojskowych. W tym też
i zamiar powrotu do dawnego podziału na stre- jądrowej nie tylko w odpowiedzi na atak bro- świetle należy widzieć tegoroczne rosyjsko-
fy wpływów, przy zagwarantowaniu sobie nią masowego rażenia, ale także w krytycznej białoruskie ćwiczenia „Zachód 2009”, naj-
szczególnych praw do tak zwanej przestrzeni sytuacji w wojnie konwencjonalnej na dużą większe w okresie pozimnowojennym manew-
po- i wokółradzieckiej (Azja Środkowa, Kau- skalę. To, co chce obecnie skorygować, to po- ry wojskowe na styku Rosji i NATO. Były one
kaz, Europa Wschodnia). szerzenie tej możliwości na wszelkie konflik- niewątpliwie sprawdzianem jakiegoś wariantu
Rosja jest bowiem strategicznie odsłonięta ty, w tym regionalne i lokalne, a nie tylko wojny z sojuszem. Ale wiele przemawia za
na tych kierunkach. Nie ma tutaj naturalnych, ograniczenie jej do wojny na dużą skalę. tym, że nie tylko z nim.
wyraźnych granic. Jeśli chce być mocarstwem, To ruch logiczny, jako że takie właśnie kon- Byłbym zdziwiony, gdyby rzeczywistą my-
musi stworzyć sobie przestrzeń osłonową dla flikty stanowią dla tego państwa największe ślą przewodnią tych ćwiczeń nie było to, co
uzyskania koniecznej swobody strategicznej wyzwanie. Rosjanie wysyłają więc ostrzegaw- dla Rosji jest największym realnym wyzwa-

56 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


niem, czyli prowadzenie kampanii wojennej
na ograniczoną skalę w tak zwanej przyrosyj-
skiej strefie wpływów (Ukraina i Zakauka-
zie), przy równoczesnym ubezpieczeniu
operacyjnym przed ewentualnym wmiesza-
niem się w nią NATO. To ubezpieczenie
przed sojuszem mogło obejmować odstrasza-
jącą i powstrzymującą demonstrację siły,
włącznie z wyrażaniem gotowości użycia
broni nuklearnej, a także z uwzględnianiem
zbrojnych działań osłonowych w skali lokal-
nej. Najprawdopodobniej NATO nie było
głównym przedmiotem zainteresowania
w tych ćwiczeniach, ale koniecznym punk-
tem odniesienia.
Takie założenia i rzeczywista treść manew-
rów nie powinny być zaskoczeniem. To logicz-
na konsekwencja rosyjskiej polityki i strategii
bezpieczeństwa ostatnich lat. Nie ulega też
wątpliwości, że w najbliższym czasie Rosja
będzie musiała koncentrować wysiłek strate-
giczny właśnie na kierunku południowym
(z uwzględnieniem potencjalnie zapalnych
punktów, takich jak Krym, Abchazja, Osetia
Południowa lub Naddniestrze). Nie dziwmy
się zatem, że może sprawdzać takie scenariu-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
sze. Analizujmy je natomiast, uwzględniajmy
w swoich koncepcjach i planach, abyśmy nie
byli zaskoczeni.
Warto byłoby od czasu do czasu przećwi-
czyć także nasze, sojusznicze mechanizmy
wojskowe, aby mieć pewność, że jeszcze dzia-
łają. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej
powinny bardziej zdecydowanie domagać się
w NATO wspólnych ćwiczeń na własnym te-
rytorium.
WŁASNE INTERESY
Rosja ma też ambicje propagowania kon-
cepcji nowego systemu bezpieczeństwa w ob-
szarze atlantycko-europejsko-azjatyckim („od
Vancouver do Władywostoku”). Ostatnio pre-
zydent Miedwiediew zaprezentował ten po-
mysł, skonkretyzowany w dokumencie zatytu-
łowanym „Porozumienie o europejskim bez-
pieczeństwie”. Nie ulega wątpliwości, że jego
myślą przewodnią jest ustanowienie organiza-
cji ponad NATO i UE, w której z udziałem
Rosji można byłoby je kontrolować. W prakty-
ce musiałoby to oznaczać uśmiercenie sojuszu
w jego dotychczasowej roli, a także ogranicze-
nie planów UE w sferze bezpieczeństwa.
ROSJA planuje,
ćwiczy, wojuje
u granic NATO,
a sojusz,
niestety,
„drzemie”.
FOT. NATO
Niestety, NATO podchodzi trochę „wstydli-
wie” nie tylko do tej problematyki, ale szerzej
– do relacji z Rosją. Mówiąc w uproszczeniu,
Rosja planuje, ćwiczy, wojuje u jego granic,
a sojusz „drzemie”, nawet nie pozorując aktyw-
nej postawy na tym kierunku. Zadowala się for-
mułą: „współpracować i kontestować”. Współ-
pracować w sprawach wspólnego zainteresowa-
nia, kontestować działania niezgodne z wyzna-
wanymi przez NATO standardami.
Wątpię, aby takie podejście przyniosło pozy-
tywne rezultaty i sądzę, że należałoby je skory-
gować w toku prac nad koncepcja strategiczną.
Jako zasadę trzeba by przyjąć, że punktem wyj-
ścia jest kierowanie się własnym interesem,
a nie tym, czy Rosja przyjmuje dane rozwiąza-
nia z mniejszym lub większym grymasem nie-
zadowolenia (bo na gesty zachwytu w żadnej
sprawie i tak chyba liczyć nie można). W in-
nym wypadku „spolegliwa uległość” wobec
Rosji osłabi poczucie bezpieczeństwa wielu
państw Europy Środkowo-Wschodniej. 
Profesor STANISŁAW KOZIEJ wykłada w Wyższej
Szkole Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego.
Jest generałem brygady w stanie spoczynku.
Był wiceministrem obrony narodowej.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 57
 B I A Ł O R U Ś

Na Wsch dzie  bez zmian?

Stopniowe ograniczanie przez Moskwę tego
typu ukrytych subsydiów (ich formą jest też
preferencyjna cena na gaz ziemny) stanowi
najpoważniejsze wyzwanie dla Aleksandra
Łukaszenki. Jeśli zgodzi się na rosyj-
Łukaszenki
Białoruś skie warunki i będzie stopniowo
jest mocno przekazywał kontrolę nad gospo-
ograniczana darką białoruską, uda mu się utrzy-
w swojej politycznej mać obecny system rządów przez
samodzielności. kolejne miesiące. W dłuższej per-
spektywie jednak jego pozycja bę-
dzie osłabiona. Jeśli natomiast się nie
zgodzi, stabilność reżimu stanie pod zna-
kiem zapytania już wkrótce.
Jak dotychczas Łukaszenko starał się
FOT. STUDIO IWONA/ISW

uniknąć konkretnych zobowiązań – zwodził

stronę rosyjską, obiecywał, odkładał decyzje
w czasie. Mimo to stopniowo był zmuszony
do przekazywania kolejnych elementów bia-
łoruskiej państwowości pod kontrolę Rosji,
zarówno w sferze gospodarczej (w 2007 roku
MARCIN KACZMARSKI musiał zgodzić się na sprzedaż 50 procent ak-

Wchłanianie
cji operatora gazociągów Biełtransgazu), jak
i militarnej (wspólna obrona przestrzeni po-
wietrznej w praktyce podporządkowuje biało-
ruskie siły powietrzne rosyjskim).

Białorusi
Noworoczny konflikt na tle dostaw ropy pokazuje
GROŹBA ZWASALIZOWANIA
Wydaje się, że Łukaszenko zdaje sobie
sprawę z grożącego mu zwasalizowania
względem Moskwy. Z jednej strony usiłuje
dokonać stopniowej reformy gospodarki
zamiary Rosji wobec Białorusi.

K
onflikty energetyczne Rosji z Bia-
łorusią i Ukrainą stały się w ciągu
ostatnich lat pewnego rodzaju no-
woroczną tradycją. Poczynając od
roku 2004, Moskwa odcinała bądź zmniejsza-
ła dostawy gazu i ropy do obu krajów, doma-
gając się zmiany warunków przesyłu bądź
sprzedaży swoich surowców. Istnieje jednak
zasadnicza różnica celów strategicznych
w odniesieniu do polityki energetycznej pro-
wadzonej wobec Kijowa i Mińska. W pierw-
szym przypadku Moskwa usiłuje zatrzymać
Ukrainę w drodze na Zachód, wykazując wy-
sokie koszty pogorszenia relacji z Rosją. Wo-
bec Białorusi Kreml kontynuuje proces pod-
porządkowywania sobie tego kraju i zmierza
do faktycznego pozbawienia go suwerenności
przez przejęcie kontroli nad kluczowymi za-
sobami ekonomicznymi i politycznymi.
ENERGETYCZNE ZALEŻNOŚCI
Tłem obecnego konfliktu jest wygasłe pod
koniec 2009 roku porozumienie o dostawach
ropy naftowej na Białoruś. Dotychczas rafine-
rie białoruskie kupowały ten surowiec na ko-
rzystnych warunkach od rosyjskich producen-
tów i eksportowały przerobione produkty.
Tym sposobem pozyskiwały środki, które mo-
gły następnie być wykorzystane na dotowanie
mniej rentownych gałęzi gospodarki.
Moskwa jest gotowa dalej przesyłać ropę
na korzystnych warunkach, ale domaga się
sprzedaży kompleksu petrochemicznego Poli-
mir-Naftan. Konflikt nie doprowadził jak na
razie do zawieszenia dostaw ropy ani na Bia-
łoruś, ani do krajów UE. Nie można jednak
wykluczyć dalszej eskalacji napięcia.
Białoruś zdaje sobie sprawę z konieczności
ustępstw wobec Moskwy – jeśli Rosja dokoń-
czy budowę Bałtyckiego Systemu Ropocią-
gów-2, co jest planowane na lata 2011–2012,
wówczas rafinerie białoruskie będą mogły zo-
stać zupełnie odcięte od dostaw ropy. Przy ta-
kich uwarunkowaniach jedynie rosyjskie
przedsiębiorstwa mogą być zainteresowane
zakupem białoruskiego przemysłu petroche-
micznego. Głównym źródłem sporów w tej
chwili jest cena aktywów Mińska.
i wprowadzać coraz szerzej mechanizmy ryn-
kowe. Oznacza to jednak konieczność cięć so-
cjalnych, co może skutecznie podważyć sta-
bilność obecnego reżimu. Z drugiej strony
szuka innych źródeł finansowania. W latach
2008–2009 podjął próbę otwarcia się na pań-
stwa Unii Europejskiej, ograniczając represyj-
ność systemu politycznego.
Łukaszenko stara się też uzyskiwać konce-
sje rosyjskie w zamian za często propagando-
we poparcie projektów integracyjnych Mo-
skwy na obszarze WNP. W dłuższej perspek-
tywie wydaje się jednak, że możliwości pro-
wadzenia przez Białoruś samodzielnej polity-
ki będą coraz bardziej ograniczone. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

58 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


HENRYK SUCHAR
Wywiad na diecie
Słynne „Akwarium” może zniknąć. Taki zaskakujący wątek pojawił się
w dyskusjach na temat przyszłości kluczowej organizacji szpiegowskiej Rosji.
P
rzekształcenia, które miały odchu-
dzić GRU (Główny Zarząd Wywia-
dowczy, czyli wywiad wojskowy Ro-
sji, podporządkowany sztabowi ge-
neralnemu), rozpoczęły się w 2009 roku. Ze
względu na zamknięty charakter tej założonej
w 1918 roku przez Lwa Trockiego tajnej służ-
by trudno powiedzieć, czy formację okrojono
w stopniu zapowiadanym przez jej nowego
szefa Aleksandra Szlachturowa. Na dodatek
pojawił się zaskakujący wątek – GRU może
w ogóle zniknąć.
ROSZADY
Szlachturow przejął stery GRU w rezulta-
cie wojny na Kaukazie latem 2008 roku, sto-
czonej przez wojska Federacji Rosyjskiej
i Gruzji. Konfrontację Rosjanie rozstrzygnęli
wprawdzie na swoją korzyść, ale jak tylko
opadł bitewny pył, zaczęli się zastanawiać, co
sprawiło, że w początkowej fazie kampanii
Gruzini odnosili sukcesy, a później długo
i mężnie stawiali im opór. Wskazywano na
niedostatki i zacofanie w uzbrojeniu.
Minister obrony Anatolij Sierdiukow chęt-
nie o tej ostatniej słabości mówił, bo to przy-
najmniej w części miało usprawiedliwiać za-
wstydzającą indolencję podległych mu sił zbroj-
nych w walce z małą Gruzją. I co prawda bez
rozgłosu, ale w końcu zdymisjonował zwierzch-
nika GRU Walentina Korabielnikowa, zwo-
lennika wzrostu liczebności i modernizacji
wywiadu wojskowego. To za jego rządów
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
w Moskwie otwarto nowoczesną siedzibę
GRU, skąd koordynowana jest działalność se-
tek agentów rozsianych po całym świecie.
Następca Korabielnikowa chciał rozbudo-
wać służby, lecz zastrzegał, że wywiad agen-
turalny pozostanie nietknięty. W argumenta-
cji wyręczył go znawca tematu Dmitrij
Litowkin, który napisał w dzienniku „Izwie-
stia”, że to dzięki wywiadowcom można „oce-
niać prawdziwe zamiary naszych partnerów
i przeciwników”. Ze struktur GRU miały zostać
wyjęte brygady Specnazu: 67. w Berdsku, 12.
w „Azbest-5”, 3. w Samarze, a także 16.
w Tambowie, i trafić pod dowództwa poszcze-
gólnych okręgów wojskowych. Nie wiadomo
jednak, czy proces uruchomiono, ponieważ re-
sort obrony milczy na ten temat. Jeden z człon-
ków rady społecznej ministerstwa Igor
Korotczenko zastanawiał się, czy roszada
zwiększy efektywność GRU. Z niemrawej dys-
kusji, jaka toczy się w mediach na temat przy-
Władca GRU
S zef wywiadu wojskowego Aleksandr
Wasiliewicz Szlachturow w lutym ukoń-
czy 63 lata. GRU kieruje od kwietnia 2009
roku; wcześniej był zastępcą Walentina
Korabielnikowa. Absolwent Akademii Woj-
skowo-Dyplomatycznej. Specjalista od spraw
wywiadu strategicznego. Zanim znalazł się
w GRU, pracował w departamencie finansów
MSZ w Moskwie.  rodowego.

Ze struktur GRU
miały zostać
wyjęte brygady
Specnazu.
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
szłości „Akwarium”, wynika też, że z powo-
dów finansowych instytucja pozbywa się ośrod-
ków treningowych i zakonspirowanych lokali.
SPEKULACJE
Jeśli spełni się scenariusz zakładający
wchłonięcie GRU przez SWR – Służbę Wy-
wiadu Zagranicznego, kierowaną przez byłego
premiera Michaiła Fradkowa, spekulacje te
mogą się nie sprawdzić. Kiedy pomysł opisały
rosyjskie gazety, wybuchła sensacja. Paradok-
salnie, koncepcję tę po cichu popiera niemało
wyższych rangą oficerów. Nie dlatego, żeby
nie lubili swego miejsca pracy, ale z tego po-
wodu, że chcieliby więcej zarabiać. W artyku-
le na łamach dziennika „Rossijskaja Gazieta”
ekspert Siergiej Pticzkin twierdził, że pensje
funkcjonariuszy SWR wielokrotnie przekra-
czają wysokość żołdu szpiegów spod znaku
Marsa. I dlatego fuzja byłaby na rękę pracow-
nikom GRU.
Podobny kształt reformy spowodowałby, że
żołnierze Specnazu zostaną przekazani pod
komendę szefostwa wojsk lądowych oraz ma-
rynarki wojennej. Ale czy taki będzie finał
podjętych przemian? Może też skończyć się
na tym, że SWR przejmie jedynie kompeten-
cje umiejscowionego dziś w GRU wywiadu
kosmicznego i radioelektronicznego. Rzecz-
nicy tego rozwiązania podkreślają, że jest on
drogi i nadmiernie obciąża budżet armii. Od-
wołują się przy tym do przykładu Stanów
Zjednoczonych, gdzie za high-tech intelli-
gence odpowiada samodzielna, odrębna orga-
nizacja – NSA, Agencja Bezpieczeństwa Na-

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 59
 P r o t o k ó ł d y p l o m a t y c zny
ANDRZEJ JONAS

Gorzej, jeśli w duchy wywoływane

przez Erikę Steinbach zaczną wierzyć ludzie
znający przeszłość jedynie z opowiadań.

