Reformy Dzwon Armia

za kółkiem strona 23 w zatoce strona 33 z sąsiedztwa strona 59

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 9 (632) 1 marca 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

CHINY, CZERWIEC 2008 ROK
I D E O L O
Być jak Kofi Annan
Ponad 7 procent Polaków żyje
w przeświadczeniu, że sekretarzem
generalnym NATO jest Kofi Annan.
I
co z tego może wynikać? Po pierwsze, że
Kofi (dzięki byłej posłance) jest bardziej
trendy niż Butrus Ghali Butrus czy Ban
Ki-moon. Po drugie, że rację miał były mini-
ster spraw zagranicznych Francji, Hubert
Vedrine, kiedy przed laty przekonywał mnie,
że Unia Europejska jest jak elektryczność. Nie
straszył, że bez orientacji w unijnych proce-
durach łatwo zostać porażonym. Intencją
analogii był automatyzm. Czy włączając
światło, zastanawiamy się, kto jest dyrekto-
rem elektrowni? Nie. Ale kiedy elektrownia
wyłączy prąd, pragniemy dowiedzieć się, kto
za tym stoi.
Publiczność zaczęła się interesować Unią
Europejską, kiedy zabrakło gazu. Dlaczego
Kofi Annan nic nie robi? Ano dlatego, że kra-
je członkowskie UE nie mają wspólnej polity-
ki energetycznej. Można użyć przenośni;
mieszkańcy slotu umówili się, że jedzenie ku-
pują ze wspólnej kasy, ale w napoje każdy za-
opatruje się sam. O NATO zaczęło się mówić
latem ostatniego roku, kiedy Władimir Putin
(wspólnie ze swym prezydentem) złożył nie-
zapowiedzianą wizytę w Gruzji za pośrednic-
twem pancernych emisariuszy. Dlaczego Kofi
Annan nic nie robi?
Za przyczyną wojny afgańskiej z udziałem
wojsk NATO pojawiły się natomiast poglądy,
J A S N O W I Z O R
że przecież po to nas przyjęli do sojuszu, by
osłaniać, a nie wysyłać naszych chłopców na
zatracenie. Dopiero królowa Elżbieta musia-
ła zaproponować przez umyślnych wykre-
owanie sił solidarności (trzy tysiące żołnie-
rzy), które mają być stale gotowe do obrony
terytorium NATO. Gdyby nas zapytać, gdzie
ów garnizon będzie skoszarowany, ponad
7 procent odparłoby, że oczywiście w Stoczni
Gdańskiej.
Sojusz północnoatlantycki pojawi się rów-
nież w debatach pod polskimi strzechami za
sprawą castingu na następcę Annana. I nie
będzie to dysputa rozstrzygająca, jaka funk-
cja jest ważniejsza: szef dyplomacji europej-
skiego mocarstwa czy sekretarz sojuszu,
w którym i tak rządzą ci, którzy mają naj-
większą armię i najwięcej płacą. Rzecz bę-
dzie traktowana w kategoriach „sekretarz Po-
lak”. A jeśli okaże się, że biją naszych?
NATO ponownie zanotuje dół w sondażach.
Z okazji ostatniego, nieformalnego spotka-
nia ministrów obrony w Pradze (skoro pra-
wie 9 procent mieszkańców dużych polskich
miast wskazało na stolicę Czech, a tylko 6
procent – na Kraków, uznajmy, że większość
ma rację) zaroiło się od natowskich ankiet.
Okazało się, że poparcie dla sojuszu spadło
z 85 procent do połowy świadomej popula-
FOT. REUTERS/FORUM
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
cji. Dlaczego? Bo druga połowa uważa, że
nie powinniśmy być w Afganistanie. Tym-
czasem ani się obejrzeliśmy, jak Niepodle-
głej Najjaśniejszej strzelają (ale tylko na wi-
wat) dwudzieste urodziny. Żadnej wojny na
polskiej wsi spokojnej, same manewry, para-
dy i capstrzyki. A przecież wielu z nas jesz-
cze pamięta, że ostatecznym argumentem
komunistycznej propagandy dla uzasadnie-
nia przewodniej i wiecznej przewagi PZPR
była egzegeza, że tylko jej panowaniu za-
wdzięczamy pokój. W PRL każde dziecko
musiało wiedzieć, komu konkretnie, bo na
ścianach zmieniały się (w cyklu płonących
komitetów) obowiązujące konterfekty. Tym-
czasem znalazło się inne, skuteczniejsze wyj-
ście. Dlatego bez bólu zgadzam się z częścią
rodaków, że w NATO jesteśmy od piętnastu
lat, Kraków jest w Brukseli, a następcą
Kofiego Annana zostanie Kurt Waldheim
lub U Thant. To wszystko oznacza bowiem,
że elektrownia nie czeka na prąd, a my oglą-
damy seriale.
PS. Powyższe słowa kreśliłem w Weimarze.
Zapragnąłem i ja własnego sondażu. Więk-
szość odsyłała mnie na Bermudy. Tylko jeden
obywatel wyjaśnił, że Trójkąt Weimarski skon-
struował Jan Sebastian Bach do kompono-
wania muzyki kontrapunktowej. 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 41 | MAŁGORZATA
8 | MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
SCHWARZGRUBER Burza nie cichnie
NATO do liftingu 42 | ROBERT CZULDA
13 | BOGUSŁAW PACEK Woda z jednej szklanki
Urlop w mundurze 44 | ROBERT CZULDA
14 | PIOTR LASKOWSKI Gorąca Arktyka
Wnioski nie do podważenia 45 | HENRYK SUCHAR
17 | ARTUR GOŁAWSKI Inguszetia
MAREK OJRZANOWSKI Hurraewakuacja jak beczka prochu
Nowe 23 | ROMAN
PRZECISZEWSKI
47 | MARCIN KACZMARSKI
Ocieplenie
rozdanie 26 Reformy za kółkiem 48 | BOGDAN GÓRALCZYK
W STOSUNKU DO LICZBY ludności i potencjału 26 | MAREK OJRZANOWSKI Niezbędna Azja
militarnego nasz wkład kadrowy do struktur Nowe rozdanie 50 | ROBERT CZULDA
dowodzenia NATO jest znikomy. Zmieńmy to! 
28 | BOGUSŁAW POLITOWSKI Niezastąpiony staruszek
Certyfikat na zawołanie 54 | ROMAN KUŹNIAR
30 | BARTOSZ Śmierć w Pakistanie
ŁOWCZYNOWSKI
Wybawienie i zagrożenie HORYZONTY
33 | TOMASZ GOS 55 | MAŁGORZATA
Dzwon w zatoce SCHWARZGRUBER
36 | MARIUSZ JĘDRZEJKO Pozostał las
Złotówka w oku cyklonu 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Początki ojczyzny
TOMASZ GOS BEZPIECZEŃSTWO 59 | KRZYSZTOF WILEWSKI

Dzwon 37 | MAREK
ORZECHOWSKI
Armia z sąsiedztwa
62 | PAULINA GLIŃSKA
w zatoce 33 Powrót marnotrawnego syna
40 | ANDRZEJ JONAS
TW… czyli tanie wczasy
JEST OKRĘTEM NAWODNYM, a specjalizuje się 64 | KRZYSZTOF WILEWSKI
w zadaniach podwodnych.  Sztuka dobrego sąsiedztwa Łowcy skarbów

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI:
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Anna Dąbrowska, Paulina Glińska,
845 685, faks: 845 503; Łukasz Puchalski, Roman Przeciszewski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Małgorzata Schwarzgruber,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER:
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas, ZDJĘCIE
Robert Czulda, Marek Orzechowski, NA OKŁADCE:
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek NATO
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania:
Marcin Dmowski (kierownik), KATARZYNA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, PIETRASZEK
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 24.02.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Bagram V
WĘDRZYN, ŻAGAŃ. 16 lutego
rozpoczął się ostatni sprawdzian
żołnierzy wyjeżdżających do Afga-
Mimo cięć
nistanu w ramach V zmiany Pol-
w budżecie resortu skiego Kontyngentu Wojskowe-
pieniędzy na funkcjo- go. Przez pięć tygodni prawie ty-
nowanie szkoły strzel- siąc żołnierzy 6 Brygady Desan-
ców wyborowych nie
powinno zabrak-
towo-Szturmowej oraz około
nąć. sześciuset z innych jednostek bę-
dzie doskonalić swoje umiejętno-
ści. Skupią się głównie na szkole-
niu strzeleckim, saperskim i sani-

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

tarnym oraz na technikach opera-
cyjnych z wykorzystaniem wozów
bojowych i śmigłowców. Kierownic-
two nad ćwiczeniami objął 2 Kor-
pus Zmechanizowany, wspierany
przez oficerów i żołnierzy armii
amerykańskiej.

Szkoła precyzji Wyróżnienia

Działanie pierwszej w historii naszej armii szkoły strzelców wyborowych zainaugurowano ZEGRZE. Najlepsi zawodnicy Mi-
19 lutego w 17 Wielkopolskiej Brygadzie Zmechanizowanej w Wędrzynie. strzostw Centrum Szkolenia Łączno-
ści i Informatyki w Tenisie Stołowym

P rzy wejściu do nowego ośrod-

ka wstęgę przecięli dowódca
Wojsk Lądowych generał broni
Waldemar Skrzypczak, dowód-
ca 11 Lubuskiej Dywizji Kawale-
rii Pancernej generał dywizji
Paweł Lamla oraz pomysłodawca
powołania placówki, generał bry-
gady Mirosław Różański, były
dowódca 17 WBZ, a obecnie za-
stępca szefa Zarządu Planowania
Strategicznego Sztabu Generalne-
go WP. W uroczystości uczestni-
czyli instruktorzy, którzy od marca
będą szkolili pierwszych adeptów
strzelania precyzyjnego, oraz do-
wódcy jednostek z 11 DKPanc.
Dowódca Wojsk Lądowych za-
pewnił, że mimo cięć w budżecie
resortu pieniędzy na funkcjonowa-
nie nowej placówki nie powinno
zabraknąć. Powiedział także, że
ośrodkiem, który dopiero zaczyna
działalność, już interesują się przed-
stawiciele innych armii. Komen-
dant placówki kapitan Wojciech
Jagielski poinformował, że wyty-
powani żołnierze będą tu trenowali
w dwóch dziesięciotygodniowych
cyklach. Instruktorzy szkoły już od
pewnego czasu przygotowują żoł-
nierzy wybierających się na misję
i będą to czynili nadal. (BP)
dostali nagrody z rąk komendanta
centrum pułkownika Marka
Stolarza. Puchar za zwycięstwo
w zawodach w imieniu mistrza sier-
żanta Leszka Lazarowskiego ode-
brał starszy chorąży sztabowy
Przemysław Lepiesza. Drugie miej-
sce zajął szeregowy Mariusz
Kaliński, a sierżant Grzegorz
Karaszewski uplasował się na trze-
 ciej pozycji. Zwycięzca będzie repre-
zentował centrum w kwietniowych

Szansa dla rannych nych na misjach w Iraku i Afgani-

stanie jest 190.
mistrzostwach Wojska Polskiego
w tenisie stołowym, które zostaną

N ową kategorię „zdolny do

zawodowej służby wojsko-
wej z ograniczeniami” wprowa-
terminowej będą mieli możliwość
złożenia wniosku do ministra
obrony narodowej o powołanie do
Wśród licznych innych poprawek
do rządowego projektu zmian
w ustawie pragmatycznej komisja
rozegrane w Poznaniu. 

dziła 19 lutego sejmowa Komi-
sja Obrony Narodowej do rzą-
dowego projektu zmian ustawy
o służbie wojskowej żołnierzy za-
wodowych. Zmiana ma umożli-
wić dalszą służbę tym, którzy zo-
stali ranni na misji. „W wojsku
będą stanowiska, na których żołnie-
rze, mimo że nie spełnią wszyst-
kich kryteriów zdrowotnych, będą
mogli dalej służyć”, mówił prze-
wodniczący komisji Janusz
Zemke. Przepis ma dotyczyć za-
równo żołnierzy zawodowych, jak
i służby nadterminowej.
Przez dwa lata od wejścia w ży-
cie ustawy byli żołnierze zawodo-
wi oraz byli żołnierze służby nad-
zawodowej służby wojskowej.
Przepis dotyczy żołnierzy, którzy
zostali zwolnieni z armii po 1 stycz-
nia 1999 roku w związku z urazami
doznanymi podczas pełnienia służ-
by poza granicami państwa. Szcze-
gółowe przepisy dotyczące postę-
powania w takich przypadkach ma-
ją znaleźć się w opracowywanej
właśnie tak zwanej ustawie o wete-
ranach. Zdaniem starszego szere-
gowego nadterminowego w stanie
spoczynku Daniela Kubasa, prze-
wodniczącego Stowarzyszenia
Rannych i Poszkodowanych w Mi-
sjach Poza Granicami Kraju, po-
prawka ta będzie dotyczyć 20–30
osób. Wszystkich poszkodowa-
F L E S Z
rozbudowała przepisy dotyczące M A R Y N A R K A W O J E N N A
służby kontraktowej. Poseł Zemke
argumentował: „Zależy nam, żeby Nowy dowódca
żołnierze częściej niż do tej pory GDYNIA. Kapitan marynarki
wiązali się z wojskiem na zasadzie Sebastian Kała został nowym do-
kontraktu, który mógłby trwać od wódcą okrętu rakietowego
18 miesięcy do trzech lat i mógłby ORP „Grom”. W uroczystości obję-
być powtarzany. Z takiego rozwią- cia obowiązków, która odbyła się
zania mogliby korzystać szeregowi 16 lutego w Porcie Wojennym,
zawodowi”. Poprawki dotyczą też udział wzięli przedstawiciele do-
kadencyjności. Do tej pory dowód- wództwa i jednostek Dywizjonu
cy mogli zajmować stanowiska Okrętów Rakietowych oraz załoga
przez jedną kadencję, czyli trzy la- ORP „Grom”. Dowódca DOR ko-
ta. Teraz będą mogli służyć przez mandor Krzysztof Jaworski, wrę-
dwie kadencje. Znowelizowana czając nowo mianowanemu „znak
ustawa o służbie wojskowej żołnie- dowódcy”, życzył mu „stopy wody
rzy zawodowych ma wejść w życie pod kilem i powodzenia w trudnej
1 stycznia 2010 roku. (LP)  służbie na morzu”. 

POLSKA ZBROJNA NR 7 | 15 LUTEGO 2009 5

 M E L D U N E K
MODLIN

Przetarg
CYTADELA
W TWIERDZY MODLIN
zostanie po raz kolejny
wystawiona na sprze-
daż. Druga licytacja te-
go unikatowego na ska-
lę europejską komplek-
su koszarowego
z XIX wieku o długości
ponad 2 kilometrów od-
będzie 23 kwietnia.
Z powodu braku chęt-
nych w grudniu 2008
roku Agencja Mienia
Wojskowego unieważni-
ła pierwszy przetarg. Te-
raz cenę wywoławczą za
zabytkową Cytadelę
wraz z 55 hektarami
działki obniżono o 60 mi-
lionów złotych i wynosi
ona 160 milionów zło-
tych. Do drugiego prze-
targu ustnego nieograni-
czonego na sprzedaż Cy-
tadeli będą mogły przy-
stąpić osoby, które do
17 kwietnia wpłacą wa-
dium w wysokości 32 mi-
lionów złotych. (AD) 

Zagrożona zbrojeniówka
 Kapitan GRZEGORZ KALICIAK Wojsko i zbrojeniówka jadą na tym samym wózku. Powinniśmy działać
 Kapitan FRANCISZEK KSIĄŻEK razem i razem szukać nowych możliwości.
 Starszy szeregowy
PIOTR MAŁACHOWSKI U trzymanie – mimo ogra-
niczeń budżetowych
– miejsc pracy w zakładach
działać razem i razem szukać
nowych możliwości. Pierwsze
rozmowy i dyskusje, jakie już
na temat tegorocznych kon-
traktów.
Związki zawodowe działają-
 Komandor porucznik PIOTR NIEĆ
polskiego przemysłu zbroje- odbyłem, są obiecujące”, mó- ce w zakładach branży zbroje-
 Chorąży sztabowy niowego było tematem spotka- wił Bogdan Klich. Minister niowej ogłosiły 16 lutego po-
KRZYSZTOF OCHMAŃSKI
nia, na które minister obiecał, że 2 marca zostanie gotowie strajkowe. To forma
 Kapitan MIROSŁAW ORZESZEK Bogdan Klich zaprosił 17 lu- przyjęty „Plan modernizacji protestu przeciwko cięciom
Uwaga! Na jednym kuponie można wskazać tylko jednego kandydata!

 Podporucznik JANUSZ PAJĄK tego przedstawicieli zarządów technicznej 2009”, który bę- budżetowym w MON. Związ-
 Generał brygady MIROSŁAW RÓŻAŃSKI i związkowców. „Wojsko dzie podstawą do rozmów re- kowcy ostrzegają, że dopro-
 Pułkownik pilot ROŚCISŁAW STEPANIUK i zbrojeniówka jadą na tym sortu z przedstawicielami pol- wadzi to do grupowych zwol-
samym wózku. Powinniśmy skiego przemysłu obronnego nień. Fabryka Broni „Łucz-
 Pułkownik ANATOL TICHONIUK nik” w Radomiu już wstrzy-
 .................................................................. mała produkcję. Pracownicy
poszli na dwutygodniowy
Prosimy o nadsyłanie kuponów do 10 marca urlop. „Liczymy, że do tego
pod adresem: Redakcja Wojskowa z siedzi- czasu pojawią się jakieś kon-
bą w Warszawie, Al. Jerozolimskie 97,
krety na temat ewentualnych
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

00-909 Warszawa, z dopiskiem „Buzdygany”.

zamówień ze strony Minister-
Kupon można pobrać również ze strony
www.polska-zbrojna.pl i wysłać pod adre- stwa Obrony Narodowej czy
sem: aaron.welman@redakcjawojskowa.pl. Ministerstwa Spraw We-
wnętrznych i Administracji”,
W przypadku dopisania do listy swojego kandydata mówił prezes zarządu fabryki
prosimy do kuponu dołączyć krótkie uzasadnienie Tomasz Nita. (ANN) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


FOT. AMW
Kontrakt
bez badania
K upując rakiety dla Marynarki
Wojennej, resort obrony miał
prawo odstąpić od stosowania usta-
wy o zamówieniach publicznych,
uznał 17 lutego Urząd Zamówień
Publicznych, więc nie będzie badał
tego kontraktu. O zbadanie przez
UZP zakupu pocisków dla Na-
brzeżnego Dywizjonu Rakietowe-
go Marynarki Wojennej wystąpiła
w styczniu pełnomocniczka rządu
do spraw walki z korupcją Julia
Pitera. Konsorcjum oferujące kon-
kurencyjne rakiety typu Saab
RBS15, które przegrało przetarg,
poskarżyło się na nieprawidłowo-
ści. Resort obrony wystosował do
UZP wyjaśnienia, wskazując, że
zakupy broni nie podlegają ustawie
o zamówieniach publicznych.
Umowę na dostawę 12 rakiet za
420 milionów złotych MON podpi-
sało z norweską firmą Kongsberg
Defence & Aerospace pod koniec
grudnia ubiegłego roku. (ATD) 
Zostań kapralem
Na chętnych, którzy chcą dołączyć do korpusu
podoficerów zawodowych, czeka w tym roku siedem
szkół podoficerskich.
O przyjęcie do szkół podoficer-
skich może ubiegać się osoba
niekarana, mająca obywatelstwo
polskie, sprawna fizycznie i psy-
chicznie do pełnienia zawodowej
służby wojskowej, która ukończyła
18 lat i ma wykształcenie co naj-
mniej średnie. Termin składania do-
kumentów upływa 31 marca. Poda-
nia trzeba przesyłać bezpośrednio
do komendanta wybranej szkoły.
Cywilów komendanci Wojskowych
Komend Uzupełnień skierują do
wojskowej komisji lekarskiej
i pracowni psychologicznej. Nato-
miast żołnierze służby zasadniczej
i nadterminowej składają wniosek
za pośrednictwem dowódcy jed-
nostki, który kieruje ich na badania.
Egzaminy wstępne do szkół pod-
oficerskich Wojsk Lądowych odbę-
dą się 8–10 lipca, do Sił Powietrz-
nych 14–17 lipca, a do Marynarki
Wojennej między 20 a 24 lipca
2009 roku. Szkolenie trwa 11 mie-
sięcy dla kandydata cywilnego, o
miesiąc krócej dla żołnierzy służby
zasadniczej, nadterminowej i żoł-
nierzy rezerwy, a w Ustce dla
wszystkich przyszłych podoficerów
– 13 miesięcy.
Zapomogi dla niezawodowych
P rojekt rozporządzenia mini-
stra obrony narodowej w spra-
wie warunków i trybu przyznawa-
nia nagród oraz zapomóg żołnie-
rzom niezawodowym trafił 12 lute-
go do uzgodnień międzyresorto-
wych. Jak napisano w jego uzasad-
nieniu, potrzeba wprowadzenia
zmian wynika z przepisów ustawy
o uposażeniu żołnierzy niezawodo-
wych. Daje ona możliwość przy-
znawania przez ministra obrony za-
pomogi byłemu żołnierzowi, który
został zwolniony z czynnej służby
wojskowej po ustaleniu przez woj-
skową komisję lekarską trwałej
lub czasowej niezdolności do służ-
by wojskowej w następstwie wy-
padku lub choroby pozostających
w związku z pełnieniem czynnej
służby wojskowej.
Istotną zmianą zapisaną w pro-
jekcie jest wprowadzenie zapomogi
Szkoły podoficerskie Wojsk Lą-
dowych zapraszają na kierunki:
we Wrocławiu – inżynieria woj-
skowa i obrona przed bronią ma-
sowego rażenia, w Poznaniu
– zmechanizowany i logistyki,
Zegrze będzie kształcić w obsłu-
dze radiostacji małej oraz średniej
mocy, stacji zasilania i ładowania
akumulatorów, wozów dowodze-
nia oraz szkolić muzyków,
a w Toruniu przewidziano kierun-
ki: artyleria naziemna lufowa, ar-
tyleria rakietowa, transport i ruch
wojsk.
Szkoła Podoficerska Sił Po-
wietrznych w Dęblinie dysponuje
89 miejscami na kilkunastu kierun-
kach – najwięcej, bo 12 miejsc, jest
na eksploatacji i naprawie samolo-
tów, natomiast szkoła w Koszalinie
ma o osiem miejsc mniej i będzie
kształcić między innymi w obsłu-
dze stacji radiolokacyjnych, a tak-
że w rozpoznaniu i zakłócaniu ra-
diolokacyjnym. Szkoła Podofi-
cerska Marynarki Wojennej
w Ustce czeka na 50 kandydatów
chętnych na nawigację i hydro-
grafię, ratownictwo morskie oraz
uzbrojenie. (AD) 
dla małżonka, dzieci lub rodziców
żołnierza bez względu na okolicz-
ności jego śmierci, czyli nie tylko
wtedy, gdy nastąpiła ona podczas
wykonywania zadań służbowych.
Utrzymany został zapis, zgodnie
z którym zapomoga dla żołnierza
niezawodowego jest przyznawana
na wniosek jego przełożonego oraz
z inicjatywy dowódcy jednostki
wojskowej – o ile zajmuje on stano-
wisko służbowe dowódcy batalio-
nu, równorzędne lub wyższe.
Zapomogi dla żołnierzy nieza-
wodowych oraz członków ich ro-
dzin są obecnie pokrywane z two-
rzonego corocznie na ten cel fun-
duszu, którego wysokość jest okre-
ślana w decyzji budżetowej. Fun-
dusz ten w 2008 roku wynosił 905
tysięcy złotych. Zakłada się, że
w tym roku będzie to 1145 tysię-
cy złotych. (PG) 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Iveco dla centrum
KOSZALIN. Czternaście
samochodów ciężarowych do
nauki jazdy marki Iveco Eurocar-
go – sanitarka, samochody
dostawcze i busy – weszły
do wyposażenia Centrum Szko-
lenia Sił Powietrznych. Te nowo-
czesne pojazdy będą służyły
między innymi do szkolenia
kierowców.
Zmiany w COP
WARSZAWA. 16 lutego ge-
nerał brygady Zbigniew Galec
objął obowiązki dowódcy Cen-
trum Operacji Powietrznych. Do-
wódca Sił Powietrznych generał
broni pilot Andrzej Błasik
pogratulował mu nowego
stanowiska. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
O bezpieczeństwie
WARSZAWA. Bezpieczeństwu
na kolei poświęcone było
XXX posiedzenie Centralnego
Zespołu do spraw Bezpieczeń-
stwa na Obszarach
Kolejowych. Zespół został powo-
łany na mocy porozumienia
o współdziałaniu w celu popra-
wy stanu bezpieczeństwa na ko-
lei, podpisanego 6 lipca 2004
roku pomiędzy komendantami
głównymi: Policji, Straży
Granicznej, Żandarmerii Wojsko-
wej a spółką Polskie Koleje
Państwowe SA. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Trening
WROCŁAW. W dowództwie
Śląskiego Okręgu Wojskowego
przeprowadzono trening sztabo-
wy „Bzura ’09”. Żołnierze szkoli-
li się w planowaniu wsparcia
logistycznego wojsk operacyj-
nych podczas sojuszniczej ope-
racji obronnej. Głównym celem
ćwiczeń było przygotowanie ob-
sady stanowiska dowodzenia
ŚOW do wieloszczeblowego tre-
ningu sztabowego „Nysa ’09”
oraz ćwiczeń z wojskami
„Merkury ’09”. (PG) 
7
 P E R Y S K O P

MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej

Ministrowie obrony państw NATO

na spotkaniu w Krakowie rozmawiali
głównie o przyszłości sojuszu i misji
w Afganistanie.

NATO
do liftingu
FOT. ISAF

8 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

W
Krakowie na spotkaniu
ministrów obrony (19–20
lutego) pojawiło się pra-
wie 700 przedstawicieli
rządów i organizacji mię-
dzynarodowych. Choć na spotkaniu pod Wa-
welem nie zapadły żadne wiążące decyzje,
służyło ono wypracowaniu stanowisk przed
kwietniowym szczytem. Odbędzie się on
w 60. rocznicę podpisania traktatu północno-
atlantyckiego, które miało miejsce na pograniczu
Francji i Niemiec – w Strasburgu i Kehl.
Krakowskiemu spotkaniu towarzyszyło II Fo-
rum Euroatlantyckie, zorganizowane przez In-
stytut Studiów Strategicznych. Dwudniowa kon-
ferencja była poświęcona relacjom transatlantyc-
kim i przyszłości sojuszu.

NOWA KONCEPCJA
NATO potrzebuje nowej koncepcji strategicz-
nej uwzględniającej obecne zagrożenia – taką
zgodną opinię wyrażali zarówno ministrowie
obrony, jak i eksperci. Był to także motyw prze-
wodni wystąpienia sekretarza generalnego
Jaapa de Hoop Scheffera, otwierającego kon-
ferencję Instytutu Studiów Strategicznych. Prze-
mówienie to stało się politycznym testamentem
odchodzącego ze stanowiska szefa sojuszu. De-
klaracja dotycząca nowej koncepcji ma być przy-
jęta na kwietniowym szczycie.
„Nowa koncepcja strategiczna musi przekonu-
jąco wyjaśniać, gdzie i jaką rolę do odegrania ma
NATO”, oświadczył sekretarz generalny, przy-
pominając, że obecna pochodzi z 1999 roku, gdy
sojusz liczył 19 członków, podczas gdy wkrótce
będzie ich 28.
„Cyberataki nie wymagają użycia ani jednego
żołnierza czy naruszenia granic, jednak mogą
sparaliżować kraj. Przerwanie dostaw energii
może zakłócić funkcje społeczne i ekonomiczne
państwa w sposób przypominający skutki wojny.
Bez jednego wystrzału. Topnienie arktycznych
lodów może mieć poważny wpływ na bezpie-
czeństwo”, argumentował Scheffer. Jak mówił,
nowa koncepcja strategiczna musi definiować
sposób stosowania artykułu V traktatu waszyng-
tońskiego (dotyczącego wspólnej obrony w razie
ataku na jednego z członków) w kontekście no-
wych zagrożeń. Zaś równie ważne jak wspólna
obrona terytorium są zdolności do podjęcia dzia-
łań ekspedycyjnych.
Sekretarz generalny przekonywał także, że no-
wa koncepcja musi uwzględniać nie tylko środki
wojskowe, ale też, na przykład, ekonomiczne.
Stąd potrzeba współpracy z innymi organizacja-
mi, jak ONZ, UE czy OBWE. Scheffer nie miał
wątpliwości, że mimo różnic poglądów trzeba

POLSKA ZBROJNA NR 5 | 1 LUTEGO 2009 9

 P E R Y S K O P
JEDNYM Z GŁÓWNYCH TEMATÓW
krakowskiego spotkania ministrów był Afganistan.
kontynuować dialog z Moskwą, podobnie jak
miało to miejsce w trudnych czasach zimnej
wojny. Podkreślił, że dobre relacje z Rosją
i dalsze rozszerzenie sojuszu nie wykluczają
się. Proces rozszerzenia będzie trwać, ale „nie
będziemy ignorować obaw Rosji”.
Do dyskusji na temat nowej koncepcji strate-
gicznej włączył się minister obrony Bogdan
Klich: „Tradycyjne zobowiązania, wynikające
z artykułu V traktatu waszyngtońskiego, powin-
ny mieć dominującą rolę. NATO powinno zwró-
cić uwagę, w jaki sposób doskonalić tradycyjne
narzędzia dla obrony terytoriów krajów człon-
kowskich przed ewentualnym zagrożeniem”.
PRIORYTETOWY AFGANISTAN
Jednym z głównych tematów krakowskiego
spotkania ministrów był Afganistan. W dys-
kusji uczestniczyli przedstawiciele ponad 40
10 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
krajów biorących udział w siłach
stabilizacyjnych ISAF oraz afgański
minister obrony Rahim Wardak, któ-
ry mówił o problemach, jakie ma jego
rząd i prosił o pomoc. Amerykanom
zależy na wzmocnieniu misji w tym
kraju, dlatego sekretarz obrony USA
Robert Gates zwrócił się do sojusz-
ników, by na czas sierpniowych wy-
borów prezydenckich zwiększyli swo-
je kontyngenty. Kilka dni przed kra-
kowskim spotkaniem prezydent
Barack Obama zdecydował o wy-
słaniu do Afganistanu dodatkowych
17 tysięcy żołnierzy.
„Wszyscy zgodziliśmy się, że mu-
simy zintensyfikować nasze działania
na rzecz stabilności i wsparcia Afgań-
czyków, by sami byli zdolni kontrolo-
wać sytuację. To ich kraj, ich walka,
ich przyszłość”, mówił Gates.
Mimo kryzysu finansowego, kilka
krajów zaoferowało zwiększenie sił
wojskowych w Afganistanie. Najdalej
poszły Niemcy – minister Franz Josef
Jung zadeklarował wysłanie 600 żoł-
nierzy (będzie ich razem 3,5 tysiąca).
Włosi zwiększą kontyngent z 2,3 do
2,8 tysiąca. Swoje siły wzmocnią też
Brytyjczycy.
Polska nie zamierza wysyłać do
Afganistanu dodatkowych żołnierzy.
Niedawno ich liczbę zwiększono z 1,2
do 1,6 tysiąca i – jak obiecał minister
Klich – nasz kontyngent nie będzie
zmniejszony. Od kwietnia do końca
października Polacy będą odpowiadać
za całe lotnisko w Kabulu, a w ramach

polskiego kontyngentu wojskowego emerytowa-
ni policjanci szkolą afgańską policję.
Jak relacjonował rozmowy ministrów sekre-
tarz generalny NATO, sojusznicy zgadzają się,
że w Afganistanie potrzeba nie tylko większej
obecności militarnej, ale i wzmożonego zaanga-
żowania w projekty cywilne. Należy doprowa-
dzić do tego, by Afgańczycy sami odpowiadali
za bezpieczeństwo kraju. Jaap de Hoop
Scheffer przyznał jednak, że nadal „południe
i wschód kraju rozdziera rebelia, a narkotyki
i brak skutecznej władzy przyczyniają się do fru-
stracji wielu Afgańczyków”. Są jednak także po-
zytywne skutki zaangażowania NATO – dopro-
wadzenie do demokratycznych wyborów, popra-
wa sytuacji kobiet oraz lepszy dostęp do
ochrony zdrowia i edukacji.
Zarówno podczas spotkania ministrów, jak
i na konferencji ekspertów, wiele mówiono o po-
A R M I A
P O D O S T R Z A Ł E M
Wybór priorytetów
RADOSŁAW SIKORSKI,
minister spraw zagranicznych:
POLSKA ZBROJNA: Czy zakoń-
czenie misji wojskowych ONZ
w Czadzie, Libanie oraz na Wzgó-
rzach Golan nie da pozornych
oszczędności, gdyż powrót żołnie-
rzy może kosztować więcej niż ich
pozostawienie? Czy nie ucierpi
nasza wiarygodność w oczach
ONZ, której misja na Wzgórzach
Golan bez polskiego batalionu lo-
gistycznego może stanąć pod zna-
kiem zapytania?
RADOSŁAW SIKORSKI: To
kwestia wyboru priorytetów. O li-
kwidacji tych placówek zdecydował
w ramach cięć oszczędnościowych
minister Klich, ale zgadzam się
z tymi decyzjami. W misjach oen-
zetowskich byliśmy prawie wszę-
dzie: w Kambodży, na Haiti, na Sy-
naju, od 35 lat jesteśmy na Wzgó-
lityce NATO wobec Rosji. Czy Mo-
skwa ma być sojusznikiem? Partnerem?
A może rywalem? Sekretarz generalny
nie miał wątpliwości – z Rosją trzeba
rozmawiać i współpracować w obsza-
rach, w których mamy wspólne intere-
sy. „Musimy wypracować wspólne po-
dejście do Rosji”, wtórował mu prowa-
dzący jedną z dyskusji eksperckich pro-
fesor Andrew M. Michta.
FOT. ISAF
Minister obrony Bogdan Klich
mówił, że formuła współpracy NATO
z Rosją musi się zmienić, gdyż ani
wcześniejsza Wspólna Stała Rada
NATO–Rosja, ani później utworzona
Rada NATO–Rosja się nie sprawdzi-
ły. Minister przypomniał, że dotych-
czasowa formuła dialogu „nie prze-
szkodziła Rosji dokonać interwencji
na terenie sąsiadującego z nią suwe-
rennego państwa, czyli Gruzji”.
ROZMOWY Z kolei Radosław Sikorski jako ra-
W KRAKOWIE
pokazały, cjonalną określił dwutorową politykę
że istnieją różni- wobec Rosji. „To, którym torem poje-
ce między USA dzie ten pociąg, zależy od Rosji. My
a państwami
stwarzamy dwa tory – drogę współ-
europejskimi
w postrzeganiu pracy i przyjaźni i drogę, po której
interesów Rosja czasami idzie, czyli drogę kry-
bezpieczeństwa zysu gruzińskiego i kryzysu gazowe-
państw
członkowskich
go”, oświadczył. Minister przekony-
NATO i wizji wał, że Rosja jest obecnie bardziej
sojuszu. otwarta na świat niż kiedykolwiek
rzach Golan. Jeśli którykolwiek kraj
wypełnił misję zobowiązania wobec
ONZ, to jest nim Polska.
POLSKA ZBROJNA: Jaki sens
ma rezygnacja przez Polskę z pro-
gramu AGS, skoro inwestujemy
w wyrzutnie rakietowe typu Pa-
triot?
RADOSŁAW SIKORSKI: Wielo-
krotnie zabiegałem u sekretarza ge-
neralnego, aby Polska mogła zająć
w programie znaczącą rolę. Zaofero-
waliśmy wybudowanie bazy w Powi-
dzu i mówiłem to jeszcze jako mini-
ster obrony. Potem sugerowano jedną
z mniejszych, lecz i to nie przeszło.
Zgadzam się, że Polska potrzebuje
namacalnej obecności wojsk NATO,
a także komponentów systemu
AGS. (AW) 
w historii i należy jej stworzyć per-
spektywy, żeby stała się częścią sze-
roko definiowanego Zachodu. „Wy-
bór należy do Moskwy”.
OTWARTE DRZWI
Podczas konferencji w Instytucie Stu-
diów Strategicznych wiceminister obro-
ny Stanisław Komorowski przypo-
mniał, że Polska od początku swojego
członkostwa w NATO opowiada się za
polityką „otwartych drzwi” wobec
państw chcących przystąpić do sojuszu.
Apelował: „Wszystkie kraje europejskie
chcące przyczynić się do wzrostu bez-
pieczeństwa powinny zostać przyjęte”.
„Sojusz musi być spójny, nie sprzeci-
wiamy się rozszerzeniu, ale nie chce-
my pogarszać relacji z Rosją”, mówił
turecki profesor Tarik Oguzlu.
W ramach spotkania ministrów od-
były się posiedzenia komisji NATO–
–Ukraina i NATO–Gruzja. Jednak sze-
fowie resortów obrony tych państw
– Ukrainy Jurij Jechanurow i Gruzji
Dawid Sicharulidze – wyjechali z Kra-
kowa bez dobrych wiadomości. Sojusz
potwierdził deklarację ze szczytu w Bu-
kareszcie, gdzie zapowiedziano przyję-
cie obu krajów do organizacji, nie okre-
ślono jednak, kiedy miałoby do tego
dojść.
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 11
 P E R Y S K O P

Powrót Francji
J anusz Onyszkiewicz, były minister obrony,
za dobrą monetę uznał chęć powrotu Francji do
wojskowych struktur NATO, co z perspektywy
UE jest dobrą wiadomością, bo Europa będzie mi-
litarnie bardziej skonsolidowana. Ten pogląd po-
dzielił Ulrich Schlie, dyrektor sztabu planowania
w ministerstwie obrony RFN, uważając, że jest to
duża szansa dla sojuszu. Według niego Francja
może wnieść do NATO wiele dobrego. „To nie
jest Francja generała de Gaulle’a”, podkreślił
Schlie. „To Francja prezydenta Sarkozy’ego, który
chce pogłębić relacje z innymi krajami członkow-
skimi”. (AW) 
FOT. MON

Umowa z USA

FOT. NATO
Minister obrony Bogdan Klich i sekretarz obrony USA Robert Gates podpisali
Szybkie siły
memorandum o współpracy polskich i amerykańskich sił specjalnych. M inistrowie dobrze przyjęli pomysł brytyjskie-
go szefa resortu obrony Johna Huttona po-

M inister Klich twierdzi, że

memorandum jest kro-
kiem milowym na drodze
wzmocnienia polskich wojsk
specjalnych we współczesnych
operacjach militarnych: „Gwa-
rantuje współpracę na pozio-
mie planistycznym, szkolenio-
wym i operacyjnym. Będziemy
uczestniczyć we wspólnych ćwi-
czeniach, polscy «specjalsi» bę-
dą wspierani szkoleniowo przez
stronę amerykańską, odbywać
się będzie wspólne planowanie
zadań, a to ma przełomowy
charakter”, ocenił Klich. We-
dług niego polskie Dowództwo
Wojsk Specjalnych będzie goto-
we do kierowania operacjami
specjalnymi poza granicami
kraju w 2012 roku. (MKS) 
wołania Sojuszniczych Sił Solidarności. Ta forma-
cja sił szybkiego reagowania miałaby liczyć trzy ty-
siące żołnierzy, a jej zadaniem byłaby obrona tery-
torium europejskich sojuszników. Teraz pomy-
słem tym zajmie się Komitet Wojskowy NATO i Ra-
da Północnoatlantycka, które pracują nad kon-
cepcją Sił Odpowiedzi NATO (NRC). (MS) 

Chociaż Ukraina uczestniczy we wszystkich
misjach NATO, a w Krakowie minister
Jechanurow zadeklarował, że mimo kryzysu
Kijów jest gotów zwiększyć siły operacji ISAF
w Afganistanie, usłyszał od szefa NATO jedy-
nie deklarację poparcia i pomocy, bo „prze-
kształcenia systemu bezpieczeństwa i obrony są
kosztowne”.
Dyskusja na forum komisji NATO–Gruzja
dotyczyła między innymi ogólnej sytuacji bez-
pieczeństwa w tym kraju, także w kontekście in-
tencji Rosji, by ulokować bazy w Abchazji i Po-
łudniowej Osetii. „Sojusznicy potwierdzili, że
stoją na stanowisku integralności terytorialnej
Gruzji”, zapewniał de Hoop Scheffer.
DWIE POLISY
„W interesie Polski jest to, aby związki pomię-
dzy Ukrainą i Gruzją a sojuszem były jak najsil-
niejsze. Zabiegamy, aby ta integracja postępowa-
ła pomimo przeszkód”, zadeklarował premier
Donald Tusk.
Według dyrektora generalnego sztabu plano-
wania w resorcie obrony Niemiec doktora
Ulricha Schliego, jednym z najważniejszych
wyzwań stojących przed sojuszem jest ustano-
wienie lepszych relacji i bliskiej współpracy po-
między NATO i Unią Europejską. „Te dwie or-
ganizacje mają prawie taki sam skład członkow-
ski. To żywy dowód na to, że powinny one ze so-
bą blisko współpracować”.
Minister Radosław Sikorski za bardzo waż-
ne uznał nowe porozumienie między NATO
a UE. Ocenił, że NATO jest najpotężniejszym
sojuszem wojskowym w historii, zaś UE jest
C O M M E N T
JAAP DE HOOP
SCHEFFER,
sekretarz
generalny NATO:
M oglibyśmy mówić o sukcesie w Afgani-
stanie, gdyby ten kraj doczekał się
własnej wyszkolonej armii oraz policji ak-
tywnie działającej przeciwko zagrożeniu ze
strony talibów i tym samym mogącej zapro-
wadzić pokój w kraju.
supermocarstwem w pomocy rozwojowej i hu-
manitarnej.
„Gdyby potencjał obu tych organizacji w peł-
ni zadziałał w skoordynowany sposób w Afgani-
stanie i Pakistanie, wygralibyśmy. Uważam, że
źle się dzieje, że takiego połączonego działania
nie ma”, mówił Sikorski, podkreślając, że Pol-
ska woli mieć dwie polisy ubezpieczeniowe
w postaci UE i NATO.
Według badań, jakie przytoczył profesor
Roman Kuźniar, w 2002 roku tylko 11 procent
Polaków uważało, że gwarantem naszego bez-
pieczeństwa są USA, większość wskazywała na
UE. Znacznie zmalało także poparcie dla soju-
szu: z około 80 procent w połowie lat dziewięć-
dziesiątych do 47 procent w 2007 roku.
„Mamy poczucie satysfakcji i cieszymy się, że
to dwudniowe spotkanie ministrów obrony kra-
jów członkowskich NATO było udane. Myślę, że
dzięki spotkaniu wzrosła nasza pozycja w soju-
szu północnoatlantyckim oraz wśród państw bio-
rących udział w operacji w Afganistanie”, ocenił
minister Klich.
Rozmowy w Krakowie pokazały, że istnieją
różnice między Stanami Zjednoczonymi a pań-
stwami europejskimi, zarówno w postrzeganiu
interesów bezpieczeństwa państw członkowskich
NATO, jak i wizji sojuszu. Wszyscy byli jednak
zgodni, że należy rozmawiać, bowiem konsulta-
cje polityczne to dobry sposób na budowanie
konsensusu. 
WSPÓŁPRACA:
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK,
JACEK SZUSTAKOWSKI, AARON WELMAN
O wycofaniu się Polski z niektórych misji czytaj na
stronie 17. Natomiast o powrocie Francji do NATO
czytaj na stronie 37.

