Migiem W cieniu Trybunał

z Malborka strona 24 Rosji strona 46 niemocy? strona 55

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 17 (640) 26 kwietnia 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Cena młodego
emeryta strona 8
Kłopotliwa
asymetria strona 37

WARSZAWA 2007 ROK
I D E O L O
Podświadomy głód wojny?
Dzieci, dzieci chodźcie się pobawić
z żołnierzami.
U
czestniczyłem ongiś w wykopaliskach
na Mazurach Garbatych. Odkrywali-
śmy ostrożnie grób wojownika. Arche-
olodzy byli straszliwie rozemocjonowani. Róż-
ne drobiazgi wydłubywane z piasku, który
przez tysiące lat przechował szkielet, miały po-
twierdzać ich teorię, że już w czasach przed-
chrześcijańskich przebiegała tu granica między
wpływami Wschodu i Zachodu. Było tak aż do
połowy XX wieku. Fizycznie potwierdzała to
granica między Polską a Prusami Wschodnimi
(Augustów po wschodniej, polskiej stronie,
a Olecko/Marggrabowa/Treuburg po pruskiej).
Teza frapująca, lecz mnie uporczywie prześla-
dowała inna tajemnica. Kiedy ciało człowieka
przestaje być przedmiotem czci, a staje się
obiektem badań naukowych? Jeden z history-
ków odparł: „Kiedy po człowieku umrze pa-
mięć”. Ekscytująca interpretacja i jak każda po-
twierdzona odstępstwami od kanonu (ostatnio
Mikołaj Kopernik oraz generał Władysław
Sikorski).
Urodziłem się czternaście lat po wojnie. Jed-
nym z pierwszych obrazów, który wrył mi się
głęboko w pamięć, był widok ciotki wpatrzonej
w piec i kłaniającej się godzinami ogniowi mo-
notonnym, sierocym ruchem. W pierwszych
dniach sierpnia 1944 roku przeżyła zbiorową
egzekucję na warszawskiej Woli. Nie przeżył
jej synek, którego trzymała na rękach. Gdyby
J A S N O W I Z O R
ktoś zaproponował jej wówczas niedzielny spa-
cer w celu obejrzenia rekonstrukcji zamachu na
Franza Kutscherę, zareagowałaby paniką lub
histerią.
Od wojny minęło 65 lat. Nadal nie została
przetrawiona przez historię, literaturę, kino czy
muzealników. Tymczasem dołączyła nowa
osobliwość: rekonstrukcje historyczne. Zjawi-
sko to nie zrodziło się w Polsce. Pierwsza była
grupa Brytyjczyków, która zaczęła wyjeżdżać
na wakacje jako kompania 101 amerykańskiej
Dywizji Powietrznodesantowej. Dziś trudno
w Polsce zliczyć odtworzenia historycznych
wydarzeń. Zaczęło się naturalnie od bitwy pod
Grunwaldem, lecz w tym roku rekonstrukto-
rzy muszą zmieniać daty, by nie wchodzić so-
bie w paradę. Tak było w ostatni weekend
w Warszawie, gdzie w sobotę książę Józef
Poniatowski bronił raszyńskich grobli przed
austriackim korpusem arcyksięcia Ferdynanda
d`Este, a w niedzielę enkawudziści Traktem
Królewskim przeprowadzili na śmierć pol-
skich oficerów. Za Katyń robił skwer z pomni-
kiem Poległym na Wschodzie. Co będzie dalej?
Palmiry? Łapanki? Uliczne egzekucje? Powie-
szenie generała Romualda Traugutta na sto-
kach Cytadeli? A może Auschwitz? Nie tak
dawno miasto stołeczne w ostatniej chwili wy-
cofało wsparcie dla rekonstrukcji powstania
w warszawskim getcie, podczas którego, na uli-
FOT.KAROLINA PRYMLEWICZ
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
cy Próżnej, esesman miał zastrzelić żydowskie-
go chłopca.
Harcerzom, także w czasach PRL, wystarczy-
ła lektura książki Aleksandra Kamińskiego
„Kamienie na szaniec”, by w każdą rocznicę ak-
cji pod Arsenałem organizować (bez przebiera-
nek) zlot gwiaździsty na ulicy Długiej. Gdyby
wówczas ktoś wpadł na pomysł, by jeździć po
Polsce na motocyklach w mundurach Waffen SS,
zostałby zapewne zlinczowany. Dlaczego tak są-
dzę? Bo Polacy oburzali się na wieści, że w przy-
tulnych piwiarniach Hamburga czy Monachium
kombatanci tych właśnie formacji kultywują swe
tradycje na koleżeńskich zjazdach.
„Dzieci, dzieci chodźcie się pobawić z żołnie-
rzami, bo w złotych mieczach słońce świeci, ko-
nie chwieją łbami”, śpiewał Jacek Kaczmarski.
Mam czasem odczucie, że aktor Janusz
Zakrzeński, co roku 11 listopada wjeżdżający
triumfalnie do Warszawy, zaczyna wierzyć, iż
jest drugim wcieleniem marszałka Józefa
Piłsudskiego, a z kolei marszałek mazowiecki
Adam Struzik, który w czasie kampanii wy-
borczej wjechał konno do Pułtuska w przycia-
snym mundurze księcia Józefa Poniatowskiego,
mniema, iż ich zasługi są porównywalne. Swą
piosenkę Jacek Kaczmarski kończył słowa-
mi: „Porozrzucane czaszki świadczą o dobrej
zabawie. W oczach, uszach i nozdrzach wre
stypa much”. 
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 44 | ROBERT CZULDA

