Co się psuje Żywe Okular

w F-16? strona 34 bomby strona 47 z dętki strona 60

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 7 (630) 15 lutego 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Węzeł
Obamy
MON na wojnie
strona 37

budżetowej strona 8
2 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

ROSJA, SIERPIEŃ 2008 ROK
I D E O L O
Edykt żałobny
Chińscy stratedzy przed tysiącami lat
przewidzieli sytuację,
w jakiej znalazła się polska armia.
T
o oczywiste, że zwykle prowadzenie
działań wojennych wymaga: tysiąca
szybkich zaprzęgów, tysiąca czterokon-
nych ciężkich wozów pokrytych skórami oraz stu
tysięcy żołnierzy. Załoga jednego wozu bojowe-
go to trzech oficerów w kolczugach. Towarzyszy
im siedemdziesięciu pięciu pieszych żołnierzy,
dziesięciu kucharzy i dziesięciu pomocników,
pięciu ludzi dbających o mundury i zbroję, pię-
ciu organizujących zaopatrzenie oraz pięciu zbie-
rających chrust i gotujących wodę. Kiedy zaopa-
trzenie jest przewożone na odległość tysiąca li,
ekspedytorzy otrzymują tysiąc sztuk złota na
dzień, wliczając w to zakupy wozów i uzbroje-
nia, rzeczy takich jak klajster i lakier, a także wi-
zyty gości i adwersarzy. Jeśli dysponuje się taką
sumą, można zebrać sto tysięcy żołnierzy.
Sześćdziesiąt procent budżetu państwa po-
chłania wyposażenie armii: zakup wozów bojo-
wych, koni do zaprzęgów, wykonanie zbroi
i hełmów, łuków i strzał, lanc, kolczug, osłon na
rękawice i ciało, zakup bydła i zwierząt jucz-
nych. Kiedy oddziały są wyposażane, ceny ro-
sną, ponieważ wszyscy chcą zrobić interes. Kie-
dy siła i dobrobyt zostaną uszczuplone, gospo-
darze na równinach stracą siedem z dziesięciu
części swych dóbr. Dlatego mądry generał dba,
by zaopatrywać swą armię na terenie wroga. Je-
den korzec prowiantu wroga jest bowiem wart
J A S N O W I Z O R
dwunastu korców własnych. Sto funtów pro-
wiantu wroga jest warte dwóch tysięcy funtów
jego własnego prowiantu.
Ba, tylko gdzie dziś znaleźć wroga, na które-
go terytorium można dokonać aprowizacji wła-
snych oddziałów? Zacznijmy tradycyjnie od
Rosji. Oto sztab generalny marynarki wojennej
ogłosił, że rosyjska flota znów będzie morską
potęgą i w tym celu powróci do trzech dawno
zamkniętych baz: jemeńskiej Sokotry, libijskie-
go Trypolisu oraz syryjskiego Tartusu. Ale na-
wet ludzie z Ministerstwa Obrony Federacji Ro-
syjskiej machnęli na te przechwałki ręką. O ba-
zach morskich można było snuć fantazje, kiedy
baryłka ropy kosztowała 140 dolarów, a nie –
40, jak dziś. Resort obrony Rosji przy okazji
przyznał, iż dwieście myśliwców bombardują-
cych MiG-29 nie tylko nie jest w stanie wyko-
nywać zadań bojowych, lecz nawet wystarto-
wać z ziemi. Są zardzewiałe.
Białoruś? Od czasu, kiedy armia urządziła
bożonarodzeniową aukcję akordeonów i walo-
nek, żołnierze szkolą się głównie w sowcho-
zach przy zbiorze kartofli, buraków i kapusty.
To może wypowiedzieć wojnę Francji i od razu
się poddać? Taką strategię (w stosunku do
USA) proponowały niektóre kręgi opozycji
w stanie wojennym. Minister obrony Herve
Morin niedawno ogłosił jednak, że pragnie
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
zmniejszyć zagraniczne kontyngenty (13 tysię-
cy żołnierzy) o 20 procent. Francuzi wyjadą
z Bośni, częściowo z Wybrzeża Kości Słonio-
wej i zapewne z Czadu. Rozważana jest także
likwidacja francuskiej bazy w Niemczech, któ-
ra uchowała się od czasów strefy okupacyjnej,
a liczy 3600 żołnierzy.
Armia hiszpańska jest oczywiście lekar-
stwem na kryzys, ale tylko dla bezrobotnych
ochotników. Gdy w 2002 roku rezygnowano
z powszechnego poboru, Kortezy ograniczyły
możliwość służby obcokrajowców do 2 procent.
W 2004 roku zwiększono go do 5 procent. Dziś
z ograniczeń zrezygnowano i za kilka miesięcy
10 procent z 76-tysięcznej armii hiszpańskiej bę-
dą stanowić przybysze z Gwinei Równikowej,
Argentyny i Urugwaju. Od wielu lat niemieckie
rządy reformują wojsko. Marzeniem kolejnych
ministrów obrony była zawodowa armia, jednak
zawsze brakowało pieniędzy. Już w 2001 roku
ówczesny sekretarz obrony USA Donald
Rumsfeld zapowiedział, że w 20 lat trzeba zli-
kwidować 33 duże bazy wojskowe i ponad 130
mniejszych instalacji w całym kraju. Pozwoli to
zaoszczędzić 50 miliardów dolarów.
Kampania cesarza państwa Wu, z dynastii
Han, nie przyniosła oczekiwanych rezultatów,
a kiedy skarbiec został wyczerpany, cesarz
ogłosił edykt żałobny. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 3
 K R Ó T K A S E SRP II S A T R E Ś C I

ARMIA 40 | MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
8 | ARTUR GOŁAWSKI Nowy ton w polityce
MON na wojnie 41 | ANDRZEJ JONAS
budżetowej Papierowy tygrys
13 | BOGUSŁAW PACEK 42 | STANISŁAW KOZIEJ
Żołnierki Interes egzystencjalny
14 | ARTUR GOŁAWSKI 44 | DOMINIK JANKOWSKI
ARTUR GOŁAWSKI
Dajmy szkołom szansę Geopolityczny poker
MON na wojnie 18 | ANNA DĄBROWSKA 46 | MARCIN KACZMARSKI
Powtórka z Afganistanu?
budżetowej 8 Żołnierze nowej kategorii
21 | TOMASZ SZULEJKO
47 | PAWEŁ HENSKI
W stosunku do planów BUDŻET RESORTU Żywe bomby
Przymiarka marynarki
OBRONY po 1989 roku ubożał kilka razy, ale ar- 50 | KRZYSZTOF WILEWSKI
mii zawsze udawało się wyjść z opresji obronną 24 | BOGUSŁAW
Działo jakich mało
ręką. Tym razem też się uda, choć będzie ciężko. POLITOWSKI
54 | ROMAN KUŹNIAR
Nieustający dyżur bojowy Może tak w Polsce
27 | ŁUKASZ PUCHALSKI
Profil absolwenta
HORYZONTY
31 | MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK 55 | PAULINA GLIŃSKA
Damy pracę Poligon na obczyźnie
34 | PIOTR LASKOWSKI 57 | ELŻBIETA
Co się psuje w F-16 SZUMIEC-ZIELIŃSKA
ANNA DĄBROWSKA 36 | MARIUSZ JĘDRZEJKO Przy panu prezydencie
Nieobliczalność
Żołnierze nowej 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Bezcenna reputacja
kategorii 18 BEZPIECZEŃSTWO 60 | JÓZEF REMBISZ
Okular z dętki
KONTUZJA LUB RANA ODNIESIONA W BOJU
to dla żołnierza wystarczająco bolesne przeży- 37 | MARIUSZ BORKOWSKI 66 | MAREK PRZYBYLIK
cie. Zwolnienie za to ze służby byłoby karą. Węzeł Obamy Pożegnanie z kalesonami

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Anna Dąbrowska, Paulina Glińska,
845 685, faks: 845 503; Łukasz Puchalski, Roman Przeciszewski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Małgorzata Schwarzgruber,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER:
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas, ZDJĘCIE
Robert Czulda, Marek Orzechowski, NA OKŁADCE:
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek US DoD
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania:
Marcin Dmowski (kierownik), ANETA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, WIŚNIEWSKA
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 9.02.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 M E L D U N E K

Ruszył proces F L E S Z
W O J S K A

W górach
L Ą D O W E

Rozpoczął się proces żołnierzy oskarżonych w sprawie Nangar Khel.

DUSZNIKI-ZDRÓJ. Umiejętno-
Żaden z nich nie przyznaje się do winy.
ści narciarskie oraz udzielanie

S prawę rozpatruje dwóch sę-

dziów i trzech ławników, któ-
rym przewodniczy sędzia pułkow-
nik Mirosław Jaroszewski. Proces
jest jawny, ale sąd zdecydował
o wyłączeniu prawa do rejestracji
obrazu i dźwięku przez media ze
względu na możliwości „teatraliza-
cji” rozprawy oraz zbyt mało miej-
sca na sali rozpraw. Trzeba się też
liczyć z wyłączeniami jawności na
czas prezentacji dowodów objętych
tajemnicą państwową.
Pierwszego dnia (3 lutego) pro-
kurator pułkownik Jacek Mytych
odczytał akt oskarżenia wobec
żołnierzy z 18 Batalionu Desan-
towo-Szturmowego. Prokuratura
oskarża sześciu z nich: chorążego
Andrzeja O., plutonowego
Tomasza B., kapitana Olgierda
C., podporucznika Łukasza B.,
starszego szeregowego Jacka J.
i starszego szeregowego Roberta
B. o zabójstwo ludności cywilnej,
za co grozi kara dożywotniego wię-
zienia. Siódmego – starszego szere-
gowego Damiana L. – oskarżono
o ostrzelanie niebronionego obiek-
tu, za co grozi kara od 5 do 15 lat dunek sporządzony po powrocie.
pozbawienia wolności. Przedstawił też swoją koresponden-
Na rozprawę stawili się wszyscy cję z jednym ze współoskarżonych.
pierwszej pomocy – pod okiem ka-
pitana Adama Wołosa, instruktora
z Cyklu Wychowania Fizycznego
oskarżeni. Jednak tylko kapitan „Prokuratura przeszukała moje – doskonalili żołnierze z zegrzyń-
Olgierd C., ich dowódca, zdecydo- mieszkanie, natomiast nie przeszu- skiego Centrum Szkolenia Łączno-
wał się odpowiedzieć pisemnie na kała mojej kancelarii i nie zabez- ści i Informatyki. Szkolenie odbyło
akt oskarżenia. W piśmie katego- pieczyła znajdujących się w niej się w Ośrodku Szkolenia Górskiego
rycznie nie zgadza się z zarzutami dokumentów”, tłumaczył pocho- „Jodła”. „Jazda na nartach jest do-
postawionymi przez prokura- dzenie tych dokumentów kapi- skonałą formą doskonalenia koordy-
turę. Zaprzecza, że wydał tan. Sąd załączył przedło- nacji ruchowej, niezbędnej do upra-
rozkaz ostrzelania wio- Sąd zdecydował żone dokumenty do akt wiania dyscyplin sportowych obję-
o wyłączeniu prawa
ski. „Treść rozkazu by- do rejestracji obrazu sprawy mimo protestów tych programem szkolenia kadry za-
ła inna i inne były cele i dźwięku przez media ze obrońców innych oskar- wodowej z wychowania fizycznego”,
postawione plutonowi względu na możliwości żonych. tłumaczył kapitan Wołos.
szturmowemu wysła- „teatralizacji” Natomiast pułkownik
rozprawy.
Mytych wniósł o wydzie-
nemu na miejsce zdarze-
nia”, streszczał pismo lenie złożonych materiałów Zawody
oskarżonego sędzia Jaroszewski. i wysłanie ich prokuraturze, bo SZCZYRK. 22–25 stycznia od-
Kapitan Olgierd C. zaprotestował – jak ocenił – zachodzi prawdopo- były się IV Międzynarodowe Zimo-
też przed nazywaniem czynu ludo- dobieństwo popełnienia przestęp- we Mistrzostwa w Ratownictwie
bójstwem. stwa ukrywania dowodów, co pro- Medycznym. Wzięło w nich udział
Kapitan ujawnił 5 lutego nowe kuratura wojskowa powinna zbadać 58 załóg, w tym sześć zagranicz-
dokumenty w tej sprawie. Przedło- w śledztwie. Naczelna Prokuratura nych, między innymi z Ukrainy, Nie-
żył sądowi wydaną po angielsku Wojskowa w Poznaniu czeka na miec i Turcji. Zespół Zabezpiecze-
instrukcję dowództwa ISAF zaleca- materiały z sądu, na podstawie któ- nia Medycznego 16 Pomorskiej
jącą takie użycie broni, by wyrzą- rych oceni, czy doszło do ukrywa- Dywizji Zmechanizowanej, składa-
dzić jak najmniejszą szkodę cywi- nia dowodów w śledztwie. Sprawa jący się z ratowników medycznych
lom oraz rozkaz wyjazdu jednego Nangar Khel wróci na wokandę z 15 Brygady Zmechanizowanej
z plutonów do Nangar Khel i mel- 10 marca. (LP)  z Giżycka oraz 14 Pułku Przeciw-
pancernego z Suwałk, zajął w kla-

Rykoszet w Powidzu syfikacji końcowej prestiżowe,

ósme miejsce. 

W 33 Bazie Lotniczej
został postrzelony
 Kapitan GRZEGORZ KALICIAK
 Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK
28-letni kapral. 4 lutego
przebywał w pobliżu strzel-
nicy, na której odbywały się
 Starszy szeregowy zajęcia. Jak relacjonował
PIOTR MAŁACHOWSKI
poszkodowany, usłyszał
 Komandor porucznik PIOTR NIEĆ świst i poczuł silny ból
 Chorąży sztabowy w klatce piersiowej. Natych-
KRZYSZTOF OCHMAŃSKI miast został przewieziony
Uwaga! Na jednym kuponie można wskazać tylko jednego kandydata!
do szpitala w Słupcy. „Prze-
szedł operację. Jego stan jest
F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
ciężki, ale stabilny, bez za-
grożenia dla życia”, poinfor- Podjęcie torpedy
mował rzecznik Sił Po- ZATOKA GDAŃSKA. Torpeda,
wietrznych major Marcin która zalegała w pobliżu toru
Rogus. Trwa wyjaśnianie podejściowego do portu w Gdań-
przez żandarmerię okolicz- sku, została podjęta przez
ności, w których doszło do załogę 13 Dywizjonu Trałowców
wypadku. (ATU) 

z Gdyni. Nurkowie pod dowódz-

 Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK twem kapitana marynarki Michała

350
 Podporucznik JANUSZ PAJĄK Dziugana przeprowadzili pod

 Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI Liczba wodą szczegółową ekspertyzę

podwodną obiektu. Okazało się,
 Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK tygodnia że jest to torpeda treningowa,
 Pułkownik ANATOL TICHONIUK bez głowicy bojowej, bez układu
 ..................................................................
Prosimy o nadsyłanie kuponów do 10 marca C o najmniej tyle w mi-
lionach złotych kosz-
towało – do 2008 roku
rów, z czego bezzwrotna po-
moc amerykańska wyniosła
41,5 miliona dolarów. W la-
napędowego, pozbawiona sub-
stancji energetycznych, niestano-
wiąca więc zagrożenia dla żeglugi.
pod adresem: Redakcja Wojskowa z siedzi-
bą w Warszawie, Al. Jerozolimskie 97, – pozyskanie, przygotowa- tach 2005–2007 resort obro- Na lądzie zajęli się nią specjaliści
00-909 Warszawa, z dopiskiem „Buzdygany”. nie do służby i eksploatacja ny na części zamienne, usłu- broni podwodnej Marynarki
Kupon można pobrać również ze strony fregat typu Oliver Hazard gi serwisowe i naprawy Wojennej. Wykazali, że pochodzi
www.polska-zbrojna.pl i wysłać pod adre- Perry i śmigłowców pokła- fregat wydał 9,4 miliona do- z lat 60.–70., jest produkcji ZSRR.
sem: aaron.welman@redakcjawojskowa.pl. dowych Kaman SH-2G. larów. Fregaty pozostaną Taki typ torped był również eksplo-
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata Koszty transferu okrętów w służbie do końca 2015 atowany w polskich siłach
prosimy do kuponu dołączyć krótkie uzasadnienie sięgnęły 55,5 miliona dola- roku. (AG)  morskich. 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 5

 M E L D U N E K
WARSZAWA

Rocznica
ordynariatu
MSZĄ ŚWIĘTĄ w kate-
drze polowej Wojska Pol-
skiego, której przewodni-
czył biskup polowy WP
generał dywizji Tadeusz
Płoski, oraz konferencją
naukową „W służbie Bogu
i Ojczyźnie. Duszpaster-
stwo wojskowe w latach
1919–2009” uczczono
5 lutego dziewięćdziesią-
tą rocznicę powołania
Biskupstwa Polowe-
go. Ustanowił je papież
Benedykt XV 5 lutego
1919 roku, a na pierw-
szego biskupa polowego
mianował biskupa Stani-
sława Galla. Obecnie
Ordynariat Polowy jest
– zgodnie z normami za-
wartymi w statucie
z 1991 roku – okręgiem
kościelnym zrównanym
prawnie z diecezją. (AD) 

Więcej
o Ordynariacie Polowym
czytaj na stronie 63

Orzeczenie o rakietach Opieka pracownikom naszych kontyngen-

tów po zakończeniu udziału Polski
Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił 6 lutego wniosek
o wstrzymanie realizacji umowy na dostawę rakiet
za pomoc w danej misji lub gdy współpraca
ta może zagrażać bezpieczeństwu
W latach 2009–2011 resort osoby współpracującej. Program
dla nadbrzeżnego dywizjonu Marynarki Wojennej. obrony ma dostać z rezerwy celo- przewiduje trzy formy pomocy:

U mowa zawarta była między

resortem obrony a norwe-
skim koncernem Kongsberg.
Wniosek złożyło polsko-szwedz-
kie konsorcjum, które oferowało
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
rakiety SAAB RBS 15 Mk3. Sąd
nie podzielił opinii, że było ono
traktowane inaczej niż konkurent,
nie dopatrzył się też faworyzowa-
nia Norwegów przez MON.
Umowę o dostawie 12 norwe-
skich rakiet NSM (Naval Strike
Missile) dla Nadbrzeżnego Dy-
wizjonu Rakietowego Marynarki
Wojennej resort obrony podpisał
z Kongsberg Defence & Aero-
space 30 grudnia 2008 roku.
Oferujące szwedzkie pociski
konsorcjum pod wodzą Bumaru
zakwestionowało wynik przetar-
gu. Przedstawiciele firmy
wej rządu do 15 milionów złotych
przeznaczonych na pomoc cudzo-
ziemcom współpracującym z pol-
skimi kontyngentami wojskowy-
mi w misjach zagranicznych.
Tym samym wojsko będzie
miało środki na wykonanie części
programu przyjętego 19 sierpnia
2008 roku przez Radę Ministrów.
Pomoc ma przysługiwać także
współpracownikom (tłumaczom,
przewodnikom) kontyngentów po-
licyjnych oraz Straży Granicznej.
Na ten cel trzy miliony złotych do-
stanie Ministerstwo Spraw We-
wnętrznych i Administracji. Inten-
przyznanie bezzwrotnej jednora-
zowej zapomogi, wsparcie przy
osiedlaniu się w państwach re-
gionu lub umożliwienie ubiega-
nia się o ochronę w Polsce (tu
opiekę nad cudzoziemcem przej-
mie resort pracy, któremu na to
zadanie zagwarantowano pięć
milionów złotych).
„Pomagając polskim żołnie-
rzom, osoby te niejednokrotnie na-
rażają życie własne i bliskich. Zo-
bowiązuje to moralnie władze na-
szego państwa do wsparcia tych,
którzy przyczynili się bezpośred-
nio do podniesienia poziomu bez-

SAAB, których zdaniem norwe- cją rządu jest, aby program pomo-
ska oferta nie spełniała wszyst- cy obowiązywał do 31 grudnia
kich warunków, zapowiadali też 2011 roku z możliwością przedłu-
skargę do Europejskiej Agencji żenia lub zmiany zasad.
Obrony. (ANN)  Przedsięwzięcie ma na celu za-
pewnienie bezpieczeństwa współ-
pieczeństwa polskich żołnierzy
czy funkcjonariuszy”, czytamy
w uzasadnieniu projektu rozporzą-
dzenia Rady Ministrów opubliko-
wanym w Biuletynie Informacji
Publicznej MON. (AG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 Praktyki CIMIC F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E

Ż ołnierze Grupy Współpracy

Cywilno-Wojskowej odbywa-
ją praktyki w Starostwie Powiato-
wym w Kielcach. Podczas cztero-
tygodniowych zajęć zapoznają się
z pracą wszystkich wydziałów
i komórek urzędu. Wiedza o funk-
cjonowaniu polskiego samorządu
ma im pomóc we współpracy
z administracją lokalną na mi-
K A R T O T E K A
FOT. MON
sjach. Uwzględniając sugestie
żołnierzy, praktyki wzbogacono
o udział w pracach powiatowego
zarządu dróg. Powiat kielecki ja-
ko pierwszy w Polsce organizuje
praktyki dla żołnierzy wyjeżdża-
jących na misje. Skorzystało
z nich już około 40 żołnierzy, do
końca czerwca staż w starostwie
odbędzie 50 kolejnych. (ATD) 
Generał brygady
MOHAMMED ALI MOTIEI
objął 29 stycznia stanowisko atta-
ché obrony przy Ambasadzie Is-
lamskiej Republiki Iranu w Warsza-
Wizyta w bazie
MIŃSK MAZOWIECKI.
30 stycznia 23 Baza Lotnicza go-
ściła amerykańskiego dziennika-
rza i pisarza historycznego
Stanley’a Clouda, współautora
książki „Sprawa Honoru. Dywizjon
303 Kościuszkowski. Zapomniani
Bohaterowie II Wojny Światowej”.
Bazę odwiedził również
attaché lotniczy ambasady USA
Col. Walter Munyer. Wizyta stano-
wiła część obchodów 90. rocznicy
nawiązania polsko-amerykańskich
stosunków dyplomatycznych oraz
50. rocznicy powstania programu
Fulbrighta. Goście zwiedzili salę
tradycji 23 BLot oraz zapoznali się

wie. Zastąpił pełniącego tę funkcję z metodami szkolenia personelu

Generał broni Lech Konopka,
generał dywizji Zbigniew
Bielewicz, generał dywizji
Roman Polko, generał dywizji
Andrzej Baran, generał brygady
Michał Jackiewicz, generał bry-
gady Andrzej Juszczak oraz ge-
nerał brygady Jerzy Wójcik ode-
szli do rezerwy. Minister Bogdan
Klich 4 lutego pożegnał ich, dzię-
FOT. MON
do września ubiegłego roku latającego i ze sprzętem wysoko-
generała brygady Abdolhmajida ściowo-ratowniczym. 
Fadaghiego.
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Pułkownik LORENZO
VILLALON DEL FIERRO
został attaché obrony przy Amba- Jubileusz
sadzie Republiki Chile w Warsza- WARSZAWA. Piątą rocznicę
wie z siedzibą w Rzymie. Zmienił powstania obchodził 2 lutego Od-
na tym stanowisku pułkownika dział Specjalny Żandarmerii Wojsko-
Alonso Bernabeu, który zakończył wej. Na jubileuszu obecny był ko-

kując za dotychczasową służbę. swą misję w Polsce. (ANN)  mendant główny Żandarmerii Woj-
skowej generał brygady Marek
Witczak oraz kadra kierownicza ŻW.
Wojskowa moda Panu
Nie zabrakło też pierwszego komen-
danta oddziału pułkownika rezerwy

N owelizacja rozporządzenia mi-

nistra obrony z 29 grudnia
2008 roku w sprawie umundurowa-
nia i odznak żołnierzy zawodowych
i kandydatów na żołnierzy, weszła
w życie 6 lutego 2009 roku (DzU
nr 9, poz. 47). Do zestawu galowe-
go żołnierzy 11 Dywizji Kawalerii
Pancernej wprowadzono czarny be-
ret i krawat, a do zestawu galowego
żołnierzy Żandarmerii Wojskowej
szkarłatny beret. Określono kolor
spinek do mankietów i krawata
w Wojskach Lądowych, Siłach Po-
wietrznych i Marynarce Wojennej.
Zmieniono kolor ubioru wieczoro-
wego w Siłach Powietrznych na
granatowy. Ujednolicono sposób
wykonania oznak stopni wojsko-
wych oraz znaku orła trzech rodza-
jów wojsk. Wydłużono do 1 kwiet-
nia 2012 roku okres „donaszania”
dotychczasowych przedmiotów
mundurowych. (PG)  OJCA
O testach mundurów dla marynarzy
czytaj na stronie 21.
gen. broni pil. Lechowi MAJEWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia
i żalu z powodu śmierci
Włodzimierza Baranowskiego,
współtwórcy warszawskiego
OS generała brygady rezerwy
OJCA Krzysztofa Busza, a także przedsta-
składają wicieli instytucji na co dzień
szef Sztabu Generalnego WP, współpracujących z jednostką. 
kadra i pracownicy Sztabu Generalnego WP.
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Panu generałowi broni pilotowi
Lechowi MAJEWSKIEMU Kurs
asystentowi szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, BYDGOSZCZ. Aby przygotować
byłemu dowódcy Centrum Operacji Powietrznych dowódców batalionów do działal-
szczera wyrazy głębokiego współczucia ności szkoleniowo-metodycznej
z powodu śmierci w 2009 roku, dowódca 1 Brygady
OJCA Logistycznej generał brygady
składają Dariusz Łukowski przeprowadził
dowódca, kadra i pracownicy Centrum Operacji Powietrznych. kurs instruktorsko-metodyczny.
Dwa dni szkolenia były wypełnione
zajęciami teoretycznymi i praktycz-
Redaktorowi MARKOWI ORZECHOWSKIEMU nymi. Głównym celem kursu było
serdeczne wyrazy współczucia ujednolicenie metod prowadzenia
z powodu śmierci zajęć programowych oraz sposób
i zakres opracowywania dokumen-
składają tacji planistycznej i sprawozdawczej
koleżanki i koledzy z redakcji „Polski Zbrojnej”. na szczeblu batalionu. (PG) 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 7

 P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się
tematyką związaną
z rozwojem Wojska
Polskiego

MON
na wojnie
budżetowej
Jak bańka mydlana prysł
mit uprzywilejowanej pozycji armii.
8 POLSKA ZBROJNA NR 7| 15 LUTEGO 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

W
stosunku do planów bu- pół miliarda mniejszą, niż oni oczekiwali:
dżet resortu obrony po „Omawialiśmy w trójkę zobowiązania MON za-
1989 roku ubożał kilka danie po zadaniu i dlatego oszczędności są
razy. Cięcia chwiały re- mniejsze, niż planował minister finansów. Uda-
formami, ale armii za- ło się ocalić pieniądze na zakup granatników au-
wsze udawało się wyjść z opresji obronną rę- tomatycznych, nowych karabinków Beryl, ce-
ką. Tym razem też się uda, choć będzie ciężko. lowników holograficznych, termowizyjnych i
O ile na początku dekady, tuż po wstąpieniu noktowizyjnych. Oszczędności w wojsku idą
do NATO, politycy z uporem zabiegali o stały daleko, ale są proporcjonalnie mniejsze niż w
udział wydatków obronnych w wartości produk- niektórych innych resortach”.
tu krajowego brutto, o tyle przed dziesiątą rocz-
nicą wstąpienia do sojuszu dość łatwo rozstali ZMIANA OBLICZA
się z formułą „nie mniej niż 1,95 procent PKB”. „Debet” jest ogromny. Wynosi ponad 5 mi-
Cięcia wymusił kryzys gospodarczy, w którego liardów złotych i nie ma pewności, czy do końca
wyniku obniżyły się wpływy podatkowe będące roku się nie powiększy. Co gorsza, nie wiemy,
fundamentem finansów publicznych. Wiadomo jakie będą budżety MON w kolejnych latach.
jednak, że politycy zawsze łakomym wzrokiem Świadomość tej sytuacji spędza sen z oczu za-
patrzyli na kiesę resortu obrony, będącą od kilku równo planistom w Sztabie Generalnym WP,
lat beneficjentem wzrostu gospodarczego. Dla- jak i finansistom w centrali MON. Na owe 5 mi-
tego nikogo nie zdziwiło, że gdy premier i mini- liardów składają się 3,277 miliarda złotych zale-
ster finansów zarządzili drastyczne oszczędno- głości resortu za 2008 rok (spłacanych w tym
ści, największej daniny oczekiwali od MON. roku) i ubytek w wysokości 1,947 miliarda w te-
„Resort finansów zawsze będzie miał pokusę gorocznym budżecie. To mniej więcej 20 pro-
cięcia w pierwszej kolejności bu- cent planowanego budżetu MON
dżetu obronnego ze względu na je- i tyle, ile w tym roku planowano
go wielkość”, komentuje Janusz Baczność przeznaczyć na wydatki majątko-
Zemke, były sekretarz stanu we. Można by za to na przykład
w MON, obecnie przewodniczący NOWA POLITYKA kupić (po ubiegłorocznych ce-
sejmowej Komisji Obrony Naro- KWATERUNKOWA nach) trzy kompletne korwety Ga-
dowej. Podobnego zdania jest mar-
Z auważalnym dla żoł-
nierzy skutkiem cięć
wron, czterdzieści samolotów
szałek sejmu, a wcześniej minister będzie przesunięcie wdro- C-295M lub utrzymać 160-tysięcz-
obrony Bronisław Komorowski: żenia nowej polityki za- ną rzeszę rencistów i emerytów.
„Gdy pojawia się kryzys, wszyst- kwaterowania z 31 lipca To potężne cięcie, ale nie dra-
kie rządy sięgają po pieniądze 2009 roku na 1 stycznia mat. Po siedmiu tłustych latach za-
2010 roku. Zatem dopiero
związane z obronnością. Głów- od nowego roku będą oni pomnieliśmy, że w 2001 roku licz-
nym przeciwnikiem ministra obro- uprawnieni do otrzymywa- niejsze siły zbrojne dysponowały
ny jest wtedy minister finansów. nia dodatku kwaterunko- 14 miliardami złotych, z czego led-
Premier jest arbitrem – ma wiedzę wego (500--600 złotych wie 1,2 miliarda można było prze-
miesięcznie).
pozwalającą ocenić, w jakim stop- znaczyć na wydatki majątkowe.
niu można zmniejszyć wysiłek na rzecz bezpie- Armia przetrwała i istotnie zmieniła oblicze.
czeństwa, a w jakim ryzykuje się kompromita- Dwa lata później była w stanie, przy pomocy
cję międzynarodową”. Amerykanów, wystawić kontyngent w Iraku.
Premier Donald Tusk po ustaleniu parame- I tym razem nie grozi nam kompromitacja.
trów redukcji budżetów poszczególnych resor- Mogłaby być ona skutkiem redukowania na śle-
tów w 2009 roku oznajmił, że zaproponuje no- po naszych zobowiązań operacyjnych i handlo-
welizację ustawy o przebudowie i modernizacji wych. Mają nas przed nią ochronić rzetelna kal-
technicznej sił zbrojnych: „Współczynnik 1,95 kulacja sił i środków oraz uczciwe negocjacje
PKB na zbrojenia w Polsce jest za wysoki. To z partnerami zagranicznymi. Minister zlecił
jeden z najwyższych na świecie”. Stwierdził przeprowadzenie pełnego przeglądu zadań pla-
także, że zdaje sobie sprawę, iż Polska jest kra- nowanych na 2009 rok, począwszy od szkolenia
FOT. JAROSŁAW WIŚNIWSKI

jem granicznym dla NATO i UE, ale w ciągu wojsk i funkcjonowania kontyngentów, a skoń-
najbliższych kilku lat zagrożenie wojną w na- czywszy na osłonie medycznej oraz działaniu
szym sąsiedztwie nie wystąpi. agencji mieszkaniowej i mienia. 13 lutego chce
W tej sytuacji ministrowi obrony Bogdanowi podpisać decyzję budżetową określającą, które
Klichowi pozostaje się cieszyć, że utargował zadania będą finansowane i w jakim stopniu,
z premierem i ministrem finansów redukcję o a które można zawiesić.

POLSKA ZBROJNA NR 7| 15 LUTEGO 2009 9

 P E R Y S K O P
Budżet MON w latach 2001–2009
Udział wydatków Wydatki majątkowe bez
Rok Budżet MON majątkowych z rezerwą wydatków na F-16
samolotową (procent) (miliardy złotych)
2001 14,032 9,1 1,32
2002 14,585 12,7 1,85
2003 15,323 13,6 2,074
2004 16,256 16,3 2,618
2005 17.192 19,4 3,342
2006 18,512 20 3,603
2007 20,202 23 4,635
22,1 – 17,3
2008 (plan i wykonanie) 23,07 – 19,762 4,713 – 2,4
(14,7 w stosunku do planu)
2009 (plan z 2008 i plan
24,569 – 22,622 20,4 – 17,5 4,7 – 3,7
po ewentualnych cięciach)
ŹRÓDŁA: DEPARTAMENT BUDŻETOWY MON I SZACUNKI WŁASNE
Uwaga: Faktycznie, po spłacie długów za 2008 rok, MON do wydania w 2009 roku ma około 19,5 miliarda
złotych. Na nowe przetargi pozostanie zaledwie kilkaset milionów.

Wykładnia budżetu
„Jeśli rząd przewiduje wydatki na wojsko w wysokości 1,95 procent PKB,
to tyle trzeba zapisać w budżecie, co nie oznacza, że tyle trzeba wydać”.

G dy w 2001 roku uchwalano

plan Komorowskiego, opty-
mistycznie założono, że wydatki
obronne będą stanowiły co naj-
– zrezygnowali z zapisów kwoto-
wych, a w 2004 roku cofnęli kal-
kulacje o rok. Zatem ostatnio nali-
PKB, to tyle trzeba zapisać w bu-
dżecie, co nie oznacza jeszcze, że
tyle trzeba wydać. Jest to informa-
czano budżet MON według „PKB cja dla ministra: «nie możesz wy-

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

mniej równowartość 1,95 procent
PKB roku bieżącego i nie mniej
niż wskazane w ustawie konkret-
nie kwoty. Następnie, gdy wyszła
na jaw „dziura Bauca”, politycy
postanowili uszczknąć wojsku
roku przedplanowego”.
Według premiera Donalda Tuska,
ma obowiązywać następująca wy-
kładnia ustawy modernizacyjnej:
„Jeśli rząd przewiduje wydatki na
wojsko w wysokości 1,95 procent
dać więcej niż zapisana kwota.
Jak wydasz mniej, nikt nie będzie
ciebie za to krytykował»”.
Na takie podejście do budżetowa-
nia faktycznie pozwala artykuł 7
wspomnianej ustawy. 