12 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 W samo sedno
Pomimo kryzysu żołnierze rozpoczną urlopy.
Urlop w mundurze
K
ilkanaście lat temu
w dużym stopniu
w tym główkowaniu
pomagał resort obro-
ny. Wojsko miało całą
sieć ośrodków wypoczynkowych, tak-
że sezonowych, a poza tym dowódcy,
gdzie mogli, wykorzystywali resorto-
we możliwości, by jakoś ułatwić pod-
władnym spędzenie z rodziną kilku
tygodni za parę groszy. Po wejściu na
salony NATO i UE pozbyliśmy się
szybko tego „obciążenia”, bo pach-
niało starym systemem. To, co było
sezonowe, zlikwidowano od razu,
a za to, co zostało, każą nam płacić
często więcej niż w Chorwacji czy
Tunezji. Jak Europa to Europa.
Czasami zastanawiam się, czy nie
wylaliśmy dziecka z kąpielą. Austria-
cy też nie mają typowych wojskowych
domów wczasowych. Mają za to zorga-
nizowany tani wypoczynek na terenie
baz wojskowych u siebie oraz wymien-
nie w Chorwacji i Grecji. Francuscy
mundurowi mają aż dziewięć tygodni
urlopu. Ministerstwo obrony oferuje
im całą gamę różnych form wypo-
czynku w wojskowych ośrodkach za
symboliczne pieniądze. Ciekawe, że
koszt wczasów zależy od wysokości za-
robków. Generał buli jak za zboże, a po-
doficer z rodziną płaci niewiele. O przy-
dzieleniu miejsca w tanim domu decy-
duje nie liczba gwiazdek na pagonach,
lecz termin rezerwacji. Hiszpańscy
żołnierze mają życie jak w Madrycie!
Każdy rodzaj wojsk dysponuje
własnymi domami wczasowymi. Od-
dzielnymi dla oficerów i podofice-
rów (zdarzają się i wspólne).
F E L I E T O N
Pewnie już główkują, gdzie by się udać
z rodziną w tym roku.
A ceny? Szkoda gadać. Nieporów-
nywalnie niższe od oferowanych
w ośrodkach cywilnych. Wojsko dba
o umożliwienie wypoczynku swoim
emerytom, którzy szeroko korzystają
z tej pomocy. Prawie jak u nas w cza-
sach szalejącego socjalizmu.
Niemcy stworzyli sobie przy resor-
cie obrony cywilną instytucję Bun-
deswehr Socialwerk. Oficer płaci skład-
kę 3,5 euro miesięcznie i może korzy-
stać ze wszystkich ofert. A jest ich spo-
ro. Dobre domy wypoczynkowe znaj-
dują się w Niemczech, Austrii i we
Włoszech. Tylko dla kadry i pracowni-
ków wojska. Ceny kilkakrotnie niższe
niż w ośrodkach cywilnych. Pierw-
szeństwo mają rodziny z dziećmi.
Po Czechach można by spodziewać
się podobnych do naszych rozwiązań.
Skądże! Kadra ma trzydzieści siedem
dni urlopu, na który wyjeżdża, gdzie
chce, oraz dwa tygodnie urlopu
dodatkowego, który spę-
dza w wojskowym
ośrodku wypoczynko-
wym. Za te dwa tygodnie
żołnierz nie płaci nic,
i może zabrać ze sobą
rodzinę, za którą
wnosi niewyso-
ką opłatę.
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Żeby dolać oliwy do ognia dodam, że
wszystkie te kraje oferują kadrze tanie hotele
wojskowe, w których ceny dla żołnierzy są
często kilkakrotnie niższe niż w cywilnych
placówkach. To też dobry pomysł na urlop.
Tego typu pomoc wojska dla żołnierzy i cy-
wilów z resortu jest czymś całkowicie normal-
nym i w NATO, i w Unii Europejskiej. To
część systemu motywującego, przyciągające-
go do armii. Nigdzie żołnierze nie zarabiają
gór złota. Ale za to w wielu krajach istnieją
dodatkowe zachęty do wyboru tego trudnego
zawodu. Należą do nich różne świadczenia,
jak bezpłatne jedzenie w jednostce czy wła-
śnie pomoc w godziwym wypoczynku.
Naszym żołnierzom raczej coraz bliżej do
modelu szwedzkiego. Tam nie ma ani wojsko-
wych domów wczasowych, ani żadnych form
pomocy dla urlopowiczów. Tylko że kadra
w Szwecji zarabia tyle, że większość wyjeż-
dża za granicę, nie oglądając się na socjalną
pomoc wojska. Myślę, że to dobra propozycja
dla naszej profesjonalnej armii. 
FOT. WWW.SXC.HU
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 13
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Po roku od katastro-
fy pod Mirosławcem w mediach pojawiło
się wiele spekulacji odnośnie do wyników
badań komisji, którą Pan kierował. Co uda-
ło wam się ustalić na pewno i czy są może
jakieś nowe wątki wymagające wyjaśnień?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Od zakoń-
czenia badania katastrofy przez Komisję Ba-
dania Wypadków Lotniczych Lotnictwa
Państwowego (KBWLLP) nie ujawniono no-
wych okoliczności. Dlatego nie ma podstaw
do weryfikacji ustaleń dotyczących przyczy-
ny katastrofy.

Wnioski nie
do podważenia
Z pułkownikiem ZBIGNIEWEM DROZDOWSKIM
jeszcze o przyczynach katastrofy samolotu
C-295M i wszczęciu ponownego śledztwa
w tej sprawie rozmawia PIOTR LASKOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego już na
początku badań wykluczyliście niespraw-
ność techniczną samolotu jako przyczynę
katastrofy?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Komisja od-
tworzyła przebieg krytycznego lotu na podsta-
wie danych rejestratora pokładowego oraz za-
pisu korespondencji radiowej załogi z kontro-
lerem lotniska w Mirosławcu i zapisu zobrazo-
wania lotu na wskaźniku AVIA. Rejestrator
pokładowy SSFDR nie uległ uszkodzeniu i za-
rejestrował 650 parametrów pilotażowych oraz
technicznych świadczących o sprawności sa-
molotu. Stąd nie mieliśmy i nie mamy żad-
nych wątpliwości w tej kwestii.

POLSKA ZBROJNA: Kto odczytywał da-
ne z tej „czarnej skrzynki”?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Na odnale-
zionym przez komisję rejestratorze widać
było skutki działania wysokiej temperatury.
Uniemożliwiały one odczytanie parametrów
lotu przy wykorzystaniu standardowych pro-
cedur zawartych w instrukcji eksploatacji
samolotu. Poleciłem więc przewieźć reje-
strator do Instytutu Technicznego Wojsk
Lotniczych (ITWL), by tam odczytano dane
przy zastosowaniu procedur awaryjnych.
Zdemontowanym rejestratorem i wydoby-
tym zeń modułem pamięci półprzewodniko-
wej, zawierającym dane o locie, zajęła się
grupa złożona z trzech członków komisji,
pracowników ITWL oraz trzech pracowni-
ków firmy informatycznej ATM Warszawa.
Do odczytu wykorzystaliśmy urządzenie
ATM-KD3, oparte na technologii amery-
kańskiej i wykonane przez firmę ATM dla
Inspektoratu MON do spraw Bezpieczeń-
stwa Lotów jako wyposażenie ruchomego
laboratorium badania zdarzeń lotniczych
i deszyfracji parametrów lotu. Odczyt, prze-
prowadzony zgodnie z instrukcją dołączoną
do urządzenia, zakończył się sukcesem.
Parametry lotu analizowali wyłącznie człon-
kowie i eksperci wchodzący w skład KBWLLP,
wykorzystując zarówno oprogramowanie do-
starczone wraz z samolotami przez producen-
ta, jak i opracowane w ITWL. Dlatego nie-
prawdą jest, że oprogramowanie do odczytu
danych z rejestratora samolotu po zaistnieniu
katastrofy było wykonane w pośpiechu i przez
jego producenta, czyli Hiszpanów.

14 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


POLSKA ZBROJNA: Czy przed-
stawiciele producenta samolotu, fir-
my EADS–CASA, brali udział
w pracach komisji?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Sa-
molot był na gwarancji. Do ITWL
przybyli więc specjaliści strony hi-
szpańskiej, którym udostępniono je-
dynie odczytane z rejestratora dane,
by zapoznać ich ze stanem technicz-
nym samolotu w dniu katastrofy.
Przedstawiciele producenta nie mogli
A R M I A
uczestniczyć i nie uczestniczyli w od-
czycie danych z rejestratora i nie mie- WIĘKSZOŚĆ
li z nim fizycznego kontaktu.
POLSKA ZBROJNA: Jeden z pi-
lotów 13 Eskadry Lotnictwa
Transportowego zgłaszał, że pod-
czas lotu maszyny wyłączyły się
systemy zarządzania lotem FMS1
i FMS2 i nie można było ich zrese-
tować. Czy miało to wpływ na
przebieg tego lotu?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: W trakcie
badania przyczyn katastrofy podkomisja tech-
niczna przeanalizowała między innymi prze-
bieg eksploatacji samolotu na podstawie do-
kumentacji statku powietrznego, dokumenta-
cji sekcji techniki lotniczej 13 Eskadry i 8 Ba-
zy Lotniczej oraz oświadczeń pilotów latają-
cych na tej maszynie. Potwierdziła ona, że od
sierpnia do października 2007 roku wystąpiło
kilka niesprawności. Jednak nie powtarzały się
one i uważam, że nie miały wpływu na działa-
nie układów samolotu w dniu katastrofy.
POLSKA ZBROJNA: Instalacja przeciw-
oblodzeniowa transportowca aż dziewięć
razy psuła się podczas jego krótkiej eksplo-
atacji. Nie za często?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Sygnały
o niesprawności instalacji przeciwoblodzenio-
wej nie świadczyły o uszkodzeniu samych
układów. Pojawiały się podczas stanów przej-
ściowych, w momencie wyłączania zasilania
tej instalacji, co jest charakterystyczne dla tych
urządzeń zamontowanych na C-295 M. Infor-
macji, które odnotował rejestrator, nie można
nazwać awariami.
POLSKA ZBROJNA: W rocznicę tragedii
pod Mirosławcem w TVN Warszawa wy-
emitowano program redakcyjnego zespołu
śledczego „Kawaleria”, który zwracał uwa-
gę na to, że komisja nie uwzględniła wszyst-
kich faktów. Z kolei w TVN w programie
„Teraz My” brat jednego z pilotów samolo-
tu zarzucał protokołowi i pracom komisji
szereg nieprawidłowości. Czy dziennikarze
i ich rozmówca mieli rację?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Opinie An-
drzeja Smyczyńskiego wyrażane na temat
protokołu i prac komisji są niesprawiedliwe.
Krzywdzą członków komisji, którzy dogłęb-
nie analizowali wszystkie potencjalne przy-
czyny mogące mieć i – jak się okazało – mają-
ce wpływ na katastrofę. Wykazaliśmy, że jed-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
nym z zasadniczych czynników było działanie
ludzi, rozpoczynając od organizatora lotu, po-
przez służby operacyjne, służby kierowania lo-
tem, na załodze kończąc. Piloci, przy splocie
różnych niesprzyjających okoliczności, także
przyczynili się do tragedii. Rozumiem, że taka
wiedza może szokować, zwłaszcza najbliż-
szych. Jest bolesna, ale prawdziwa.
POLSKA ZBROJNA: Jeden z rzeczo-
NASZYCH OPINII znawców orzekł, że „kompletną bzdurą
bazuje na
ustaleniach jest zapis: «niewłaściwe komendy radio-
wykluczających we, sugerujące w ostatniej fazie lotu prze-
niesprawność niesienie uwagi załogi na zewnątrz kabiny
techniki
samolotu». Bzdurą jest założenie, że po-
lotniczej.
przez pytanie kontrolera nastąpiło od-
wrócenie uwagi załogi i przeniesienie jej
na zewnątrz kabiny, skutkujące utratą
orientacji i w konsekwencji zderzeniem
samolotu”. Co Pan na to?
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
GŁÓWNYM ZADANIEM NASZEJ KOMISJI jest ustalenie przyczyny katastrofy, a nie szukanie winnych.
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Komisja
nie może jednoznacznie stwierdzić, w któ-
rym momencie oraz jak długo i kto patrzył
poza kabinę, dlatego w odniesieniu do tych
fragmentów opisu lotu użyto w protokole
określenia „prawdopodobnie”. Uważam
jednak, że żaden z pilotów nie patrzył na
przyrządy pilotażowe wskazujące pogłębia-
jące się przechylenie powyżej 7 stopni, bo
rejestrator SSFDR nie zapisał żadnej reak-
cji pilotów powstrzymującej przechylenie.
Nie podjęli oni również próby przejścia na
następne zajście. Pomimo że załoga do
końca lotu miała łączność radiową z kon-
trolerem lotniska, nie złożyła żadnego mel-
dunku o trudnej sytuacji na pokładzie czy
jakiejkolwiek niesprawności sprzętu.
Przechylenie około 7 stopni pozostało po
odłączeniu autopilota i było celowe, aby utrzy-
mać samolot na kursie lądowania przy bocz-
nym wietrze z lewej strony.
POLSKA ZBROJNA: Czy komuś zależało
na tym, by obarczyć winą ludzi, a nie nowy
sprzęt? Bo i takie oskarżenia padały.
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Są one
bezpodstawne. Większość naszych opinii
bazuje na ustaleniach wykluczających nie-
sprawność techniki lotniczej. Szczegółowe
ekspertyzy zapisu parametrów lotu pocho-
dzących z rejestratora jednoznacznie po-
twierdzają, że samolot był w pełni sprawny
technicznie i wszystkie jego urządzenia
pracowały właściwie. Jednocześnie podob-
ne analizy potwierdziły wpływ ludzi na
przebieg zdarzenia. Przecież to wojsku po-
winno zależeć, aby znaleźć wadę technicz-
ną, która mogła przyczynić się do katastro-
fy. Wówczas producent byłby zobowiązany
do dostarczenia nowego samolotu i pokry-
16 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
FOT. PIOTR LASKOWSKI
cia wszystkich strat związanych z wypad-
kiem. Prawda jest jednak inna.
POLSKA ZBROJNA: Dziennikarze suge-
rowali, że ostatni zapis w korespondencji
radiowej nie pochodził od członków zało-
gi. Czy w kabinie pilotów znajdowała się
obca osoba?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: I ta opinia
jest nieprawdziwa. Udowodniliśmy, że ostat-
ni, urwany zapis korespondencji nie pocho-
dził od członka załogi, lecz z wieży portu
lotniczego i był reakcją osoby obserwującej
wybuch paliwa po zderzeniu samolotu z zie-
WIZYTÓWKA
Pułkownik
ZBIGNIEW DROZDOWSKI
Zastępca szefa Inspektoratu MON do
spraw Bezpieczeństwa Lotów. Doskonały
znawca wojskowej techniki lotniczej,
wciąż latający inżynier pokładowy na śmi-
głowcach Mi-2 i W-3. Po ukończeniu Woj-
skowej Akademii Technicznej w 1981 ro-
ku służył w lotniczych jednostkach linio-
wych. Od 1992 roku pracuje w instytucji
centralnej zajmującej się bezpieczeń-
stwem lotów lotnictwa Sił Zbrojnych RP.
Przez ostatnie 17 lat uczestniczył w ba-
daniach 60 ciężkich wypadków lotni-
czych jako przewodniczący podkomisji
technicznej, w tym dwukrotnie w Indiach.
Przewodniczył badaniom dwóch kata-
strof: TS-11 Iskra z 10 Eskadry Lotnictwa
Taktycznego w 2005 roku i C-295M
z 13 Eskadry Lotnictwa Transportowego
w 2008 roku.
mią. Z analizy korespondencji radiowej wy-
nika, że ta informacja pojawiła się 4 sekun-
dy po uderzeniu maszyny w ziemię i została
zarejestrowana na urządzeniu COMPREC.
Na rejestratorze parametrów lotu nie pojawił
się sygnał od przycisku nadawania, co
świadczy o tym, że załoga nie prowadziła
korespondencji w tej fazie lotu.
POLSKA ZBROJNA: Czy powstały jakieś
inne dokumenty z prac komisji?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Komisja za-
kończyła badanie katastrofy 2 kwietnia 2008
roku; wtedy omówiliśmy tę tragedię na szczeb-
lu kierowniczej kadry lotnictwa sił zbrojnych.
Opracowaliśmy protokół wraz z załącznikami.
Wyniki prac komisji zatwierdził minister obro-
ny. Poza tymi dokumentami komisja nie spo-
rządziła żadnych dodatkowych.
POLSKA ZBROJNA: Czy na komisję wy-
wierano jakąś presję?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Mimo wiel-
kiego zainteresowania medialnego, zwłasz-
cza w początkowym okresie badań, komisja
nie podlegała żadnej presji. Ze strony prze-
łożonych, czyli szefa Sztabu Generalnego
WP i ministra obrony narodowej, nie było
nacisków. Odnotowane kontakty robocze
z przełożonymi nie były efektem wymuszeń
czy presji, a jedynie obowiązkami wynika-
jącymi z pełnionych funkcji.
POLSKA ZBROJNA: Sprawa katastrofy
trafia do prokuratury. Co w związku z tym
może ona orzec, czego będzie szukała? Wie
Pan zapewne, że wątpliwości rozpatruje się
na korzyść oskarżonych...
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Głównym za-
daniem naszej komisji jest ustalenie przyczyny
katastrofy, jej okoliczności, a nie szukanie win-
nych. Trafne sprecyzowanie przyczyny przekła-
da się na zdefiniowanie właściwych obszarów
profilaktyki po to, by lotnicy mogli ustrzec się
podobnych przypadków w przyszłości. Z kolei
prokuratura prowadzi własne śledztwo w celu
wskazania osób winnych oraz stopnia ich winy.
Ustala zatem, w jakiej mierze ich działania
przyczyniły się do katastrofy. Nie znam meto-
dyki pracy prokuratury i nie mogę powiedzieć,
czego będzie szukała. Rozumiem, że może po-
wołać biegłych do wyjaśnienia interesującego
ją problemu. Jestem przekonany, że sąd nie
podważy przyczyny ani wniosków przedstawio-
nych przez naszą komisję w protokole.
POLSKA ZBROJNA: Co by Pan radził pi-
lotom, którzy znajdą się w takiej krytycznej
sytuacji jak załoga C-295?
ZBIGNIEW DROZDOWSKI: Nie doszło-
by do tragedii, gdyby każdy człowiek na
wszystkich etapach swojego działania, w tym
przypadku lotnik, potrafił określić granice
swoich kompetencji i ich nie przekraczał. 

ARTUR GOŁAWSKI
Hurrraewakuacja
Składkę na misje ONZ będziemy uiszczać nawet wtedy, gdy się z nich
wycofamy. A skromne tegoroczne oszczędności zniweczą wieloletnie
starania Polski o zbudowanie prestiżu na arenie międzynarodowej.
G
dy 31 stycznia pre-
mier Donald Tusk
obwieścił, że w Mini-
sterstwie Obrony Na-
rodowej można ogra-
niczyć wydatki na misje zagraniczne,
w świat poszła też informacja, że za-
mierzamy wycofać kontyngenty z ope-
racji pokojowych Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Następnego dnia na-
głaśniały ją między innymi stacje tele-
wizyjne, serwisy internetowe i gazety
w Libanie, w którym pewnie mało kto
wie, gdzie znajduje się nasz kraj. Lokal-
ne media podawały, że Polskę dotyka
kryzys ekonomiczny i w ten sposób
szuka się nad Wisłą oszczędności. Rów-
nocześnie w Stałym Przedstawiciel-
stwie RP przy ONZ zapanowała nerwo-
wa atmosfera. Według procedur, o ta-
kich planach powinniśmy informować
ONZ ze znaczącym wyprzedzeniem
A R M I A
i nie za pośrednictwem mediów. Ner-
wówka pracowników ambasady w No-
wym Jorku była uzasadniona: jak się
dowiedzieliśmy, „polskie deklaracje
wywołały w Sekretariacie ONZ głębo-
kie zaniepokojenie”. W języku dyplo-
matów ten eufemizm jest synonimem
„zaskoczenia, irytacji, złości”. Niewy-
kluczone, że wywołaliśmy wśród oen-
zetowców wrażenie, iż w Polsce wybu-
chła tajemnicza epidemia lub szykuje-
my się do wojny, skoro, nie bacząc na
koszty, chcemy błyskawicznie ściągnąć
do ojczyzny prawie 1200 żołnierzy. In-
ne nacje, choć też dotyka je kryzys go-
spodarczo-finansowy, tak pochopnych
decyzji jeszcze nie podejmują. Polska
była prawdopodobnie pierwsza.
POLECENIE ZAPŁATY
To nie koniec perypetii politycz-
nych, jakie wywołuje deklaracja za-
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
kończenia służby pod błękitną flagą. Choć
rząd ogłosił już zamiar wycofania kontyngen-
tów z misji ONZ, to... zostanie zmuszony, i to
w najbliższych dniach, wystosować do prezy-
denta wniosek o przedłużenie służby Polaków
OSZCZĘDNOŚCI,
jakie w tym w Libanie, później na Wzgórzach Golan
roku premier i w końcu w Czadzie! Działanie tych kontyn-
spodziewał się gentów powinno bowiem zostać przedłużone
„wycisnąć”
co najmniej do jesieni. Znawcy kulisów funk-
z misji, będzie
można uzyskać cjonowania misji ONZ wiedzą doskonale, że na-
w 2010 roku kazuje to rozsądek polityczny poparty rachun-
dzięki kiem ekonomicznym. Odwrotny pomysł – nie-
zredukowaniu
200-osobowego
przedłużenie udziału Polaków w trzech misjach
kontyngentu – sprawi, że szukając na gwałt oszczędności
uczestniczącego i ewakuując żołnierzy „na siłę”, wydamy więcej
w unijnej misji niż kosztowałoby ich utrzymanie tam przez ko-
w Bośni-
-Hercegowinie.
lejne pół roku i ewakuacja jesienią!
W trzech wyznaczonych do likwidacji kon-
tyngentach mamy 1188 żołnierzy i pracowni-
ków wojska. W Siłach Rozdzielająco-Obser-
wacyjnych ONZ w Syryjskiej Republice Arab-
skiej (UNDOF) służy 335 Polaków, w Tym-
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 17
 M I S J E
C O M M E N T JEŚLI RZĄD podtrzyma deklaracje
jak najszybszego wycofania
kontyngentu z Afryki, będziemy
musieli zainwestować pieniądze
w ewakuację z Czadu, co może się
DONALD TUSK, nie udać przed nastaniem
premier: pory deszczowej.

S koro polski kontyngent został z Iraku

wycofany, to chciałbym w roku 2009
ograniczyć wydatki na misje. A stwierdzili-
śmy, że w budżecie jest więcej wydatków
na kontyngenty wojskowe, bo minister
obrony chciał dodatkowych 330 milionów
złotych. Nie będzie jednak oszczędzania na
bezpieczeństwie polskich żołnierzy w Afga-
nistanie.
(konferencja prasowa 31 stycznia)

czasowych Siłach ONZ w Libanie (UNIFIL)

jest ich 468. Z kolei „załoga” PKW EUFOR
w Czadzie liczy 385 osób. Tegoroczny koszt
utrzymania tych jednostek, według planu budże-
tu z jesieni 2008 roku, wyniesie około 142 milio-
nów złotych. Istotna jest tu informacja, że za kon-
tyngent w operacji unijnej płacimy sami, nato-
miast za dwie oenzetowskie misje otrzymujemy
refundację z Nowego Jorku w wysokości około
60 procent wydatków. Pieniądze te pochodzą
z budżetu misyjnego ONZ, na który my też się
składamy. W 2009 roku możemy liczyć na zwrot
z ONZ około 30 milionów złotych.

W TRZECH WYZNACZONYCH DO LIKWIDACJI

KONTYNGENTACH MAMY 1188 ŻOŁNIERZY
I PRACOWNIKÓW WOJSKA
„Polska roczna składka wynosi 15 milio-
nów dolarów. Wnosimy ją niezależnie od tego,
czy mamy żołnierzy w misjach ONZ, czy też
nie. Jeśli ich nie mamy, to fundujemy służbę
żołnierzom innych narodowości”, komentuje
generał broni w stanie spoczynku Henryk
Tacik, były dowódca operacyjny sił zbrojnych.

WYCISKANIE INACZEJ
Dotarliśmy do szacunków, według których
wycofanie polskich kontyngentów po zakoń-
czeniu trwającej lub mającej się właśnie za-
cząć zmiany (między końcem maja a końcem
sierpnia) będzie nas kosztowało – w wydat-
kach na transport – 22 miliony złotych, a to
dzięki temu, że w przypadku misji ONZ wes-
prze nas ta organizacja, refundując przelot żoł-
nierzy do ojczyzny.
W Sztabie Generalnym WP policzono jed-
nak, że za samo wycofanie 385 żołnierzy, 110
pojazdów, 3 śmigłowców i 580 kontenerów
z Czadu zapłacimy 10 milionów euro (45 mi-
lionów złotych). Dodatkowo sztabowcy za-
uważyli, że... lepiej zostawić żołnierzy pod
błękitną flagą na dłużej, bo na wycofaniu się
z UNDOF i UNIFIL w październiku zaosz-
czędzimy niewiele w porównaniu z ogólnymi
kosztami udziału sił zbrojnych w misjach za-
granicznych! W budżecie zostanie nam fak-
tycznie tylko 11 milionów złotych wobec
765 milionów planowanych do wydania (ta
kwota nie uwzględnia zakupów z centralnych
planów rzeczowych). Pieniądze niewarte poli-
tycznej awantury.
Właśnie dlatego – a także z powodu rosną-
cej wartości refundacji wypłacanej przez ONZ
(rośnie kurs dolara) i konieczności opłacania
składki misyjnej – sztabowcy poprosili mini-
stra obrony o przekonanie premiera, by rozwa-
żył mimo wszystko pozostawienie polskich
kontyngentów w UNIFIL i UNDOF po
31 października tego roku. Uzbrajając mini-
stra Bogdana Klicha w argumenty, wskazali,
że oszczędności, jakie w tym roku premier
spodziewał się „wycisnąć” z misji, będzie
można uzyskać w 2010 roku dzięki zreduko-
waniu 200-osobowego kontyngentu uczestni-
czącego w unijnej misji w Bośni-Hercegowi-
nie. W Sarajewie reprezentowałby nas wów-
czas pluton żandarmów, zamiast wzmocnionej
kompanii. Na zmniejszeniu (lub wycofaniu)

18 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


tego kontyngentu oszczędzilibyśmy 20 milio-
nów w skali roku.
STRATOWANI POLITYCZNIE
O obecności polskich żołnierzy w siłach
ONZ na Bliskim Wschodzie – UNDOF i UNI-
FIL – wypada mówić w kategoriach tradycji.
Od ćwierć wieku naszych wojskowych widać
na Wzgórzach Golan, od 17 lat w południo-
wym Libanie. A więc jesteśmy tam renomo-
wanymi i akceptowanymi peacekeeperami.
Tymczasem dla kierownictwa Ministerstwa
Spraw Zagranicznych długoletnie zaangażo-
A R M I A
wanie Polski w obie operacje oznacza, że
„z nawiązką wypełniliśmy nasze zobowiąza-
nia” i dlatego możemy się już z Bliskiego
Wschodu wycofać, uzasadniając to (co praw-
da na ostatnim miejscu) „koniecznością racjo-
nalizacji udziału Polski w operacjach zagra-
nicznych w dobie kryzysu finansowego”. Co
ciekawe, w korespondencji międzyresortowej,
do której dotarliśmy, dyplomaci argumentują
jednak, że opinię publiczną należy przekonać,
iż redukcja udziału Polski w misjach ONZ
„wpisuje się w plan restrukturyzacji polskiego
zaangażowania w operacje zagraniczne zgod-
FOT. DARIUSZ KUDLEWSKI
nie z założeniami przyjętej przez rząd w stycz-
niu „Strategii udziału Sił Zbrojnych RP w ope-
racjach międzynarodowych”.
Sęk w tym, że jest to argument fałszywy.
Nawet pobieżna lektura siedmiostronicowego
dokumentu pozwala ustalić, że nie wspomina
się w nim o żadnej restrukturyzacji, lecz
o priorytetach. Co więcej – w oczy rzuca się
to, że choć rząd przyjął „Strategię” zaledwie
sześć tygodni temu, gdy wiedział już o kłopo-
tach budżetowych, to zapisano w niej, że
w misjach utrzymywać będziemy od 3200 do
3800 żołnierzy. Tymczasem gdy żołnierze
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 19
 M I S J E
C O M M E N T

JERZY M. NOWAK, prezes

zarządu Stowarzyszenia
Euroatlantyckiego, były
ambasador Polski przy NATO:

W ycofanie kontyngentów z misji ONZ

osłabi naszą pozycję na forum Naro-
dów Zjadnoczonych, która i tak nie jest moc-
na. Teraz usuniemy stamtąd ostatnie przy-
czółki siły Polski. Nie jestem pewien, czy sy-
tuacja gospodarcza uzasadnia tak silne ob-
niżenie polskiej rangi politycznej. Obecność
żołnierzy jest częściowo refundowana,
a straty polityczne nie są do końca mierzal-
ne. Może więc małymi kontyngentami, ale
jednak manifestujmy polską obecność w
operacjach ONZ, zwłaszcza że składki na te
misje i tak opłacamy.

C O M M E N T

ALEKSANDER
SZCZYGŁO,
szef Biura Bezpieczeństwa
Narodowego:

J estem przeciwnikiem likwidacji polskich

kontyngentów w Libanie i na Wzgórzach
Golan. Są to misje prowadzone przez ONZ,
więc ich likwidacja będzie skutkować obni-
żeniem międzynarodowego prestiżu Polski.
Uczestniczymy w nich od kilkudziesięciu
lat, a polscy żołnierze mają w tamtym re-
gionie bardzo wysokie notowania. Ze
względu na częściową refundację kosztów
funkcjonowania tych kontyngentów
oszczędności dla budżetu MON będą iluzo-
ryczne. Natomiast w Czadzie siły Unii Euro-
pejskiej kończą misję. Trudno więc mówić
o oszczędnościach, bo od dłuższego czasu
wiedzieliśmy o tym, że PKW Czad musi
przestać istnieć.

z Bliskiego Wschodu i z Afryki wró-
cą do kraju, pozostaną nam tylko trzy
duże misje (w Afganistanie i na Bał-
kanach), łącznie 2100 żołnierzy i pra-
cowników. Aż o jedną trzecią mniej
od minimalnego poziomu ambicji
ustalonego w „Strategii”.
NIE DO ZASTĄPIENIA?
Nasz rząd dał sekretariatowi ONZ
twardy orzech do zgryzienia. Nowy
Jork będzie miał kłopot ze znalezie-
niem zmienników Polaków. Operujący
w strefie zdemilitaryzowanej na Wzgó-
rzach Golan polski batalion piechoty
stanowi drugą co do wielkości siłę
UNDOF, a jego atutem jest akceptacja
przez Izrael i Syrię – dla obu państw
jesteśmy wiarygodni i bezstronni.
Z kolei w Libanie Polacy zajmują się
zaopatrywaniem w żywność, paliwa
i materiały inżynieryjne wszystkich
kontyngentów narodowych tworzą-
cych siły UNIFIL. Mamy tam również
kompanię piechoty, którą zamierzali-
śmy – według ubiegłorocznych planów
– wycofać do końca 2009 roku. Logi-
styków też nie jest łatwo zastąpić. Jak
pokazuje dotychczasowa praktyka, na
wycofanie z misji ONZ potrzeba co
najmniej sześciu miesięcy, czyli pełnej
zmiany kontyngentu. Trwa to tak dłu-
go, bo Sekretariat ONZ musi znaleźć
zastępców (ochotników), uzyskać zgo-
dę Rady Bezpieczeństwa ONZ na za-
mianę oraz zgodę państwa gospodarza
na przyjęcie żołnierzy nowej narodo-
wości. Poza tym trzeba dać następcom
cztery miesiące na przygotowanie per-
sonelu kierowanego do nowej misji
– zaplanowanie w krajowej tabeli sił
kilku zmian kontyngentu, nauczenie
nowych funkcji, szczepienia, rekone-
sanse i tym podobne.
Załóżmy, że rząd – ze względów wizerun-
kowych – podtrzyma deklaracje jak najszyb-
szego wycofania kontyngentów z Bliskiego
Wschodu i Afryki. Co się wtedy stanie?
Po pierwsze, zakończymy trwającą ponad
DO POLSKI pół wieku i będącą raczej powodem do chluby
docierają niż wstydu historię udziału w misjach ONZ;
sygnały, pozostanie nam tylko 15 oficerów w błękit-
że ze względu
na sytuację
nych beretach jako obserwatorzy wojskowi.
na Bliskim Po drugie, stracimy wiarygodność jako do-
Wschodzie stawca pododdziałów rozjemczych, a co za
ONZ sugeruje tym idzie – będziemy musieli cichaczem wy-
wzmocnienie
obecności sił
cofać się z wiceprzewodniczenia nowojorskie-
pokojowych mu Komitetowi Specjalnemu do spraw Opera-
w tym regionie. cji Pokojowych C-34 (tę funkcję polski dyplo-
mata sprawuje do spółki z przedstawicielem
Kanady, szefem jest Nigeryjczyk). Zapewne
nieszybko, jeśli w ogóle, wrócimy pod błękit-
ną flagę z dużymi pododdziałami.
Po trzecie, będziemy musieli zainwestować
pieniądze w ewakuację z Czadu, która może się
nie udać przed nastaniem pory deszczowej.

