Reanimacja bez Pod dyktando Gorąca

znieczulenia strona 14 Polaków strona 26 granica strona 59

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 13 (636) 29 marca 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Zdrowie
na kryzys
Lekarze obawiają się, że kryzys ostatecznie
strona 8

dobije wojskową służbę zdrowia.

 B U Z D Y G A N Y

Kiedyś na buzdygana mógł liczyć rotmistrz, pułkownik,

porucznik czy chorąży. Dzięki nam tym symbolem władzy może się
poszczycić generał, szeregowy, a nawet cywil.

P
rzed nami wyjątkowa uroczystość.
W piątek, 27 marca, po raz piętna-
sty uhonorujemy Buzdyganami lu-
dzi szczególnie zasłużonych dla
polskiej armii. Przypomnijmy, że laureatami
w tym roku zostali:
G e n e r a ł b r y g a d y M I R O S Ł AW
RÓŻAŃSKI, zastępca szefa Zarządu Planowa-
nia Strategicznego Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego, za innowacyjne metody w szkoleniu
żołnierzy, upór w tworzeniu szkoły snajperów
w Międzyrzeczu, przez co wielu znalazło się na
generalskiej muszce. (Nagroda Specjalna)
JADWIGA ZAKRZEWSKA, wiceprze-
wodnicząca sejmowej Komisji Obrony Narodo-
wej, za pasję i energię poświęconą wojsku, dzię-
ki którym sprawy obronności nie schodzą w sej-
mie na dalszy plan. (Przyjaciel Wojska)
Kapitan GRZEGORZ KALICIAK, szef
sztabu batalionu dowodzenia 17 Wielkopolskiej
Brygady Zmechanizowanej, za odwagę, kom-
petencje dowódcze, które sprawiły, że podczas
zaciętych walk w irackiej Karbali nie zginął ża-
den Polak. (Żołnierz Roku)
Pułkownik ZBIGNIEW PIĄTEK, szef
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Kato-
wicach, za wyjątkowe umiejętności dowódcze,
dzięki którym nie sposób zliczyć w Polsce lu-
dzi, którym pomagał, pomaga i jeszcze pomo-
że. (Oficer Roku)
Pułkownik lekarz ROBERT SALAMON,
komendant 2 Szpitala Operacji Pokojowych, za
wyjątkową postawę podczas misji w Iraku,
spektakularne akcje humanitarne i medyczny
profesjonalizm. (Oficer Roku)
Pułkownik ANATOL TICHONIUK, prze-
wodniczący Konwentu Dziekanów Korpusu
Oficerów WP, za wyjątkową skrupulatność
w zabieganiu o to, by nowelizowane lub nowe
ustawy dotyczące obronności uwzględniały in-
teresy żołnierzy. (Oficer Roku)
Młodszy chorąży MARCIN TRELKA,
specjalista w sekcji obsługi symulatorów
Ośrodka Szkolenia „Leopard” w 10 Bryga-
dzie Kawalerii Pancernej w Świętoszowie, za
męstwo i wzorową postawę żołnierską pod-
czas VIII zmiany PKW Irak oraz najwyższą
klasę wyszkolenia na czołgu Leopard po-
świadczoną podczas zawodów ogniowych
w Szwajcarii. (Podoficer Roku)
Starszy szeregowy zawodowy EMIL
URAN z 18 Bielskiego Batalionu Desanto-
wo-Szturmowego za determinację i chęć po-
wrotu do czynnej służby mimo ciężkich ura-
zów, jakich doznał na misji podczas III zmia-
ny PKW Afganistan. (Najlepszy Żołnierz
Wojsk Lądowych)
Podpułkownik pilot ROBERT KOZAK,
dowódca 1 Eskadry Lotnictwa Taktycznego
w Mińsku Mazowieckim, za mistrzowski po-
ziom lotniczych i dowódczych umiejętności,
o których w polskich Siłach Powietrznych krążą
legendy. (Najlepszy Żołnierz Sił Powietrznych)
Komandor porucznik PIOTR NIEĆ, do-
wódca okrętu ORP „Generał Kazimierz Puła-
ski”, za wszechstronność w rzemiośle marynar-
skim, która sprawia, że określenie „wilk mor-
ski” wobec niego trzeba by zdefiniować na no-
wo. (Najlepszy Żołnierz Marynarki Wojennej)
MARIAN KLUCZYŃSKI, dziennikarz,
fotoreporter specjalizujący się w tematyce Ma-
rynarki Wojennej, za rzetelność i sumienność
w dokumentowaniu wydarzeń floty godne służ-
by najwierniejszego i oddanego żołnierza. (Pu-
blicysta Roku)
Nasza gala, która odbędzie się w hotelu
Jan III Sobieski, będzie miała szczególnie
uroczysty charakter. Zaprosiliśmy na nią bo-
wiem wszystkich dotychczasowych laure-
atów Buzdyganów. Będzie to zatem niepo-
wtarzalne spotkanie najprzedniejszych szabel
Rzeczypospolitej.
Po raz pierwszy podczas naszej dorocznej
uroczystości organizujemy licytację, z której
dochód przekażemy na sfinansowanie spe-
cjalistycznego leczenia siedemnastoletniej
Karoliny.
Z uwagi na drastyczne oszczędności, ja-
kie zmuszona jest wprowadzać polska ar-
mia, pragnąc uniknąć posądzeń o rozrzut-
ność, oznajmiamy, że nasza uroczystość zo-
stała zorganizowana bez udziału środków
publicznych. Koszty związane z organizacją
gali w całości pokryte są z dochodów wła-
snych redakcji. 
O tym, jak potoczyły się losy niektórych laureatów
nagrody „Polski Zbrojnej”,
można przeczytać na stronie 28.

Pomóżmy Karolinie
D yrekcja Departamentu Polityki Zbrojeniowej zwraca się z gorącą
prośbą do czytelników „Polski Zbrojnej” o pomoc w sfinansowaniu
specjalistycznego leczenia Karoliny, córki naszej koleżanki.
Karolina ma 17 lat. Jest uczennicą II klasy liceum. Kształci się w trybie
indywidualnego nauczania w domu. W przyszłości chciałaby studiować
psychologię. Od trzech lat choruje na idiopatyczne zapalenie stawów.
Choroba jest nieuleczalna, wielowarstwowa, co oznacza, że wszystkie
stawy są objęte permanentnym stanem zapalnym. Wiąże się to z co-
dzienną walką z bólem, ograniczeniami ruchowymi i stałą opieką leka-
rzy specjalistów. Szansą na poprawę zdrowia byłoby poddanie Karoliny
leczeniu i rehabilitacji w specjalistycznych placówkach leczniczych za-
równo w kraju, jak i za granicą. Wymaga to jednak ogromnych nakła-
dów finansowych, przekraczających możliwości rodzica (roczny koszt
leczenia w klinice zagranicznej wynosi 25–30 tysięcy euro).
Tym, którzy chcieliby udzielić nam wsparcia, podajemy numer
konta, na które można wpłacać pieniądze na leczenie Karoliny:
Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”, ul. Łomiańska 5,
01-685 Warszawa, Bank Pekao SA Oddział 1 w Warszawie
nr: 41 1240 1037 1111 0010 1321 9362
z dopiskiem: darowizna na rzecz: KAROLINY STANKIEWICZ
Można również przekazywać 1% podatku, wpisując w zeznaniu
podatkowym nazwę: Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”,
nr KRS: 0000037904.
W rubryce „Informacje uzupełniające” proszę wpisać: KAROLINA
STANKIEWICZ
przedstawiciel komisji socjalnej w MON z ramienia
Departamentu Polityki Zbrojeniowej Beata Paszkowska,
dyrektor Departamentu Polityki Zbrojeniowej
generał brygady Andrzej Duks

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 3

 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 41 | STANISŁAW KOZIEJ

Czas na tandem
8 | WŁODZIMIERZ KALETA 43 | ROBERT CZULDA
Zdrowie na kryzys Odwrót
13 | ANDRZEJ WASILEWSKI 44 | TADEUSZ WRÓBEL
Więcej cierpliwości
Mroczne widmo
14 | JANUSZ B. GROCHOWSKI
46 | MARCIN KACZMARSKI
Reanimacja bez znieczulenia
Zapomniana Ukraina
20 | ARTUR GOŁAWSKI,
ARTUR GOŁAWSKI, TADEUSZ WRÓBEL
TADEUSZ WRÓBEL 47 | BOGDAN GÓRALCZYK
Rozkład jazdy na Rozkład jazdy na dekadę Zimnowojenna Azja
50 | ROBERT CZULDA
dekadę 20 23 | BOGDAN KLICH
Pozytywny bilans Strzała przyszłości
SZEF MON podpisze wkrótce program rozwoju
26 | PIOTR LASKOWSKI 54 | ROMAN KUŹNIAR
wojska na lata 2009–2018. Przewiduje on utrzy-
manie do 120 tysięcy żołnierskich stanowisk. Pod dyktando Polaków Przystanek Strasburg–Kehl
28 | ANNA DĄBROWSKA
Siedmiu wspaniałych HORYZONTY
32 | AARON WELMAN
Oaza spokoju 55 | MAŁGORZATA
33 | MAGDALENA SCHWARZGRUBER
KOWALSKA-SENDEK Salut dla Marii
Najmniejszy kontyngent
58 | ZDZISŁAW NAJDER
36 | BOGUSŁAW PACEK
Siła przekonań
Żołnierska chata
59 | ELŻBIETA
ANNA DĄBROWSKA
SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Siedmiu BEZPIECZEŃSTWO
Gorąca granica
wspaniałych 28 37 | MAREK PIELACH
Wszystko nas zaskakuje
62 | PIOTR BERNABIUK
Ciężar nowoczesności
BUZDYGANY dostało dotychczas prawie dzie-
więćdziesiąt osób. Sprawdziliśmy, jak potoczyły 40 | ANDRZEJ JONAS 66 | ANDRZEJ FĄFARA
się losy kilku naszych laureatów. Każdemu wolno marzyć Ulica Ułańska

tel.: +4822 684 02 27, CA MON 840 227; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, PUBLICYŚCI
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Anna
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Dąbrowska, Paulina Glińska, Marek Pielach
845 685, faks: 845 503; Roman Przeciszewski, Małgorzata
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Schwarzgruber, Aaron Welman,
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa Tadeusz Wróbel,
tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
REDAKCJI WOJSKOWEJ BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
Wojciech Kiss-Orski, GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; 13, CA MON 262 413;
wko@redakcjawojskowa.pl KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
Jacek Szustakowski,
ZASTĘPCA DYREKTORA tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
REDAKCJI WOJSKOWEJ POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
ppłk Lech Mleczko mjr Tomasz Szulejko,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, WROCŁAW: Bogusław Politowski,
tel.: +4822 684 56 85; tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
REDAKTORZY PROWADZĄCY FOTOREPORTER
ppłk Artur Goławski, tel.: +4822 684 52 30, Jarosław Wiśniewski,
CA MON 845 230; Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Norbert Bączyk, Janusz B. Grochowski, ZDJĘCIE
Andrzej Jonas, Robert Czulda, Marek NA OKŁADCE
Orzechowski, Andrzej Fąfara, Bogusław Jarosław
Pacek, Marek Przybylik, Krzysztof Głowacki, Wiśniewski
Paweł Henski, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Zdzisław Najder, Henryk Suchar
DZIAŁ GRAFICZNY Redaktor
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; wydania
Marcin Dmowski (kierownik), KATARZYNA
Monika Klekociuk, Paweł Kępka, PIETRASZEK
Andrzej Witkowski
PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; Informacja: +4822 684 04 00
Renata Gromska (kierownik),
Małgorzata Mielcarz, Aleksandra Ogłoza, KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Joanna Rochowicz Bellona SA +4822 457 04 37,
6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU
Adam Niemczak (kierownik), DRUK
Anita Kwaterowska (tłumacz), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Małgorzata Szustkowska, Numer zamknięto: 23.03.2009 r.
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03,
faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


Zbrojeniówka na rozdrożu
Środki na modernizację techniczną naszej armii stopniały z około 4,7 miliarda złotych
do niecałych 2,2 miliarda.
P odczas wspólnego posiedzenia
19 marca trzech komisji sejmo-
wych – obrony, gospodarki i skar-
bu – poświęconego sytuacji w pol-
skim przemyśle obronnym infor-
mację o kondycji finansowej zbro-
jeniówki przedstawił wiceminister
Krzysztof Hubert Łaszkiewicz
z Ministerstwa Skarbu Państwa.
Jak mówił, część firm ma kłopoty
z uzyskaniem kredytów na materia-
ły do produkcji i niski wskaźnik
płynności finansowej. Znaczący
wpływ na taką sytuację ma ogólno-
światowy kryzys gospodarczy. Na
to nałożyły się wielkie ogranicze-
nia zamówień ze strony armii. Jed-
nym ze sposobów na poprawę sytu-
acji jest zwiększenie eksportu, ale
pozytywne skutki będą odczuwal-
ne dopiero za dwa–trzy lata.
Prezes krytykowanej przez część
posłów spółki Bumar Edward
Nowak mówił o planach zwiększe-
nia sprzedaży poza Polską. Jednym
z pomysłów na poprawę atrakcyjno-
Wsparcie
dla specjalsów
N astępstwem podpisania przez
sekretarza obrony narodowej
USA Roberta Gatesa oraz mini-
stra Bogdana Klicha umowy bila-
teralnej „Memorandum of Under-
standing”, ustanawiającej partner-
stwo pomiędzy dowództwami ope-
racji specjalnych Polski i Stanów
Zjednoczonych Ameryki, była wi-
ści oferty eksportowej jest urucho-
mienie w Gliwicach produkcji sze-
ściokołowej wersji transportera Ro-
somak, ale to wymaga zgody licen-
cjodawcy.
Na posiedzeniu pojawiły się po-
stulaty, aby uruchomić kredytowa-
nie produkcji sprzętu wojskowego
dla naszej armii. Konieczna będzie
też dalsza restrukturyzacja. Tu za-
brzmiał głos przedstawicieli
związków zawodowych, którzy nie
chcą, by jej koszty ponosili głów-
nie pracownicy. Jednym z postula-
tów strony związkowej jest powo-
łanie koordynatora do spraw prze-
mysłu obronnego, gdyż – ich zda-
niem – dzisiejszy stan rzeczy,
w którym kompetencje są rozdzie-
lone między kilka resortów, nie słu-
ży dobrze temu sektorowi. Repre-
zentujący resort obrony podsekre-
tarz stanu do spraw uzbrojenia
i modernizacji w MON Zenon
Kosiniak-Kamysz, wspierany
przez przedstawicieli Departamen-
zyta w Polsce asystenta sekretarza
obrony USA do spraw operacji spe-
cjalnych i konfliktów o niskiej in-
tensywności Michaela Vickersa.
Podczas pobytu 19–20 marca ame-
rykański polityk, w przeszłości żoł-
nierz oddziałów specjalnych US
Army, spotkał się w Krakowie z ge-
nerałem dywizji Włodzimierzem
Potasińskim, dowódcą Wojsk Spe-
cjalnych. Rozmawiano o zasadach
wsparcia Dowództwa przez stronę
amerykańską w zakresie transfor-
M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E
Sprawdzian
WĘDRZYN. 17 marca odbyły
się ćwiczenia plutonu przeciwlotni-
czego z batalionu manewrowego
Grupy Bojowej Unii Europejskiej
2010 z 17 Wielkopolskiej Bryga-
dy Zmechanizowanej. Cztery pię-
cioosobowe działony przeszły
sprawdzian z prowadzenia
ognia do celów naziemnych
i powietrznych.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Nowy dowódca
ZAMOŚĆ. Podpułkownik Piotr
Fajkowski został dowódcą 3 Bata-
lionu Zmechanizowanego w Zamo-
ściu. Przekazanie obowiązków od-
było się 16 marca z udziałem do-
wódcy 3 Brygady Zmechanizowa-
nej w Lublinie generała brygady
tu Zaopatrywania Sił Zbrojnych
i Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego, przedstawił sytuację fi-
Jana Brzozowskiego. Podpułkow-
nik Fajkowski, który pełnił obo-
wiązki szefa sekcji operacyjnej
nansową resortu po cięciach bu- w dowództwie 1 Dywizji Zmechani-
dżetowych. Środki na moderniza- zowanej, zastąpił na stanowisku
cję techniczną stopniały z około dowódcy 3 bz podpułkownika
4,7 miliarda złotych do niecałych Zbigniewa Pazurę. 
2,2 miliarda. Jeśli sytuacja gospo-
darcza będzie dobra, to istnieje F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
możliwość zwiększenia tej kwoty
za kilka miesięcy o 400 milionów
złotych. Takiej sumy brakuje Jubileusz
w tegorocznym budżecie na zobo- GDYNIA. Fregata ORP
wiązania wynikające z zamówień „Gen. K. Pułaski” obchodziła dzie-
wieloletnich. wiątą, a korweta ORP „Kaszub”
Na nowe zamówienia MON ma dwudziestą drugą rocznicę pod-
obecnie zaledwie 300 milionów niesienia biało-czerwonej bandery.
złotych. Według wiceministra Na obu jednostkach 13 marca od-
Łaszkiewicza, potrzeba jeszcze pół były się uroczyste zbiórki z udzia-
miliarda złotych, by „spiąć” zamó- łem załóg i zaproszonych gości.
wienia i produkcję. W trakcie deba- Okręty, razem z fregatą ORP
ty mocno akcentowano postulat „Gen. T. Kościuszko”, tworzą Dywi-
utrzymania ustawowego zapisu, że zjon Okrętów Zwalczania Okrętów
na obronność przeznaczane będzie Podwodnych (DOZOP) – jedną
nadal 1,95 procent produktu krajo- z trzech bojowych jednostek
wego brutto. (TW)  3 Flotylli Okrętów.
macji tych wojsk oraz osiągnięciu
przez dowództwo zdolności do Konkurs
funkcjonowania jako Sojusznicze
Dowództwo Operacji Specjalnych.
ŚWINOUJŚCIE. Starszy mary-
narz zawodowy Bartosz Kłaputa
Odnosząc się do Polsko-Amery-
kańskiej Deklaracji Współpracy
Strategicznej, Michael Vickers
został zwycięzcą konkursu zorga-
nizowanego dla uczczenia dziesią-
tej rocznicy przystąpienia Polski
stwierdził, że współpraca pomię- do NATO. Finał odbył się w klubie
dzy siłami operacji specjalnych Pol- garnizonowym 8 Flotylli Obrony
ski i USA jest wypełnieniem obiet- Wybrzeża. Drugie i trzecie miejsce
nicy złożonej przez USA i dotyczą- zajęli marynarze nadterminowi
cej udzielenia pomocy Polsce – Wojciech Bisiorek oraz
w modernizacji armii. (ATU, POLI)  Wojciech Krogulec. 
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 5
 M E L D U N E K

Większy kontyngent BAŁTYK

Morskie
Resort obrony przygotowuje wniosek do prezydenta RP manewry
o zwiększenie polskiego kontyngentu w Afganistanie. STRZELANIA

M inister Bogdan Klich miał

wystąpić do Rady Mini-
strów o zwiększenie kontyngentu
w Afganistanie o 400 żołnierzy
oraz 200, którzy mają stanowić od-
wód startegiczny w Polsce. Na wy-
lot tych żołnierzy do Afganistanu w
nagłym wypadku nie będzie po-
trzebna zgoda prezydenta. Goto-
wość do działania osiągną oni
1 maja. Zadanie utworzenia takie-
go odwodu minister zlecił szefowi
Sztabu Generalnego na początku
marca. Wydatki na rozszerzenie
kontyngentu byłyby pokryte z re-
zerwy budżetowej państwa.
Obecnie PKW w Afganistanie
liczy 1600 ludzi. Z propozycją
wysłania dodatkowych żołnierzy
zwrócił się pod koniec lutego do
ministra obrony szef Biura
Bezpieczeństwa Narodowego
Aleksander Szczygło, uzasad-
niając to troską o bezpieczeń-
stwo żołnierzy zagrożone niesta-
bilną sytuacją w Afganistanie.
„Minister Szczygło zapewnił o
pełnym poparciu prezydenta dla
naszej zwiększonej obecności w
Afganistanie. To kazało mi pod-
jąć inicjatywę i przedłożyć za po-
średnictwem Rady Ministrów pro-
Rusza kwalifikacja
jekt postanowienia o zwiększeniu
liczebności naszych żołnierzy. De-
cyzja należy do prezydenta”, po-
wiedział szef MON na spotkaniu
z mediami 18 marca.
Minister mówił również o do-
tychczas podjętych działaniach
zwiększających zdolności bojo-
we PKW – powiększeniu kon-
tyngentu bojowego kosztem pod-
oddziału zabezpieczenia oraz do-
datkowym wyposażeniu żołnie-
rzy. Szef Sztabu Generalnego
generał Franciszek Gągor poin-
formował, że w najbliższych
miesiącach do Afganistanu mają
trafić dwa dodatkowe śmigłow-
ce, kilkadziesiąt transporterów
Rosomak oraz sprzęt noktowi-
zyjny, termowizyjny i celowniki
holograficzne. \
Pułkownik Rajmund Andrzej-
czak, dowódca Polskich Sił Zada-
niowych i PKW Afganistan, bę-
dzie pełnił dotychczasową funkcję
również podczas V zmiany.
Dowiedzieliśmy się ponadto,
że minister Klich przewiduje re-
wolucję instytucjonalną w wojsku
polskim, między innymi o 18 pro-
cent wzrośnie liczba jednostek bo-
jowych. (ANN) 
ARTYLERYJSKIE, nurko-
wania na głębokościach
do 60 metrów, skryte dzia-
łania podwodne – to ele-
menty ćwiczeń morskich
3 Flotylli Okrętów, które
zakończyły się 20 marca
na Zatoce Gdańskiej. ORP
„Generał Kazimierz
Pułaski” przećwiczył mię-
dzy innymi strzelania arty-
leryjskie, działania okrętu
w morzu i przeprowadził
treningi łączności z ORP
„Kaszub” – korwetą zwal-
czania okrętów podwod-
nych. Załogi doskonaliły
też obronę przeciwawaryj-
ną – reagowanie w czasie
pożaru i przebicia kadłuba.
W manewrach wzięły
udział również okręty
OORP: rakietowe „Grom”
i „Rolnik”, zaopatrzeniowy
– „Bałtyk”, podwodny
„Sęp”, ratowniczy „Lech”
oraz pomocnicze jednostki
pływające. (ANN) 
Będzie Air Show
A ndrzej Kosztowniak, prezy-
dent Radomia, zadeklarował
podczas spotkania 19 marca z mi-
na 29–30 sierpnia, jednak między
innymi w związku z oszczędno-
ściami w Ministerstwie Obrony Na-
nistrem Bogdanem Klichem, że
miasto pokryje połowę kosztów
rodowej i problemami logistyczny-
mi organizacja pokazów stała pod

O d 1 kwietnia do 30 czerwca
zostanie przeprowadzona
kwalifikacja wojskowa wprowa-
dzona zamiast poboru. Jej celem
jest sprawdzenie predyspozycji
oraz zdrowia psychicznego i fi-
zycznego pod kątem zdolności do
w latach 1981–1990, które kończą
naukę w szkołach medycznych
i weterynaryjnych oraz na kierun-
kach psychologicznych. O prze-
prowadzenie kwalifikacji mogą
również wystąpić ochotniczki
– studentki wyższych szkół mor-
organizacji Międzynarodowych
Pokazów Lotniczych Air Show. Ta-
ki warunek postawił szef resortu
obrony, wyrażając zgodę na zorga-
nizowanie w tym roku w Radomiu
pokazów. Air Show zaplanowano
znakiem zapytania.
Prezydent jednocześnie postawił
warunek, na który zgodził się
minister Klich, aby miasto miało
udział w zyskach z tegorocznej im-
prezy. (ATU) 

czynnej służby wojskowej. Obo-
wiązkowi stawienia się do kwali-
fikacji podlegają mężczyźni uro-
dzeni w 1990 roku oraz w latach
1985–1989, którzy w poprzed-
nich latach nie stawiali się do po-
boru, a także mężczyźni uznani
wcześniej przez komisje za czaso-
wo niezdolnych do służby woj-
skowej oraz występujący o po-
nowne ustalenie zdolności do
czynnej służby wojskowej – o ile
nie zostali wcześniej przeniesieni
do rezerwy. Do kwalifikacji mają
się też stawić kobiety urodzone
skich oraz inni pełnoletni ochotni-
cy bez względu na płeć.
Wszyscy stawiający się w tym
roku do kwalifikacji wojskowej
z mocy prawa zostaną przeniesieni
do rezerwy z dniem, w którym
orzeczenie komisji lekarskiej o ich
zdolności do czynnej służby woj-
skowej stanie się ostateczne. Istotne
jest, że nieotrzymanie wezwania
imiennego nie zwalnia od koniecz-
ności stawienia się do kwalifikacji,
ponieważ o miejscu i terminie jej
przeprowadzania informować bę-
dą obwieszczenia. (PG)  jedną z najlepiej ocenianych przez
Liczba
tygodnia
Z marcowych badań CBOS wy-
nika, że 75 procent responden-
tów (o cztery procent więcej niż we
wrześniu 2008 roku) dobrze ocenia
działalność wojska. Tylko sześć
procent (spadek o jeden punkt) wi-
dzi siły zbrojne w złym świetle. Ar-
mia uzyskała najwyższy od 11 lat
poziom społecznej aprobaty i jest
75
Polaków instytucji publicznych. Je-
dynie działalność stacji telewizyj-
nych zyskała więcej aprobaty.
Szczególnie dobrze ocenili wojsko
uczniowie i studenci (89 procent),
osoby w wieku 18–34 lata oraz
z wyższym wykształceniem (po
80 procent) i zamieszkujące miasta
powyżej 50 tysięcy mieszkańców
(83 procent). (AD) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


K A R T O T E K A
Generał dywizji
IB JOHANNES BAGER
objął 19 marca obowiązki dyrek-
tora Centrum Szkolenia Sił Połą-
czonych (JFTC) NATO w Bydgosz-
czy. Wcześniej dowodził między
innymi kontyngentem duńskich
sił specjalnych w Afganistanie.
Generał brygady
ZBIGNIEW GALEC
został dowódcą Centrum Opera-
cji Powietrznych. Od lipca 2004
roku generał zajmował stanowi-
sko zastępcy dowódcy centrum,
a od roku czasowo pełnił obo-
wiązki jego dowódcy. (AD)  nicji, sytuacjach, gdy wystrzelone
UWAGA: 1 kwietnia 2009 roku szef
Sztabu Generalnego Wojska Pol-
skiego generał Franciszek Gągor
będzie odpowiadał na pytania Czy-
telników pod numerem telefonu
„Polski Zbrojnej” 621 16 51,
w godzinach od 14 do 16.
Problemy z amunicją
„Żaden z oficjalnie wyznaczo-
nych celów ostrzału planowane-
go feralnego dnia nie pokrywał
się z wioską Nangar Khel ani
okolicznymi zabudowaniami”,
mówił starszy szeregowy Ryszard
K., pierwszy świadek w procesie
żołnierzy oskarżonych o zabicie
cywilów w Afganistanie. „Celami
były punkty obserwacyjne rebe-
liantów na wzgórzach”, powie-
dział 17 marca w Wojskowym Są-
dzie Okręgowym. Starszy szere-
gowy, który w Afganistanie był
pomocnikiem oficera odpowiada-
jącym za koordynację strzelań, po-
dał, że słyszał o problemach z bro-
nią. „Mówiono o wadliwości amu-
granaty spadały za ogrodzeniem”.
Obrona żołnierzy twierdzi, że pro-
blemy te były jedną z przyczyn
tragedii. Zdaniem prokuratury,
stan techniczny moździerza i amu-
nicji wykorzystanych do ostrzału
wioski – mimo ich częściowej nie-
sprawności – nie miał jednak
FOT. MW RP
wpływu na możliwość skuteczne-
go kierowania ogniem w warun-
kach pełnej widoczności.
Kolejnego dnia rozprawy kapi-
tan Andrzej B. stwierdził, że
w operacji polskich żołnierzy nie
planowano użycia moździerza
60 milimetrów. Oskarżeni żołnie-
rze ostrzelali zabudowania z wiel-
kokalibrowego karabinu maszy-
nowego, a następnie „obrzucili”
je granatami moździerzowymi
kalibru 60 milimetrów. Kapitan
B. podkreślał, że w operacji pla-
nowano tego dnia użycie jedynie
moździerza 98 milimetrów. Do-
dał, że nie słyszał, aby dowódca
żołnierzy major Olgierd C. wy-
dał rozkaz ostrzału wioski. Także
kapitan B. potwierdził, że słyszał
o problemach z amunicją do moź-
dzierza LM 60 D. „Część poci-
sków spadała bliżej niż powinna.
Różnice w stosunku do nastawów
mogły wynosić do 500 metrów.
Były też problemy z kierunkiem”,
mówił. (AD)  Wojsk. (PG)
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Na gali
WARSZAWA. Centrum Szkole-
nia Sił Powietrznych potwierdziło
swój wysoki poziom w sporcie po-
wszechnym, zajmując I miejsce
w klasyfikacji generalnej Wojska Pol-
skiego w szkolnictwie wojskowym.
Podczas uroczystej Gali Sportu, któ-
ra odbyła się 11 marca w Sztabie
Generalnym WP w Warszawie, pu-
char z rąk reprezentującego prezy-
denta RP szefa Biura Bezpieczeń-
stwa Narodowego Aleksandra
Szczygło odebrał komendant cen-
trum pułkownik Krzysztof Żabicki.
Na gali obecni byli: przedstawiciel
sekretarza stanu w MON Krzysztof
Sikora, I zastępca szefa Sztabu
Generalnego WP generał broni
Mieczysław Stachowiak, przedsta-
wiciele duchowieństwa oraz szefo-
wie szkolenia rodzajów sił zbroj-
nych WP. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Turniej
SIERADZ. Komendant główny
ŻW generał brygady Marek
Witczak reprezentował ministra
obrony narodowej Bogdana Klicha
podczas II Turnieju Halowej Piłki
Nożnej Służb Mundurowych „EURO
2012 w mundurze”. Sportowe zma-
gania poprzedziło spotkanie po-
święcone perspektywom rozwoju
„EURO 2012 w mundurze”. Turniej
rozegrano 14–15 marca, a w spor-
towej rywalizacji udział wzięło
18 drużyn, między innymi z Policji,
Poczty Polskiej, Straży Granicznej
i Sił Zbrojnych. Najlepszy okazał się
team Komendy Głównej Państwo-
wej Straży Pożarnej. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Zmiana kadrowa
BYDGOSZCZ. Nowym szefem
Rejonowego Zarządu Infrastruktu-
ry został pułkownik Ludwik
Komyć. Jego poprzednik – pułkow-
nik Waldemar Miler – odszedł do
rezerwy. Pułkownik Komyć przybył
do Bydgoszczy ze Stołecznego Za-
rządu Infrastruktury, gdzie zajmo-
wał stanowisko szefa Wydziału
Nieruchomości i Zakwaterowania

7
 P E R Y S K O P
WŁODZIMIERZ KALETA
zajmuje się
wojskową służbą
zdrowia

Lekarze obawiają się, że kryzys ostatecznie

Zdrowie
dobije wojskową służbę zdrowia.

na kryzys

8 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

T
ak źle, jak przez ostatnią dekadę,
w resortowej służbie zdrowia
jeszcze nie było. Włączenie armii
w system powszechnego ubezpie-
czenia zdrowotnego spowodowa-
ło, że z 95 wojskowych szpitali, przychodni
i jednostek tworzących tę służbę zaledwie 58,
i to w niewielkim stopniu, zajmuje się zaspoka-
janiem potrzeb sił zbrojnych. Obowiązujące
rozwiązania prawno-organizacyjne nie zapew-
niają prawidłowej opieki medycznej żołnierzom
w jednostkach. Dokucza też brak bezpośrednie-
go zaopatrzenia w leki chorych w garnizonie,
a także na poligonie. Aby je odebrać, muszą je-
chać do najbliższej apteki w mieście.
Wojsko irytują też utrudnienia w dostępie do
innych świadczeń medycznych, zwłaszcza dłu-
gie oczekiwanie w kolejkach do specjalistów.
Po zmniejszeniu zasobności resortu obrony
o 5 miliardów złotych istotne staje się pytanie,
czy oszczędności nie utrudnią procesu stawia-
nia wojskowej służby zdrowia na nogi.
„Funkcjonujący system nie zadowala nas
zarówno pod względem dostępności i funkcjo-
nalności opieki medycznej, jak i potrzeb zwią-
zanych z udziałem w ćwiczeniach poligono-
wych oraz misjach zagranicznych”, przyznaje
generał brygady, doktor nauk medycznych
Andrzej Wiśniewski, szef Inspektoratu Woj-
skowej Służby Zdrowia. „Nie sprzyja utrzyma-
niu dobrego stanu zdrowia żołnierzy i jest po-
wodem ich frustracji”.

CHŁODZENIE OPTYMIZMU
Wojsko nigdy wcześniej nie wiązało tak
dużych nadziei z poprawą opieki zdrowotnej.
Przez ostatnie dwa lata w resorcie obrony
zrobiono dla podniesienia standardów lecze-
nia więcej niż przez wcześniejszą dekadę.
Kryzys ekonomiczny i związane z nim
oszczędności ostudziły jednak optymizm.
W jednostkach narastają obawy, że wiele
z rozpoczętych i planowanych na najbliższe
lata reform trafi teraz do szuflady. Generał
Wiśniewski przewiduje: „Zaciskanie pasa
przez resort wcale nie oznacza, że minister-
stwo wycofuje się z planów reorganizacji
służby zdrowia, zwłaszcza tych najważniej-
szych. Musimy jednak liczyć się z tym, że
wykonanie niektórych z nich się wydłuży”.
Medycy w koszarach uważają, że skoro bu-
dżet służby zmniejszono już prawie o 20 pro-
cent (nie wiadomo, czy to koniec szukania
FOT. US DOD

oszczędności), to nie sposób uciec od korekt

i cięć w rozwiązaniach zaproponowanych

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 9

 P E R Y S K O P
Przez ostatnie dwa lata w resorcie obrony zrobiono dla podniesienia
standardów leczenia więcej niż przez wcześniejszą dekadę.
przez inspektorat. „Odchodzę ze służby z po-
wodów rodzinnych”, twierdzi kapitan Janis
Chrisidis, ostatni z lekarzy w 7 Brygadzie
Ochrony Wybrzeża, który wkrótce pożegna
się z wojskiem. „Z doświadczenia wiem jed-
nak, że na służbie zdrowia zawsze oszczędza-
no. Dlatego nie łudzę się i nie liczę na obieca-
ne lekarzom zachęty: zwiększone dodatki czy
ułatwienia w robieniu specjalizacji. Wprowa-
dzenie tych pomysłów w życie teraz, w kryzy-
sie, będzie się odwlekać. Tak jak zapowiada-
na zmiana przestarzałych etatów w jednost-
kach, które nie przewidują stanowisk ratowni-
ków medycznych, dla których jest tam tak
wiele pracy”.
W IWSZ raz jeszcze przejrzano kasę
i przymierzono środki do najpilniejszych po-
trzeb. Z szacunków wynika, że pieniędzy nie
powinno zabraknąć na odtworzenie skutecz-
nego systemu pozyskania, kształcenia i do-
skonalenia lekarzy oraz innego personelu
medycznego. To obecnie być albo nie być
służby zdrowia w wojsku. W siłach zbroj-
10 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
nych brakuje wciąż ponad 600 lekarzy.
W 20 garnizonach, między innymi w Koło-
brzegu, Drawsku Pomorskim, Mirosławcu,
Jarocinie, Nowej Dębie czy Tarnowskich Gó-
rach, nie ma ich wcale. Nawet na misjach na
25 stanowisk lekarzy wakuje siedem. Sytua-
cję pogarsza fakt, że zaplanowany w połowie
2008 roku, jako „ratunkowy”, system pozy-
skiwania kandydatów na oficerów lekarzy
spośród studentów czwartego roku cywil-
nych uczelni medycznych nie przyniósł ocze-
kiwanych rezultatów. W roku akademickim
2008/2009, mimo zaoferowania 90 miejsc na
Uniwersytecie Medycznym w Łodzi oraz
30 w innych uczelniach tego typu, do służby
w charakterze kandydatów na oficerów za-
kwalifikowano jedynie 37 osób.
WIĘCEJ MARCHEWKI
„Pozyskanie wykwalifikowanych kadr z ze-
wnątrz przy obecnie obowiązujących przepi-
sach wydaje się mało prawdopodobne”, ocenia
pułkownik lekarz Sławomir Marat, zastępca
szefa IWSZ, naczelny lekarz Wojska Polskie-
go. Przepisy stanowią, że kandydatami do służ-
by zawodowej mogą być osoby, którzy ukoń-
czyły III rok studiów. Liczbę chętnych zwięk-
szyłaby zmiana pozwalająca na rekrutację stu-
dentów medycyny do służby kandydackiej już
od pierwszego roku. „Zmniejszyłoby to «wy-
kruszalność» studentów chętnych do włoże-
nia munduru. Na Wydziale Wojskowo-Lekar-
skim UM w Łodzi niemal 90 procent studen-
tów pierwszego roku deklarowało chęć zosta-
nia lekarzem wojskowym. Po trzecim roku
liczba chętnych zmniejszyła się o ponad dwie
trzecie”, wyjaśnia przyczynę braku kandyda-
tów na wojskowych medyków pułkownik dok-
tor nauk medycznych Piotr Jamrozik, ko-
mendant Centrum Szkolenia Wojskowych
Służb Medycznych.
„To ograniczenie jeszcze w tym roku zosta-
nie zniesione”, zapewnia generał Wiśniewski.
Przygotowano niezbędną nowelizację przepi-
sów. Na zwiększoną rekrutację zarezerwowano
pieniądze. Resort nie odżegnuje się od dal-
 A R M I A

Na wszystko nie wystarczy

Cięcia resortowego budżetu odsuną w bliżej nieokreśloną przyszłość
koncepcję ewakuacji medycznej drogą powietrzną.

