Nie mamy

df}|qdp| Poligon
xondq Widmo
urshp
czarnej listyvwurqdÊÏ
wu}hflhwds w kurorcievwurqdÌÐ
strona 14zflŒ¸g|pl recesjivwurqdÎÒ
zdqd
strona 22 strona37
zw zw zw Ý . sp ro o l vs nk da ñ - }z eb u r ro m j qn da Ý . sp o l
T 
 G 
Y  D 
O  K
N I 

NR 11 (634) 15 marca 2009 hqdÌ} õzw|pÐĖ
ö

ÊËõÏÌÎöËËpdufdËÓÓÒ Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523
ÌÌÐÌÐÍ ÓÑÏÐñÍÎËÌ

Dyskretny

upld
powiew
snobizmu
ex}g|jdq¥z vwurqdËË
strona 8

WĘDRZYN, 2009 ROK
I D E O L O
A jeśli będzie NATO…
To bzu mi przynieś kiść. I tylko mnie
nie całuj i nie broń, nie broń iść.
B
yłem głęboko ukontentowany, obser-
wując demokratyczne protesty przeciw
militaryzacji Uniwersytetu Warszaw-
skiego przez Bogdana Klicha i jego zbrojnych
komilitonów. Kolejne polskie powstanie zanoto-
wało wiktorię. Wystarczyły dwa dni, by pacyfi-
ści mogli ogłosić zwycięstwo. Duma moja tym
większa, że sam jestem pacyfistą. Może odrobi-
nę specyficznym. Doświadczam wrodzonej sła-
bości do munduru, lecz od czasu, kiedy uzyska-
łem pierwsze pozwolenie na broń kapiszonową,
nigdy nie skierowałem lufy w stronę życia. Sku-
tecznie wyperswadował mi to Ojciec, dotkliwie
doświadczony bitwą pod Tomaszowem Lubel-
skim i jej rozległymi konsekwencjami (zginął
w niej rotmistrz Aleksander Sarjusz-Wolski,
dowódca szwadronu 1 Pułku Strzelców Kon-
nych, mój dziadek).
Czym zatem może różnić się pacyfizm od pa-
cyfizmu? Poza światopoglądem – głupotą, ko-
niunkturalizmem lub wreszcie zdradą. Istotna
jest zaiste wyłącznie przyczyna ostatnia. Lata
siedemdziesiąte XX wieku. Amerykanie lokują
w Europie rakiety średniego zasięgu Pershing
i Cruise. „Decyzja NATO o rozmieszczeniu
w RFN rakiet wywołała gwałtowne protesty spo-
łeczeństwa niemieckiego. Protestowało 700 ty-
sięcy osób”. To cytat z „Trybuny Ludu”. Do dziś
wloką się spory, na ile owo święte niemieckie
J A S N O W I Z O R
oburzenie było zasilane funduszami Wydziału
Zagranicznego Kominternu, czy jak tam KGB
natenczas ów interes nazywało.
Atoli protest wszelki jest zwycięstwem demo-
kracji. A jeśli nadobowiązkowo kosztuje więcej
niż tekturowe atrapy czołgów? Słodko pamiętać,
że byli wśród nas pacyfiści, którym nikt nie
sponsorował transparentów z hasłem (łozun-
giem) „Wojna o pokój”, a którzy, posiadając
umysły prawdziwe, godzili się również na tychże
produktów konsekwencje. Zdzisław Najder,
Henryk Dembiński, Wojciech Karpiński,
Andrzej Kijowski, Jan Olszewski, Józef
Rybicki, Jan Józef Szczepański, Jan Zarański.
A także: Władysław Bartoszewski, Aleksander
Gieysztor, Gustaw Herling-Grudziński,
Józefa Hennelowa, Jerzy Holzer, Leszek
Kołakowski, Marcin Król, Wiktor Kulerski,
Stanisław Lem, Jan Józef Lipski, Jerzy
Lerski, Tadeusz Mazowiecki, Andrzej
Micewski, Wojciech Roszkowski, Wojciech
Włodarczyk, Roman Zimand. Polskie Porozu-
mienie Niepodległościowe powstało na przeło-
mie lat 1975–1976, a więc jednocześnie z falą
protestu wobec zmian wprowadzonych 10 lutego
1976 roku do konstytucji PRL. Przemycony za
granicę Program PPN ukazał się w londyńskim
„Tygodniku Polskim” 3 maja 1976 roku. W kraju
był rozpowszechniany jako druk podziemny. PPN
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
formułowało cele strategiczne, których realizacja
miała doprowadzić do odzyskania niepodległości
przez Polskę. Program zakładał uniezależnienie
się od ZSRR, wyjście z Układu Warszawskiego,
wprowadzenie ustroju demokratycznego i swo-
bód obywatelskich oraz popieranie dążeń niepod-
ległościowych Ukrainy, Białorusi i Litwy.
„Największym naszym problemem była od-
powiedź na pytanie, co zrobić z Niemcami. Byli-
śmy okrążeni. Na wschód i na zachód od na-
szych granic mieliśmy sowieckiego okupanta.
Znaleźliśmy wówczas, 31 lat temu, formułę,
z której do dziś jestem dumny: «Nie ma zjedno-
czonych Niemiec bez niepodległej Polski i nie
ma niepodległej Polski bez zjednoczonych Nie-
miec». Wywołało to wówczas swoiste trzęsienie
ziemi. Byliśmy krytykowani przez oficjalną pra-
sę PRL, ale także przez dużą część emigracji
oraz opozycji demokratycznej w Polsce. Po la-
tach okazało się, że kluczem do naszego człon-
kostwa w sojuszu północnoatlantyckim było
uprzednie rozwiązanie kwestii niemieckiej”.
Cytat powyższy możemy podpisać na różne
sposoby: Exul, Bogusław Grodzicki, Marian
Kowalski, Bronisław Lasocki, Socjusz. Kto się
kryje za tymi pseudonimami? Dla pierwszego
internauty, który wyśle email do Radia Wolna
Europa z siedzibą w Monachium, czeka nagro-
da. Polityczna atrapa granatu. 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 45 | KRZYSZTOF
GŁOWACKI
8 | ARTUR GOŁAWSKI Koniec tandemokracji
Cena młodego emeryta 48 | PAWEŁ HENSKI
14 | MIECZYSŁAW GOCUŁ Lampart wagi ciężkiej
Prymat jakości 50 | KRZYSZTOF
16 | MAŁGORZATA WILEWSKI
SCHWARZGRUBER, Wabik na snajperów
PIOTR BERNABIUK
TADEUSZ WRÓBEL 54 | ROMAN KUŹNIAR
Zaczynamy trzeci etap Sojusz prowincjonalny?
17 500 22 | Armia buzdyganów 49 | KRZYSZTOF
problemów 32
28 | KRZYSZTOF
WILEWSKI
WILEWSKI
UFO nad Afganistanem
WOJSKA OPERACYJNE ZAPOMNIAŁY
Radar na wszystko 50 | ROBERT CZULDA
już niemal o Iraku, logistycy zaś nadal
intensywnie żyją problemem zakończonej misji. 30 | TADEUSZ WRÓBEL Koń roboczy
Szukając dobrych wzorów 54 | ROMAN KUŹNIAR
32 | PIOTR BERNABIUK Pełne ręce roboty
17 500 problemów
36 | BOGUSŁAW PACEK HORYZONTY
Emocje z wężykiem
55 | TOMASZ GOS
BEZPIECZEŃSTWO Życie w powietrzu
58 | ZDZISŁAW NAJDER
37 | JERZY Barbarzyńcy
JERZY ŁUKASZEWSKI ŁUKASZEWSKI 59 | MAŁGORZATA
Wulkan wciąż dymi SCHWARZGRUBER
Wulkan 42 | ANDRZEJ JONAS Tropem Iwana
wciąż dymi 37 Kawałek tortu
44 | MARCIN
62 |PIOTR BERNABIUK
Ekstremalny rajd
OBECNIE ŚWIAT ISLAMU jest w ruchu,
aby nie powiedzieć w stanie wrzenia, i podlega KACZMARSKI 66 | ANDRZEJ FĄFARA
głębokim mutacjom. Irańskie złudzenie Biatlon po cywilnemu

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Anna
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Dąbrowska, Paulina Glińska, Marek Pielach
845 685, faks: 845 503; Łukasz Puchalski, Roman Przeciszewski,
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Małgorzata Schwarzgruber,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Aaron Welman, Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas, ZDJĘCIE
Robert Czulda, Marek Orzechowski, NA OKŁADCE
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek Jarosław
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski, Wiśniewski
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania
Marcin Dmowski (kierownik), ANETA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, WIŚNIEWSKA
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 16.03.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Warsztaty
TORUŃ. „Mapa, zwierciadło,
przyczyny i skutki” to temat
warsztatów zorganizowanych
przez personel 6 Samodzielne-
go Oddziału Geograficznego. Ze-
brani w auli Wydziału Biologii
i Nauki o Ziemi Uniwersytetu
Mikołaja Kopernika pracownicy
uczelni, elewi ze Szkoły Podoficer-
skiej Wojsk Lądowych oraz stu-
denci mieli okazję poznać tajniki
powstawania mapy.

Sojusz pomoże?

FOT. MON
Wizyta
PONAD POŁOWA RESPONDENTÓW (59 procent) uważa, że NATO udzieli nam pomocy militarnej w razie WROCŁAW. Z ofertą edukacyj-
zagrożenia – wynika z sondażu TNS OBOP. Według co trzeciego ankietowanego (32 procent) nie możemy li- ną oraz bazą dydaktyczną Wyższej
czyć na taką reakcję sojuszu. Natomiast 9 procent pytanych nie ma zdania w tej sprawie.  Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych
zapoznali się uczniowie z Zespołu

Dekada w NATO Dekadę Polski w NATO uczczo-

no także 12 marca uroczystą odpra-
wą wart przed Grobem Nieznanego
Debaty o przyszłości, konferencje naukowe, wręczanie Żołnierza. Tego samego dnia mini-
odznaczeń – tak obchodzono 10. rocznicę wstąpienia ster Klich złożył kwiaty na war-
Polski do sojuszu. szawskich Powązkach na grobach
Jana Nowaka-Jeziorańskiego
Szkół Ponadgimnazjalnych numer 3
w Bełchatowie. Major Andrzej
Kleszcz z Wydziału Wychowawcze-
go WSOWL omówił zasady rekruta-
cji obowiązujące maturzystów. Go-
ście dostali materiały informacyj-
ne o szkole oraz foldery promocyj-

U względniając nowe zagroże- minister obrony Bogdan Klich. i Bronisława Geremka – Polaków,
nia, NATO musi zachować Określił bilans członkostwa Polski którzy w sposób szczególny uczest-
charakter obronny i nie próbować w NATO jako jednoznacznie pozy- niczyli w procesie przyjęcia Polski
ne o Wojsku Polskim.

F L E S Z


M A R Y N A R K A W O J E N N A
wyręczać innych organizacji mię- tywny. Szef MON ujawnił, że Pol- do NATO. Natomiast 13 marca pre-
dzynarodowych – taka opinia po- ska na jubileuszowym szczycie zydent Lech Kaczyński odznaczył
wtarzała się w wypowiedziach NATO będzie opowiadać się za Jaapa de Hoop Scheffera Krzy- Konferencja
uczestników dwudniowego Forum wprowadzeniem w życie sześciu żem Wielkim Orderu Zasługi Rze- GDYNIA. W przededniu dziesią-
Transatlantyckiego, jednego zasad, dążyć do tego, aby obron- czypospolitej – najwyższym pol- tej rocznicy wstąpienia Polski do
z głównych punktów obchodów ny charakter sojuszu nie skim odznaczeniem przy- NATO, 10 marca, rozpoczęła się
10. rocznicy wstąpienia Polski do został rozmyty przez Przystąpienie znawanym cudzoziem- w Gdyni 31 Konferencja MUG
sojuszu północnoatlantyckiego. wyznaczanie mu in- Polski do NATO da- com. Prezydent wręczył (Multinational User Group) grupy
Premier Donald Tusk podkreślił nych, nieuzasadnio- ło jej miejsce przy sto- także Krzyż Koman- użytkowników sojuszniczego syste-
le sojuszników i osta-
podczas debaty, że kluczową war- nych obszarów działal- teczne gwarancje dorski Orderu Odro- mu dowodzenia MCCIS (Maritime
tością dla sojuszu jest solidarność, ności. Postaramy się też bezpieczeństwa. dzenia Polski Andrze- Command Control and Informa-
a jego kwintesencją artykuł V trak- dbać o rozwijanie jego jowi Towpikowi
Towpikowi, pierw- tion System). Uczestniczyli w niej
tatu waszyngtońskiego, stanowiący zdolności wojskowych. Bę- szemu ambasadorowi Pol- przedstawiciele grupy MUG z do-
o wspólnej obronie w razie ataku dziemy także podkreślać potrze- ski przy NATO, obecnie ambasa- wództw morskich sił sojuszu: Bel-
na jednego z sojuszników. Gosz- bę współpracy z partnerami soju- dorowi naszego kraju przy ONZ. gii, Danii, Francji, Holandii, Nie-
czący w Polsce sekretarz generalny szu (zdaniem ministra trzeba zrewi- Uroczystości rocznicowe odbywały miec, Norwegii i Polski.
NATO Jaap de Hoop Scheffer po- dować zasady współpracy z Rosją, się także w innych miastach.
wiedział natomiast, że przystąpie- a zacieśnić relacje z Ukrainą). Po- W Akademii Marynarki Wojennej
nie Polski do NATO dało jej miej- nadto celem NATO ma być mini- w Gdyni 9 marca zorganizowano Rocznica
sce przy stole sojuszników i osta- malizacja zagrożeń, szczególnie konferencję naukową „10 lat Polski ŚWINOUJŚCIE. Osiemnastą
teczne gwarancje bezpieczeństwa. tych asymetrycznych. Minister w NATO”. Jak mówił podczas jej rocznicę pierwszego podniesienia
Do najważniejszych wyzwań stoją- wskazywał również, że powinna otwarcia były prezydent RP bandery na ORP „Poznań” obcho-
cych przed sojuszem zaliczył misję zostać wzmocniona współpraca Aleksander Kwaśniewski: „Nie dzono 6 marca w Porcie Wojen-
w Afganistanie i stosunki z Rosją transatlantycka oraz że sojusz musi ma dziś niczego, czym można by nym. Dowódca okrętu kapitan ma-
oraz zapewnił, że drzwi do NATO kontynuować działania także poza zastąpić NATO i jego gwarancje rynarki Marek Szwarc przywitał za-
pozostają otwarte. Przypomniał, że granicami państw członkowskich. bezpieczeństwa”. (ANN, MP)  proszonych na zbiórkę gości, wśród
na zbliżającym się szczycie Debacie towarzyszyło wzniesio- których byli między innymi: matka
w Strasburgu i Kehl zostaną przyję- ne na dziedzińcu Uniwersytetu chrzestna okrętu Maria Łbik i do-
O problemach sojuszu
te Albania i Chorwacja. Warszawskiego miasteczko NATO, północnoatlantyckiego czytaj wódca 2 Dywizjonu Okrętów Trans-
O polityce otwartych drzwi dla gdzie prezentowali się przedstawi- w wywiadzie z Aleksandrem portowo-Minowych komandor po-
nowych kandydatów mówił także ciele państw sojuszu. Kwaśniewskim na stronie 16. rucznik Krzysztof Zdonek. 

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 5

 M E L D U N E K

Łatwiejsze badania WĘDRZYN

Bagram V
Obecne uregulowania prawne nie uwzględniają potrzeb
związanych z przeciwdziałaniem użyciu podczas służby PONAD TYSIĄC
ŻOŁNIERZY ćwiczyło od
alkoholu i narkotyków. 3 do 12 marca na terenie

P rojekt rozporządzenia mini-

stra obrony narodowej w spra-
wie przeprowadzania badań żoł-
cyficznych warunków sił zbroj-
nych ani potrzeb związanych
z przeciwdziałaniem użyciu pod-
nierzy na zawartość w ich organi- czas służby nie tylko alkoholu,
zmach alkoholu, środków odurza- ale też narkotyków. Dlatego pro-
jących, substancji psychotropo- jektowane zmiany mają umożli-
wych lub środków zastępczych wić dokonywanie badań zarówno
trafił 9 marca do uzgodnień mię- na zawartość alkoholu, jak i obec-
dzyresortowych. Teraz obowiązu- ność środka odurzającego czy
je rozporządzenie ministra zdro- substancji psychotropowej.
wia i opieki społecznej z 6 maja W projekcie znacznie posze-
1983 roku w sprawie warunków rzono katalog przypadków, w któ-
i sposobu dokonywania badań na rych badania takie będą mogły
zawartość alkoholu w organizmie. być inicjowane. Chodzi między
Uregulowania pozwalają na prze- innymi o to, aby nie dopuścić do
prowadzanie takich badań jedynie wykonywania obowiązków służ-
w sytuacji podejrzenia o popeł- bowych w razie uzasadnionego
nienie przestępstwa lub wykro- podejrzenia, że żołnierz znajduje
czenia, a decyzje podejmować się pod wpływem alkoholu lub
może wyłącznie Żandarmeria środka odurzającego, a także
Wojskowa. Badanie uzasadnia o sytuacje zagrażające życiu lub
osadzenie nietrzeźwego żołnierza zdrowiu żołnierza albo innych
w izbie zatrzymań. Obecne ure- osób, oraz przypadki, w których
gulowania nie uwzględniają spe- dzięki badaniom będzie można
zapobiec przestępstwu, wykro-
czeniu lub przewinieniu dyscypli-
narnemu.
Zgodnie z projektem rozporzą-
dzenia badaniom na zawartość
w organizmie alkoholu lub narko-
tyków mogą być poddani wyłącz-
nie żołnierze w czynnej służbie
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
Ośrodka Szkolenia Poligo-
nowego Wojsk Lądowych
w Wędrzynie. Był to ostat-
ni etap ponadpółrocznego
intensywnego szkolenia.
Podczas ćwiczeń, którymi
kierował generał dywizji
Edward Gruszka, dowód-
ca 2 Korpusu Zmechani-
zowanego, komisja certy-
fikująca sprawdziła przy-
gotowania V zmiany na-
szego kontyngentu przed
jego wyjazdem do Afgani-
stanu. Oglądający prezen-
tację wyszkolenia żołnie-
rzy Bogdan Klich, szef re-
sortu obrony, podkreślił,
że ta zmiana będzie spe-
cyficzna. Polskich żołnie-
rzy czekają nowe zadania
– związane ze zbliżający-
mi się wyborami w Afgani-
stanie oraz przejęciem
rotacyjnej odpowiedzialno-
ści za lotnisko międzyna-
rodowe w Kabulu. (ANN) 
PODZIĘKOWANIA
P ragnę przesłać serdeczne po-
dziękowanie za wszystkie życz-
liwe słowa i gratulacje, jakie otrzy-
wszystkich moich podwładnych,
żołnierzy i pracowników wojska,
którym dziękuję za dotychczaso-

odbywający: zasadniczą służbę
wojskową, służbę nadterminową,
służbę okresową, przeszkolenie
lub ćwiczenia wojskowe oraz peł-
niący służbę wojskową w razie
ogłoszenia mobilizacji i w czasie
wojny. (PG)  tylko do mojej osoby i sposobu wy-
Kępa tanieje
A gencja Mienia Wojskowego
po raz drugi wystawia do
przetargu ponaddwunastohekta-
rową część Kępy Mieszczańskiej
kupnem mogą wpłacać wadium
(ponad 35 milionów złotych)
do końca kwietnia.
Atutem Kępy jest nie tylko jej
we Wrocławiu. Łączna cena wy-
woławcza trzech licytowanych
działek została obniżona o 10 pro-
atrakcyjna lokalizacja, ale także
możliwości inwestycyjne. Wysta-
wione na przetarg działki wyposa-
cent i wynosi teraz 353,1 miliona żone są we wszystkie (z wyjątkiem
złotych. Cena spadła, bo w po- gazu) media i mają dobre połącze-
przednim przetargu nie znalazł się nie komunikacyjne z resztą miasta.
kupiec. Nadal jednak wyspa na Można więc na nich wybudować
Odrze to najdroższa nieruchomość między innymi bloki mieszkalne,
AMW w Polsce. Przetarg odbę- obiekty gastronomiczne i rozryw-
dzie się 7 maja. Zainteresowani kowe. (ANN)  i zapomogi. W budżecie MON
małem z okazji ponownego wyzna-
czenia na stanowisko szefa Sztabu
Generalnego Wojska Polskiego.
Decyzję zwierzchnika SZRP trak-
tuję jako zaszczyt i honor, ale tak-
że ogromy kredyt zaufania – nie
pełniania przeze mnie obowiąz-
ków szefa SGWP, ale także do
Liczba
tygodnia 5651
T yle wyniesie w tym roku
średnie uposażenie z dodat-
kami (brutto) żołnierzy zawodo-
wych w formacjach Wojsk Spe-
cjalnych. Nie wliczono do niego
dodatkowego uposażenia roczne-
go („trzynastki”) ani środków
przeznaczanych na nagrody, od-
prawy, ekwiwalenty urlopowe
wy wysiłek i dobrą służbę.
Dziękując za życzenia, liczę na
dalsze wsparcie i zaangażowanie
w naszej wspólnej służbie dla do-
bra Ojczyzny i Sił Zbrojnych RP. 
generał Franciszek Gągor,
szef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego
w 2009 roku na działalność Wojsk
Specjalnych wydzielono 286 mi-
lionów złotych, z czego na uposa-
żenia oraz pozostałe należności
pieniężne kadry – 138,5 miliona.
Fundusz uposażeń obejmuje pod-
wyższenie wskaźnika wielokrot-
ności kwoty bazowej uposażeń
z 2,48 do 2,60, a także waloryza-
cję uposażeń o 2 procent. (AG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


Specodznaka
Ż ołnierze Wojsk Specjalnych
mają własny wzór orła i swoją
flagę – zdecydowali 5 marca posło-
wie, nowelizując ustawę o znakach
sił zbrojnych. U żołnierzy sił spe-
cjalnych inny będzie kolor tak zwa-
nej tarczy amazonek, na której sie-
dzi wojskowy orzeł – nie srebrny
lub biały, ale czarny. Nowela usta-
nawia też flagę „specjalsów” z uwi-
docznionym na niej orłem tego ro-
dzaju wojsk. Autorzy noweli szacu-
ją, że jej wprowadzenie wiąże się
z wydatkiem około 50 tysięcy zło-
tych – na tyle obliczono koszt wy-
produkowania orzełków na czapki
i flag dla jednostek. (AD)  żenia wyjaśnień na rozprawie.
Dwie wersje
P rzed Wojskowym Sądem
Okręgowym w Warszawie
żołnierze oskarżeni o zabicie
afgańskich cywilów w wiosce
Nangar Khel zakończyli składa-
nie wyjaśnień (10–12 marca). Ob-
szerną relację złożył jednak tylko
kapitan Olgierd C., oskarżony
o wydanie rozkazu ostrzału wio-
ski. Kapitan C. zaprzeczył, że po-
lecił ostrzelać zabudowania cywil-
nych. Zapewnił też, że nie wpły-
wał na swoich podwładnych, aby
na potrzeby dowództwa podawali
odbiegające od rzeczywistych po-
wody ostrzału wioski. W notatce
o zdarzeniu, jaką na polecenie
przełożonych sporządził następne-
go dnia po tragedii, zawarł infor-
macje uzyskane od żołnierzy, któ-
rzy kierowali ogniem. Wskazywa-
ły one, że ostrzał był reakcją na
ogień talibów. Odmienną wersję
przedstawili podczas śledztwa inni
oskarżeni. Odmówili jednak zło-
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
System AWACS
WARSZAWA. 10 marca na te-
renie lotniska wojskowego 1 Bazy
Lotniczej odbyła się prezentacja
samolotu wczesnego ostrzegania
i kontroli przestrzeni powietrznej
E-3A systemu AWACS. Szef szta-
bu, zastępca dowódcy Sił Po-
wietrznych generał dywizji
Krzysztof Załęski przedstawił naj-
ważniejsze informacje dotyczące
udziału Sił Powietrznych w progra-
mie NAPMO, ćwiczeń „FRUIT FLY”
oraz udziału samolotów AWACS
w obsłudze ważnych wydarzeń
w Polsce i na świecie. Dziennika-
rze mieli możliwość wejścia na
pokład E-3A, gdzie dowódca
Centrum Operacji Powietrznych
generał brygady Zbigniew
Galec przedstawił możliwości
samolotu oraz omówił pracę jego
załogi. 
F L E S Z
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Wyróżnienie
RZESZÓW. Komendant pla-
cówki Żandarmerii Wojskowej
wraz z zastępcą uczestniczyli
w spotkaniu podsumowującym
działania na rzecz bezpieczeń-
stwa ruchu drogowego na Pod-
karpaciu. Spotkanie zostało zor-
Niektórzy wygłosili jedynie krót-
kie oświadczenia, a sąd odczytał
ich zeznania złożone w śledztwie.
ganizowane przez Zarząd Okrę-
gowy Polskiego Związku Motoro-
wego, Wojewódzki Ośrodek
Żołnierze tłumaczyli, że nie chcie- Ruchu Drogowego oraz Komen-
li wykonać wydanego przez dę Wojewódzką Policji. 
Olgierda C. domniemanego roz-
kazu ostrzelania wioski, tylko ce- F L E S Z
L O G I S T Y K A
lowali w punkt obserwacyjny tali-
bów na wzgórzu. Z powodu wady
Miesiąc logistyki
moździerza jeden z pocisków
spadł jednak na zabudowania.
Z wyjaśnień żołnierzy wynika,
BYDGOSZCZ, OPOLE. W jed-
nostkach podległych Inspektorato-
że Olgierd C. miał nakłaniać ich wi Wsparcia Sił Zbrojnych odbyły
do stworzenia fikcyjnej historii się uroczystości inaugurujące Mie-
o zbrojnej odpowiedzi na ogień siąc Logistyki. W 1 Pomorskiej Bry-
talibów. gadzie Logistycznej przeprowadzo-
Sąd uchylił zawieszenie w czyn- no wykłady na temat przyszłej roli
nościach służbowych wobec star- pododdziałów w strukturach sił
szych szeregowych Damiana L., zbrojnych. W Opolu żołnierze
Jacka J. i Roberta B., utrzymał 10 Brygady Logistycznej zaplano-
jednak wobec nich zakaz opuszcza- wali na marzec prezentacje najlep-
nia kraju. Zawieszenie w czynno- szych i najnowszych rozwiązań do-
ściach służbowych zostało utrzy- tyczących zagadnień obsługowo-
mane wobec podporucznika Łuka- -remontowych, zaopatrywania,
sza B., chorążego Andrzeja O. ewakuacji sprzętu oraz ochrony
i plutonowego Tomasza B. (AD)  środowiska. (PG) 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 7
 P E R Y S K O P

BOGUSŁAW POLITOWSKI
relacjonuje
codzienne
funkcjonowanie
wojska

Ruch na szach
W 2011 roku dowództwa okręgów
przestaną istnieć. Czy żołnierze i pracownicy
wojska powinni bać się tych zmian?
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

8 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

M
chownicy
inistra obrony Bogdana
Klicha od pomysłu prze-
prowadzki Dowództwa
Wojsk Lądowych nie od-
stręczyła nawet redukcja
budżetu obronnego. Choć między jesienią
2008 roku, gdy pojawiły się pierwsze pogłoski
o planie redyskolacji kadry ze stołecznej Cyta-
deli do Wrocławia, a przygotowaniem kolej-
nej, uwzględniającej nowe, pesymistyczne
prognozy finansowe wersji „Programu moder-
nizacji i restrukturyzacji Sił Zbrojnych RP na
lata 2008–2018”, mogło się wydawać, że pro-
jekt spali na panewce. Szef Sztabu Generalne-
go Wojska Polskiego generał Franciszek Gą-
gor, formalny autor programu, nie ma już złu-
dzeń: „W 2011 roku Dowództwo Wojsk Lądo-
wych znajdzie się we Wrocławiu”.
Minister Klich, lansując koncepcję prze-
prowadzek kwatery lądowców do Wrocławia,
a lotników do Poznania, odwoływał się do
zmian, jakich w dyslokacji głównych do-
wództw dokonali Finowie. „System dowo-
dzenia naszymi siłami zbrojnymi potrzebuje
decentralizacji. Jako kraj brzegowy NATO
i Unii Europejskiej powinniśmy często spo-
glądać na doświadczenia Finów, którzy roz-
mieścili strategiczne dowództwa po całym
kraju. U nas też nic nie stoi na przeszkodzie,
by zostały one wyprowadzone z Warszawy.
Ich działalność będzie integrowana w stolicy

C O M M E N T
ALEKSANDER
SZCZYGŁO, szef
Biura Bezpieczeństwa
Narodowego:

K oncepcja likwidacji dowództw okręgów

wojskowych oraz przeniesienia Dowódz-
twa Wojsk Lądowych jest zupełnie nowa. Ta-
kich planów nie było, gdy ja pełniłem urząd
ministra obrony. Teraz, w dobie cięć budżeto-
wych, pomysł ten może nie mieć szans na re-
alizację. Jeśli jednak takie przeniesienie na-
stąpi, to moim zdaniem z punktu widzenia
operacyjnego nie będzie ono miało żadnego
znaczenia. Jeżeli brać pod uwagę doświad-
czenia innych dowództw, które znajdują się
poza Warszawą, to ludzie tam zatrudnieni
i tak połowę tygodnia spędzają na dojazdach,
konferencjach i odprawach w stolicy. Byłoby
więc chyba lepiej, aby pieniądze, które trzeba
będzie wydać na delegacje, przejazdy i pali-
wo, wykorzystać na codzienne funkcjono-
wanie w służbie.

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 9

 P E R Y S K O P

C O M M E N T
Pułkownik WALDEMAR
BARTŁOMIEJCZAK,
szef Oddziału Zasobów
Osobowych dowództwa ŚOW:

D o pracy w dowództwie przyszedłem

1 października 2008 roku wprost
z DWL. Znając jedno i drugie dowództwo,
zapewniam, że taka dyslokacja byłaby
olbrzymią szansą dla Wrocławia, a koledzy
z Warszawy mieliby tu dobre warunki pracy.
Jeśli zmiany dyslokacyjne nastąpią, to
przedstawicieli wielu służb czeka dużo za-
dań. Decyzje muszą więc zapadać ze spo-
rym wyprzedzeniem. Sądzę, że zapowiada-
ne zmiany nie muszą skutkować zwolnie-
niem z pracy wielu ludzi.

C O M M E N T

Pułkownik PIOTR FILEWSKI,

szef Rejonowego Zarządu Infrastruktury:

P racowałem długo w Warszawie i dosko-

nale znam specyfikę, strukturę i potrze-
by Dowództwa Wojsk Lądowych. Abyśmy
jednak zaczęli przygotowywać nową siedzi-
bę dla DWL, sprawa musi wejść w fazę pro-
jektową. Z grupą organizacyjną należy okre-
ślić, kto będzie pracował w budynkach po
sztabie okręgu, w jakim miejscu, jakie trze-
ba przygotować strefy bezpieczeństwa i jakie
systemy w nich zamontować. Najpierw mu-
szą więc powstać dokumenty, a dopiero póź-
niej zaczną się prace o charakterze remonto-
wo-budowlanym. Gdy dostaniemy plany, bę-
dziemy potrzebować ponad roku na to, aby
wykonać inwestycje. Nie dotyczy to zresztą
tylko samego sztabu, ale także miejsca sta-
cjonowania batalionu dowodzenia. Szczegó-
ły tego przedsięwzięcia nie są jednak jesz-
cze uzgodnione ani zaplanowane.

pod auspicjami Kolegium Dowódców Sił
Zbrojnych”, przekonywał 16 stycznia podczas
konferencji w Akademii Obrony Narodowej.
Jak usłyszeliśmy w Zarządzie Planowania
Rzeczowego – P8 SGWP, zmiana siedziby
dowództw wymaga małych środków i okroje-
nie budżetu armii nie nastręczy w tym
względzie większych problemów. Pieniądze
się znajdą.
TU PRZYBYWAŁO
Kilka lat temu Bydgoszcz przeżywała re-
nesans. Gdy inne garnizony znikały z mapy
lub topniały w oczach, w tym mieście do ist-
niejącego od dawna dowództwa Pomorskiego
Okręgu Wojskowego dołączyły Inspektorat
Wsparcia Sił Zbrojnych, Dowództwo Wojsk
Specjalnych, Centrum Szkolenia Sił
W TRAKCIE Połączonych NATO oraz 1 Brygada
ZMIAN
dyslokacyjnych
Logistyczna.
i modernizacyj- Okres boomu minął. Dowództwo
nych najważniejsi Wojsk Specjalnych wyniosło się
powinni być przez Warszawę do Krakowa, a teraz
ludzie.
likwidacja grozi dowództwu okręgu.
I choć rozformowanie go ściśle wiąże
się ze wzmocnieniem roli IW SZ
(zwiększeniem w nim liczby stano-
wisk), to i tak część personelu do-
wództwa POW obawia się utraty pra-
cy. Dlatego w środowisku wojsko-
wym Bydgoszczy zapanowały nie-
pewność i wyczekiwanie. Aby nie
podgrzewać atmosfery, dowództwo
okręgu zasugerowało, by żołnierze
i pracownicy nie wypowiadali się na
ten temat publicznie.
Czy słusznie? Zazwyczaj o projek-
tach dyskutuje się i prowadzi konsul-
tacje. Mówienie o planowanych zmia-
nach, wyrażanie niezadowolenia lub
poparcia, przytaczanie konkretnych
argumentów za i przeciw w pewnych
okolicznościach mają sens. Można na
nie przystać, żeby rozproszyć obawy
ludzi, tłumacząc, że przewidziano li-
kwidacje dowództw okręgów, ale przy
sformowaniu czterech regionalnych
baz logistycznych i kilku nowych jed-
nostek. Nie można wykluczyć, że któ-
raś z nich nie powstanie w Bydgosz-
czy, dając nowe miejsca pracy.

10 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 A R M I A

Infrastruktura
K ompleks obiektów szta-
bowych położony we
Wrocławiu pomiędzy ulicami:
Sztabową, Gajowicką, Pretfi-
cza i Łączności zajmuje
3,04 hektara. Budynki mają
16 952 metry kwadratowe
powierzchni użytkowej oraz
12 650 metrów kwadrato-
wych powierzchni biurowej.
W 441 pomieszczeniach,
przy normie 12 metrów
kwadratowych na osobę,
można ustawić 1054 stano-
wiska pracy. W sąsiednim
budynku, gdzie dziś urzęduje
Wojskowa Komenda Uzupeł-
nień Wrocław-1, powierzch-
nia użytkowa wynosi 2460
metrów kwadratowych, a biu-
rowa 2087 metrów. W 87
pomieszczeniach można
stworzyć 174 stanowiska
pracy. 