20 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


Postanowienie prezydenta z 29 stycznia do-
tyczące misji EUFOR obowiązuje tylko do
końca maja, a do tej pory nie zgłosiliśmy ak-
cesu do formowanej przez ONZ misji
MINURCAT. Jeśli rząd nie poprosi Lecha
Kaczyńskiego o przedłużenie użycia kontyn-
gentu w Czadzie, to wyjeżdżając stamtąd na
własny koszt, będziemy prawdopodobnie
zmuszeni pozostawić część mienia na pastwę
losu i tubylców (nikt jeszcze nie zadeklaro-
wał chęci przejęcia bazy w Iribie, którą tak
szczycili się nasi logistycy i saperzy). Jeśli
zdecydujemy się zostać w Czadzie dłużej
– o co zabiega Sekretariat ONZ – wtedy or-
ganizacja pokryje nam koszty ewakuacji per-
sonelu i sprzętu po zakończeniu misji, koszty
rotacji niezbędnych zmian oraz odkupi część
zbędnego mienia.
„Pozostanie w MINURCAT jest zasadne.
Gdybyśmy misję skończyli przed czerwcem, to
na wycofanie wydamy o 35 milionów złotych
więcej w stosunku do kosztów kontynuowania
A R M I A
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
udziału w tej misji przez następne pół roku”,
ocenia oficer z Rakowieckiej. Zaleca, by decy-
zję podjąć szybko, gdyż inaczej pora deszczowa
zastanie naszych żołnierzy podczas ewakuacji.
Wtedy grozi nam, że utkną na bezdrożach
i trzeba będzie po nich wysłać ekspedycję ra-
tunkową. To by była dopiero kompromitacja.
Gdybyśmy chcieli szybko wycofać się
z UNDOF i UNIFIL, to jeszcze w lutym dy-
plomaci muszą złożyć w Sekretariacie ONZ
formalną deklarację zakończenia udziału Pola-
ków w obu tych operacjach i zacząć negocja-
cje ustalające harmonogram oraz sposób ewa-
kuacji. Ponieważ wycofanie z tygodnia na ty-
dzień (jak Hiszpanów z Iraku) byłoby poli-
tycznym blamażem, rząd – chcąc zachować
opinię konsekwentnego i skutecznego – powi-
nien przystać na odroczenie o pół roku ewaku-
acji z Bliskiego Wschodu. Politycznie i finan-
sowo jest to korzystniejsze rozwiązanie. Aby
taki scenariusz był możliwy, Rada Ministrów
musi wystąpić do prezydenta o przedłużenie
C O M M E N T
ANDRZEJ KARKOSZKA,
były przewodniczący
Zespołu Strategicznego
Przeglądu Obronnego:
T rudno mieć pełne zaufanie do decyzji
ograniczania budżetu wypracowanych
w ciągu kilku dni i w kilka osób, a przekreśla-
jących wysiłek wielomiesięcznej pracy wielu
instytucji resortu. Czy nie lepiej było poświę-
cić trochę więcej czasu i poszukać oszczęd-
ności w bardziej racjonalny sposób, głównie
przez znalezienie programów i wydatków nie-
wpływających na zasadnicze cele? Przykła-
dem nieracjonalności jest choćby decyzja
o zakończeniu misji w Libanie i na Wzgó-
rzach Golan. Oszczędność zapewne w grani-
cach 40–50 milionów złotych, zaś straty poli-
tyczne i szkoleniowe znaczne.
C O M M E N T
HENRYK TACIK,
generał broni w stanie
spoczynku, były dowódca
operacyjny sił zbrojnych:
D ecyzja dotycząca zakończenia udziału
w misjach ONZ wygląda mi na awan-
turnictwo polityczne. Są przecież kraje, któ-
re mają niższy w stosunku do produktu
krajowego brutto budżet obronny od nasze-
go, a radzą sobie z kryzysem gospodar-
czym w bardziej odpowiedzialny sposób.
Nie wiem, jaki ostatecznie harmonogram
ograniczania udziału wojska w operacjach
zagranicznych przyjmą MON i rząd, ale są-
dzę, że w tym roku trudno będzie porobić
z tego tytułu jakieś znaczące oszczędności.
Jeśli się je uzyska, to dopiero w 2010 roku.
A już w tym roku ucierpi reputacja Polski ja-
ko solidnego partnera wojskowego.
użycia kontyngentu w siłach UNDOF po 1 lip-
ca, a w siłach UNIFIL po 1 września – na
okres niezbędny do prawidłowego zakończe-
nia udziału w misjach, nie dłużej jednak niż
do końca października.
GRAMY W DOMINO
Do Polski docierają jednak sygnały, że ze
względu na sytuację na Bliskim Wschodzie
(w Libanie zbliżają się wybory parlamentarne,
trwa przejściowe zawieszenie broni w Strefie
Gazy) ONZ sugeruje wzmocnienie obecności
sił pokojowych w tym regionie i prosi, aby Pol-
ska – jeśli rząd podtrzymuje decyzję o wycofa-
niu obu kontyngentów – uczyniła to nie wcze-
śniej niż po roku od zgłoszenia intencji. Inaczej
spowodujemy „drastyczne obniżenie poziomu
bezpieczeństwa w tym regionie świata”. Jeśli
nie wywołamy efektu domina. Teraz to nasz
rząd ma twardy orzech do zgryzienia. W Kiel-
cach przygotowują się już kolejne zmiany kon-
tyngentów do Libanu i Syrii. 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 21
 W A S Z Y M
DARIUSZ KACPERCZYK
Prohibicja, czyli
nieżyciowe przepisy
Na misjach tylko trzeźwy żołnierz może
gwarantować bezpieczeństwo. Nie tylko sobie,
kolegom, ale i ludności lokalnej.
Z
dużą uwagą przeczytałem tekst
Marcina Górki („Żołnierzu, alko-
hol to twój największy wróg”
– Gazeta Wyborcza, 17 lutego
2009 roku) o alkoholowych ekscesach pol-
skich żołnierzy na misjach. Już w trakcie lek-
tury pojawiło się kilka refleksji i pomysłów.
Jeden był nawet zaczątkiem obywatelskiej
inicjatywy ustawodawczej mającej doprowa-
dzić do zmiany „nieżyciowych przepisów”,
czyli ustawy o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. O tym
jednak za chwilę, tymczasem odniosę się do
tez postawionych w artykule.
Polscy żołnierze służą w Afganistanie
w strefie działań wojennych. Czy tego chcemy,
czy nie, zagrożenie jest obecne właściwie cały
czas, chociaż robimy wszystko, by je zmniej-
szyć. Nie można więc mówić, że żołnierz nie
jest na służbie, bowiem już samo przebywanie
na terenie bazy, z bronią u pasa, temu zaprze-
cza. Oczywiście, jest czas na wypoczynek i re-
laks, jest siłownia, kawiarenka internetowa, bi-
blioteka, klub żołnierski, można odpocząć
w swoim campie (kontener mieszkalny). Ale
nie można spożywać alkoholu dla rozluźnie-
nia, „nie wolno spokojnie wypić piwa w cywi-
lizowanych warunkach”, jak sugeruje koman-
dor rezerwy Artur Bilski (w ocenie autora
specjalista w sprawach misji). Obydwaj pano-
wie, Górka i Bilski, siedząc w pięknym skąd-
inąd Szczecinie, wyobrażają sobie taki oto re-
laks polskiego żołnierza w Afganistanie. Zapo-
minają jednak o tym, że tam 1600 ludzi w każ-
dej minucie musi sobie ufać, bo od tego zależy
ich wspólne bezpieczeństwo.
Do pewnego stopnia nie dziwię się temu
spojrzeniu, ba, nawet je rozumiem. Wszyst-
ko to ma się jednak nijak do warunków pa-
nujących na misjach, zwłaszcza w Afgani-
stanie. Zmieńmy nieżyciowe przepisy i daj-
my się naszym chłopakom napić jednego pi-
wa po służbie, apelują „specjaliści” (cieka-
we, czy mają także pomysł, jak egzekwować
wyłącznie jedno wypite piwo). Tak, tylko
co, jeżeli taki żołnierz po służbie i po jed-
nym piwie będzie pędził do schronu (nie
22 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
Z D A N I E M
wszyscy wiedzą, że jest on akurat po służbie
i na przykład ostrzelają bazę) i zostanie ra-
niony odłamkiem? W każdym meldunku bę-
dzie zaznaczone, że był pod wpływem alko-
holu. Nie ma przepisu, który przyzna żoł-
nierzowi odszkodowanie za uszczerbek na
zdrowiu powstały w związku ze służbą, je-
żeli był pod wpływem alkoholu. Nieważne,
że po służbie, ale w miejscu pracy.
Idźmy więc może jeszcze dalej i pozwólmy
żołnierzom wychodzić „na miasto” po służ-
bie. Niech tam się zrelaksują, wyśpią i wypo-
częci wrócą następnego dnia do bazy. Co
prawda nie będzie to ła-
twe w krajach muzułmań-
skich, gdzie kłóci się to
Ani żołnierze, ani
z obowiązującymi tam ka- dowódcy nie
nonami religijnymi, ale
zawsze można spróbować. akceptują picia
Co Panowie na to?
Byłoby zakłamaniem
w pracy
twierdzenie, że nie zdarza
się picie alkoholu na misjach. Przytoczone da-
ne są prawdziwe (40 postępowań wyjaśniają-
cych, co dotyczy mniej niż 1,5 procent żołnie-
rzy służących w Afganistanie, 0,6 procent
wszystkich służących poza granicami). W tym
miejscu czytelnikom należy się przypomnie-
nie, że my, żołnierze, jesteśmy częścią, ele-
mentem całego społeczeństwa. Żyjemy obok,
kupujemy w tych samych sklepach, możecie
spotkać nasze żony pracujące w każdym za-
wodzie, a nasze dzieci chodzą do tych samych
szkół. Nie mieszkamy w enklawach, żyjemy
RAZEM. Skoro więc w skali kraju Polacy
spożyli około 9 litrów czystego alkoholu na
osobę, część statystycznie przypada na żołnie-
rzy. Nikogo nie powinno to dziwić.
Jeżeli taki proceder dotyka 1,5 procent peł-
niących służbę w Afganistanie (chociaż każ-
dy odsetek to za dużo), to z pewnością nie jest
wyższy od liczby pijanych kierowców na na-
szych drogach (w 2007 roku nietrzeźwi
uczestniczyli w 13,1 procent ogółu wypad-
ków, w których zginęło 13,9 procent ogółu
zabitych, a rannych zostało 12,9 procent
wszystkich poszkodowanych na drogach).
Wszyscy wiemy, że pijany kierowca to poten-
cjalny morderca, a jednak część wsiada za
kierownicę i jedzie. Żołnierze wiedzą, że pi-
cie alkoholu na misji to zagrożenie dla kole-
gów, a mimo to niektórzy próbują to robić.
Wizerunek kierowców się upublicznia, potę-
pia ich i ciągle zaostrza przepisy. Żołnierzy
karze się dyscyplinarnie, rotuje do kraju, ale
czy, idąc za radą komandora Bilskiego, mamy
tego zaprzestać i oficjalnie zezwolić na nara-
żanie innych na niebezpieczeństwo? Myślę,
że nie jesteśmy gotowi na takie kroki. Tak sa-
mo jak nie jesteśmy gotowi, aby podnieść gra-
nicę dopuszczalnego stężenia alkoholu we
krwi kierowców. Nie dorośliśmy do tego.
Jeszcze słowo o kwitnącym przemycie. Zda-
rzają się takie przypadki. Część z nich udaje
się wykryć, jednak niektóre przesyłki niestety
docierają. Jak to zwykle dzieje się w wyścigu
policjantów i złodziei. Na pewno jednak Żan-
darmeria Wojskowa nie zaprzestanie kontroli.
Dla mnie osobiście ten fragment trąci nieco hi-
pokryzją, bo znane są przypadki – choć nie-
liczne – kiedy czynny udział w tym procederze
brali… właśnie dziennikarze. Wszak nie za-
wsze latają samolotami CASA. Skoro więc, za-
ryzykuję, wszyscy bierzemy w tym udział, to
może wspólnym wysiłkiem wnieśmy poprawki
do wspomnianej na wstępie ustawy. Niech
wreszcie będzie nam wolno napić się wtedy,
kiedy chcemy. Żołnierz
wzniesie toast za dowódcę
na odprawie, a główne wy-
dania programów informa-
cyjnych będą prowadzone
z lampką szampana w dło-
ni. Dziennikarz lekkim pió-
rem napisze tekst przy ja-
snym pełnym, w radiu usły-
szymy znajomy dźwięk odkorkowywanej bu-
telki wina, a poranki w telewizjach będą z ka-
wą po irlandzku. Dlaczego nie?
Wracając na ziemię, stety lub nie, trzeba
sobie powiedzieć, że choć przypadki spoży-
cia alkoholu się zdarzają i pewnie będą się
zdarzać, wojsko nie ustanie w działaniach, by
temu zapobiegać i zmniejszać to zjawisko do
najmniejszej możliwej skali. Ani żołnierze,
ani dowódcy nie akceptują picia w pracy
– 98,5 procent w badaniach Wojskowego
Biura Badań Społecznych (WBBS). Mają też
świadomość, że do popełnianych przez żoł-
nierzy przestępstw i wykroczeń dochodzi
w większości pod wpływem alkoholu. Dlate-
go też nie będziemy ułatwiać picia na służ-
bie, nie będziemy pozwalać na „jedno piw-
ko” po służbie na misji. Tylko trzeźwy żoł-
nierz jest gwarancją bezpieczeństwa. Na mi-
sjach to od niego zależy bezpieczeństwo wła-
sne, kolegów, ale i ludności lokalnej. 
Podpułkownik DARIUSZ KACPERCZYK
jest rzecznikiem prasowym
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.

ROMAN PRZECISZEWSKI
Reformy za kółkiem
W resortowym parku samochodowym żaden pojazd nie robi wrażenia,
a coraz częściej średnio zamożny Malinowski korzysta z lepszych aut
niż nawet dwu- bądź trzygwiazdkowy generał.
G
enerał broni Zdzisław
Goral doskonale pamięta
swoją służbę w natow-
skim korpusie szybkiego
reagowania w Istambule. Dowódca
korpusu korzystał ze służbowego mer-
cedesa, szef sztabu z dobrej meganki,
a on – zastępca dowódcy – również
z renault, tylko skromniejszego.
W szczecińskim Wielonarodowym
Korpusie Północ-Wschód, którym ge-
nerał Goral teraz dowodzi, i który
dysponuje własnym, „kwaterowym”
sprzętem samochodowym, jest zupeł-
nie inaczej: trzej generałowie, czyli
dowódca – Polak, jego zastępca
– Duńczyk, oraz szef sztabu – Nie-
miec, mają ten sam model dobrze wy-
posażonego audi i świadomość, że
chociaż służbowo przydzielony kie-
rowca nigdy nie patrzy na zegarek, to
jednak swoją pracę powinien zakoń-
czyć w określonym czasie. Później
bowiem lecą nadgodziny, które trzeba
jakoś rozliczyć.
Gdzie indziej jest lub też było
jeszcze inaczej. Pułkownik Piotr
A R M I A
Chudzik wspomina na przykład swo-
ją roczną praktykę dowódczą w Bun-
deswehrze sprzed dwunastu lat. Jako
saper z wykształcenia został oddele-
gowany do jednego z niemieckich sa-
modzielnych batalionów inżynieryj-
nych. Zdziwił się, że do dyspozycji
tejże jednostki przydzielony był re-
prezentacyjny opel omega; służbowy,
do poruszania się po mieście golf oraz
również służbowy, ale do jazdy po
poligonach i placach ćwiczeń – „do-
bry terenowiec”. Dowódca batalionu
mógł korzystać – w zależności od wy-
konywanych zadań – z każdego po-
jazdu sam lub wraz ze służbowym
kierowcą.
„Dwa lata temu przejąłem dowo-
dzenie 10 Pułkiem Samochodowym”,
mówi pułkownik Chudzik. „Lecz już
znacznie wcześniej wiedziałem, że
wszelkie sensacje o luksusowych sa-
mochodach służbowych w naszym re-
sorcie, z których na dodatek można
korzystać bez jakichkolwiek ograni-
czeń, są wyssane z palca”. Podpuł-
kownik Dariusz Chodyna, szef logi-
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
styki pułku zabezpieczającego potrzeby trans-
portowe MON, w swojej analizie posuwa się
jeszcze dalej: „Jeżeli chodzi o jakość i stan-
dard samochodów służbowych, wojsko
– w porównaniu z innymi resortami, a nawet
z niektórymi urzędami terenowymi – w ogóle
nie ma się czym pochwalić”.
BEZ WĄTPIENIA GDZIE TE LIMUZYNY?
profesjonalizacja Na pewno innego zdania są niektórzy dzien-
przyczyni się nikarze zajmujący się tematem samochodów
do zmiany
VIP-owskich
służbowych w MON. Być może dlatego
przyzwyczajeń. – rozbudzając wyobraźnię czytelnika – nazy-
wają je limuzynami. Wiadomo przecież – li-
muzyna kojarzy się z luksusem, a nawet zbyt-
kiem, z którym statystyczny Kowalski w swo-
im życiu raczej nigdy nie będzie miał do czy-
nienia. Tymczasem „to jedna wielka lipa”,
twierdzą wojskowi znający służbowe realia.
Ich zdaniem, w resortowym parku samocho-
dowym żaden pojazd nie robi wrażenia, a co-
raz częściej średnio zamożny Malinowski ko-
rzysta z lepszych aut niż nawet dwu- bądź trzy-
gwiazdkowy generał.
Kto ma rację? W resorcie obrony minister,
sekretarz stanu oraz szef Sztabu Generalnego
WP należą do rządowej „erki”, czyli nie ko-
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 23
 S A M O C H O D Y S Ł U Ż B O W E

FOT. SYLWIA GUZOWSKA

Szmat drogi
P ojazdy 10 Pułku Samochodowego w 2008
roku przejechały 5,5 miliona kilometrów.
Samochody osobowe jednostki – służbowe,
reprezentacyjne i dyżurne – 2,75 miliona.
W 2008 roku kierowcy 10 Pułku Samochodo-
wego uczestniczyli w 35 kolizjach i zapłacili
55 mandatów. Nie było ani jednej kradzieży sa-
mochodu służbowego. Jest to znaczące, zwa-
żywszy, że auto casco mają tylko samochody
zakupione po 2003 roku. 

C O M M E N T
Pułkownik
PIOTR CHUDZIK,
dowódca 10 Pułku
Samochodowego:

D wa lata temu przejąłem dowodzenie

nad pułkiem. Lecz już znacznie wcze-
śniej wiedziałem, że wszelkie sensacje
o luksusowych samochodach służbowych
w naszym resorcie, z których na dodatek
można korzystać bez jakichkolwiek ograni-
czeń, są wyssane z palca.

rzystają ze służbowych pojazdów. Te
przysługują od szczebla dwóch pod-
sekretarzy stanu i dyrektora general-
nego MON. Z oficjalnych danych wy-
nika, że obaj wiceministrowie obrony
narodowej jeżdżą oplami omega (ale
siedmioletnimi!), a dyrektor general-
ny trzyletnią skodą super B. Ten ostat-
ni model, obowiązkowo w granato-
wym kolorze, dominuje zresztą w re-
sorcie obrony.
„Niestety, nowe samochody są
w zdecydowanej mniejszości”, infor-
muje podpułkownik Chodyna i wyli-
cza: na potrzeby MON zostało wy-
dzielonych 95 samochodów osobo-
wych. Najnowsze są vectry z 2008
i 2007 roku (12 sztuk), a także jedna
skoda super B oraz 12 modeli skody
fabia z silnikiem 1,4. Między 2003
a 2006 rokiem 10 Pułk Samochodo-
wy dostał osiem opli vectra, jedną
skodę super B i dziewięć modeli opli
astra classic 1,4.
Jacek Olbrycht, dyrektor general-
ny MON, podkreśla natomiast, że 12
opli vectra, o które wzbogacił się pułk
w ostatnich dwóch latach, nie było
kupionych dla kolejnych dwunastu
VIP-ów. Samochody te zajęły po pro-
stu miejsce pojazdów, którym właśnie
zakończył się resurs.
CIĘTE PRZYWILEJE
W 10 Pułku precyzują: samochodu
służbowego, obojętnie jakiej marki,
powinno się używać w wojsku przez
dziesięć lat. Jednak ze względu na
brak systematyczności w zakupach,
niektóre egzemplarze aut osobowych
muszą być eksploatowane o dwa–
–trzy lata dłużej! Dlatego wśród woj-
skowych „limuzyn” można spotkać
wiele wysłużonych i przy tym trochę
zdezelowanych fiatów siena czy opli
astra 1,4 z podstawowym wyposaże-
niem, bez przerwy obsługujących kil-
kadziesiąt komórek organizacyjnych
resortu.
„Na te samochody dmuchamy
i chuchamy. Z własnych dystrybuto-
rów lejemy do nich tylko dobrej jako-
ści paliwo, a że dysponujemy również
nowoczesną stacją diagnostyczną, au-
ta są pod stałą kontrolą mechaników”,
mówi pułkownik Chudzik. Gwaran-
tuje też, że „dysponenci na samocho-
dy służbowe nie narzekają”.
Kim zaś są ci dysponenci? Nie z nazwiska,
ale z uwagi na zajmowane stanowisko zostają
określeni w decyzji ministra obrony, która
ostatni raz została opublikowana w Dzienniku
Urzędowym około roku temu. „To nasza bi-
blia”, żartują w warszawskim pułku. Upraszcza-
W 10 PUŁKU jąc prawne zapisy, można powiedzieć, że, zgod-
SAMOCHODO- nie ze wspomnianą decyzją, samochód służbo-
WYM proces wy przysługuje od stopnia generała brygady
uzawodowienia wzwyż. Zarówno w Warszawie, jak i w terenie.
zmierza ku
końcowi. Jeszcze „Z roku na rok przywileje wojskowych VIP-ów
niedawno raz były coraz bardziej cięte. Kiedyś nie do pomyśle-
w tygodniu, teraz nia było, aby szef wojewódzkiego sztabu wojsko-
raz w miesiącu
wego lub dowódca brygady w stopniu pułkowni-
odbywa się
casting na ka nie miał służbowego auta. Dziś jest to zupeł-
kierowców nie normalne”, komentują w Warszawie.
wojskowych O ile jeszcze vectry, których najwięcej jeździ
VIP-ów.
po stolicy, mogą zostać uznane za nowoczesne
i w miarę reprezentacyjne, to fiatów Siena na
pewno nie można tak określić. Co ma więc po-
wiedzieć na przykład generał brygady Tomasz
Bąk, dowodzący 21 Brygadą Strzelców Podha-
lańskich, znaną i renomowaną jednostką, które-
go służbowa siena ma kilkanaście lat, olbrzymi
przebieg i w najbardziej nieodpowiednim mo-
mencie raz po raz odmawia dalszej jazdy? „Obli-
czyłem, że za koszty rocznych napraw tego sa-
mochodu na Allegro można by kupić nieco
młodszy model sieny”, z sarkazmem dodaje ge-

24 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 A R M I A

P O D O S T R Z A Ł E M

część obecnych dysponentów urzę-

To nie Niniwa du ministra rezygnuje z kierowcy

Trzy pytania do JACKA
OLBRYCHTA, dyrektora generalnego MON
POLSKA ZBROJNA: A może re-
sort obrony narodowej powinien
dać przykład innym minister-
stwom i całkowicie pozbyć się sa-
mochodów służbowych?
JACEK OLBRYCHT: A czy wy-
obraża pan sobie osobę funkcyjną,
na przykład poważnego szefa zarzą-
du Sztabu Generalnego w stopniu
generała dywizji, który z niejaw-
nym dokumentem przemieszcza się
tramwajem lub metrem z Cytadeli
na Rakowiecką? To co najmniej
nieroztropne. Nie szukamy i nie bę-
dziemy szukać oszczędności za
wszelką cenę. Samochód służbowy
wraz ze służbowym kierowcą nie
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
fortu służby i nie ma to nic wspól-
nego z jakąś asyryjską Niniwą.
POLSKA ZBROJNA: Na szczeblu
ministra obrony narodowej jed-
nak planuje się pewne cięcia...
JACEK OLBRYCHT: Powiem
inaczej: ze względów budżetowo-
-oszczędnościowych, które są ko-
munikowane a priori jako stan, do
którego musi się dostosować także
resort obrony, tym bardziej zaczęli-
śmy przyglądać się każdej wydawa-
nej złotówce. Podczas jednej z od-
praw minister Bogdan Klich zapy-
tał, czy na przykład nie można by
zrezygnować z części kierowców
służbowego i prowadzi samochód
osobiście, albo też pobiera ryczałt
za użytkowanie własnego auta.
MON mógłby dzięki temu w sa-
mym tylko urzędzie uzyskać ko-
nieczne oszczędności, wysokości
miliona złotych i więcej. Czy gra
nie jest więc warta świeczki? Moim
zdaniem, jest.
POLSKA ZBROJNA: Czy ewen-
tualne cięcia ze szczebla urzędu
MON nie przejdą niżej, do podle-
głych instytucji i jednostek?
JACEK OLBRYCHT: Nie kryję,
że w notatce, którą przedłożyłem
panu ministrowi, zarekomendowa-
łem, aby pod uwagę wziąć całą flo-
tę samochodów w wojsku, dowódz-
twach rodzajów sił zbrojnych, ba-
zach oraz jednostkach i przyjrzeć
się ich bardziej racjonalnemu użyt-
kowaniu. Podkreślam jednak, że nie

służy zaspokojeniu ambicji presti-
żowo-snobistycznych dysponenta,
tylko jest narzędziem pracy. Na
wszystkich stanowiskach w wojsku
powinno się stworzyć odpowiednie
warunki bezpieczeństwa oraz kom-
służbowych? Departament Admini-
stracyjny przygotował kilka warian-
tów rozwiązań oszczędnościowych,
z których wspólnie wypracowali-
śmy jedną, konkretną propozycję
zmian. Zakłada ona sytuację, że
chodzi tu o szukanie oszczędności
za wszelką cenę. W ostatecznym
rozrachunku liczy się zawsze zdol-
ność resortu obrony narodowej i jej
sił zbrojnych do wypełnienia po-
wierzonych im zadań. (RP) 

nerał. Jego podwładni wcale zaś nie kryją, że
„gdy dowódca jedzie do prezydenta miasta lub
wojewody, to nigdy nie parkuje przy głównym
wejściu. Jego samochód nie pasuje do stojących
tam limuzyn”.
VIPY MUSZĄ
ZMIENIĆ MENTALNOŚĆ
Wojskowe VIP-y coraz częściej swoje wy-
magania muszą dostosowywać do ekonomicz-
nej oraz służbowej rzeczywistości. Tym samym
na dobre powinni zapomnieć o apanażach, któ-
re kiedyś towarzyszyły służbie, a teraz są jedy-
nie wspomnieniem. Na przykład dawniej zda-
rzało się, że żona generała samochodem służ-
bowym męża jechała na zakupy. Dziś jest to nie
do pomyślenia. „Ktoś powiadomi o tym Żan-
darmerię Wojskową i od razu jest afera. Natych-
miast znajduje się odpowiedni paragraf, po-
wstaje akt oskarżenia i koniec służbowej karie-
ry”, opowiada jeden z sędziów wojskowych
i podaje przykład byłego dowódcy jednego z ro-
dzajów sił zbrojnych, który jest ciągany teraz po
sądach między innymi również za używanie sa-
mochodu służbowego do innych celów.
Bez wątpienia profesjonalizacja przyczyni
się do zmiany VIP-owskich przyzwyczajeń.
Do niedawna, gdy kierowcą służbowego sa-
mochodu był szeregowy służby zasadniczej,
dysponent dość często nie zauważał, że w pra-
cy jest on od świtu do niemal nocy. Teraz, gdy
za kółkiem będą jedynie szeregowi zawodowi,
będzie musiał – tak, jak w szczecińskim kor-
pusie – patrzeć na zegarek. Bo inaczej wojsko
będzie musiało płacić za nadgodziny jego kie-
rowcy. „Niektórzy dysponenci będą musieli
zmienić mentalność, nie ma wyjścia”, mówi
pułkownik Chudzik. „Rozważamy wprowa-
dzenie podwójnych etatów kierowców jedynie
dla dysponentów grupy A, którzy są najbar-
dziej obciążeni obowiązkami służbowymi,
i których dzień pracy raczej nigdy nie może
zamknąć się w ośmiu godzinach”. Dodajmy,
że „grupa A” to jedynie siedem najwyższych
stanowisk w resorcie, do których są przypisa-
ne samochody służbowe.
Jednak to nie koniec ewentualnych prze-
obrażeń. Dyrektor Olbrycht stawia sprawę ja-
sno: skoro wszystkim resortom zaaplikowano
kurację odchudzającą, oszczędności należy
szukać w każdej dziedzinie służbowego życia.
Co prawda park samochodów służbowych
MON faktycznie nie należy do najnowocze-
śniejszych i został już mocno przerzedzony, jed-
nak to wcale nie znaczy, że w tej sferze wszystko
może pozostać bez zmian. Z parteru ministerial-
nego budynku na Klonowej 1 w Warszawie,
gdzie urzęduje dyrektor Olbrycht, został więc
wysłany czytelny sygnał: tnijmy nie w samo-
chodach służbowych, ale w... etatach kierow-
ców służbowych. Gdyby na przykład zastępcy
dyrektorów poszczególnych departamentów
MON i zastępcy szefów zarządów Sztabu Ge-
neralnego WP prowadzili sami samochody
służbowe, albo gdyby przyznać im ryczałt za
korzystanie z własnych aut, to bez wątpienia
w kasie resortu zostałoby więcej złotówek.
Gdyby zaś jeszcze zastanowić się nad racjonal-
nością wykorzystywania innych samochodów
osobowych resortu, między innymi dyżurnych,
to kto wie, czy te oszczędności nie byłyby zwie-
lokrotnione. Czyli – popatrzmy uważniej, gdzie
jeszcze można by zaoszczędzić.
Tymczasem w 10 Pułku Samochodowym
proces uzawodowienia zmierza ku końcowi.
Jeszcze niedawno raz w tygodniu przeprowa-
dzano casting na kierowców wojskowych VIP-
ów. Teraz odbywa się raz w miesiącu. „Zmieni-
liśmy harmonogram przyjęć kandydatów na
kierowców-szeregowych zawodowych ze
względu na... zbyt wielu chętnych”, informuje
major Bogdan Pieńkowski, szef sekcji perso-
nalnej jedynego w swoim rodzaju w Siłach
Zbrojnych RP pułku.
Czyli – zawód kierowcy VIP-a pociąga.
Z tym że w MON nobilituje on bardziej niż
sam samochód. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 25

 P O L A C Y W N A T O

D
obiegający finału, a rozpoczęty
w 2006 roku przegląd stanowisk
(PE Review) w strukturach dowód-
czych NATO ma usprawnić proces
decyzyjny i przystosować system dowodzenia
sojuszu do zadań obecnych i przyszłych. Dla
Polski jest okazją do zweryfikowania wielkości
dotychczasowego udziału w sojuszniczych
strukturach dowodzenia i polityki kadrowej. Jest
to wciąż możliwe.
Ministrowie obrony sojuszu już znają wyniki
PE Review. Zapoznali się z nimi na spotkaniu
w Krakowie 19–20 lutego. Ostatecznie zatwier-
dzą je głowy państw i rządów w czasie szczytu
w kwietniu w Strasburgu. Następnie rozpocznie
się faza planowania wykonawczego, a po za-
twierdzeniu przez organa wojskowe – od listo-
pada – wdrażanie ustaleń przeglądu, na począt-
ku w formie czteromiesięcznego okresu próbne-
go. Nie umniejsza to jego znaczenia – już wtedy
bowiem nastąpią ogromne przetasowania etato-
we i personalne. Skalę przedsięwzięcia najlepiej
wy NATO (MC) i dowódcy strategiczni (SC),
natomiast za pozostałe posady wskazany przez
kraj przedstawiciel, uprawniony do negocjacji
i proponowania rozwiązań alternatywnych
w wypadku, gdyby o to samo stanowisko za-
biegało kilka państw. Planowanie obsady sta-
nowisk powinno zostać zakończone podczas
finałowej konferencji obsady personalnej, zwo-
łanej przez kadrowców sojuszu na czerwiec te-
go roku w SHAPE (Mons, Belgia).
Polska w strukturach ACT ma trzydziestu
pięciu żołnierzy, z tego sześciu w samym do-
wództwie, HO SACT. To ekipa nad wyraz
skromna, jeśli porównamy się z Holandią, która
delegowała do dowództwa SACT czterdziestu
pięciu oficerów, a Belgia we wszystkich struk-
turach zagranicznych, z ataszatami włącznie,
ma tysiąc trzystu żołnierzy. Polska pod wzglę-
dem liczby ludności zajmuje w sojuszu siódme
miejsce, pod względem wielkości sił zbrojnych
sytuuje się na miejscu ósmym. Widać więc wy-
raźnie, że w stosunku do potencjału ludnościo-
wego i militarnego nasz wkład kadrowy
w struktury dowodzenia NATO jest znikomy.
Gdybyśmy chcieli być reprezentowani propor-
cjonalnie do wielkości kraju, w samym tylko
dowództwie HQ SACT (750 stanowisk) powin-
niśmy mieć 25 żołnierzy.
KORZYŚCI ZE WSPÓŁPRACY
Większa liczba bardziej odpowiedzialnych
stanowisk w strukturach dowodzenia sojuszu
(dla oficerów flagowych i pułkowników) nie tyl-
ko ustawiałaby nas na pozycji odpowiedniej do
liczby ludności i wielkości sił zbrojnych, lecz
także dawałaby większy wpływ na podejmowa-
ne przez sojusz decyzje dotyczące planowania
budżetowego i spraw operacyjnych. Przyczynia-
łaby się również do lepszego postrzegania kraju
przez pozostałych sojuszników i sytuowałaby
nasz kraj w gronie liderów NATO.
Ponadto praca w środowisku międzynarodo-
wym – w dowództwach i na misjach – dla żoł-
nierzy wszystkich korpusów osobowych i stop-

MAREK OJRZANOWSKI

Nowe rozdanie
W stosunku do liczby ludności i potencjału militarnego nasz wkład
kadrowy do struktur dowodzenia NATO jest znikomy. Zmieńmy to!
oddaje fakt, że w Strategicznym Dowództwie
Transformacji (ACT) w Norfolk, gdzie teraz słu-
żę, zmienią się wszystkie stanowiska oprócz do-
wódcy i jego zastępcy (SACT i DSACT).