Duchy przeszłości
W
ywoływanie duchów
nie jest zajęciem dla
lękliwych i Erika
Steinbach z pewno-
ścią do takich nie nale-
ży. Lata temu, dobrze wsłuchując się w na-
stroje swego politycznego środowiska,
szansę na karierę widziała nie we wspiera-
niu apeli o pomoc materialną, ale w wyko-
rzystaniu poczucia krzywdy członków
i sympatyków Związku Wypędzonych.
Przez dekady nastrój w Republice Fede-
ralnej Niemiec budowany był raczej na po-
czuciu winy niż na poczuciu krzywdy. De-
mokratyczne państwo i cała polityczna elita
symbolizowana zarówno przez Konrada
Adenauera, jak i Willego Brandta,
postawa natowskich i europejskich
sojuszników, dociekliwe pytania
Trzeba spr
zec
zmanipulo iwić się
kanclerza Brandta w Warszawie. Do szystowskie. Na szczęście nieoddziału-
listy tej trzeba też dopisać spotkanie jące na główny nurt polityki.
Mazowiecki–Kohl w Krzyżowej Niepozbawione wpływu były nato-
i choćby ostatnie wypowiedzi miast środowiska skupione wokół
kanclerz Merkel na temat Związku Wypędzonych. Wspierane
stosunków z Polską. materialnie przez państwo, relatywnie
Oczywiście przez dość liczebne, przede wszystkim ze
cały ten czas na nie- względów wyborczych były traktowa-
mieckiej scenie po- ne z sympatią przez bawarską CSU,
litycznej widać też a w konsekwencji także przez znacz-
było hałaśliwe, nie potężniejszą, siostrzaną partię
choć żeglujące na chadecką CDU. Nigdy jednak nie
marginesach, ugrupo- zdołały kierować biegiem zasadni-
wania radykalnej pra- czych spraw państwa niemieckiego.
wicy, a nawet neofa- I dlatego rozwijający się spór wo-
kół miejsc dla Związku Wypędzonych
we władzach berlińskiego muzeum
wysiedleń i narastająca agresywność
przewodniczącej związku Eriki
Steinbach każą zastanowić się nad
konsekwencjami tej sytuacji. Nieprze-
jednaną postawę prezentuje Guido
Westerwelle, minister spraw zagra-
Westerwelle
nicznych i szef koalicyjnej partii FDP,

pamięci hi waniu
który obawia się katastrofalnych skut-
ków dla stosunków z Polską, jeśli doj-
storycznej. dzie do ustępstw na rzecz Steinbach.
CDU/CSU podtrzymuje to stanowi-
sko, ale przecież przewodnicząca
Związku Wypędzonych jest we wła-
młodego pokolenia dzach CDU i bezustannie zwiększa
o przeszłość – wszystko to swój nacisk.
budowało postawę ekspia- Dość sprawnie wywołuje ona tak-
cji. Znajdowała ona wyraz że duchy przeszłości, choć wokół
w postawach społeczeń- niej z przyczyn naturalnych groma-
stwa wyrażanych we dzi się coraz mniej ludzi. Duchy nie
wszystkich kolejnych wy- są jednak groźne. Prawdziwe niebez-
borach oraz w zagranicz- pieczeństwo może pojawić się dopie-
nej i wewnętrznej polity- ro wtedy, gdy zaczną w nie wierzyć
ce wszystkich kolejnych ludzie znający przeszłość jedynie
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

rządów. Widzieliśmy to z opowiadań. Dlatego próbie prze-

zarówno w stosunkach chwycenia i zmanipulowania pamię-
Bonn–Tel Awiw, jak ci historycznej trzeba sprzeciwić się
i w reakcji na list pol- konsekwentnie i zdecydowanie.
skich biskupów, a także Przypominając przy tym mądre pol-
w pamiętnej wizycie skie przysłowie o kurze i grzędzie. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

,
SOMALIA Zdaża się cy
js
że somali ywają
Siła piratów sz
piraci pod ostki
się pod je
dn
rybac kie
Zwiększona obecność we.
lub handlo
okrętów wojennych róż-
nych państw na wodach
u wschodnich wybrzeży
Afryki nie ograniczyła ak-
tywności somalijskich pi-
ratów, którzy dostosowali
swe działania do nowej
sytuacji. Wzmożone pa-
trole w Zatoce Adeńskiej
spowodowały, że rozsze-
rzyli oni działania na inne
rejony i atakowali jed-
nostki znajdujące się
w odległości nawet po-
nad tysiąc mil morskich
od Mogadiszu.
W samej zatoce doszło
w 2009 roku aż do 116
ataków. Ogółem somalij-
skim piratom przypisywa-
ne jest 217 z 406 aktów
piractwa na całym świe-
cie. W 2008 roku było ich

FOT. USNAVY
293, w tym 111 w rejonie
wybrzeży Somalii. (WW) 

Wojskowi na górze
CHINY. Nowym gubernatorem
Autonomicznego Regionu Tybetu
został 15 stycznia Padma
Choling. Jego poprzednik Qian-
gba Puncog, który nagle zrezyg-
nował ze stanowiska, według nie-
oficjalnych informacji ma być teraz
przewodniczącym regionalnego
parlamentu.
Obaj są etnicznymi Tybetańczy-
kami. Choling, który od 2003 roku
był wicegubernatorem, został
wprowadzony do administracji Ty-
betu, gdy był jeszcze wojskowym.
Służył w chińskiej armii w latach
1969–2006. Niemniej jednak per-
Krwawe walki
ARABIA SAUDYJSKA–
–JEMEN. Saudyjskie minister-
stwo obrony podało w ubiegłym
tygodniu, że wyparto szyickich
rebeliantów z jemeńskiego poste-
runku granicznego w rejonie Dża-
bir. W walkach zginęły podobno
setki szyitów i czterech żołnierzy
Arabii Saudyjskiej. Od czasu wy-
buchu walk 5 listopada 2009 roku
śmierć poniosło 82 wojskowych
soną ważniejszą od obu mężczyzn
jest w Tybecie regionalny szef par-
tii komunistycznej. Funkcję tę spra-
wuje etniczny Chińczyk Zhang
Qingli. Notabene – też były woj-
skowy. Obecność na kluczowych
stanowiskach ludzi wywodzących
się z armii specjalista od Tybetu na
Uniwersytecie Columbia w No-
wym Jorku Robbie Burnett sko-
mentował w ten sposób, że Pekin
postrzega region jako wymagający
kontroli militarnej. Tybet ma stra-
tegiczne położenie. Graniczy
z Birmą, Indiami, Nepalem i Paki-
stanem. (WR)  cy ludzi. Irackie samoloty wojsko-
saudyjskich, a 21 uważa się za za-
ginionych.
Równie krwawe są starcia
w Jemenie, gdzie siły rządowe
walczą zarówno ze zbuntowany-
mi szyitami, jak i terrorystami
z Al-Kaidy. Gubernator prowincji
Shabwa Ali Hassan al-Ahmadi
poinformował, że został zabity lo-
kalny szef Al-Kaidy Abdullah
al-Mehdar. Zlikwidowano lub
aresztowano także wielu człon-
ków jego siatki. (WRT)  Kurdom,
Czwarty wyrok
Ali Hassan al-Madżid został już czterokrotnie skazany na
karę śmierci za zbrodnie popełnione za czasów reżimu.
IRAK. Zapadł wyrok w kolejnej
sprawie kuzyna Saddama Husajna,
a zarazem krwawego wykonawcy
rozkazów dyktatora. Alego
Hassana al-Madżida, znanego
jako „Chemiczny Ali”, skazano
17 stycznia na śmierć za użycie
16 marca 1988 roku gazów bojo-
wych przeciwko zamieszkanemu
przez Kurdów miastu Halabdża,
w wyniku czego zginęło pięć tysię-
we zrzuciły śmiercionośny „kok-
tajl” gazu musztardowego z ataku-
jącymi system nerwowy
sarinem, tabunem i VX.
To już czwarty wy-
rok śmierci, który
usłyszał „Chemiczny
Ali”. Pierwszy, ogło-
szony w czerwcu 2007
roku, dotyczył
jego udziału
w operacji
„Anfal”
przeciwko
przeprowadzonej w północnym
Iraku między lutym a sierpniem
1988 roku. Liczbę zabitych sza-
cuje się na 100 tysięcy. Dwa na-
stępne miały związek z prześla-
dowaniami irackich szyitów:
w grudniu 2008 roku skazano go
za udział w stłumieniu szyickiej
rebelii na południu Iraku w 1991
roku, zaś w marcu ubiegłego ro-
ku al-Madżid usłyszał wyrok
śmierci za masakrę w Mieście
Sadra, dzielnicy Bagdadu,
w 1999 roku.
Takie same wyroki zapadły kil-
ka dni wcześniej w odniesieniu
do 11 oskarżonych o współ-
udział w serii zamachów bom-
bowych w pobliżu siedzib mi-
nisterstw finansów i spraw za-
granicznych 19 sierpnia
2009 roku, w któ-
rych straciło
życie 106 osób,
a około 600 zo-
stało rannych.
(WW) 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 61

 B E Z G R A N I C

Zaskakujący optymizm Uderzenie w lidera

FOT. USDO
AFGANISTAN. Miniony rok był
równie krwawy dla afgańskich
cywilów jak dla sił międzynaro-
dowych. W raporcie przedstawi-
cielstwa Organizacji Narodów
Zjednoczonych w tym kraju po-
dano, że zginęło ich 2412, czyli
o 14 procent mniej niż w 2008 ro-
ku. Około 70 procent z nich to
ofiary rebeliantów.
W tej sytuacji niezwykle za-
skakujące wyniki przyniósł son-
daż przeprowadzony w grudniu
na zamówienie kilku zachodnich
telewizji. Niemal 70 procent an-
kietowanych Afgańczyków
stwierdziło, że ich kraj „zmierza
w dobrym kierunku”. W 2008 ro-
ku sądziło tak tylko 40 procent.
Poza tym aż 68 procent popiera
obecność wojsk amerykańskich,
a tylko sześć procent mniej – bry-
tyjskich. Z drugiej strony, aż 69
procent Afgańczyków wskazało
na talibów jako największe za-
grożenie dla przyszłości kraju,
a 42 procent obwinia ich o prze-
moc. Inne wyniki są mniej opty-
mistyczne. Tylko 32 procent
opowiada się za demokracją,
a 43 chciałoby państwa islam-
skiego. (ww)
 dochodzi do aktów terroru. 16
PAKISTAN. Amerykańskie bez-
załogowe aparaty latające ope-
rujące z baz w Afganista-
nie regularnie atakują
talibskich rebeliantów na terenach
pasztuńskich, po pakistańskiej stro-
nie granicy. Do mediów docierają
informacje o wielu zabitych.
W ubiegłym tygodniu pojawiły się
pogłoski, że podczas nalotu
14 stycznia w Północnym Waziri-
stanie zginął lider pakistańskich ta-
libów Hakimullah Mehsud. Ich
Nowy front
PAKISTAN–INDIE. W kontrolo-
wanej przez Pakistańczyków czę-
ści Kaszmiru coraz częściej
stycznia dwóch żołnierzy zostało
rzecznik
Azam Tariq zaprze-
czył, że był on wśród tuzina za-
bitych. Według niego, Mehsud
przebywał w rejonie Pasalkot, ale
opuścił rebeliancki obóz szkolenio-
wy przed atakiem. Członkowie pa-
kistańskiego wywiadu są przeko-
nani, że to on był głównym celem
amerykańskiej operacji. (W) 
ści Kaszmiru działają muzułmań-
scy rebelianci. 15 stycznia poda-
no, że miał miejsce atak na poste-
runek policji w miejscowości So-
pore, 55 kilometrów na północny
zachód od Srinagaru. Zginęli po-
licjant i cywil. Kilka dni wcześ-

Antyrakieta
CHINY. Agencja Sinhua podała
12 stycznia, że przeprowadzono
udaną próbę „wojskowej techno-
logii” przechwytywania pocisków
rakietowych. Oczywiście podkre-
ślono, że test miał charakter de-
fensywny i nie był wymierzony
w żadne państwo. Niemniej jed-
nak informacja o nim pojawiła się
kilka dni po tym, gdy USA zgo-
dziły się, pomimo sprzeciwu
O G Ł O S Z E N I E
Chin, sprzedać Tajwanowi system
obrony antyrakietowej Patriot Ad-
vanced Capability-3.
Tajwan jest zainteresowany 330
pociskami wraz z czterema radara-
mi, 24 wyrzutniami i innym nie-
zbędnym sprzętem za 3,1 miliarda
dolarów. W pakiecie o wartości
6,5 miliarda dolarów, zaaprobowa-
nym w 2008 roku przez prezydenta
George’a W. Busha, było też mię-
dzy innymi 30 śmigłowców
AH-64D Apache Longbow za 2,53
miliarda dolarów. (W)  W kontrolowanej przez Indie czę-
rannych, gdy zamachowiec-sa-
mobójca próbował wskoczyć do
ich pojazdu w rejonie Rawalkotu.
Trzej pakistańscy wojskowi zgi-
nęli w zamachu w pobliżu tej
miejscowości na początku tego
miesiąca. Istnieją podejrzenia, że
za atakami w Kaszmirze stoją ta-
libowie, którzy próbują rozsze-
rzyć konflikt poza pogranicze
z Afganistanem.
Od lat niespokojnie jest po dru-
giej stronie linii demarkacyjnej.
niej siły bezpieczeństwa zlikwi-
dowały dwóch napastników, któ-
rzy wdarli się do tamtejszego ho-
telu.
Pomimo tych incydentów wła-
dze indyjskie uważają, że sytua-
cja w Kaszmirze się poprawia.
Dlatego minister obrony A.K.
Antony zapowiedział, że wojsko
opuści zajmowane tam do tej po-
ry szpitale i szkoły. Niedawno
poinformował zaś, że z regionu
wycofanych zostanie 30 tysięcy
żołnierzy. (WR) 

Zamówienia na prenumeratę „Polski Zbrojnej” w całym kraju przyjmują kolporterzy:

RUCH SA GARMOND PRESS SA

www.ruch.com.pl, www.garmond.com.pl
zakładka PRENUMERATA e-mail: prenumerata.gpsa
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl @garmondpress.pl

e r a ta Infolinia: 0 804 200 600 Oddział warszawski:

num
Oddział warszawski: tel. +4822 581 tel. +4822 837 30 08,

Pre
98 11 do 15, 581 98 26 do 30 817 20 12

KOLPORTER SA GLM
www.kolporter.com.pl w ww.g
lm.pl
e-mail: prenumerata.warszawa Oddz
iał wa
@kolporter.com.pl tel. + rszaw
4822 ski:
Infolinia: 0 801 205 555 w . 201, 649 40
649 4 80
Oddział warszawski: 1 61
+4822 355 04 71, 355 04 77

Prenumeraty „Polski Zbrojnej” nie można zamówić bezpośrednio w Redakcji Wojskowej.

Egzemplarze tygodnika w wojskowej dystrybucji wewnętrznej są bezpłatne. Informacje: CA MON 840 400
Zamówienia na prenumeratę przyjmowane są w cyklu kwartalnym.