Inżynieryjnych. Całkiem niedawno rozfor-

mowano 3 Korpus Obrony Powietrznej, a do
Oleśnicy przeniesiono jednostki i instytucje
z Kępy Mieszczańskiej. Starzy wiarusi
z łezką w oku patrzyli na tę degrengoladę.
Ostanie dwa lata przyniosły w stolicy
Dolnego Śląska powiew optymizmu. Naj-
pierw skończyły się czasy niepewności Wyż-
ZMIANA
SIEDZIBY szej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych i po-
DOWÓDZTW wstała Szkoła Podoficerska Wojsk Lądowych.
wymaga małych Ostatnio uroczyście otwarto Centrum Szkole-
środków nia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych.
i okrojenie
budżetu armii A we wspomnianym projekcie programu dzie-
nie nastręczy sięcioletniego minister Klich przekazał wro-
w tym względzie cławianom dwie wiadomości, złą i dobrą. Zła
większych dotyczyła tego, że likwidacji ulegnie dowódz-
problemów.
two Śląskiego Okręgu Wojskowego. Dobra na-
tomiast była taka, że w jego miejsce zostanie
przeniesione Dowództwo Wojsk Lądowych.
Ludzie zatrudnieni obecnie w dowództwie
ŚOW zdają sobie sprawę, że mogą utracić
miejsca pracy. Wierzą jednak, że natychmiast
znajdą zatrudnienie w nowym i znacznie licz-
niejszym Dowództwie Wojsk Lądowych.
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

Joanna Tabor-Czuba jest zatrudniona

Kierownik bydgoskiego Ośrodka Aktywi-
zacji Zawodowej Piotr Lemanowicz twierdzi,
że OAZ, zajmujący się pomocą zwalnianym
żołnierzom zawodowym, nie dostał dotąd wy-
tycznych, aby przygotował się na falę zwolnień
po likwidacji sztabu POW. W jego otoczeniu
wszyscy powtarzają, że to na razie tylko de-
klaracje. Mimo to do ośrodka docierają sy-
gnały od zaniepokojonej kadry.
„Bywało tak w wojsku, że rozwiązując ja-
kąś strukturę, najpierw obiecywano żołnie-
rzom dalszą służbę, a później nie dotrzymy-
wano słowa. Musieli więc zdejmować mun-
dur. Kadra pamięta doświadczenia starszych
kolegów i nie chce przeżywać podobnych
rozczarowań. Trudno mi dokładnie powie-
dzieć, ile osób zaniepokoiły informacje
o planach likwidacji okręgów. Zdecydowa-
nie więcej mamy sygnałów od tych, których
niepokoją pogłoski o zmianach w uprawnie-
niach emerytalnych. Te osoby poważnie za-
stanawiają się nad opuszczeniem armii”, ko-
mentuje kierownik Lemanowicz.
TU UBYWAŁO
Wrocław, od zawsze pełen wojska,
w ostatnich latach znacznie w tym wzglę-
dzie podupadł. Z mapy miasta zniknęły
kompleks koszarowy przy ulicy Karkono-
skiej, batalion radiotechniczny z ulicy Przy-
jaźni, plac ćwiczeń na Partynicach, wojsko-
we magazyny na Klecinie, batalion inżynie-
ryjno-budowlany z Sołtysowic. Zlikwidowa-
no także Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk
w wojsku od 30 lat. Nie ma zamiaru odcho-
dzić na wcześniejszą emeryturę. Obecnie pra-
cuje w pionie ochrony informacji niejawnych
jako starszy inspektor sekcji ochrony fizycz-
nej. „Jestem przekonana, że po przeprowadz-
ce tutaj Dowództwa Wojsk Lądowych specja-
liści tacy jak ja nadal będą potrzebni. Dosko-
nale znam ludzi, całą strukturę sztabu,
wszystkie obiekty i system zapewnienia
ochrony”, mówi. „Nie sądzę, by ktoś chciał
się pozbywać doświadczonego pracownika
mającego poświadczenia bezpieczeństwa,
wszelkie kursy, by przyjąć do pracy kogoś
zupełnie nowego. Już współpracowałam
z oficerami z Cytadeli i dobrze nam się ukła-
dało. Dlatego z optymizmem patrzę w przy-
szłość i mam nadzieję, że na zmianach wię-
cej zyskam, niż stracę”.
Podobne opinie wyrażają nie tylko pra-
cownicy wojska, lecz także żołnierze służą-
cy w dowództwie ŚOW. Wszyscy mają na-
dzieję, że przygotowane w Sztabie General-
nym WP i centrali MON projekty nie są na-
stawione na pozbycie się ludzi, lecz na reor-

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 11

 P E R Y S K O P
Ostatnio
we Wrocławiu
uroczyście otwarto
Centrum Szkolenia
Wojsk Inżynieryjnych
i Chemicznych.
FOT. MON
Co z tego wynika?
Znaczna część kadry oraz pracowników wojska dowództwa ŚOW może znaleźć
zatrudnienie w przeniesionym do Wrocławia Dowództwie Wojsk Lądowych.
L ikwidacja dowództw ŚOW
i POW oraz dyslokacja in-
nych dowództw nie powinna
wojskowymi, których ma być
mniej i mają pełnić rolę rejo-
nowych. Likwidacji ulegnie
wództwa ŚOW może znaleźć
zatrudnienie w przeniesio-
nym do Wrocławia Dowódz-
wywołać istotnych skutków także około 40 wojskowych twie Wojsk Lądowych.
w tak zwanym terenie. Jed- komend uzupełnień. Przed dylematami służbowo-
nostki podległe dowództwom Ze wstępnych szacunków -rodzinnymi stanie jednak
okręgów zmienią jedynie kadrowców wynika, że wielu żołnierzy i pracowni-
podporządkowanie. Gorzej znaczna część kadry oraz ków dowództw POW oraz
z wojewódzkimi sztabami pracowników wojska do- Wojsk Lądowych.  Lądowych. To samo dotyczy pracowników
ganizację instytucjonalną. Ufają więc, że skowej. Minister zapowiedział powstanie czte-
nowe wrocławskie dowództwo będzie na ty- rech regionalnych sztabów wojskowych oraz
le pojemne, że wchłonie wszystkich chcą- utrzymanie około 80 wojskowych komend uzu-
cych nadal pracować lub służyć. pełnień. Padają jednak pytania, kto po likwida-
cji dowództw okręgów będzie nimi kierował?
WOJSKOWY WROCŁAW Czy będzie to IW SZ, czy zupełnie nowa ko-
Minister Klich powiedział, że po likwidacji mórka, która dopiero powstanie, na przykład
dowództwa ŚOW „wszystkim nam powinno w Sztabie Generalnym WP? Czy bataliony ra-
zależeć na utrzymaniu wojskowego charakteru townictwa inżynieryjnego przejmie w podpo-
Wrocławia”. Słowa te potwierdził przebywają- rządkowanie DWL, czy pozostaną w struktu-
cy niedawno w tym mieście generał Gągor. rach logistyki i będą zarządzane przez inspek-
Ich zapewnienia z zadowoleniem przyjęli wło- torat? Pytania dotyczą też tego, czy przenie-
darze Wrocławia oraz całe wojskowe środowi- sione większe dowództwo pomieści się w bu-
sko Dolnego Śląska. Zatem gdy projekty za- dynkach po mniejszym sztabie okręgu.
mienią się w dokumenty wykonawcze, entu- Nie ma potrzeby martwić się o pojemność
zjazm powinien być jeszcze większy. Biorąc nowej siedziby. Do 1990 roku stacjonujące
po uwagę prestiż, jaki spłynie na miasto i pew- w tych obiektach dowództwo okręgu kierowa-
ne korzyści gospodarcze, niewykluczone, że ło wojskami prawie tak licznymi jak obecnie
dowódca Wojsk Lądowych w nowej siedzibie cała nasza armia. Dowodziło: trzema dywizja-
będzie witany chlebem i solą. mi pancernymi, dwiema dywizjami zmechani-
Na razie do euforii jednak daleko. Komen- zowanymi, czterema brygadami artylerii,
danci i dowódcy bardziej zastanawiają się nad dwiema brygadami saperów, siedmioma puł-
nowym systemem dowodzenia i kierowania kami, a także kilkoma samodzielnymi batalio-
wojskowymi instytucjami, niż zajmują szuka- nami i kompaniami oraz całą wojskową admi-
niem stanowisk. O ile bowiem odpowiedzial- nistracją w terenie. Z racji położenia geogra-
ność za zarządzanie logistyką przejmie po ficznego ŚOW był najważniejszym ogni-
okręgach Inspektorat Wsparcia SZ, i tu sprawa wem ówczesnych sił zbrojnych, więc jego
jest jasna, o tyle nie ma pewności co do przy- kwatera powinna pomieścić personel DWL.
szłości organów terenowej administracji woj- Do kompleksu dowództwa przylega ponadto
12 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
kasyno z dużą salą konsumpcyjną i kawiaren-
ką, jak również Klub Śląskiego Okręgu Woj-
skowego z nową salą widowiskową oraz kilko-
ma salami szkoleniowymi różnej wielkości.
Aby oficerowie z DWL mogli zacząć pracę
we Wrocławiu, wystarczą odnowienie po-
mieszczeń i uzupełnienie sprzętu biuro-
wego. Zapewne konieczna okaże się
rozbudowa systemu łączności
i informatyki. Zmiany zajdą także
w batalionach dowodzenia: drugim
z Wrocławia i trzecim z Warszawy, za-
pewniającym dotąd sztabom należyte
funkcjonowanie.
BEZ OBAW
W trakcie zmian dyslokacyjnych i moder-
nizacyjnych najważniejsi powinni być lu-
dzie. Oczywiste jest, że z Warszawy do
Wrocławia wielu nie zechce przejść. Mądra
polityka kadrowa, wcześniejsze gry decyzyj-
ne i rozmowy mogą jednak sprawić, że każdy
żołnierz znajdzie miejsce na właściwym
stanowisku.
Szef Oddziału Zasobów Osobowych
dowództwa ŚOW pułkownik Waldemar
Bartłomiejczak nie ukrywa, że chociaż nie
ma jeszcze żadnych rozkazów, przedwstępne
analizy kadrowe są prowadzone. Specjaliści
od obsady etatowej muszą wiedzieć, którzy
oficerowie z Warszawy są skłonni przejść do
Wrocławia i których z dowództwa ŚOW moż-
na będzie zatrudnić w Dowództwie Wojsk
wojska, z tym że w tym przypadku z góry
wiadomo, że z Warszawy przeniesie się ich
bardzo niewielu.
„Mówimy w tej chwili o projekcie. Wiado-
mo jednak, że gdy decyzje zapadną, do-
wództw tej rangi nie zlikwiduje się i nie prze-
niesie z dnia na dzień”, przekonuje pułkow-
nik. „Musi najpierw powstać grupa organiza-
cyjna do koordynacji przedsięwzięcia, trzeba
opracować szczegółowe harmonogramy i wy-
konać olbrzymią pracę planistyczną. Ważne
jest, by likwidacja ŚOW zazębiała się z prze-
nosinami Dowództwa Wojsk Lądowych. Jeśli
byłoby inaczej, odbyłoby się to ze szkodą dla
ludzi. Pamiętajmy, że mimo przeprowadzki
ciągłość dowodzenia wojskami musi zostać
zachowana”.
Do dyskusji na te bardzo istotne dla części
środowiska żołnierskiego tematy zaprosili-
śmy także Sztab Generalny WP, Dowództwo
Wojsk Lądowych, Inspektorat Wsparcia SZ
oraz dowództwa okręgów. Niestety, instytu-
cje te nabrały wody w usta. IW SZ zignoro-
wał naszą prośbę o komentarz. Ze sztabu ge-
neralnego, który długo pracował nad koncep-
cją zmian ujętych w projekcie, oraz z DWL
otrzymaliśmy pocztą elektroniczną tylko la-
koniczne informacje, że projekty ogłoszone
przez szefa resortu, ale niezatwierdzone, nie
będą komentowane. 
 G E N E R A L N Y
MIECZYSŁAW GOCUŁ
Prymat jakości
Zaproponowane kierunki zmian są wyrazem
kompromisu między potrzebami
a możliwościami sił zbrojnych.
D
okumentem definiują-
cym najbliższą przy-
szłość naszej armii jest
„Program rozwoju Sił
Zbrojnych RP w latach 2009–
–2018”. Przewidziane w nim przed-
sięwzięcia sprowadzają się do kon-
tynuowania profesjonalizacji oraz
rozwoju zdolności do prowadzenia
pełnego spektrum operacji w kraju
i za granicą, zarówno w układzie na-
rodowym, jak i wielonarodowym.
SPŁASZCZENIE
STRUKTURY
Zmiany organizacyjno-dysloka-
cyjne w wojsku dyktowane są i bę-
dą koniecznością przemyślanego
wydawania budżetowych pienię-
dzy. Zakładamy łączenie jednostek
o identycznej strukturze i bliźnia-
czym wyposażeniu w celu uspraw-
nienia szkolenia żołnierzy i racjo-
nalnego gospodarowania posiada-
nymi zasobami. Integrowane będą
także oddziały i pododdziały o po-
dobnym składzie, co ma umożliwić
osiągnięcie efektu synergii. Ozna-
cza to, że przy tych samych nakła-
14 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
P U N K T
dach finansowych wojsko powinno
lepiej wykonywać powierzone mu
zadania.
Istotą planowanych zmian w sys-
temie dowodzenia Siłami Zbrojny-
mi RP jest spłaszczenie struktury
kierowania i dowodzenia, z uwzględ-
nieniem zasady jedności kierowania
i wykorzystania specjalizacji do-
wódców (szefów) odpowiedzialnych
za poszczególne systemy.
Transformację Wojsk Lądowych
ukierunkowujemy na dostosowanie
ich wielkości oraz struktury do
przewidywanych zadań i uzbroje-
nia. Planujemy konsolidację jedno-
stek ogólnowojskowych w trzy dy-
wizje, w których funkcjonowały
będą także formacje dowodzenia
i logistyczne. Jednostki rodzajów
wojsk podporządkowane zostaną
dowódcy Wojsk Lądowych, który
będzie je wydzielał do użycia sto-
sownie do potrzeb.
Zmiany w Siłach Powietrznych
mają poprawić ich zdolności do
wykonywania misji bojowych oraz
do wsparcia i transportu lotniczego
narodowych i wielonarodowych
W I D Z E N I A
połączonych sił zadaniowych. Wyposażo-
ne w mobilne elementy kierowania środka-
mi walki, SP będą zdolne zabezpieczać
działania żołnierzy w kraju i poza jego
granicami. Wojska obrony powietrznej
zmienią charakter na zadaniowy, będą po-
trafiły tworzyć samodzielne zgrupowania
ogniowe stosownie do przewidywanego
zagrożenia.
Strukturę Marynarki Wojennej chcemy
dostosować do przewidywanych zadań.
Bierzemy również pod uwagę już posiada-
ne, ale też pozyskiwane uzbrojenie i sprzęt.
Ma to zwiększyć możliwości MW jeśli
chodzi o prowadzenie działań na wodach
terytorialnych i z dala od granic Polski.
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
EWOLUCJA I INTEGRACJA
W przypadku Wojsk Specjalnych celem
zmian jest zwiększanie zdolności do prowa-
dzenia operacji specjalnych w różnych wa-
runkach geograficznych i klimatycznych,
przy wykorzystaniu nowoczesnej techniki.
Przeobrażenia w Inspektoracie Wsparcia Sił
Zbrojnych mają pomóc w dostosowaniu te-
go komponentu do potrzeb wspieranych
wojsk. Planowana struktura IWSZ zapewni
utrzymanie niezbędnego potencjału logi-
stycznego, koordynację transportu strate-
gicznego, a także poprawę efektywności
gromadzenia, dystrybucji i odtwarzania za-
pasów środków zaopatrzenia.
Reforma Dowództwa Garnizonu Warsza-
wa obejmuje integrację jednostek dowodze-
nia i łączności pod egidą Brygady Wspar-
cia Dowodzenia, co zapewni efektywne za-
bezpieczenie strategicznych stanowisk kie-
rowania obroną kraju. Żandarmerii Woj-
ISTOTĄ skowej chcemy zapewnić wysoką mobil-
PLANOWANYCH ność i zdolność do prowadzenia działań
ZMIAN
prewencyjnych, dochodzeniowo-śledczych
w systemie
dowodzenia oraz wsparcia jednostek wojskowych w Pol-
siłami zbrojnymi sce i poza jej terytorium.
jest spłaszczenie Zmiany w Inspektoracie Wojskowej
struktury
kierowania
Służby Zdrowia mają poprawić jakość
i dowodzenia. opieki medycznej, rozwinąć zdolności do
ewakuacji, a także usprawnić system na-
boru i szkolenia wojskowych kadr me-
dycznych.
Tak oto na naszych oczach prymat jako-
ści nad ilością będzie stawał się faktem. 
WIZYTÓWKA
Generał brygady
MIECZYSŁAW GOCUŁ
jest szefem Zarządu Plano-
wania Strategicznego.
Służbę w Sztabie Generalnym WP rozpoczął
w styczniu 2007 roku na stanowisku za-
stępcy szefa Zarządu Planowania Operacyj-
nego – P3, a następnie szefa Zarządu Ana-
liz Wywiadowczych i Rozpoznawczych – P2.
 N A C E L O W N I K U

Zaczynamy
trzeci etap
16 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
 A R M I A
Z ALEKSANDREM KWAŚNIEWSKIM
o problemach sojuszu
północnoatlantyckiego i nie tylko
rozmawiają MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER i TADEUSZ WRÓBEL
POLSKA ZBROJNA: W którym momencie
nabrał Pan pewności, że Polska i inne kraje
środkowoeuropejskie zostaną przyjęte do so-
juszu północnoatlantyckiego?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Chwila,
gdy w to uwierzyłem, była bardzo symbolicz-
na – w lipcu 1997 roku podczas szczytu
w Madrycie. Spotkanie odbywało się na tere-
nie centrum wystawienniczo-konferencyjnego
koło lotniska. Początkowo jako kandydaci nie
zostaliśmy zaproszeni na obrady. Gdy tam
wchodziłem, zupełnie przypadkowo spotkałem
Javiera Solanę, który wykrzyknął: „Hombre,
jesteście w NATO”.
POLSKA ZBROJNA: Jakie największe oba-
wy miało NATO wobec przyszłych członków
i kto najgłośniej je artykułował?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Naj-
większe obawy wynikały z tego, że była to de-
cyzja historyczna i trzeba było ją podjąć. Po-
czątkowo mówiło się o czterech kandydatach:
Polsce, Czechach, Węgrach i Słowacji. Ten
ostatni kraj z powodu sytuacji wewnątrzpoli-
tycznej odpadł. Najważniejszym problemem
był ostry sprzeciw Rosji, i to bardzo czytelnie
motywowany. Podczas rozmów o zjednoczeniu
Niemiec przywódcy Stanów Zjednoczonych,
Francji i Wielkiej Brytanii złożyli Michaiłowi
Gorbaczowowi deklarację, że nie nastąpi roz-
szerzenie sojuszu północnoatlantyckiego na
wschód. Pamiętam własne rozmowy z oficjela-
mi rosyjskimi, w tym prezydentem Borysem
Jelcynem, podczas wizyty w Moskwie w 1996
roku. Wtedy na kremlowskich salonach słysza-
łem, że to błąd i nie wolno wstępować nam do
NATO. Skoro ten sprzeciw był tak jednoznacz-
nie wyrażany wobec nas, to łatwo sobie wyobra-
zić, jak ostro był artykułowany wobec USA.
POLSKA ZBROJNA: Wspomniał Pan, że
Słowacja wypadła z pierwszej grupy kandyda-
tów z powodów wewnątrzpolitycznych. W ja-
kim stopniu wejście do sojuszu ułatwił Polsce
rzadki u nas konsensus w tej sprawie pomię-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
dzy najważniejszymi siłami politycznymi?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Niezwy-
kle ważne dla ostatecznego sukcesu było prze-
konanie do idei członkostwa w sojuszu partii
koalicji, która doszła do władzy w 1993 roku.
Poparcie dla niego Sojuszu Lewicy Demokra-
tycznej potwierdzało, że za przystąpieniem do
NATO opowiada się większość polskiego spo-
łeczeństwa. Konsensus polityczny był niezwy-
kle ważny. Zresztą większość sukcesów poli-
tycznych Polski na arenie międzynarodowej po
1989 roku ściśle wiąże się z tym, co nazywamy
polityką ponadpartyjną.
POLSKA ZBROJNA: Przed dziesięciu laty
członkostwo w NATO cieszyło się poparciem
większości Polaków (ponad 80 procent). Dziś
jest ono o wiele mniejsze – w 2007 roku wy-
niosło 47 procent. Może to wynik tego, że
zmienił się sam sojusz, a może ludzie zrozu-
mieli, iż z przynależnością łączą się też trud-
ne obowiązki?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Myślę,
że to, co jest bardzo oczekiwane, po uzyskaniu
– powszednieje. Członkowsko w NATO zwią-
zane jest z kosztami finansowymi i udziałem
w bardzo ryzykownych misjach. Niektóre z nich
przyniosły ofiary wśród naszych żołnierzy. Sam
pamiętam, jak przyszło mi żegnać w Szczecinie
pierwszego polskiego żołnierza poległego w Ira-
ku. To było dramatyczne i z pewnością nie
zwiększyło poparcia dla misji. Kolejna kwestia
to wzrost poczucia bezpieczeństwa. Od 1999 ro-
ku Polska nigdy nie znalazła się w sytuacji bez-
pośredniego zagrożenia. Owe poczucie bezpie-
czeństwa związane z przynależnością do
NATO, jak też do Unii Europejskiej, miało rów-
nież wpływ na naszą wewnętrzną scenę poli-
tyczną i zgodę na eksperyment zwany IV RP.
POLSKA ZBROJNA: Sześćdziesięciolecie
NATO to też okazja do wytyczenia ponownie
granic bezpieczeństwa i sformułowania na no-
wo artykułu V traktatu waszyngtońskiego.
Czym dziś powinien być ten artykuł?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: W prze-
konaniu Polaków, i moim zdaniem, gdyby na-
stąpił atak na Polskę, to kraje natowskie powin-
ny nam przyjść z pomocą. Kwestia nowej defi-
nicji artykułu V będzie jednym z kluczowych
tematów najbliższego szczytu NATO. Do tej
pory został on wykorzystany tylko raz, po ata-
kach terrorystycznych 11 września 2001 roku
na Stany Zjednoczone. Jak interpretować arty-
kuł V w nowej rzeczywistości – to niezwykle
ciekawe pytanie. Nie sposób nie zauważyć, że
zmienił on swoje znaczenie wraz z końcem
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
zimnej wojny. Był rozumiany jednoznacznie, JEDYNĄ SZANSĄ
dla NATO jest wzmocnienie
gdy mieliśmy do czynienia z klasycznym kon- współpracy z Unią Europejską.
fliktem między państwami. Dziś mówimy
o terroryzmie, zorganizowanej przestępczości
czy nawet zmianach klimatycznych. W strategii
NATO niezwykle ważne będą interpretacja ar-
tykułu V, a także kwestie działań prewencyj-
nych i operacje poza obszarem sojuszu.

POLSKA ZBROJNA: Wspomniał Pan o po-

lityczno-militarnych konsekwencjach zmian
klimatycznych. Dlaczego nie udało się w Pol-
sce przeprowadzić dotąd strategicznego
przeglądu obronnego, ponadresortowego,
który określiłby potencjalne zagrożenia po-
zamilitarne?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Myślę,
że wynika to z momentu, w którym się znajdu-
jemy. Dopiero niedawno skończyły się czasy,
gdy głównym celem była walka o członkostwo
w NATO. Z drugiej strony można by powie-
dzieć, że rozumiemy poczucie bezpieczeństwa
w sposób bardzo statyczny. Jak dotąd, dzięki
Bogu, Polska nie stanęła w obliczu zagrożenia
atakami terrorystycznymi, bo to wymuszałoby
zmianę doktryny bezpieczeństwa, ale wydaje
mi się to nieuchronne. Obecność w NATO wy-
musi szersze spojrzenie na sprawy bezpieczeń-
stwa, które nie będzie ograniczało się tylko do
zagrożeń natury militarnej. Równie groźne mo-
gą być zmiany klimatyczne wywołujące migra-
cje ludności.
POLSKA ZBROJNA: Czy brak takiego do-
kumentu jak strategiczny przegląd obronny
jest efektem niechęci polskich instytucji pań-
stwowych do współpracy między sobą?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Nie po
to uchodzimy za największych indywidualistów
na świecie, by naraz pojawiła się skłonność do
współdziałania, co widać w codziennych rela-
cjach między najważniejszymi organami pań-
stwa. Jako prezydent starałem się, by Biuro
Bezpieczeństwa Narodowego nie było ośrod-
kiem konfliktującym, ale próbującym zbudo-
wać strategię. Skoro mówimy, że w świecie glo-
balnym nikt pojedynczo, nawet Stany Zjedno-
czone, nie jest w stanie rozwiązać problemów
swego bezpieczeństwa, to tym bardziej nie zro-
bi tego jeden resort. Konieczność współpracy
jest oczywista, a że w Polsce dzieje się tak,
a nie inaczej, składam to na karb naszych nie-
pokornych charakterów.
POLSKA ZBROJNA: Jakiej wielkości po-
winny być nasze siły zbrojne? Czy można
wskazać złoty środek, żeby pogodzić liczeb-
ność armii z poziomem jej nowoczesności?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Gdy sły-
szę bezrefleksyjnie wymieniane liczby 80, 120
czy 150 tysięcy żołnierzy, przypomina mi to to-
tolotek. Zastanawiam się, że co prawda zdecy-
dowaliśmy się na armię zawodową, ale czy stać
nas na nią w dobie kryzysu ekonomicznego,
który nie wiadomo, jak długo będzie
trwał? Miejmy nadzieję, że jak najkró-
cej. Nie podejmę się wskazać, ilu
powinniśmy mieć żołnierzy, ale uwa-
żam, że należy tu wyjść od celów. Mu-
simy określić poziom sił zbrojnych,
uwzględniając nasze potrzeby we-
wnętrzne i zobowiązania międzynaro-
dowe, oraz szukać na to środków.
Wiem, że dziś sytuacja rządu jest bar-
TERRORYZM dzo trudna, co wymaga zastanowienia
ma fundamenty
polityczne,
się nad poziomem wydatków na obro-
ekonomiczne, nę i liczebnością armii. Dlatego ocze-
religijne i jest kiwałbym poważnej debaty publicznej
rozprzestrzeniony w tej sprawie.
geograficznie.
Żyjemy w epoce
zmodyfikowa- POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia
nych wrogów. Pan przedstawioną w Krakowie
przez odchodzącego sekretarza ge-
neralnego NATO nową koncepcję
strategiczną sojuszu? Wśród wy-
zwań wymienił topnienie lodów na
Arktyce i ataki cybernetyczne. Czy
NATO nie rozdrobni się, zajmując
wszystkim?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI:
NATO nie może zająć się wszystkim.
Jaap de Hoop Scheffer stara się po-
kazać istotne zagrożenia. Organizacja
o charakterze polityczno-militarnym
musi je znać. W moim przekonaniu,
NATO byłoby zbyt ambitne, gdyby sta-
rało się rozwiązać problem zmian kli-
matycznych, ale musi być przygoto-
wane na ich skutki. Zagrożenia cyber-
netyczne to bardzo poważny problem,
choć nie powinien być tylko sprawą
NATO. Jednak z tego, co mówił
Scheffer w Krakowie, testem zasadni-
czym dla sojuszu jest walka z terrory-
zmem i misja w Afganistanie. Sukces
w tym państwie wzmocni sojusz, a po-
rażka może oznaczać nawet jego ko-
niec. Wypowiedź sekretarza general-
nego NATO rozumiem w ten sposób,
że powinniśmy uświadamiać sobie ro-
dzaj i poziom zagrożeń, a działać tam,
gdzie możemy być skuteczni. Omni-
potencja NATO nie jest żadną koncep-
cją, bo spowodowałaby tylko niemoc
i rozczarowanie.
POLSKA ZBROJNA: Jaka jest
obecna kondycja NATO? Według
jednej z opinii, sojusz nie zdołał cią-
gle zdefiniować swej roli po zakoń-
czeniu zimnej wojny.
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI:
Uważam, że NATO rozpoczyna trzeci
etap rozwoju. Pierwszy obejmował
okres od powstania sojuszu do zakoń-
czenia zimnej wojny. Przy czym dla
jednych tą datą jest obalenie muru ber-
lińskiego w 1989 roku, a dla innych
dopiero rozpad Związku Radzieckiego
dwa lata później. Etap ten zakończył

18 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


FOT. NATO
się sukcesem, bo NATO wypełniło swe zadanie
obrony świata zachodniego przed komuni-
zmem. Drugi etap, trwający już niemal 20 lat,
to rozszerzanie wpływów i krzewienie wartości
demokratycznych, praw człowieka, zasad cy-
wilnej kontroli nad armią. Tym samym jest to
sojusz nie tylko militarny, ale też pewnych war-
tości. Dziś NATO musi szukać odpowiedzi na
nowe zagrożenia, które nie były znane wcze-
śniej, jak na przykład terroryzm. Oczekuję, że
na najbliższym szczycie rozpocznie się budo-
wanie strategii sojuszu w warunkach odejścia
od świata unilateralnego, z dominującą pozycją
USA. Na pytanie, jak zbudować ten nowy ład,
mam dwie odpowiedzi. Pierwsza to wzmocnić
relacje między NATO a Unią Europejską,
zwiększając rolę czynnika europejskiego w or-
ganizacji. Druga – zmienić relacje z Rosją, by
nie była to ciągle współpraca byłych przeciwni-
ków, ale wzajemnie przewidywalnych partne-
rów. Spotykam się oczywiście z opiniami, że po
zakończeniu zimnej wojny nie ma miejsca dla
NATO. Rosjanie lubują się w podnoszeniu ar-
gumentu, że po co sojusz, skoro zniknął ZSRR,
i proponują jakieś nowe rozwiązania. Ja nato-
miast uważam, że jak dotąd nie mamy nic lep-
szego w zamian.
POLSKA ZBROJNA: Niewątpliwie zauwa-
żalne są różnice między USA a Europą w po-
strzeganiu interesów bezpieczeństwa. Stany
Zjednoczone chcą widzieć sojusz jako orga-
nizację, która podejmuje operację typu eks-
A R M I A
pedycyjnego, skierowaną na walkę z terrory-
zmem i służącą obronie globalnych intere-
sów USA. Europa patrzy na NATO bardziej
jak na instrument obrony niż zaprowadza-
nia porządku w różnych częściach świata.
Która koncepcja przeważy?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Wiążę
duże nadzieje z Obamą. Jeszcze zanim został
prezydentem USA, podczas wizyty w Berlinie
mówił o konieczności współpracy z Europą.
Uważam, że to słuszny kierunek. Czy Europa
odpowie na tę propozycję? Pół roku temu odpo-
wiedziałbym, że tak. Dziś mam więcej obaw.
POLSKA ZBROJNA: Z czego one wyni-
kają?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Kryzys
finansowy może doprowadzić do zwiększenia
myślenia narodowego, czyli do renacjonalizacji
OMNIPOTENCJA NATO NIE JEST ŻADNĄ
KONCEPCJĄ, BO SPOWODOWAŁABY TYLKO
NIEMOC I ROZCZAROWANIE
polityki europejskiej. Taka zmiana nie byłaby
korzystna. Chyba że kryzys okaże się tak głębo-
ki, że wszyscy, poczynając od Pragi, poprzez
Warszawę, a kończąc na Dublinie – wymie-
niam te kraje nie bez powodu, bo one mają cią-
gle wątpliwości dotyczące traktatu lizbońskie-
go – zrozumiemy, iż sytuacja jest na tyle złożo-
na i poważna, że trzeba działać wspólnie, czyli
znów zwycięży myślenie globalne. Jednak gdy
słyszałem mojego następcę mówiącego, że
Niemcy mają euro i gorsze wskaźniki od nas, to
myślę, że to dobry argument, ale właściwie na
co? Czy gdyby dziś w Niemczech była marka,
wskaźniki byłyby lepsze? Uważam, że jedyną
dobrą szansą dla NATO jest wzmocnienie
współpracy z UE i tego bym oczekiwał od Eu-
ropy. A czego bym się obawiał? Aby Amery-
kanie, zniechęceni trudnościami współpracy
z Europą, nie przyjęli jako wiążącej tezy, że
w XX wieku świat był związany z centrum
atlantyckim, a w XXI – z Pacyfikiem. Oznacza-
łoby to inny rodzaj strategii.
POLSKA ZBROJNA: Jak trwałe są więzi
transatlantyckie? Z jednej strony wśród czę-
ści Europejczyków panuje moda na anty-
amerykanizm, z drugiej – Stany Zjednoczo-
ne wydają się coraz bardziej zaabsorbowane
Azją. To właśnie tam pojechała z pierwszą
wizytą sekretarz stanu. Kto komu jest bar-
dziej potrzebny?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Hilary
Clinton pojechała do Azji, gdyż Obama ma
udać się z pierwszą wizytą, poza Kanadą, do
Europy. Przyjedzie w kwietniu na szczyt
NATO i do Londynu na szczyt G-20. To takty-
ka polityczna. Dla Amerykanów strefa Pacyfi-
ku jest ważna i nie ma się co obrażać. Rośnie jej
znaczenie wraz ze wzrostem roli Chin, tym bar-
dziej że w tym kraju znajdują się największe re-
zerwy dewizowe Stanów Zjednoczonych. Zain-
teresowanie Amerykanów tym kierunkiem wy-
daje się zupełnie naturalne. Z drugiej strony
Stany są miejscem, które historycznie i kulturo-
wo jest związane z Europą, mimo że kraj ten
także się zmienia, staje coraz bardziej latynoski
i hiszpańskojęzyczny. Myślę, że jeśli Ameryka-
nie chcą szukać w świecie prawdziwych i wier-
nych sojuszników, Europa jest bardziej natural-
nym partnerem. Uważam, że w relacjach ame-
rykańsko-europejskich wielkie znaczenie będą
miały dwa wydarzenia. Szczyt NATO – spo-
sób, w jaki Amerykanie będą chcieli zachęcić
Europejczyków do działania, i odpowiedź euro-
pejska oraz szczyt G-20, który oznacza, że
Amerykanie są gotowi przywrócić zaufanie do
przywództwa amerykańskiego w dziedzinie fi-
nansów i ekonomii. To będą dwa poważne testy.
Zobaczymy, czy nowa administracja USA je
zda. Czy Europa odpowie umiejętnie na pozy-
tywne zachęty ze strony Stanów Zjednoczo-
nych – też zobaczymy. Nie wiemy jeszcze, jak
przebiegną te wydarzenia, ale stawiam prostą
tezę, że gdy opadnie kurz, okaże się, że jeste-
śmy bliżej siebie niż nam się zdaje.
POLSKA ZBROJNA: Jak dalece kryzys
ekonomiczny przemebluje światową scenę
polityczną? Czy USA nadal pozostaną jedy-
nym supermocarstwem? Czy udźwigną tę
rolę ekonomicznie, bo dziś mówi się, że sie-
dzą w kieszeni u Chińczyków?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: A Chiń-
czycy siedzą na rynku amerykańskim, żyją
z eksportu, a ten trzeba gdzieś lokować. Gdy
rynek amerykański przestanie kupować chiń-
skie produkty, Pekin będzie miał kłopot. Już go
ma – 25 milionów ludzi straciło pracę, bo zmniej-
szył się popyt na chińskie towary. Chińczycy ma-
ją ciągle rezerwę uruchomienia rynku wewnętrz-
nego, ale to oznacza wzrost płac, zmniejszenie
możliwości eksportowych i konkurencyjności te-
go państwa. Zwiększenie popytu wewnętrznego
oznaczałoby prawdopodobnie rewolucję spo-
łeczną. Inaczej produkuje się za kilka dolarów
w kraju o obecnym systemie politycznym, a ina-
czej, gdyby był to normalny rynek, gdzie ludzie
się bogacą. Ale to temat na inny wywiad. Wraca-
jąc do pytania, uważam, że Amerykanie nie stra-
cą swojej pozycji. Jest ona wciąż bardzo silna.
Muszą ją nieco ograniczyć, bo wyczerpuje się
czas amerykańskiego unilateralizmu. Nie stanie
się to z dnia na dzień i nie będzie tak, jak niektó-
rzy wieszczą, że jutro Amerykanie przestaną
rozdawać karty. Za dużo mamy ważnych cen-
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
GDYBYM MIAŁ SNUĆ DALEKOSIĘŻNE ROZWAŻANIA, powiedziałbym, że USA zachowają swoją istotną rolę, ale już nie wrócą do unilateralnej, którą odgrywały
przez ostatnie 20 lat.
trów cywilizacyjnych aspirujących do takiej ro-
li, aby USA mogło utrzymać pozycję unilateral-
ną. Nie wolno się także gniewać na Ameryka-
nów, że tak robią. W takiej sytuacji znaleźli się
niejako niespodziewanie – kto by się spodziewał,
że trzech panów w Puszczy
Białowieskiej – Jelcyn,
Szuszkiewicz i Krawczuk
Z Rosjanami
– rozwiąże Związek Ra- trzeba aktywnie
dziecki. Z dwóch mocarstw
zostało jedno. USA pozosta- rozmawiać
ły w roli jednego mocarstwa
przez dwadzieścia lat. Dziś
i twardo żądać
to się kończy – bo jest UE,
Chiny, Indie, Japonia, Bra-
zasady
zylia. Świat się zmienia. wzajemności
Gdybym miał snuć daleko-
siężne rozważania, powiedziałbym, że USA za-
chowają swoją istotną rolę, ale już nie wrócą do
unilateralnej, którą pełniły przez ostatnie dwa-
dzieścia lat. Zobaczymy, jak ta zmiana przełoży
się na bezpośrednią politykę, kwestie militarne,
ekonomię. Amerykanów nie wolno spisywać
na straty, trzeba widzieć zmiany, doceniać, ale
nie przeceniać.
POLSKA ZBROJNA: Jak sojusz powinien
na nowo ułożyć stosunki z Rosją? Sekretarz
generalny NATO podczas spotkania mini-
strów obrony w Krakowie mówił, że z Rosją
trzeba prowadzić dialog, i przypomniał, że
rozmowy toczyły się także ze Związkiem Ra-
dzieckim. U nas niektórzy ludzie uważają, że
takie rozmowy to oznaka słabości.
20 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Jesteśmy
obciążeni historią i wiedzą. Dlatego mają sens
nasze wątpliwości i uwrażliwienie. Nie wsty-
dziłbym się tego. Jako kraj natowski powinni-
śmy natomiast zrozumieć, że sojusz musi roz-
mawiać z Rosją. Bez jej po-
mocy nie poradzimy sobie
w Afganistanie – jeśli przez
jej terytorium nie będzie szło
zaopatrzenie dla żołnierzy
koalicji. Rosja jest także nie-
zbędnym partnerem w obli-
czu globalnych zagrożeń, ta-
kich jak terroryzm, narkoty-
ki, zorganizowana przestęp-
czość, proliferacja broni,
kontrola zbrojeń. Od NATO,
a szczególnie od USA, oczekiwałbym, aby roz-
mowy z Rosją były prowadzone aktywnie, bez
naiwności – bez stwierdzeń w stylu: „spojrza-
łem mu głęboko w oczy i zobaczyłem uczci-
wego człowieka” – ale jednocześnie, co jest
najważniejsze w kontaktach z Rosją, na zasa-
dzie precyzyjnie określonej wzajemności.
Uważam, że można i należy z Rosją rozma-
wiać, choćby w sprawie nuklearnego progra-
mu Iranu, ale Moskwa musi się angażować.
Nie może być tak, że tylko my składamy de-
klaracje, czy wręcz rezygnujemy z niektórych
rozwiązań. Amerykański sekretarz obrony
Robert Gates powiedział, że jeżeli Rosjanie
zaangażują się w zatrzymanie programu nu-
klearnego i rakietowego Iranu, to tarcza nie
będzie potrzebna. Nie może być tak, że my ha-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
mujemy budowę tarczy, Rosjanie obiecują roz-
mowy z Iranem, a Iran w tym czasie wyprodu-
kuje nowe rakiety. Musimy pamiętać, że Rosja
jest pożądanym partnerem.
POLSKA ZBROJNA: Czy będzie Pan czar-
nym koniem w wyborach nowego sekretarza
generalnego NATO?
ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Nie są-
dzę. Uważam jednak, że dobrze byłoby, aby tę
funkcję mógł objąć Polak, dlatego popieram kan-
dydaturę ministra Sikorskiego. Obawiam się
jednak, że to nie jest jeszcze to rozdanie. 
WIZYTÓWKA
ALEKSANDER
KWAŚNIEWSKI
W latach 1995–2005 był
prezydentem RP. Wybitny działacz polityczny
i dziennikarz – redaktor naczelny tygodnika
studenckiego „ITD” i dziennika „Sztandar Mło-
dych”, działacz PZPR (1977–1990) i SdRP
(1990–1995), minister w rządach Józefa
Messnera i Mieczysława Rakowskiego,
poseł na sejm (1991–1995). W 2006 roku
został gościnnym profesorem w Edmund
A. Walsh School of Foreign Service, gdzie pro-
wadzi wykłady na temat demokratyzacji Eu-
ropy Wschodniej, współczesnej polityki eu-
ropejskiej i stosunków europejsko-amery-
kańskich.
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 21