W takich misjach jak

w Afganistanie czy Cza-
dzie transport śmigłowcami
MEDEVAC jest praktycznie je-
dynym sposobem zapewnie-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
gicznym (z misji do ojczyzny)
wymaga zapewnienia zdolno-
ści przewozu rannych i cho-
rych na duże odległości, co
wiąże się ze znacznymi na-
wojskowej służby zdrowia do
2018 roku planowano wydać
1,22 miliarda złotych. Wydat-
ki te zostaną najpewniej
znacznie zredukowane. Po-

nia rannym pomocy zgodnie
z zasadami przyjętymi w NA-
TO (w czasie do dwóch go-
dzin poszkodowanym powin-
na być udzielona pomoc chi-
rurgiczna). Ewakuacja me-
dyczna na poziomie strate-
kładami finansowymi, a więc
przez najbliższe lata pozosta-
nie poza zasięgiem naszych
sił zbrojnych. Na lepsze czasy
trzeba też będzie poczekać
z zakupem innego sprzętu.
Na modernizację techniczną
dobny los czeka inwestycje
w infrastrukturę stacjonarną.
W 2009 roku miano wydać
na ten cel prawie 82 miliony.
Nie wiadomo jeszcze, ile
ostatecznie pieniędzy i na co
uda się przeznaczyć. 

szych zachęt dla personelu medycznego. Ku-
sić musi, bo lekarze cywilni od dłuższego cza-
su zarabiają więcej niż wojskowi. „Dwa, a na-
wet trzykrotnie więcej”, twierdzi generał bry-
gady doktor habilitowany nauk medycznych
Grzegorz Gierelak, dyrektor Wojskowego In-
stytutu Medycznego.
Aby zatrzymać medyków w służbie, prze-
widuje się wprowadzenie dodatku, którego
wysokość mogłaby przekraczać wskaźnik
1,0 kwoty bazowej i rosnąć systematycznie
wraz z podwyżkami wynagrodzeń w służbie
cywilnej. Kadrze medycznej miałby też przy-
sługiwać dodatek za specjalizację medyczną.
„Będą pieniądze na przywrócenie dodatków
służbowych dla oficerów lekarzy”, deklaruje
generał Wiśniewski. Medycy są jednak scep-
tyczni. Pytają: „Ciekawe, czy w takiej wyso-
kości jak planowano?”.
PACJENT W ROSOMAKU
Oszczędności odczują zarówno żołnierze
służący na misjach, jak i ci powracający do
kraju. „Opieka medyczna nad żołnie-
W JEDNOSTKACH rzami kontyngentów pozostanie bez-
narastają obawy, względnym priorytetem. Jeśli jednak
że wiele z rozpo- ma być skuteczna, wymaga również
czętych i plano-
wanych na wielu zmian. Niekiedy to, co obecnie
najbliższe lata robi personel medyczny, jest na grani-
reform trafi teraz cy prawa”, twierdzi pułkownik doktor
do szuflady.
nauk medycznych Jan Wilk z 10 Woj-
skowego Szpitala Klinicznego z Byd-
goszczy. Zwraca uwagę między inny-
mi na brak jasno sprecyzowanych za-
dań i ról medyków, a także wyjątkowo
trudne, zagrażające zdrowiu i życiu
warunki pracy weryfikujące umiejęt-
ności i charaktery. Okazuje się, że nie
zawsze właściwy jest dobór personelu
do kontyngentów i powierzanych mu
zadań. Brakuje też przepisów, które
umożliwiałyby na przykład wykonanie
odpowiedniej far makoterapii
w przypadku pacjenta w kontyngencie.
Dodatkowe środki będą niezbędne
do sprostania nowym medycznym wy-
maganiom w prowadzeniu misji. Ko-
niecznością stało się posiadanie mo-
bilnych, zdolnych do przerzutu drogą
powietrzną, kontenerowo-namioto-
wych polowych jednostek medycz-
nych poziomu 2–3, które mogą dzia-
łać w warunkach użycia broni maso-
wego rażenia. Aby zapewnić rotację
tego sprzętu, siły zbrojne powinny
mieć co najmniej trzy takie jednostki.
Ich zakup ma się zacząć w 2010 roku.
W tym roku powinno trafić do wojska
pięć punktów opatrunkowych (koszto-
wać będą około 16 milionów złotych).
Dowiadujemy się, że również na ten
cel są pieniądze. Czy wystarczy ich
jednak na zakup sprzętu w zaplanowa-
nej przed kryzysem ilości?
Wojska, zwłaszcza kontyngenty,
potrzebują opancerzonych wozów
ewakuacji medycznej (WEM).
Obecnie najmłodsze pojazdy tego
typu pochodzą z lat osiemdziesią-

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 11

 P E R Y S K O P

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)

Tylko dla „misjonarzy”
W IWSZ powstała koncepcja Wojskowego
Ośrodka Profilaktyki Medycznej i Diag-
nostyki Rekonwalescencyjnej w Wałczu.
Ośrodek będzie zapewniał kompleksową
diagnostykę i leczenie żołnierzy wracających
z misji. Jeszcze w tym roku 120 żołnierzy bę-
dzie mogło odreagowywać tam trudy wojen-
nej służby pod nadzorem wojskowych psycho-
logów i terapeutów. Z czasem ośrodek będzie
przyjmował więcej żołnierzy kwalifikowanych
pod koniec misji do wypoczynku połączonego
z treningiem antystresowym. 

Zdrowie w Unii Europejskiej

W wielu państwach Unii istnieją odrębne systemy opieki zdrowotnej dla służb mundurowych.

W Hiszpanii funkcjonuje sy-

stem zabezpieczenia spo-
łecznego dla armii zarządzany
przez Instytut Socjalny Sił Zbroj-
nych. Żołnierze i policjanci pła-
cą tam między innymi mniej za
leki w porównaniu do pacjen-
tów systemu powszechnego.
Odrębne procedury medyczne
dla żołnierzy oraz policjantów
istnieją również na Litwie.
W Austrii natomiast lekarze woj-
skowi w placówkach należących
do wojska specjalnie zajmują
się jedynie żołnierzami służby
zasadniczej. W Holandii z kolei
żołnierze objęci są opieką orga-
nizowaną przez Wojskową Agen-
cję Usług Medycznych. Świad-
czenia zdrowotne otrzymują tyl-
ko w placówkach wojskowych.
Specjalne świadczenia przysłu-
gują w tym kraju również byłym
żołnierzom, których stan zdro-
wia pogorszył się w związku ze
służbą.
W Unii Europejskiej są też kraje,
gdzie służby mundurowe objęte
są powszechnym systemem opie-
ki zdrowotnej, ale należą do od-
dzielnych kas chorych, funduszy
ubezpieczeniowych bądź przysłu-
gują im szczególne uprawnienia.
W Czechach funkcjonują Żołnier-
ska (Wojskowa) Kasa Chorych
oraz Kasa Chorych Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych. Podobnie
jest na Słowacji. Szczególne
uprawnienia przysługują mundu-
rowym na Malcie. Mają oni pra-
wo do bezpłatnych leków, opieki
dentystycznej, środków pomocni-
czych i optycznych. Na Cyprze na-
tomiast członkowie sił zbrojnych
i policji zwolnieni są ze zryczałto-
wanych dopłat obowiązujących
pozostałych pacjentów.
W Niemczech policjanci i żołnie-
rze zawodowi pozostają poza po-
wszechnym systemem ubezpie-
czenia zdrowotnego. Nie są człon-
kami kas chorych i nie opłacają
składek na ubezpieczenie zdro-
wotne. Koszty świadczeń są po-
krywane z podatków oraz dopłat
samych pacjentów. 

tych i odstają od standardu przecięt-
nej cywilnej karetki pogotowia. Za-
częto wprowadzać sekcje medyczne
na WEM do etatowych kompanii
jednostek bojowych, których żołnie-
rze stanowią trzon zagranicznych
kontyngentów, jak na przykład
6 Brygada Desantowo-Szturmowa,
25 Brygada Kawalerii Powietrznej,
12 Brygada Zmechanizowana czy
21 Brygada Strzelców Podhalań-
skich. Wymaga to również zainwe-
stowania w sprzęt i szkolenie. Służ-
ba zdrowia miała otrzymać w tym
roku dziewięć, a w przyszłym dzie-
sięć wozów ewakuacyjnych na bazie
transportera Rosomak. Wydatki na
ten cel (40 milionów) także ujęto
w budżecie. Znów nasuwa się jed-
nak pytanie: czy kwota ta się nie
zmieni, gdy nadejdzie czas finalizo-
wania transakcji?
TYLKO DLA
ZAWODOWCÓW
Obawy dotyczą możliwości odsu-
nięcia na czas nieokreślony zmian
w ochronie zdrowia żołnierzy służą-
cych w kraju. A przecież armia za-
wodowa będzie wymagać nieco in-
nych świadczeń leczniczych oraz
programów profilaktycznych niż ta
poprzednia, złożona w połowie
z przymusowych szeregowych.
W resorcie obrony za najpilniejsze
uznano: dyspanseryzację (sprawo-
wanie planowej opieki zapobiegaw-
czo-leczniczej nad żołnierzami
z chorobami wymagającymi szcze-
gólnej opieki, przykładowo z nad-
ciśnieniem tętniczym, chorobą wieńcową
czy po zawale), świadczenia stomatologii
OBOWIĄZUJĄCE zachowawczej i chirurgii stomatologicznej
ROZWIĄZANIA dla pilotów, płetwonurków, nurków, skocz-
prawno-organiza- ków spadochronowych oraz żołnierzy służą-
cyjne nie zapew-
niają prawidło- cych w szczególnych warunkach, a także le-
wej opieki czenie żołnierzy podczas poligonów i misji.
medycznej W pakiecie tym znalazły się również pro-
żołnierzom gramy profilaktyczne i szczepienia. Od 2011
w jednostkach.
roku żołnierze objęci zostaną corocznymi
bezpłatnymi badaniami profilaktycznymi.
„Są gotowe projekty rozporządzeń do no-
welizacji ustawy pragmatycznej mającej
wejść w życie 1 stycznia 2010 roku, okre-
ślające zakres proponowanych świadczeń.
Znając przychylność ministra obrony do
planowanych zmian w opiece medycznej
nad żołnierzami, uznaję termin wprowadze-
nia tych świadczeń za realny”, twierdzi ge-
nerał Wiśniewski. 

12 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


ANDRZEJ WASILEWSKI
Więcej cierpliwości
Żadna reforma struktury czy organizacji naszej armii nie wyzwoliła
w ostatnich latach tak żywej dyskusji publicznej jak profesjonalizacja
sił zbrojnych.
L
iczne komentarze publiko-
wane w mediach od mie-
sięcy zawierają bardzo róż-
ne, często skrajnie prze-
ciwstawne opinie co do zasadności
i sposobu wprowadzania w pełni za-
wodowej armii. Gdy w sierpniu 2008
roku rząd zdecydował o przyśpiesze-
niu tego procesu, sceptycy nie dawali
temu pomysłowi dużych szans, dowo-
dząc, że armia nie jest w stanie w tak
krótkim czasie pozyskać wystarczają-
cej liczby kandydatów. Paradoksalnie,
ci sami oponenci twierdzą teraz, że
resort, obiecując młodym ludziom
pracę w armii, jednocześnie wstrzy-
muje nabór. Nie zgadzam się z tego
typu opiniami. Sprowadzają one pro-
fesjonalizację armii wyłącznie do
kwestii pozyskania odpowiedniej licz-
by kandydatów na żołnierzy zawodo-
wych. To duże uproszczenie bardzo
skomplikowanego i długofalowego
procesu. Podkreślam – procesu, a nie
kampanii czy krótkotrwałej akcji.
Warto o tym pamiętać.
TO NIE KONIEC,
LECZ POCZĄTEK
Ostatnie sześć miesięcy to tylko
wycinek olbrzymiej pracy nad two-
rzeniem prawnego i organizacyjnego
A R M I A
fundamentu do budowy armii nowego
typu. Efekt już jest widoczny. Rozwój
korpusu szeregowych zawodowych,
zawieszenie obowiązkowej służby za-
sadniczej, wprowadzenie formuły
kwalifikacji wojskowej czy przenie-
sienie do rezerwy setek tysięcy po-
borowych to rozwiązania rewolucyj-
ne, przełomowe i co ważne, mające
pełną społeczną akceptację. To jed-
nak nie koniec, lecz początek drogi.
Intensywne prace trwają nadal we
wszystkich bez wyjątku obszarach
funkcjonalnych wojska i będą prowa-
dzone jeszcze wiele lat, dążąc w spo-
sób permanentny do podnoszenia po-
tencjału militarnego jako istotnego
ogniwa systemu obronnego Rzeczy-
pospolitej Polskiej.
Niezwykle ważną rolę stanowi ka-
pitał ludzki gromadzony na potrzeby
sił zbrojnych jako główny filar tego
potencjału. To prawda, że prowa-
dzona przez resort obrony narodo-
wej kampania promująca profesjo-
nalizację rozbudziła zainteresowa-
nie wielu młodych ludzi służbą
w armii. Obecnie dowódcy jedno-
stek wojskowych mogą wybierać
kandydatów najlepszych z najlep-
szych. Mówiąc wprost, liczba chęt-
nych w przypadku kandydatów na
szeregowych zawodowych znacznie przekra-
cza możliwości powołania. Nieoczekiwany
kryzys finansowy jeszcze bardziej zaostrzył
to zjawisko. Teraz to już nie tylko chęć
służby w mundurze. Niektórym służ-
Kampania ba wojskowa jawi się jako ostatnie
promująca profe- koło ratunkowe przed groźbą
sjonalizację rozbudziła
zainteresowanie wielu bezrobocia. I tutaj pojawia się
młodych ludzi służbą dylemat.
w armii. Finansowy kryzys, który do-
tknął także budżet MON, pozwala
nam w tym roku, i być może w następ-
nym, na utrzymanie w służbie czynnej nie
więcej niż 100 tysięcy żołnierzy. Jeżeli w tej
liczbie ujmiemy wszystkich czynnych żoł-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
nierzy zawodowych i nadterminowych oraz
pełniących służbę kandydacką, to w dużym
uproszczeniu można powiedzieć, że dalszy
nabór do korpusu szeregowych zawodowych
w tym roku musimy ograniczyć. Wybieramy
więc najlepszych ochotników, w pierwszej
kolejności na stanowiska w priorytetowych
specjalnościach. Pierwszeństwo dajemy żoł-
nierzom nadterminowym i żołnierzom służ-
by zasadniczej, którzy już są w „szyku” i się
sprawdzili. Miejsca dla wszystkich chętnych
nie starczy. To oczywiste. Byłoby dużą nie-
odpowiedzialnością przyjmowanie ludzi do
korpusu szeregowych tylko po to, by po kil-
ku tygodniach czy miesiącach zwalniać ich
z powodu braku możliwości finansowych na
utrzymanie w służbie. Dlatego młodzi lu-
dzie, którzy mogą czuć się zawiedzeni bra-
kiem możliwości służby w armii, powinni
uzbroić się w cierpliwość.
NABÓR BĘDZIE TRWAŁ
Zwolnienie tempa naboru do służby za-
wodowej nie oznacza jego całkowitego
wstrzymania. To wręcz niemożliwe. Proces
ten będzie trwał, tylko z mniejszą intensyw-
ZWOLNIENIE nością. Każdego miesiąca do armii żołnie-
TEMPA NABORU rze na przemian wstępują i z niej odchodzą.
do służby Każdego miesiąca w naszej ofercie może
zawodowej nie pojawić się stanowisko właśnie dla zaintere-
oznacza jego
całkowitego sowanego ochotnika. Tak jak na cywilnym
wstrzymania. rynku pracy.
To wręcz Wielu ochotników służbę w mundurze
niemożliwe. pragnie związać wyłącznie z określoną jed-
Proces ten
będzie trwał, nostką wojskową czy garnizonem ze wzglę-
tylko z mniejszą du na bliskość rodzinnego domu. Czasem
intensywnością. jednak warto zaryzykować i ruszyć dalej
– nawet na drugi kraniec Polski. Najbliższe
lata to dla nas okres trudnej, odpowiedzial-
nej służby i pracy. Nie ma gotowej recepty
czy przepisu na zawodową armię. Jej kształt
tworzy się w tyglu wojskowych doświad-
czeń, analiz oraz setek zmieniających się
uwarunkowań prawnych, ekonomicznych
i społecznych. 
Generał dywizji ANDRZEJ WASILEWSKI
od stycznia 2007 roku jest szefem
Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1 SGWP
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 13
 N A C E L O W N I K U

Reanimacja
bez znieczule
14 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
 A R M I A
Z generałem brygady doktorem
nauk medycznych ANDRZEJEM
WIŚNIEWSKIM o zapaści, w jakiej
znaleźli się medycy w mundurach,
rozmawia JANUSZ B. GROCHOWSKI
POLSKA ZBROJNA: W środowisku me-
dycznym mówi się, że wojskowe szpitale to
placówki z dolnej półki.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: To tylko opinia
konkurencji, która wyznaje inne zasady. Tym-
czasem w pierwszej setce najlepszych – co po-
twierdza Narodowy Fundusz Zdrowia – znala-
zło się aż sześć naszych placówek. W rankin-
gach wypadamy więc korzystnie. Chociaż
priorytety mundurowe zostały zlikwidowane,
do większości naszych placówek wojskowi
mogą zostać przyjęci trochę szybciej. Inna
sprawa, że kiedyś tylko 30–40 procent miejsc
udostępnialiśmy cywilom…
POLSKA ZBROJNA: A teraz?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Wojskowi sta-
nowią 5–10 procent pacjentów.
POLSKA ZBROJNA: W ilu placówkach?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Mamy 18 szpi-
tali, w tym trzy kliniczne, pięć uzdrowiskowo-
-rehabilitacyjnych oraz 31 wojskowych przy-
chodni lekarskich plus Wojskowe Centrum
Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Ponadto
nadzoruję trzy jednostki badawczo-rozwojo-
we w Warszawie: Wojskowy Instytut Me-
dyczny, Wojskowy Instytut Medycyny Lotni-
czej oraz Wojskowy Instytut Higieny i Epide-
miologii.
POLSKA ZBROJNA: Jak one sobie dają
radę na rynku usług medycznych?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: To zależy od
województwa. W niektórych kontrakty są bar-
dzo niskie, a niekiedy szpitale wojskowe były
wręcz sekowane. Sam to przeżywałem, kiedy
mój szpital w Bydgoszczy po wprowadzeniu
kas chorych przez prawie dwa lata nie miał
podpisanej umowy z kasą regionalną. Na
szczęście notable chcieli się w nim kurować
i otrzymywali promesy na leczenie, wymusza-
enia
jąc podpisanie umowy.
POLSKA ZBROJNA: Nie tylko NFZ płaci
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
szpitalom. Zwiększenie wydatków na ochro-
nę zdrowia w tegorocznym budżecie MON
miało wynieść aż 70 procent. Takiego wzro-
stu nie ma w żadnej dziedzinie.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Zadania finan-
sowane dotychczas z różnych kont trafiły na
jedno i to robi wrażenie, że przyrost jest tak
duży. Ale w sumie są to symboliczne pienią-
dze. W cywilu jeden szpital potrafi dostać
znacznie większą dotację. Prawda jest taka, że
lecznice, dla których organem założycielskim
jest MON, wspierane są przez resort obrony
w niewielkim stopniu. On finansuje tylko to,
co potrzebne wojsku, czyli zadania zlecone, na
przykład mobilizacyjne, czy częściowo wspie-
ra w dostosowaniu infrastruktury do wymo-
gów Unii Europejskiej. Głównym płatnikiem
jest NFZ. Bez niego szpitale nie mogłyby się
rozwijać, a nawet utrzymać. Naturalną tego
konsekwencją jest to, że muszą wykonywać
pracę służebną wobec całego społeczeństwa.
A ponieważ szpitale wojskowe mają to nie-
szczęście, że są postrzegane jako dobre – ko-
lejki do nich są najdłuższe.
POLSKA ZBROJNA: Może aż tyle szpitali
nie jest wojsku potrzebnych.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Trudno zosta-
wić jedną placówkę, do której pacjenci dowo-
żeni byliby z całej Polski. Wszak nawet w usta-
wie o ratownictwie medycznym są diamento-
we i złote minuty, a pacjent musi mieć gwa-
rancje uzyskania pomocy lekarskiej w pew-
nych ramach czasowych. Także odpowiedzial-
ność terytorialna wynikająca z planów opera-
cyjnych wymaga utrzymania sieci szpitali,
którą w zasadzie tworzymy.
POLSKA ZBROJNA: Minister Bronisław
Komorowski powiedział niegdyś, że łatwiej
zlikwidować dywizję niż szpital czy instytut
naukowy.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Szpitale w To-
runiu i Grudziądzu zlikwidowaliśmy.
POLSKA ZBROJNA: W porównaniu
z liczbą rozformowanych jednostek to
niewiele.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Planujemy prze-
kazanie poza resort obrony osiem szpitali
wojskowych.
POLSKA ZBROJNA: To są ciągle plany.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Nie są już nimi
jednak przygotowania do przekazania Uniwer-
sytetowi Warmińsko-Mazurskiemu 103 Szpi-
tala w Olsztynie.
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Tnijmy dalej…
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Dalsze cięcia są
niemożliwe, bo już mamy szpitale co 150 kilo-
metrów. Z niektórych jednostek jest do nich
nawet 200 kilometrów. Niektórzy zwolennicy
redukcji zapominają, że na wojskową służbę
zdrowia trzeba patrzeć przez pryzmat potrzeb
obronnych. Podczas ewentualnego konfliktu
zbrojnego nasz potencjał nawet po podwojeniu
liczby łóżek wystarczy zaled-
wie na trzy–cztery dni. Belgia
czy Holandia, które są wielko- Na razie nikt
ści naszego województwa, mają
po dwa szpitale wojskowe.
u nas nie zdaje
równi. Mimo że nieporozumieniem jest, aby
żołnierz, który musi być sprawny fizycznie,
czekał na operację, powiedzmy, przepukliny
dziewięć–dziesięć miesięcy. A tyle musi, bo
tak długie są kolejki.
POLSKA ZBROJNA: Jest chyba gorzej.
Wojskowi odwracają się od monowskich
szpitali, bo są w nich traktowani jak
intruzi.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI:
Gdyż to fundusz nadzoruje
kolejki.

sobie sprawy, POLSKA ZBROJNA: Jednak

POLSKA ZBROJNA: Ale
niektóre samorządy mają jaka jest cena
jeszcze apetyt na monowskie
szpitale.
lekarza
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI:
MSWiA już się na tym sparzyło i wycofuje się
z przekazywania swoich szpitali samorządom,
bo niektóre miały być zamienione na hotele
czy kliniki pediatryczne. Uważamy, że mini-
mum dla wojska stanowi osiem obwodów pro-
filaktyczno-leczniczych. Oznacza to jeden
szpital na jeden–cztery województwa, połą-
czony z przychodniami będącymi teraz samo-
dzielnymi ZOZ-ami czy innymi lecznicami,
które zostały ucywilnione, ale leżą w pobliżu
poligonu, jak w Wałczu czy Żaganiu.
POLSKA ZBROJNA: Czy będą to spółki?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Raczej instytu-
cje gospodarki budżetowej, które umożliwia-
łyby jednocześnie prowadzenie szkolenia fa-
chowego całego personelu medycznego będą-
cego na terenie poszczególnych obwodów.
W ich skład wchodziłyby też duże garnizono-
we izby chorych, w których pracowaliby leka-
rze zebrani z jednostek. Wtedy nie byłoby kło-
potów ze szkoleniami, poligonami czy wyjaz-
dami na misje, a jednocześnie lekarze, nadzo-
rowani przez szpitale, mieliby dostęp do no-
woczesnej aparatury, wymiany doświadczeń.
POLSKA ZBROJNA: Dla pacjenta liczy się
przede wszystkim opieka podstawowa. Pa-
miętamy obietnice sprzed reformy w 1999
roku, że będzie dobrze, a pieniądze będą
chodziły za pacjentem…
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Dokonując
zmian w systemie ochrony zdrowia, chyba nie
do końca kierowano się potrzebami pacjen-
tów. A w przypadku wojska nie gwarantują
one żołnierzom i pracownikom wojska odpo-
wiedniego poziomu bezpieczeństwa medycz-
nego. Są wygodne przede wszystkim dla eko-
nomistów.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego nie gwa-
rantują?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Według Naro-
dowego Funduszu Zdrowia, wszyscy są sobie
to nie NFZ odsyła żołnierzy ze
szpitala przy Szaserów do sto-
łecznej lecznicy cywilnej.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI:
Wojskowy Instytut Medyczny
jako jednostka badawczo-rozwojowa ma tro-
chę inne zadania. Wchodzącą w jego skład
lecznicę również obowiązują limity. Wiado-
mo, że w Warszawie brakuje miejsc szpital-
nych i jest zrobiona rejonizacja, stąd takie
odczucia.
POLSKA ZBROJNA: Delikatnie Pan to ujął.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: I tak już jestem
postrzegany jako człowiek z desantu, który
chce uwojskowić wojskową przecież służbę
zdrowia.
POLSKA ZBROJNA: I jak Pan zamierza
do tego uwojskowienia doprowadzić?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Bez tego nie ru-
szymy z miejsca. Musimy mieć taki poziom
jak placówki cywilne, a względy finansowe
i potrzeby wojska wymuszają, abyśmy byli
awangardą w leczeniu urazów występujących
na polu walki. Żołnierz, będąc na misji i na
poligonie, musi mieć świadomość, że zapew-
nimy mu pełną opiekę medyczną. Nie kryję,
będzie to trudne. Reorganizacje doprowadziły
bowiem do destrukcji istniejącego potencjału
leczniczego.
POLSKA ZBROJNA: Czy w ogóle to jest
możliwe?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Nawet szpitale
polowe są już w stanie osiągnąć poziom kli-
niczny. Niedawno naszemu oficerowi w takiej
lecznicy belgijskiej zrobiono koronarografię.
Myślę, że również oblicze polskiej wojskowej
służby zdrowia w najbliższych latach się dość
wyraźnie zmieni. Zaczynamy od podstaw.
Wprowadziliśmy transportery opancerzone,
w których jest załoga medyczna, a nie jeden
sanitariusz z torbą – jak było dotychczas
w kompanii. Musimy mieć przynajmniej możli-
wość udzielenia podstawowej pomocy. I chce-
my, żeby we wszystkich naszych szpitalach by-
ły oddziały ratunkowe, które będą zarazem
ośrodkami szkolenia ratowników medycznych
z jednostek. Żeby oni wiedzieli, jak się obcho-
dzić z ofiarami wypadków, i nie uciekli z pola
walki. Odnowy wymaga polowa technika me-
dyczna. Na razie mamy 1 Wojskowy Szpital Po-
lowy na kontenerach, gdzie warunki prowadze-
nia zabiegów są zbliżone do stacjonarnych.
POLSKA ZBROJNA: Ale można też do-
skonalić organizację.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Uważam, że
w armii zawodowej wystarczy w garnizonie
jedna przychodnia mająca ewentualnie możli-
wości położenia na krótko pacjenta, zamiast
trzech–czterech izb chorych.
POLSKA ZBROJNA: Aż tyle ich bywa
w jednym garnizonie?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Zdarza się, bo
każdy rodzaj sił zbrojnych starał się zgarnąć
swoją pulę i nie chciał pomóc sąsiadowi. Są
więc garnizony, gdzie izbę chorych za trzy mi-
liony mają lotnicy, a obok taką samą na dwa-
dzieścia łóżek „zieloni” i… jeden żołnierz
w nich leży. W Inowrocławiu jest izba cho-
rych, której nie powstydziłyby się prywatne
kliniki. Z windą dla niepełnosprawnych, czte-
rema gabinetami specjalistycznymi, trzyoso-
bowymi salami i… jednym lekarzem (!). Nie
ma nawet stomatologa. Tymczasem na Szase-
rów w salach leży po sześć osób. System zo-
stał rozwalony.

16 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


POLSKA ZBROJNA: Dlaczego
Pan tak mówi?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Doszło
do oddzielenia lecznictwa szpitalnego
od jednostek liniowych. W jednost-
kach są lekarze, którzy powinni się
kształcić, a zabrano im możliwość
zrobienia specjalizacji. Istnieją bo-
wiem wymogi formalne, które w armii
trudno spełnić – chociażby lekarz
z jednostki nie może być codziennie
w szpitalu, a jego wyjazd na sześcio–
–dziewięciomiesięczną misję ozna-
cza przerwanie specjalizacji. Dlatego
musimy stworzyć nowy system szko-
lenia i specjalizacji dla lekarzy woj-
skowych.
POLSKA ZBROJNA: Na czym
miałby on polegać?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Ponie-
waż nie dostaniemy się już do placó-
wek cywilnych na etaty, które pozwo-
liłyby podjąć specjalizację, musimy
zdać się na własne siły. Na szczęście
baza naszych szpitali jest jeszcze na
tyle pojemna, że pozwala na przygo-
towanie niezbędnej liczby lekarzy
specjalistów, a zarazem personelu me-
dycyny na misje. Chcemy prowadzić
szkolenie już nie w 104 specjaliza-
A R M I A
cjach jak obecnie, tylko w 40 nie-
zbędnych wojsku, ale tak trudnych
jak: anestezjologia, chirurgia, ortope-
dia, interna, czyli w zabiegowych,
które – jak pokazują doświadczenia
z misji – są nam w wojsku bardzo po-
trzebne. Z drugiej strony same specja-
lizacje nic nie dają. To jest tylko ele-
ment kariery lekarzy. Najważniejsze
są początki, kiedy ucząc młodych lu-
dzi tego zawodu, wpaja się im pewne
zasady, które muszą ich obowiązywać
jako lekarzy wojskowych.
POLSKA ZBROJNA: Czym lekarz
wojskowy różni się od cywilnego?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: To wi-
dać po starych WAM-owcach, któ-
rych nawet na emeryturze ciągnie do
wojska. Żeby mieć takich ludzi, trze-
ba ich kształtować od pierwszego ro-
ku studiów. Dla tych, którzy przycho-
dzą po cywilnym uniwersytecie, ten
zawód jest przede wszystkim źródłem
utrzymania rodziny. Oni są trochę
urzędnikami przy wojsku, którzy nie
czują specyfiki, nie potrafią być part-
nerami dla dowódców czy przyjaciół-
mi żołnierzy. Ograniczają się do go-
dzin spędzonych w gabinecie i nic
więcej ich nie interesuje. A my jeste-
śmy trochę lekarzami rodzinnymi, trochę prze-
mysłowymi, musimy zapobiegać chorobom,
pilnując szczepień czy stanu sanitarnego
w jednostce, a także szkolić żołnierzy. Lekarz
cywilny utrzymuje się z chorych, a my musi-
my zrobić wszystko, by żołnierz był zdrowy
i mógł wykonać zadanie bojowe. Na razie to
się udaje. Wojskowa służba zdrowia pozostaje
dyspozycyjna, ale prawda jest taka, że i za tę
dyspozycyjność ktoś musi zapłacić.
POLSKA ZBROJNA: A ile Pan może
zapłacić?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Wszyscy woj-
skowi lekarze mają stawki uposażenia takie
jak cała kadra w armii. W efekcie porucznik,
bo nie ma dla niego etatu kapitana, po dokto-
racie i specjalizacji z neurochirurgii może do-
stać 22,50 złotych za godzinę dyżuru. Dyżuru,
na który za 25 złotych nie chce przyjść ratow-
nik medyczny, a za który lekarz cywilny do-
staje co najmniej 32–35 złotych. To jest total-
ne nieporozumienie, ale do tego doszło. Co
gorsza, ustawowo zagwarantowane 40-procen-
towe podwyżki w służbie zdrowia nie obejmu-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
ją medyków w mundurach.
POLSKA ZBROJNA: Stąd wakaty…
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Stąd brak ponad
600 lekarzy w siłach zbrojnych.
POLSKA ZBROJNA: Można temu jakoś
przeciwdziałać?
LEKARZ ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Na razie bez po-
CYWILNY wodzenia. W ubiegłym roku kolejne 170 osób
utrzymuje się
z chorych, złożyło wymówienia. Wielu naszych lekarzy
a my musimy otrzymuje propozycje pracy, także za granicą.
zrobić wszystko, Na razie nikt u nas nie zdaje sobie sprawy, ja-
by żołnierz był ka jest cena lekarza.
zdrowy i mógł
wykonać zadanie
bojowe. POLSKA ZBROJNA: A jaka jest?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Rynek jest w tej
chwili nastawiony roszczeniowo. Anestezjolo-
gom, którzy żądają 130 złotych za godzinę,
trzeba zapłacić ponad 20 tysięcy miesięcznie.
My nie mamy takiej możliwości.
POLSKA ZBROJNA: Wyobraża Pan so-
bie, aby dobry lekarz major zarabiał więcej
niż generał?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Są rodzaje
wojsk, w których za kopnięcie w drzwi dosta-
je się 3 tysiące złotych. Będziemy mieć kłopo-
ty, jeżeli nie zachęcimy do służby ludzi, któ-
rych wstępna edukacja trwa siedem lat, a spe-
cjalizacja kolejne sześć.
POLSKA ZBROJNA: Ile dziś może Pan za-
płacić cywilnemu lekarzowi, żeby roztoczył
opiekę nad jednostką?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Od półtora do
dwóch tysięcy. I nikt po to się nawet nie chce
schylić. Dlatego mamy problemy z komisjami
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
lekarskimi. Dobrze, że są jeszcze lekarze, któ-
rzy pracowali w wojsku. Gdy oni odejdą, nie
będzie komu ich zastąpić. Na nasze ogłoszenia
w prasie medycznej, oferującej pracę na mi-
sjach, spośród tysięcy lekarzy w Polsce odpo-
wiedziało dwóch. Na dodatek po 65. roku ży-
cia i niemających pojęcia, jak wygląda wojsko,
a co dopiero praca na misji.
POLSKA ZBROJNA: Pewnie do przyjścia
na Szaserów byliby chętni, ale jak zapełnić
etaty w „zielonych” garnizonach?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Sęk w tym, że
z Szaserów nie chcą wyjeżdżać na misje.
Więcej lekarzy wyjeżdża z Inspektoratu Woj-
skowej Służby Zdrowia. Niestety, WIM jest
dla nas trochę „martwym” szpitalem. Nie-
szczęście polega znowu na systemie finanso-
wania. Trwają rozmowy, aby znaleźć wyjście,
przywracając dodatki za specjalizację, dokto-
raty, habilitacje albo dając rekompensatę za
utracone dyżury. A to jest około 4 tysięcy
straty miesięcznie.
POLSKA ZBROJNA: Słowem, ekspery-
ment z likwidacją łódzkiej WAM nie bar-
dzo się udał.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Nie jest udany.
I teraz robimy wszystko, aby odtworzyć fa-
kultet wojskowo-medyczny w Centrum Szko-
18 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
WIZYTÓWKA
Generał brygady
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI
Prawie osiem lat przesłużył
w linii jako lekarz, między innymi w 49 Puł-
ku Zmechanizowanym w Wałczu. Kierował
107 Szpitalem Wojskowym w Wałczu oraz
10 Wojskowym Szpitalem Klinicznym
w Bydgoszczy. Od dwóch lat szefuje Inspek-
toratowi Wojskowej Służby Zdrowia. Czas
wolny najbardziej lubi spędzać z książką al-
bo wędką w ręku. Jest żonaty, ma dwoje
dzieci.
lenia Wojskowych Służb Medycznych w Ło-
dzi, które współpracuje z tamtejszym Uni-
wersytetem Medycznym, gdzie jest wydział
wojskowo-lekarski.
POLSKA ZBROJNA: Czy to się da zrobić
za pół miliona rocznie, jakie zapisano na
ten cel w tegorocznym budżecie?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Mamy już duże
koszary w Łodzi. W centrum połączylibyśmy
wszystkie posiadane siły i środki, w tym
sprzęt pozwalający na ćwiczenie na przykład
ewakuacji rannych z czołgu czy transportera
opancerzonego. Powstałby ośrodek kształce-
nia niemal liniowego. Chcemy tam także przy-
gotowywać lekarzy wyjeżdżających na misję
czy testować sprzęt nieużywany w kraju.
POLSKA ZBROJNA: Czy w tych refor-
mach jest miejsce dla pacjenta?
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Chciałbym,
aby był on podmiotem, a nie przedmiotem
w systemie. Trzeba tylko podać rękę woj-
skowej służbie zdrowia, aby uzyskała fak-
tyczną niezależność i rzeczywiście sama go-
spodarowała środkami, które są przeznaczo-
ne na ochronę zdrowia. Na razie są
z tym problemy. Nie rozumiem, dlaczego le-
karzy wyciąga się z jednostek do podlegają-
cych logistyce WOG-ów. Mimo że przez to
żołnierze muszą jeździć po kilkanaście kilo-
metrów do lekarzy, którzy bez podpisanych
kontraktów z NFZ nie mają prawa udzielać
pomocy medycznej. Co gorsza, ponieważ
formalnie lekarze ci nie wykonują zawodu,
po pięciu latach mogą stracić uprawnienia
zawodowe.
POLSKA ZBROJNA: To absurd.
ANDRZEJ WIŚNIEWSKI: Może logisty-
kom zależy, aby mieć służbę zdrowia, ale
źle ukierunkowali ambicje. My się nie pcha-
my w obszary podległe Inspektoratowi
Wsparcia. 
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 19