62 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


Stan wyjątkowy
Z pomocą zniszczonemu przez trzęsienie ziemi Haiti
spieszą żołnierze kilku państw.
HAITI. 17 stycznia rząd Haiti
wprowadził stan wyjątkowy, który
ma obowiązywać do końca miesią-
ca, oraz ogłosił miesięczną żałobę
narodową. Decyzje te zapadły po
tragicznym trzęsieniu ziemi, które
miało miejsce na tej karaibskiej wy-
spie 12 stycznia. Według danych z
początku tygodnia, w zbiorowych
grobach pochowano już około 70
tysięcy ofiar kataklizmu, 250 tysię-
cy jest rannych, a 1,5 miliona stra-
ciło dach nad głową.
W tragiczny wtorek zginęli mię-
dzy innymi arcybiskup Port-au-
Prince Serge Miot oraz szefowie
misji Organizacji Narodów Zjedno-
czonych na Haiti – Tunezyjczyk
Hédi Annabi i jego zastępca Bra-
Testy wiosną Srogie kary
ROSJA. Agencja AFP podała,
powołując się na informacje
z kręgów rosyjskiego przemysłu
zbrojeniowego, że na przełomie
maja i czerwca zostaną wznowio-
ne testy najnowszej strategicznej
rakiety balistycznej Buława.
W tym roku miałoby odbyć się
więcej niż dwa strzelania.
Do tej pory z dwunastu testów
Buławy aż dwie trzecie się nie
powiodło. Ostatnia nieudana pró-
ba miała miejsce 9 grudnia. Prob-
lemy z tą rakietą mają negatywny
wpływ na program budowy ato-
mowych okrętów podwodnych
nowej generacji. Jednostka typu
Borej ma być uzbrojona w 16 ta-
kich pocisków. (W)  uznany za winnego organizacji
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. USDO
zylijczyk Luiz Carlos da Costa.
Sekretarz generalny ONZ Ban
Ki-moon potwierdził ich śmierć
16 stycznia.
Według danych z 18 stycznia,
śmierć poniosło 46 członków per-
sonelu ONZ, w tym 14 brazylij-
skich żołnierzy i ośmiu chińskich
policjantów, a także Polak. Liczba
ofiar może się niestety zwiększyć,
gdyż ponad 500 osób z ONZ uzna-
je się za zaginione. Pojawiają bar-
dzo rozbieżne szacunki co do ogól-
nej liczby zabitych. Najbardziej pe-
symistyczne mówią o 200 tysią-
cach. Skalę tragedii pogłębia nie-
możność zapewnienia ofiarom od-
powiedniej opieki medycznej. Bra-
kuje też żywności i wody pitnej.
Organizatorzy buntu wojskowego, który wybuchł w maju
2009 roku, skazani zostali na wieloletnie więzienie.
GRUZJA. W Tbilisi zakończył
się proces cywilów i wojsko-
wych, uznanych za głównych or-
ganizatorów buntu w bazie woj-
skowej w Muchrowani w maju
2009 roku. Emerytowany puł-
kownik Koba Otanadze został
skazany na 30 lat więzienia. Po-
stawiono mu między innymi za-
rzuty związane z organizacją
buntu i spisku w celu obalenia
prezydenta Gruzji Micheila
Saakaszwilego.
Były dowódca batalionu spe-
cjalnego Lewan Amiridze został
Na Haiti napływa pomoc z całe-
go świata. Są to między innymi
grupy ratownicze. Przez Domini-
kanę dotarło tam 54 polskich ra-
towników z 12 psami. Wraz z nimi
samolotem Tu-154M z 36 Specjal-
nego Pułku Lotnictwa Transporto-
wego przewieziono cztery tony po-
trzebnego im sprzętu.
Najbardziej w pomoc dla Haiti
zaangażowali się Amerykanie. 15
stycznia do wybrzeży wyspy przy-
był lotniskowiec USS „Carl Vin-
son” ze śmigłowcami na pokładzie,
które przeznaczono do przewozu
pomocy dla ofiar kataklizmu. Wa-
szyngton wysłał też spadochronia-
rzy z 82 Dywizji Powietrznodesan-
towej oraz marines. Na Haiti ma
być wysłanych 10–12,5 tysiąca żoł-
nierzy USA. Prezydent Barack
Obama zarządził mobilizację re-
zerwistów w celu wsparcia tej mi-
sji. Sekretarz obrony Robert Gates
oświadczył, że pomoc dla tego kra-
ju jest „najwyższym priorytetem
dla armii amerykańskiej na zachod-
niej półkuli”. Operację „Séisme
Haiti 2010” prowadzą siły zbrojne
Francji, które wydzieliły do niej kil-
ka samolotów transportowych oraz
dwa okręty desantowe. Tysiąc żoł-
nierzy, w tym batalion lekkiej pie-
choty, jednostkę ratowniczą, sie-
dem śmigłowców, dwa samoloty
transportowe i dwa okręty wojenne
postanowiła wysłać Kanada. Ban
Ki-moon chciałby zwiększenia
o 3,5 tysiąca liczbę żołnierzy i poli-
cjantów sił ONZ (teraz jest ich
9 tysięcy).(WR)  ona stanąć na części granicy
buntu oraz niesubordynacji i ska-
zany na 28 lat. Były dowódca ba-
talionu pancernego w Muchrowa-
ni Szota Gorgiaszwili usłyszał
wyrok 19 lat więzienia. Piętnastu
innych oskarżonych, w tym sied-
miu cywilów, ma spędzić za kra-
tami od trzech do 15 lat.
Sąd uniewinnił natomiast
emerytowanego generała Kobę
Kobaładzego, byłego dowódcę
sił specjalnych, od zarzutu
udziału w spisku. Ma on jednak
trafić do więzienia na osiem
miesięcy za nielegalne posiada-
nie broni. (WRT)  Brzegu Jordanu. (w)
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
Chimeryczny
Phenian
KOREA PÓŁNOCNA. Z Phe-
nianu napływają sprzeczne syg-
nały. 17 stycznia północnokore-
ański przywódca Kim Dzong Il,
który obserwował manewry woj-
skowe, zlecił armii przekształce-
nie się w „niezwyciężone rewolu-
cyjne siły zbrojne”. Dwa dni
wcześniej Korea Północna zagro-
ziła „odwetową świętą wojną
przeciwko Korei Południowej”.
Irytację Phenianu wywołały donie-
sienia, że Seul przygotowuje pla-
ny na wypadek końca komuni-
stycznego reżimu na północy.
A jeszcze na początku tygodnia
płynęły stamtąd deklaracje
o pragnieniu szybkiego podpisa-
nia układu pokojowego, formalnie
kończącego stan wojny z Republi-
ką Korei. W piątek Phenian miał
natomiast zaakceptować pomoc
żywnościową od sąsiada z połu-
dnia.
Bariera
IZRAEL. Rząd izraelski za-
aprobował plany budowy nowej
bariery granicznej. Tym razem ma
z Egiptem, aby powstrzymać
członków zbrojnych milicji i niele-
galnych emigrantów z Afryki.
Bariera ma powstać w dwóch
częściach 266-kilometrowej izra-
elsko-egipskiej granicy – w rejo-
nie Strefy Gazy i portu Eliat nad
Morzem Czerwonym, ponieważ
tam dochodzi najczęściej do
prób nielegalnego przekraczania
granicy.
Budowa 112-kilometrowego ogro-
dzenia potrwa kilka lat i koszto-
wać będzie 270 milionów dola-
rów. Przedstawiciele władz egip-
skich nie zostali uprzedzeni
o tych planach, ale nie będą
sprzeciwiać się barierze, jeśli bę-
dzie powstawać po stronie izrael-
skiej. Wcześniej Izrael zbudował
kontrowersyjny betonowy mur od-
dzielający go od Zachodniego
63
 Powiększenie
ROMAN KUŹNIAR

Chciałbym, aby instytucje ze słowem „bezpieczeństwo”

w nazwie zajmowały się bezpieczeństwem.

Idzie nowe?
O
d pewnego czasu słyszę w ra- śleć o emeryturze. Choć brałem udział w przy- Warto sobie w tej sytuacji zadać pytanie o to,
diu lub czytam w prasie nastę- gotowywaniu wszystkich strategii bezpieczeń- jak będzie wyglądać następna strategia bezpie-
pujące komunikaty. Oto ktoś stwa narodowego III RP, od tej podpisanej przez czeństwa narodowego RP. Czy na sposób kon-
z Rządowego Centrum Bezpie- prezydenta Lecha Wałęsę po ostatnią, podpisa- struktywistów wszystko będzie bezpieczeń-
czeństwa informuje, że gdzieś ną przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego, stwem, co nim nazwiemy? Strach pomyśleć. Bę-
na Pomorzu zostało zamkniętych kilka szkół trzeba się poddać – idzie nowe. dzie to musiał być wykład całej polityki państwa,
z powodu nagłych i znacznych opadów śniegu. W ONZ powstała już kilkanaście lat temu od naszego udziału wojny w Afganistanie po
Kilka tygodni wcześniej jakiś przedstawiciel te- koncepcja human security, bezpieczeństwa szkoły na przykład w powiecie inowrocławskim
go centrum mówił w radiu, że kilka wsi w Ma- ludzkiego, lub – jak wolą inni – bezpieczeń- i światło w domostwach powiatu tarnowskiego.
łopolsce jest bez prądu, ponieważ wichura po- stwa człowieka. Istotnie, tam jest wszystko, od Prawdę powiedziawszy, nawet nie jestem pe-
zrywała druty elektryczne. Teraz z kolei śledzi- służby zdrowia przez przestępczość pospolitą wien, czy w takiej strategii wojna w Afganista-
my działania Biura Bezpieczeństwa Narodowe- po zagrożenia zewnętrzne. Ta koncep- nie zostanie zauważona, czy będzie dla niej
go w szpitalach; chodzi o to, gdzie i jakiego ro- cja niczego jednak nie wnosi do miejsce pomiędzy boiskami spor-
dzaju terapie są wykonywane lub też nie. Tylko wiedzy o bezpieczeństwie ani towymi, orkiestrami górni-
patrzeć, jak ktoś z jednej czy drugiej instytucji też do sposobów jego za- czymi, legislacją hazardową
zacznie nam zaglądać do lodówek, aby spraw- pewniania. Po prostu pod czy problemami służby
dzić datę ważności przechowywanych tam wę- jednym szyldem zgro- zdrowia w związku
dlin. Nieświeże mogą nam zaszkodzić. madzono to wszystko, z przypadkami korupcji.
Dawniej, chociaż przecież nie tak jeszcze czym zajmują się różne Co do mnie, pozostanę
dawno, od szkół były kuratoria oświatowe, od organy państwowe i orga- anachroniczny. Chciał-
dostaw prądu do wiejskich zagród – rejonowy nizacje międzynarodowe, bym, aby instytucje ze
urząd elektryczny, a szpitalami zajmowały się a co ma związek z ży- słowem „bezpieczeń-
odpowiednie wydziały organów administracji ciem człowieka. To jest stwo” w nazwie zajmo-
terenowej i rządowej. Warto się zastanowić, dla- jednak ślepa uliczka. wały się bezpieczeń-
czego dziś jest ciut inaczej. Niczego ów koncept nie stwem, a troskę o reali-
Po pierwsze, może istotnie wszystko, co się wyjaśnia, a obraz raczej zację programu szkolne-
dzieje w społeczeństwie, jest bezpieczeństwem zaciemnia. Trudno w takiej go pozostawiły rejonowym
lub jego brakiem, tylko wcześniej tego nie wie- sytuacji o analizę, która coś kuratoriom oświatowym. 
dzieliśmy. wyodrębnia, definiuje specyfi-
Po drugie, może ludzie w tych instytucjach kę, ustanawia hierarchię, określa
ze słowem „bezpieczeństwo” w nazwie nie zna- instrumenty.
ją definicji bezpieczeństwa i zajmują się – także
po to, aby wykazać się gorliwością w swej pra-
cy – wszystkim, co im w ręce wpadnie.
Po trzecie, i to byłoby najlepsze, Polska jest
tak bezpieczna, że te instytucje i ci ludzie zaj-
mują się sprawami, o których wspomniałem,
zwyczajnie z nudów. Skoro wróg nie chce na-
dejść, to z odsieczą przybywa jakaś wichura.
Ale może jest też czwarte
wytłumaczenie. Może to ja
jestem anachroniczny
Może nie d
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

w swoim myśleniu o bez- ostrz

pieczeństwie i nie dostrze- zagrożeń ta egam
gam zagrożeń tam, gdzie gdzie są w m,
są one gołym okiem wi- idoczne
doczne. Wtedy to jest mo- g o łym okiem
je zmartwienie i czas my-