JEDEN NA PIĘĆDZIESIĘCIU
Do tej pory uzgodniono sposób obsady
stanowisk flagowych (generałów i admira-
łów) oraz ustalono liczbę stanowisk przypa-
dającą każdemu krajowi w poszczególnych
dowództwach. Przyjęto, że proporcja stano-
wisk flagowych do pozostałych powinna
wynosić jeden do pięćdziesięciu. Nie jest to
parametr sztywny, raczej orientacyjny, pod-
legający negocjacji. Konkretne propozycje
odnośnie do liczby stanowisk flagowych
i pozostałych zostały jednak już wstępnie
wypracowane w komórkach wojskowych so-
juszu. Zanim zostaną ogłoszone, muszą je
zaakceptować władze polityczne.
Proces obsadzania stanowisk od stopnia
pułkownika w dół uzgodniony będzie w toku
konsultacji i negocjacji z komórkami perso-
nalnymi sojuszu oraz indywidualnie i zbioro-
wo z przedstawicielami poszczególnych kra-
jów. Dla Polski w ACT (dowództwo i struktu-
ry funkcjonalne) proponuje się dwadzieścia
dziewięć stanowisk. Oznacza to redukcję, bo
dziś mamy ich tu trzydzieści pięć.
Za obsadę stanowisk flagowych odpowiada-
ją szefowie obrony (CHOD), Komitet Wojsko-

26 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 A R M I A
ni jest kapitalnym zyskiem, zarówno w wymia- Aktualna reprezentacja Polaków w strukturach ACT
rze indywidualnym, jak i całych sił zbrojnych. Generał
Można być pewnym, że zdobyte w ten sposób Pułkownik Podpułkownik Major Podoficerowie
brygady
doświadczenia zostaną spożytkowane na kolej-
nych stanowiskach w kraju i zagranicą. Nie bez HQ SACT Norfolk,
4 1
USA
znaczenia jest tu uzyskanie ogólnego obycia
i sprawności językowej. SEE EUROPE Mons,
1 3
BEL
Inwestowanie w zdobywanie nowych i pożą-
danych doświadczeń przez żołnierzy to nic inne- JWC Stavanger,
7 2
NOR
go jak inwestowanie w jakość. Ponad dwa i pół
tysiąca lat temu, pod Termopilami, dwa tysiące JFTC Bygdoszcz,
1 2
Spartan szachowało przez kilka dni półmiliono- POL
wą armię Persów, zabijając i raniąc dwadzieścia JALLC Monsanto,
1 1
tysięcy przeciwników. O przewadze decydowali PRT
ludzie reprezentujący wyższy kunszt dowodze- RAZEM 1 1 17
nia i mistrzowską taktykę połączone z umiejęt-
nością wykorzystania warunków terenowych. wadzi do jakościowego osłabienia mo-
Uczmy się od nich! delu kariery polskiego żołnierza. Znad
Wisły tego może nie widać, ale
OSTROŻNIE w przypadku wymagań stawianych
Z OSZCZĘDNOŚCIAMI krajom członkowskim w obecnym
Przygotowując się do wypełnienia wymagań przeglądzie stanowisk poprzeczka
PE Review, powinniśmy kierować się przede ustawiona jest bardzo wysoko. Regułą
wszystkim interesem narodowym, pamiętając, jest dokonanie wyboru kandydatów
że NATO jest dla nas zasadniczym gwarantem spełniających bardziej niż do tej pory
bezpieczeństwa, co zostało potwierdzone wyśrubowane wymogi ustalone
w „Strategii bezpieczeństwa narodowego RP” w kartach stanowisk (Job Descrip-
(2007 rok); ambicjami realnego istnienia w so- tions), co ma doprowadzić do pozy-
juszu i potrzebą wszechstronnego rozwoju kie- skania jak najlepszych fachowców
rowniczych kadr sił zbrojnych. Kierowanie się i ekspertów w danej dziedzinie. Do-
jedynie względami oszczędnościowymi dopro- puszcza się nawet to, co do niedawna
było nie do pomyślenia: w miejsce
trudnych do pozyskania specjalistów
PLANOWANIE wojskowych można będzie angażo-
OBSADY wać cywilów spełniających wymogi
STANOWISK po- formalne, łącznie z możliwością dele-
winno zostać za- gowania ich do operacji wojskowych
kończone pod-
czas konferencji (Afganistan, Irak).
zwołanej przez Ze względu na PE Review pożytecz-
kadrowców soju- ne byłoby zweryfikowanie dotychcza-
szu na czerwiec sowej polityki kadrowej w Wojsku Pol-
tego roku w SHA-
PE (Mons, Belgia skim, na rzecz jak największego udzia-
– na zdjęciu). łu naszych żołnierzy w pracach struk-
tur sojuszu. Wierzę, że zaowocuje to
zajęciem przez Polskę w NATO pozy-
cji odpowiadającej wielkości naszego
kraju i naszych sił zbrojnych oraz przy-
służy do zdobycia cenniejszych do-
świadczeń przez żołnierzy-profesjona-
listów. Podejście takie wymagać będzie
przygotowania oficerów do służby
wśród sojuszników na wyższych niż do
tej pory stanowiskach (obecnie Polacy
zajmują stanowiska w większości
o charakterze technicznym, a nie kon-
cepcyjno-decyzyjne), co poprzedzone
powinno być odpowiednią selekcją
i kierowaniem do struktur NATO już
oficerów młodszych. Rozważmy posta-
wienie wymogu, aby przed uzyskaniem
stopnia majora każdy oficer przynajm-
niej przez jedną kadencję służył
w strukturach sojuszu. W ten sposób
FOT. NATO
przebieg służby oficerów ukierunkowa-
∑
1 6
1 5
9
6 5 14
7 9 35
ny zostanie na zdobywanie bogatszych
doświadczeń przygotowujących do
obejmowania stanowisk o dużym stop-
niu odpowiedzialności, zarówno w kra-
ju, jak i za granicą. Podobny system
funkcjonuje w „starych” państwach
NATO i przysparza wyraźnych korzy-
ści w postaci zdobywania przez ofice-
rów wiedzy, doświadczenia i obycia
międzynarodowego oraz sprawności
lingwistycznej.
PRZEWARTOŚCIOWAĆ
POLITYKĘ KADROWĄ
Uważam, że wysyłanie do służby
w NATO większej liczby żołnierzy jest
możliwe również w obecnych uwarun-
kowaniach budżetowych. Trzeba by
zmienić sposób alokowania niektórych
wydatków w budżecie MON, na przy-
kład rezygnując z nieefektywnych
struktur (zdolności) utrzymywanych
nadal w Wojsku Polskim, co wyraźnie
ukazał raport SPO z 2006 roku, i skie-
rowując odzyskane w ten sposób środki
również na zmianę priorytetów w poli-
tyce kadrowej. Skorzystają na tym na-
sze siły zbrojne i system obronny pań-
stwa, co będzie bezpośrednią realizacją
zapisów „Strategii bezpieczeństwa na-
rodowego RP”. Wydaje mi się, że są
przesłanki pozwalające przewartościo-
wać dotychczasową politykę kadrową
pod kątem wyzwań XXI wieku i na-
szych interesów narodowych. „Strate-
giczny przegląd obronny” zdefiniował
polskie słabości, „Strategia bezpieczeń-
stwa” określiła priorytety i podstawy
bezpieczeństwa państwa, a „Wizja Sił
Zbrojnych RP 2030” wskazała kierunki
rozwoju sił zbrojnych w długoletniej
perspektywie. Pozostaje tylko podjąć
odpowiednie decyzje. 
Generał brygady MAREK K.
OJRZANOWSKI jest narodowym
przedstawicielem łącznikowym
przy HQ SACT w Norfolk.
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 27
 O C H R O N A
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Certyfikat na zawołanie
Czy ochrona informacji niejawnych w wojsku jest szczelna? Podobno tak.
Dlaczego w takim razie do ważnego dowództwa można było wprowadzić
nie jednego, ale całą drużynę szpiegów?
W
celu zachowania tajemnicy
wojskowej nie podamy nazwy
instytucji ani miejsca, gdzie
się rzecz działa. Nie ujawni-
my, kto prowadził bezprawny proceder. Bar-
dziej liczy się to, że odpowiednie służby zosta-
ły już o tym powiadomione.
Na posiedzeniu sejmowej Komisji Obrony
Narodowej 8 stycznia jednym z punktów obrad
było bezpieczeństwo informacyjne w wojsku.
Posłowie chcieli się dowiedzieć, dlaczego
w ostatnim czasie w armii bardzo wydłużył się
czas oczekiwania na wydanie poświadczeń bez-
pieczeństwa dopuszczających do tajemnic służ-
bowych i państwowych. Wyjaśnienia składała
Iwona Stankowska, dyrektor Biura Ochrony In-
formacji Niejawnych Służby Kontrwywiadu
Wojskowego. Zapewniała, że opóźnienia są efek-
tem zbyt małej liczby specjalistów zatrudnionych
w biurze i lawinowego wzrostu spraw do zała-
twienia. Wskazała też, że do biura wpływa wiele
wniosków o wydanie poświadczeń osobom, któ-
re dostępu do tajemnic mieć nie muszą, lecz
ubiegają się o nie, bo „istnieją błędy w opisach
stanowisk służbowych”.
Gdy w biurze dyrektor Stankowskiej czas
oczekiwania na wydanie poświadczenia wynosi
nawet rok, w innych miejscach kraju (o czym pa-
ni dyrektor zapewne już wie) poświadczenie
można otrzymać od ręki. A to dlatego, że w sys-
temie ochrony obiektów wojskowych istnieją ol-
brzymie luki, które skrzętnie wykorzystują nie-
28 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
I N F O R M A C J I
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
Firma, nazwijmy ją Alfa, przystąpiła do prze-
targu i go wygrała. Wkrótce miała przystąpić do
świadczenia usług. Problem w tym, że jej siedzi-
ba mieści się w sporej odległości od dowództwa.
uczciwi przedsiębiorcy. Mamy nadzieję, że do tej Żadna sprzątaczka nie będzie dojeżdżała 150 ki-
praktyki nie przyłączyły się dotąd obce służby lometrów do pracy. Trzeba było więc znaleźć per-
wywiadowcze. sonel na miejscu. Tylko że znaleźć kogoś do
sprzątania z dokumentem o klauzuli „poufne” nie
SPRZĄTANIE Z KLAUZULĄ było łatwo. I wtedy dla osiągnięcia zysków zaczę-
Upoważniona wojskowa instytucja ogłosiła to łamać prawo.
przetarg na wykonywanie banalnych na pozór Do wejścia na teren dowództwa pracownica
usług sprzątania na zewnątrz i wewnątrz ważne- firmy sprzątającej potrzebuje przepustki. Do wy-
go wojskowego dowództwa. Do specyfikacji dania „stałki” niezbędne są dane personalne oraz
istotnych warunków zamówienia realizowanego poświadczenie bezpieczeństwa. Gdy po wygra-
w trybie przetargu nieograniczonego o wartości niu przetargu pracownice Alfy zjawiły się po
ponad 130 tysięcy euro dołączyła wymóg obli- przepustki, razem z nimi przybył pracownik woj-
gujący zwycięską firmę do tego, by w przypad- skowej administracji koszar z wymaganymi do-
ku wygrania zapewniła personel z poświadcze- kumentami. Wszystko było niby w porządku.
niami bezpieczeństwa uprawniającymi do do- Sprzątanie w tak dużym i ważnym obiekcie
stępu do informacji niejawnych o klauzuli co naj- okazało pracą męczącą i odpowiedzialną. Szybko
mniej „poufne”. stało się jasne, że Alfa, aby sprostać zadaniu, mu-
Furtka do tajemnic
W systemie ochrony obiektów wojskowych istnieją olbrzymie luki,
które skrzętnie wykorzystują nieuczciwi przedsiębiorcy.
W edług ustawy z 22
stycznia 1999 roku
o ochronie informacji niejaw-
W przypadku osób sprzą-
tających zazwyczaj jest to
postępowanie zwykłe, które
Karnego oraz Centralnego
Zarządu Służby Więziennej.
Odpowiednie służby ochro-
nych, w zależności od stano- polega między innymi na ny państwa sprawdzają rów-
wiska, o które ubiega się da- sprawdzeniu w niezbędnym nież taką osobę w ewiden-
na osoba, lub od zleconej zakresie, czy ta osoba zo- cjach i kartotekach po-
pracy przeprowadza się od- stała odnotowana w ewi- wszechnie niedostępnych.
powiednio szczegółowe po- dencjach, rejestrach i karto- Procedura ta trwa czasami
stępowanie sprawdzające. tekach Krajowego Rejestru wiele miesięcy. 
 A R M I A

si zatrudnić kilka dodatkowych pań znających za-

sady obsługi odkurzacza. Znalazła je. Gdy przy-
szły po przepustki, w ślad za nimi ponownie
przybył szef wojskowej administracji koszar z od-
powiednimi poświadczeniami. Jednak sumiennej
i czujnej inspektor pionu ochrony w dowództwie
coś się nie zgadzało. Skoro na poświadczenie
z biura dyrektor Stankowskiej trzeba czekać wie-
le miesięcy, to jakim cudem nowe pracownice
poświadczenia dostały prawie od ręki?
Intuicja nie myliła pani inspektor. Minęło tro-
chę czasu i do pracy w Alfie miała przyjść kolej-
na kobieta. Nie podpisała jeszcze umowy – naj-
pierw chciała zobaczyć, gdzie i co miałaby
sprzątać. Zjawiła się w wojskowej instytucji,
rozmawiała z koleżankami, w końcu zrażona
niską płacą zrezygnowała z proponowanego za-
jęcia. Jakież było zdziwienie inspektor do spraw
ochrony, gdy jeszcze tego samego dnia na jej
biurku położono poświadczenie bezpieczeń-
stwa wydane dla osoby, która pracy nie podjęła.
Gdy pani inspektor jeszcze raz przyjrzała się
dokumentom przyniesionym przez pełnomocni-
ka ochrony Alfy, okazało się, że dwa poświadcze-
nia mają ten sam numer, mimo że zostały wysta-
wione na zupełnie inne osoby, a niektóre zawiera-
ły między innymi błędy w pisowni nazwisk. Tego
było za wiele. Inspektorka natychmiast poinfor-
mowała o tym szefa, a ten bez wahania Służbę
Kontrwywiadu Wojskowego.

FINAŁ
Firma z końcem roku zakończyła świadcze-
nie usług ważnemu dowództwu. Przez pół roku
obowiązywania umowy wprowadziła jednak na
jego teren 11 osób, wystawiając sporej części
z nich fałszywe poświadczenia bezpieczeństwa.
Wiemy, że lewy certyfikat przygotowano nie
tylko dla kobiety, która nie podjęła pracy. Pani
Bogusia, zatrudniona w Alfie przez półtora
miesiąca, z którą niedawno rozmawialiśmy, tak-
że dostała poświadczenie bezpieczeństwa. Była
tym zdziwiona, bo powiedziała nam, że nikt
nigdy nie dał jej do wypełnienia obszernej an-
kiety potrzebnej do otrzymania takiego doku-
mentu. W jaki sposób otrzymała więc poświad-
czenie? Nikt tego oficjalnie nie wie.
Nie wiemy też, jakie działania podjęła SKW. Lotnictwo we współczesnych
Nasze pytanie do służby w tej sprawie pozostało konfliktach zbrojnych
bez odpowiedzi. Sądzimy jednak, że przeciw fir-
mie Alfa za wystawianie fałszywych poświad- Gen. broni rez. pil. prof. dr hab. JERZY GOTOWAŁA
czeń wszczęto odpowiednie postępowanie. Praw- Na naszych oczach bezzałogowe statki powietrzne powoli zajmują miejsce zarezerwowane
dopodobnie przesłuchano Franciszka K., peł- dotychczas wyłącznie dla bojowego samolotu załogowego. Przyjdzie taki czas, że zajmą je
nomocnika firmy Alfa do spraw ochrony infor- na stałe.
macji niejawnych, który fikcyjne poświadczenia
firmował swoim nazwiskiem. Według naszej
wiedzy mężczyzna ten wystawiał potrzebne do-
kumenty nawet w ciągu godziny, nie widząc pra- Wyznaczniki walki zbrojnej
cownika na oczy. w środowisku sieciocentrycznym
Ufamy, że intensywne dochodzenie trwa, bo
Alfa prawdopodobnie prowadzi działalność usłu- Płk prof. dr hab. JAROSŁAW WOŁEJSZO, płk dr ANDRZEJ CZUPRYŃSKI
gową na rzecz wojska w innym garnizonie. Sta- Asymetria w środkach walki zbrojnej pozwala korzystać bez ograniczeń z nowoczesności,
wała też do przetargów ogłaszanych przez różne ale może się okazać, że będzie ona mało efektywna wobec prymitywnych środków walki.
instytucje resortowe. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 29

 D Y S K U S J E

BARTOSZ ŁOWCZYNOWSKI

Wybawienie
i zagrożenie
Czy nie warto zachować pewnych
elementów poboru wolnych i równych ludzi
do obrony państwa?

K
iedy wpadł mi w ręce pierw-
szy egzemplarz nowej „Polski
Zbrojnej”, zachęcony redak-
cyjnym wstępniakiem zapo-
wiadającym, że tygodnik udo-
stępnia miejsce na wyrażanie poglądów i chce
stosować fundamentalną zasadę demokracji
w myśl sentencji, że gdzie wszyscy myślą tak
samo, tam nikt nie myśli zbyt wiele, przeczy-
tałem go w zasadzie od dechy do dechy. Kolej-
ne kartki pokazały jednak, że właściwie wszy-
scy myślą podobnie. Minister Bogdan Klich
nas w tym również organizacje międzynarodo-
we. Dlatego nie należy pozwolić, aby armia ode-
rwała się od społeczeństwa, bo doprowadzić to
może do zaniku wśród ludzi poczucia obowiąz-
ku obrony i do obojętności na losy ojczyzny. Nie
bez powodu mówimy, że im ciężej coś nam przy-
szło, tym bardziej o to dbamy. I tu możemy przy-
wołać przykłady z historii.
Reformy konsula Mariusza miały doprowa-
dzić do poprawy funkcjonowania sił zbrojnych
starożytnego Rzymu. Dotychczasowy system
militarny, oparty na poborze, który sprawdzał się
FOT. ROBERT BIERNACZYK

uważa, że armia zawodowa jest konieczna, ge-
nerał Bogusław Pacek w zasadzie przedsta-
wia taką samą opinię. Kilka stron dalej, w fe-
lietonie Andrzeja Jonasa, znalazłem zachętę
do wyrażenia opinii na ten temat. Piszę więc,
bo ja tak hurraoptymistycznie do proponowa-
nej koncepcji nie jestem nastawiony.
ZALETY I SŁABOŚCI
Zdajemy sobie sprawę z nieuchronności
przejścia armii na służbę zawodową. Jednak
o jakich ochotników nam chodzi? Jaki kształt
przybiorą zawodowe siły zbrojne? Do czego
będą zdolne? Czy nie pomijamy faktu, że
oprócz łatwo dostrzegalnych zalet armia zawo-
dowa może mieć także słabości? Warto rozwa-
żyć, czemu lub komu taka armia ma służyć
i czy jest to dobre rozwiązanie dla demokra-
tycznego państwa.
Na pozór sprawa jest oczywista. Armia ma
bronić nas, obywateli, którzy chcą żyć w demo-
kratycznej Rzeczypospolitej Polskiej, i ma to ro-
bić skutecznie. Jej głównym zadaniem jest od-
pieranie lub zniechęcanie ewentualnego prze-
ciwnika do aktów wrogości. Większość ludzi
uważa, że najlepiej nadaje się do tego armia za-
wodowa. Uzasadniają to przeważnie kilkoma ba-
nałami o sprawności, lepszym wyszkoleniu, wy-
mogu profesjonalnej obsługi skomplikowanego
sprzętu. Lecz kto jest odpowiedzialny za obronę
kraju? Wynajęcie wojowników, bo tak można
mówić o profesjonalnej armii, nie poprawi bez-
pieczeństwa. To my wszyscy jesteśmy odpowie-
dzialni za kraj i nic tego nie zmieni. Nie wyręczą
w tak ekstremalnych sytuacjach jak wojny punic-
kie, zaczął zawodzić. W dotychczasowej armii
każdy mężczyzna miał obowiązek służenia przez
określony czas, bycia do dyspozycji państwa.
Musiał sam zaopatrywać się w uzbrojenie.
Wszystkich tych, których nie było na to stać,
uważano za nieobywateli lub obywateli gorszej
jakości.
Jednak z biegiem lat Rzymowi zaczęło bra-
kować rekrutów. Mężczyźni nie chcieli służyć
państwu, bo oznaczało to koszty materialne,
rozłąkę z rodziną. Często służba skutkowała
śmiercią lub kalectwem. Niechęć do wyrzeczeń
i ponoszenia kosztów obrony, wzmocniona po-
stępującym procesem pauperyzacji społeczeń-
stwa, doprowadziła do zapaści. I wtedy Rzy-
mianie wpadli na pomysł reformy, której istota
jest zbieżna z tym, co planuje się obecnie
w Polsce. Rezygnowali z poboru na rzecz za-
wodowstwa, zastępując przymus płatnymi
ochotnikami. Na zachętę postanowiono dać
każdemu żołnierzowi, po odbyciu odpowiednio
długiej służby, kawałek ziemi na własność.
MASZYNKA DO ZWYCIĘSTW
Zgodzono się jednocześnie przyjmować do
armii mężczyzn bez statutu obywatela, czyli
z plebsu, obniżając tym samym poziom wy-
kształcenia i etyki. Na koniec – ale to wymusiła
powyższa zmiana – postanowiono, że rekrut
broń będzie otrzymywał od państwa. Zabezpie-
czono się jednocześnie przed ucieczkami i de-
zercją przez kontrakty na wysługę i wysokie ka-
ry. Reforma się udała. Rzesze nowych rekrutów
zgłosiły się do punktów werbunkowych,
a rzymskie siły zbrojne stały się sprawniejsze
i skuteczniejsze. Dzięki niej Sulla odparł najaz-
dy Germanów, a Cezar zdobył Galicję i podbił
Egipt. Armia stała się maszynką do zwycięstw,
Rzym wyrósł na mocarstwo. Tylko czy ta potę-
ga to jeszcze ten sam republikański Rzym? Czy
to wojsko jest wciąż tą samą obywatelską insty-
tucją powołaną do obrony państwa z republikań-
skimi wartościami?
W niedługim czasie po swych zwycięstwach
Sulla wkroczył do Rzymu na czele wiernego
tylko jemu wojska, łamiąc zasadę obowiązującą
od lat, zabraniającą konsulowi wprowadzania do
miasta legionów, którymi dowodził. Wkrótce
przy ich pomocy wprowadził się na Kapitol
i ogłosił dyktatorem. Na szczęście uzurpatora
szybko obalono. Porządek jednak nie wrócił na
długo. Po kilkudziesięciu latach na scenę poli-
tyczną wkroczył Cezar i z zawodową armią, po-
wołaną do obrony Rzymu, przekroczył Rubikon,
ogłaszając się... dyktatorem.
Po nim poszło już szybko. Triumwirat, pano-
wanie Oktawiana Augusta i zamiana republiki
na coś na kształt monarchii, z prawie królem
– pół bogiem na czele. To był koniec republiki,
jak i zasad, które reprezentowała. Gwoździem do

30 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


jej trumny była nowoczesna armia,
która miała stać na straży republiki.
Podobnie potoczyły się dzieje woj-
ska w kolebce demokracji – greckich
Atenach. Tam również po reformach
Ifikratesa powstała zawodowa armia,
która ostatecznie rozpierzchła się
przed wojskiem Filipa II, choć miała
być remedium na wszelkie bolączki.
POWTÓRKI Z HISTORII
Wiele osób powie, że coś takiego
LUDZIE
muszą mieć
nie może się już więcej zdarzyć, że te-
świadomość, raz jesteśmy bardziej cywilizowani,
że wojsko jest z pewnych zagrożeń zdajemy sobie
niezbędne, sprawę i potrafimy im zapobiec. Nic
a obrona kraju
to nie jakiś
bardziej mylnego. Powtórek w historii
abstrakcyjny było wiele. Wszędzie tam, gdzie poja-
termin. wiła się kasta wojowników, upadały
prędzej czy później zasady państwo-
wości oparte na demokracji i republi-
kanizmie. Włoskie państwa-miasta
wyzwoliły się spod panowania cesa-
rzy niemieckich między innymi dzię-
ki temu, że ruchy mieszczańskie po-
trafiły stworzyć własne oddziały woj-
ska o poborowym i milicyjnym cha-
A R M I A
CZY WPROWADZENIE ZAWODOWEJ ARMII
W TAKIEJ FORMIE, JAK SIĘ NAM
PROPONUJE, JEST KONIECZNE?
rakterze, które wyparły najemników
rzemieślników w postaci rycerstwa
niemieckiego. Niestety, kiedy od-
stąpiono od tej formy armii i zaczę-
to kupować wojsko, tak zwanych
kondotierów, siła republik włoskich
osłabła i padła pod ciężarem ościen-
nych monarchii.
Są przykłady na to, że poborowo-
-milicyjne systemy wojskowe pozwa-
lają wywalczyć i utrzymać niezależ-
ność w takich formach, w jakich by-
śmy chcieli. Jednym z nich jest Szwaj-
caria, w której od lat służba wojskowa
jest obowiązkowa dla wszystkich
mężczyzn. W zasadzie na tym opiera-
ła się i opiera niezależność Helwetów,
a ostatnia wojna światowa dowiodła,
że taki system ma dużą zdolność pre-
wencyjną. Również we Francji okresu
rewolucyjnego dzięki poborowi wol-
nych już i posiadających pełne prawa
obywateli udało się obronić republikę
przed najazdem Prus Królewskich,
monarchii brytyjskiej i Cesarstwa Au-
striackiego. A podczas wojny o nie-
podległość Stanów Zjednoczonych
obywatele o odpowiednim poczuciu patriotyzmu
pokonali potęgę tamtych lat, Anglię.
Armią poborową posługiwano się także w in-
nych czasach i okolicznościach. Robiły to Rosja
carska, cesarskie Prusy czy państwa totalitarne
w XX wieku. Wojska te nie służyły jednak idei
państwa demokratycznego, lecz raczej ekspan-
sjonistycznym zachciankom władców.
Dlatego rozważmy, bo jest jeszcze czas, czy
wprowadzenie zawodowej armii w takiej formie,
jak się nam proponuje, jest konieczne. Czy nie
warto zachować choćby elementów poboru wol-
nych i równych ludzi do obrony państwa. Armia
nie może odciąć się od społeczeństwa. Z drugiej
strony społeczeństwo musi mieć świadomość, że
wojsko jest niezbędne. Należy się koniecznie
wyzbyć przekonania, że ochronią nas przed za-
grożeniami jacyś oni, w postaci NATO, Unii Eu-
ropejskiej czy najemnego wojska. Powinniśmy
budować taki system, który zwiąże obywatela
z państwem i będzie przypominał mu, że odpo-
wiedzialność za losy ojczyzny spoczywa na każ-
dym z nas i że tego ciężaru nie można się po-
zbyć, wynajmując zastępców. 
Chorąży BARTOSZ ŁOWCZYNOWSKI służy
w Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu.
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 31
 P O R A D Y

PAULINA GLIŃSKA

Przeszkolenie z rezerwą
CZY W 2009 ROKU STUDENTÓW CZEKA PRZESZKOLENIE
WOJSKOWE I CZYM DOKŁADNIE JEST KWALIFIKACJA WOJSKOWA?
 Przeszkolenie studentów tak zwanej dużej nowelizacji ustawy tycznie nie będą z urzędu przenoszo-
 Proszę o udzielenie informacji i pora- o powszechnym obowiązku obrony ne do rezerwy, lecz zostaną skierowa-
dę w sprawie odbywania przysposobienia RP, której wejście w życie planowane ne na kwalifikację wojskową. Zgodnie
obronnego studentów i studentek jest na 2010 rok. z wytycznymi Sztabu Generalnego WP
w uczelniach wyższych. Jakie zmiany rozpocznie się ona w kwietniu i po-
przewiduje się w realizacji tego przedmio-  Kwalifikacja wojskowa trwa co najmniej dwa miesiące.
tu w bieżącym roku i nadchodzących la-  Wiem, że poboru już nie ma, Podczas kwalifikacji wojskowej ko-
tach? Czy w 2009 roku przeszkolenie a większość mężczyzn zostanie prze- misja lekarska wyda zainteresowa-
wojskowe studentów i absolwentów szkół niesiona do rezerwy. Ja podobno nie, nym ostateczne orzeczenie o zdolno-
wyższych będzie prowadzone w centrach bo mam kategorię zdrowia B. Poin- ści do służby w wojsku bądź jej bra-
szkolenia wojskowego (rozp. MON formowano mnie, że przed przenie- ku. Dopiero wówczas osoby te dosta-
z 17 sierpnia 2006 r.)? Czy w świetle sieniem do rezerwy czeka mnie jesz- ną wpis w książeczce wojskowej i za-
obecnych (przewidywanych) zmian w prze- cze kwalifikacja wojskowa. świadczenie o uregulowanym sto-
pisach prawnych możliwe jest odbywanie Kwalifikacja wojskowa dotyczy osób, sunku do służby wojskowej. Do kwa-
przysposobienia obronnego przez studen- które uchylały się od stawienia do po- lifikacji mogą również zgłaszać się
tów (ochotników), którzy zaliczyli drugi boru lub miały orzeczoną przez komi- ochotnicy w wieku 18 lat (kobiety
rok studiów wyższych zawodowych sję lekarską czasową niezdolność do i mężczyźni), którzy chcą zostać żoł-
(art. 166a ustawy o POO z 2004 r. nr 241, służby – kategorię B. Te osoby fak- nierzami zawodowymi. 
poz. 2416 z późn. zm. – nie przewiduje ta-
kiej możliwości).
Zgodnie z paragrafem 1 rozporządzenia
MON z 19 stycznia 2009 roku w sprawie
zwalniania żołnierzy z czynnej służby woj-
skowej i powoływania poborowych do od-
bycia tej służby w 2009 roku (DzU nr 11,
poz. 62): „odstępuje się od określenia
terminów powoływania poborowych do
zasadniczej służby wojskowej, przeszko-
lenia wojskowego studentów i absolwen-
tów szkół wyższych w 2009 roku”. Rozpo-
rządzenie weszło w życie 26 stycznia
2009 roku.
Oznacza to, że w tym roku nie przewiduje
się wyżej wymienionych form odbywania
obowiązkowej służby wojskowej. Uregulo-
wanie stosunku do służby wojskowej stu-
dentów nastąpi w sposób automatyczny
na podstawie ustawy z 9 stycznia 2009
roku o zmianie ustawy o powszechnym
obowiązku obrony Rzeczypospolitej Pol-
skiej oraz o zmianie niektórych innych
ustaw. Absolwenci szkół wyższych mają
jedynie obowiązek zgłoszenia się do wła-
ściwego WKU do kwalifikacji wojskowej.
Ostateczne zawieszenie obowiązku odby-
wania zasadniczej służby wojskowej, prze-
szkolenia studentów i absolwentów uczel-
ni wyższych w czasie pokoju, a także in-
nych równorzędnych i zastępczych form re-
alizacji tego obowiązku nastąpi w drodze

32 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


TOMASZ GOS
Dzwon w zatoce
Nie ma armat, choć na pokładzie jest miejsce na ich zamontowanie. Nigdy
nie płynie w szyku bojowym, mimo że ma wyjątkowe możliwości manewrowe.
Jest okrętem nawodnym, a specjalizuje się w zadaniach podwodnych.
Z
aokrętowano mnie w kaju-
cie z bosmanem sztabo-
wym Pawłem Gajdzisem,
kwatermistrzem. Tuż przed
wejściem na okręt pękło mi sznuro-
wadło. Kwatermistrz zerknął na moje
buty i spytał tylko, czy odpowiadają
mi sznurówki w czarnym kolorze. Za
chwilę trzymałem je w ręku. W cią-
gu godziny zapukało do naszej kaju-
ty kilku marynarzy i pytało się o ko-
ce, poduszki, czapki i inne drobiazgi,
bez których na okręcie (zwłaszcza
zimą) trudno pracować. Bosman
miał wszystko. Do jego obowiązków
należy także „kwitologia”, czyli wy-
pełnianie dokumentów związanych
z zaokrętowaniem marynarzy. „My-
ślałem, że gdy powstanie armia zawo-
dowa, to będziemy mieć mniej papie-
rów do wypełniania”, mówi Paweł
Gajdzis. „Okazało się, że wcale nie
jest ich mniej. Zmieniły się tylko na
inne”.
SERCE OKRĘTU
„Lech” zrzucił kotwicę w Zatoce
Puckiej. Nie było dużej fali, ale i tak
trochę nami bujało. Postanowiłem
wcześniej pójść spać, aby od następ-
A R M I A
nego ranka zacząć zwiedzać okręt.
Gdy wstałem, zjadłem śniadanie i za-
liczyłem poranną toaletę, byłem go-
tów do spaceru. Zaczęliśmy od ma-
szynowni, królestwa mechaników.
Marynarze mówią, że to serce okrętu.
Pełno tu wskaźników, zegarów i mo-
nitorów. Tu jest najgłośniej, mimo że
po remoncie zakończonym w 2007
roku całkowicie zmodernizowana zo-
stała elektrownia okrętowa, wstawio-
no też nowoczesne agregaty prądo-
twórcze.
Wszystkie czynności związane
z uruchamianiem, odstawianiem i od-
czytywaniem parametrów pracy agre-
gatów odbywają się automatycznie
z CSS-u (Centrum Sterowania Siłow-
nią). Pomieszczenie to jest najważ-
niejsze na okręcie zaraz po Głównym
Stanowisku Dowodzenia. Właśnie
stąd oficerowie wachtowi pionu eks-
ploatacji nadzorują pracę większości
urządzeń zamontowanych na okręcie,
a w szczególności dwóch silników
głównych o mocy 1800 koni mecha-
nicznych każdy.
Na wyższym pokładzie w kaju-
tach kilku lub kilkunastoosobowych
mieszkają marynarze. „Dawniej po
FOT. TOMASZ GOS
wachcie grało się w karty albo w kości”,
wyjaśnia kwatermistrz. „Dzisiaj marynarze
mają do dyspozycji telewizję i konsole do
gier”.
ZEGAR Z „HEWELIUSZA”
O zadaniach, jakie wykonywała załoga
okrętu, przypomina gablota zawieszona
w mesie oficerskiej. Oprócz strzępów po-
szyć statków i samolotów, fragmentów wio-
seł, śrub i innych elementów okrętowych,
znajduje się tam zegar z promu „Jan Hewe-
ZA KAŻDYM liusz”. Jego wskazówki zatrzymały się na
RAZEM, godzinie 5.12. Dokładnie w tym czasie prom
kiedy któryś obrócił się do góry dnem. Załoga okrętu
z polskich
okrętów brała udział w penetracji wraku i wydoby-
podwodnych waniu z niego ciał.
wychodzi „Gdy nurkowie wyciągali zwłoki kapitana,
w morze, okręty
te zahaczały się o wszystkie wystające z ka-
ratownicze,
w tym dłuba elementy. Wyglądało to tak, jakby kapi-
ORP „Lech”, tan nie chciał opuścić statku”, opowiada kapi-
są stawiane tan Robert Pełnikowski, zastępca dowódcy
w stan
ORP „Lech”. „Jesteśmy okrętem ratowni-
gotowości.
czym, ale specjalizujemy się głównie w pra-
cach podwodnych. Akcje nawodne prowadzo-
ne są przede wszystkim ze śmigłowców ratow-
niczych. Są szybsze”.
Za każdym razem, kiedy któryś z polskich
okrętów podwodnych wychodzi w morze,
jednostki ratownicze, w tym ORP „Lech”, są
stawiane w stan gotowości. W razie wypadku
lub awarii podwodniaka można w ten sposób
szybko udzielić pomocy. „Na szczęście nic
takiego do tej pory się nie zdarzyło i mamy
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 33
 M A R Y N A R K A
„LECH” nie pływa nigdy
w szyku bojowym. Zawsze jednak
znajduje się w pobliżu okrętów
i w każdej chwili jest gotowy,
aby ratować marynarzy.
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
nadzieję, że się nie zdarzy”, dodaje kapitan
Pełnikowski.
ZEPPELIN W SIECI
Do najbardziej spektakularnych działań za-
łogi tej jednostki należy podwodne rozpoznanie
„Grafa Zeppelina”, jedynego niemieckiego lot-
niskowca pochodzącego z czasów drugiej wojny
światowej i największego wraku leżącego na
dnie Bałtyku. To nurkowie z „Lecha” badali go
jako pierwsi. Najbardziej zdziwił ich doskonały
stan wraku. W wielu bulajach są jeszcze szyby,
a pokład wykonany z drewna teakowego wyglą-
da tak, jakby został zanurzony kilka dni wcze-
śniej. Wrak jest częściowo pokryty sieciami,
każdy nurek musiał więc mieć oczy dookoła
głowy, żeby się nie zaplątać. Na Bałtyku panu-
ją w ogóle trudne warunki do głębokiego nur-
kowania. Widoczność jest bardzo ograniczona.
Nurkowie, badając wrak, wykorzystali więc
specjalistyczny parasol świetlny, który umożli-
wiał pracę w promieniu około 10 metrów.
34 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
W O J E N N A
„Lech” nie pływa nigdy w szyku
bojowym. Zawsze jednak znajduje się
w pobliżu okrętów i w każdej chwili
jest gotowy, aby ratować marynarzy.
Takie akcje byłyby często niemożliwe
do przeprowadzenia bez dzwonu nur-
kowego. Nurek w takim urządzeniu
może zejść pod wodę nawet na głębo-
DO NAJBARDZIEJ kość stu metrów i na przykład dostar-
spektakularnych czyć do zatopionej jednostki powietrze,
działań załogi tej medykamenty, a nawet prowiant. Dru-
jednostki należy
podwodne
giego dnia mojego pobytu na okręcie
rozpoznanie starszy marynarz Adam Ścisły po raz
„Grafa pierwszy schodził pod wodę w dzwo-
Zeppelina”. nie. „Nie było najgorzej”, relacjonował
po ćwiczeniu. „Strój nurka jest dość
ciężki i niewygodny, a w dzwonie jest
ciasno. Trochę się denerwowałem
przed zejściem do wody, ale wszystko
poszło jak należy”.
Adam Ścisły służy w Marynarce
Wojennej od niecałych trzech lat.
Wcześniej był żołnierzem służby za-
sadniczej. Postanowił jednak związać
się z wojskiem i zostać nurkiem. Przy-
gotowanie marynarza do zejścia pod
wodę czasami trwa dłużej niż samo
nurkowanie. Przed każdym zanurze-
niem nurek musi zaliczyć badania le-
karskie. Poza tym technicy sprawdzają
działanie kamer, urządzeń dostarczają-
cych mieszaninę oddechową i tych od-
powiedzialnych za bezpieczeństwo. Po
wyciągnięciu z wody dzwon jest przy-
twierdzany do komory dekompresyj-
nej. Nurek po wejściu do komory spę-
dza w niej kilkadziesiąt minut, kilka
godzin albo kilka dni (zależy to od te-
go, na jakiej głębokości przebywał
i jak długo).
KULKI MOCY
Drugiego dnia na podwieczorek
były „kulki mocy”, czyli knedle

z dżemem śliwkowym. Większość maryna-
rzy lubi to danie. Do specjałów kuchni okręto-
wej należą „żużel” (kaszanka), „mięso na pło-
cie” (żeberka), „podeszwa” (wołowina)
i „przegląd tygodnia” (bigos). Posiłki serwo-
wane są co cztery godziny. Ich wydawanie za-
czyna się pół godziny przed zmianą wachty,
a kończy pół godziny po zmianie. W ten spo-
sób zarówno ci, którzy rozpoczynają wachtę,
jak i ci, którzy ją kończą, mogą zjeść śniada-
nie, obiad, podwieczorek lub kolację. Kiedy
fale mocno bujają okrętem, na stołach kładzie
się obrusy antypoślizgowe.
Kapitan Mariusz Sokołowski, dowódca
pionu eksploatacji okrętu, przy „kulkach mo-
cy” mówił o swojej pracy inżynierskiej doty-
czącej okrętów podwodnych. Przed jej napisa-
niem odwiedził okręt typu Foxtrot. „Koje znaj-
dowały się tam nad torpedami. Strach było
spać. Na «Lechu» nie jest tak źle”.
Po podwieczorku wróciłem do kajuty. Znaj-
duje się ona o pokład wyżej od tego, na któ-
A R M I A
FOT. TOMASZ GOS
rym jest mesa. Dostałem koję na dole. Kwa-
termistrz spał na górze. Górne koje mają de-
montowaną deskę, tak zwaną sztormdeskę.
Montuje się ją po zewnętrznej stronie po to, by
podczas dużych fal marynarz nie spadł na
podłogę. Na tym pokładzie znajdują się ka-
juty najczęściej dwu- lub czteroosobowe.
Tylko dowódca okrętu i jego zastępca mają
„jedynki”.
OKRĘT BEZ ARMAT
Na najwyższym pokładzie mieści się głów-
ne stanowisko dowodzenia. Odpowiednikiem
tego miejsca na statkach jest mostek kapitań-
ski. Często można tu spotkać podporucznik
Joannę Sowę, dowódcę działu nawigacji, je-
dyną kobietę na ORP „Lech”. Służy ona na
jednostce dopiero pół roku i – jak mówi – ko-
cha tę pracę. „Zawsze chciałam służyć na tym
okręcie” – przyznaje i dodaje pół żartem, pół
serio: „Może dlatego, że wolę ratować ludzi
niż do nich strzelać”.
NUREK po wejściu
do komory spędza
w niej kilkadziesiąt
minut, kilka godzin
albo kilka dni.
Na „Lechu” nie ma armat. Jednak w razie
potrzeby można je zamontować. Na bliźniaczy
okręt ORP „Piast” armaty wstawiono na prze-
łomie lat 1990 i 1991, gdy wysyłano go na mi-
sję w rejon Zatoki Perskiej. Zamiast artylerii
bardziej przydaje się dynamiczny system pozy-
cjonowania. Służy on do koordynacji pracy
śrub napędowych oraz sterów strumieniowych
i pozwala właściwie ustawić okręt. „Nasza jed-
nostka praktycznie może płynąć bokiem”, wy-
jaśniła mi Joanna Sowa. Tak precyzyjne stero-
wanie okrętu jest potrzebne podczas pracy nur-
ków. Ustawia się wtedy jednostkę dokładnie
nad obiektem, do którego musi zejść nurek.
Ostatniego dnia rejsu wszyscy myślą już
o powrocie do domu. Paweł Gajdzis zapew-
nia, że w razie potrzeby moglibyśmy jeszcze
spędzić na morzu około 10 dni. Na tyle wy-
starczyłoby „żelaznych” zapasów jedzenia.
„Z tego prowiantu wolno skorzystać tylko
w wyjątkowych przypadkach, na przykład na
wypadek wojny”, wyjaśnia kwatermistrz. 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 35