 P R O F E S J O N A L I Z A C J A

W
„Programie roz-
woju Sił Zbroj-
nych RP w latach
2009–2018” zało-
żono, że militarne
zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski
utrzymają się w najbliższej dekadzie na
dotychczasowym poziomie, a nasze
wojsko z równą powagą jak obronę oj-
czyzny będzie traktować zadania eks-
pedycyjne, gdzie stawiać musimy czo-
ło zagrożeniom asymetrycznym. Cela-
mi programu są „profesjonalizacja
i doskonalenie zdolności operacyjnych
sił zbrojnych”. „Program rozwoju Sił
Zbrojnych RP w latach 2009–2018”
jest pierwszym programem opracowa-
nym zgodnie z nowymi procedurami
planowania obronnego NATO, obej-
mującymi dziesięcioletni okres plani-
styczny”, stwierdza generał brygady
Mieczysław Gocuł, szef Zarządu Pla-
nowania Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego.
SZEF NAS OBRONI
Finalna wersja „dziesięciolatki” prze-
widuje reorganizację systemu dowodze-
nia i kierowania siłami zbrojnymi. Za-
kłada utworzenie stanowiska szefa
obrony (co wymaga zmiany konstytu-
cji), powołanie Kolegium Dowódców
oraz pozostawienie: Sztabu Generalne-
go WP, Dowództwa Operacyjnego Sił
Zbrojnych, dowództw rodzajów sił
ARTUR GOŁAWSKI, TADEUSZ WRÓBEL
cymi się co 12 miesięcy. W takim syste-
mie Sztab Generalny WP będzie cen-
tralnym organem planistycznym sił
zbrojnych w okresie pokoju, kryzysu
i wojny. Zadania pozostałych do-
wództw i inspektoratów się nie zmie-
nią. Zatem nowa koncepcja dowodzenia
i kierowania umożliwi czytelny rozdział
kompetencji. Nastąpi precyzyjne od-
dzielenie wszystkich funkcji przy za-
chowaniu hierarchicznego dowodzenia
oraz cywilnej kontroli i zwierzchnic-
twa nad armią.
JEDEN ZE STU
Na początku 2010 roku mundur żoł-
nierza WP nosiłoby do 100 tysięcy
osób, z tego miano zawodowców przy-
sługiwać będzie – po zniesieniu służby
nadterminowej – około 97,5 tysiąca. Po-
zostałych 2500 będzie pełnić służbę
kandydacką. Na przyszły rok zapowie-
dziano wypracowanie docelowego ukła-
du 120 tysięcy stanowisk służbowych.
Wtedy też pojawią się w nim posady
dla żołnierzy Narodowych Sił Rezerwy.
W tymże roku kontrakty na odpłatną
służbę w NSR mają zostać zawarte
z pierwszymi 10 tysiącami rezerwistów.
Dwadzieścia tysięcy rezerwistów ma
znaleźć się w ewidencji na koniec 2011
roku, jeśli pozwolą na to zdolności płat-
nicze resortu.
Limit 120 tysięcy czynnych i rezer-
wowych żołnierzy ma być utrzymywa-

Rozkład jazdy na dekadę

Szef MON podpisze wkrótce program rozwoju wojska na lata 2009–2018.
Nawet w wersji kryzysowej przewiduje on utrzymanie do 120 tysięcy
żołnierskich stanowisk.
zbrojnych oraz inspektoratów Wsparcia
Sił Zbrojnych i Wojskowej Służby Zdro-
wia. Szef obrony, którego powołanie za-
proponowano po raz pierwszy w Strate-
gicznym Przeglądzie Obronnym
w 2006 roku, ma podlegać ministrowi
i w jego imieniu dowodzić siłami zbroj-
nymi. Szef obrony byłby domniema-
nym naczelnym wodzem na czas wojny.
Ustanowienie jego stanowiska wyelimi-
nuje konieczność ustalania decyzjami
ministra sposobu dowodzenia siłami
zbrojnymi. Pracę szefa obrony wspierał-
by niewielki sekretariat, a jego organem
doradczym będzie Kolegium Dowód-
ców – z przewodniczącymi zmieniają-
ny w kolejnych latach. A zatem do służ-
by kontraktowej i stałej będzie trud-
niej się dostać niż w 2008 roku. Od
przyszłego roku o wielkości rekruta-
cji ma decydować liczba zwolnień ze
służby, a nie potrzeba obsadzenia no-
wo tworzonych stanowisk. Takich
stanowisk bowiem nie będzie! Moż-
na oczekiwać, że siły zbrojne będą
potrzebowały 3,5–4 tysięcy nowych
żołnierzy rokrocznie. Ponieważ ko-
lejne roczniki osiemnastolatków ma-
ją liczyć po około 400 tysięcy chłop-
ców i dziewcząt, tylko jednej osobie na
sto wojsko będzie w stanie zaoferować
miejsce w swoich szeregach.
„Dziesięciolatka” ministra Bogdana Klicha
PRIORYTETY zapowiada redukcję liczby garnizonów. Dziś ma-
modernizacyjne my ich 126, docelowo pozostanie 99. Projekt
„Programu” oraz
profesjonalizacja programu przygotowany jesienią 2008 roku prze-
wojska mają widywał utrzymanie 106. Jak widać, kryzys wy-
doprowadzić musił decyzje o likwidacji lub fuzji siedmiu gar-
do wzrostu nizonów wcześniej „niezagrożonych”. W doku-
potencjału
operacyjnego mencie przygotowanym w Sztabie Generalnym
sił zbrojnych. WP planiści przyznają, że wygospodarowanie
pieniędzy na modernizację techniczną wymaga
„przyspieszenia zmian organizacyjno-dysloka-
cyjnych”. Łącznie MON planuje pozbyć się po-
nad 42 tysięcy hektarów (19 procent posiada-
nych obszarów) oraz budynków o kubaturze
11 milionów metrów sześciennych (17 procent
całości). Ma to pozwolić zaoszczędzić 230 mi-

20 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


lionów złotych rocznie – za tyle można nabyć
dwadzieścia Rosomaków.
Lista miejscowości, z których zniknie 14 gar-
nizonów, jest utrzymywana w tajemnicy. Doj-
dzie do fuzji na przykład Dęblina i Dęblina-
-Twierdzy. W obrębie niektórych nastąpią zmia-
ny dyslokacji jednostek w obiektach koszaro-
wych. Skutki zmian odczuwane będą na różnych
płaszczyznach: mobilizacji, logistyki, reagowa-
nia kryzysowego, współpracy z samorządami,
zapewnienia dyscypliny. Towarzyszyć im ma
wzmocnienie roli i sprecyzowanie zakresu odpo-
wiedzialności dowódców garnizonów oraz racjo-
nalizacja zarządzania nieruchomościami.
Trend rysuje się następujący – im jednostka le-
ży bliżej najbardziej wartościowych obiektów
szkoleniowych (poligonów, strzelnic, autodro-
mów) i im korzystniej w stosunku do sieci dróg,
tras kolejowych i lotnisk, tym mniej jej kadra po-
winna niepokoić się perspektywami przepro-
wadzki. Komfort pewności pozostania w dotych-
czasowym miejscu mają żołnierze jednostek bę-
dących beneficjentami programu inwestycji
NATO w dziedzinie bezpieczeństwa.
LUZ W SZTABACH
„Kierunki zmian organizacyjno-dyslokacyj-
nych w Siłach Zbrojnych RP determinowane są
racjonalnym wydawaniem środków budżeto-
A R M I A
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
wych i efektywnym wykorzystaniem posiada-
nych zasobów. Dlatego zakłada się między inny-
mi łączenie jednostek o identycznej strukturze
i bliźniaczym wyposażeniu. Zintegrowane zosta-
ną także oddziały i pododdziały o podobnym
składzie. Pozwoli to na usprawnienie szkolenia,
poprawi racjonalność gospodarowania posiada-
nymi zasobami”, ujawnia generał Gocuł. Przy-
kładem takich zmian będzie fuzja 49 i 56 pułków
śmigłowców bojowych w Brygadę Lotnictwa
Wojsk Lądowych.
Stopniowo jednostki bojowe, wsparcia i za-
bezpieczenia będą przenoszone z dużych aglo-
meracji w pobliże poligonów mających dobrą
bazę szkoleniową. Mimo ograniczeń budżeto-
wych minister Klich oczekuje, że efekty przeno-
sin będą „niewspółmiernie wyższe” od związa-
nych z nimi wydatków. W innej sytuacji przepro-
wadzki nie miałyby sensu.
Planuje się spłaszczenie struktur dowodzenia,
co ma zapewnić skrócenie cyklu decyzyjnego
i umożliwić skuteczne kierowanie wojskami, tak-
że dzięki wdrażaniu zautomatyzowanych syste-
mów wspomagania dowodzenia i zobrazowania
pola walki (ubocznym skutkiem ma być zmniej-
szenie sztabów przy wzroście ich skuteczności).
Dziś mamy 135 dowództw podległych dowód-
com, szefom, komendantom poszczególnych ro-
dzajów i komponentów sił zbrojnych. W 2018
C O M M E N T
Generał
FRANCISZEK GĄGOR,
szef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego:
U trzymanie funkcjonującego mechanizmu
stabilizującego finansowanie obronności
jest sprawą pierwszorzędną. Wiemy, że armia
nie może być wyspą szczęścia w czasie finan-
sowych cięć i oszczędności. Ale tempo jej
transformacji jest uzależnione od posiada-
nych środków budżetowych, a te zostały
w tym roku znacznie ograniczone. Mamy na-
dzieję, że jest to przejściowa sytuacja. Nie
możemy dopuścić do permanentnego osła-
bienia sprawności i potencjału bojowego ar-
mii poniżej poziomu zapewniającego bezpie-
czeństwo Polsce i realizację zobowiązań
sojuszniczych.
roku ta liczba zostanie ograniczona do około
115. Zmian nie odczują marynarze i komandosi,
natomiast pozostałym sześciu rodzajom/kompo-
nentom ubędzie od 14 procent dowództw w WL
do 37 procent w Inspektoracie Wsparcia SZ. Do-
wódcy dywizji odczują to chyba najbardziej
– zamiast 12 podlegać im będzie cztery–pięć do-
wództw niższego szczebla. Proponowane zmia-
ny mają spowodować poprawę struktury sił
zbrojnych na korzyść jednostek bojowych.
REORGANIZACJA
W reorganizacji wojska chcemy wzorować się
na Niemcach, Brytyjczykach i Amerykanach.
Zamierzamy wzmocnić brygady ogólnowojsko-
we, zwiększając ich mobilność, zdolność do dłu-
gotrwałego działania, oraz przygotować je do
przerzutu. Szczebel dywizji uzyska charakter co-
raz bardziej autonomicznego dowództwa (dla
trzech–pięciu brygad), ale zamiast czterech bę-
dziemy mieć trzy kwatery związków taktycznych,
z podporządkowanymi im dziesięcioma brygada-
mi ogólnowojskowymi (dziś mamy ich czterna-
ście). Przeformowane zostaną dywizyjne jednost-
ki artylerii (będą trzy pułki), przeciwlotnicze (bę-
dą trzy pułki), saperów (dwa pułki saperów
i pułk inżynieryjny), chemiczne (dwa pułki) oraz
zaopatrzenia i remontowe (trzy pułki logistycz-
ne). Zmiany restrukturyzacyjne mają sprzyjać
osiąganiu wspólnych standardów szkolenia, pod-
nieść efektywność wykorzystania bazy koszaro-
wej oraz szkoleniowej, a także zapewnić wspar-
cie i zabezpieczenie wojsk operacyjnych na wy-
maganym poziomie. Minister utrzymał w mocy
pomysł przeniesienia Dowództwa Wojsk Lądo-
wych do Wrocławia, a Dowództwa Sił Powietrz-
nych do Poznania (choć w późniejszych termi-
nach niż pierwotnie zakładano).
W lotnictwie nastąpi włączenie eskadr do
baz lotniczych, z jednoczesnym ich przemiano-
waniem na bazy lotnictwa taktycznego i trans-
portowego.
W „Programie” utrzymano koncepcję sformo-
wania eskadry działań specjalnych, co wynika
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 21
 P R O F E S J O N A L I Z A C J A
NA POCZĄTKU 2010 ROKU mundur żołnierza WP nosiłoby do 100 tysięcy osób, a miano zawodowców przysłu-
giwać będzie około 97,5 tysiąca z nich.
z przyjętych zobowiązań sojuszniczych oraz po-
trzeb narodowych związanych z udziałem Wojsk
Specjalnych w operacjach poza granicami kraju.
Przeciwlotnicy wiedzą, że czeka ich integracja
dywizjonów rakietowych w jedną siedmiodywi-
zjonową brygadę. Radiotechnicy znają plan ko-
masacji wszystkich ich pododdziałów w cztero-
batalionową brygadę. Minister spodziewa się, że
zmiany w Siłach Powietrznych usprawnią proce-
sy podejmowania decyzji oraz zapewnią lepsze
wykorzystanie personelu służby inżynieryjno-
-lotniczej i eksploatację sprzętu lotniczego.
Najmniejsze zmiany czekają Marynarkę Wo-
jenną – powstanie tam nadbrzeż-
ny dywizjon rakietowy, a bazy
lotnicze przeformowane zostaną
Na kształt
na bazy lotnictwa morskiego na- „Programu”
leżące do Brygady Lotnictwa
Marynarki Wojennej. istotny wpływ
WIĘCEJ miała przyjęta
DO ZROBIENIA liczebność sił
Przed największą reorganiza-
cją stają logistycy. Nastąpi bo- zbrojnych
wiem rozformowanie dowództw
obu okręgów wojskowych, komasacja rejono-
wych baz materiałowych w cztery regionalne
bazy logistyczne, zlikwidowanie około 40 woj-
skowych komend uzupełnień i rozformowanie
szesnastu wojewódzkich sztabów wojskowych
oraz utworzenie w ich miejsce czterech regio-
nalnych sztabów wojskowych. Przewidywane
zmiany dostosują terenową administrację woj-
skową do zmian organizacyjno-dyslokacyjnych
w siłach zbrojnych. Dla zapewnienia właściwej
współpracy w reagowaniu kryzysowym z insty-
tucjami pozamilitarnymi na terenie województw
niemających RSzW ustanowieni zostaną pełno-
mocnicy szefów RSzW, którymi staną się ko-
mendanci WKU działający w miastach woje-
wódzkich. Rozformowanie jednej trzeciej ist-
niejących komend wynika ze zmiany zadań
tych placówek – mają one teraz pełnić funkcję
22 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
bardziej ośrodków naboru do zawodowej służby
wojskowej i promocji armii. Zadania mobiliza-
cyjne z rozformowanych WKU przejęte zostaną
przez pozostałe komendy. Pozostawionych
80 placówek ma zapewnić zdolność do odtwo-
rzenia poboru na czas kryzysu i mobilizacyjnego
uzupełnienia szeregów armii w wypadku zagro-
żenia wojną.
W Inspektoracie Wojskowej Służby Zdrowia
reforma przewiduje utworzenie ośmiu obwodów
profilaktyczno-leczniczych (na bazie ośmiu szpi-
tali wojskowych), przekazanie poza resort
12 szpitali, w tym dwóch uzdrowiskowo-rehabi-
litacyjnych, i połączenie dwóch
szpitali wojskowych. Zakłada się,
że integracja spowoduje lepsze
wykorzystanie potencjału me-
dycznego oraz poprawi opiekę
medyczną nad żołnierzami. Po-
nadto w garnizonach planowane
jest łączenie funkcjonujących tam
izb chorych i ambulatoriów.
W policji wojskowej zmiany
będą skutkować włączeniem roz-
drobnionych dzielnicowo placó-
wek do dziewięciu oddziałów Żandarmerii Woj-
skowej oraz utworzeniem trzech nowych wy-
działów ŻW. W Dowództwie Garnizonu War-
szawa spodziewane jest włączenie autonomicz-
nych dziś jednostek dowodzenia i łączności do
15 Brygady Wsparcia Dowodzenia.
Plany modernizacyjne są ambitne, ale wyda-
je się niemożliwe, byśmy – nawet mimo wpro-
wadzania zaawansowanych systemów uzbroje-
nia – zdołali rekompensować ubytki w arsenale
i zdolnościach bojowych powodowane koniecz-
nością wycofywania sprzętu odziedziczonego
po czasach Układu Warszawskiego. To bowiem
zaległości z lat dziewięćdziesiątych, gdy pano-
wała modernizacyjna stagnacja, które są nie do
odrobienia.
Zgodnie z zapisami projektu „Programu roz-
woju Sił Zbrojnych RP w latach 2009–2018”
planuje się kontynuowanie dotychczasowych
oraz rozpoczęcie nowych przedsięwzięć moder-
nizacyjnych. Minister Klich polecił sztabowcom,
by środki planowane na unowocześnienie arsena-
łu przeznaczyli głównie na pięć nowych progra-
mów głównych i osiem specjalistycznych, a także
cztery rozpoczęte wcześniej. Główne programy
dotyczą: rozpoznania wojskowego, środków raże-
nia (od broni strzeleckiej, przez transportery
i bojowe wozy piechoty z wieżami bezzałogowy-
mi, po artylerię z amunicją precyzyjną i śmigłow-
ce), modernizacji Marynarki Wojennej (pozyska-
nie korwety, niszczyciela min, okrętu podwodne-
go, przedłużenie eksploatacji fregat, sformowanie
nadbrzeżnego dywizjonu rakietowego), obrony
powietrznej i przeciwlotniczej (pozyskanie zesta-
wów rakietowych różnych zasięgów) oraz siecio-
centrycznego systemu wsparcia i dowodzenia.
„Chcemy, aby Wojsko Polskie mogło lepiej i da-
lej widzieć, słyszeć i razić – czyli mieć broń pre-
cyzyjniejszą, o większym zasięgu, walczyć bar-
dziej ogniem, a mniej ludźmi”, konkluduje gene-
rał Franciszek Gągor.
Sposób i termin wykonania programów spe-
cjalistycznych, którym nadaje się mniejszy cię-
żar gatunkowy, będą uzależnione od wysokości
budżetów MON w latach 2010–2018. Niestety,
spodziewać się należy ograniczenia nakładów na
prace rozwojowe i wdrożeniowe.
Priorytety modernizacyjne „Programu” oraz
profesjonalizacja wojska mają doprowadzić do
wzrostu potencjału operacyjnego sił zbrojnych.
OCZEKIWANIA
Kierownictwo MON oczekuje, że wdrożenie
„Programu” doprowadzi do pełnej profesjonali-
zacji sił zbrojnych, wzrostu ich zdolności do
działań w obronie państwa oraz udziału w so-
juszniczych operacjach ekspedycyjnych, uzyski-
wania przez kolejne jednostki poziomu nowo-
czesności znanego aliantom z NATO oraz mo-
dernizacji technicznej. Przyjęta struktura rodza-
jów i komponentów sił zbrojnych zapewni reali-
zację zobowiązań sojuszniczych przyjętych w
Celach Sił Zbrojnych NATO oraz Katalogu Sił
Unii Europejskiej, w tym także wymaganych
wskaźników dostępności sił.
Planiści i budżetowcy żywią nadzieję, że
obecne problemy gospodarcze i budżetowe są
przejściowe, potrwają rok–dwa lata, co spowo-
duje jedynie opóźnienie w wykonaniu zaplano-
wanych przedsięwzięć modernizacyjnych. Mi-
mo wszystko budżet MON powinien w kolej-
nych latach rosnąć. Jeśli tak się nie stanie, nie
zdołamy w rozsądnym czasie dogonić – pod
względem nowoczesności armii – natowskich
średniaków, o potencjale gospodarczo-demo-
graficznym podobnym do polskiego. Czy Woj-
sko Polskie w dwudziestą rocznicę wejścia do
NATO będzie istotnie różnić się od armii, jaką
mamy po dziesięciu latach praktyki w sojuszu?
Oto jest pytanie. „Za 10 lat polskie siły zbrojne
będą bardziej połączone, sieciocentryczne i mo-
bilne”, wierzy szef SGWP. 

BOGDAN KLICH
Pozytywny bilans
Naszym zadaniem na przyszłość jest uczynienie sojuszu silniejszym.
T
o dla mnie prawdziwy
zaszczyt i przyjemność
uczestniczyć w konferencji
„NATO – wyzwania i zada-
nia” poświęconej 10. rocznicy przystą-
pienia Polski do sojuszu. Przypada ona
też niemal w 60. rocznicę podpisania
traktatu waszyngtońskiego. Oba te wy-
darzenia będziemy świętować na kwiet-
niowym szczycie w Strasburgu i Kehl,
który jednocześnie zainicjuje strategicz-
ną debatę dotyczącą perspektyw rozwo-
ju NATO. Dlatego chciałbym podsumo-
wać nasze doświadczenia płynące
z obecności w sojuszu oraz przedstawić
kilka refleksji związanych z naszymi
oczekiwaniami co do jego przyszłości.
Naszym zadaniem na przyszłość jest bo-
wiem uczynienie sojuszu silniejszym.
BEZPIECZEŃSTWO
REALNE
Dlatego wyrażam satysfakcję, że
właśnie kwestia silnego sojuszu jest jed-
nym z głównych wątków dzisiejszej
konferencji. Oczekuję, że mając tak
znakomite grono panelistów, będziemy
w stanie posunąć debatę sojuszniczą do
przodu, będziemy w stanie zapropono-
A R M I A
wać pewne rozwiązania, które pozwolą
uczynić sojusz jeszcze silniejszym.
Chciałbym jednak zacząć od kilku
uwag na temat naszego dziesięciolet-
niego członkostwa w NATO. Jesteśmy
szczęśliwi, będąc członkami najsilniej-
szego sojuszu na świecie. W czasach
komunizmu, kiedy walczyliśmy o wol-
ną Polskę, wiedzieliśmy, że prawdziwe
gwarancje bezpieczeństwa może nam
dać wolna Europa w przymierzu ze Sta-
nami Zjednoczonymi. I tak się stało.
Osiągnęliśmy to na drodze transforma-
cji, na drodze pokojowej. Jesteśmy
w NATO oraz w Unii Europejskiej
i dzisiejszą rocznicę możemy święto-
wać wspólnie z naszymi przyjaciółmi
z sojuszu północnoatlantyckiego, z se-
kretarzem generalnym NATO.
Bilans naszego członkostwa jest jed-
noznacznie pozytywny. Wstąpienie do
sojuszu północnoatlantyckiego zwięk-
szyło istotnie bezpieczeństwo Polski.
Wystarczy wspomnieć, że zostaliśmy
objęci gwarancjami bezpieczeństwa
płynącymi z traktatu waszyngtońskie-
go. Zyskaliśmy też szeroką możliwość
aktywnego stabilizowania środowiska
bezpieczeństwa, wspierając operacje
FOT. JACEK MATUSZAK
NATO prowadzone zarówno niedaleko od na-
szych granic, jak i w odległych regionach świata.
Wreszcie, obecność w sojuszu sprzyjała naszym
staraniom o przystąpienie do Unii Europejskiej,
pięć lat temu zakończone sukcesem. Niewątpli-
wie członkostwo było także krokiem milowym
w adaptacji naszych sił zbrojnych do współcze-
snych standardów wojskowych. Podjęcie takich
PODSTAWOWĄ zmian byłoby konieczne nawet, gdybyśmy po-
FUNKCJĄ zostawali poza sojuszniczym gronem. Niewąt-
SOJUSZU pliwie jednak współpraca z NATO sprzyjała za-
powinno kresowi i dynamice tych przeobrażeń. W efek-
pozostawać
zapewnienie cie polskie siły zbrojne stały się mniejsze, ale
bezpieczeństwa skuteczniejsze. Dysponują nowoczesnym sprzę-
swym członkom tem i uzbrojeniem. Są zdolne do wnoszenia cen-
na podstawie nego wkładu do podejmowanych przez NATO
artykułu
V traktatu działań.
waszyngtońskiego.
NOWE WYZWANIA
Dziesięć lat po wstąpieniu do sojuszu stanowi
on wciąż ogromną wartość dla naszego bezpie-
czeństwa. Dlatego zależy nam, aby pozostawał
silny, wiarygodny i skuteczny. Wymaga to skon-
centrowania jego aktywności na kilku elemen-
tach. Do nich chciałbym krótko się odnieść.
Nie możemy ukrywać, że przed NATO stoją
dziś określone wyzwania. Ale, co może brzmi
przewrotnie, są one wynikiem wielkiego sukce-
su, jakim było zniknięcie imperium sowieckiego
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 23
 N A T O
i związanej z tym śmiertelnej groźby wyniszcza-
jącej dwublokowej konfrontacji.
My Polacy, rozumiejąc wartość i znaczenie
sojuszu, jesteśmy więc stale gotowi, aby kon-
struktywnie, wspólnie z innymi sojusznikami,
pracować nad znalezieniem skutecznych rozwią-
zań problemów i wyzwań stojących przed soju-
szem. I mam tu na myśli nowe wyzwania i za-
grożenia, które często mają asymetryczny cha-
rakter, wymuszający na NATO odpowiednią
adaptację. Myślę też jednak o tradycyjnych za-
grożeniach, o których sojusz musi stale pamię-
tać, a o których przed zaledwie kilkoma miesią-
cami przypomniał nam tak wyraźnie konflikt ro-
syjsko-gruziński.

TRANSFORMACJA
OBRONNA
Po pierwsze, rozwijając zdolności ekspedy-
cyjne i prowadząc działania daleko poza obsza-
rem euroatlantyckim, podstawową funkcją soju-
szu powinno pozostawać zapewnienie bezpie-
czeństwa swym członkom na podstawie artyku-
łu V traktatu waszyngtońskiego. Mamy nadzie-
ję, że we współczesnym środowisku bezpie-
czeństwa NATO będzie rozwijać i wzmacniać
narzędzia służące też realizacji funkcji kolek-
tywnej obrony. Jest to konieczne, aby sojusz
dysponował rzeczywiście pełnym spektrum
zdolności wojskowych niezbędnych do wypeł-
nienia swych szeroko zakrojonych politycznych
celów. Są one przecież związane z operacjami
stabilizacyjnymi. Dotyczą też zapewniania so-
jusznikom bezpieczeństwa w obliczu bardziej
tradycyjnych zagrożeń.
Szczególną rolę do odegrania ma w tym za-
kresie transformacja obronna NATO. Aktywnie
wspieramy jej rozwój, uczestnicząc w najważ-
niejszych inicjatywach transformacyjnych i pro-
gramach wielonarodowych. Dzięki temu przy- i wzmocnienie więzi transatlantyckiej współpracy, wykraczające daleko poza
czyniamy się do rozwoju zdolności kluczo- ADAPTACJA jest niezbędne, abyśmy we współcze- porozumienie Berlin Plus.
do środowiska
wych dla sojuszniczych operacji ekspedycyj- bezpieczeństwa
snym środowisku bezpieczeństwa mo-
nych, takich jak misja w Afganistanie. Pozo- w XXI wieku gli realizować wspólne cele i bronić SOJUSZNICZA
stajemy również zainteresowani udoskonale- wymaga wspólnych wartości. Dlatego powinni- SOLIDARNOŚĆ
niem w tym procesie instrumentów adekwat- wypracowania śmy wykorzystać szansę na zasadnicze Po trzecie, konieczne jest zdynami-
mechanizmów
nych do bardziej klasycznych scenariuszy. Ta- umożliwiających
pogłębienie dialogu transatlantyckiego zowanie wysiłków w operacji w Afga-
kie podejście ilustruje nasze stanowisko wobec NATO adekwatne oraz wzmocnienie praktycznej współ- nistanie. Jest ona kluczowa dla zapew-
funkcjonowania Sił Odpowiedzi NATO. reagowanie pracy między NATO i UE. Dogodny nienia bezpiecznej i stabilnej przyszło-
W naszym odczuciu, są one siłami szybkiego na tego typu klimat do odważnych decyzji w tych ści samym Afgańczykom oraz umożli-
zagrożenia.
reagowania w sytuacjach kryzysowych. Ich rolą sprawach stwarza otwarte podejście wienia im budowy państwa, z którego
jest zatem także wsparcie sojuszników w dzia- nowej amerykańskiej administracji nie płyną zagrożenia dla społeczności
łaniach podejmowanych w ramach zadań zwią- oraz zapowiadany powrót Francji do międzynarodowej. Stanowi również ilu-
zanych z artykułem V. struktur wojskowych sojuszu. W na- strację tego, jak należy wdrażać w życie
Równie ważne w kontekście zdolności szej ocenie jest jasne, że obie strony zasadę sojuszniczej solidarności, jak
obronnych sojuszu są aktualizacja scenariuszy Atlantyku muszą po prostu stale współ- usprawnić proces wydzielania sił na po-
operacyjnych obliczonych na wzmocnienie kra- pracować. Należy więc działać na trzeby tej operacji, czy wreszcie – jak
jów położonych na rubieżach sojuszu i wspólne rzecz rozwoju dialogu politycznego skuteczniej współpracować z innymi or-
ćwiczenia z zakresu sojuszniczych operacji między NATO i UE. Chcemy, by był ganizacjami oraz koordynować wysiłki
obronnych. on „lepszy”, bo wiemy doskonale, że cywilne i pomocowe z aktywnością mi-
są problemy w komunikacji między litarną. W tym kontekście operacja ISAF
DIALOG I WSPÓŁPRACA obu organizacjami. Współpraca ta stanowi ważny impuls dla adaptacji so-
Po drugie, sojusz pozostaje głównym forum szczególnie powinna odbywać się na juszu, jego struktur i procedur do wy-
dialogu i współpracy między państwami po obu misjach międzynarodowych – trzeba zwań, którym stawiać będzie on czoło
stronach Atlantyku. Utrzymanie znaczenia wypracować tu nowe instrumentarium w XXI wieku. Są to także przesłanki,

24 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


dla których ISAF pozostaje priorytetem opera-
cyjnego zaangażowania Polski. Pod koniec ubie-
głego roku skoncentrowaliśmy naszych 1600
żołnierzy w jednej z prowincji – Ghazni. Nie zo-
stały nałożone na nich ograniczenia narodowe,
co często jest olbrzymią bolączką dla władz woj-
skowych sojuszu, ponieważ negatywnie odbiło
się na skuteczności działań. W tym roku ponadto
zwiększy się proporcja sił bojowych w strukturze
polskiego kontyngentu. Nie zapominamy też
o potrzebie projektów pomocowych, wzmacnia-
niu afgańskich sił bezpieczeństwa i współpracy
z lokalnymi władzami. Bez wątpienia zwiększa
to możliwości działania na rzecz stabilizacji, bez-
pieczeństwa i rozwoju regionu kluczowego dla
Afganistanu. Stanowi tym samym istotny wkład
dla wysiłków NATO w tym kraju.
NOWE ZAGROŻENIA
Po czwarte, sojusz musi reagować na nowe,
mniej tradycyjne zagrożenia. Mimo że nie mu-
szą mieć one wojskowej natury, ich implikacje
mogą mieć dalekosiężne, negatywne skutki dla
bezpieczeństwa państw członkowskich. Zakłóce-
nia w dostawie surowców energetycznych dosko-
A R M I A
DZIĘKI WSPÓŁPRACY Z NATO
POLSKIE SIŁY ZBROJNE STAŁY SIĘ MNIEJSZE,
ALE SKUTECZNIEJSZE
FOT. WOJCIECH KALISZCZAK
nale obrazują istotę takich wyzwań. Równie waż-
ne jest odpowiednie przeciwdziałanie zagroże-
niom teleinformatycznym. Adaptacja do środo-
wiska bezpieczeństwa w XXI wieku wymaga
wypracowania mechanizmów umożliwiających
NATO adekwatne reagowanie na tego typu za-
grożenia.
Po piąte, Ukraina i Gruzja. W kwietniu tego
roku do grona sojuszników przystąpią kolejne
dwa państwa – Albania i Chorwacja. Nie powin-
no to stanowić jednak ostatniego etapu rozsze-
rzenia i stawiać pod znakiem zapytania zasady
„otwartych drzwi”, która – z uwagi na doświad-
czenia Polski – ma dla nas wyjątkowe znaczenie.
Rok temu na szczycie w Bukareszcie uzgodnili-
śmy, że Ukraina i Gruzja staną się członkami
NATO. W grudniu w Brukseli ministrowie
spraw zagranicznych potwierdzili, że najistot-
niejszą kwestią w stosunkach z Kijowem i Tbili-
si pozostaje to, jak przybliżyć realizację tych de-
klaracji. Decyzje z Bukaresztu i Brukseli traktu-
jemy jako swego rodzaju pakiet. Płynąca z nich
potrzeba intensyfikacji praktycznych działań
sprzyjać powinna w przyszłości ich pełnemu
członkostwu w NATO. Taka współpraca leży
w pełni w interesie sojuszu i jego członków
– przyjęcie Ukrainy i Gruzji wzmacniać będzie
bezpieczeństwo tej organizacji.
ROSJA–NATO
Wreszcie, rozwój relacji NATO–Rosja. Rosja
jest jednym z kluczowych partnerów sojuszu
w dziedzinie bezpieczeństwa. Współpraca z nią
jest ważna dla jego działań, czego najlepszym
przykładem pozostaje operacja w Afganistanie.
Wiele trudnych problemów kładzie się jednak
cieniem na wzajemnych stosunkach. Z polskiej
perspektywy ważne jest, aby sojusz wypracował
z Rosją taką formułę dialogu, która pozwoli sku-
tecznie zapobiegać ingerencji Federacji Rosyj-
skiej w suwerenne prawa jej sąsiadów. Marcowe
decyzje ministrów spraw zagranicznych stano-
wią z pewnością krok w tym kierunku. Ważna
dla przyszłości tych relacji pozostaje jednak od-
powiedź na pytanie, czy jesteśmy w stanie podej-
mować praktyczne inicjatywy, które stymulować
będą pozytywne zmiany w samej Rosji, bardziej
otwierać ją nie tylko na współpracę z sojuszem,
ale i jego wartości?
Podsumowując moje wprowadzenie do panelu
dotyczącego silnego sojuszu, chciałbym wska-
zać, że dziesięć lat temu, w momencie przystę-
powania Polski do NATO, sojusz północnoatlan-
tycki zbierał plony swojego wielkiego sukcesu.
Dziś, przed kolejnym jubileuszowym szczytem,
zbierania plonów raczej nie będzie. Szczyt
w Strasburgu i Kehl powinien natomiast posta-
wić drogowskaz, według którego NATO winno
orientować się na przyszłość. Polska jest gotowa
włączyć się, i robi to skutecznie, w projektowa-
nie tej drogi dojścia do uczynienia sojuszu sil-
niejszym. Dyskutowaliśmy o tym w Krakowie
w trakcie nieformalnego spotkania ministrów
obrony NATO. Dyskutujemy o tym dzisiaj na tej
konferencji, którą Ministerstwo Obrony Narodo-
wej zorganizowało wspólnie z Centrum Stosun-
ków Międzynarodowych. Jestem przekonany, że
te dyskusje przybliżają nas do decyzji, które zo-
staną podjęte na szczycie NATO w Strasburgu
i Kehl. Mamy nadzieję, że zbliżający się szczyt
potwierdzi, że mimo wieku – 60 lat – sojusz po-
zostaje silny i zdolny do adaptacji do wyzwań
w XXI wieku. Podjęcie na szczycie decyzji
o rozpoczęciu prac nad nową koncepcją stano-
wić będzie niewątpliwie najlepszą ilustrację tego
ważnego przesłania. 
Tekst wystąpienia BOGDANA KLICHA, ministra
obrony narodowej, podczas konferencji „NATO
– wyzwania i zadania”, która odbyła się 13 marca
2009 roku w hotelu Sofitel Victoria w Warszawie.
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 25
 A F G A N I S T A N
FOT. US DOD (2)
PIOTR LASKOWSKI
Pod dyktando Polaków
Kontrolerzy lotów z Sił Powietrznych będą pracować w porcie lotniczym
w Kabulu. Ruch samolotów jest tam większy niż na warszawskim Okęciu.
W
yjazd Polaków do Ka-
bulu wynika z zobo-
wiązań natowskich.
Co sześć miesięcy na
lotnisku Kabul Afghan International
Airport (KAIA) zmienia się obsada
podstawowych komórek organizacyj-
nych. Decyzje o terminach rotacji
oraz narodowości personelu podejmo-
wane są w Kwaterze Głównej Połą-
czonych Sił Zbrojnych NATO w Eu-
ropie. Polacy przejmą zarządzanie lot-
niskiem od Węgrów, po nas od
1 września będą tam rządzić Hiszpa-
nie, a wcześniej robili to między inny-
mi Czesi, Belgowie i Portugalczycy.
Polacy obsadzą w sumie 70 stanowisk.
Lecą tam oficerowie, podoficerowie
26 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
i starsi szeregowi zawodowi ze wszyst-
kich jednostek Sił Powietrznych.
Nasi żołnierze będą stanowili za-
sadniczą grupę kontrolerów ruchu lot-
niczego wśród wojskowych specjali-
stów z innych państw i miejscowych
cywilów.
„Wysyłamy ludzi do obsługi wieży
i zarządzania portem lotniczym Ka-
bul”, mówi generał dywizji pilot
Sławomir Dygnatowski, zastępca do-
wódcy operacyjnego sił zbrojnych. Ta
grupa będzie udzielała zgody na star-
ty i lądowania oraz prowadziła ich
ewidencję. Do niej będzie należało ro-
zeznanie, co dzieje się na całym
teatrze działań powietrznych w Afga-
nistanie.
Kilka tygodni przed wylotem na rekonesan-
sie w Kabulu przebywał dowódca polskiej gru-
py pułkownik Lesław Dubaj, na co dzień do-
wódca 33 Bazy Lotniczej w Powidzu. „Warun-
ki będziemy mieli utrudnione, bo podczas na-
szej tury port lotniczy będzie przenoszony na
drugą stronę lotniska”, mówi z troską.
Przejęcie przez grupę KAIA kilku najważ-
NA CZAS
WYJAZDU żaden niejszych komórek w kabulskim porcie lotni-
z żołnierzy nie czym nastąpi 1 kwietnia, ale grupa inicjatyw-
zostanie zdjęty na piętnastu żołnierzy wyleciała tam już
z krajowego
4 marca z Powidza. Było w niej trzech kontro-
stanowiska.
Wszyscy są lerów ruchu lotniczego, gdyż przedstawiciele
skierowani do tej profesji muszą w Kabulu przejść przeszko-
służby w polskim lenie i zdać egzaminy, aby płynnie włączyć się
kontyngencie
w Afganistanie
w system dyżurów operacyjnych, nawet jeśli
na sześć mają doświadczenie z wcześniejszej pracy
miesięcy. w KAIA. Grupa ta zajęła się też przygotowa-
 A R M I A

FOT. ALEKSANDER RAWSKI

Lądowiska
K waterze głównej ISAF podlegają trzy lotni-
ska: Kandahar, Bagram (na zdjęciu) i Ka-
bul. Stołeczne lotnisko jest specyficzne, bo ma
charakter międzynarodowy. Kandahar i Ba-
gram to typowe lotniska dla lotnictwa bojowe-
go. Poza tym w Afganistanie Niemcy utrzymują
lotnisko w Mazar-e Sharif, a Polacy – lądowi-
Lotnisko prawie wojenne sko śmigłowców w Ghazni. 