„Później ruszą pełną parą prace przygotowu-
jące nową strukturę sił zbrojnych”, zapowiedział
Bogdan Klich 5 lutego podczas spotkania z ka-
drą 1 Warszawskiej Brygady Pancernej w Weso-
łej. Przyznał tam otwarcie, że plan rozwoju sił
zbrojnych na lata 2009–2018 stracił aktualność:
„Byłem z niego dumny, dyskutowaliśmy o każ-
dym przecinku. Nie ma tam przedsięwzięcia,
które nie byłoby głęboko przeanalizowane. Gdy-
by nie kryzys, broniłbym każdego zapisu do
upadłego. Ale są to rozwiązania na dobre czasy.
Teraz musimy przygotować inne”.
SZYBKI KONTRATAK
Według ministra sytuacja, w jakiej się znaleź-
liśmy, ma być bodźcem do wewnętrznych zmian
w wojsku. Nowa koncepcja działania sił zbroj-
nych i resortu będzie zaprzeczeniem strategii
przeczekania, myślenia, że „jakoś to będzie”.
„Wojsko musi teraz zachować się jak na woj-
nie – jeśli nastąpiło natarcie przeciwnika (kry-
zys), trzeba szybko wyprowadzić kontratak
(zmienić sposoby działania i organizację we-
wnętrzną). Bierność oznacza zaniechanie.
W praktyce dla każdego żołnierza i pracownika
wojska nowe warunki oznaczają odejście od do-
tychczasowych schematów myślenia. Ja też mu-
szę rozstać się z pewnymi przekonaniami”,
przyznał Bogdan Klich.
Takim przekonaniem, wręcz dogmatem, jest
dla szefa MON teza, że Polska potrzebuje 120
tysięcy żołnierzy. Minister wielokrotnie dawał
temu wyraz, wybierając niejako kompromis
między otoczeniem prezydenta, opowiadającym
się za 150-tysięcznymi siłami zbrojnymi, a re-
sortowymi zwolennikami zmniejszenia wojska
do poziomu 80 tysięcy żołnierzy, wskazujący-
mi, że armia liczna, ale nie nowoczesna to obni-
żanie potencjału obronnego państwa.
„Na 120 tysięcy żołnierzy nas obecnie nie
stać”, przyznał Bogdan Klich w Wesołej. „Bę-
dziemy korygować tegoroczny wskaźnik liczeb-
ności sił zbrojnych w dół”. Dziś mamy 82 tysią-
ce żołnierzy zawodowych oraz prawie 12 tysię-
cy w służbie nadterminowej i kandydackiej.
„Ochotników w tym roku wcielimy szybciej
albo rozłożymy rekrutację na cały rok, za to bę-
dzie ona wolniejsza i wcielimy mniej osób”, za-
powiedział szef MON. „Jednocześnie jesteśmy
gotowi wcześniej zwolnić z koszar ostatnich żoł-
nierzy z poboru”.
Taki krok ma uzasadnienie. Prawo pozwala
przesuwać środki z wydatków osobowych na
zakupy majątkowe, za to manewr w drugą stro-
nę jest niemożliwy. Innymi słowy, pieniądze
oszczędzone z powodu nieukompletowania jed-
nostek można spożytkować na opłacenie faktur
za dostawy sprzętu i uzbrojenia. Potwierdził to
minister, mówiąc, że zmniejszenie stanu ewi-
dencyjnego miałoby zapobiec zahamowaniu
modernizacji technicznej armii.
Za podjęcie decyzji, o których rok temu na-
wet by nie pomyślano, nikt nie powinien mieć
do Polski pretensji, bo w obliczu kryzysu gospo-
darczego na podobne kroki decydują się pań-
stwa bogatsze od naszego. Dlatego minister
ogłosił już wolę zakończenia służby polskich
pododdziałów na Wzgórzach Golan, w Libanie
i Czadzie. Gdy żołnierze z Bliskiego Wschodu
i Afryki wrócą do kraju, pozostaną nam tylko
trzy duże misje w Afganistanie i na Bałka-
nach, łącznie 2100 żołnierzy i pracowników.
To aż o jedną trzecią mniej od „minimalnego
poziomu ambicji” ustalonego w „Strategii
udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach mię-
dzynarodowych”.
Decyzja o wycofaniu się z sił ONZ (operację
w Czadzie wkrótce przejmą od Unii Europej-
skiej Narody Zjednoczone) jest jednak zgodna
z priorytetami zakreślonymi w przyjętym zale-
dwie przed miesiącem dokumencie. Wskazano

10 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 A R M I A

P O D O S T R Z A Ł E M

Uszczerbek obronny
Trzy pytania do JANUSZA
ZEMKEGO, przewodniczącego
sejmowej Komisji Obrony Narodowej,
byłego sekretarza stanu w MON

POLSKA ZBROJNA: Jakie JANUSZ ZEMKE: Wojsko za-

będą konsekwencje finanso-
wych cięć w MON?
JANUSZ ZEMKE: Minister-
stwo musi zweryfikować wiele
umów z dostawcami. Dlatego
niektóre rodzaje sprzętu i uzbro-
jenia będą teraz trafiały do rąk
żołnierzy rzadziej i wolniej. Wy-
daje się też, że cięcia negatywnie
odbiją się na inwestycjach w in-
frastrukturę. Planowano przezna-
czyć na różne prace budowlane
ponad 1,2 miliarda złotych. Cię-
cia wpłyną również na bieżące
koszty funkcjonowania wojska.
Mniej będzie można kupić i zu-
żyć paliwa, mundurów, amunicji
czy usług remontowych.
POLSKA ZBROJNA: Co się
stanie, jeśli nastąpią dalsze cię-
cia?
wsze można „skoszarować”, ale
wtedy nie będziemy mieć żołnie-
rzy zawodowych, tylko armię
niezdolną do działania. Choć
kandydatów do służby nie za-
braknie, problemem stanie się
utrzymanie jakości wojska.
POLSKA ZBROJNA: Czy mi-
nisterstwo zejdzie z budżetem
poniżej granicy 1,95 procent
PKB?
JANUSZ ZEMKE: Stało się
to już w zeszłym roku. Budżet
w wykonaniu osiągnął wiel-
kość 1,68 procent PKB. A więc
zdecydowanie redukujemy wy-
datki obronne. Oceniam, że
w tym roku uszczerbek sięgnie
15 procent. 
Rozmawiał AARON WELMAN

tam bowiem, że priorytetem dla Wojska Pol-
skiego są misje natowskie i unijne. Nadszedł
czas na realizację priorytetów. Sęk w tym, że na
wycofaniu trzech kontyngentów w 2009 roku
zaoszczędzimy niewiele, o czym w MON zresz-
tą doskonale wiedzą.
C O M M E N T
BOGDAN KLICH, minister
obrony narodowej:
25 listopada 2008 roku minister finan-
sów poinformował nas o limicie wy-
datków w MON mniejszym niż nasze plany.
Byliśmy zaskoczeni. Zdecydowałem wtedy,
by nie zawierano umów skutkujących płat-
nościami przed 31 grudnia. 46 procent kon-
traktów MON jest wieloletnich, a więc gru-
dniowe wydatki były efektem umów zawar-
tych w 2008 roku i wcześniej. Zaczęliśmy
spłacać te zobowiązania pieniędzmi z transz
przelewanych przez ministerstwo finansów.
Z niektórymi wstrzymujemy się, bo chcemy
renegocjować umowy warte 456 milionów.
Wypowiedź na forum senackiej
Komisji Obrony Narodowej 5 lutego.
Po pierwsze, będziemy musieli zapłacić za
transport wycofywanych ludzi i sprzętu do kraju.
Po wtóre, ich ewakuacja nie nastąpi z dnia
na dzień.
Większość z dziewięciuset pracowników
i żołnierzy, których ta decyzja dotyczy, wróci do
Polski dopiero jesienią – w przypadku operacji
ONZ chęć rezygnacji trzeba zgłosić sześć mie-
sięcy przed opuszczeniem misji, tak by organi-
zacja mogła znaleźć zastępców. Skutki wycofa-
nia się z sił ONZ uwidocznią się zatem w 2010
roku. Oszczędności z tego tytułu wyniosą około
100 milionów złotych.
Niestety, nie ma szans na uzyskanie zgody po-
lityków na zwiększenie kontyngentu w Afgani-
stanie, choć raporty napływające z Ghazni do
Warszawy świadczą, że przydałoby się tam sześ-
ciuset dodatkowych żołnierzy. Nawet przejęcie
zarządu nad portem lotniczym w Kabulu odbę-
dzie się bez posiłków z kraju – co najwyżej wy-
pełniony zostanie do ostatniego żołnierza 1600-
osobowy limit kontyngentu w siłach ISAF.
Minister zapewnia jedynie, że nie będzie
oszczędzania na bezpieczeństwie „misjonarzy”.
Do 1 listopada mają być kupione pojazdy patro-
lowe klasy MRAP, mające zastąpić wypożyczo-
ne od Amerykanów Cougary. Kontyngent
w Afganistanie, w którym za rok będą służyć
żołnierze z Wesołej, powinien też dostać dwa ze-
stawy bezzałogowców rozpoznawczych o zasię-
gu do 250 kilometrów. Szefowi MON udało się
uzyskać środki na trzeci taki zestaw, który będzie
używany w kraju. Wicepremier Waldemar
Pawlak zgodził się, by część pieniędzy przezna-
czanych na program mobilizacji gospodarki wy-
dać na trzy zadania wojskowe. Dzięki temu uda
się jeszcze unowocześnić fregaty rakietowe
i okręt ORP „Nawigator”.
POLIGON EMERYTALNY
Minister obiecał, że mimo cięć w budżecie
świadczenia emerytalno-rentowe, uposażenia
żołnierzy oraz pensje pracowników będą wypła-
cane w terminie i ludzie znajdujący się na „utrzy-
maniu” resortu nie odczują oszczędności na kon-
tach. Poinformował żołnierzy 1 Brygady Pancer-
nej, że zamierza zlecić prace studyjne nad zmia-
ną wojskowego systemu emerytalnego.
„Tych prac jeszcze nie ma. Na razie studiuje-
my pomysły Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji”, zapowiedział Bogdan Klich.
„To poligon, na którym rząd sprawdzi koncepcję
zmian w systemie emerytur mundurowych. Dla
mnie jest oczywiste, że profesjonalizacja armii

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 11

 P E R Y S K O P

Polonizacja arsenału C O M M E N T
ANDRZEJ KARKOSZKA,
Szef MON przyznaje, że kryzys spowolni modernizację armii, ale jej nie były przewodniczący zespo-
zatrzyma. Zapowiada położenie nacisku na „polonizację dostaw”, łu Strategicznego Przeglądu
Obronnego:
mającą ochronić rodzimy przemysł zbrojeniowy.
Jeśli przy ogłaszaniu budżetu na 2009 rok

M inister twierdzi, że bę-

dziemy zmuszeni rene-
gocjować kontrakty zbrojenio-
we – najpierw z dostawcami
zagranicznymi, później z krajo-
wymi: „To nasza odpowiedź na
groźbę popadnięcia części
zbrojeniówki”. Bogdan Klich
poinformował między innymi
o wstrzymaniu przelewania rat
na konto norweskiej firmy
Kongsberg mającej wyposażyć
nabrzeżny dywizjon rakietowy.
Opóźni się również montaż
szwedzkich wyrzutni RBS-15
Mk3 na okrętach rakietowych
typu 1241. Firmie SAAB zosta-
nie zaproponowana renegocja-
cja kontraktu. To samo czeka
spółki należące do grupy
Bumar i Wojskowe Zakłady Me-
chaniczne w Siemianowicach.
Wojsko powinno otrzymać
w tym roku tylko 48 nowych
transporterów opancerzonych
Rosomak, z czego 16 pocho-
dzić będzie z opóźnionej do-
stawy ubiegłorocznej. Siemia-
nowickie WZM opuszczą praw-
dopodobnie 32 wozy zamiast
58 z tegorocznej produkcji. Fir-
ma zainkasuje za to 320 milio-
nów, a nie prawie 600. Winny
w dużej mierze jest temu
Bumar, który mógł zarobić wię-
cej w 2008 roku, ale jego spół-
ki nie wywiązały się z dostaw
podzespołów do transporte-
rów. Dla WZM ograniczenie do-
staw oznacza konieczność re-
negocjacji umów ze 172 pod-
dostawcami, w tym wieloma
zagranicznymi. Nie będzie to
łatwe – niektóre podzespoły
do Rosomaków trzeba zama-
wiać z półtorarocznym wyprze-
dzeniem.
Efektem spotkań szefa MON
z ministrem Aleksandrem
Gradem i wicepremierem
Waldemarem Pawlakiem
będzie strategia przetrwa-
nia dla naszych zakładów
zbrojeniowych.  dek rzeczy w nowoczesnym państwie
mówiono, że ciągle nie podejmuje się wielu
ważnych przedsięwzięć, to co można po-
wiedzieć teraz? Nie będzie warunków do
pełnej profesjonalizacji, nie wzrosną wydat-
ki majątkowe, nie będą zrealizowane w peł-
ni cztery sztandarowe programy moderni-
zacyjne: obrony przeciwlotniczej, śmigłow-
cowy, MW i C4ISR. Najgorsza wiadomość
to ogłoszony przez rząd zamiar zlikwido-
wania „kotwicy” budżetu MON – zobowią-
zania parlamentu o przeznaczeniu 1,95
procent PKB na wojsko. Skutki tego kroku
mogą być groźne. Z biegiem lat parcie in-
nych potrzeb społecznych i państwowych
– oświaty, ochrony zdrowia, budowy dróg
– zmusi kolejne rządy do dalszego ograni-
czania wydatków na obronę. Armia zejdzie
na drugi plan. Być może taki jest porzą-
w środku Europy. Ale czy na pewno?

i reforma systemu emerytalnego nie powinny Wojsko wraca do mizerii z lat 2003–2004, efekt. Ale gdyby podjąć je teraz, wkrótce znów
się nałożyć. Zamierzam konsultować ją ze śro- gdy na modernizację przeznaczało znacznie byłoby więcej pieniędzy na modernizację”.
dowiskiem wojskowym”. poniżej 20 procent budżetu. W tym roku – je- „Szukając oszczędności, nie należy rezygno-
Minister ocenia, że ograniczenia finansowe śli uznać, że plan finansowy roku 2008 został wać z programów modernizacyjnych”, sugeruje
„nie zaburzą podstawowych funkcji armii”, czy- wykonany, a zaległości płatnicze obciążyły generał brygady w stanie spoczynku profesor
li ochrony integralności terytorialnej kraju, zdol- wyłącznie budżet tegoroczny – wydatki mająt- Stanisław Koziej. Były podsekretarz stanu
ności do reagowania w sytuacjach kryzysowych kowe spadną do 14–15 procent. Tymczasem, w MON jest znanym orędownikiem ogranicze-
oraz utrzymania kontyngentów. Przyznaje jed- aby w racjonalnym tempie wymienić starzeją- nia liczebności armii, pełnego ukompletowania
nak, że obawia się o poziom ce się uzbrojenie, MON powinno jednostek i łączenia ich w większe formacje:
szkolenia w jednostkach, choćby dążyć do wydawania na zakupy „Nasze siły zbrojne tracą na rozczłonkowaniu.
dlatego, że będzie mniej pienię- Spocznij majątkowe 30 procent budżetu. Zbyt wiele mamy małych jednostek o niewiel-
dzy na paliwo. Wtedy udałoby się około 2020 roku kich zdolnościach operacyjnych”. Odradza re-
„Będziecie musieli ćwiczyć BEZ ZMIAN osiągnąć przyzwoity poziom nowo- zygnację z modernizacji technicznej i zmniej-
oszczędniej. Mam wyczucie, EMERYTALNYCH czesności. Na przeszkodzie ambi- szanie nakładów na szkolenie i namawia do po-
gdzie leży granica bezpieczeń-
M inister obrony naro-
dowej wyklucza, że
stwa dla wojska, poniżej której profesjonalizacja armii
cjom stanął kryzys.
„Cofa nas on w modernizacji
rzucenia założenia, że liczba związków taktycz-
nych w armii zawodowej powinna być taka sa-
dochodzi do problemu z wypeł- i reforma systemu emery- wojska o pięć lat nominalnie ma jak w armii z poboru.
nianiem jego podstawowych za- talnego będą się nakła- i o dziesięć faktycznie, z uwagi na Doświadczony cięciami budżetu minister
dań. Decydując o obszarach re- dać. Reforma emerytalna postęp transformacji armii sojusz- Klich przychylniej przyjmuje takie sugestie.
powinna się zacząć po za-
dukcji, wiedziałem, że tej grani- kończeniu procesu profe- niczych i nowe wyzwania. Zapo- „Myślimy o tworzeniu większych, bardziej na-
cy nie wolno przekroczyć”, za- sjonalizacji. Będzie kon- mnijmy o szybkim dojściu do pożą- syconych ludźmi i sprzętem formacji, które są
pewnił pancerniaków szef sultowana ze środowi- danego poziomu nowoczesności”, wydolniejsze operacyjnie i szkoleniowo,
skiem wojskowym.
MON. ocenia sytuację były pracownik De- a mniej kosztowne w utrzymaniu. Zastanowi-
partamentu Budżetowego MON. Uważa on, my się nad redukcją garnizonów i infrastruktu-
NASYCONE FORMACJE że może dobrze się stało, iż plany resortowych ry”, deklaruje, ale kart nie ujawnia, bo czeka
Wygląda na to, że cięcia budżetowe anulują decydentów zderzyły się z rzeczywistością te- na propozycje ze Sztabu Generalnego WP.
w znacznej mierze pomysł zmiany sposobu raz, zanim wkroczyły w fazę realizacji: „Może „Kryzys jest szansą na bardziej oszczędne
ochrony obiektów i terenów jednostek. Po uza- otrzeźwi to tych, którzy mieli wpływ na kształt i efektywne zorganizowanie wojska. Generał
wodowieniu armii znikną warty wystawiane sił zbrojnych w przeszłości i nie zrobili wiele. Franciszek Gągor z podwładnymi poprzedni
przez żołnierzy służby zasadniczej. Ich zadania Może wyciągną wnioski i zaproponują praw- model sił zbrojnych przygotowywał przez rok.
(jak zakładano) mają przejąć oddziały wart cy- dziwe reformy”. Teraz ma miesiąc na jego korektę. Myślę, że tę
wilnych. Na wstrzymaniu zawierania umów Podobnego zdania jest marszałek Komorow- szansę dobrze wykorzystamy”.
z ochroniarzami i rezygnacji ze zlecania firmom ski. Ocenia, że szukanie oszczędności w resorcie W tym kontekście kryzys oznacza zatem
sprzątania jednostek armia może zaoszczędzić obrony może być okazją do przeprowadzenia no- kolejny etap dyskusji o obronności. Wojsko mo-
300 milionów rocznie. A to oznacza, że szerego- wej reformy i zlikwidowania zbędnych wydat- że liczyć na uwagę polityków, dziennikarzy
wi nadterminowi i zawodowi w wielu jednost- ków powodowanych złą strukturą sił zbrojnych: i podatników. 
kach będą trzymali warty i sprzątali rejony. „Są to trudne reformy i nie od razu przyniosą Współpraca AARON WELMAN

12 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009


P
anie w mundurach w Pol-
sce nie wywołują już ani
ironicznych uśmiechów,
ani dziwnych pytań
w stylu: do czego są po-
trzebne w armii? Był nawet okres,
kiedy wszystkie formacje prześciga-
ły się w sukcesach związanych z po-
zyskaniem koleżanek „żołnierek”.
Były też kolejne promocje kobiet
podporuczników. Nie oceniam, czy
żołnierzy płci pięknej w wojsku jest
wystarczająco wiele, czy nie. Chcę
natomiast zasygnalizować duże za-
potrzebowanie na nie w operacjach
pokojowych.
Rola kobiet w misjach zagranicz-
nych w wielu państwach aktywnie
uczestniczących w rozwiązywaniu
kryzysów na świecie od kilku lat na-
biera nowego znaczenia. Dowódcy
sił i operacji coraz częściej w skła-
dzie ścisłego dowództwa mają do-
radcę do spraw płci (gender advisor),
który tak naprawdę zajmuje się spra-
wami przestrzegania praw kobiet za-
równo biorących udział w operacji,
jak i będących częścią tubylczej lud-
ności państwa, na którego terenie jest
prowadzona operacja.
Misje pokojowe niezależnie od
głównych zadań, zajmują się zawsze
przestrzeganiem praw człowieka.
Dowódcy chcą, aby kraje uczestni-
czące w operacjach wysyłały więcej
kobiet na misje i nie ma w tym nic
dwuznacznego. Potrzebne są panie,
zarówno oficerowie, jak i podofice-
rowie, które szczególnie wykonując
zadania CIMIC, HUMINT,
PSYOPS, potrafiłyby nawiązy-
W samo sedno
F E L I E T O N
Rola kobiet w misjach zagranicznych,
państw aktywnie uczestniczących
w rozwiązywaniu światowych kryzysów
od kilku lat nabiera nowego znaczenia.
Żołnierki
wać kontakty z miejscową ludnością,
głównie z kobietami.
To problem nie tylko walki o pra-
wa kobiet w świecie, nie tylko kwe-
stia ich uświadamiania. Przede
wszystkim kobiety zajmują się prze-
cież wychowaniem dzieci, kształce-
niem przyszłych pokoleń i to kobiety,
niezależnie od ich roli, mają duży
wpływ na mężczyzn. Warto więc
z nimi rozmawiać. A któż inny może
zrobić to lepiej niż panie uczestni-
czące w operacji?
Wszyscy dowódcy podkreślają tak-
że, że kobiety łatwiej nawiązują kon-
takty, działają łagodząco na atmosfe-
rę, wzbudzają pozytywne nastawienie
do operacji. Muszą być odpowiednio
do tych zadań przygotowane, a to nie
jest łatwy temat. Znajomość języków
obcych, w tym lokalnych, czy umie-
jętność prowadzenia mediacji i nego-
cjacji to specyficzne, ale niezbędne
umiejętności.
Są takie kraje jak
Szwecja, które mają du-
że doświadczenie w pro-
fesjonalnym udziale ko-
biet w operacjach.
Może więc warto
z tych doświad-
czeń po pro-
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
stu skorzystać? Aby mówić o zwiększonym
udziale pań w operacjach wojskowych w pol-
skim wydaniu, warto się przyjrzeć w ogóle
sprawom związanym z ich obecnością w siłach
zbrojnych.
Z jednej strony, wszędzie słychać po-
wszechne twierdzenie, że w niczym nie ustę-
pują panom, z drugiej zaś wiemy, że procen-
towo ich liczba w siłach zbrojnych nie jest
duża. Stąd chyba jeszcze długo marzeniem
pozostanie ich bardzo zauważalna obecność
w operacjach pokojowych.
A poza tym nie ma co ukrywać, to trochę
kwestia naszej męskiej mentalności. Kobiety
w armii? Tak! Ale nie za dużo, nie wszędzie
i nie do wszystkiego. Ponieważ światowe
tendencje, choć często z opóźnieniem, do-
chodzą jednak do naszego kraju, już dzisiaj
trzeba przewidzieć, że w najbliższych latach
także u nas pojawi się i piękny „gender advi-
sor”, i więcej „żołnierek” w mundurze, za-
równo w kraju, jak i w misjach.
Cóż, jestem facetem. Wiele spraw też
z trudnością sobie wyobrażam. 
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 13
 N A C E L O W N I K U

Dajmy
szkołom
14
szansę
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
 A R M I A
Z doktor EWĄ TROJANOWSKĄ, dyrektor
Departamentu Nauki i Szkolnictwa
Wojskowego MON, o przyszłości
szkół oficerskich, konkurencji
między nimi i ocenie ich absolwentów
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: Skąd pomysł, by szko-
ły oficerskie w Dęblinie i Wrocławiu prze-
kształciły się w akademie?
EWA TROJANOWSKA: Taki awans to natu-
ralna droga dla każdej uczelni. Od dziesięciu lat
obserwuję rynek usług edukacyjnych w obszarze
szkolnictwa wyższego. Przyglądałam się ponad
trzydziestu państwowym szkołom zawodowym
i ich losy przekonały mnie, że jeśli uczelnie chcą
się rozwinąć, potrafią to zrobić.
Uczelnie wojskowe od 2005 roku działają
w systemie ogólnokrajowym, są podporządko-
wane tym samym prawom rynku edukacyjnego,
które obowiązują inne podmioty. To zasługa
ustawodawców – zdecydowali o tym, przyjmując
ustawę „Prawo o szkolnictwie wyższym”. Ona
zmieniła pozycję uczelni wojskowych, ich zada-
nia oraz przestrzeń, w której działają.
POLSKA ZBROJNA: Zostać akademią lub
uniwersytetem to oczywiste marzenie każdej
wyższej szkoły zawodowej.
EWA TROJANOWSKA: I mamy w Polsce
kilkanaście uczelni, które zaczynały jako szkoły
zawodowe, a teraz są bliskie uzyskania statusu
uczelni akademickiej, nawet uniwersytetu.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie prościej było-
by jednak obie szkoły oficerskie przekształcić
w wojskowe filie politechnik albo Wojskowej
Akademii Technicznej? Pożądane przez re-
sort efekty osiągnięto by szybciej i mniejszym
kosztem, a renoma ich jako filii mogłaby być
na starcie większa niż nowych akademii.
EWA TROJANOWSKA: Ten pomysł przera-
bialiśmy ponad dwa lata temu. Kadra i studenci
uczelni stanowczo go odrzucili. Nie wydaje mi
się słuszne, by do niego wracać. Poza tym po-
stanowienia ustawy z 2005 roku, dające uczel-
niom dużą autonomię, przesądzają o tym, że
bez ich woli żadne przekształcanie się nie odbę-
dzie. Uczelnie mają prawo głosu i trzeba go
brać pod uwagę.
POLSKA ZBROJNA: Przemawia przez Pa-
nią urzędowy optymizm czy obiektywna oce-
FOT. EWA KORSAK
na sytuacji?
EWA TROJANOWSKA: Widzę, jak rozwijają
się uczelnie, że ich senaty chętnie biorą na siebie
odpowiedzialność za przyszłość. W Polsce ry-
nek edukacyjny jest duży, mamy ponad 400
uczelni. Skoro mogą się rozwijać wszystkie, za-
tem te dwie także. Rolą urzędników z MON
jest wskazywanie im rozwiązań prawnych słu-
żących rozwojowi.
POLSKA ZBROJNA: Na przykład jakich?
EWA TROJANOWSKA: Szkoły oficerskie do
niedawna nie dysponowały mieniem, nie miały
możliwości prowadzenia działalności gospodar-
czej. Przed 2007 rokiem były jednostkami bu-
dżetowymi, takimi jak wszystkie inne jednostki
wojskowe. Dopiero w ubiegłym roku dzięki roz-
poczęciu procesu wyposażania w mienie pojawi-
ły się przed nimi nowe możliwości działania.
W tym roku uczelnie wiedzą już, jak mają się
gospodarzyć, wszystkie mają pion kanclerski od-
powiedzialny za finanse i gospodarkę majątko-
wą. Uwłaszczenie oznacza, że mogą prowadzić
działalność zarobkową, brać kredyty, występo-
wać o dotacje z Unii Europejskiej. Bez prawa
własności były w tym zakresie ograniczone.
POLSKA ZBROJNA: A co będzie, jeśli am-
bitne plany okażą się pobożnymi życzeniami
ministra i rektorów, bo Państwowa Komisja
Akredytacyjna nie zaaprobuje wniosków
WSO o nadanie uprawnień do prowadzenia
nowych, wybranych przez nie kierunków stu-
diów? Albo jeśli powstaną słabe akademie,
które nie przyciągną studentów cywilnych?
EWA TROJANOWSKA: Autonomia szkół po-
lega na tym, że to senaty uczelni określają kie-
runki studiów, które chcą prowadzić. Minister-
stwo nie może w to ingerować bez naruszenia
prawa. I nie zamierza tego robić. To, jakie kie-
runki uczelnia chce prowadzić, jest wypadkową
analizy wielu czynników. Na pierwszym miejscu
jest kapitał ludzki, czyli kwalifikacje i kompeten-
cje zatrudnianych nauczycieli akademickich. Na
drugim – potencjał materialny, czyli baza dydak-
tyczna, którą uczelnia dysponuje.
POLSKA ZBROJNA: Innymi słowy, uczelnia
pozbawiona laboratoriów nie powinna myśleć
o tworzeniu kierunków technicznych.
EWA TROJANOWSKA: Musi zarzucić ten
plan lub inwestować w budowę laboratoriów
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 15
 N A C E L O W N I K U
– i to jest trzeci czynnik. Kolejny ele-
ment wymagający uwagi to konkuren-
cja na rynku: ile uczelni w okolicy pro-
wadzi taki lub podobny kierunek?
Ostatni czynnik – niż demograficzny
– już daje się odczuć. Jeśli z analizy po-
tencjałów kadrowego i materialnego
wynika, że szkoła może otworzyć nowy
kierunek studiów, musi policzyć koszty,
skalkulować, czy potencjalne przycho-
dy zbilansują planowane koszty procesu
dydaktycznego i inwestycji. Uczelnie są
instytucjami non profit, nie kierują się
zyskiem, ale to, co wypracują, mogą in-
westować w rozwój kadry, laboratoria,
zaplecze – przychody z działalności
uczelni stymulują jej rozwój.
POLSKA ZBROJNA: Lecz nie po-
winny przeliczyć się z możliwościami.
Przyjmując studentów, zawierają
z nimi umowę, że będą ich kształcić
przez kilka semestrów.
EWA TROJANOWSKA: To praw-
da. Ale jeśli już mówimy o rozwoju,
to mam dobrą wiadomość – WSOSP
w grudniu 2008 roku, decyzją mini-
stra nauki i szkolnictwa wyższego,
uzyskała prawo do prowadzenia stu-
diów II stopnia na kierunku lotnictwo
i kosmonautyka. Opiniując wniosek
o nadanie tego uprawnienia, PKA po-
zytywnie oceniła jakość kształcenia
16 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
już prowadzonych studiów I stopnia.
„Szkoła Orląt” może kształcić wła-
snymi siłami magistrów. Zarówno cy-
wilów, jak i wojskowych.
POLSKA ZBROJNA: To przybliża
ją do statusu akademii. Jednak nadal
niezrozumiała jest dla mnie wiara, że
obie podchorążówki mają potencjał,
by stać się akademiami.
EWA TROJANOWSKA: Studia
II stopnia na jednym kierunku to fak-
tycznie dopiero połowa sukcesu. Prawo
o szkolnictwie wyższym jasno wskazu-
je, co uczelnia ma zrobić, by zyskać
miano akademii. Musi na przykład zdo-
być dwa uprawnienia do nadawania
stopnia naukowego doktora – nadaje je
Centralna Komisja do spraw Stopni
i Tytułów na podstawie dokonanej oce-
ny osiągnięć badawczo-naukowych
i dydaktycznych danej uczelni.
POLSKA ZBROJNA: Choćby dla-
tego uważam, że niemożliwe jest
przekształcenie szkół w ciągu
dwóch–trzech lat. Nie da się akredy-
tować drugiego dobrego kierunku,
nie da się kupić doktoratów, labora-
toria same się nie zbudują.
EWA TROJANOWSKA: Drugim
kierunkiem studiów magisterskich
w Dęblinie ma być bezpieczeństwo na-
FOT. EWA KORSAK (2)
rodowe. Wniosek o nadanie prawa do otwarcia
takiego kierunku WSOSP skierowała do mini-
stra nauki i szkolnictwa wyższego. Czas pokaże,
czy dostanie to uprawnienie.
POLSKA ZBROJNA: Na jakie kierunki sta-
wia podchorążówka wrocławska?
EWA TROJANOWSKA: O ile mi wiadomo,
rozważanych jest kilka wariantów. Analizowane
są zainteresowanie nimi na rynku, oferta konku-
rencji, możliwości poprowadzenia tych kierun-
ków na podstawie posiadanej bazy lokalowej.
PROCES Jest za wcześnie, by przewidzieć, co z tych analiz
PROFESJONALI-
ZACJI wymaga
wyniknie. Decyzje o uruchomieniu studiów nie
zwrócenia mogą być pochopne, bo skutkują zobowiązania-
większej uwagi mi cywilnoprawnymi, mają zatem także konse-
na „jakość kwencje finansowe.
absolwenta”,
dlatego
zleciliśmy POLSKA ZBROJNA: Z pozyskaniem samo-
w tym roku dzielnych pracowników naukowych i prowa-
przeprowadzenie dzeniem studiów III stopnia, doktoranckich,
pod tym kątem
badań. nie będzie tak łatwo.
EWA TROJANOWSKA: Uczelnie mają po-
tencjał i są ustawowo zobligowane także do sty-
mulowania rozwoju własnej kadry.
POLSKA ZBROJNA: Czy ktoś myślał o zba-
daniu, czy młodzież będzie zainteresowana
studiami w nowych akademiach? Na nic am-
bicje, jeśli uczelnie nie przyciągną kandyda-
tów na studentów. Mamy niż demograficzny,
a konkurencja zajęła już najlepsze pozycje na
rynku edukacji.

EWA TROJANOWSKA: Ministerstwo nie
robiło takich sondaży. One powinny być wy-
konywane w skali lokalnej. Z rozmów z rek-
torami wiem, że wszyscy, rozważając uru-
chomienie kształcenia na nowym kierunku
albo studiów cywilnych, rozpoznają zaintere-
sowanie ofertą w lokalnym środowisku, ana-
lizują propozycje konkurencyjnych szkół.
POLSKA ZBROJNA: Dęblin jest uprzy-
wilejowany. W promieniu 60 kilometrów
od „Szkoły Orląt” nie ma uczelni o profilu
politechnicznym. Dlatego sukces jest bar-
dziej prawdopodobny w przypadku tej
placówki niż szkoły we Wrocławiu.
EWA TROJANOWSKA: Dęblin jest
w uprzywilejowanej pozycji nie tylko w re-
gionie, ale i w kraju. Z tego, co wiem, jest to
jedyna uczelnia w Polsce, w której ukończe-
nie studiów oznacza jednocześnie gotowość
do uzyskania licencji pilota. O ile mi wiado-
mo, Politechnika Rzeszowska przygotowuje
studentów do uzyskania uprawnień pilota, ale
muszą oni po ukończeniu studiów odbywać
jeszcze dodatkowe szkolenia.
POLSKA ZBROJNA: Z kolei we Wro-
cławiu uczelni jest co najmniej kilkana-
ście. Mogą one być dla WSOWL mor-
derczą konkurencją.
EWA TROJANOWSKA: Wrocławska
szkoła działa w innej przestrzeni edukacyj-
nej, ma inny profil niż WSOSP, co nie
oznacza, że jest na straconej pozycji. Pro-
szę spojrzeć na Wojskową Akademię Tech-
niczną – działa na jeszcze bardziej konku-
rencyjnym rynku i świetnie sobie radzi.
POLSKA ZBROJNA: Skoro o WAT mo-
wa – obie akademie, jeśli powstaną, zaczną
konkurować ze stołeczną o podchorążych,
bo za ich kształcenie uzyskuje się z MON
dotacje. Jak postąpi resort, zamawiając
„kontyngent absolwentów”, jeśli okaże się,
że to WAT kształci podporuczników lepiej
przygotowanych do bycia dowódcami plu-
tonów? Odważy się zrezygnować z usług
pozostałych akademii?
EWA TROJANOWSKA: Chociaż uczelnie
przygotowują oficerów w innej specjalności
czy grupie osobowej, to w pewien sposób już
ze sobą konkurują. Należy jednak raczej py-
tać, jakich podporuczników potrzebują siły
zbrojne, w jakim stopniu poszczególne uczel-
nie są w stanie zaspokoić potrzeby wojska
i czy jakość tych absolwentów zadowala ge-
storów korpusów osobowych. W tym zakre-
sie resort powinien kierować się oceną przy-
gotowania absolwentów do wypełniania obo-
wiązków służbowych.
POLSKA ZBROJNA: Do tej pory nie
przywiązywano do tego zbytniej wagi i nie
było narzędzi do takiej oceny.
A R M I A
EWA TROJANOWSKA: Proces profesjonali-
zacji wymaga zwrócenia większej uwagi na „ja-
kość absolwenta”, dlatego zleciliśmy w tym
roku przeprowadzenie pod tym kątem badań.
Mam nadzieję, że uda nam się stworzyć dłu-
gofalowy system takiej oceny. Dopóki go nie
będzie, dopóty nie odważę się wnioskować, że
podporucznicy z WAT albo AMW są lepsi od
słuchaczy innych uczelni. Dopiero gdy pozna-
my ocenę przygotowania absolwentów, bę-
dziemy mogli pokusić się o analizę wykony-
wania obowiązków wobec nas przez uczelnie
i wyciąganie wniosków. Dziś byłoby to fero-
wanie wyroków, może słusznych, a może po-
chopnych, na podstawie intuicji, uprzedzeń,
widzimisię. Nie możemy tego robić.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy chcecie mieć
to narzędzie? Pytam o to, bo boję się, że
szkoły oficerskie pozbawione kontroli MON
odseparują się od wojska. A to jest nie do
pomyślenia.
EWA TROJANOWSKA: Uczelnie nie są po-
zbawione kontroli MON – po to między inny-
mi powstał Departament Nauki i Szkolnictwa
Wojskowego. Jeśli nie będą wykonywać zadań
wskazywanych przez nasz resort w sposób na-
leżyty, to trzeba będzie zastanowić się nad
strategią dalszego postępowania. Ale obser-
wując je od dwóch lat, nie widzę powodów do
takich obaw. Dostrzegam bowiem dużą wolę
prowadzenia dobrego kształcenia i odpowia-
dania na potrzeby rynku edukacyjnego, także
wojskowego, o czym świadczy choćby uzgad-
nianie treści programów nauczania podchorą-
WIZYTÓWKA
Doktor
EWA DOROTA
TROJANOWSKA
Jest absolwentką Uniwer-
sytetu Warszawskiego. W 1994 roku ukoń-
czyła studia magisterskie na Wydziale Filo-
zofii i Socjologii na kierunku filozofia i przez
następne cztery lata odbywała studia dokto-
ranckie w Instytucie Filozofii WFiS. Pracę
zawodową zaczęła w 1998 roku w Departa-
mencie Kadr, Szkolenia i Organizacji Mini-
sterstwa Edukacji Narodowej, po roku prze-
szła do Departamentu Nauki i Szkolnictwa
Wyższego, gdzie awansowała na naczelnika
Wydziału Uczelni Publicznych. W 2006 roku
pracowała w Ministerstwie Nauki
i Szkolnictwa Wyższego jako naczelnik Wy-
działu Uczelni Publicznych w Departamen-
cie Szkół Wyższych, a następnie dyrektor
Departamentu Spraw Pracowników Szkol-
nictwa Wyższego. Do MON trafiła w maju
2007 roku – do Departamentu Nauki
i Szkolnictwa Wojskowego (od 17 paździer-
nika 2008 roku nim kieruje).
Od 2002 roku jest ekspertem Towarzy-
stwa Naukowego Organizacji i Kierownic-
twa – Centrum Analizy Wartości oraz Pań-
stwowej Komisji Akredytacyjnej.
żych i oficerów z gestorami korpusów osobo-
wych. Ta wola przekłada się na działania
uczelni, ale sądzę, że najważniejsza jest deter-
minacja w skuteczniejszym działaniu.
POLSKA ZBROJNA: Jak pogodzić dąże-
nie do akademickości z obniżaniem wymo-
gów względem poziomu wykształcenia przy-
szłych podporuczników? Od 2010 roku, aby
zostać oficerem, wystarczy licencjat.
EWA TROJANOWSKA: W nowelizacji
ustawy pragmatycznej proponujemy, by pod-
chorąży stający do promocji oficerskiej miał
wykształcenie wyższe. To oznacza posiadanie
tytułu licencjata bądź inżyniera, ale także ma-
gistra. Korpus oficerski będą zasilać jedni
i drudzy kandydaci. W Polsce mamy osiem
kierunków studiów prowadzonych wyłącznie
na poziomie magisterskim – na przykład kie-
runek lekarski, kierunek lekarsko-dentystycz-
ny, weterynarię, prawo, teologię. Po tych kie-
runkach będziemy zawsze pozyskiwać tylko
magistrów.
Uważam, że wciąż można dyskutować nad
tym, czy w pozostałych specjalnościach do służ-
by należy przyjmować wyłącznie podporuczni-
ków po studiach I stopnia, czy zezwalać kandy-
datom na odbycie od razu studiów magisterskich.
Dziś zakładamy, że zdecydowana większość ofi-
cerów będzie rekrutowana spośród licencjatów/
inżynierów. Ale nie wykluczamy – bo system na-
boru będzie tak skonstruowany – rekrutacji ma-
gistrów także poprzez studium oficerskie. Dzięki
temu system rekrutacji będzie otwarty i maksy-
malnie elastyczny.
POLSKA ZBROJNA: Za to podporucznik
magister będzie lepiej wykształcony niż
podporucznik z licencjatem.
EWA TROJANOWSKA: Dlaczego od razu
lepiej? Inaczej! Idąc tym tokiem myślenia, mo-
glibyśmy powiedzieć, że jeśli skończy studia
III stopnia i obroni doktorat, to będzie miał jesz-
cze większą wiedzę. Wszystko zależy od rzeczy-
wistych potrzeb wojska. Jeśli gestorzy korpusów
osobowych i dowódcy rodzajów sił zbrojnych
stwierdzą definitywnie, że podporucznicy z dy-
plomem inżyniera mają kwalifikacje wystarcza-
jące do wykonywania stawianych im zadań,
przyjmę to do wiadomości, bo to oni najlepiej
wiedzą, kogo wojsko potrzebuje.
Z drugiej strony pamiętać powinniśmy, że
kształcąc oficerów, przygotowujemy także kan-
dydatów na przyszłych nauczycieli akademic-
kich uczelni wojskowych, pracowników nauko-
wych instytutów badawczo-rozwojowych i wdro-
żeniowych działających w obszarze obronności,
a także pracowników przemysłu zbrojeniowego.
Zatem paleta oferowanych studiów powinna być
pełna, a pewne decyzje co do wykształcenia na-
leżałoby podejmować nawet w trybie indywidu-
alnym, choćby dlatego, że ludzie różnią się zdol-
nościami intelektualnymi, co także musimy
brać pod uwagę. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 17
 P R O B L E M Y
ANNA DĄBROWSKA
Żołnierze nowej kategorii
Kontuzja lub rana odniesiona w boju to dla żołnierza wystarczająco
bolesne przeżycie. Zwolnienie za to ze służby byłoby karą.
Z
powodu urazów i innego rodzaju
uszczerbków na zdrowiu, odnie-
sionych w czasie wykonywania
obowiązków służbowych w kra-
ju i za granicą, zwalniamy z woj-
ska od około trzystu do prawie pięciuset żoł-
nierzy rocznie, przy skali zaangażowania
w misje rzędu 3500 osób”, informował w lipcu
2008 roku na posiedzeniu sejmowej Komisji
Obrony Narodowej Czesław Piątas, sekretarz
stanu w resorcie obrony do spraw społecznych
i profesjonalizacji. Wielu ze zwalnianych z po-
wodu kontuzji lub ran żołnierzy spełnia wymo-
gi, aby objąć stanowiska, na przykład
w wojskowej administracji lub szkołach. Tak
uważa pułkownik Anatol Tichoniuk, prze-
wodniczący Konwentu Dziekanów Korpusu
Oficerów Zawodowych Wojska Polskiego.
Podobnego zdania jest zasiadający w komisji
18 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
obrony poseł Platformy Obywatelskiej Cze- wiającą pozostanie w służbie żołnierzom
sław Mroczek: „Uważam, że przepisy kadro- zawodowym, którzy „wskutek wypadku
we powinny pozwalać na dalszą służbę żoł- w związku ze służbą lub podczas wykonywa-
nierzom kontuzjowanym nia obowiązków służbowych albo
w boju, jeżeli ich stan zdrowia choroby pozostającej w związku
odpowiada danemu stanowi-
sku. Dotyczyłoby to tylko Uwaga! ze służbą wojskową doznali stałe-
go lub długotrwałego uszczerbku
tych, którzy mogą dalej być na zdrowiu”.
w stu procentach przydatni dla NADTERMINOWI: „Dotychczas przepisy prawne
sił zbrojnych”. przed wyjazdem dzieliły żołnierzy na zdolnych
Pomysł przepisów, które po- na misję i niezdolnych do służby zawodo-
zwoliłyby utrzymać w służbie postarajcie się wej. W nowym artykule 5 prag-
kontuzjowanych i rannych, poja- o przyjęcie matyki proponuje się wprowa-
wił się podczas prac podkomisji do słuzby dzenie dodatkowej kategorii
(powołanej przez Komisję Obro- Z/O, czyli zdolny do służby
ny Narodowej) nad „dużą nowe-
zawodowej! z ograniczeniem. Oznacza ona
lizacją” ustawy o służbie wojskowej żołnierzy «ograniczoną zdolność do dalszego pełnienia
zawodowych. Posłowie do projektu noweli służby w poszczególnych rodzajach sił zbroj-
pragmatyki wprowadzili poprawkę umożli- nych i rodzajach wojsk oraz na określonych
 A R M I A