64 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 WOJNY I POKOJE
WOJNY I POKOJE
WOJNY I POKOJE
Wojna
ROBERT
CZULDA
nie do pomyślenia
Gdy Europa cieszyła się z zakończenia II wojny światowej, brytyjscy
planiści zastanawiali się, czy nie zaatakować Związku Sowieckiego.
P
o zakończeniu wojny społeczeństwa
Europy Zachodniej widziały w Związ-
ku Sowieckim sojusznika, a Józefa
Stalina traktowały jak przyjaciela. „Wuja-
szek Joe”, jak nazywały go zachodnie media,
dwukrotnie dostał tytuł „Człowieka Roku”,
przyznany przez magazyn „The Times”
(1939 i 1942). Tego entuzjazmu nie podzielał
WOJNY I POKOJE
premier Wielkiej Brytanii Winston
Churchill, który w marcu 1945 roku stwier-
dził w rozmowie z generałem majorem sir
Francisem de Guingandem, że „w przyszło-
ści głównym źródłem zagrożenia dla aliantów
nie będą Niemcy, lecz Rosjanie”.
Wrogość Churchilla do Sowietów wzro-
sła na początku 1945 roku, kiedy okazało się,
Redaktor działu ANDRZEJ FĄFARA
FOT. ARCHIWUM PZ
że Moskwa nie realizuje wcześniejszych po-
stanowień i narzuca państwom Europy
Wschodniej komunistyczne reżimy. Wście-
kły z powodu rozwoju sytuacji w Rumunii
Churchill stwierdził wtedy, że nie ma zamia-
ru dać się oszukać w sprawie Polski, nawet jeśli
Wielka Brytania znajdzie się na krawędzi woj-
ny z Rosją. Pokazowy proces liderów polskiego
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 65
 P OI EW LR KÓ A T
W BD RO Y TP AR NZ IE AS Z Ł O Ś C I
FOT. ARCHIWUM PZ
podziemia w Moskwie jedynie utwier-
dził go w tym przekonaniu.
Brytyjska ocena zagrożenia sowiec-
kiego nie była podzielana przez Ame-
rykanów, którzy robili wszystko, aby
porozumieć się z Moskwą. Harry
Truman, zamiast spotykać się z pre-
mierem Wielkiej Brytanii, który chciał
stworzyć blok brytyjsko-amerykański,
mający na celu ograniczenie wpły-
wów sowieckich w Europie, wybrał
rozmowę ze Stalinem. Jak stwierdził
wtedy amerykański sekretarz stanu
James F. Byrnes, „Waszyngton nie
jest bardziej zainteresowany sojuszem
z Wielką Brytanią przeciwko Związ-
kowi Sowieckiemu niż sojuszem ze
Związkiem Sowieckim przeciwko
Wielkiej Brytanii”.
KIERUNEK: MOSKWA
W tym trudnym okresie, tuż po za-
kończeniu wojny, brytyjscy planiści
sztabowi na bezpośrednie polecenie
Churchilla stworzyli wstępny i hipo-
tetyczny plan „przymuszenia Rosji
do wykonania woli Stanów Zjedno-
czonych i Imperium Brytyjskiego”.
Uwzględniono w nim możliwość
rozpoczęcia wojny totalnej, do której
alianci mogliby rzucić w pierwszej
fazie 47 dywizji. Całość operacji
otrzymała wymowny kryptonim
„Unthinkable” („nie do pomyślenia”).
Za początek ewentualnych działań
wojennych przyjęto datę 1 lipca 1945
roku. Założono całkowitą akceptację
amerykańskiej i brytyjskiej opinii pu-
blicznej, pełnię współpracy i pomocy
ze strony polskich sił zbrojnych, okupa-
cję części Związku Sowieckiego oraz
wykorzystanie niemieckich rezerw
66 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
osobowych i pozostałości niemieckie-
go przemysłu. Liczono, że po stronie
aliantów walczyć będą nie tylko Pol-
skie Siły Zbrojne na Zachodzie, ale
także wojska walczące u boku Sowie-
tów na froncie wschodnim.
Z planem zapoznał się przede wszyst-
kim marszałek sir Alan Brooke (szef
Imperialnego Sztabu Generalnego), któ-
ry pomysł agresji na Sowietów – nawet
przy wsparciu Amerykanów – określił
mianem „fantastycznego”. Nie było żad-
nych politycznych przesłanek do uzna-
nia, aby Amerykanie chcieli kontynu-
ować wojnę. Za mało prawdopodobne
uznano, by aliantom – nawet przy wspar-
ciu Polaków i Niemców (10 dywizji
Wehrmachtu) – udało się dotrzeć do
Moskwy lub wywołać antykomuni-
styczne powstanie. „Nie ma takiej grani-
cy, którą alianci musieliby przekroczyć,
aby złamać rosyjski opór”, mówili woj-
skowi planiści. „Nie można też założyć,
że alianci byliby w stanie wejść tak dale-
ko i tak szybko na teren Rosji, jak Niem-
cy w 1942 roku, a to przecież nie przy-
niosło hitlerowcom sukcesu”.
Rosjanie okazali się wymagającym
przeciwnikiem dla Niemców. Mieli
kompetentnych dowódców, odpowied-
nie uzbrojenie i organizację, które zdały
egzamin w boju. Zdaniem szefów Impe-
rialnego Sztabu, Sowieci odparliby
alianckie uderzenie i przeszli do kontr-
ofensywy. Przewaga Rosjan nad alianta-
mi w broni pancernej wynosiła 2:1,
a w piechocie 3, a nawet 4:1. Tym sa-
mym agresję uznano za ryzykowne
przedsięwzięcie. Przewidywano, że
1 lipca 1945 roku siły prezentowałyby
się następująco: 64 dywizje amerykań-
skie, 35 brytyjskich, 4 polskie. W sumie
103 dywizje, w tym 23 pancerne. Sowieci mo-
gliby wystawić 264 dywizje, z czego 36 pancer-
nych. Przeciwko ponad 12 tysiącom rosyjskich
samolotów alianci mieliby niecałe 9 tysięcy ma-
szyn. Jedynie na morzu wojska sprzymierzonych
mogły liczyć na całkowitą przewagę.
ŻADNYCH ŚLADÓW
Rekomendacje wojskowych dopiero 8 czerw-
ca zostały skierowane do biura premiera
Churchilla. Zachowano przy tym wyjątkowe
środki ostrożności, a raport miał klauzulę naj-
wyższej tajności. Pominięto standardową drogę
służbową, ponieważ uznano, że scenariusz jest
tak sensacyjny, iż jego upublicznienie byłoby
wielkim problemem. W dokumencie ograni-
czono się do ogólnych stwierdzeń, bowiem
– jak przyznał generał Hastings Ismay (dorad-
ca wojskowy premiera) – „im mniej zostanie
w tej kwestii w dokumentach, tym lepiej”.
Winston Churchill poprosił 10 lipca
o analizę możliwości odparcia bezpośrednie-
go zagrożenia sowieckiego w przypadku,
TU JESZCZE jako gdyby Amerykanie wycofali większość swo-
sojusznicy: ich sił do Stanów Zjednoczonych i na Pacy-
premier Wielkiej
Brytanii Winston fik. Od razu przyjęto, że ani państwa Bene-
Churchill, luksu, ani Francja nie byłyby w stanie oprzeć
prezydent USA się sowieckiemu uderzeniu.
Harry Truman W odczuciu wojskowych poważną przeszko-
i marszałek Józef
Stalin dą w rozpoczęciu inwazji Armii Czerwonej na
w Poczdamie, Wielką Brytanię byłyby niewystarczające siły
23 lipca 1945 i środki do przeprowadzenia operacji desanto-
roku
wej. Co więcej, odrzucono scenariusz, w któ-
rym inwazja ograniczała się tylko do napaści
powietrznej. „Nie możemy wykluczyć ewentu-
alnego wtargnięcia Rosjan, jednak to kwestia
lat, zanim uda im się zbudować odpowiednie si-
ły amfibijne i morskie, które dawałyby im choć-
by najmniejsze szanse na powodzenie w starciu
z odpowiednio przygotowaną obroną”, pisali
brytyjscy analitycy.
Rozważano plan obronny opierający się na
utworzeniu umocnionych przyczółków w Ho-
landii, Belgii, Danii i północnej Francji. Plan
taki popierali Amerykanie, czemu wyraz dał
generał Dwight Eisenhower. Podczas bry-
tyjsko-amerykańskich rozmów wojskowych
w sierpniu 1946 roku w Waszyngtonie
Eisenhower stwierdził, że w razie konfliktu
alianci powinni wycofać się ze stref okupacyj-
nych i stworzyć przyczółki w północnej Euro-
pie, które zabezpieczyłyby siły zgromadzone
w Wielkiej Brytanii przed atakiem. Dzięki te-
mu szlaki zaopatrzeniowe byłyby krótsze.
Ostateczny raport powstał 11 lipca 1945 ro-
ku, nigdy nie dotarł jednak do Winstona
Churchilla. 7 lipca premier wyjechał na odpo-
czynek do Francji, a tydzień później udał się
z Bordeaux do Berlina, gdzie wziął udział
w konferencji w Poczdamie. Gdy ostatecznie
25 lipca przyleciał do kraju, wracał jako prze-
grany – Partia Konserwatywna utraciła władzę,
a plan operacji „Unthinkable” trafił do pilnie
strzeżonego archiwum. 

JERZY EISLER
Bratobójczy bilans
Od 1948 roku losy żołnierzy niepodległościowego
podziemia były przesądzone. Pozostawała
im tylko rozpaczliwa walka do końca.
P
o utworzeniu Tymczasowe-
go Rządu Jedności Narodo-
wej i oficjalnym uznaniu go
przez mocarstwa zachodnie
latem 1945 roku ogłoszono amnestię,
która miała służyć radykalnemu ogra-
niczeniu liczby żołnierzy w konspira-
cji. Miała też przyczynić się do lep-
szego agenturalnego spenetrowania
podziemia niepodległościowego, któ-
re – dość umownie – można było po-
dzielić na dwa główne nurty.
Pierwszy, poakowski, symbolizo-
wany przede wszystkim przez (utwo-
rzoną we wrześniu 1945 roku) Wolność
i Niezawisłość, zmierzał do stopniowej
likwidacji struktur konspiracji wojsko-
wej oraz przekształcenia ich w organiza-
cję oporu obywatelskiego. Jednocześnie
znaczna część ludzi WiN wiązała na-
dzieje z działalnością kierowanego przez
Stanisława Mikołajczyka Polskiego
Stronnictwa Ludowego i brała pod
W O J N Y I P O K O J E
uwagę jego wyborcze zwycięstwo.
Gwarantami tego, że komuniści nie
sfałszują wyborów, miały być Stany
Zjednoczone i Wielka Brytania.
Drugi, reprezentowany głównie
przez Narodowe Siły Zbrojne i Narodo-
we Zjednoczenie Wojskowe, związany
był z obozem narodowym i realizował PPR dbała
o pozory
program zbrojnej walki z państwem ko- i oficjalnie
munistycznym. Jego przedstawiciele głosiła
nie uznawali Tymczasowego Rządu umacnianie się
Jedności Narodowej; nie bardzo intere- systemu
demokratycznego,
sowały ich nawet polityczne plany i ra- ale stopniowo
chuby Mikołajczyka. Za jedyną legal- zyskiwała pozycję w lesie przebywało 13–17 tysięcy osób, w 1946
ną polską reprezentację państwową hegemona.
uznawali zwykle – pozbawiony już
międzynarodowego poparcia – rząd
w Londynie. Większość przedstawicie-
li podziemia narodowego w politycz-
nych kalkulacjach serio brało pod uwa-
gę rychły wybuch III wojny światowej.
W ich ocenie konflikt amerykańsko-ra-
dziecki był nieuchronny. Dlatego uwa-
Żołnierze 5 Wileńskiej Brygady AK.
żali, że za wszelką cenę należy w lasach utrzy-
mać zbrojne oddziały, które w przyszłej wojnie
(na radzieckim zapleczu) miałyby do odegrania
ważną rolę.
POLOWANIA Z NAGONKĄ
Nie wiemy nadal dokładnie, ile osób prze-
winęło się przez wszystkie organizacje i grupy
konspiracyjne. Na podstawie najnowszych ba-
dań Sławomir Poleszak i Rafał Wnuk osza-
cowali ich liczbę na 120–180 tysięcy. Niemal
połowa z nich wyszła z AK, a później działała
w Delegaturze Sił Zbrojnych i w WiN. Liczbę
konspiratorów związanych z podziemiem na-
rodowym (głównie NZW) ci sami autorzy
określili na 30–40 tysięcy. Mniej więcej tyle
ludzi przewinęło się też przez różne lokalne
organizacje i grupy konspiracyjne oraz „nie-
afiliowane oddziały zbrojne”. Do końca lat
czterdziestych przez „stałe oddziały leśne”
przeszło w sumie ponad 20 tysięcy partyzan-
tów. Wspierały ich jednak dziesięciokrotnie
liczniejsze siły konspiracyjne.
Niemniej jednak liczebność podziemia sys-
tematycznie się zmniejszała. O ile w 1945 roku
jeszcze 6,6–8,6 tysiąca, o tyle (po amnestii
z 22 lutego 1947 roku) w latach 1947–1950 od-
działy liczyły w sumie do 1800 partyzantów. Po
1950 roku walkę zbrojną kontynuowało jeszcze
250–400 osób, z tym że po 1953, poza kilkoma
wyjątkami, nie tworzyli oni już grup o charak-
terze partyzanckim.
W konfrontacji z bezpieką ostatni partyzan-
ci – mimo wsparcia ze strony ludności wiej-
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 67
 L U D O W E W O J S K O
Przez wszystkie organizacje i grupy konspiracyjne
przewinęło się około 120–180 tysięcy Polaków.
DOWÓDCA
5 Brygady
Wileńskiej AK
major Zygmunt
Szendzielorz
„Łupaszka” na
ogół polecał
zabijać
funkcjonariuszy
UB, a oficerów
i żołnierzy LWP
zwalniać
po rozbrojeniu.
skiej – nie mieli żadnych szans. Niejednokrot-
nie dochodziło do prawdziwych „polowań
z nagonką”, kiedy przeciw kilku partyzantom
wysyłano tysiąc lub więcej funkcjonariuszy
aparatu bezpieczeństwa, milicjantów i żołnie-
rzy KBW. Nie chodziło przy tym, aby schwy-
tać „żołnierzy wyklętych” i osadzić ich w wię-
zieniu, lecz po prostu, by ich zabić.
PAKTY O NIEAGRESJI
Po 1947 roku w akcje zwalczania podzie-
mia – z wyjątkiem podległych Ministerstwu
Bezpieczeństwa Publicznego żołnierzy KBW
– nie były już angażowane jednostki LWP. Trze-
ba zresztą pamiętać, że działania wojska w wal-
kach z podziemiem były nieefektywne. Czasa-
mi nawet dochodziło do niepisanych, regional-
nych „paktów o nieagresji” między oddziałami
wojska a partyzantami, w których myśl obie
strony unikały wchodzenia sobie w drogę.
„Bywało – pisał historyk Paweł Piotrowski
– że maszerujące oddziały wojska spotykały
się z oddziałami partyzanckimi i mijały się
bez żadnej zaczepki. Oddziały leśne też nie
chciały walczyć z polskim wojskiem. Uważa-
no, że oni działają pod przymusem, przecież
do wojska szli zwyczajni ludzie. Chłopcy
z jednej szkoły, z jednej wioski: jeden w woj-
sku, drugi – w lesie. Wojsko unikało tych kon-
fliktów i walki z partyzantami. Jeżeli docho-
dziło do starcia, to często pozwalało się roz-
brajać. Całkiem inne podejście miało zbrojne
podziemie do Urzędu Bezpieczeństwa. Jeżeli
w ręce partyzantów dostawali się funkcjona-
68 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
P O L S K I E
FOT. ARCHIWUM PZ
riusze UB, z reguły byli rozstrzeliwani. Jeśli
trafiali oficerowie Wojska Polskiego – tylko
rozbrajani. O tym wszystkim można przeczy-
tać w materiałach Głównego Zarządu Poli-
tyczno-Wychowawczego WP i w materiałach
służby bezpieczeństwa”.
Dowódca 5 Brygady Wileńskiej AK major
Zygmunt Szendzielorz „Łupaszka” (wzo-
rem działań antyniemiec-
kich z czasów okupacji,
kiedy jego partyzanci roz-
W konfrontacji
strzeliwali schwytanych z bezpieką
gestapowców i esesma-
nów, natomiast żołnierzy ostatni partyzanci
Wehrmachtu zwykle po
rozbrojeniu zwalniali) na
nie mieli
ogół polecał zabijać funk- żadnych szans
cjonariuszy NKWD i UB,
a oficerów i żołnierzy LWP zwalniać po roz-
brojeniu.
HEGEMON PPR
Po wojnie powoli krystalizowało się nowe
życie polityczne. PPR dbała o pozory i oficjal-
nie głosiła umacnianie się systemu demokra-
tycznego, ale stopniowo zyskiwała pozycję he-
gemona. Komuniści najpierw uznali za faszy-
stowskie Stronnictwo Narodowe i odmówili
mu prawa do legalnego działania, później ten
sam zarzut skierowali pod adresem środowisk
poakowskich, a jednocześnie zajęli się zwal-
czaniem reprezentującego orientację chrześci-
jańsko-demokratyczną Stronnictwa Pracy oraz
utworzonego przez Mikołajczyka PSL.
Wszystkie te ugrupowania zostały mocno
przetrzebione aresztowaniami, a ludowcy po-
nieśli duże straty w wyniku skrytobójczych mor-
dów. Ostatnim akordem było wchłonięcie Pol-
skiej Partii Socjalistycznej przez PPR. Dopiero
wówczas komuniści zdecydowali się na otwartą
walkę z ostatnią niezależną od nich instytucją
– Kościołem katolickim, z którym unikali do-
tychczas otwartych konflik-
tów. Słusznie bowiem rozu-
mowali, że w katolickim
w swej masie społeczeń-
stwie nie przysporzyłoby im
to popularności ani nowych
stronników. Dlatego też Pol-
skie Radio transmitowało
nabożeństwa, a każdego
dnia program rozpoczynała
pieśń „Kiedy ranne wstają zorze”.
Podobnie było w siłach zbrojnych, gdzie nie
od razu Dzień Wojska Polskiego obchodzono
w rocznicę bitwy pod Lenino (12 października).
W 1944 roku świętowano go jeszcze – jak przed
wojną – 15 sierpnia (w rocznicę zwycięstwa
w Bitwie Warszawskiej w roku 1920). W tym
dniu w Lublinie po raz pierwszy odbywało się
posiedzenie Krajowej Rady Narodowej. W trak-
cie obrad ogłoszono przerwę, aby umożliwić ze-
branym udanie się na uroczystą mszę polową,
w której obok Bieruta, Osóbki-Morawskiego
i innych dygnitarzy PKWN uczestniczył także
przedstawiciel ZSRR Nikołaj Bułganin. Po
mszy odbyła się defilada na Krakowskim Przed-
mieściu, a nad miastem przeleciały polskie i ra-
 W O J N Y I P O K O J E

Ofiary wojny domowej

Z powodów politycznych w latach 1946–1949
ukarano w rozmaity sposób łącznie około 350 tysięcy ludzi.