Na lotnisku w Kabulu codziennie startuje i ląduje ponad 300 statków powietrznych.

M iędzynarodowy Port Lotniczy

w Kabulu, znany też jako
Khwaja Rawash Airport oraz
KAIA, jest położony 16 kilometrów
od centrum stolicy. Zbudowany
został w latach sześćdziesiątych
ubiegłego wieku. W związku
z sankcjami nałożonymi na tali-
bański rząd, port zamknięto pod
koniec lat dziewięćdziesiątych.
Wtedy obsługiwał zaledwie kilka
międzynarodowych połączeń,
głównie regionalnych, przede
wszystkim lokalnych linii Ariana.
Po amerykańskiej inwazji na Afga-
nistan, dokonanej w odpowiedzi
na ataki terrorystyczne z 11 wrze-
śnia 2001 roku, port w Kabulu
znów został otwarty. Na początku
służył tylko do celów militarnych
Amerykanom, a później natow-
skim siłom ISAF (International Se-
curity Assistance Force).
Po zniesieniu sankcji ONZ, na po-
czątku 2002 roku, postanowiono
przywrócić w porcie loty linii cywil-
nych. W 2005 roku Amerykanie
wspólnie z ISAF, w tym z kontyn-
gentem rumuńskim, uruchomili
port. Już w 2006 roku zanotował
on ponad 54 tysiące startów i lą-
dowań. W 2007 roku ruch zwięk-
szył się o 33 procent, a obecnie
codziennie startuje i ląduje tam
ponad 300 statków powietrznych.
Rekord to 347, czyli więcej niż na
warszawskim Okęciu. Większość
operacji odbywa się między
wschodem a zachodem słońca.
W 2006 roku rząd afgański przy-
jął pomoc od rządu Japonii przy
odbudowie stołecznego portu lot-
niczego. Plan zakładał zbudowa-
nie za 35 milionów dolarów nowo-
czesnego terminalu dla pasaże-
rów zagranicznych. Kontrakt z ja-
pońską firmą budowlaną został
podpisany w listopadzie 2006 ro-
ku, a nowy terminal otworzono
w 2008 roku.
Na lotnisku codziennie przebywa
około 1200 osób obsługi. 

niem miejsca pracy dla grupy zasadniczej, któ-
ra udała się do Afganistanu 18 marca z Wro-
cławia wyczarterowanym od amerykańskich
sił powietrznych samolotem transportowym.
DO KABULU PRZEZ POWIDZ
W porównaniu z innymi prowincjami Afga-
nistanu to dość spokojne miejsce. Nie jest te-
renem regularnych starć i nie ma tam duże-
go zagrożenia oprócz niebezpieczeństwa
wynikającego z ostrzałów i podkładania ła-
dunków wybuchowych. „Nie wysyłamy na-
szych ludzi na wojnę. Zadaniem ich jest ob-
sługiwanie lotniska w Kabulu. Za wszystkie
lądowania i starty będą więc odpowiedzialni
właśnie Polacy”, wyjaśnia generał brygady
pilot Anatol Czaban, szef Szkolenia Sił Po-
wietrznych.
Przed przejęciem lotniska nasi lotnicy mu-
sieli się podszkolić i poduczyć. Cykl przygoto-
wań zakończyło przeprowadzone pod koniec
lutego w 33 Bazie Lotniczej w Powidzu ćwi-
czenie Irbis 2009. Zakwalifikowani do służby
w Kabulu zostali głównie żołnierze, którzy
brali już udział w misjach. Przy wyborze po-
stawiono na doświadczenie. Są tam więc tylko
kontrolerzy bardzo dobrze władający angiel-
skim i mający odpowiednie certyfikaty woj-
skowe i cywilne obowiązujące na ich stanowi-
skach. Przeszli oni dodatkowe szkolenie z pro-
cedur operacyjnych lotniska w Kabulu na tre-
ningu zorganizowanym w 31 Bazie Lotnictwa
Taktycznego w Krzesinach. W Powidzu zda-
wali między innymi testy z procedur centrów
operacji powietrznych, zasad użycia broni,
strzelania z nowych jej typów, zapoznawali się
z sytuacją panującą na lotnisku w Kabulu
i warunkami pracy. Prowadzone były również
zajęcia medyczne i językowe. Przećwiczono
też elementy przylotu VIP-ów, awarii samolo-
tu i działań saperów. Choć lotnisko jest oczysz-
czone, to saperzy będą tam mieli sporo pracy.
Podczas budowy co rusz wokół lotniska są od-
kopywane niewypały.
Na czas wyjazdu żaden z żołnierzy nie zo-
stanie zdjęty z krajowego stanowiska. Wszy-
scy są skierowani do służby w polskim kon-
tyngencie w Afganistanie na sześć miesięcy.
Najwięcej z nich pochodzi z baz powidzkiej
i krzesińskiej. Z innych jednostek SP rekrutuje
się niewielu żołnierzy. Spoza Sił Powietrznych
wywodzą się jedynie pielęgniarka i ratownik
medyczny.
NA MIEJSCU
Podczas tury Polaków będzie oddawana do
użytku nowo wybudowana część portu po
stronie północnej. Dotychczasowa infrastruk-
tura ze strefy południowej zostanie przekazana
Afgańczykom. Personel zagraniczny przenie-
sie się na północ. Nasi żołnierze będą przez
pewien czas pracować w dwóch miejscach.
Zapewnienie łączności i ochrony może wów-
czas okazać się trudne. Na wieży kabulskie-
go portu lotniczego pracują też cywile, bo lą-
dują tam samoloty cywilne. Zdarza się, że
ich piloci nie znają języka angielskiego, co
rodzi problemy.
Mogą pojawić się także inne kłopoty, ale
pułkownik Dubaj jest świadomy tego, co za-
stanie na miejscu. Wie, że jego kierowca mu-
si być nie tylko dobrym szoferem, ale i ochro-
niarzem. Dlatego postawił na ludzi znanych
mu z wcześniejszych misji, którzy wiedzą,
jak zachować się w sytuacji bezpośredniego
ostrzału.
W Afganistanie Polacy będą jeździli tereno-
wymi opancerzonymi toyotami land cruiser
o masie 3,5 tony. Ich kierowcy muszą legity-
mować się prawem jazdy kategorii C. Choć
większość naszych żołnierzy i tak będzie po-
ruszała się tylko po terenie bazy na lotnisku, to
dowództwo zamierza jeździć do Bagram. Za-
planowano minimum trzy takie wyprawy ty-
godniowo. „Pracy będziemy mieć mnóstwo,
ale jesteśmy na to przygotowani”, zapewnia
pułkownik Dubaj. 

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 27

 B U Z D Y G A N Y

ANNA DĄBROWSKA

Siedmiu wspaniałych
Buzdygany dostało dotychczas prawie dziewięćdziesiąt osób.
Sprawdziliśmy, jak potoczyły się losy kilku naszych laureatów
i co zmieniła w ich życiu nagroda „Polski Zbrojnej”.

C
zym jest dla mnie Buz-
dygan? To ukoronowa-
nie nie tylko mojej pra-
cy, ale też zaangażowa-
nia ludzi, którymi do-
wodzę”, uważa pułkownik pilot
Robert Cierniak. Twierdzi, że był za-
skoczony decyzją kapituły. „Jest prze-
cież wielu lepszych kandydatów”. Mi-
mo to jest dumny z nagrody i trzyma ją
w gabinecie na honorowym miejscu.
Jak się okazało, Buzdygan ozda-
bia też gabinet harcmistrza Jana
Kuska. Jego zdaniem, po otrzyma-
niu nagrody był inaczej postrzegany
w kręgach wojskowych. „Jedni pa-
trzyli na mnie z uznaniem, inni z za-
wiścią”, śmieje się. Natomiast puł-
kownik pilot Ryszard Grzeliński
podkreśla, że wyróżnienie zawdzię-
cza pracy całej swojej grupy, więc
tak naprawdę jest to nagroda dla
nich wszystkich. Równie skromny
jest starszy kapral Paweł Ślizak:
„Kiedy zadzwoniono z redakcji z in-
formacją, że zostałem jednym z lau-
reatów, w pierwszej chwili nie mogłem w to
uwierzyć”.
„Wybór kapituły to wielka nobilitacja,
wiem, że warto było pracować i ponosić tru-
„CZYM JEST dy służby. To też obowiązek i odpowiedzial-
DLA MNIE ność, więc nie można teraz spocząć na lau-
BUZDYGAN? To
ukoronowanie
rach”, tłumaczy major Tomasz Szulejko.
nie tylko mojej On swojego buzdygana przekazał do izby
pracy, ale też tradycji Centrum Szkolenia Wojsk Lądo-
zaangażowania wych w Poznaniu. Tak uzasadnia swoją de-
ludzi, którymi
dowodzę”, uważa
cyzję: „Dostałem go za czas służby w Cen-
pułkownik pilot trum i tej nagrody nie byłoby, gdyby nie
Robert Cierniak. wszyscy pracownicy CSWL”.

28 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


WŚRÓD POSIADACZY REPLIKI OZNAKI GODNOŚCI
OFICERSKIEJ SĄ OSOBY NIEPRZECIĘTNE,
REPREZENTUJĄCE TO, CO NAJLEPSZE W ARMII
ŻOŁNIERZ MIMO WSZYSTKO
Wśród posiadaczy 37-centymetrowej posre-
brzanej repliki XVI-wiecznej oznaki godności
oficerskiej są osoby nieprzeciętne, reprezentu-
jące to, co najlepsze w armii. Jednym z nich
jest sierżant Zbigniew Ulaszewski, który pod-
czas zdobywania obiektu zajętego przez terro-
rystów podczas V zmiany w Iraku wyciągnął
rannego kolegę spod ostrzału. Za odwagę wy-
różniono go wpisaniem do Księgi Honorowej
Ministerstwa Obrony Narodowej. „Znam wie-
lu żołnierzy, także z mojej jednostki, którym
należą się nagrody, bo robią wielkie rzeczy”,
mówił, odbierając Buzdygana. Dziś nadal słu-
ży w 25 Brygadzie Kawalerii Powietrznej,
gdzie rozpoczynał wojskową drogę jako żoł-
nierz służby zasadniczej i gdzie został na kon-
trakcie jako pomocnik dowódcy plutonu sztur-
mowego 1 szwadronu 7 batalionu. Teraz jest
A R M I A
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
podoficerem technicznym sekcji samochodo-
wo-czołgowej w tym samym batalionie. Był
kolejny raz w Iraku – w IX zmianie. Opowia-
da, że „było tak samo trudno jak podczas
I i V zmiany, na szczęście z mojego podod-
działu wszyscy wrócili”. I dodaje: „Jak dosta-
nę polecenie, pojadę do Afganistanu, to po
prostu część mojej pracy”.
Z iracką misją wiąże się najważniejsze
i najtragiczniejsze wydarzenie w życiu star-
szego kaprala Ślizaka. Przygodę z armią za-
czynał podobnie jak sierżant Ulaszewski od
poborowego, potem został żołnierzem nad-
terminowym i dowódcą drużyny w 2 Mazo-
wieckiej Brygadzie Saperów w Kazuniu.
Przyszłość wiązał z armią, a dzięki wyjazdo-
wi do Iraku miał nadzieję zdobyć doświad-
czenie i zwiększyć szanse na służbę kontrak-
tową. Jego plany przerwał iracki ostrzał,
w czasie którego jako jedyny z siedmiooso-
bowej grupy uniknął śmierci. Ciężko ranny,
z oparzeniami prawie 80 procent powierzch-
ni ciała, przeszedł w szpitalach i sanatoriach
gehennę wielotygodniowego leczenia i reha-
bilitacji. W szpitalu odebrał nadany przez
Prezydenta RP Krzyż Zasługi za Dzielność.
Marzył jednak o czym innym. Na gali Buzdy-
ganów miał jeszcze nadzieję, że będzie mógł
wrócić do służby. Niestety, lekarze zdecydo-
wali inaczej. „Jestem starszym referentem
i magazynierem w mojej jednostce. Cieszę
się, że pracuję wśród kolegów, ale to już nie
to samo, co służba wojskowa”.
PERŁY I SKOKI
W cywilu jest też, choć z zupełnie innych
powodów, profesor doktor habilitowany nauk
medycznych Eugeniusz Dziuk. „Przeszedłem
na emeryturę i wróciłem do Wojskowego In-
stytutu Medycznego jako pracownik cywilny”.
Jedenaście lat temu, kiedy dostał buzdygana,
był komendantem szpitala na Szaserów. „Prze-
kształcaliśmy się w samodzielny publiczny za-
kład opieki zdrowotnej. To było pionierskie
przedsięwzięcie, ale udało się nam wejść
w nowy system bez długów”. Profesor potrafił
też udowodnić, że połączenie talentu mena-
dżera i autorytetu naukowca jest możliwe. Jest
wybitnym specjalistą w dziedzinie medycyny
nuklearnej wykorzystującej izotopy promie-
niotwórcze w diagnostyce i terapii zdrowotnej.
Kieruje Zakładem Medycyny Nuklearnej Cen-
tralnego Szpitala Klinicznego MON, i to
z sukcesami. W 2008 roku jego zakład został
wyróżniony Perłą Medycyny za zajęcie trze-
ciego miejsca w konkursie Polskiego Towa-
rzystwa Lekarskiego w kategorii „Medyczne
laboratoria diagnostyczne”.
W innej dziedzinie realizuje się harcmistrz
Kusek. Kiedy w 1974 roku na ochotnika
wkładał mundur, trafił do elitarnej 62 Kom-
panii Specjalnej w Bolesławcu. Po ośmiu la-
tach został zmuszony do odejścia z armii.
„Nie godziłem się na pewne rzeczy”, mówi
enigmatycznie. Odnalazł się w straży pożar-
nej, został też jednym z założycieli Harcer-
skiego Klubu Lotniczego „Trawers” i komen-
dantem powstałego na jego bazie Centralne-
go Ośrodka Lotniczego ZHP. Z braku środ-
ków w ZHP ośrodek przestał istnieć. Jednak
dzięki inicjatywie komendanta Kuska działa
Jednostka Poszukiwawczo-Ratownicza
Ochotniczej Straży Pożarnej. Kiedy skończy-
ła się im dzierżawa Góry Szybowcowej w Je-
żowie Sudeckim, przenieśli się do bazy „Ba-
ryt” w Stanisławowie. „Nadal robię to, co
dziewięć lat temu, a ponadto prowadzę szko-
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 29
 B U Z D Y G A N Y
chowej literatury na podyplomowym studium
polityki obronnej Akademii Obrony Narodo-
wej i pisanie pracy „Technologiczna nowocze-
sność Sił Powietrznych a bezpieczeństwo prze-
strzeni powietrznej RP”. Brakuje mu tylko
kontaktu z lataniem: „Aż do czerwca nie będę
miał możliwości usiąść za sterami”. Na szczę-
ście w ubiegłym roku udało mu się polatać na
TS-11 Iskra i MiG-29. „Uwielbiam dynamikę
działania w powietrzu, szybkość podejmowa-
nia decyzji, wtedy czuję, że żyję”.
Latanie to również miłość pułkownika
Cierniaka. Podwładni mówią o nim, że to de-
mon w powietrzu, z myśliwskim pazurem
i ogromną lotniczą wiedzą. Woli przebywać na
lotnisku niż w gabinecie za biurkiem. Dlatego

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

wspaniale czuł się na Litwie, dowodząc PKW
Orlik, pierwszą polską zmianą natowskiej misji
nadzorującej przestrzeń powietrzną państw bał-
tyckich. Twierdzi, że przez ostatni rok niewiele
się u niego zmieniło. „Nadal dowodzę 23 Bazą
Lotniczą w Mińsku Mazowieckim i niestety
mam więcej logistycznej i papierkowej roboty,
Laureaci ale na latanie zawsze znajduje czas”.
Na brak zmian nie może za to narzekać ma-
 Profesor doktor habilitowany nauk  Pułkownik pilot RYSZARD jor Szulejko. Kiedy dostawał Buzdygana, był
medycznych EUGENIUSZ DZIUK GRZELIŃSKI rzecznikiem prasowym CSWL i jak podkre-
Buzdygan 1998 za to, że po objęciu szefostwa Buzdygan 2006 za nowatorskie koncepcje ślali jego koledzy oraz zwierzchnicy, zarażał
szpitalem, dzięki błyskotliwym posunięciom związane z procesem przejęcia przez polskie innych pasją do wojska, ponieważ potrafił bła-
organizacyjnym, stworzył podwaliny jego Siły Powietrzne samolotu F-16. he z pozoru wydarzenie przekuć na atrakcyjny
sprawnego funkcjonowania w nowych warun- temat dla mediów. Od stycznia 2008 roku
kach finansowania służby zdrowia.  Sierżant ZBIGNIEW ULASZEWSKI przeszedł na drugą stronę barykady i został
Buzdygan 2006 za brawurową akcję ratowa- publicystą „Polski Zbrojnej”. „Nie żałuję tej
 Harcmistrz JAN KUSEK nia kolegi z Iraku, po której wcale nie czuje się decyzji, choć muszę się uczyć wszystkiego od
Buzdygan 2000 za to, że choć zmuszony zo- bohaterem. początku i stale staram się doskonalić swój
stał do zdjęcia munduru, nie obraził się dziennikarski warsztat”.
i nadal wiernie służy wojsku, zjednując mu  Pułkownik pilot ROBERT CIERNIAK
młodzież, dla której patriotyzm i gotowość Buzdygan 2008 (Najlepszy Żołnierz Sił Po- ARMIA TO PASJA
obrony ojczyzny nie są pustymi frazesami. wietrznych) za udział w misji Air Policing oraz Pozostałym naszym laureatom też nie braku-
dostosowywanie metod szkolenia lotniczego je planów, pomysłów i marzeń. Pułkownik
 Starszy kapral PAWEŁ ŚLIZAK do nowych, natowskich wymogów. Cierniak w czerwcu zostanie ojcem. „Przede
Buzdygan 2005 za dzielność i hart ducha wszystkim chce, żeby było zdrowe, a zawodo-
w zmaganiach z losem człowieka poszkodo-  Major TOMASZ SZULEJKO wo, aby baza poprawnie funkcjonowała”.
wanego oraz w dążeniu do spełnienia życio- Buzdygan 2008 (Żołnierz Roku) wybrany gło- Pierwszą wnuczką cieszy się od pewnego czasu
wych aspiracji. sami czytelników „Polski Zbrojnej”. pułkownik Grzeliński. „Po studiach wracam na
etat zastępcy dowódcy Wojsk Lotniczych, cze-
lenie dla licealistów z dwóch klas nak, że kursy się odbędą, musi tylko ka mnie mnóstwo pracy przy przygotowaniach
o wojskowym profilu”. Na polecenie znaleźć na nie pieniądze. do Air Show, a potem wezmę urlop i pojadę na
MON jednostka szkoli też żołnierzy „WYBÓR narty”. Natomiast starszy kapral Ślizak ma
rezerwy. W tym roku jednak kursy LATANIE, MOJA MIŁOŚĆ KAPITUŁY to nadal to same marzenie. Chce skorzystać z no-
dla armii: spadochronowe szkolenie Przez ostatnie kilka miesięcy tem- wielka nobilita- wej kategorii „zdolny do zawodowej służby
cja, wiem, że
rezerwistów oraz kurs dla załóg sa- po życia pułkownika Grzelińskiego wojskowej z ograniczeniami”, która ma poja-
warto było
molotowych obejmujący lotnicze trochę zwolniło. Na nadmiar czasu pracować i pono- wić się w znowelizowanej ustawie o służbie
rozpoznanie zagrożeń i koordynacje nie narzekał ani jako szef Grupy Or- sić trudy służby. wojskowej żołnierzy zawodowych i umożliwić
działań ratowniczych z powietrza, ganizacyjnej Wdrożenia Samolotu To też obowiązek dalszą służbę żołnierzom rannym na mi-
i odpowiedzial-
będą trudniejsze do zorganizowania. F-16, kiedy opracował nowatorską ność, więc nie
sjach. „Jak tylko ustawa wejdzie w życie, będę
„Złożyliśmy resortowi obrony ofertę, koncepcję PROTAF (Project Task można teraz składał wniosek do ministra obrony o powoła-
która ze względu na oszczędności fi- Force) – formę sprawdzenia przygoto- spocząć nie do służby zawodowej”. Z wojskiem na stałe
nansowe nie została przyjęta. MON wania warunków do przyjęcia i eks- na laurach”, chce się też związać sierżant Ulaszewski, któ-
tłumaczy major
dofinansowywał kursy w 30–40 pro- ploatacji samolotu w bazach lotni- Tomasz Szulejko.
remu w tym roku kończy się kontrakt. „Mam
centach, teraz będziemy musieli po- czych, ani kiedy został zastępcą szefa nadzieję, że mój wniosek zostanie pozytywnie
radzić sobie sami. Kadrę mam, sprzęt Wojsk Lotniczych Dowództwa Sił Po- rozpatrzony, bo w armii robię to, co lubię,
też, problemem jest paliwo lotnicze”, wietrznych. Teraz jest w rezerwie ka- a wojsko jest dla mnie nie tylko pracą, ale też
wyjaśnia komendant. Podkreśla jed- drowej i ma czas na studiowanie fa- hobby i sposobem na życie”. 

30 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 31

 M I S J E
AARON WELMAN
Oaza spokoju
Wracający z misji żołnierze będą odpoczywać
na turnusach rehabilitacyjnych.
W
ojskowy Ośrodek Szkolenio-
wo-Kondycyjny Mrągowo na
turnusach szkoleniowych go-
ścił dotąd jedynie personel la-
tający sił zbrojnych. Lotnicy raz w roku mieli
obowiązek wyjazdu do ośrodka dla odreago-
wania trudów służby. To się zmieniło 2 mar-
ca, gdy WOSzK uruchomił turnusy rehabili-
tacyjne z tak zwanym „treningiem psycholo-
gicznym” dla żołnierzy wracających ze służ-
by w kontyngentach. Będą tu oni nie tylko
napawać się widokiem mazurskiego krajo-
brazu, ale także uczestniczyć w zajęciach
sportowo-rekreacyjnych, wycieczkach czy lo-
kalnych imprezach. Oferta sportowa w okre-
sie w zimowym i letnim jest obszerna: od
narciarstwa, snowboardu i łyżwiarstwa, po
żeglarstwo jachtowe, windsurfing oraz tenis
ziemny.
Inicjatywa rozszerzenia oferty WOSzK
wyszła z Dowództwa Garnizonu Warszawa.
„Żołnierze będą mogli przyjechać tu z rodzi-
nami”, wyjaśnia generał brygady Kazimierz
Gilarski, dowódca Garnizonu Warszawa.
Szczegółowy program sesji ma pozwolić re-
habilitantom ustalić indywidualną przyczynę
stresu i skutecznie go zwalczyć. Pomogą
w tym techniki relaksacyjne: afirmacja, mu-
zykoterapia czy medytacja.
32 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Komandor doktor nauk medycznych
Andrzej Zabielski, zastępca szefa Inspekto-
ratu Wojskowej Służby Zdrowia, tłumaczy,
że turnusy rehabilitacyjne mają charakter
profilaktyczny, a nie sanatoryjno-leczniczy:
„Tu sam żołnierz musi stwierdzić, czy po-
trzebuje wsparcia specjalistów i leczenia
w szpitalu, czy tylko odpoczynku. Przymu-
su nie ma – lekarz może tylko zasugerować,
jaka opcja byłaby najlepsza”.
Przyjechać zatem do Mrągowa będą mo-
gli wszyscy – przede wszystkim osoby, któ-
re mają wskazania lekarskie (lecz nie do le-
czenia szpitalnego czy w klinice stresu bojo-
wego, bo tu potrzebna jest inna opieka) oraz
te, które potrzebują relaksu i odpoczynku.
Każdy turnus (czternaście w całym roku
po 40 osób) ma trwać dwa tygodnie. Organi-
zatorzy nie obawiają się, że gdy gościć będą
jednocześnie zarówno lotników, jak i byłych
misjonarzy z rodzinami, nie dla wszystkich
wystarczy miejsca. Podpułkownik Grzegorz
Wlazłowski, komendant WOSzK Mrągowo,
zapewnia, że turnusy nie odbiją się nieko-
rzystnie na poziomie szkoleń kondycyjnych
dla personelu latającego. Przyznaje, że ośro-
dek wymagał doinwestowania. Przyspieszo-
no remonty, modernizację sprzętów, przygo-
towano sale do treningu psychologicznego
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2)
Spocznij!
DLA ŻOŁNIERZY
I PRACOWNI-
KÓW WOJSKA
pobyt na turnu-
sie jest całkowi-
cie bezpłatny
i nie wlicza się
go do czasu urlo-
pu zdrowotnego.
i pomieszczenia dla dzieci. Prace dostoso-
wawcze trwały rok.
Generał Gilarski podkreśla, że DGW wy-
dało na dotychczasowe inwestycje w WOSzK
nieduże pieniądze. „Sądzę, że większe fun-
dusze będziemy mogli przeznaczyć na roz-
wój ośrodka w przypadku pozytywnej oceny
turnusów. Zdaję sobie sprawę, że w czasach
kryzysu ekonomicznego przemawia przeze
mnie optymizm”, przyznaje dowódca Garni-
zonu Warszawa. W przypadku zaaprobowa-
nia koncepcji ze strony kierownictwa Mini-
sterstwa Obrony Narodowej generał zapo-
wiada zwiększenie liczby uczestników tur-
nusów do 60 osób.
Na pierwszy turnus (rozpoczęty 3 marca)
przyjechało zaledwie kilka osób (weterani
misji w Iraku i Afganistanie). Niska fre-
kwencja była spowodowana późnym za-
twierdzeniem oferty ośrodka – decyzja za-
padła zaledwie miesiąc przed rozpoczęciem
przedsięwzięcia. Pułkownik Wlazłowski za-
znacza, że codziennie docierają do niego
zgłoszenia kolejnych zainteresowanych,
a turnusy na sezon letni są już w pełni
zarezerwowane. Komendant ośrodka przewi-
duje, że będzie w tym roku gościł ponad 500
osób. 
Żołnierze i pracownicy wojska chcący wypocząć
w Mrągowie powinni zapoznać się ze stroną
internetową ośrodka (http://woszkmragowo.in-
ternetdsl.pl), na której przedstawiono ofertę tur-
nusów, a także zasady zgłaszania uczestnictwa.

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK
Najmniejszy kontyngent
Większość Polaków jest przekonana, że pobyt naszego kontyngentu
w Iraku zakończył się jesienią 2008 roku. Tymczasem wciąż mamy tam
dwudziestu żołnierzy.
W
sierpniu 2004 roku
powołano Natowską
Misję Szkoleniową
w Iraku (NTM-I
NATO Training Mission In Iraq), że-
by pomóc rządowi irackiemu w przy-
gotowaniu kadr dowódczych i kierow-
niczych sił zbrojnych. Od początku
w NTM-I, oprócz Amerykanów, pra-
cowali Brytyjczycy, Włosi, Słoweńcy,
Litwini, Bułgarzy, Węgrzy i Polacy.
Nasi rodacy nie kryli się za plecami
innych: w 2005 roku szefem szkole-
nia misji był generał broni Bronisław
Kwiatkowski. Od 2004 roku w NTM-
I działał również wielonarodowy Woj-
skowy Zespół Łącznikowo-Doradczy
(MALT), w którego skład wchodzili
Polacy.
Znacząca zmiana w MALT nastą-
piła wraz z wycofaniem się z Iraku
A R M I A
w listopadzie 2008 roku Wielonaro-
dowej Dywizji Centrum–Południe
kierowanej przez Polaków. Od tego
czasu w zespole pracują tylko nasi
żołnierze, a że jest ich szesnastu (czte-
rech pozostałych służy w dowództwie
NTM-I), stanowią obecnie jeden
z najmniejszych polskich kontyngen-
tów wojskowych. Do ich obowiązków
należą szkolenie, monitoring, nadzór
i koordynacja działań irackiego bata-
lionu ochraniającego bazę Al-Rusta-
miyah (Base Defence Batalion, BDB)
na południu Bagdadu.
„MALT przejmowaliśmy po Wę-
grach, którzy koncentrowali się na
sprawach medycznych. Dowódcy
BDB zaproponowaliśmy nowy, odpo-
wiadający potrzebom i dostosowany
do możliwości irackiego batalionu,
program szkolenia”, wspomina do-
FOT. MICHAŁ ROMAŃCZUK
wódca I zmiany PKW NTM-I major Paweł
Maciejewski. Zaakceptowany program doty-
czył szkolenia strzeleckiego, taktycznego i sa-
nitarnego. „Ćwiczyliśmy zarówno strzelania
statyczne, jak i dynamiczne w terenie zurbani-
zowanym. Uczyliśmy Irakijczyków podstaw
działania antyterrorystycznego i działań na
PRACA głównych punktach bezpieczeństwa bazy, na
Z WOJSKIEM
irackim
przykład przy bramie wjazdowej. Przygotowu-
niejednokrotnie jąc program szkolenia, braliśmy pod uwagę to,
rozpoczynała co będzie im naprawdę potrzebne”, wyjaśnia
się od podstaw, kapitan Dariusz Banach, zastępca dowódcy
czyli nauki
czytania
kontyngentu.
i pisania. Nowatorskim pomysłem zespołu MALT by-
ło wyszkolenie dziesięciu instruktorów irac-
kich, którzy mogliby w przyszłości – po za-
kończeniu misji natowskiej – podjąć się samo-
dzielnej pracy szkoleniowej. Polacy potrzebo-
wali na to około trzech miesięcy. Jak ocenia
kapitan Banach, który prowadził kurs, osią-
gnięto bardzo dobre efekty. Atrakcyjne dla Ira-
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 33
 I R A K
kijczyków było także szkolenie Com-
bat Life Saving (CLS), które prowa-
dzili Polacy przygotowani przez Ame-
rykanów.
A, B, C…
Dowódcy kontyngentu przyznają,
że choć iracki batalion działa już sa-
modzielnie i dobrze sobie radzi, to
zdarzały się sytuacje, w których nie-
zbędna była interwencja Polaków.
„Mają problem z sytuacjami odbie-
gającymi od normy, czyli wypadka-
mi nieuwzględnionymi w standardo-
wych procedurach operacyjnych.
Często proszą o pomoc, o podejmo-
wanie za nich właściwych decyzji”,
mówi major Maciejewski. Oficer
34 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
podkreśla, że nie martwią go kondy-
cja i umiejętności szeregowych żoł-
nierzy, zastanawia się jednak nad
tym, czy tamtejsi dowódcy będą
w stanie utrzymać w przyszłości na-
towskie standardy. Podobnego zda-
nia jest zastępca dowódcy PKW
NTM-I kapitan Banach. Uważa on,
że choć żołnierze są dobrze przygo-
towani, to nie powinno się zaniedby-
wać kształcenia dowódców: „Kadra
dowódcza powinna mieć ciągłą moż-
liwość doskonalenia umiejętności, bo
nawet najlepsze jednostki świata po-
trzebują szkolenia”. Rzecznik praso-
wy Dowództwa Operacyjnego SZ
podpułkownik Dariusz Kacperczyk
informuje, że po zakończeniu cyklu
szkoleń batalion iracki będzie poddany jesz-
POLACY cze nadzorowi operacyjnemu, który ostatecz-
udowodnili, nie ma zweryfikować umiejętności zdobyte
że odpowiednio
dowodzeni przez żołnierzy.
i motywowani Największą satysfakcją dla szkolących są
potrafią pokazać efekty uzyskiwane przez podopiecznych.
profesjonalizm Tymczasem praca z wojskiem irackim nie-
na najwyższym
poziomie. jednokrotnie rozpoczynała się od podstaw,
czyli od nauki czytania i pisania. Pierwsze
efekty pracy nie pojawiają się zatem szybko.
Major Maciejewski podkreśla, że wśród Ira-
kijczyków duży odsetek stanowią analfabe-
ci, co wpływa na obniżenie efektywności
szkolenia.
„Trochę to dla nas dziwne, by trzydziesto-
latków uczyć czytać, pisać i liczyć. Mimo to
pracowało nam się nie najgorzej. Do służby
wstępują ludzie chętni i zdeterminowani. Ła-