P O D O S T R Z A Ł E M

były rozstrzygane indywidualnie

Marzę o powrocie przez ministra obrony. Na podstawie

Trzy pytania do DANIELA
KUBASA, prezesa Stowarzyszenia
Rannych i Poszkodowanych w Misjach
poza Granicami Kraju
POLSKA ZBROJNA: Ilu jest
poszkodowanych, którzy chcieli-
by wznowić służbę wojskową? Ja-
cy żołnierze mogliby wrócić do
armii?
DANIEL KUBAS: To nie jest duża
grupa, zapewne dwadzieścia, może
trzydzieści osób. Trudno to dokład-
nie oszacować, gdyż część z nich
w obliczu możliwości powrotu mo-
głaby jednak nie chcieć tego uczy-
nić. Jest to zarazem na tyle mała gru-
pa, że nie stanowiłaby dużej konku-
rencji przy obejmowaniu stanowisk,
na których z pewnymi ograniczenia-
mi żołnierze poszkodowani mogliby
pełnić służbę. Chodzi tu przede
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
stanu zdrowia. Są to osoby z dużym
doświadczeniem. Co prawda nie bę-
dą w stanie biegać z karabinem
i zmuszać się do znaczącego wysił-
ku fizycznego, ale za to nadawaliby
się na stanowiska instruktorów, ob-
sług trenażerów czy w administracji
wojskowej przy siedzącym trybie
pracy.
POLSKA ZBROJNA: A co z żoł-
nierzami, którzy taką służbę peł-
nili kilkadziesiąt lat temu? Jak da-
leko wstecz miałyby sięgać nowe
przepisy?
DANIEL KUBAS: Rozumiem, że
Ministerstwo Obrony Narodowej
rozporządzeń decydowałby, czy da-
na osoba spełnia warunki, by ją po-
wołać do ponownej służby. Mogą to
być kryteria zdrowotne i wiekowe,
bo nie każda poszkodowana osoba
może nadawać się do pełnienia ogra-
niczonej służby. Minister zawsze
kierowałby się potrzebami sił zbroj-
nych. Nikt nie miałby do ministra
pretensji, kiedy wydałby odmowną
decyzję w sprawie powołania wete-
rana, który nie spełniałby wymagań
służby. Jednak każdy poszkodowany
żołnierz miałby prawo próbować.
POLSKA ZBROJNA: Czy w przy-
padku przyjęcia nowych przepisów
sam by Pan z nich skorzystał?
DANIEL KUBAS: Na stanowisko
podoficerskie bym wrócił. Jest
to jednak trudne ze względu na śro-
dowisko, którym się zajmuję. Boję
się, by nie było tu jakiejś sprzeczno-
ści. Marzę jednak o powrocie do
wojska. (AW) 

wszystkim o byłych żołnierzy służby może mieć obawy, iż osoby pełniące

nadterminowej, którzy w wyniku
chorób lub doznanych kontuzji wy-
nikających z bezpośrednich działań
bojowych zostali zwolnieni ze służ-
by w związku z negatywną oceną
służbę kilkanaście lub kilkadziesiąt
lat temu w świetle wprowadzonych
zmian zechcą wrócić do służby, bę-
dąc w wieku zaawansowanym. My
proponujemy, by sprawy powrotu
Starszy szeregowy nadterminowy w stanie
spoczynku DANIEL KUBAS został ranny
w Iraku w 2004 roku. Komisja lekarska
uznała, że nie jest zdolny do dalszej służby
i orzekła w jego przypadku 75-procentowy
uszczerbek na zdrowiu.

stanowiskach służbowych»”, tłumaczy puł-
kownik lekarz Sławomir Marat, zastępca
szefa Inspektoratu Wojskowej Służby Zdro-
wia – naczelny lekarz Wojska Polskiego.
STANOWISKA
BEZ GWIAZDEK
Jeśli przepis wejdzie w życie, wojskowe ko-
misje lekarskie (WKL), analizując kondycję
kontuzjowanego żołnierza, będą oceniać, czy
może on kontynuować służbę na wskazanym
stanowisku. Jak tłumaczy pułkownik Marat,
w praktyce oznacza to, że przed skierowaniem
żołnierza na komisję lekarską dowódca lub
upoważniony do tego organ kadrowy muszą
wskazać – w uzgodnieniu z żołnierzem – na
jakie stanowisko będzie on wyznaczony. „Ro-
la lekarzy sprowadzać się będzie do podjęcia
decyzji, czy dana osoba nadaje się do służby
na tym stanowisku. Lekarze muszą mieć pew-
ność, że określona kontuzja czy kontuzje po-
zwolą rzeczywiście wykonywać nawet te ogra-
niczone obowiązki”.
Żołnierz z kategorią Z/O pozostający
w mundurze i zmieniający stanowisko lub spe-
cjalność – na przykład z sapera na informaty-
ka – będzie mógł liczyć na przeszkolenie na
takich samych zasadach jak inni wojskowi.
Zgodnie z informacjami Zarządu Organizacji
i Uzupełnień Sztabu Generalnego WP dla tej
grupy wojskowych nie będą tworzone oddziel-
ne etaty ani oznaczane „gwiazdką” stanowi-
ska. „Ważne, aby możliwość służby z ograni-
czeniem nie stała na przeszkodzie w budowa-
niu armii profesjonalnej, a jednocześnie, aby
przepisy nie pozwalały «gubić» doskonałych
C O M M E N T
Kapitan LESZEK STĘPIEŃ,
wykładowca w Wyższej
Szkole Oficerskiej Wojsk
Lądowych we Wrocławiu:
U ważam, że dobrze się stało, że takie
przypadki jak mój będą wreszcie uregu-
lowane prawnie. Wielu ludzi po zdarzeniach
na misjach, i nie tylko, nawet z wyraźnym in-
walidztwem, może nadal służyć w wojsku.
Wszystkie takie zdarzenia muszą być jednak
rozpatrywane indywidualnie. Nie można stwo-
rzyć sytuacji, w której ułomność poszkodowa-
nego będzie wpływała destruktywnie na kole-
gów lub deprymowała jego samego. (BP)
Kapitan LESZEK STĘPIEŃ utracił
część nogi po wybuchu miny w Afganistanie.
żołnierzy, którzy mogą mimo kontuzji nadal
z pożytkiem służyć armii. Świadomość so-
cjalnej i prawnej ochrony, gwarantującej od-
powiednie świadczenia i pozostanie w służ-
bie w przypadku odniesienia poważnej kon-
tuzji, podnosić będzie też morale żołnierzy
uczestniczących w niebezpiecznych opera-
cjach bojowych”, uważa generał brygady dok-
tor nauk medycznych Andrzej Wiśniewski,
szef Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia.
BEZ NADTERMINOWYCH
Podczas obrad sejmowej podkomisji rozwa-
żano, czy przepisem objąć również żołnierzy
nadterminowych. Problem w tym, że musie-
liby oni być powoływani do służby zawodo-
wej jako Z/O. Daniel Kubas, przewodniczą-
cy Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowa-
nych w Misjach poza Granicami Kraju, za-
proponował, aby w ustawie umieścić taki
przepis, który da ministrowi prawo do indy-
widualnego rozpatrywania każdej sprawy
nadterminowego chcącego zostać w służbie.
„To minister, kierując się potrzebami sił
zbrojnych i znając stan zdrowia, decydował-
by, czy takiego żołnierza przyjąć lub nie do
służby zawodowej”, wskazywał. Ocenił, że
problem może dotyczyć kilkunastu żołnierzy.

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 19

 P R O B L E M Y
Rozwiązania sojuszników

FOT. US DOD
NIEMCY. Żołnierze poszkodowani podczas

FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI

wykonywania zadań są objęci okresem
ochronnym. W tym czasie otrzymują świad-
czenia medyczne lub pomoc w podnoszeniu
kwalifikacji zawodowych. Okres taki trwa
pięć lat i może być przedłużony o dalsze trzy
lata. Jeśli żołnierz w wyniku rany lub kontuzji
ma ograniczoną zdolność do wykonywania

Nowe wykazy chorób i ułomności pracy zarobkowej o przynajmniej 50 pro-

cent, należy go powołać do służby wojskowej
Zapis o żołnierzach z kategorią Z/O nie obejmie osób kontuzjowanych jako żołnierza zawodowego, o ile sprawdził
lub rannych przed wejściem w życie nowelizacji. się podczas sześciomiesięcznego okresu
próbnego.

N owelizacja ustawy o służ-

bie wojskowej żołnierzy
zawodowych spowodowała,
że resort obrony będzie mu-
siał wydać (w porozumieniu
z ministrem zdrowia) rozpo-
rządzenie ustalające:
• wykaz chorób i ułomności
uwzględnianych przy orzeka-
niu o ograniczonej zdolności
do służby wojskowej w ro-
dzajach sił zbrojnych i rodza-
jach wojsk na poszczegól-
nych stanowiskach służbo-
wych;
• wykaz chorób i ułomności
uwzględnianych przy orzeka-
niu o zdolności do służby za-
wodowej oraz do służby poza
granicami państwa;
• wykaz chorób i ułomności
uwzględnianych przy orzeka-
niu o zdolności do służby
w poszczególnych rodzajach
sił zbrojnych i rodzajach
wojsk oraz na stanowiskach
wymagających szczególnych
predyspozycji zdrowotnych;
• tryb kierowania do wojsko-
USA. Żołnierze ranni i poszkodowani wyma-
gający opieki medycznej trwającej ponad pół
wych komisji lekarskich żoł- roku lub oczekujący na komisję lekarską, któ-
nierzy zawodowych i osób ra ustali stopień utraty zdrowia i możliwość
ubiegających się o powołanie dalszego pełnienia służby, są kierowani do
do zawodowej służby wojsko- przejściowych jednostek wojskowych. Jeśli
wej; nadal nie mogą pełnić służby, są przenoszeni
• tryb orzekania o zdolności do rezerwy i przez 12 lat mogą korzystać z po-
do zawodowej służby wojsko- mocy Departamentu Weteranów – między in-
wej oraz postępowania woj- nymi rehabilitacji, konsultacji zawodowych, po-
skowych komisji lekarskich mocy w szukaniu pracy, praktyk zawodowych,
w tych sprawach.  podnoszenia kwalifikacji. 

Jednak z dyskusji na forum poselskiej pod-
komisji wynikało, że resort obrony wzdraga
się przed objęciem nowymi regulacjami
nadterminowych.
Po pierwsze, ich statut w wojsku wynika
z ustawy o powszechnym obowiązku obrony,
a nie z pragmatyki.
Po drugie, są to osoby, które mogą służyć
tylko z ograniczeniami, a do tego ich kompe-
tencje i aspiracje są często niskie. Natomiast
według informacji ze Sztabu Generalnego WP,
projektowane zmiany prawne umożliwią żoł-
nierzom niezawodowym, którzy odeszli ze
służby w następstwie obrażeń w niej odniesio-
nych, przyznawanie między innymi zapomóg
oraz pomocy rekonwersyjnej ze strony resortu.
Wniosek dla nadterminowych jest zatem
prosty: przed wyjazdem na misje powinni po-
starać się o przyjęcie do służby zawodowej.
To uchroni ich przed rozczarowaniem woj-
skowymi przepisami.
Co ważne, zapis o żołnierzach z kategorią
Z/O nie będzie działał wstecz, czyli nie obej-
mie osób kontuzjowanych lub rannych przed
wejściem w życie nowelizacji. Projekt nowych
zapisów, razem z całym pakietem „dużej no-
welizacji” ustawy pragmatycznej, za kilkana-
ście dni trafi do Komisji Obrony Narodowej.
C O M M E N T
Generał
FRANCISZEK GĄGOR,
szef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego:
R ozwiązań pozwalających na poprawę sy-
tuacji najbardziej potrzebujących żołnie-
rzy poszkodowanych podczas służby na mi-
sjach poszukujemy już od dłuższego czasu.
W maju 2008 roku w Orzyszu rozmawiałem
o tym z grupą kilkudziesięciu rannych i po-
szkodowanych w Iraku i Afganistanie. Cieszę
się, że większość z nich po rehabilitacji nadal
pełni czynną służbę. Jestem przekonany, że
poszkodowani i niepełnosprawni żołnierze po-
winni mieć możliwość powrotu do służby, jeże-
li tylko wyrażą taką wolę. (WK)
Poprawiona ustawa powinna zostać przyjęta
w tym roku. „Zanim jednak przepis o Z/O
zacznie obowiązywać, musi zostać znoweli-
zowane rozporządzenie ministra obrony
w sprawie orzekania o zdolności do zawodo-
wej służby wojskowej oraz postępowania woj-
skowych komisji lekarskich w tych spra-
wach”, przypomina pułkownik Marat. No-
welizacji wymagać też będą między innymi
przepisy dotyczące zdawania egzaminów ze
sprawności fizycznej.
Trudno w tej chwili określić, ilu żołnierzy
będzie chciało skorzystać z nowego przepisu.
Może się okazać, że sporo wojskowych, którzy
otrzymają na przykład II grupę inwalidzką
i rentę wynoszącą 80 procent uposażenia, nie
będzie chciało dalej służyć dla brakujących
20 procent pensji. Chyba że będą chcieli to ro-
bić z przywiązania do munduru, chęci kontak-
tów z kolegami czy zachowania aktywności
zawodowej. 
Współpraca ARTUR GOŁAWSKI,
WŁODZIMIERZ KALETA

20 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009


TOMASZ SZULEJKO
Przymiarka marynarki
Na tę wiadomość czeka 12 tysięcy marynarzy.
Przyspieszono prace nad tworzeniem dla nich
nowego munduru ćwiczebnego.
W
mundurach wyjściowych i ga-
lowych nasi marynarze wy-
znaczają kanon żołnierskiej
elegancji. Ten stan trwa od
1936 roku, gdy przyjęto wzór ubioru, który
mimo kosmetycznych zmian jest modny do
dziś. Klasyka broni się sama.
SMERF W AKCJI
Inaczej jest z mundurem ćwiczebnym. Jesz-
cze w latach osiemdziesiątych marynarze
używali takich samych uniformów jak żoł-
nierze Wojsk Lądowych czy lotnictwa.
W 1985 roku pojawił się nowy wzór ubioru
ćwiczebnego marynarki wojennej. Ze wzglę-
du na kolor, przypominający atramentowy
odcień granatu, został nazwany ,,smerfem”.
Pierwszym partiom mundurów daleko było
do doskonałości. Po praniu zaskakująco
szybko upodabniały się do zwykłego dreli-
chu roboczego. Na okręcie, gdzie wszyscy
są ubrani jednakowo, można się z tym pogo-
dzić. Ale na lądzie marynarze nie wyglądali
w nich najlepiej.
Pod koniec lat osiemdziesiątych próbowa-
no zaprojektować uniform dla jednostek
brzegowych. Jednak propozycja została źle
oceniona przez żołnierzy i zrezygnowano
A R M I A
FOT. TOMASZ SZULEJKO
powinien spełniać kryteria ergonomii i ter-
moaktywności.
We wrześniu 2008 roku w łódzkim Woj-
skowym Ośrodku Badawczo-Wdrożenio-
wym Służby Mundurowej (WOBWSM) od-
była się konferencja poświęcona stworzeniu
z tego pomysłu. Personel jednostek brzego- nowego wzoru munduru polowego dla
wych używa więc lądowych mundurów po- Wojsk Lądowych. Spotkanie specjalistów
lowych z marynarskimi naramiennikami służby mundurowej, żołnierzy, przedstawi-
oraz oznakami stopni wojskowych. cieli producentów oraz dziennikarzy prasy
Używane obecnie ubiory okrętowe to wer- fachowej doprowadziło do opracowania uni-
sje munduru ćwiczebnego oficerskiego ma- formu wzór 2008. Pierwsze partie zostały
rynarki wojennej (wzór 126A/MON) oraz już przetestowane przez żołnierzy Wojsk
munduru ćwiczebnego marynarskiego (wzór Lądowych. Zyskały pochlebne opinie.
125/MON) przyjęte na początku lat dzie- Wnioski użytkowników służą teraz popra-
więćdziesiątych. Cieszą się one dobrą wianiu detali. Powstał nowoczesny i funk-
opinią, marynarze wskazują jednak na ko- cjonalny mundur uwzględniający noszenie
nieczność ich udoskonalenia. Dziś uniform modułowego oporządzenia taktycznego. Po-
Spodnie włożysz nawet w butach
Żołnierze Wojsk Lądowych otrzymają udoskonalone ubranie ochronne.
Nie będzie szeleściło w marszu!
U biór wzoru 128/MON zo-
stał zmodernizowany.
W partii prototypowej uwzględ-
szeleści już podczas marszu!
Rolowany kaptur i wzmocnie-
nia ocieplacza wykonano z la-
skawicznym wszytym na całej
długości nogawek. Boczne kie-
szenie cargo zostały zastąpio-
niono sugestie użytkowników. minatu paroprzepuszczalnego ne zwykłymi kieszeniami
Nie eksperymentowano z tka- o masie powierzchniowej wpuszczanymi z przodu. To po-
niną zasadniczą. Do produkcji 75 gramów na metr kwadrato- zwala swobodnie włożyć
użyto najwyższej jakości lami- wy. Zmieniono konstrukcję spodnie bez konieczności zdej-
natu specjalnego o masie po- spodni. Mają szelki regulowa- mowania butów i zdecydowa-
wierzchniowej 165 gramów na ne rzepem i rozpinają się po nie poprawia funkcjonalność
metr kwadratowy. Uniform nie bokach, dzięki zamkom bły- ubrania ochronnego. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 21
 M A R Y N A R K A
zostało zaprojektować nowe wzory mundu-
rów dla pozostałych rodzajów wojsk i służb.
Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych (IWSZ)
podjął wyzwanie. 13 stycznia 2009 roku od-
było się w Łodzi spotkanie poświęcone
opracowaniu projektu munduru ćwiczebne-
go dla żołnierzy naszej floty. Gospodarzem
konferencji był komendant WOBWSM puł-
kownik Krzysztof Kacprzak. Dyskusję
prowadził kierujący Szefostwem Służby
Mundurowej IWSZ pułkownik Bogusław
Hapoński.
Podstawą dla projektantów są wstępne zało-
żenia taktyczno-techniczne opracowane przez
Dowództwo Marynarki Wojennej. Komandor
porucznik Jerzy Stankiewicz przedstawił
oczekiwania marynarzy i przywiózł prototyp
uniformu ćwiczebnego przygotowany przez
służbę mundurową MW. Oczekiwania mary-
narzy porównano z propozycjami dziennika-
W O J E N N A
rzy. Michał Sitarski, Bartosz Szołucha
i Mateusz Kurmanow z „Nowej Techniki
Wojskowej” oraz Adam Dubiel z „Raportu”
przygotowali autorską propozycję odzieży
ćwiczebnej dla marynarzy. Zaproponowali
mundur dla załóg okrętów oraz zmodyfikowa-
ną wersję polową dla żołnierzy jednostek brze-
gowych. Oba modele różnią się detalami,
uwzględniają odmienne warunki służby na
okrętach i na lądzie. Dziennikarze optowali za
wprowadzeniem do użytku jednego modelu
odzieży z tkaniny całorocznej, w nowym ka-
muflażu. Mundury okrętowe powinny być wy-
konane z jednobarwnego, granatowego mate-
riału, natomiast mundury polowe – w specjal-
nie opracowanej wersji maskującej, w której
wykorzystano by sprawdzone rozwiązania
skandynawskie i amerykańskie.
SZTORM MÓZGÓW
Po dyskusji spisano propozycje dotyczące
projektu nowego marynarskiego munduru
ćwiczebnego. Wszystkie zostały ocenione
przez porucznika marynarki Leopolda
Tymanowskiego z okrętu podwodnego ORP
„Kondor”, bosmana sztabowego Pawła
Gajdzisa z okrętu ratowniczego ORP
,,Lech”, bosmana Damiana Zbiciaka repre-
zentującego Dywizjon Okrętów Rakietowych
oraz starszego bosmanmata Mirosława
Piekarskiego z fregaty ORP „Pułaski”.
Konfrontacja zamierzeń z opiniami prakty-
ków przyniosła interesujące rozwiązania. Jako
model do przygotowania marynarskiego ubio-
ru ćwiczebnego posłuży mundur polowy wzór
2008. Załoga ORP „Lech” testowała przez
sześć tygodni uniform w wersji lądowej. Ich
sugestie wskazały kierunek, w jakim powinny
zmierzać prace nad stworzeniem munduru
ćwiczebnego wzór 2009.
Marynarze sceptycznie odnieśli się do pro-
pozycji rozróżnienia mundurów okrętowych
i lądowych. W czasie dyskusji uzgodniono
jednak, że mundur ćwiczebny będzie produ-
kowany w dwóch wariantach. Powstaną wer-
sje całoroczna i letnia, różniące się składem

Kombinezon
lotniczy z nowej
trudno palnej
tkaniny
termoaktywnej

Wodoszczelne
ubranie
sztormowe
z elementami
taśmy
fluoroscencyjnej

Czarny
Mundur polowy
ubiór ochronny
wzór 2008
marynarzy
z membraną
paroprzepuszczalną
FOT. TOMASZ SZULEJKO

22 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 A R M I A

oraz gramaturą materiału. Tkaniną zasadni-
czą będą mieszanki bawełniano-poliestrowe
o splocie typu rip-stop. W wersji letniej ma-
teriał US-21 o gramaturze 195 gramów na
metr kwadratowy zawiera 85 procent baweł-
ny i 15 procent poliestru. Natomiast cało-
roczna tkanina Frontiera-4 o gramaturze 255
gramów na metr kwadratowy jest mieszanką
tych samych składników w proporcjach
50/50.
Obydwa ubiory będą miały identyczny
krój i taką sama barwę kamuflażu. Mundu-
rowcy przewidują zastosowanie jednobarw-
nej tkaniny w kolorze zbliżonym do mor-
skiego. Chodzi zapewne o tak zwany navy
blue, a więc połączony niebieski, nasycony
granatowy i szary.
Bluza marynarskiego munduru będzie za-
pinaną na guziki kurtką o jednoczęściowym
tyle, prostych przodach i dwuczęściowych rę-
kawach. Tak jak w mundurze polowym wzór
2008, kołnierz powinien mieć formę stójki
z możliwością wykładania. Kieszenie ze-
wnętrzne będą tylko na rękawach. Do ich za-
mykania posłużą kryte zamki błyskawiczne.
Sekcyjne otwarte od góry kieszonki przyda-
dzą się do schowania pisaków lub światła
chemicznego. Naszyte rzepy umożliwią przy-
pięcie oznak rozpoznawczych.
Wewnętrzne zamykane krytym suwakiem
kieszenie na piersiach pomieszczą przedmio-
ty wielkości terminarza polowego. Dzięki ta-
kiej konstrukcji kurtka munduru ćwiczebne-
go będzie pozbawiona elementów, którymi
w wąskich przejściach okrętów można zacze-
pić o wystające przedmioty.
Użytkownicy nie widzą potrzeby umiesz-
czania na przedramieniu dodatkowych wkła-
dek ochronnych. Za niecelowe uznają rów-
nież przyszywanie na mundurze taśm odbla-
skowych. Taśmy umożliwiające przypięcie
stopnia wojskowego i nazwiska pozostaną na
piersiach. Oznaki przynależności państwowej
znajdą się dwa centymetry poniżej wszycia
rękawów.
TESTY OD CZERWCA
Spodnie mundurowe będą mieć prosty krój
nogawek, wzmocnienia na pośladkach, poje-
dyncze podtrzymywacze pasa głównego, ta-
śmę z klamrą ściągającą do regulacji w pasie
i zapięcie na guziki. Marynarze sprzeciwiają
się umieszczaniu w nogawkach spodni wkła-
dek ochronnych.
Istotne jest rozmieszczenie kieszeni. Usta-
lono, że dwie z nich zostaną klasycznie
wpuszczone z przodu, a kolejne dwie – na-
szyte po bokach. Będą to duże kieszenie typu
cargo z wewnętrznymi organizerami, zapina-
ne na zamki błyskawiczne. Kieszenie powin-
ny być płaskie. W lewej wszyta będzie taśma
gumowa ułatwiająca noszenie narzędzi.
W prawej znajdą się dodatkowe kieszonki
sekcyjne służące przenoszeniu przedmiotów
takich jak telefon komórkowy lub scyzoryk
wielofunkcyjny.
Podstawowym kryterium decydującym
o kroju nowego munduru jest ergonomia.
Uwzględnienie sugestii marynarzy oraz nieza-
leżnych ekspertów pozwoli uszyć funkcjonalny
i dostosowany do warunków służby na okręcie
ubiór. Nie bez znaczenia są jakość użytych ma-
teriałów oraz nowoczesny wygląd. Testowanie
prototypowej partii uniformów wzór 2009 roz-
pocznie się w jednostkach Marynarki Wojennej
już w czerwcu. Jeżeli uda się utrzymać tempo
prac, pierwsi marynarze otrzymają nowe mun-
dury ćwiczebne w 2011 roku. 

Na światowym poziomie
Dzięki pomysłom żołnierzy oraz niezależnych ekspertów prasy fachowej w nowych
mundurach zastosowano rozwiązania na światowym poziomie.
Ubrania zano nowe przedmioty munduro-
we przygotowane dla innych ro-
wzorce zagraniczne. Projektanci
jednoczęściowego kombinezonu
ochronne dzajów wojsk i służb. WOBWSM pomyśleli nawet o udogodnieniu

T rwają przygotowania do wpro-

wadzenia nowych ubrań
ochronnych Marynarki Wojennej
oraz wodoszczelnych ubrań sztor-
mowych dla żołnierzy jednostek
pływających. Czarne ubiory
Mundurowcy ochronne uszyte zostaną
z Inspektoratu z tkaniny wodoszczelnej
Wsparcia SZ udowad- z membraną paroprze-
niają, że droga od ,,po-
mysłu do przemysłu” puszczalną i podpinką
nie musi być z dzianiny typu wind-
wyboista. stopper. Wodoszczelne
ubrania sztormowe będą
w kolorze pomarańczowym, z na-
szytymi elementami z taśmy flu-
orescencyjnej dla zapewnienia jak
najlepszej widoczności w sytu-
acjach ekstremalnych. Oba unifor-
my powinny wkrótce trafić do te-
stów na okrętach.
Niepalny
Dwustronna
kurtka puchowa
czołgista
zaprezentował kombinezon czoł-
gisty z tkaniny trudno palnej.
Użyte w nim włókna aramidowe
typu Nomex nie powinny się topić
i palić. W temperaturze przekra-
czającej 370 stopni Celsjusza
ulegają jedynie zwęgleniu. Stano-
wią 93 procent składu surowco-
wego. Dopełniają je wzmacniają-
cy strukturę tkaniny kevlar (5 pro-
cent) oraz domieszka włókien
antystatycznych P-140 (2 pro-
cent). Zastosowana mieszanka
może powstrzymać uderzenie
ognistego podmuchu i ochronić
pancerniaka przed poważnymi
obrażeniami w przypadku pożaru
w czołgu.
Zielony kombinezon zapina się
dwukierunkowym zamkiem bły-
skawicznym. Ma liczne, ergono-
micznie rozmieszczone kieszenie
i dopinany kaptur. Zupełnie no-
wym rozwiązaniem jest szelkowy
pozwalającym na załatwianie po-
trzeb fizjologicznych bez koniecz-
ności zdejmowania ubioru (zapro-
jektowano z tyłu rozpinany płat
tkaniny). Uzupełnienie kombine-
zonu stanowi kurtka. Jest to do-
datkowa warstwa ocieplająca,
skrócona do pasa, umożliwiająca
dostęp do szelek ewakuacyjnych.
Pierwsze opinie o ubiorze są zna-
komite. W stosunku do używane-
go modelu kombinezonu czołgisty
nowa konstrukcja zasługuje na
miano rewolucyjnej.
Komfort
dla pilotów
S pecjaliści z WOBWSM przygo-
towali prototypowe wersje
kombinezonów lotniczych zacho-
wujące dotychczasowe rozwiąza-
nia konstrukcyjne, lecz wykonane
z nowej, trudno palnej i termoak-

W stosunku do używanego mo-

delu kombinezonu czołgisty
nowa konstrukcja zasługuje na
miano rewolucyjnej. Na łódzkim
spotkaniu po raz pierwszy poka-
system ewakuacyjny. Kombinacja
zintegrowanych z ubiorem taśm,
pasa i uchwytu umożliwia spraw-
ne wydobycie z wozu rannego
czołgisty. Przypomina najlepsze
tywnej tkaniny typu Nomex kom-
fort. Przewidziano, że ubiór ten
będzie miał dwie wersje: krajową
w kolorze zielonym oraz jasnobe-
żową, tropikalną. 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 23

 W O J S K A
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Nieustający dyżur bojowy
Obawiali się, że zastąpią ich samoloty AWACS.
Jednak przed naziemnymi radiotechnikami
wciąż stoją ważne zadania.
T
rzecia Brygada Radio-
techniczna od stycznia
jest jedynym tego rodza-
ju związkiem taktycz-
nym w naszej armii. Jej
personel pełni całodobowe dyżury bo-
jowe w narodowym systemie obrony
powietrznej i jako część zintegrowane-
go systemu obrony powietrznej NATO.
Ponadto uczestniczy w szkoleniu jedno-
stek lotnictwa, obrony przeciwlotniczej,
Wojsk Lądowych i Marynarki Wojen-
nej. Bataliony „trzeciej” stacjonują
w Sandomierzu, Lipowcu, Chojnicach
i Wrocławiu. Dowództwo brygady od
24 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
R A D I O T E C H N I C Z N E
jej najdalej wysuniętego posterunku
dzieli prawie 600 kilometrów. POCZĄTKIEM
RADIOLOKACJA
Bataliony wystawiają 17 kompanii
radiotechnicznych (krt) i sześć poste-
runków radiolokacyjnych dalekiego za-
sięgu (prdz). Non stop obserwują one
przestrzeń powietrzną nad krajem i da-
leko poza granicami. Z sześciu poste-
runków radiolokacyjnych dalekiego za-
sięgu trzy – usytuowane w Rozkoszy
koło Białej Podlaskiej, Wronowicach
koło Łasku i Brzoskwini koło Krakowa
– dysponują radarami rodzimej produk-
cji NUR-12M, wyprodukowanymi przez Prze-
mysłowy Instytut Telekomunikacji. Na różnym
etapie wdrażania znajdują się trzy kolejne poste-
runki wyposażane we włoskie radary typu
RAT-31DL. Powstają one w Chruścielu koło
Braniewa, Szypliszkach koło Suwałk i Łabu-
niach koło Zamościa. W niedalekiej przyszłości
uruchomione zostaną jeszcze dwie stacje pol-
KAŻDEGO skiej produkcji NUR-15. Są to urządzenia trójw-
KONFLIKTU
jest najczęściej spółrzędne o zasięgu do 240 kilometrów, potra-
zmasowany fiące wykryć i automatycznie śledzić do 120
atak powietrzny. obiektów powietrznych lecących na wysokości
Dlatego do 30 kilometrów. W kompaniach radiotechnicz-
jednostki
radiolokacyjne nych jest także osiem radarów typu AVIA, które
są ogromnie monitorują przestrzeń powietrzną wokół krajo-
ważne. wych lotnisk w promieniu do stu kilometrów.
Informacje ze wszystkich wspomnianych po-
sterunków i kompanii za pomocą nowoczesnych
środków łączności są automatycznie przekazy-
wane bezpośrednio do ośrodków dowodzenia
i naprowadzania (ODN) w Poznaniu, Byd-

FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
goszczy, Warszawie lub Krakowie. Stamtąd tra-
fiają do Centrum Operacji Powietrznych w War-
szawie. Tam odwzorowywany jest obraz radiolo-
kacyjny z wybranej stacji w terenie.
W warunkach pokoju strefa rozpoznania ra-
diolokacyjnego zaczyna się od wysokości 3 ty-
sięcy metrów nad poziomem morza. Niższa jest
oficjalnie niekontrolowana. Jednak to niezupeł-
nie prawda. Dość gęste rozlokowanie posterun-
ków radiolokacyjnych sprawia, że w razie po-
trzeby i na niższej wysokości każdy obiekt może
zostać wykryty. Jednak najlepiej strzeżona jest
strefa wyższa.
SPECYFICZNE SZKOLENIE
Wojska radiotechniczne przeszły w ostatnich
latach gruntowną restrukturyzację połączoną ze
zmianą zadań. Kiedyś każdy dowódca brygady
czy batalionu miał swoje stanowisko dowodze-
nia, gdzie za pomocą planów lotu, systemu po-
wiadamiania o lotach, na podstawie meldun-
A R M I A
DYŻUR RADIOTECHNIKÓW na posterunkach zawsze był traktowany jako wykonywanie zadania bojowego.
C O M M E N T
Generał brygady
MICHAŁ SIKORA,
dowódca 3 Brygady
Radiotechnicznej:
J ako jedyny związek taktyczny w na-
szych siłach zbrojnych pełnimy nie-
ustanny dyżur bojowy. W gotowości są
wszystkie pododdziały. O każdej porze
dnia i nocy przestrzeń powietrzną
nadzorują wybrane stacje. To wymaga
dyscypliny, wysiłku i odpowiedzialności.
W przypadku niedostrzeżenia zagrożenia
z powietrza już nikt za nas błędu nie na-
prawi, a skutki takiego uchybienia mogą
być katastrofalne. Mamy tego świado-
mość. Między innymi dlatego teraz,
w trakcie uzawodowienia, dbamy, aby
przyjmować do brygady ludzi dobrze wy-
kształconych, z silną motywacją do służ-
by i nienaganną opinią.
ków od obserwatorów wzrokowych i innych
źródeł informacji nadzorowano wszystkie
obiekty znajdujące się w powietrzu w strefie
odpowiedzialności. Posterunków było wtedy
więcej, ale robota – żmudna i czasochłonna. Od
powstania ODN-ów przed ponad sześcioma la-
ty odpowiedzialność za pełną identyfikację
obiektów powietrznych nie spoczywa już na ra-
diotechnikach.
Najnowocześniejsze systemy łączności
umożliwiają współpracę poszczególnym ele-
mentom obrony powietrznej. Bywa więc, że
gdy w powietrzu dzieje się coś niezwykłego,
odbiegającego od normy, starszy oficer opera-
cyjny ODN prosi operatorów stacji radioloka-
cyjnych o pomoc. Nakazuje im na przykład ob-
serwację statku powietrznego, śledzenie jego
manewrów, meldowanie o ewentualnej zmianie
wysokości, prędkości lub kierunku lotu.
Dyżur radiotechników na posterunkach za-
wsze był traktowany jako wykonywanie zada-
FOT. 3 BRYGADA RADIOTECHNICZNA
nia bojowego. Po zamachach terrorystycznych
w Stanach Zjednoczonych podejście do ochrony
nieba stało się jeszcze bardziej rygorystyczne.
Pomogła w tym modernizacja techniczna – wy-
cofano wszystkie poradzieckie radary, a ich
miejsce zajął polski sprzęt nowej generacji.
Z racji szybkiego unowocześnienia woj-
skom radiotechnicznym nie wystarczają już
specjaliści szkoleni tylko w Centrum Szkole-
nia Sił Powietrznych w Koszalinie. Przygoto-
waniem obsług najnowszych urządzeń zajmu-
ją się najczęściej ich producenci, na przykład
Przemysłowy Instytut Telekomunikacji lub
włoska firma SELEX S.I. Obecnie w okoli-
cach Neapolu grupa specjalistów z brygady
uczy się obsługi stacji radiolokacyjnych typu
RAT-31DL. Już niedługo pojedzie tam 16
podoficerów.
Efektywne szkolenie oraz nadzór nad nim
w brygadzie mającej pododdziały aż w 34 gar-
nizonach nie są proste. Część żołnierzy prze-
cież zawsze ma dyżur bojowy. Szef szkolenia
brygady podpułkownik Stefan Świdurski
twierdzi jednak, że zastosowanie systemu
dwuzmianowości daje efekty. W samokształ-
ceniu pomaga także ciągłe bojowe dyżurowa-
nie. Zdaniem oficera, nigdy tak szybko nie
uzyskuje się efektów szkoleniowych jak wte-
dy, gdy wykonuje się prawdziwe zadania.
Wydawałoby się, że oddalenie od dowódz-
twa i służba w małych pododdziałach mogą
sprzyjać rozprężeniu dyscypliny. Szef sekcji
wychowawczej brygady major Ryszard Mach
uważa jednak, że w nie jest gorzej niż w typo-
wych brygadach Wojsk Lądowych.
„Mamy doskonałe kontakty z placówkami
żandarmerii w miejscach stacjonowania na-
szych żołnierzy. Wspólnie prowadzimy ciągłą
i skuteczną profilaktykę. We wszystkich bata-
lionach istnieją sekcje wychowawcze. Są
wprawdzie niewielkie, ale dobrze pracują”,
mówi major. „Duży nacisk kładziemy na
uświadamianie żołnierzom ciążącej na nich
odpowiedzialności karnej. Oni zdają sobie
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 25
 W O J S K A R A D I O T E C H N I C Z N E

STACJA C O M M E N T
RADIOLOKACYJNA
nowej generacji Generał brygady JÓZEF
typu Backbone NASIADKA, szef wojsk radio-
RAT-31DL technicznych w Dowództwie
Sił Powietrznych:

D oświadczenia narodowe i sojusznicze

pokazują, że naziemny system rozpo-
znania radiolokacyjnego powinien być pod-
stawowym i nie da się go na stałe zastąpić
żadnym innym. W roku 2008 szef Sztabu
Generalnego WP generał Franciszek Gągor
zatwierdził koncepcję funkcjonowania na-
szego rodzaju wojsk w latach 2009–2018.
Wynika z niej, że wojska radiotechniczne
będą istnieć w dotychczasowej strukturze.
Przewidziane są w niej przedsięwzięcia mo-
dernizacyjne zmierzające do unowocze-

FOT. DOWÓDZTWO SP
śnienia jednostek radiotechnicznych pod
względem uzbrojenia i sprzętu specjali-
stycznego zgodnie ze standardami obowią-
zującymi na świecie.

sprawę, że pracują w ciągłej gotowości bojo- Dowódca brygady generał brygady Michał wojsk zapobiegli obecny dowódca SP generał
wej. Wiedzą więc, jaka kara w takiej sytuacji Sikora ocenia, że radiotechnicy nadal będą jeź- broni Andrzej Błasik, szef sztabu – zastępca
grozi za błędy i niesubordynację”. dzili na misje, także do Afganistanu, gdzie nie- dowódcy SP generał dywizji Krzysztof
Dodatkowo morale i odpowiedzialność radio- długo Polacy mają przejąć kontrolę nad lotni- Załęski, szef wojsk radiotechnicznych w Do-
techników wzmacnia to, że obecnie tylko 30 pro- skiem w Kabulu. Obecność radiotechników wództwie SP generał brygady Józef Nasiadka.
cent personelu brygady stanowią żołnierze służ- w tym miejscu będzie wręcz niezbędna. Na po- Fachowo i skutecznie ostudzili zakusy likwida-
by zasadniczej. Pozostali to zawodowcy, którzy czątek trafi ich tam pięciu. cyjne, które mogły przynieść opłakane skutki
świadomie wybrali ten rodzaj służby. W niedale- Doświadczenia uczestników misji są wyko- nie tylko dla Sił Powietrznych.
kiej przyszłości, po całkowitym uzawodowieniu, rzystywane w codziennym szkoleniu. Do tej po- Radiotechników cieszy, że po przystąpieniu
właściwie nie powinno już być ry przekazywano jedynie wiedzę Polski do natowskiej organizacji zarządzającej
problemów dyscyplinarnych. Miejsce żołnierzy ogólnowojskową, ale niewyklu- systemem AWACS (NAPMO) istnieją nadal.
Zdaniem oficera, większych czone, że po misji afgańskiej doj- Żadna inna armia nie zrezygnowała zupełnie
kłopotów niż przewinienia dyscy- z poboru dą fachowe doświadczenia radio- z naziemnego systemu nadzorowania przestrze-
plinarne nastręcza zapewnienie szybko zajmują techniczne. ni powietrznej, przechodząc w całości na nad-
kadrze odpowiednich warunków w brygadzie Olbrzymie przemiany, jakie zór z powietrza.
socjalnych. W typowych dużych w ostatnich latach zachodziły
jednostkach są internaty dla sze- szeregowi w wojskach radiotechnicznych, NA BOJOWO
regowych i łatwiej zdobyć tam zawodowi. likwidacja wielu jednostek Początkiem każdego konfliktu jest najczę-
odpowiednią liczbę mieszkań dla Ich liczba ciągle i zwalnianie kadry, wzbudziły ściej zmasowany atak powietrzny. To nadaje ol-
wojska. W małych garnizonach, obawy, czy nie nadchodzi koniec brzymią rangę jednostkom radiolokacyjnym.
często wioskach, o takie lokum wzrasta tego rodzaju formacji. Mówiło Wykryć cel powietrzny i nie dać się zniszczyć
jest znacznie trudniej. W najgor- się nawet głośno, że rolę naziem- to główne zadanie tego rodzaju wojsk. Kiedyś
szej sytuacji są radiotechnicy w Lipowcu, gdzie nych stróżów nieba w krótkim czasie przejmą mówiło się o nich „wojska pierwszych dziesię-
na własną kwaterę czeka ponad połowa żołnie- samoloty typu AWACS (powietrznego syste- ciu minut”. Teraz tak się nie mówi, choć środ-
rzy zawodowych. mu ostrzegania i kontroli). Ponad dwa lata te- ków do zwalczania systemów radiolokacji poja-
mu stało się to nawet tematem zapytań parla- wiło się znacznie więcej. Jak uważa generał
RADIOTECHNICY mentarzystów. Jeden z byłych ministrów obro- Sikora, na współczesnym polu walki nawet na-
DO AFGANISTANU ny wyjaśniał wówczas: „Dla Sił Powietrznych głe wyłączenie radaru nie ochroni jego i obsłu-
Niektórych zaskoczy fakt, że radiotechnicy, najważniejsze jest zapewnienie suwerenności gi przed zniszczeniem. Nowoczesne rakiety za-
mimo wąskiej specjalizacji, biorą udział w mi- w wymiarze powietrznym. Stąd za podstawę pamiętują współrzędne miejsc promieniowania
sjach. W ostatnich pięciu latach w różnych pol- systemu nadzoru przestrzeni powietrznej Pol- i trafiają w cel. Pracę radiotechników mogą tak-
skich kontyngentach służyło 37 żołnierzy ski przyjęto system stacjonarnych stacji radio- że utrudniać systemy zakłócania. Oni mają jed-
z wrocławskiej brygady. Szef sekcji S-1 major lokacyjnych nowej generacji typu Backbone nak na wszystko sposoby. Manewrowość, no-
Grzegorz Sobkowicz wyjaśnia, że dziewięciu (RAT-31DL). Są one wprowadzane do wybra- woczesny sprzęt i doskonale wyszkolone załogi
oficerów i 29 podoficerów pełniło tam różne nych jednostek dzięki programowi inwestycji to recepta na sukces w walce.
funkcje – od dowódczych, po zbieżną z fachem NATO”. Czy tak jest, okaże się już latem, kiedy
radiotechnicznym obsługę łączności satelitar- Uspokajano także, informując, że AWACS-y sprawność polskich radiotechników w warun-
nej. Zdaniem majora, bardzo dobre opinie, ja- będą służyć jedynie do uzupełnienia obserwacji kach intensywnego zakłócania sprawdzą natow-
kie docierały do brygady o tych ludziach, przestrzeni powietrznej, nadzoru sytuacji na- scy kontrolerzy. Czy zdadzą egzamin? Muszą!
świadczą o wszechstronności radiotechników wodnej oraz rozpoznania elektronicznego. Ge- Przecież są jedyni i w przypadku porażki nikt
i ich dobrym wyszkoleniu ogólnowojskowym. nerał Sikora uważa, że likwidacji tego rodzaju w kraju nie będzie ich w stanie zastąpić. 