 J U B I L E U S Z

Armia
Buzdyganów
Ktoś powiedział, że Buzdygany
są polskimi wojskowymi
Oscarami. I miał rację.
ak podała jedna z encyklopedii
„czasopismo «Polska Zbrojna» od
roku 1992 przyznaje raz w roku na-
grodę Buzdygany wyróżniającym
się osobom związanym z obronno-
ścią – oficerom, politykom, dziennikarzom
i przemysłowcom, wszystkim tym, którzy
twórczo zmieniają otaczającą ich rzeczywi-
stość, przyczyniając się do rozwoju Wojska
Polskiego i wzrostu obronności”.
Ktoś powiedział, że Buzdygany są polskimi
wojskowymi Oscarami. Miał rację. Żadne bo-
wiem dotychczasowe wyróżnienia w Wojsku
Polskim nie wzbudzały takich emocji, mobili-
zacji zainteresowanych i Poczty Polskiej, zaan-
gażowania w typowaniu kandydatów, a na
końcu wzruszeń i radości podczas dorocznych
gali. To już piętnasta edycja tej pięknej i wy-
jątkowej nagrody.
Gdy przed piętnastu laty ogłaszaliśmy naro-
dziny nagrody, którą wymyślił ówczesny szef
miesięcznika „Żołnierz Polski” a później tygo-
dnika „Polska Zbrojna”, redaktor Ireneusz
Czyżewski, trudno było przypuszczać, że wy-
borom kandydatów, a potem obradom kapitu-
ły towarzyszyć będzie tak wiele emocji, a cza-
sem nawet nieformalnych prób podkreślania
niektórych zasług. Przed laty nie brakowało
też wątpliwości, czy przyznawana w trybie
pozasłużbowym nagroda zadomowi się i zy-
ska to, co w takich przypadkach jest najważ-
niejsze: prestiż, niezależność i obiektywne słowem ludzi przebojowych, o niesza- każdy ze zgłoszonych zasługiwał na
kryteria oceny. Armia ma przecież swoje re- blonowych – pomysłach i życiorysach, wyróżnienie. Ale, niestety Buzdyga-
guły i hierarchie zależności. którzy twórczo zmieniają i kształtują nów było tylko dziewięć!
Dziś o tym, że obawy te mogą być tylko otaczającą ich rzeczywistość, przyczy- Kapituła ostatecznie uhonorowała
wspomnieniami, najlepiej świadczą później- niając się do rozwoju Wojska Polskie- jedenaście osób, po raz pierwszy przy-
sze losy zdecydowanej większości z ponad go. Wyszliśmy i nadal wychodzimy znając aż trzy wyróżnienia „Oficer Ro-
setki laureatów. Jakoś tak się składało, że z założenia, że Buzdygany nie są na- ku”, i to jednogłośnie. Innego wyjścia
każdy z nich, osiągał najwyższe szczeble ka- grodą za całokształt, ale laureaci dosta- nie było, w przeciwnym razie każdy
riery: żołnierz – awanse na naramiennikach, ją ją za to, co zrobili, robią i na pewno z jej członków miałby moralnego kaca.
z generalskimi włącznie, uczony – tytuły pro- jeszcze zrobią dla armii. Co roku dołą- Wyłom, ale konieczny. Oby takich
fesorskie. cza do nich kolejna grupa. więcej w przyszłości.
Repliki XVI-wiecznej broni trafiły do dosko- Tym razem kapituła też nie miała ła- Oto oni! Tegoroczni laureaci na-
nałych oficerów i podoficerów, znanych polity- twego zadania, bo lista zgłoszonych grody „Polski Zbrojnej”! Ci ludzie
ków, wybitnych dziennikarzy, rzutkich przemy- kandydatów była najdłuższa od wielu kształtują nowy wizerunek Wojska
słowców, sympatyków i miłośników wojska, lat. Zażarte dyskusje trwały długo, bo Polskiego. 

22 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 A R M I A
ŻOŁNIERZ ROKU
Kapitan
GRZEGORZ KALICIAK
Szef sztabu batalionu
dowodzenia 17 Wielkopolskiej Brygady
Zmechanizowanej – za odwagę, kompeten-
cje dowódcze, które sprawiły, że podczas
zaciętych walk w irackiej Karbali nie zginął
żaden Polak.
Spokój w ogniu
W boju czasu się nie liczy. Gdyby jednak
ktoś prowadził statystyki, ile godzin
polscy żołnierze spędzili w walce, kapitan
Grzegorz Kaliciak byłby rekordzistą. Wal-
czył w Karbali podczas II zmiany Polskiego
Kontyngentu w Iraku wiosną 2004 roku. Kiedy
wybuchło powstanie bojowników As-Sadra,
a on jako dowódca kompanii rozpoznawczej
2 Grupy Bojowej miał ochraniać miejscowy
ratusz. Tylko jednej nocy, gdy polscy i buł-
garscy żołnierze odpierali zaciekłe ataki, zgi-
nęło około stu rebeliantów. A takich nocy by-
ło wiele. Później były walki uliczne, wypie-
ranie sadrystów z terenu miasta. Staczali za-
cięte boje przy meczetach i innych miejscach
w Karbali.
OFICER ROKU
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI/MARCIN DMOWSKI
Pułkownik
ZBIGNIEW PIĄTEK
Szef Wojewódzkiego
Sztabu Wojskowego w Katowicach,
za wyjątkowe umiejętności dowódcze,
dzięki czemu nie sposób zliczyć w Polsce
ludzi, którym pomagał, pomaga i jeszcze
pomoże.
Piątek już taki jest
Oznaka władzy P iątek? Urodził się, by zwyciężać. Do-
wodził 72 Dywizjonem Rakietowym Obro-
Broń obuchowa to najstarszy ny Powietrznej i pokazał klasę. Otrzymał wtedy
rodzaj broni używanej przez najwyższą w historii ocenę po Inspekcji Sił
Zbrojnych. Później został wojskowym komen-
człowieka. dantem uzupełnień w Tychach i znowu jego
B uzdygan, broń obuchowa pochodzenia
wschodniego, metalowa głowica osadzo-
na na trzonku. Głowica zbudowana była
WKU była najlepsza w Śląskim Okręgu Wojsko-
wym”, wspominają w bytomskiej 1 Brygadzie
Rakietowej Obrony Powietrznej.
z piór promieniście rozchodzących się od „Zbyszek Piątek? To człowiek, jakich mało.
drzewca. Buzdyganów używano w Europie od Na Śląsku miałem wypadek drogowy, samo-
X do XV wieku, zarówno przez piechotę, jak chód nadawał się do kasacji. Bagażnik pełny,
i jazdę. W Polsce od XVI do XVIII wieku stano- obok płacząca żona. Co robić? Przypomniałem
wiły oznakę władzy oficerskiej rotmistrzów, sobie, że w Tychach służy Piątek. Dzwonię do
pułkowników, poruczników i chorążych.  niego i słyszę: bierz lawetę i przyjeżdżaj do
Kapitan dowodził doskonale. „Podwładni
ufali mu. Jest dowódcą, który planując, pyta
ludzi o zdanie. Nie udaje, że wszystko wie naj-
lepiej. Jednak w boju był zawsze zdecydowany
i szybki w podejmowaniu decyzji. Potrafił
przewidywać zagrożenia. Jego odwaga, umie-
jętności oraz charyzma sprawiły, że mimo tylu
potyczek kapitan przywiózł nas wszystkich do
domu całych i zdrowych”, mówi chorąży
Andrzej Woltman, który podczas walk jako
dowódca wozu dowodzenia zapewniał kapita-
nowi łączność.
Podczas powstania sadrystów polscy żołnie-
rze toczyli boje najkrwawsze od zakończenia
II wojny światowej. Gdy wrócili do kraju,
szybko o nich zapomniano. Jako pierwsi od-
słoniliśmy tajemnice ich zmagań. Gdy pierw-
szy raz poprosiliśmy go o rozmowę o służbie
w Iraku, kapitan mówił niewiele i niechętnie.
Minimalizował swój udział, podkreślając, że
dowodził wspaniałymi żołnierzami, którzy by-
li gotowi wtedy wykonać każde zadanie.
Obecny przełożony kapitana, dowódca
1 batalionu zmotoryzowanego 17 Brygady
Zmechanizowanej major Tomasz Biedziak,
również uczestnik wydarzeń w Karbali, o swo-
im zastępcy wyraża się z szacunkiem i uzna-
niem: „Doskonały oficer, dowódca, który cie-
szy się niepodważalnym autorytetem. Zasłu-
żył na tak prestiżową nagrodę”. (BP) 
mnie. Czekał z kwiatami dla żony i z kluczy-
kami do zastępczego samochodu”, jeden
z oficerów dowodzi, że na Piątku nie można
się zawieść.
W styczniu 2007 roku jedna ze śląskich
gazet informowała, że „Zbigniew Piątek po
czterech latach spędzonych w stolicy wraca
do nas. Ostatnio był szefem Sekretariatu Do-
wódcy Sił Powietrznych w Warszawie. Jest
pułkownikiem Wojska Polskiego, generałem
górnictwa, a w dorobku ma nawet Order
Uśmiechu. Podczas ostatniej pielgrzymki Be-
nedykta XVI do Polski wręczył papieżowi
prezenty w imieniu polskiego wojska. Teraz
zostanie szefem Wojewódzkiego Sztabu Woj-
skowego w Katowicach i na pewno niejedno
jeszcze pokaże”.
I pokazał. „Przecież to Piątek, on inaczej
nie potrafi”, tłumaczy się jego fenomen. Wszę-
dzie go pełno, wszędzie o nim słychać. Wy-
chodził i wychodzi przed szereg, sypie pomy-
słami, nie może usiedzieć na miejscu. Nie ma
dla niego spraw nie do załatwienia, a w 36 po-
wiatach i 166 gminach, znajdujących się na te-
renie WSzW, drzwi wszystkich gabinetów są
przed nim otwarte. W 2008 roku kierowany
przez niego sztab został uznany za najlepszy
w kraju, a Bogdan Klich wpisał pułkownika
do Księgi Honorowej MON. (PR) 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 23
 J U B I L E U S Z
OFICER ROKU
Pułkownik lekarz
ROBERT SALAMON
Komendant 2 Szpitala
Operacji Pokojowych – za
wyjątkową postawę podczas misji w Iraku,
spektakularne akcje humanitarne i me-
dyczny profesjonalizm.
Lekarz z pasją
K oledzy mówią, że jest przykładem mak-
symalnego zaangażowania w pracę. On
sam uważa, że jednym z jego największych
sukcesów jest to, że pobyty w Iraku nie odbiły
się negatywnie na rodzinie.
Z życiorysu pułkownika lekarza Roberta
Salamona, komendanta 2 Szpitala Operacji Po-
kojowych z Wrocławia, wynika, że wojsko to
dla niego coś więcej niż praca. Od 2004 roku
dowodzi 2 SzOP i w tym czasie trzykrotnie był
na misji w Iraku – podczas II zmiany dowodził
Grupą Zabezpieczenia Medycznego w bazie
Lima, w V zmianie szefował służbie zdrowia
całej wielonarodowej dywizji, a w zmianie VIII
kierował Grupą Zabezpieczenia Medycznego.
Komendant bydgoskiego 1 SzOP pułkow-
nik lekarz Wojciech Wójcicki pułkownika
Salamona zna od dziesięciu lat. Spotkali się
podczas ćwiczeń wielonarodowego korpusu,
w którym Salamon był medycznym doradcą
strony polskiej. Od tego czasu ceni go za zaan-
gażowanie, profesjonalizm i wiedzę: „Należy
on do wąskiego grona lekarzy, którzy znają się
na problematyce zabezpieczenia medycznego
wojsk nie tylko w systemie narodowym, ale
i międzynarodowym”, wyjaśnia. Szefujący In-
spektoratowi Wojskowej Służby Zdrowia ge-
nerał brygady Andrzej Wiśniewski podkre-
śla, że pułkownik Salamon był wielokrotnie
wyróżniany przez ministra obrony narodowej,
dowódców kontyngentów oraz dowódcę ame-
rykańskiego Task Force Bandits. (WIL)  Specjalista w sekcji obsłu-
OFICER ROKU
Pułkownik
ANATOL TICHONIUK
Przewodniczący Konwentu
Dziekanów Korpusu Ofice-
rów WP – za wyjątkową skrupulatność
w zabieganiu o to, by nowelizowane lub no-
we ustawy dotyczące obronności uwzględ-
niały interesy żołnierzy.
Twarz konwentu
O d ponad czterech lat szefuje Konwentowi
Dziekanów Korpusu Oficerów WP, spra-
wując tę funkcję jako pierwszy żołnierz etato-
wo, a nie jak poprzednicy – społecznie. To on
24 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
w znacznej mierze nadał konwentowi znacze-
nie, dzięki czemu instytucja przestała być anoni-
mowa i jest rozpoznawana poza armią – choćby
w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich i parla-
mencie. Podczas prac w sejmowej komisji obro-
ny nad nowelizacją przepisów pragmatycznych,
dyscyplinarnych czy mieszkaniowych, gdy poja-
wiały się wątpliwości co do istoty przepisów pro-
ponowanych przez przedstawicieli MON lub po-
słów, przewodniczący Janusz Zemke zawsze
pytał o opinię obecnych na sali dziekanów: „Co
na to konwent?”. Uwagi zgłaszane przez puł-
kownika Anatola Tichoniuka lub jego kolegów
wiele razy doprowadzały do skorygowania pro-
pozycji resortu na korzyść żołnierzy.
Pułkownik Tichoniuk z przekonania i z racji
funkcji był krytykiem pragmatyki w brzmieniu
z 2003 roku. I konsekwentnie ją „humanizo-
wał”. Teraz zabiega o utrzymanie odrębnych
wojskowych przepisów emerytalnych. „Nie ma
spraw społecznych, które by go nie interesowa-
ły. Cechuje go wyjątkowa spostrzegawczość po-
lityczna. Nadawałby się na dyplomatę. Nie za-
ognia sporów, potrafi osiągać kompromis”, tak
kolegę widzi pułkownik Marian Babuśka,
dziekan Korpusu Oficerów MON.
Jako absolwent szkoły inżynieryjnej służył
w takich saperskich garnizonach jak Brzeg, Ko-
strzyn, Głogów. Zdolności dyplomatyczne po-
siadł, szefując Sekretariatowi Dowódcy Śląskie-
go Okręgu Wojskowego, choć miał konkurencyj-
ną propozycję służby w Północnej Grupie
CIMIC w Budel. Teraz u polityków zawsze stara
się dostrzec zalety; uwypukla w nich to, co mogą
zrobić dobrego dla sił zbrojnych. Stara się pomóc
w każdej sprawie, jaka zostanie mu powierzona.
„Działa jak jednoosobowy departament kadr”,
ocenia pułkownik Babuśka. (AG)  zawodowy EMIL URAN
PODOFICER ROKU
Młodszy chorąży
MARCIN TRELKA
gi symulatorów Ośrodka
Szkolenia „Leopard” w 10 Brygadzie Kawa-
lerii Pancernej w Świętoszowie – za męstwo
i wzorową postawę żołnierską w VIII zmianie
PKW Irak i najwyższą klasę wyszkolenia na
czołgu Leopard poświadczoną podczas zawo-
dów ogniowych w Szwajcarii.
Mistrz nad mistrzami
O
młodszym chorążym Marcinie Trelce
napisano kiedyś, że ma wrodzone pre-
dyspozycje do zwyciężania. Najpierw zwycię-
żył, realizując marzenie, by zostać żołnierzem,
czołgistą i dowódcą. Później, w 2005 roku, po-
jechał na międzynarodowe zawody pancernia-
ków Swiss Tank Challenge. Nie przeląkł się
załóg z Niemiec, producenta Leopardów, bar-
dziej doświadczonych czołgistów z Austrii ani
kilkunastu reprezentacji innych narodowości.
Debiutując w imprezie, wygrał jedną konku-
rencję, w innej zajął drugie miejsce.
Najbardziej spektakularne zwycięstwo cho-
rąży odniósł dwa lata później. Podczas służby
w VIII zmianie kontyngentu w Iraku poważ-
nie raniły go odłamki granatu moździerzowe-
go wystrzelonego na bazę. Po długim leczeniu
szpitalnym i żmudnej rehabilitacji stanął jed-
nak na nogi. Ponownie włożył mundur, wrócił
do brygady i czołgów.
Gdy w grudniu 2008 roku w 11 Lubuskiej
Dywizji Kawalerii Pancernej rozstrzygano ple-
biscyt na oficera, podoficera i szeregowego
roku, chorąży stanął w szranki z dziesięcioma
innymi podoficerami. Znów wygrał: otrzymał
tytuł, nagrodę i uznanie. Jak mówi jego kolega
chorąży Krzysztof Sieradzki, niewielu jest
tak dobrych kolegów i dowódców jak Marcin,
na których zawsze można liczyć. Dowódca
10 Brygady Kawalerii Pancernej ze Święto-
szowa generał brygady Andrzej Reudowicz
uważa chorążego za doskonałego pancernia-
ka, potrafiącego przekazywać wiedzę innym
żołnierzom.
Chorąży jest pomocnikiem dowódcy pluto-
nu w batalionie czołgów i często spotkać go
można w ośrodku szkolenia Leopardów, gdzie
dzieli się doświadczeniem z młodszymi czoł-
gistami. Jak mówi generał Trelka, i w tej dzie-
dzinie jest mistrzem. (BP) 
NAJLEPSZY ŻOŁNIERZ
WOJSK LĄDOWYCH
Starszy szeregowy
Żołnierz 18 Bielskiego Ba-
talionu Desantowo-Szturmowego – za de-
terminację i chęć powrotu do czynnej służ-
by, mimo ciężkich urazów, jakich doznał
podczas misji w III zmianie PKW Afganistan.
Druga szansa
D
la starszego szeregowego Emila Urana,
żołnierza 18 Bielskiego Batalionu Desan-
towo-Szturmowego, 20 sierpnia 2008 roku po-
zostanie dniem szczególnym. Kiedy pod jego
pojazdem w połowie trasy między Ghazni a Sza-
raną wybuchła mina, jechał w konwoju jako
strzelec karabinu maszynowego. Trzech żołnie-
rzy poległo na miejscu, on uszedł z życiem. Po
eksplozji z miejsca zdarzenia w stanie krytycz-
nym przetransportowano go śmigłowcem do
szpitala w bazie Bagram, gdzie przeszedł pierw-
sze operacje. Dziś nic z tych wydarzeń nie pa-
mięta, bo świadomość odzyskał trzy tygodnie
później w szpitalu w Ramstein w Niemczech.
Szeregowy Uran zakończył rehabilitację.
Czeka teraz na chwilę, kiedy ponownie będzie
mógł włożyć mundur i wrócić do spadochronia-
rzy. Wojsko, jak mówi, to nie tylko jego praca,
 A R M I A

ale i pasja. Dlatego deklaruje gotowość powrotu

do służby. Żartuje nawet, że może uda mu się za-
łapać na V zmianę kontyngentu do Afganistanu.
Zasadniczą służbę wojskową zaczął w Stargar-
dzie Szczecińskim w 2004 roku. Dwa lata póź-
niej już był żołnierzem zawodowym w bielskim
batalionie. Decyzję o wstąpieniu do wojska do-
brze przemyślał i wcale jej nie żałuje. „A mój
wypadek... Widocznie tak musiało być, pogo-
dziłem się z tym. Dostałem od losu drugą szan-
sę, bo mam jeszcze wiele w życiu do zrobie-
nia”, mówi Emil Uran. (MKS)  na okręcie podwodnym ORP „Wilk”. Następ-
NAJLEPSZY ŻOŁNIERZ
SIŁ POWIETRZNYCH
Podpułkownik pilot
ROBERT KOZAK
Dowódca 1 Eskadry
Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazo-
wieckim – za mistrzowski poziom lotniczych
i dowódczych umiejętności, o których w pol-
skich Siłach Powietrznych krążą legendy.
Pilot akrobata
Wilk morski
P iotr Nieć przygodę z Marynarką Wojenną
zaczął blisko 20 lat temu, zdając na studia
w Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni na
Wydział Nawigacji i Uzbrojenia Okrętowego.
Po ukończeniu drugiego roku nauki trafił do
amerykańskiej akademii, United States Naval
Academy w Annapolis. Po powrocie do kraju
dokształcał się w AMW, by po studiach objąć
stanowisko oficera w dziale broni podwodnej
nie włączono go do załogi odpowiedzialnej za
transfer ze Stanów Zjednoczonych do Polski
fregaty ORP „Gen. K. Pułaski”. Był później
dowódcą pionu operacyjnego na tej fregacie.
Pierwsze stanowisko na lądzie otrzymał
w 2004 roku. Został wówczas starszym ofice-
rem operacyjnym w Dywizjonie Okrętów Zwal-
czania Okrętów Podwodnych. W tym czasie
ukończył w akademii podyplomowe studia za-
rządzania i dowodzenia siłami morskimi. Po
dwóch latach służby w sztabie wrócił na pokład
– został zastępcą dowódcy okrętu ORP „Gen.
T. Kościuszko”. W lipcu 2007 roku objął komen-
dę nad ORP „Gen. K. Pułaski” i awansował na
komandora porucznika. W zeszłym roku dowo-
wym „Naval Forces”. Jury konkursu fotogra-
ficznego marynarki Stanów Zjednoczonych
wyróżniło jego fotogram „Start rakiety”.
W biurze prasowym MW jest niekwestiono-
wanym autorytetem, bo we flocie zna wszyst-
ko i wszystkich. Ma też duże poczucie humo-
ru. Jedno z jego ulubionych powiedzeń (kiedy
jest zadowolony ze swoich zdjęć) brzmi: „co
klatka to okładka”. (TG) 
PRZYJACIEL WOJSKA
JADWIGA
ZAKRZEWSKA
Wiceprzewodnicząca sejmo-
wej Komisji Obrony Narodo-
wej – za pasję i energię poświęconą proble-
mom wojska, dzięki którym sprawy obronno-
ści nie schodzą w sejmie na dalszy plan.
W cieniu armii
M
ówią o niej „generał w spódnicy”, choć
Jadwiga Zakrzewska nie tylko nie słu-
żyła w wojsku, ale nawet nie pochodzi z woj-

P odpułkownik pilot Robert Kozak skończy

w tym roku 41 lat. Od 2007 roku dowodzi
1 eskadrą lotnictwa taktycznego w Mińsku
Mazowieckim. Wcześniej dowodził 41 eska-
drą w Malborku. Generał brygady pilot
Włodzimierz Usarek, były dowódca mińskiej
jednostki, obecnie dowódca 2 Skrzydła Lot-
nictwa Taktycznego, wspomina go w samych
superlatywach. „Jest jednym z najlepszych pi-
lotów Sił Powietrznych, jacy kiedykolwiek la-
tali na MiG-29. Loty pokazowe w jego wyko-
naniu zapierają dech w piersiach”. „Wspaniały
lotnik i kolega, jeden z moich najlepszych do-
wódców eskadr”, komplementuje podwładnego
dowódca 1 Skrzydła Lotnictwa Taktycznego ge-
nerał brygady pilot Stefan Rutkowski. Podpuł-
kownik Kozak na „dwudziestych dziewiątych”
lata od początku zawodowej kariery, teraz prze-
kazując umiejętności podkomendnym.
Na różnych typach statków powietrznych
wylatał w sumie 1730 godzin. Jest wyszkolony
do lotów w każdych warunkach. Dzięki mi-
strzowskiemu opanowaniu udało mu się w 2000
roku wylądować uszkodzonym MiG-29, ratując
maszynę od zniszczenia. (LAS)  tywu znajdują się wszystkie ważne wydarze-
NAJLEPSZY ŻOŁNIERZ
MARYNARKI WOJENNEJ
Komandor porucznik
PIOTR NIEĆ
Dowódca okrętu ORP „Ge-
nerał Kazimierz Pułaski” – za wszechstron-
ność w rzemiośle marynarskim, która spra-
wia, że określenie „wilk morski” wobec nie-
go trzeba by zdefiniować na nowo.
dził Polskim Kontyngentem Wojskowym „Puła-
ski” w natowskim zespole operującym na Morzu
Śródziemnym – SNMG-1 (Standing NATO
Maritime Group One). (TG) 
PODOFICER ROKU
MARIAN
KLUCZYŃSKI
Dziennikarz, fotoreporter,
specjalizujący się w tema-
tyce Marynarki Wojennej – za rzetelność
i sumienność w dokumentowaniu wyda-
rzeń floty, godne służby najwierniejszego
i oddanego żołnierza.
Co klatka to okładka
J eśli widziałeś świetne zdjęcia z okrętów
Marynarki Wojennej, to prawdopodobnie
zrobił je Marian Kluczyński. Ma 62 lata. Po-
chodzi z podkrakowskich Młodziejowic. Od
ponad ćwierć wieku na celowniku jego obiek-
nia i przedsięwzięcia Marynarki Wojennej. Na
15 tysięcy fotografii opublikowanych na ofi-
cjalnej stronie internetowej Marynarki Wojen-
nej 90 procent jest jego autorstwa.
Trudno powiedzieć, ile fotografii zrobił
podczas pracy, ale liczba ta z pewnością jest
sześciocyfrowa. Wiele zdjęć Mariana
Kluczyńskiego trafiło do wydawnictw pol-
skich i zagranicznych (Japonia, Włochy, Bel-
gia, Wielka Brytania, Francja, USA, Niemcy).
Korzystał z nich jeden z najbardziej prestiżo-
wych magazynów morskich o zasięgu świato-

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 25

 J U B I L E U S Z
skowej rodziny. Dorastała za to w sąsiedztwie
armii, w cieniu Twierdzy Modlin. Na począt-
ku lat dziewięćdziesiątych została burmi-
strzem Nowego Dworu Mazowieckiego i pod-
czas zimy załatwiła potrzebne wojskowym
piaskarki. Tak zaczęły się jej związki z siłami
zbrojnymi. Od kiedy w 1997 roku została po raz
pierwszy posłanką (mandaty do parlamentu zdo-
była też w 2005 i 2007 roku), pracuje w Komisji
Obrony Narodowej jako jej wiceprzewodnicząca
– zajmuje się tam głównie sprawami społeczno-
-wychowawczymi w armii. „Skończyła nawet
studia na Akademii Obrony Narodowej”, mówi
Andrzej Smirnow, kolega z Klubu Parlamen-
tarnego Platformy Obywatelskiej i członek sej-
mowej komisji obrony.
Najbliżej spraw wojska była w rządzie pre-
miera Jerzego Buzka. Została wtedy podse-
kretarzem stanu do spraw społeczno-wycho-
wawczych w resorcie obrony. Skupiła się na
inicjatywach związanych ze szkoleniem obron-
nym młodzieży i umożliwieniu kobietom stu-
diowania na wojskowych uczelniach. Teraz pa-
ni poseł jest przewodniczącą Delegacji Sejmu
i Senatu RP do Zgromadzenia Parlamentarnego
NATO. „To jest forum, gdzie światowym poli-
tykom można pokazać Polskę z dobrej strony,
a nam zależy, abyśmy byli słyszalni za granicą
w sprawach bezpieczeństwa” tłumaczyła w wy-
wiadzie dla gazety „Pogłos”. Jadwiga
Zakrzewska mówi o sobie, że jej największą
26 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
wadą jest łatwowierność, a zaletą – umiejętność
radzenia sobie w trudnych sytuacjach życio-
wych. Poseł Smirnow tak ją charakteryzuje:
„Towarzyska, sympatyczna, lubiana, wyjątko-
wo energiczna w działaniu”. (AD)  Niektóre posunięcia generała wręcz szoko-
NAGRODA SPECJALNA
Generał brygady
MIROSŁAW RÓŻAŃSKI
Zastępca szefa Zarządu Pla-
nowania Strategicznego
Sztabu Generalnego Wojska Polskiego – za
innowacyjne metody w szkoleniu żołnierzy,
upór w tworzeniu szkoły snajperów w Między-
rzeczu, przez co wielu znalazło się na gene-
ralskiej muszce.
Uskrzydlenie
piechocińców
G enerał brygady Mirosław Różański,
obecnie zastępca szefa Zarządu Planowa-
nia Strategicznego Sztabu Generalnego WP,
przez sześć lat dowodził 17 Wielkopolską Bry-
gadą Zmechanizowaną. Jego zasługi dla jed-
nostki daleko wykraczają poza nagłośnione
w mediach utworzenie „szkoły snajperów”.
Szkolenie sekcji strzelców wyborowych po
doświadczeniach zebranych w misji irackiej
było potrzebą chwili, nie fajerwerkiem. Przede
wszystkim generał zmienił formację mental-
nie, wyciągnął ludzi z piechocińskiego błota
i poprowadził do wojskowych elit.
wały, burzyły podstawy dotychczasowego po-
rządku wojskowego. Za utworzeniem w 17 BZ
Taktycznego Centrum Operacyjnego, kierują-
cego procesem szkolenia na wzór sztabu dzia-
łającego w warunkach bojowych, poszły zmia-
ny w prowadzeniu zajęć. Nie dość, że „zme-
chole” z 1 Batalionu Piechoty Zmotoryzowa-
nej dostawali skrzydeł, szkoleni jako taktyczny
desant śmigłowcowy, to na zajęcia wyruszali
we wtorek o północy, jak do boju. Nieprze-
rwane ćwiczenia trwały do północy w czwar-
tek. Przeciwnikom tego pomysłu najtrudniej
było zrozumieć, że w ten sposób żołnierze
kończyli tydzień pracy.
Generał Różański raził niektórych stylem
bycia, zawsze blisko podwładnych, na poligo-
nie spał w obozowisku, jadał w stołówce, poza
rejonem bazy zawsze ubrany i wyposażony
full combat, tak jak wszyscy żołnierze. Podob-
nie było w Iraku. Pytany, czy potrzebnie pchał
się tam na pierwszą linię, odpowiada: „Uwa-
żałem, że muszę się pojawiać w newralgicz-
nych punktach, w trudnych momentach, by
wokół ryzykownych zadań tworzyć atmosferę
normalności. Żołnierzy bowiem często przy-
tłacza osamotnienie”. (PB) 
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 27

 U Z B R O J E N I E

75 lat badań
Radar Liwiec może stać się hitem
eksportowym naszego przemysłu
zbrojeniowego.