Pięcioletnia misja wojsk polskich w Iraku zakończyła się w 2008 roku.
FOT. MICHAŁ ROMAŃCZUK
two przyswajali wiedzę, gorzej było z prze-
strzeganiem ustaleń. Świat widziany oczami
Irakijczyka wygląda nieco inaczej niż ten, na
który patrzy Polak”, opowiada dowódca PKW
NTM-I. „W Iraku armia daje szansę na regu-
larne zarobki. Stąd do wojska zgłaszają się
różni ludzie, często i tacy, którzy całe życie
mieszkali z dala od dużych miast, w których
można się uczyć”, komentuje podpułkownik
Kacperczyk.
BYĆ CZY NIE BYĆ?
Decyzję o zaangażowaniu Polaków w misję
szkoleniową w Iraku podjęto z kilku powo-
dów. Główny i najbardziej oczywisty jest
taki, że Polska, będąc członkiem sojuszu pół-
nocnoatlantyckiego, jest zobowiązana do wy-
pełniania danych obietnic. „Misje UE i NATO
A R M I A
są dla Polski priorytetowe”, konkluduje rzecz-
nik DO SZ. Drugą kwestią jest to, że obecna
misja w Iraku znacząco różni się od poprzed-
nich właśnie przez typowo szkoleniowy cha-
rakter. Uczestnictwo w projekcie wzbogaca
doświadczenia metodyczne i szkoleniowe żoł-
nierzy pozostających w Polsce najczęściej na
etatach instruktorów. Dla wielu żołnierzy służ-
ba w NTM-I jest szansą na sprawdzenie sie-
bie, a jednocześnie na lepsze poznanie stan-
dardów natowskich.
„Nasi żołnierze pochodzili z różnych jedno-
stek. Z takich, które kładą duży nacisk na
szkolenie, i z takich, które mają inne prioryte-
ty. Mogli zobaczyć, jak działa się w odmien-
nych warunkach, czasami bardzo różniących
się od tych w kraju”, mówi kapitan Banach.
Oficer za sukces poczytuje sobie to, że Polacy
zostawili po sobie dobrą wizytówkę, udowod-
nili, że odpowiednio dowodzeni i motywowani
potrafią pokazać profesjonalizm na najwyż-
szym poziomie.
Coraz częściej mówi się jednak o tym, że
misja szkoleniowa PKW NTM-I wkrótce się
skończy. Rzecznik prasowy DO SZ przypomi-
na, że sytuacja w Iraku jest zmienna. „Wycofa-
liśmy swoje wojska, Amerykanie też to planu-
ją. Kwestią dyskusyjną będzie więc obecność
tam żołnierzy państw NATO. Padają pytania,
w jakiej formie i co mieliby oni tam dalej ro-
bić. Na razie odpowiedzi nie ma”, dodaje pod-
pułkownik Kacperczyk. Jego zdaniem, ewen-
tualna rezygnacja z udziału w tej misji nie bę-
dzie miała dla Polski dramatycznych na-
stępstw.
Najprawdopodobniej PKW NTM-I nie do-
tknie fala oszczędności budżetowych, choć
i z taką możliwością trzeba się liczyć. „Udział
Polaków w tej misji jest niewielki, koszty rów-
nież są małe. Przypominam, że mamy w Byd-
goszczy natowskie centrum szkolenia, więc
bierzemy udział w natowskiej misji szkolenio-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
wej. Myślę, że nasza obecność w Iraku w du-
żej mierze zależeć będzie od tego, jak NATO
zdefiniuje tę misję”, wyjaśnia podpułkownik
Kacperczyk.
ROZCZAROWANIA
Pięcioletnia misja wojsk polskich w Iraku
zakończyła się w 2008 roku. Wraz z wyprowa-
dzeniem MND CS Irak przestał być uznawany
przez Polskę za strefę działań wojennych. Od-
bija się to bezpośrednio na portfelach żołnie-
rzy, którzy zarabiają tam obecnie blisko
30 procent mniej niż ich koledzy służący
w Iraku do października 2008 roku. Mamy na-
dzieję, że brak odpowiednich regulacji praw-
nych nie wynika jedynie z przekonania o tym,
że Bagdad stał się ostoją ciszy i spokoju.
Przed wyjazdem na pierwszą zmianę PKW
NTM-I zapewniano żołnierzy, że warunki fi-
nansowe nie zmienią się dopóty, dopóki
ostatni polski żołnierz nie wyjedzie z Iraku.
Rzecznik prasowy DO SZ uważa, że ta sytu-
acja to przeoczenie. „Ustanowienie strefy
działań wojennych leży w gestii ministra
spraw zagranicznych. Z jakichś przyczyn, być
może siłą rozpędu, wraz z wycofaniem pol-
skich żołnierzy z tej dużej misji przestało
działać poprzednie rozporządzenie”, wyja-
śnia podpułkownik Kacperczyk. Dowódz-
two Operacyjne złożyło już stosowne doku-
menty do resortu spraw zagranicznych, by
strefę działań wojennych dla PKW NTM-I
ustanowić od 1 listopada 2008 roku. Z infor-
macji MSZ wynika, że „sprawa w najbliż-
szym czasie zostanie przekazana do uzgod-
nień międzyresortowych”.
Sami żołnierze przyznają, że czuli się
odrobinę zapomniani i niepotrzebni. Od je-
sieni ubiegłego roku zabiegali o to, by MSZ
wydało stosowne rozporządzenia dla stacjo-
nujących w Iraku żołnierzy. Bezskutecznie.
„To dość kuriozalna sytuacja, ale mam na-
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 35

F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Żołnierska chata
P
rzez dziesięciolecia bar-
dzo ważnym czynnikiem
motywującym młodych
ludzi do włożenia na całe
życie wojskowego mun-
duru była możliwość otrzymania
mieszkania służbowego. W cywilu
czekało się kilkanaście lat, a w woj-
sku w niektórych garnizonach moż-
na było urządzić swoje gniazdko pra-
wie od ręki. Miało to dobre i złe stro-
ny. Złe było to, że żołnierz był przy-
wiązany do chaty jak chłop do ziemi.
Jak oficer dostał kwaterę w Warsza-
wie, Wrocławiu czy Szczecinie, to
natychmiast przestawał być dyspozy-
cyjny i nawet końmi nikt go nie wy-
ciągnął z dobrego garnizonu. Kadra
wykupywała na własność wojskowe
kwatery i nawet jeżeli żołnierz prze-
nosił się do innej miejscowości, żona
z dziećmi zostawała w poprzednim
miejscu.
Bywało, że oficer kilkanaście lat
służył w różnych miejscach, krążąc
po Polsce, i przyjeżdżał do domu raz
w miesiącu na tak zwane „rozłąko-
we”, by dzieci wciąż mówiły do
niego „tato”, a nie „wujku”. Naj-
większe i najszybsze kariery robili
oficerowie z zielonych garnizonów,
którzy chętnie godzili się na przenie-
sienia, byle tylko wyrwać się do więk-
szej aglomeracji.
Nowy system mieszkaniowy jest
zbliżony do standardów europejskich
i choć mniej korzystny dla kadry, to
trzeba przyznać, że wychodzi naprze-
ciw dowódczym oczekiwaniom.
Wojsko gwarantuje żołnierzom za-
wodowym i kontraktowym kwa-
36 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
W samo sedno
Gdyby ktoś zbadał do końca problemy
wojskowych rodzin żyjących w rozłące,
wyniki mogłyby bardzo poruszać.
terę na czas służby. Gwarantuje jak
ma, a jak nie ma, to daje albo internat,
albo trzeba coś wymyślić na własną
rękę. Przy zmianie garnizonu miesz-
kanie trzeba będzie opuścić i wziąć
w nowym miejscu. Żonaci nie płacą
za internat w ogóle, kawalerowie też
niedużo. Raz w miesiącu żonaci na
koszt armii odwiedzają rodzinę oraz
dostają około 350 złotych „rozłąko-
wego”. Na koniec służby kadra dosta-
je odprawę mieszkaniową. Nie można
za nią co prawda kupić willi, ale na
część mieszkania wystarczy. System
jest, lecz trzeba jeszcze trochę czasu,
aby dobrze funkcjonował.
Gdy armia już do końca się sprofe-
sjonalizuje i ostatecznie ustali, jaki
ma być jej stan i kształt, będzie moż-
na zrobić coś na serio. Domyślam się,
jak trudno jest nadążyć mieszkanio-
wym decydentom za zmianami
w wojsku. Ważne, aby żołnierz, prze-
chodząc do innego gar-
nizonu, mógł zabierać
ze sobą rodzinę. Najle-
piej od razu. Rozłąki są
dobre, ale na krótko.
Na dłużej prowadzą
do poważnych pro-
blemów, mają
negatywny
wpływ i na funkcjonowanie wojskowych mał-
żeństw, i na różne patologie dotyczące ich
dzieci. Gdyby ktoś zbadał do końca problemy
wojskowych rodzin żyjących w rozłące, wyni-
ki mogłyby bardzo poruszać.
Jedno, z czym nie mogę się pogodzić, to
ustawiczne brnięcie w zapewnianie szerego-
wym zawodowym mieszkania w koszarach.
Wcale to nie takie tanie i oby nie okazało się
kiedyś wyrzuceniem pieniędzy w błoto. Szere-
gowy to taki sam człowiek jak kapral czy sier-
żant i po służbie chce normalnie żyć. Dopóki
jest kawalerem, dopóty życie w koszarach da
się jakoś zaakceptować. Ale jak długo może
żyć w celibacie? Teraz zgodnie z przepisami
nie wolno mu nawet w miejscu zamieszkania
wypić piwa ani zrobić prywatki.
Mieszkania w koszarach tak, ale z rodziną
i na ogólnie akceptowanych zasadach. Nale-
ży marzyć, że kiedyś osiągniemy stan,
w którym da się przewidzieć realnie wszel-
kie potrzeby i ruchy kadrowe oraz dostoso-
wać do tego liczbę oraz rozmieszczenie
kwater służbowych. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MAREK PIELACH
zajmuje się systemem
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

obrony cywilnej
i bezpieczeństwem
międzynarodowym
FOT. EWA KORSAK

Wszystko
nas zaskakuje
Z ANDRZEJEM KARKOSZKĄ o systemie pozamilitarnej
obrony kraju rozmawia MAREK PIELACH
POLSKA ZBROJNA: System obro- w przypadku klęsk żywiołowych, kto
ny kraju – kiedy większość ludzi pilnuje systemów bankowych, kto chro-
słyszy te słowa, kojarzy je wyłącznie ni nas przed zorganizowaną przestęp-
z armią. czością i terroryzmem. Te wszystkie za-
ANDRZEJ KARKOSZKA: Rze- dania należą zaś do systemu obrony
czywiście. Elementy tego systemu to państwa, tyle że pozamilitarnego.
jednak również mnóstwo składników
niemilitarnych, w tym gospodarka na- POLSKA ZBROJNA: W „Strategii
rodowa, a także system kierowania bez- bezpieczeństwa narodowego” jest wy-
pieczeństwem i obroną kraju. Dzisiaj raźnie napisane, że mają ją wdrażać
główne zagrożenia dla naszego bezpie- nie tylko ministrowie, ale też wojewo-
czeństwa leżą w sferze pozamilitarnej. dowie, samorządy i inne podmioty.
Nie zastanawiamy się, kto reaguje Czy ta współpraca się układa?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Nie mogę tego
stwierdzić z całą pewnością, bo nie jestem już
w rządzie. Na pewno jednak sytuacja poprawi-
ła się od 1994 roku, kiedy przygotowywaliśmy
w MON jeden z pierwszych przeglądów syste-
mu obrony kraju pod kryptonimem „gamma”.
Wtedy okazało się, że z siedemdziesięciu in-
stytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
państwa większość albo nie wie, jakie ma za-
dania, albo realizuje je wyłącznie na papierze.
Jeszcze w 1997 roku w czasie powodzi wojsko
nie było w stanie porozumieć się z policją
i ze strażą pożarną, bo każda z tych służb miała

POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR13
13|| 29 MARCA 2009 37
 Z A G R O Ż E N I A
inny system łączności. Zawodziła ko-
ordynacja działań, współdziałanie
z władzami lokalnymi.
POLSKA ZBROJNA: Teraz jest
lepiej?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Tak.
Niestety, bardziej dzięki presji Unii
Europejskiej niż naszym własnym
wysiłkom. W każdym razie to wszyst-
ko w miarę sprawnie już działa.
W 2005 roku w różnych punktach
Warszawy podłożono czternaście
atrap bomb. I odpowiednie służby za-
reagowały dość szybko.
POLSKA ZBROJNA: „Strategia
bezpieczeństwa narodowego” poza
wojskiem najwięcej zadań wyzna-
cza MSWiA – Policji, Straży Gra-
nicznej, Służbie Celnej i Biuru
Ochrony Rządu. Czy kompetencje
tych służb się nie nakładają?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Fak-
tycznie, czasem zadania tych służb są
dość podobne, ale zostały one dokład-
nie opisane i przy częstych ćwicze-
niach każdy powinien wiedzieć, co
ma robić. Nawiasem mówiąc, kiedy
rząd zabierał się do modyfikacji poza-
militarnego systemu obrony, to wła-
śnie MSWiA podyktowało rozwiąza-
nia, skupiając większość uprawnień
w Centrum Zarządzania Kryzysowe-
go. Można się zastanawiać, dlaczego
tak się stało, ale jak nie wiadomo o co
chodzi, chodzi pewnie o pieniądze,
a ściślej rzecz biorąc – dotacje unijne.
POLSKA ZBROJNA: Aby potwier-
dzić doniesienia o zabiciu Polaka
w Pakistanie, premier udał się jed-
38 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
nak do Rządowego Centrum Bez-
pieczeństwa. Czy ta nowa instytu-
cja jest potrzebna, czy tylko dublu-
je działania MSWiA i BBN?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Jestem
przekonany o potrzebie istnienia ta-
kiej instytucji. BBN to oddzielna kwe-
stia. To powinno być ciało doradcze
przy prezydencie, tymczasem w prak-
tyce jest to upolityczniona instytucja,
która próbuje wkraczać w kompeten-
cje rządu. MSWiA, chociaż ma
z pewnością największy i najspraw-
niejszy aparat do reagowania kryzyso-
wego, też wszystkiego nie załatwi,
zwłaszcza gdy w grę wchodzi działa-
nie poza granicami kraju. Rzeczywi-
ście, potrzebna jest taka instytucja,
niezbyt duża, bo korzystająca z istnie-
jącej już infrastruktury, która całą do-
bę analizowałaby wszelkie zagrożenia
i była w stanie szybko oraz profesjo-
nalnie przedstawiać rekomendacje na
szczeblu państwa (oraz delegować
działania na niższy szczebel). Jeżeli
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa
będzie dążyć do takiego modelu, to
dobrze.
POLSKA ZBROJNA: Pomówmy
też o resortach gospodarczych. Czy
państwo ma wystarczającą kontrolę
nad strategicznymi obiektami: dro-
gami, infrastrukturą teleinforma-
tyczną?
ANDRZEJ KARKOSZKA: W sy-
tuacji kryzysowej właściciel tej infra-
struktury musi ją po prostu państwu
udostępnić. I musi ona być gotowa do
działania w stanach nadzwyczajnych,
na przykład do przesyłania wiadomo-
ści szyfrowanych. Ważne, aby tę in-
frastrukturę, zwłaszcza służącą kierowaniu
państwem w chwili kryzysu, stale sprawdzać
podczas ćwiczeń i udoskonalać.
POLSKA ZBROJNA: A nie powinniśmy
mieć narodowego operatora telekomunika-
cyjnego, który zapewniałby łączność przy-
najmniej wojsku i państwowym instytu-
cjom? Czy taka infrastruktura może być
tylko prywatna?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Istnieją możli-
wości budowania takich systemów telekomu-
nikacyjnych w partnerstwie prywatno-pań-
stwowym z jasno określonymi regułami dzia-
łania w stanach wyjątkowych. Na pewno po-
FOT. JACEK SZUSTAKOWSKI
winien to być system zapewniający absolutną
kompatybilność podsystemów wojskowego
i cywilnego, a także pozwalający na autono-
mię łączności utajnionej.
POLSKA ZBROJNA: Czy w razie wojny
albo stanu wyjątkowego państwo może na-
rzucić prywatnym firmom produkcję na
rzecz wojska?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Może. Z tym że
oczywiście nie za darmo i nie w nieskończo-
ność. Wydaje mi się jednak, że ani państwo by
z tego chętnie nie skorzystało, ani przedsię-
biorcy nie mają świadomości, że taki obowią-
zek może na nich ciążyć. Nikt ich o tym nie
informuje, więc nie są do tego przygotowani.
POLSKA ZBROJNA: Czyli mielibyśmy po-
PO WOJSKO ważny problem?
w zagrożeniach
ANDRZEJ KARKOSZKA: To może być
pozamilitarnych
powinno problemem w czasie sytuacji wyjątkowej.
sięgać się Gdyby wybuchła wojna, mobilizacja przemy-
w ostateczności, słu byłaby najmniejszym z naszych kłopotów.
kiedy zawiodą
Przecież nowoczesne lotnictwo byłoby w sta-
wszystkie
inne środki. nie zniszczyć nasze najważniejsze fabryki al-
bo węzły komunikacyjne w kilka godzin.
Dlatego takim absurdem jest obowiązek
utrzymywania maszyn w zakładach tylko na
potrzeby stanu „W”. Zostałyby one zniszczo-
ne, zanim udałoby się je włączyć. Całe szczę-
ście, prawdziwa wojna w dzisiejszej Europie
jest scenariuszem bardzo mało realnym.
Mimo to powinniśmy budować gospodarkę,
która dysponuje zdywersyfikowanymi źródła-
mi energii i która potrafi działać w trudnych
warunkach.
POLSKA ZBROJNA: Może słabością na-
szego systemu obrony jest jego rozprosze-
nie? Mówimy przecież o co najmniej trzech
ustawach i kilkunastu instytucjach?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Myślę, że cho-
dzi o jeszcze większą liczbę aktów prawnych
z różnych poziomów struktury państwa. Do-
brze byłoby je zebrać w jakiejś „ustawie
o obronie”, ale nie jest to niezbędne. Zadania
są przecież bardzo różne, dotyczą wielu insty-
tucji, które muszą reagować na dynamicznie
zmieniające się sytuacje. Naszym problemem

nie jest więc „resortowość”, ale to, że nie je-
steśmy przygotowani na niespodziewane.
POLSKA ZBROJNA: Co Pan ma na myśli?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Chodzi o zdol-
ność systemu do kompleksowe-
go i szybkiego reagowania na
sytuacje nieprzewidywalne.
Dwa lata temu
Weźmy prosty przykład. Samo-
lot pełen pasażerów wylądował
w Warszawie
ostatnio na rzece Hudson koło nie można było
Nowego Jorku. Natychmiast
zjawiła się pomoc – były ło- uratować
dzie, byli strażacy i lekarze.
Uratowano wszystkich. A teraz
jednego pilota
przykład z naszego podwórka: awionetki, który
niecałe dwa lata temu w War-
szawie nie można było urato- lądował na Wiśle
wać jednego pilota awionetki,
który lądował na Wiśle. Nie bardzo było nawet
wiadomo, kto ma mu pomóc. Oczywiście, to
nie była typowa sytuacja, ale właśnie o to cho-
dzi, żeby nawet w takich okolicznościach so-
bie radzić.
POLSKA ZBROJNA: Jakie jeszcze niespo-
dzianki mogą nas spotkać?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Nie wiem, czy
zdajemy sobie sprawę ze wszystkich konse-
kwencji, jakie niesie wzmożona imigracja.
W tej chwili na obrzeżach Warszawy tli
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
się konflikt chińsko-wietnamski. W miarę
wzrostu liczby imigrantów może się on jed-
nak zaostrzyć, mogą zjawić się tamtejsze ma-
fie i zacząć do siebie strzelać. Wciąż groź-
nym zjawiskiem jest terroryzm. Gdyby ktoś
wiedział, gdzie uderzyć, to
może na przykład pozba-
wić prądu pół Polski – lu-
dzie utkną wtedy w win-
dach, banki, szkoły i szpi-
tale przestaną pracować
i pogrążymy się w totalnym
chaosie.
POLSKA ZBROJNA:
Tym bardziej chyba po-
trzebna jest instytucja,
która trzyma to wszystko
w jednym ręku?
ANDRZEJ KARKOSZKA: Teoretyczny
model systemu obrony jest prosty. Myśl prze-
wodnią powinien dać prezydent przy wyko-
rzystaniu RBN i BBN. Działania bezpośred-
nie, zarówno w sensie planowania, jak i wy-
konania, należą do rządu i władz lokalnych.
Kontrola leży w ręku parlamentu i mediów.
W rzeczywistości żadna z tych instytucji nie
realizuje w sposób pełny tak określonych
funkcji: BBN miesza się do działań wykonaw-
czych, komisje sejmowe traktują te sprawy
zdawkowo, władze krajowe i lokalne nie mają
pieniędzy na ćwiczenia i tworzenie struktur
reagowania kryzysowego.
POLSKA ZBROJNA: Gdybyśmy więc
chcieli udoskonalić ten system...
ANDRZEJ KARKOSZKA: ...to okaże się, że
najważniejszy jest wywiad, który diagnozuje te
zagrożenia na zewnątrz. Dlatego szkoda, że
zniszczono nasz wywiad wojskowy. Potem jest
służba konsularna i Straż Graniczna, a gdy za-
grożenia przenikną do kraju, to już rola dla poli-
cji i czujnych obywateli. Po wojsko w zagroże-
niach pozamilitarnych powinno sięgać się
w ostateczności, kiedy wszystkie inne środki za-
wiodą. 
WIZYTÓWKA
Doktor
ANDRZEJ KARKOSZKA
Dyrektor zarządzający
w zespole Pricewaterho-
useCoopers. W latach 1995–1997 wice-
minister obrony narodowej. Jeden z głów-
nych negocjatorów naszego przyjęcia do
NATO. W latach 2004–2006 był pełnomoc-
nikiem ministra obrony narodowej do
spraw Strategicznego Przeglądu Obronne-
go. Lubi jazdę konną, myślistwo, żeglar-
stwo oraz grę w tenisa w towarzystwie żony
Marleny i syna Aleksandra.
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Każdemu
wolno marzyć?
U
derzyliśmy w Irak
Saddama. Szast prast,
nie ma Saddama.
Siedzimy w Iraku, giną
ludzie, mijają lata. Po-
dobno już widać światełko w tunelu.
Co to za światełko? Czy przypadkiem
nie pędzącej na nas lokomotywy?
Uderzyliśmy w Afganistan talibów.
Szast prast, nie ma tunelu, nie widać
światełka, są talibowie.
W najnowszej historii mamy dwa
przykłady na to, jak garnitur można
uszyć według gustu i miary
krawca, a nie klienta. Oba
skrojono po II wojnie
światowej, aliancki dla
Niemiec i amerykański
dla Japonii. Był i będzie
przedmiotem studiów pro-
ces szycia tych garniturów,
a zwłaszcza wtłaczania
w nie klientów. To prawda,
ani Niemcy, ani Japonia
nie były uprzednio ostoja-
mi demokracji, wręcz
przeciwnie. Ale były
zmiażdżone w totalnej
wojnie i całkowicie opa-
nowane przez zwycięzców.
Miały też inne cechy, stwa-
rzając podstawy do nadziei,
że uda się wprowadzić tam
demokratyczny system rzą-
dów. Na przykład były pań-
stwami w pełnym tego słowa
znaczeniu – miały zdefiniowa-
ne terytoria, panującą nad nimi
scentralizowaną władzę, nie były
40 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Marzenie o demokracji w Afganistanie
jest zupełnie wzięte z księżyca.
I dramatycznie szkodliwe.
rozszarpywane permanentnymi kon-
fliktami wewnętrznymi. Ponadto oba
państwa miały tradycję skutecznego
rządzenia, dojrzałe i rozumiejące to
społeczeństwa, wysoki poziom orga-
nizacji wewnętrznej i znaczny poziom
cywilizacyjny. Operacja ubierania
w demokratyczny garnitur zajęła dzie-
siątki lat, kosztowała niewyobrażalną
masę pieniędzy i wysiłku całego wol-
nego świata. Bez wąt-
pienia była opłacalna. Marzenie się spełniło.
Na demokratyczny garnitur dla Iraku miara
została źle wzięta. Może i można mu uszyć
coś na kształt, ale pomysł, że będzie to strój za-
chodni, jest absurdalny. Nawet marzyć o tym
nie wolno, bo wtedy mamy do czynienia z ma-
dejowym łożem: jeśli klient za długi, to go
przytniemy, a jak zbyt krótki to naciągniemy.
Więcej z tego nieszczęścia niż pożytku. Ale,
skoro istotnie widać jakieś światełko w tunelu,
to może krawiec nauczył się cze-
goś o swoim kliencie.
Przede wszystkim
tego, że na końcu te-
go tunelu będzie musiał
oddać nożyce, igłę i nici
krawcom miejscowym.
Marzenie o demokracji w Afga-
nistanie jest już zupełnie wzięte z księ-
życa. I dramatycznie szkodliwe. I takie
też wydaje się marzenie o możliwości
przejęcia przez siły zewnętrzne kontroli
nad tym terytorium, które nigdy nie pod-
legało de facto jakiejkolwiek władzy cen-
tralnej. Uderzyliśmy w Afganistan tali-
bów na fali 11 września 2001 roku i nie
stał za tym żaden plan. Ani polityczny,
ani wojskowy. Ani ekonomiczny, ani spo-
łeczny. Cios był reakcją. A co dalej?
Dziś jesteśmy w klinczu, a miłośnicy
boksu wiedzą, że przeciwnicy są w klin-
czu spleceni. Nie tak łatwo się wycofać.
Jakiś cel trzeba wyznaczyć. Jakiś osią-
gnąć.
Nie każdemu wolno marzyć. Na pewno
nie temu, kto dysponuje ogromną siłą, bo
ta pod wpływem marzeń nierealnych,
a więc w służbie utopii, z konstruktywnej
zmienia się w destruktywną. 

STANISŁAW KOZIEJ
Czas na tandem
NATO i Unia Europejska stają przed wielkim strategicznym
egzaminem. Jak pokazują ostatnie lata,
oddzielnie będzie im bardzo trudno zdać go pomyślnie.
J
uż niemal od dwóch dziesię-
cioleci NATO stara się dosto-
sować do nowych, pozimno-
wojennych war unków.
O ile w pierwszej dekadzie, to zna-
czy w latach dziewięćdziesiątych
ubiegłego wieku, jakoś sobie z tym
nieźle radziło, o tyle ostatnie lata są
coraz trudniejsze. Pojawia się zdecy-
dowanie więcej pytań niż odpowie-
dzi. Utkęliśmy w pułapce afgańskiej,
w ogóle nie reagujemy na nowe kry-
zysy w Europie (wojna rosyjsko-gru-
zińska, kryzys gazowy). Najprawdo-
podobniej nie usłyszymy koniecz-
nych odpowiedzi i recept także na
zbliżającym się jubileuszowym
szczycie sojuszu.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Podobnie jest z Unią Europejską.
Co prawda, w obliczu najnowszych
kryzysów starała się przejawiać ak-
tywność, ale była to aktywność raczej
pusta, bez istotnej treści i tym samym
bez większych rezultatów. Obydwie
organizacje wyraźnie nie radzą sobie
w jakościowo nowym środowisku
bezpieczeństwa.
IMPERIALNY KURS
A właśnie owa nowa jakość jest co-
raz bardziej wymagająca. Ubiegło-
roczna wojna rosyjsko-gruzińska oraz
styczniowy konflikt gazowy Rosja–
–Ukraina–UE zakończyły definityw-
nie pozimnowojenną pauzę strategicz-
ną w Europie. Zakończyły chyba tak-
FOT. NATO
Dobrym przy-
kładem współpracy
Unii i NATO jest przeję-
cie przez nią misji
że okres poradzieckiej polity-
sojuszu w Bośni
i Hercegowinie ki w samej Rosji i rozpoczęły
w 2004 roku. fazę, którą zwłaszcza w dzie-
dzinie bezpieczeństwa można
określić mianem polityki noworosyj-
skiej. Mamy w niej mniej analogii do zideo-
logizowanej postawy Związku Radzieckiego
(znanej Zachodowi, rozszyfrowanej i tym sa-
mym łatwiejszej do wspólnego neutralizowa-
nia jej negatywnych następstw), a więcej do
pragmatycznego, imperialnego kursu dawnej
carskiej Rosji (strategicznie już zapomniane-
go w Europie).
Rosja, przeprowadzając kampanię wojenną
przeciwko Gruzji i dokonując faktycznie jej
rozbioru, bez oglądania się na jakiekolwiek
konwenanse dyplomatyczne i nie bawiąc się
w operacyjną finezję, wystarczająco jedno-
znacznie uprzytomniła swojemu otoczeniu,
że jest gotowa bez skrupułów wykorzystywać
przewagę twardej siły w stosunkach ze swoi-
Na dzisiaj nie
ma wciąż mi sąsiadami, jeśli tylko jest to potrzebne
pomysłu na z jej punktu widzenia. Przerywając dostawy
strategiczne gazu nie tylko na Ukrainę, ale także do
współistnienie
i wzajemne
państw UE, udowodniła, że nie zamierza
wsparcie Unii uchylać się od ryzyka ewentualnej konfronta-
i NATO. cji z Zachodem.
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 41
 Z A G R O Ż E N I A
mianem Euroatlantyckiego Tandemu Bezpie-
czeństwa. Dzięki efektowi synergiczności nie-
wątpliwie wzmocniłoby to bezpieczeństwo
Europy.

PROVIDER I USER
Koncepcja tego typu tandemu musi oczywi-
ście zakładać taki podział ról NATO i UE, aby
były one uzupełniające się, komplementarne
i przez to wymuszały współdziałanie, a nie ta-
kie same, o podobnych zadaniach – czyli ge-
nerujące rywalizację. Komplementarność ta
musi dotyczyć wszystkich możliwych dzie-
dzin aktywności na polu bezpieczeństwa (po-
litycznej, ekonomicznej, wojskowej).
W dziedzinie wojskowej na przykład po-
dział ról między UE i NATO mógłby polegać
na tym, że UE koncentrowałaby się głównie
na rozwijaniu zdolności obronnych poszcze-
gólnych państw członkowskich, na doskonale-
niu potrzebnego Europie potencjału obronne-
go, NATO zaś – na planowaniu i prowadzeniu
operacji, czyli na użyciu tego potencjału w sy-

FOT. KFOR
tuacjach kryzysowych i wojennych (jest to
znany w wojsku podział na „providera” i „use-
WSPÓLNE ĆWICZENIA żołnierzy KFOR i policjantów misji europejskiej EULEX pod kryptonimem ra”, który mógłby być tu zastosowany).
„Great Coordination” w styczniu 2009 roku. Być może warunkiem koniecznym i racjo-
nalnym pierwszym krokiem w budowie takie-
Rosja naturalnie zarzeka się, że nie chce po- paść żadna istotna decyzja. W praktyce pozo- go tandemu bezpieczeństwa mogłoby być
wrotu zimnej wojny. Ale słowa te przeczą stają dwa podmioty: UE i NATO. Obydwie te przyjęcie swego rodzaju „Karty Euroatlanty-
czynom. W praktyce posługuje się instru- organizacje stają przed wielkim strategicznym ckiej”, ujmującej wspólne interesy bezpieczeń-
mentami zaczerpniętymi z arsenału środków egzaminem. Jak pokazują ostatnie lata, od- stwa Europy, USA i Kanady oraz utworzenie
zimnowojennych. Oczywiście nowy stan bez- dzielnie będzie im bardzo trudno zdać ten eg- wspólnego ciała polityczno-decyzyjnego
pieczeństwa, który w wyniku tego się ujaw- zamin pomyślnie. Konieczne jest zatem ich w postaci Rady Bezpieczeństwa NATO–UE.
nia, nie jest prostym odrodzeniem dawnej ścisłe współdziałanie.
zimnej wojny. Jest inną jakością, konfrontacją Niestety, do tej pory NATO oraz UE nie ROLA DLA POLSKI
ograniczoną, asymetryczną, regionalną, o ni- wypracowały i nie ustanowiły zasad i mecha- Jestem przekonany, że taki sposób ułożenia
skiej intensywności. nizmów takiego współdzia- perspektywicznych relacji między NATO
Ograniczoną, asymetryczną łania. Raczej przeważała i UE, oparty na zasadzie komplementarności,
– bo inaczej niż w poprzednim
Współdziałanie konkurencja i rywalizacja. dzięki efektowi synergiczności z pewnością
zwarciu dwóch wielkich, sy- NATO–UE UE w dziedzinie bezpie- pozwoliłby na stworzenie prawdziwego euro-
metrycznych biegunów, jakie jest jednym czeństwa zmierzała raczej atlantyckiego tandemu bezpieczeństwa, o wie-
stanowiły dwa bloki ideolo- utartą ścieżką i dążyła do le skuteczniejszego niż dzisiejszy luźny duet
giczno--militarne, jej dzisiej-
z najważniejszych powielania, a nawet dublo- NATO i UE. Byłaby to dobra odpowiedź na
sze podmioty Zachód i Rosja problemów wania funkcji i struktur nowe wyzwania, co prawda o ograniczonym
jednak ani nie kumulują w so- bezpieczeństwa NATO (groziło to powsta- zasięgu w stosunku do czasów zimnej wojny,
bie wszystkich najważniej- niem europejskiego ale o bardziej złożonym charakterze i obejmu-
szych punktów ciężkości
euroatlantyckiego „NATO-bis”). W tej sytua- jąca kompleksowo zmagania informacyjno-
współczesnego świata, ani też i powinno być jednym cji sojusz nie był zaintere- -energetyczno-militarne.
nie są sobie równorzędne. Po- z głównych tematów sowany wspieraniem kon- Sądzę, że systemowe ustanowienie ścisłego
nadto – nie jest już to zmaga- kurencji. Na dzisiaj nie ma współdziałania NATO–UE jest jednym z naj-
nie o cały świat, tylko o przy-
zbliżającego się wciąż pomysłu na strate- ważniejszych (jeśli wręcz nie najważniejszym)
rosyjską strefę wpływów, szczytu NATO giczne współistnienie i wza- problemów bezpieczeństwa euroatlantyckiego
głównie na południu. jemne wsparcie tych dwóch i powinno być jednym z głównych tematów
Czy świat okaże się wystarczająco zorgani- organizacji (jakąś nadzieję dawała tylko zmiana zbliżającego się szczytu NATO oraz prac nad
zowany, aby odpowiedzieć na to nowe, neo- podejścia Francji do tego problemu w wyniku nową koncepcją strategiczną sojuszu, a także
zimnowojenne wyzwanie? I kto miałby to gotowości zrewidowania dotychczasowego cha- rozpoczętych prac nad nowelizacją strategii
uczynić? rakteru swego członkostwa w NATO). bezpieczeństwa UE. Ponieważ taki tandem
Ale być może właśnie teraz, w obliczu rzu- NATO–UE leży w interesie naszego bezpie-
STRATEGICZNY EGZAMIN conego przez Rosję neozimnowojennego wy- czeństwa, to właśnie Polska powinna być ini-
ONZ nie jest w stanie zrobić nic, co nie od- zwania, taki system wspólnego, wzajemnie cjatorem i promotorem tego typu myślenia
powiadałoby Rosji. Ma ona bowiem prawo ve- uzupełniającego się działania NATO i UE po- i działania na forum obydwu organizacji. 
ta w Radzie Bezpieczeństwa. Podobnie jest wstanie. Może nawet ukształtuje się swego ro-
Profesor STANISŁAW KOZIEJ,
z OBWE, gdzie bez zgody Rosji nie może za- dzaju instytucja, którą można byłoby określić były wiceminister obrony narodowej

42 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C na to  NATO
dowych zespołów bojowych. Stacjonujące
w Baumholder i Schweinfurcie brygady
mają być odesłane do Stanów Zjednoczo-
nych w 2012 roku. Jego zdaniem zo-
Dziś w Europie stawienie obu brygad jest kluczowe,
stacjonują 42 tysiące bowiem byłby to jasny sygnał
żołnierzy amerykańskich amerykańskiego przywiązania
służących w siłach NATO.
Jeszcze w 1985 roku
do NATO i współpracy z sojusz-
stacjonowało ich około nikami.
385 tysięcy.
OBAWY NIEMCÓW
Amerykańskie plany redukcji zostały
z niepokojem przyjęte szczególnie w Niem-
czech. Departament obrony USA planuje
bowiem nie tylko wycofanie części sił, ale
również ich relokację. W samych tylko
Niemczech przenosiny dotkną około 30 ty-
sięcy żołnierzy oraz ich rodzin. Jeszcze
w tym roku siły likwidowanego V Korpusu

FOT. US DOD
mają połączyć się z pozostałymi jednostka-
mi, tworząc 7 Armię, której dowództwo
znajdzie się w Wiesbaden. W tej miejsco-
wości obecnie działa dowództwo 1 Dywizji
ROBERT CZULDA Pancernej, która do 2012 roku ma w całości

Odwrót
przenieść się do Fortu Bliss w Stanach
Zjednoczonych. W praktyce oznacza to, że
Amerykanie zamkną część ze swoich
obiektów w południowo-wschodnich
Niemczech.
Waszyngton ogranicza liczebność swojego kontyngentu w Europie. W tej sprawie do Waszyngtonu wyjecha-
Taki krok może jednak osłabić amerykańsko-europejski sojusz. ła specjalna delegacja burmistrzów Mann-

W
ostatnich miesiącach Penta-
gon usunął część taktycznej
broni atomowej z Europy
– przede wszystkim z bazy
lotniczej Ramstein w Niemczech. Amery-
kanie wycofali się z kilku baz i wojskowych
instalacji, między innymi niemieckich:
Büdingen, Gelnhausen, Giebelstadt, Kitzin-
gen oraz Turley Barracks w Mannheim.
Belgom oddano trzy stacje radarowe. Ame-
rykanie wycofali się też z hiszpańskiej bazy
Rota, islandzkiego Keflaviku oraz bazy La
Maddalena na Sycylii. W najbliższym cza-
sie Niemcom zostaną zwrócone obiekty
w Darmstadt oraz Hanau.
PROŚBA O ROZWAGĘ
„Poprosiłem swoich przełożonych o po-
nowną analizę realizowanego planu”, przy-
znał generał Carter F. Ham. „Jeżeli nadal
chcemy spełniać swoją misję w Europie,
potrzebujemy innego rozłożenia sił”. Do-
wódca amerykańskich wojsk lądowych
w Europie (USAREUR) wyjawił, że do
2013 lub 2014 roku kontyngent amerykań-
ski zostanie zmniejszony do 32 tysięcy żoł-
nierzy skupionych w dwóch brygadach:
Strykerów w niemieckim Vilseck oraz 173
brygadzie powietrzno-desantowej we Wło-
szech. Nieoficjalnie mówi się, że trzecia
brygada miałaby znaleźć się w Rumunii.
„Jeśli pozostaniemy na tym kursie, to
obawiam się, że możemy utracić zdolność
skutecznego współdziałania z naszymi eu-
ropejskimi partnerami z NATO”, ostrzegł
generał. „A to przecież dla USAREUR za-
danie priorytetowe”. Zdaniem dowódcy
zmniejszenie kontyngentu utrudni między
innymi przeprowadzanie dużych ćwiczeń
z europejskimi krajami NATO. Generał
Ham podkreślił też dużą rolę, jaką amery-
kańskie wojska lądowe w Europie odgrywa-
ją w misjach ekspedycyjnych NATO.
Szczególnie istotne jest amerykańskie cen-
trum szkoleniowe w Hohenfels, gdzie szko-
li się oficerów łącznikowych przed wysła-
niem na misję ISAF do Afganistanu.
Generał Ham wyraził też swoje wątpli-
wości co do racjonalności planowanego
wycofania z Europy dwóch ciężkich bryga-
heim oraz Heidelberga. Burmistrzowie
obawiają się bowiem, że likwidacja baz
negatywnie odbije się na gospodarce re-
gionów. Jak oszacował burmistrz Heidel-
berga, Eckart Würzner, przychody mogą
być mniejsze nawet o 35–45 milionów eu-
ro rocznie. Nikt nie traci nadziei na pozy-
tywne załatwienie sprawy. „Sprawa nie
jest zakończona”, z nadzieją w głosie ko-
mentował owoce wyjazdu Peter Kurz,
burmistrz Mannheim. Planów zapewne nie
uda się jednak wstrzymać, bo wstępne
przetargi na budowę obiektów w Wiesba-
den zostały już zakończone.
Termin finalizacji planu nie jest jeszcze
znany. „Wszystko zależy od decyzji
Kongresu, ustaleń z państwem-gospoda-
rzem oraz naszego zaangażowania opera-
cyjnego”, przyznał Bruce Anderson,
rzecznik prasowy połączonych sił NATO
w Europie. Amerykanie zdają sobie przy
tym sprawę, że ich decyzja będzie mieć
poważne skutki. „Współpracujemy z na-
szymi partnerami, ale w żadnym wypadku
nie chcemy oddziaływać na politykę
gospodarzy”. 