26 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009


Profil
absolwenta
Z generałem brygady doktorem habilitowanym
inżynierem JANUSZEM KRĘCIKIJEM
o wyzwaniach stojących dziś przed Akademią
Obrony Narodowej rozmawia ŁUKASZ PUCHALSKI
POLSKA ZBROJNA: Który kierunek stu-
diów cieszył się w tym roku akademickim
największym zainteresowaniem kandyda-
tów do waszej uczelni?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Bezapelacyjnym hi-
tem było bezpieczeństwo narodowe. Na jed-
no miejsce przypadało aż 11 kandydatów.
Dużym zainteresowaniem cieszyły się też lo-
gistyka i inne kierunki, gdzie o każde miejsce
rywalizowało około czterech osób.
POLSKA ZBROJNA: Których studentów
macie teraz więcej: cywilnych czy mundu-
rowych?
A R M I A
JANUSZ KRĘCIKIJ: Więcej jest cywilów.
Liczba wojskowych dostosowana jest do po-
trzeb sił zbrojnych. Studentów i słuchaczy
kursów w mundurach mamy ponad półtora
tysiąca.
POLSKA ZBROJNA: Czy to zaspokaja
potrzeby profesjonalizującej się armii?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Profesjonalizacja
w największym stopniu, jeżeli chodzi o szko-
lenie, obejmie korpusy podoficerów i szere-
gowych. Trzeba tam wyszkolić 40 tysięcy
żołnierzy w ciągu najbliższych dwóch lat.
A liczba oficerów na razie się nie zwiększa.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Personel zawodo-
wej armii musi być kształcony perma-
nentnie.
JANUSZ KRĘCIKIJ: U nas widać to po
zwiększonej liczbie kursów kwalifikujących
czy specjalistycznych. Niedawno utworzyli-
śmy nową jednostkę organizacyjną – Cen-
trum Doskonalenia Kursowego Oficerów.
Odciąży to wydziały od administracyjnych
obowiązków obsługi kursów, dzięki czemu
będą mogły w pełni skoncentrować się na
prowadzeniu zajęć dla słuchaczy.
Z drugiej strony, jest jeszcze obszar naukowo-
-badawczy, a więc ekspertyzy, analizy, pra-
ce naukowo-badawcze na rzecz szeroko ro-
zumianej obronności państwa, czyli ponie-
kąd również profesjonalizacji.
POLSKA ZBROJNA: Do kogo adresowa-
ne są kursy w CDKO?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Do oficerów. Nie do
generałów, bo przyszłych generałów kształci-
my na podyplomowych studiach polityki
obronnej. Jednak korpus oficerów nie wy-
czerpuje potencjału CDKO. Jeśli ośrodki,
które mają prowadzić kursy dla podoficerów,
w jakiejś dziedzinie nie będą mogły przygo-
tować specjalistycznych zajęć, to nasze cen-
trum mogłoby je wspomóc lub zastąpić, pro-
wadząc wybrane kursy podoficerskie. Za-
mierzamy wystąpić z taką inicjatywą do mi-
nistra obrony.
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 27
 S Z K O L N I C T W O
POLSKA ZBROJNA: Co Pan sądzi o po-
myśle „licencjalizacji” armii zapisanym
w projekcie nowelizacji ustawy pragma-
tycznej?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Kiedyś umiejętności
dowódcy plutonu dotyczyły klasycznych
działań wojennych, i tylko takich. Teraz
oprócz tego, że wciąż musi być on przygoto-
wany do klasycznej wojny, powinien także
odnajdywać się w operacjach wspierania po-
koju czy reagowania kryzysowego. I to jest
mocny argument za utrzymaniem podporucz-
nika magistra.

POLSKA ZBROJNA: Czy „licencjaliza-

cja” nie grozi automatycznym obniżeniem
jakości kadr oficerskich?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Nie dojdzie do tego,
jeśli modele przebiegu służby zostaną tak
ułożone, że po studiach pierwszego stopnia
podporucznicy spędzą kilka lat na pierw-
szych stanowiskach i po dobyciu wojskowej
praktyki jako kapitanowie wrócą do wyż-
szych uczelni wojskowych na studia uzupeł-
niające, gdzie otrzymają kolejną porcję wie-
dzy militarnej. Niezależnie od tego, jakie
decyzje podejmą politycy w kwestii wyma-
ganego od oficerów dyplomu, nasza akade-
mia jest gotowa włączyć się w oba modele
kształcenia.

POLSKA ZBROJNA: Jak przygotowuje-

cie studentów wojskowych do służby
w warunkach współpracy międzynaro-
dowej i współdziałania z organizacjami
pozarządowymi?
JANUSZ KRĘCIKIJ: W prawie każdej
FOT. AON

zmianie polskiego kontyngentu w Iraku słu-

żyli nasi wykładowcy, przez co ich doświad-
czenia misyjne szybko znajdowały odbicie
w programach kształcenia. Ponadto współ-
pracujemy z uczelniami wojskowymi z in-
nych krajów. Informujemy naszych partnerów
o seminariach odbywających się u nas, by
mogli przysłać przedstawicieli, ale także wy-
syłamy swoich wykładowców na ciekawe za-
jęcia do uczelni wojskowych naszych sojusz-
ników, na przykład do Akademii Dowodze-
nia Bundeswehry w Hamburgu. Dokonujemy
także wymiany grup studenckich.
POLSKA ZBROJNA: Oprócz profesjona-
lizacji uczelnie resortu obrony muszą się
zmierzyć z reformami polskiej nauki. Rów-
nież od nich wymaga się efektywniejszego
zaangażowania w rozwój gospodarczy kra-
ju. Jesteście w stanie temu sprostać?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Działalność uczelni
wyższej przekłada się na rozwój gospodarki
głównie w placówkach o charakterze tech-
nicznym. Ich „produkt”, w sensie prac na-
ukowo-badawczych czy absolwentów, jest
wykorzystywany w gospodarce. Nasza uczel-
nia znajduje się w gronie tych szkół, których
wysiłek naukowo-dydaktyczny nie
przekłada się bezpośrednio na go-
spodarkę, ale na szeroko rozumiane
bezpieczeństwo oraz kapitał ludzki.
POLSKA ZBROJNA: Czy da się
zmierzyć efektywność badań
w przypadku obronności?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Z pewnością
tak. Potrzebne są kryteria
i model pomiaru oraz określenie te-
go, co właściwie chcemy sprawdzić.
Można zapytać: czy bezpieczeństwo
jest wystarczające? Ale wystarczają-
ce, czyli jakie? Bez sprecyzowania
kryteriów, według których je ocenia-
my, trudno jest cokolwiek stwierdzić.
Na to pytanie mogliby odpowiedzieć
matematycy albo specjaliści od teorii
gier – do ich zadań należy zbudowa-
nie takiego modelu oceny, który da
decydentom jak najbardziej czytelny
obraz sytuacji konieczny do podej-
mowania strategicznych decyzji.
POLSKA ZBROJNA: Jednak, aby
przygotować program dydaktyczny HITEM było
dla przyszłych oficerów, trzeba bezpieczeństwo
narodowe. Na
określić właśnie kryteria, według jedno miejsce
których będą się oni rozwijać. przypadało aż
JANUSZ KRĘCIKIJ: Kryteria te 11 kandydatów.
dotyczą głównie zdolności do funk-
cjonowania w przewidywalnym śro-
dowisku bezpieczeństwa. I tutaj
zmiany rzeczywiście są. Dziesięć lat
temu nie myśleliśmy kategoriami
zintegrowanego podejścia do współ-
czesnych konfliktów zbrojnych, ale
dziś już tak. Jeżeli więc budujemy
profil absolwenta, to przede wszyst-
kim bierzemy pod uwagę to, by ofi-
cer na każdym poziomie dowodze-
nia w tej skomplikowanej rzeczywi-
stości potrafił się odnaleźć, co jest
coraz trudniejsze.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Kiedyś woj-
skowe rzemiosło było czymś bardzo

28 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009


konkretnym. W tej chwili żołnierz funkcjonu-
je w środowisku połączonym i skomplikowa-
nym. Ma obok siebie przedstawicieli policji,
różnych instytucji oraz organizacji rządo-
wych i pozarządowych. To wszystko musi
skoordynować i być nie tylko żołnierzem, ale
też trochę dyplomatą – umieć współpracować
ze strukturami niezhierarchizowanymi. Weź-
my chociażby organizacje pozarządowe, któ-
re w obszarach występowania konfliktu z jed-
nej strony oczekują wsparcia i ochrony ze
strony wojska, z drugiej – niechętnie poddają
się rygorom. Współczesny konflikt, ciągle
zwany „zbrojnym”, to nie jest praca tylko dla
wojskowego.
POLSKA ZBROJNA: Aby móc realizować
zdania przed, którymi stoi dzisiejsze woj-
sko, konieczne jest odpowiednie przygoto-
wanie, a to kosztuje. Tymczasem nowa re-
forma nauki, oprócz konkurencyjności
i jakości badań, kładzie nacisk także na
współpracę z gospodarką. Na inauguracji
roku akademickiego w WAT rektor gene-
A R M I A
rał brygady Zygmunt Mierczyk powie-
dział, że jednym z priorytetów „techni-
ków” jest zacieśnienie współpracy z prze-
mysłem obronnym. Czy takie podejście nie
odbije się na badaniach prowadzonych
przez AON? Czy może dojść do sytuacji,
że grantów będzie zbyt mało na efektywne
prowadzenie działalności akademii?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Nasza
uczelnia ma swoją niszę.
Rozmawiałem o tym wielo-
W prawie każdej
krotnie z generałem zmianie polskiego
Mierczykiem i doszliśmy do
wniosku, że obie uczelnie kontyngentu
w ciekawy sposób mogą się
uzupełniać. WAT ma wielu
w Iraku służyli
specjalistów potrafiących nasi wykładowcy,
rozwiązywać problemy tech-
niczne i technologiczne woj- a ich doświadczenia
ska oraz przemysłu obronne-
go. Rzecz w tym, że zanim
znajdowały odbicie
zacznie się myśleć o jakim- w programach
kolwiek nowym sprzęcie, czy
to będzie uzbrojenie, czy in- kształcenia
ne technologie, to potrzebna
jest dogłębna analiza z taktyczno-operacyj-
nego punktu widzenia, z perspektywy teorii
sztuki wojennej i beneficjenta supersprzętu,
którym jest żołnierz. I tu widzę rolę AON.
Znakomitym przykładem naszej pracy jest
zautomatyzowany system wspomagania do-
wodzenia Szafran.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie jest tak, że
w coraz większym stopniu szkolenie dowód-
cze czy wiedza na ten temat muszą się zazę-
biać z wiedzą techniczno-inżynieryjną?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Potrzebne jest za-
chowanie proporcji między wiedzą stricte
techniczną i tą o charakterze nietechnicz-
nym. Relacja między tymi dwoma obszara-
mi nie powinna być taka sama na wszyst-
kich poziomach dowodzenia. Dowódca plu-
tonu, dysponujący kilkoma jednostkami
sprzętu, a czasami jedną – poważną, z pew-
nością musi mieć o nim bardzo dużą wiedzę
techniczną. Natomiast dowódca na poziomie
operacyjnym powinien przede wszystkim
wiedzieć, jak skorzystać z tego sprzętu. Dla
niego problemem nie jest budowa czołgów
czy transporterów, on musi znać ich możli-
wości w sensie operacyjno-taktycznym, by
opracować system walki, w którym wyko-
rzysta odpowiednio ich zalety, minimalizu-
jąc słabe strony.
POLSKA ZBROJNA: Mówi się o podzia-
le na uczelnie akademickie i te prowadzą-
ce działalność naukową. W którym kie-
runku podąży AON?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Jeżeli podział doj-
dzie do skutku, akademia powinna znaleźć
się w tej grupie uczelni, które prowadzą
działalność edukacyjną i naukowo-badaw-
czą. Przecież zajmujemy się kształceniem ofi-
cerów i niewojskowych na potrzeby bezpie-
czeństwa państwa; prowadzimy też działal-
ność naukowo-badawczą, w wydziałach i no-
wo powstałym Instytucie Badań Strategicz-
nych. Wydziały koncentrują się na badaniach
naukowych zgodnie ze swoim profilem. Nato-
miast instytut ma analizować bieżące proble-
my w skali globalnej,
także w aspekcie poza-
militarnym, jak choćby
bezpieczeństwo energe-
tyczne. I o ile dla wy-
działów działalność na-
ukowo-badawcza jest
równorzędna z eduka-
cją, o tyle IBS skoncen-
truje się prawie całko-
wicie na działalności
analitycznej, eksperckiej
i badawczej.
POLSKA ZBROJNA:
Reforma nauki zakła-
da też promowanie
młodych naukowców. Jakie będą mieli szan-
se, by uczestniczyć w życiu tego instytutu?
JANUSZ KRĘCIKIJ: Tu nie mamy się
czego wstydzić, szczególnie patrząc na
ostatni rok akademicki i plany na przy-
szłość. Faktem jest jednak, że dydaktycy
w mundurach zawsze są nieco „poszkodo-
wani” w stosunku do cywilnych kolegów,
którzy po uzyskaniu magisterium mogą od
razu zacząć studia doktoranckie. W wojsku
z reguły było tak, że do akademii na studia
doktoranckie, aby zająć się pracą dydak-
tyczną i naukową, trafiało się po co najmniej
kilku latach służby w jednostkach liniowych
i sztabach. Teraz również jednym z prioryte-
tów naszej uczelni jest stworzenie młodym
pracownikom naukowo-dydaktycznym wa-
runków do rozwoju. 
WIZYTÓWKA
Generał
JANUSZ KRĘCIKIJ
Komendant–rektor
Akademii Obrony Narodowej.
Już jako młody chłopak pasjonował się
techniką wojskową. Pod koniec szkoły pod-
stawowej podjął decyzję, że włoży mundur.
Został pierwszym, i jak dotąd jedynym, żoł-
nierzem zawodowym w rodzinie. Przyznaje,
że imponują mu niektóre rozwiązania pod-
patrywane u sojuszników, ale nie wyobraża
sobie noszenia munduru innej armii. Jest
przekonany, że nie ma idealnych sił zbroj-
nych, i choć warto się uczyć od innych, to
nie należy bezkrytycznie przejmować cu-
dzych wzorów. Pytany o hobby odpowiada:
„historia, choć podobno nigdy nikogo ni-
czego nie nauczyła”.
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 29
 P O R A D Y
PAULINA GLIŃSKA
Zdrowie i pieniądze
DZIŚ WYJAŚNIAMY, DLACZEGO MIESZKAŃCY WAMOWSKICH BLOKÓW
PRZY ULICY ŚWIĘTEGO WINCENTEGO W WARSZAWIE MUSZĄ PŁACIĆ
ZA MIEJSCA PARKINGOWE ORAZ CO ZMIENI PROJEKTOWANE
ROZPORZĄDZENIE DOTYCZĄCE USTALANIA USZCZERBKU NA ZDROWIU.
 Ile i dlaczego tak drogo?
Jestem żołnierzem od 17 lat. Mam wam-
owskie mieszkanie przy ulicy św. Wincente-
go w Warszawie, za które miesięcznie płacę
około 800 złotych. Do mieszkania przypisane
jest miejsce parkingowe. Niedawno, podob-
nie jak wszyscy wojskowi najemcy mieszkań,
dostałem list polecony z informacją, że od
stycznia 2009 roku będę musiał za to miej-
sce płacić WAM jako „dzierżawcy” 134 złote
(agencja wyliczyła, że jest to 10,5 metra
kwadratowego). Jakby tego było mało, mam
wpłacić 400 złotych kaucji. W liście zazna-
czono, że dla poprawy moich warunków
mieszkaniowych zrezygnowano z przetargów
na te miejsca.
 O kwestię płatnych miejsc parkingowych
zapytaliśmy Wojskową Agencję Mieszkanio-
wą. Odpowiedzi udzieliła nam dyrektor Od-
działu Regionalnego WAM w Warszawie Maria
Dykalska, która poinformowała, że zgodnie
z ustawą o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rze-
czypospolitej Polskiej obowiązkiem agencji
jest zapewnienie lokalu mieszkalnego żołnie-
rzowi służby stałej od dnia wyznaczenia go na
pierwsze stanowisko służbowe do dnia zwol-
nienia z zawodowej służby wojskowej. Oma-
wiana ustawa nie zobowiązuje agencji do za-
pewnienia miejsc garażowych lub postojo-
wych żołnierzom zawodowym.
„Wszystkie nieruchomości pozostające w za-
sobach Skarbu Państwa wynajmowane są
w trybie ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o go-
spodarce nieruchomościami. Zgodnie z oma-
wianą ustawą oraz wytycznymi numer 15/98
prezesa WAM podstawowym trybem najmu
garaży i dzierżawy miejsc postojowych będą-
cych w naszych zasobach jest przetarg. Ze
względu jednak na to, że liczba miejsc posto-
jowych przy ulicy Świętego Wincentego jest
równa liczbie lokali mieszkalnych, oraz że we
Jeśli masz problem z interpretacją przepisów prawnych, napisz do redakcji pod adresem porady@redakcjawojskowa.pl
30 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
wspomnianym akcie notarialnym nu-
mery stanowisk zostały przypisane
do mieszkań, wystąpiliśmy z wnio-
skiem do biura prezesa o wyrażenie
zgody na bezprzetargowe zawarcie
z żołnierzami – najemcami lokali
mieszkalnych przy ulicy Świętego
Wincentego 114 – umów dzierżawy
gruntu pod naziemne miejsca posto-
jowe. Po uzyskaniu zgody prezesa
z chętnymi osobami zawrzemy sto-
sowne umowy. Jeśli nie będzie zain-
teresowania najmem miejsc postojo-
wych ze strony lokatorów 30 miesz-
kań, zorganizujemy przetarg.
Proponowana stawka czynszu za
dzierżawę miejsca postojowego zo-
stała ustalona na podstawie analizy
stawek rynkowych uzyskiwanych
przez inne podmioty gospodarcze.
Stawki te kształtują się w wysokości
100–170 złotych. W omawianym
przypadku zdecydowano o przyjęciu
stawki w wysokości 100 złotych net-
to. Do opłaty czynszowej doliczono ry-
czałt wynoszący 5 złotych netto za
utrzymanie nieruchomości w należy-
tym stanie (teren jest administrowa-
ny, sprzątany, ogrodzony i strzeżony)
oraz 5 złotych netto na energię elek-
tryczną (oświetlenie terenu). Do oma-
wianych opłat doliczono obowiązują-
cy podatek VAT, co dało łącznie kwotę
w wysokości 134,20 złotych za dzier-
żawę terenu.
Jednocześnie WAM wyjaśniła, że
w związku z profesjonalizacją sił
zbrojnych i koniecznością zapewnie-
nia mieszkań żołnierzom zawodo-
wym, przychody uzyskiwane z najmu
nieruchomości, w tym również stano-
wisk postojowych, przeznaczane są
między innymi na budowę mieszkań.
 Nowelizacja rozporządzenia
Rozporządzenie ministra obrony na-
rodowej z 8 sierpnia 2003 roku
w sprawie ustalania stopnia
uszczerbku na zdrowiu oraz związku
śmierci żołnierzy ze służbą wojsko-
wą z powodu wypadku lub choroby
będzie znowelizowane.
 Nadal o stopniu stałego lub długo-
trwałego uszczerbku na zdrowiu oraz
związku śmierci żołnierzy ze służbą woj-
skową orzekać mają wojskowe komisje
lekarskie, do których żołnierz kierowa-
ny będzie z urzędu lub na własną proś-
bę. Proponowane zmiany służą popra-
wieniu błędu literowego (pkt 193 lit. c,
gdzie użyto wyrazu „dysforia” zamiast
„dysfonia”) oraz, w punkcie 199,
uwzględnienie nowej choroby, za którą
przysługują świadczenia odszkodowaw-
cze. Ta ostatnia zmiana ma związek
z proponowanym wprowadzeniem do
wykazu chorób pozostających w związ-
ku ze służbą wojskową choroby o na-
zwie „zaburzenia stresowe pourazowe
(PTSD)” i koniecznością ustalania pro-
centowego uszczerbku na zdrowiu
w przypadku jej rozpoznania.
Jak wyjaśnia pułkownik lekarz An-
drzej Rożniatowski, przewodniczący
Centralnej Wojskowej Komisji Lekar-
skiej, nie oznacza to jednak, że orze-
czenia dotyczące tych dwóch przy-
padków będą wydawane wstecz.
„Prawo tak nie działa. Jednak każdy
zainteresowany może starać się o po-
nowną komisję lekarską i wydanie
nowego orzeczenia”. 

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Damy pracę
Zapotrzebowanie na cywilów gotowych
pracować w polskich kontyngentach nie słabnie.
Bez nich żołnierze mieliby trudności.
Ż
ołnierzom w operacjach zagranicz-
nych towarzyszy około dziewięć-
dziesięciu cywilnych specjalistów.
Mniej więcej połowa z nich stacjo-
nuje w Afganistanie, kilkunastu w Czadzie,
reszta jest rozproszona po innych kontyngen-
tach. Ponieważ prowadzą one zróżnicowane
działania, zarówno ściśle bojowe, jak i doty-
czące współpracy cywilno-wojskowej, armia
może dać pracę różnym fachowcom.
UMIEJĘTNOŚCI DEFICYTOWE
Jakiś czas temu na stronie internetowej Do-
wództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych pojawiło
się ogłoszenie z ofertą pracy. Komunikat brzmi:
„Pracownicy cywilni pilnie poszukiwani”.
Rzecznik prasowy DOSZ podpułkownik
Dariusz Kacperczyk mówi, że w tej chwili naj-
A R M I A
bardziej potrzebni są tłumacze, ale także lekarze
stomatolodzy i interniści. Spośród tłumaczy naj-
bardziej poszukiwane są osoby władające języ-
kiem albańskim, francuskim oraz paszto i dari.
O ile znalezienie tłumaczy z francuskiego nie
stanowi trudności, o tyle znajomość języków
używanych w Afganistanie jest nadal w Polsce
ewenementem. „Najtrudniejszą sytuację mamy
w Afganistanie ze względu na unikalność języ-
ków. Etat kontyngentu zakłada obecność kilku-
nastu tłumaczy, a tymczasem językiem dari oraz
paszto potrafią posługiwać się w Polsce nielicz-
ni. Oprócz tłumaczy angażowanych w kraju ko-
rzystamy z usług osób zatrudnianych na miej-
scu”, wyjaśnia rzecznik DOSZ. Być może sytu-
acja się poprawi, jeśli w tym roku Uniwersytet
Warszawski uruchomi kurs języka paszto. Dok-
tor Marcin Rzepka, pracownik naukowy Uni-
FOT. ROBERT LEMANOWICZ
wersytetu Jagiellońskiego i Papieskiej Akademii
Teologicznej, zajmujący się Iranem i Afganista-
nem, zaznacza, że nie ma w Polsce uczelni, na
której są kierunki poświęcone wyłącznie proble-
matyce afgańskiej. Na studiach iranistycznych
prowadzonych na UJ i UW studenci uczą się ję-
zyka perskiego, którego wariantem jest używany
w Afganistanie dari. W Krakowie studia irani-
styczne kończy co roku około siedmiu–dziesię-
ciu osób, które władając językiem perskim, są
w stanie w stosunkowo niedługim czasie podjąć
pracę tłumacza dari.
O wiele gorzej, zdaniem Rzepki, wygląda sy-
tuacja ze znajomością języka paszto. Co prawda
przez wiele lat na UJ prowadzono kursy paszto,
ale koncentrowały się one głównie na gramatyce,
a nie na znajomości żywego języka. Niedawno
na uczelni przywrócono lektoraty paszto, prowa-
dzone przez rodowitego Pasztuna, ale jest to zde-
cydowanie za mało, by zaspokoić rosnące po-
trzeby współpracy polsko-afgańskiej. Rozwiąza-
niem braku specjalistów może stać się utworze-
nie tak zwanej ścieżki afganologicznej, co jest
rozważane na UW. Istnieje szansa, że nastąpi to
w ciągu najbliższych dwóch lat.
DUŻA KASA
Zarobki specjalistów wyjeżdżających na misje
różnią się w zależności od miejsca pracy. Przy-
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 31
 T Ł U M A C Z E
kładowo, lekarz lub tłumacz, który podejmuje
pracę w Afganistanie, może otrzymać miesięcz-
nie do 10 tysięcy złotych netto. Za tę samą pracę
w Kosowie można zainkasować maksymalnie
6 tysięcy złotych. Stawka rośnie, jak wyjaśnia
podpułkownik Kacperczyk, wraz z dodatkami,
które dostaje się za pracę w strefie działań wo-
jennych. Zarobki mogą się też różnić w zależno-
ści od tego, czy pracownicy wyjeżdżają z żołnie-
rzami na patrole, czy pracują tylko w bazie.
Właśnie wynagrodzenie jest najczęściejpowo-
dem podejmowania decyzji o wyjeździe. Po
rocznym pobycie w Afganistanie można przy-
wieźć do Polski nawet 100 tysięcy złotych, co
wcale nie jest, jak na polskie warunki, kwotą ma-
łą. Jeśli się weźmie pod uwagę fakt, że w ostat-
nim kwartale 2008 roku przeciętne wynagrodze-
nie brutto wynosiło w Polsce około 3 tysięcy zło-
tych, płace proponowane przez MON wydają się
atrakcyjne.
Marcin Rzepka przyznaje, że oferta wojska
jest dla niego interesująca, ale ze względu na
PO ROCZNYM POBYCIE W AFGANISTANIE
TŁUMACZ MOŻE PRZYWIEŹĆ DO POLSKI
NAWET 100 TYSIĘCY ZŁOTYCH
zobowiązania zawodowe i prywatne nie zdecy-
dowałby się w tej chwili na wyjazd do Afgani-
stanu. Kilkoro jego znajomych z takiej szansy
jednak skorzystało i bardzo sobie to chwalą.
„Myślę, że z takich możliwości najchętniej ko-
rzystają ludzie młodzi, absolwenci albo jeszcze
studenci, czyli głównie osoby bez większych
zobowiązań w kraju”, komentuje iranista. „De-
cyzja o wyjeździe do Afganistanu dla wielu
z nich to z jednej strony możliwość zarobienia
pieniędzy, z drugiej zaś niepowtarzalna szansa,
by ćwiczyć język i zobaczyć miejsca, w które
pewnie nigdy by nie pojechały”.
Również wydział prasowy DO szacuje, że
podjęcie pracy poza granicami kraju motywowa-
ne jest głównie kwestiami finansowymi, choć
także chęcią przeżycia przygody. Dla wielu osób
jest to także szansa na zdobycie wartościowych
doświadczeń. Punkt w CV mówiący, że praco-
wało się dla sił ISAF jako specjalista w danej
dziedzinie, robi przecież wrażenie.
Ciekawostką jest to, że DOSZ ma ograniczo-
ne możliwości sprawdzenia znajomości języków
afgańskich. „W przypadku paszto czy dari nie
ma certyfikatów i pisemnego potwierdzenia zna-
jomości języka. Zatrudniamy więc osoby, które
pracowały w Afganistanie w organizacjach po-
zarządowych, albo Afgańczyków mieszkających
w Polsce. Mamy jedną osobę, która w razie wąt-
pliwości pomaga nam w weryfikacji, co jednak
zdarza się rzadko, bo najczęściej trafiają do nas
32 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
osoby z polecenia i rekomendacji”, dodaje pod-
pułkownik Kacperczyk. Zainteresowani ofertą
muszą się więc wykazać odpowiedzialnością, bo
z powodu niewystarczających kompetencji będą
zmuszeni powrócić do kraju.
PRAWIE ŻOŁNIERZE
Zakres obowiązków tłumacza na misjach za-
leży od powierzonych mu zadań. Przyjmuje się,
że przekłada on z języka lokalnego na polski
bądź angielski, więc pracuje głównie poza ba-
zą, uczestnicząc w spotkaniach z miejscową
ludnością i lokalnymi władzami oraz w wyjaz-
dach na patrole. „Niezależnie od obowiązków
tłumacz jest po to, aby służący poza granicami
żołnierze mieli komfort pracy, by rozumieli, co
się do nich mówi i sami byli przez społeczeń-
stwo rozumiani. Obecność tłumacza jest obo-
wiązkowa tam, gdzie są punkty kontrolne czy
obserwacyjne, gdzie dochodzi do bezpośred-
nich kontaktów żołnierzy z ludnością lokalną”,
precyzuje podpułkownik Kacperczyk. Jak wy-
jaśnia rzecznik, tego rodzaju kontakty są spra-
wą delikatną. Nie można sobie pozwolić na to,
aby występowały jakieś niedopowiedzenia czy
niejasności. Oficer podkreśla również, że lep-
sze efekty osiąga się, podejmując z ludnością
rozmowę w lokalnym języku. A ponieważ
w Afganistanie i Czadzie nie można liczyć na
dobrą znajomość angielskiego, praca tłumaczy
jest dla wojska szczególnie ważna.
Dla polskiej armii pracują w Afganistanie tłu-
macze przyjmowani do pracy w Polsce lub za-
trudniani na miejscu przez firmę amerykańską.
Rzecznik DOSZ przyznaje, że choć tańszym
i łatwiejszym sposobem pozyskania tłumaczy
byłoby zatrudnianie Afgańczyków, nie do końca
byłoby to bezpieczne. Każdy z kandydatów, któ-
rzy w Polsce zgłaszają się do pracy, przechodzi rzy pracownicy nie radzą sobie z takimi sytu-
w kraju szczegółową weryfikację, której celem acjami jak utrudniony kontakt z rodziną i pra-
jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników ca z tymi samymi ludźmi przez sześć miesię-
na misjach. Na miejscu, w Afganistanie, możli- cy non stop. „Ludzie są indywidualistami.
wości weryfikacji osób chcących pracować dla Niektórzy nie potrafią sobie poradzić z tym,
kontyngentu są bardzo ograniczone. Korzystając że chodzimy tak samo ubrani, jemy razem
zatem z usług afgańskich współpracowników, i mieszkamy”, mówi szef wydziału CIMIC
żołnierze nie mieliby pewności, czy nie przeina- w DOSZ podpułkownik Andrzej Dylong.
cza się ich wypowiedzi i czy nie są właśnie wcią- Rzecznik DO przyznaje, że zdarza się, iż lu-
gani w zasadzkę. dzie źle znoszą zamknięcie na jednym terenie
Atutem zatrudnianych na miejscu tłumaczy przez długi czas i brak możliwości wyjścia
jest jednak to, że znają swój kraj, tutejsze oby- po pracy na miasto.
czaje i nie czują się – jak to czasem bywa z przy- Takich sytuacji można uniknąć, jeżeli włączy
bywającymi pierwszy raz do Afganistanu Pola- się specjalistów cywilnych w ostatnią fazę przy-
kami – zagubieni w nowym środowisku. gotowań kontyngentu do wyjazdu. „Byłoby do-
brze, gdyby dostawali mundury i mogli je nosić
NA GŁĘBOKĄ WODĘ choćby przez dwa tygodnie przed wyjazdem.
Skomplikowana sytuacja na misjach i praca Wtedy na misji nie czuliby się w te mundury
daleko od domu nie wszystkim cywilom odpo- przebrani. Lecz w sytuacji, kiedy taki człowiek
wiada. Podobnie jak żołnierze, tak i niektó- po dwóch tygodniach poligonu stwierdziłby, że

nie jest to praca dla niego, wojsko straciłoby pie-
niądze. Wydaje mi się, że byłyby to jednak zde-
cydowanie mniejsze koszty niż te, które musieli-
byśmy ponieść, gdyby ktoś taki zdecydował się
na powrót z misji”, mówi podpułkownik
Dylong. Podpułkownik Kacperczyk przyznaje,
że dla wyjeżdżających wojsko organizuje jedynie
szkolenie BHP i ogólnoinformacyjne o warun-
kach pracy.
Odsetek osób wracających z misji przed usta-
lonym w umowie terminem nie jest duży, nie-
mniej takie sytuacje się zdarzają.
BEZ DYSKRYMINACJI
W tej chwili poza lekarzami potrzebnymi
w Kosowie, Syrii i Afganistanie poszukiwany
jest do tego ostatniego kraju także inżynier zna-
jący się na budowie dróg i mostów. Duże szanse
zatrudnienia oferuje się także cywilom w takich
profesjach jak psycholog, dziennikarz, a nawet
A R M I A
kucharz. Najwięcej ekspertów w Afga-
nistanie gromadzi PRT (Provincional
Reconstruction Team – zespół odbudo-
wy prowincji). A to dlatego, że we
wspieraniu ludności w codziennym ży-
ciu – jak mówi rzecznik DO – lepiej niż
wojskowi sprawdzają się cywile.
DLA POLSKIEGO
WOJSKA pracują Co istotne, oferta pracy w kontyn-
w Afganistanie gentach adresowana jest zarówno do
tłumacze mężczyzn, jak i kobiet. Stereotypowo
przyjmowani do sądzi się, że w społeczeństwach mu-
pracy w Polsce
lub zatrudniani zułmańskich kobiety są dyskrymino-
na miejscu wane. Tymczasem DOSZ dostrzega
przez firmę potrzebę ich zatrudniania, bo są nie-
amerykańską. zastąpione przy okazji organizowa-
nych w kontyngentach „białych dni”,
gdy udziela się pomocy medycznej.
„Informacja, że kobiety nie powinny
pracować w Afganistanie, jest nie-
prawdziwa”, przyznaje podpułkownik
FOT. WOJCIECH MAJERAN
Dylong. „Tak samo można powie-
dzieć, że do Afganistanu najlepiej by-
łoby wysyłać ludzi w średnim wieku
z odpowiednim doświadczeniem. Przy
założeniu, że w tej kulturze partnerem
do rozmowy jest osoba zbliżona wie-
kiem, nie można by sobie wyobrazić
negocjacji dwudziestopięciolatka z kon-
tyngentu z sześćdziesięciolatkiem,
głównym inżynierem prowincji. A takie
sytuacje się zdarzają”.
Dowództwo Operacyjne liczy się
z tym, że w związku z kryzysem budże-
towym i informacjami medialnymi
o koniecznych oszczędnościach mogą
się zdarzyć redukcje polskich kontyn-
gentów, a co za tym idzie, likwidacje
cywilnych stanowisk. Na razie jednak
nie ma żadnych dokumentów, które
wprowadzałyby zmiany. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 33
 L O T N I C T W O
PIOTR LASKOWSKI
Co się psuje
w F-16?
Kłopoty amerykańskich myśliwców
w naszym lotnictwie wcale nie są
związane z tajemniczymi awariami.
T
rzy eskadry Sił Powietrznych od
11 grudnia 2008 roku dysponują
wszystkimi 48 samolotami F-16
kupionymi w Stanach Zjednoczo-
nych. W Krzesinach stacjonują 32
myśliwce, kolejnych 16 – w bazie w Łasku.
Dwa lata ich eksploatacji to i długo, i krótko.
Długo, bo to już nie początki, kiedy służby in-
żynieryjno-lotnicze podchodziły do Jastrzębia
jak do jeża. A krótko, ponieważ minie jeszcze
kilka lat, zanim polski F-16 zostanie przez tech-
ników rozpracowany do końca. Tak ocenia za-
stępca dowódcy Grupy Wsparcia 31 Bazy Lot-
nictwa Taktycznego w Krzesinach podpułkow-
nik Krzysztof Pusz: „Pewne doświadczenie już
mamy, ale trudno mówić, że wiemy już wszyst-
ko. Dopiero po jakichś dziesięciu latach pracy
przy F-16 będziemy mogli powiedzieć, że ten
samolot naprawdę znamy”.
ZRYWANIE GWINTÓW
Na początku eksploatacji technicy mieli trud-
ności z przykręcaniem lub odkręcaniem wkrę-
tów w osłonach agregatów samolotu. Na F-16
są to o wiele bardziej delikatne miejsca niż
w samolotach radzieckich. Technicy nie byli
przyzwyczajeni. Wystarczyło przyłożyć więk-
szą siłę i wkrętak zrywał gwint. Nie była to do
końca wina techników – przecież musieli póź-
niej te szkody naprawiać i od nowa gwintować
śruby. Samolot był nowy, złożony fabrycznie,
podzespoły pokryte farbą. Dlatego śruby odkrę-
cało się ciężko i ciasno przykręcało.
Podobne przypadki już się nie zdarzają.
Zgodnie z procedurami każdy samolot miał już
wszystkie luki otwarte. To, co miało się uszko-
dzić, już się uszkodziło. To pierwszy sukces
w likwidacji drobnej, choć uciążliwej dolegli-
wości, która utrudniała pracę obsłudze.
Analizy awaryjności grupy wsparcia wskazu-
ją wyraźnie, że kilka usterek się powtarza. Nie-
które są charakterystyczne dla wersji Block
52+, więc nie tylko polskich maszyn. O tym
wiemy jednak dopiero od niedawna.
34 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
W styczniu
2009 roku została
wyłoniona firma
spedycyjna, która
będzie obsługiwała
tylko kontrakt
F-16.
Samoloty miewają czasem drobne wycieki tak by środek ciężkości samolotu utrzymywał
paliwa. Pojawiają się też zarysowania łopatek się w odpowiednim miejscu. Ta niesprawność
silnika. „Dzieje się tak na skutek zassania dro- również zdarza się na ziemi i jest ujawniana
bin piasku i odprysków betonu z pasa startowego”, podczas sprawdzania silnika.
wyjaśnia kapitan Waldemar Krzyżanowski, Do momentu, gdy samoloty latały nie-
oficer prasowy 31 Bazy. W 99,5 procentach uzbrojone, nie było kłopotów z oponami fir-
przypadków zarysowań kończą się one spraw- my Goodyear. Kiedy jednak przygotowano
dzeniem, zmierzeniem i dopusz- maszynę do lotów z prawie
czeniem samolotu do lotów. Wnioski maksymalnym obciążeniem,
Podpułkownik Pusz zapewnia: okazało się, że te opony za
„Odnotowywane przez nas zary- z dwuletniej szybko się zużywają. „Posta-
sowania i drobne uszkodzenia eksploatacji wiono więc na Michelina”,
łopatek mieszczą się w normach Jastrzębi wskazują mówi pułkownik Zbigniew
producenta”. Drozdowski, zastępca szefa
Psuje się zawór sterujący in- na konieczność Inspektoratu MON do spraw
stalacją awaryjnego zasilania wprowadzenia przy Bezpieczeństwa Lotów.
w powietrzu. Choć groźnie to nich pracy na dwie Okazuje się, że inni użyt-
brzmi, niesprawność zaworu kownicy tej wersji F-16 mają
nie pojawia się wcale w powie-
zmiany podobne doświadczenia. Gre-
trzu. Jest zawsze wykrywana cy na przykład aż osiem razy
na ziemi podczas prób silnika. Nie zagraża mieli kłopoty ze źle dobranymi oponami.
więc bezpieczeństwu lotu. Rozmawiano o tym problemie podczas ubie-
Kłopotów przysparza też zawór sterujący głorocznej konferencji wszystkich użytkow-
kolejnością zużycia paliwa w instalacji pali- ników F-16 na świecie, która odbywa się
wowej. Element ten odpowiada za proporcjo- w amerykańskiej bazie lotniczej Hill. Działa
nalne zużywanie paliwa z kilku zbiorników, tam komórka Technical Organisation Group
 A R M I A