F E L I E T O N
MARIUSZ
JĘDRZEJKO
profesor doktor
habilitowany,
socjolog i pedagog
społeczny
Złotówka
w oku cyklonu
N
ie wiemy, jak długo,
jak destrukcyjnie, jak
intensywnie i do jakiej
granicy posunie się fi-
nansowy cyklon prze-
chodzący przez Polskę. Jego przełoże-
nie na budżet MON jest oczywiste – je-
śli cztery miesiące temu za 500 tysięcy
euro można było kupić jedną rakietę, to
obecnie kupimy jej 5/8. Albo nie będzie
miała awioniki albo ładunku wybucho-
wego… Może przesadzam, a może nie.
Czytam najnowszą prasę niemiecką
i angielską. Niemal połowa tekstów do-
tyczy sytuacji finansowo-gospodarczej,
a w wielu z nich znajdujemy odniesie-
nia do naszego kraju. Już dawno nie wi-
działem w znanych tytułach tylu od-
mian Poland, polish, Polen, polnische.
Uznawani przez kilka lat za tygrysa Eu-
ropy trafiliśmy w oko wielkiego cyklo-
nu, któremu nie wiadomo jak zaradzić.
Bo choć włodarze naszego kraju dwoją
się i troją, aby coś z tym zrobić, to wi-
dzimy jednak, że przełożenie wizji, pla-
nów, analiz na rzeczywistość może być
doprawdy znikome. Nikt nie ma wątpli-
wości, że od czterech–pięciu tygodni
trwa spekulacyjny atak na polską zło-
tówkę i naszą gospodarkę. Atak nie
mniej groźny od hordy dywizji pancer-
nych, równie wyniszczający i bez-
względny. Tyle tylko, że przeciwnika
nie widać, nie wiadomo, jak do niego
strzelać i czym. Nie tylko nie wiemy,
w gmachu jakiej instytucji finansowej
siedzi, ale też ilu liczy ludzi. Uderza tak
jak terroryści: nie wiadomo kiedy, nie
wiadomo czym, nie wiadomo kto?
Wiadomo tylko dlaczego – dla kasy.
Jest równie niebezpieczny i bezwzględ-
ny jak terroryści. Przypomnijmy sobie
atak na brytyjskiego funta sprzed nieca-
36 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
Kamyczki
Jak długo jeszcze „finansowi talibowie”
będą demolować gospodarki
środkowej Europy?
łej dekady. Zauważmy, jak potężne ro-
syjskie zasoby walutowe (ponad 200
miliardów dolarów i euro) zniknęły
w niespełna półtora miesiąca, a to dwa
razy więcej niż całe rezerwy Polski.
Jakiś czas temu pojawiło się ciekawe
pojęcie „asymetryczność zagrożeń”.
Niezwykle trafne i kreatywne. Dzisiaj
możemy mówić o „nieprzewidywalno-
ści bezpieczeństwa” w sytuacji, gdy go-
spodarki poszczególnych krajów mają
się bardzo dobrze. Dochodzi do tego
świadomość (bezbronność i nieprzewi-
dywalność) wobec niemilitarnego na-
Oburzamy się na zbrodnie
talibów, ale w naszej
kulturze mamy swoich
finansowych „moneylibów”
rzędzia wojny. Tego jeszcze w naszej
historii nie było. Stajemy się właśnie
ofiarą takiej nieprzewidywalności, bez-
silni wobec wroga, którego trudno zde-
finiować. To robota dla współczesnych
Bondów. Powiem więc tak: panowie ze
spec służb, dowiedźcie, że potraficie, że
warto wydawać na was rocznie kilkaset
milionów złotych. Dajcie spokój z bzde-
tami i kartoflanymi spekulantami.
Znajdźcie tych, którzy dehermetyzują
Polskę.
Co przyniesie marzec? Najtęższe
ekonomiczne umysły uczciwie odpo-
wiadają: nie wiemy, naprawdę nie wie-
my. Ale kilka rzeczy można już powie-
dzieć. Na przykład to, że jesteśmy w fa-
zie społeczno-ekonomicznego kryzysu,
którego sygnały pojawiły się już na po-
czątku dekady. Najpierw na rynkach
azjatyckich, w Argentynie i Londynie. Świat pę-
dzi w tak szalonym tempie, że przestał zauwa-
żać, jakie mogą być konsekwencje „manipulacji
finansowego oręża”. Gdzieś między tymi wielki-
mi dolarowo-jenowo-euro-funtowymi grami za-
nikają odruchy przyzwoitości. Oburzamy się na
zbrodnie talibów, ale w świecie naszej kultury
mamy swoich finansowych „moneylibów”. Stra-
ty, jakie nam zadali w ostatnich miesiącach, prze-
wyższają pięcio–sześciokrotnie koszty rocznej
operacji w Afganistanie. Wściec się można.
To, co się teraz dzieje, wykreuje w perspekty-
wie kolejne problemy. Mówiono o tym kilka dni
temu w Belwederze (wielkie brawa dla inicjator-
ki minister Ewy Junczyk-Ziomeckiej), na nara-
dzie z udziałem polityków, naukowców i sę-
dziów. O ile symptomy kryzysu finansowego
pojawiły się kilka miesięcy temu, o tyle zabu-
rzenia społeczne widać od dobrych kilku lat.
Każde z nich wiąże się z naszym bezpieczeń-
stwem, bo ma ono nie tylko militarne imię.
Zatem fakty: w ciągu dekady liczba rozwodów
wzrosła o 80 procent (rozpada się co czwarte
małżeństwo zawarte po 2000 roku), nieletni
popełniają niemal wszystkie przestępstwa „za-
rezerwowane” do tej pory dla dorosłych, zna-
cząca część tych czynów ma swój wzorzec
w mediach (filmy akcji, gry komputerowe).
Szybko rośnie liczba osób z uzależnieniami
chemicznymi i niechemicznymi, rodzice po-
święcają dzieciom średnio godzinę dziennie,
młode Polki rodzą najmniej dzieci w UE, co
roku o kilka procent wzrasta spożycie alkoho-
lu. Lista za krótka? Nie jestem czarnowidzem
– ciągle pozostaję optymistą, że to tylko chwilo-
we zaburzenie w wielkiej gonitwie za „mieć”, po
którym może przyjdzie „być”.
Jest też jednak druga strona tego medalu: ist-
nieją zakulisowe mechanizmy i siły zdolne do
powalenia każdego, i sprawą państwa jest posia-
danie takich sił i środków, które pozwolą na ich
monitorowanie, a kiedy trzeba – zlikwidowanie.
Ci, o których piszę to „nowi terroryści”. 
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MAREK ORZECHOWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

zajmuje się tematyką

związaną z Unią,
NATO i polityką
międzynarodową

Powrót
marnotrawnego syna
Francja żegna się z doktryną de Gaulle’a
i wraca militarnie na łono NATO.
FOT. AFSOUTH

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 37

 F R A N C J A
Powrót marnotrawnego syna
eszcze nie wiadomo, kiedy to
nastąpi. Nie wiadomo, kto
i gdzie będzie pić francuskie-
go szampana. Nie wiadomo,
które z wysokich stanowisk
w organizacji przypadną Francji. Ale
wiadomo z pewnością już jedno
– Francja, po 43 latach absencji, wraca
do aktywności w NATO. Powrót
syna marnotrawnego jest oczekiwany
w Kwaterze Głównej sojuszu w Bruk-
seli z nadzieją i... nutą nostalgii.
WYPROWADZKA
Kiedy prezydent Francji Charles
de Gaulle ogłaszał w 1966 roku wystą-
pienie Francji z wojskowych struktur
NATO, jego dzisiejszy następca
Nicolas Sarkozy chodził do szkoły
podstawowej i nie interesował się wiel-
ką polityką światową. A to były cieka-
we czasy! W piśmie do prezydenta
USA Lyndona B. Johnsona, ogłasza-
jącym decyzję Francji, 7 marca 1966
roku de Gaulle pisał, że rozwój sytuacji
po 1949 roku i zmiany, jakie zaszły
w rozwoju Francji i jej sił zbrojnych, nie
usprawiedliwiają już więcej wspólnych
decyzji wojskowych. Dlatego Francja
chce odzyskać pełnię suwerennych
praw na własnym terytorium, zakoń-
czyć udział we wspólnym dowództwie
wojskowym, a sojuszowi NATO nie od-
dawać już więcej do dyspozycji jakich-
kolwiek jednostek wojskowych. Do
1 kwietnia 1967 roku z terytorium Fran-
cji musiały wycofać się wszystkie jed-
38 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
nostki przymierza, a Kwaterę Główną
NATO w pośpiechu przeniesiono do
Brukseli.
Wprawdzie Francja należała w 1949
roku do grupy państw, które brały udział
w utworzeniu NATO, ale generał
de Gaulle już wówczas oceniał, że po-
dejmowana w związku z sojuszniczy-
mi zobowiązaniami integracja sił
zbrojnych wyznacza Francji podrzędną
rolę, której Paryż w dłuższej perspek-
tywie nie chciał i nie mógł zaakcepto-
wać. Kiedy w 1958 roku de Gaulle
wrócił do władzy, już w pierwszym
przemówieniu do Francuzów mówił
o konieczności odzyskania przez Fran-
cję pełnej niezależności.
Francja chce i musi być w Europie
oraz na świecie całkiem samodzielna.
Zamierza wyposażyć swoje siły zbrojne
w broń atomową, „aby nikt nie mógł
zaryzkować ataku na nas bez odniesie-
nia najbardziej bolesnych ran”, mówił
de Gaulle. Wycofanie Francji z militar-
nych struktur NATO, z uwagi na konse-
kwencje dla sojuszników, miało nastę-
pować etapami.
STOPNIOWE
OGRANICZANIE
W memorandum wysłanym prezy-
dentowi USA Eisenhowerowi i premie-
rowi Wielkiej Brytanii Macmillanowi
we wrześniu 1958 roku, de Gaulle mo-
nitował o konieczności dopuszczenia
Francji do współdecydowania w NATO.
Sojusznicy nie byli jednak gotowi przy-
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK
jąć do swojego grona Francuzów, więc generał
zapowiedział podjęcie kroków stopniowo ogra-
niczających francuską obecność w sojuszu. Już
w marcu 1959 roku Paryż wycofał spod do-
wództwa NATO swoją flotę śródziemnomor-
ską, następnie nie zgodził się na stacjonowanie
na terytorium Francji jednostek amerykańskich
sił nuklearnych, zakazał przelotu nad państwem
sojuszniczych samolotów wojskowych bez
specjalnej zgody oraz podporządkował pod
swoje wyłączne dowództwo francuskie siły
obrony przeciwlotniczej. Obecność i mobilność
SZCZYT wojsk NATO we Francji została drastycznie
W STRASBURGU ograniczona.
otworzy wielką
debatę na temat
nowej strategii
PIERWSZA EKSPLOZJA
sojuszu. Stany Zjednoczone próbowały ratować sytu-
Najważniejszym ację. Nie traktowały jednak decyzji de Gaulle
jej elementem zbyt poważnie albo nie doceniały jego determi-
będzie nowa
nacji. Waszyngton zaproponował Paryżowi „nu-
definicja
strategicznego klearne gwarancje bezpieczeństwa”, ale nie mo-
partnerstwa gły one być przez generała de Gaulle’a przyjęte,
USA z Europą. ponieważ nie zawierały zgody USA na współde-
cydowanie Francji o ich użyciu. W tej sytuacji
prezydent rozkazał przyspieszenie, rozpoczętych
jeszcze w IV Republice, prac nad francuskim
programem jądrowym i 13 lutego 1960 roku
w Reggane na Saharze doszło do próbnej eksplo-
zji pierwszej francuskiej bomby.
Polityka francuskiego generała nie mogła spo-
tkać się z entuzjazmem wśród zachodnich so-
juszników, chociaż niewiele osób zdawało sobie
wówczas sprawę z ostatecznych i długofalowych
konsekwencji jego decyzji. Najważniejszym wy-
zwaniem była konsolidacja sojuszu oraz prze-
ciwdziałanie tendecjom, które mogły doprowa-
dzić do jego rozpadu. Do tego, na szczęście, nie

doszło, i to także dzięki zintegrowaniu z NATO
w 1955 roku Republiki Federalnej Niemiec. Ale
konsekwencje decyzji de Gaulle’a są odczuwa-
ne do dzisiaj.
Wystarczy przypomnieć lokalizację kwatery
głównej sojuszu, którą umieszczono na skraju
Brukseli w Eevere w opuszczonym szpitalu.
Jest tam do dziś. Wprawdzie de Gaulle zapew-
niał zachodnich partnerów, że jego decyzja nie
oznacza zamiany sojuszów i mogą oni nadal li-
czyć na solidarność Francji w wypadku kon-
fliktu ze Wschodem, ale jej wycofanie ze struk-
tur wojskowych wniosło do NATO wiele za-
mieszania i niepewności. W Stanach Zjedno-
czonych i Holandii doszło do antyfrancuskich
demonstracji, w Niemczech Zachodnich polity-
cy ścierali w strachu pot z czół, a w Moskwie
bito w dzwony. Wkrótce de Gaulle wybrał się
z wizytą do Związku Radzieckiego, co na Za-
chodzie obserwowano wręcz z trwogą, a rok
później, w 1967 roku, przyjechał na kilka dni
do Polski, której to wizycie niesłusznie przypi-
sano wielkie polityczne znaczenie. W Wa-
szyngtonie, Bonn czy Brukseli obawiano się
skutków tej nowej „Ostpolitik” francuskiego
prezydenta.
Wolta de Gaulle’a była tak spektakularna,
że zapomniano, iż podczas groźnego dla świata
kryzysu wokół Berlina w 1961 roku oraz Kuby
w 1962 roku de Gaulle wielokrotnie zapew-
niał, że w wypadku wojny Francja stoi po stro-
nie wolnego świata. Już jednak w latach nara-
stającej wojny w Wietnamie i nacisków USA na
pogłębioną integrację wojskową de Gaulle był
zdania, że udział Francji w tym procesie ozna-
cza grabież jej własnych surowców i zdolności
oraz że może ona zostać wciągnięta w konflik-
ty, z którymi nie ma nic wspólnego.
7 marca 1966 roku na biurku prezydenta
USA Johnsona pojawił się list de Gaulle’a.
1 lipca tego roku francuscy wojskowi opuścili
sojusznicze biura, a niemal rok później, 1 kwiet-
nia 1967 roku, w Wersalu i Fontainebleau osta-
tecznie zdjęto flagi NATO z masztów – natow-
skie sztaby znajdowały się już w drodze do
Brukseli.
SUWERENNOŚĆ NUKLEARNA
Udział Francji w koopercji w ramach NATO
uregulowało ostatecznie tak zwane porozumie-
nie Lemnitzer-Ailleret z 1967 roku. Przewidy-
wało ono, że Francja pozostanie w Radzie Pół-
nocnoatlantyckiej i innych organach sojuszu,
z wyłączeniem jego militarnych struktur, że bę-
dzie uczestniczyła w planowaniu obrony na wy-
padek zagrożenia, ale pod warunkiem, że będzie
miała też prawo do współdecydowania o sposo-
bie użycia sił zbrojnych. Porozumienie regulowa-
ło też warunki obecności Francji w NATO we
wszystkich sytuacjach zagrożenia. Dzięki niemu
na terenie Republiki Federalnej Niemiec wojska
francuskie stacjonowały aż do odzyskania przez
RFN pełnej suwerenności po zjednoczeniu kra-
ju. Dzięki niemu również Francja zachowała
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
swoją suwerenność w taki sposób, w jaki defi-
niował ją generał de Gaulle, a przy tym jego
doktryna dotrwała aż do momentu rozpadu sys-
temu radzieckiego i związanego z nim zagroże-
nia. Jej fundamentalnym założeniem była „fran-
cuska suwerenność nuklearna”, a punktem wyj-
ścia dla niej, niezgoda generała de Gaulle’a na
amerykańską w tym względzie dominację.
DWA WARUNKI
SARKOZY’EGO
To, co przetrwało tyle lat, okazało się w 2007
roku, już cztery miesiące po objęciu urzędu pre-
zydenta przez Nicolasa Sarkozy’ego, warte po-
nownego przemyślenia. W jednym z wywiadów
prasowych prezydent Francji zasygnalizował po-
trzebę nowego spojrzenia na wojskową obec-
ność Francji w strukturach sojuszu. Tę i inne
zapowiedzi partnerzy z NATO przyjęli z uwa-
gą, satysfakcją i wdzięcznością. W zeszłym ro-
ku podczas szczytu NATO w Bukareszcie pre-
zydent Sarkozy mówił już o konkretach
i oświadczył, że powrót Francji do militarnej or-
ganizacji sojuszu mógłby nastąpić w 2009 roku,
w sześćdziesiątą rocznicę powstania NATO.
FRANCUZOM TRZEBA BĘDZIE USTĄPIĆ
NIECO MIEJSCA NA CZOŁOWYCH DOWÓDCZYCH
STANOWISKACH W SOJUSZU
Symboliczny i uroczysty szczyt z tej okazji od-
będzie się w Strasburgu we Francji. Okazja
i miejsce wydają się idealne. Prezydent postawił
jednak dwa warunki, z których oba są dla pozo-
stałych partnerów nieco kłopotliwe.
Po pierwsze, Unia Europejska musi się znacz-
nie wzmocnić.
Po drugie, Francuzom trzeba będzie ustąpić
nieco miejsca na czołowych dowódczych stano-
wiskach w sojuszu.
Pierwszy warunek daje się spełnić łatwiej na
papierze niż w rzeczywistości i wymaga zaanga-
żowania wielu państw oraz instytucji, drugi na-
tomiast odnosi się głównie do Amerykanów,
Anglików i Niemców, bo to przede wszystkim
oni będą musieli ustąpić miejsca Francuzom.
Oba warunki, przy odrobinie dobrej woli, da
się jednak bez kłopotów spełnić, zwłaszcza że
Francja od lat aktywnie uczestniczy w mię-
dzynarodowych akcjach NATO out of area (na
przykład ISAF w Afganistanie), należy do
państw, które w dużym stopniu je finansują,
ale ma niewiele do powiedzenia w ich plano-
waniu, przeprowadzaniu i dowodzeniu nimi,
mimo że sztab francuski oddelegował do
NATO prawie 300 oficerów łącznikowych.
Także rozbudowa autonomii Unii Europejskiej
w polityce bezpieczeństwa będzie łatwiejsza
z udziałem Francji w strukturach wojskowych
NATO. W akcjach sojuszniczych zaangażowa-
nych jest już ponad sześć tysięcy francuskich
żołnierzy.
Francuską drogę powrotu do NATO widzieć
należy jednak w szerszym kontekście – reorien-
tacji polityki bezpieczeństwa Francji jako takiej.
17 czerwca 2008 roku grupa specjalnie powoła-
nych ekspertów przedłożyła prezydentowi
Sarkozy’emu białą księgę na temat obrony
i narodowego bezpieczeństwa kraju. Wpraw-
dzie, dla uspokojenia krytyków szykowanych
zmian, obiecuje w niej Sarkozy zachowanie
najważniejszych zasad dotychczasowej polityki
obronnej, opartej na doktrynie de Gaulle’a,
czyli pełną niezależność francuskich sił nukle-
arnych, brak automatyzmu w spełnianiu zobo-
wiązań wojskowych w ramach NATO i samo-
dzielność w ocenie sytuacji na podstawie do-
niesień własnego wywiadu. Także podległość
sił francuskich w czasach pokoju pozostaje
w tej doktrynie bez zmian – są one w gestii naro-
dowego dowództwa.
Ale pojawiły się też zupełnie nowe priorytety.
Bezpieczeństwo wewnętrzne kraju nie może być
już postrzegane w oderwaniu od zagrożenia
światowym terroryzmem. Konieczna jest współ-
praca i kooperacja z USA w celu zminimalizo-
wania zagrożenia ze strony krajów zmierzają-
cych do posiadania broni jądrowej. Niezbędna
jest poprawa skuteczności i możliwości inter-
wencji NATO w operacjach out of area.
I najważniejsze stwierdzenie zawarte w białej
księdze: zachowanie dotychczasowej pozycji
Francji w NATO z uwagi na rozwój sojuszu,
zmianę sytuacji na świecie nie jest ani potrzebne,
ani konieczne, ani zrozumiałe. Pojęcie narodo-
wej suwerenności Francji jest więc interpretowa-
ne na nowo, zaś NATO uważane jest w tym kon-
tekście za najważniejszy filar europejsko-atlan-
tyckiej kooperacji.
Biała księga nie zamyka prezydentowi Francji
drzwi do żadnego z możliwych rozwiązań, nie
przesądza też daty ponownej integracji Francji
z militarną organizacją NATO. Ale nic nie
wskazuje na to, aby Paryż znów się rozmyślił.
Szczyt w Strasburgu otworzy z pewnością wiel-
ką debatę na temat nowej strategii sojuszu. Naj-
ważniejszym jej elementem będzie z pewnością
definicja strategicznego partnerstwa USA z Eu-
ropą. Drugim – określenie realnych zagrożeń.
Trzecim – nowy podział zadań i zobowiązań.
We wszystkich tych trzech zasadniczych ele-
mentach debaty udział Francji jest nie tylko nie-
zbędny, lecz wręcz konieczny. Dlatego jej po-
wrót do sojuszu będzie nie tyle powrotem syna
marnotrawnego, ile zawiązaniem nowego przy-
mierza. Jeśli w trudnych latach NATO zdało
egzamin bez wojskowej obecności Francji, tym
bardziej z jej udziałem poradzi sobie z nowymi
wyzwaniami. 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Sztuka dobrego
sąsiedztwa
Z
tym problemem stanęli-
śmy oko w oko po słyn-
nej jesieni ludów, połą-
czeniu Niemiec i rozpa-
dzie Związku Radziec-
kiego, a więc po zakończeniu zimnej
wojny. I udało się. Ówczesny szef na-
szej dyplomacji profesor Krzysztof
Skubiszewski, stylowy konserwatysta
w każdym calu, okazał się nadzwyczaj
skutecznym wykonawcą historycznej
misji – budowy dobrosąsiedzkich sto-
sunków Polski.
Relacje z sąsiadami mniejszymi
są elementem umacniania po-
zycji Polski w regionie.
Z Ukrainą mają znaczenie
szczególne. Z Rosją
i Niemcami, ze względu na
doświadczenia historyczne,
wymogi współczesności
i wyzwania przyszłości, mają
charakter kwadratury koła.
Nie spróbuję omówić ich
wszystkich. Przyjrzyjmy
się tylko relacjom między
Warszawą a Berlinem,
a zwłaszcza temu, co jest
związane z działalnością
Eriki Steinbach.
Niezastąpiony Władysław
Bartoszewski, pełniący
w kancelarii premiera sub-
telną misję ministra do spraw
stosunków polsko-niemiec-
kich, udał się w przeddzień
swoich 87. urodzin do Berlina,
by przedstawić kanclerz Angeli
Merkel polskie stanowisko w spra-
40 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Powiedzmy to sobie bez ogródek – ta sztuka nie jest łatwa.
Wiedzą o tym nawet ci, którzy mogą sobie wybrać sąsiadów,
a co dopiero ci, którzy tego przywileju są pozbawieni.
wie ewentualnego powołania wspo-
mnianej przewodniczącej Związku
Wypędzonych do rady jednej z funda-
cji. Przypomnijmy, że nie jest to orga-
nizacja Polsce obojętna. Zgodnie
z decyzją Bundestagu, to właśnie ona
ma zbudować w Berlinie centrum do-
kumentacji i informacji o wysiedle-
niach. W Polsce budzi to obawę, że
zważywszy na dotychczasową posta-
wę pani Steinbach,
centrum będzie kładło akcent na cierpienia
Niemców oraz sprzyjało mylącej interpretacji,
a nawet wypaczaniu historii.
Obawa ta jest być może uzasadniona, a pol-
ski niepokój zrozumiały. Mamy przyczynę,
a więc i prawo do szczególnej wrażliwości,
a nawet nadwrażliwości wynikającej z historii
stosunków z naszym zachodnim sąsiadem.
Mamy także szczególny obowiązek uważnego
przyglądania się tendencjom politycznym
w Niemczech. Szczególnie tym,
które wywierają
wpływ na poglądy
i postawę niemiec-
kiego społeczeństwa.
Przy tych wszystkich za-
strzeżeniach warto się zastano-
wić, czy sprawie berlińskiego mu-
zeum i pani Erice Steinbach nie przy-
pisujemy zbyt wielkiego znaczenia. Moż-
na bowiem się było dowiedzieć, że jeśli
znajdzie się ona w radzie wspomnianej
fundacji, wywrze to negatywny wpływ
na stosunki polsko-niemieckie. Dla po-
rządku przypomnijmy, że mają one gi-
gantyczny wymiar dwustronny, zwłasz-
cza gospodarczy. To właśnie Niemcy na-
zywaliśmy naszym adwokatem, gdy
wstępowaliśmy do Unii Europejskiej. Je-
steśmy także sojusznikami w NATO. Za-
wsze z napiętą uwagą będziemy przyglą-
dali się stosunkom Berlin–Moskwa.
Konfrontujemy więc prawdziwie naj-
cięższą artylerię z jakąś marginalną pu-
kawką albo ewidentny transatlantyk z ża-
glówką.
Oczy należy mieć szeroko otwarte, ale
nie można dopuścić, aby ostrość widzenia
zakłócił byle paproch. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER cji, Belgii, Hiszpanii czy krajów skandy-

nawskich.

Burza nie cichnie

Tymczasem izraelska armia broni się
i twierdzi, że to palestyński Hamas jest wi-
nien owych ofiar, ponieważ przeprowadzał
ataki z obszarów zamieszkanych, a spadają-
Po zakończeniu izraelskiej ofensywy w Strefie Gazy posypały się ce na cywilów pociski Kassam to także na-
ruszenie konwencji genewskiej.
oskarżenia o zbrodnie wojenne. Tel Awiw mówi o braku „Rząd Izraela zagwarantuje obronę praw-
obiektywizmu, ale zamierza bronić swych żołnierzy. ną i polityczną wszystkim swoim żołnie-
rzom; nie pozostawimy ich swojemu loso-
wi wobec możliwych akcji prawnych w in-
nych krajach”, postanowiła izraelska rada
ministrów. A premier Ehud Olmert
oświadczył: „Państwo Izrael będzie twardo
wspierać tych, którzy działali w jego imie-
niu. Żołnierze i dowódcy, których wysyła-
no na misje w Gazie muszą wiedzieć, że są
bezpieczni przed różnymi trybunałami”.
O tym, że aresztowanie izraelskich oby-
wateli za granicą jest możliwe, świadczy
przykład z 2005 roku, gdy izraelski generał
Doron Almog wybrał się do Londynu. Nie
wiedział, że brytyjski sąd wydał nakaz jego
aresztowania. Oskarżono go o to, że na jego
rozkaz 23 lipca 2002 roku tysiąctonowa
bomba zabiła w Strefie Gazy 15 cywilów, w
tym 11 dzieci. Gdy samolot z emerytowa-
nym już generałem na pokładzie wylądował,
na lotnisku czekali inspektorzy Scotland
Yardu. Na pokład wszedł izraelski attaché
wojskowy i ostrzegł go, że jeśli wysiądzie z
maszyny, trafi do brytyjskiego więzienia.
Policja nie zdecydowała się na użycie siły,
obawiając się strzelaniny z ochroną genera-
ła. Doron Almog odleciał do Izraela.

W
internecie ukazały
się ogłoszenia: „Po-
szukiwani są prze-
stępcy wojenni i ta-
cy, którzy popełnili zbrodnie prze-
ciwko ludzkości”, ilustrowane zdję-
ciem izraelskiego ministra obrony
Ehuda Baraka. Obok autor (strona
powstała prawdopodobnie na tere-
nie Izraela) uzasadnia, dlaczego
sprawa powinna trafić do Trybunału
Sprawiedliwości w Hadze. Barak
jest bowiem odpowiedzialny za
zniszczenie, w tym ataki z powie-
trza, gęsto zaludnionych terenów w
Strefie Gazy.
STANĄ PRZED SĄDEM?
Doniesienia w sprawie zbrodni
izraelskich w Strefie Gazy bada Or-
ganizacja Narodów Zjednoczonych,
a Międzynarodowa Agencja Energii
Atomowej (International Atomic
Energy Agency – IAEA) z siedzibą
w Wiedniu rozpatruje arabską skar-
gę dotyczącą użycia przez Izrael w
Strefie Gazy pocisków z rdzeniem
ze zubożonego uranu.
Oskarżenia padają także ze strony
Amnesty International, a komisarz
Unii Europejskiej do spraw pomocy
rozwojowej Louis Michel uważa, że
Izrael nie respektował humanitar-
nych praw.
Główny zarzut jest taki, że na wy-
strzelone przez Hamas rakiety od-
powiedział z nieproporcjonalną siłą.
Zginęły setki cywilów, zniszczone
zostały nie tylko domy, ale także
szkoły i szpitale.
Mimo sceptycznych wypowiedzi
prawników, wątpiących w skutecz-
ność takich oskarżeń, w Izraelu na-
rastają obawy, że żołnierze mogliby
za granicą zostać pociągnięci do od-
powiedzialności za ofiary cywilne
w Strefie Gazy. Dlatego odradza się
im wyjazdy z ojczyzny, szczególnie
do krajów, w których systemy praw-
ne dopuszczają wniesienie takiego
indywidualnego oskarżenia, między
innymi do Wielkiej Brytanii, Fran-
KRYTYKA ONZ
O dowodach na to, że Izrael popełnił
zbrodnie wojenne podczas 22-dniowej kam-
panii militarnej w Strefie Gazy, mówił pod
koniec stycznia Richard Falk, wysłannik
Rady Praw Człowieka ONZ na terytoria pa-
lestyńskie. „Cierpienia psychiczne cywilów
BILANS były tak wielkie, że całą ludność Strefy Ga-
IZRAELSKIEJ zy można by uznać za ofiary”.
OPERACJI Stwierdził jednak, że potrzebne jest nie-
MILITARNEJ
w Strefie Gazy
zależne śledztwo, które pomoże ustalić, czy
to 1330 zabitych działania Izraela w Strefie Gazy naruszające
Palestyńczyków, międzynarodowe prawo humanitarne są
w tym wielu równoznaczne ze zbrodniami wojennymi.
cywilów i 437
dzieci oraz pięć
Zdecydowanie odrzucił izraelski argument,
tysięcy rannych. że ofensywę podjęto w samoobronie,
Izrael stracił w związku z atakami rakietowymi na Izrael,
dziesięciu prowadzonymi
żołnierzy oraz
trzech cywilów. z rządzonej przez Hamas Strefy Gazy. Pod-
kreślił, że Izrael nie ograniczał walk do ob-
szarów, z których wystrzeliwano pociski
rakietowe. Bilans izraelskiej operacji mili-
tarnej w Strefie Gazy to 1330 zabitych Pa-
lestyńczyków, w tym wielu cywilów i 437
dzieci oraz pięć tysięcy rannych. Izrael
stracił dziesięciu żołnierzy oraz trzech
cywilów. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 41

 K O N F L I K T Y
POLSKA ZBROJNA: Ryszard Kapu-
ściński przewidywał, że XXI wiek będzie
stuleciem wojen o wodę. Czy to realny
scenariusz?
PAWEŁ JOKIEL: Obawiam się, że tak,
choć zamiast słowa „wojna” użyłbym termi-
nu „konflikt”. Ale konflikty i spory o wodę
nie są niczym nowym w naszej historii. Już
w starożytności dochodziło do rywalizacji,
współzawodnictwa, a nawet wojen o wodę.
Zresztą słowo „rywal” pochodzi od łaciń-
skiego rivalis, co oznacza osoby używające
tego samego strumienia, a mieszkające po
jego przeciwnych stronach.

POLSKA ZBROJNA: Gdzie zanotowano

pierwsze konflikty?
PAWEŁ JOKIEL: Już w 689 roku przed
Chrystusem władca Asyrii zalał i zburzył
Babilon poprzez zatamowanie Eufratu
i zniszczenie zapór. W Mezopotamii odno-
towano, bodaj pierwszy w historii, przypa-
dek sporu o wodę rzeczną do nawodnień.
Toczyły go ze sobą Ur i Eridu. Woda lub
obiekty wodne stanowią jednocześnie za-
równo cel, jak i narzędzie konfliktu, o czym
najlepiej świadczy kazus Asyrii.

POLSKA ZBROJNA: A na terenie Polski?

PAWEŁ JOKIEL: W 1455 roku gdańsz-
czanie, z obawy przed Krzyżakami, przebili
wał przeciwpowodziowy i zalali Żuławy El-
bląskie. Z kolei Szwedzi podczas „potopu”

Woda
z jednej szklanki
Z profesorem doktorem habilitowanym PAWŁEM
JOKIELEM o militarnym znaczeniu wody
i konfliktach o nią rozmawia ROBERT CZULDA
przerwali lewy wał Wisły i na długo zatopili
całe Żuławy Gdańskie. W 1783 roku znisz-
czono na Żuławach wały, aby przeszkodzić
w natarciu wojskom rosyjskim.
POLSKA ZBROJNA: Zdaniem Butrusa
Ghalego Butrusa, kolejna wojna między
państwami Bliskiego Wschodu wybuchnie
o wodę. Co Pan na to?
PAWEŁ JOKIEL: Już od czasów biblijnych
obszary te charakteryzują się ciągłym i co-
raz większym niedostatkiem wody. Jej źró-
dłem w tym rejonie jest rzeka Jordan i jej
dopływy oraz wody podziemne z rejonu
wzgórz Golan, które od lat stanowią kość
niezgody w stosunkach między Syrią, Jor-
danią i Izraelem. Wojny i polityka na tych
terenach są związane z wodą, i choć nie
mówi się o tym oficjalnie, to wszystko krę-
ci się tutaj wokół tego strategicznego su-
rowca. Ariel Szaron powiedział kiedyś, że
„wojna sześciodniowa” nie wybuchła
w 1967 roku, lecz trzy lata wcześniej, gdy
Izrael, budując ogromne ujęcie wody na
Jordanie, zamienił wodę w Morzu Mar-
twym w solankę.
POLSKA ZBROJNA: Obiektem rywaliza-
cji jest chyba również Nil.
PAWEŁ JOKIEL: Tak. Zgodnie z umową
Egiptu z Sudanem z 1959 roku oba kraje mo-
gą czerpać wodę z Nilu, jednak na bardzo nie-
równych warunkach. Ponieważ zarówno Etio-
pia, jak i Sudan mają prawo jedynie do nie-
wielkiej części wód z tej rzeki, chcą renego-
cjować wcześniejsze umowy i planują budowę
zbiorników wodnych na swoich terytoriach.
Egipt planów tych nie akceptuje i grozi nawet
konfliktem zbrojnym. Sam Anwar Sadat miał
kiedyś stwierdzić, że Egipt nie będzie prowa-
dził już wojen, chyba że o wodę.
POLSKA ZBROJNA: A może w XXI wie-
ku wodę będziemy transportować z innych
kontynentów, jak teraz na przykład ropę
naftową?