N ajnowszym produktem Przemysłowego

Instytutu Telekomunikacji jest radar roz-
poznania artyleryjskiego Liwiec. Instytut w tym
roku obchodzi 75-lecie istnienia. Prowadzi pra-
ce naukowo-badawcze nad systemami dowo-
dzenia i kierowania, radioelektronicznymi sys-
temami rozpoznania i sprzętem radiolokacyj-
nym. Od marca 2008 roku jest państwową jed-
noosobową spółką akcyjną ze statusem cen-
trum badawczo-rozwojowego. Poza centralą
w Warszawie ma trzy filie – w Gdańsku, w poło-
żonej niedaleko stolicy Kobyłce i we Wrocławiu.
Inżynierowie z PIT-u skonstruowali urządzenia,
na których pracują podległe Centrum Operacji
Powietrznych cztery ośrodki dowodzenia i na-
prowadzania kontrolujące polską przestrzeń
powietrzną. To oni również opracowali więk-
szość używanych przez naszą armię trójwspół-
FOT. MON

rzędnych radarów dalekiego zasięgu.

KRZYSZTOF WILEWSKI

Radar na wszystko
Na pierwszy rzut oka Liwiec niczym się nie wyróżnia.
Dopiero gdy zaczyna pracę, jest na co popatrzeć.

W
patrujący się ze sku-
pieniem w monitor
komputera chorąży
oderwał wzrok i za-
niepokojony zwrócił się do siedzące-
go obok kolegi: „Widzisz to?”, wska-
zał głową migoczący ekran. „Nie
wiem, co to, ale zbliża się do mia-
sta”, odpowiedział operator. Nie miał
czasu zastanawiać się, czym jest ob-
serwowany obiekt, bo komputer po-
informował go o czymś ważniej-
szym. „Dwa, trzy, moment, cztery
moździerze wystrzeliły w stronę na-
szej bazy. Ich pozycja to 34UCD
4042267180, wysokość 50”, zamel-
dował. Chorąży kiwnął głową i po-
wiedział: „Nasi już wprowadzają
współrzędne, za chwilę położą na
nich ogień”.
WYKRYWA I POPRAWIA
Na pierwszy rzut oka Liwiec ni-
czym się nie wyróżnia. To jakby
wielkie metalowe skrzynie na pod-
woziu Jelcza. Z boku pojazdu wysu-
wają się stabilizujące konstrukcję
podpory, a ukryta do tej pory antena
rozkłada się i po paru minutach jest
gotowa do działania.
Jednak pełnię walorów radioloka-
cyjnego zestawu rozpoznania artyle-
ryjskiego poznamy dzięki wizycie
w kabinie operatorów. Na ekranach
dwóch komputerów obsługa radaru
obserwuje aktywność ogniową nie-
przyjaciela w promieniu 40 kilome-
trów. „Radar w krótkim czasie po
wystrzale automatycznie wykrywa
i śledzi trajektorię lotu pocisków arty-
leryjskich różnych typów i kalibrów,
automatycznie je rozpoznaje i klasyfi-
kuje. Zebrane dane pomiarowe wyko-
rzystuje do identyfikacji i określenia
położenia pojedynczych i grupowych
stanowisk ogniowych przeciwnika
oraz współrzędnych upadku poci-
sku”, wyjaśnia inżynier Tomasz
Rutkowski z Przemysłowego Insty-
tutu Telekomunikacji, szef zespołu
specjalistów, którzy skonstruowali
Liwca. Dodaje, że zdobyte przez ra-
dar informacje przekazywane są do
zautomatyzowanego systemu kiero-
wania ogniem Topaz. Po podjęciu decyzji
LIWIEC zasługuje o ogniowej odpowiedzi urządzenie zadba
na to, by go o to, by była ona jak najskuteczniejsza. Inży-
docenić.
Może nier komentuje: „Śledząc własne pociski
obserwować i określając precyzyjnie współrzędne ich
obiekty upadku, radar wypracowuje dane, które mogą
powietrzne: posłużyć do naniesienia poprawek”.
bezzałogowe,
samoloty Liwiec był intensywnie testowany przez
i śmigłowce. prawie trzy lata. Choć inżynierowie z PIT nie
ujawniają na ten temat zbyt wielu szczegółów,
przyznają, że starali się podczas testów jak
najwyżej umieścić poprzeczkę. Wyniki okaza-
ły się więcej niż zadowalające. Radar, który
zbudowano w rekordowo krótkim czasie, oka-
zał się dokładniejszy niż oczekiwano w czasie
projektowania. „Rzuciliśmy wyzwanie dużym,
zachodnim koncernom zbrojeniowym, choć
nasz instytut dysponuje ułamkiem środków, ja-
kie może wydać na badania na przykład pro-
dukujący Arthura Saab Microwave”, nie krył
zadowolenia jeden ze specjalistów instytutu
podczas testów na poligonie pod Toruniem.
Więcej szczegółów na temat sprawdzia-
nów, jakim poddawany był produkt PIT-u,
zdradzają żołnierze z 5 Pułku Artylerii w Su-
lechowie, którzy szkolą się w obsłudze rada-
ru. Dowodzący załogą chorąży Rafał Gem-

28 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 A R M I A

Konkurenci
AN/TPQ-36 – produko- RADAR
wany przez ThalesRay- ROZPOZNANIA
theonSystems. Zasięg ARTYLERYJSKIEGO
– 25 kilometrów, efek- ARTHUR – producent
tywny zasięg rozpozna- Saab Microwave.
nia: artylerii – 18 kilome- Zasięg – 40 kilome-
FOT. ARMY RECOGNITION

trów, rakiet – 24 kilome- trów. Rodzaj pasma

try. Rodzaj pasma do – C. Liczba wyszukiwa-

FOT. PRIMEPORTAL
wyszukiwania celów – X. nych celów i stanowisk
Liczba lokalizowanych ogniowych nieprzyjacie-
naraz stanowisk ognio- la – 100 przez
wych – 10. 1 minutę.

COUNTER BATTERY AN/TPQ-37 – produko-

RADAR COBRA wany przez przez Thale-
– produkowany przez sRaytheonSystems. Za-
konsorcjum EuroArt. sięg – 50 kilometrów,
Zasięg – 40 kilome- efektywny zasięg wykry-
trów. Rodzaj pasma wania: artylerii – 30 kilo-
– C. Liczba wyszukiwa- metrów, rakiet – 50 kilo-
nych celów i stanowisk metrów. Rodzaj pasma
ogniowych nieprzyjacie- – S. Liczba lokalizowa-
FOT. EUROART

FOT. US ARMY
la – 240 przez nych stanowisk nieprzy-
2 minuty. jaciela – 10.

bara jest pod wrażeniem możliwości urzą-
dzenia: „To najlepszy sprzęt do radiolokacji,
z jakim miałem do czynienia. Braliśmy udział
w ćwiczeniach pododdziałów artyleryjskich
na poligonach w całym kraju i wszędzie,
w ciągu kilku sekund po wystrzale, za jego
pomocą wykrywaliśmy stanowiska ogniowe
BM-21, Goździków, Dan czy moździerzy”.
Zarówno Gembara, jak i drugi operator,
młodszy chorąży Grzegorz Góźdź, nie po-
trafili jednoznacznie odpowiedzieć, który
z wymienionych środków ogniowych Liwiec
obserwuje najlepiej (najdokładniej analizując
lot wystrzelonych z nich pocisków).
INNI GRACZE
Tak żołnierze, jak inżynierowie uważają,
że próby poligonowe udowodniły, iż Liwiec
może stawić czoło innym tego typu konstruk-
cjom. Na świecie są cztery liczące się radary
Liwiec zakontraktowany
Stacje błyskawicznie lokalizujące przeciwnika ostrzeliwującego bazę
z moździerzy na pewno przydałyby się żołnierzom na zagranicznych misjach.
rozpoznania artyleryjskiego: AN/TPQ-36,
AM/TPQ-37, Cobra i Arthur. Najbardziej
znane, bo używane przez amerykańską armię
od prawie dwudziestu lat, są dwa pierwsze
z tej czwórki. Dla Liwca jednak nie są konku-
rencją, bo pierwszy jest zoptymalizowany
pod kątem obserwacji moździerzy, a drugi
– artylerii lufowej i rakietowej. Produkt PIT-u
łączy skutecznie funkcje obu tych radarów.
Biorąc pod uwagę technologię, z jakiej ko-
rzysta w namierzaniu stanowisk ogniowych
czy lecących pocisków, Liwiec może być po-
równywany do Cobry produkowanej przez
konsorcjum EuroArt (założone przez Amery-
kanów, Brytyjczyków, Niemców i Francu-
zów) oraz wytwarzanego przez Szwedów Ar-
thura. Wypada na ich tle bardzo dobrze. Od
zbierającego świetne recenzje na świecie Ar-
thura jest zdecydowanie lepszy pod wzglę-
dem kąta pokrycia w elewacji. Produkt Saab
Microwave ma tam 8 stopni, Liwiec ponad
20. Oznacza to, że Arthur musi obracać ante-
ną w górę i w dół, by zobaczyć to, co Liwiec
widzi bez poruszania. Są też inne, mniej tech-
niczne różnice przemawiające na korzyść
polskiego produktu. Liwiec oferuje obsłudze
bardziej komfortowe warunki pracy. Kabina
jest klimatyzowana, przestronniejsza i o wie-
le lepiej wyciszona niż ta w Arthurze.
Radaru z PIT-u nie można sprawiedliwie
porównać z Cobrą, która dysponuje teore-
tycznie bardzo podobnymi możliwościami
jak polskie urządzenie, ale przez kilka lat nie
była modernizowana. Prace nad unowocze-
śnieniem ruszyły dopiero dwa lata temu. Nie
znając ich efektów, możemy tylko odnoto-
wać, że firma EuroArt pochwaliła się pod ko-
niec lutego 2009 roku kontraktem na dostawę
ulepszonych radarów do Zjednoczonych Emi-
ratów Arabskich.
Liwiec zasługuje na to, by go docenić. Nie
tylko wykrywa stanowiska ogniowe i śledzi
lot pocisków artyleryjskich, moździerzowych
czy rakietowych, ale dzięki antenie zapew-
niającej szeroki kąt pokrycia przestrzeni
w azymucie i elewacji jest w stanie obserwo-

N a mocy zawartej w maju

2007 roku umowy Prze-
mysłowy Instytut Telekomuni-
kacji zobowiązał się dostar-
czyć wojsku do 12 grudnia
2009 roku partię próbną
trzech radiolokacyjnych zesta-
wów rozpoznania artyleryj-
skiego Liwiec: dwóch nowych
oraz jednego zbudowanego
na bazie prototypu. Radary
(w odróżnieniu od pierwowzo-
ru) miały zostać umieszczone
na podwoziu opancerzonego
jelcza oraz wyposażone
w układ nawigacji zapewnia-
jący pomiar kierunku północy
dostosowany do wymagań
systemu, a także zmodyfiko-
wane oprogramowanie uła-
twiające współpracę Liwca
z systemem kierowania
ogniem artylerii Topaz. Koszt
trzech radarów określono na
48 milionów złotych. Depar-
tament Polityki Zbrojeniowej
MON wytargował z tej ceny
4 miliony złotych, godząc się
na płacenie instytutowi poło-
wy należności w formie przed-
płat – 1,5 miliona w 2007 ro-
ku, 10 milionów w 2008 oraz
10 milionów w 2009 roku.
Resztę, ponad 22 miliony, PIT
dostanie po zakończeniu
prac. (KW)  ście oszczędności.
wać obiekty powietrzne: bezzałogowe, samo-
loty i śmigłowce. Radar przeszedł już żmud-
ną drogę sprawdzianów i jest w trakcie certy-
fikacji – w połowie marca na poligonie pod
Toruniem odbędzie się jeden z ostatnich te-
stów dokładności pomiaru toru lotu pocisków
artyleryjskich i rakietowych. Nasze wojsko
miało w tym roku otrzymać trzy takie zesta-
wy, ale to były plany, zanim do budżetu resor-
tu obrony dotarł światowy kryzys. Miejmy na-
dzieję, że Liwiec będzie ostatnią pozycją na li-


POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 29

 L O G I S T Y K A
POLSKA ZBROJNA: Jak będzie wygląda-
ła polska logistyka za kilka lat?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Przyszłość
logistyki została zawarta w planie jej rozwo-
ju na lata 2009–2018. Na jej struktury sta-
cjonarne wpływ będzie miała likwidacja
okręgów wojskowych. Reforma zmierza też
w kierunku uporządkowania logistyki polo-
wej. Konieczna jest optymalizacja całego
systemu zabezpieczenia.

POLSKA ZBROJNA: Co kryje się pod

pojęciem optymalizacji?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Posiadanie
struktur dostosowanych do organizacji sił
zbrojnych, które są potrzebne i zdolne do
wypełniania zadań. Logistyka nie istnieje
sama dla siebie. Pełni funkcje służebne.
Zmieniając ją, staramy się łączyć nasze do-
świadczenia z tym, co dzieje się w krajach
uznawanych za wiodące w tej dziedzinie.

POLSKA ZBROJNĄ: Wojskowe oddziały

gospodarcze wykazują wiele podobieństw
z francuską koncepcją baz obronnych,
które integrują logistykę i administrację
dla wszystkich jednostek stacjonujących
na danym obszarze.
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Gdy w 2006
roku służyłem w Mons, przedstawiłem kon-
cepcję naszych WOG-ów francuskiemu ko-
ledze. Chwalił ją. Podobne rozwiązanie za-
stosowano też za Odrą. Wynika to z dążenia,

Szukając dobrych wzorów KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Nie chciał-

Z generałem brygady
KRZYSZTOFEM SZYMAŃSKIM
o logistyce rozmawia TADEUSZ WRÓBEL
aby dowódca na przykład brygady pancernej
nie musiał zajmować się bieżącą administra-
cją i takimi sprawami jak naprawa dziurawe-
go dachu. Zaś na czas wojny oddział ma za-
jąć się opustoszałymi koszarami. Nadal je-
steśmy w fazie eksperymentu i być może
docelowo niezbyt trafna nazwa „wojskowy
oddział gospodarczy” zostanie zmieniona na
„oddział zabezpieczenia”.
POLSKA ZBROJNA: Czy po likwidacji
okręgów wojskowych w strukturach logi-
styki stacjonarnej będzie element pośred-
ni między WOG-ami a Inspektoratem
Wsparcia SZ?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Planowane
jest utworzenie czterech rejonów logistycz-
nyc podzielonych na garnizony. W każdym
z nich będzie jeden wojskowy oddział gospo-
darczy lub oddział zabezpieczenia. W przy-
padku większych garnizonów być może po-
wstaną nawet dwa.
POLSKA ZBROJNA: Francuzi określili
zasięg terytorialny takiego oddziału na
30 kilometrów, a my?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Przyjmuje-
my podobną odległość.
POLSKA ZBROJNA: W wielu krajach
istnieje silna i już zakorzeniona tendencja
do korzystania w logistyce stacjonarnej
z usług firm cywilnych. Czy słusznie?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Opinie co
do efektów tego modelu są zróżnicowane.
Brytyjczycy najczęściej je sobie chwalą, ale
inni wykazują mniej optymizmu.
POLSKA ZBROJNA: Który z modeli za-
granicznych mógłby być dobrym wzorcem?
bym oceniać logistyki naszych sojuszników.
Mając na względzie to, że nie wszystkie roz-
wiązania da się u nas wprowadzić, duże wra-
żenie zrobił na mnie model brytyjski. Pomi-
jam amerykański, bo to jest zupełnie inna ska-
la. Brytyjczycy mają świetne pomysły i są bar-
dzo pragmatyczni. Zajmują wiele stanowisk
w strukturach natowskich w pionie logistyki.
Mają też ogromne doświadczenie, szczególnie
w logistyce ekspedycyjnej.
POLSKA ZBROJNA: A konkretnie?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Swego czasu
stworzyli brygady logistyczne. My podpa-
trzyliśmy to rozwiązanie i poszliśmy podob-
ną drogą. Patrząc z perspektywy lat, gdyby-
śmy nie mieli tych dwóch brygad, nie pora-
dzilibyśmy sobie z zabezpieczeniem potrzeb
naszych kontyngentów na misjach w Afgani-
stanie czy wcześniej w Iraku.
POLSKA ZBROJNA: Brytyjczycy przy-
kładają równie dużą wagę do zabezpiecze-
nia logistycznego na szczeblach niższych
od brygady.

30 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Plan rozwo-
ju sił zbrojnych zakłada, że w dywizjach po-
wstaną pułki logistyczne, w brygadach bata-
liony, a w batalionach kompanie. To znaczą-
co zwiększy samodzielność operacyjną tych
jednostek. Zachowamy też istniejące brygady
logistyczne, których jednym z zadań pozosta-
nie zabezpieczenie naszych kontyngentów na
misjach.
POLSKA ZBROJNA: Czy nasz Inspekto-
rat Wsparcia był wzorowany na brytyj-
skiej Defence Logistic Organization?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Tworząc go,
przyglądaliśmy się rozwiązaniom brytyjskim
i niemieckim oraz nieco je zmodyfikowali-
śmy. Uważam za dobry pomysł, że struktura
Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych opiera
się na szefostwach. Jasno też określono
funkcje gestora i centralnego organu logi-
stycznego. Udało się nam przekonać przeło-
żonych, że tym ostatnim powinien być wła-
śnie inspektorat.
W mojej ocenie powstała dobra struktura,
a potwierdzeniem tego są wyniki ubiegło-
rocznych kontroli, jak również sprawne za-
kończenie misji w Iraku. To, że niewiele
o tym mówiono, oznacza, że system zadzia-
łał i nie było niespodzianek. Kolejnym te-
stem dla inspektoratu było przygotowanie
A R M I A
logistyczne misji w Czadzie, w tym stwo-
rzenie w szczerym polu bazy dla pół tysiąca
ludzi.
POLSKA ZBROJNA: Interesujący jest też
brytyjski system nieplanowanych zakupów
na potrzeby misji. Pierwsza i najważniej-
sza różnica w stosunku do naszej pilnej po-
trzeby operacyjnej – są one finansowane ze
środków spoza resortu
obrony.
KRZYSZTOF SZYMAŃ- Jakość musi
SKI: Równie ważna jest sa-
ma ścieżka decyzyjna. Postu-
kosztować.
laty o potrzebach napływają Na ludziach
z kontyngentów, a nie rodzą
się w biurach. Następnie są nie można
analizowane na najwyższym
szczeblu decydentów w re-
oszczędzać,
sorcie. Jeśli uznają oni, że szczególnie tych
dany sprzęt trzeba kupić, mi-
nister obrony stawia sprawę na misjach
na posiedzeniu rządu. Jeżeli
postulat zyska akceptację, przechodzi do mi-
nisterstwa finansów, które uruchamia środki
na ten cel. Przy czym spoza budżetu resortu
obrony jest finansowany nie tylko sam zakup
sprzętu, ale też jego użytkowanie przez czte-
ry lata. Po tym czasie zapada decyzja, czy
należy go zachować, czy też sprzedać po za-
kończeniu misji. Brytyjczycy uważają, że
trzymanie zbędnego sprzętu jest bezsensow-
ne i kosztowne.
POLSKA ZBROJNA: U nas zdarzają
się nietrafione zakupy. Czy są to błędy
przy opracowaniu specyfikacji, czy też
przymykanie oka podczas odbioru jako-
ściowego?
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Zakupy to
nie moja domena, ale myślę, że podstawowa
kwestia to wiarygodność osób, które przy-
gotowują wymagania, a także ludzi, którzy
je spełniają oraz sprawdzają.
POLSKA ZBROJNA: Wielu dostawców
twierdzi, że wojsko nie powinno mieć złu-
dzeń co do jakości otrzymywanych wyro-
bów, skoro podstawowym kryterium,
decydującym o wygranej w przetargu,
jest cena.
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Mamy świa-
domość tego i odchodzimy coraz częściej od
preferencji dla ceny. Jakość musi kosztować.
Na ludziach nie można oszczędzać, szcze-
gólnie tych na misjach. Wśród logistyków
panuje przekonanie, że służącemu w nich
żołnierzowi trzeba dać to, co chce, a nawet
więcej.
POLSKA ZBROJNA: Jednak pozostaje
problem jakości rzeczy, które trafiają do
żołnierzy. Tu nie chodzi o sztandarowe
kontrakty, tylko o takie drobiazgi jak
słynna pasta do zębów dla kontyngentu
afgańskiego.
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: Nie tylko my
mamy takie kłopoty. Podobne mieli Brytyj-
czycy, którzy postanowili z tego powodu
stworzyć Defense Equipment and Support,
która połączyła Defence Logistics Organisa-
tion i Defence Procurement Agency, czyli lo-
gistykę i zakupy, w jedną instytucję.
POLSKA ZBROJNA:
Czyżby u nas też należało
połączyć Agencję Uzbroje-
nia z Inspektoratem
Wsparcia?
KRZYSZTOF SZYMAŃ-
SKI: Nie chciałbym wypo-
wiadać się w tej sprawie,
gdyż leży to poza moimi
kompetencjami. Niemniej
jednak pamiętajmy, że Bry-
tyjczycy są bardzo pragma-
tyczni i jeśli zdecydowali się
na takie rozwiązanie, to uważają, że przynie-
sie pozytywne skutki. Dlatego sądzę, że po-
winniśmy obserwować, jak funkcjonuje nowy
model brytyjskiej logistyki, i wyciągnąć z te-
go wnioski.
POLSKA ZBROJNA: Wszyscy zatem się
wzajemnie podglądają i kopiują pomysły.
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI: To nie
grzech. Podpatrywanie rozwiązań zagranicz-
nych zwykle ułatwia stworzenie własnych.
Nie ma sensu wyważać otwartych drzwi. Jed-
nak podkreślam, obcych pomysłów zwykle
nie da się w prosty sposób skopiować, ale
mogą one stanowić pożywkę intelektualną,
punkt wyjścia do stworzenia lepszych wła-
snych rozwiązań. Z drugiej strony logistyka
staje się ponadnarodowa, a to oznacza, że
nasz system musi być przygotowany do
współdziałania z innymi. Jednak najważniej-
sze jest to, że bez sprawnej logistyki nie ma
sprawnych sił zbrojnych. Już przed dwustu
laty cesarz Napoleon Bonaparte powiedział,
że armia maszeruje na brzuchu. 
WIZYTÓWKA
Generał brygady
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI
Od 2007 roku jest szefem
Zarządu Logistyki P–4 w Sztabie General-
nym Wojska Polskiego. Wcześniej zajmował
podobne stanowisko w Naczelnym Do-
wództwie Sił Sojuszniczych w Europie. Jest
absolwentem licznych kursów zagranicz-
nych, w tym dla generałów i oficerów flago-
wych w Akademii Obrony NATO w Rzymie.
Prywatnie interesuje się historią wojskowo-
ści, szczególnie epoką napoleońską.
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 31
 L O G I S T Y K A

PIOTR BERNABIUK

17 500 problemów
Wojska operacyjne zapomniały już niemal o Iraku, logistycy zaś nadal
intensywnie żyją problemem zakończonej misji, nie ukrywając niepokoju.

M
isja iracka, pierwsza tak kosz-
towna dla Sił Zbrojnych RP,
a jednocześnie tak tragiczna
widziana dotąd była głównie
przez pryzmat żołnierzy z pierwszej linii zdo-
bywających wojenne doświadczenia i często-
kroć płacących za nie własną krwią.
Dziś, poza specjalistami, mało kto zdaje so-
bie sprawę z tego, że właśnie rozgrywa się
ostatni akt tej operacji, wprawdzie bez ofiar
w ludziach, ale także pełen emocji. W ciągu
pięciu lat z Iraku do Polski wróciło łącznie
17,5 tysiąca sztuk różnorodnego sprzętu woj-
skowego, co dla służb technicznych Inspektora-
tu Wsparcia Sił Zbrojnych oznacza 17,5 tysiąca
problemów do rozwiązania. Proces przywraca-
nia zdolności bojowej wszelkim urządzeniom,
od wozów bojowych po sprzęt „masowy”
– broń strzelecką, maski przeciwgazowe czy
pojedyncze sztuki amunicji, jest przedsięwzię-
ciem zaplanowanym na kilka kolejnych lat, wy-
magającym wielkiego wysiłku i znacznych pie-
niędzy. Obawy budzi jednak czarodziejska moc
coraz częściej padającego słowa „kryzys”. Jeże-
li bowiem zabraknie środków na remonty, po-
niesiemy niepowetowane straty.
TRZEBA ODDAĆ
Nieprawdziwe jest twierdzenie, że z Iraku
zabraliśmy do Polski szmelc. Komisje z Inspek-

32 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


toratu Wsparcia przez kilka miesięcy
prowadziły skrupulatne przeglądy,
wybierając wszystko, czego nie opła-
cało się transportować i remontować.
Ze złomem też był kłopot, bo całą
masę żelastwa, po pozbawieniu cech
bojowych i użytkowych, wywożono
na wskazane przez Irakijczyków, od-
ległe o sto, a nawet o trzysta kilome-
trów składowiska. W bazach żołnie-
rze musieli zostawić po sobie porzą-
dek. Spory kłopot sprawiły również
kontenery, które należało sztuka po
sztuce wyremontować, następnie prze-
A R M I A
prowadzić badania przywracające cer-
tyfikat dopuszczający je do transportu
morskiego.
Nie wszystko, z czego zrezygnowali,
miało trafić na szrot, jednak unikanie
marnotrawstwa, zdaniem pułkownika
Zdzisława Domagały, szefa Służb
Technicznych Inspektoratu Wsparcia,
wcale nie było proste: „Skierowaliśmy
zapytanie do Irakijczyków, czy są zain-
teresowani przejęciem sprzętu ogólne-
go przeznaczenia, między innymi kwa-
terunkowego oraz niektórych pojaz-
dów. Trudno się dziwić, że nie chcieli
WOJSKA OPERACYJNE
zapomniały już niemal o Iraku,
logistycy zaś nadal intensywnie
żyją problemem zakończonej misji,
nie ukrywając niepokoju.
FOT. ZBIGNIEW FABISZEWSKI
ciężarówek, do których nie mogliśmy zapewnić
SKUTKI serwisu eksploatacyjnego”.
zużycia sprzętu, Na misję wysyłano sprzęt nowy, co najwy-
oddziaływania
klimatu, żej dwuletni, z zapewnionym pięcioletnim re-
a następnie sursem użytkowania i bezpieczeństwa. Spora-
proces dycznie trafiały tam starsze egzemplarze.
niszczenia Wszystko co najlepsze... wyciągano z brygad
podczas podróży
morskiej, okazały i batalionów”.
się zaskakujące. Pułkownik Jerzy Jastrzębski, szef Służb
Materiałowych Inspektoratu Wsparcia, nie
ukrywa kłopotów wynikających z takich poży-
czek: „W Iraku przed powrotem liczenie było
proste: jeśli koszty remontu i transportu będą
odpowiednio niższe od zakupu nowego pojaz-
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 33
 L O G I S T Y K A

C O M M E N T
Pułkownik
JERZY JASTRZĘBSKI,
szef Służb Materiałowych
Inspektoratu Wsparcia:

D owódcy coraz głośniej upominają się

o wypożyczony do Iraku sprzęt. Oczywi-
ście, wyremontowany natychmiast wraca
REMONTY
I ODTWARZANIE
SPRZĘTU,
który powrócił,
tam, skąd go wzięliśmy. Chyba że braki to wielkie
uzupełniono wcześniej, sprzęt został wyco- i rozległe
fany z etatu lub nie ma już jednostki, z któ- przedsięwzięcie
rej pochodzi. angażujące
wojskowe,
okręgowe
i rejonowe
warsztaty
techniczne,
ponadto cywilne
przedsiębior-
stwa, krajowe
i zagraniczne.
FOT. ARCH. 5 RWT (2)

du, to zabieramy. Teraz wszystko, co przywieź-
liśmy, musi jak najszybciej wrócić do szyku, bo
naruszona jest zdolność bojowa jednostek,
z których sprzęt pożyczyliśmy. Jeśli z brygady
zabraliśmy dwie cysterny, bo akurat były naj-
nowsze, zostawiliśmy tam dziurę. Jeśli nie zała-
tano jej bieżącymi zakupami, to właściciele
czekają, aż ich mienie wróci z misji i po odtwo-
rzeniu właściwości użytkowych zostanie zwró-
cone. Musimy więc mieć pieniądze na remonty.
A tych nigdy nie starczało”.
Pułkownik Domagała także rozumie niecier-
pliwość właścicieli sprzętu wypożyczonego na
misję iracką. Zapewnia jednak, że zarówno je-
go żołnierze i pracownicy, jak i kontrahenci
wojska robią, co mogą w tej walce z czasem.
Z ogromnej liczby pojazdów i urządzeń, które
w 2007 i 2008 roku wróciły do kraju, wyre-
montować trzeba jeszcze ponad dwa tysiące eg-
zemplarzy. Właśnie są sprawdzane i opisywane
te, które dotarły do Polski w listopadzie i grud-
niu 2008 roku. Wkrótce zostaną zamówione
u kooperantów części do ich naprawy. Podobnie
jak Jastrzębski, szef techniki niepokoi się, czy
na ten cel nie zabraknie pieniędzy: „Jeśli na
przeszkodzie nie stanie brak środków, logistycy
w ciągu dwóch lat oddadzą jednostkom gotowe
do eksploatacji urządzenia i tym samym zakoń-
czą operację iracką”.
NISZCZĄCA SIŁA
Dodatkowym problemem remontowym jest
stan sprzętu, który podróżował morzem. Puł-
kownik Domagała uważa, że dziś już nie pora
na gdybanie. Wielu niespodzianek nie dało się
przewidzieć. Ważne, jeśli wyciąga się z nich
wnioski: „Szykując w 2003 roku kontyngent,
doskonale wiedzieliśmy, że w Iraku jest pusty-
nia, czyli jest pył i bardzo wysokie temperatu-
ry. Rzeczywistość przerosła jednakże naszą
wyobraźnię. Wysłaliśmy najlepsze pojazdy,
jakimi dysponowała armia, i dopłynęły do ce-
lu w zupełnie dobrym stanie. Następnie
w trakcie misji, szczególnie podczas pustyn-
nych konwojów, zostały poddane wielomie-
sięcznej obróbce termicznej połączonej
z „piaskowaniem”. Wyszlifowane blachy,
zwietrzałe i kruszące się gumy, pękające pod
wpływem różnic temperatur plastiki. Natura
zadziałała destrukcyjnie, rozhermetyzowała
podzespoły, pozbawiła ochrony blachy. Tego
nie sposób było uniknąć”.
W powrotnej drodze, podczas blisko mie-
sięcznego rejsu przez Kanał Sueski, Morze
Śródziemne i dalej do kraju, do sprzętu zapeł-
niającego ładownie oraz pokłady statków dosta-
wała się słona woda, często wspomagana wia-
trem. I wdała się korozja. Jedynie szczelnie za-
pakowane śmigłowce przetrwały podróż bez
uszczerbku. Trudno sobie jednak wyobrazić fo-
liowanie setek ciężarówek, sanitarek, wozów
łączności i pojazdów bojowych.
Spowodowane tymi zniszczeniami proble-
my, których nikt nie przewidywał, przeniosły
się do kraju. W stosunku do ustalonych har-
monogramów proces usprawniania sprzętu
w jednostkach obsługowo-remontowych
strasznie się ślimaczył. Podczas wizji lokalnej,
którą przeprowadził pułkownik Domagała,
okazało się, że w niektórych sytuacjach dzie-
sięć godzin pracy przewidywanych na obsługę
wydłużało się do stu: „Korozja poszła tak głę-

34 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


boko, że wszystko trzeba było zdemontować,
poddać piaskowaniu, następnie zabezpieczyć,
wymienić przewody elektryczne, instalacji hy-
draulicznej, pneumatycznej. Nagle, mimo
krótkiego, dwu- lub trzyletniego użytkowania,
zamiast przewidywanej normami obsługi na-
leżało przeprowadzić remont zakładowy!
Skutki zużycia, oddziaływania klimatu, a na-
stępnie proces niszczenia podczas podróży
morskiej, okazały się zaskakujące”.
MILIONY POCISKÓW
Problemem, z którym długo jeszcze będzie
się borykać Szefostwo Środków Bojowych In-
spektoratu Wsparcia, jest także 176 ton środ-
ków bojowych, które wróciły z Iraku. Specjali-
ści muszą z wielką uwagą przyjrzeć się amuni-
cji różnego rodzaju i kalibru, technologicznie
przystosowanej do użycia w warunkach od mi-
nus do plus pięćdziesięciu stopni Celsjusza.
Kontenerowe magazyny wietrzono wprawdzie
i zacieniano, ale temperatura mimo to docho-
dziła do 90 stopni. Nikt dziś nie wie, jakie efek-
ty wywołała iracka obróbka termalna. Część
A R M I A
FOT. ZBIGNIEW FABISZEWSKI
WSZYSTKO, CO ZOSTAŁO PRZYWIEZIONE
Z IRAKU, musi jak najszybciej wrócić do
szyku, bo naruszona jest zdolność bojowa
jednostek, z których sprzęt pożyczono.
materiałów wybuchowych mogła utracić za-
równo wartości bojowe, jak i walory bezpie-
czeństwa. Przy ocenie bezpieczeństwa i nieza-
wodności działania niezwykle ważne będą więc
wnioski z badań laboratoryjnych. W takich sa-
mych warunkach przechowywana jest dziś bo-
wiem amunicja w Czadzie. Już wiadomo, że
amunicję specjalistyczną trzeba będzie trzymać
w kontenerach chłodniczych.
Amunicję artyleryjską i moździerzową prze-
wieziono do 7 Rejonowej Bazy Materiałowej
w Stawach, gdzie czeka w kolejce na rozpoczę-
te już przeglądy. Z uwagi na brak pieniędzy po-
trwają one jednak bardzo długo. Pułkownik
Jastrzębski twierdzi, że „każdego roku powin-
niśmy przeznaczyć około 20–22 milionów zło-
tych na badanie środków bojowych, na ocenę
ich bezpieczeństwa i niezawodności działania.
Dostajemy mniej więcej połowę tej kwoty. Te-
raz jednakże z tych pieniędzy powinniśmy sfi-
nansować również badania amunicji, która wró-
ciła z Iraku. A z prostego rachunku wynika, że
środków wystarczy jedynie na obsługę amunicji
niezbędnej do limitu szkoleniowego, czyli tej,
C O M M E N T
Pułkownik
ZDZISŁAW DOMAGAŁA,
szefa Służb Technicznych
Inspektoratu Wsparcia:
C zas zaczyna być nieubłaganym przeciw-
nikiem, bowiem w skorodowanych me-
chanizmach nieprzerwanie zachodzą pro-
cesy chemiczne. Hibernacja remontowa
może spowodować, że po dwóch latach re-
monty okażą się nieopłacalne.
która zostanie zużyta na strzelnicach i pasach
taktycznych. Bo chodzi o to, żeby się żołnie-
rzom podczas szkolenia nic nie stało”.
Niezwykle istotne są rozmiary tego zjawiska.
W Iraku rozhermetyzowano kilka milionów
sztuk amunicji strzeleckiej. Były to zasoby
przygotowane do użycia i składowane w miej-
scowych warunkach klimatycznych, w kontene-
rach, które w upalne dni przypominały piece
hutnicze. Żeby coś z tym fantem zrobić, insty-
tuty uprawnione do wykonywania badań dia-
gnostycznych środków bojowych opracowały
metodę porównawczą. Sprawdzają, czy przy-
wiezione z Iraku środki bojowe mają takie sa-
me walory jak te składowane w kraju. To jest
zupełnie nowe zjawisko.
Obecnie są sprawdzane i przyjmowane ko-
misyjnie w składach materiałowych na terenie
Śląskiego Okręgu Wojskowego zestawy części
zamiennych i podzespoły składowane podczas
misji w kilkudziesięciu magazynach kontene-
rowych. Również w tym przypadku wysoka
temperatura poczyniła spore szkody. W irac-
kim klimacie szybciej zużyły się elementy do
sprzętu radiolokacyjnego, przeciwchemiczne-
go i optycznego. Logistycy, nie zwlekając, wy-
ciągają z tej nauki wnioski i w PKW Czad
wstępnie są już wprowadzane nowe technolo-
gie przechowywania amunicji. W magazyno-
wych kontenerach instaluje się wentylatory
i układy chłodzenia.
Wojska operacyjne zapomniały już niemal
o Iraku, logistycy zaś nadal intensywnie żyją
problemem zakończonej misji, nie ukrywając
niepokoju. Remonty i odtwarzanie sprzętu,
który powrócił, to wielkie i rozległe przedsię-
wzięcie angażujące zarówno wojskowe, okrę-
gowe oraz rejonowe warsztaty techniczne, jak
i cywilne przedsiębiorstwa, krajowe oraz za-
graniczne. Elementy radiostacji Harrisa są wy-
syłane do USA, do producenta, inne urządzenia
między innymi do Francji i do Niemiec. Mimo
wysiłków luki sprzętowe mogą mieć daleko idą-
ce konsekwencje. Bez wystarczających środ-
ków finansowych będzie rósł „nawis remonto-
wy”. Jeśli, przykładowo, nie wyremontujemy
na czas kontenerów chłodniczych, jedynym
rozwiązaniem będzie kupienie nowych. Musi-
my wyposażyć w nie grupy bojowe Unii Euro-
pejskiej, gdyż takie są wymagania i umowy
międzynarodowe. 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 35