N iemałe problemy nastrę-

cza bilans prowadzonych
w latach czterdziestych walk
bratobójczych.
Do tej pory nie udało się zwe-
ryfikować danych zgroma-
dzonych w historiografii PRL,
według których poległo „bli-
sko 12 tysięcy człon-
ków polskich for-
macji munduro-
wych (UB, KBW,
MO, WP, ORMO), ty-
siąc żołnierzy Armii
Czerwonej i funkcjona-
riuszy NKWD oraz
Do tej pory nie udało się 10 tysięcy cywilów. Do
zweryfikować danych ostatniej kategorii zali-
zgromadzonych
w historiografii PRL, czono zarówno aktywi-
według których poległo stów partyjnych, agentów
„blisko 12 tysięcy UB i NKWD, jak też oso-
członków polskich by zabite przypadkiem
formacji mundurowych.
czy ofiary akcji pacyfika-
cyjnych polskiego i ukraińskie-
go podziemia przeciw wsiom
zamieszkanym przez «obcą»
Historycy przyjmują najczę-
ściej, że w czasie kilkuletnich
walk poległo w sumie ponad
ludność cywilną”. 8,6 tysiąca uczestników pod-
Z kolei liczba 12 tysięcy obej- ziemia, a kilka tysięcy zginęło
muje „całość strat w tej w wyniku brutalnych represji,
grupie, bez wyodrębnia- pacyfikacji wsi, „doraźnych
nia, ilu z nich zginęło likwidacji”, torturowania
w walce z polskim w śledztwie i tak dalej. W licz-
podziemiem, a ilu bach tych uwzględniono jed-
w wyniku dzia- nak także członków Organiza-
łań UPA, pospo- cji Ukraińskich Nacjonalistów
litych bandytów oraz UPA.
lub na skutek czę- Około 5 tysięcy osób skazano
stych wówczas wy- na karę śmierci, z czego po-
padków wynikają- nad połowę wyroków wykona-
cych z pijaństwa no. Nie wszyscy oni jednak zo-
czy nieostrożne- stali skazani za działalność
go obchodzenia stricte polityczną. Z powodów
się z bronią”. politycznych w latach 1946–
Równie trudno jest –1949 w rozmaity sposób
precyzyjnie określić ukarano łącznie około 350 ty-
straty drugiej strony. sięcy ludzi. 

dzieckie samoloty wojskowe. Przez pewien czas
w armii służyli kapelani, a przysięga żołnierska
kończyła się słowami „Tak mi dopomóż Bóg”.
WCIĄŻ NIEPOKORNE
Jeszcze w maju 1946 roku – jak wspominał
późniejszy generał Tadeusz Pióro – marszałek
Żymierski „w czasie uroczystej mszy polowej
z okazji rocznicy zwycięstwa z buławą w ręku,
przepasany wielką wstęgą Orderu Virtuti Mili-
tari, klęczał z Bolesławem Bierutem przed
zbudowanym z brzóz ołtarzem. Miał nalaną,
nieco kobiecą twarz i gdyby ubrać go w sutan-
nę, znakomicie by mu pasowała. Jego dobro-
duszne oblicze wyrażało bezmierne zadowole-
nie i miał powody uzasadniające taki stan
ducha. W euforii zawrotnego wyniesienia
nie zdawał sobie sprawy, iż jest postacią przej-
ściową…”.
W tym samym czasie komuniści mieli pro-
blemy z niepokornym społeczeństwem.
Wbrew zakazom władz 3 maja w wielu mia-
stach zorganizowano niezależne obchody
rocznicy uchwalenia pierwszej polskiej kon-
stytucji. Do ulicznych manifestacji i zamie-
szek doszło wówczas między innymi w kilku
miastach na Górnym Śląsku, gdzie miejscowy
komendant milicji zwrócił się o pomoc w roz-
pędzaniu demonstrantów do dowódcy garni-
zonu LWP. Wobec zdecydowanej odmowy
z jego strony drogą służbową przekazał skargę
do Wrocławia, do dowódcy Śląskiego Okręgu
Wojskowego, radzieckiego oficera generała
Wsiewołoda Strażewskiego. Ten odpowie-
dział, że „wojsko to jest siła przeznaczona do
obrony kraju, a nie do tłumienia wewnętrz-
nych zamieszek, że to jest rola UB i milicji”.
Zmordowane latami wojny i okupacji społe-
czeństwo żyło w zrujnowanym i niestabilnym
kraju. Wielu ludzi uważało, że elementem au-
tentycznej stabilizacji będą zapowiedziane
w umowach jałtańskich wolne wybory. PPR
wiedziała jednak, że dopóki w kraju działa
zbrojne podziemie, jest ciężka sytuacja ekono-
miczna i silny opór znacznej części społeczeń-
stwa, dopóty trudno jest liczyć na wyborcze
zwycięstwo. Nie mogli jednak odkładać tego
w nieskończoność, tym bardziej że o wybory
upominali się partnerzy Stalina z Jałty oraz
opozycja w kraju.
Pragnąc mimo wszystko odwlec ich termin,
komuniści wysunęli propozycję przeprowadze-
nia najpierw ogólnonarodowego referendum.
Przy tej okazji testowali także, czy wystarczy
sama presja administracyjna i ofensywa propa-
gandowa dla zapewnienia sobie zwycięstwa. In-
nymi słowy, czy możliwe są ich rządy bez ter-
roru. Ostatecznie 30 czerwca 1946 roku, w at-
mosferze dalekiej od normalnej i swobodnej,
odbyło się referendum. Według oficjalnych da-
nych wzięło w nim udział 85,3 procent upraw-
nionych do głosowania. Na pierwsze pytanie
„tak” – oficjalnie – odpowiedziało 68,2 procent
głosujących, na drugie – 77,1, na trzecie – 91,4
procent. Referendum zostało sfałszowane.
W rzeczywistości na pierwsze pytanie „tak” od-
powiedziało – 30,5 procent, na drugie – 44,5,
na trzecie zaś – 68,3 procent.
„Wygrane” przez komunistów i ich sojuszni-
ków referendum przyczyniło się do tego, że
KRN uchwaliła wreszcie ordynację wyborczą
do Sejmu Ustawodawczego. Uznając, że nie
można już dłużej odkładać wyborów, w listopa-
dzie ustalono ich termin na 19 stycznia 1947 ro-
ku. Jednocześnie komuniści uczynili wszystko,
aby zwycięstwo wyborcze stało się ich udzia-
łem i w tym celu powołali do życia wojskowe
grupy ochronno-propagandowe. Korzystając
z siły i pozycji wojska, milicji oraz aparatu bez-
pieczeństwa, przygotowywano wybory w at-
mosferze terroru i zastraszenia. Te wszystkie
przedsięwzięte „środki bezpieczeństwa” mo-
głyby jednak nie zagwarantować komunistom
wyborczego zwycięstwa, gdyby nie uciekli się
oni do licznych fałszerstw. 
WIZYTÓWKA
JERZY EISLER
Historyk zajmujący się
głównie historią najnowszą
Polski i Francji. Profesor Instytutu Historii
PAN, dyrektor oddziału Instytutu Pamięci
Narodowej w Warszawie. Autor ponad
20 książek, między innymi: „Kolaboracja
we Francji 1940–1944”, „Philippe Petain”,
„Marzec 1968. Geneza, przebieg,
konsekwencje”, „Zarys dziejów politycznych
Polski 1944–1989”, „Grudzień 1970.
Geneza – przebieg – konsekwencje”,
„Polskie miesiące, czyli kryzys(y) w PRL”.

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 69

 L U D O W E W O J S K O P O L S K I E

C H C E S Z Z O S T A Ć Ż O Ł N I E R Z E M ?

O D W I E D Ź P O R T A L z b r o j n i . p l

R U S Z A M Y J U Ż W L U T Y M

M A S Z P Y T A N I A ?

z b r o j n i . p l O D P O W I E D Z Ą

z b r o j n i @ r e d a k c j a w o j s k o w a . p l

70 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010

 W O J N Y
Panu płk. Janowi SŁOCIE
oraz Jego BLISKIM
w tych trudnych chwilach
wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, kadra oraz pracownicy
Zarządu Planowania Rzeczowego – P8
Sztabu Generalnego WP.
Panu kpt. Adamowi PARKEROWI
oraz pogrążonej w smutku RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy wojska
10 Batalionu Rozpoznawczego Strzelców
Konnych w Żaganiu.
Panu ppłk. rez. Edwardowi
KLAJNEROWI
wyrazy szczerego współczucia
i kondolencje
z powodu śmierci
OJCA
składają
koledzy ze Stowarzyszenia
Żandarmerii Wojskowej „ŻANDARM”.
Panu kmdr. por. Piotrowi
SOLARCZYKOWI
oraz Jego BLISKIM
wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składa
załoga ORP „Gen. T. Kościuszko”.
I P O K O J E
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy współczucia z powodu śmierci
płk. rez. Jana ANTOSIEWICZA
wieloletniego dowódcy
2 Brygady Saperów w Kazuniu
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy
Jednostki Wojskowej 2229
w Nowym Dworze Mazowieckim.
Panu st. chor. sztab. Adamowi
ŚWICIŃSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
ŻONY
składają
komendant główny, żołnierze
i pracownicy wojska
Żandarmerii Wojskowej.
Naszej koleżance Annie
BOKUNIEWICZ
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
z powodu śmierci
MATKI
Łączymy się z Tobą w bólu.
Koleżanki i koledzy
z Placówki Żandarmerii Wojskowej
w Białymstoku.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu kmdr. por. Dariuszowi PIANKO
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
44 Bazy Lotniczej MW
w Siemirowicach.
Panu płk. mgr. Stefanowi
MAJEWSKIEMU
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego żalu i współczucia
z powodu śmierci
BRATA
składają
szef, kadra i pracownicy
Zarządu Planowania Logistyki – P4.
Wyrazy współczucia i słowa otuchy
RODZINIE i BLISKIM
z powodu śmierci
płk. rez. Kazimierza MARUTA
składają
komendant, żandarmi i pracownicy
Oddziału ŻW w Elblągu.
Panu Pułkownikowi Zbigniewowi
JOŃCZYKOWI
szefowi Oddziału Analiz
Rozpoznawczych i Geograficznych
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy wojska
Zarządu Rozpoznania i Walki
Elektronicznej
Dowództwa Wojsk Lądowych.
Panu ppłk. Markowi DRÓŻDŻOWI
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra i pracownicy
Szefostwa Finansów
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 71

ANDRZEJ SZENAJCH
Oficerem jest się zawsze i wszędzie.
Kodeks oficera
S
łowo „honor” zrobiło u nas
karierę. Zachowujemy się
honorowo, znamy honoro-
we wyjścia, wystawiamy
warty honorowe, oddaje-
my honorowe długi i – co jest naszą
narodową specjalnością – z honorem
umieramy. Potrzebnie czy niepotrzeb-
nie, ale z honorem.
Niegdyś na głowniach szabel tra-
wiono napis „Bóg–Honor–Ojczyzna”.
Były to wartości pozytywne. Wszyscy
wierzyli w Boga, mieli honor i kochali
ojczyznę. Ale co to znaczy mieć ho-
nor? To znaczy zachowywać się przy-
zwoicie, czyli stosować w praktyce
dziesięcioro przykazań.
A może skorzystać z podpowiedzi
Władysława Boziewicza, który
w 1919 roku wydał „Polski Kodeks
Honorowy”? Składał się on z dwóch
części, XXVII rozdziałów i 404 arty-
kułów. I tak na przykład w artykule
ósmym znajdujemy listę „wykluczo-
nych ze społeczności ludzi honoro-
wych”. Ciekawe, że dziś, po
90 latach, nie straciła ona nic na
aktualności. Wśród 28 „ludzi
niehonorowych” znaleźli się
między innymi: dezerter
z armii polskiej, człowiek
kompromitujący cześć
kobiet niedyskrecją,
ten kto nie płaci
72 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
L a n c e , s z a bl e i s z t a n d ary
w terminie honorowych długów, czło-
wiek przywłaszczający sobie niepraw-
nie tytuły, godności i odznaczenia oraz
szantażysta.
Aby podnieść rangę owego kodek-
su, Boziewicz zadedykował go Naczel-
nemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych
– Józefowi Piłsudskiemu. Jak pisał
Boy-Żeleński, kodeks został oficjalnie
przyjęty w armii, a nieoficjalnie
– przez ogół społeczeństwa. Że tak by-
ło istotnie, świadczą „Tajne dodatki do
dziennika personalnego”, wydawane
przez biuro personalne Ministerstwa
Spraw Wojskowych.
Na przykład w dzienniku numer
1/30 ogłoszono listę „byłych oficerów
pozbawionych stopni wojskowych na
podstawie wyroków sądów karnych
i orzeczeń sądów honorowych”
w okresie 1927–1929. Lista ta zawiera 23 na-
zwiska ludzi ukaranych za różne przewinienia.
Oto niektóre z nich: były porucznik skazany za
niezareagowanie na obrazę i niedyskrecję w sto-
sunku do żony kolegi, były kapitan skazany za
dopuszczenie się zdrady kraju, były podpuł-
kownik skazany za nadużycia poborowe, były
generał brygady skazany za zbrodnię nadużycia
zaufania i występki na służbie państwowej (nie
przeszkodziło mu to w późniejszych awansach,
ale z honorem nie miało to już nic wspólnego).
Wszyscy ci oficerowie byli skazani przez Woj-
skowe Sądy Okręgowe na kary więzienia, a tym
samym pozbawieni honoru.
Teraz chciałbym opisać zdarzenie, które mia-
ło miejsce w czasach głębokiej komuny. Pewien
młody, zadziorny, reżimowy redaktor telewizyj-
ny przeprowadzał wywiad ze znanym aktorem
Andrzejem Boguckim. Wśród wielu pytań pa-
dło nagle takie, zadane z przekąsem: „Czy to
prawda, że przed wojną był pan oficerem?”. Za-
brzmiało to tak, jakby bycie oficerem przed
wojną było rzeczą naganną i niegodną uczciwe-
go człowieka. Wtedy Andrzej Bogucki wstał,
wyprostował się i, patrząc w oczy swemu roz-
mówcy, powiedział: „Tak, proszę pana. Miałem
honor i zaszczyt być oficerem 7 Pułku Ułanów
Lubelskich imienia generała Sosnkowskiego”.
Zrobiła się cisza i ...było po wywiadzie. Mój oj-
ciec, z którym oglądaliśmy tę audycję, i który
był kolegą Andrzeja Boguckiego w podchorą-
żówce kawalerii w Grudziądzu, powiedział wte-
dy do mnie: „Pamiętaj, że oficerem jest się za-
wsze i wszędzie”. Zapamiętałem.
Pamiętam też powiedzonko wachmistrza,
szefa szwadronu, którym dowodził mój ojciec.
„Panie poruczniku, dla ułana najważniejsze to
koń i broń, a honor i ojczyzna zaś potem” (był
z poznańskiego). I za to „zaś potem” w 1939
roku oddał życie. Ale czy honor zawsze musi
się łączyć ze śmiercią? 
ANDRZEJ SZENAJCH jest aktorem,
kostiumografem, specjalistą
od mundurów i militariów.
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER

Modlitwa
o dobrą pogodę
Pogoda zawsze wpływała na historię
– począwszy od rozbicia rzymskich legionów
po zrzucenie pierwszej bomby atomowej.
POLSKA ZBROJNA NR 4
00| |24
1 STYCZNIA 2010 73
 O B L I C Z A