42 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


PAWEŁ JOKIEL: Już teraz każdego roku
przesyła się rurociągami lub transportuje w in-
ny sposób około 600 kilometrów sześcien-
nych wody. Powstają coraz to nowe arterie
wodne o sile przerzutu przekraczającej 5 ty-
sięcy kilometrów do potęgi czwartej rocz-
nie. Jeden z powstałych nie tak dawno pro-
jektów zakłada przesyłanie wody z rzek Ala-
ski i Kanady do siedmiu prowincji w Kana-
dzie, 33 stanów w USA, a nawet do Meksy-
ku. Już dziś państwa takie jak Izrael, Malta
i Cypr sprowadzają wodę „zza morza” tan-
kowcami; między innymi z Turcji. Całkiem
poważnie rozważa się też holowanie przez
oceany gór lodowych z Antarktydy.
POLSKA ZBROJNA: Rzeki spełniają
funkcję naturalnych rubieży, a więc mają
również znaczenie militarne. Ustanawia-
nie granic na rzekach stało się niemal
normą. Dobrze to czy źle?
PAWEŁ JOKIEL: Około 40 procent lud-
ności świata żyje na obszarach dorzeczy
międzynarodowych. Oznacza to, że granica
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
państwowa biegnie wzdłuż rzeki, jak na rosyjskich pograniczników. Fakt ten sprawił,
przykład polsko-niemiecka na Odrze. Gra- że oba państwa musiały uregulować pro-
nica może też przecinać rzekę w określo- blem tego rodzaju zmian granicy.
nym miejscu, na przykład egipsko-sudań-
ska Nil. Rodzi to oczywiście konflikty, POLSKA ZBROJNA: Już teraz 1,1 mi-
zwłaszcza tam, gdzie woda, w szczególno- liarda osób nie ma dostępu do wody pit-
ści woda czysta, nie jest dobrem powszech- nej. Dlaczego?
nie dostępnym. PAWEŁ JOKIEL: Powiedziałbym raczej,
Jako ciekawostkę podam, że w XVIII wie- że dostęp ten jest ograniczony. Przyczyny
ku pojawił się pomysł podziału państw Eu- podzieliłbym tu na geograficzne i cywiliza-
ropy na podstawie granic hydrograficznych. cyjne. Są bowiem obszary na Ziemi, na któ-
Na szczęście nie został zrealizowany. Sądzę rych naturalne zasoby wodne – z przyczyn
bowiem, że rzeki nie tylko nie tworzą granicklimatycznych, hydrograficznych, a nawet
w przyrodzie, ale nie powinny być też geologicznych – były i zapewne będą skraj-
wzdłuż nich prowadzone granice admini- nie małe. Są jednak państwa i regiony, któ-
stracyjne, a nawet państwowe. rych zasoby wodne niegdyś zaspokajały ist-
niejące potrzeby, dziś zaś, w wyniku ogrom-
POLSKA ZBROJNA: nego rozwoju cywiliza-
Dlaczego? Wojny i polityka często cyjnego, mieszkający tam
PAWEŁ JOKIEL: Już ludzie cierpią na brak wo-
sama demarkacja granicy
są związane z wodą, dy i muszą ją sprowadzać.
na rzece jest zabiegiem i choć nie mówi się o tym Dobrym przykładem jest
trudnym i konfliktogen- oficjalnie, to wszystko Kalifornia, dla której wo-
nym. Zawsze bowiem ro- da sprowadzana jest z od-
dzi się pytanie: w którym
kręci się wokół tego ległości nawet kilku tysię-
miejscu ją wyznaczyć? strategicznego surowca cy kilometrów.
Wzdłuż brzegu? A jeśli
tak, to którego? Przy jakim stanie wody? Są POLSKA ZBROJNA: Jakie są przyczyny
to kwestie istotne, bo konflikty mogą być narastających problemów z dostępem do
naprawdę poważne, choćby spór Iranu i Ira- wody pitnej?
ku o przebieg granicy na Szatt al-Arab, Chin PAWEŁ JOKIEL: Podstawowym powo-
i Związku Sowieckiego na Ussuri czy spór dem jest ciągły wzrost zapotrzebowania na
Boliwii i Chile o rzekę Lauca. wodę. Zwłaszcza rozwijające się rolnictwo
jest ogromnym jej konsumentem. Na wielu
POLSKA ZBROJNA: Czy w przypadku obszarach strefy zwrotnikowej i podzwrotni-
Polski też dochodziło do takich proble- kowej pojawia się często alternatywa: jeść
mów? lub pić. Zaspokojenie potrzeb żywnościo-
PAWEŁ JOKIEL: Niemal anegdotycznie wych wymaga tam nawadniania, a to drama-
brzmi prawdziwa opowieść o rolniku tycznie uszczupla lokalne zasoby wodne. In-
Zenonie P. z okolic Włodawy, który dołą- nym problemem jest degradacja i dewastacja
czył do ekskluzywnego grona – Stalina, zasobów wodnych, czyli zanieczyszczanie
Churchilla i Roosevelta – decydentów wy- i wyczerpywanie tych zasobów. Dotyczy to
tyczających w Jałcie granice Polski. Bug zwłaszcza państw i regionów szybko rozwi-
w rejonie Włodawy wielokrotnie zmieniał jających się: Chin, Indii, krajów arabskich.
bieg, tworząc przy okazji nowe wyspy, któ-
rymi żadna ze stron się nie interesowała. POLSKA ZBROJNA: Gdzie i kiedy za-
Stan ten trwał do czasu, gdy krowa tegoż tem, Pana zdaniem, wybuchną konflikty,
rolnika zaczęła paść się na nowo powstałej których przyczyną będzie woda?
wyspie. Krasula została zatrzymana przez PAWEŁ JOKIEL: Z oczywistych powo-
dów najbardziej konfliktogennym rejonem
WIZYTÓWKA jest w tym względzie szeroko pojmowany
Bliski Wschód. Turcja, budując ogromne
Profesor systemy retencjonujące i przesyłające wodę
doktor habilitowany z rzek Tygrys i Eufrat (na przykład zaporę
PAWEŁ JOKIEL Atatürka), w oczywisty sposób zakręca kran
Kierownik Katedry Hydro- z wodą dla Syrii i Iraku. A jej plany przesy-
logii i Gospodarki Wodnej Instytutu Nauk łania ujętej tu wody rurociągiem w kierunku
o Ziemi na Uniwersytecie Łódzkim. Autor wybrzeża Morza Śródziemnego i eksport
ośmiu książek i ponad stu publikacji. tankowcami do Izraela wzbudzają wręcz
Członek Komitetu Gospodarki Wodnej wściekłość niektórych państw arabskich.
Polskiej Akademii Nauk, Komisji
Nic nie jest jednak przesądzone i nadal mo-
Hydrologicznej Polskiego Towarzystwa
żemy uniknąć takich konfliktów. Musimy
Geograficznego oraz Komisji Ekspertów
Ministerstwa Środowiska. tylko dość szybko nauczyć się pić wodę
z jednej szklanki. 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 43
 A R K T Y K A

C na to  NATO
na razie spory mają charakter prawno-geolo-
giczny. Rosja, Dania i Kanada starają się do-
wieść, że tak zwany Grzbiet Łomonosowa na
dnie Oceanu Arktycznego stanowi przedłuże-
nie ich szelfów kontynentalnych. Jest to o tyle
ważne, że zgodnie z konwencją z 1982 roku
każdy kraj może wydłużyć swoje morskie gra-
nice powyżej 200 mil morskich, jeśli udowodni,
że dno morskie stanowi część kontynentu.
Wszystkie zainteresowane kraje przedstawiły
dowody, że grzbiet należy do nich.
Trudno nie dostrzec coraz większej ak-
Istnieje po- tywności wojskowej. Rosjanie wznowili
ważna obawa, że ry- wykorzystywanie bazy w odległym Na-
walizacja o bogactwa
Arktyki wywoła w przy- gurskoje. Amerykanie szykują się do
szłości konflikt, który mo- budowy lodołamacza oraz wysyłają
że poważnie naruszyć wojskowych. „Dla mnie sprawa jest ja-
strukturę NATO. sna”, stwierdził dowódca amerykańskiej
Straży Przybrzeżnej admirał Thad Allen.
„Na północy pojawiają się nowe szlaki handlo-
we, za które ja jestem odpowiedzialny”. Naj-
ROBERT CZULDA bardziej aktywna jest Kanada, która od kilku
lat zwiększa budżet związany z operacjami na

Gorąca Arktyka
północy. Wznowiono wykorzystywanie bazy
wojskowej Alert na Wyspie Ellesmere’a (de
facto opuszczonej po zimnej wojnie) oraz roz-
poczęto budowę pogłębionego portu w odle-
Roztopienie się lodowców na biegunie północnym nie tylko umożliwi głym Nanisivik. Co więcej, wzmocniono siły
arktyczne o dodatkowych tysiąc żołnierzy oraz
powstanie nowych szlaków morskich, ale doprowadzi do rywalizacji rozpisano przetargi na dostawę nowoczesnych
o surowce naturalne – ostrzega NATO, które uznało cały region za okrętów. „Gra o Arktykę jest prosta: albo dzia-
strategicznie istotny. łasz, albo przegrywasz”, przyznał szczerze

P
premier Stephen Harper.
odczas spotkania w stolicy Islandii ryzację regionu. „Zmiany klimatyczne to nie Szczególnie niepokojąca wydaje się sta-
Reykjavíku przedstawiciele NATO kwestia kaprysu czy mody, to rzeczywistość”, nowcza polityka Rosji względem Arktyki.
doszli do wspólnego wniosku, że ostrzegł sekretarz generalny. „To realne wy- „Nie zamierzamy oddawać naszej Arktyki ni-
globalne ocieplenie rodzi poważne zwanie, także dla NATO”. komu”, ostrzegł Artur Czilingarow, rosyjski
konsekwencje militarne. Klimatyczne zmiany Gra toczy się o wielką stawkę. Arktyka parlamentarzysta i polarnik. Rosjanie zwięk-
na obszarze bieguna północnego mogą nawet może kryć nawet 412 miliardów baryłek ro- szają swoją obecność w regionie, wysyłając
wymusić rozmieszczenie tam sił sojuszu. py naftowej. Podejrzewa się, że jej pokłady okręty wojenne i przeprowadzając ćwiczenia
„Jestem ostatnim, który oczekiwałby konflik- stanowią około jednej piątej światowych za- lotnictwa. Rywalizacja staje się coraz bardziej
tu zbrojnego”, stwierdził sekretarz generalny sobów ropy naftowej i jednej trzeciej zaso- widoczna, jednak inne państwa – głównie Sta-
Jaap de Hoop Scheffer, „ale któregoś dnia bów gazu ziemnego. Nic więc dziwnego, że ny Zjednoczone – tak łatwo na rosyjską domi-
w Arktyce znajdą się żołnierze”. Jednocze- w region coraz chętniej inwestują firmy sta- nację nie zezwolą. „Nasze samoloty są atako-
śnie zaapelował o intensyfikację współpracy rające się jak najszybciej wykupić licencje wane przez F-15, F-16 i F-22”, żalił się nie-
w tej sprawie. Tak jasne stanowisko satysfak- na poszukiwania i wydobycie. Brytyjsko-ho- dawno generał Aleksandr Zelin. „Świadomie
cjonuje szczególnie Norwegię, która od daw- lenderski Shell zainwestował w Arktykę już używam słowa «atak», bowiem wykonuje się
na postulowała większe zaangażowanie 2 miliardy dolarów, a wielonarodowy BP przy tym bardzo agresywne manewry, zagra-
NATO w tym regionie. – miliard. Powstał już wart 16 miliardów do- żające bezpieczeństwu naszych maszyn”.
Czasu może nie być za dużo, bowiem we- larów projekt budowy rurociągu do Kanady Zdaniem NATO, sposobem na uniknięcie
dług niektórych analiz – cytowanych na spo- i Stanów Zjednoczonych. konfliktu są tylko rozmowy ze stroną rosyj-
tkaniu w Islandii – lodowa czapa bieguna pół- Istnieje poważna obawa, że rywalizacja o bo- ską. Na pokojowe rozwiązanie problemu liczą
nocnego zniknie już w 2013 roku, czyli o de- gactwa wywoła w przyszłości konflikt, który szczególnie małe państwa regionu, jak choć-
kadę wcześniej niż dotychczas prognozowa- może poważnie naruszyć strukturę NATO. by Islandia. „Koniec zimnej wojny zmniejszył
no. Tak poważne zmiany umożliwią wydoby- Kontrolę nad złożami chcą bowiem przejąć nie militarne zainteresowanie biegunem i mamy
wanie olbrzymich zasobów surowców energe- tylko Chiny i Rosja, ale również Kanada, Stany nadzieję, że tak zostanie”, wyraził nadzieje
tycznych. To z kolei pociągnie za sobą milita- Zjednoczone, Finlandia, Norwegia i Dania. Jak były już premier Geir Haarde. 

44 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


HENRYK SUCHAR
Inguszetia jak beczka prochu
Zamach za zamachem, strzały, podejrzane
podpalenia i eksplozje. Ofiary śmiertelne są
w półmilionowej Inguszetii na porządku dziennym.
T
ak zapalnego punktu jak Ingusze-
tia nie ma dziś nie tylko na Pół-
nocnym Kaukazie, ale i nawet
w całej Rosji. Mnożą się doniesie-
nia o starciach jednostek specjalnych z przed-
stawicielami ugrupowań nacjonalistyczno-re-
ligijnych funkcjonujących w ramach tak zwa-
nego kaukaskiego frontu dżihadu, czyli świę-
tej wojny muzułmańskiej. Wszystko razem
przypomina Czeczenię lat dziewięćdziesią-
tych ubiegłego wieku. Towarzyszący prezy-
dentowi Dmitrijowi Miedwiediewowi, który
w styczniu wybrał się na Kaukaz i odwiedził
między innymi stolicę Inguszetii Magas,
zwierzchnik Federalnej Służby Bezpieczeń-
stwa (FSB) Aleksandr Bortnikow stwier-
dził, że w ostatnim roku drastycznie wzrosła
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
liczba aktów terroru na terytorium Inguszetii.
Od kul terrorystów giną przedstawiciele or-
ganów władzy i ochrony porządku prawnego,
a także cywile, w tym lokalni Rosjanie.
NAJEMNICY ZACHODU
Arkadij Jedeliew, wiceszef MSW w Mo-
skwie, uważa, że za sianie zamętu odpowie-
dzialni są opłacani przez Zachód najemnicy. Je-
go służby ustaliły podobno, że takich bojowni-
ków jest około 120. Gdyby do tej liczby dodać
ich krewnych, to w sumie wyjdzie ponad 1200
osób, które tworzą zwartą wspólnotę i mają ce-
lowo destabilizować sytuację. Jedeliew jednak
zaznaczył, że w przeciwieństwie do sąsiedniej
Czeczenii i pobliskiego Dagestanu, będących
innymi poważnymi ogniskami napięcia na po-
FOT. REUTERS/FORUM
łudniu Rosji, Inguszetię omijają emisariusze
Al-Kaidy. Te enuncjacje kłócą się jednak z re-
welacjami gazety „Wriemia Nowostiej”, która
swego czasu miała się dowiedzieć, że półtora
roku temu przebywało tam trzech wysłanników
Usamy Ibn Ladina. I bynajmniej nie spędzali
urlopu w Inguszetii, lecz pozyskiwali młodzież
do walki z niewiernymi. Ochotnikom obiecy-
wali, że dostawać będą 2–5 tysięcy dolarów za
wykonanie zadania.
21 lipca 2007 roku, gdy werbownicy kapto-
wali chętnych do walki z Rosjanami, w Ingu-
szetii ruszyła „specjalna kompleksowa operacja
profilaktyczna”. Pod tą wymyślną nazwą ukry-
to działania rządu rosyjskiego przeciwko zorga-
nizowanym ugrupowaniom bojowym, atakują-
cym przede wszystkim milicjantów.
ZAWZIĘCI MUDŻAHEDINI
Kule dosięgały też tych religijnych mężów,
którzy trafili na czarną listę mudżahedinów
z powodu swego „niedostatecznego patrioty-
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 45
 I N G U S Z E T I A

Kim jest prezydent?

CZTERDZIESTOSZEŚCIOLETNI GENERAŁ
JUNUS-BEK JEWKUROW JEST RASOWYM
ŻOŁNIERZEM. Umiejętności szlifował w trzech
uczelniach wojskowych. Ma dyplom między in-
nymi akademii sztabu generalnego obroniony
w 2004 roku. Przed dziesięciu laty zrobiło się
o nim głośno na świecie, gdy podległe mu od-
działy komandosów zajęły międzynarodowe lot-
nisko w stolicy Kosowa, Prisztinie. Wojska roz-
jemcze innych państw były zaskoczone ruchem
Rosjan. Podczas działań wojennych w Czecze-
nii wsławił się uwolnieniem z rąk czeczeńskich
12 rosyjskich jeńców. Za bezkompromisowość
i odwagę w 2000 roku został wyróżniony tytu-
łem bohatera Federacji Rosyjskiej. Kreml
awansował go na prezydenta mikroskopijnej
FOT. REUTERS/FORUM

republiki w nadziei, że da on sobie radę z nara-

stającą falą przemocy. Jako Ingusz Junus-bek
Jewkurow wyznaje większościowy islam
Prezydenci: sunnicki, który jest także religią pań-
Inguszetii Junus-bek stwową w Arabii Saudyjskiej. 
Jewkurow i Rosji

Rejon Prigorodny Dmitrij Miedwiedjew

podczas spotkania
w Magasie w stycz- i postawił niedawno prezydent In-
niu 2009 roku. guszetii Junus-bek Jewkurow,
Inguski rejon Prigorodny włączono do Osetii Północnej w 1944 roku. mianowany na najwyższe stanowisko

S tało się tak po zarządzo-

nych przez Stalina maso-
wych wywózkach Inguszów
gą wrócić w ojczyste strony. In-
guszom pozwolono również
na powrót do Prigorodnego,
ła się ewakuować do Ingusze-
tii. A gdy wybuchł konflikt Gru-
zji z Rosją (sierpień 2008 ro-
przez Miedwiediewa 31 października ze-
szłego roku. W obszernym wywiadzie dla
dziennika „Kommiersant” Jewkurow wyraził
i Czeczenów do Kazachstanu ale Osetyjczycy im go formal- ku), i w Osetii Południowej po- przekonanie, że podsycanie stanu wrzenia
i na Syberię za rzekomą kola- nie nie oddali. Równo 17 lat jawili się uchodźcy, tamtejszy w Inguszetii jest w interesie tych, którzy pra-
borację z Hitlerem. Jednocze- przed wyborem Junusa-beka reżim Eduarda Kokojty zaczął gną wysadzić w powietrze cały poszatkowany
śnie zlikwidowano czeczeń- Jewkurowa na prezydenta, ich zachęcać, by wyjeżdżali etnicznie Kaukaz. Według jego opinii jest on
sko-inguszecką autonomię. 31 października 1992 roku do Prigorodnego. Kokojty nie beczką prochu. Zdaniem tego polityka, zamęt
W 1963 roku partia komuni- w rejonie polała się krew. Trzy robił tego bez zgody Rosji sprzyja zwiększaniu wpływów Stanów Zjed-
styczna ZSRR zdecydowała, tysiące Inguszów poległo, set- i podporządkowanej jej Osetii noczonych na tym obszarze, wzmacnia też
że Czeczeni i Inguszowie mo- ki było rannych, reszta musia- Północnej.  w mieszkańcach niechęć do federalnego cen-
trum, czyli do Kremla.
zmu”. Ofensywa sił MSW nie wy- swobodę w wypełnianiu misji. Trze- Prezydent powołał tak zwane drużyny lu-
straszyła rebeliantów – już tydzień ba przyznać, że skrupulatnie z niej dowe, które mają obserwować otoczenie
po jej rozpoczęciu uderzyli na siedzi- korzystają. Swoje wypady planują i zgłaszać przybycie obcych osób. Wezwał
bę prezydenckiej administracji w szczegółach, posiłkując się przede też Moskwę, żeby wreszcie rozwiązała na-
w Magasie. Moskwa wysłała dalsze wszystkim wiadomościami wywia- brzmiały od dziesięcioleci, a spotęgowany
posiłki do republiki. Mimo to prze- dowczymi zbieranymi w terenie jeszcze 17 lat temu problem rejonu Prigo-
ciwnicy rządów metropolii nie dali przez zaufanych ludzi. Konsekwen- rodnego w Osetii Północnej. Wiekami zasie-
za wygraną i w odwecie z jeszcze tnie eliminują tych, którzy przeszka- dlali go Inguszowie, których wygnano stam-
większą zaciekłością przystąpili do dzają im w realizacji celów. tąd w 1992 roku. Jewkurow zarzucił swoim
eliminacji między innymi rosyjskich Na terytorium poprzednikom, Muratowi Ziazikowowi
obywateli Inguszetii. STAN WRZENIA Inguszetii od kul i Rusłanowi Auszewowi, bezczynność w tej
terrorystów giną
Napływające informacje potwier- Do takich krwawych zdarzeń do- przedstawiciele
kwestii. Powiedział, że nie ma wątpliwości,
dzają, że islamscy wojownicy kauka- chodziło między innymi w lutym. Na organów władzy iż bez załatwienia tej sprawy sytuacja w In-
skiego frontu, który wchłonął wszyst- początku miesiąca w Nazraniu, po- i ochrony porząd- guszetii będzie się dalej zaogniać. 
kie rebelianckie formacje Kaukazu, przedniej stolicy regionu, zginęło ku prawnego,
a także cywile,
są coraz bardziej zdeterminowani. dwóch pracowników FSB. Dwa ty- w tym lokalni WIZYTÓWKA
Pochodzą z Karaczajo-Czerkiesji, godnie później w trakcie szturmu na Rosjanie.
Kabardyno-Bałkarii, Osetii Północ- dom w dzielnicy Centr-Kamaz, HENRYK SUCHAR
nej, Czeczenii, Dagestanu i Ingusze- w którym zabarykadowali się terro- Jest publicystą międzyna-
tii. Zgodnie ze swoją wiarą, śmierć ryści, śmierć poniosło czterech mili- rodowym koncentrującym
cenią bardziej niż życie. Działają cjantów. Na podwórzu posesji znale- się głównie na tematyce
w małych, złożonych z trzech–pięciu ziono cztery metalowe beczki wy- Rosji, Kaukazu, Azji Środkowej i Chin. Prob-
uzbrojonych aktywistów grupach, pełnione saletrą i opiłkami alumi- lemy tych regionów regularnie komentuje
na falach Polskiego Radia dla Zagranicy.
a ich dowódcy dali im absolutną nium oraz detonatory. Kropkę nad
Był korespondentem w Pekinie.

46 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Na Wsch dzie  bez zmian?

kańskie zdają się widzieć tarczę w Europie
Środkowej w kontekście problemu irańskiego,
co zostawia im pole manewru.
Należy zatem oczekiwać, że w najbliż-
USA i Rosja szych miesiącach nastąpi ocieplenie na
wysłały wiele linii Moskwa–Waszyngton. Pojawia
sygnałów sugerujących,
że są gotowe szukać się jednak pytanie o czas jego trwa-
sposobu na polepszenie nia. Już dwukrotnie w ostatnich kil-
relacji, które od czasu kunastu latach Rosja i Stany Zjedno-
zakończenia zimnej czone czyniły „nowe otwarcie” – po
wojny nie były
tak złe rozpadzie ZSRR i po 11 września 2001
roku. I za każdym razem po „miodowym
miesiącu” dochodziło do nasilenia rywaliza-
cji. Katalog problemów, które USA i Rosja
miałyby obecnie rozwiązywać wspólnie, jest
bardzo podobny do sytuacji z roku 2001: wal-
ka z międzynarodowym terroryzmem, nieroz-
przestrzenianie broni jądrowej, bezpieczeń-
stwo energetyczne i tak dalej.

FOT. MSC
W stosunkach rosyjsko-amerykańskich ist-
nieją dwa problemy strukturalne, które każą
MARCIN KACZMARSKI wątpić w trwałość ewentualnej poprawy relacji.

Ocieplenie
Pierwszy dotyczy możliwości realnego
wsparcia Stanów Zjednoczonych przez Rosję
w ich polityce – wpływ Moskwy na Iran ma
swoje granice; w Afganistanie Rosja nie zaanga-
żuje się zbrojnie; w ratowaniu gospodarki świa-
Stosunki rosyjsko-amerykańskie mogą w najbliższym czasie się polepszyć. towej też będzie miała ograniczone znaczenie.
Tylko jak długo będzie to trwało? Drugi problem jest jeszcze istotniejszy. Ro-

S
sja buduje swoją tożsamość międzynarodową
tany Zjednoczone i Rosja, od czasu wali, że są w stanie opóźnić, a być może nawet na antyamerykanizmie, zarówno wobec wła-
objęcia władzy w USA przez nową zrezygnować z budowy tarczy przeciwrakieto- snego społeczeństwa, jak i wobec świata ze-
administrację Baracka Obamy, wy- wej w Polsce i Czechach, jeśli Rosja wesprze wnętrznego (zwłaszcza niezachodniego). Z jed-
słały wiele sygnałów sugerujących, że ich w rozwiązaniu kryzysu wokół ambicji nu- nej strony Kreml chce być postrzegany jako
są gotowe szukać sposobu na polepszenie sto- klearnych Iranu. Z kolei strona rosyjska sugero- „równoważnik” potęgi amerykańskiej, z drugiej
sunków dwustronnych. Na monachijskiej konfe- wała, że mimo oficjalnego wypowiedzenia za wszelką cenę chce dowieść, że potrafi dzia-
rencji bezpieczeństwa 8 lutego 2009 roku wice- przez władze kirgiskie umowy amerykańskiej łać tak samo jak USA (wysyłając przekaz:
prezydent USA Joseph Biden wezwał do wciś- bazie lotniczej w Manasie, siły USA mogłyby Irak–Gruzja; Kosowo–Osetia Południowa). Ro-
nięcia klawisza „reset” i tym samym „nowego zostać dopuszczone do dalszego korzystania syjskie ambicje będą ustawiały oba kraje na
otwarcia” (na zdjęciu). W dniach 12–13 lutego z niej. Również rosyjscy analitycy, w tym koja- kursie kolizyjnym. Moskwa nigdy nie była go-
w Moskwie przebywali wysocy rangą urzędni- rzeni z obecną władzą, wskazywali pewnym towa uznać przywództwa Waszyngtonu, nie bę-
cy amerykańscy odpowiedzialni za politykę siebie tonem, że obecnie powstaje perspektywa dzie gotowa tym bardziej teraz, kiedy jest prze-
wobec Rosji (William Burns z Departamentu nowego ułożenia relacji rosyjsko-zachodnich konana o odbudowaniu własnej pozycji (mimo
Stanu oraz Michael McFaul z Rady Bezpie- i uznania przez Stany Zjednoczone nowej pozy- kryzysu). A to oznacza, że rywalizacja rosyj-
czeństwa Narodowego). Z kolei minister spraw cji międzynarodowej Moskwy. sko-amerykańska, nawet jeśli zostanie ograni-
zagranicznych FR Siergiej Ławrow zadeklaro- Między USA i Rosją istnieje pole do kom- czona, pozostanie stałym elementem obecnego
wał 14 lutego, że wkrótce ruszy transport ła- promisu. Liczne działania rosyjskie (zwłaszcza ładu międzynarodowego. 
dunków niewojskowych dla sił amerykańskich obserwowane w ostatnim roku nasilenie obec-
w Afganistanie. Również głowy obu państw ności polityczno-wojskowej w Ameryce Łaciń- WIZYTÓWKA
opowiedziały się za poprawą stosunków – pre- skiej) były traktowane przez Moskwę jako re-
zydent Obama oznajmił gotowość do redukcji akcja na obecność amerykańską na obszarze
arsenałów nuklearnych, zaś prezydent poradzieckim. Kreml podchodzi do nich in- MARCIN KACZMARSKI
Miedwiediew wyraził nadzieję na owocne strumentalnie i jest w stanie zaniechać części Analityk Ośrodka Studiów
rozmowy ze stroną amerykańską. z tych działań. Podobnie wygląda sytuacja Wschodnich, pracuje
Jednocześnie obie strony ostro się targują, z dostawami uzbrojenia na Bliski Wschód również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
sugerując, na jakie ustępstwa są gotowe pójść. (Iran, Syria) – są one przede wszystkim ele- dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
Przedstawiciele USA niedwuznacznie wskazy- mentem przetargowym. Z kolei elity amery- ksiażki „Rosja na rozdrożu”.

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 47

 S T A N Y Z J E D N O C Z O N E
Kr pka na  globie
BOGDAN GÓRALCZYK
Niezbędna Azja
Kompletowana z trudem nowa administracja amerykańska
od samego początku musi działać niestandardowo.
Wyzwania się piętrzą, a czas nagli.
P
rzejawem nowego spojrzenia i my-
ślenia obecnej amerykańskiej admi-
nistracji jest odejście od tradycji dy-
plomatycznej utrzymującej się od
II wojny światowej i inauguracja zagranicznej
działalności nowego sekretarza stanu nie
w Europie i na Bliskim Wschodzie, lecz
w Azji. Poprzednim szefem amerykańskiej
dyplomacji, który tak uczynił, był Dean Rusk
w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych, co
było związane z konfliktem indochińskim.
BUDOWANIE SIECI
Hilary Clinton już na lotnisku w Tokio,
gdzie rozpoczęła swą podróż, uznała stosunki
USA z Azją za „bezwzględnie potrzebne”
(indispensable), a zarazem zaprezentowała no-
wą filozofię w podejściu do świata, jakiej od
dawna w oficjalnych wypowiedziach Waszyng-
tonu nie słyszano. Oto jej kwintesencja: „musi-
my budować na całym świecie sieci powiązań
w celu rozwiązywania problemów, których nikt
z nas pojedynczo nie jest w stanie rozwiązać”.
48 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
OD LEWEJ:
Michelle
Obama, prezy-
dent Barack
Obama, wicepre-
zydent Joe
Biden, Jill Biden,
Bill Clinton i se-
kretarz stanu
Hillary Clinton
podczas uroczy-
stości w Kate-
drze Narodowej
w Waszyngtonie
21 stycznia
2009 roku.
FOT. US DOD
To zupełnie nowy ton, w którym „jedyne super-
mocarstwo” opowiada się za multilateralizmem,
a zrazem przyznaje, że samo z problemami dzi-
siejszego świata nie jest w stanie sobie poradzić.
Jakie są te problemy? Dobrze o tym mówi
plan podróży Clinton, obejmujący Japonię,
Indonezję, Koreę Południową i Chiny. Zało-
żono, że ma „wykraczać poza kwestie bilate-
ralne” i obejmować cztery bloki zagadnień:
globalne ocieplenie (z kluczową rolą pod tym
względem Alaski, Kanady, Syberii, ale też
Himalajów); bieżący, też globalny, kryzys fi-
nansowy (Japonia właśnie znów popada
w głęboką recesję, w IV kwartale 2008 roku
odnotowała najwyższy spadek od 35 lat);
broń nuklearna (Korea Północna cały czas za-
powiada, że wystrzeli dalekosiężną rakietę
Taepodong 2); „kwestie regionalne”, a w isto-
cie konflikty, takie jak w Afganistanie, Iraku,
Iranie i na Bliskim Wschodzie.
Zaskoczenie może budzić włączenie do
programu tej wizyty Indonezji. Co prawda
w jej trakcie Hillary Clinton odwiedziła
utworzony w zeszłym roku Sekretariat
ASEAN, ale przyczyny pobytu w Dżakarcie
były głębsze. Chodzi o trzecie najludniejsze
państwo świata, a zarazem kraj o najwięk-
szej liczbie wyznawców islamu. Według
wszystkich ocen, nie tylko amerykańskich,
Indonezja szybko podąża śladem innych
azjatyckich „wschodzących rynków”,
a zarazem wyrasta na kolejne – po Chinach
i Indiach – „wschodzące mocarstwo”. To już
nie tylko Japonii wyrastają nowi rywale. To
wchodzą na scenę nowi, silni gracze.
NOWY ŁAD
W głośnej, chociaż nie u nas, książce hin-
duskiego profesora wykładającego w Har-
wardzkiej Szkole Biznesu Taruna Khanny,
mówiącej o „miliardach przedsiębiorców”
(to jej tytuł), znalazły się tezy mówiące
o tym, dlaczego Chiny i Indie powinny być
coraz uważniej śledzone. Powodem jest to,
że obydwa ogromne kraje otworzyły ostatnio
nowe możliwości przed swymi przedsiębior-
cami – nie stawiają im barier, szybko się roz-
wijają, kładąc nacisk na innowacje i strzegąc
praw własności (co jest szczególnie rewolu-
cyjnym podejściem w wydaniu „komuni-
stycznych” Chin).
Pierwsza zagraniczna podróż nowej amery-
kańskiej sekretarz stanu, a przy tym tak do-
świadczonego polityka, dowodzi kilku waż-
nych prawd.
Po pierwsze, borykająca się z własnymi
trudnościami (i widmem recesji) Europa wcale
nie jest najważniejsza.
Po drugie, widoczne już gołym okiem ogól-
noświatowe problemy można rozstrzygać wła-
śnie tylko globalnie, a to oznacza – z zupełnie
nowymi graczami z terenu Azji.
Po trzecie, „chwila jednobiegunowa”, z jaką
mieliśmy do czynienia po upadku komunizmu,
właśnie dobiega końca. Na naszych oczach ro-
dzi się nowy światowy ład. Jeszcze nie wiado-
mo, jaki będzie, ale już wiemy, że nie może to
być dyktat Waszyngtonu. Na szczęście Wa-
szyngton też już to wie. 
WIZYTÓWKA
Doktor habilitowany
BOGDAN GÓRALCZYK
W latach 2003–2008 był
jednocześnie ambasado-
rem w Królestwie Tajlandii,
Republice Filipin i Związku Myanmar.
Pracuje w Centrum Europejskim
Uniwersytetu Warszawskiego.

CHORWACJA
Dodatkowy zakup
MINISTERSTWO OBRONY postanowiło zwiększyć o 42 sztuki zamówienie na kołowe transportery opan-
cerzone w wersji bazowej Patria AMV 8x8. Kontrakt podpisany w październiku 2007 roku z konsorcjum
utworzonym przez Patrię z chorwackim partnerem Diro Dakoviv Special Vehicles dotyczył 84 pojazdów.
Za dodatkowe AMV, które zostaną dostarczone do 2015 roku, Chorwaci zapłacą 68 milionów euro.
Oznacza to, że 126 pojazdów kosztować będzie 180 milionów euro. (W) 
WIELKA BRYTANIA
Nowy niszczyciel
Zwodowany 1 lutego 2006 roku HMS „Daring”
jest pierwszym z sześciu niszczycieli rakieto-
wych Typ 45, które wzmocnią brytyjską flotę.
Według najnowszych zapowiedzi ma on wejść
do służby operacyjnej w końcu przyszłego
roku. Głównym zadaniem niszczycieli Typ 45
będzie obrona powietrzna, do której służy
główny system pocisków przeciwlotniczych
(Principal Anti Air Missile System). Przy okazji
powitania „Daring” wiceadmirał Trevor Soar
podał jego oficjalną nazwę – Sea Viper. Sys-
tem radarowy okrętu Samsom może wykrywać
i śledzić kilkaset celów powietrznych w odle-
głości do 400 kilometrów. Do ich zwalczania
służyć ma 48 pocisków Aster 15 i Aster 30
w pionowej wyrzutni Sylwer A50. Niszczyciele
Typ 45 dysponują rozbudowaną artylerią – ar-
matą kalibru 114 milimetrów, dwoma działka-
mi 30-milimetrowymi i dwoma zestawami Pha-
lanx kalibru 20 milimetrów. Na pokładzie okrę-
tu stacjonować ma śmigłowiec Lynx lub
Merlin. (W)
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
M i l i t a r i a
FRANCJA
Radar dla Kourou
W końcu grudnia 2008 roku zajmują-
ca się zakupami uzbrojenia i sprzętu
wojskowego Delegation Generale pour
l’Armement podpisała z Thales
Raytheon Systems kontrakt na
Chorwackie dostawę radaru dalekiego za-
AMV zostaną sięgu. Zainstalowany zostanie
wyposażone w zdalnie
sterowane wieże norwe-
on w centrum kosmicznym
skiego Kongsberga Kourou w Gujanie Francuskiej
z armatami kalibru 30 i zacznie działać w 2011 roku.
milimetrów Jego zadaniem będzie nadzór
nad przestrzenią powietrzną nie
tylko wokół kosmodromu, ale całego te-
FOT. PATRIA
go zamorskiego departamentu Francji.
Kontrakt o wartości 50 milionów euro
obejmuje dostawę radaru, stworzenie
niezbędnej do funkcjonowania
infrastruktury, jak również zabezpiecze-
nie logistyczne w ciągu 18 lat, w tym
gwarancję jego dostępności operacyjnej
na poziomie 98 procent. (WWR) 
INDONEZJA
Udane
próby
S ukcesem zakończyły się
próbne loty trzeciego do-
starczonego przez Rosję sa-
molotu wielozadaniowego
Su-30 Mk2. Pilotowana przez samoloty przetestowano Dżakarta już wcześniej nabyła
FOT. US NAVY
Rosjan maszyna wystartowa- 6 stycznia. W lipcu ubiegłego cztery suchoje. Zakup następ-
ła 28 stycznia z bazy lotniczej roku Indonezja zakupiła po nej szóstki pozwoli Indonezyj-
Hasanuddyn, koło miasta Ma- trzy Su-30Mk2 i Su-27SKM. czykom skompletować jedną
kasar na wyspie Sulawesi. Dostawa tych drugich ma za- eskadrę, która ma stacjono-
Dwa wcześniej dostarczone kończyć się w 2010 roku. wać w Makasarze. (WW) 
Sukces mini-Hawka
USA
Firma Honeywell zdobyła zamówienie brytyjskiego
resortu obrony na dostawę sześciu zestawów
minibezzałogowców T-Hawk.
K ażdy z nich składa się
z dwóch aparatów latają-
cych i naziemnej stacji kontroli.
Kolisty T-Hawk ma średnicę
35,6 centymetra i waży 7,7 kilo-
grama. Aparat startuje pionowo
i może przebywać w powietrzu
ponad 40 minut. Mini-Hawk lata
z prędkością do 74 kilometrów
na godzinę oraz osiąga pułap
 trzech kilometrów. (w) 
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 49
 M I L I T A R I A

ROBERT CZULDA

Niezastąpiony staruszek
Chociaż od wprowadzenia Scimitara do służby mija niemal 40 lat, to ten
mały i niepozorny wóz bojowy nadal pełni istotną rolę w brytyjskim wojsku.

L
ekki wóz rozpoznawczy
firmy Alvis (czasem kla-
syfikowany jako czołg lek-
ki) FV107 Scimitar stano-
wi jeden z najbardziej długowiecz-
nych pojazdów w historii współcze-
snych sił zbrojnych Wielkiej Bryta-
nii. Wóz wszedł do służby na po-
czątku lat siedemdziesiątych jako
jeden z pojazdów bardzo udanej ro-
dziny CVR(T), czyli gąsienicowych
pojazdów bojowych, do której nale-
żą między innymi: transportowy
Spartan, dowódczy Sultan, rozpo-
znawczy Samson czy medyczny
Samaritan. Najbardziej znanym po-
jazdem tej serii jest brat bliźniak Cimitara
– Scorpion.
Już na początku fazy projektowej konstruk-
torom postawiono szereg warunków. Pojazdy
rodziny CVR(T), w tym także i Scimitar, nie
powinny być cięższe niż 8,3 tony i szersze niż
213 centymetrów, tak aby można je było
przenosić drogą powietrzną, a w razie potrze-

50 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. UK MOD (2)

Nie tylko Scimitar
Scimitar to zmodyfikowana wersja FV101 Scorpion.