Biedny krewny
8 | ARTUR GOŁAWSKI 45 | KRZYSZTOF GŁOWACKI
Cena młodego emeryta Koniec przyjaźni
14 | TADEUSZ WRÓBEL, 46 | MARCIN KACZMARSKI
DARIUSZ KACPERCZYK W cieniu Rosji
Sztuka tworzenia bezpieczeństwa 47 | HENRYK SUCHAR
18 | ANDRZEJ BRZOZA Reduta w stepie
ARTUR GOŁAWSKI Marzenia łącznościowca 48 | MAREK PIELACH
19 | TADEUSZ WRÓBEL Zjednoczeni ratownicy
Cena młodego Rok ograniczeń 50 | ROBERT CZULDA
emeryta 8 22 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Zawód w pułku
Pechowe dziecko marines
MŁODZI EMERYCI WOJSKOWI nie brali się 54 | ROMAN KUŹNIAR
z kapelusza. „Produkowali” ich politycy, 24 | ROMAN PRZECISZEWSKI Obama w Europie
niepotrafiący lepiej pokierować rozwojem armii. Migiem z Malborka?
27 | PIOTR BERNABIUK HORYZONTY
Cztery lata amerykanizacji
32 | KRZYSZTOF WILEWSKI 55 | MAŁGORZATA
Poszukiwacze jednego grama SCHWARZGRUBER
36 | BOGUSŁAW PACEK Trybunał niemocy?
Psychologiczne nadzieje 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Stan rycerski
BEZPIECZEŃSTWO 59 | MAREK PIELACH
MARIUSZ BORKOWSKI
Generał niejednoznaczny
37 | MARIUSZ BORKOWSKI 60 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Kłopotliwa Kłopotliwa asymetria Bój o Kołobrzeg
asymetria 37
40 | ANDRZEJ JONAS
Wrzask nie wystarczy
63 | AARON WELMAN
Zastrzelić sumienie
W przyszłości POLEM WALKI staną się wszelkie
dziedziny życia: politycznego, ekonomicznego 41 | BOGUSŁAW POLITOWSKI 66 | MAREK PRZYBYLIK
i społecznego. Trzy specjalne procenty Nerw

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel. +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina Gliń-
ZASTĘPCA DYREKTORA ska, Marek Pielach, Łukasz Puchalski, Ro-
REDAKCJI WOJSKOWEJ man Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgru-
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” ber, Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY US DoD
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas,
Robert Czulda, Marek Orzechowski,
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Redaktor
Damian Markowski, Henryk Suchar wydania
ANETA
DZIAŁ GRAFICZNY WIŚNIEWSKA
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Monika PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Klekociuk, Paweł Kępka, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Interak Drukarnia Sp z o.o., Czarnków
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 21.04.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