POWODZIE,
huragany, mrozy
i susze zebrały
na przestrzeni
dziejów więcej
ofiar niż strzały,
pociski czy
bomby.
Modlitwa o dobrą pogodę
R
zymski kronikarz Velleius Paterculus
tak opisał bitwę w Lesie Teutobur-
skim, która zatrzymała ekspansję
Rzymu w Europie Środkowej:
„Osaczona w borach i moczarach, zaskoczona
nagłym atakiem żywiołu armia rzymska zosta-
ła niemal do nogi wybita”. 11 listopada 9 roku
naszej ery barbarzyńcy pod wodzą Arminiusza
w strugach ulewnego deszczu pokonali legiony
Publiusza Kwinktyliusza Warusa.
GENERAŁ MRÓZ
O ile w zwycięstwie barbarzyńców pomogła
gwałtowna burza, o tyle o losie Hiroszimy, na
którą spadła bomba atomowa, przesądził wiatr.
Pilot superfortecy B-29 miał rozkaz, aby zrzu-
cić czterotonową bombę atomową Little Boy na
jeden z czterech celów: Kokura, Niigata, Hiro-
74 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
A R M I I
szima lub Nagasaki. Nad dwoma pierwszymi
miastami wisiały ciemne chmury, nad Hiroszi-
mą niebo było pogodne.
W wielu historycznych opracowaniach znaj-
dziemy opisy, jak z powodu pogody tonęły ar-
mady, czołgi zapadały się w trzęsawiskach,
a armie najeźdźców zamarzały na śmierć. Po-
wodzie, huragany, mrozy i susze zebrały na
przestrzeni dziejów więcej ofiar niż strzały, po-
ciski czy bomby. W połowie lat pięćdziesiątych
armia amerykańska zleciła przeprowadzenie
badań określających wpływ środowiska na
działania wojenne. Zestawiono 9203 przypadki,
w których różne oddziały wspominały o czyn-
nikach środowiskowych.
Mgły utrudniły korpusowi ekspedycyjne-
mu armii brytyjskiej ewakuację spod oblężo-
nej przez Niemców Dunkierki w maju 1940
roku. Czy bitwa pod Grunwaldem nie zakoń-
czyłaby się inaczej, gdyby wojska pod do-
wództwem króla Władysława Jagiełły nie
schroniły się w pobliskim lesie, a Krzyżacy
nie stali kilka godzin w piekącym słońcu na
otwartej łące? Podobny fortel zastosował
11 listopada 1673 roku Jan III Sobieski pod-
czas bitwy pod Chocimiem. Po całonocnym
markowaniu ataku o brzasku poprowadził
wojska do szturmu na obóz turecki Husejna
Paszy – w śnieżnej zadymce, przy silnym
wietrze szczególnie dokuczliwym dla nie-
przyzwyczajonych do zimna Turków.
Sroga zima 1812 roku utrudniła Napoleonowi
powrót spod Moskwy, a w 1939 roku sprzyja-
ła Finom w wojnie ze Związkiem Radziec-
kim. „Generał Mróz” dopomógł Rosjanom
początkowo w zatrzymaniu, a następnie w po-
 H O R Y Z O N T Y
FOT. ARCHIWUM PZ
konaniu wojsk hitlerowskich. Gdy w czerwcu
1941 roku Niemcy uderzyły na ZSRR, cze-
kało ich suche, gorące i bezdeszczowe lato
(temperatury dochodziły do 40 stopni Celsju-
sza), potem bardzo mokra jesień, gdy błoto
unieruchomiło kolumny pojazdów, a w końcu
piekielnie ostra zima. Do jednej z najwięk-
szych porażek Adolfa Hitlera przyczyniła
się zła pogoda. Kto wie, jak łagodna aura
mogłaby wpłynąć na rezultat tej największej
inwazji w dziejach świata.
Pod koniec 2009 roku pakistańscy talibowie
ogłosili natomiast, że czekają na zmianę pogo-
dy, aby zatrzymać ofensywę armii rządowej.
Jak mówił w telewizji CNN ich przywódca
Hakimullah Mehsud, „poczekamy do stycz-
nia, bo wtedy staniemy się silniejsi”.
BOSKI WIATR
14 sierpnia 1281 roku 3500 okrętów z set-
kami tysięcy mongolskich wojowników na
pokładach zmierzało ku wybrzeżom Japonii.
„GENERAŁ MRÓZ” dopomógł Rosjanom początkowo w zatrzymaniu, a następnie
pokonaniu wojsk hitlerowskich.
Armia Kubilaj-chana zdobyła nie-
mal całą Azję i teraz zamierzała opa-
nować Imperium Wschodzącego
Słońca. Mongołowie zaplanowali
atak tego samego popołudnia, gdy
nadszedł tajfun. Statki wpadały na
siebie, rozbijały się o podwodne ska-
ły, wodne wiry wciągały je w morską
toń. Potężna armada nie miała szans
z szalejącym tajfunem. Klęska była
tak potworna, że chan stracił ochotę
na kolejne podboje. Kapłani japońscy
twierdzili, że kraj ocalił bóg pogody.
Burzę nazwali kamikadze, czyli bo-
ski wiatr.
Ponownie uratował on wyspę 663
lata później, gdy 18 grudnia 1944 roku
38 jednostka specjalna marynarki USA
miała wspierać lądowanie generała
Douglasa George’a MacArthura na
głównej wyspie Filipin – Luzonie. Los
operacji lądowej zależał od ostrzału sa-
molotów płynących na lotniskowcach.
Prawie sto okrętów otoczonych flotyllą
niszczycieli znalazło się na kursie koli-
zyjnym z potężnym tajfunem. Zaginę-
ło 146 samolotów, życie straciło
790 amerykańskich marynarzy,
a zniszczona flota nie mogła wziąć
udziału w bitwie o Filipiny.
BOJE NA ALASCE
Niemcy podczas II wojny światowej
zdawali sobie sprawę, że pogoda ma
ogromny wpływ na prowadzone kam-
panie, a jej przewidywanie wiązało się
z pozyskiwaniem danych meteorolo-
gicznych z rejonów Arktyki. To tam
zderzają się ogromne prądy powietrz-
ne i obserwowanie tych zjawisk umoż-
liwia w miarę precyzyjne przewidywa-
nie pogody. Nic dziwnego, że od po-
czątku wojny toczyła się o ten region
zacięta walka.
Zadaniem żołnierzy amerykańskich
było patrolowanie Grenlandii przy
wsparciu miejscowych przewodników
i likwidacja ewentualnych baz meteo-
rologicznych Niemców. Do przejęcia
pierwszej ekspedycji doszło 12 sierp-
nia 1941 roku. Niemcy próbowali
wówczas zbudować stację meteo, która
za pomocą radiostacji miała przesyłać
informacje do Europy.
Więcej szczęścia miała wyprawa do-
wodzona przez geografa doktora
Wilhelma Dege, która na jesieni 1944
roku dotarła na Ziemię Północno-
-Wschodnią, znajdującą się na północ
od Spitsbergenu. Dege zbudował sta-
cję meteorologiczną i rozpoczął nada-
wanie komunikatów do Niemiec. Zo-
stała ona namierzona przez aliantów
dopiero w marcu 1945 roku, a Dege
poddał się ze swoim oddziałem 3 wrze-
śnia 1945 roku – tym samym stał się
ostatnim oddziałem niemieckim kapi-
tulującym podczas II wojny.
Na przełomie 1944 i 1945 roku do
użycia weszły automatyczne stacje po-
godowe w postaci boi. Transportowane
za pomocą u-bootów, były stawiane
w pobliżu wybrzeży Grenlandii i nada-
wały co pewien czas informacje o tem-
peraturze, sile i kierunku wiatru. Były
one tak trudne do wykrycia, że wiele
z nich nadawało sygnały jeszcze długo
po kapitulacji III Rzeszy.
Dane, które przesyłał z Grenlandii
Wilhelm Dege, trafiły na biurko dok-
tora Karla Recknagela, szefa służby
meteorologicznej III Rzeszy. Na pod-
stawie przygotowywanych przez niego
prognoz pogody Adolf Hitler wybrał
dzień ataku w Ardenach na 16 grudnia
1944 roku. Jak się okazało, był to do-
bry wybór, ponieważ góry spowiły
wówczas mgły, które nie pozwoliły
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 75
FOT. ARCHIWUM PZ (2)
O B L I C Z A
Amerykanom na użycie lotnictwa w pierwszej
fazie ofensywy niemieckiej, a wirujące płatki
śniegu uniemożliwiały żołnierzom odróżnienie
przyjaciela od wroga. Bitwa miała zmusić
aliantów do wynegocjowania pokoju z państwa-
mi osi. Dzięki złej pogodzie siły zbrojne
III Rzeszy uzyskały chwilową przewagę na
froncie, ale gdy aura się poprawiła, przegrana
Niemców była tylko kwestią czasu.
Niektórzy uważają, że gdy 22 grudnia opa-
dły mgły i do ataku mogło wyruszyć alianckie
lotnictwo, była to zasługa
modlitwy, jaką generał
George Patton rozkazał
Podczas tajfunu
zmówić wszystkim kape- w 1944 roku
lanom 3 Armii. Później
wydrukowano jej tekst na zaginęło 146
małych kartonikach i ro-
zesłano do wszystkich
samolotów USA,
żołnierzy wraz z życze- a życie straciło
niami świątecznymi.
Brzmiała ona: „Wszech- 790 Amerykanów
mocny i miłosierny Ojcze,
pokornie Cię błagamy, abyś w swej niezmie-
rzonej dobroci zechciał powstrzymać nadmier-
ne deszcze, z którymi musimy się zmagać. Ze-
ślij nam ładną pogodę do bitwy. Łaskawie wy-
słuchaj nas, żołnierzy, którzy zwracamy się do
Ciebie, abyśmy, zbrojni Twą mocą, mogli po-
suwać się od zwycięstwa do zwycięstwa i uni-
cestwić ucisk i niegodziwość naszych wrogów,
i ustanowić Twą sprawiedliwość wśród ludzi
i narodów. Amen”.
DESZCZ BŁOTA
Clyde Edward Wood, doktor nauk histo-
rycznych z Glenville State College w Zachod-
niej Wirginii w USA, swoją pracę doktorską
76 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
A R M I I
OPERACJA LĄDOWANIA W NORMANDII zakończyła się sukcesem, a pogoda i trafna prognoza
odegrały w tym znaczącą rolę.
„Wielkie porażki militarne. Jak pogoda wpły-
nęła na losy wojen” poświęcił... błotu. Opisał,
jakie znaczenie miało ono w działaniach wo-
jennych prowadzonych przez armię Stanów
Zjednoczonych w Europie, Azji i Ameryce
Północnej.
W kampaniach prowadzonych przez Amery-
kanów w czasie II wojny światowej w rejonach
tropikalnych, takich jak Birma czy Nowa Gwi-
nea, największym wrogiem były wilgoć i błoto.
Podczas walk w Wietnamie wojskowy lekarz
Daniel Evans zauważył,
że rozmiękła ziemia jest
jednym z czynników wy-
wołujących znużenie. No-
woczesna technika prze-
grywała z deszczem.
Zmotoryzowane transpor-
ty grzęzły w błocie, piloci
helikopterów latali
w chmurach przypomina-
jących watę cukrową,
a patrole brodziły po po-
lach ryżowych po kolana w kleistej mazi.
Czasem deszcz może przybrać postać... bło-
ta. Podczas wojny z Irakiem w 2003 roku burza
piaskowa doprowadziła do wstrzymania ofensy-
wy wojsk amerykańskich. Ulewne deszcze spo-
wodowały „uwięzienie” w powietrzu dużych
ilości piasku. John Burns, korespondent „New
York Timesa”, pisał o „błotnym deszczu”.
Marines z Task Force Tarawa, którym
spieszyło się do zajęcia mostu na Eufracie,
zignorowali natomiast doniesienia wywiadu
o tym, że teren po drugiej stronie rzeki jest
błotnisty i może zatrzymać ich pojazdy.
W ciągu kilku minut połowa kompanii B
utknęła w grzęzawisku.
Pogoda odegrała także niebagatelną rolę
w czerwcu 1944 roku podczas lądowania alian-
tów w Normandii. Miejsce i czas inwazji miała
wybrać służba meteorologiczna, ale różnorod-
ność sprzętu wojskowego, który miał wziąć
udział w operacji, stawiała przed meteorologa-
mi bardzo trudne zadanie. Bombowce miały in-
ne wymagania odnośnie do wielkości zachmu-
rzenia oraz dolnej podstawy chmur niż lotnic-
two myśliwskie. Szybowce potrzebowały bez-
chmurnej nocy bez mgieł. Dla wojsk lądowych
niezbędny był suchy grunt na wybrzeżu, nie po-
winno więc padać w dzień poprzedzający inwa-
zję. Marynarka Wojenna potrzebowała nato-
miast dobrej widoczności oraz aby wiatr nie
wiał szybciej niż 12 mil na godzinę (około 20 ki-
lometrów na godzinę).
BEZCHMURNA PROGNOZA
Trzy ośrodki meteorologiczne: Angielska
Służba Meteorologiczna, Służba Meteorolo-
giczna Marynarki Wojennej oraz Ośrodek Me-
teorologiczny Sił Powietrznych Stanów Zjedno-
czonych miały niezależnie opracować progno-
zy. Koordynatorem został pułkownik James
Stagg z Angielskiej Służby Meteorologicznej,
który przedstawił prognozę pogody generałowi
Dwightowi Eisenhowerowi.
4 czerwca rano zameldował on, że meteorolo-
dzy odkryli front atmosferyczny błyskawicznie
posuwający się w kierunku kanału La Manche.
Miał on zapewnić czyste niebo nad rejonem in-
wazji. Poprawa warunków atmosferycznych mia-
ła trwać do ranka 6 czerwca. Na podstawie tych
informacji generał Eisenhower wysłał do walki
trzy miliony ludzi. Operacja lądowania w Nor-
mandii zakończyła się sukcesem, a pogoda i traf-
na prognoza odegrały w tym znaczącą rolę. 
 H O R Y Z O N T Y

2 STYCZNIA 1922 ROKU

P O L S K A Z B R O J N A

MAJOR STANISŁAW zaopatrzenia go. Najgorętszy za-

SOSABOWSKI, słuchacz
Wyższej Szkoły Wojennej
w Warszawie:
Nie ma wojska zdolnego do od-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
pał, uświadomienie, poświęcenie
żołnierza nie pomogą, gdy nie bę-
dzie miał on tak podstawowych
danych materialnych jak żywność,

parcia ataku nieprzyjacielskiego mundur, broń. Na to zaś potrzeba

bez odpowiedniego materjalnego pieniędzy. (AD) 

Łowcy obrazów
R ebelianci w Iraku przechwytu- które można ściągnąć z internetu

Drugie życie
„Batory” nie pójdzie na żyletki.
Trafi do Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
KUTER POŚCIGOWY „BATORY”,
najstarszy zachowany polski
okręt, a zarazem jedyny, który
brał udział w kampanii wrześnio-
wej 1939 i przetrwał do dzisiaj,
trafił do Muzeum Marynarki Wo-
jennej w Gdyni. Po wcześniej-
szym przecięciu na pół (był zbyt
ciężki jak na nasze możliwości
transportowe) ważący 15 ton
i mierzący ponad 21 metrów dłu-
gości kuter został przetransporto-
wany z Helu do Gdyni na dwóch
specjalnych lawetach. Podczas
zimy gdyńskie muzeum chce wy-
konać przy zdewastowanej jed-
nostce wstępne prace konserwa-
torskie, zespawać ją i odnowić,
aby na wiosnę udostępnić okręt
zwiedzającym. (AD)
ją elektroniczne obrazy reje- za 26 dolarów. Przedstawiciele
strowane przez amerykańskie Pentagonu twierdzą, że nie ma
bezzałogowe samoloty rozpoznaw- dowodów, aby zyskali oni kontrolę
cze w tym kraju. Informuje o tym nad samolotami lub zdołali zakłó-
„Wall Street Journal”, cić ich lot. Przechwycone
powołując się na ano- obrazy mogą jednak
nimowe źródła w Pen- umożliwić im ukrycie się
tagonie i wywiadzie. przed ewentualnym ata-
Rebelianci posługują kiem bombowym, pozba-
się tanimi programami, wiając siły USA elementu
takimi jak SkyGrabber, zaskoczenia. (MS) 
K A L E N D A R I U M
 H I S T O R Y C Z N E

18.01.1946 W Gdyni odtworzono Oficerską Szkołę Marynarki

Wojennej.
18.01.1919 Otwarto konferencję pokojową w Wersalu, kończącą
I wojnę światową.
18.01.1933 Urodził się pułkownik Leszek Grot, polski historyk
wojskowości, wieloletni pracownik „Polski Zbrojnej”.
I
OŁAWSK

Zmarł w 2005 roku.