T rzyosobowy Scimitar
jest wyposażony w ar-
matę kalibru 30 milime-
tar rozwija prędkość do
80 kilometrów na godzi-
nę. W 2006 roku w bry-
jach, między innymi w In-
diach, Indonezji, Irlandii,
Iranie, Jordanii oraz
SCIMITAR
przeszedłby trów (zapas 165 poci- tyjskiej służbie pozosta- Tajlandii. 
zapewne sków), karabin maszy- wało 328 tych pojazdów.
na zasłużoną nowy 7,62 milimetra Wersja Scorpion (z pra-
emeryturę,
gdyby nie (3 tysiące pocisków) wej) była dużo bar-
zaangażowanie oraz dwie wyrzutnie gra- dziej popular-
Wielkiej Brytanii natów dymnych. Dzięki na. Pojazd ten
w Afganistanie. 190-konnemu silnikowi nadal służy
Cummins BTA 5.0 Scimi- w wielu kra-

by zrzucać ze spadochronem. Wóz miał być
także szybki, cichy i potrafiący pływać. Fir-
ma Alvis spełniła te kryteria. Lekkość kon-
strukcji osiągnięto dzięki zastosowaniu sto-
pów aluminium. Wóz zapewnia ochronę
przed pociskami o kalibrze do 14,5 milimetra
(pancerz czołowy) oraz 7,62 milimetra (pan-
cerz boczny).
LIDER
W AFGANISTANIE
Scimitar to zmodyfikowana wersja FV101
Scorpion. Oba pojazdy różniły się tylko
uzbrojeniem głównym oraz nieznacznie
zmodyfikowaną wieżyczką. O ile Scorpion
był wyposażony w armatę kalibru 76 lub
90 milimetrów (w wersji eksportowej), o ty-
le Scimitar otrzymał szybkostrzelną armatę
L21 RARDER 30 milimetrów, która jest
obecnie z powodzeniem wykorzystywana
w bojowym wozie piechoty FV510 Warrior.
Zastosowanie armaty o mniejszym kalibrze
sprawiło, że Scimitar nie ma tego problemu
co Scorpion, w którego przypadku były
trudności z utrzymaniem równowagi przy
prowadzeniu ognia.
Chociaż w połowie lat dziewięćdziesią-
tych Scorpiony zostały wycofane ze służby
w siłach brytyjskich, to Scimitary pozosta-
wiono aż do dziś. Przeszły one swój chrzest
bojowy podczas brytyjsko-argentyńskiej woj-
ny o Falklandy-Malwiny w 1982 roku, gdzie
zyskały uznanie wśród żołnierzy. Używano
ich w obu wojnach irackich. Siły pokojowe
ONZ i sojuszu północnoatlantyckiego korzy-
stały z tych wozów podczas misji w Bośni
i Hercegowinie, a także w Kosowie. Aż do
2005 roku używała ich armia belgijska.
Scimitar przeszedłby zapewne na zasłu-
żoną emeryturę, gdyby nie zaangażowanie
Wielkiej Brytanii w Afganistanie. Z uwagi
na braki sprzętowe wysłanie tam Scimitara
okazało się koniecznością. Szybkość,
zwrotność oraz niewielkie rozmiary spra-
wiły, że stał się on podstawowym pojazdem
rozpoznania Brytyjczyków w tym kraju.
Z powodzeniem używany jest też do ochro-
ny konwojów.
Przez lata Scimitar przeszedł metamor-
fozę. W 1998 roku został objęty progra-
mem modernizacji LEP (Life Extension
Program). Pierwotny silnik benzynowy Ja-
guara (zmodyfikowana wersja używana
w samochodach) został zastąpiony przez
dieslowy Cummins, zapewniający lepsze
osiągi. Bez zmian pozostały jednak inne
kluczowe elementy konstrukcji, w tym
opancerzenie czy uzbrojenie. Na potrzeby
misji w Iraku i Afganistanie wiele Scimita-
rów zostało wyposażonych w dodatkową
klatkę ochronną.
SZUKAJĄC NASTĘPCY
W 2007 roku ministerstwo obrony rozpo-
częło realizowanie programu FRES (Future
Rapid Effect System), dzięki któremu brytyj-
skie wojsko ma dostać szybszy i lepiej opan-
cerzony wóz rozpoznawczy. Nowa rodzina
pojazdów ma w ciągu kilku najbliższych lat
zastąpić między innymi kołowego Saxona,
gąsienicowego FV432 oraz wysłużonego
Scimitara. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 51

 B E Z G R A N I C

KIRGISTAN

Podpisanie likwidacji

FOT. US DOD
PREZYDENT KURMANBEK BAKIJEW 20 lutego podpisał przyjętą przez parlament ustawę w sprawie likwidacji bazy w Manes. Podczas pobytu w Kra-
kowie sekretarz obrony Robert Gates powiedział, że USA rozważą płacenie większych pieniędzy za dzierżawę Manas, ale zaznaczył, iż nie jest ona nie-
zastąpiona i trwają rozmowy z innymi krajami. Gates nawiązał do zabiegów USA o wznowienie współpracy z Uzbekistanem. (TED) 

Dolina anarchii Ograniczona alternatywa

Władze Pakistanu są gotowe na ustępstwa wobec TADŻYKISTAN. Stałe zagroże- Wcześniej podobne ograniczenie
nie atakami na terenie Pakistanu wprowadził Tadżykistan, udo-
rebeliantów z rejonu Swat. spowodowało, że Stany Zjedno- stępniając sojuszowi swą prze-
PAKISTAN. Lokalne władze zywał dziesięciodniowy rozejm. czone i inne państwa NATO sta- strzeń powietrzną. Według pla-
Północno-Zachodniej Prowincji 21 lutego pojawiły się informacje, rają się znaleźć nową drogę za- nów, przez granicę tadżycko-
Granicznej planują uzbroić w 30 że talibowie i przedstawiciele rzą- opatrzenia dla swych wojsk -afgańską będzie przejeżdżać ty-
tysięcy karabinów milicje ple- du osiągnęli porozumienie w spra- w Afganistanie. Z pewnością zna- godniowo 50–200 kontenerów dla
mienne mające wesprzeć siły wie „trwałego” zawieszenia broni czącym ułatwieniem będzie de- sił międzynarodowych.
bezpieczeństwa w walce z taliba- w oczekiwaniu na przedłużenie cyzja władz Tadżykistanu z 20 lu- Warunkowa propozycja Tadży-
mi i Al-Kaidą. Ich przedstawi- umowy na czas nieokreślony. Wła- tego dotycząca zgody na tranzyt kistanu ma ogromne znaczenie
ciele twierdzą, że takie roz- dze Pakistanu zgodziły się na lądowy, kolejowy i drogowy, do- w sytuacji, gdy Amerykanie zo-
wiązanie sprawdziło się wprowadzenie na tym tere- staw natowskich. Jednak Duszan- stali zmuszeni w ciągu pół roku
w Iraku, a teraz jest Zapowiedzi nie prawa koranicznego. be postawiło warunek: będą one zamknąć bazę Manas w Kirgi-
ustępstw wobec
wdrażane w Afgani- buntowników zanie-
Zapowiedzi ustępstw miały charakter niewojskowy. stanie. (wrt) 
stanie. Jeden z nich, pokoiły część miesz- wobec buntowników
Haider Khan Hoti,
zapowiedział, że broń
kańców tego kraju
i Zachód
zaniepokoiły część
mieszkańców tego kraju,
Nowa nadzieja
zostanie odebrana, jeśli jak też Zachód, gdyż oba- IRAK. Siły amerykańskie i irac- w pierwszych dniach w prowincji
będzie używana niezgodnie wiają się, że w Swat powstanie kie rozpoczęły 20 lutego opera- zatrzymano 84 podejrzanych.
z przeznaczeniem. Nie wiado- nowy bastion Al-Kaidy. Według cję, która ma położyć kres dzia- Jednak pojawiły się pytania co do
mo, czy tę oddolną inicjatywę niektórych wygląda to de facto na łalności antyrządowych grup szczegółów współpracy Irakij-
zaakceptują pakistańskie władze kapitulację rządu w Islamabadzie. w prowincji Niniwa. Leżący na czyków z Amerykanami. Abdul-
centralne i siły zbrojne. Rzecz- Jednak porozumienie stanęło pod północy Iraku region uznawany lah stwierdził, że iraccy żołnie-
nik armii generał Athar Abbas znakiem zapytania, gdy 22 lutego jest za jeden z ostatnich bastio- rze poproszą ich o wsparcie „tyl-
oświadczył, że nie konsultowano w Swat porwano wysokiego nów sunnickiej rebelii. Operacja ko wtedy, gdy będzie taka potrze-
się w tej sprawie. przedstawiciela władz Khushala otrzymała kryptonim „Nowa na- ba”. Natomiast przedstawiciele
Pojawia się także pytanie, czy Khana wraz z szóstką jego ochro- dzieja”. Generał Said Ahmed strony amerykańskiej podali, że
broń trafi do mieszkańców doliny niarzy. Wymieniono go jednak już Abdullah, rzecznik irackiego do- „Nowa nadzieja” jest wspólnym
Swat, gdzie od 15 lutego obowią- na dwóch talibów. (ted)  wództwa tego regionu, podał, że przedsięwzięciem. (w) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


Ostrożna
Moskwa
ROSJA–IRAN. Dziennik
„Kommiersant” napisał w ubie-
głym tygodniu, że pomimo naci-
sków władz w Teheranie Rosja
nie kwapi się z dostawami syste-
mów obrony antyrakietowej
S-300 do Iranu. Rozmawiał o tym
przebywający z wizytą w rosyj-
skiej stolicy irański minister
obrony Mustafa Mohammad
Nadżar. Według gazety, Mo-
skwa nie chce zepsuć stosunków
ze Stanami Zjednoczonymi.
Kreml ma nadzieję na osiągnię-
cie kompromisu z administracją
prezydenta Baracka Obamy
w tak kluczowych sprawach jak
rozmieszczenie w Europie Środ-
kowej elementów tarczy antyra-
kietowej czy też rozbrojenie nu-
klearne. „Kommiersant” przy-
pomniał, że kontrakt na dosta-
wę pięciu zestawów S-300 za
800 milionów dolarów został
podpisany przed laty, a świato-
we media i źródła w Teheranie
wielokrotnie podawały, że roz-
poczęto dostawę tej broni do
Iranu. Rosjanie zawsze temu za-
przeczali. (ted)  ważne obrażenia”, podano
Polityczny
Iskander
ROSJA. „Rozmieszczenie Iskan-
derów zależy od decyzji politycz-
nej. Jeśli chodzi o nas, jesteśmy
na to gotowi, gdy zapadnie taka
decyzja. Jeśli nie, będziemy wy-
posażać w te pociski wojska lądo-
we w innych okręgach”, powie-
dział 22 lutego szef sztabu gene-
ralnego sił zbrojnych Rosji gene-
rał Nikołaj Makarow. Wcześniej
minister spraw zagranicznych
Siergiej Ławrow oświadczył, że
Iskandery znajdą się w obwodzie
kaliningradzkim tylko wtedy, gdy
w Europie Środkowej zbudowane
zostaną obiekty tarczy antyrakie-
towej USA. (t)  ROSJA. Wiceminister obrony
FOT. S. RIABSEV
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Osłona Kabulu
AFGANISTAN. Około trzech
tysięcy nowo przybyłych do
Afganistanu amerykańskich żoł-
nierzy z 10 Dywizji Górskiej
wysłano do prowincji wschod-
nich Logar i Wardak. W ostat-
nich miesiącach w regionie mię-
dzy Kabulem a prowincją Gha-
zni, w której stacjonują polscy
żołnierze, wzrosła aktywność
talibów. Rebelianci działają na
dużych obszarach górzystej pro-
Przestroga ministra
Seul nie wyklucza uderzenia na stanowiska północno-
-koreańskich rakiet.
REPUBLIKA KOREI. Minister
obrony Li Sang Hi ostrzegł 20 lu-
tego, że jego kraj zaatakuje wy-
rzutnie rakietowe Korei Północnej,
jeśli ta będzie zachowywać się
agresywnie wobec południowoko-
reańskich statków w pogranicznej
strefie na wodach Morza Żółtego.
„Podejmiemy działania prewencyj-
ne w przypadku ataku rakietowego
nieprzyjaciela, uderzając w bazy
północnokoreańskie, z których po-
dejmowane są tego rodzaju agre-
sywne działania”, stwierdził szef
resortu obrony, występując w par-
lamencie. W końcu stycznia komu-
nistyczne władze Korei Północnej
ogłosiły, że zrywają wszelkie poro-
Ofiary wojny
Rosji Nikołaj Pankow podał 21
lutego, że w czasie konfliktu
w Gruzji i krótko po nim, od 8
do 24 sierpnia 2008 roku, zginę-
ło 64 rosyjskich żołnierzy, 283
zostało rannych, a trzech uznano
za zaginionych. Tymczasem
R Y K O S Z E T E M
FOT. US DOD
wincji Wardak, znajdującej się
zaledwie 40 kilometrów od sto-
licy Afganistanu. Amerykanie,
wspólnie z armią afgańską, pla-
nują przeciwko nim duże opera-
cje, które mają rozpocząć się
wiosną. Jednak to talibowie jako
pierwsi podjęli działania nękają-
ce. Jak ujawnił rzecznik sił ame-
rykańskich pułkownik Steve
Osterhozer, doszło do kilkuna-
stu ataków. (ww)  ostrzelali z moździerzy bazę sił
zumienia polityczne i wojskowe
z Seulem, oskarżając sąsiada z po-
łudnia prowadzenie „polityki wo-
jennej”. Relacje między zwaśnio-
nymi krajami pogorszyły się od
czasu, gdy urząd objął prezydent
Li Miung Bak. Uchodzi on za
zwolennika twardej polityki wobec
Phenianu.
Tymczasem pojawiły się infor-
macje, że północnokoreański li-
der Kim Dzong Il szykuje swego
najmłodszego syna Kim Dzong
Una do przejęcia władzy. W me-
diach od dawna pojawiają się do-
niesienia o bardzo złym stanie
zdrowia przywódcy komunistycz-
nej Korei. (ww)  SRI LANKA. Pomimo ponie-
w grudniu szef Komisji Śledczej
przy Prokuraturze Generalnej
Rosji Aleksandr Bastrykin mó-
wił o 48 zabitych żołnierzach.
Władze w Tbilisi poinformowały
natomiast, że konflikt kosztował
życie 228 gruzińskich cywilów
i 169 żołnierzy. (ww)  60 poważnie rannych. (wr)
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
Żołd
ZIMBABWE. Minister
finansów Tendai Biti ogłosił
w ubiegłym tygodniu, że
wojskowi, nauczyciele i urzędnicy
państwowi w Zimbabwe będą
dostawali wynagrodzenie
w dolarach amerykańskich.
Każdy z nich może liczyć na
nieopodatkowane sto dolarów
miesięcznie. Uprawnionych jest
około 130 tysięcy osób. Władze
zgodziły się także, by wszystkie
sklepy sprzedawały towary za
waluty obce. Decyzje te
powodowane są szalejącą
hiperinflacją, która w minionym
roku wyniosła 231 milionów
procent. Tym samym uczyniła
bezwartościową narodową
walutę Zimbabwe. (w)
Ostrzał bazy
SOMALIA. 22 lutego islamiści
pokojowych Unii Afrykańskiej
w Mogadiszu. „Ataki jeszcze nie
były tak intensywne. Zginęło je-
denastu burundyjskich żołnierzy,
a piętnastu innych odniosło po-
w oświadczeniu UA. Wojska afry-
kańskie są ostrzeliwane z moź-
dzierzy w stolicy Somalii od kil-
kunastu dni, ale niedzielny atak
był najkrwawszy.
Misja Unii Afrykańskiej w Somalii
rozpoczęła się w 2007 roku.
W Mogadiszu obok Burundyjczy-
ków znajdują się też żołnierze
z Ugandy. Po wycofaniu się
w styczniu wojsk etiopskich są to
jedyne zagraniczne oddziały, któ-
re wspierają somalijski rząd
w zmaganiach z islamistami. (w)
Atak kamikadze
sionych w ostatnich tygodniach
dotkliwych porażek rebelianci
z organizacji Tygrysy Wyzwolenia
Tamilskiego Ilamu nie zamierzają
złożyć broni. Potwierdzeniem te-
go był nalot 20 lutego na stolicę
Sri Lanki. Na Kolombo zrzuciły
bomby dwa małe samoloty Zlin-
143. W jego wyniku pięć osób zo-
stało zabitych i co najmniej

53
 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków Zapomina się, że są takie sytuacje, w których można
Międzynarodowych UW zrobić wszystko, a pożądanego rezultatu i tak się nie osiągnie.

Śmierć w Pakistanie
T
ragiczna śmierć pol-
skiego geologa uprowa-
dzonego kilka miesięcy
wcześniej przez jedno
z ugrupowań talibów
wywołała w naszym kraju nastroje
niemal wojenne. Wojownicza reto-
ryka polityków, permanentna praca
sztabu kryzysowego, groza na prze-
mian z histerią w mediach, głosy
domagające się najpierw operacji
sił specjalnych, które miały uwolnić
porwanego, a po jego śmierci uka-
rać winnych, ataki na rząd i szuka-
nie odpowiedzialnych oraz niby-re-
toryczne pytania, czy aby na pewno
polskie władze zrobiły wszystko, uj-
mowanie dramatu w kategoriach
konfliktu cywilizacji – wszystko to
sprawiało wrażenie, że Polska zna-
lazła się w stanie wyjątkowego za-
grożenia i konieczne są nadzwyczaj-
ne środki.
Przez to emocjonalne uniesienie
oraz licytację na wojownicze okrzyki
nie mogła się przebić prawda, która
była znacznie prostsza. Mieliśmy do
czynienia z przypadkiem prowadze-
nia komercyjnej działalności w stre-
fie wysokiego ryzyka, przylegającej
do obszaru, na którym toczy się woj-
na partyzancka i gdzie mamy do czy-
nienia z natężeniem aktywności ter-
rorystycznej. Tam nie powinno być
polskiego przedsiębiorstwa, a pol-
skim specjalistom podczas pracy nie
powinna towarzyszyć uzbrojona kil-
kuosobowa ochrona. Ktoś do tego
dopuścił. Ktoś chciał zarobić, ko-
muś zabrakło wyobraź-
ni. Talibów
nie intereso-
wało pochodzenie geologa. Porywa-
jąc cudzoziemca, chcieli w zamian
za jego uwolnienie oswobodzić swo-
ich towarzyszy przebywających
w pakistańskim więzieniu. Przeli-
czyli się. Władze Pakistanu nie
chciały się na taką wymianę zgodzić.
Życie cudzoziemca nie miało dla
nich takiej wartości.
Jednak polskie media i część na-
szych polityków uznali, że było to
uderzenie w Polskę. Zwietrzono szan-
sę dla „przyłożenia” rządowi, który
„musiał” czegoś zaniechać lub gdzieś
popełnić błąd, bo przecież nie udało
mu się uratować życia polskiego oby-
watela. Zapomina się, że są takie sy-
tuacje, w których można zrobić
wszystko, a pożądanego rezultatu
i tak się nie osiągnie. Mamy kodeks
drogowy, przepisy ruchu, egzamin na
prawo jazdy, znaki drogowe, radary,
a i tak na polskich drogach ginie co-
dziennie od kilkunastu do kilkudzie-
sięciu osób. Żaden rząd nie jest w sta-
nie temu przeszkodzić. Choć rzeczy-
wiście kolejne polskie rządy mogły
zrobić więcej dla poprawy stanu dróg,
czyli bezpieczeństwa Polaków. Mamy
kodeks karny, policję, więzienia, ma-
my też przestępców, złodziei i zabój-
ców. Żaden rząd nie jest w stanie te-
mu zapobiec. W przypadku polskiego
geologa jego firma i on sam wyszli
TO BYŁ JEDEN Z TAKICH
niebezpieczeństwu naprzeciw, kusili
nieszczęście i stało się.
MIAŁY PRAWO SIĘ ZDARZYĆ
To nie powód do narodowego bicia
w dzwony, do wzniecania wrogich emocji
i wzywania do zemsty. Notabene, nikt nie
policzył talibów, którzy zginęli z naszej ręki
w ich kraju, w Afganistanie. Niestety, to był
jeden z takich dramatycznych przypadków,
które miały prawo się zdarzyć. Pierwszym
wnioskiem, który z tej lekcji powinny wy-
ciągnąć nasze władze i media, jest wypraco-
wanie sposobu reagowania i dojrzałości za-
chowania w takiej sytuacji. Trzeba znać pro-
porcje. Jeśli ktoś podejmuje indywidualne
ryzyko, dla pieniędzy czy z ciekawości, nie
powinien liczyć na to, że Polska będzie ocie-
rać się o wojnę, aby ratować mu życie. Od
kompensacji szkód są firmy ubezpieczenio-
we i nie należy do tego mieszać państwa.
Z drugiej strony, państwo, a właściwie od-
powiednie służby, powinno ostrzegać tych,
którzy jadą w strefę konfliktu, żeby tego nie
czynili, ponieważ nie dysponuje ono środka-
mi ratowania. Polska nie może być zakładni-
kiem ich zachcianek czy interesów. 
PRZYPADKÓW, KTÓRE

54 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

specjalizuje się
w tematyce niemieckiej
i unijnej

FOT. ARCHIWUM ALICJI PAWŁOWSKIEJ

Pozostał las
Jednym z punktów obchodów 70. rocznicy rozpoczęcia II wojny światowej
będzie wystawa poświęcona polskim jeńcom wojennym w Niemczech.
Zostanie otwarta w kwietniu na zamku Colditz w Saksonii.

C
olditz to niewielka miejscowość
położona 40 kilometrów od Dre-
zna, stolicy Saksonii. Nad mia-
steczkiem, liczącym 5 tysięcy
mieszkańców, góruje stojący na
stromym skalistym wzgórzu renesansowy za-
mek. Prowadził do niego most przerzucony
nad fosą opasającą grube na 2,5 metra mury.
Podczas II wojny światowej mieścił się tutaj
słynny obóz jeniecki oflag IV C, w którym osa-
dzano szczególnie ważnych oficerów wojsk
alianckich oraz tych, którzy podejmowali próby
ucieczek z innych obozów. Po kampanii wrześ-
niowej więzieni byli tu między innymi później-
szy wiceadmirał Józef Unrug, dowódca obrony
Wybrzeża w okresie kampanii wrześniowej,
wraz z grupą oficerów, zaś pod koniec wojny
generał Tadeusz Bór-Komorowski ze sztabem.
Colditz leży w pobliżu całego kompleksu obo-
zów jenieckich, w których przebywali żołnierze
powstania warszawskiego.
GENERAŁOWIE W NIEWOLI
W 1939 roku za drutami jenieckich obozów
w Rzeszy znalazło się 33 generałów i jeden
kontradmirał, Józef Unrug. Colditz IV C był
obozem karnym, czyli specjalnym. Przebywa-
li tu oficerowie różnych narodowości. Wśród
polskich byli ci, którzy dostali się do niemie-
ckiej niewoli po kampanii wrześniowej oraz
tacy, co bili się w polskich dywizjach we Fran-
cji w 1940 roku. Na przełomie lat 1939–1940
przebywało tu 400 polskich oficerów i pod-
chorążych, a także 20 generałów.
Po upadku powstania warszawskiego do
niewoli niemieckiej dostało się 16 866 po-
wstańców. Było wśród nich siedmiu polskich
generałów: dowódca AK Tadeusz Bór-
-Komorowski, Antoni Chruściel „Monter”,
Tadeusz Pełczyński „Grzegorz”, Albin
Skroczyński „Łaszcz”, Kazimierz Sawicki
„Sawa”, Janusz Bokszczanin „Sęk”

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 55

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Nietypowy
obóz
G
dy 11 października wy-
jeżdżaliśmy z Warsza-
wy, byliśmy zrozpacze-
ni klęską powstania. Nie wie-
dzieliśmy, dokąd Niemcy nas
wywożą. Mogliśmy trafić do
obozu zagłady, mogli nas rozstrzelać. 13 paź-
dziernika pociąg zatrzymał się na stacji Jacob-
stahl. Za drutami zobaczyliśmy obóz i jeńców
włoskich, którzy nie chcieli walczyć ramię w ra-
mię z Hitlerem. W pobliżu był las, wieżyczki
z karabinami maszynowymi, reflektory i – na-
sze baraki.
Trafiliśmy do Polskiego Szpitala Wojsko- Grupa
wego w Zeithain (początkowo nosił jeńców w Col-
nazwę Szpital Jeńców AK i Interno- ditz. Pierwszy od
lewej siedzi generał
wanych), który był częścią obozu je- dywizji Tadeusz Piskor,
nieckiego IV B Muehlberg. Mieścił trzeci – kontradmi-
się w 25 barakach, z których każdy rał Józef Unrug.
mógł pomieścić około 60 jeńców. To był
nietypowy obóz, bo nie dość, że szpital, to
jeszcze damsko-męski. Miał aparat rentge-
nowski, salę operacyjną, sale opatrunkowe,
laboratorium, a także trzy warsztaty – techniki
medycznej, krawiecki i szewski. Według księgi
chorych, od 13 października 1944 roku do
11 sierpnia 1945 roku w szpitalu przebywało
1029 chorych, w tym 772 mężczyzn i 257 ko-
biet. Gdyby nie pomoc naszych lekarzy i pie-
lęgniarek, wielu jeńców by nie przeżyło. Więk-
szość rannych miała rany postrzałowe, dużo kwiowej z dodatkiem dwóch–trzech ziemniaków 16 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się berliń-
było złamań – wskutek bombardowań oraz i kostki mięsa. Na kolację wydawano kawę, mar- ska operacja Armii Czerwonej. Oddziały I Frontu
wybuchu min i granatów. Naszym koszmarem moladę i margarynę. Ranni nie mieli sił, nie goiły Ukraińskiego dotarły do Łaby koło Drezna.
były pluskwy, wszy i szczury – do dziś na samą się rany. W barakach panował ziąb, małe piecyki 23 kwietnia obóz został wyzwolony. Gdy Rosja-
myśl o nich dostaję wysypki. dawały niewiele ciepła. Pierwsze paczki z Mię- nie go przejęli, objęliśmy opieką żołnierzy radzie-
Wyżywienie składało się z trzech posiłków dzien- dzynarodowego Czerwonego Krzyża dostaliśmy ckich. Chorowali na gruźlicę – nawet gdy jedli
nie. Rano otrzymywaliśmy kawę i chleb (dzienna 15 grudnia – mleko w proszku, konserwy, mar- gorącą zupę, pluli krwią. Według danych radzie-
porcja wynosiła 300 gramów), margarynę i pla- molada i papierosy, które jak wszędzie były walu- ckich, w obozie 304 H Zeithain zginęło wskutek
sterek wątróbki. Obiad składał się z zupy bru- tą wymienną. Uczta była wielka. głodu i chorób 140 tysięcy jeńców radzieckich.

i Tadeusz Kossakowski. 5 lutego 1945
roku trafili oni do obozu w Colditz,
skąd po trzech miesiącach przetrans-
portowano ich do stalagu 317 Markt
Pongau na terenie Austrii.
Na początku powstania żołnierze
AK byli traktowani przez Niemców jak
rebelianci. Ich status prawny zmienił
się w ostatnich dniach powstania, gdy
dzięki naciskom polskiego rządu na
uchodźstwie Wielka Brytania i USA
uznały Armię Krajową za część regu-
larnych polskich sił zbrojnych. Dlatego
po kapitulacji Niemcy potraktowali po-
wstańców jako jeńców wojennych. Tra-
fili do stalagu IV B w Zeithain. 13 i 14
października przyjechały dwa transpor-
ty z 1348 członkami AK. Byli to cho-
rzy i ranni oraz sanitariuszki. Łącznie
w Zeithain przetrzymywano 1572 pol-
skich jeńców (862 mężczyzn i 710 ko-
biet). Do obozu w Muehlbergu (dziś
Brandenburgia), położonego 18 kilo-
metrów od Zeithain i również należące-
go do stalagu IV B, trafili zdrowi akow-
cy, których skierowano do prac przy-
musowych – co było sprzeczne ze sta-
tusem jeńców wojennych.
OBOZOWE ŻYCIE
Na dzień w obozie składały się:
śniadanie, apel, obiad, apel, kolacja,
capstrzyk. I dużo wolnego czasu. Bez-
czynność połączona z widmem kol-
czastych drutów i groźbą skazania za złamanie
W pierwszych obozowego regulaminu pogłębiała depresję.
dniach maja Trzeba było coś robić, aby nie oszaleć. Jak pi-
1945 roku od za-
chodu wkroczyły sał Mieczysław Ziemski w przedmowie do
do Colditz woj- książki Wiesława Mireckiego „Jeniecka Mel-
ska amerykań- pomena”: „Na dnie… nie można przebywać
skie. Doszły tylko zbyt długo. «Gefangenen» zaczynają instynk-
do rzeki Mulda.
Na jej wschod- townie poszukiwać samoobrony psychicznej
nim brzegu były i moralnej. Do ludzi, którzy najszybciej dźwig-
już wojska ra- nęli się z upadku i zabrali do pracy nad sobą
dzieckie. Kilku- i dla obozu, należeli nauczyciele”. To oni or-
set jeńców bry-
tyjskich, którzy ganizowali konkursy i pogadanki, dyskusje
tam jeszcze po- o przyczynach klęski wrześniowej. Niemcy re-
zostali, odzyska- spektowali prawa polskich oficerów do dzia-
ło wolność. łalności oświatowej, kulturalnej i artystycznej.
Obóz w Colditz i panującą tam atmosferę
opisał podporucznik Marian Brandys, który

56 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009

 H O R Y Z O N T Y

C O M M E N T A R I U M

Polska pamięć
w Niemczech
KAZIMIERZ WÓYCICKI

Historia Polski jest w Niemczech

niestety tak mało znana, że trzeba
odwołać się do szerszego kontekstu.

W
latach 2000–2004 byłem
dyrektorem Instytutu Pol-
ski w Lipsku. Gdy znala-
złem się w Colditz, ze zdziwieniem
stwierdziłem, jak ważna dla pamięci
o Polakach jest ta mało znana w na-
szym kraju miejscowość. Nowa stała
FOT. ARCHIWUM ALICJI PAWŁOWSKIEJ, HORACEGO UNRUGA
Dodam, że Colditz jest dobrze znane
w Europie ze względu na głośne
ucieczki z tego oflagu, z zachowanymi
na przykład korytarzami ucieczek wy-
rytymi w litej skale. W zamku urządzo-
no muzeum Oflagu IV C, które nazwa-
no Muzeum Ucieczek. W Wielkiej Bry-

ekspozycja w Colditz ma być poświę- tanii można kupić grę planszową

cona obozom jenieckim i żołnierzom
powstania warszawskiego. Honoro-
wy patronat nad nią objął były prezy-
dent RP na uchodźstwie Ryszard
Kaczorowski. Spośród jeńców obo-
zu w Colditz nikt już dziś nie żyje. Ży-
ją natomiast byli jeńcy innych obo-
zów, między innymi z Zeithain czy
Muehlbergu. Staramy się do nich
dotrzeć. Być może powstanie po-
święcony im film dokumentalny.
Historia Polski jest w Niemczech nie-
stety tak mało znana, że trzeba odwo-
łać się do szerszego kontekstu. Dopie-
16 maja 1945 roku wyruszyłam w drogę po- ro wtedy samo powstanie warszaw-
To był nietypowy wrotną do Polski. Podróż na wozach zaprzężo- skie i sylwetki takich postaci jak Bór-
obóz, bo nie
nych w konie trwała dwa tygodnie. 10 sierpnia -Komorowski można będzie przybli-
dość, że szpital,
to jeszcze dam- na stacji Jacobstahl rozpoczęło się ładowanie żyć. Dla Niemców jest mało zrozumia-
sko-męski. dobytku szpitala. Dwa dni później ostatni trans- łe to, co dla nas jest oczywiste: dlacze-
port wyruszył w stronę Polski. Dziś na miejscu go wielu walczących z III Rzeszą Pola-
obozu rośnie las.  ków było po wojnie prześladowanych
ALICJA PAWŁOWSKA, w PRL. Wciąż wymaga objaśniania
lat 87, łączniczka w powstaniu warszawskim: złowroga rola paktu Hitler–Stalin.
„Ucieczka z Colditz”, a w 2004 roku
nakręcono, znany także w Polsce, film
pod takim samym tytułem. Do Colditz
przyjeżdżają wycieczki brytyjskich
kombatantów. Miejscowy hotel wspól-
nie prowadzą Niemiec i Anglik. Kilku-
tysięczne miasteczko odwiedza rocz-
nie 120 tysięcy turystów. Zamek sam
w sobie jest wielką atrakcją turystycz-
ną. Partnerzy niemieccy zaoferowali
Polakom całe piętro w jednym ze
skrzydeł zamku.
Colditz może stać się też ważnym
miejscem spotkań młodzieży i nie tyl-
ko – nie mniej ważnym od Krzyżowej,
gdzie będzie się w poważny sposób
dyskutowało o przeszłości i przyszłości
i uczyło historii.

Doktor KAZIMIERZ WÓYCICKI
jest wykładowcą Uniwersytetu
Warszawskiego, doradcą ministra
w Urzędzie do spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych.

zanim przybył do Colditz, kilka tygodni spę-
dził w obozie w Ziegenhain. „…Po piekle
w Ziegenhain” – pisał we wspomnieniach ofi-
cer rezerwy 80 Pułku Piechoty – „Colditz wy-
dał się nam rajem. Saksońskie zamczysko
z polskimi orłami w herbowych katuszach
urzekło nas czymś bliskim i swojskim. Saski
osiłek August III, którego do niedawna uwa-
żało się trochę za intruza w poczcie królów
polskich, uległ naraz gruntownemu spolszcze-
niu i stał się naszym sprzymierzeńcem w woj-
nie z Hitlerem. (…) Nawet hrabinę Cosel
uznaliśmy za swoją – była przecież bohaterką
powieści Kraszewskiego – i z miejsca prze-
chrzciliśmy na hrabinę Kozłowską.
W porównaniu z podmokłymi namiotami,
głodem, zimnem i brudem obozu Ziegenha-
in, szczytem cywilizowanego życia wydawać w czasie kampanii wrześniowej. (…) Ich
się musiały jasne, ciepłe sypialnie Colditz, obecność nie mogła nie wywierać wpływu
z wygodnymi dwupiętrowymi łóżkami, oraz na atmosferę obozu. Z jednej strony uświa-
jadalnie, w których po ludzku siedząc przy damiała nam głębię i rozmiar klęski militar-
stołach, jedliśmy z fajansowych misek. Mało nej poniesionej przez państwo polskie, z dru-
tego: w obozowej kantynie za żołd wypłaca- giej – dawała pasjonujący wgląd w kulisy
ny nam w «lagermarkach» (po wojnie walutę naszej najnowszej historii, umożliwiając bli-
jeniecką miały wykupić pokonane państwa skie obcowanie z głównymi aktorami minio-
alianckie) można było nabyć niemieckie pa- nego dramatu”.
pierosy „Juno-Rund”, proszek i szczoteczki W pierwszych dniach maja 1945 roku od
do zębów oraz ustne harmonijki. Jeszcze jed- zachodu do Colditz wkroczyły wojska amery-
ną, zupełnie szczególnego rodzaju, atrakcję kańskie. Doszły tylko do rzeki Mulda, na któ-
oflagu IV C stanowili… generałowie. (…) rej wschodnim brzegi były już wojska radzie-
W warownym zamku Augusta II, lepiej niż ckie. Kilkuset jeńców brytyjskich, którzy tam
inne obozy zabezpieczającym przed ucieczka- jeszcze pozostali, odzyskało wolność. Wkrót-
mi jeńców, Niemcy skupili prawie połowę ge- ce Amerykanie przekazali obszar Lipska armii
neralicji polskiej zagarniętej do niewoli radzieckiej i wycofali się za Łabę. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 57


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Początki ojczyzny
Dla nas ojczyzna to coś więcej niż tylko odziedziczona
po przodkach ziemia, rodzinna okolica i krewni.
W
„Iliadzie” niewiele mówi
się o ojczyźnie. Nic dziw-
nego: Grecy jako najeźdź-
cy walczą na obcej ziemi,
pod Troją. Homer opowia-
da tylko, że tęsknią za ziemią ojczystą,
podobnie jak potem Odys, kiedy tuła się po Mo-
rzu Śródziemnym i marzy o ukochanej wyspie.
W „Odysei” tytułowy bohater pragnie „zobaczyć
bodaj dym wznoszący się” z Itaki, nad którą nie
ma dla niego „nic bardziej słodkiego”.
Starożytni Grecy byli ludem wędrownym,
więc łatwo emigrowali. Osiedlali się masowo
z dala od Hellady: na Sycylii, w dzisiejszej Tur-
cji czy Egipcie. Łączył ich wspólny język. Mo-
tyw głębokiej miłości do rodzinnego kraju bar-
dzo wyraźnie występuje w antycznej literaturze
greckiej. Zazwyczaj chodzi o dobrze znany
i kochany kawałek ziemi, gdzie się urodziło
i wychowało (dziś nazywamy to „bliską ojczy-
zną”). I oczywiste jest, że tej ziemi należało
bronić przed napastnikami. Najbardziej znane
natomiast były w późniejszych wiekach patrio-
tyczne utwory Tyrtajosa, czyli Tyrteusza
(VII wiek przed Chrystusem): „Rzecz to piękna
zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,/
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie oj-
czyzny./ Walczmy mężnie w obronie tej naszej
ziemi i dzieci./ Choćbyśmy zginąć musieli, ży-
cia naszego nie szczędźmy./ Kiedy zaś padnie
w szeregu i ducha miłego wyzionie,/ Miasto
chwałą okryje, ojca, a także i ród swój”.
Podobne myśli są nam bliskie. Ale dla nas oj-
czyzna to coś więcej niż tylko odziedziczony po
przodkach grunt, rodzinna okolica i krewni. To
również tradycja upamiętniona w słowach i bu-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
Rycerskie sprawy
(9)
dynkach, zbiorowa pamięć, obyczaje,
symbole, prawa, ubiory, instytucje. Ta-
kie szersze pojęcie „ojczyzny” jako
wspólnej idei zaczyna się kształtować
w Atenach w złotym wieku (V przed
Chrystusem) tego miasta-państwa.
Słynne przemówienie Peryklesa na
pogrzebie poległych w I roku wojny
peloponeskiej jest zarazem pochwałą
wolności i praworządnego państwa:
„Grobem sławnych mężów jest cała
ziemia, sławę ich głoszą nie tylko na-
pisy na nagrobkach w ich ojczystym
kraju, lecz nawet na obczyźnie żyje
o nich pamięć, spisana nie na pomni-
ku, lecz w duszach ludzkich”.
Siedemset lat potem (II wiek)
Lukian z Samosaty tak podsumował
starogreckie poglądy na ojczyznę:
„Nie ma nic słodszego od własnej oj-
czyzny, głosi od dawna utarte zdanie.
(...) ojczyzna jest przyczyną i mistrzy-
nią tego wszystkiego, co ludzie uważa-
ją za dostojne i boskie, ona, która zro-
dziła, wyżywiła i wychowała. (...) Oj-
czyzna uchodzi u wszystkich ludów za
rzecz tak cenną, że wszędzie w świecie
prawodawcy za największe przestęp-
stwo wyznaczają wygnanie jako karę
najcięższą. (...) Tę samą myśl znajdu-
jemy w zdaniu Norwida z roku 1850:
„Ojczyzna jest to wielki – zbiorowy
– Obowiązek”. W polskiej tradycji
narodowej zdaje się ona oczywista.
To, czy uważamy ojczyznę za źró-
dło obowiązku – zależy jednak od
naszej decyzji. I musimy wie-
dzieć, że bardzo wielu innych lu-
dzi, zwłaszcza poza Europą, która
jest ojczyzną ojczyzn, wcale nie
myśli w takich kategoriach. Na
przykład miliony emigrantów (choć
nie wszyscy) i ich potom-
stwo. 
Nawet
z tchórza czyni
bohatera hasło:
ojczyzna

KRZYSZTOF WILEWSKI
Armia z sąsiedztwa
Popularyzuje wojsko lepiej niż plakaty na dworcach i reklamy w telewizji,
gdyż ludzie ją tworzący czują się żołnierzami nie tylko od ósmej do piętnastej.
T
rzech chłopców, nie zważa-
jąc na śnieżne zaspy, pę-
dziło w kierunku stojących
na łące dwóch samobież-
nych haubic 2S1 Goździk. „Ale wiel-
ka ta armata”, wysapał jeden z nich,
gdy dotarli do stanowisk ogniowych.
„Co ty, to czołg jest jak nic”, odpowie-
dział mu drugi, poprawiając opadającą
na czoło wełnianą czapkę. Widząc, że
nie przekonał kolegi, pokazał palcem
na gąsienice: „Jak ma gąsienice, to
musi być czołg”. Stojący za nimi pod-
oficer uśmiechnął się, słysząc rozmo-
wę. Podszedł do chłopców i się przy-
witał. „Dziś zostaniecie artylerzysta-
mi. A Goździk, choć ma gąsienice, to
jest armatą”, wyjaśnił wpatrzonym
w niego jak w obrazek smykom.
Damian, Piotr i Karol, ucznio-
wie podstawówki z klas I–III, którzy
H O R Y Z O N T Y
pojawili się na poligonie artyleryj-
skim pod Toruniem, to wychowan-
kowie toruńskiego domu dziecka
„Młody Las”. Ich udział w szkoleniu
elewów miejscowej Szkoły Podofi-
cerskiej Wojsk Lądowych (SPWL)
to efekt współpracy tej uczelni z sie-
rocińcem, nawiązanej na początku
2008 roku. Od tamtej pory kadra
i elewi kilka razy gościli w „Mło-
dym Lesie”, by na specjalnych lek-
cjach opowiedzieć dzieciom o woj-
sku, a z okazji świąt Bożego Naro-
dzenia SPWL zorganizowała zbiór-
kę zabawek i odzieży.
Właśnie podczas gwiazdkowej im-
prezy dzieci poprosiły żołnierzy o to,
żeby zabrać je na poligon, gdzie
mogłyby stać się „prawdziwymi
żołnierzami”. W połowie stycznia
wspomnianych trzech chłopców,
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
w nagrodę za dobre wyniki w nauce, jako
pierwszych zaproszono na ćwiczenia.
Jacek Lewandowski, zastępca dyrektora
domu dziecka „Młody Las”, podziwia żoł-
nierzy za to, że pomagają jego podopiecz-
nym. „Dzieci z domów dziecka są bardzo
oszczędne w okazywaniu emocji, w tym
także wdzięczności za to, co się dla nich ro-
bi. Wiele osób, gdy robi coś dobrego, liczy,
że dziecko rzuci się im z wdzięczności na
szyję. A tu spotykają się z dystansem, nieuf-
nością. I to ich zraża”.
BEZ CELEBRY
SPWL, choć mogłaby, nie robi ze współpra-
SZKOŁA cy z „Młodym Lasem” celebry. Wręcz prze-
PODOFICERSKA
WOJSK ciwnie. Gdy dopytujemy się o szczegóły po-
LĄDOWYCH mocy dla sierocińca, rzecznik prasowy szkoły
w Toruniu starszy chorąży Zbigniew Płaczkiewicz pod-
nie pojawia się kreśla, że to, co robią kadra i kursanci, nie jest
ze sztandarami
tylko na wielkich niczym wyjątkowym. Skromność godna po-
imprezach. chwały, tym bardziej że placówka jest zaanga-
Codziennie jej żowana w trudniejszy projekt: terapię dzieci
kadra i słuchacze upośledzonych umysłowo i ruchowo z Zespołu
robią rzeczy
małe, ale ważne Szkół Specjalnych numer 26 w Toruniu. Tam-
dla lokalnej tejszym uczniom kadeci podczas wspólnej za-
społeczności. bawy prezentują osobiste wyposażenie żołnie-
rza, uczą podstawowych elementów musztry.
Wykładowcy z elewami regularnie prowa-
dzą też zajęcia z przysposobienia obronnego
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 59
 P R O M O C J A
C O M M E N T
Wyrazy szczerego
ZBIGNIEW WINIARSKI, dyrektor Liceum
współczucia i głębokiego żalu
Ogólnokształcącego imienia Anny Wazówny
w Golubiu-Dobrzyniu: Panu chor.
Piotrowi PATORZE

S potkanie z kadrą i elewami szkoły pod-

oficerskiej uświadomiło mi, że w Woj-
sku Polskim nastąpił jakościowy skok na-
z powodu śmierci

OJCA
przód. Cieszy mnie to i pozwala sądzić, że
składają
w porównaniu z innymi armiami nie mamy
dowództwo, kadra zawodowa
się czego wstydzić.
i pracownicy wojska
5 Tarnogórskiego
Batalionu Chemicznego
im. gen. broni Leona Berbeckiego.