F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Emocje z wężykami
Z
bliża się majowe święto,
a więc takze termin no-
minacji generalskich
oraz admiralskich. Jak
zawsze rozgorzeją dys-
kusje, będą oczekiwania. Znowu poja-
wią się pytania o szanse tych, którzy
skończyli wschodnie akademie, i tych,
którzy nie są w łaskach decydentów.
Od wielu lat czas nominacji general-
skich budzi emocje, bardziej kojarzące
się z polityką, niż z rzetelnym wojsko-
wym rzemiosłem. Od oficerów ocze-
kuje się apolityczności. To oczywiste.
Jednak czy jest tak naprawdę?
Jak to możliwe, że ktoś jest wystar-
czająco dobry do wykonywania zadań
na etacie generała (ba, czasami nawet
podziwiany), ale nie jest wystarczająco
dobry, by nosić generalski mundur? Ma
generalskie stanowisko, a jest pułkow-
nikiem. To tak jakby proboszczowi po-
wierzyć diecezję, z której prowadze-
niem z powodzeniem sobie radzi, nie
dając mu szans na wdzianie biskupich
szat. Ktoś inny zajmuje jako generał
brygady wyższy etat generała dywizji,
wciąż oczekując na awans. Jak już kie-
ruje archidiecezją to chyba może też
być arcybiskupem.
Rozumiem, że na mianowanie na
najwyższe stanowiska i stopnie gene-
ralskie szefa Sztabu Generalnego i do-
wódców rodzajów wojsk politycy mu-
szą mieć bezpośrednie przełożenie.
W tym zawiera się element cywilnej
kontroli nad armią. Ale nie rozumiem,
dlaczego pułkownicy oczekujący na
lampasy muszą przeżywać emocje
związane z grą w tenisa z określonym
VIP-em, martwić się, czy w ostatniej
chwili zdążą na nominację do War-
szawy, ukrywać jakąś znajomość
36 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
W samo sedno
Żołnierz nawet przez chwilę nie powinien
myśleć, że jego awans zależy
od jakiejkolwiek dyspozycyjności.
albo się nią chwalić. Awans, szczegól-
nie na pierwszy stopień generalski, po-
winien zależeć wyłącznie od dotych-
czasowych osiągnięć, przejawianych
zdolności oraz predyspozycji, no
i oczywiście potrzeb kadrowych. Ma-
my przecież opracowane kryteria, ja-
kie powinno się spełniać przy miano-
waniu i wyznaczaniu na stanowiska.
Na generalskie też. Jeżeli ktoś je speł-
nia, powinien być awansowany, a jeże-
li nie, należy mu powiedzieć, co jest
tego powodem. A tak mamy sytuację,
w której jedni wyznaczają na stanowi-
ska, a inni, którzy decydują o awansie,
korzystając ze swoich uprawnień, cza-
sami mają inne zdanie. Budzi to niedo-
mówienia i żal tych, którzy przepadli
gdzieś w rankingach. I nie ma co się
dziwić. Skoro już zostali wyznaczeni
na odpowiednie etaty, to zrozumiałe,
że czekają na awans.
Żołnierz służy ojczyźnie, państwu.
Nawet przez chwilę nie powinien my-
śleć, że jego awans zależy od jakiej-
kolwiek dyspozycyjno-
ści. Stąd już bliska dro-
ga do upolitycznienia
wojska. Sprawy obron-
ności jako jedne z naj-
świętszych w kraju
powinny stać ponad
podziałami poli-
tycznymi.
A kwestia nominacji generalskich byłaby do-
brym początkiem.
Przykładem jest Francja, gdzie istnieje spe-
cjalna komisja, złożona z generałów różnych
formacji, która weryfikuje ostateczną listę puł-
kowników – kandydatów na generałów i przed-
stawia ją szefowi sztabu generalnego pełniącemu
funkcję szefa obrony. Wcześniej selekcja kandy-
datów jest przeprowadzana w specjalnym proce-
sie. Na pierwszej liście znajdują się wszyscy puł-
kownicy spełniający wymogi. Lista ta przecho-
dzi kolejne etapy, gdzie liczba kandydatów po-
woli się zmniejsza, aż po ostateczny wariant. Na
kolejnych etapach wojskowi przełożeni wybiera-
ją najlepszych z najlepszych. Ani prezydent, ani
nawet minister obrony nie uczestniczą w żadnym
etapie tej selekcji. Praktycznie też nie zdarza się,
by interweniowali w ustalaniu ostatecznej listy.
Kryteria, jakim muszą odpowiadać kandydaci,
są powszechnie znane i obowiązujące przez lata,
a więc przebieg służby, praktyka na określonych
stanowiskach, skończone szkoły, udział w opera-
cjach zagranicznych i tym podobne. Teraz doszła
też znajomość angielskiego. Wojskowego
szczęścia dużo lepiej szukać na ćwiczeniach
i w sztabach niż na salonach. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
JERZY ŁUKASZEWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

specjalizuje się
w tematyce międzynarodowej
i europejskiej

Wulkan
wciąż dymi
Obecnie świat islamu jest w ruchu,
FOT. JUSTIN MCINTOSH

aby nie powiedzieć w stanie wrzenia,

i podlega głębokim mutacjom.
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 37
 B L I S K I
OBRONA ARABÓW PALESTYŃSKICH
jest hasłem które popycha fanatyków
do aktów terroru nie tylko w Izraelu.
Wulkan wciąż dymi
P
rzez prawie tysiąc lat Europa
promieniowała siłą i dynami-
zmem. Podstawowym czyn-
nikiem jej rozwoju i ekspan-
sji była prężność demograficzna. Co-
kolwiek myśli się dzisiaj o wyprawach
krzyżowych, były one niebywałą eks-
plozją energii. Potem, począwszy od
XV wieku, przyszła epoka odkryć
i stopniowe ustanowienie hegemonii
Europy nad całym prawie światem. Na-
rody cywilizacji europejskiej – Hiszpa-
nie, Portugalczycy, Francuzi, Anglicy,
Holendrzy – wycisnęły głębokie, nie-
usuwalne ślady swej obecności na
wszystkich kontynentach. Miliardy lu-
dzi poza Europą mówią dziś językami
europejskimi. Miliardy przyswoiły so-
bie wierzenia, idee, wzorce kulturowe
i organizacyjne pochodzące ze Starego
Świata.
38 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
W S C H Ó D
Na tym tle i na tle rozwoju innych
zespołów cywilizacyjnych Europa
sprawia dziś wrażenie stagnacji i schył-
ku. To prawda – udało się jej położyć
kres samobójczym wojnom domowym
i dokonać postępów na drodze zjedno-
czenia. To prawda – jeszcze panuje
w niej względny dobrobyt. Ale jej bi-
lans demograficzny jest dramatycznie
ujemny i z matematyczną ścisłością
– tak jak to było zawsze i wszędzie
– kreśli czarny scenariusz jej przyszło-
ści. Poza tym wydaje się niezdolna do
prowadzenia niezależnej, oryginalnej
i śmiałej polityki zagranicznej.
POWRÓT ISLAMU
Tendencje i rytmy rozwoju ludzkości
sprawiły, że wielkie ogniska idei (jak-
kolwiek byśmy je oceniali z perspekty-
wy europejskiej) i aktywności, poszuki-
wania nowych horyzontów, dążenia do zmiany
przesunęły się na inne kontynenty. Dotyczy to
między innymi świata cywilizacji islamskiej,
rozciągającego się od Maroka do Indonezji i li-
czącego przeszło miliard trzysta milionów ist-
nień ludzkich.
SUNNITÓW,
SZYITÓW Świat ten miał w przeszłości długi okres eks-
I ALAWITÓW pansji, świetności, sprawności organizacyjnej
dzielą koncepcje i gospodarczej, podziwu godnych osiągnięć na-
teologiczne, ukowych i artystycznych. Parę wieków temu za-
filozoficzne,
społeczne oraz padł jednak w letarg i zacofanie na wszystkich
wieki zażartych polach. Zachód przyzwyczaił się do powielane-
sporów go przez literaturę oraz ikonografię obrazu nędzy
i krwawych i barbarzyństwa w krajach islamskich, podobnie
konfliktów.
jak do sylwetki muzułmanina zgiętego w służal-
czym geście przed Europejczykiem – wojsko-
wym czy cywilnym, urzędnikiem kolonialnym,
przedsiębiorcą bądź turystą.
Zmiana zaczęła się rysować w XX wieku, po-
cząwszy od I wojny światowej. Jej zapowiedzią
był zbrojny ruch Arabów bliskowschodnich na

FOT. ISRAELI PROJECT
rzecz niepodległości i zjednoczenia, a nieco póź-
niej polityczna i obyczajowa rewolucja w Turcji.
Hegemonia europejska zaczęła się kruszyć mię-
dzy wojnami światowymi, a po drugiej defini-
tywnie zanikła. Obecnie świat islamu jest w ru-
chu, aby nie powiedzieć w stanie wrzenia, i pod-
lega głębokim mutacjom. Genezą tego zjawiska
jest przede wszystkim – podobnie jak to było
dawniej w Europie – fenomenalnie szybki przy-
rost naturalny. Ludność głównych państw islam-
skich – Egiptu, Turcji, Iranu, Pakistanu, Indone-
zji wzrosła trzykrotnie albo czterokrotnie od za-
kończenia II wojny światowej.
Państwa te są dziś dumne ze swej przeszłości
i kultury, żywią wielkie ambicje, rozwijają się
w szybkim tempie, odrzucają zależność od jed-
nego czy drugiego supermocarstwa. Niektóre
z nich mają już broń atomową, inne dysponują
rakietami zdolnymi wysyłać stacje satelitarne
w przestrzeń kosmiczną. Oczywiście w pań-
stwach tych wciąż istnieją ogromne i krzyczące
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
różnice społeczne, wciąż są widoczne rozległe
wyspy nędzy i zacofania, ale postęp gospodarczy
pozwala już na powolną resorpcję najbardziej ra-
żących z tych zjawisk.
Świat islamu nie był i nie jest monolitem.
Między należącymi doń krajami istnieją znaczne
różnice. Niektóre z nich, jak emiraty arabskie
eksportujące ropę, należą do najbogatszych na
świecie. Inne, jak Bangladesz czy Mauretania,
sytuują się między najbiedniejszymi. Ale różnice
w zamożności i rozwoju są stosunkowo świeżej
daty i wydają się mniej istotne niż te, które istnie-
ją od wieków: religijne, kulturowe, etniczne.
Sunnitów, szyitów i alawitów dzielą koncepcje
teologiczne, filozoficzne i społeczne oraz wieki
zażartych sporów i krwawych konfliktów. Do te-
IZRAEL NIGDY NIE BYŁ TAK IZOLOWANY
I OTOCZONY TAKĄ NIENAWIŚCIĄ
JAK OBECNIE
go dochodzi odwieczne przeciwieństwo między
kręgiem kultury arabskiej a kręgiem kultury per-
skiej, podobnie jak między nimi oboma a wywo-
dzącym się z Azji Środkowej kręgiem kultury
tureckiej.
JEDNOLITY FRONT ISLAMU
W ostatnich latach obserwujemy jednak inte-
resujące i brzemienne w skutki zjawisko: różni-
ce, napięcia i konflikty schodzą na drugi plan,
ustępując miejsca coraz bardziej realnej i coraz
bardziej widocznej solidarności państw oraz na-
rodów islamu. Zwrot ten dokonał się pod wpły-
wem polityki USA na Bliskim Wschodzie i poli-
tyki Izraela w Palestynie. Tak długo, jak świat is-
lamu był wewnętrznie rozdarty przez spory reli-
gijne, narodowościowe i polityczne, trudno było
mówić o zapowiadanym przez Huntingtona
zderzeniu cywilizacji. Dziś stało się ono faktem.
Neokonserwatyści z Waszyngtonu zbierają ziar-
no, które posiali. Ich ignorancja i zaślepienie, ich
wiara w siłę i wojnę jako instrument polityki
wprawiają w zdumienie i wywołują niepokój.
Kiedy o nich słyszę albo czytam, to przycho-
dzi mi na myśl słynna debata między kardyna-
łem Ratzingerem a Jürgenem Habermasem,
która wpisze się pewnie na trwałe w historię inte-
lektualną przełomu stuleci. Na zakończenie tej
wymiany myśli przyszły papież podkreślił, że
„nie ma takiej racjonalnej, etycznej czy też reli-
gijnej formuły świata, na którą wszyscy gotowi
byliby przystać i która mogłaby stać się wspólną
wartością. A w każdym razie dziś taka formuła
jest nieosiągalna. Dlatego też tak zwany świato-
wy etos pozostaje abstrakcją”. W ten sposób
przemówiła mądrość doświadczonego i światłe-
go człowieka oraz mądrość instytucji, którą re-
prezentował.
Neokonserwatyści jednak, i prezydent Bush,
który uległ ich wpływom, byli przekonani, że
formuła demokracji amerykańskiej jest uniwer-
salna, że drogą interwencji zbrojnej uda się ją za-
prowadzić w krajach muzułmańskich i zapewnić
w ten sposób bezpieczeństwo Izraela. W rzeczy-
wistości polityka ta zespoliła kraje islamu w nie-
nawiści do Ameryki, do drepczącej za nią Euro-
py i do Izraela. Dodała nowej siły muzułmań-
skim ugrupowaniom ekstremistycznym i funda-
mentalistycznym, spotęgowała zbrojny i poli-
tyczny opór wobec planów i działań Zachodu.
Prasa, radio i telewizja informują o tym codzien-
nie. Perspektywa pokojowego współżycia
i współpracy między wielkimi zespołami cywili-
zacyjnymi została niestety odsunięta na nieokre-
śloną przyszłość.
Słyszy się czasami, że niektóre kraje islamu są
„umiarkowane” i nie zostały ogarnięte falą eks-
tremizmu. W rzeczywistości słuszniej byłoby
mówić o „umiarkowanych” rządach. Istnieją one
na przykład w Kairze i w Rabacie, ale nie repre-
zentują nastrojów ludności. Według ankiety prze-
prowadzonej w 2007 roku przez World Public
Opinion Institute, 91 procent badanych Egipcjan
i 69 procent Marokańczyków wyraziło zdecydo-
wane poparcie dla ataków na wojska amerykań-
skie w Iraku. Dodajmy, że wszędzie tam, gdzie
istnieją wolne bądź częściowo wolne wybory
parlamentarne albo prezydenckie, coraz większe
sukcesy odnoszą obecnie ugrupowania i osobi-
stości reprezentujące filozofię i ambicje politycz-
ne islamu (Egipt, Turcja, Iran, Kuwejt).
JAK ODWRÓCIĆ
BIEG WYDARZEŃ?
Aby zahamować i ewentualnie odwrócić ten
nurt, aby zmniejszyć napięcie, aby w krajach
muzułmańskich środowiska niechętne funda-
mentalistom i terrorystom (a takie niewątpliwie
istnieją) mogły stopniowo odzyskać, czy uzy-
skać, wpływ na opinię publiczną i ewolucję po-
lityczną, byłoby niezbędne, żeby Waszyngton
zerwał w sposób zdecydowany z polityką admi-
nistracji Busha na Bliskim Wschodzie. Byłoby
konieczne, żeby wyraźnie postawił na utworze-
nie zdolnego do życia państwa palestyńskiego
w granicach z 1967 roku i wymógł na Izraelu
istotne ustępstwa. Obrona Arabów palestyń-
skich jest bowiem hasłem, które jednoczy dziś
świat islamu, żywi jego odłamy najbardziej fa-
natyczne i popycha je do aktów terroru nie tyl-
ko w Izraelu, ale również w Nowym Jorku,
Londynie i Madrycie.
Obama deklaruje, że pragnie zmiany również
w polityce zagranicznej. Pierwszą rozmowę tele-
foniczną jako prezydent odbył z Mahmudem
Abbasem, prezydentem Autonomii Palestyń-
skiej. Jego deklaracje na temat Bliskiego
Wschodu pozostają jednak niejasne i skłaniają
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 39
 B L I S K I W S C H Ó D
BETONOWY MUR
– symbol podziału między
światem arabskim a Izraelem
FOT. JUSTIN MCINTOSH
do ostrożnej oceny. Co się zaś tyczy nowej admi-
nistracji, to – jak wynika z doniesień prasowych
i komentarzy specjalistów – obejmuje ona wiele
wpływowych osobistości oddanych sprawie Izra-
ela, tak jak tę sprawę rozumieją dzisiaj przywód-
cy tego państwa oraz liczące się ugrupowania
polityczne, a zwłaszcza te, które odniosły spekta-
kularne sukcesy w ostatnich wyborach parla-
mentarnych.
Przeważająca część społeczeństwa izraelskie-
go opowiada się obecnie za polityką jeszcze
„twardszą” niż ta, którą w pierwszych tygo-
dniach tego roku zademonstrował w Gazie ustę-
pujący rząd Ehuda Olmerta. I nie wydaje się,
aby była skłonna zaakceptować likwidację kolo-
nii izraelskich na tak zwanym Zachodnim Brze-
gu. Stanowisko to jest w wielkiej mierze reakcją
na zamachy terrorystyczne Hamasu, a szczegól-
nie na ostrzał osiedli izraelskich z terytorium Ga-
zy. Wypływa ono również z przekonania o miaż-
dżącej przewadze militarnej Izraela i niezachwia-
nym poparciu Ameryki. Przypomnijmy, że
40 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
16 sierpnia 2007 roku amerykański podsekretarz
stanu Nicholas Burns podpisał z rządem Izraela
umowę, która przewiduje, że w ciągu dziesięciu
lat USA przeznaczą 30 miliardów dolarów na
rozbudowę i modernizację sił zbrojnych tego
państwa.
WYBUCH NIEUNIKNIONY?
Kolonizacja stanowi główną przeszkodę do
utworzenia autentycznego państwa palestyńskie-
go, a więc do stopniowego uspokojenia Bliskie-
go Wschodu. Postępuje ona bez przerwy, a spo-
łeczność żydowska w Stanach Zjednoczonych
wciąż organizuje zbiórki na tworzenie coraz to
nowych osiedli. Władze izraelskie kontynuują
zajmowanie terenów palestyńskich pod kolonie,
uzasadniając tę akcję „wymogami bezpieczeń-
stwa”. W roku 2008 liczba nowych budynków
oddanych do użytku w koloniach wzrosła
o 57 procent w stosunku do roku poprzedniego.
W czerwcu 2007 roku OCHA, Urząd Koor-
dynacji Pomocy Humanitarnej ONZ, stwierdził
KOLONIZACJA
stanowi główną
przeszkodę
do utworzenia
autentycznego
państwa
palestyńskiego,
a więc do
stopniowego
uspokojenia
Bliskiego
Wschodu.
w swoim raporcie, że tereny objęte kolonizacją
żydowską, zajmowane przez wojsko izraelskie
i odcięte od Autonomii przez „mur bezpieczeń-
stwa”, nie pozostawiają dziś Arabom palestyń-
skim więcej niż 60 procent terytorium, które za-
chowali po wojnie w 1967 roku. Warto może
przypomnieć, że rezolucja Narodów Zjedno-
czonych z 22 listopada 1947 roku o podziale
Palestyny między Arabów i Żydów przyznawa-
ła tym pierwszym 48 procent powierzchni tego
kraju (strona arabska odrzuciła wówczas tę re-
zolucję, oceniając ją jako niesprawiedliwą).
Wojny z lat 1947–1948 i 1967 pozostawiły im
22 procent, a wojskowa okupacja izraelska
oraz kolonizacja praktycznie zredukowały ją
do 15 procent. Raport precyzował również, że
liczba kolonistów żydowskich w (dawniej
arabskiej) Jerozolimie wschodniej i w osiedlach
rozproszonych na całym (teoretycznie palestyń-
skim) Zachodnim Brzegu dochodziła do 450
tysięcy. Dzisiaj, jak informują inne źródła, sięga
480 tysięcy.

FOT. MEDICINS SANS FRONTIERES
Czytelnicy gazet i widzowie telewizji pamię-
tają, na jaki opór natrafiła ewakuacja siedmiu
czy ośmiu tysięcy kolonistów z Gazy i jakich
środków trzeba było użyć, aby tego dokonać. Po
tym doświadczeniu „repatriacja” prawie pół mi-
liona kolonistów, a nawet ich części – na przy-
kład z tak zwanych dzikich osiedli (dzisiaj około
stu) – wydaje się niezmiernie trudna do wykona-
nia. Natrafiłaby ona na fanatyczną reakcję sa-
mych kolonistów – wśród których przeważają
ideowi syjoniści oraz ortodoksi religijni, głęboko
przeświadczeni o swej słuszności i prawie do zie-
mi proroków – a także na opór większości opinii
publicznej i reprezentujących ją partii. Jeżeli rze-
czywiście nie uda się zlikwidować kolonii, albo
przynajmniej znacznej ich części, co więcej – je-
żeli kolonizacja będzie kontynuowana, to wul-
kan Bliskiego Wschodu stanie się realnym za-
grożeniem dla pokoju nie tylko w tamtym regio-
nie, ale również poza nim.
Większość Arabów palestyńskich została
zmuszona do opuszczenia swych siedzib. Szuka-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. IDF
FOT. HUMANITARIAN RELIEF
ła schronienia w Jordanii, Libanie, Syrii albo
Egipcie. Ale ci, którzy zostali, nie chcą albo nie
mogą iść na wygnanie. Doprowadzeni do rozpa-
czy i podburzani przez propagandę Hamasu, za-
ślepieni nienawiścią i mający coraz mniej do
stracenia, organizują zamachy albo ostrzeliwują
terytorium Izraela z Gazy, bez względu na straty
po własnej stronie, jakie przynosi odwet prze-
ciwnika. Ich przywódcy wierzą prawdopodob-
nie, że w miarę wzrostu napięcia i liczby ofiar ro-
śnie poparcie dla nich – w regionie i poza nim.
Rządy Izraela deklarują, że nie przystąpią do
dyskusji na temat utworzenia państwa palestyń-
skiego tak długo, jak będzie trwał terror. Ale,
świadomie czy nieświadomie, prowadzą polity-
kę, która podsyca terror. Czyżby sądziły, że za-
machy i ataki na Izrael odstręczą Amerykę od
zmiany polityki na Bliskim Wschodzie? Że zmo-
bilizują cały cywilizowany świat w obronie ich
kraju? Taka polityka byłaby jednak krótko-
wzroczna i zawodna. Nie można budować przy-
szłości na hipotezie wiecznej i niewzruszonej lo-
jalności sojuszników z odległych kontynentów.
Tymczasem w najbliższym otoczeniu Izrael nig-
dy nie był tak izolowany i otoczony taką niena-
wiścią jak obecnie. Przez dziesiątki lat „laicka”
Turcja była jego sojusznikiem w świecie islamu.
Ale i to się skończyło. Wystarczy wspomnieć, że
6 lutego 2009 roku prokurator generalny Ankary
rozpoczął dochodzenie mające ustalić, czy nie-
dawna interwencja militarna Izraela w Gazie
może być uznana za przypadek „ludobójstwa,
tortur i zbrodni przeciwko ludzkości”.
POKÓJ PRZEZ KOMPROMIS
W Izraelu nie brak głosów, które ostrzegają
przed niebezpieczeństwem całkowitej izolacji
na Bliskim Wschodzie, wskazują na obosieczny
charakter polityki siły, nawołują do zaprzesta-
nia kolonizacji, do kompromisu i do utworzenia
państwa palestyńskiego. Dzisiejsza sytuacja
– żywotność Hamasu, polityczne i psycholo-
giczne skutki bombardowania Gazy, sukcesy
nacjonalistów w wyborach izraelskich – nie na-
straja do optymizmu. Stawka jest jednak tak
wielka, że nikt nie powinien pozostać bierny
wobec tego, co dzieje się na Bliskim Wscho-
dzie i chować się za plecami innych. Być może
Stany Zjednoczone istotnie zmienią swą polity-
kę w tym regionie i zaczną energicznie działać
na rzecz uspokojenia i kompromisu. Jednak na-
szego głosu też nie powinno zabraknąć.
Polska nie jest pierwszoplanowym graczem
na Bliskim Wschodzie. Ale wiadomo, że nie ma
tam dla niej ważniejszego interesu niż pokój.
Dlatego jej głos może być wiarygodny. Polska
pragnie, aby Izrael mógł się rozwijać i cieszyć
bezpieczeństwem. Chce mieć z nim dobre sto-
sunki, podobnie jak z popierającą go światową
społecznością żydowską. Z drugiej strony Polska
cieszyła się sympatią w świecie islamu i powin-
na uczynić wszystko, aby ostatecznie nie stracić
tego cennego atutu. Mimo bolesnych doświad-
czeń w Afganistanie i w Pakistanie powinna mó-
wić głośno, że z cierpliwą życzliwością patrzy na
przebudzenie tego świata i oczekuje jego powro-
tu do dawnej wielkości – materialnej i duchowej.
A równocześnie powinna usilnie zachęcać jedną
i drugą stronę do umiaru i dialogu, do zerwania z
błędnym kołem ataku i odwetu, do odrzucenia
samobójczej polityki siły i terroru. Gdyby nawo-
ływanie do rozsądku miało pozostać bez echa,
byłoby to tragedią dla narodów Bliskiego Wscho-
du, dla Europy i dla świata. 
WIZYTÓWKA
JERZY
ŁUKASZEWSKI
Jest autorem książek
i opracowań monograficznych na tematy
historyczne, międzynarodowe i europej-
skie. W latach 1972–1990 był rektorem
Kolegium Europy w Brugii, a w latach
1990–1996 ambasadorem RP we Francji.
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 41

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Kawałek tortu
S
ą obrazy, które zapadają
w pamięć jako znaki cza-
su. Mają je pod powieka-
mi pokolenia czasów
przełomu, inni znają je ze
zdjęć, nauki historii. Ilekroć mówi-
my o końcu epoki stalinizmu, poja-
wia się warszawski plac Defilad
w październiku 1956 roku wypełnio-
ny półmilionowym tłumem. Gdy
wspominamy początek końca PRL,
widzimy Lecha Wałęsę na ramio-
nach stoczniowców, a zaraz potem
Tadeusza Mazowieckiego w sejmie
z palcami obu dłoni uformowa-
nymi w litery V. Bronisław
Geremek ściskający
dziesięć lat temu Made-
leine Albright w małym
amerykańskim mieście
Independence to symbol
odzyskania przez Polskę
poczucia bezpieczeństwa
– wejście do sojuszu pół-
nocnoatlantyckiego.
Kilka dni temu Made-
leine Albright, wówczas
sekretarz stanu USA,
a dziś jeden z doradców
obecnej sekretarz stanu
Hillary Clinton, powie-
działa w Warszawie, że
wstąpienie do NATO to nie
otrzymanie kawałka tortu,
lecz wzięcie na siebie wiel-
kiego obowiązku. Rzecz
działa się w pięknym wnę-
trzu starej biblioteki Uniwersy-
tetu Warszawskiego, amerykań-
ską profesor otaczali polscy profe-
42 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Kto zastanawia się nad dylematami wolności,
gdy opuszcza więzienie?
sorowie, studenci i oficjele. Czy jed-
nak wszyscy tak samo widzieli człon-
kostwo w sojuszu?
Gdy dziesięć lat temu cudownym
zrządzeniem losu znaleźliśmy się pod
parasolem NATO, widzieliśmy to oczy-
wiście jako prezent – nie kawałek tortu,
lecz nawet cały. Któżby myślał o wiel-
kim obowiązku, gdy wchodzi w strefę
bezpieczeństwa? Kto zastanawia się
nad dylematami wolności, gdy opusz-
cza więzienie?
Dziesięć lat później, oceniając to, co dało
nam NATO, chętnie mówimy właśnie o odzy-
skanym poczuciu bezpieczeństwa, o moderni-
zacji armii i jej kompletnie nowych zdolnoś-
ciach bojowych, ale niewiele o zmianie świado-
mości. Być może dlatego, że tę nową świado-
mość, świadomość długoletniego członka soju-
szu, traktujemy jako coś normalnego i natural-
nego. Być może dlatego, że czujemy ciężar od-
powiedzialności. Nie wykluczam też jednak, że
nie wszyscy i nie w pełni zdajemy sobie z tej
odpowiedzialności sprawę.
Norwidowską fra-
zą, że „Polska to
wielki Polaków obo-
wiązek”, bez trudu daje
się objąć i NATO. Takim
obowiązkiem jest udział w woj-
skowych operacjach – wysiłek wielki
i czasem dramatyczny, ale przecież nieje-
dyny, i nie jestem pewien, czy najważniej-
szy. Zadaniem, z pewnością nie mniej waż-
nym, jest stworzenie nowego NATO, gdyż
stare, do którego wstępowaliśmy, musi się
zmodernizować w znacznie większym
stopniu niż polska armia.
Gdy przez sojusz przetacza się debata
o nowym sekretarzu generalnym, bierzemy
w niej udział, mając przed oczami polskie-
go kandydata. Dumę, prestiż i wymierne
pożytki wiążące się z objęciem tego stano-
wiska przez Polaka. Ten smakowity kawa-
łek tortu, o którym mówiła Madeleine
Albright. Obawiam się, że naszej uwadze
umyka istota sprawy, czyli wielka odpo-
wiedzialność za stworzenie sojuszu zdolne-
go wywiązać się z zadań współczesnych
i przyszłych w nie mniejszym stopniu
niż NATO stawiające czoło wyzwaniom
w przeszłości. 
 LANGUSTA
wyrzutnia rakietowa WR-40

DEFENDER
2007

HUTA STALOWA WOLA S.A.