Dwa lata eksploatacji

PILOCI
„Na szkolenie do Stanów Zjed-
noczonych skierowano 50 pilo-
tów, z których do kraju wróciło
38. W USA przebywa obecnie
12, z tego pięciu szkoli się na
F-16, a siedmiu na samolocie
T-38. Wrócą do Polski w 2009
roku”, mówi pułkownik pilot
Dariusz Mikołajczyk, zastępca
dowódcy 2 Skrzydła Lotnictwa
Taktycznego.
PERSONEL TECHNICZNY
W USA przeszkolono 172 spe-
cjalistów służby inżynieryjno-
-lotniczej w 23 specjalnościach
oraz czterech wykładowców
frazeologii technicznej języka
angielskiego. Pozostała część
szkolenia odbywa się w kraju
na podstawie harmonogra-
mów szkoleń na samolot F-16.
Zajęcia poprzedza nauka fra-
zeologii technicznej języka an-
gielskiego prowadzona w szko-
le oficerskiej w Dęblinie.
SPRAWNOŚĆ
Wszystkie 48 F-16 Block 52+
(32 jednomiejscowe i 16 dwu-
miejscowych) wykazują średni
stan sprawności na poziomie
70 procent.
„Eskadry w Krzesinach w cią-
gu dwóch lat wykonały ponad
6 tysięcy godzin nalotu w po-
nad 4300 misjach, a eskadra
z Łasku ma na koncie ponad
460 godzin w ponad 200 mi-
sjach”, podaje kapitan Mariola
Bielewicz-Giochev, oficer pra-
sowy 2 Skrzydła Lotnictwa
Taktycznego. 

nak więcej techników i inżynierów, których

obecnie w Siłach Powietrznych brakuje.
Grupa obsługi jest ukompletowana w około
70 procentach, mimo że przy „efach” pracuje ra-
zem z cywilami ponad 750 osób. Z tej liczby nie
FOT. PIOTR LASKOWSKI

wszyscy są jeszcze przeszkoleni i upoważnieni

zajmująca się nadzorowaniem eksploatacji
samolotu. Składa się ze specjalistów amery-
kańskich sił powietrznych i producenta F-16.
Do niej trafiają wszelkie pytania o wyjaśnie-
nie technicznych usterek „efów”.
Jeśli więc inżynierowie i technicy w eska-
drach stwierdzą, że w samolocie zdarzają się
usterki, które powtarzają się częściej niż moż-
na by się było tego spodziewać, uruchamiana
jest procedura opracowania tak zwanego ra-
portu rozbieżności. Usterka jest opisywana
i zgłaszana do Hill. Gdy Amerykanie po-
twierdzą powtarzające się uszkodzenia, opra-
cowują raport dla producenta i występują
o zmianę technologii produkcji.
„Proces wdrażania samolotów F-16 w Pol-
sce przebiega bardzo podobnie do tych w in-
nych krajach”, przekonuje Donna Collins,
dyrektor polskiego programu F-16 z ramienia
koncernu Lockheed Martin, produkującego
te odrzutowce.
NAPRAWY Z POŚLIZGIEM
Oczekiwanie na części, które zostały wy-
słane do naprawy za Atlantyk, trwa zdecydo-
wanie za długo. Potwierdza to rzecznik Sił
Powietrznych major Marcin Rogus. Chociaż
kontrakt ustala, że naprawa powinna odby-
wać się w zakładzie remontowym w Stanach
Zjednoczonych w czasie 120 dni, to trafiają
one do Polski później. A wszystko z powodu
kulejącego transportu.
Do tej pory nie wynajęto firmy spedycyj-
nej do obsługi kontraktu F-16. Siły Powietrz-
ne musiały korzystać z usług spedytora, który
obsługiwał całe siły zbrojne. Czekał on na
zapełnienie kontenera z częściami nie tylko
do „efa”, ale także do fregat ORP „Pułaski”
i ORP „Kościuszko”, i dopiero wtedy wysy-
łał go z Warszawy do Stanów Zjednoczonych.
W styczniu 2009 roku wyłoniono nową firmę
spedycyjną, która będzie obsługiwała tylko
kontrakt F-16. Czas oczekiwania na naprawio-
ne podzespoły na pewno będzie krótszy.
Wnioski z dwuletniej eksploatacji Jastrzębi
wskazują na konieczność wprowadzenia przy
nich pracy na dwie zmiany. „Aby utrzymać
samoloty w sprawności, powinniśmy praco-
wać zmianowo”, zdradza plany na przyszłość
podpułkownik Pusz. Amerykańska baza
w Spangdahlem w Niemczech działa nawet
w układzie trzyzmianowym. Wymaga on jed-
do samodzielnej obsługi. Brakuje też specjali-
stów, którzy zastąpiliby odchodzących na emery-
turę lub zmieniających miejsce służby.
Szkoła podoficerska w Dęblinie kształci
nie więcej niż dwudziestu żołnierzy służby
inżynieryjno-lotniczej rocznie. Tylu nie re-
kompensuje naturalnych odejść i dlatego tak
trudno o zwiększenie zatrudnienia. Wyszko-
lenie specjalisty trwa blisko trzy lata. Techni-
cy muszą znać techniczny angielski,
z którym kaprale z Dęblina mają kłopoty. Tak
więc druga zmiana będzie mogła powstać
w momencie, gdy zatrudnionych zostanie
90 procent potrzebnych do obsługi ludzi.
SKALA ROŚNIE
Do tej pory wykonywano przeglądy po
dwustu godzinach lotu. Jednak myśliwce la-
tają coraz więcej i resurs kilku z nich osiąg-
nie wkrótce 400 godzin. Właśnie w 2009 ro-
ku odbędą się pierwsze obsługi po tym czasie
użytkowania. Podobnie prowadzone będą
pierwsze obsługi kalendarzowe – po 36 mie-
siącach dla samolotów wyprodukowanych
w 2006 roku. Będą one dotyczyły fotela kata-
pultowego i systemu ratowniczego zainstalo-
wanego w samolocie.
Dużym wyzwaniem związanym z przygoto-
waniem samolotów staną się loty zagraniczne
Jastrzębi, a w tym roku będzie ich prawdopo-
dobnie aż osiem. 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 35


F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Nieobliczalność
W
spółczesna socjo-
logia i ekonomia
posługują się
przede wszyst-
kim „narzędzia-
mi wzdłużnymi” i miernikami jakościo-
wymi. To one pozwalają na analizę te-
go, co było, i przewidywanie tego, co
będzie. Ale na świecie się pomieszało
i nikt nie chce powiedzieć, co będzie.
Czy zatem narzędzia badania świata są
niesprawne, czy nauka odstała od rze-
czywistości tak bardzo, że nie potrafiła
przewidzieć wielkiego amerykańskiego
krachu? Czy dlatego nasz szef resortu
finansów jeszcze cztery miesiące temu
mówił, że „kryzys nas ominie”? Nic ta-
kiego, istota problemów jest inna.
Kiedy w połowie lat trzydziestych
XX wieku wielu polityków ostrzegało
przed konsekwencjami pojawienia się
ruchu nazistowskiego w Niemczech,
kiedy dziennikarze pisali alarmujące ra-
porty o przemianach demokracji ludo-
wych w bezwzględne dyktatury, to na-
wet w świecie ograniczonym cenzurą
uzyskiwali wiarygodne informacje
o tym, co się dzieje w hitlerowskiej Rze-
szy lub „za żelazną kurtyną”. Jeszcze
na przełomie XX i XXI wieku świat był
przewidywalny. Teraz coś „tąpnęło”.
Czołowi ekonomiści z rozbrajającą
szczerością powiedzieli kilka dni temu,
że euro może kosztować i 5,5 złotego,
i 3,5 złotego. Nawet w ciągu kilku dni.
Co to oznacza w wymiarze wewnętrz-
nym i zewnętrznym?
Otóż ludzie, którym powierza się ana-
lizowanie i diagnozowanie współcze-
snych problemów, mogą trafnie opisać
zagrożenia, jeśli rozwój następuje ścież-
kami przewidywalnymi, i do dyspozycji
ma się sprawne narzędzia badań spo-
łecznych i ekonomii. Tymczasem to, co
się dzieje wokół nas, rozwija się według
zupełnie innych mechanizmów. Gdy
36 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Kamyczki
Świat wkracza w fazę, w której możliwe
jest wszystko, a nie znamy prostej
odpowiedzi na pytanie: co będzie jutro?
popatrzymy na naszą gospodarkę ostat-
nich miesięcy, to przyznamy, że nic nie
wskazywało na spadek dolara do 2 zło-
tych, a euro do 3 złotych. I nie był to sy-
gnał dla ekonomistów, lecz dla służb
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
państwa, że ktoś przy tym manipuluje.
Gdy dolar skoczył o 150 procent, a euro
o 120 procent, pojawił się drugi sygnał
– ktoś manipuluje dalej. I co – i nic nie
wiemy!
To świadczy o istnieniu zewnętrz-
nych sił, które są zdolne do manipulo-
wania rynkiem finansowym ogromne-
go państwa, jednej z najdynamiczniej-
szych gospodarek w Europie. Co wię-
cej, dowodzi, że jest ona niestabilna.
Przez lata dopuszczano możliwość
upadku firm i korporacji, teraz
dopuszcza się upadek wielkich
banków. A co będzie, gdy zaczną
upadać państwa?
Być może moja teza jest zbyt ostra, ale
sądzę, że w tych miesiącach egzaminu
nie zdało kilka służb specjalnych i in-
stytucji finansowych. Zagrożeniem dla
skutecznej diagnozy, co będzie, jest ist-
nienie zakulisowych mechanizmów fi-
nansowo-ekonomicznych, których zu-
pełnie nie interesuje kondycja państwa
i jego powinności. W ten sposób można
zachwiać każdą gospodarką lub nawet
ją przewrócić.
A przecież to nie jedyny problem.
Okazuje się, że wiele firm, w których
państwo ma znaczące udziały, przyjęło
skomplikowane zamienne mechanizmy
walutowe prowadzące do zachwiania
ich potencjału finansowego. Tymcza-
sem na ich czele stoją ludzie wyznacza-
ni z kluczy partyjnych, rekomendowani
przez polityków i urzędników. Boję się,
że wielu z nich nie rozumie, na czym polega
służba państwu. Bo państwo, to coś więcej niż
500 tysięcy złotych, jakie wziął znany lekarz za
szkolenia innych lekarzy. Takich szybkich for-
tun jest ostatnio zbyt wiele. Wraca to, co cecho-
wało początek transformacji – nieobliczalna
pazerność.
Po zakończeniu przygody z wojskiem wraz
z kolegą doradzałem w jednej z wielkich pol-
skich firm. Pracowało w niej 11 etatowych pra-
cowników i kilkunastu doradców, a zyski odpro-
wadzane do narodowego banku sięgały wielu
milionów złotych. Zmiótł nas wiatr polityki,
a dokładnie nasz opór przed akceptowaniem ko-
lejnych bzdurnych wydatków, kupowania no-
wych limuzyn i zatrudniania „desantu”. Teraz
pracuje tam ponad 50 osób (a zadania się nie
zmieniły) i firma ledwo dyszy. Ludzie nimi kieru-
jący nie są nieobliczalni w swojej głupocie, są
nieprzewidywalni w swojej pazerności i bezmyśl-
ności, co rodzi nieobliczalność konsekwencji.
Sprawy, o których piszę, są jak najbliższe bez-
pieczeństwu Polski, bo nie jest ono mierzone tyl-
ko zagrożeniami militarnymi, siłą wojska i zapa-
sami gazu. Przez lata dopuszczano do upadku
firm i korporacji, teraz dopuszcza się do upadku
wielkich banków. A co będzie, gdy zaczną upa-
dać państwa? Bliska bankructwa finansowego
jest Islandia, a Grecji grozi wielki finansowy
krach. Dzieje się tak, chociaż 99 procent ludzi
normalnie pracuje, kupuje, oszczędza, myśli…
Nasz los zależy od nie więcej jak jednego pro-
centa, któremu wydaje się, że może wszystko
– ryzykować, inwestując w papiery dłużne,
zwiększać lub zmniejszać siłę pieniądza, „produ-
kować” niemające pokrycia obligacje. Mrzonki?
Popatrzcie, co się dzieje ze środkami w niektó-
rych funduszach emerytalnych. Boję się, że pra-
cują tam profesjonalni technokraci bez duszy.
Było, nie ma… co za problem.
Kapitalizm przetrwa tę zawieruchę, ale nie
w tej formie. Kryzys gazowy, „zerowe” wyniki
szczytu z Davos pokazują, jak niewiele znaczą
wielkie międzynarodowe projekty i… jak ważne
jest państwo. Jego władze zdają teraz najtrud-
niejszy egzamin. 
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MARIUSZ BORKOWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

specjalizuje się
w tematyce
bliskowschodniej

Węzeł
Obamy
Wyzwaniem dla nowej administracji
w Waszyngtonie jest trudna sytuacja wewnętrzna
Pakistanu i wojna w Afganistanie.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 37

 A F G A N I S T A N - P A K I S T A N
Węzeł Obamy
P
rezydent Barack Obama
po niedawnym spotkaniu
z dowódcami armii ame-
rykańskiej powiedział:
„Czekają nas trudne decy-
zje”. Nawiązał tym samym do przemó-
wienia inaugurującego jego kadencję,
w którym stwierdził, że największym
zagrożeniem dla światowego bezpie-
czeństwa, a zarazem głównym proble-
mem dla polityki zagranicznej USA,
jest stale pogarszająca się sytuacja
w Afganistanie i Pakistanie.
Tym razem dodał, że Afganistan jest
„centralnym frontem w naszej długiej
walce z terroryzmem”. Prezydent
zamierza od końca lata tego roku
zwiększyć amerykański kontyngent
w Afganistanie o kolejne 30 tysięcy
ludzi (obecnie liczy 36 tysięcy żołnie-
rzy). Ma też nadzieję, że zrobią to in-
38 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
ne kraje NATO uczestniczące w ope-
racji afgańskiej (Wielka Brytania,
Francja, Niemcy i Polska).
BEZ ZŁUDZEŃ
W przeciwieństwie do bezpodstaw-
nego triumfalizmu ery Busha, ekipa
Obamy nie ma złudzeń, że problem
afgański nie będzie ani łatwy, ani
szybki do rozwiązania. Robert
Gates, minister obrony USA, mówi
wręcz o konieczności wyznaczenia
„nowych, ograniczonych i realistycz-
nych celów. Tak jak w Iraku, tak
i w Afganistanie nie ma rozwiązania
czysto militarnego. Jest oczywiste, że
nie mamy tam wystarczającej liczby
wojsk, by zapewnić choćby minimal-
ne bezpieczeństwo w niektórych pro-
wincjach”. Jednocześnie – jak pisał
ostatnio „New York Times” – Amery-
kanie są coraz bardziej zniecierpliwieni nie-
udolnością, a może ukrywaną niechęcią, rządu
prezydenta Karzaja, by położyć kres plenią-
cej się korupcji w administracji afgańskiej.
Przedstawiciele Białego Domu oficjalnie za-
przeczają, jakoby zamierzali poświęcić
PREZYDENT
zamierza od Karzaja i szukali już jego następcy, ale spe-
końca lata tego cjalny wysłannik USA do Afganistanu i Paki-
roku zwiększyć stanu Richard Holbrooke ma już wywierać
amerykański naciski na Kabul. Formalnie kolejne wybory
korpus
w Afganistanie powinny odbyć się w Afganistanie 20 sierpnia
o kolejne 2009 roku, ale wielu obserwatorów wątpi, by
30 tysięcy ludzi. do tego faktycznie doszło.
John Chipman, dyrektor Międzynarodowe-
go Instytutu Studiów Strategicznych w Londy-
nie, twierdzi, że Afganistan wkracza w najbar-
dziej krytyczną od roku 2001 fazę, a skala prze-
mocy i terroru nasili się tam na tyle, że unie-
możliwi przeprowadzenie zapowiadanych wy-
borów. Jego zdaniem, rząd w Kabulu jest nie-
zdolny, by sprawować władzę na prowincji,

FOT. US DOD
gdzie panoszą się talibowie. Co gorsza, korup-
cja i nieudolność ekipy Karzaja oraz błędy po-
pełniane przez oddziały amerykańskie (słabość
wywiadowczego rozpoznania sił przeciwnika
i omyłkowe ostrzały powodujące ofiary wśród
cywilów – co wykorzystują propagandowo tali-
bowie) zaczynają z wolna przypominać sytu-
ację jaka zaistniała w Afganistanie w pierwszej
fazie radzieckiej interwencji z lat siedemdzie-
siątych ubiegłego stulecia.
NACZYNIA POŁĄCZONE
Problem Afganistanu polega jednak głównie
na tym, że jest on dość ściśle powiązany z Pa-
kistanem. Próba ingerencji w Kabulu jest ska-
zana na porażkę, o ile nie ma się pomysłu
i możliwości rzeczywistego oddziaływania na
Pakistan. Władze w Islamabadzie zawsze były
nie tylko żywo zainteresowane ewolucją sytu-
acji u swego północnego sąsiada, ale bardziej
lub mniej dyskretnie zamieszane we wszelkie
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
wydarzenia w Afganistanie. Tak jak w czasie cia społeczne wynikające z zapóźnienia ekono-
radzieckiej interwencji w Kabulu Pakistan był micznego tylko dzięki temu, że coraz bardziej
zapleczem dla partyzantki zwalczającej inter- ustępowały fundamentalistycznym ruchom is-
wentów, a jego służby specjalne aktywnie lamskim. Żadna ekipa rządząca nie odważyła
wspierały i ingerowały w rozgrywki między ry- się ograniczać swobody i wziąć pod kontrolę
walizującymi ze sobą ugrupowaniami party- tysięcy skrajnie radykalnych szkół koranicz-
zanckimi, tak i w czasie amerykańskiej wojny nych, w tym w większości popierających afgań-
z talibami służby te starały się chronić swych skich, a ostatnio pakistańskich talibów. W tej
afgańskich „podopiecznych”. Nie darmo po po- sytuacji, niezależnie od woli rządu w Islamaba-
rażce odniesionej na początku 2000 roku tali- dzie, Pakistan staje się centrum i zapleczem dla
bowie schronili się na górzystym pograniczu ekstremistycznych ruchów islamskich, a zara-
afgańsko-pakistańskim i korzystali ze wsparcia zem – beczką prochu.
pakistańskich ekstremistów religijnych. Zresztą Na domiar złego Pakistan ma własną broń
granica na tym obszarze jest atomową. Zdaniem amery-
sztuczna i dzieli te same plemio- Próba ingerencji kańskich ekspertów problem
na. Tam znaleźli schronienie nie polega na groźbie jej uży-
także ludzie Al-Kaidy. w Kabulu skazana cia wobec potencjalnego
jest na porażkę, przeciwnika, czyli Indii, bo
PAKISTAŃSKI o ile nie ma się Delhi także dysponuje nie-
DYLEMAT mniej groźnym potencjałem
Pakistan nie jest państwem pomysłu i możliwości nuklearnym. Znacznie groź-
w takim sensie jak to rozumie- rzeczywistego niejsze jest to, że broń paki-
my w terminologii zachodniej. oddziaływania stańska ma być kiepsko chro-
Od dawna rząd centralny prze- niona i istnieje zagrożenie jej
kazuje część swych uprawnień na Pakistan „wycieku” do nieobliczalnych
grupom religijnym, etnicznym, watażków, którzy nie wahali-
a nawet milicjom działającym na granicy sfery by się jej użyć, na przykład wobec Izraela.
publicznej i prywatnej. Rząd centralny jest sła-
by, a procesy decyzyjne uległy daleko idącej PRZEWARTOŚCIOWANIE
decentralizacji. SOJUSZY?
Jedynym elementem naprawdę jednoczą- Dopóki trwała zimna wojna, sytuacja była ja-
cym i cementującym różne ludy żyjące na ob- sna. Amerykanie popierali Islamabad, bo „sza-
szarze Pakistanu jest religia – islam. Często chował” miękkie, islamskie podbrzusze ZSRR
w wydaniu bardzo konserwatywnym, wręcz – Afganistan, oraz stanowił przeciwwagę dla
fundamentalistycznym. Poza tym jest bardzo sojuszu Moskwy i Delhi. Po upadku muru ber-
wiele czynników podziału. Nad często zwa- lińskiego, ataku Al-Kaidy na Nowy Jork oraz
śnionymi ludami Beludżystanu, prowincji Sin- narastającym rozczarowaniu Amerykanów
dhi, Pasztunami dominują zawsze ludy lepiej światem arabskim – zwłaszcza po niezbyt uda-
rozwiniętego Pendżabu. Wybory i gra partii nej wyprawie na Irak – wszystko uległo rady-
politycznych są tylko przykrywką dla walki kalnemu przewartościowaniu. USA chcą stabi-
klanów i plemion zdominowanych przez zja- lizacji i umocnienia prozachodniego reżimu
wisko klientelizmu. Na dodatek na wszystko w Kabulu oraz zacieśniają sojusz z Indiami
nakłada się krwawa historia wojen z Indiami o traktowanymi jako element stabilizacji w Azji
podzielony Kaszmir. wobec wojowniczo nastawionego Iranu i nie-
Spór o Kaszmir sprzyjał potajemnym kon- stabilnego Pakistanu. Od dłuższego czasu Wa-
szachtom tajnych służb pakistańskich z grupa- szyngton ma trudności, jak twierdzi, w zapew-
mi ekstremistów. Według wielu ekspertów za- nieniu pełnej i co ważniejsze skutecznej współ-
chodnich, to właśnie takie kontakty były tłem pracy armii i służb specjalnych Pakistanu
ostatniego, grudniowego zamachu terrorystycz- w walce z afgańskimi talibami. Nie darmo pre-
nego przeprowadzonego przez fundamentali- zydent Obama mianował swego specjalnego
stów pakistańskich z Laszkar-e-Taiba (grupy wysłannika Richarda Holbrooka do spraw
powiązanej z Al-Kaidą) w Bombaju. W żad- Afganistanu i Pakistanu. Dyplomata ten wyka-
nym razie nie oznacza to, że jest to świadoma zał się szczególnymi umiejętnościami, stąpając
polityka władz w Islamabadzie. Rządy cywilne po bałkańskim grzęzawisku i doprowadzając do
przeplatały się w historii Pakistanu z długo- porozumień z Dayton.
trwałymi rządami wojskowych. Armia domino- W Islamabadzie narasta jednak atmosfera
wała i zawsze dominuje nad cywilami. Wojsko- oblężonej twierdzy. Nasilają się obawy przed
wi, starając się zatrzeć w społeczeństwie swój powstaniem osi Delhi – Kabul – Izrael – USA,
niedemokratyczny wizerunek, licytowali się która miałaby być kręgosłupem strategii amery-
w popieraniu kół islamskich, często bardzo kon- kańskiej w Azji i stabilizowania wschodniej
serwatywnych, nawet fundamentalistycznych. flanki świata arabskiego, rozchwianej po woj-
Niektórzy twierdzą, że wszelkie – zarówno nie w Iraku i w wyniku narastania ambicji Iranu
cywilne, jak i wojskowe – rządy pakistańskie jako regionalnego mocarstwa dążącego do po-
zdołały przetrwać lokalne rywalizacje i napię- siadania broni atomowej. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 39
 K O N F E R E N C J A
C na to  NATO
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Nowy ton w polityce
Spotkanie w Monachium, które w tym roku odbyło się po raz czterdziesty
piąty, to największe forum na temat bezpieczeństwa na świecie.
W
Monachium na Międzynaro-
dowej Konferencji Bezpieczeń-
stwa nie zapadają decyzje, nie
ogłasza się oficjalnych komuni-
katów. Ogłaszane tu deklaracje są jednak brze-
mienne w skutki – wystarczy przypomnieć prze-
mówienie Władimira Putina sprzed dwóch lat
o „nierealnym modelu świata jednobiegunowe-
go”, które oznaczało, że Moskwa przystąpiła do
odbudowy pozycji geopolitycznej.
W tym roku do bawarskiej stolicy przyjecha-
ły delegacje z ponad 50 krajów – szefowie rzą-
dów, ministrowie, dyplomaci, eksperci. Najbar-
dziej oczekiwanym gościem był wiceprezydent
Stanów Zjednoczonych Joe Biden, który miał
przedstawić europejskim sojusznikom nową
koncepcję polityki zagranicznej amerykańskiej
administracji. W składzie polskiej delegacji byli
premier Donald Tusk i minister spraw zagra-
nicznych Radosław Sikorski.
TRZY PROBLEMY
Konferencja (6–8 lutego) podzielona była na
trzy wątki główne dotyczące punktów zapal-
nych na świecie: „NATO, Rosja, gaz oraz Bli-
40 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
W M O N A C H I U M
FOT. MSC
ski i Środkowy Wschód: przyszłość bezpie-
czeństwa europejskiego”, „Nierozprzestrzenia-
nie, kontrola zbrojeń i przyszłość broni nukle-
arnej: czy możliwe jest rozwiązanie zerowe?”,
„Przyszłość sojuszu i misja w Afganistanie”,
a także dwie debaty panelowe – „Wyzwania
globalne i kryzys ładu międzynarodowego”
oraz „Niestabilności regionalne: Zakaukazie
i Bałkany”.
Wiceprezydent Biden zapowiedział „nowy
ton” w polityce zagranicznej USA, a także
kontynuację programu tarczy antyrakietowej,
jeśli projekt „okaże się skuteczny i racjonalny
ekonomicznie”. Zaznaczył, że Waszyngton za-
mierza konsultować się w tej sprawie z sojusz-
nikami w NATO i z Rosją.
Premier Tusk, który rozmawiał z Bidenem,
wyjawił dziennikarzom, że stanowisko Amery-
kanów w sprawie rozmieszczenia elementów
systemu obrony antyrakietowej w Polsce i Cze-
chach się nie zmieniło. W wystąpieniu na kon-
ferencji potwierdził zgodę Polski na tę instala-
cję, która powinna służyć „zdolnościom obron-
nym i prewencyjnym całej wspólnoty, a nie po-
szczególnych państw”.
Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych za-
pewnił, że podstawową metodą działań admini-
stracji Baracka Obamy ma być dyplomacja,
a Waszyngton chce współdziałać z partnerami
wszędzie tam, gdzie będzie to możliwe. Amery-
kanie zamierzają „słuchać” głosu innych oraz
„uzgadniać” działania. „Sojusze i organizacje
międzynarodowe nie umniejszają naszej siły”,
powiedział Biden. „Nowy ton” w polityce USA
oznacza również oczekiwania wobec europej-
skich partnerów. „Będziemy potrzebować waszej
pomocy, szczególnie w walce z ekstremizmem”,
zaapelował amerykański wiceprezydent.
ZBIEŻNE INTERESY
Zasygnalizował również nowe otwarcie
w stosunkach z Moskwą. „Ameryka i Rosja
mogą się różnić, a jednocześnie nadal współpra-
cować tam, gdzie ich interesy są zbieżne, na
przykład w kwestii rozbrojenia nuklearnego
i w Afganistanie”, ocenił. O odbudowę zaufania
we współpracy z Moskwą, naruszonego wsku-
tek konfliktu na Kaukazie i kryzysu gazowego,
apelowali niemiecka kanclerz Angela Merkel
i prezydent Francji Nicolas Sarkozy. Zdaniem
Merkel, Rosję należy włączyć w europejską
architekturę bezpieczeństwa. Sarkozy przeko-
nywał zaś, że dzisiejsza Rosja, borykająca się
z wewnętrznymi problemami, nie stanowi za-
grożenia militarnego dla Unii Europejskiej czy
sojuszu północnoatlantyckiego.
W Monachium dyskutowano także o NATO,
które w tym roku obchodzi sześćdziesięciolecie.
Wielu delegatów, w tym Donald Tusk, mówiło
o konieczności odnowienia koncepcji strategicz-
nej sojuszu. Nasz premier postulował, aby rok
2009 poświęcić też na przygotowanie „konkret-
nego scenariusza” dla państw aspirujących do
NATO. Angela Merkel i Nicolas Sarkozy ape-
lowali o wzmocnienie europejskiego filaru soju-
szu. „NATO musi być również miejscem poli-
tycznej dyskusji, a nie wyłącznie współpracy
militarnej”, mówiła niemiecka kanclerz.
„Stany Zjednoczone wysłały mocny sygnał,
że chcą prowadzić otwarty i szczery dialog. Ten
sygnał został usłyszany”, powiedział dziennika-
rzom wicepremier Rosji Siergiej Iwanow po
zakończeniu konferencji. Potwierdził, że Rosja
chce przystąpić do rozmów o nowej wersji ukła-
du o redukcji nuklearnych zbrojeń strategicz-
nych (START) tak szybko, jak tylko Ameryka-
nie będą gotowi. Obecny układ START I wyga-
sa w grudniu 2009 roku. Iwanow podtrzymał
ofertę współpracy w dziedzinie oceny zagroże-
nia rakietowego oraz wykorzystania istniejącej
rosyjskiej infrastruktury radarowej we wspólnej
obronie przeciwrakietowej. 
 Migawki ze świata
Papierowy
tygrys
N
ajnowszym dowodem
aktywności Kremla
jest zapowiedź utwo-
rzenia wspólnych sił
szybkiego reagowania
przez Organizację Układu o Bezpie-
czeństwie Zbiorowym, czyli Rosję,
Armenię, Białoruś, Kazachstan, Kir-
gistan, Uzbekistan i Tadżykistan. Siły
te, nie gorsze – jak zapewnia Moskwa
– niż natowskie, mają służyć do walki
z militarnym najazdem, handlem nar-
kotykami i nieść pomoc w wypadku
katastrof naturalnych. Odpowiednie
porozumienie podpisano pod-
czas posiedzenia Rady
Bezpieczeństwa OUBZ
w momencie nieprzypad-
kowym. Mianowicie
– wkrótce po decyzji Kir-
gistanu o zamknięciu
amerykańskiej bazy po-
wietrznej Manas, będącej
ważnym punktem logi-
stycznym w operacji
afgańskiej, i zawarciu po-
rozumienia rosyjsko-bia-
łoruskiego o zintegrowa-
niu obrony powietrznej.
Oba te istotne zdarzenia
nastąpiły po udzieleniu so-
lidnych rosyjskich kredytów
kulejącym gospodarkom
tych państw. Kryzys, jak
wiadomo, stwarza dogodne
okazje.
Miesiąc temu generał
David Petraeus, sprawujący
zwierzchnictwo nad operacjami
w Azji Środkowej, w tym w Afga-
F E L I E T O N
Kryzys finansowy nie hamuje posunięć
politycznych Rosji, która konsekwentnie
penetruje przestrzeń poradziecką, chcąc
zapewnić tam sobie dominację.
nistanie, odwiedził Kirgistan. Prze-
bieg jego rozmów pozwala sądzić, że
zamknięcie bazy Manas było dla nie-
go pełnym zaskoczeniem. Najwyraź-
niej już po tej wizycie Moskwa zdoła-
ła „przebić” Amerykanów.
OUBZ przypomina ZBiR, czyli
Związek Białorusi i Rosji. Istnieje na
obszarze dawnego Związku Radziec-
kiego, a jego osią jest Rosja. Jest tak-
że instytucją o nie do końca sprecyzo-
wanych celach i tożsa-
mości,
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny
„The Warsaw
Voice”
pozwalającą na przypuszczenie, że chodzi
o odtworzenie dawnego układu powiązań i za-
leżności według zasady: Rosja płaci i wyma-
ga. Jeszcze jedno podobieństwo wydaje się
istotne – ugrupowanie to jest w znacznym
stopniu papierowe, to znaczy jego polityczne
i materialne konsekwencje pozostają mgliste
i niedookreślone.
Czy te analogie usprawiedliwiają przypusz-
czenie, że zapowiadane siły szybkiego reago-
wania będą papierowym tygrysem? Jak wia-
domo, tego rodzaju jednostki woj-
skowe są bardzo po-
ważną inwestycją
i obecnie żadnego
z sygnatariuszy porozu-
mienia nie stać na taki wy-
datek. Ponadto niełatwo okre-
ślić jego rzeczywiste działania.
Nie należy lekceważyć
najnowszej inicjatywy
Kremla, poświadcza
ona bowiem aktualność
neoimperialnej postawy
Moskwy
Chyba że flagą OUBZ miano by ozdabiać
jednostki rosyjskie. Ale w jakich akcjach
uczestniczące?
Nie należy jednak lekceważyć najnow-
szej inicjatywy Kremla. Nawet jeśli ma
ona wymowę jedynie polityczną, po-
świadcza aktualność neoimperialnej po-
stawy Moskwy i jej wpływy na terenach
stanowiących istotne regiony strategicz-
ne. Dla Amerykanów natomiast problem
ma wymiar także bardzo praktyczny. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 41
 P R O B L E M Y

J
eśli chodzi o strategię polską, rząd
w styczniu 2009 roku zarysował dość
wyraźnie elementy jej koncepcji opera-
cyjnej, wskazując na kluczowe przedsię-
wzięcia, jakie zamierza realizować w tej
dziedzinie, głównie w kontekście obecnych wy-
zwań związanych z gazem (między innymi ga-
zoport, wzrost własnego wydobycia, elektrownie
atomowe, połączenia z siecią europejską). To
oczywiście ważna część, wykonawcza, operacyj-
na, ale to jeszcze nie jest strategia w pełnym tego
słowa znaczeniu. Klasyczna strategia bezpie-
czeństwa musi bowiem zawierać cztery główne
części: zdefiniowanie interesów narodowych,
STANISŁAW KOZIEJ
wynikających z nich celów strategicznych, ocenę

Interes
przyszłego środowiska bezpieczeństwa oraz kon-
cepcje operacyjną i preparacyjną (przygotowania
się do jej realizacji).
Strategia ta ponadto, podobnie jak każda inna,
musi oczywiście wybiegać poza bieżące, gorące

egzystencjalny
problemy i uwarunkowania. Tymczasem dotych-
czasowe dyskusje o bezpieczeństwie energetycz-
nym koncentrowały się głównie na wymiarze ra-
czej operacyjnym i technicznym niż strategicz-
nym. Takie podejście nie gwarantuje optymal-
nych długofalowych rozwiązań. Co najwyżej za
kilka–kilkanaście lat znajdziemy odpowiedź na
dzisiejsze bolączki. A w tym czasie pojawią się
Wnioski z europejskiego „kryzysu gazowego”
następne. Dlatego proponuję refleksję nad spo- wskazują na konieczność opracowania strategii
sobem podejścia do dwóch pierwszych składni-
ków strategii, jakimi są interesy narodowe i cele
bezpieczeństwa energetycznego.
strategiczne oraz środowisko bezpieczeństwa
energetycznego, ponieważ właśnie one powinny
– w jeszcze większym stopniu niż bieżące wy-
zwania i zagrożenia – wpływać na jej kształt.