19.01.1945 Rozwiązanie Armii Krajowej przez jej ostatniego do-
FOT. A. G

wódcę generała Leopolda Okulickiego.

19.01.1918 Urodził się generał brygady Tadeusz Góra, pilot Woj-
ska Polskiego, pilot szybowcowy, legenda lotnictwa.
Zmarł 4 stycznia 2010 roku.
21.01.1991 Ustanowiono Ordynariat Polowy Wojska Polskiego.

Bomba miłości
Afrodyzjaki można wykorzystać w wojsku
jako bombę wywołującą zachowania homoseksualne.
A merykańskie siły powietrzne
nie szczędzą wysiłku, aby
wprowadzić do służby nowe uzbro-
jenie, nawet jeśli jest to... gejow-
ska bomba. W 1994 roku wojsko-
wi naukowcy z Ohio zapropono-
wali Pentagonowi prace nad bom-
bą wykorzystującą silne afrodyzja-
ki, a w konsekwencji wywołującą
„zachowania homoseksualne”
wśród żołnierzy nieprzyjaciela. Po
eksplozji bomba chemiczna mia-
ła wywoływać chaos w szeregach
wroga, bowiem jego żołnierze nie
mogliby oprzeć się swoim kole-
gom z okopów. Inna miała spra-
wiać, aby żołnierze stawali się
atrakcyjni dla owadów, takich jak
karaluchy czy pchły. Laboratorium
badawcze sił powietrznych popro-
siło o 7,5 miliona dolarów na roz-
poczęcie projektu. Wniosek szcze-
gółowo rozważano, ale ostatecz-
nie odrzucono. (RC) 
Biskupem polowym został Sławoj Leszek Głódź.
21.01.1920 Zakończyła się paryska konferencja pokojowa, pod-
czas której podpisano traktat wersalski.
21.01.1871 Zmarł generał Józef Hauke-Bosak, polski dowódca
wojskowy, uczestnik powstania styczniowego.
22.01 1863
22.01.1955
Wybuchło powstanie styczniowe.
Urodził się kontradmirał Czesław Dyrcz, komendant-
-rektor Akademii Marynarki Wojennej.
22.01.2009 Zmarł generał brygady Stanisław Karolkiewicz, współ-
założyciel i prezes Światowego Związku Żołnierzy AK.
23.01 2008 Katastrofa wojskowego samolotu CASA C-295 pod
Mirosławcem.
24.01.1925 Rada Ministrów Rzeczypospolitej uchwaliła wznie-
sienie w Warszawie Grobu Nieznanego Żołnierza.
24.01.1921 Urodził się podporucznik Tadeusz Zawadzki „Zośka”,
harcmistrz, instruktor harcerski, bohater książki
Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. 

POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 77

 Strefa sportu
ANDRZEJ FĄFARA

Światowa rywalizacja sportowa zaczęła się rozwijać

na dobre dopiero wtedy, gdy wprowadzono regularne
połączenia lotnicze między kontynentami.

Lęki przedolimpijskie
Z
awsze, gdy igrzyska mają się od- den z najwybitniejszych graczy okresu mię- głowę. Czy forma nie przyszła za wcześnie?
być gdzieś na końcu świata dzywojennego. Spędził na morzu, podróżując – martwią się media w imieniu kibiców. I czy
(z punktu widzenia Europejczy- w obie strony, prawie trzy miesiące. To jednak trasa olimpijska będzie odpowiadać naszej
ka, rzecz jasna), tak jak te naj- nic w porównaniu ze zwycięzcą turnieju Justysi, która lubi, jak jest pod górę, a tym-
bliższe, zimowe, które lada mo- z 1938 roku Amerykaninem Donaldem czasem w Vancouver będzie raczej płasko.
ment rozpoczną się w kanadyjskim Vancouver, Budge’em, który, chcąc zagrać w Melbourne, Z kolei biatlonista Tomasz Sikora strzela,
od razu przychodzi mi na myśl historia sprzed musiał się najpierw dostać do Europy, a dopie- a pan Bóg nosi te jego kule niekoniecznie
114 lat, kiedy to spora grupa amerykańskich ro potem do Australii. Przełomowy moment na- w środek tarczy. Czy nasz czempion zdąży się
sportowców spóźniła się na olimpijski start stąpił w 1946 roku, gdy grupa amerykańskich jeszcze podciągnąć i w strzelaniu, i w biegu?
w Atenach. Jankesi płynęli do Europy statkiem, tenisistów dotarła na antypody samolotem. Jeśli nie, wyjdzie na to, że komisja, która uzna-
potem jechali pociągiem i w przeciwieństwie Czy jednak rzeczywiście przełomowy? ła, iż wybitny sportowiec nie nadaje się do
do bohatera powieści Juliusza Verne’a W 1964 roku polscy sportowcy, a przynaj- służby w wojsku, miała jednak trochę racji. 
– Phileasa Fogga („W 80 dni dookoła świata”), mniej spora ich część, udali się na igrzyska
nie zdążyli na czas. Zamiast olimpijskich meda- olimpijskie do Tokio statkiem. Potem już jed-
li mieli przynajmniej turystyczne atrakcje. nak górę zdecydowanie wzięło lotnictwo. Do
Transport był bardzo długo potężnym ogra- Vancouver, gdzie 12 lutego rozpocznie się
niczeniem w międzynarodowej rywalizacji rywalizacja o medale olimpijskie, nasi uda-
sportowej. Jeszcze przez kilkadziesiąt lat po dzą się na pewno drogą powietrzną. Nie ma
pierwszej nowożytnej olimpiadzie z kontynen- więc obaw, że się spóźnią, tak jak Ameryka-
tu na kontynent można się było dostać wyłącz- nie w 1896 roku.
nie drogą morską. Przypomnę, że Charles Lęki przedolimpijskie mają dziś zupełnie
Lindbergh odbył swój pionierski lot przez inny charakter. Największa polska nadzieja,
Atlantyk dopiero w 1927 roku. Lotnictwo pa- biegaczka narciarska Justyna Kowalczyk, kil-
sażerskie na dalekich trasach zaczęło funkcjo- ka tygodni przed igrzyskami biła rywalki na
nować wiele lat później. Sportowcy spędzali
więc długie tygodnie na statkach. Rejs z An-
glii do Australii trwał około czterdziestu
dni. I był piekielnie drogi. Bilet pierw-
szej klasy z Londynu do Adelajdy
kosztował tuż przed I wojną świa-
tową 3 tysiące dolarów (w przeli-
czeniu na dzisiejsze pieniądze
byłoby to prawie 100 tysięcy).
Nie ma się więc co dziwić,
że wielki australijski turniej
tenisowy, który właśnie
w tych dniach jest rozgrywa-
ny w Melbourne (Australia
Open), bardzo długo miał zna-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

czenie lokalne. Do zwycięstwa

pierwszego Europejczyka na an-
typodach doszło dopiero w 1928
roku, czyli 23 lata po inauguracji
imprezy. Tym historycznym zdobyw-
cą okazał się Francuz Jean Borotra, je-

78 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010


MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Otwarte forty
Twierdza Kraków – jedna z najpotężniejszych
w Europie – przez lata była zapomniana,
dziś pomału wraca w łaski turystów.
W
połowie XIX wieku, po
wprowadzeniu wła-
snych rządów na zie-
miach Rzeczypospoli-
tej Krakowskiej, Austriacy przystąpili do
prac, w których wyniku Kraków miał
stać się dobrze bronionym, ufortyfiko-
wanym miastem. Zbudowano Twierdzę
Kraków, której pozostałości, choć nie-
kompletne, pozwalają zaliczyć ją do naj-
większych i stosunkowo najlepiej zacho-
wanych dziewiętnastowiecznych obiek-
tów tego typu w Europie. Wartość kom-
pleksu jest tym większa, że w jego skład
wchodzą budowle odzwierciedlające
rozwój sztuki fortyfikacyjnej drugiej po-
łowy XIX i początku XX wieku.
(NIE)NASZA HISTORIA
Cesarscy inżynierowie pozostawili
w Krakowie 176 obiektów strategicz-
nych ulokowanych na 500 kilometrach
kwadratowych. Z pierwotnej liczby do
H O R Y Z O N T Y
naszych czasów przetrwało, w różnym
stanie, około 130, w tym ponad trzy-
dzieści fortów oraz liczne budowle: ba-
terie, szańce, ostrogi bramne, prochow-
nie i schrony amunicyjne, skalne kawer-
ny i fortyfikacje ziemne. Wiele z nich
jest unikatowych w skali europejskiej,
a nawet światowej.
Chociaż żołnierze podczas obydwu
wojen światowych dość łagodnie obe-
szli się z fortyfikacjami, niespodziewa-
nym zagrożeniem dla twierdzy okazały
się lata pokoju.
„Zniszczenia, które dzisiaj widzimy,
to skutek bezmyślnościi krótkowzrocz-
ności ludzi decydujących o losach daw-
nej twierdzy”, opowiada Henryk
Łukasik, krakowski przewodnik, autor
licznych publikacji dotyczących Twier-
dzy Kraków, członek zarządu Oddziału
Wojskowego PTTK Klubu 2 Korpusu
Zmechanizowanego. „Mówię o czasach,
kiedy wszystko, co było związane
iło na sprzedaż
Miasto wystaw
aś cie fortó w:
kilkan
doł,
Kościuszko, Su jowice,
rze
Batowice, Mist a, Borek,
ok oc im , La só wk
Pr
niki, Krępak,
Łapianka, Skot
(na zdjęciu),
Mydlniki, Tonie
iła , Kosocice,
Dłubnia, Mog
FOT. RYSZARD KACZMAREK
jsko, Ko st rze i Bunkier.
Ra
z okresem zaborów, uważano za element obcej
historii, której ślady należało zatrzeć”.
Część obiektów twierdzy jest sprywatyzowa-
na i zamknięta dla zwiedzających, o dzierżawę
kilku stara się Fundacja Aktywnej Ochrony Za-
bytków Techniki i Dziedzictwa Kulturowego „Ja-
nus”, nad resztą natomiast pieczę sprawuje mia-
sto. Rozproszenie obiektów oraz ich wyprzedaż
oznaczały, zdaniem niektórych badaczy, straty
dla historycznego dziedzictwa całego regionu.
Henryk Łukasik przypomina, że po II wojnie
światowej istniał plan rozbiórki fortów krakow-
skich. Pozyskany w ten sposób materiał miał być
wykorzystany przy odbudowie zniszczonej wojną
stolicy: „Całe szczęście, że budowle twierdzy by-
ły solidne. Dzięki temu te plany nie miały szansy
zrealizowania, ponieważ koszty takiego przed-
sięwzięcia były zbyt wysokie”.
PO II WOJNIE
ŚWIATOWEJ TYLKO W KRAKOWIE
planowano
uzyskać
Swego czasu w Krakowie mówiło się, że for-
z rozbiórki fortów tom najbardziej potrzebne jest zainteresowanie
materiał, który urzędników. Zdaniem Łukasika, zły stan twier-
posłużyłby dzy wynika z braku rzeczywistej opieki władz
do odbudowy
stolicy. miasta nad budowlami po przejęciu ich od woj-
ska. Przyczyniło się to do ich znacznej dewasta-
cji, a także kradzieży wielu oryginalnych i cen-
nych elementów wyposażenia. Na przykład
z fortu Borek wyniesiono całą klatkę schodową,
a z fortu Prokocim złodzieje ukradli sześciotono-
wy sponson – pancerny element wyposażony
w otwory obserwacyjne i strzelnicze, który pełnił
funkcję kaponiery.
Na szczęście w latach dziewięćdziesiątych,
między innymi dzięki działalności badaczy
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010 79
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Transeuropejska trasa wanych fortami byłej Twierdzy Kraków, nale-

żących do gminy i Skarbu Państwa.
W Polsce coraz popularniejsza
SZLAKIEM TWIERDZY
staje się turystyka profilowana. W Polsce coraz popularniejsza staje się tu-

W tym roku miasto pod

Wawelem przystąpiło
do międzynarodowego pro-
nerami z Głogowa, Kłodzka,
Srebrnej Góry, Świdnicy oraz
Gdańsk i Kostrzyn nad Odrą.
rystyka profilowana. Każdy region można bo-
wiem zwiedzać na różne sposoby – tropem
obiektów sakralnych, szlakiem architektury
jektu „Forte Cultura”, który Biorący udział w projekcie drewnianej czy zabytków techniki. Są nawet
ma wypromować Twierdzę mają opracować trasę kultu- szlaki bocianich gniazd. Najcenniejszymi za-
Kraków w Europie. Do przed- rową od Bałtyku do Adriaty- bytkami w Krakowie są obiekty sakralne,
sięwzięcia zgłosiły się miasta ku. Mają się także wzajemnie a następnie, zdaniem Henryka Łukasika, mi-
i stowarzyszenia z 11 krajów. promować oraz wymieniać litarne. Z tego powodu proponuje on spojrzeć
Wśród polskich uczestników doświadczenia z zakresu na Kraków jako cel turystyczny mniej stereo-
projektu, oprócz Krakowa, ochrony dziedzictwa fortecz- typowo niż zwykle.
znalazły się Nysa wraz z part- nego.  Wraz z Antonim Marchwickim, prezesem
Oddziału Wojskowego PTTK, w 2002 roku po
skupionych wokół profesora Janusza ochrony i udostępnienia ludziom raz pierwszy przeprowadzili imprezę „Szlakiem
Bogdanowskiego, architekta i urbani- dwóch największych w Europie Środ- Twierdzy Kraków”. Dwudniowe rajdy odbywają
sty, sytuacja powoli się poprawiała. kowej austro-węgierskich twierdz pier- się cyklicznie wiosną i jesienią każdego roku.
Z czasem Twierdza Kraków zaczęła ścieniowych – w Krakowie i Przemy- Mimo że nie reklamuje się zwiedzania twierdzy,
funkcjonować w powszechnej świado- ślu. Dotychczasowa realizacja planu TWIERDZA cieszy się ono sporym zainteresowaniem. We-
mości już nie jako wstydliwe dziedzic- zagospodarowania opuszczonych dziś KRAKÓW zaczęła dług organizatorów, w tego typu spotkaniach
two zaborcy, lecz cenny i unikatowy i po części zdewastowanych obiektów funkcjonować uczestniczy zwykle około dwustu osób.
zespół historyczny. Wyrazistym dowo- w Krakowie przebiegała wolno. Na w powszechnej „Już piętnaście rajdów za nami”, mówi
świadomości
dem na to przewartościowanie było szczęście, ostatnio nabrała tempa. Polaków już nie Antoni Marchwicki. „Przyjeżdżają do nas stali
umieszczenie budowli w wydawanym Rada miasta podjęła uchwałę jako wstydliwe uczestnicy, pojawiają się nowi. Są to ludzie z ca-
przez Urząd Miasta Krakowa folderze o ochronie i rewitalizacji historyczno- dziedzictwo łej Polski, nie tylko z regionu. Nie zapewniamy
reklamującym najciekawsze obiekty -krajobrazowego zespołu twierdzy. zaborcy, noclegów ani wyżywienia, a mimo to przyjeż-
lecz cenny
– „Tylko w Krakowie, czyli 21 powo- Ponadto przekazano Fundacji „Janus” i unikatowy dżają do nas dzieci, młodzież, a także osoby
dów, dla których warto odwiedzić to Fort Tonie, w którym w przyszłości zespół starsze”. Najwytrwalsi uczestnicy przeszli szlak
miasto”. zostanie zorganizowane muzeum historyczny. fortyfikacji już 13 razy. Tak duże zainteresowa-
Kilka lat temu powstał projekt pod Twierdzy Kraków. Zarząd Budynków nie rajdami świadczy, zdaniem organizatorów,
nazwą „Otwarta Twierdza”, opracowa- Komunalnych Krakowa ogłosił ostat- o potrzebie popularyzowania architektury
ny przez Fundację „Janus”. Jego głów- nio, że zostaną rozpisane przetargi na obronnej jako mniej znanego elementu historii
ną ideą jest znalezienie sposobów dzierżawę 18 nieruchomości zabudo- Małopolski. 