Umowy od nowa
W tym roku Ministerstwo Obrony Narodowej zamówi mniej Rosomaków,
sprzętu saperskiego i środków łączności. Takie są wyniki pierwszego etapu
renegocjacji umów z przemysłem zbrojeniowym.
P ierwsza tura renegocjacji roz-
poczęła się 6 marca po zatwier-
dzeniu przez ministra obrony planu
modernizacji technicznej na lata
2009–2010. Poinformował o nich
16 kwietnia na konferencji praso-
wej podsekretarz stanu do spraw
uzbrojenia i modernizacji Zenon
Kosiniak-Kamysz. Poddano oce-
nie 88 ze 160 umów, rozmawiano
z 56 kontrahentami. Dzięki temu,
mimo że na realizację planu mo-
dernizacji technicznej na lata 2009–
–2010 brakowało 420 milionów
złotych, teraz niedobór wynosi tyl-
ko 26 milionów złotych.
Wiceminister przypomniał, że
w rezultacie ograniczeń budżeto-
wych resort obrony na moderniza-
cję polskiej armii przeznaczy w tym
roku 2,2 miliarda złotych. Ta kwota
została podzielona na umowy wie-
loletnie oraz zadania pozostałe.
W ramach zadań pozostałych prze-
widziano 800 milionów złotych na
wyposażenie i uzbrojenie misji za-
granicznych oraz wykonanie umów
z 2008 roku. „Główna kwota prze-
znaczona na umowy wieloletnie
wynosi 1,8 miliarda złotych. Za-
bezpieczenie w planie moderniza-
cji określono na 1,4 miliarda zło-
tych. Ze względu na brakujące 400
milionów złotych konieczne było
rozpoczęcie procesu renegocjacji
umów wieloletnich”, podkreślił
minister Kosiniak-Kamysz. Nie-
M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E
„Warta ’09”
MIĘDZYRZECZ, WĘDRZYN
Głównym celem szkolenia obsady
operacyjnej stanowiska dowo-
dzenia 17 Wielkopolskiej Bryga-
dy Zmechanizowanej było dosko-
nalenie planowania działań, a tak-
że koordynowanie i zgrywanie po-
szczególnych komórek sztabu.
„Dwudniowy trening pozwolił nam
podsumować okres przygotowań
grupy operacyjnej do międzynaro-
dowych ćwiczeń «European Ende-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
avour ’09», które już wkrótce od-
będą się w Wildflecken, w Niem-
czech”, powiedział szef sztabu kie-
rownictwa treningu pułkownik
Piotr Imański.
Pożegnanie
SZCZECIN. W 12 Brygadzie
Zmechanizowanej pożegnano
dowódcę 1 Batalionu Piechoty
dobory są wynikiem cięcia całego żadnego z zamówień dotyczących
budżetu MON na przełomie stycz- misji zagranicznych. „Kierowano
nia i lutego tego roku. Wciąż po- się zasadą przeprowadzania rene-
Zmotoryzowanej podpułkownika
Marcina Szymańskiego,
obejmującego stanowisko
zostają też do spłacenia zeszło- gocjacji przede wszystkim z tymi w Wielonarodowym Korpusie
roczne kontrakty. To właśnie przez kontrahentami, z którymi umowy Północ–Wschód w Szczecinie.
nie ogólna suma środków na mo- były najbardziej zagrożone”. Ge- Pułkownik Krzysztof Stachowiak,
dernizację w tym roku wyniesie nerał poinformował, że trwają też pełniący obowiązki dowódcy
nie 4,7 miliarda złotych, ale 2,2 renegocjacje kontraktu między in- 12 Brygady, podziękował oficerowi
miliarda złotych. nymi na zakup 12 samolotów Bry- za wspólną służbę i życzył powo-
Wiceminister powiedział, że za. Podobna sytuacja jest z konsor- dzenia na nowym stanowisku.
MON czuje się odpowiedzial- cjum Konsberg, zwycięzcą Podpułkownik Szymański poże-
ne za polski przemysł MON przetargu na wyposażenie gnał się ze swoimi żołnierzami,
zbrojeniowy, choć nie czuje się odpo- Nadbrzeżnego Dywizjo- dziękując im za dwa lata wspólnej
sprawuje nad nim nad- wiedzialne za polski nu Rakietowego Mary- służby. 
zoru właścicielskiego. przemysł zbrojeniowy, narki Wojennej.
choć nie sprawuje nad F L E S Z
Dlatego starano się, nim nadzoru właści- „Zakończenie roz-
M A R Y N A R K A W O J E N N A
aby cięcia nie dopro- cielskiego. mów daje szanse na
wadziły do upadku żad-
nego zakładu. Będą one po-
szybkie podpisanie umów.
Nawoływanie do strajków jest Wizyta
legać przede wszystkim na ograni- działaniem utrudniającym znalezie- LUBLIN. Na zaproszenie władz
czeniu zakresu umów, a nie całko- nie sposobu na utrzymanie produk- przebywał w patronackim mieście
witym ich zerwaniu. Drugim roz- cji, a co za tym idzie – także miejsc z dwudniową wizytą dowódca okrę-
wiązaniem jest przesunięcie termi- pracy”, napisał w oświadczeniu tu transportowego ORP „Lublin” ka-
nów płatności na 2010 rok. 17 kwietnia Robert Rochowicz, pitan marynarki Piotr Mazurek. Ho-
Szczegóły cięć ujawnił generał rzecznik MON. Odniósł się w ten nory gospodarza pełniła wiceprezy-
brygady Sławomir Szczepaniak, sposób do referendum w sprawie dent Koziego Grodu Elżbieta
dyrektor Departamentu Zaopatry- strajku, które przeprowadzono Kołodziej-Wnuk. Współpraca patro-
wania Sił Zbrojnych MON. Powie- w kilku zakładach zbrojeniowych. nacka trwa od dziewiętnastu lat,
dział, że w tym roku będzie wypro- Od 86 do 96 procent pracowników czyli od pierwszego podniesienia
dukowanych mniej Rosomaków. niektórych firm opowiedziało się biało-czerwonej bandery i nadania
Zamiast 59 wojsko kupi 48, z czego w nim za strajkiem w obronie jednostce nazwy „Lublin”. W ostat-
16 jeszcze z ubiegłorocznych do- miejsc pracy. Referendum odbyło nich latach stała się ona jeszcze
staw. Powstanie też mniej sprzętu się między innymi w zakładach bardziej aktywna, a to za sprawą,
saperskiego i elementów systemu przemysłu zbrojeniowego Bumar powstałego z inicjatywy kierownic-
łączności. Generał zapewnił przy Łabędy w Gliwicach i Zakładach twa lubelskiego Młodzieżowego Do-
tym, że chodzi o sprzęt, który miał Metalowych Mesko w Skarżysku- mu Kultury numer 2, programu edu-
zostać w kraju i nie ograniczono -Kamiennej. (MP, ATU)  kacyjnego „Miasta – Okręty”. 
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 5
 M E L D U N E K