ISTOTA ERY INDUSTRIALNEJ

Aby prawidłowo zidentyfikować długofalowe
interesy i cele strategiczne w dziedzinie bezpie-
czeństwa energetycznego, warto wziąć pod uwa-
gę, że dzisiaj świat, a w tym w coraz większym
stopniu także Polska, znajduje się w szczytowym
punkcie ery industrialnej, przechodząc jednocze-
śnie do ery informacyjnej. Istotą ery industrialnej
jest, jak wiadomo, dominacja w aktywności spo-
łecznej czynnika energii i siły materialnej, prze-
twarzanie siły naturalnej, tkwiącej w przyrodzie,
w spotęgowaną siłę mechaniczną. Jak widzimy,
z tego właśnie powodu jesteśmy uzależnieni od
surowców energetycznych. One stały się główną
siłą motoryczną współczesnej cywilizacji.
Stąd też w interesie każdego podmiotu spo-
łecznego, narodowego i międzynarodowego,
w tym Polski, leży zapewnienie sobie dostępu do
zasobów surowców energetycznych – jak do po-
wietrza. Jest to interes wręcz egzystencjalny. I tak
będzie do czasu zmierzchu ery industrialnej.
Może to nastąpić w poszczególnych częściach
świata w różnym czasie, aczkolwiek nie wydaje
się, aby nawet w krajach najbardziej zaawanso-
wanych cywilizacyjnie trwało dłużej niż kilka-
dziesiąt lat. Zapewne przez ten czas ludzkość
najpierw znajdzie wystarczające alternatywne
źródła energii, a następnie w ogóle zacznie wy-

42 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

chodzić z ery industrialnej i uniezależniać się od Polski. Jednym z nich będzie większa możliwość
energii materialnej na rzecz – jeśli można tak powie- szantażu energetycznego ze strony Rosji. Odpo-
dzieć w przenośni – energii niematerialnej, jaką jest wiedzią strategiczną musi być albo zdecydowana
informacja. Dziś znajdujemy się jeszcze w takim próba storpedowania tego projektu, albo wcze-
punkcie krytycznym, kiedy wzrasta uzależnienie od śniejszego ustanowienie wspólnej polityki ener-
surowców energii materialnej, ale jednocześnie już getycznej UE, w której ramach powinna znaleźć
rozpoczyna się pierwszy etap zastępowania ich alter- się gwarancja równego dostępu do wspólnych
natywnymi źródłami. Przy okazji dalekosiężnych zasobów energetycznych Unii.
strategicznych interesów narodowych należy już Stoimy także w obliczu jeszcze bardziej wy-
o tym myśleć również w Polsce. magających wyzwań dotyczących przyszłości.
Jednym z nich jest udział w poważnych projek-
INTERESY NARODOWE tach dotyczących energii alternatywnej lub przy-
Obecnie można zatem brać pod uwagę co naj- gotowań do funkcjonowania w energooszczędnej
mniej trzy rodzaje interesów narodowych i celów cywilizacji informacyjnej. Należy dokładnie
strategicznych w sferze bezpieczeństwa energetycz- określić takie dalekosiężne wyzwania i w strategii
nego: żywotny (egzystencjalny) „na dziś” (czyli ope- bezpieczeństwa energetycznego zdecydować
racyjny) – zapewnienie niezakłóconego dostępu do o sposobie podejścia do nich: albo podejmiemy je
klasycznych zasobów energetycznych; ważny per- kosztem pewnych wysiłków organizacyjnych i fi-
spektywicznie „na jutro” (czyli transformacyjny) nansowych (na przykład na międzynarodowe
– rozwój alternatywnych źródeł energii; zauważalny i własne prace badawczo-rozwojowe), albo uchy-
„na pojutrze” – stopniowe unieza- limy się od tego, dodatkowo zabez-
leżnianie się od energii materialnej pieczając się przed negatywnymi
przez kształtowanie podstaw do
Dopóki nie skutkami takiej decyzji.
przechodzenia na cywilizację infor- stworzymy Ryzyko energetyczne – dzisiaj
macyjną. wspólnej polityki wiąże się z naszą działalnością poli-
Środowisko bezpieczeństwa tyczną, która powoduje napięcia po-
energetycznego – jak każde środo-
europejskiej, lityczne z Rosją i ich przenoszenie
wisko bezpieczeństwa – można do- dopóty nie w sferę gospodarczą.
brze opisać za pomocą czterech ka- możemy Innego typu ryzyko to na przy-
tegorii: szans, wyzwań, ryzyka i za- kład nierozważna gra polityczna
grożeń.
zachowywać się wokół traktatu lizbońskiego, która
Szanse – czyli okoliczności sprzy- tak, jakby ona może opóźnić, a nawet zniwelować
jające – to zjawiska często przelotne, już istniała szansę na ustanowienie wspólnej
chwilowe. Sztuka ich dostrzegania polityki energetycznej UE, tak dla
i wykorzystywania jest dziś nie mniej ważna niż tra- Polski istotnej z punktu widzenia interesów na-
dycyjna obrona przed zagrożeniami. Jakie Polska ma rodowych.
szanse w dziedzinie bezpieczeństwa energetyczne-
go? Niewątpliwie można wskazać dwie: pierwszą NIEZBĘDNA DYWERSYFIKACJA
jest dotychczasowy lub zmodyfikowany traktat Ryzykowna może być dla nas także zbyt bier-
lizboński, który stwarza możliwość ustanowienia na polityka, podążanie za innymi, którzy tym-
i realizacji wspólnej polityki energetycznej UE; dru- czasem kierują się własnym interesem narodo-
gą – dążenie Ukrainy i Gruzji do struktur zachod- wym. Zagrożenia energetyczne są destrukcyj-
nich, co ułatwiłoby bezpieczniejszy dostęp do kaspij- nym oddziaływaniem otoczenia na podmiot.
skich zasobów energetycznych. W dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego
Jakąś szansą jest także wzrastające prawdopodo- oznacza to odcięcie, lub groźbę, że ono nastąpi,
bieństwo, że Unia Europejska zacznie wreszcie wy- od energii albo przez wstrzymanie dostaw przez
ciągać wnioski z obecnego kryzysu gazowego i przy- producenta, albo przez dywersję na liniach prze-
stąpi do tworzenia wspólnej strategii europejskiego syłowych prowadzoną przez stronę trzecią, na
bezpieczeństwa energetycznego, być może w ramach przykład organizacje terrorystyczne. W naszym
nowelizacji obecnej strategii bezpieczeństwa. Powin- przypadku najbardziej realnym zagrożeniem jest
niśmy kuć żelazo, póki gorące, bowiem dostrzeżenie wykorzystanie broni energetycznej przez Rosję
tych szans (i jeszcze innych oczywiście) to nie do szantażu lub realnego nacisku energetyczne-
wszystko. Należy aktywnie działać na rzecz ich urze- go. Odpowiedzią musi być dywersyfikacja źró-
czywistnienia i umiejętnie je wykorzystywać na rzecz deł energii. Takie spojrzenie na bezpieczeństwo
własnych interesów. To musi być ważnym elemen- energetyczne może ułatwić wypracowanie odno-
tem naszej strategii bezpieczeństwa energetycznego. szącej się do niego kompleksowej strategii jako
FOT. EUROPEAN COMMUNITY 2009

Wyzwania energetyczne to dylematy decyzyjne, jednej z koniecznych strategii sektorowych

związane głównie z aktywnością otoczenia, podno- w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego. To
szeniem poprzeczki jeśli chodzi o wymagania, stan- mogłoby być jedno z istotnych zadań prezydenc-
dardy i potrzeby. Przykładem takiego wyzwania mo- kiego Biura Bezpieczeństwa Narodowego. 
że być budowa rurociągu bałtyckiego przez naszych Profesor doktor habilitowany
partnerów. Jeśli nie podejmiemy tego wyzwania STANISŁAW KOZIEJ,
w odpowiedni sposób, to jego powstanie spowoduje generał brygady w stanie spoczynku,
wzrost zagrożeń dla bezpieczeństwa energetycznego były wiceminister obrony narodowej

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 43

 P A R T N E R S T W O
DOMINIK JANKOWSKI
Geopolityczny poker
Polsko-szwedzka inicjatywa „Partnerstwa Wschodniego” ma zbliżyć
wschodnich sąsiadów do UE, a tym samym ostatecznie oddalić ich od Rosji.
ak zauważył kiedyś generał de Gaulle,
„geografii zmienić się nie da, geopoli-
tykę zaś – owszem”. Dotychczasowe
geopolityczne kierunki sąsiedzkiej po-
lityki unijnej ograniczały się do wy-
miarów południowego i północnego, co wiązało
się nie tylko z rozszerzaniem się wspólnoty, ale
przede wszystkim z istnieniem przez długi czas
na wschodzie przeciwnika politycznego, militar-
nego i ideologicznego w postaci ZSRR.
Tym samym ogłoszona w połowie zeszłego
roku koncepcja „Partnerstwa Wschodniego”, po-
twierdzona ostatecznie przez Komisję Europej-
ską w grudniu 2008 roku, jest krokiem ku przy-
wróceniu Europie Wschodniej (Białorusi, Moł-
dawii, Ukrainie) oraz państwom Zakaukazia
(Armenii, Azerbejdżanowi, Gruzji) nadziei na
powrót na łono europejskiej rodziny, ale także
podjęcie działań na rzecz zrównania tak zwanych
wymiarów polityki zagranicznej UE.
NIEPEWNOŚĆ SĄSIADÓW
Pojawienie się inicjatywy polsko-szwedzkiej,
która została również w pełni zaakceptowana
przez prezydencję czeską, doskonale wypełniło
44 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
W S C H O D N I E
lukę powstałą w wyniku narastającej frustracji
państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południo-
wego z dotychczasowego funkcjonowania Euro-
pejskiej Polityki Sąsiedztwa (EPS).
Krytyka EPS brała się nie tylko z finansowej
asymetrii między uczestnikami, ale także z bra-
ku jasnej deklaracji, że nawet w bardzo odległej
perspektywie czasowej dla państw spełniających
wymagania unijne akcesja będzie jak najbardziej
możliwa. Tym samym rosnąca niepewność ze
strony państw „wymiaru wschodniego” wobec
zamierzeń UE, spotęgowana konfliktem rosyj-
sko-gruzińskim i „dyplomacją” paliwowo-gazo-
wą władz rosyjskich, może dzięki „Partnerstwu
Wschodniemu” zostać jeśli nie rozwiana, to na
pewno zminimalizowana.
Niemniej jednak niezbędne są posunięcia nie
tylko dyplomatyczno-polityczne, ale przede
wszystkim ekonomiczno-gospodarcze, co
w kontekście obecnego kryzysu finansowego
wydaje się zadaniem niezwykle trudnym. Sześć-
set milionów euro zagwarantowanych przez Ko-
misję Europejską na lata 2010–2013 to kwota
zdecydowanie wyższa niż w przeszłości, nie-
znaczna jednak w obliczu rzeczywistych po-
trzeb. Unijne kłopoty gospodarcze, wraz z nie-
stabilną wewnętrznie sytuacją polityczną UE,
spowodują zapewne, że pieniądze przeznaczone
na „wymiar wschodni” się nie zwiększą. Tym
samym zainteresowane państwa już teraz powin-
ny rozpocząć proces wstępnego przygotowywa-
nia potencjalnych projektów.
KONIEC PODZIAŁÓW
Ważnym aspektem „Partnerstwa Wschodnie-
go” będzie z pewnością zmiana dychotomiczne-
go obrazu EPS, polegająca na umieszczeniu
w jednym koszyku partnerów południowych
i wschodnich. Koniec tego sztucznego i nielo-
gicznego podziału staje się tym samym warun-
kiem koniecznym do dalszego wprowadzania
wschodnich sąsiadów na orbitę wpływów unij-
nych. Szczególnie w kontekście próby dywersy-
fikacji źródeł energii inwestycja może okazać się
niezwykle opłacalna, choć geostrategicznie trud-
na do zrealizowania. Należy bowiem pamiętać,
że tworzenie „Partnerstwa Wschodniego” nie
odbywa się w geopolitycznej próżni, lecz przy
rosnących ambicjach politycznych i gospodar-
czych Rosji, uważającej region na wschód od
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

służyć jako element „łagodnej polityki powstrzy- PRZEGLĄD MORSKI nr 2/2009

mania” Rosji.
Powrót do polityki „powstrzymania” powi-
nien być jedynie posunięciem ostatecznym. Nale-
ży z unijnej inteligenckiej dyskusji o Rosji usunąć
coraz częściej pojawiającą się wyrazistość poglą-
dów w ocenie sytuacji, ich ostrość i jednoznacz-
ność. Skomplikowana rosyjska sytuacja we-
wnętrzna, przy niezliczonej ilości strategicznych
powiązań handlowych i gospodarczych między
POPIERANIE UE a Rosją, powinna zachęcać do prowadzenia
europejskich polityki rozładowywania napięcia i negocjowania
aspiracji Ukrainy
czy Mołdawii w stronę kompromisu. Należy jednak unikać pro-
i ich ostateczna wadzenia negocjacji z pozycji słabszego, gdyż
akcesja do Unii jak słusznie zauważa francuski filozof André
Europejskiej Glucksmann, w relacjach UE–Rosja, szczegól-
leżą
w geostrategicz- nie w kontekście obecnego kryzysu gospodarcze-
nym interesie go i załamania cen na rynkach surowców natural-
Warszawy. nych, to Moskwa jest partnerem zdecydowanie
słabszym, którego siła nierzadko jest wyolbrzy-
miana przez polityków europejskich.  POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA . strona 10
Kluczem zarówno do skutecznej realizacji
koncepcji „Partnerstwa Wschodniego”, jak i do Atak terrorystyczny
redefinicji unijnego stosunku wobec Federacji
Rosyjskiej jest postawa Niemiec, które w unij- na port Aszdod
nej polityce wschodniej stanowią swego rodza-
kmdr por. rez. dr hab. KRZYSZTOF KUBIAK
ju sworzeń geopolityczny. Bez politycznego
wsparcia Berlina nowy wymiar UE nie uzyska Atak terrorystyczny na Aszdod
odpowiedniego umocowania w unijnych struk- świadczy o tym, że porty morskie mogą
turach decyzyjnych. Nie da się bowiem zmienić być atrakcyjnym celem dla terrorystów.
polityki niemieckiej, przekonując Berlin do ko- Zdarzenie zmusiło także do zwrócenia
nieczności walki z Moskwą o geopolityczną stre- uwagi na systemy ochrony portów.
fę wpływów.
 ZABEZPIECZENIE DZIAŁAŃ ................. strona 29

CZAS NA RUCH POLSKI

granic unijnych za naturalny obszar swojej strefy
wpływów. Tym samym skuteczna realizacja wy-
miaru wschodniego będzie wymagała redefinicji
unijnych stosunków z Moskwą.
Koncepcja „wymiaru wschodniego” UE nie
musiała długo czekać na potwierdzenie, że
w przyszłości może stać się jednym z najważ-
niejszych instrumentów polityki wspólnotowej.
Konflikt rosyjsko-gruziński, stoczony właściwie
na rubieżach obszaru, który Bruksela chciałaby
widzieć w unijnej strefie wpływów, w pewnym
sensie zmienił diametralnie dotychczasową oce-
nę znaczenia „wymiaru wschodniego”. UE po-
winna bowiem starać się zagwarantować pań-
stwom znajdującym się w bezpośrednim sąsiedz-
twie unijnym, że nie staną się ponownie obsza-
rem egzystującym pod kuratelą Federacji Rosyj-
skiej. Stąd też, pomimo wciąż niewypracowanej
ostatecznej wizji „Partnerstwa Wschodniego”,
można z pewnością stwierdzić, że jak najszybsze
wprowadzenie koncepcji w życie ostudzi zapał
Rosjan w strefie tak zwanego „miękkiego pod-
brzusza”.
Choć w swoim zamyśle „Partnerstwo Wschod-
nie” ma integrować i wciągać na unijną orbitę
państwa Europy Wschodniej, w przypadku ko-
lejnych sygnałów przemawiających za powro-
tem rosyjskiej Realpolitik w wydaniu militar-
nym polsko-szwedzka koncepcja powinna po-
Poparcie przez UE polsko-szwedzkiego pro-
jektu „wymiaru wschodniego” jest politycznie
aktem znaczącym i jak najbardziej pożądanym.
Propozycja zacieśnienia więzów z państwami
Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego
ma na celu wyrównanie geopolitycznych wekto-
rów polityki zagranicznej UE, co jednak nie bę-
dzie łatwe, przede wszystkim ze względu na po-
zycję „wymiaru południowego” i popierających
go państw na unijnych forach decydenckich.
Tym samym, w szczególności polska dyploma-
cja, ma tutaj niesłychanie ważną rolę do odegra-
nia. Popieranie europejskich aspiracji Ukrainy
czy Mołdawii i ich ostateczna akcesja do UE le-
żą bowiem na długą metę w geostrategicznym
interesie Warszawy.  Niemieckie fregaty
WIZYTÓWKA
DOMINIK JANKOWSKI
Redaktor naczelny
„Komentarza Międzynaro-
dowego Pułaskiego” wyda-
wanego przez Fundację imienia Kazimierza
Pułaskiego, współpracownik fundacji
Aleksandra Kwaśniewskiego „Amicus Euro-
pae”, analityk stosunków międzynarodowych
i polityki bezpieczeństwa narodowego Polski.
Centrum
Żeglugowe NATO
kmdr por. dr RYSZARD MILER
kmdr por. MARIUSZ KOŚCIELSKI
Centrum Żeglugowe NATO zapewnia
wsparcie informacyjno-decyzyjne
dowódcy operacji morskiej sojuszu.
Pośrednim beneficjentem jego
działalności jest między innymi
ORP „Kondor”, uczestniczący w operacji
„Active Endeavour”.
 TECHNIKA I UZBROJENIE..................... strona 50
rakietowe Sachsen
(typu 124)
mgr inż. ANDRZEJ NITKA
W ostatnich latach zwiększyło się
znaczenie niemieckiej marynarki
wojennej w siłach zbrojnych tego
państwa. Przeobrażenia na świecie
wymusiły reorganizację niemieckiej
armii – jej wielkości, struktury,
pełnionych funkcji oraz obszarów
działania.

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 45

 A F G A N I S T A N
Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Powtórka
z Afganistanu?
Afganistan może stać się kolejnym polem rosyjsko-amerykańskiej rywalizacji. o pomoc wojskową (przede wszystkim w formie
W
raz z dojściem do władzy nowej
administracji w Stanach Zjedno-
czonych, uwaga świata w coraz
większym stopniu jest skupiona
na konflikcie toczącym się w Afganistanie. Jego
znaczenie wydaje się systematycznie wzrastać:
dla USA to decydujący front walki z terrory-
zmem islamskim (również pod względem pre-
stiżowym); dla NATO – test skuteczności soju-
szu; dla Rosji, Chin i państw Azji Środkowej
– bezpośrednie zagrożenie, do czego raczej nie-
chętnie się przyznają, akceptując zachodnią
obecność w regionie.
Szczególne znaczenie konflikt ma dla Fede-
racji Rosyjskiej. Pozostaje dla niej najpoważniej- rianty: powietrzno-morski przez Gruzję, Azer-
szym zagrożeniem wzdłuż całego południowego
„miękkiego podbrzusza” FR. Bezpośrednio za-
graża sojusznikom rosyjskim w regionie Azji
Centralnej, zarówno Uzbekistanowi, jak i Kirgi-
zji czy Tadżykistanowi. Dotychczasowa polityka
Moskwy sprowadzała się do wyciągania kaszta-
nów z ognia cudzymi rękami, przy jednocze-
snym domaganiu się odpowiedniej rekompensa-
ty w zamian za ewentualną pomoc. Najlepiej sta-
nowisko Rosji sumują słowa przedstawiciela FR
46 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Dla państw
walczących
w Afganistanie
najpoważniejszym
wyzwaniem stała się
logistyka.
FOT. US DOD
przy NATO, Dmitrija Rogozina, w wywiadzie
dla dziennika „Rossijskaja Gazieta” z 26 stycz-
nia: „należy pomagać NATO w Afganistanie.
Pomagać na tyle, aby oni znajdowali się tam jak
tylko można długo i realizowali te zadania, które
sami przed sobą postawili”.
Dla państw walczących w Afganistanie naj-
poważniejszym wyzwaniem stała się logistyka.
Osiemdziesiąt procent zaopatrzenia dla sił za-
chodnich trafia przez Pakistan, który jest coraz
mniej bezpieczną trasą (kradzieże sprzętu; ataki
talibów na konwoje). Wszystko to powoduje, że
Zachód usiłuje stworzyć sobie alternatywę
w postaci trasy północnej. Możliwe są dwa wa-
bejdżan, Kazachstan i Uzbekistan oraz lądowy
przez Rosję i kraje Azji Centralnej. Obecnie
Moskwa udziela ograniczonej pomocy. NATO
ma podpisaną z FR umowę o ułatwieniu tranzy-
tu ładunków niewojskowych do Afganistanu
drogą naziemną (z kwietnia 2008 roku), zaś
Francja i Niemcy mogą wysyłać również sprzęt
wojskowy i żołnierzy (drogą powietrzną i kole-
jową). Ewentualne jej rozszerzenie (przewóz lu-
dzi i uzbrojenia dla wojsk USA) traktowane jest
przez Kreml jako karta przetargowa. Jednocze-
śnie w ostatnich miesiącach Rosja podjęła dzia-
łania, które mają na celu umożliwienie jej zaję-
cia samodzielnego miejsca w konflikcie i pod-
ważenie monopolu amerykańskiego.
Po pierwsze
pierwsze, Moskwa usiłuje zwiększyć
znaczenie organizacji regionalnych w kon-
flikcie afgańskim. Dotyczy to w pierw-
szym rzędzie Organizacji Układu o Bez-
pieczeństwie Zbiorowym, grupującej klu-
czowych sojuszników Rosji na obszarze
WNP. Federacja Rosyjska dąży do oficjalne-
go porozumienia z NATO i stworzenia wspól-
nego programu walki z produkcją i przemytem
narkotyków. Kreml usiłuje też posłużyć się
Szanghajską Organizacją Współpracy. W poło-
wie stycznia Rosja po konsultacjach z partnera-
mi z SzOW zapowiedziała zwołanie na koniec
marca międzynarodowej konferencji poświęco-
nej kwestii afgańskiej, pod auspicjami SzOW
właśnie. Dodatkowo inicjatywa została poparta
przez Indie i Iran.
Po drugie, Federacja Rosyjska ma pomysł
udzielenia pomocy prezydentowi Afganistanu
Hamidowi Karzajowi. Nie jest to nowa wiado-
mość – Moskwa próbowała od kilku lat zdobyć
wpływy w Kabulu, między innymi poprzez
oferty dostaw sprzętu oraz szkolenia kadr armii
afgańskiej. Sytuacja uległa zmianie, gdy w listo-
padzie ubiegłego roku do Moskwy z prośbą
dostaw i konserwacji poradzieckiego sprzętu)
zwrócił się sam rząd afgański. W połowie stycz-
nia 2009 roku poinformowano, że Kreml zgo-
dził się wspomóc Afganistan (chociaż nie do
końca jest jasne, jaką formę ta pomoc przyjmie).
Działania rosyjskie są niechętnie widziane
przez Stany Zjednoczone. USA usiłują zniechę-
cić Afganistan do porozumienia w sprawie po-
mocy wojskowej, jak i udziału w tej konferencji,
jednak jak na razie niezbyt im się to udaje. Pre-
zydent Karzaj z kolei wydaje się szukać szer-
szego pola manewru w relacjach z Waszyngto-
nem i nowych sposobów stabilizacji swojego
kraju. W takiej sytuacji trudno będzie się dziwić,
jeśli Afganistan po raz kolejny stanie się polem
rywalizacji rosyjsko-amerykańskiej. 
WIZYTÓWKA
MARCIN KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
ksiażki „Rosja na rozdrożu”.

PAWEŁ HENSKI
Żywe bomby
Zamachowcy-samobójcy są „bronią atomową”
islamu do walki z wrogami, którzy popełniają
zbrodnie przeciwko muzułmanom.
P
owyższe słowa wypowie-
dział nastolatek o imieniu
Masood, który był jednym
z wielu uczestników 40-mi-
nutowego propagandowego nagrania,
jakie w styczniu tego roku wyemito-
wał Qari Hussain – dowódca talibów
w Peszewarze. Hussain zachęca
w nim muzułmanów do zasilenia sze-
regów talibów, twierdząc, że walka
przeciwko Ameryce, Izraelowi i Paki-
stanowi to obowiązek każdego mu-
zułmanina. Działający w południo-
wym Waziristanie Qari Hussain jest
jednym z zastępców dowódcy talibów
Baitullaha Mehsuda. Znany jest ze
swoich kontaktów z pakistańską
Al- Kaidą oraz jako założyciel sieci
szkół. Szkół dla dzieci-samobójców.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
W styczniu 2008 roku pakistańska
armia, w odpowiedzi na ataki na po-
sterunki i konwoje wojskowe, rozpo-
częła operację „Zalzala”. W maju za-
atakowano siedzibę talibów Meshuda
w mieście Spinkai. W ręce pakistań-
skich żołnierzy wpadły wówczas do-
kumenty świadczące o tym, że
w Spinkai działała, jak się wyraził je-
den z pakistańskich dowódców, „fa-
bryka” dzieci-zamachowców, którą
zorganizował właśnie Qari Hussain.
Przypuszczano, że zginął w ataku na
Spinkai, jednak ten uniknął śmierci
i latem 2008 roku odbudował sieć
„szkół”. Spinkai było jednym ze 157
obozów szkoleniowych talibów i jed-
ną z 400 ich siedzib na terenach gra-
niczącej z Afganistanem pakistańskiej
FOT. CONFLICT ZONES
Północno-Zachodniej Prowincji Przygranicz-
nej. W 2008 roku Al-Kaida i talibowie prze-
prowadzili w Pakistanie 61 zamachów samo-
bójczych, w których zginęło 889 cywilów,
policjantów i żołnierzy, a 2072 osoby odnio-
sły rany.
LUDOBÓJSTWO W IRAKU
Rano, 1 lutego 2008 roku na targowiskach
w Bagdadzie zostały przeprowadzone dwa za-
machy samobójcze, w których zginęło 27 osób,
a ponad 50 zostało rannych. W zamachach
uczestniczyły dwie kobiety z zespołem Downa.
Potworność tej zbrodni potęguje fakt, że oby-
dwie nie wiedziały, że zostały potraktowane ja-
HAMAS ma
ko żywe bomby. Terroryści zdalnie detonowali
za nic życie ładunek, obserwując wydarzenia z bezpiecznej
mieszkańców odległości. Pierwszy zamach miał miejsce na
swojego kraju targowisku Al-Ghazi. Od rana sprzedawała na
i perfidnie
zmusza ich do
nim śmietanę kobieta, którą od lat znano i nazy-
niezamierzonego wano „szaloną panią”. Nikt nie wiedział, że ob-
męczeństwa. wieszona została ładunkami wybuchowymi.
Druga bomba wybuchła na tak zwanym ptasim
rynku. Chora umysłowo kobieta była w tłumie,
gdy zamachowcy zdetonowali ładunek. Na
miejscu zginęło 20 osób.
Terroryści zaczęli wykorzystywać kobiety do
zamachów samobójczych niemal od początku
wojny w Iraku, licząc na to, że właśnie im ła-
twiej będzie przedostać się przez wojskowe
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 47
 T E R R O R Y Z M
AFGANISTAN, IRAK, LIBAN I GAZA
TO MIEJSCA, W KTÓRYCH TERRORYŚCI
WYKORZYSTUJĄ CYWILÓW JAKO ŻYWE TARCZE
i policyjne kontrole. Kobiety przeprowadziły
przynajmniej 20 zamachów, w których zginęło
ponad 150 osób. W styczniu 2005 roku w Ira-
ku odnotowano pierwszy przypadek wykorzy-
stania w zamachu chore umysłowo dziecko.
W styczniu i lutym 2007 roku terroryści
w Iraku użyli czegoś, co można nazwać che-
micznymi „brudnymi bombami”. W Ramadi
eksplodowała ciężarówka-cysterna wypełnio-
na materiałami wybuchowymi i chlorem, za-
bijając 16 osób. 20 lutego cysterna z chlorem
eksplodowała przy drodze niedaleko miejsco-
wości Taji, zabijając dziewięć i raniąc ponad
100 osób. Dzień później ciężarówka z chlo-
48 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
rem została zdetonowana na stacji benzyno-
wej w Bayaa – zachodnim przedmieściu Bag-
dadu, zabijając trzy osoby. Cel, w jakim skon-
struowano i użyto takie bomby, był jeden
– rozpylić substancję żrącą i trującą tak, aby
na skutek wybuchu zginęła lub została ranna
jak największa liczba ludzi znajdujących się
w pobliżu.
TCHÓRZLIWA TAKTYKA
Jednym z najkrwawszych zamachów, jakie
przeprowadziła Al-Kaida w Iraku, była masa-
kra dwóch kurdyjskich wiosek Qataniya i Ad-
naniya położonych niedaleko Mosulu. Były to
dwie dość hermetyczne enklawy wyznawców
jezydyzmu. 14 sierpnia 2007 roku wjechały
tam trzy kierowane przez zamachowców cy-
sterny z paliwem, wyładowane dodatkowo
trzema tonami materiałów wybuchowych.
W wyniku gigantycznych eksplozji na miejscu
zginęło przynajmniej 300 osób, a rannych zo-
stało około tysiąca. Wiele zmarło w ciągu na-
stępnych kilku dni. Terroryści wybrali te wio-
ski z dwóch powodów.
Po pierwsze, mieli szanse zaatakować wy-
znawców jezydyzmu – religii synkretycznej
uważanej przez wielu Arabów za szatańską.
Po drugie, zamach był również odpowie-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C O M M E N T A R I U M

Cywil nasz wróg

Na Zachodzie za śmierć
cywilów winą obarcza się
wciąż własne rządy i armie.

W
ielu komentatorów
i dziennikarzy nie
dostrzega tego, że
przeciwnik specjalnie nara-
ża ludzi, aby zyskać w ten
sposób argument propa-
gandowy. Armia amerykań-
ska robi wszystko, żeby
uniknąć strat wśród cywi-
lów. W Afganistanie wiele
operacji jest wstrzymywa-
nych właśnie dlatego, że ta-
libowie chowają się za ple-
cami mieszkańców.
Gdyby Izrael naprawdę
chciał, jak to niektórzy okre-
ślają, „ukarać zbiorowo” Li-
ban i Gazę, to doprawdy
obydwie wojny wyglądałyby
zupełnie inaczej. Izrael przy-
gotował się do operacji
w Gazie bardzo starannie.
Cele militarne oraz człon-
ków Hamasu namierzono
dzięki wielomiesięcznej
działalności wywiadu, infor-
matorów oraz setek godzin
obserwacji prowadzonej
przez samoloty bezzałogo-
we. Ludzi mieszkających
obok celów ostrzegano,
dzwoniąc na ich telefony ko-
mórkowe. Dziś okazuje się,
że pierwsze informacje roz-
powszechnione przez Ha-
mas o stratach wśród ludno-
ści cywilnej były nieprawdzi-
we. Mimo to Zachód po raz
kolejny dał się złapać w pu-
łapkę i mówił o „zbrodniach”
popełnionych przez Izrael.
Z drugiej strony bardzo łatwo
przechodzi się do porządku
dziennego nad wieloma praw-
dziwymi zbrodniami. Wystrze-
liwujący rakiety na izraelskie
miasta terrorysta, niezasta-
nawiający się, gdzie one
uderzą, w dom, szkołę, czy
przystanek autobusowy, na-
zywany jest bojownikiem
o słuszną sprawę. 

dy amunicji. Protestujący mieszkańcy zobaczy-

li wymierzone w siebie lufy karabinów. Cele ta-
kich działań były jasne: schronić się za niewin-
nymi cywilami, których Izrael nie ośmieli się
zaatakować, a jeśli już zaatakuje, to zrobić me-
FOT. DAVID LEESON

dzią (!) na sukcesy trwających wówczas
dwóch amerykańskich operacji wymierzonych
w Al-Kaidę. Był to kolejny, wyjątkowo zbrod-
niczy i tchórzliwy przykład „taktyki” zastoso-
wanej przez terrorystów w walce z Ameryka-
nami w Iraku.
KATIUSZE
MIĘDZY DOMAMI
Afganistan, Irak, Liban i Gaza to miejsca,
w których terroryści wykorzystują cywilów ja-
ko żywe tarcze. Jest to w pełni świadome dzia-
łanie organizowane z wyjątkową premedyta-
cją. W marcu 2007 roku dwóch amerykań-
skich dziennikarzy dotarło do wioski Bint Jbal
w południowym Libanie, blisko granicy z Izra-
elem, zamieszkiwanej przez chrześcijan. Na
południe od niej, w dolinie, znajduje się pas
umocnień i bunkrów wybudowanych przez
Hezbollah przed „letnią wojną” w 2006 roku.
Dolina stanowi idealną kryjówkę i miejsce,
z którego można było ostrzeliwać „katiusza-
mi” Izrael.
Jednak tuż przed rozpoczęciem ofensywy
izraelskiej Hezbollah przeniósł wszystkie rakie-
ty do położonej na wzgórzach wioski. Wyrzut-
nie ustawiono pomiędzy domami i w samych
budynkach, w których urządzono również skła-
dialną sensację.
Pilnym uczniem Hezbollahu jest Hamas,
czego byliśmy świadkiem w styczniu tego roku.
Przygotowując się do obrony, Hamas od po-
czątku zakładał wykorzystanie cywilnych
obiektów i sprowokowanie Izraela do zadania
jak największych strat ludności cywilnej. Domy
i całe ulice połączone zostały siecią min puła-
pek i ładunków IED. Zaminowano szkoły, me-
czety, a nawet ogród zoologiczny. Ładunki
umieszczano w domach, w których chronili się
ludzie, miny przeciwczołgowe zakopano w cia-
snych uliczkach. Działalność wywiadu i akcje
jednostek specjalnych umożliwiły Izraelczy-
kom przechwycenie wielu map, dzięki którym
udało się rozbroić pułapki. Wojna pokazała, że
Hamas ma za nic życie mieszkańców swojego
kraju i perfidnie zmusza ich do niezamierzone-
go męczeństwa. 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 49

 M I L I T A R I A
KRZYSZTOF WILEWSKI
Działo jakich mało
FOT. US ARMY
Amerykanie chcą zmodernizować jednostki pancerne. Ich nowe czołgi
mają być lżejsze, szybsze, bezpieczniejsze i tańsze od Abramsów.
P
omalowane na piasko-
wo 120-milimetrowe
działo, zamontowane na
czymś, co przypomina
kadłub czołgu, a wła-
ściwie jego przednią część, wyglą-
dało, jakby za chwilę miało spaść na
ziemię. Jednak sekundę później,
gdy z przeraźliwym hukiem armata
wypluła z siebie pocisk, widać było,
że obawy o wytrzymałość konstruk-
cji są bezpodstawne. Odtworzony
w zwolnionym tempie film pokazał,
że konstrukcja bez problemu znosi
przeciążenia wywoływane strzałem,
a mechanizm ograniczający odrzut
pracuje idealnie.
TEST TYSIĄCA
STRZAŁÓW
Imponująca była odległość, w ja-
kiej ustawiono cel. Dziesięć kilome-
trów to drobnostka dla haubic, jed-
nak dla działa czołgowego to więcej
niż wyzwanie. Efekt – trafienie
w punkt. XM-360, bo takim symbo-
lem opatrzono prototyp, będzie te-
stowany na poligonie w Aberdeen,
przez najbliższe kilka miesięcy. Ma
tam oddać ponad tysiąc strzałów.
Jeśli testy wypadną pozytywnie,
50 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
działo może trafić do produkcji już
za trzy lata.
Działo XM–360 jest przeznaczo-
ne do czołgu wchodzącego w skład
projektowanego właśnie bojowego
systemu przyszłości (Future Com-
bat System – FCS). Wprawdzie
Amerykanie ujawniają niewiele
szczegółów technicznych pojazdu,
wiadomo jednak, że wóz pod robo-
czym kryptonimem XM-1202 MCS
(Mounted Combat System) ma wa-
żyć około 23 ton, czyli mniej więcej
jedną trzecią wagi Abramsa M1A2,
którego ma zastąpić albo uzupełniać
na polu walki.
Niewielki ciężar XM-1202 uzy-
skano dzięki rezygnacji, tam gdzie
było to możliwe, ze stali na rzecz
materiałów kompozytowych.
„Zbiorniki paliwa w Abramsach wa-
żą nieco ponad tonę. Dzięki użyciu
nowoczesnych materiałów udało
nam się zredukować tę wagę o 360
kilogramów”, wyjaśniał Edward
Hyland z Benét Labs, centrum na-
ukowego amerykańskiej armii, któ-
re współpracuje z Agencją Zaawan-
sowanych Technologii Obronnych
(DARPA) przy projekcie MCS. Ob-
niżenie wagi czołgu nie odbije się
na bezpieczeństwie załogi. MCS wyposażo-
SPECJALIŚCI ny zostanie w pancerz, który dzięki setkom
zaangażowani czujników będzie „aktywnie” reagował na
w projekt pojawiające się zagrożenia. W przypadku
twierdzą również,
że nowinki zasto- ataku przeciwpancernym pociskiem kiero-
sowane w MCS wanym, czołg bez ingerencji załogi zniszczy
uczynią go go swoją rakietą.
bardzo groźną Specjaliści zaangażowani w projekt twier-
bronią ofensywną.
dzą również, że nowinki zastosowane
w MCS uczynią go bardzo groźną bronią
ofensywną. „Nasi żołnierze będą szachować
wroga, zanim ten zdąży się zorientować,
gdzie oni są. To zmieni charakter prowadzo-
Czarny Orzeł lub T-95
Rosjanie od dziesięciu lat zapowiadają
wprowadzenie do służby nowego czołgu.
O ficjalnie nie zakończono
prac nad żadnym z pro-
gramów badawczych nad no-
wym czołgiem. Kilka lat temu
głośno było o modelu oznaczo-
nym jako T-95. Miał ważyć
60 ton, posiadać działo kali- giem – Czarnym Orłem, nieco
bru 152 milimetry oraz w pełni mniejszym od T-95. Wóz miał
zautomatyzowaną wieżę. mieć w pełni zautomatyzowa-
W tym samym czasie Moskwa ną wieżę, ale mniejsze działo,
informowała jednak, że prowa- kalibru 120 milimetrów lub
dzi badania nad innym czoł- 135 milimetrów. 