Wyrazy
szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu st. chor.
Tadeuszowi
DĄBROWSKIEMU
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI (2)

z powodu śmierci

OJCA
składają
dowództwo, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
5 Tarnogórskiego
DAMIAN, PIOTR I KAROL to wychowankowie toruńskiego domu dziecka „Młody Las”. Batalionu Chemicznego
im. gen. broni Leona Berbeckiego.
w lokalnych liceach ogólnokształcących. robią rzeczy małe, ale ważne dla lokalnej
Szkoła ma umowy o współpracę z dwoma społeczności. Współpraca ze szkołami i do-
ogólniakami (numer 10 i 6) z grodu Koperni- mem dziecka, udział w akcjach krwiodaw-
ka oraz z liceum z Gronowa koło Torunia. stwa, kultywowanie tradycji oręża polskiego RODZINIE
Uczniowie szkolą się na poligonie z obrony ze szczególnym naciskiem na dokonania lo- i NAJBLIŻSZYM
przed bronią masowego rażenia. „Dla kalnych jednostek, pomoc w odnajdywaniu nagle zmarłego
uczniów klas o profilu paramilitarnym zajęcia zaginionych w czasie wojny krewnych – żoł- płk. w stanie spoczynku
praktyczne na poligonie to nierzy 63 Pułku Piechoty. dr. hab. inż.
okazja do posmakowania Dzięki działaniom „Dla nas to ważne, że ktoś Wiesława DĘBSKIEGO
prawdziwego, wojskowego pamięta o tym, co się tutaj profesora WAT
życia”, komentuje Mariusz
na rzecz lokalnej działo we wrześniu 1939
Podraza, nauczyciel przy- społeczności SPWL roku. W naszej gminie żyje wyrazy szczerego współczucia
sposobienia obronnego z LO wrosła w pejzaż miasta jeszcze kilku naocznych i żalu w trudnych chwilach
w Gronowie.
Podraza, który jest kapi-
i popularyzuje wojsko świadków walk z hitlerow-
cami. Dla tych staruszków,
po śmierci
składa
tanem rezerwy, podkreśla, że lepiej niż kampanie mimo że była to tylko jedna Grupa Rozpoznawcza
żołnierze z Torunia przez za- promocyjne z wielu bitew kampanii 32 BLot Łask.
angażowanie w pracę z mło- wrześniowej, pamięć o tam-
dzieżą budują pozytywny wizerunek podofi- tych dniach jest cenniejsza niż złoto”, mówi
cerów i toruńskiej szkoły. „Młodzież czerpie Zdzisław Tyczyński, zastępca wójta gminy Panu kapitanowi
wzorce z osobistych kontaktów. Podoficero- Gruta, komentując zaangażowanie żołnierzy Piotrowi BRZUSCE
wie ze szkoły w Toruniu, przyjeżdżając na z Torunia w organizację inscenizacji bitwy oraz
lekcje, zapraszając uczniów na poligon, po- o Grutę, Annowo i Mełno. Jego RODZINIE
kazują, iż bycie żołnierzem nie jest zwykłą Socjolog Maria Szymwelt z toruńskiego wyrazy głębokiego współczucia
pracą od ósmej do piętnastej i że w wojsku uniwersytetu uważa, że dzięki działaniom i szczerego żalu
można realizować swoje pasje”. na rzecz lokalnej społeczności SPWL wro- z powodu śmierci
sła w pejzaż miasta i popularyzuje wojsko
NAJLEPSZA REKLAMA lepiej niż kampanie promocyjne. „Można MATKI
Szkoła Podoficerska Wojsk Lądowych wywieszać na dworcach kolejowych ogrom- składają
w Toruniu nie pojawia się ze sztandarami ne bannery, puszczać w telewizji reklamy, kadra oraz pracownicy
tylko na wielkich imprezach. Codziennie, jednak dla torunian profesjonalną armią jest Wojskowej Komendy Uzupełnień
bez zbędnego zadęcia, jej kadra i słuchacze ta, którą widzą codziennie”.  w Lublińcu.

60 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009


Wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
tragicznie zmarłego
śp.
st. chor. sztab. Andrzeja ROZMIARKA
składają dowódca, żołnierze i pracownicy
Wojsk Lądowych.
Z głębokim żalem i smutkiem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci 12 lutego 2009 r.
Pana Jana GRZONKI
długoletniego i zasłużonego pracownika
infrastruktury wojskowej
oraz przewodniczącego Zarządu Zakładowego
NSZZPW Rejonowego Zarządu
Infrastruktury w Krakowie.
Wyrazy głębokiego współczucia
RODZINIE i BLISKIM
składają
szef, żołnierze zawodowi i pracownicy wojska
Rejonowego Zarządu Infrastruktury
w Krakowie.
Panu ppłk. Edmundowi PARTYCE
wyrazy szczerego współczucia i żalu z powodu
śmierci
OJCA
składają
oficerowie i pracownicy
Departamentu Zaopatrywania
Sił Zbrojnych MON.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu mł. chor. sztab. Dariuszowi
WINIARSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca, kadra zawodowa i pracownicy wojska
13 Elbląskiego Pułku Przeciwlotniczego
w Elblągu.
H O R Y Z O N T Y
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
Panu mjr Tadeuszowi DROZDOWSKIEMU
oraz jego RODZINIE
najserdeczniejsze wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
Powołanie jest łaską,
o której nie wiemy,
składają skąd przychodzi.
koledzy i koleżanki Jeśli jednak przyj-
z Zarządu Planowania Logistycznego – G4
Dowództwa Wojsk Lądowych. dzie, to działa cuda.
N a początku misji Jezus powołał
pierwszych uczniów do służby.
Tak czynił to wcześniej Bóg Jahwe,
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu o czym mówi pierwsze czytanie
Panu kpt. Grzegorzowi ŁYSIKOWI o powołaniu Samuela.
z powodu śmierci Dwaj uczniowie Jana Chrzciciela
OJCA spotkali na swojej drodze życia ka-
płana – Jezusa Chrystusa. Oczaro-
składają wał ich, dlatego postanowili pójść
dowódca, kadra zawodowa i pracownicy wojska za Nim. Mieli na tyle odwagi, aby
13 Elbląskiego Pułku Przeciwlotniczego zadać Mu pytanie: „Nauczycielu,
w Elblągu. gdzie mieszkasz?” (J 1,38).
Z pewnością później posypały się
i inne pytania: „Co robisz? Kim je-
steś? Z czego żyjesz? Jaka jest two-
ja nauka?”. Chrystus zaprosił ich do
Wyrazy szczerego współczucia
siebie. Nie wiemy, jak długo u Niego
i głębokiego żalu
przebywali, co robili, nad czym dys-
Panu chor. Grzegorzowi
kutowali, ale wiemy jedno: na ko-
CHROSTOWSKIEMU
z powodu śmierci niec swego pobytu u Chrystusa
stwierdzili jednogłośnie: „Znaleźli-
OJCA
śmy Mesjasza” (J 1,41). Spotkanie
skończyło się oświadczeniem: „On
składają
dowódca, kadra zawodowa i pracownicy wojska jest obiecanym Mesjaszem, jest wy-
słannikiem Bożym, warto Mu za-
13 Elbląskiego Pułku Przeciwlotniczego
w Elblągu. ufać”. Tak zrodziło się ich powoła-
nie. I poszli za Nim, stając się Jego
uczniami, a potem apostołami.
Czym właściwie jest powołanie? Po-
jawia się w wyniku ludzkiej woli i ła-
Z głębokim żalem i smutkiem przyjęliśmy ski Bożej. Powołanie jest też rezulta-
wiadomość o śmierci
tem poszukiwań, refleksji nad sen-
zasłużonego i cenionego żołnierza
sem i celem ludzkiego życia. Często
komendanta Garnizonu m. st. Warszawy
jest owocem spotkania z Panem
w latach 1987–1991
– tym cenniejszym i piękniejszym,
płk. dypl. Henryka WAKULSKIEGO
bo zrodzonym w chwilach wątpliwo-
RODZINIE i BLISKIM
ści, wahań i życiowych niepewności.
wyrazy szczerego współczucia
Podstawowym warunkiem wszel-
składają kich powołań jest modlitwa. Módl-
dowództwo, kadra i pracownicy my się zatem jak najczęściej, pro-
Garnizonu Warszawa. sząc Pana, aby posłał robotników
na swoje żniwo (por. Mt 9,38). 
ksiądz porucznik
JACEK SKRZYPCZAK
POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 61
 W Y P O C Z Y N E K
PAULINA GLIŃSKA
TW… czyli tanie wczasy
Choć socjalny program „Tanie wczasy” istnieje w wojsku od niemalże
dziesięciu lat, żołnierze nadal mało o nim wiedzą.
P
rogram powstały w 1999 roku był
odpowiedzią resortu obrony na
drastyczne pogorszenie się w la-
tach poprzednich sytuacji mate-
rialnej rodzin kadry. Wprowadzo-
no rozwiązania, które umożliwiły rodzinom
wojskowym o najniższym statusie materialnym
skorzystanie z tańszego wypoczynku poza se-
zonem w ośrodkach wypoczynkowych WDW/
WZW. Obecnie „Tanie wczasy” są faktycznie
obok zapomóg jedyną formą osłony socjalnej
dla żołnierzy zawodowych.
NIE DLA WSZYSTKICH
Jak mówi pułkownik Marek Pacek, szef Od-
działu Organizacji Wypoczynku w Departa-
62 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
mencie Spraw Socjalnych Minister-
stwa Obrony Narodowej, mimo że pro-
gram funkcjonuje w wojsku już dość
długo, to nadal niektórzy żołnierze ma-
PROGRAM ją spore problemy ze zrozumieniem je-
„TANIE WCZASY” go podstawowych zasad. „Brak znajo-
jest obok
zapomóg jedyną
mości przepisów dotyczących progra-
formą osłony mu powoduje, że w okresach wzmożo-
socjalnej dla nego zainteresowania wypoczynkiem
żołnierzy dostajemy mnóstwo telefonów z pyta-
zawodowych
niami, które w większości dotyczą
spraw dość jasno opisanych w doku-
mentach i pismach regulujących tę
problematykę”. Główną zasadą pro-
gramu jest to, że wypoczynek organi-
zowany jest poza ścisłym sezonem let-
nim i zimowym ustalanym dla danego
ośrodka. Dopłata obejmuje wyżywie-
nie i zakwaterowanie, natomiast żoł-
nierz ponosi inne dodatkowe koszty
związane z uczestnictwem w progra-
mie, jak na przykład koszty dojazdu
czy opłatę klimatyczną, uiszczaną już
na miejscu. Zawodowy wojskowy ob-
ciążony jest także podatkiem dochodo-
wym od osób fizycznych, należnym od
otrzymanej dopłaty.
Tanie wczasy nie są ofertą skierowa-
ną do wszystkich żołnierzy zawodo-
wych. Na pewno na skorzystanie z pro-
gramu mogą liczyć ci, których rodziny
uzyskują przeciętny miesięczny do-
 H O R Y Z O N T Y

Podstawy prawne TW
Tanie wczasy nie są ofertą skierowaną do wszystkich żołnierzy
zawodowych.

P rogram jest realizowany

na podstawie przepisów
zawartych w Rozporządzeniu
Ministra Obrony Narodowej
z 24 maja 2004 roku w spra-
wie szczegółowych warun-
ków i trybu korzystania przez
żołnierzy zawodowych, mał-
żonków i dzieci pozostają-
cych na ich utrzymaniu
z bezpłatnych przejazdów
oraz innych świadczeń so-
cjalno-bytowych (DzU nr 135
poz. 1452 z późn. zm.).
Szczegółowe warunki organi-
zacji powyższego wypoczyn-
ku określa Decyzja Nr 103/
MON/PSSS Ministra Obrony
Narodowej z 14 kwietnia
2005 roku w sprawie zasad
organizacji wypoczynku w ra-
mach programu osłonowego
„Tanie wczasy” (Dz.Urz.
MON.05.7.58) oraz inne pi-
sma kierowane do jednostek
i instytucji prowadzących tę
formę wypoczynku. 

cych do uczestnictwa w programie, organ fi- 15 czerwca, zaś w WDW w Międzyzdrojach

nansowy jednostki przesyła listę osób zakwali-
fikowanych do programu do WDW/WZW, by
zarezerwować miejsca.
Ośrodek zgodnie z decyzją musi zapewnić
zakwaterowanie w pokojach z pełnym węzłem
sanitarnym oraz wyżywienie. W przypadku
FOT. SXC.HU
wolne terminy są w pierwszej połowie czerwca
i po 24 sierpnia.
Jest jeszcze inny problem. Żołnierze zapo-
minają czasem, że korzystają z pomocy socjal-
nej udzielonej przez resort obrony i często na-
rzekają na zastane warunki oraz stawiają ośrod-

braku wolnych miejsc żołnierzowi można za-
proponować pokój niższej kategorii, ale tylko
za jego zgodą, lub pobyt w innym terminie
Corocznie licz- bądź innym ośrodku, gdzie są wolne miej-
ba żołnierzy korzysta- sca. Po zakończeniu wypoczynku ośrodek
jących z programu „Tanie
wczasy” znacznie wzrasta. wystawia fakturę VAT, która regulowana
W 2005 roku było to 4769 jest przez jednostkę wojskową. Należność
osób, w 2006 roku za wypoczynek w ramach programu sta-
– 6290, w 2007 roku
nowi dochód żołnierza i jest opodatkowana
– 6526.
na ogólnie obowiązujących zasadach.
WYSOKIE WYMAGANIA
Sprawa wydaje się prosta: wojskowy składa
wniosek i jeśli spełnia warunki jedzie na wcza-
chód na osobę nieprzekraczający 50 procent sy. Nie jest jednak tak łatwo, bo jak przyznaje
kwoty najniższego uposażenia zasadniczego pułkownik Pacek, nawet w takiej dziedzinie jak
żołnierza zawodowego, co dziś oznacza kwotę pomoc socjalna żołnierze chcą skorzystać jak
1100 złotych. „W przypadku planowanego na najwięcej: wielu z nich niezgodnie z ustalony-
rok bieżący lub lata następne wzrostu uposaże- mi procedurami osobiście rezerwuje sobie miej-
nia żołnierza zawodowego – warunek zakwali- sca wypoczynkowe na przykład w trzech–czte-
fikowania go na «TW» nie zmieni się i będzie rech ośrodkach naraz, mimo że zgodnie z prze-
wskazywał stale na kwotę dochodu na osobę pisami powinna to robić osoba wyznaczona,
w rodzinie równoważną 50 procent najniższego a rezerwacja ma dotyczyć jednego wybranego
uposażenia brutto żołnierza zawodowego”, wy- ośrodka, bądź w przypadku braku miejsc inne-
jaśnia pułkownik Pacek. Co istotne, od go domu wypoczynkowego. Tym samym ci
18 czerwca 2008 roku zmienił się sposób nali- żołnierze blokują miejsca innym.
czania dochodu uprawniającego do skorzysta- Wśród dyskutujących na forach interneto-
nia z programu – brane jest pod uwagę ostatnie wych nie brak opinii, że niektórzy rezerwują też
12 miesięcy poprzedzające datę złożenia wnio- sobie wczasy znacznie wcześniej niż podają
sku, a nie jak wcześniej dochody z trzech mie- oficjalne terminy: „Jak w tym roku do mojej
sięcy. Program adresowany jest również do żoł- jednostki dotarł faks o tanich wczasach, to było
nierzy zawodowych poszkodowanych w czasie już za późno – we wszystkich ośrodkach nie by-
pełnienia służby poza granicami kraju (którzy ło miejsc a sympatyczne Panie twierdziły, że
zostali ranni lub zachorowali w związku z peł- miejsc nie było już od grudnia 2007 roku. Zna-
nieniem tej służby) oraz członków ich rodzin jomi twierdzili, że niektórzy, kończąc wczasy,
– bez względu na wysokość dochodów uzyski- rezerwowali sobie miejsca na przyszły rok....”,
wanych w rodzinie żołnierza zawodowego. to jeden z głosów. Gdy jednak zadzwoniliśmy
Wojskowy, który chce skorzystać z „Tanich do niektórych ośrodków, poinformowano nas,
wczasów”, musi złożyć odpowiedni wniosek że rezerwacje przyjmowane były dopiero od
do dowódcy jednostki, która wypłaca mu upo- 5 stycznia i nadal są wolne miejsca. Do WZW
sażenie. Po spełnieniu warunków uprawniają- w Juracie można wybrać się na turnus od 2 do
kom zbyt wysokie wymagania. Wielu też skra-
ca swój pobyt, na przykład z powodu złej po-
gody bądź innych mało istotnych przyczyn.
Ośrodki mają potem kłopot z zagospodarowa-
niem zarezerwowanych miejsc i ponoszą straty
finansowe. To samo dzieje się, gdy żołnierze
rezygnują z wczasów bez podania istotnych
przyczyn, i powiadamiają o tym ośrodek pięć–
–dziesięć dni przed rozpoczęciem turnusu.
W związku z tym Departament planuje
wprowadzić zmiany, które poprawią funkcjo-
nowanie programu, a także umożliwią skorzy-
stanie z oferty większej liczbie żołnierzy.
„Chcemy zaproponować wpłaty zaliczek na
«Tanie wczasy» albo przez jednostki wojsko-
we, albo przez żołnierzy, które byłyby zwraca-
ne po zakończeniu pobytu w ośrodku”, wyja-
śnia szef Oddziału Organizacji Wypoczynku.
„Chcemy również, aby rygorystycznie prze-
strzegano ustalonych zasad i procedur. Sądzę,
że w dużym stopniu pozwoliłoby to na zdyscy-
plinowanie osób korzystających z programu
«Tanie wczasy» i ograniczenie nieuzasadnio-
nych rezygnacji z zarezerwowanego wypo-
czynku. Pomogłoby to również w zapewnieniu
bieżącej płynności finansowej ośrodków,
zwłaszcza tych, które cieszą się największym
zainteresowaniem środowiska wojskowego ko-
rzystającego z programów osłonowych”.
Z roku na rok coraz więcej żołnierzy korzy-
sta z „Tanich wczasów”. W 2008 roku na „so-
cjalnym”, finansowanym przez MON wypo-
czynku przebywało 10 095 osób, czyli ponad
2,5 tysiąca wojskowych rodzin. Kosztowało to
resort obrony narodowej 9 milionów 895 tysię-
cy złotych. Ze względu na trwającą profesjona-
lizację sił zbrojnych i potrzebę zatrudnienia kil-
kunastu tysięcy nowych żołnierzy – szerego-
wych zawodowych MON liczy, że w kolejnych
latach liczba osób zainteresowanych ofertą „Ta-
nich wczasów” zdecydowanie wzrośnie. 

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 63

 M U Z E A W O J S K O W E
KRZYSZTOF WILEWSKI
Łowcy skarbów
Wojskowe muzea rezygnują ze statycznych wystaw. Dziś liczy się
innowacyjność i interakcja z widzem.
Z
okien jadącej powoli kolejki wąsko-
torowej widać niewiele. Dopiero po
chwili, zza ściany lasu wyłaniają się
zarysy sinoszarych poniemieckich
bunkrów. Pociąg nie zatrzymuje się, jedzie dalej
i po kilku minutach podróżni docierają do
ogromnego placu zastawionego czołgami, ar-
matami, rakietami. Pod lasem, ukryte pod pół-
okrągłymi wiatami z blachy falistej, błyszczą
się kabiny samolotów. Gdzieś z boku rozlega
się miarowy, charakterystyczny odgłos silnika
T-34. Warkot nasila się i nagle zza pagórka wy-
jeżdża czołg. Jedzie powoli po wytyczonej
ścieżce, a z wieżyczki od ucha do ucha uśmie-
cha się kilkunastoletni chłopak. Choć ten obra-
zek jest na razie tylko wytworem komputera, to
włodarze Pomorskiego Muzeum Wojskowego
z Bydgoszczy (PMW) zapowiadają, że właśnie
tak za kilka lat będzie prezentowana widzom
ich kolekcja militariów.
DOTKNĄĆ HISTORII
Pomorskie Muzeum Wojskowe w Bydgosz-
czy powstało sześć lat temu na bazie istnieją-
cego od 1973 roku Muzeum Tradycji Pomor-
skiego Okręgu Wojskowego. Choć część żoł-
nierzy i pracowników POW negatywnie przy-
jęła zmianę charakteru i nazwy muzeum, to
była ona niezbędna. Jeśli bowiem rozliczać
muzea pod kątem liczby zwiedzających, to nie
mają one co liczyć na sukces, jeśli nie zamie-
nią statycznych wystaw na takie, które wcho-
dzą w interakcję z widzem. Odwiedzające je
osoby mają bowiem dziś jasno sprecyzowane
64 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
nich firm, która zajmuje się handlem zabytkami
sprowadza z Brazylii kilka M10, nie mogliśmy
takiej okazji przepuścić. Zmodyfikowaliśmy
oczekiwania. Chciałyby być jak najbliżej hi- nasz budżet i złożyliśmy ofertę. Jak się okazało,
storii, najlepiej jej dotknąć. w ostatniej chwili, bo kupiliśmy ostatni po-
Miesiąc temu w PMW otwarto wystawę „Na- jazd”. Achilles razem z Stuartem czekają teraz
bytki 2008”. Dyrektor muzeum Arkadiusz Ka- na renowację. W ciągu najbliższych tygodni
liński z dumą zaprezentował na niej eksponaty, muzeum wyłoni w przetargu firmę, której po-
które udało mu się zdobyć w minionym roku. wierzy to zadanie.
Amerykańskie pojazdy z okresu II wojny świato-
wej: ciężarówka half track M16 i zwiadowczy ATRAKCJA BYDGOSZCZY
Scout Car M3A1 oraz brytyjski samochód roz- Na razie z powodu braku miejsca lwia część
poznawczy Daimler „Dingo” to prawdziwe mu- pojazdów z PMW musi być magazynowana
zealne perełki. Nie tylko są w batalionie remontowym
całkowicie odrestaurowane, w Czarnym – trafiła tam
ale również „na chodzie”. Rynek militariów rządzi kolekcja dział oraz czoł-
„Od samego początku było się swoimi prawami. gów, a samoloty, które ma
dla nas najważniejsze, żeby Jeżeli chce się kupić coś PMW, goszczą Wojskowe
pojazdy trafiły do Bydgosz- Zakłady Lotnicze nr 2
czy dopiero po renowacji ciekawego, trzeba w Bydgoszczy (8 egzem-
i sprawne technicznie. Dzię- trzymać rękę na pulsie plarzy, w tym LiM-5,
ki temu będą mogły brać Su-22 i MiG-23). Kaliński
udział w inscenizacjach, wystawach plenero- ma jednak pomysł, jak scalić całą kolekcję w jed-
wych, a nie tylko stać na placu przed muzeum”. nym miejscu: „W Bydgoszczy są ruiny ponie-
Pokazane w styczniu 2009 roku mieszkańcom mieckiej fabryki amunicji. Szesnastohektaro-
Bydgoszczy trzy zabytkowe pojazdy to jednak wym terenem zarządza miasto i choć fabryka nie
tylko część z nowości. W ubiegłym roku PMW jest zbyt atrakcyjna, turystów do jej zwiedzania
kupiło również brytyjski czołg lekki M3A1 Stu- nie brakuje. Gdybyśmy na terenach wokół niej
art i niszczyciel czołgów M10 Achilles (brytyj- umieścili nasze działa, czołgi i samoloty, połą-
ska wersja amerykańskiego M10 Wolverine). czyli to z czołgowiskiem, gdzie można byłoby
Szczególnie o Achillesa bydgoszczanie musieli jeździć zabytkowymi pojazdami, miasto zyskało-
stoczyć prawdziwą walkę. by atrakcję turystyczną”. Władze Bydgoszczy są
„Rynek militariów rządzi się swoimi prawa- bardzo pozytywnie nastawione do projektu Po-
mi. Jeżeli chce się kupić coś naprawdę cieka- morskiego Muzeum Wojskowego. Po wstępnych
wego, trzeba nieustannie trzymać rękę na pul- rozmowach obie strony dały sobie czas na dopra-
sie”, wspomina z uśmiechem Kaliński. „Kiedy cowanie szczegółów współpracy i wiosną mają
dowiedzieliśmy się, że jedna z dużych zachod- rozpocząć ostateczne negocjacje. 
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto



FILM
Odpowiedzialność
Jak walka o syna zmienia się w wojnę ze
skorumpowaną i nieudolną policją.
Christina Collins (Angelina porterów, oddano go mat-
Jolie) sama wychowuje syn- ce. Christina Collins była
ka, ponieważ – jak tłuma- jednak przekonana, że to
czyła chłopcu – w chwili je- nie jest jej syn. Policja nie
go narodzin pojawiła się chciała przyznać się do
niewielka skrzynka, której błędu. Kobiecie odmówio-
 zawartość wystraszyła ojca. no pomocy w dalszych po-

Demony przeszłości
KSIĄŻKA Zamknięta w niej była odpo- szukiwaniach i zarzucono,
wiedzialność. Nie przeraziła że jest złą i nieodpowie-
się jej młoda matka. Gdy dzialną matką, która nie

Rozmowy z tymi ludźmi zmieniły mój pewnego dnia wróciła z pra-

cy, zobaczyła, że synek znik-
chce już wychowywać
dziecka, więc się go wy-
sposób myślenia o świecie. nął. Po kilku miesiącach od-
naleziono chłopca, który
piera. Dlatego zdespero-
wana kobieta zaczyna

C zy ta sama osoba może stać się i ka-

tem, i ofiarą, a tylko od przypadku
zależy, w której z tych ról wystąpi? Czy
trudniej jest zabić tysiące ludzi, zrzuca-
jąc na nich bombę, czy jednego człowie-
ka, strzelając do niego z pistoletu i pa-
trząc mu przy tym w oczy? Czy mężczy-
zna, który pracował w obozie koncentra-
cyjnym i segregował pieniądze lub ubra-
nia zamordowanych Żydów, jest morder-
cą? Na takie pytania dotyczące II wojny
światowej próbuje znaleźć odpowiedź
Laurence Rees. Przez niemal dwadzie-
ścia lat jeździł po świecie i spotykał się
z mordercami, gwałcicielami, kanibala-
mi, ale również z ofiarami niewyobrażal-
nych okrucieństw, a także bohaterami,
którzy ocalili wiele osób. Laurence Rees
wielokrotnie rozmawiał z wiekowymi,
sympatycznymi ludźmi, opowiadającymi
niewiarygodne historie.
Japończyk Hajime Kondo, który walczył
w Nankinie z Chińczykami, mówił: „Na
każdym polu walki dzieją się takie same
rzeczy, zwłaszcza jeśli ludzie trafiają na
nienormalne pole walki – wtedy każdy
staje się bestią”. W ten sposób podsu-
mował opowieść o tym, jak wspólnie
z kolegami zgwałcili kobietę, a później
zmusili ją, żeby nago, z małym dziec-
kiem na ręku, maszerowała z żołnierza-
mi. Po jakimś czasie chcieli się jej po-
zbyć, więc rzucili dziecko w przepaść.
Kobieta skoczyła za nim.
Potwierdzeniem tezy, że trudno przewi-
dzieć, jak zachowamy się w ekstremal-
nych warunkach, jest opowieść
twierdził, że nazywa się Wal-
ter Collins. Z wielką pompą,
przy błyskach fleszy fotore-
Tomasza Blatta, który w obozie zagła-
dy w Sobiborze trafił do Sonderkom-
mando, dzięki czemu uniknął natych-
miastowej śmierci. Pragnienie prze-
trwania było tak silne, że emocjonal-
nie pozostał obojętny nawet wówczas,
gdy jego rodziców i brata prowadzono
do komór gazowych. „Żeby być szcze-
rym, nic nie czułem. (…) Gdyby któreś
z moich rodziców zmarło dwa dni wcze-
śniej, byłaby to potworna tragedia”.
To zaledwie dwie z trzydziestu pięciu hi-
storii ludzi, którzy zdecydowali się zwie-
rzyć Reesowi. Rozmowy te zmieniły je-
go sposób myślenia o świecie i historii.
Przy badaniu przeszłości należy bo-
wiem próbować odtworzyć sposób my-
ślenia ówczesnych ludzi i zdawać sobie
sprawę z okoliczności, w jakich się zna-
leźli. Grzechem wielu historyków jest
ocena wydarzeń z perspektywy XXI wie-
ku. Laurencowi Reesowi udało się tego
uniknąć, ponieważ często zadawał so-
bie pytanie, co by zrobił, gdyby los po-
stawił go w takiej sytuacji jak któregoś
z bohaterów jego książki. (AWIS)  ją zeszłoroczne dokona-
Laurence Rees, „Kaci i ofiary.
Okrucieństwa II wojny światowej
i ich sprawcy”, Prószyński i ska,
Warszawa 2008

Kolosy
W gdyńskiej Hali Wido-
wiskowo-Sportowej
w Gdyni przy ulicy Kazi-
mierza Górskiego 8 odbę-
dzie się 20–22 marca je-
denasta już edycja Ogól-
nopolskich Spotkań Po-
dróżników, Żeglarzy i Alpi-
nistów, którzy zaprezentu-
nia. Zarazem po raz dzie-
siąty będą rywalizować
o prestiżowe statuetki
Kolosów, które są wzoro-
wane na tajemniczych ko-
działać na własną rękę.
Aby nie dopuścić do ujaw-
nienia prawdy, policja ka-
że ją zamknąć w szpitalu
psychiatrycznym. Czy moż-
na jednak powstrzymać
matkę, która walczy
o dziecko? (AWIS) 
„Oszukana”, reż.: Clint
Eastwood, wyk.: Angelina
Jolie, John Malkovich,
dystrybutor:
United International
Pictures sp. z o.o.
losach z Wyspy Wielka-
nocnej. Setki entuzjastów
wielkiej przygody, podróży,
wypraw i eksploracji będą
przez trzy dni uczestniczyć
w zabawie, jaką przygoto-
wuje Janusz Janowski
wraz z żeglarzami, alpini-
stami, speleologami i po-
dróżnikami, którzy wrócili
z najbardziej odległych za-
kątków świata. (PB) 
Więcej informacji o imprezie
na stronie www.kolosy.pl

POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009 65


F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Chopin sztangi
Z
abłysną w jednej impre-
zie albo w jednym sezo-
nie i znikają nie wiado-
mo gdzie. Takim chwi-
lowym bohaterem był
Mariusz Jędra, wicemistrz świata
w podnoszeniu ciężarów
z 1997 roku. W tej
akurat dyscyplinie
medalistów mieli-
śmy mnóstwo, więc
zapewne nie zapa-
miętałbym wyczynu
Jędry sprzed ponad
11 lat, gdyby nie tytuł
z pierwszej strony
„Przeglądu Sportowe-
go”: „Chopin sztangi”.
Jedyną rolę dla
sztangistów w pianisty-
ce byłoby ewentualnie
przenoszenie instrumen-
tu, ale nie o to akurat
chodziło autorowi po-
równania. Dlaczego za-
tem Jędra okazał się
podczas wspomnianych
mistrzostw Chopinem
sztangi? Bo znakomicie
taktycznie rozegrał zawody
– wyjaśniał z całą powagą ówczesny
trener kadry Ryszard Szewczyk. Pod-
chodził do tych ciężarów, do których
powinien podchodzić, i opuszczał te
podejścia, które należało.
Mariusz Jędra był wtedy zawod-
nikiem Wojskowego Klubu Sportowe-
go Śląsk Wrocław. Po wspomnianych
mistrzostwach świata udało mu się
FOT. WWW.SXC.HUI
jeszcze zdobyć srebrny medal pod-
czas mistrzostw Europy i to był w za-
sadzie koniec jego sukcesów.
Z igrzysk olimpijskich w Sydney wró-
66 POLSKA ZBROJNA NR 9 | 1 MARCA 2009
Strefa sportu
Są sportowcy, którzy
zostawiają po sobie ślad
jak meteoroid.
cił na tarczy, zajmując dopiero dzie-
wiąte miejsce. Tak szybko jak się po-
jawił, tak błyskawicznie zniknął ze
sportowych aren.
Minęło kilka lat i oto Mariusz
Jędra odnalazł się
w Libanie. A ściślej mówiąc, odnalazł
go „Magazyn Sportowy Tempo”, któ-
ry w interesującej rubryce „Kartka
z kalendarza” przypomina postaci
dawnych polskich czempionów. Po
zakończeniu kariery wicemistrz świa-
ta pozostał w wojsku, w którym zresz-
tą służy do dziś. „Lubię mundur”
– wyjaśnia lakonicznie swoją życiową
decyzję. W Libanie plutonowy Jędra
jest dowódcą drużyny ochrony
w misji pokojowej ONZ. Przypadek
Jędry jest dla mnie dlatego interesu-
jący, że w czasach, które doskonale pamiętam,
kiedy wojskowe kluby były potęgą w polskim
sporcie niewielu mistrzów po zakończeniu ka-
riery zostawało w służbie czynnej. Owszem,
pracowali jako trenerzy czy działa-
cze, przywdziewając mundur od
wielkiego dzwonu. Wygląda na to,
że dziś sytuacja się odwróciła. Ar-
mia nie ma już związanych ze
sportem propozycji dla dawnych
mistrzów (kilka tygodni temu pi-
sałem o dwukrotnym mistrzu
olimpijskim w zapasach, An-
drzeju Wrońskim, który wró-
cił do cywila), składa za to
oferty czysto wojskowe. Dla
niektórych atrakcyjne – tak
jak dla Mariusza Jędry.
Chopin sztangi mówi
dziennikarzowi „Magazynu
Sportowego Tempo” o adre-
nalinie, której po zakończe-
niu kariery mu brakowało.
W Libanie, gdzie niemal
bez przerwy świstają kule,
nie ma już mowy o deficy-
cie emocji. Mariuszowi
Jędrze wciąż jednak mało.
Wraz z kolegami zdobył tytuł wicemistrza mi-
sji w przeciąganiu liny. Chopin sztangi zmie-
nił specjalność. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.
 PRZEGLĄD WOJSK LĄDOWYCH nr 2/2009
 TRENDY ................................................................................................................ strona 4

Kształcenie w Wyższej Szkole

Oficerskiej Wojsk Lądowych
płk prof. dr hab. MARIUSZ WIATR
dr KONRAD RUDAWSKI
W październiku 2002 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów
z 18 grudnia 2001 roku trzy uczelnie Wojsk Lądowych połączono w jedną
wyższą szkołę oficerską z siedzibą we Wrocławiu.

 TRENDY ................................................................................................................ strona 9

Przyszły konflikt zbrojny – założenia

teoretyczne
płk dr hab. MAREK WRZOSEK
Pytania, do jakich działań należy przygotować siły zbrojne, jak kształcić
oficerów czy też w jaki zainwestować sprzęt bojowy, nurtują nie tylko
dowódców, lecz także polityków i naukowców.
JEDNA ARMIA
 SZKOLENIE ....................................................................................................... strona 16 W PIĘCIU
Wybrane aspekty zaopatrywania
wojsk w wodę (cz. II) ODSŁONACH
ppłk dr WALDEMAR KAWKA PISMA, KTÓRE CHĘTNIE CZYTAJĄ
LUDZIE KOCHAJĄCY WOJSKO
Zaopatrywanie wojsk w wodę nie jest przedsięwzięciem łatwym,
chociażby ze względu na specyficzne właściwości tego rodzaju środka
zaopatrzenia, a także liczbę uczestników tego procesu. 
PRZEGLĄD MORSKI nr 2/2009
 Atak terrorystyczny
 DOŚWIADCZENIA ............................................................................................ strona 30 na port Aszdod

Specyfika użycia artylerii w górach kmdr por. rez. dr hab.

KRZYSZTOF KUBIAK
płk dr KRZYSZTOF BUGNO  Centrum

Podstawowe zasady użycia artylerii obowiązują również w przypadku Żeglugowe Nato

kmdr por. dr RYSZARD MILER,
działania w górach, lecz odmienny musi być sposób ich stosowania.
kmdr por. MARIUSZ
KOŚCIELSKI

 DOŚWIADCZENIA ............................................................................................ strona 41

Domeny informacyjne a zarządzanie PRZEGLĄD SIŁ POWIETRZNYCH nr 2/2009
 Uszkodzenia silników
informacją w środowisku turbinowych wywołane

sieciocentrycznym zderzeniami z ptakami

prof. zw. dr hab. inż.
płk dr PIOTR DELA STEFAN SZCZECIŃSKI,
dr inż. WŁODZIMIERZ BALICKI,
Istnieje możliwość wykorzystania dostępnej na komercyjnym rynku mgr inż. PAWEŁ GŁOWACKI
technologii domen na gruncie sił zbrojnych z zachowaniem wszystkich
wymagań dotyczących procesu dowodzenia.