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 43

 I R L A N D I A P Ó Ł N O C N A
ŻOŁNIERZE 38 Pułku Inżynieryjnego

FOT. UK MOD
TADEUSZ WRÓBEL

Mroczne widmo
Niewielka, ale nieprzebierająca w środkach grupa ekstremistów próbuje
zniszczyć kruchą stabilizację w Irlandii Północnej.

O
świadczenie Ruchu na
rzecz Suwerenności
32 Hrabstw (jego na-
zwa nawiązuje do te-
go, że tylko 26 hrabstw
Zielonej Wyspy należy do Republiki Ir-
landii, a sześć pozostaje w składzie
Zjednoczonego Królestwa) głosi „Jeśli
konflikt w Irlandii Północnej ma się raz
na zawsze zakończyć, brytyjskie
zwierzchnictwo nad nią musi zostać
uznane za nielegalne”.
Ugrupowanie to uważane jest za
polityczne skrzydło Prawdziwej Ir-
landzkiej Armii Republikańskiej (Re-
czyźni, w wieku 17 i 37 lat, podjecha-
li samochodem Vauxhall Cavalier
i otworzyli do nich ogień z karabin-
ków półautomatycznych. Zginęli dwaj
młodzi saperzy, 21-letni Cengiz
„Patrick” Azimkar i 23-letni Mark
Quinsey. Obaj służyli w 25 szwadro-
nie polowym 38 Pułku i wraz z kole-
gami mieli w najbliższych dniach
wyruszyć na misję do afgańskiej pro-
wincji Helmand. Dotychczas ostat-
nim wojskowym zabitym w Ulsterze
był bombardier Stephen Restorick,
zastrzelony w 1997 roku przez snaj- POLICJA ULSTERSKA szacuje,
że na niemal 1,7 miliona
pera IRA.
FOT. JOEL HOGBERG

mieszkańców prowincji grupy

al IRA). To jedna z kilku grup nie-
przejednanych północnoirlandzkich
republikanów, którzy nie zaakcepto-
wali warunków porozumienia pokojo-
wego, zwanego wielkanocnym, za-
wartego z rządem brytyjskim w 1998
roku. Republikanie z partii Sinn Fein
zostali dopuszczeni do współrządze-
nia prowincją.
KRWAWE ZAMACHY
Wieczorem 7 marca kilku żołnierzy
38 Pułku Inżynieryjnego odbierało
przed bramą koszar Massereene pizzę
od dostawców z pobliskiego miasteczka
Antrim. W tym momencie dwaj męż-
W trakcie zamachu ranne zostały
jeszcze cztery inne osoby, w tym dwaj
dostawcy pizzy. Jednym z nich był
polski emigrant. Wstępne ustalenia
śledztwa wykazały, że zaatakowana
grupa nie miała szans. Terroryści od-
dali 60 strzałów. Tylko z ciała rannego
Polaka chirurdzy wyjęli sześć kul.
Odpowiedzialność za zamach wzięła
na siebie Prawdziwa IRA.
Dwa dni później znowu padły
strzały. Wieczorem 9 marca w Li-
smore Manor, dzielnicy Craigavon
w hrabstwie Armagh, doszło do in-
cydentu z udziałem dwóch pojazdów
policyjnych. Policjanci pojechali tam
ekstremistyczne liczą około
300 osób. Na zdjęciu:
członkowie Irlandzkiej
Narodowej Armii Wyzwolenia.
wezwani na pomoc przez nieznaną kobietę.
Gdy przybyli na wskazane miejsce, zostali
ostrzelani. Śmiertelne rany odniósł jeden
W 1998 ROKU z funkcjonariuszy, konstabl Stephen Paul
200-kilogramo-
wa bomba
Carroll. Tym razem zamachowcy wywodzili
podłożona się z innej grupy dysydenckiej, Kontynuacji
przez członków IRA (Continuity IRA).
Prawdziwej IRA Według oficjalnych informacji zatrzymano
w Omagh zabiła
29 osób, w tym
kilku podejrzanych o udział w zamachach,
dwie kobiety a skradzionego dwa tygodnie przed atakiem
w ciąży. na żołnierzy Vauxhalla znaleziono porzuco-

44 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Kanał
Północny

Morze
Irlandzkie

Stary spór
ANTAGONIZM między katolickimi Irland-
czykami a uważającymi się za Brytyjczy-
ków protestantami trwa od wieków.
W czasie walk o angielski tron w XVII i na
początku XVIII wieku ci pierwsi wsparli
dynastię szkockich Stuartów. Po przegra-
nej nastąpiły długie prześladowania Ir-
landczyków. W 1921 roku udało się im
odzyskać ograniczoną niepodległość.
Jednak zarzewiem sporu pozostało sześć
północnych hrabstw Irlandii, nad którymi

GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA

Londyn zachował władzę. 

Operacja „Banner”
W momencie największej eskalacji konfliktu
w ponad stu bazach było aż 27 tysięcy żołnierzy.

N asilenie przemocy
między republikana-
mi, zwolennikami przyłą-
stroną konfliktu i ataków
ze strony IRA. Sami też
mieli krew cywilów na rę-
nie w około 20 bazach
stacjonuje blisko 5 tysięcy
wojskowych, z których
czenia Ulsteru do Republi- kach. Dopiero wynegocjo- większość służy w jednost-
ki Irlandii, a lojalistami wane w latach dziewięć- kach 19 Brygady Lekkiej.
opowiadającymi się za dziesiątych porozumienie W ciągu 38 lat zginęło 763
utrzymaniem status quo polityczne pozwoliło stłu- wojskowych i 309 cywilów.
zmusiło rząd w Londynie mić konflikt. Formalnie mi- W 1972 roku podczas tak
do wysłania w sierpniu sja wojsk brytyjskich w Ir- zwanej krwawej niedzieli
1969 roku do prowincji od- landii Północnej zakończy- spadochroniarze zastrzelili
działów wojska. Brytyjscy ła się po prawie 40 latach 13 nieuzbrojonych demon-
żołnierze szybko stali się 31 lipca 2007 roku. Obec- strantów. 

nego w Ranagham Lane koło Randalstown.
O pomoc w ujawnieniu sprawców ataków za-
apelował do społeczeństwa brytyjski kontr-
wywiad MI5. Odrębnym wątkiem jest spraw-
dzanie przez żandarmerię wojskową, czy Se-
curity Guard Service chroniąca bazę w Mas-
sereene dobrze wypełniała swoje obowiązki.
OGRANICZONE WPŁYWY
Policja ulsterska szacuje, że na niemal
1,7 miliona mieszkańców prowincji grupy
ekstremistyczne liczą około 300 osób. Poza
wymienionymi już dwiema istnieją jeszcze
Irlandzka Narodowa Armia Wyzwolenia
(Irish National Liberation Army) i Wojow-
nicy Irlandzcy (Oglaigh na hEireann).
Wszystkie cztery organizacje są nielicznie
i nie mają poparcia w społeczeństwie, które
pamięta jeszcze krwawy kilkudziesięciolet-
ni konflikt.
Ostatnie działania ekstremistów potępili
przedstawiciele Sinn Fein, politycznego
skrzydła IRA, i innych partii północnoir-
landzkich. Wspólnie o pokój zaapelowali
duchowni katoliccy i protestanccy. Na razie
będące w uśpieniu paramilitarne bojówki lo-
jalistów powstrzymały się od odwetu. Gdy-
by nastąpił kontratak, wojna mogłaby zostać
wznowiona. Umiarkowana postawa głów-
nych graczy, a zwłaszcza zwykłych ludzi,
niezależnie od wyznania i sympatii politycz-
nych, daje nadzieję, że kryzys uda się zaże-
gnać w zarodku. 

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 45

 K R Y Z Y S
Na Wsch dzie  bez zmian?
FOT. NATO
MARCIN KACZMARSKI
Zapomniana Ukraina
Kryzys polityczny na Ukrainie jest tak głęboki, że mało kto zdaje się
dzisiaj pamiętać o geopolitycznym znaczeniu tego kraju.
P
rzez lata powtarzano jak mantrę, że
bez odzyskania Ukrainy Rosja nie
zdoła powrócić do pozycji mocar-
stwa. Pomarańczowa rewolucja, do
której doszło na Ukrainie pod koniec 2004 ro-
ku, zdawała się wyznaczać kres dotychczaso-
wej polityki „siedzenia na płocie”, którą przez widmem bankructwa. Gotowość do uratowania
dekadę prowadził Kijów, zbliżając się to do
Zachodu, to do Rosji. Społeczeństwo ukraiń-
skie zdawało się bezspornie wybierać demo-
kratyczną, prozachodnią drogę rozwoju. Jed-
nak następne lata przynosiły nowe rozczaro-
wania, poczynając od rozpadu pomarańczo-
wej koalicji, a na obecnym kryzysie kończąc.
Dość absurdalna wydaje się sytuacja, kiedy
szef Służby Bezpieczeństwa Ukrainy Wałentyn
Naływajczenko informuje w parlamencie, że
urzędująca premier Julia Tymoszenko nie po-
pełniła zdrady stanu (odnosząc się do podpisa-
nia przez nią gazowych porozumień z Rosją na
początku 2009 roku). Miarę tego absurdu prze-
kracza urzędnik prezydenta Wiktora Juszczen-
ki, który twierdzi, że sprawa wcale nie jest oczy- „państwo upadłe” i nie protestować, nawet jeśli
wista czy zamknięta. A to jeden z epizodów
obecnej walki politycznej między dawnymi so-
jusznikami z Majdanu, w której trakcie oskarże-
nia o zdradę są na porządku dziennym.
46 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Oskarżenia
o zdradę stanu
takich polityków,
jak premier Julia
Tymoszenko
są na porządku
dziennym.
Coraz częściej można spotkać się z opinią, że
ingerencja rosyjska w sprawy ukraińskie nie jest
już nawet konieczna – kryzys polityczny jest tak
głęboki, że Ukraina popełni polityczne samo-
bójstwo bez pomocy z zewnątrz. Do tego do-
chodzi kryzys gospodarczy – Kijów stoi przed
jej wyraził nie kto inny jak Rosja, która może
wyłożyć 5 miliardów dolarów pożyczki, co ura-
towałoby w tym roku ukraiński budżet. Ceną za
taki kredyt byłoby faktyczne podporządkowanie
Kijowa Moskwie.
Nic zatem dziwnego, że zainteresowanie Za-
chodu Ukrainą słabnie, a zniecierpliwienie nara-
sta. Już raz można było zaobserwować taką sy-
tuację – w drugiej kadencji rządów prezydenta
Leonida Kuczmy. Po zabójstwie opozycyjnego
dziennikarza Gieorgija Gongadzego (o które
bezpośrednio oskarżano Kuczmę) czy aferze
z dostarczeniem systemów przeciwlotniczych
Kolczuga do Iraku w przeddzień amerykańskiej
inwazji – Zachód gotów był uznać Ukrainę za
dostałaby się w rosyjskie ręce. Jednak zryw
ukraińskiego społeczeństwa w wyborach 2004
roku powstrzymał ten rosnący autorytaryzm
i pokazał Zachodowi nową twarz Ukrainy.
Wydaje się jednak, że z pomarańczowej re-
wolucji Zachód i Rosja wyciągnęły zupełnie
różne wnioski. Zarówno USA, jak i Unia Euro-
pejska założyły, że geopolityczna przyszłość
Ukrainy została przesądzona – „wojna” z Mo-
skwą zakończyła się przeciągnięciem Kijowa na
swoją stronę. Kreml przyjął odwrotną postawę
– uznał, że wojna trwa, a do kolejnej bitwy nale-
ży się lepiej przygotować. I nie chodzi tu by-
najmniej o tworzenie specjalnego obozu proro-
syjskiego na Ukrainie. Jak pokazały ostat-
nie doświadczenia, żaden z tamtejszych
polityków nie jest na trwałe pro- czy
antyrosyjski, natomiast każdy z nich
dla uzyskania władzy jest gotów na
wszystko. Rosja zaczęła zbierać kon-
kretne narzędzia, które będzie mogła
wykorzystać przeciwko Ukrainie – separa-
tyzm krymski, Flota Czarnomorska, niechęć
Rusinów z Rusi Zakarpackiej do centrum, kwe-
stia języka rosyjskiego, uzależnienie od rosyj-
skiego gazu, obecność mało przejrzystych
spółek w handlu tymże gazem, korupcja ukraiń-
skiej elity politycznej i tym podobne. Jednocze-
śnie Moskwa wciąż zdaje się korzystać z tych
narzędzi jedynie w ograniczony sposób – po-
zwala ukraińskiej elicie politycznej kompromi-
tować się na zewnątrz, skupiając się na podtrzy-
mywaniu tego negatywnego wizerunku.
Nie należy jednak mieć wątpliwości, że Rosja
szykuje się do bitwy o „odzyskanie Ukrainy”,
która może nastąpić w okresie nadchodzących
wyborów prezydenckich. Będzie to tym łatwiej-
sze, że Zachód zdaje się coraz wyraźniej zapo-
minać o znaczeniu geopolitycznym tego pań-
stwa. Można odnieść wrażenie, że nowa admini-
stracja amerykańska w ogóle nie zauważa zna-
czenia Kijowa, skupiona na rozgrywce toczonej
wokół Azji Centralnej.
Wydaje się też, że Ukrainie zaszkodziło połą-
czenie jej z Gruzją. Tymczasem znaczenie obu
tych państw dla Zachodu pozostaje różne. Gru-
zja jest wprawdzie bardzo wyrazistym symbo-
lem, ale to przyszłość Ukrainy określi dynamikę
geopolityki w Europie Środkowej i Wschodniej,
a może w całej Europie. Mało kto na Zachodzie
zdaje się dzisiaj o tym pamiętać. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

BOGDAN GÓRALCZYK
Zimnowojenna Azja
Jest jeszcze jeden region na globie, w którym mamy do czynienia
z nierozstrzygniętymi problemami okresu zimnowojennego.
To Azja Północno-Wschodnia.
D
wadzieścia lat w czasie dokonanym
mówimy o końcu zimnej wojny,
upadku porządku dwubiegunowego,
rozpadzie światowego ładu panujące-
go przez kilka dekad po II wojnie światowej.
Trzeba przyznać, że twierdzenia te nie do końca
są prawdziwe. Jest jeszcze jeden region na globie,
w którym mamy do czynienia z nierozstrzygnię-
tymi problemami okresu zimnowojennego. To
Azja Północno-Wschodnia, a więc obszar obej-
mujący Chiny, Półwysep Koreański, Japonię,
Mongolię i rosyjski – przynajmniej Daleki
Wschód. Własną politykę w tym regionie prowa-
dzą też Stany Zjednoczone. To tutaj też, choć tak
dawno po wojnie (1950–1953), zarówno Korea,
jak i Chiny pozostają podzielone. Oba te podzia-
ły, na Koreę Północną i Południową oraz Chińską
Republikę Ludową i Tajwan, są w prostej linii
spuścizną po ostrych, zimnowojennych konflik-
tach. Na jakim etapie jest ten obszar dzisiaj – i co
ze sobą niesie w sferze bezpieczeństwa?
Już od sierpnia 2003 roku w Pekinie toczą się
rozmowy sześciostronne (Korea Południowa,
Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna,
ChRL, Japonia, Rosja i USA) dotyczące Półwy-
spu Koreańskiego. Są trudne, bo jeden z partne-
rów, Korea Północna, stosuje szantaż nuklearny.
Będą długie, bo właśnie od sytuacji na arenie
wewnętrznej KRLD bardzo dużo zależy, a tam-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
tejszy reżim Kim Dzong-ila nie dość, że nie
zmienia się ani nie reformuje, to pozostaje naj-
większym zagrożeniem dla bezpieczeństwa
w regionie. Zgadzają się z tą opinią pozostali
członkowie rozmów sześciostronnych, włącznie
z ich gospodarzami, Chińczykami, dla których
jakikolwiek otwarty konflikt na sąsiednim Pół-
wyspie Koreańskim byłby bezpośrednim zagro-
żeniem dla prowadzonego przez nich od 30 lat
ambitnego programu reform. Chiny w minionych
dekadach prowadzą, podniesioną niedawno do
rangi narodowej strategii, politykę „pokojowego
wzrostu” (heping jueqi), potrzebują spokoju we-
wnętrznego i zewnętrznego, jeśli chcą osiągnąć
status nowego mocarstwa, co już coraz jawniej
głoszą. Opowiadają się więc za utrzymaniem
obecnego status quo na Półwyspie Koreańskim.
JEDEN KRAJ, DWA SYSTEMY
Niestety, niewiele wskazuje na to, że podział
tego półwyspu będzie wkrótce przełamany. Nie
ma na razie przesłanek do stawiania takiej tezy,
chociaż w ostatnich miesiącach głośno było
o tym, że dyktator Kim Dzong-il jest chory, a on
sam zniknął z pola widzenia. Korea Północna,
biedna lecz nieobliczalna, stanowi otwarte za-
grożenie – dla wszystkich pozostałych partnerów
rozmów w Pekinie, choć w różnym stopniu.
Z kolei Korea Południowa otwarcie nie przyzna-
LINIA DEMARKACYJNA
pomiędzy dwoma
państwami koreańskimi
w Panmundżomie.
FOT. US ARMY
je się do chęci zjednoczenia, bo – po pierwsze
– nie chce podnosić stanu napięcia na tym ob-
szarze (za co ma poklask pozostałych partnerów
rozmów), a po drugie – obawia się wprost nie-
policzalnych kosztów ewentualnego zjednocze-
nia, ponieważ KRLD jest państwem zaniedba-
nym, zacofanym i wymagającym ogromnych
kosztów modernizacyjnych. Koncepcje zjedno-
czeniowe, po obu stronach, są co prawda znane,
ale całkowicie do siebie nie przystają, nie mają
punktów stycznych (KRLD chciałaby państwa
federacyjnego, być może na chiński wzór „jeden
kraj, dwa systemy”; Korea Południowa mówi
o „państwie jednolitym” o nazwie Koreańska
Wspólnota Narodowa). Wzajemny brak zaufania
to nadal wyróżnik tych dwustronnych stosunków,
mimo prowadzonej od 1997 roku – z różnym po-
wodzeniem – polityki zaangażowania (tak zwa-
nej słonecznej) ze strony władz w Seulu.
Z powyższych względów trudno przewidy-
wać, że podział dokonany w wyniku pierwszego
otwartego konfliktu zimnowojennego, wojny ko-
reańskiej, wkrótce się zakończy. Rejon ten stale
wzbudza niepokój i jest zarzewiem konfliktu.
I dobrze, że rozmowy w Pekinie są prowadzone,
bo przynajmniej mamy do czynienia z dialo-
giem, a nie kłótnią.
W regionie Azji Północno-Wschodniej stacjo-
nują amerykańskie wojska, zarówno w Korei, jak
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 47
 P Ó Ł W Y S E P K O R E A Ń S K I
Obecna
strategia Chin po-
lega na kreowaniu wi-
zerunku państwa jako
„odpowiedzialnego
mocarstwa”.
FOT. US DOD
C O M M E N T A R I U M
Potencjał niestabilności
Azja Północno-Wschodnia
jest spokojna, ale w pewnym
sensie „podminowana”.
N ie dopracowano się tam odpo-
wiedniej struktury, instytucji czy
organizacji regionalnej. Interesy zarów-
USA (sojusze z Japonią i Koreą Połu-
dniowa, dostawy broni na Tajwan) z ro-
snącą rolą Chin? Jaka miałaby być ro-
no zaangażowanych w regionie, jak la w tym wszystkim Japonii i Rosji?
i leżących tam państw, z Rosją włącz- A przecież trudno twierdzić, że Półwy-
nie, są zbyt rozbieżne. Nawet zasadni- sep Koreański oraz Chiny i Tajwan zo-
TAJWAN
cze kwestie pozostają tam nieuregulo- staną na zawsze podzielone. Kiedy nie może ogłosić
wane. Nigdy nie wiadomo, kiedy wy- jednak rozpocząłby się prawdziwy ruch niepodległości,
płyną na nowo i trafią do mediów. w tym kierunku, rozpoczęłaby się tak- ponieważ byłoby
A wypłynąć mogą, bo „potencjał nie- że, to pewne, dyplomatyczna gra i star- to otwarte
wypowiedzenie
stabilności”, jaki tam istnieje, jest po- łyby się wielkie interesy. Teraz partne- wojny Pekinowi
ważny. Jak bowiem pogodzić obecne rzy, z różnych powodów, „grają na sta- ze strony
gwarancje bezpieczeństwa ze strony tus quo”. Jak długo tak będzie? (BG)  „zbuntowanej
prowincji”.
i Japonii. Nie ma tych wojsk na Tajwanie, ale carstwa, potrzebują spokoju wewnątrz kraju i na
stosunki z tym specyficznym partnerem – przez jego granicach. Dlatego co najmniej od począt-
większość społeczności międzynarodowej nie- ku lat dziewięćdziesiątych, a więc w okresie po
uznawanym za państwo – są zarówno dla USA, rozpadzie Związku Radzieckiego, Chiny pro-
jak i innych partnerów tej wyspy, dość skompli- mują koncepcję „dobrosąsiedzkiej dyplomacji”
kowane, ponieważ muszą być za każdym razem (zhoubian wijiao), na mocy której promują
„filtrowane” w kontekście relacji z Pekinem. działania stabilizacyjne na Półwyspie Koreań-
W przeciwieństwie do władz w Seulu, oficjal- skim; uregulowały kwestie graniczne z Rosją,
nie powstrzymujących się od idei i koncepcji co nie było wcale takie łatwe, oraz zacieśniły
zjednoczenia, władze w Pekinie stawiają pro- z nią więzi, do wspólnych manewrów wojsko-
blem zjednoczenia z Tajwanem za swój strate- wych włącznie; znormalizowały oraz zacieśnia-
giczny cel. 14 marca 2005 roku parlament chiń- ją stosunki z Indiami, kulejące przez dziesięcio-
ski przyjął specjalną ustawę określoną mianem lecia po wojnie w 1962 roku. Zacieśniają rów-
prawa antysecesyjnego, w której powiedziano nież więzi z państwami Azji Południowo-
wprost, że jeśli zawiodą wszystkie środki pokojo- -Wschodniej (ASEAN), w tym z Wietnamem,
we, to – chcąc zjednoczenia – władze w Pekinie z którym w 1979 roku doszło do wojny; staran-
mogą odwołać się też do środków niepokojo- nie unikają nawet wrażenia, by tworzyły jakie-
wych. Na razie nikt w takie „odwołanie” nawet kolwiek sojusze (w Strategii Obronnej ChRL
w Pekinie nie wierzy. nie ma pojęcia „sojusznik”, są tylko „partne-
Chiny skoncentrowały się ostatnio na ambit- rzy”); wobec Tajwanu stosują, znaną w ich my-
nym programie reform. Aby zrealizować swoje śli strategicznej od starożytności, koncepcję
cele, czyli nadanie Państwu Środka statusu mo- „aneksji bez walki”, to znaczy zacieśniają wię-
48 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
zi gospodarcze i międzyludzkie, ostatnio, po
powrocie Guomindangu do władzy w Tajpej,
jeszcze bardziej ożywione.
Obecna strategia Chin polega na kreowaniu
wizerunku państwa jako „odpowiedzialnego
mocarstwa”. Takie są też oczekiwania po stro-
nie ich partnerów, ujęte przez obecnego szefa
Banku Światowego Roberta Zoellicka,
apelującego o to, by Pekin był „odpowiedzial-
nym współudziałowcem” (responsible stake-
holder).
IMPERIALNY PEKIN
Coraz jawniej deklarowane mocarstwowe ce-
le Chin, które przecież bez zjednoczenia z Taj-
wanem nie uzyskają statusu wielkiego global-
nego mocarstwa, budzą niepokój. Jest tak nie
tylko w kontekście ewentualnego zjednoczenia,
chociaż to ono wpłynęłoby na radykalną zmia-
nę sytuacji geostrategicznej w regionie. Ani
Waszyngton, ani Tokio – z coraz większym nie-
pokojem obserwujące wzrost potęgi Chin – na
coś takiego się nie zgodzą. Akcja pod nazwą
„inkorporacja Tajwanu do macierzy”, która
przez Pekin została już najwyraźniej wszczęta,
może okazać się jedną z najważniejszych, ale
też najtrudniejszych i niebezpiecznych rozgry-
wek dyplomatycznych i strategicznych najbliż-
szych lat, o ile nie dziesięcioleci.
Tajwan nie może ogłosić niepodległości, po-
nieważ byłoby to nic innego, jak otwarte wypo-
wiedzenie wojny Pekinowi ze strony „zbunto-
wanej prowincji” (jak się tę wyspę z „imperial-
nego” Pekinu postrzega). Przed kilku laty wręcz
brutalnie przypomniał też o tym ówczesnemu
prezydentowi Tajwanu Chen Shuibianowi pre-
zydent George W. Bush. Również Waszyng-
ton, zaangażowany (także militarnie) na tak
wielu obszarach, nie jest zainteresowany tym,
by w tym regionie doszło do nowego konfliktu.
Opowiada się więc, podobnie jak Tokio, za
utrzymaniem status quo. Za to oba te państwa,
USA i Japonia, obserwując uważnie rozwój sy-
tuacji wewnętrznej w Chinach, a szczególnie
– też szybko budowany – ich potencjał zbroj-
ny, reagują dość jednomyślnie: zacieśniają
wiążący je sojusz. Tak więc, nic nie wskazuje
na to, by w najbliższym czasie wojska amery-
kańskie miały być wyprowadzone z terenu Ja-
ponii czy Korei, a to inter alia oznacza, że
spuścizna po zimnej wojnie, jaka tam istnieje,
nadal pozostanie. 
WIZYTÓWKA
Doktor habilitowany
BOGDAN GÓRALCZYK
W latach 2003–2008 był
jednocześnie ambasadorem w Królestwie
Tajlandii, Republice Filipin i Związku Myan-
mar. Pracuje w Centrum Europejskim
Uniwersytetu Warszawskiego.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

M i l i t a r i a
SERBIA

Lazar w ofercie
Podczas wizyty ministra obrony Draga-
na Sutanovaca w Bagdadzie gospoda-
rze byli zainteresowani nowym serb-
skim kołowym transporterem opance-
rzonym Lazar. Serbowie nie ukrywają, że
chcieliby wrócić ze swoim uzbrojeniem
i sprzętem wojskowym na iracki rynek.
KTO Lazar jest ośmiokołowym pojazdem
o masie bojowej do 28 ton. Jego przedni
pancerz chroni przed pociskami kalibru

FOT. PETER TONNA

12,7 milimetra, a boczny – 7,62 milime-
tra, oraz przed odłamkami. Transporter
INDIE
może zostać wyposażony w różnorodne
Nowy przetarg zestawy uzbrojenia. Pierwszy prototypo-
wy pojazd ma armatę kalibru 20 milime-
ŹRÓDŁA W INDYJSKICH SIŁACH POWIETRZNYCH podały, że zamówienie na brytyjskie samoloty szkol- trów i sprzężony z nią karabin maszyno-
ne Hawk 132 AJT nie zostanie zwiększone. Kontrakt podpisany z BAE w 2004 roku na 66 maszyn za- wy o kalibrze 7,62 milimetra. Desant
wierał opcję na następne 40. Powodem są problemy z częściami zamiennymi. Indyjskie lotnictwo posta- może też prowadzić ogień z wnętrza wo-
nowiło zakupić zupełnie nowy typ samolotu. Zwrócono się już do sześciu zagranicznych producentów, by zu przez otwory strzelnicze i obserwo-
przedstawili wstępne propozycje. W kręgu zainteresowania, poza zmodernizowanym Hawkiem, są: wać jego skuteczność przez umieszczo-
czeski samolot L-159, włoski M-346, koreański T-50 oraz rosyjskie Jak-130 i MiG AT. (W)  ne nad nimi wizjery. (WR) 

BRAZYLIA USA

Partnerzy
ku oficera marynarki kapita- rykańscy odkrywcy. Jednostki
Kosmiczny na Waltera M. „Wally’ego”
Schirry, który był piątym
typu Lewis and Clark przezna-
czone są do zaopatrywania
odkrywca Amerykaninem w kosmosie
i uczestnikiem aż trzech pro-
znajdujących się w morzu ze-
społów US Navy. Zabierają po-

W stoczni w San Diego

zwodowano duży okręt
zaopatrzeniowy USNS „Wally
Schirra”. Jednostkę nazwano
na cześć zmarłego w 2007 ro-
gramów kosmicznych – Apol-
lo, Geminid i Mercury. Przyję-
to bowiem zasadę, że patro-
nami nowych okrętów zaopa-
trzeniowych będą wielcy ame-
nad dziesięć tysięcy ton żyw-
ności, amunicji, paliwa oraz
innych rzeczy niezbędnych do
funkcjonowania okrętów wo-
jennych. (W) 

Sukces Bucefała
MACEDONIA
Podczas marcowej wizyty w Brazylii kolumbij-
Agencja Interfax poinformowała, że rząd w Skopje jest gotowy kupić dwieście
ski minister obrony Juan Manoel Saints, któ-
remu towarzyszyli dowódcy trzech rodzajów ukraińskich kołowych transporterów opancerzonych BTR 4 Bucefał.
sił zbrojnych, wyraził wolę zacieśnienia dwu-
stronnej współpracy wojskowej. „Brazylia jest
naszym strategicznym partnerem, dlatego
L iczba zaskakująca, gdyż
potrzeby Macedonii oce-
niane były na około 110 po-
bie 80 tych wozów. Bucefał
jest następcą pojazdów
BTR-80, których macedoń-
stycznych. BTR 4 poza trzy-
osobową załogą zabiera, za-
leżnie od zamontowanego
chcemy stworzenia bliższych więzi i koopera- jazdów. Macedończycy chcą ska armia ma tuzin. Poza modułu uzbrojenia, od sied-
cji”, oświadczył Saints. Kolumbijczyków inte- nabyć pierwsze 30 trans- pojazdem bojowym zakłady miu do dziewięciu żołnierzy
resuje wzmocnienie współpracy w dozorowa- porterów w tym roku, tak by w Charkowie oferują jeszcze desantu. (TW) 
niu wspólnej granicy. Chcą też włączyć się do końca 2015 mieć w służ- sześć jego wersji specjali-
w program średniego samolotu transporto-
wego Embraer KC-390 (na zdjęciu). To dwusil-
nikowa maszyna odrzutowa osiągająca pręd-
kość 850 kilometrów na godzinę i zabierają-
ca do 19 ton ładunku. W 2008 roku brazylij-
ski kongres przeznaczył na ten program
800 milionów reali. Brazylijskie siły powietrz-
ne zamierzają kupić w granicach 22–30
KC-390. Embraer ocenia światowe zapotrze-
bowanie na tej klasy samoloty na 700 ma-
szyn do 2020 roku. (WR) 

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 49

 M I L I T A R I A

J
eśli plany się nie zmienią, włoskie
siły zbrojne zostaną wyposażone
w nadchodzących latach w 249
wozów VBM Freccia, za łączną
sumę 1,5 miliarda euro. Szukając
genezy średniego pojazdu opancerzonego
VBM Freccia (Veicolo Blindato Medio), nie
sposób jest nie wspomnieć włoskiego koło-
wego niszczyciela czołgów Centauro B1,
którego projekt powstał w połowie lat osiem-
dziesiątych. Była to odpowiedź na zapotrze-
ROBERT CZULDA
bowanie włoskich sił zbrojnych szukających
pojazdu zdolnego niszczyć czołgi przeciw-
nika. Wóz wyposażono w armatę kalibru
105 milimetrów przystosowaną do standar-
dowej amunicji NATO. Centauro brały
udział w wielu misjach zagranicznych
Włoch: w byłej Jugosławii, Somalii, Liba-
nie, a w ostatnich latach także w Iraku.
Bojowy wóz piechoty Freccia jest młod-
szym bratem Centauro B1. Obie konstrukcje
są niemal identyczne. Do nielicznych różnic
zaliczyć należy jedynie inną wieżę, nieco
dłuższy i węższy kadłub oraz mniejszą zało-
gę. O ile w Centauro B1 jest czterech człon-
ków załogi, o tyle wersja Freccia jest obsługi-
wana przez trzech. Pojazdy różnią się też
uzbrojeniem.
RÓŻNORODNOŚĆ WERSJI
VBM Freccia, czyli po polsku „strzała”,
został zaprojektowany jako pojazd mogący
działać obok niszczycieli Centauro B1. Cho-

Strzała przyszłości
Po długich oczekiwaniach włoskie wojska lądowe dostały wreszcie
pierwszy bojowy wóz piechoty 8x8 VBM Freccia.