Pożegnanie lotników GDYNIA

Ż ołnierz może odejść na wiecz-
ną wachtę w każdej chwili. To
jest wpisane w żołnierski fach. Każ-
da taka śmierć wywołuje w nas
uczucie solidarności z tymi, którzy
pozostają”, mówił 15 kwietnia mi-
nister Bogdan Klich na lotnisku
w Gdyni-Babich Dołach podczas
uroczystości pożegnania lotników
Marynarki Wojennej, którzy
31 marca zginęli w katastrofie sa-
molotu Bryza. Członkowie załogi
decyzją ministra obrony zostali po-
śmiertnie awansowani na wyższe
stopnie wojskowe. Prezydent RP
odznaczył ich też Morskimi Krzy-
żami Zasługi. Pogrzeby koman-
dora porucznika pilota Romana
Berskiego i starszego chorążego
marynarki Ireneusza Rajewskiego
odbyły się tego samego dnia na
cmentarzu MW w Gdyni-Oksywiu.
Komandora podporucznika pilota
Marka Sztabińskiego i kapitana
marynarki pilota Przemysława
Dudzika pochowano 16 kwietnia
w ich rodzinnych miastach – Wę-
gorzewie i Chrzanowie. (MK)  dział biorący udział w ćwi-
Taniec
Druidów
PATROLOWANIE, działal-
ność na posterunkach
kontrolnych, konwojowa-
nie, zwalczanie zasadzek,
obrona obiektów – takie
między innymi techniki
operacyjne będą dosko-
nalić żołnierze polscy
i brytyjscy w trakcie wspól-
nych ćwiczeń „Druid’s
Dance ’09”. Polski podod-
czeniach składa się z pra-