Centrum Produkcji Wojskowej
ul. Kwiatkowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola
tel.: 015 813 73 40, fax. 015 813 49 84
e-mail: cpw@hsw.pl www.hsw.pl

155 mm samobieżna haubica

KRAB

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 43

 B L I S K I W S C H Ó D
Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Irańskie złudzenie
Głównym celem Rosji wobec Iranu będzie
przedłużanie obecnego kryzysu.
O
dkąd w Stanach Zjednoczonych za-
częto mówić o chęci ułożenia na
nowo stosunków z Rosją, jako jed-
ną z głównych przyczyn takiego
podejścia przedstawiano konieczność współpra-
cy z Moskwą w rozwiązaniu irańskiego kryzysu
nuklearnego. Nie przypadkiem w przeciekach
prasowych i wypowiedziach oficjalnych poja-
wiały się sugestie porozumienia – „rezygnacja
(Waszyngtonu) z tarczy przeciwrakietowej
w Europie Środkowej w zamian za zwiększenie
presji (Moskwy) na Iran”. Pojawiają się
w związku z tym dwie wątpliwości: czy Rosja
zechce pomóc w sprawie Iranu oraz czy ma ta-
kie możliwości.
Znaczenia Iranu dla Rosji nie sposób jedno-
znacznie ocenić. Niewątpliwie współpraca z Te-
heranem przynosi jej wymierne korzyści. Reżim
ajatollahów wspiera działania Moskwy na ob-
szarze Kaukazu i Azji Centralnej (najbardziej
oczywistym przykładem był udział w zakończe-
niu wojny domowej w Tadżykistanie) oraz po-
wstrzymuje się od torpedowania rosyjskich
wpływów w regionie. Oba państwa mają też po-
dobne podejście do kwestii podziału Morza Ka-
spijskiego. Rosatom buduje elektrownię jądrową
w Bushehr (właśnie rozpoczęły się ostatnie te-
44 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
Rosatom
buduje elektrownię
jądrową w Bushehr,
licząc na kolejne
zamówienia ze
strony Teheranu.
FOT. PARLIRAN
sty przed planowanym na drugą połowę roku
uruchomieniem), licząc na kolejne zamówienia
ze strony Teheranu. Iran pozostaje też nabywcą
rosyjskiego uzbrojenia (ostatnią zrealizowaną
transakcją była dostawa systemów przeciwlotni-
czych Tor-M1). Kolejną wspólną inicjatywą ro-
syjsko-irańską są próby stworzenia kartelu
w sferze handlu gazem (tak zwany gazowy
OPEC), który ma znaczenie przede wszystkim
propagandowe, jednak jest wykorzystywany
przez obie strony do „straszenia” Zachodu.
Jednocześnie w perspektywie długofalowej
Iran jest potencjalnym rywalem w dwóch klu-
czowych sferach polityki rosyjskiej: energetyce
i na obszarze WNP. Teheran ma drugie po Rosji
zasoby gazu (około 15 procent światowych re-
zerw). Obecnie nie jest w stanie eksportować
własnego surowca z przyczyn technicznych (du-
ży popyt wewnętrzny, brak infrastruktury) oraz
politycznych (sankcje nakładane przez Wa-
szyngton skutecznie zniechęcają zachodnie fir-
my do inwestowania w irańskie zasoby natural-
ne). Gdyby jednak doszło do przełamania izola-
cji Teheranu i „pojednania” ze Stanami Zjedno-
czonymi, wówczas Iran (w perspektywie kilku
lat) stałby się głównym alternatywnym wobec
Rosji źródłem dostaw gazu do Europy. Ponadto
ambicje irańskie uzyskania przywództwa w re-
gionie stopniowo rosną i można oczekiwać, że
obserwowane samoograniczanie się na obszarze
WNP nie będzie trwało bez końca.
Z takiej perspektywy jest oczywiste, że w in-
teresie Rosji leży przedłużanie obecnego kry-
zysu wokół irańskiego programu nuklear-
nego, a przy tym unikanie rozwiązania
w jedną bądź drugą stronę.
Moskwa nie jest zainteresowana
uzyskaniem przez Iran broni jądrowej
(mimo że jest gotowa pogodzić się z ta-
ką ostatecznością). Również potencjalny
konflikt zbrojny (nawet w ograniczonej for-
mie, wywołany na przykład nalotami izraelski-
mi na irańskie instalacje) w pobliżu granic Fe-
deracji Rosyjskiej stanowiłby wyzwanie dla sta-
bilizacji jej najbliższego otoczenia. Jednocze-
śnie Rosja nie chce wyjścia Iranu z izolacji mię-
dzynarodowej i osłabienia napięć między Tehe-
ranem a Waszyngtonem, ponieważ tylko w ten
sposób trzyma na dystans potencjalnie groźnego
konkurenta energetycznego i podnosi swoje
znaczenie dla państw zachodnich, w tym USA.
Można zatem oczekiwać, że Rosja zamierza
dalej prowadzić subtelną grę wokół Iranu. Już
uznała, że nie ma konieczności dalszego za-
ostrzania sankcji ONZ wobec tego kraju i za-
pewne będzie próbowała rozmywać ewentualne
rezolucje zgłaszane przez państwa zachodnie.
Jednocześnie pokazała, jakie ustępstwa uznaje
za dopuszczalne – agencja Interfax poinformo-
wała, że Rosja zawiesiła dostawy systemów
przeciwlotniczych S-300 do Iranu (na które kon-
trakt ponoć już jest podpisany).
Do jakiego stopnia jednak działania podejmo-
wane przez Rosję mogłyby skłonić reżim ajatol-
lahów do rezygnacji z dążeń do uzyskania broni
nuklearnej? Czy ewentualne nowe sankcje mogą
coś zmienić, skoro Iran właściwie od rewolucji
islamskiej jest im poddany? Podobnie należy
wątpić w skuteczność nacisku przez zawiesze-
nie dostaw broni bądź odkładanie otwarcia elek-
trowni w Bushehr. Tym bardziej że Rosja nie
jest jedynym partnerem Teheranu – w wielu
kwestiach jej wsparcie może zostać zastąpione
przez Chiny. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

KRZYSZTOF GŁOWACKI
Koniec tandemokracji
Prezydent Dmitrij Miedwiediew wyraźnie się emancypuje, a premier
Władimir Putin schodzi na drugi plan. Co z tego wyniknie?
W
łodarz Kremla właśnie odbył
gospodarskie tournée po rosyj-
skim Dalekim Wschodzie,
gdzie uroczyście otwierał
pierwszy zakład skraplania gazu na Sachalinie.
Obiecywał, że kryzys nie będzie aż tak ciężki,
a państwo dopłaci do biletów lotniczych studen-
tom i emerytom. Prezydent rozmawiał z roda-
kami, pocieszał, odpowiadał na pytania i rozda-
wał autografy. A urzędników krytykował. W Ir-
kucku na wyjazdowym posiedzeniu Rady Pań-
stwowej zajmującej się wsparciem dla sektora
gospodarki Miedwiediew po raz kolejny wypo-
minał im opieszałość, niedopuszczalną w cza-
sach kryzysu. Narzekał, że kredyty są dla przed-
siębiorstw niedostępne, a system państwowych
gwarancji jeszcze nie wszedł w życie. „To nie
jest problem makroekonomii, to nie konse-
kwencja trudności w światowym systemie fi-
nansowym. To nasza niezdolność do szybkiej
i efektywnej pracy”.
DOBRY CAR
Dmitrij Miedwiediew przybrał ostatnio po-
zę dobrego cara, który troszczy się o swoich
poddanych i ruga nieefektywnych, popełniają-
cych błędy urzędników. Media dopatrują się
w tych działaniach głębszego sensu, uznając je
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
za początek jego emancypacji i próbę
uniezależnienia się od wpływów
Władimira Putina. Tym bardziej, że
PR-owskim zabiegom towarzyszą tak-
że inne posunięcia.
Ostatnio prezydent wytknął rządo-
wi, że zbyt rzadko spotyka się z gu-
bernatorami regionów. „Szefowie re-
gionów powinni rozumieć, jakimi
motywami kieruje się rząd przy po-
dejmowaniu poszczególnych decyzji,
a rząd winien słyszeć, o czym mówią
gubernatorzy”. Podkreślił, że sku-
teczność wykonywania działań anty-
kryzysowych pozostawia wiele do
życzenia i ostrzegł, że „kryzys jest
najlepszym momentem do pozbycia
się nieskutecznych menedżerów”.
Rzeczywiście, taryfy ulgowej dla nie-
efektywnych urzędników Dmitrij
DMITRIJ Miedwiediew nie zastosował. Pracę
MIEDWIEDIEW stracili liderzy obwodów pskowskie-
przybrał ostatnio
pozę dobrego ca- go – Michaił Kuzniecow, i orłow-
ra, który troszczy skiego – Jegor Strojew, a także
się o swoich pod- Walerij Potapienko z Niemieckiego
danych i ruga Okręgu Autonomicznego. Prezydent
nieefektywnych,
popełniających zaproponował też, by dotychczaso-
błędy urzędników wego gubernatora obwodu worone-
skiego zastąpił minister rolnictwa
Aleksiej Gordiejew.
DRUGIE DNO
„Decyzje kadrowe prezydenta nale-
ży rozpatrywać jako chęć poprawienia
jakości państwowego zarządzania.
W warunkach kryzysu finansowo-go-
spodarczego trzeba na nie spojrzeć
z nowego punktu widzenia”, wyjaś-
niał zastępca szefa prezydenckiej ad-
ministracji Władisław Surkow. We-
dług jego słów w czasach ekonomicz-
nej prosperity wiele błędów na wszyst-
kich poziomach władzy łagodziły
właśnie pozytywne tendencje w go-
spodarce. „W momencie, kiedy pro-
dukcja zaczęła gwałtownie spadać,
a socjalna sytuacja pogarsza się, te
wady zaczęły być widoczne i wyma-
gają decyzji operacyjnych”.
Analitycy widzą w całej sprawie
jednak drugie dno. „To nie przypa-
dek, ale zamierzona sekwencja dzia-
łań Kremla. Prezydent pokazuje, że
nie tylko krytykuje, ale samodzielnie
podejmuje decyzje. To przejaw
emancypacji Miedwiediewa”, mówi
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 45
 R O S J A

Czas prezydenta
R edaktorzy programów informacyjnych do tej
pory z aptekarską dokładnością dzielili czas
antenowy między prezydenta i premiera. Ostat-
nio to się zmieniło na korzyść Miedwiediewa.
Co prawda jego telewizyjny debiut wypadł nieco
sztywno, ale od czego są specjaliści od wizerun-
ku? Kreml wie, że trening czyni mistrza. Dlatego
pracuje już nad następnymi telewizyjnymi wy-
wiadami Miedwiediewa, dzięki którym głowa
WŁODARZ KREMLA właśnie odbył gospodarskie tournée po kraju. państwa ma się zbliżyć do obywateli. 

politolog Michaił Winogradow. Trudno się „Trzeba przyspieszyć. Wiele spraw ciągnie się Mer Moskwy szczególnie ostro skrytykował
z tym nie zgodzić, zwłaszcza, że Miedwiediew niewybaczalnie długo. Wymieniamy się kore- politykę umieszczania zysków z eksportu ropy
nie tylko zdymisjonował niewygodnych gu- spondencją, wysyłamy faksy, konsultujemy się idących w miliardy dolarów w rezerwowym
bernatorów, a na ich miejsce postawił swoich zbyt długo. Stworzyliśmy struktury koordyna- funduszu stabilizacyjnym, za czym opowiadał
ludzi. Zdecydował się także na kolejny krok. cyjne, proszę więc o kontrolowanie sytuacji”, się minister finansów Aleksiej Kudrin. „Te
Otóż Kreml ogłosił listę stu osób zapisanych stwierdził włodarz Kremla, mając na myśli spe- pieniądze nie przyczyniły się do rozwoju naszej
do prezydenckiej „rezerwy kadrowej”. Mają to cjalną komisję rządową do walki z kryzysem. gospodarki”, powiedział Łużkow. „Mieliśmy
być ludzie cieszący się szczególnym zaufa- Potem było już coraz gorzej. Zawoalowana zero inwestycji w projekty infrastrukturalne, ze-
niem Miedwiediewa i na jego polecenie goto- i delikatna krytyka zaczęła przybierać na sile. ro lub w najlepszym razie niewiele dla realnej
wi zastąpić każdego urzędnika aparatu pań- Ostatnim aktem „werbalnej wojny” była surowa gospodarki. To są przyczyny, które tłumaczą
stwowego zwolnionego za nieudolność czy ocena antykryzysowej strategii rządu Putina nasz kryzys”.
przewinienia. Wkrótce „rezerwa” zwiększy wystawiona przez ekspertów prezydenckiego
się do ponad tysiąca osób. „Czystka Instytutu Rozwoju Współczesnego. Według STATUS QUO
w regionach” była na tyle zaskakującym posu- nich, premier i jego ludzie nie rozumieją, jak Zdaniem Walerego Fiodorowa, szefa
nięciem Kremla, że nikt nawet głęboki i groźny jest kry- współpracującego z Kremlem Wszechrosyj-
nie przypomniał publicznie, iż zys, ani nie potrafią mu skiego Ośrodka Badania Opinii Publicznej
Putin w ostatnich dniach swo- Miedwiediew coraz przeciwdziałać. i jednego ze strategów partii Jedna Rosja, tan-
jej prezydentury, tuż przed wyraźniej staje się Putin do dymisji! Pod demokracja długo istnieć nie będzie. „Ludzie
przeprowadzką z Kremla do takim hasłem, które jesz- Miedwiediewa, wśród których jest sporo mło-
gmachu rządu przy Krasno-
pierwszą postacią cze niedawno wydawało dych ambitnych liberałów, nie mogą się do-
presnienskiej Nabiereżnej, for- państwowych kanałów się niedopuszczalnym czekać, kiedy przyjdzie ich czas i zwolnią się
malnie podporządkował gospo- telewizyjnych bluźnierstwem, legalnie dla nich miejsca zajęte przez ludzi Putina”,
darzy regionów premierowi, demonstrowało w centrum uważa Fiodorow. „Dlatego krytykują premie-
czyli samemu sobie. Moskwy czterystu zwolen- ra. Ale ważniejsze jest to, że nasz aparat pań-
ników Ruchu Solidarność. Milicja wokół sta- stwowy, co wyraźnie już widać, nie trawi dwu-
ROZDŹWIĘK W TANDEMIE cji metro Czyste Prudy, gdzie wiecowali opo- władzy. Urzędnicy nie mogą długo znosić nie-
Na spotkaniu z rosyjskim rządem, podsu- zycjoniści, była. I nawet trochę biła, ale nie pewności, komu się podporządkować. Rosja
mowującym wyniki 2008 roku Dmitrij tych, co zwykle. Oberwało… kilku aktywi- jest tak skonstruowana, że centrum może być
Miedwiediew podkreślił, że w warunkach stów Młodej Rosji. u nas tylko jedno. Putin, jak myślę, mniej wię-
„globalnych wyzwań” konieczne jest utrzy- Zdaniem analityków, to prognostyk zacho- cej za rok przestanie być premierem”.
manie w Rosji „jedności władzy” – dobrej dzących zmian – wcześniej nikt nie podnosił rę- Innego zdania jest socjolog Jewgienij
współpracy ośrodka prezydenckiego z rządem ki na putinowską młodzieżówkę. Decyzje Gontmacher. Przestrzega, że przed prezy-
i parlamentem – niezależnie od „różnic zdań Miedwiediewa ujawniły słabość premiera i tym dentem jeszcze długa droga. „Rosja ma swoją
w pewnych sprawach”. Wówczas wzmianka samym zachęciły „doły” do kontrataku. Jurij specyfikę, jest niespieszna. Proszę sobie przy-
o różnicach zdań z rządem pojawiła się w us- Łużkow nie tylko zezwolił na demonstrację So- pomnieć Chruszczowa, który z tajnym wy-
tach Miedwiediewa po raz pierwszy. lidarności, ale także zarzucił rządowi rosyjskie- kładem krytykującym Stalina wystąpił dopie-
Kolejny zgrzyt miał miejsce, kiedy na spot- mu, że swą polityką pogłębia kryzys gospodar- ro trzy lata po jego śmierci. To jest Bizan-
kaniu z ministrami i przedsiębiorcami w zakła- czy. „Polityka monetarna naszych władz jest cjum. Nie jest możliwe, by Miedwiediew do-
dach budowy silników Salut prezydent Rosji jednym z głównych powodów, dla których prze- konał tak nagłego zwrotu i rzucił się na
powiedział, że wypełnianie programu antykry- żywamy obecnie poważne trudności w funkcjo- Putina zaledwie dziewięć miesięcy od objęcia
zysowego idzie wolniej niż planowano i wol- nowaniu realnej gospodarki”, oznajmił Łużkow funkcji prezydenta”, przekonuje Gontmacher
niej, niż wymaga tego sytuacja gospodarcza. w wywiadzie dla „Kommiersanta”. w jednym z wywiadów. 

46 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 47
 M I L I T A R I A
Bojowe wozy
piechoty typu
Namer ważą 40 ton.
Są to najcięższe
tego typu pojazdy
na świecie.
PAWEŁ HENSKI
Lampart wagi ciężkiej
Podczas ostatnich walk w Strefie Gazy Izrael pierwszy raz użył nowych
bojowych wozów piechoty typu Namer.
N
amer (po hebrajsku lam-
part) jest ciężkim bojo-
wym wozem piechoty, do
którego budowy wykorzy-
stano podwozie podstawowego czoł-
gu izraelskiego typu Merkava. Plany
przebudowania starych czołgów Mk I
i Mk II na bojowe wozy piechoty poja-
wiły się jeszcze pod koniec lat dzie-
więćdziesiątych ubiegłego wieku. Izra-
el wycofywał wówczas z jednostek
wysłużone czołgi Merkava Mk I. Gdy
okazało się, że nie będzie można za-
mienić starych dział kalibru 105 mili-
metrów w Merkavach Mk II na nowo-
cześniejsze kalibru 120 milimetrów, te
też zaczęto wycofywać. Tym samym
Izrael miał do dyspozycji ponad
300 starych wozów.
Sam pomysł nie był nowy. W 1988
roku Izrael zaczął przebudowywać na
bojowe wozy piechoty arabskie czołgi
T-54/T-55 oraz swoje stare jednostki
typu Centurion. Usuwano z nich wie-
że, zazwyczaj montowano nowocze-
śniejsze silniki i skrzynie biegów oraz
aranżowano przedział bojowy do trans-
portu żołnierzy. Pojazdy dostawały do-
datkowe opancerzenie, różnorodne
wyposażenie oraz lekkie uzbrojenie.
Na bazie T-54/T-55 powstał bojowy
wóz piechoty nazwany Achzarit, a wy-
korzystując Centuriony, stworzono ca-
łą rodzinę pojazdów: bojowe wozy pie-
48 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
choty Nagmashot/Nagmahon i Nakpa-
don oraz występujący w kilku wer-
sjach pojazd inżynieryjny Puma. Naj-
większym ich minusem jest umiesz-
czenie silnika z tyłu. Dlatego żołnierze
wsiadają do nich i wysiadają przez
włazy w górnej płycie pancerza. Jest to
rozwiązanie nie tylko mało wygodne,
ale także niebezpieczne, ponieważ
w strefie walki stanowią oni łatwy cel
dla przeciwnika.
Dlatego armia izraelska opracowała
wersję wozu Nakpadon, nazwaną Pi-
lon, w której opancerzone drzwi
umieszczono z przodu kadłuba, co po-
zwoliło na łatwy dostęp do wnętrza
pojazdu. Zbudowano jednak tylko kil-
ka wozów tego typu. Armia jest z nich
bardzo zadowolona, ponieważ spraw-
dziły się w walkach miejskich w Judei,
Samarii i w Strefie Gazy.
Doświadczenia izraelskie wykazały,
że największą ochronę oraz najlepsze
własności trakcyjne mają wozy bojowe
budowane właśnie na bazie czołgów.
W 2004 roku, podczas operacji „Rain-
bow” w Rafah w Strefie Gazy, okazało
się, że gąsienicowe transportery opan-
cerzone typu M113 nie przystają do
współczesnego pola walki. Przerobio-
ne bojowe wozy piechoty też nie były
rozwiązaniem docelowym. Postano-
wiono wówczas opracować prawie od
podstaw nowy pojazd na podwoziu
IDF SURPLUS ONLINE STORE/WWW.ISRAELI-WEAPONS
czołgów Merkava. W 2007 roku zaprezentowa-
no prototyp pojazdu Namer zbudowany na
podwoziu Mk I. Chociaż byłoby to tańsze roz-
wiązanie, zrezygnowano jednak z niego, opra-
cowując ostateczną wersję wozu bojowego na
bazie najnowszego izraelskiego czołgu Merka-
va Mk IV.
Namer ma takie samo nowoczesne podwozie
jak Mk IV oraz identyczne wzmocnione gąsie-
nice, zaprojektowane specjalnie do pokonywa-
nia twardych skał bazaltowych występujących
w Libanie i na Wzgórzach Golan. Wóz wypo-
DOŚWIADCZENIA
IZRAELSKIE sażono w 1200-konny silnik Diesela Teledyne
wykazały, Continental AVDS-1790-9AR montowany
że największą w czołgach Merkava Mk III. Znajduje się on
ochronę oraz nie z przodu, tylko z tyłu pojazdu, za przedzia-
najlepsze
własności łem pasażerskim. W przedniej części maszyny
trakcyjne mają umieszczono płaskie zbiorniki paliwa oraz
wozy bojowe system przeniesienia napędu na przednie koła.
budowane Jest tam również sporo wolnej przestrzeni (po-
na bazie
czołgów. dobnie jak w konstrukcji wieży czołgu Merka-
va). Gdy pocisk przebije pancerz czołowy,
wpadnie w tak zwaną martwą strefę, nie bę-
dzie w stanie zagrozić przedziałowi pasażer-
skiemu ani uszkodzić silnika.
Pancerz Namera ma takie same własności jak
ten w czołgach Mk IV i daje podobne zabezpie-
czenie. Boczny jest ustawiony pod kątem, a sys-
tem trakcyjny chronią grube pancerne fartuchy.
Z kolei pancerz denny jest identyczny jak w Mer-
kavie, czyli w kształcie litery V.
W przedziale pasażerskim, z przodu, znajdują
się stanowiska kierowcy (najbardziej wysunięte
do przodu) i dowódcy. Za nimi – osiem tak zwa-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

nych pływających siedzisk dla żołnierzy (po

cztery na burcie), pomiędzy którymi w łatwy M i l i t a r i a
sposób można rozłożyć nosze, będące stałym
wyposażeniem każdego pojazdu. Z tyłu umiesz-
czono drzwi wejściowe, które po otwarciu two-
rzą rampę. Znajduje się w nich opancerzone
okienko i otwór, przez który można prowadzić
ostrzał z broni ręcznej. W przedziale pasażer-
skim jest nawet miejsce na zamontowanie małej
przenośnej toalety. Pojazdy odporne są na skutki
ataków bronią ABC.
Namer ma elektrooptyczny system obserwacji
okrężnej oparty na czterech zdalnie sterowanych
kamerach oraz dużych pancernych wizjerach.
Jest wyposażony w nowy system zarządzania
polem walki i łączności z piechotą (BMS/I)
firmy Elbit oraz uzbrojony w zdalnie sterowa-
ne stanowiska ogniowe typu Mini-Samson fir-
my Rafael. Zamontowano na nich ciężki kara-

FOT. ARMY.CZ
CZECHY
bin maszynowy kalibru 12,7 milimetra M2HB
oraz karabin maszynowy kalibru 7,62 milime-
tra M246. Możliwe jest zainstalowanie auto-
Zgoda na Pandura
matycznego wyrzutnika granatów kalibru PO MIESIĄCACH RENEGOCJACJI RZĄD CZESKI zdecydował się na zakup 107 austriackich transpor-
40 milimetrów typu M19. W górnej płycie terów opancerzonych Pandur, II o czym poinformował media premier Mirek Topolanek. Na zakup po-
pancernej zamontowano obsługiwany z wnę- jazdów trzeba będzie wydać około 14,4 miliarda koron. Offset stanowić ma 153 procent wartości
trza pojazdu moździerz, prawdopodobnie kali- kontraktu. Pierwotne plany zakładały, że Czesi zakupią od 199 do 234 transporterów. (ted) 
bru 80 milimetrów.
Izrael planuje zbudować całą rodzinę wozów INDIE USA

Ostatni lot
bojowych opartych na konstrukcji Namera: inży-
nieryjny (ARV) zdolny do holowania zepsutych Miliardy
lub uszkodzonych czołgów, sanitarny (MEDE-
VAC), który zastąpiłby w tej roli wysłużone Samoloty MiG-23BN indyjskich sił
za czołgi
M113, oraz wsparcia ogniowego. Ten ostatni ma
zostać wyposażony w automatyczne działko ka- powietrznych przeszły na emeryturę.
libru 30 milimetrów, a także system kierowanych
pocisków przeciwpancernych typu Spike. N a lotnisku Halwara od-
była się 6 marca uro-
powietrznych 24 stycznia
1981 roku, a jako pierwsza

W przyszłości Namer będzie też prawdopo-
dobnie wyposażony w system aktywnej obrony
okrężnej przed nadlatującymi pociskami i ra-
kietami (APS). Pod uwagę jest brany system
Trophy produkowany Rafaela albo Iron Fist
firmy IMI. System Rafaela jest wstępnie testo-
wany na czołgach Merkava Mk IV. Składa się
z radaru oraz modułów wystrzeliwujących
w kierunku nadlatującej rakiety coś w rodzaju
chmury stalowych kulek. O ile użycie systemu
APS na czołgach może wydawać się słuszne,
o tyle zamontowanie ich na transporterach pie-
choty budzi duże kontrowersje ze względu na
możliwość zabicia i poranienia ludzi znajdują-
cych się w pobliżu pojazdu.
Namer po raz pierwszy został pokazany pu-
blicznie 15 września 2008 roku na wystawie
w Rishon LeZion. Od sierpnia 2008 roku w wo-
zy te zaczęto wyposażać Brygadę Golani, która
użyła ich podczas ostatnich walk w Gazie, mię-
dzy innymi jako wysunięte, mobilne stanowiska
dowodzenia.
Armia izraelska jest z nich bardzo zadowolo-
na. Kilkadziesiąt bojowych wozów piechoty już
służy w jej jednostkach. Dużym atutem jest ich
czystość pożegnania samo-
lotu MiG-23BN, który po
28 latach zakończył służbę
w indyjskim lotnictwie woj-
skowym. Ostatnią jednost-
ką, która na nich latała,
była 221 Eskadra. Została
wyekwipowana w samoloty
ze zmienną geometrią
skrzydeł w lutym 1982
roku.
Formalnie MiG-23BN wszedł
do służby w indyjskich siłach
dostała je 10 Eskadra.
Dwa lata wcześniej rząd in-
dyjski postanowił kupić
95 samolotów, które były
montowane w kraju. W cza-
sie prawie trzech dekad służ-
by samoloty MiG-23BN
uczestniczyły w konfliktach
z Pakistanem. Po raz pierw-
szy wzięły udział w akcji
bojowej w kwietniu 1984
roku w rejonie lodowca
Siachen. (w)  dy. Amerykanie przeznaczyli
FOT. PAUL DUNN
FOT. T.WRÓBEL
Forecast International Weapons
Group opublikowała raport o ryn-
ku czołgowym w najbliższym
dziesięcioleciu. Jej eksperci oce-
nili, że do 2018 roku na świecie
zostanie zakupionych 6500 no-
wych czołgów za 26,76 miliarda
dolarów. Jednocześnie będą mo-
dernizowane już istniejące pojaz-
w ubiegłym roku 1,46 miliarda
dolarów na program moderniza-
cyjny M1 Abrams. Kwota ta stano-
wi 46 procent funduszy wydanych
w tym czasie na nowe czołgi. Lide-
rem w ich produkcji są Chiny ze
116 wozami Typ 98. To chińskie
czołgi wraz z pakistańskim
Al-Khalid (na zdjęciu) i rosyjskim
T-90 będą stanowić ponad 60 pro-
cent pojazdów wyprodukowanych
w najbliższych latach. Ponieważ są

kompatybilność z czołgami Merkava, a także tańsze od konstrukcji zachodnich,

stosunkowo niska cena, która wynosi około ich udział w rynku wyniesie około
1,5 miliona dolarów za sztukę.  52 procent. (ww) 

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 49

 M I L I T A R I A
ARMIA IZRAELSKA,
która wiele lat
wprawia się w walkach
w mieście, doskonale
wie, jak cenni są
strzelcy wyborowi.
KRZYSZTOF WILEWSKI
Wabik na snajperów
Izraelska armia ciągle doskonali metody walki ze snajperami przeciwnika.
Podczas interwencji w Gazie testowała manekiny udające żołnierzy.
C
iężarówka wojskowa stała na pobo-
czu drogi już kilkanaście minut. Za-
miast warkotu silnika było słychać
coraz słabiej pracujący rozrusznik.
Zdenerwowany kierowca wysiadł i zniknął za ro-
giem. Osiedle w pobliżu Strefy Gazy zdecydo-
wanie nie było dobrym miejscem na awarię. Sie-
dzący na miejscu dla pasażera żołnierz impono-
wał spokojem, paląc powoli papierosa. Nagle ci-
szę rozdarł pojedynczy strzał. Ukryty w pobli-
skim domu palestyński snajper wykorzystał
uchyloną w samochodzie pancerną szybę i trafił
palacza w głowę. Gdy strzelec spojrzał przez lu-
netę, żeby potwierdzić śmiertelny strzał, zdumio-
ny zobaczył, że „cel” jak gdyby nigdy nic znów
się zaciąga. Nie dowiedział się, jak to było moż-
liwe. Naciskając spust, zdradził pozycję izrael-
skiemu strzelcowi wyborowemu.
LABIRYNT ŚMIERCI
Teren zurbanizowany to dla żołnierzy labirynt
śmierci. Poruszanie się ulicami, gdzie snajper
może czaić się w każdym oknie, przypomina ro-
syjską ruletkę. Armia izraelska, która od prawie
sześćdziesięciu lat wprawia się w walkach
w mieście, doskonale wie, jak cenni i niebez-
pieczni są strzelcy wyborowi. Po zakończeniu
ostatnich starć w Gazie jej przedstawiciele poin-
formowali, że zwiększy się liczba snajperów
w brygadach piechoty (dwie drużyny na pozio-
mie batalionu zostaną zastąpione przez plutony),
a strzelcy mają dostać skuteczniejszą broń
– H-S Precision Pro-Series 2000 HTR (Heavy
50 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
Tactical Rifle) kalibru 8,6 milimetra, która ofi-
cjalnie pierwsze testy bojowe zdała właśnie pod-
czas styczniowych walk.
Wiadomości o zmianach w strukturze izrael-
skich batalionów piechoty i nowinach technicz-
nych nie byłyby jednak tak interesujące, gdyby
nie to, że w tym samym czasie w mediach poja-
wiła się informacja o tym, że żołnierze z gwiaz-
dą Dawida na mundurach podczas interwencji
w Gazie sprawdzali nie tylko nowe karabiny. Ich
kolejnym orężem w walce z palestyńskimi strzel-
cami były humanoidalne roboty.
TAJEMNICZY MANEKIN
20 stycznia agencja Reutera poinformowała,
że Palestyńczycy ze Strefy Gazy znaleźli na pla-
ży dziwnie wyglądającego manekina, a konkret-
nie jego górną część. Choć depesza była nad wy-
raz lakoniczna, to i tak musiała wzbudzić zainte-
resowanie służb specjalnych z całego świata.
Manekin nie tylko był ubrany w mundur armii
izraelskiej, ale w jego wnętrzu roiło się od ukła-
dów scalonych, co w konsekwencji przywoływa-
ło tylko jedno skojarzenie – że jest to coś na
kształt humanoidalnego robota.
Reporter Reutera poprosił o komentarz cenio-
nego specjalistę od tematyki armii izraelskiej,
byłego komandosa Itaya Gila. Ten uznał, że naj-
prawdopodobniej był to wabik na palestyńskich
snajperów, którzy myśleli, że robot jest nieostroż-
nym żołnierzem, więc otwierali ogień, zdradza-
jąc tym samym swoją pozycję strzelcom wybo-
rowym żydowskiej armii. Nikt z wojskowych
FOT. IDF
izraelskich nie skomentował newsa Reutera, nie
wiadomo też, co się stało ze znalezionym mane-
kinem.
Nie oznacza to, że doniesienie o humanoidal-
nym robocie należy włożyć między bajki. Ame-
rykanie na ulicach irackiego Ramandi przekona-
li się, że ubrane sklepowe kukły, które rozstawia-
no w różnych punktach miasta, z daleka przypo-
minają ludzi, a gdy dano im broń i położono na
dachu, idealnie udawały snajperów, prowokując
do działania amerykańskich strzelców.
Izraelska armia, która dzień w dzień staje
z Palestyńczykami do ulicznej wojny, na pewno
śledziła te informacje. Dlaczego więc Izraelczy-
cy nie mieliby wpaść na pomysł wykorzystania
manekinów do walki? Prawdopodobnie poszli
dalej i uznali, że trzeba je nafaszerować elektro-
niką, tak by jeszcze lepiej udawały ludzi i prowo-
kowały strzelców przeciwnika.
Nawet w domysłach należy zachować zdrowy
rozsądek. Izraelska armia nie dysponuje robota-
mi, które z bliska moglibyśmy pomylić z czło-
wiekiem. Na pewno jednak jest w stanie stwo-
rzyć humanoida, który z daleka, szczególnie gdy
nie będzie się gwałtownie ruszał, paląc papierosa
czy drzemiąc w samochodzie, będzie wyglądał
jak homo sapiens. Ograniczenie ruchu do pod-
stawowych czynności plus odpowiednie masko-
wanie sprawi zaś, że wrogi snajper może się na-
brać i strzelić. Jak się to skończy, wiadomo.
Sama likwidacja strzelca to jednak nie wszyst-
ko. Kluczowy może być tu efekt psychologicz-
ny. Gdy jeden, drugi, trzeci kolega po fachu
zginie, palestyńscy snajperzy zastanowią się
dwa razy, gdy sami będą mieli okazję do „łatwe-
go” strzału. 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 51
 B E Z G R A N I C

FOT. DARIUSZ KUDLEWSKI

CZAD

Pod błękitną flagą

15 MARCA PODCZAS UROCZYSTOŚCI W ABECHE unijne siły EUFOR przekazały Organizacji Narodów Zjednoczonych dowództwo misji pokojowej w Cza-
dzie i Republice Środkowoafrykańskiej. Na maszt wciągnięto błękitną flagę, a żołnierze symbolicznie zmienili nakrycia głowy na błękitne berety. Nowy
mandat przewiduje, że misja INURCAT ma liczyć do 5200 żołnierzy w zwartych pododdziałach, 25 obserwatorów wojskowych i 300 policjantów. Przej-
ściowo przez kilka miesięcy, zanim przybędą kontyngenty wojskowe z Nepalu i państw afrykańskich, we wschodnim Czadzie i Republice Środkowoafry-
kańskiej pozostanie około dwóch tysięcy żołnierzy z Europy, w tym około 300 Polaków. (T) 

Pesymistyczne wizje Konieczna zmiana

W ubiegłym roku afgańscy rebelianci umocnili USA. Długotrwałe wojny w Iraku wojnie, takiej jak w Afganistanie
i Afganistanie postawiły pod zna- czy w Iraku”, uważa Thomas
i rozszerzyli swe wpływy. kiem zapytania jedno z podstawo- Donnelly, ekspert od polityki
AFGANISTAN. Niemal co ty- Również 10 marca składający wych założeń amerykańskiej stra- obronnej z American Enterprise
dzień pojawiają się bardzo pesy- wyjaśnienia przed senacką Komi- tegii militarnej zakładającej dwie Institute. Według niego, admini-
mistyczne informacje z Afganista- sją Sił Zbrojnych koordynator wojny jednocześnie. Niedawno stracja prezydenta Baracka
nu. „Nie wygrywamy teraz wojny, służb specjalnych Dennis Blair sekretarz obrony Robert Gates Obamy będzie skłaniać się w kie-
ale daleko do tego, aby ją prze- i szef Agencji Wywiadu Wojsko- powiedział, że Departament Obro- runku strategii „multiwojny, mul-
grać”, oświadczył wiceprezy- wego generał porucznik ny zamierza zmienić ją, gdyż nie tioperacji i multifrontu”. „Musimy
dent USA Joe Biden,, który Michael Maples potwier- ma ona żadnego sensu w XXI robić wiele rzeczy jednocześnie,
jako kolejny amerykań- Krytycznie dzili, że w Afganistanie wieku. „Zabezpieczenie się przed jeśli naszym nadrzędnym celem
oceniono system
ski polityk wezwał szkolenia armii afgań- nastąpił regres w sferze rosnącą potęgą Chin wymaga uży- jest pozostanie gwarantem mię-
10 marca sojuszników skiej i potępiono ko- bezpieczeństwa. Pierw- cia zupełnie innych środków siło- dzynarodowego bezpieczeństwa”,
z NATO, żeby pomogli rupcję w struktu- szy z nich stwierdził, wych niż walka w nieregularnej stwierdził Donnelly. (TED) 
Waszyngtonowi stawić rach władzy. że w 2008 roku talibo-
czoło pogarszającej się sy-
tuacji w sferze bezpieczeństwa
wie pojawili się „na do-
tychczas spokojnych obszarach Uziemione MiG-i
w tym kraju. Powiedział, że stano- na zachód od Kabulu i wokół ROSJA. Rzecznik rosyjskiego Trwają badania pozostałych sa-
wi ona zagrożenie dla wszystkich miasta”. Pogorszenie sytuacji po- lotnictwa wojskowego pułkownik molotów. Tym samym potwierdzi-
państw Zachodu. Biden podkre- twierdziły dane przedstawione Władimir Drik poinformował ły się lutowe doniesienia dzienni-
ślił, że „musimy patrzeć na Afga- przez generała Maplesa. W ubie- 13 marca, że około 90 z 291 my- ka „Kommiersant” o złym stanie
nistan i Pakistan łącznie, ponieważ głym roku liczba ataków wzrosła śliwców MiG-29 po kontroli uzna- technicznym części MiG-ów. Ga-
powodzenie w jednym wymaga o 55 procent w porównaniu z ro- no za zbyt mało bezpieczne, aby zeta podawała, że niesprawna jest
postępów w drugim”. Wspomniał kiem 2007. Było więcej zama- latały, i postanowiono wysłać je jedna trzecia myśliwców MiG-29,
też o możliwości rozmów z nie- chów samobójczych i ostrzałów do remontu. Dodał, że ponad sto a w aż 70 procentach są to proble-
którymi rebeliantami. z broni lekkiej. (WR)  innych dopuszczono do lotów. my z korozją. (W) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009