Nowy
suplement
„Polski
Zbrojnej”
Chcesz zajrzeć
za bramę koszar
i na poligon?
Chcesz poczuć
zapach prochu
i żołnierskiego potu?
Chcesz znaleźć
własną drogę
do raju i piekła
żołnierzy?

Suplement ukazuje się

w cyklu miesięcznym.

80 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010



W głębinach
KSIĄŻKA
N urkowie należą do elity
we wszystkich marynar-
kach wojennych świata. Po-
mimo ogromnego postępu
technicznego w ciągu nie-
mal dwóch wieków, ich służ-
ba pozostaje nadal bardzo
niebezpieczna. Nurkom, czy
raczej nurkowaniu, w US Na-
vy poświęcona jest książka
Marka V. Lonsdale’a. Autor
jest emerytowanym wojsko-
wym nurkiem saturowanym,
ale nadal aktywnie działa
w tej dziedzinie i szkoli żoł-
nierzy sił specjalnych.
W książce znalazło się kalen-
darium najważniejszych wy-
darzeń w historii nurkowania
w amerykańskiej flocie wo-
jennej, ale z uwzględnieniem
tego, co działo się również za
granicą w latach 1828–
–2004. Książka Lonsdale’a
skupia się jednak na współ-
czesności. Autor pokazuje,
co kryje się pod pojęciami
„nurek” i „nurkowanie za
Atlantykiem”. Czytelnik bę-
dzie miał okazję przekonać
FILM

Gra
pozorów
W sylwestrową noc o go-
dzinie 2:22 czterech
kumpli rozpoczyna starannie
zaplanowaną „robótkę” – na-
pad na hotelową skrytkę
z depozytami. Obezwładniają
recepcjonistę i przebierają
się za obsługę hotelową. To
nie jest ich pierwszy napad,
więc rozumieją się bez słów.
Dzięki temu udaje im się
stwarzać pozory, że hotel nor-
malnie funkcjonuje. Tymcza-
sem opróżniają skrytki z klej-
notów i pieniędzy. Akcja trwa
kilka godzin. Mimo kilku incy-
dentów, wszystko odbywa się
zgodnie z planem.
Do tego momentu film moż-
na uznać za całkiem niezły,
jeśli nie liczyć tego, że jak na
Nie przegap
H O R Y Z O N T Y
się, jak wygląda szkolenie
amerykańskich płetwonur-
ków i jakim wyposażeniem
dysponują, między innymi
pojazdami podwodnymi,
oraz dowiedzieć o wielu jed-
nostkach specjalistycznych,
których obszarem działania
są głębiny.
Obok najbardziej znanych
sił specjalnych SEAL ist-
nieją nurkowie specjalizu-
jący się w podwodnych ak-
cjach ratowniczych, kon-
serwacjach i naprawach
okrętów podwodnych czy
też rozminowaniu i oczysz-
czaniu akwenów.
Ciekawe są także jednostki
wykorzystujące w działa-
niach ssaki morskie, na
przykład delfiny, uchatki czy
białuchy. Największym walo-
rem publikacji są jednak nie-
samowite zdjęcia. (WR)  Jiři Menzel czy Tomasz
Mark V. Lonsdale,
„Nurkowie US Navy”,
Wielki Błękit,
Warszawa 2009
tak wytrawnych rabusiów,
czwórka kumpli działa mało
profesjonalnie i popełnia zbyt
wiele oczywistych błędów.
Potem następuje jednak la-
wina zdarzeń, w których za-
dziwiająco dużo jest zbiegów
okoliczności, co zupełnie od-
biera wiarygodność tej opo-
wieści. Wielka szkoda, że ze-
psuto całkiem nieźle zapo-
wiadający się film. Fabuła nie
dorównuje bardzo dobrej
grze aktorskiej, a uwagę
szczególnie zwraca niewielka
rola Vala Kilmera, który wcie-
lił się w postać zdziwaczałe-
go pasera. (AWIS)  umiejętnego połączenia
„2:22”, reż.: Philip Guzman,
Kanada 2008, dystrybutor:
Monolith Films
Warto Niezłe

FILM
Czterej pancerni
K to nie zdążył obejrzeć
tego filmu w kinie, te-
raz ma szansę to nadro-
bić. A „Operację Dunaj”
trzeba koniecznie zoba-
czyć co najmniej z dwóch
powodów. Po pierwsze,
Jacek Głomb skompleto-
wał iście gwiazdorską ob-
sadę: Maciej Stuhr,
Zbigniew Zamachowski,
Kot. Po drugie, jest to pre-
cedens, przedstawiamy
naszą historię bez patosu

KSIĄŻKA
Wojenna odyseja
Mistrzowskie połączenie fikcji i faktów z II wojny światowej.
P owieści „Żądło Geno-
wefy” i „L jak Lucy”
są wyjątkowymi pozycja-
mi w dorobku pisarskim
Janusza Meissnera, cho-
ciażby dlatego, że wcze-
śniej zostały opublikowa-
ne po angielsku, a dopie-
ro później po polsku. Opo-
wiadają o losach grupy
polskich lotników, poczy-
nając od kampanii wrze-
śniowej, przez internowa-
nie w Rumunii, po służbę
we Francji, a wreszcie
w Wielkiej Brytanii. Stąd
też jeden z brytyjskich re-
cenzentów przyrównał je
do współczesnej odysei.
Janusz Meissner dokonał
fikcji i faktów. Niezwykłym
walorem tych powieści jest
bliskość opisywanych wy-
darzeń. Autor relacjonował
Nie warto
i zadęcia. Staramy się pa-
trzeć na przeszłość, wzoru-
jąc się na sąsiadach z po-
łudnia. Nikt tak bowiem
jak Czesi nie potrafi się
z siebie śmiać.
„Operacja Dunaj” to zna-
komita komedia o naszej
interwencji w Czechosło-
wacji w sierpniu 1968 ro-
ku. Z jednostki na połu-
dniu Polski polscy żołnie-
rze ruszają „z pomocą” na
Hradec Kralowe. Załoga
czołgu pieszczotliwie na-
je bowiem niemal na bie-
żąco. Obie książki powsta-
ły, podobnie jak „Dywizjon
303”, jeszcze w trakcie
II wojny światowej. Pierw-
sze wydanie „Żądła Geno-
wefy” ukazało się w 1943
roku. Po części są to po-
wieści autobiograficzne.
Ich autor był zawodowym
pilotem, który walczył
w Polskich Siłach Zbroj-
nych na Zachodzie. Stąd
też w opisach uczuć i emo-
cji targających załogami
samolotów bombowych
podczas nocnych nalotów
na Niemcy czy wzajem-
nych relacji między lotni-
kami nie wyczuwa się
sztuczności. Każda z misji
bojowych była trudna i nie-
powtarzalna.
Podobnie jak w innych
swych powieściach,
POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
zywanego Biedroneczką
gubi drogę i traci łączność
z dowództwem. Ale to nie
koniec nieszczęść, ponie-
waż żołnierze przestają
panować nad maszyną
i czołg wjeżdża do gospo-
dy. A to zaledwie początek
przygód czterech pancer-
nych... (AWIS) 
„Operacja Dunaj”, reż.:
Jacek Głomb, Polska,
Czechy 2009, dystrybu-
tor: Monolith Films
Janusz Meissner nie
ogranicza się tylko do
opisów walk. Rysuje też
niezwykle barwny obraz
codziennego życia pol-
skich żołnierzy, których
wichry wojny rzuciły na
obczyznę. Stąd też opisy
tragicznych zdarzeń, jak
śmierć załóg, przeplata-
ją się z historiami ko-
micznymi, a granica mię-
dzy nimi bywa niezwykle
cienka. Jest też miejsce
na miłość. Autor pokazał
także różnice obyczajo-
we między Polakami
a innymi nacjami, pro-
wadzące niekiedy do
nieporozumień. (TW) 
Janusz Meissner,
„Żądło Genowefy”,
„L jak Lucy”, Zysk i S-ka,
Poznań 2009
81

MARIUSZ JANICKI
Zasada, że nieważne jest to, co sam sobą reprezentujesz,
ale to, czyją jesteś własnością, od lat rządzi polską polityką.
Feudałowie i wasale
P
rzy okazji wyboru pierw-
szego samodzielnego pro-
kuratora generalnego we-
dług nowej ustawy mieli-
śmy kolejną odsłonę cha-
rakterystycznej dla polskiej polityki
tendencji. Mianowicie po ujawnieniu
listy kandydatów na to stanowisko
dziennikarze i partyjni działacze za-
częli się zastanawiać nie tyle nad kom-
petencjami tychże prawników, ile nad
tym, czyi to ludzie. Po ustaleniu, że ten
to „człowiek Ziobry”, tamten to „czło-
wiek Schetyny”, jeden „jest kojarzo-
ny” z tym, a drugi „zna” tamtego,
wszyscy odetchnęli z ulgą, a świat stał
się znowu prosty jak kultowy serial dla
trzylatków „Teletubisie”.
Zasada, iż nieważne jest to, co sam
sobą reprezentujesz, ale to, czyją jesteś
własnością, od lat rządzi polską polity-
ką. Władze partyjne ustala się na zasa-
dzie: trochę ludzi tego, a trochę tamte-
go. Wpływy danego polityka liczy się
liczbą jego gwardzistów ulokowanych
w ważnych miejscach w państwie.
Kandydatów do najważniejszych funk-
cji wskazują patroni, a ich odrzucenie
jest traktowane jak afront i dyshonor
uczyniony suwerenowi, który posłał
na posady swoich wasali. Ryszard
Kapuściński pisał w „Cesarzu”, że
wpływowość na dworze etiopskiego
monarchy Hajle Sellasje była mierzo-
na liczbą widzeń z jego wysokością
przypadającą na jednostkę czasu. Dzi-
siaj na polskich dworach władzy wpły-
wowość liczy się liczbą ludzi, jaką po-
lityk umieszcza w newralgicznych
punktach. A kiedy zaczynają oni nagle
tracić posady, wiadomo, że wpływo-
wość takiego barona zaczyna lecieć na
łeb na szyję. Traktowane jest to przez
zainteresowanych niemal jak potwarz.
Kiedy w swoim czasie z listy wybor-
czej pewnej partii skreślono „ludzi
Ważnego Polityka”, ten zrezygnował
82 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 STYCZNIA 2010
P r a w i e n a p e w no
z politycznej działalności. Dzieje się rzy, może to wynikać z faktu, że ci „nowi” od
tak, ponieważ godność w takim przy- razu podłączają się pod „starych”, noszą za ni-
padku nie dotyczy tylko samego dzia- mi teczki w nadziei, że może kiedyś ich rola
łacza, ale rozciąga się także na dwo- wzrośnie, że po okresie noszenia teczek ich
rzan, giermków i pomniejszą obsługę. pan i władca przyniesie ich samych w teczce
Rzecz w tym, że jak dotąd żaden do jakiegoś resortu, urzędu, spółki Skarbu Pań-
polityk nie obraził się na określenie, stwa. Taki mały realizm. Nie mierzą w lidero-
że jest „czyimś człowiekiem”, choć wanie, ale bardzo chcą być satelitami, pretoria-
przecież politycy gniewają się łatwo nami, dworzanami, a często stają się kelnera-
i do sądów chodzą nader chętnie. Ale mi. Są skromni, ale skromnością wykalkulo-
jakoś ich nie razi to, że są uznawani za waną, nadto wyrachowaną, która nie daje szan-
czyjąś własność i w opinii medialnej sy zarówno im, jak i demokracji, która
podlegają feudalnemu obowiązkowi wiotczeje bez silnych osobowości.
lojalności i podwładności. A wydaje Potrzebni są nie udzielni ksią-
się, że jest to klasyfikacja dość upoka- żęta na swoich ziemiach, cią-
rzająca, w jakiś sposób sprowadzająca gnący za sobą posłuszne or-
polityczną działalność do jednego pła- szaki i wysyłający wojenne
skiego wymiaru wypełniania czyichś wici, ale nowocześni, inte-
poleceń i realizowania cudzych intere- ligentni liderzy, z autory-
sów. Czasami wręcz można odnieść tetem, pewni swojej wie-
wrażenie, że ktoś taką rolę przyjmuje dzy i kompetencji. 
z dumą, a na przykład posłowie dotąd
„kojarzeni z ojcem Rydzykiem”, za- MARIUSZ JANICKI
pewne bardzo chcieliby zostać po pro- jest komentatorem „Polityki”.
stu i otwarcie „ludźmi Rydzyka”.
Można to poznać po licytowaniu się,
kto, ile razy i jak długo przebywał
w studiu toruńskiego radia znane-
go księdza i smutku, kiedy
zaproszeń nie ma.
Wszystko to jest przeja-
wem niewesołego zjawi-
ska. Bardzo mało w pol-
skim życiu publicznym
jest ludzi, którzy są koja-
rzeni po prostu ze sobą,
osobowości, które nie
podlegają prawu własno-
ści i nie pracują w sekto-
rze usług. Może brakuje
talentu, siły charakte-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
ru, pracowitości, wia-
ry we własne możli-
wości. Jeśli zastana-
wiamy się, dlaczego
w polskiej polityce
tak mało nowych twa-
 1 – 5 February 2010
ExCel Centre, The Docklands,
London, UK

Based at London’s ExCel centre, this is the only international exhibition & conference
dedicated exclusively to the armoured vehicle community. International Armoured
Vehicles brings together senior military and industry experts, providing opportunities
to gain expert insights on armoured vehicle trends, global procurement activity
and lessons learnt from the battlefield, as well as to conduct business with the world’s
leading vehicle, system and component manufacturers and smaller specialist suppliers.

CONFERENCE New for 2010: EXHIBITION

1 – 5 February 2010
Don’t miss exclusive briefings from…
General Peter Chiarelli,,
Vice Chief of Staff,
United States Army
General Sir Peter Wall KBC, CBE,
Commander-in-Chief Land Forces,
British Army
Lieutenant General Andrew Leslie,
Chief of Land Staff,
Canadian DND
Lieutenant General Antonio Gucciardino,
General Manager of the Procurement Agency
for Land Systems, Italian Army
Major General Chris Deverell MBE,
Director General Logistics Support and
Equipment, HQ Land Forces, British Army
Brigadier General Yaron Livnat,
Head of Tank Programme Management,
Israeli MoD
Plus, further representation from:
2 – 3 February 2010
• Vehicle display: including
TMV’s new 6x6M and
IVECO’s LMV
• New technology display: including
NIITEK’s mine detection system and
Rafael’s active protection system
• Innovation briefings: free presentations
showcasing in-theatre applications of
new technologies including RUAG’s
add-on armour and DuPont’s spall
liners
• More stands hosting more system,
component and specialist suppliers
new to the event including Fabreeka
and MDH Bioquell
• Free attendance to the exhibition for
pre-registered visitors
• Evening networking at end of
day one

TION
> CONFERENCE & EXHIBI
ce
Register for the conferen
... See website for more details includes
"This agenda promises to bring together many delegate package, which
leading experts and experienced ground combat an EXPO pass
commanders to discuss the changing, joint nature
> EXHIBITION ONLY
of 21st century warfare and lessons learned after Expo pass
Apply today for your FREE
eight-plus years of war.
I look forward to participating in the conference" Call: +44 (0)20 7368 9300
Email: enquire@iqpc.co.uk s.co.uk
General Peter Chiarelli, Vice Chief of Staff, Web: www.armoured-vehicle
United States Army
Ple
POLSKA ase QuNRote
ZBROJNA
REDAKCJAAD2
4 | 24 StycZNiA 2010 83
84 POLSKA ZBROJNA NR 4 | 24 stycznia 2010