Freccia jest
wyposażona w dwa
zestawy wyrzutni
granatów dymnych

Szwajcarskie działko Oerlikon

KBA kalibru 25 mm potrafi
razić cele, w tym nisko latają-
ce samoloty, na dystansie
do 2 tysięcy metrów

Konstrukcja została oparta

na nieznacznie zmodyfikowa-
nym kadłubie niszczyciela
czołgów Centauro B1

50 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


ciaż pierwszy egzemplarz z partii
prototypowej powstał już w 1996 ro-
ku, musiało minąć aż dziesięć lat,
zanim włoskie siły zbrojne zdecydo-
wały się złożyć zamówienie. To
właśnie od krajowych kontraktów
może zależeć przyszłość tej interesu-
jącej konstrukcji, jak na razie bo-
wiem nie wpłynęły żadne zamówie-
nia spoza Włoch.
Freccia ma wieżyczkę OTO Melara
Hitfist Plus, czyli zmodernizowane
urządzenie ze znanych choćby z Iraku
gąsienicowych transporterów Dardo.
Podstawowym wyposażeniem wersji
transportowej jest automatyczne dział-
ko Oerlikon kalibru 25 milimetrów
z zapasem 200 pocisków. Uzbrojenie
dodatkowe stanowią dwa karabiny ma-
szynowe kalibru 7,62 milimetra. Je-
den z nich jest sprzężony z działkiem,
a drugi montuje się na górze wieżycz-
ki. W tej wersji, oprócz trzech człon-
ków załogi, pojazd może przewozić
do ośmiu żołnierzy desantu.
Jak na uniwersalny pojazd przysta-
ło, Freccia produkowana jest także
w innych wersjach. Po uzbrojeniu w
dwa izraelskie przeciwpancerne poci-
ski kierowane Rafael Spike ML/LR
wóz zamienia się w niszczyciela czoł-
gów. Przewiduje się, że w wyposaże-
niu włoskich sił znajdzie się
36 pojazdów w tej wer-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
sji – po osiem w plutonie przeciwpan-
cernym w każdym z czterech regi-
mentów (plus cztery wozy rezerwy).
Dwadzieścia jeden pojazdów ma zo-
stać uzbrojonych w moździerz 2R2M
kalibru 120 milimetrów. Powstaną
również wersje medyczne, inżynieryj-
ne i dowodzenia. Dzięki 550-konne-
mu silnikowi Diesla Freccia osiąga
maksymalną prędkość 110 kilome-
trów na godzinę.
Jej dużą zaletą jest wytrzymałość.
Wóz waży aż 26 ton i – przynajmniej
według producentów – zapewnia
ochronę z przodu przed pociskami 25
i 30 milimetrów. Konstrukcja zapew-
nia przetrwanie nawet po eksplozji
miny pułapki o masie 6 kilogramów.
Po zainstalowaniu dodatkowej ochro-
ny jest w stanie przetrwać eksplozję
do 8 kilogramów materiałów wybu-
chowych.
FILAR NOWYCH BRYGAD
Budowany przez firmy OTO Mela-
ra i Iveco pojazd to coś więcej niż tyl-
ko nowy bojowy wóz piechoty. Frec-
cia ma bowiem stanowić podstawę no-
wych, bardziej mobilnych sił zbroj-
nych Włoch, które w niedalekiej przy-
szłości osiągną większą zdolność
współdziałania z sojusznikami. „To
klucz do przechodzenia przez włoskie
wojska lądowe na sieciocentryczną
strukturę brygadową”,
mówi pułkownik
Masywna konstrukcja
zapewnia ochronę nie tylko
przed odłamkami artyleryj-
skimi, ale także przed
pociskami 12,7 mm z boku
i z tyłu oraz do 30 mm
z przodu
VBM Freccia
 Załoga: 3 osoby 25 milimetrów (200 sztuk
(kierowca, amunicji),
dowódca, ładowniczy) 2 karabiny kalibru 7,62
 Waga: 26 ton milimetra
 Długość: 8,6 metra  Silnik: 550 koni
 Szerokość: 2,9 metra mechanicznych
 Wysokość: 3 metry  Prędkość: 110
 Uzbrojenie (wersja kilometrów na godzinę
podstawowa): Oerlikon  Zasięg: 800 kilometrów
Angelo Palmieri, szef planowania włoskiego
WŁOSKIE sztabu armii.
MINISTERSTWO
Planuje się, że do 2010 roku w służbie znaj-
OBRONY
ma nadzieję, dą się 54 wozy w różnych wersjach. Wdroże-
że do 2012 roku nie ich ma jednocześnie przyspieszyć prze-
uda się wyposa- zbrojenie trzech ciężkich brygadowych zespo-
żyć w pełni
w wozy Freccia
łów bojowych: Sassari, Pinerolo oraz Aostam.
pierwszy regi- Freccia ma bowiem wzmocnić włoskie wojska
ment. lądowe oparte na lekkich brygadach, które nie
zapewniają należytej siły ognia. Z kolei ciężkie
brygady dzięki nim będą bardziej mobilne.
Docelowo w każdej z trzech przebudowywa-
nych brygad znajdzie się po trzy regimenty
z wozami Freccia. Większość z nich – około
160 – będzie w wersji transportera opancerzo-
nego. Czwarty regiment zostanie wyposażony
w niszczyciele czołgów Centauro oraz pojazdy
rozpoznania Puma.
Odmienione brygady do 2031 roku dołączą
do Pozzuolo del Friuli, brygady, która już teraz
używa pojazdów Centauro. Ciężka brygada
Granatieri di Sardegna zostanie przeformowa-
na w lekką. Oznacza to, że po 2031 roku
z sześciu obecnie ciężkich brygad pozostaną
raptem dwie – Garibaldi oraz Ariete.
Wprowadzenie wozu Freccia to odpowiedź
Włochów na wymagania współczesnego pola
walki, gdzie szczególnego znaczenia nabierają
misje stabilizacyjne i humanitarne. „Pojazdów
kołowych łatwiej jest używać na obszarach zur-
banizowanych”, mówi pułkownik Palmieri.
„Co więcej, jeśli celem jest odbudowa miasta,
lepiej nie korzystać z pojazdów gąsienico-
wych, które powodują dodatkowe szkody
i odstraszają cywilów”. 
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 51
 B E Z G R A N I C

FOT. TADEUSZ WRÓBEL

FRANCJA

Powrót
Władze francuskie 19 marca oficjalnie powiadomiły NATO o chęci powrotu do jego struktur wojskowych. Na biurko sekretarza generalnego NATO
Jaapa de Hoop Scheffera trafił półtorastronicowy list od prezydenta Nicolasa Sarkozy’ego, który napisał, że „Francja chce w pełni uczestniczyć we
wszystkich strukturach sojuszu”. List został wysłany dwa dni po przegłosowaniu w Zgromadzeniu Narodowym kwestii powrotu kraju do NATO. For-
malnie nastąpi to na jubileuszowym szczycie NATO 3 i 4 kwietnia w Strasburgu i Khel. (w) 

Modernizacja armii Odblokowana linia

Politycy rosyjscy zapowiadają wielkie zmiany w siłach
zbrojnych i wyposażenie ich w nowoczesną broń.
ROSJA. Niemiecki minister
obrony Franz Josef Jung w wy-
wiadzie dla dziennika „Tagesspie-
gel” stwierdził, że zapowiedź mo-
dernizacji rosyjskich sił zbrojnych
i inwestycji w uzbrojenie była po-
dyktowana „motywami wewnątrz-
politycznymi”. 17 marca prezy-
dent Rosji Dmitrij Miedwiediew
zapowiedział, że w 2011 roku
rozpocznie się kompleksowe
przezbrajanie rosyjskich wojsk lą-
dowych i marynarki wojennej.
Szef państwa podkreślił, że „na
porządku dziennym jest także
przestawienie wszystkich bojo-
wych jednostek i związków tak-
tycznych na stałą gotowość”.
Wspomniał, że potrzebne jest
„jakościowe podniesienie goto-
wości bojowej wojsk, a przede
wszystkim strategicznych sił
jądrowych”.
Miedwiediew podał również
trzy zagrożenia dla kraju: konflik-
ty lokalne, międzynarodowy terro-
ryzm i próby poszerzenia wojsko-
wej infrastruktury NATO w pobli-
żu granic Rosji. Chociaż głęboka
modernizacja zacznie się za dwa
lata, to już w tym roku armia kupi
sporo nowego uzbrojenia. Wice-
minister obrony do spraw uzbroje-
nia generał pułkownik Władimir
Popowkin podał, że będzie to
między innymi około 50 samolo-
tów i tyle samo śmigłowców.
Według brytyjskiej gazety „The
Independent”, zapowiedź moder-
nizacji rosyjskich sił zbrojnych
jest między innymi wynikiem
ubiegłorocznego konfliktu z Gru-
zją, który obnażył ich słabości,
zarówno pod względem sprzętu,
jak i struktury dowodzenia. Po-
dobno rosyjskich oficerów zasko-
czyła jakość wyposażenia Gruzi-
nów, a zwykłych żołnierzy wyso-
ki standard gruzińskich koszar.
Komentatorka „The Independent”
Mary Dejevsky zauważa, że re-
forma sił zbrojnych Rosji może
się nie powieść ze względu na
koszty i opór części środowiska
wojskowego, niezainteresowane-
go zmianami. (WW)  (według władz Beludżystanu
PÓŁWYSEP KOREAŃSKI. Po-
łudniowokoreański resort obrony
ogłosił 20 marca, że Korea Pół-
nocna wznowi wojskową „gorącą
linię” między obiema stronami,
którą zerwała 12 dni temu. Taka
wiadomość nadeszła z Phenianu.
Korea Północna zerwała łącz-
ność, protestując przeciw mane-
wrom wojskowym Stanów Zjed-
Ponad granicami
PAKISTAN. 21 marca do Isla-
mabadu przybył szef amerykań-
skiej Centralnej Agencji Wywia-
dowczej Leon Panetta. Według
nieoficjalnych informacji, z czo-
łowymi politykami pakistański-
mi omawiał sprawę rozszerze-
nia operacji lotniczych i tajnych
działań amerykańskiego wywia-
du w tym kraju. Amerykanów
szczególnie interesuje graniczą-
ca z Afganistanem prowincja
Beludżystan, gdzie, jak podej-
rzewają, w okolicach Kwety są
kryjówki talibów i gdzie ukrywa
się ich przywódca mułła Omar
noczonych i Korei Południowej.
Postawiła też w stan gotowości
swe siły zbrojne. Phenian zasuge-
rował, że nie gwarantuje bezpie-
czeństwa lecącym nad swym te-
rytorium cywilnym samolotom
Korei Południowej. Waszyngton
i Seul twierdzą, że ich wspólne
ćwiczenia są rutynowe i mają
charakter obronny. (W) 
przebywa on w Kandaharze).
Jak dotąd władze Pakistanu
sprzeciwiały się, żeby na ich te-
rytorium Amerykanie rozsze-
rzyli działania przeciw antyrzą-
dowym grupom afgańskim. Pa-
netta miał powiedzieć gospoda-
rzom, że siły amerykańskie, sta-
cjonujące w Afganistanie, nadal
będą prowadzić operacje na po-
graniczu pakistańskim. Według
agencji Associated Press miał
także zapowiedzieć zacieśnienie
współpracy wojskowej obejmu-
jącej szkolenia, dostawy sprzętu
i wymianę informacji wywiadow-
czych. (TED) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


Wielki plan
Pojawiła się informacja, że Stany Zjednoczone planują
znaczne powiększenie afgańskich służb bezpieczeństwa
i sił zbrojnych tego kraju.
AFGANISTAN. Dziennik „New
York Times” poinformował
w ubiegłym tygodniu, że admini-
stracja prezydenta USA Baracka
Obamy planuje rozbudowę afgań-
skich sił bezpieczeństwa i armii,
z nadzieją, że doprowadzi to do
stabilizacji sytuacji w Afganista-
nie. W sumie formacje munduro-
we mają liczyć 400 tysięcy ludzi.
Kosztowałoby to 10–20 miliardów
dolarów w ciągu sześciu lub sied-
miu lat. Obecnie według danych
NATO armia afgańska to niemal
83 tysiące żołnierzy (106 batalio-
Przygotowania Tokio
FOT. US DOD
JAPONIA. Nie ustaje napięcie
między Japonią a Koreą Połu-
dniową w związku z planowanym
wystrzeleniem rakiety. Phenian
twierdzi, że wyniesie ona na orbi-
W zawieszeniu Centralizacja
MADAGASKAR. Unia Afry- prezydenta
kańska ogłosiła, że zawiesiła
członkostwo Madagaskaru w or-
ganizacji. Powodem było objęcie
rządów w tym kraju przez przy-
wódcę opozycji Andry’ego
Rajoelinę. Unia uznała przekaza-
nie władzy za niezgodne z kon-
stytucją tego kraju. Wcześniej, po
kilkumiesięcznym kryzysie poli-
tycznym, ustąpił ze stanowiska
prezydent Marc Ravalomanana.
Polityk zrzekł się władzy na rzecz
sił zbrojnych, a jako następcę
wskazał admirała Hyppolita
Ramarosona. Jednak nowy do-
wódca wojsk lądowych pułkow-
nik Andre Ndriarijaona oświad-
czył, że popiera lidera opozycji
i nie chce wprowadzenia rządów
wojskowych. (W)  poplecznika . (T)
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
nów), a według dotychczasowych
planów powinno ich być 134 tysią-
ce do końca 2011 roku. Podobna
jest liczebność policji. Bolączką
obu formacji jest brak sprzętu i sła-
FOT. US DOD
be wyszkolenie. Przy okazji planu
ich rozwoju rodzi się pytanie, za co
rząd w Kabulu utrzyma tylu żoł-
nierzy i funkcjonariuszy. Roczny
budżet Afganistanu stanowi zale-
dwie równowartość 1,1 miliarda
dolarów.
Wielka armia to przyszłość.
Obecnie potrzebne jest szybkie
wzmocnienie 62-tysięcznych
tę satelitę telekomunikacyjnego.
Japonia i inne kraje podejrzewają,
że będzie to test pocisku bali-
stycznego. Japoński minister
obrony Yasukazu Hamada ujaw-
nił, że jego resort rozważa prze-
rzucenie zestawów antyrakieto-
wych PAC-3 z centrum na północ
archipelagu, gdzie mogą spaść
fragmenty północnokoreańskiej
rakiety. Wcześniej Tokio ostrze-
gło, że ją zestrzeli, jeśli wleci nad
terytorium Japonii. (TED)  obrony 632 żołnierzy zza Pirene-
WENEZUELA. W ubiegłym ty-
godniu wojsko zajęło porty mor-
skie i lotniska w trzech stanach:
Zulia, Carabobo i Nueva Esparta.
Prezydent Hugo Chavez ogłosił
plan centralizacji kontroli nad
głównymi węzłami komunikacyj-
nymi. Dążąc do przedłużenia swej
władzy, stara się osłabić w ten spo-
sób pozycję polityczną 22 guber-
natorów stanów, zwłaszcza pięciu
wywodzących się z opozycji. Rzą-
dzą oni we wspomnianych trzech
regionach. Wcześniej Chavez po-
zbawił ich kontroli nad innymi in-
stytucjami. Niemniej jednak woj-
sko wysłano też do stanu Anzoate-
gui, który rządzony jest przez jego
 miesięcy”. (WR)
R Y K O S Z E T E M
Międzynarodowych Sił Wspar-
cia Bezpieczeństwa przed zapla-
nowanymi na sierpień wyborami
prezydenckimi. Sekretarz gene-
ralny NATO Jaap de Hoop
Scheffer ocenił, że potrzebne są
cztery bataliony. (WRT) 
Zaskakująca
zapowiedź
Hiszpanie chcą wycofać
swój kontyngent z Kosowa.
KOSOWO. „Misja jest zakoń-
czona i czas wracać do domu”,
powiedziała minister obrony
Carme Chacon podczas wizyty
w hiszpańskim kontyngencie,
który wchodzi w skład Kosowo
Force. Według szefowej resortu
jów opuści Kosowo do lata tego
roku. Zapowiedź ta zaskoczyła
sojuszników Hiszpanii. „Jakakol-
wiek istotna zmiana w wielkości
czy strukturze KFOR powinna
być rezultatem decyzji w łonie
sojuszu podjętej w momencie,
gdy istnieje zgoda co to tego, że
są po temu w Kosowie odpowied-
nie warunki, a ten moment jesz-
cze nie nadszedł”, stwierdził se-
kretarz generalny NATO Jaap
de Hoop Scheffer. Sytuację wy-
wołaną przez wypowiedź
Chacon, którą część mediów
uznała za gafę, stara się załago-
dzić rząd Hiszpanii. W Madrycie
poinformowano, że spotka się ona
z Schefferem, by omówić szcze-
góły i terminy wycofania kontyn-
gentu. Rzecznik rządu podkreślał,
że Hiszpania jest elastyczna co do
terminu zakończenia misji i może
to się stać za rok lub za osiem
 do 2002 roku. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Pierwszy marynarz
USA. Sekretarz obrony USA
Robert Gates nominował 18 marca
admirała Jamesa Stavridisa na no-
wego dowódcę sił zbrojnych NATO
w Europie. Obecnie stoi on na czele
Południowego Dowództwa USA od-
powiedzialnego za amerykańską
aktywność wojskową w regionie
Ameryki Południowej i Środkowej.
FOT. US NAVY
Kandydaturę Stavridisa muszą za-
akceptować prezydent, senat i Ra-
da Północnoatlantycka. Jeśli tak się
stanie, admirał będzie pierwszym
przedstawicielem marynarki wojen-
nej na najwyższym stanowisku woj-
skowym w NATO.
Przez Ankarę
TURCJA. „Jeśli chodzi o możli-
wość wejścia do Turcji amerykań-
skich żołnierzy obecnie stacjonują-
cych w Iraku, odnoszę się do tego
pozytywnie”, powiedział premier
Recep Tayyip Erdogan. Zaznaczył,
że nie otrzymał w tej sprawie for-
malnej prośby z Waszyngtonu.
Erdogan chciałby też poznać szcze-
góły i harmonogram potencjalnego
przemieszczania się Amerykanów
przez Turcję.
Nowe siły
MOŁDAWIA. Rosja, Mołdawia
i Naddniestrze uzgodniły, że obecne
w tym ostatnim regionie rosyjskie
siły pokojowe mogą zostać zastą-
pione misją Organizacji Bezpieczeń-
stwa i Współpracy w Europie. Za-
mieszkane przed ludność mówiącą
po rosyjsku Naddniestrze podjęło
w 1992 roku próbę secesji, obawia-
jąc się, że Mołdawia będzie chciała
połączyć się z Rumunią. Region
znalazł się poza kontrolą Kiszyniowa.
Stacjonuje tam około 1500 Rosjan.
Podczas szczytu OBWE w Stambule
w 1999 roku Moskwa obiecywała
wycofać swe wojska z Naddniestrza

53
 F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Pow i ę k s ze n ie
W Strasburgu i Kehl może być dobra okazja do zastanowienia się
nad stosunkami NATO–UE i nad wkładem Europejczyków
w ich własne bezpieczeństwo.

Przystanek Strasburg–Kehl
P
rzed laty, gdy przygoto-
wywałem swoją pracę
doktorską, korzystałem ze
zbiorów biblioteki Uni-
wersytetu w Strasburgu.
Do Strasburga dojechałem autosto-
pem. Mieszkałem wtedy w Kehl u za-
przyjaźnionej niemieckiej rodziny,
którą poznałem dwa lata wcześniej
w czasie podróży autostopem dookoła
Europy. Codziennie rano wsiadałem
w autobus miejski i z malutkiego nie-
mieckiego Kehl przez Most Europy na
Renie jechałem do starego alzackiego
miasta, które po II wojnie stało się
symbolem jedności europejskiej i po-
jednania francusko-niemieckiego.
Na początku kwietnia w Strasburgu
i Kehl będą się spotykać przywódcy
sojuszu atlantyckiego. To może być
dobra okazja do zastanowienia się nad
stosunkami NATO–UE i wkładem
Europejczyków w ich własne bezpie-
czeństwo. Znajdzie to zapewne od-
zwierciedlenie w nowej koncepcji stra-
tegicznej sojuszu. Przypomnijmy więc
w tym miejscu, że przed dziesięcioma
laty w poprzedniej koncepcji strate-
gicznej NATO znalazło się odniesie-
nie do Europejskiej Tożsamości w sfe-
rze Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI)
jako wkładu Europejczyków (UE) do
potencjału NATO. Ironia historii pole-
gała na tym, że już w chwili, kiedy ten
zapis przyjmowano, ESDI była mar-
twa. Europejczycy uznali, że to za ma-
ło na ich ambicje. Kilka miesięcy
wcześniej w Saint-Malo prezydent
Chirac i premier Blair podjęli ini-
cjatywę powołania „auto-
nomicznych
zdolności
UE w sferze bezpieczeństwa i obro-
ny”. W czerwcu 1999 roku, a więc
niespełna trzy miesiące po szczycie
NATO w Waszyngtonie, zebrani
w Kolonii przywódcy UE potwierdzili
tę inicjatywę i postanowili utworzyć
Europejską Politykę Bezpieczeństwa
i Obrony (ESDP).
Stało się tak z powodów, które w Pol-
sce są kompletnie przemilczane lub
ignorowane. Jak wiadomo, w Polsce
o bezpieczeństwie myśli się po amery-
kańsku, co jest o tyle groteskowe, że
Polska nie jest mocarstwem, nie ma
globalnych interesów i leży w Europie.
Otóż Europejczycy zdecydowali się
tworzyć samodzielne zdolności w sfe-
rze bezpieczeństwa ze względu na do-
świadczenie bałkańskie. Amerykanie
i ich polscy naśladowcy chętnie powta-
rzają, że Europa skompromitowała się
na Bałkanach, ponieważ nie mogła tam
szybko i skutecznie interweniować. Nic
bardziej błędnego. Chirac i brytyjski
premier Major nie mogli się doprosić
Clintona o interwencję w Bośni i Her-
cegowinie. Waszyngton po somalijskiej
wpadce wzbraniał się przed tym. Uda-
ło się to dopiero latem 1995 roku po
masakrze w Sarajewie. Później, w cza-
sie konfliktu o Kosowo, NATO ze
względu na obawiających się strat wła-
snych Amerykanów przyjęło taktykę
„zero strat własnych”, co oznaczało
W POLSCE O BEZPIECZEŃSTWIE
ograniczenie się do bombardowań z po-
wietrza. Powiększyło to tyl-
ko katastrofę
humanitarną w byłej Jugosławii. Kissinger na-
zwał to karykaturą interwencji humanitarnej.
Wniosek dla Europy: Amerykanów albo
trudno doprosić się o użycie siły, albo zrobią
to w sposób, który pogarsza sytuację, vide Irak
i Afganistan. Nawet generał Wesley Clark,
który dowodził wojną o Kosowo, pisał później,
że sposób prowadzenia operacji delegitymizo-
wał jej cele. Europejczycy odrzucają infantyl-
ne myślenie o more power jako jedynej drodze
do zwycięstwa.
Niedawne stwierdzenie brytyjskiego mini-
stra obrony o „gapowiczach w NATO” jest
świadectwem tego nadmiernego uproszczenia.
ESDP od czasu jej powołania była obecna woj-
skowo i policyjnie w kilkunastu miejscach na
świecie, od Kongo, przez Bałkany, po Gruzję.
Właśnie tam, w sierpniu ubiegłego roku, Ro-
sjan powstrzymała nie prostacka overwhel-
ming force, lecz kompleksowa siła UE. Trze-
ba, żeby w Polsce zaczęto to dostrzegać, a po
Strasburgu, żeby znalazło to stosowne od-
zwierciedlenie w strategii NATO. 
MYŚLI SIĘ PO AMERYKAŃSKU,
CO JEST DOŚĆ GROTESKOWE

54 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTYMAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

WOLNOŚĆ
wiodąca lud na barykady
specjalizuje się – obraz Eugene Delacroix
w tematyce
niemieckiej i unijnej

Salut dla Marii

Do legendy wojsk napoleońskich przeszły markietanki.
Polska jednak też ma się czym pochwalić.

K
ronikarze wspominają
o kobietach, które brały
udział w krucjatach, tur-
niejach, broniły miast
i twierdz. „Gdy zobaczyła go trafio-
nego śmiertelnie, uniesiona żałością
i chęcią pomszczenia go, porywa
karabin i staje w szeregu, idzie do
ataku na bagnety, a niosąc śmierć
najezdnikom, walczy, dopóki sama
nie uległa”, pisał w 1878 roku
Ludwik Nabielak o jednej z mar-
kietanek towarzyszących mężowi
podczas walk w powstaniu listopa-
dowym.
„Idea kobiety walczącej nie była
abstrakcyjna. W kulturze greckiej
żywy jest mit amazonek. W Rzymie
kobiety występowały jako gladiator-
ki. Kobieta faraon stała na czele ar-
mii. Podczas bitwy w 31 roku przed
naszą erą, która zapewniła zwycię-
stwo Augustowi, Kleopatra wspo-
magała Antoniusza, dostarczając
flotę”, przypomina doktor Jerzy Żelazowski
z Zakładu Archeologii Klasycznej na Uni-
wersytecie Warszawskim.
SZŁY ZA ARMIĄ
BONAPARTE,
Do legendy wojsk napoleońskich przeszły
któremu kobiety markietanki, które wiele razy dawały dowody
pomogły odwagi, poświęcenia oraz wytrzymałości na
w wojskowej trudy. W 1789 roku na początku rewolucji
karierze,
był przeciwny ich
francuskiej kobiety w Paryżu nie tylko roz-
licznej obecności mawiały o polityce, ale także uczestniczyły
w armii. w mniejszych starciach na froncie.

POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR13
13||29
29MARCA
MARCA 2009 55
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

C O M M E N T Polki walczące
Pułkownik BEATA CZUBA, JOANNA ŻUBR – wojny napole- czona Virtuti Militari i Polonia
pełnomocnik MON ońskie, pierwsza kobieta odzna- Restituta.
do spraw wojskowej czona orderem Virtuti Militari. MARIA WITTEK – pierwsza
służby kobiet: EMILIA PLATER – powstanie li- kobieta w stopniu generała

D o niedawna nie wysyłaliśmy kobiet na

misje w innym charakterze niż służba
medyczna, obecnie są na przykład dowód-
cami plutonów. Były dowódca GROM-u ge-
nerał Roman Polko twierdzi, że nie miał
żadnych zastrzeżeń co do kompetencji pań
szkolonych w jego jednostce. Jeśli chodzi
o ich udział w akcjach bojowych, do głosu
dochodzą kulturowo ukształtowane przeko-
nania na temat ról wyznaczonych w społe-
czeństwie kobietom i mężczyznom. Nie ma
jednej i w dodatku dobrej odpowiedzi na py-
tanie, czy kobiety powinny brać udział w wal-
ce. Spisują się dobrze i chyba nie mają aspi-
racji do obalania mitów.
stopadowe, dowodziła oddziałem
piechoty w randze kapitana (zdję-
cie dolne).
brygady, służyła w obu wojnach
światowych.
ELŻBIETA ZAWACKA – kurierka
WANDA GERTZ – podczas I woj- w konspiracji, cichociemna,
ny światowej służyła w męskim w stopniu kapitana w czasie po-
przebraniu w I Legionie Piłsud- wstania warszawskiego, miano-
skiego (1914–1916), żołnierz wana na stopień generała
AK (w stopniu majora), odzna- w kwietniu 2006 roku. 
EMILIA PLATER
na czele kosynierów
– obraz Jana Rosena
Markietanka
okres napoleoński

Generał w spódnicy
Od 1988 roku kobiety mogą pełnić
zawodową służbę wojskową.

W 1990 roku w polskiej armii służyły

32 panie, w roku 1995 było ich już
ponad 100, pięć lat później – niemal 300.
W roku 2005 niespełna 600, a w 2007 roku
– 800, w tym dwie w randze pułkownika. To
i tak niewiele w porównaniu z armiami niektó-
rych krajów zachodnich – na przykład w USA
i Kanadzie kobiety stanowią 15 procent skła-
du sił zbrojnych, choć częściej trafiają do służb
pomocniczych niż do oddziałów bojowych.
W polskiej armii nie stanowią nawet jednego
Markietanka
procenta.  okres Drugiego Cesarstwa

Gdy szala zwycięstwa przechylała się na przez miesiące udawało się utrzymać tajem- stać w armii. Służyła w 2 Pułku Piechoty
stronę Republiki i armia królewska była nicę. Francuscy pamiętnikarze podają przy- (7 kompania). Ze swoim oddziałem ruszyła
w rozsypce, pojawiły się bataliony ochotni- kłady kobiet biorących udział w kampaniach z armią Napoleona na wojnę z Austrią.
ków, pod sztandary Francji ciągnęło też coraz Wielkiej Rewolucji. Siostra generała Anselme’a 19 i 20 maja 1809 roku rozgrywała się bitwa
więcej kobiet. Towarzyszyły służyła jako jego adiutant. o Zamość. I wtedy właśnie Joanna Żubr zo-
mężom, braciom, ojcom lub Markietanki Angelique Brulon po śmierci stała bohaterką. Na czele garstki żołnierzy ja-
kochankom. Handlowały ty- męża – kaprala zaciągnęła się do ko pierwsza wdarła się sekretną furtką za wa-
toniem i alkoholem, dostar-
– córki chłopów 42 półbrygady, ale w 1797 roku ły twierdzy, torując drogę głównym siłom. Za
czały żołnierzom żywność. i robotników, w wyniku licznych ran musiała męstwo i odwagę dostała stopień sierżanta
Dekretem konwentu dawały sobie zakończyć karierę wojskową i Virtuti Militari. Została pierwszą kobietą
z 30 kwietnia 1793 roku i osiąść w paryskim Zakładzie odznaczoną tym orderem i jedną z pierw-
mężczyźni wykluczyli nie-
radę zarówno Inwalidów. To ona właśnie do- szych kobiet na świecie wyróżnionych meda-
wiasty z armii. Ograniczono na biwaku, jak stała w 1822 roku stopień pod- lem za waleczność na polu bitwy.
także liczbę wiwandierek do i na polu bitwy porucznika, a w 1851 Medal
sześciu na batalion. Dekret Świętej Heleny. Była też pierw- NA PIERWSZEJ LINII
wprowadzał żetony z napisem „kobieta woj- szą kobietą, której nadano Krzyż Legii Jak pisze w „Wielkiej armii” Robert Bielecki,
skowa” i tylko te panie, które go miały, mo- Honorowej. pamiętnikarze wspominający o kobietach żoł-
gły oficjalnie wykonywać swój zawód. Z Polek niewątpliwie warto przypomnieć nierzach podkreślają ich odwagę, a nawet bra-
Jednak oprócz wiwandierek i praczek do Joannę Żubr (1786–1852). Wraz z mężem, wurę, wytrzymałość na trudy obozowego ży-
armii trafiały kobiety podające się za męż- w przebraniu, udając jego młodszego brata, cia, przywiązanie do męża czy kochanka,
czyzn i pełniące normalną służbę żołnierską. zaciągnęła się do wojska Księstwa Warszaw- sympatię, jaką cieszyły się w batalionie czy
Większość z nich przywdziewała mundur, skiego. Podstęp się wydał, ale jej determina- szwadronie, który nieraz był dumny, że ma
aby nie rozstawać się z ukochanym, i często cja i odwaga sprawiły, że pozwolono jej zo- w swych szeregach tak niezwykłą niewiastę.

56 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009

 H O R Y Z O N T Y

P O D O S T R Z A Ł E M

Walczyły Cenił je, ale przypisywał im tra-

dycyjne role. W sprawach pu-

w przebraniu blicznych i w polityce był abso-

lutnym tradycjonalistą.

Trzy pytania do doktora habilitowanego POLSKA ZBROJNA: Znane

JAROSŁAWA CZUBATEGO, historyka
na Uniwersytecie Warszawskim
Elżbieta
Zawacka
POLSKA ZBROJNA: Dla-
czego kobiety w armii Napole-
ona musiały walczyć w mę-
skim przebraniu?
JAROSŁAW CZUBATY: To
problem funkcjonującego w ów-
czesnej kulturze wyobrażenia na
temat ich miejsca i roli w społe-
czeństwie. Nie miały walczyć
czy brać udziału w polityce. Ich
domeną miało być życie rodzin-
ne, a nie pole bitwy. Prawa oby-
watelskie kobiety uzyskują
w Europie dopiero po I wojnie
światowej. Zaakceptowanie ich
służby w armii musiałoby się
wiązać z przyznaniem im praw
obywatelskich – prawa do udzia-
łu w zgromadzeniach, wyboru
deputowanych. To nie mieściło
się ani w sferze wyobrażeń oby-
czajowych ani politycznych.
Przekraczanie przez nie pew-
nych umownych granic, przy-
dzielonej im roli społecznej do-
konało się tak naprawdę u schył-
ku wieku XX. Pamiętamy burzli-
we dyskusje towarzyszące poja-
wieniu się pierwszych kobiet w ar-
mii amerykańskiej. Dwieście lat
temu ich miejsce w armii było in-
ne – mogły towarzyszyć wojsku
jako markietanki, zazwyczaj u bo-
ku swych mężów. Ale to była zu-
pełnie inna rola. Wypełniały zapo-
trzebowanie na szeroko rozumiane
usługi – prowadziły obwoźne skle-
piki dla żołnierzy, gotowały, szyły,
zajmowały się rannymi na polu
bitwy. Można przypuszczać, że
niekiedy w sytuacjach krytycz-
nych również brały udział w wal-
ce. Niektóre odznaczano Legią
Honorową.
POLSKA ZBROJNA: Jaki był
stosunek Napoleona do słabej
płci?
JAROSŁAW CZUBATY: Mó-
wił, że najbardziej ceni te, które
urodziły najwięcej dzieci. To
określa jego stosunek do nich.
są przekazy o licznych ko-
chankach cesarza. Co pocią-
gało kobiety w Napoleonie?
JAROSŁAW CZUBATY: Wie-
my, że był przystojny, choć może
nie imponującej postury. Myślę,
że działała tu magia osiągnięć:
był artylerzystą, co w ówczesnych
czasach oznaczało oficera inte-
lektualistę, człowiekiem obdarzo-
nym geniuszem i wszechstronny-
mi zainteresowaniami. Zrobił ka-
rierę – ze skromnego szlachcica
korsykańskiego stał się cesarzem
Zachodu. Jedno było charaktery-
styczne: w odróżnieniu od francu-
skich władców, Ludwika XIV
i Ludwika XV, na dworze
Napoleona nie istniała instytucja
oficjalnej faworyty cesarza. Ze
swoimi romansami cesarz nigdy
się nie afiszował. To była już
epoka mieszczaństwa, troszczą-
cego się o wartości rodzinne,
moralność publiczną lub przy-
najmniej dbającego o zachowa-
nie jej pozorów. 
Rozmawiała MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER

Żołnierki niemal zawsze wywodziły
się z dolnych warstw społeczeństwa.
Córki chłopów czy robotników,
przyzwyczajone od dzieciństwa
do ciężkiej pracy, zupełnie dobrze
dawały sobie radę zarówno na biwa-
ku, jak i na polu bitwy. Koledzy
dbali zresztą o nie, zwłaszcza
w czasie walki, pilnując, by nie wy-
suwały się zbytnio do przodu, a gdy
zdarzało się, że groziła im niewola,
śpieszyli wydrzeć je z rąk nieprzy-
jaciela.
Bonaparte, któremu kobiety po-
mogły w wojskowej karierze (dzięki
Józefinie został dowódcą armii
Włoch), był przeciwny ich licznej
obecności w armii, choć przyznawał,
że wiwandierki i praczki są użyteczne.
Jak głosi legenda, sam korzystał
z usług takiej praczki, słynnej
,,Madame Sans Gene” – Katarzyny
Hubscher, późniejszej marszałkowej
Lefebvre i księżnej Gdańska. Nie-
mniej jednak w armii Italii, której do-
wództwo objął wiosną 1796 roku,
rozkazał usunąć wszystkie ,,zbędne
kobiety”, zwłaszcza zaś te, które nie
mogły wylegitymować się żetonami.
Mimo że wiwandierki zostały
w końcu zaakceptowane przez mę-
skich dowódców, nie uważano ich za
pełnoprawnych żołnierzy. W bitwie
pod Austerlitz towarzyszyły żołnie-
rzom w pierwszej linii, brały udział
w atakach, zagrzewały do walki, opa-
trywały rannych. Uratowały wówczas
kilkuset żołnierzy, znosząc ich z pola
bitwy i wywożąc na tyły. Nigdy nie
dostały mundurów, choć mogły ko-
rzystać z wojskowej opieki lekarskiej.
Dostawały nagrody i odznaczenia. Pa-
miętnikarze odnotowali nawet kilka
przypadków, gdy Napoleon podkre-
ślał ich męstwo, wręczając krzyże Le-
gii Honorowej.
Niekiedy chwalono je nawet w dziennych
DO LEGENDY rozkazach, jak na przykład w bitwie pod
wojsk Dobrym Miastem podczas kampanii 1807
napoleońskich
przeszły roku na ziemiach polskich. „Pod gradem kul
markietanki, przedostała się dwukrotnie do wąwozu,
które wiele razy gdzie walczyli nasi żołnierze, by tam – za
dawały dowody darmo – rozdzielić między nich dwie barył-
odwagi,
wytrzymałości ki okowity”, napisał marszałek Ney o mada-
na trudy me Cazajus z 57 Pułku Piechoty Liniowej.
i poświęcenia. Do historii przeszła także Maria Tete-du-
-bois, która zginęła od kuli armatniej pod Wa-
terloo. Była z pułkiem od początku jego ist-
nienia. Na ufundowanym przez towarzyszy
broni nagrobku napisano: „Tu leży Maria,
kantynierka 1 Pułku Grenadierów Pieszych
Starej Gwardii Cesarskiej. Poległa na Polu
Chwały 18 czerwca 1815 roku. Salut dla Cie-
bie Mario – gdziekolwiek jesteś!”. 
Autorka korzystała z książek Roberta Bieleckiego
– „Wielka Armia Napoleona”, Bellona, Warszawa
2004 i „Encyklopedia Wojen Napoleońskich”,
Wydawnictwo Trio, Warszawa 2001.