Głos armii
PAKISTAN. Przywódca opo-
zycji, były premier, a teraz lider
Ligi Muzułmańskiej Nawaz
Sharif odwołał zaplanowany na
16 marca marsz na Islamabad.
Zdecydował się na to, gdy rząd
premiera Yousafa Razy
Gillaniego zgodził się spełnić
jeden z postulatów swych opo-
nentów politycznych – przywró-
cić na stanowiska przewodni-
czącego Sądu Najwyższego Pa-
kistanu Iftikhara Chaudry’ego
i innych sędziów, których
w końcu 2007 roku zdymisjo-
nował poprzedni prezydent
Pervez Musharraf.
Nie bez znaczenia był głos
wojska. Dowódca Wojsk Lądo-
wych generał Ashfaq Kayani
przekonywał prezydenta Asifa
Alego Zardariego oraz premie-
ra do większej elastyczności, aby
przystali na żądania prawników
i lidera opozycji. Sharif doma-
gał się zakończenia rządów gu-
bernatorskich w Pendżabie i od-
dania władzy jego partii. Pojawi-
ły się opinie, że generał Kayani
postawił politykom cywilnym ul-
timatum w porozumieniu z USA
i Wielką Brytanią. (WRT)  sko w wenezuelskiej bazie mor-
Bez złudzeń
IRAN–USA. Koordynator ame-
rykańskich służb specjalnych
Dennis Blair uważa, że bardzo
trudno będzie środkami dyplo-
matycznymi skłonić Teheran, by
zrezygnował ze zdobycia broni
atomowej. Występując przed
Komisją Sił Zbrojnych Senatu,
stwierdził, że przyczyną tego
jest „związek, jaki wielu człon-
ków irańskiego kierownictwa
widzi między bronią nuklearną
a kluczowymi celami Iranu
w kwestii bezpieczeństwa i po-
lityki zagranicznej oraz znaczny
wysiłek włożony w prace nad
produkcją tej broni co najmniej
od końca lat osiemdziesiątych
do 2003 roku”. Blair powie-
dział, że na razie Iran nie posia-
da tej broni, gdyż ma trudności
z wyprodukowaniem lub zdoby-
ciem za granicą materiałów roz-
szczepialnych do jej produkcji.
Jednak może je już mieć w przy-
szłym roku. (W)  flagą Unii Europejskiej. Poza ni-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Bombowa wiadomość
Moskwa snuje plany rozmieszczenia bombowców
strategicznych w pobliżu granic USA.
ROSJA. Ponownie pojawiły się
informacje o możliwości roz-
mieszczenia rosyjskich bombow-
ców strategicznych na półkuli za-
chodniej. Agencja Interfax powo-
łała się na szefa sztabu lotnictwa
dalekiego zasięgu generała
Anatolija Żicharjewa, który wy-
mienił dwa kraje: Kubę i Wene-
zuelę. Jego zdaniem, dla bom-
bowców odpowiednie jest lotni-
skiej na wyspie Ochila, ponieważ
po niewielkich zmianach samolo-
ty będą mogły tam operować
z pełnym obciążeniem. Równie
atrakcyjna jest Kuba – stary so-
jusznik Kremla – która ma cztery
Druga misja
Zapowiedziana podczas spotkania ministrów obrony NATO
w Krakowie operacja przeciwko somalijskim piratom
rozpocznie się 23 marca.
NATO. Rada Północnoatlantyc-
ka podjęła w ubiegłym tygodniu
decyzję w sprawie drugiej misji
NATO mającej na celu walkę
z piratami u wybrzeży somalij-
skich. Operacja pod kryptoni-
mem „Allied Protector” rozpocz-
nie się 23 marca i potrwa prawie
miesiąc. Na Ocean Indyjski zo-
stanie wysłany zespół siedmiu
okrętów wojennych. Dwa z nich,
fregata i okręt zaopatrzeniowy,
będą z Niemiec, które – jak po-
dała agencja DPA – ze względów
prawnych mają operować pod
FOT. PIOTR BUTOWSKI
lub pięć lotnisk z odpowiednio
długimi pasami startowymi.
W lipcu ubiegłego roku dzien-
nik „Izwiestija” podał, że w re-
wanżu za budowę elementów tar-
czy antyrakietowej w Polsce
i Czechach Rosja może rozmie-
ścić w wymienionych przez
Żicharjewa państwach swe bom-
bowce strategiczne. Dowódca Sił
Powietrznych USA generał Norton
Schwartz ostrzegł wówczas, że
byłoby to przekroczenie „czerwo-
nej linii”. W 1962 roku próba
umieszczenia rosyjskich rakiet
balistycznych na Kubie spowodo-
wała, że świat znalazł się na kra-
wędzi wojny nuklearnej. (W) 
mi w zespole znajdą się jednost-
ki z Hiszpanii, Holandii, Kana-
dy, Portugalii i USA. Dowódcą
zgrupowania będzie portugalski
kontradmirał José Pereira da
Cunha. Całą operacją dowodzić
ma z kwatery głównej w North-
wood brytyjski admirał Mark
Stanhope, który w lipcu stanie
na czele Royal Navy.
Okręty NATO mają składać
kurtuazyjne wizyty w zagranicz-
nych portach. Odwiedzą Karachi,
Perth oraz Singapur. W planach
są też manewry z flotami Austra-
lii i Pakistanu. (TED)  kwietnia. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
R Y K O S Z E T E M
Niedobór
śmigłowców
UNIA EUROPEJSKA–NATO
Jedną z kwestii poruszonych pod-
czas nieformalnego spotkania mi-
nistrów obrony państw Unii Euro-
pejskiej w Czechach był niedosta-
tek śmigłowców. Wysoki przedsta-
wiciel UE do spraw wspólnej polity-
ki zagranicznej i bezpieczeństwa
Javier Solana przyznał, że ich do-
stępność jest być może najważ-
niejszym czynnikiem zapewniają-
cym szybką akcję bojową Unii.
Przypomniał, że Europejska Agen-
cja Obrony (EDA) pracuje nad kil-
koma projektami. Gospodyni dwu-
dniowego spotkania, czeska wice-
premier i minister obrony Vlasta
Parkanova, jest przekonana, że
sprawa śmigłowców należy do
priorytetów europejskiej polityki
obronnej. Widzi też potrzebę bliż-
szej współpracy między Unią
a NATO. (WR)
FOT. K. PLAŻUK
Ostrzeżenia
JAPONIA–KOREA PÓŁNOCNA
Przedstawiciele japońskich władz
ostrzegli, że mogą zestrzelić pół-
nocnokoreańską rakietę, jeśli prze-
leci ona nad ich krajem. Japończy-
cy zwracają uwagę, że test będzie
złamaniem rezolucji Narodów Zjed-
noczonych z 2006 roku zakazują-
cej temu krajowi wszelkich prób ra-
kiet balistycznych. Wcześniej Ko-
rea Północna ostrzegła, że jakie-
kolwiek działania podjęte w celu
zestrzelenia jej „satelity” będą
oznaczały wojnę i postawią siły
zbrojne w stan gotowości.
Władze w Phenianie utrzymują,
że chcą wprowadzić na orbitę
satelitę telekomunikacyjnego,
ale inne państwa podejrzewają,
że będzie to test pocisku bali-
stycznego dalekiego zasięgu.
Według południowokoreańskiej
agencji Yonhap nastąpi on 4–8

53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Sojusz prowincjonalny?
W
dyskusjach towa-
rzyszących konfe-
rencji ministrów
obrony NATO
w Krakowie wró-
ciła idea „sojuszu globalnego”. Po raz
pierwszy pojawiła się w końcu lat dzie-
więćdziesiątych w związku z transfor-
macją NATO, której częścią były za-
równo rozszerzenie sojuszu na wschód,
jak i operacje reagowania kryzysowe-
go prowadzone na Bałkanach. Opty-
mizm strategiczny Stanów Zjednoczo-
nych i niektórych innych państw był
tak wielki, że zaczęto mówić o „soju-
szu globalnym”, czyli takim, który
może wszystko w dowolnym miejscu
świata. Bardziej konkretnie, chodziło
o zdolność do prowadzenia operacji
ekspedycyjnych w różnych częściach
świata, niekoniecznie za zgodą Rady
Bezpieczeństwa ONZ. Tego rodzaju
mandat chciano nawet wpisać do przy-
jętej w 1999 roku koncepcji strategicz-
nej NATO. Szczęśliwie skończyło się
na formule mówiącej o tym, że w po-
dejściu do bezpieczeństwa sojusz bę-
dzie uwzględniał „globalny kontekst”.
Jednak już z chwilą pojawienia się
NATO w Afganistanie w 2003 roku
oraz nawiązywania ograniczonej
współpracy z niektórymi krajami Azji
Wschodniej i Australii sny o globalnej
potędze powróciły z całą mocą.
Nie ograniczało się to do retoryki.
Wyrażało się w nacisku na taką trans-
formację sojuszniczych sił zbrojnych,
która dawała priorytet siłom szybkiego
reagowania, aby mogły być przerzu-
cane w niemal dowolny
punkt świata.
Odbywało się
54 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
Powiększenie
Nie możemy trwonić swojej wiarygodności w misjach,
które nie dotyczą bezpośrednio naszego bezpieczeństwa.
to w przemożnym stopniu pod presją
Stanów Zjednoczonych George’a W.
Busha, które chciały uczynić sojusz
instrumentem swej globalnej strategii;
jeśli nie cały sojusz, to przynajmniej
jego zdolności wojskowe (koncepcja
NATO jako „skrzynki z narzędziami”
– tool box). Kulminacyjnym punktem
był iście imperialny, największy w hi-
storii szczyt NATO w kwietniu ubie-
głego roku w Bukareszcie. Sojusz zda-
wał się zastępować ONZ, a swymi mi-
sjami i porozumieniami oplatać cały
glob. Takie były wizja i oczekiwania
wielu polityków i komentatorów. Przy-
pominało to znany skądinąd „koloro-
wy zawrót głowy”. Polska przez dłuż-
szy czas wtórowała Amerykanom
w tym popychaniu NATO ku globalnej
misji. W Warszawie zorientowano się
jednak w końcu, że dając priorytet mi-
sjom globalnym, sojusz może zanie-
dbywać podstawową funkcję wynika-
jącą z artykułu V traktatu waszyngtoń-
skiego, czyli wspólną obronę.
Powietrze z balonu „globalnego so-
juszu” zaczęło uchodzić niczym ze
spekulacyjnej megabańki znanej ze
świata finansów w ubiegłym roku. Dla
natowskiej misji ISAF w Afganistanie
rok 2008 okazał się najgorszy: najwię-
cej ofiar po stronie międzynarodowej
koalicji i po stronie ludności cywilnej.
Jednocześnie sojusz nie był w stanie
znacząco zwiększyć swych sił w Afga-
nistanie. Okazało się, że
potencjał
organizacji ma swoje granice. Czymś znacznie
gorszym był brak zdolności NATO do zareago-
wania na wojnę na Kaukazie w sierpniu ubie-
głego roku. Okazało się przy tym, że ambicja
globalna stoi w sprzeczności z możliwością
kształtowania bezpieczeństwa w bezpośrednim
otoczeniu sojuszu. Prowadząc operację w Afga-
nistanie, NATO uzależniło się od pomocy Ro-
sji i dlatego nie mogło przyjść ze znaczącą po-
mocą Gruzji, której w Bukareszcie obiecywało
członkostwo.
Dla interesów bezpieczeństwa państw człon-
kowskich, a zwłaszcza dla Polski, ważniejszy jest
sojusz wiarygodny niż globalny. Nie możemy
trwonić wiarygodności w misjach, które nie do-
tyczą bezpośrednio naszego bezpieczeństwa.
Z doświadczeń ostatniego roku wynika impera-
tyw strategicznej powściągliwości. Potrzebny
jest większy realizm. Sojusz nie musi wykazy-
wać strategicznego ADHD, czyli nadpobudliwo-
ści, aby budzić respekt świata zewnętrznego. Dla
jego wiarygodności ważniejsza jest „siła spoko-
ju” w strefie euroatlantyckiej niż poszukiwanie
smoków w odległych zakątkach świata. 
POLSKA WTÓROWAŁA
AMERYKANOM W POPYCHANIU
NATO KU GLOBALNEJ MISJI
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY TOMASZ GOS
zajmuje się
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

Marynarką
Wojenną

FOT. ARCH. RODZINY ANDRYCHOWSKICH

Życie
w powietrzu
To opowieść o lataniu za czasów Stalina, o tworzeniu pierwszego
w Polsce pułku śmigłowców i o powstaniu Brygady Lotnictwa
Marynarki Wojennej. Czyli o rodzinie Andrychowskich.

W
sumie spędzili w po-
wietrzu prawie czter-
naście tysięcy godzin.
Najmłodszy z nich,
Jarosław, miał zakończyć karierę
wojskową w Polsce Ludowej. Zaczął
rozstawać się z wojskiem stopniowo,
od 1981 roku, by później znów wło-
żyć mundur.
Właśnie w roku festiwalu „Solidar-
ności” jego ojciec Henryk postano-
wił odwiedzić brata w Szwajcarii. Kie-
dy znalazł się na miejscu, uznał, że zo-
stanie tam dłużej. Jarosław w tym cza-
sie pojechał na okresowe badania lekar-
skie. W ich trakcie wykryto jakąś wadę.
Nie pozwolono mu wrócić za stery.
Mógł być tylko nawigatorem. Wydało
mu się to dziwne. Kiedy kilka lat wcze-
śniej robił takie badania, niczego nie-
pokojącego nie wykryto.
Wrócił do szkoły w Dęblinie, by
uzupełnić kwalifikacje nawigator-
skie. Zaczął latać jako nawigator na
An-26, ale ta praca mu nie odpowia-
dała. Doszedł do wniosku, że jeśli
ma już być nawigatorem, to w lotnic-
twie cywilnym, a nie wojskowym.
Można przynajmniej zwiedzić świat. Więc
zwolnił się z wojska i został nawigatorem
w Polskich Liniach Lotniczych LOT. Latał
najpierw Ił-18, potem Tu-154. „W cywilu
zrobiłem ponownie badanie. Nie wykryto ni-
czego, co dyskwalifikowałoby mnie jako pilo-
ta. Czyżby więc dali mi do wiwatu za wyjazd
UWAŻNIEJ
ojca?”, zastanawia się komandor Jarosław
należy słuchać
człowieka, który Andrychowski.
mówi cicho, niż
takiego, który SZWAJCARSKA SZWAGIERKA
krzyczy. Ten
pierwszy ma
Na krótko przed wyjazdem pułkownika pi-
zazwyczaj więcej lota Henryka Andrychowskiego do Szwajca-
do powiedzenia. rii Telewizja Polska nakręciła film o rodzinie

POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR12
12||22
22MARCA
MARCA 2009 55
 P O W R Ó T
Andrychowskich pod tytułem „Ich
troje”. Obraz przedstawia szczęśliwą
familię, żyjącą w przyjaznym obywa-
telom socjalistycznym państwie, która
bez przeszkód realizuje plany związa-
ne z lotnictwem. Dokument nie wspo-
mina jednak o tym, dlaczego pułkow-
nik przestał latać na myśliwcach.
Służbę wojskową zaczął w 2 Pułku
Lotnictwa Myśliwskiego w Krako-
wie. Potem pułk został przeniesiony
do Babich Dołów na Oksywiu. Tam
oficer latał na myśliwcu Jak-9P. Zo-
stał jednak odsunięty od tego typu
odrzutowców następnego dnia po
tym, kiedy... odwiedziła go szwa-
gierka. Jego brat mieszkał bowiem
w Szwajcarii, gdzie się ożenił. Po
wojnie wysłał do Polski żonę, Szwaj-
carkę. Miała się zorientować, czy
można wrócić do ojczyzny. „Odnala-
zła mojego ojca na Babich Dołach.
56 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
JAROSŁAW ANDRYCHOWSKI
ma na koncie ponad 5500
godzin w powietrzu.
Gdyby przeliczyć to na dni,
zebrałoby się ich 230.
A był to 1949 rok!”, opowiada Jaro-
sław Andrychowski. „Wyobraźcie
sobie, co znaczyła wówczas wizyta
kobiety mówiącej tylko po niemiecku
w jednostce wojskowej”.
Henryk musiał zakończyć karierę
pilota myśliwskiego. W 24 godziny
przeniesiono go do Oficerskiej Szko-
ły Lotniczej w Dęblinie, gdzie został
instruktorem. W tym samym roku
do szkoły dęblińskiej trafiła Zofia
Dziewiszek, przyszła żona Henryka.
Była podchorążym szkolącym się na
pilota, a on oficerem-instruktorem.
Gdyby więc nie karne zesłanie do Dę-
blina, to być może rodzice Jarosława
nigdy by się nie poznali.
STRACH PRZED WOJNĄ
Instruktor i pani podchorąży znali
się już dwa lata, gdy wydarzyło się
coś, co wstrząsnęło polskim środo-
ZOFIA ANDRYCHOWSKA
rozstała się z wojskiem
w 1979 roku, wylatała
5140 godzin.
wiskiem lotniczym. W sierpniu 1951 roku
LOTNICY został aresztowany komendant dęblińskiej
WOJSKOWI szkoły pułkownik pilot Szczepan Ścibor.
w wielu
przypadkach
Bezpodstawnie oskarżono go o szpiegostwo.
powinni się uczyć Po brutalnym śledztwie został skazany na ka-
od cywilnych. rę śmierci. Prezydent Bolesław Bierut nie
skorzystał z prawa łaski. „Pamiętam takie
zdarzenie sprzed aresztowania: komendant
podszedł do mnie i powiedział, że bezpieka
wie o moim bracie, który służył w Armii
Krajowej”, opowiada Zofia Andrychowska.
Był to zły okres dla żołnierzy o „nieprawi-
dłowej” przeszłości politycznej. Jedna
z pierwszych w Polsce kobiet pilotów może
więc mówić o szczęściu. Udało się jej
w czasach stalinowskiego reżimu zostać pi-
lotem, mimo że cała rodzina w czasie wojny
była związana z AK. Poza tym wtedy nie-
wiele było kobiet pilotów.
„W czasie wojny powiedziałam sobie, że
nigdy nie będę na tyłach. A w okresie zimnej
wojny nie było wiadomo, czy pokój uda się
 H O R Y Z O N T Y
HENRYK
ANDRYCHOWSKI
latał na myśliwcu
Jak-9P. Został
jednak odsunięty
od tego typu
odrzutowców
po tym, kiedy...
odwiedziła go
szwagierka.
nie poradzi sobie za sterami szybkiej maszyny.
„A ja myślę, że dałabym radę”, mówi pani puł-
kownik. Ostatecznie została instruktorką.
Na lotniskach polowych w tamtych latach
prowadzono bardzo intensywne szkolenia.
Grupy podchorążych-lotników liczyły po
osiem–dziewięć osób. Dzisiaj są co najwyżej
dwuosobowe. Henryk i Zofia Andrychowscy
wykonywali często w ciągu jednej zmiany do
20 lotów na akrobację, czyli tak zwanych stref.
Każdy wylot trwał około 20–30 minut i był
ogromnym obciążeniem dla organizmu. „Żar-
towałem kiedyś, że kiedy mama była w ciąży
FOT. ARCH. RODZINY ANDRYCHOWSKICH
(a nie wiedziała jeszcze o tym) i latała jako in-
struktor, to doszło do uszkodzenia płodu i już
się tylko do lotnictwa nadawałem”, śmieje się
Jarosław Andrychowski.
W 1963 roku Andrychowscy rozstali się ze
szkołą. Zaczęli tworzyć pierwszy w Polsce
pułk lotnictwa śmigłowcowego w Inowrocła-
wiu. Pojawiły się tam wiropłaty SM-1 i SM-2.
W 1971 roku sprowadzono do Polski Mi-8.
Nowa praca wymagała częstych zmian miej-
sca zamieszkania. Jarosław Andrychowski
długo utrzymać. Dlatego postanowiłam zwią- towarzyszył rodzicom we wszystkich przepro-
zać się z armią i zostać pilotem”, mówi 78-let- wadzkach. Chodził do trzech różnych podsta-
nia dziś pułkownik pilot w stanie spoczynku. wówek i trzech ogólniaków. „Pamiętam, że
lotnisko w Łęczycy było blisko osiedla woj-
KRZYCZĄC DO UCHA skowego”, opowiada. „Rodziny, które tam
Pierwszymi samolotami, na których latała, mieszkały, znały planowe tabele lotów chyba
były radzieckie UT-2. Nie miały radia. Uczeń lepiej niż piloci. Hałas Mi-8 usypiał wieczo-
miał więc na głowie coś na wzór hełmofonu, rem wszystkich na osiedlu. Najgorzej kiedy
do którego z jednej strony przy uchu był maszyny przestawały hałasować nie o tej go-
przytwierdzony gumowy wąż. Siedzący z ty- dzinie, o której miały planowo skończyć loty.
łu instruktor polecenia wykrzykiwał do dru- Od razu zapalały się światła i wszyscy ner-
giego końca tego węża. Nie miało się żadne- wowo wyglądali przez okna”.
go kontaktu z ekipą naziemną. W powietrzu
było się zdanym zwyłącznie na siebie. PARSZYWA DWUNASTKA
Z pobytu w dęblińskiej szkole Zofii Na początku lat dziewięćdziesiątych LOT
Andrychowskiej utkwił w pamięci pierwszy wyzbywał się starych Ił-18 i Tu-154. Nowsze,
skok ze spadochronem. „Jeden z kolegów za- zachodnie Boeingi były lepiej wyposażone
wahał się i nie chciał skoczyć. Instruktor po- i nie potrzebowały już na pokładzie nawiga-
mógł mu opuścić samolot. Ja bardzo szybko tora. A na Wybrzeżu zaczynała się tworzyć
wyskoczyłam. Nie chciałam tej pomocy”. Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej.
Marzyła o lataniu na myśliwcach. Przeło- Ówczesny komandor Zbigniew Smolarek
żeni odmówili jej jednak. Uważali, że kobieta (obecnie kontradmirał) zbierał ludzi, którzy
mogliby w niej służyć. Jak mówi Jarosław
Andrychowski, komandor robił to na zasadzie
„parszywej dwunastki”. To znaczy ściągał lu-
dzi, którzy odeszli z wojska z różnych przy-
czyn (przeważnie politycznych), a którzy mie-
li doświadczenie w lataniu. Podczas tworzenia
brygady powstawało dużo nowych inicjatyw.
„Jakby ktoś drożdży dosypał”, wspomina ko-
mandor Andrychowski. „Zaczęły się kontak-
ty z lotnictwem morskim Niemiec, wizyty i re-
wizyty. Latałem z admirałem Łukasikiem do
Londynu, do Paryża, do Turcji”.
Komandor Jarosław Andrychowski mówi,
że praktyka, jaką zdobył w cywilnych liniach,
przydaje się w lotnictwie morskim. „Najważ-
niejszym wnioskiem, jaki można wyciągnąć
z latania w polskich liniach lotniczych, jest to,
że uważniej należy słuchać człowieka, który
mówi cicho, niż takiego, który krzyczy. Ten
pierwszy ma zazwyczaj więcej do powiedze-
nia”, wyjaśnia. Dodaje, że głównym organem
sterowania samolotem jest głowa. Dowodzący
samolotem nie musi dotykać sterów. Może je-
dynie wydawać polecenia. Musi jednak umieć
przewidzieć, co się wydarzy w powietrzu.
Zdaniem komandora: „Lotnicy wojskowi
w wielu przypadkach powinni się uczyć od
cywilnych”.
Jarosław Andrychowski w filmie „Ich tro-
je”, sprzed prawie trzydziestu lat, powiedział:
„Gdybym zaczął się nudzić to byłby koniec
mojej pracy w tym zawodzie. Chciałbym latać
na samolotach wielkich, ciężkich i szybkich.
I oczywiście latać daleko. Mój zawód tworzy
marzenia i mam nadzieję, że kiedyś je
zrealizuję”.
Henryk Andrychowski spędził w powie-
trzu blisko 3250 godzin. Przeszedł do cywila
w 1974 roku. Zmarł siedemnaście lat później.
Zofia Andrychowska rozstała się z wojskiem
w 1979 roku, wylatała 5140 godzin. Mieszka
w Koleczkowie koło Gdyni. Jarosław
Andrychowski jest dowódcą 30 Eskadry Lot-
niczej w Siemirowicach, ma na koncie ponad
5500 godzin w powietrzu. Gdyby przeliczyć
to na dni, zebrałoby się ich 230. 
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 57

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Szacunek dla nienaruszalnej litery prawa jest istotnym
składnikiem naszej spuścizny etycznej.
Barbarzyńcy
D
wa tysiące lat temu cywilizacja
europejska równała się rzym-
skiej. W dziejach etosu rycer-
skiego Rzym to nie tylko Patria
(ojczyzna) i legion, ale przede
wszystkim tradycja pisanego prawa, która trwa
do dziś w całej Europie – poza Wielką Bryta-
nią, gdzie przeważa nieskodyfikowane „prawo
zwyczajowe” (common law). Szacunek dla
nienaruszalnej litery prawa jest istotnym skład-
nikiem naszej spuścizny etycznej.
Nie znaczy to jednak, by starożytni Rzymia-
nie powszechnie prawa przestrzegali. Imperium
istniało nie tylko dzięki prawu, ale z biegiem lat
coraz bardziej również dzięki przemocy. Podbi-
jane ludy trzeba było utrzymać w uległości,
a obywatele bogatego Rzymu woleli cieszyć się
życiem i wynajmować innych do służenia
w wojsku. Armia rzymska składała się w coraz
większym stopniu z najemników cudzoziem-
ców, którym zależało na żołdzie, a nie na obro-
nie ojczyzny. Zamożne i stosunkowo spokojne
ziemie imperium budziły rosnący apetyt miesz-
kających poza jego granicami ludów, które
zwano barbarzyńskimi. Nazwę tę usprawiedli-
wiało właściwie tylko to, że nie znali pisma.
Ich kultury Rzymianom i bizantyjskim Gre-
kom wydawały się prymitywne. Naprawdę
jednak były bardzo bogate.
Dla Rzymian najważniejszymi barbarzyń-
cami byli Germanie. Bronili się przed rzym-
skimi najazdami; na początku naszej ery
w Lesie Teutoburskim całkowicie zniszczyli
trzy rzymskie legiony i nie pozwolili najeźdź-
com opanować ziem na wschód od Renu. Póź-
niej coraz mocniej naciskali na granice Impe-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
Rycerskie sprawy
(12)
rium. Wywoływali więc zaintereso-
wanie, a nawet budzili podziw.
Wielki historyk rzymski Tacyt
(55–120) poświęcił im osobną rozpra-
wę, w której zestawiał surowość oby-
czajów germańskich z rozwiązłością
zepsutych dostatkiem Rzymian.
Chwalił wytrwałość Germanów, ich
waleczność i silne więzi. Lubowali się
w wojowaniu. Bodźcem dla nich nie
był zarobek, ale chęć współzawodnic-
twa i zdobycia sławy. Drużyna wodza
była zwarta: dla niego walczono, jego
chroniono, a on sam miał obowiązek
wykazywać, że jest najlepszy.
Dzięki Tacytowi Germanie prze-
szli do historii jako lud odważny i so-
lidarny w boju. Rolą kobiet było za-
grzewanie do walki. I rzeczywiście,
Germanie przyczynili się do upadku
imperium rzymskiego, a poszczegól-
ne ich szczepy opanowały znaczny
obszar w środku Europy: Skandyna-
wię, Brytanię, kraje między Odrą
a Renem. Również dzisiejsza francu-
ska Burgundia zawdzięcza swą nazwę
germańskim Burgundom „śmierdzą-
cym smalcem” (według Tacyta sma-
rowali nim włosy). I największy para-
doks: przecież Francja wzięła swoją
nazwę od germańskich Franków
– najsławniejszego plemienia, które
jednak bardzo szybko przejęło ję-
zyk i obyczaje podbitych, łaciń-
skich już Gallów.
Można powiedzieć, że walecz-
ni i ceniący własną cześć Franko-
wie przyczynili się do odrodzenia
w tradycji europejskiej cnoty wo-
jowników Homera. Upowszech-
nili ideały, o których pisali Grecy
przed tysiącem lat. 
Imperium
Rzymskie istniało
nie tylko dzięki prawu,
ale z biegiem lat coraz
bardziej również dzięki
przemocy

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
Tropem Iwana
Jeśli John Demjaniuk stanie przed sądem w Niemczech,
będzie to prawdopodobnie ostatni wielki proces o nazistowskie
P
zbrodnie popełnione w czasie II wojny światowej.
rokurator Karl Schrimm, szef
Głównego Urzędu Ścigania
Zbrodni Nazistowskich w Lu-
dwigsburgu, który zajmuje się
tropieniem zbrodniarzy nazi-
stowskich od 1958 roku, twierdzi, że „liczy się
każdy miesiąc”. Teraz zakończył postępowanie
i przesłał do prokuratury w Monachium liczący
140 stron raport końcowy. Czeka, aż prokurato-
rzy przygotują akt oskarżenia przeciwko
Iwanowi Demjaniukowi. Zarzuca mu się udział
w zamordowaniu 29 tysięcy europejskich Ży-
dów, w tym około 1900 niemieckich, co jest
istotne dla ewentualnego postawienia go w stan
oskarżenia w Niemczech.
Według śledczych był on członkiem komanda
SS, które zajmowało się łapaniem i ekstermina-
cją Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Peł-
nił funkcję strażnika w obozach koncentracyj-
nych na Majdanku, w Treblince, Sobiborze
i Flossenburgu. W 1943 roku kierował transpor-
tami Żydów do komór gazowych w Sobiborze
– i na tym wątku koncentruje się głównie docho-
dzenie, gdyż Sobibór był wyłącznie obozem za-
głady. Każdy, kto pracował w nim jako strażnik,
H O R Y Z O N T Y
uczestniczył w mordach. Śledczy z Ludwigsbur-
ga zebrali nazwiska 29 tysięcy osób deportowa-
nych z obozu przejściowego w Westerbork
w Holandii do Sobiboru i zamordowanych
w okresie, gdy Demjaniuk był tam strażnikiem
(od 27 marca do września 1943 roku). W aktach
są też informacje o transportach dziecięcych.
Kluczowym dowodem w sprawie jest legity-
macja służbowa potwierdzająca służbę
Demjaniuka w SS. Jej autentyczność potwier-
dzili eksperci w USA. Niemcy przeprowadzili
powtórną analizę, gdyż w 1987 roku funkcjona-
riusz Federalnego Urzędu Kryminalnego za-
kwestionował jej autentyczność, tłumacząc mię-
dzy innymi, że dokument nie ma daty wystawie-
nia i widnieją na nim ręczne dopiski.
Prokuratura w Monachium ma wystąpić
o ekstradycję 88-letniego dziś Demjaniuka,
który mieszka w stanie Ohio w USA.
ZBRODNIARZ NUMER DWA
Kim jest człowiek, który na liście żyjących
jeszcze zbrodniarzy wojennych zajmuje drugie
miejsce, tuż za lekarzem obozu koncentracyjne-
go Albertem Heimem? Iwan Demjaniuk uro-
FOT. CLEVELAND.COM
dził się 3 kwietnia 1920 roku w ukraińskiej miej-
scowości Dubowije Makarensy. Pracował jako
traktorzysta, kierowca ciężarówki i przy monta-
żu samochodów w ukraińskim kołchozie. Jako
czerwonoarmista dostał się w 1942 roku do nie-
mieckiej niewoli. „Za bochenek chleba oddał-
bym duszę”, powiedział później przed sądem.
Miliony radzieckich jeńców wojennych zmarło
w niemieckich obozach. Demjaniuk przeżył.
Jak wynika z ustaleń w Ludwigsburgu, w la-
tach 1942–1945 należał do kilkutysięcznej gru-
py Bałtów, Ukraińców, Niemców zawołżań-
skich, którzy wykonywali czarną robotę dla na-
zistów na podbitych obszarach na Wschodzie,
częściowo dobrowolnie, często jednak także pod
przymusem. Ludzie ci, zwani najemnikami
śmierci, brali udział w masowych rozstrzeliwa-
niach i pomagali w likwidowaniu gett żydow-
skich. W obozach zagłady pędzili ludzi do ko-
mór gazowych.
W BASENIE Z REKINAMI?
Na początku 1945 roku Demjaniuk wstąpił
do armii Własowa, formacji rosyjskich ochotni-
ków, którzy walczyli po stronie Niemców prze-
ciwko Rosjanom. Po wojnie trafił do obozu dla
uchodźców w Monachium. Tam poznał swą
przyszłą żonę Werę. Urodziła im się córka
Lydia. W 1952 roku wyemigrowali do Stanów
Zjednoczonych. Dawny wojskowy okręt trans-
portowy „General Haan” przewiózł ich z Bremy
do Nowego Jorku. Zamieszkali w stanie Ohio,
gdzie Demjaniuk pracował jako robotnik w fa-
bryce samochodów.
Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego
stulecia władze amerykańskie dostały sygnały,
POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 59
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

IWANOWI
DEMJANIUKOWI
zarzuca się udział
w zamordowaniu
29 tysięcy europej-
skich Żydów, w tym
około 1900
niemieckich.