System przyszłości
Działo XM–360 jest przeznaczone
dla czołgu wchodzącego w skład
Future Combat System.
F uture Combat System (FCS) to program
modernizacji amerykańskich sił zbrojnych,
nad którym pieczę sprawuje Agencja Zaawan-
sowanych Projektów Badawczych Departamen-
tu Obrony. W prace badawcze nad nowymi środ-
kami łączności, bezzałogowymi samolotami,
inteligentną amunicją, czołgami i transportera-
mi (załogowymi i bezzałogowymi) zaangażowa-
ne są między innymi koncerny Boeing, Lockhe-
ed Martin, Northrop Grumman, General Dyna-
mics, BAE System, Raytheon. Program FCS do-
prowadził już do skonstruowania 155-milime-
trowej haubicy Non-Line of Sight Cannon
– NLOS-C, która przechodzi intensywne testy
na poligonie w Arizonie. 
nych przez nich działań”, zapowiadał w me-
diach odpowiedzialny za poligonowe testy
Rick Crozby z FCS Brigade Combat Team
w Aberdeen. W wojennych „szachach” prze-
wagę MCS ma zapewnić właśnie działo
XM-360.
KOŃCOWE ODLICZANIE
Major Cliff Calhoun z Agencji Zaawan-
sowanych Technologii Obronnych podkre-
ślał, że działo dzięki zastosowaniu nowocze-
snych stopów metali jest dużo lżejsze od uży-
wanych już konstrukcji. Dodał, że mimo iż
ma ten sam kaliber co armata stosowana
w Abramsach M1-A2, XM-360 potrafi razić
cele oddalone o 12 kilometrów (gdy czołg
stoi w miejscu) i 8 kilometrów (gdy jest w ru-
chu). Klasyczne „stodwudziestki” pozwalają
prowadzić skuteczny ogień na dystansie do
czterech kilometrów. To wielka różnica.
Rozpoczęcie testów armaty przeznaczo-
nej dla MCS jest dla amerykańskich dowód-
ców dobrą wiadomością. Przybliża bowiem
finał prac nad czołgiem, który mógłby za-
stąpić Abramsy. Nie wiadomo jednak, czy
prototypowy XM-1202 spotka się z przy-
chylnością nowej administracji w Waszyng-
tonie. Program FCS nie należy do tanich,
a wyposażenie amerykańskiej armii w po-
jazdy pancerne nowej generacji może kosz-
tować około 350 miliardów (przy założeniu,
że duża część z M1-A2 pozostanie w służ-
bie!). Przekonanie kongresmanów, że w cza-
sach kryzysu warto wydawać miliardy na
zbrojenia, może być trudne.  szar diagnozowania niedostępny dotąd
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. NARCYZ SADŁOŃ
NARCYZ SADŁOŃ
FAST na poligonie
Na polu walki pojawiają się „kosmiczne” urządzenia ratownicze i medyczne.
J
est ranek na poligonie drawskim, przy- w warunkach polowych. Korzystając z prze-
gotowania do zajęć. Żołnierze krzątają nośnego urządzenia do wykonywania badań
się przy sprzęcie. Nagle, jeden z nich, ultrasonograficznych w technice FAST (fo-
pośliznąwszy się na wilgotnej od rosy wie- cused abdominal sonography for trauma),
życzce czołgu, spada na ziemię. Na szczę- lekarz niemal natychmiast potwierdza obec-
ście lekarz jest w pobliżu. Absolwent Woj- ność wolnego płynu w jamie brzusznej. To
skowej Akademii Medycznej, wprawdzie wystarczająca przesłanka do jak najszybsze-
młody, ale ze sporym doświadczeniem, dys- go wszczęcia leczenia chirurgicznego.
ponuje wyposażoną w nowy sprzęt karetką Dzięki przenośnym urządzeniom ultraso-
medyczną, na podwoziu Iveco. Wraz z ra- nograficznym niemal w każdych warunkach
townikiem i kierowcą przygotowują po- można przeprowadzić proste i sto-
szkodowanego do transportu. Do naj- sunkowo łatwe badanie techni-
bliższego szpitala w Wałczu droga nie Cuda techniki ką FAST. Szkolenie w ich
medycznej wcho-
jest daleka, powinni wyrobić się dzą w obszar diagno- użyciu trwa ledwie pięć dni,
w godzinę, a zatem zmieszczą się zowania niedostępny i cieszy się dużą popularno-
w standardzie medycznym obowiązu- dotąd w warunkach ścią wśród lekarzy wojsko-
polowych.
jącym w takich sytuacjach. wych, szczególnie wśród pra-
Lecz czy w tym konkretnym przypad- cujących w szpitalnych oddzia-
ku „standard” oznacza bezpieczny czas dla łach ratunkowych lub w jednost-
zdrowia żołnierza? Przy założeniu, że nie kach wojskowych często ćwiczących w tere-
odniósł obrażeń narządów wewnętrznych, nie. Podczas kursu w Zamościu, w którym
można z nim bezpiecznie podróżować nawet uczestniczyłem, w sześćdziesięcioosobowej
po poligonowych drogach i bezdrożach. Je- grupie było nas pięciu wojskowych. Mą-
żeli jednak upadek spowodował pęknięcie drzejszy o nowe doświadczenie oceniam, że
śledziony, to nie tyle godzina, ile każda mi- prosta i skuteczna metoda diagnostyczna, ja-
nuta może przesądzić o tym, czy przeżyje. ką jest badanie ultrasonograficzne jamy
Wówczas należałoby wezwać śmigłowiec brzusznej w standardzie przyjętym do postę-
Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Tylko powania ratunkowego (badanie usg FAST)
w jaki sposób doktor może w warunkach musi znaleźć zastosowanie w medycynie po-
polowych rozpoznać stan pacjenta? Przecież la walki. Upowszechnienie jej i dostępność
jasnowidzem nie jest. sprzętu w bezpośredniej bliskości działań
Cuda techniki medycznej wchodzą w ob- szkoleniowych i bojowych są tylko kwestią
czasu. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 51
 P O
B E Z S GŁ U
R AŻ BN II EC

KIRGISTAN

Szlaban dla Amerykanów

FOT. USAF
WŁADZE W BISZKEKU oświadczyły 6 lutego, że decyzja o zamknięciu amerykańskiej bazy lotniczej Manas niedaleko stolicy Kirgistanu jest ostateczna.
„Ambasada amerykańska i ministerstwo spraw zagranicznych wymieniają opinie w tej sprawie, ale nie ma dyskusji, jeśli chodzi o utrzymanie bazy”, stwier-
dził rzecznik kirgiskiego rządu Aibek Sułtangazijew. Oznacza to, że Amerykanie, którzy korzystają z lotniska w Manas od końca 2001 roku w ramach ope-
racji antyterrorystycznej w Afganistanie, muszą je opuścić za sześć miesięcy. Utrata tej bazy będzie bolesna w związku z planami powiększenia sił w Afga-
nistanie. Stąd Amerykanie poszukują alternatywy dla Manas. Pojawiła się informacja, że rozważają wznowienie współpracy z Uzbekistanem. (W) 

NATO wzorem Ważne sprawy

Rosjanie i ich postsowieccy sojusznicy postanowili
utworzyć wspólne siły szybkiego reagowania.
ROSJA. Tworzące Organizację
Układu o Bezpieczeństwie Zbio-
rowym Armenia, Białoruś, Ka-
zachstan, Kirgistan, Rosja, Tadży-
kistan i Uzbekistan postanowiły
w ubiegłym tygodniu utworzyć
wspólne siły szybkiego reagowa-
nia. „Pod względem potencjału
bojowego powinny być nie gorsze
od sił sojuszu północnoatlantyc-
kiego” , stwierdził prezydent Rosji
Dmitrij Miedwiediew. „Będą to
poważne formacje, wystarczająco
liczne, wyposażone w najnowo-
cześniejszy sprzęt, skuteczne”,
podkreślił. Radio Wolna Europa
podało, że każde z państw miało-
by wydzielić do nowych sił po ba-
talionie. Ich rosyjski komponent
powstanie na bazie 98 Gwardyj-
skiej Dywizji Powietrznodesanto-
wej stacjonującej w Iwanowie, 300
kilometrów na północny wschód
od Moskwy, i 31 Samodzielnej
Gwardyjskiej Brygady Desanto-
wo-Szturmowej z Uljanowska,
800 kilometrów na południowy
wschód od stolicy. Również Ka-
zachstan wysłał żołnierzy z bry-
gady desantowo-szturmowej. Na-
tomiast Uzbekistan zastrzegł, że
będzie uczestniczyć tylko w poje-
dynczych misjach. W Moskwie
ustalono, że nowe siły, liczące
około 10 tysięcy żołnierzy, mają
stacjonować na terytorium Fede-
racji Rosyjskiej.
Optymizmu prezydenta
Miedwiediewa w sprawie tej ini-
cjatywy nie podzielają rosyjscy
eksperci. W dzienniku „Kom-
miersant” politolog Andriej
Fiodorow zwrócił uwagę, że po-
tencjał wojskowy partnerów Rosji
„z trudem można uznać za efek-
tywny, a sytuacja wewnętrzna
w niektórych z nich jest daleka od
stabilnej”. Stąd uważa on, że siły
szybkiego reagowania będą „pa-
pierowym tygrysem”. (TED)  dowały na wyspie latem 1974 roku
NATO. „Wystrzelenie przez Iran
nowego satelity za pomocą rakie-
ty dalekiego zasięgu pokazuje, że
obrona przeciwrakietowa jest
sprawą ważną dla USA, Rosji
i NATO”, oświadczył 8 lutego
w wywiadzie dla rozgłośni Echo
Moskwy sekretarz generalny
NATO Jaap de Hoop Scheffer.
„Sądzę że nadszedł czas, aby pre-
zydent Obama rozmawiał z Ro-
sją na ten temat”, dodał, podkre-
ślając, że jest zależność między
sprawą obrony antyrakietowej
i odpowiedzialnością sojuszu. Po-
za kwestią tarczy NATO śledzi
też amerykańsko-rosyjski dialog
w sprawie rozbrojenia nuklearne-
Twardy warunek Nikozji
CYPR. „Nie ma możliwości, by
Turcja została członkiem Unii,
gdy kontynuuje okupację Cypru”,
oświadczył 5 lutego prezydent
Republiki Cypru Dimitris
Christofias. Wojska tureckie wylą-
go. Scheffer uważa, że ważne bę-
dzie stanowisko sojuszu wobec
rosyjskiej propozycji wprowadze-
nia zakazu rozmieszczania poci-
sków strategicznych poza teryto-
rium własnego kraju.
Minister spraw zagranicznych
Rosji Siergiej Ławrow stwierdził,
że jego kraj jest gotowy do więk-
szych cięć w arsenale broni nukle-
arnej. Podkreślił, że Moskwa z za-
dowoleniem wita dążenie prezy-
denta USA Baracka Obamy do
rozmów w sprawie traktatu o re-
dukcji broni strategicznej. Miałby
on zastąpić porozumienie z 1991
roku, którego obowiązywanie koń-
czy się w grudniu. (WRT) 
i przejęły kontrolę nad jej północną
częścią. Niebawem utworzono Re-
publikę Cypru i Republikę Turecką
Cypru Północnego, uznawaną tyl-
ko przez Ankarę. Obecnie na pół-
nocy wyspy stacjonuje około 30 ty-
sięcy tureckich żołnierzy. (WR) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

R Y K O S Z E T E M
Zamordowany geolog
Dwa fotele

FOT. ILYA MOROZOV

PAKISTAN. Władze pakistań- kładnika do polskiego rządu, by
skie 9 lutego oficjalnie potwier- nie wysyłał wojsk do Afganista- USA–FRANCJA. Agencja Reute-
dziły, że polski geolog został nu. Geolog wezwał Polskę do
Wątpliwa
ra poinformowała 6 lutego, że Ame-
zamordowany. Jako pierwsza in- zerwania stosunków z Pakista- rykanie zgodzili się, żeby Francuzi
formację o zamordowaniu Po- nem, który – jak stwierdził obsadzali dwa z najwyższych stano-
laka przez ugrupowanie
Tehrik-e-Taliban za- Polski geolog
– nie uczynił nic dla jego
uwolnienia. Talibowie
potęga wisk w NATO, jeśli ich kraj powróci
do struktur wojskowych sojuszu.
mieściła 7 lutego ra- został uprowadzo- domagali się od ROSJA. Rosyjscy eksperci woj- „Tak, jest nieformalne porozumie-
ny 28 września 2008
no na swej stronie in- roku około 200 kilome- władz w Islamaba- skowi zgodnie uważają, że wbrew nie między obu rządami”, zacytowa-
ternetowej GEO TV. trów na południowy dzie uwolnienia ich pozorom, armia Rosji mogłaby ła anonimowego dyplomatę. Fran-
W niedzielę 8 lutego zachód od Islama- towarzyszy broni. nie sprostać Polsce w wojnie kon- cuzi mieliby stać na czele dowódz-
badu.
do biura dziennikarza Polski geolog był pra- wencjonalnej. Do takich wnio- twa regionalnego w Lizbonie i So-
Agencji Reutera w mie- cownikiem Geofizyki sków doszli szefowie zajmującego juszniczego Dowództwa Transfor-
ście Dera Ismail Khan na pół- Kraków i został uprowadzony się wojskiem i przemysłem zbro- macji (Allied Command Transforma-
nocnym zachodzie Pakistanu 28 września 2008 roku około jeniowym moskiewskiego Cen- tion) w Norfolk w stanie Wirginia.
trafiła kaseta z zarejestrowaną 200 kilometrów na południowy trum Analiz Strategicznych i Tech- Według wspomnianego dyplomaty
egzekucją geologa, któremu zachód od Islamabadu. Porywa- nologii Konstantin Makijenko finalizacja porozumienia nastąpi,
ścięto głowę. Jest na niej też na- cze zabili trzech towarzyszących i Rusłan Puchow. Eksperci pod- gdy Francja wskaże dokładnie jak
grany przedśmiertny apel za- mu Pakistańczyków. (WR)  dali w wątpliwość twierdzenia i kiedy chce powrócić do struktur
o odrodzeniu się militarnej potęgi wojskowych NATO. Wolę takiego po-
Rosji, jaką można było ujrzeć wrotu wyraził już prezydent Francji
Kosztowna obrona w operacji wojskowej w Gruzji.
„Do wypełniania zadań bojowych
Nicolas Sarkozy. (WW)

Mińsk i Moskwa zawarły porozumienie o utworzeniu

wspólnego systemu obrony powietrznej.
nadaje się u nas około 250 tysięcy
żołnierzy, czyli około piątej części Krwawy protest
tych, którzy służą w armii”, po- MADAGASKAR. Trwa kryzys po-
BIAŁORUŚ–ROSJA. „Jest to wiedzieli „Gazecie Wyborczej” lityczny w państwie-wyspie, gdzie
kosztowny, ale dzisiaj niezbędny rosyjscy eksperci wojskowi. przeciwko prezydentowi Marcowi
FOT. ARMY RECOGNITION

program”, oświadczył 5 lutego Inny przykład na militarną sła- Ravalomananie i jego rządowi wy-
Paweł Borodin, sekretarz stanu bość Rosji pojawił się w dzienni- stępuje opozycja pod wodzą usu-
białorusko-rosyjskiego państwa ku „Kommiersant”, który podał, niętego ze stanowiska mera Anta-
związkowego, mówiąc o planie że niesprawna jest jedna trzecia nanarywy Andry Rajoelina. Przeciw-
utworzenia wspólnego systemu myśliwców. Najgorzej prezentują nicy oskarżają szefa państwa o ko-
obrony powietrznej. Ujawnił, że się maszyny MiG-29 (na zdjęciu). rupcję i łamanie konstytucji. 7 lute-
Mińsk i Moskwa porozumiały krótkiego zasięgu Tor-M1 i Buk- Z 291 posiadanych aż 70 procent go wojsko otworzyło ogień do około
się w miniony wtorek w sprawie -M1 (na zdjęciu). Zyska też bia- ma kłopoty z korozją. Gazeta za- 20 tysięcy demonstrantów, którzy
wspólnej ochrony granic ze- łoruska zbrojeniówka, która do- uważyła, że „sam resort obrony zbliżali się do pałacu prezydenckie-
wnętrznych Związku Białorusi stanie nowe zamówienia z Rosji. Rosji po raz pierwszy przyznał, iż go. Zginęło 28 osób, a 212 zostało
i Rosji w przestrzeni powietrz- W skład wspólnego systemu, dwieście myśliwców bombardują- rannych. Wcześniejszy bilans mówił
nej i utworzenia połączonego re- którego utworzenie kosztować cych MiG-29 nie jest obecnie o 23 zabitych i 83 rannych.
gionalnego systemu obrony może 20 miliardów dolarów, w stanie nie tylko wykonywać za- Rajoelina wystąpił w sobotę
przeciwlotniczej. Rozmowy wejdą jednostki stacjonujące na dań bojowych, lecz nawet wystarto- w niezależnym radiu Viva i wezwał
trwały od lat, ale przełom nastą- Białorusi, w enklawie kalinin- wać z ziemi”. Według Makijenki wojskowych, by przestali strzelać
pił dopiero, gdy Moskwa zgo- gradzkiej i przygranicznych ob- i Puchowa, obecny stan rosyj- do ludzi i obalili prezydenta. (W)
dziła się dostarczyć Białorusi- wodach Rosji (dziesięć jedno- skiego wojska sprawia, że nie by-
nom na preferencyjnych warun-
kach nowe uzbrojenie i sprzęt
stek rakiet przeciwlotniczych,
po pięć lotniczych i radiotech-
łoby ono w stanie prowadzić woj-
ny konwencjonalnej nie tylko Wolne czołgi
wojskowy. Mińsk dostanie syste- nicznych oraz jedna walki radio- z USA i NATO, ale także z Pol- SOMALIA. Po otrzymaniu
my obrony przeciwlotniczej elektronicznej). (TED)  ską lub Turcją. (AWEL)  3,2 miliona dolarów okupu piraci
5 lutego uwolnili przetrzymywany
od 25 września 2008 roku statek
„Faina”. Jednostka należąca do
Panu płk. Markowi ORZECHOWSKIEMU Panu płk. Markowi ORZECHOWSKIEMU ukraińskiego armatora płynęła
wyrazy szczerego współczucia wyrazy szczerego współczucia do kenijskiego portu Mombasa.
z powodu śmierci i żalu w trudnych chwilach Statek przewoził broń, w tym
OJCA po śmierci 33 czołgi T-72. Władze Nairobi
OJCA twierdziły, że zakupiono ją dla ke-
składają przyjaciele i koledzy z Zespołu nijskich sił zbrojnych. Jednak za-
do spraw Służby w Międzynarodowych składają szef, kadra zawodowa i pracownicy graniczni dyplomaci uważają, że
Strukturach Wojskowych Zarzadu Organizacji wojska Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1 ładunek z „Fainy” miał trafić do
i Uzupełnień – P1 Sztabu Generalnego WP. Sztabu Generalnego WP. południowego Sudanu. (TAW) 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 53

 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR

Może tak w Polsce

szef zakładu studiów
strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW

Amerykańscy prezydenci uważają, że bezpieczeństwo

narodowe jest dziedziną polityki wymagającą najwyższych
kwalifikacji i wiedzy. Ich polscy odpowiednicy
nie podzielają tego poglądu.

W
bieżącym, stycz-
niowo-lutowym
numerze „Fore-
ign Affairs” jest
znakomity arty-
kuł o instytucji doradcy prezydenta
USA do spraw bezpieczeństwa naro-
dowego. Mowa w nim o kolejnych
doradcach oraz o samej Krajowej
Radzie Bezpieczeństwa (NSC). Mój
Boże – pomyślałem po lekturze
– dlaczego chociaż trochę podobnie
nie mogłoby być w Polsce?
Jeśli tak pomyślałem, to dlatego, że
polski pomysł utworzenia takiego biura
i rady (wczesne lata dziewięćdziesiąte)
był w dużym stopniu wzorowany na
amerykańskim modelu. Autorzy arty-
kułu w „Foreign Affairs” zaczynają
charakterystykę doradców od pierw-
szego z nich, z czasów prezydenta
Kennedy’ego. Piszą: „Bundy przy-
szedł spoza rządu – był profesorem,
a następnie dziekanem na Harwardzie
– jak większość jego następców”. Mają
na myśli tak wybitnych znawców sto-
sunków międzynarodowych jak
Kissinger, Brzeziński czy Rice. Lecz
nawet jeśli nie były to gwiazdy ze śro-
dowiska akademickiego, zwykle stano-
wili czystej krwi zawodowców, którzy
– mówiąc nieelegancko – zjedli zęby
na sprawach międzynarodowych i bez-
pieczeństwa, piszący książki, artykuły
i świetne analizy na ten temat. Nawet
pracownikami niższego szczebla NSC
były gwiazdy w swojej branży, jak na
przykład Richard Pipes w pierwszym
okresie rządów Reagana. Analityka-
mi w Krajowej Radzie
Bezpieczeń-
stwa są wy-
bitni eksperci, a nie ludzie wchodzący
w ten obszar z politycznego zaciągu.
Nie trzeba być znawcą tematu, aby
wiedzieć, że w Polsce nigdy do tej po-
ry tak nie było. Trudno wymienić jed-
nego wybitnego eksperta w dziedzinie
stosunków międzynarodowych czy po-
lityki zagranicznej, który przewinął się
przez Biuro Bezpieczeństwa Narodo-
wego przy prezydencie RP. Nie mó-
wiąc już o kompetentnych akademi-
kach z profesorskim tytułem. Nie, na
taką dezynwolturę żaden polski prezy-
dent sobie nie pozwolił. BBN to miej-
sce dla zaufanych przyjaciół politycz-
nych szefa państwa. Bezpieczeństwa
uczą się po przyjściu do biura. To cie-
kawe, ale amerykańscy prezydenci
uważają, że bezpieczeństwo narodowe
jest dziedziną polityki wymagającą
najwyższych kwalifikacji i wiedzy,
a ich polscy odpowiednicy nie podzie-
lają tego poglądu. Czyżby nie uważali
bezpieczeństwa RP za rzecz ważną?
Jak widać, w Polsce mamy geniuszy,
którzy dzisiaj zajmują się dajmy na to
sportem, a jutro rozmawiają z Amery-
kanami o systemie antyrakietowym.
Na taką dezynwolturę Amerykanie by
sobie nie pozwolili. Oni wiedzą, że do
gry z arcymistrzem szachów nie może
siadać nowicjusz.
Ktoś mógłby powiedzieć, że w Pol-
sce nie ma to takiego znaczenia, ponie-
waż jest jeszcze rząd z zawodowymi
agendami w tej dziedzinie,
ministerstwem
spraw zagranicznych czy obrony. Można zapy-
tać więc, po co utrzymywać tę kosztowną fikcję.
Mówiąc o fikcji, mam także na myśli istniejącą
na mocy artykułu 135 Konstytucji RP Radę
Bezpieczeństwa Narodowego, organ doradczy
prezydenta. Jej losy i skład od pierwszych prób
powołania po wejściu w życie konstytucji z 1997
roku mogłyby posłużyć za inspirację do opo-
wiadania Gombrowicza. Spuśćmy na to lepiej
zasłonę milczenia. Jednak pytanie pozostaje.
Z jednej strony fikcja, a drugiej nieustanne pod-
kreślanie przez prezydenta jego uprawnień
w sferze bezpieczeństwa narodowego.
Dla Biura Bezpieczeństwa Narodowego i je-
go szefa jest to sytuacja komfortowa. Nie pono-
sząc żadnej odpowiedzialności, można do woli
krytykować rząd, a nawet próbować ustawiać się
w roli nie tylko superrecenzenta, ale i nadzorcy
rządu wzywającego chętnie jego ministrów „na
dywanik”. Jakim prawem? Ano, bieszczadzkim,
odpowiedziano by w Bieszczadach. Ponieważ
jednak chodzi o Polskę, zainteresowanym pole-
cam lekturę artykułu w „Foreign Affairs”. 
AMERYKANIE WIEDZĄ, ŻE DO
GRY Z MISTRZEM SZACHÓW
NIE MOŻE SIADAĆ NOWICJUSZ

54 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009

 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
PAULINA GLIŃSKA
specjalizuje się
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

w tematyce
społecznej

Poligon
na obczyźnie
Wojsko szuka ochotników do armii zawodowej nie tylko w kraju. Teraz
ofertę skierowało do młodych polskich emigrantów w Wielkiej Brytanii.

M
inisterstwo obrony
zwróciło się do
Poland Street, Stowa-
rzyszenia Polaków
w Wielkiej Brytanii, z propozycją
współpracy przy projekcie „12 miast.
Wracać, ale dokąd? – porozmawiajmy
o konkretach”. Przedsięwzięcie ma
ułatwić powrót do ojczyzny emigran-
tom, którzy rozważają taką możliwość.
„Zależy nam, aby poczuli się pewniej,
podejmując decyzję o powrocie. Chce-
my im pomóc w rozpoznaniu rynku
pracy w poszczególnych regionach,
uzyskaniu informacji na temat poszu-
kiwanych zawodów, wysokości wyna-
grodzeń, planowanych inwestycji,
możliwości uzyskania kredytów i dofi-
nansowań”, tłumaczy Joanna Bąk,
koordynatorka medialna projektu.
Co miesiąc, od stycznia do grudnia 2009
roku, stowarzyszenie chce organizować spo-
tkania brytyjskiej Polonii z przedstawiciela-
mi dwunastu miast: Białegostoku, Bydgosz-
CHCEMY POMÓC
dostrzec czy, Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina,
perspektywy, ale Łodzi, Poznania, Rzeszowa, Szczecina, War-
także zagrożenia szawy i Wrocławia. Obok przedstawicieli
czekające
firm, instytucji, prywatnych przedsiębiorców,
w Polsce na tych,
którzy może deweloperów, do powrotu do kraju zachęcać
zechcą wrócić. ma także wojsko.

POLSKA ZBROJNA NR 6 | 8 LUTEGO 2009 55

 P R O M O C J A
Resort obrony planuje promocję poszcze-
gólnych jednostek wojskowych zlokalizowa-
nych w pobliżu miast biorących udział w pro-
jekcie. „Włączając się w «12 Miast» MON
chce zaoferować emigrantom szansę zdoby-
cia ciekawego zawodu, stabilnej pracy i do-
brych zarobków w zawodowej armii. Nie za-
mierzamy im ułatwiać zadania – będą musie-
li stanąć do egzaminów na takich samych za-
sadach jak wszyscy kandydaci. Jeśli spełnią
wymagania wojska, zostaną przyjęci do służ-
by”, wyjaśnia Anna Durołek, główny spe-
cjalista w Departamencie Prasowo-Informa-
cyjnym MON, koordynująca udział resortu
w tym przedsięwzięciu.
POLACY ZA GRANICĄ TO BOGATE,
NIEODKRYTE ŹRÓDŁO WARTOŚCIOWYCH
KANDYDATÓW NA ŻOŁNIERZY
Projekt ma charakter informacyjny, a nie
perswazyjny. Jego celem nie jest nakłanianie
do powrotu do kraju ani do wstąpienia do ar-
mii. „Chcemy pomóc dostrzec możliwości,
perspektywy, ale także zagrożenia czekające
w Polsce na tych, którzy może zechcą wró-
cić”, przekonuje Joanna Bąk. Nie ustalili-
śmy konkretnych adresatów naszego przeka-
zu, jesteśmy otwarci na wszystkie grupy Po-
lonii przebywające na Wyspach Brytyjskich
i na wszystkich potencjalnych pracodawców,
w tym także armię”.
Major Marek Zieliński, rzecznik prasowy
11 Dywizji Kawalerii Pancernej, ocenia, że
w kampanii promocyjnej poza granicami kra-
ju zawód żołnierza należy traktować jak każ-
dy inny, podkreślając zarówno walory, jak
i trudy tej profesji. „Będzie to ciekawa akcja,
bo zawód żołnierza stanie się produktem re-
klamowym, jak wiele innych poszukiwa-
nych profesji. Na brytyjskim rynku działa
wiele polskich firm, które chcą pozyskać ro-
daków do pracy na naszym rynku. Wojsko
powinno być wśród nich i włączać się do te-
go typu akcji promocyjnych”.
Podpułkownik Sławomir Lewandowski,
rzecznik Dowództwa Wojsk Lądowych, prze-
konuje, że warunki służby i pracy, jakie ofe-
ruje nasza armia, są konkurencyjne w stosun-
ku do propozycji innych pracodawców:
„W dobie kryzysu gospodarczego zapewnia-
my pewną płacę oraz ciekawą pracę. Mamy
więc przewagę nad cywilnym sektorem.
O tym trzeba mówić także za granicą”.
WOJSKO NA TAK
Projekt „12 miast” celnie wpisuje się
w profesjonalizację polskiej armii. Poza po-
pularyzacją munduru w środowisku emi-
56 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
granckim przyczyni się także do promocji
naszych sił zbrojnych poza granicami kraju.
„Pomysł promowania służby wojskowej na
obczyźnie, a w szczególności w Wielkiej
Brytanii, uważam za zasadny. Sądzę, że
kampania ta znajdzie oddźwięk w mediach
brytyjskich i tamtejszych mediach polskich,
przyczyniając się również do promowania
Polski”, przewiduje major Zieliński. Podob-
nego zdania jest oficer prasowy 17 Wielko-
polskiej Brygady Zmechanizowanej kapitan
Szczepan Głuszczak: „W tej chwili zauwa-
ża się stagnację na brytyjskim rynku pracy,
co spowodowane jest także zbyt dużą liczbą
rodaków, którzy wyjechali tam w poszuki-
waniu lepszych zarobków. Znaczna część
z nich już się tam zadomowiła i dobrze so-
bie radzi. Jest jednak wielu takich, którzy
rozważają powrót do Polski. Ich najwięk-
szym zmartwieniem jest to, czym mają się
zająć po powrocie do kraju. I tu widzę szan-
sę dla wojska”.
Gdyby nawet chętni do służby emigranci
się znaleźli, nie będzie im można od razu
zaproponować kontraktów. „Nie udzielamy
takich gwarancji, bo nie możemy ocenić
w ciemno, czy ktoś nadaje się na żołnierza,
czy ma predyspozycje, kwalifikacje oraz
zdrowie. Nie przeprowadzimy za granicą
koniecznych egzaminów, badań, testów.
A przede wszystkim nie mamy bieżących in-
formacji o wolnych etatach w konkretnych
C O M M E N T
Pułkownik STANISŁAW
RUMAN, szef Zespołu
do spraw Profesjonalizacji
Sił Zbrojnych RP:
K
ażda forma promocji może przynieść po-
zytywne efekty, również wśród rodaków
przebywających czasowo za granicą. Uwa-
żam, że oferta służby w Wojsku Polskim po-
może wielu osobom w podjęciu decyzji o po-
wrocie do kraju, bo będą one wiedziały, że
mogą podjąć pracę w jeszcze jednym zawo-
dzie. Jest to tym bardziej ważne obecnie, kie-
dy część z nich, w związku z kryzysem, utraci-
ła lub utraci pracę i będzie się zastanawiała
nad możliwościami zatrudnienia w ojczyźnie.
Wśród powracających na pewno znajdą się
osoby mające ciekawe doświadczenia życio-
we, ugruntowane kwalifikacje zawodowe
z różnych dziedzin, znające język angielski.
Jeżeli spełnią wymogi stawiane kandydatom
na żołnierzy zawodowych, to będą mogły sko-
rzystać z pakietu płacowo-socjalnego przewi-
dzianego w programie profesjonalizacji sił
zbrojnych.
jednostkach. Możemy jedynie – nie obiecu-
jąc niczego – zachęcać do służby wojskowej
i mówić o korzyściach z niej wynikających”,
wyjaśnia Anna Durołek.
Czy to wystarczy, aby wykupić bilet po-
wrotny do Polski? Jak podkreśla Joanna
Bąk, nie chodzi o to, by komuś już po pierw-
szym spotkaniu proponować stanowisko.
„Żaden zdrowo myślący nie podejmie decy-
zji wyjazdowej bez konsultacji z rodziną
i znajomymi. Nikt więc nie będzie zawierał
z potencjalnym pracownikiem umowy. Osta-
teczne rozmowy rekrutacyjne mają być pro-
wadzone już w Polsce. Także te wojskowe”.
WARTOŚCIOWI
KANDYDACI
Czy młodzi emigranci nadają się na żoł-
nierzy? Dowódcy nie mają wątpliwości. Zdo-
byte przez emigrantów doświadczenia, umie-
jętność radzenia sobie w nowych sytuacjach
i środowisku kulturowym, samodzielność,
odwaga w podejmowaniu trudnych decyzji
mogą świadczyć o ich dużej zaradności i od-
powiedzialności.
„Polacy za granicą to bogate, nieodkryte
źródło wartościowych kandydatów na żołnie-
rzy”, ocenia kapitan Głuszczak. „Być może
wielu młodych pracujących w Wielkiej Bry-
tanii, którzy mają kwalifikacje potrzebne da-
nej jednostce wojskowej, stanie się żołnierza-
mi. Zapewne są odporni na stresy i nauczyli
się ciężko pracować. Jeśli posługują się bie-
gle językiem angielskim, będzie to ich dodat-
kowy atut w ubieganiu się o pracę w woj-
sku”, analizuje major Zieliński.
Podpułkownik Lewandowski przekonuje,
że o osobach, które wyjechały z Polski, woj-
sko nie powinno zapominać. „Wśród nich są
na pewno ludzie, którzy mogliby się spełnić,
nosząc mundur. Przebywając za granicą,
zdobyli nowe doświadczenia zawodowe i ży-
ciowe. Opanowali języki obce. Mogą być
z nich bardzo dobrzy żołnierze”. Joanna
Bąk pointuje: „Życie na obczyźnie jest do-
brym poligonem”.
Czy promocja naszego wojska za granicą
się powiedzie? Czy to, co oferuje armia, za-
chęci emigrantów do powrotu? Czynników
wpływających na ludzkie decyzje jest tak
wiele, że trudno przewidzieć reakcję naszych
rodaków. „Uposażenie żołnierzy zdecydowa-
nie się poprawiło. To może być mocny argu-
ment dla tych, którzy wcześniej z powodu
kiepskich płac w kraju odkładali decyzję
o powrocie”, prognozuje Joanna Bąk. „Służ-
bą wojskową mogą się również zainteresować
osoby, które z powodów rodzinnych planują
powrót do kraju. Najmniej pożądanymi kan-
dydatami będą dla wojska ci, którym nie po-
wiodło się na obczyźnie”. 
Więcej o projekcie na stronie
www.polandstreet.org.uk

ELŻBIETA SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Przy panu prezydencie
Żołnierzy do służby przy prezydencie Ignacym Mościckim dobierano
niezwykle starannie. Pochodzili głównie ze wsi. Zdaniem dowództwa,
byli bardziej karni niż ci z miasta.
C
zwartego czerwca 1926 roku Ignacy
Mościcki został zaprzysiężony na
prezydenta Rzeczypospolitej. Bez-
pieczeństwa głowy państwa strzegł
tymczasowy oddział wartowniczy. Formacja zo-
stała powołana ze składu 22 Pułku Piechoty.
Rozkazem z 23 czerwca 1926 roku nakazano
utworzyć kompanię zamkową. Tydzień później
opublikowano rozkaz zarządzający likwidację
Oddziału Przybocznego Prezydenta Rzeczypo-
spolitej. Likwidacja miała zostać zakończona do
12 lipca 1926 roku. Służbę wartowniczą w rezy-
dencji prezydenta Rzeczypospolitej miały objąć
jednostki Garnizonu Warszawa.
STAJNIA
REPREZENTACYJNA
20 lipca 1926 roku ukazał się rozkaz ministra
spraw wojskowych, w którym w miejsce Kwate-
ry Wojskowej Prezydenta RP powołany do życia
został Gabinet Wojskowy Prezydenta Rzeczypo-
spolitej. W jego skład weszli: szef gabinetu i je-
go zastępca, kapelan przyboczny prezydenta,
adiutanci przyboczni, kancelaria wojskowa, ko-
mendant kwatery, kompania zamkowa i zamko-
wa kolumna samochodowa.
W tym samym roku powstała także stajnia
reprezentacyjna prezydenta Rzeczypospolitej.
Jej personel należał do kompanii zamkowej,
jednak ewidencyjnie do 1 Pułku Szwoleżerów.
Kompania zamkowa została jednostką o cha-
rakterze wartowniczym. Miała zapewnić bez-
pieczeństwo prezydentowi i ochraniać jego
miejsce zamieszkania. Koszary kompanii
H O R Y Z O N T Y
były na Podzamczu. Wartownie znajdowały
się na parterze skrzydła zachodniego zamku.
Dowódca kompanii był podporządkowany
bezpośrednio szefowi Gabinetu Wojskowego.
Pokojowy etat kompanii zamkowej to 238
żołnierzy.
W 1928 roku coraz częściej mówiło się
o zmianie dotychczasowej organizacji jednostek
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo prezyden-
ta RP. Żołnierze zaczęli w większym stopniu
pełnić również funkcję reprezentacyjną. Duży
nacisk położono na musztrę: chwyty bronią,
sprężysty krok, prezencję. Dowództwo dbało
o poziom wyszkolenia strzeleckiego kompanii
zamkowej. Żołnierze wyjeżdżali na poligon do
Rembertowa. Doskonale uzbrojeni, wyćwiczeni
i umundurowani byli wizytówką Wojska Polskie-
go. Przy pełnieniu funkcji reprezentacyjnych,
kompanię zamkową uzupełniał szwadron wy-
dzielony z 1 Pułku Szwoleżerów imienia Józe-
fa Piłsudskiego. Jako eskorta honorowa towa-
rzyszyli gościom z zagranicy i dyplomatom
składającym listy uwierzytelniające. Żołnierze
kompanii zamkowej towarzyszyli prezydento-
wi także podczas wyjazdów poza Warszawę.
W dokumentach dotyczących wyjazdu prezy-
denta Ignacego Mościckiego do Białowieży
czytamy:
„Pan Prezydent Rzeczypospolitej wyjedzie
dnia 15 września 1936 r. o godz. 11-ej samocho-
dem do Białowieży. Trasa przejazdu: Warszawa,
Radzymin, Wyszków, Ostrów Mazow., Bielsk,
Hajnówka, Białowieża. (…) Kpt. Huber zorga-
nizuje w porozumieniu z odnośnemi władzami
PREZYDENT IGNACY MOŚCICKI
(z prawej) na Mistrzostwach
Świata FIS w 1939 roku
w Zakopanem.
służbę bezpieczeństwa na trasie przejazdu,
w miejscu pobytu Pana Prezydenta Rzeczypo-
spolitej i na terenie polowań. Należy pamiętać
o sprawdzeniu pewności sklepów i prowiantów,
jakie będą dostarczane do kuchni Pana Prezy-
denta R.P. Do pełnienia służby ochronnej przy
pałacu w Białowieży wyznaczy dowódca Od-
działu Zamkowego wartę w składzie: 1 dowód-
ca oddziału ochronnego, 2-ch d-ców warty, 4-ch
rozprowadzających i 12-tu strzelców. Wartę
w powyższym składzie należy wysłać koleją
tak, by w dniu 15.IX. br. była już w godzinach
rannych na miejscu (…) D-ca Zamk. Kolumny
Samochodowej przygotuje do wyjazdu na dzień
15.IX. br. następ. samochody: Buick, samochód
Nr.19 i Nr.5”.
WSPÓLNA WIECZERZA
Prezydent Ignacy Mościcki odwiedzał żoł-
nierzy kompanii w koszarach. Tak było w Wigi-
lię 1926 roku. Prezydent zapalił pierwszą świecz-
kę na choince. Wspólnie zjedli wieczerzę wigilij-
ną. Na nowy rok prezydent ofiarował żołnierzom
sześciolampowy odbiornik radiowy.
W koszarach kompanii była biblioteka, klub
żołnierski i chór. Organizowano zawody spor-
towe i pogadanki oświatowe. Znaczącą część
pracowników zamku stanowili żołnierze bądź
byli wojskowi. Pracownikami cywilnymi były
osoby o odpowiednim statusie społecznym,
a niższy personel często rekrutował się z by-
łych żołnierzy niezawodowych kompanii zam-
kowej. Poleceni przez dowódcę, po zakończe-
niu służby szkoleni byli przez majordomusa
Kacpra Michalskiego. Wywodzący się zwy-
kle ze wsi żołnierze traktowali tę szansę jako
ogromne wyróżnienie. Praca na zamku była dla
nich awansem społecznym. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 57