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 57


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Znamy niezliczone przykłady odwagi cywilnej wykazywanej
w obliczu prześladowań narodowych i politycznych.
Siła przekonań
C
zy przekonania człowieka są
warte tego, by się za nie poświę-
cać? A nawet oddać życie? Na
przykład za przekonanie, że zie-
mia kręci się wokół słońca, a nie
odwrotnie? Giordano Bruno upierał się, że tak,
i po siedmiu latach więzienia został spalony na
stosie na rzymskim Campo di Fiori (czyli targu
kwiatowym) w 1600 roku. Trzydzieści trzy lata
później Galileusz ocalił życie, bo wyparł się tych
samych przekonań, wówczas uważanych przez
kościół katolicki za herezję (chociaż podobno
wymruczał pod nosem eppur si muove, „a jed-
nak się (ziemia) porusza”).
Sokrates wolał wypić cykutę niż wyrzec się
swoich poglądów filozoficznych. Taka heroiczna
postawa była jednak w starożytności wyjątkiem.
Do wyznawanych poglądów nie przywiązywano
na ogół aż takiej wagi – chyba, że dotyczyły reli-
gii. Ale wierzenia Greków i Rzymian, ujęte
w obrazową formę rozbudowanych mitologii, nie
znajdowały odzwierciedlenia w twardych do-
gmatach. A i sami bogowie, knujący intrygi, nie
dawali przykładu niezłomności zasad.
Na tym tle chrześcijaństwo było zdecydowa-
nie bardziej pryncypialne i bezwzględnie tępio-
no „odszczepieńców”. Dość wspomnieć strasz-
liwe wojny religijne XVII wieku, które spusto-
szyły środek Europy. Setki tysięcy angielskich
katolików, francuskich hugonotów czy polskich
arian musiało emigrować, żeby ratować życie.
Ale od samego początku chrześcijaństwo
uczyło ludzi powagi myślenia. Wcześni chrześci-
janie byli gotowi do męczeństwa za wiarę. A po-
nieważ wiązała się ona z określoną wizją świata
i przekonaniem o godności człowieka – wyzna-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Rycerskie sprawy
(13)
wane poglądy nabierały wówczas wagi.
Wypieranie się wiary było grzechem.
Oczywiście nie postępowali zgodnie
z tą zasadą. Większość kierowała się
względami praktycznymi i miękko do-
stosowała poglądy do okoliczności.
Zgadzano się z tymi, którzy mieli pie-
niądze i władzę. Jest to postawa stara
jak świat, i dość skuteczna. Ale szacun-
ku nie budzi.
Dzisiaj, w epoce postępującej tole-
rancji, trudno czasem uświadomić so-
bie, jak ważna jest odwaga w głoszeniu
przekonań nawet wówczas, gdy grozi to
przykrymi konsekwencjami. Dla dzi-
siejszych młodych ludzi sytuacje opisa-
ne przez Żeromskiego w „Syzyfowych
pracach” wydają się ponurą baśnią. Ale
przecież kiedy 15 marca w Grodnie
zbierali się działacze nieuznawanego
przez władze państwowe Związku Po-
laków na Białorusi, byli poddawani po-
dobnym naciskom i szantażom. I czer-
pali odwagę z takich samych źródeł jak
pierwsi chrześcijanie dwa tysiące lat te-
mu: poczucia zbiorowych więzi i osobi-
stej godności.
Znamy niezliczone przykłady odwagi
cywilnej, wykazywanej w obliczu prze-
śladowań narodowych i politycznych.
W 1950 roku publiczna deklaracja stu-
denta uniwersytetu warszawskiego, że
nie jest marksistą, narażała na represje
i nakaz pracy na prowincji.
Trzeba zrozumieć, że średnio-
wieczny filozof, upierający się
przy nominalizmie, albo renesan-
sowy badacz, broniący teorii ko-
pernikańskiej, walczyli nie tylko
o wolność nauki, ale także i przede
wszystkim o szacunek do samych
siebie. 
Własne
poglądy
to również może
być sprawa
honoru

ELŻBIETA SZUMIEC-ZIELIŃSKA
Gorąca granica
Do służby w Korpusie Ochrony Pogranicza kierowano starannie wybranych
żołnierzy. Służyli w nim tacy oficerowie, jak Stefan Rowecki, Emil Fieldorf
i Zygmunt Szyszko-Bohusz.
W
marcu 1921 roku, po
podpisaniu traktatu
ryskiego kończącego
wojnę polsko-rosyjską,
nowej granicy strzegło wojsko. Kiedy
Armia Czerwona przegrała wojnę z Pol-
ską, Lenin powiedział, że stało się wiel-
kie nieszczęście i dlatego nie można
ustawać w wysiłkach, aby wreszcie wy-
kończyć Polaków na dobre. Rosja So-
wiecka, a później ZSRR, nie zgadzały
się na nową granicę z Rzecząpospolitą.
DYWERSJA I PRZEMOC
Granica była długa, często przebie-
gała przez błota i bagna, trudno więc
było zagwarantować jej bezpieczeń-
stwo. Szerzył się bandytyzm i przemyt.
Rosjanie dążyli do destabilizowania sy-
tuacji w rejonach przygranicznych.
Władze na Kremlu organizowały i in-
spirowały działania grup dywersyjnych,
które przenikały do Polski. Bandy żoł-
nierzy Armii Czerwonej napadały, ra-
bowały i rozrzucały ulotki propagando-
we. W latach 1921–1924 było około
260 rozpoznanych przypadków prze-
kroczenia granicy przez różnego rodza-
ju oddziały, które rabowały mieszkań-
H O R Y Z O N T Y
ców. Prowokatorzy mieli upodabniać
się do zwykłych ludzi i pokazać, że ma-
ją dość polskiej administracji.
W 1924 roku szerokim echem odbiły
się napady na Krzywicze, Stołpce i Łu-
niniec. W sierpniu oddział dywersyjny
zaatakował od radzieckiej strony grani-
cy i na kilka godzin opanował Stołpce
w województwie nowogródzkim. Sytu-
acja wymykała się spod kontroli władz
polskich. Już wcześniej podejmowano
próby powołania formacji, która miała
uszczelnić granicę. Działania nie przy-
nosiły oczekiwanego efektu.
5 sierpnia 1924 roku minister
spraw wojskowych generał dywizji
Władysław Sikorski w piśmie do pre-
zesa Rady Ministrów Władysława
Grabskiego pisał między innymi: „Na-
padów nie zwalczy wojsko używane do-
rywczo – nieorientujące się w miejsco-
wych warunkach – rzadko znajdujące
stojącą na wysokości zadania pomoc ze
strony policji – a mające przeciwko so-
bie większość miejscowej ludności,
współdziałającej skrycie z bandytami.
Natychmiastowe ogłoszenie stanu wy-
jątkowego na pograniczu wschodnim,
nadanie wojewodom specjalnych pełno-
mocnictw, umożliwiających im oczyszczenie
kresów z elementów wrogich i uporządkowanie
administracji własnej – planowana ochrona gra-
nicy z bezzwłoczną militaryzacją policji granicz-
nej i bezwzględną selekcją tejże – oto środki,
których szybkie zastosowanie może spowodo-
wać korzystne następstwa”.
11 ŻOŁNIERZY NA KILOMETR
W sierpniu 1924 roku w Spale na posiedzeniu
Politycznego Komitetu Rady Ministrów pod
przewodnictwem prezydenta RP Stanisława
Wojciechowskiego podjęto decyzję o stworze-
niu specjalnej formacji wojskowej pod nazwą
GRANICA
Korpusu Ochrony Pogranicza. 12 września 1924
była długa,
często roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało
przebiegała przez rozkaz o utworzeniu jednostki. Pięć dni później
błota i bagna, ukazała się instrukcja określająca jej strukturę.
trudno więc było
zagwarantować
Nowo powstała formacja miała liczyć 27 687
jej bezpieczeń- żołnierzy, a dowódcą został generał brygady
stwo. Henryk Minkiewicz. Pod względem personal-
nym, organizacyjnym, operacyjnym i wyszkole-
nia formacja podlegała Ministerstwu Spraw Woj-
skowych, zaś pod względem ochrony granicy,
bezpieczeństwa w pasie granicznym i budżetu
– Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
Pierwsi żołnierze nowej formacji trafili na po-
sterunki 27 października 1924 roku. Poza odcin-
kiem polsko-radzieckim KOP na północy ochra-
niał suwalski odcinek z Niemcami, granice z Li-
twą i Łotwą, a na południu polsko-rumuńską na
Dniestrze – do zbiegu z przebiegającą na Zbru-
czu, granicą z ZSRR. W 1928 roku na około
2330 kilometrach granicy ochranianej przez
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 59
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

DOWÓDCA KOP generał

Henryk Minkiewicz (z le-
wej) i szef sztabu podpuł-
OCHOTNICY do KOP przed komisją lekarską kownik Juliusz Ulrych na
wieży strażniczej.

PO 1990 ROKU
do tradycji KOP
nawiązuje Straż
Graniczna RP.
Przedwojenna
odznaka KOP-u
posłużyła
za inspirację przy
projektowaniu
Odznaki
„Za Służbę
Graniczną”.

KOP służyło 25 tysięcy żołnierzy, czyli średnio
około jedenastu żołnierzy na kilometr.
Bardzo szybko okazało się, że KOP dobrze
wypełnia swoje zadania. Z pewnością wpływ na
to miał dobór ludzi. Do służby w korpusie skie-
rowano starannie wybranych żołnierzy. Rekruto-
wali się oni przeważnie z województw zachod-
nich II RP. Wśród oficerów byli między innymi
Stefan Rowecki, Emil Fieldorf, Klemens
Rudnicki, Zygmunt Szyszko-Bohusz. Szerego-
wi skierowani do służby musieli być narodowo-
ści polskiej. Każdy z nich umiał czytać i pisać.
Trafny był pomysł podzielenia granicy na od-
cinki brygadowe. Powstało sześć brygad KOP.
Tuż przy linii granicznej znajdowały się strażnice
obsadzone w czasach pokoju z reguły przez dru-
żynę piechoty, czyli niespełna dwudziestu żoł-
nierzy. Na całej granicy było blisko 350 strażnic.
Korpus Ochrony Pogranicza prowadził działa-
nia w pasie o szerokości 30 kilometrów. W 1929
roku KOP przystąpił do reorganizacji struktury.
Utworzono sześć dodatkowych pułków. Zdecy-
dowano, że jednostki i pododdziały KOP będą
przyjmowały nazwę geograficzną terenu, gdzie
stacjonują. Kolejna restrukturyzacja rozpoczęła
się w 1937 roku. Zmiany nastąpiły także 30
kwietnia 1938 roku, w obliczu planu mobiliza-
cyjnego „W”. Ocenia się, że 1 września 1939 ro-
ku siły KOP liczyły około 19 tysięcy żołnierzy.
EDUKACJA I WALKA
Oprócz zadań typowo wojskowych, KOP or-
ganizował też życie społeczne i kulturalne na
kresach. Żołnierze korpusu opiekowali się ponad
tysiącem szkół. Dzięki nim działały biblioteki,
orkiestry, chóry i teatry. Wprowadzali elektryfi-
kację, budowali drogi. Za ich przykładem miesz-
kańcy wsi zaczęli stosować małe okna, tak zwa-
ne lufty i wysypywać podwórka żwirem. Gene-
rał Minkiewicz wydał instrukcję, aby przy straż-
nicach KOP działały drużyny harcerskie.
W 1939 roku dużą część sił Korpusu Ochrony
Pogranicza skierowano do walki z Niemcami.
Na front niemiecki skierowano między innymi
4 dowództwa dywizji, 3 brygady górskie, 12 do-
wództw pułków, 35 batalionów i 19 szwadronów
kawalerii. KOP bronił między innymi Węgier-
skiej Górki na południu i Półwyspu Hel na pół-
nocy Polski. Pozostałe na wschodzie jednostki
korpusu wkrótce starły się z Rosjanami. Strażni-
ce przyjęły na siebie pierwsze uderzenie obcych
wojsk.
Do legendy przeszło zgrupowanie dowódcy
KOP generała Wilhelma Orlika-Rückemanna.
Żołnierze pokonali kilkaset kilometrów ze
wschodu na zachód, tocząc zwycięskie walki
z Rosjanami. Najsłynniejsza miała miejsce pod
Wytycznem na Polesiu Lubelskim.
Dlaczego pododdziały KOP, mimo że zaob-
serwowały ruch po drugiej stronie granicy, nie
podjęły przygotowań do obrony przed Rosjana-
mi? Niestety, ruchy po stronie rosyjskiej trakto-
wane były jako elementy ćwiczeń. NKWD po-
szukiwało żołnierzy korpusu i jako „element”
szczególnie znienawidzony umieszczało ich
w obozach. Wiosną 1940 roku jeńcy z Ostaszko-
wa, a wśród nich żołnierze KOP, zostali wymor-
dowani w Twerze i Miednoje. Wielu zginęło
w innych miejscach. Po wkroczeniu Armii Czer-
wonej aresztowany i osadzony w Kozielsku zo-
stał pierwszy dowódca KOP generał dywizji
Henryk Minkiewicz. Ci, którym udało się prze-
dostać za granicę, walczyli na wszystkich fron-
tach II wojny światowej. Nowa, powojenna wła-
dza nie lubiła żołnierzy Korpusu Ochrony Pogra-
nicza. Oni zaś nie chwalili się tym, że pełnili
służbę na wschodniej granicy. Służbę traktowali
po prostu jako powinność wobec ojczyzny. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009


Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Pani Elżbiecie FIRST
z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra i pracownicy Logistyki
Pomorskiego Okręgu Wojskowego.
Z głębokim smutkiem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci
ŻONY
naszego kolegi
płk. Wiesława CHRZANOWSKIEGO
W imieniu całej społeczności
Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej kondolencje oraz wyrazy
współczucia
składają komendant, żołnierze
i pracownicy wojska
Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii
Wojskowej.
NAJBLIŻSZYM zmarłego
po ciężkiej chorobie
kapitana lekarza medycyny
Jakuba MAJA
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
składają
koledzy oficerowie i przyjaciele.
Panu Kapitanowi Marcinowi
KĄCKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca oraz kadra i pracownicy wojska
1 Kujawsko-Pomorskiego batalionu
dowodzenia OW w Bydgoszczy.
H O R Y Z O N T Y
Panu płk. Wiesławowi
CHRZANOWSKIEMU
komendantowi Centrum Szkolenia
Żandarmerii Wojskowej
wyrazy szczerego żalu i współczucia
z powodu śmierci
ŻONY
składa komendant główny
Żandarmerii Wojskowej
wraz z kadrą, żołnierzami
i pracownikami żandarmerii.
Panu ppłk. Krzysztofowi GUSZOWI
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają
komendant, kadra i pracownicy wojska
Centrum Reagowania
Epidemiologicznego SZRP.
Panu płk. dypl. Krzysztofowi
KSENIOWI
szczere wyrazy żalu i współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składają szef oraz kadra
zespołu Obsługi
Administracyjno-Personalnej.
Panu płk. Jerzemu MALEWSKIEMU
komendantowi Ośrodka
Reprezentacyjnego MON w Helenowie
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
BRATA
składają dowództwo, kadra,
żołnierze i pracownicy
Dowództwa Garnizonu Warszawa.
Panu mjr. Arturowi STRĄK
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra oraz pracownicy
wojska Punktu Bazowania Hel.
Panu por. Dariuszowi SMYKA
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia z powodu śmierci
TESCIOWEJ
składają
dowództwo, kadra zawodowa, żołnierze
i pracownicy wojska
1 Mazurskiej Brygady Artylerii
w Węgorzewie.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu płk. Wiesławowi
CHRZANOWSKIEMU
z powodu śmierci
ŻONY
składają
koleżanki i koledzy
z Centrum Szkolenia
Żandarmerii Wojskowej.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu mjr. Jerzemu KAMSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, kadra zawodowa i pracownicy
wojska Delegatury Departamentu
Kontroli we Wrocławiu.
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 61
 P R Z Y G O D A
PIOTR BERNABIUK
Ciężar nowoczesności
Nowoczesna technika przydatna podczas zimowego szkolenia żołnierzy
jest dla nich ciężarem w dosłownym znaczeniu tego słowa.
D
la majora Arkadiusza Kupsa,
chorążego Krzysztofa Sęderka
oraz sierżanta Wojciecha
Starczewskiego – organizato-
rów Selekcji, a zarazem komandosów wy-
wodzących się z 56 Kompanii Specjalnej
– Kotlina Kłodzka jest miejscem sentymen-
talnym. Przez wiele lat na skałkach Szcze-
lińca, w masywie Śnieżnika, na stokach
Gór Bystrzyckich od Lasówki przez Ziele-
niec do Spalonej, wraz ze swymi żołnierza-
mi zmagali się ze śniegiem, mrozem i nie
zawsze sprzyjającymi im górami. Zdarzało
62 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
się bowiem w śnieżne zimy, że grupy spe-
cjalne podczas ćwiczeń utykały w zaspach
i pryskał mit ludzi, którzy w najtrudniej-
szych warunkach potrafią wykonać każde
zadanie. Kilka takich przypadków zostało
opisanych w książce o sławnej swego czasu
jednostce (Piotr Bernabiuk, „Major Kups
o 56 Kompanii Specjalnej”).
PO KOLANA W ŚNIEGU
„Schodzimy w dół i nieopodal drogi bar-
dzo długo czekamy na grupę chorążego
Tadka Fijała. Wreszcie od strony gór nad-
chodzą ludzie widma. Od kilku godzin ma-
szerowali piekielnym szlakiem brzuchatych
zasp. Pierwszy z żołnierzy staje na skraju dro-
gi i wparty w pryzmę śniegu odgarniętego
przez pługi patrzy na nas bezradnie. Tak wy-
gląda człowiek, który doszedł kresu sił. Tylko
przeciwwaga zasobnika nie pozwala żołnie-
rzowi przewrócić się na twarz. Dołączają do
nas i odpoczywają w milczeniu. Po chwili
któryś mówi spokojnie, ale dobitnie: «Nie
można iść przez śnieg do pasa. I nie można
nie iść. No to co można zrobić?». Radzik już
wcześniej przyniósł Tomkowi szyfrogram. Ze
 H O R Y Z O N T Y

W sytuacjach
ekstremalnych zma-
gający się z przeciwnościa-
mi losu cywil wyznacza sobie
jeden cel: wyjść z opresji cało.
Komandos, zanim zatroszczy
się o własną skórę, powi-
nien wpierw wykonać
zadanie.

Kryptonim Kotlina
W zimowej Selekcji nie zabrakło, zgodnie z obietnicą, stresujących
niespodzianek i rozbijających „psychę” manipulacji.

Z imowa edycja imprezy, wzno-

wiona po kilkuletniej prze-
rwie pod hasłem „Kryptonim Ko-
tlina”, nie była, jak poprzednio,
FOT. PIOTR BERNABIUK (2)
zaś z serii bardzo trudnych za-
dań wysokościowych, rozgrywek
taktycznych oraz „działań agen-
jających „psychę” manipulacji.
Uczestnicy zaś rekrutowali się
w przeważającej większości ze
turalnych”, podczas których środowiska związanego z Selek-

długodystansowym marszem po
kolana w śniegu i nieustannym
zmaganiem się z przeciwnościa-
mi zimy. Odcinki piesze nie były
„selekcyjne”, gra składała się
uczestnikom przyszło wcielać
się między innymi w… grabarzy
i nierządnice. Nie zabrakło
w niej, zgodnie z obietnicą, stre-
sujących niespodzianek i rozbi-
cją, a kilku z nich ukończyło na-
wet letnią grę. Z ujawnieniem
zwycięzców, żeby nie psuć emo-
cji, poczekamy jednakże do cza-
su emisji gry w telewizji. 

względu na warunki uniemożliwiające poru-
szanie się w terenie mamy wyjść na wyzna-
czone punkty ewakuacyjne i czekać na
transport. Koniec ćwiczeń”.
Komandosi szkolili się również w narciar-
stwie zjazdowym. Korzystali z wyciągów
i ubitych stoków, ale na zajęciach taktycznych
z założenia działali pieszo, pokonując prze-
szkody siłą mięśni i woli. Trudno było bowiem
zakładać, że daleko za linią frontu ktoś nagle
dostarczy im sprzęt narciarski. Przyczyną kło-
potów była wówczas również nowoczesność.
Stosowane wcześniej w wojsku, prymitywne
deski z wiązaniami typu kandahary nadawały
się do zjazdu, a po wypięciu sprężyn z zacze-
pów również do chodzenia.
Współczesne skorupowe buty z zatrzasko-
wymi wiązaniami wszystko popsuły. Koman-
dosi znakomicie szusowali po stokach, po
czym, jeśli nie było wyciągu, wnosili na górę
cały dobytek na plecach, łącznie z nartami.
Z kolei narty śladowe, trochę szersze biegów-
ki, zupełnie nie spełniały swojej roli przy stro-
mych zjazdach, nie nadawały się też do wę-
drówki z pełnym oporządzeniem i bronią na
plecach. Żołnierze brnęli więc po kolana
w śniegu, zapadali się w zaspach i ginęli.
RAKI I KIJE
Dziś poruszanie się zimą w niezbyt wyso-
kich górach przestało być dla żołnierzy pro-
blemem technicznym, gdyż wiele jest rozwią-
zań – na przykład używane przez wojskowych
górali narty tourowe, znakomicie przystoso-
wane do działania taktycznego w górach. Dość
krótkie i szerokie deski pozwalają w miarę
szybko opanować sztukę zjeżdżania, zaś po
doklejeniu do ślizgów fok, niemal same pod-
chodzą na przełęcze.
Znacznie prostszym rozwiązaniem są ra-
kiety śnieżne utrzymujące żołnierza z ekwi-
punkiem na powierzchni śniegowej poduchy,
które zaopatrzono w kolce doskonale trzyma-
jące się lodu. Oczywiście zimą żołnierz w gó-
rach, podobnie jak każdy wędrowiec, powi-
nien mieć raki. Są one niezbędne tam, gdzie
wiatr wydmuchał śnieg do żywego. Wędrując
z bagażem na rakietach czy w rakach, warto
rozłożyć ciężar na „cztery nogi”. Do tego
służą znane od stulecia, a dziś bijące rekordy
popularności kije, czyli nordic walking. Od
kilku zaś sezonów zapobiegliwi wędrowcy
mają zawsze pod ręką ażurowe gumowe skar-
pety z kolcami.
Gdy maszerujący pluton staje przed jarem
czy wąwozem o pionowych ścianach, do gry
włączają się zespoły wysokościowe łączące
technikami alpinistycznymi, za pomocą kom-
binacji lin i mostów, brzegi skalistych przepa-
ści. W selekcyjnych grach i szkoleniach w tej
dziedzinie wspierają byłych komandosów ra-
townicy z Bieszczadzkiej Grupy Górskiego
Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Sposobów wędrowania zimą w górach jest
mnóstwo, a kłopot pozostaje tylko jeden – każ-
dy wspaniały i nowoczesny przyrząd jest dla
objuczonego bronią i wyposażeniem żołnierza
dodatkowym ciężarem, jednym ze stu „gadże-
tów”, bez których nie może się obyć. Jak się
go więc obwiesi tym wszystkim, podobnie jak
komandosi z cytowanej książki, nie może ru-
szyć z miejsca. 

POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009 63

 P O S Ł U Ż B I E

64 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009



FILM
Uprzedzenia
Wzruszająca i zabawna opowieść
o samotności, przyjaźni i stereotypach.
C lint Eastwood jako młody chłopak dłu-
go nie mógł znaleźć pomysłu na życie.
Fascynował go sport i chciał zostać lekko-
atletą. Zaczął studiować administrację, ale
przerwał naukę. Pracował w tartaku, przy
kopaniu rowów i budowie basenów. Był in-
struktorem pływania w wojsku. Pracę w fil-
mie na początku traktował jako jedno
z wielu dorywczych zajęć. Na szczęście
stała się ona jego pasją. Choć sławę zdo-
był, wcielając się w Harry’ego Callahana
w „Brudnym Harrym”, nie było to najważ-
niejsze wydarzenie w jego karierze filmo-
wej. W 1971 roku jako reżyser zadebiuto-
wał filmem „Zagraj dla mnie, Misty”. Od
tej pory wiele razy z powodzeniem wystę-
pował w potrójnej roli: aktora, reżysera
i producenta (pod koniec lat sześćdziesią-
tych założył firmę Malpaso zajmującą się
produkcją filmów). Dzięki temu w 1993
roku dostał dwa Oscary za „Bez przeba-
czenia” (za najlepszy film i reżyserię), po-
dobnie zresztą jak w roku 2004 za obraz
„Za wszelką cenę”. Chociaż po dwóch fil-
mach wojennych przedstawiających to sa-
mo wydarzenie z różnych stron – amery-
kańskiej i japońskiej – („Sztandar chwa-
ły” i „Listy z Iwo Jimy”) ten weteran kina
mógł już spocząć na laurach, w poprzed-
nim roku zaskoczył widzów aż dwoma ko-
lejnymi znakomitymi filmami: „Gran Tori-
no” i „Oszukana”.
H O R Y Z O N T Y
Walt Kowalski, właściciel tytułowego For-
da Gran Torino, to stary i zrzędliwy wete-
ran wojny koreańskiej. Choć nikomu
o tym nie mówi, wydarzenia sprzed lat
odcisnęły na nim ogromne piętno. Dla
sąsiadów, znajomych, a nawet własnych
dzieci jest po prostu zgryźliwym, antypa-
tycznym i apodyktycznym rasistą. Po
śmierci żony rodzina chce go namówić,
żeby się wyprowadził z osiedla, z którego
większość białych już dawno się wynio-
sła. Oczywiście stary uparciuch nie zga-
dza się, żeby ktokolwiek mówił mu, co
ma robić i za wszelką cenę stara się udo-
wodnić, że sam daje sobie radę z prowa-
dzeniem tak dużego domu. Próbuje za-
chować spokój nawet wówczas, gdy do
domu obok wprowadzają się Wietnam-
czycy. Jednak jego cierpliwość się kończy,
gdy syn sąsiadki na polecenie szefa miej-
scowego gangu próbuje ukraść jego
oczko w głowie – Gran Torino. Paradok-
salnie, dzięki temu zdarzeniu jego życie
zaczyna nabierać sensu.
Jak widać, Clint Eastwood jest w znako-
mitej formie. Kiedy i czym znów nas za-
skoczy? (AWIS)  Ewa Kubaczyk, redaktor
„Gran Torino”, reż.: Clint Eastwood,
wyk.: Clint Eastwood, Christopher Carley,
Bee Vang, dystrybutor: Warner Bros.
Entertainment Polska Sp. z o. o.
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

Wielki Fitzgerald
KSIĄŻKA
S łynne zdanie Marka
Twaina: „Życie byłoby
nieskończenie szczęśliwsze,
gdybyśmy mogli je rozpocząć
w wieku lat osiemdziesięciu
i stopniowo zbliżać się do
osiemnastu” zainspirowało
Francisa Scotta Fitzgeralda
do napisania „Ciekawych
przypadków Beniamina But-
tona”. Najlepszą rekomen-
dacją dla tego opowiadania
jest to, że ma niewiele wspól-
nego z nudnym i ckliwym fil-
mem, który zrealizowano na
jego podstawie. Jest to o tyle
dziwne, że wyreżyserował go
David Fincher, znany z ta-
kich produkcji, jak „Podziem-
ny krąg” czy „Siedem”.
Chociaż Amber, wydając
zbiór opowiadań Fitzgeralda,
eksponuje ten właśnie utwór,
siedem pozostałych zasługu-
je na nie mniejszą uwagę.
Jak zwykle w utworach tego
przedstawiciela pisarzy stra-
conego pokolenia (tacy twór-
cy jak Ernest Hemingway czy

Stolica nieznana
W Domu Spotkań z Hi-
storią możemy obej-
rzeć wystawę zdjęć „Miasto
na szklanych negatywach”
Willy’ego Römera. Nie-
miecki fotoreporter pod-
czas I wojny światowej brał
udział w walkach na tere-
nie Polski i Białorusi, gdzie
zrobił mnóstwo zdjęć rosyj-
skim chłopom i mieszkań-
com miast. Jak twierdzi
wystawy: „Willy Römer,
znakomity niemiecki foto-
reporter, jest w Polsce zu-
pełnie nieznany. Do War-
szawy trafił w 1916 roku
POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Erich Maria Remarque, któ-
rzy urodzili się u schyłku XIX
stulecia, brali udział w I woj-
nie światowej i nie akcepto-
wali powojennej rzeczywisto-
ści) odnajdujemy bohaterów,
którzy – podobnie jak on
– są zagubieni i próbują sta-
wić czoła życiu. Autor „Wiel-
kiego Gatsby’ego” ma niesa-
mowitą umiejętność tworze-
nia metaforycznych przesłań,
które ukrywa w zwyczajnej
i bezpretensjonalnej opowie-
ści. W ten sposób daje czytel-
nikowi pole do rozważań nad
paradoksami ludzkich losów.
Dzięki specyficznej filozofii
pisania jest mistrzem małej
formy. Według Fitzgeralda
„…każda dobra proza opiera
się na czasownikach, ponie-
waż one dźwigają zdania. Na-
dają im ruch”. (AWIS) 
Francis Scott Fitgerald, „Cie-
kawe przypadki Beniamina
Buttona i inne opowiadania”,
Amber, Warszawa 2009
jako żołnierz niemieckiej
armii. Stolica wyraźnie go
fascynowała – uwieczniał
sklepiki, żydowskich han-
dlarzy, życie ulicy”.
Kiedy Willy Römer w cza-
sie I wojny światowej zatrzy-
mał się w Warszawie, zrobił
kilkadziesiąt zdjęć, z któ-
rych wyłania się niezwykły
obraz tego miasta. (AWIS) 
„Miasto na szklanych
negatywach”,
Dom Spotkań z Historią,
ul. Karowa 20, Warszawa,
Więcej informacji:
www.dsh.waw.pl
65

F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Ulica Ułańska
I
dąc do hali Torwar w Warsza-
wie, gdzie w drugiej połowie
marca odbywały się między-
narodowe zawody jeździec-
kie, zrobiłem sobie spacer uli-
cą Szwoleżerów. Dawniej nazywała się
Ułańska. W okresie mię-
dzywojennym sta-
cjonował tam 1 Pułk
Szwoleżerów Józefa
Piłsudskiego.
Na sporym terenie
w sąsiedztwie Łazie-
nek znajdowały się
koszary, stajnie oraz
kryta ujeżdżalnia. To
tam rotmistrz Adam
Królikiewicz przygo-
towywał się do startu
w igrzyskach olimpij-
skich w Paryżu (1924),
gdzie zdobył brązowy
medal. Bardzo ważny
medal, bo pierwszy w hi-
storii polskiego sportu.
W tamtych czasach
byliśmy jeździecką potę-
gą. Nasi nie tylko stawali
na podium podczas igrzysk
olimpijskich, ale też wygry-
wali prestiżowe konkursy w całej Eu-
ropie. Wszyscy byli wojskowymi,
a ściślej mówiąc, kawalerzystami.
Oprócz Adama Królikiewicza, który
w 1932 roku otrzymał awans na
stopień majora, czołówkę polskich
jeźdźców tworzyli: pułkownik Karol
Rómmel, pułkownik Henryk
Leliwa-Roycewicz, major Seweryn
FOT. WWW.SXC.HUI
Kulesza, major Kazimierz Szosland,
major Józef Trenkwald, major
Michał Woysym-Antoniewicz, rot-
mistrz Kazimierz Gzowski i rot-
66 POLSKA ZBROJNA NR 13 | 29 MARCA 2009
Strefa sportu
Jeździectwo to kolejny sport,
który przeszedł w Polsce do cywila.
I to razem z końmi.
mistrz Zdzisław Kawecki. Wymie-
niam ich aż tylu, bo każdy z nich
zdobył medal olimpijski (Woysym-
-Antoniewicz nawet dwukrotnie). Nie
sposób tu pominąć majora Henryka
Dobrzańskiego, czy-
li słynnego Hubala, który nie ustępo-
wał wyżej wymienionym, choć na
igrzyskach nie wystartował – był re-
zerwowym w 1928 roku.
Miejsce, gdzie kiedyś stacjonował
1 Pułk Szwoleżerów, dzieli od Torwa-
ru nie więcej niż tysiąc metrów. Przez
długie lata z hali przy ulicy Łazien-
kowskiej korzystali wyłącznie hoke-
iści i łyżwiarze figurowi, a jeźdźcy
zaczęli się tam pojawiać dopiero od
kilku lat przy okazji marcowych za-
wodów. Znów w okolicy słychać było
rżenie koni, choć komuś, kto pamięta okres
międzywojenny, na pewno czegoś w atmosferze
imprezy brakowało. Oto bowiem wśród polskich
uczestników wspaniałej rywalizacji nie było ani
jednego w wojskowym mundurze. Ko-
nie też były po cywilnemu.
Z tymi końmi to wcale nie jest
żart – w czasach kawaleryjskich
wierzchowce traktowano w woj-
sku jak towarzyszy broni. Gdy
Jasiek, jeden z dwóch ulubionych
koni majora Królikiewicza, do-
kończył żywota, w „Polsce
Zbrojnej” ukazał się nekrolog.
Jasiek był rzeczywiście koniem
nadzwyczajnym, wybitnie uta-
lentowanym jeździecko. Miał
za sobą nie tylko piękną ka-
rierę sportową, ale i służbę
wojskową podczas I wojny
światowej. Gdy w wieku
22 lat przeszedł na emerytu-
rę, major Królikiewicz wy-
kupił go z wojska. Jasiek
był koniem łagodnym i do-
brze wychowanym, nie
znosił tylko lekarzy wete-
rynarii, których rozpoznawał
z daleka po zapachu jodyny. Zapewniam
wszystkich, że znając takie historie jak ta, inaczej
się spaceruje ulicą Szwoleżerów, która dawniej
nazywała się Ułańska. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.
PRZEMYS£OWY INSTYTUT TELEKOMUNIKACJI S.A.

Oferujemy:
radary
C I systemy
2

technologia mikrofalowa

Badania i rozwój
Transfer technologii
Produkcja
Wsparcie
logistyczne Od ponad pó³ wieku
PRZEMYS£OWY INSTYTUT
TELEKOMUNIKACJI S.A.
opracowuje i dostarcza
radary, systemy
dowodzenia i kierowania,
systemy walki
radioelektronicznej
i technologiê
mikrofalow¹ dla
Si³ Powietrznych,
Marynarki
Wojennej
i Wojsk
L¹dowych.

ul. Poligonowa 30
04-051 Warszawa
tel. (+48) 22 4865 325
faks (+48) 22 4865 337
www.pit.edu.pl