że John Demianiuk brał udział
w zbrodniach nazistów. Ocaleli z Ho-
lokaustu Żydzi rozpoznali w nim
„Iwana Groźnego” – okrutnego straż-
nika w obozie w Treblince, który ka-
tował idących na śmierć. Amerykanie
odebrali Demjaniukowi obywatel-
stwo i w 1986 roku przekazali go
Izraelowi. Pięciu świadków, którzy
przeżyli Holokaust, zidentyfikowało
go na zdjęciu. W 1988 roku został
skazany na śmierć, ale pięć lat później
izraelski Sąd Najwyższy uniewinnił
go ze względu na uzasadnione wątpli-
wości. Uznał, że Demjaniuk był
strażnikiem w obozie, nie był jednak
pewien, czy był „Iwanem Groźnym”.
Podobno prawdziwy Iwan nazywał
się Marczenko i został zabity łopatą
w czasie buntu więźniów w Treblince
w 1943 roku. Demjaniuk wrócił do
domu jako wolny człowiek, samolo-
tem w biznes class na koszt państwa,
co wywołało oburzenie ofiar wojen-
nych zbrodni oraz ich rodzin.
Ponownie amerykańskie obywatel-
stwo odebrano mu w 2002 roku, kiedy
specjalne biuro śledcze w Minister-
stwie Sprawiedliwości USA ścigające
zbrodniarzy wojennych zebrało dowo-
dy, że Demjaniuk był strażnikiem
w innych obozach nazistowskich
w Polsce i Niemczech. Ukrył to, kiedy
przyjechał na stałe do USA, otrzymu-
jąc dzięki temu obywatelstwo. Na mo-
cy prawa w USA rząd może odebrać
amerykański paszport, jeżeli udowod-
ni, że został on przyznany cudzoziem-
cowi na podstawie kłamliwie podanych
faktów z życiorysu.
W 2005 roku sąd w Cleveland
w stanie Ohio orzekł, że John
Demjaniuk, domniemany strażnik
w hitlerowskich obozach koncentra-
cyjnych, może zostać deportowany na
Ukrainę. Sędzia nie uznał argumenta-
cji adwokata Johna Broadleya, który
oświadczył, że jego klient po powrocie
do ojczyzny mógłby być poddany tor-
turom. Nazwał ewentualną deportację
„wrzuceniem do basenu z rekinami”.
Ukraina nie zdecydowała się jednak na
przyjęcie swego dawnego obywatela,
mimo że możliwość deportacji do-
mniemanego zbrodniarza SS potwier-
dził sąd najwyższy.
Demjaniuk nie przyznaje się do za-
rzucanych mu zbrodni nazistowskich.
Twierdzi, że służył w Armii Czerwonej
i dostał się do niewoli niemieckiej
w 1942 roku.
POLSKI WĄTEK
Śledztwo przeciw Demjaniukowi
prowadził też polski IPN. Wszczął je
w grudniu 2002 roku oddział lubelski
instytutu. Po niespełna dwóch latach
trafiło do Łodzi. W toku śledztwa po-
twierdzono, że Demjaniuk trafił do
obozu szkoleniowego formacji SS
w Trawnikach, z którego wywodzili
się strażnicy zwani wachmanami, sta-
nowiący późniejszą obsługę obozów
koncentracyjnych i obozów zagłady.
Ustalono również, że po odbytym
szkoleniu Demjaniuk został skiero-
wany do pełnienia służby w obozie na
Majdanku, w Sobiborze i obozie za-
głady Treblinka II.
Przesłuchano między innymi byłych
wachmanów przeszkolonych w Traw-
nikach i osoby zamieszkałe nieopodal
tego obozu szkoleniowego. Przeprowa-
dzono w archiwach kwerendy doku-
mentów dotyczących zbrodni popełnionych
przez byłych strażników tegoż obozu. Jednak,
zdaniem pionu śledczego IPN, gromadzony
przez kilka lat materiał dowodowy nie dostar-
czył podstaw do wydania decyzji o przedstawie-
niu Demjaniukowi zarzutu udziału w dokony-
waniu zabójstw. „Dlatego prowadzone postępo-
wanie zostało prawomocnie umorzone postano-
wieniem z 19 grudnia 2007 roku wobec braku
Ścigające nazi- danych dostatecznie uzasadniających podejrze-
stowskich zbrod- nie popełnienia tego czynu przez Demjaniuka”,
niarzy Centrum wyjaśnili śledczy.
Szymona
Wiesenthala za- Z uwagi na wątpliwości, czy Demjaniuk
rzuca Niemcom i mężczyzna zwany „Iwanem Groźnym”, który
brak zaangażo- obsługiwał komory gazowe w obozie zagłady
wania w rozlicza- w Treblince, to jedna i ta sama osoba, wyłączo-
nie się z brunat-
ną przeszłością no materiał dowodowy dotyczący „Iwana Groź-
nego” i przekazano go do IPN w Warszawie.
Warszawski instytut prowadzi śledztwo w spra-
wie zbrodni ludobójstwa popełnionej w obozie
w Treblince.
SPÓŹNIONA TEMIDA
Czy Demjaniuk stanie przed niemieckim są-
dem? „Der Spiegel” przypomniał, że ostatnia
podobna rozprawa przeciwko nazistowskiemu
zabójcy odbyła się w Niemczech kilkanaście lat
temu. Oficer SS, Josef Schwammberger, zo-
stał oskarżony o zabójstwo 650 osób i skazany
na dożywocie. Zmarł w więzieniu w 2004 roku.
Największym problemem będzie zapewne zdol-
ność kończącego wkrótce 89 lat podejrzanego
do brania udziału w rozprawach. „Ojciec nie jest
w stanie bronić się w kolejnych procesach pro-
wadzonych za granicą”, twierdzi John
Demjaniuk junior.
Ścigające nazistowskich zbrodniarzy Cen-
trum Szymona Wiesenthala zarzuca Niemcom
brak zaangażowania w rozliczanie się z brunat-
ną przeszłością. Jeśli Demjaniuk nie doczeka
ekstradycji i procesu, będzie to kolejny przykład
na potwierdzenie tych oskarżeń. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 H O R Y Z O N T Y

Panu ppłk. rez. Z głębokim smutkiem RODZINIE

Zbigniewowi przyjęliśmy wiadomość oraz NAJBLIŻSZYM
CZERWIŃSKIEMU o śmierci naszego kolegi wyrazy głębokiego współczucia
dyrektorowi Bellona SA płk. rez. Adama z powodu śmierci
wyrazy głębokiego żalu CHRUSZCZEWSKIEGO
i współczucia z powodu śmierci W tych ciężkich chwilach płk. rez. Adama
łączymy się w bólu CHRUSZCZEWSKIEGO
MAMY składają
składają Z NAJBLIŻSZĄ RODZINĄ. dowódca oraz kadra i pracownicy wojska
prezes zarządu i pracownicy Dowództwa Pomorskiego
Bellona SA. szef, kadra i pracownicy wojska Okręgu Wojskowego.
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego
w Bydgoszczy.

Z głębokim żalem przyjęliśmy RODZINIE i NAJBLIŻSZYM

wiadomość, że 4 marca 2009 r.
odszedł na wieczny dyżur
nasz serdeczny Kolega
kapitan lekarz medycyny
Jakub MAJ
RODZINIE i BLISKIM
wyrazy głębokiego współczucia
składają
koledzy z 38 Kursu Wydziału Lekarskiego
Wojskowej Akademii Medycznej.
Cześć Jego pamięci!
Panu mjr. Arkadiuszowi BARTNIKOWI
oraz jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego
w Katowicach
oraz wojskowy komendant uzupełnień
w Gliwicach.
Panu gen. bryg. Gustawowi MAJOWI
wyrazy szczerego współczucia i żalu
w smutnych chwilach po śmierci
SYNA
składają
kadra zawodowa i pracownicy wojska
Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1
Sztabu Generalnego WP.
Panu gen. bryg.
Stanisławowi RYBAKOWI
oraz
Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
OJCA
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Departamentu Strategii
i Planowania Obronnego
Ministerstwa Obrony Narodowej.
tragicznie zmarłego
por. pil. Roberta WAGNERA
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
składają
dowództwo, żołnierze
i pracownicy wojska
49 Pułku Śmigłowców Bojowych
w Pruszczu Gdańskim.
Panu gen. broni
Mieczysławowi STACHOWIAKOWI
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
BRATA
składają
płk rez. Włodzimierz Hauzer,
płk rez. Krzysztof Zieliński.
Pani mecenas
Joannie MAJ-MARJ AŃSKIEJ

Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o tragicznej śmierci najserdeczniejsze wyrazy szczerego

śp. por. pilota Roberta WAGNERA współczucia i głębokiego żalu
W imieniu całej społeczności 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z powodu śmierci
z Tomaszowa Mazowieckiego kondolencje oraz wyrazy współczucia
BRATA
RODZINIE i KOLEGOM składają
tragicznie zmarłego dyrektor, kadra i pracownicy
składają Departamentu Prawnego
dowódca, piloci i żołnierze 25 Brygady Kawalerii Powietrznej. Ministerstwa Obrony Narodowej.

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 61

 P R Z Y G O D A
PIOTR BERNABIUK

Ekstremalny rajd
Coraz liczniejszy udział żołnierzy w adventure racing nie
oznacza jeszcze, że wielkie ekstremalne rajdy staną się
wkrótce wojskową specjalnością.
FOT. PHOTO TEAM BWC 2009/EXMEDIO.PL (2)

B
ez przerwy, w dzień
i w nocy, samodzielnie
dobierając drogę na
czterystukilometrowej
trasie do zasypanych śniegiem
punktów, uczestnicy rajdu Berg-
son Winter Challenge 2009 poko-
nywali trasy wiodące przez Gorce,
Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki
i Pieniny pieszo, na rowerach gór-
skich i nartach biegowych. Po dro-
dze wykonywali zadania specjalne:
wspinaczkę, zjazdy na linach, prze-
prawy przez linowe mosty oraz zi-
mowy slalom górską rzeką na pon-
tonach. Stawka była wysoka, gdyż
ukończenie polskiej eliminacji
w adventure racing (rajdach przy-
gody), jednej z dziesięciu rozgry-
Gdy duch opuszcza ciało
Z dziennika majora Czesława Studenckiego
CZWARTEK, GODZINA 10.00
W górach nasypało śniegu,
zapowiada się prawdziwie zimo-
wy Bergson Winter Challenge.
Z Tomkiem Bartkowiakiem two-
rzymy „WOSzK Gronik Strong”,
w drugim zespole „WOSZK Gro-
nik” startują nasze młode wilki,
Łukasz Karpiński i Marcin Kalita,
debiutanci w adventure race.
Ostatnie dni w gorączce przedstar-
towej, szykowanie sprzętu i żywno-
ści, planowanie wyposażenia.
CZWARTEK, GODZINA 22.00
Start! Rozpoczynamy pięciokilo-
metrową uwerturą, biegiem na
orientację po uzdrowiskowej Rabce
i najbliższej okolicy. U nas nawiga-
cją zajmuje się Tomek, międzynaro-
dowej klasy zawodnik w biegach na
orientację. Zwiedzanie uzdrowiska
zamykamy na dobrym, szesnastym
miejscu i wskakujemy na rowery.
Pod kołami asfalt, jednak trasa
przez Rabę Wyżną chwilami okrut-
nie staje dęba. Podbity na karcie
kolejny punkt, ruszamy ku Klikuszo-
wej i Obidowej. Śniegu coraz więcej.
Następny punkt do zaliczenia ma-
my już w samych Gorcach, w schro-
nisku Stare Wierchy. Podjazd, gwał-
townie przemienia się w okrutne
podejście, z pchaniem rowerów
w coraz głębszym śniegu.
PIĄTEK, GODZINA 03.00
Wreszcie jedziemy w dół, do Rab-
ki. Przy szczycie Maciejowej rusza-
my „na krechę”, czyli prosto z pie-
ca na łeb wyratrakowaną trasą nar-
ciarską. Na dole, w Rabce, gdy odbi-
jam w stronę „przepaku” ulokowa-
nego w szkole, słyszę krzyk Tomka.
Najgorsze jeszcze przed nami.

62 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 H O R Y Z O N T Y

Jedna z 4949 minut

Tylko „Team 360 stopni” reprezentował barwy naszego kraju.

W samo południe 12 lute-

go wystartowało z Rab-
ki na liczącą ponad czterysta
kilometrów trasę „masters”
osiem czteroosobowych ze-
społów z Czech, Danii, Holan-
dii i Polski. Po 82 godzinach
i 28 minutach zmagań z dy-
stansem, zimowymi warun-
kami i własnymi słabościami
zwyciężył zespół „OpavaNet/
Tilak/K&K” z Republiki
Czeskiej w składzie Zuzana
Rohlederova, Marek Navratil,
Tomas Peterek, Pavel Kurc,
wyprzedzając o jedną minutę
polski „Team 360 stopni”,
w składzie Magda Łączak,
Igor Błachut, Paweł Dybek
i Ireneusz Waluga.
„Team 360 stopni”, nowa, ale
złożona z doświadczonych za-
wodników polska formacja,
ukończyła swoją pierwszą du-
żą imprezę w znakomitym
stylu. Prowadzili na najtrud-
niejszych odcinkach, otrzy-
mali półgodzinny handicap
za przecieranie szlaku w za-
sypanych śniegiem górach,
na mecie zaś różnica między
nimi a Czechami wyniosła
31 minut. Do zwycięstwa za-
brakło im jednej minuty!
W tej morderczej dyscyplinie
sportu konkurentów często
oddzielają godziny. Jedna mi-
nuta spośród 4949 spędzo-
nych na trasie to mgnienie oka
– kilka łyków herbaty, zawiąza-
nie sznurowadeł w bucie, rzut
oka na mapę.
Tylko „Team 360 stopni” repre-
zentował barwy naszego kraju.
Regulaminowym warunkiem
startu jest „jedna osoba płci
odmiennej” w teamie. W Pol-
sce tylko trzy zespoły reprezen-
tujące światowy poziom mają
w swoich składach zawodnicz-
ki mogące sprostać wyzwa-
niom morderczych tras „ma-
sters”. Dwie z pań nie mogły
wystartować. Na starcie stanę-
ła więc jedynie filigranowa
i niezwykle ambitna Magda
Łączak, która sama powiedzia-
ła kiedyś o sobie: „Bo ja mam
charakter niewspółmiernie
duży do wzrostu”. 

Przedeptaną w śniegu ścieżką
pchamy się z rowerami pod Luboń
Wielki, naprawdę wielką górę.
W trakcie podejścia doświadczam
znanego już stanu, gdy duch opusz-
cza ciało. Nie ma bólu i zmęczenia,
jest tylko tępy marsz bez odrobiny
emocji: przystanek, głębszy oddech,
łyk płynu z camelbacka i naprzód...
pod górę, bez końca.
PIĄTEK, GODZINA 09.00
Granią Gorców ponownie docho-
dzimy do schronisk na Maciejowej
i na Starych Wierchach, stamtąd
ostro w dół do Koninek i na Turbacz.
Wiemy z Tomkiem, że na podejściu
należy uzbroić się w ogromną cier-
pliwość. I wreszcie jest schronisko!
Herbatka, gorące jedzenie, wielkie
rozleniwienie. Tylko każdy ruch boli
niemiłosiernie i do tego jeszcze
przerażająca wieść, że kolejny punkt
zawodnicy z czołówki osiągają
w cztery godziny. Kilka zespołów po-
stanawia więc zakończyć wielką
przygodę na Turbaczu. A twarde
chłopaki z Gronika?
PIĄTEK, GODZINA 18.00
Po zmroku docieramy do schroni-
ska pod Turbaczem. Smak herba-
ty i szarlotki ponownie tłumią
w nas ochotę do walki. Tomasz ru-
sza z kopyta w stronę wierzchołka
Bukowiny Obidowskiej. Parę gwał-
townych zmian tempa i posiłek lą-
duje w zaspie śnieżnej. Poszło tyle
kilokalorii! Tomek zwalnia.
PIĄTEK, GODZINA 23.00
„Przepak”. Do końca zostało jedy-
nie 51 kilometrów na rowerach.
Wiemy już, że trasa jest absolutnie
nieprzejezdna, więc Tomek opraco-
wuje pewniejszy wariant. Z począt-
ku idzie jako tako, ale wkrótce wlo-
kę się na końcu. Śnieg sypie nie-
przerwanie. W zadymie, przy dużej
prędkości, tylko ciemność widzę...
SOBOTA, GODZINA 05.00
Pod koniec wybieramy wariant ob-
jazdowy przez Podobin i Mszanę
Dolną, dokładając do czorta do-
datkowych kilometrów. Tomek za-
czyna podsypiać, co rusz zjeżdża-
jąc na lewą stronę szosy. Pokrzy-
kuje sam na siebie, żeby całkiem
nie zasnąć. Planowane 51 kilome-
trów urosło już do osiemdziesię-
ciu. Na dwieście metrów przed na-
dmuchanym balonem mety, wisi
na linie dziesięć opon. Taki sobie
żarcik, na dobre zakończenie raj-
du. Wreszcie, po 33 godzinach i 40
minutach jesteśmy na mecie, „mło-
de wilki” niemal razem z nami.
Sprawdzamy liczniki – trasa „spe-
ed” ze 170 kilometrów rozciągnę-
ła się do 215, zaś przewyższenia
wyniosły 5,5 tysiąca metrów. 

POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009 63

 P R Z Y G O D A

W adventure
race sukcesy przy-
chodzą z wiekiem i do-
świadczeniem po przy-
gotowaniu organizmu
do długotrwałego
wysiłku.

FOT. PHOTO TEAM BWC 2009/EXMEDIO.PL (2)

Trzy godziny kary
Na liczącą 170 kilometrów trasę „speed” wyruszyły 52 teamy z ośmiu krajów.

D owolnie skompletowane pod

względem płci dwuosobowe
zespoły, złożone zarówno z szukają-
cych dopiero swej szansy amato-
rów, jak również wytrawnych zawod-
ników, którym nie udało się zebrać
czwórki, pokonywały dystans, czę-
sto brnąc w śniegu lub dokonując
znacznie wydłużających dystans
obejść. Dla 28 z nich przedsięwzię-
cie okazało się zbyt forsowne,
w tym dla „Polska Zbrojna” Salewa
Team. Kapitan Narcyz Sadłoń
i Tomasz Różak zakończyli walkę
po morderczym trekkingu. Nie wyje-
chali na kończącą zawody trasę ro-
werową, gdyż po dobie i ośmiu go-
dzinach zmagań doganiał ich... li-
mit czasu. O nadrabianiu minut
i kwadransów nie było mowy, bo-
wiem obliczone na 51 kilometrów
szlaki były zasypane śniegiem, zaś
objazd wydłużał dystans do 80 kilo-
metrów. Kapitan Sadłoń wystąpił
w podwójnej roli: pełnił również obo-
wiązki lekarza zawodów.
Rewelacyjnie za to spisały się dwa
wojskowe zespoły z zakopiańskie-
go Wojskowego Ośrodka Szkole-
niowo-Kondycyjnego. „WOSzK Gro-
nik Strong” w składzie major
Czesław Studencki i kapitan
Tomasz Bartkowiak ukończył zma-
gania na znakomitym 14. miejscu,
tuż przed „młodymi wilkami”, po-
rucznikami Marcinem Kalitą
i Łukaszem Karpińskim tworzący-
mi zespół „WOSzK Gronik”. „Krót-
ki” dystans miał również swoich
bohaterów i przegranych. Bezkon-
kurencyjni okazali się Piotr Hercog
i Piotr Dymus ze „Speleo Salo-
mon”, którzy dwie setki przemknę-
li w niespełna dobę (23 godzin
i 20 minut). Nieco ponad dwie go-
dziny za nimi pojawili się Sławomir
Łabuziński i Paweł Moszkowicz,
jednakże bez powodu do radości.
Wyczerpany do cna Paweł nie był
już w stanie pokonać ostatniej
przeszkody, czyli wiszących na li-
nach opon. Przez trzygodzinną ka-
rę spadli na czwartą pozycję, za ro-
syjskim zespołem „Kant Deuter”
i ukraińskim „OS-Direckt Adventure
Team II”. 

wanych na wszystkich kontynentach, daje prze-
pustkę do startu w mistrzostwach świata.
W adventure race na świecie ściga się wielu
znanych zawodników imprez wytrzymałościo-
wych, medalistów olimpijskich i mistrzów świa-
ta w kolarstwie górskim, pływaniu, triathlonie
czy biegach długich. Sukcesy przychodzą tu bo-
wiem z wiekiem i doświadczeniem, po przygoto-
waniu organizmu do długotrwałego wysiłku.
Znakomicie przygotowani kondycyjnie, szybko
ucząc się nowych dyscyplin, „na starość” w tej
dziedzinie zaczynają odnosić sukcesy.
W Polsce dominują w tym sporcie zawodnicy
biegów na orientację, są wśród nich Grzegorz
Foremny, Paweł Moszkowicz i Mirosław
Szczurek, bardzo często obecni lub byli woj-
skowi. Żołnierze coraz częściej znajdują tu
swoje miejsce, ponieważ człowiek odnoszący
sukcesy w tym morderczym sporcie, to zarów-
no fizycznie, jak i charakterologicznie model
doświadczonego komandosa. W adventure ra-
ce startują także żołnierze, policjanci z AT, za-
wodowi strażacy, ratownicy medyczni i gór-
scy, czyli ludzie, którzy na co dzień przygoto-
wani są do nietypowych działań w terenie
w trudnych warunkach.
Paweł Fąferek, do niedawna znakomity za-
wodnik, a dziś organizator licznych przedsię-
wzięć w tej dziedzinie, w tym Bergson Winter
Challenge, liczy na rozwój rajdów wśród „mun-
durowych”. Mówi jednak bez ogródek: „Na ca-
łym świecie, również w czołówce rajdów, poja-
wiają się żołnierze jednostek elitarnych. Prze-
ciętni żołnierze nie powinni z marszu startować
w najdłuższych imprezach, bo to może zagrażać
ich zdrowiu. Zapraszam na wcale niełatwe trasy
«speed»”.
Fąferek nie żartuje. Dzięki doświadczeniu
zdaje sobie sprawę, jak ważne jest odpowiednie
przygotowanie do startu i stopniowanie wysił-
ku: „O tych, którzy po kilku dobach wielkiego
wysiłku, docierają do celu, mówi się «sleep
monsters»” – śpiące potwory. W otępieniu, nie
do końca kojarząc, co się wokół nich dzieje, po-
ruszają się pokracznie, w bezwładzie. Mają
przeciążone stawy, zakwaszone wszystkie mię-
śnie, bąble, odciski, skręcenia, stają się niewraż-
liwi na ból. Wreszcie wpełzają na metę, piją pa-
rę łyków szampana, ale nie potrafią wykrzesać
z siebie radości. A po zawodach nie da się od
razu wrócić do normalnego życia. Odbudowa-
nie tego, co się zużyło, trwa kilka tygodni. Or-
ganizm bardzo powoli się regeneruje. Wielu
zrobiło sobie krzywdę, porywając się na coś,
do czego nie byli przygotowani”.
Bez większej szkody dla zdrowia, ale za to
z sukcesem, wystartowali w tym roku w Berg-
son Winter Challenge na trasie „speed” in-
struktorzy Wojskowego Ośrodka Szkolenio-
wo-Kondycyjnego w Zakopanem. Kapitan
Tomasz Bartkowiak, szef sekcji szkolenia
specjalistycznego na popularnym Groniku,
a ponadto wielokrotny reprezentant Polski na
mistrzostwach Europy i świata w biegach na
orientację, medalista mistrzostw Polski i mistrz
sił zbrojnych w tej dziedzinie, ostatnio pasję
sportową skoncentrował właśnie na adventure
racing.
W najbliższym czasie instruktorzy z Groni-
ka, pracujący na co dzień z pilotami i koman-
dosami, zamierzają bowiem stworzyć zespół
wojskowy, który zdobywane doświadczenia
będzie przekazywał żołnierzom przygotowują-
cym się do działania w warunkach ekstremal-
nych. Projekt ten może być dla wielu dość za-
skakujący, ma sens, bowiem WOSzK jest
miejscem jakby stworzonym do realizacji ta-
kich ambitnych projektów. 

64 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009

 Przegląd rodziny serwerów PRIMERGY
firmy Fujitsu Siemens Computers
Trochę historii
Firma Fujitsu Siemens Computers została powoła-
na w październiku 1999 roku przez firmy Siemens
AG i Fujitsu Ltd. jako spółka konsolidująca oferowa-
ne przez swoich udziałowców produkty i usługi z dzie-
dziny IT. Doskonała rozpoznawalność obydwu part-
nerów na europejskim i azjatycko-amerykańskim ryn-
ku IT stanowiła zarazem doskonały fundament do
stworzenia i zaoferowania nabywcom tej klasy pro-
duktów, pełnej oferty sprzętowej i usługowej – po-
cząwszy od komputerów domowych, poprzez kom-
putery biznesowe (stacjonarne i przenośne), aż do roz-
wiązań klasy serwery architektury x86 i RISC, włą-
czając w to rozwiązania klasy mainframe i SMP.
Od początku działalności firmy w Polsce – rów-
nolegle z powstaniem Fujitsu Siemens Computers
zostały powołane spółki przedstawicielskie w więk-
szości krajów europejskich – jedną z prioryteto-
wych linii produktów były serwery platformy x86
o handlowej nazwie PRIMERGY. Strategia taka by-
ła oczywistą konsekwencją doświadczeń i dokonań,
jakie posiadały w tej technologii obydwie firmy za-
łożycielskie.
Dlaczego serwery PRIMERGY ?
Serwery PRIMERGY to bogata w modele linia
serwerów jedno- i wieloprocesorowych: do maksy-
malnie 16 procesorów x86. Systemy te oferowane są
w obudowach przeznaczonych do montażu w sza-
fach przemysłowych standardu 19” oraz w standar-
dowych obudowach wolnostojących (również z do-
stępnym opcjonalnie pakietem montażowym dla szaf
przemysłowych). Specyficznymi konstrukcjami są
natomiast serwery kasetowe (tak zwane serwery bla-
de) serii PRIMERGY BX600 i PRIMERGY Blade-
Frame, dedykowane do rozwiązań klasy Dynamic
Infrastructure – są to zwarte i kompaktowe konstruk-
cje (szczególnie w przypadku serii BX), dostarcza-
jące moc obliczeniową dla centrów danych, rozbu-
dowanych struktur informatycznych, środowisk
CRM/ERP/DB i innych środowisk przetwarzania,
gdzie wymogiem jest możliwość uzyskania dyna-
micznego przełączania zasobów, aplikacji czy usług
w trybie High-Availability. Realizacja tych zadań
na platformie PRIMERGY pozwala zminimalizo-
wać nakłady na warstwę sprzętową i infrastrukturę
zewnętrzną (zasilanie, klimatyzacja, powierzchnia
pod instalację). Potwierdzeniem możliwości uzyska-
nia takiej elastyczności są dedykowane rozwiązania
dla środowisk Oracle i SAP, nazywane „FlexFrame
for Oracle” i „FlexFrame for SAP” – są to zaprojek-
towane wspólnie z producentami tych środowisk
kompletne rozwiązania sprzętowo–programowe re-
alizowane na bazie serwerów FSC PRIMERGY
z zachowaniem opcji skalowalności.
Wszystkie obecne modele serii PRIMERGY TX
i RX odznaczają się bardzo wysoką unifikacją rozwią-
zań i technologii zabezpieczających nieustanną pracę
warstwy sprzętowej oraz automatyczną odbudową za-
sobów w przypadku wystąpienia awarii. Większość
elementów krytycznych (między innymi pamięć ma-
sowa typu dysk twardy, moduły zasilania i chłodzenia,
moduły pamięci) każdego z modeli serwerów
PRIMERGY wykonywana jest w postaci modułowej.
Wymienione moduły są wykonywane w technologii
hot-plug, czyli z możliwością instalacji/wymiany bez
konieczności wyłączania serwera – stanowi to uprosz-
czenie samej obsługi serwerów, szczególnie w wypad-
kach awarii. Stąd też niejednokrotnie w opiniach na-
szych Klientów spotykamy się z zaszczytnym określe-
niem dla linii serwerów PRIMERGY – NLYDT (Ne-
ver Let You Down Technology – technologia, która ni-
gdy Cię nie zawiedzie).
Główna charakterystyka linii
serwerów PRIMERGY serii RX/TX
Konstrukcje, zarówno prostych i ekonomicznych
kosztowo modeli serii Econel, jak i zaawansowanych
technologicznie modeli PRIMERGY TX/RX, to
przede wszystkim realizacja kilku głównych założeń
stawianych przez Fujitsu Siemens Computers swo-
im systemom serwerowym:
a) innowacyjność i zgodność ze standardami
dla technologii IT
Najszersze portfolio produktów obejmujących za-
równo serwery, jak technologie i profesjonalne roz-
wiązania – między innymi: obsługa technologii VM-
Ware, XEN i MS HyperVisor w całej rodzinie serwe-
rów PRIMERGY, obsługa platform 1-96 CPU Quad-
i HexaCore, rozwiązania automatyzacji przydziału za-
sobów wirtualnych i fizycznych przy jednoczesnej op-
tymalizacji obciążenia dzięki technologii PAN, wspar-
cie dla najpopularniejszych systemów operacyjnych,
doświadczenia z ponad tysiąca wdrożeń Dynamic Da-
ta Center w całej Europie.
b) niezawodność
Serwery PRIMERGY osiągają najwyższe wskaźni-
ki niezawodności, dotychczas spotykane w rozwiąza-
niach high-end i na platfor-
mach serwerów dedykowa-
nych dla UNIX – obliczony
dla modelu PRIMERGY
TX150S6 wskaźnik nieza-
wodności: 99,992 % dostęp-
ności systemu w okresie sześ-
cioletniej eksploatacji, co
można przedstawić jako nie-
planowany przestój w wyni-
ku awarii na około 44 minut
w roku. PRIMERGY TX150S6
w tower
c) wydajność
Najlepsze wyniki testów wydajnościowych na
rynku – serwery PRIMERGY przodują w testach
wydajnościowych odniesionych do kryterium po-
bieranej energii SPECpower (na przykład serwer
PRIMERGY TX150S6) oraz w testach aplikacji
webowych SPECweb2005 (na przykład serwer
PRIMERGY RX600S4), wydajność i żywotność
bez „efektu” cieplnego
jak CPU throttling, czoło-
we wyniki w testach ce-
na/TPC-E (serwery PRI-
MERGY RX300S4
i RX600S4 w dziesiątce
najwydajniejszych serwe- Serwer
rów tej kategorii). PRIMERGY RX600S4
d) efektywność
Możliwość zredukowania kosztów eksploatacji
i obsługi TCO (Total Cost of Ownership) o ponad
60 procent – doskonałe wyniki w redukcji kosztów
przy wdrożeniach FlexFrame i PAN (Processing
Area Network), platforma PRIMERGY BX600 do-
starcza najbardziej opty-
malnego kosztowo roz-
wiązania dla konsolida-
cji środowisk serwerów
fizycznych i wirtual-
nych. Eco blade system
– PRIMERGY BX600S3
e) minimalizacja
wpływu na środowisko
naturalne
Biorąc pod uwagę efektywność serwerów PRI-
MERGY na tle konkurentów, koszt energii elek-
trycznej może być zredukowany nawet o 40 procent
– serwery PRIMERGY zużywają średnio ok. 20 pro-
cent mniej energii niż rozwiązania konkurencyjne,
głównie dzięki unikalnym rozwiązaniom konstruk-
cyjnym jak technologia optymalizacji chłodzenia
Cool-safe™ oraz dzięki dostępnej we wszystkich
modelach rodzinie procesorów serii Low Voltage.
Serwer PRIMERGY TX120S1 jest jednym z naj-
bardziej oszczędnych serwerów na świecie z unikal-
nym efektem ergonomicznym zredukowanego po-
ziomu hałasu przy pełnej wydajności.
Podsumowanie
Skuteczna realizacja wymienionych wcześniej
założeń dla serwerów PRIMERGY została wielo-
krotnie potwierdzona zarówno przez ośrodki do-
konujące obiektywnych testów wydajnościowych
dla systemów serwerowych (www.spec.org, www.
tpc.org), jak i przez Partnerów i Klientów Fujitsu
Siemens Computers. Serwery PRIMERGY dosko-
nale sprawdzają się zarówno w zastosowaniach
małych i średnich przedsiębiorstw, jak i w zaawan-
sowanych strukturach teleinformatycznych typu
centra danych, pełnią niejednokrotnie rolę central-
ną i krytyczną z punktu widzenia wagi obsługiwa-
nych aplikacji i usług w tych systemach – stąd też
serwery PRIMERGY doskonale wypełniają zada-
nia powierzone w każdym segmencie odbiorców:
firmy prywatne, korporacje i przemysł, sektor pub-
liczny i administracja państwowa. Bogata oferta
dodatkowych produktów serwisowych wraz z op-
cjami kontraktów bezpośrednich daje pełne gwa-
rancje bezpieczeństwa przetwarzania i profesjo-
nalizmu Fujitsu Siemens Computers w obsłudze
Klientów. Wdrożony i usprawniany system zapew-
nienia jakości ISO9001 jest jednym z głównych
fundamentów ogromnego zaufania dla FSC ze
strony Partnerów i Klientów. Pozwala to bezpiecz-
nie i skutecznie realizować nawet najbardziej zło-
żone bądź innowacyjne projekty, często obejmu-
jące specjalizowane usługi konsultingowe, serwi-
sowe, a nawet finansowe.
Więcej informacji:
http://www.fujitsu-siemens.com
http://www.fujitsu-siemens.com/products/standard_
servers/index.html
Fujitsu Siemens Computers Sp. z o.o.,
ul. M. Flisa 4, 02-2247 Warszawa
Tel.: +48 22 5774762, Fax: +48 22 5774709,
email: kontakt-pl@fujitsu-siemens.com

F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Biatlon po cywilnemu
K
iedy ten numer „Pol-
ski Zbrojnej” trafi do
rąk Szanownych Czy-
telników, będzie już
wiadomo, czy nasz
dzielny biatlonista Tomasz Sikora
zdobył puchar świata, czy
też musiał uznać
wyższość najlep-
szego zawodnika
w tej dyscyplinie,
Olego Einara
Bjoerndalena. Wie-
rząc w sukces repre-
zentanta Polski, na
wszelki wypadek do-
dam, że z Norwegiem
nie wstyd przegrać, bo
to jego rodacy wymyśli-
li tę interesującą rywali-
zację łączącą bieg nar-
ciarski ze strzelaniem.
Informację o począt-
kach biatlonu przyjąłem
w młodości z niedowie-
rzaniem. Byłem święcie
przekonany, że wszystkie
sporty świata zostały wy-
myślone w Związku Ra-
dzieckim, a kapitaliści,
głównie Brytyjczycy, w wyniku nie-
cnych knowań przywłaszczyli sobie
pomysłodawstwo piłki nożnej, boksu
oraz kilku innych dyscyplin. Mam
w swoim domowym archiwum wyci-
nek z „Przeglądu Sportowego” z lat
pięćdziesiątych zawierający kuriozalną
informację o tenisie wieloosobowym,
którym od stuleci pasjonuje się lud pra-
FOT. WWW.SXC.HUI
cujący miast i wsi na Wschodzie.
Ale miało być o biatlonie. Pierwsze
zawody odbyły się w 1767 roku z udzia-
łem kompanii norweskich pograniczni-
66 POLSKA ZBROJNA NR 12 | 22 MARCA 2009
Strefa sportu
Nasz medalista igrzysk olimpijskich i mistrzostw
świata Tomasz Sikora, choć strzela jak żołnierz
jednostki specjalnej, jest stuprocentowym cywilem.
ków. W pierwszej połowie XX wieku
konkurencja nosiła nazwę „wojskowy
patrol narciarski” i otwierała każde zi-
mowe igrzyska olimpijskie oraz mi-
strzostwa świata. Czteroosobowe zespo-
ły (jeden oficer, jeden
podoficer, dwóch szeregowców) rywa-
lizowały na trasie 25-kilometrowego
biegu narciarskiego, strzelając po dro-
dze do trzech baloników o średnicy
30 centymetrów z odległości 150 me-
trów. Karabiny były potwornie ciężkie,
a przecież każdy uczestnik biegu niósł
jeszcze plecak oraz ładownice.
W zawodach startowali początkowo
żołnierze, a dopiero później szkoleniem
patroli zajęły się kluby działające poza
jednostkami wojskowymi. W Polsce
pod Tatrami działał po II wojnie świato-
wej wielce zasłużony Wojskowy Klub Sportowy
Zakopane, który potem zmienił nazwę na
Legia. To właśnie z WKS-Legii wywodził się
biatlonowy wicemistrz świata z 1967 roku
Stanisław Szczepaniak. Z biegiem
czasu jednak wojsko zaczęło oddawać
biatlonowe terytorium cywilom.
Można by powiedzieć: bez walki.
Dziś spośród osiemnastu działają-
cych w Polsce klubów biatlono-
wych tylko jeden przyznaje się do
konotacji z armią (Biathlonowy
Klub Sportowy „Wojsko Polskie
Kościelisko”). Cała reszta to or-
ganizacje uczniowskie, miejskie,
międzyszkolne i akademickie.
Nasz wspaniały medalista
igrzysk olimpijskich i mi-
strzostw świata (a kto wie, mo-
że też zdobywca pucharu świa-
ta) Tomasz Sikora, choć strze-
la jak żołnierz jednostki spe-
cjalnej, jest stuprocentowym
cywilem i wywodzi się z cy-
wilnego klubu Dynamit
Chorzów. Nie wiem zresztą,
czy w dzisiejszym wojsku
jego nadzwyczajne sportowe
umiejętności w ogóle by się przydały. Patrole na
wschodniej granicy poruszają się zimą specjal-
nymi pojazdami i nie strzelają (całe szczęście)
do nielegalnych emigrantów. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.