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Bezcenna reputacja
Jeżeli chcesz mieć opinię człowieka szlachetnego, zasługującego
na swoją pozycję społeczną, musisz się odpowiednio zachowywać.
Inaczej przyniesiesz wstyd.
W
szyscy znamy słowa
krewkiego Cześnika
z „Zemsty”: „Nie wódź
mnie na pokuszenie,
/Ojców moich wielki Bo-
że!/ Wszak gdy wstąpił w progi moje,/ Włos mu
z głowy spaść nie może”. Cześnik wypowiada
te słowa, kiedy nagle odkrywa pod swoim da-
chem zawziętego wroga. Ale prawo gościnno-
ści jest ważniejsze niż nienawiść i gniew. Chy-
try Rejent może się czuć bezpieczny.
Taka sama reguła obowiązywała w Grecji
już w czasach Homera, a więc ponad dwa i pół
tysiąca lat temu. Korzystał z niej tułający się po
dalekich morzach, lądach i wyspach Odyseusz.
On sam słynął z przebiegłości, ale to jego od-
waga i wytrwałość, a nie podstępy, były przed-
miotem podziwu.
Zasady dobrego wychowania, o których już
pisałem przed tygodniem, ukształtowały się
w warstwie ziemian-wojowników. Byli to lu-
dzie majętni, którzy mieli czas na zastanawia-
nie się nad swoim postępowaniem. To poeci
i filozofowie z tej warstwy pierwsi w naszym
kręgu cywilizacyjnym starali się opisać czyny
jednostek tak, by im nadać jakiś ogólny sens
i przekazać przesłanie dotyczące wyznawanych
ideałów. Ziemianin brzydził się pracą zarobko-
wą. Od tego byli najemnicy, ludzie „gorszego”
rodzaju, podobni do niewolników. W tym wy-
niosłym lekceważeniu pieniądza była oczywi-
sta doza obłudy. Pogardę dla „podłego kruszca”
okazywali posiadacze ziemscy.
Jednak to oni tworzyli kulturę: gościli pie-
śniarzy, utrzymywali muzyków, łożyli na wido-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Rycerskie sprawy
(7)
wiska. Opłacali rzeźbiarzy i malarzy,
którzy, pracując fizycznie, długo mu-
sieli starać się o uzyskanie statusu po-
dobnego poetom. Kultura w takiej po-
staci, którą znamy od trzech tysiącleci
naszej cywilizacji, jest wytworem
warstw wyższych. Bardzo szybko
przejmowały ją jednak inne warstwy,
które, przyswajając sobie „lepsze”
wzorce, czuły się, używając współcze-
snej terminologii, „dowartościowane”.
Wszyscy znamy francuskie powie-
dzenie noblesse oblige – szlachectwo
zobowiązuje. Podobnie myśleli staro-
żytni. Inaczej mówiąc: jeżeli chcesz
mieć opinię szlachetnego, to musisz
się odpowiednio zachowywać. Inaczej
przyniesiesz wstyd sobie, rodowi oraz
innym członkom wspólnoty. A reputa-
cja była czymś bezcennym.
Z punktu widzenia przyszłej, wielo-
wiekowej ewolucji etosu rycerskiego
najważniejsze w starogreckim kanonie
postępowania było stawianie zasad na
pierwszym miejscu. Gość ma być usza-
nowany niezależnie od tego, czy gosz-
czenie go się opłaca. Dawanie prezen-
tów kosztuje, ale tego wymaga nasza
duma. Tak samo jest z gotowością do
poświęceń. Streścił tę postawę dwu-
dziestoletni Mickiewicz: „Niech każ-
dy, jak ów Greczyn, głosi dzielność
swoję:/ «Mocniejszy jestem: cięż-
szą podajcie mi zbroję»”.
Trzymanie się zasad potwierdza
poczucie własnej godności.
Wszystko to razem składa się
na ową „rycerską butę”, o której
słyszymy w pieśni o pierwszej
brygadzie legionów Józefa
Piłsudskiego. 
Gość ma być
uszanowany
niezależnie od tego,
czy goszczenie go
się opłaca
 P O W R Ó T
JÓZEF REMBISZ
Okular z dętki
Wytnij pas z dętki samochodowej, zestrugaj tak, by jego krawędź przylegała do twarzy. Zdobądź owalną szybkę.
Zestaw połącz klejem. Dołącz pasek wycięty z dętki rowerowej. Zrobiłeś maskę, możesz nurkować.
K
ino bardziej niż czarno-biała wów-
czas telewizja karmiło nas, mło-
dych, bajecznymi obrazami pod-
wodnego świata. Pobudzało wy-
obraźnię do tego stopnia, że zapragnęliśmy sa-
mi zajrzeć w głębiny. W końcu lat pięćdziesią-
tych nie mogliśmy marzyć o tym, że będziemy
kiedyś chodzić od sklepu do sklepu, gryma-
sząc i przebierając w bogatej ofercie czoło-
wych firm.
A przecież, by wykonać pierwszy krok, po-
trzebowaliśmy choćby podstawowego sprzętu.
Najważniejszy był „okular”, wodoszczelna ma-
ska chroniąca oczy, i przy okazji nos, przed zala-
niem. Dostępna w Polsce, ale nie najlepsza
„Raja”, nie przylegała szczelnie do twarzy. Pod-
czas nurkowania trzeba było co chwilę usuwać
z niej wodę, obracając się plecami do dna i dmu-
chając nosem powietrze.
Tadeusz Miziorko wyciął z dętki samocho-
dowej pas o odpowiednim profilu, mechaniczną
szlifierką zestrugał brzeg tak, by elastyczna kra-
wędź idealnie przylegała do twarzy. U szklarza
60 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
zamówił szybkę o owalnym kształcie. Taki ze-
staw należało połączyć klejem kauczukowym
lub butaprenem. Dzięki elastycznemu paskowi
gumy z dętki rowerowej maska trzymała się gło-
wy. Mam jeszcze jeden jej egzemplarz w zbio-
rach. Płetwy były już produkowane w kilku roz-
miarach i spełniały wymagania amatorów. Lecz
przy dłuższym wyczynowym używaniu obciera-
ły i raniły stopy.
DRAMATYCZNY DEBIUT
W końcu lat pięćdziesiątych ćwiczyłem już
pływanie z tą maską, rurką oddechową i płetwa-
mi na krytej pływalni gdyńskiej „Arki”. Naj-
pierw próbowałem nurkowania sam, a w 1961
roku dołączył do mnie dowódca okrętu podwod-
nego ORP „Sęp”, kapitan Jerzy Misima. Treno-
waliśmy solidnie, najpierw w ABC, a potem
również w polskich aparatach „P-11” ze stalową,
ośmiolitrową butlą mieszczącą zapas powietrza
na pół godziny pobytu pod wodą.
Wreszcie pewnego letniego dnia spotkaliśmy
się, wraz z rodzinami, w rejonie Polanki Redłow-
skiej. Pierwsze nurkowanie było udane, ale lodo-
wata woda szybko wypędziła nas na gorący
piach plaży. Wtedy przybiegło do nas dwóch
zdyszanych mężczyzn. Prosili o pomoc w rato-
waniu tonącego. Ruszyliśmy za nimi. Odkrytą
pływalnię otaczał tłum bezradnych ludzi. Zało-
żyłem aparat i po drabinie zszedłem na dno.
W mętnej wodzie nie widziałem własnych
dłoni. Po pewnym czasie natknąłem się na nieru-
chome ciało. Odnalazłem rękę i wypłynąłem na
powierzchnię. Chłopiec utonął dwie godziny
wcześniej. Zabrałem sprzęt i wróciłem do swo-
ich, na plażę. Następnego dnia odnalazła mnie
matka tego dziecka. Przyniosła wiązankę róż,
w podziękowaniu za wydobycie syna. Poprosi-
łem, żeby kwiaty złożyła na jego grobie.
KLUB MISTRZÓW
Wkrótce po „chrzcie bojowym” na Polance
Redłowskiej wraz z Józefem Zaworskim,
Jerzym Misimą, Tadeuszem Miziorką,
Henrykiem Mokilewskim i kilkoma innymi ko-
legami, założyliśmy Morski Klub Płetwonurków

W MĘTNEJ
WODZIE
nie widziałem
własnych dłoni.
Po pewnym
czasie
natknąłem się
na nieruchome
ciało.
FOT. ARCH. J.A REMBISZA
PTTK z siedzibą w Riwierze. Szybko też, korzy-
stając z doświadczeń komisji turystyki podwod-
nej PTTK, zorganizowaliśmy dostępny za sym-
boliczną opłatą kurs dla płetwonurków, który
prowadzili Zbigniew Maska i doktor Bogdan
Łokuciejewski.
Morski Klub Płetwonurków rozwijał się bar-
dzo dynamicznie i szybko zaczął pękać w szwach.
W tym samym czasie na korzyść zmieniło się
traktowanie sportowców.
Marynarka Wojenna była krajowym potenta-
tem w podnoszeniu ciężarów i w kolarstwie,
sportach odległych od życia załóg okrętów. Tre-
ning mistrzów był kosztowny, a korzyści z ich
sukcesów niewielkie lub żadne. Postawiono więc
wreszcie na sporty wodne: pływanie, żeglarstwo
i nurkowanie. Klub otrzymał wówczas wyposa-
żenie nurkowe, zyskał dostęp do pływalni, hali
sportowej, miał możliwość korzystania z trans-
portu, z jachtów, a także z wyżywienia na obo-
zach kondycyjnych. Zorganizowano nawet dwu-
krotnie zawody płetwonurków Wojska Polskie-
go, ale po zwycięstwach moich i kolegów inni
zawodowcy nie chcieli się już więcej ośmieszać.
Do moich obowiązków jako porucznika nale-
żało opracowywanie artykułów poszerzających
H O R Y Z O N T Y
wiedzę taktyczno-operacyjną kadry Marynarki
Wojennej. Komandor Bronisław Szul, doświad-
czony podwodniak, zlecił mi pewnego razu opra-
cowanie możliwości pokonania przez okręty de-
santowe zapór przeciwdesantowych w morzu.
Nie był to przypadek, wiedział bowiem, że pry-
watnie pasjonuję się nurkowaniem i liczył, że coś
pożytecznego z mojego hobby wyniknie.
Dopiero po latach mogę przyznać się, jaką
metodę badań wówczas zastosowałem. Nie mo-
głem liczyć na pomoc specjalistów czy na mate-
riały źródłowe, bo wszędzie operowano jedynie
ogólnikami. Wyjaśniłem szefowi, że sam będę
musiał sprawdzić, jakie są możliwości dla płe-
twonurków. Pod warunkiem, że znalazłby się od-
powiedni sprzęt. Przygotowałem wykaz potrzeb-
nego wyposażenia i po kilku dniach miałem je
w klubowym magazynie.
Przystąpiłem do prób, korzystając z treningów
członków klubu przygotowujących się do zawo-
dów. Wiedziałem, że poszukiwane informacje
będę mógł uzyskać od płetwonurków-amatorów.
Jako członek zarządu miałem wpływ na ukie-
runkowanie treningów, akcji i zawodów. To po-
zwalało mi osiągnąć zamierzony cel. Większość
materiału zdobyłem na obozach organizowanych
początkowo na jeziorze Lubowidz koło Lęborka,
a później na mazurskim jeziorze Narie.
PIERWSZE WRAKI
W 1970 roku, po utworzeniu etatowej sekcji
sportowej płetwonurków WKS „Flota”, przenio-
słem się z grupą kolegów do klubu płetwonur-
ków Ligi Obrony Kraju „Neptun” w Gdańsku,
gdzie przez wiele lat komandorem był wicemar-
szałek sejmu Andrzej Benesz. Poseł miał
w Gdańsku jacht „Esperanto” i użyczał go jako
bazy do poszukiwań wraków w rejonie Półwy-
spu Hel. A leżącym w wodach zatoki wrakom
zagrażała wówczas rozpoczynająca się budowa
Portu Północnego. Przed płetwonurkami stanęło
FOT. MW RP
nowe wyzwanie – ratowanie szczątków zatopio-
nych 300 lat temu okrętu „Solen” i statku towa-
rowego „Miedziowiec”, które można dziś oglą-
dać w Muzeum Morskim w Gdańsku.
Chętnie wspominam tę przygodę. Pierwsze
sukcesy w podwodnej eksploracji dna Zatoki
Gdańskiej odnieśliśmy, nurkując na wraku statku
„Helena”. Zbudowany w 1860 roku, leżał od
1944 roku zatopiony na ledwie trzech metrach.
Z piachu wystawało dębowe poszycie, fragment
pokładu, na rufie sterczał pionowo silnik, obok
leżały w rozsypce narzędzia. Od szczątków ka-
dłuba ciągnął się kilkunastometrowy, zamulony
łańcuch kotwiczny o ogniwach grubości małego
palca. Prace na nim musieliśmy jednakże prze-
rwać, bowiem doktor habilitowany Przemysław
Smolarek, dyrektor muzeum, dał nam znacznie
ważniejsze zadanie, rozpoznanie wraków będą-
cych zabytkami kultury narodowej. Zwrócił się
do władz klubu z apelem: „Panowie, ratujmy za-
bytki, bo przyszłe pokolenia nam nie wybaczą,
jeśli tego nie uczynimy”. Wiedział doskonale, że
pójdziemy za jego wezwaniem. 
Na podstawie zapisanych wspomnień komandora
rezerwy JÓZEFA REMBISZA
opracował PIOTR BERNABIUK
WIZYTÓWKA
Komandor
JÓZEF REMBISZ
Prekursor nurkowania
w Polsce, w Wojsku Polskim i w Marynarce
Wojennej, twórca Formozy i pierwszy dowód-
ca podwodnych komandosów, konstruktor
kombinezonów i sprzętu nurkowego, organi-
zator i uczestnik podwodnych wypraw
badawczych na bałtyckie wraki, specjalista
w łowieniu węgorzy. Wspaniały gawędziarz
i autor fascynujących pamiętników.
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 61
 P O Ż E G N A N I A
Panu gen. bryg. pil. dr. Leszkowi
CWOJDZIŃSKIEMU
wyrazy serdecznego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają: szef, kadra i pracownicy wojska
Zarządu Szkolenia – P7 SGWP.
Wyrazy szczerego współczucia i żalu
Panu gen. bryg. Leszkowi
CWOJDZIŃSKIEMU
w trudnych chwilach po śmierci
MATKI
składają kierownictwo i kadra
Sztabu Generalnego WP.
Z głębokim szacunkiem i żalem
żegnamy naszą Koleżankę
i wieloletnią pracownicę Logistyki
1 Warszawskiej Dywizji
Zmechanizowanej
Teresę SPERZYŃSKĄ
wspaniałą przyjaciółkę, zawsze
uśmiechniętą i życzliwą ludziom.
Była dla nas i pozostanie wzorem
mądrości, skromności i honoru.
Pełni żalu i smutku
szef Logistyki, kadra zawodowa
i pracownicy wojska Logistyki
1 Warszawskiej Dywizji
Zmechanizowanej w Legionowie
Drogiemu koledze
płk. rez. Krzysztofowi
ZIELIŃSKIEMU
serdeczne, żołnierskie wyrazy
współczucia i szczerego żalu
w trudnych dniach po śmierci
ŻONY
składa były przełożony
gen. dyw. Henryk Dziewiątka.
62 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Wyrazy szczerego współczucia i żalu
w imieniu oficerów
Sztabu Generalnego WP
Panu płk. rez. Krzysztofowi
ZIELIŃSKIEMU
w trudnych chwilach po śmierci
ŻONY
składa I zastępca szefa SGWP
gen. broni Mieczysław Stachowiak
Panu kapitanowi Michałowi
WALCZAKOWI
w trudnych chwilach po śmierci
ukochanej MAMY
składamy wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu.
Dowódca, kadra i pracownicy wojska
3 Warszawskiej Brygady Rakietowej
Obrony Powietrznej
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
dla
Pana Mieczysława OLEJARZA
z powodu śmierci
TATY
składają: komenda, kadra
oraz pracownicy wojska SPWLąd
we Wrocławiu.
Z głębokim żalem i smutkiem
przyjęliśmy wiadomość o śmierci naszej
Koleżanki i wieloletniej pracownicy
Sztabu 1 Warszawskiej Dywizji
Zmechanizowanej
Teresy SPERZYŃSKIEJ
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy szczerego żalu
i głębokiego współczucia
składają: dowódca, kadra i pracownicy
wojska 1 Warszawskiej Dywizji
Zmechanizowanej w Legionowie.
„Nie odchodzi ten, kto pozostaje
w sercach i pamięci żywych”
Z głębokim żalem żegnamy
śp.
prof. zw. dr. hab. inż. Jana Wojciecha
OSIECKIEGO
doktora honoris causa kilku uczelni,
uhonorowanego najwyższymi
odznaczeniami państwowymi,
resortowymi i uczelnianymi.
Wieloletniego pracownika Wojskowej
Akademii Technicznej,
wybitnego naukowca, nauczyciela
i wychowawcę wielu pokoleń
absolwentów Wydziału Mechatroniki
Wojskowej Akademii Technicznej.
RODZINIE Profesora
składamy wyrazy głębokiego
współczucia.
Dziekan, Rada Wydziału, pracownicy
i studenci Wydziału Mechatroniki
Wojskowej Akademii Technicznej
Pani Teresie PAWŁOWSKIEJ
oraz
JEJ NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają oficerowie oraz pracownicy
Departamentu Budżetowego MON.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu st. sierż. Marcinowi
DOMAŃSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają: dowódca, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
60 Wieliszewskiego Dywizjonu
Rakietowego Obrony Powietrznej
im. gen. dyw. Gustawa Konstantego
Orlicz-Dreszera w Olszewnicy Starej.

Fundament jedności
Polska pozostanie strażniczką swych tradycji i starać się będzie
jaśnieć siłami moralnymi, których źródłem jest religia.
N
aczelnik państwa Józef Piłsudski
i premier Ignacy Paderewski zda-
wali sobie sprawę, że u progu świeżo
odzyskanej Niepodległości (w obli-
czu ekspansji bolszewickiej) należy uczynić
wszystko, by ocalić chrześcijańską tożsamość
narodu, fundament jego jedności. Przez 120 lat
zaborów Kościół i jego duszpasterze byli we
wszystkich powstaniach, w konspiracji POW,
drużynach Bartoszowych, dywizjach polskich
w Rosji. Silne duszpasterstwo wojskowe istniało
w błękitnej armii i powstaniu wielkopolskim.
Wśród duszpasterzy wojskowych duże uznanie
i popularność zyskał kapelan Legionów Polskich
ksiądz biskup Władysław Bandurski.
Więź instytucjonalna ze Stolicą Apostolską
była traktowana priorytetowo przez odpowie-
dzialnych za odrodzenie państwa polskiego.
W przemówieniu do nuncjusza apostolskiego
Achillesa Rattiego z 19 lipca 1919 roku
Piłsudski mówił: „Polska pozostanie strażniczką
swych tradycji i starać się będzie jaśnieć siłami
moralnymi, których źródłem jest religia”.
SUROWY OJCIEC
Pierwszym biskupem polowym Wojsk Pol-
skich (którego tytulatura odpowiadała generało-
wi porucznikowi, zamienionemu w lipcu 1922
roku na stopień generała dywizji) został powoła-
ny przez papieża Benedykta XV 5 lutego 1919
roku ówczesny sufragan warszawski ksiądz dok-
tor Stanisław Gall. Przyszło mu w trudnych wa-
runkach (wojna polsko-bolszewicka) organizo-
wać struktury duszpasterstwa wojskowego. Wi-
H O R Y Z O N T Y
FOT. MON
zytował jednostki frontowe, a także zapewnił po- ce z braku akceptacji biskupa dla rozwodów
moc sanitarną Stolicy Apostolskiej dla walczą- wśród małżeństw wojskowych. Marszałek Pił-
cych oddziałów. Po zakończeniu działań wojen- sudski w 1931 roku podjął starania o usunięcie
nych przyczynił się do powstania fundacji imie- biskupa polowego z zajmowanego urzędu, stosu-
nia papieża Piusa XI dla inwalidów wojennych, jąc, obok metod dyplomatycznych w Watykanie,
wspomaganej finansowo przez Stolicę Apostol- szykany wobec niego i podległej mu kurii. Z po-
ską. Specjalną troską otaczał sieroty po zmarłych wodu braku poparcia Piłsudskiego, biskup
wojskowych, organizując dla nich domy opieki w 1932 roku podjął decyzję o rezygnacji.
w Modlinie, Łodzi i Warszawie.
Jego aktywność, a także słowa krytyki kiero- DOSKONAŁY KAZNODZIEJA
wane pod adresem części zdemoralizowanej ka- Kolejny rozdział historii duszpasterstwa woj-
dry oficerskiej spowodowały oskarżanie go o ob- skowego zapisał biskup polowy WP Józef
niżanie prestiżu wojska w oczach społeczeństwa Gawlina, mianowany przez Piusa XI 14 lutego
i naraziły na konflikt z marszałkiem Józefem 1933 roku. Wojsku przyszedł służyć z najwięk-
Piłsudskim. Na to nałożyły się nieporozumienia szej parafii robotniczej na Górnym Śląsku pod
z Ministerstwem Spraw Wojskowych, wynikają- wezwaniem św. Barbary w Królewskiej Hucie
U kombatantów i harcerzy
Diecezja polowa liczy 92 parafie, w tym jedną zagraniczną
– w Mons w Belgii, przy kwaterze SHAPE.
S truktura ordynariatu obej-
muje 15 dekanatów: 5 de-
kanatów wojskowych, dekanat
cja, Służby Celne i Straż Ochro-
ny Kolei. Ordynariat zajmuje
się też duszpasterstwem
diecezji lub zakonie, pełniąc
dodatkowo posługę w Wojsku
Polskim. W korpusie księży ka-
wojsk lądowych, 3 dekanaty sił wśród środowisk kombatanc- pelanów znajduje się 8 kape-
powietrznych oraz dekanaty: kich i harcerzy. lanów Kościoła greckokatolic-
Marynarki Wojennej, Żandar- Posługę duszpasterską w die- kiego. Alumni diecezji wojsko-
merii Wojskowej, Wojsk Spe- cezjach wojskowych pełni 176 wej przygotowują się do ka-
cjalnych, Straży Granicznej, kapelanów, czyli duchownych płaństwa w Wyższym Semina-
Biura Ochrony Rządu oraz będących jednocześnie ofice- rium Metropolitalnym w War-
dekanat duszpasterstwa woj- rami zawodowymi w Wojsku szawie. W latach 1997–2008
skowego Kościoła greckokato- Polskim, oraz 12 kapelanów warszawskie WSD ukończyło
lickiego. Posługą duszpaster- pomocniczych, którzy wykonu- 22 alumnów Ordynariatu Polo-
ską objęte zostały także: Poli- ją stałe zadania we własnej wego Wojska Polskiego. 
POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 63
 O R D Y N A R I A T
FOT. DARIUSZ KOWALSKI
Ordynariusz polowy WP, generał dywizji Tadeusz Płoski podczas wizyty w polskim kontyngencie w Libanie.
(Chorzów). Sakrę biskupią otrzymał z rąk pry-
masa Augusta Hlonda 19 marca 1933 roku.
Urząd biskupa polowego objął po złożeniu przy-
sięgi wojskowej na Zamku Królewskim w War-
szawie 29 marca 1933 roku. Ingres do głównego
kościoła garnizonowego w Warszawie odbył się
9 kwietnia 1933 roku.
W latach 1933–1939 dał się poznać jako do-
skonały kaznodzieja i propagator kultury katolic-
kiej. 1 września 1939 roku pozostał w Warsza-
wie, którą opuścił na rozkaz naczelnego wodza,
marszałka Edwarda „Śmigłego” Rydza, w no-
cy z 6 na 7 września. Udał się do Brześcia nad
Bugiem, następnie do Łucka, gdzie podczas nie-
mieckiego nalotu 11 września został ranny
odłamkiem bomby. 18 września 1939 roku prze-
kroczył granicę rumuńską.
Po krótkim pobycie w Bukareszcie, 5 paź-
dziernika przybył do Rzymu, gdzie złożył papie-
żowi Piusowi XII „Opis pogańskich metod wal-
ki wroga”. Papież 12 października odnowił jego
jurysdykcję dla wszystkich żołnierzy polskich.
Po przyjeździe do Paryża 18 października 1939
roku podjął ponownie obowiązki biskupa polo-
wego organizujących się polskich sił zbrojnych.
Na mocy dekretu prezydenta Władysława Racz-
kiewicza z 21 grudnia 1939 roku został miano-
wany członkiem I Rady Narodowej RP.
Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej
Brytanii. Po zawarciu w lipcu 1941 roku umowy
Sikorski–Majski wizytował polskie ośrodki woj-
skowe w ZSRR, na stepach Kirgizji i Uzbekista-
nu, a po wyjściu armii generała Władysława
Andersa z ZSRR, w Iraku, Palestynie, Egipcie
oraz w Wielkiej Brytanii.
W bitwie pod Monte Cassino uczestniczył, ja-
ko kapelan liniowy, pracując w sanitarnym
ośrodku ewakuacyjnym. Z polecenia biskupa
Gawliny założono na Monte Cassino polski
cmentarz wojenny, a także cmentarz w Loreto.
Po zakończeniu działań wojennych 5 czerwca
1945 roku został mianowany na ordynariusza
64 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Polaków przebywających w Niemczech. Urząd
biskupa polowego polskich sił zbrojnych na
uchodźstwie sprawował do 1947 roku. Stolica
Apostolska powierzyła mu wówczas funkcję
opiekuna polskiej emigracji.
PIELGRZYM
Po roku 1945 władze komunistyczne postano-
wiły nie odtwarzać biskupstwa polowego. Nie
zdecydowano się jednak na całkowite zlikwido-
wanie duszpasterstwa wojskowego. Jako jego na-
miastkę powołano do życia Dziekanat Generalny
Wojska Polskiego. Stojący na jego czele general-
ny dziekan pełnił jedynie funkcje administracyj-
ne. Jurysdykcję kanoniczną otrzymywał od pry-
masa Polski, a poszczególni kapelani na terenie
Polski – od miejscowych biskupów.
Jan Paweł II 21 stycznia 1991 roku przywró-
cił w Polsce Ordynariat Polowy, powołując jed-
nocześnie księdza prałata Sławoja Leszka Głó-
dzia na biskupa polowego Wojska Polskiego. Ka-
tedrą Polową Wojska Polskiego został ustanowio-
ny dotychczasowy kościół garnizonowy pod we-
zwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej
Polski w Warszawie. Trzeci biskup polowy WP
23 lutego 1991 roku w Bazylice Jasnogórskiej
przyjął sakrę biskupią. Następnego dnia odbył
uroczysty ingres do katedry polowej. Została zor-
ganizowana struktura diecezjalna Ordynariatu
Polowego w całym kraju. Biskup polowy utwo-
rzył kurię polową w Warszawie. Posługą duszpa-
sterską objęto też uczelnie i szpitale wojskowe.
Żołnierze zaczęli pielgrzymować do Lourdes
w ramach „Pélerinage Militaire International”
oraz do Lewoczy na Słowacji. Każdego roku or-
ganizowano pielgrzymki żołnierzy i rodzin woj-
skowych do sanktuariów maryjnych w Polsce.
Prowadzona jest katechizacja przygotowująca do
małżeństwa i odbywają się wykłady z etyki nor-
matywnej. Ponadto kapelani uczą religii dzieci
i młodzież z rodzin wojskowych. Co roku
w sierpniu organizowana jest wojskowa piel-
FOT. MON
Nasza służba
O d 1992 roku Ordynariat Polowy wydaje
dwutygodnik „Nasza Służba”, pismo
o charakterze formacyjno-informacyjnym. Po-
mocą w pracy duszpasterskiej są liczne publi-
kacje Wydawnictwa Ordynariatu Polowego. Od
2004 roku działa strona internetowa Ordyna-
riatu Polowego, na której obszernie dokumen-
towane są bieżące wydarzenia z życia Kościo-
ła i diecezji wojskowej (www.ordynariat.pl). 
grzymka na Jasną Górę, w której wraz z Polaka-
mi pielgrzymują żołnierze ze Stanów Zjedno-
czonych, Niemiec, Słowacji, Ukrainy i Litwy.
W 1996 roku powołano Caritas Ordynariatu
Polowego Wojska Polskiego, który organizuje
między innymi pomoc dla mieszkańców wiosek
i miast zniszczonych wojną w Iraku, Afganista-
nie i Czadzie. To jedyna działająca w strukturach
wojska organizacja charytatywna na świecie.
Dekretem biskupa polowego WP Sławoja
Leszka Głódzia z 23 lutego 1995 roku został
ustanowiony Dyplom Benemerenti. Przyznawa-
ny jest „dla podkreślenia zasług osób, które
w życiu publicznym dają świadectwo najwyż-
szym wartościom, jakimi w życiu jednostki
i społeczeństwa są prawda i sprawiedliwość”.
W roku 2001 biskup Głódź ustanowił medal Or-
dynariatu Polowego „Milito Pro Christo”.
DUCHOWY PRZEWODNIK
Czwartym biskupem polowym w Wojsku Pol-
skim został ksiądz doktor Tadeusz Płoski, nomi-
nowany przez Jana Pawła II 16 października
2004 roku. 30 października 2004 roku przyjął
w katedrze polowej święcenia biskupie i odbył
uroczysty ingres. Jako hasło swego posługiwania
obrał słowa: Mane nobiscum, Domine (Zostań
z nami, Panie). Biskup Płoski przykłada wielką
wagę do formacji duchowej żołnierzy i ich ro-
dzin. Inspirowany papieskim i ewangelicznym
wezwaniem Duc in altum położył akcent na po-
sługę słowa, formację intelektualną księży kape-
lanów oraz edukację etyczną żołnierzy w ramach
etyki normatywnej. W 2008 biskup polowy WP
ustanowił medal i dyplom „Gloria intrepidis et
animi promptis” (Chwała ofiarnym i nieustra-
szonym), promujący wśród służb mundurowych
postawy „świadczące o prawdzie, bohaterstwie
i sprawiedliwości”. 
Artykuł przygotowany przez zespół redakcyjny
dwutygodnika Ordynariatu Polowego
„Nasza Służba”.
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto


KSIĄŻKA
Trzy lata cierpień
U czciwa opowieść o na-
szych niepowodzeniach
i ofiarach, pomyłkach i głupo-
cie – wcale nie umniejsza
wielkości zwycięstwa, ale
odwrotnie, pokazuje, jak wy-
soką cenę za nie zapłacili-
śmy. Jesteśmy pokrzepieni
tym, że ktoś w końcu opo-
wiedział prawdę o wojnie
– mówią o książce Władimira
Bieszanowa „Obrona Lenin-
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI

gradu. Historia bez retuszu”

weterani frontów Wołchow-
skiego i Leningradzkiego.
Książka Bieszanowa przybli-
ża pełne zagadek wydarze-
nie z czasów II wojny świato-
wej – blokadę Leningradu.
 Jest to głos w dyskusji na te-
kie są przyczyny największej
katastrofy wojennej w histo-
rii Rosji? Dlaczego dowódz-
two radzieckie tak bardzo
chciało jak najszybciej wy-
grać, że bitwa przedłużyła się

Muzealne nowości mat winnych tragedii ZSRR

w pierwszych latach II wojny
światowej. Historycy coraz
W Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy od 22 stycznia śmielej stawiają pytanie, dla-
można oglądać wystawę nowych eksponatów, której główną czego – posiadając tak silną
atrakcją są w pełni sprawne pojazdy z II wojny światowej. armię i przytłaczającą prze-
wagę nad Niemcami zarów-
do trzech lat i kosztowała
trzy miliony zabitych, zaginio-
nych i rannych żołnierzy.
W Leningradzie zginęło po-
nad milion cywilów. (esz) 
Władimir Bieszanow,

O twierając wystawę „Nabytki

2008”, Arkadiusz Kaliński – dy-
rektor muzeum, nie ukrywał, że byd-
goska placówka może zaliczyć mi-
niony rok do udanych.
„Kupiliśmy i odrestaurowaliśmy
kilka bardzo ciekawych eksponatów,
w tym trzy pojazdy z okresu II wojny
światowej”. Kaliński wyjaśniał, że Po-
morskiemu Muzeum Wojskowemu
bardzo zależało, aby zmienić statycz-
ne obcowanie z historią oręża Wojska
Polskiego.
Właśnie dlatego zakupione pojazdy
– amerykańskie: half track M16 i
scout car M3A1 oraz brytyjski samo-
chód rozpoznawczy Daimler „Dingo”
– trafiły na wystawę w pełni sprawne.
Dzięki temu w każdej chwili można je
uruchomić i jeśli będzie trzeba, użyt-
kować podczas rekonstrukcji bitew
lub pokazów sprzętu wojskowego. Co
ważne, wszystkie zakupione przez
muzeum pojazdy są związane z histo-
rią naszego oręża. „Wprawdzie nie
udało nam się kupić maszyn, które
jeździły z orłem na pancerzach, ale
no jeśli chodzi o liczbę żoł-
nierzy, jak i uzbrojenie
– Związek Radziecki dopu-
„Obrona Leningradu.
Historia bez retuszu”.
Przełożył Witold Stefanowicz
wiemy na pewno, że polska armia ścił do tego, co się stało? Ja- Bellona, Warszawa, 2009
miała tego typu pojazdy”, wyjaśniał
Kaliński. Z innych ciekawych zabyt- 
ków, które można zobaczyć w pomor-
skim muzeum, warto wymienić jesz-
cze 155-milimetrową francuską ar-
Startujemy
matę polową z 1861 roku – wyprodu-
kowaną w Liège, a zdobytą przez ar-
mię pruską podczas wojny z Francją
P aweł Fąferek rzuca kolej-
ne wyzwanie tym, którym
nie zabraknie odwagi, by
i Makowski. Uczestnicy poko-
nają pieszo, na nartach i ro-
werach urozmaiconą zada-
w 1871 roku. zmierzyć się z wielkim dystan- niami górskimi, liczącą blisko
Miłośnicy historii z pewnością doce- sem, kilkudobowym wysił- 450 kilometrów trasę „ma-
nią również tę część wystawy, na któ- kiem i górami w kolejnej edy- sters, lub „sprinterski” dy-
rej prezentowane są gazety i biuletyny cji Bergson Winter Challenge stans 150 kilometrów na tra-
wydawane przez Armię Polską na (od 22 lutego do 1 marca). sie „speed”. W tym roku na
Wschodzie w 1943 roku oraz egzem- Rajd zaliczany do cyklu Ad- krótszym dystansie „Polskę
plarze prasy wojskowej z lat 1940– venture Race World Series, Zbrojną” będą reprezentowali
–1946 wydawane w II Korpusie Pol- jednej z eliminacji Mistrzostw kapitan lekarz Narcyz Sadłoń
skim, Kresowej Dywizji Piechoty oraz Świata w Adventure Rancing, i Tomasz Rozak. (BER) 
w Brygadzie Strzelców Karpackich. będzie w tym roku prowadził
Wystawa „Nabytki 2008” będzie czyn- z Rabki Zdroju przez Gorce, Więcej informacji na stronie:
na do końca marca tego roku. (KW)  Pieniny, Beskid Wyspowy www.adventurerace.pl

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 65


F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
SASWUW
im. P.O.
Pożegnanie z kalesonami
M
ój zmiennik na tej stro-
nie, choć w szkołach
wyższych studiował
ekonomiczne zagadki
browarnictwa, posiadł dar wieszcze-
nia i w zamierzchłych czasach rzucił
żartem śmiałą myśl: „nie ma
jutra bez komputra!”.
Rzucił i trafił. Bez kom-
putera nie ma obecnie nie
tylko jutra, ale i dziś jest
niewyobrażalne. A nawet
wczoraj. Właśnie wczoraj,
a właściwie przedwczoraj
przytoczyłem odtworzoną
za pomocą internetu grada-
cję stopni wojskowych we-
dług Józefa Prutkowskiego.
Komputer, który brał udział
w przekształceniu tegoż tek-
stu w formę drukowaną,
stwierdził, że wie lepiej niż
autor, który tworzył swoją
komputerową listę stopni.
Ponieważ jednak powoła-
łem się na autorstwo poety
Prutkowskiego, więc wbrew
temu, co chce ta myśląca ponoć
kupa żelastwa, powtórzę szarże bez or-
tograficznych byków i innych pomy-
słów komputera. Józef Prutkowski
proponował bowiem wprowadzenie
takich oto stopni wojskowych: szcze-
lec, papral, pytonowy, śmierżant,
straszny śmierżant, polucnik, kapy-
ton, jajor, spółkownik, jejgmerał,
zmurszałek wpychalski.
Myślę, że jest pewna różnica. Na
korzyść człowieka, oczywiście.
Zdarzają się na tym świecie wyda-
rzenia, niby mało ważne, a rewolucyj-
ne. Takie, o jakich ludziom się nie
śniło. Jeszcze nie tak bardzo dawno,
66 POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009
Bez kamuflażu
Postęp techniki następuje tak szybko,
że nie minie wiele czasu, a człowiek, nawet
mundurowy, spostrzeże, że jest jedynie
dodatkiem do maszyn.
wszystko, co wojskowe, było tajne
i niedostępne. Przed laty, zwiedzając
fabrykę garnków emaliowanych, zo-
stałem przypadkiem wprowadzony na
halę, w której maszyna wypluwała
z siebie hełmy
i ja je ujrzałem. Afera wybuchła nie-
słychana. Musiałem podpisywać
oświadczenia, że nic nie wiedziałem,
a jak ktoś mnie będzie pytał, to zaprze-
czę wszystkiemu. To była bowiem pro-
dukcja S, czyli S-pecjalna albo S-ekret-
na. Nasze wojsko było jedną wielką ta-
jemnicą. Teraz kurtyny spadają i ta-
jemnice wyposażenia znikają. W imię
postępu i profesjonalizacji.
Droga wojska ku nowoczesności nie
jest łatwa. Wymaga wyrzeczeń i łama-
nia przyzwyczajeń. Dziś na masową
skalę wojsko pozbywa się kalesonów,
z wielkich strategicznych zapasów.
Czekały w magazynach na mobilizacje i rezer-
wistów, lecz się nie doczekały. Ciepłe kaleso-
ny – takie, o jakich zapomniał Napoleon
w drodze na wschód – miały nam dać dużą
przewagę w starciu z wrogiem,
który by o to nie zadbał. Do-
tychczasowe kierownictwo
wojska nie wyobrażało sobie
żołnierza bez kalesonów. Jed-
nak szybko następujące zmia-
ny klimatyczne oraz nowe
metody walki, w których
kalesony już nie decydują
o wyniku starcia, nakazały
opróżnienie magazynów.
Amatorzy wojskowych,
tajnych do niedawna, ka-
lesonów mogą je sobie
kupić w detalu (po zło-
tówce za sztukę) lub ma-
sowo (wtedy można stać
się właścicielem 4 tysię-
cy kalesonów po 10 gro-
szy za egzemplarz. Heł-
my, o których produkcji
nie mogłem wiedzieć,
dziś może kupić każdy amator,
i to dowolną ilość (od 5 do 7 złotych). To bardzo
skuteczny zestaw. Wejście w takim kalesonowo-
stalowym stroju na przykład do dyskoteki nie bę-
dzie stanowić żadnego problemu. Grosze to naj-
ważniejszy element wyprzedaży. Dar wojska dla
społeczeństwa. Czy ktoś komuś dziś daje coś za
grosz? Nikt. A wojsko owszem, daje. Wiadro
szpitalne za 25 groszy, koszyk druciany za 5 gro-
szy, emblemat wojsk obrony wybrzeża za
10 groszy, puszkę na amunicję za 8 groszy, bań-
kę blaszaną za 20 groszy lub fartuch frontowy
za 60 groszy. Gdy media straszą kryzysem,
wojsko nie pierwszy raz staje na pierwszej linii
frontu. Dodaje społeczeństwu otuchy za ostat-
ni grosz. 