Dwa umorzenia wie 130 żołnierzy z 16 Po-

morskiej Dywizji Zmecha-

N aczelna Prokuratura Wojsko-

wa umorzyła dwa śledztwa
powiązane ze sprawą śmierci cywi-
lów w wiosce Nangar Khel. Doty-
czy to udziału w zdarzeniu szerego-
wego Marcina K., a także rzeko-
mego wpływania na zeznania
świadka. „Świadkowie, którzy do
tej pory przebywali na misji, wy-
kluczyli, aby Marcin K. brał udział
w ostrzale”, powiedział 17 kwietnia
szef poznańskiego oddziału Na-
czelnej Prokuratury Wojskowej
Mikołaj Przybył. Według prokura-
tury, nie potwierdziło się także do-
niesienie o rzekomym grożeniu
świadkowi w prowadzonym postę-
powaniu. Oba wątki znalazły się
wśród 11 śledztw wyłączonych
z głównej sprawy. Prokuratura umo-
rzyła już między innymi wątki do-
tyczące znieważenia zwłok dwóch
bojowników talibańskich oraz nara-
żenia żołnierzy na niebezpieczeń-
stwo utraty życia. Do zbadania po-
zostały kwestie prawidłowego za-
bezpieczenia i obiegu dokumentów,
wydania rozkazu ostrzału wioski,
a także działalności terenowej woj-
skowej komisji lekarskiej. (ATD) 
nizowanej. Żołnierze do
Wielkiej Brytanii udali się
dwiema drogami. Pięć-
dziesięcioosobowa grupa
ze sprzętem wyruszyła
15 kwietnia na pokładzie
okrętu transportowo-mi-
nowego ORP „Toruń”
z Gdyni. Dołączy do nich
licząca około 80 żołnierzy
grupa kompanii zmecha-
nizowanej, która przyleci
z Malborka dwoma samo-
lotami CASA. (ATU) 

A P R O P O S Medycy w Łodzi Psychobadania

Starszy brygadier
PAWEŁ FRĄTCZAK, rzecznik
prasowy komendanta głównego
Na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi zostanie
ponownie uruchomiony fakultet wojskowy.
D o uzgodnień międzyresorto-
wych trafił projekt rozporzą-
dzenia ministra obrony narodowej

Państwowej Straży Pożarnej
Co zrobić, aby uniknąć takich
tragedii jak pożar w Kamieniu
Pomorskim?
Musimy nauczyć się przewidy-
wać tragedię, a gdy mimo
wszystko do niej dojdzie, umieć
się zachować. Bardzo ważną
rzecz powiedzieli strażacy, któ-
rzy pierwsi byli na miejscu poża-
ru. Pytani, czego im zabrakło
podczas akcji, odpowiedzieli:
„tylko czasu”. Wielu świadków
widziało, że hotel socjalny pło-
nie, ale pierwsze zgłoszenie do-
staliśmy od jego mieszkanki do-
piero kilkanaście minut po poja-
wieniu się ognia. Gdybyśmy wie-
dzieli o nim kilkanaście minut
wcześniej, udałoby się uratować
więcej osób. (MP)  poinformował, że lada dzień zosta-
O zadaniach służb ratowniczych
czytaj na stronie 48
P
o spotkaniu 16 kwietnia z wła-
dzami uniwersytetu minister
Bogdan Klich podkreślił, że pol-
ska armia potrzebuje kadry me-
dycznej, która będzie w stanie ob-
sługiwać wojsko zarówno w kraju,
jak i za granicą. Wymaga to do-
brego zorganizowania procesu na-
uczania. Minister zaznaczył, że
kształcenie lekarzy-podchorążych
Wcześniej do cywila
C hciałbym, aby ostatni żołnie-
rze z poboru, którzy mieli
wyjść z koszar w sierpniu tego ro-
ku, mogli opuścić je dwa miesiące
wcześniej”, oznajmił szef resortu
obrony Bogdan Klich podczas kon-
ferencji prasowej w Łodzi. Minister
nie podpisane w tej sprawie rozpo-
rządzenie. Jednak jego zdaniem,
będzie się obywało po trzecim ro-
ku studiów, a nie, jak chciałyby
władze uczelni, już od pierwszego
roku. Jak twierdzi, nie pozwala na
to obecna sytuacja finansowa
MON.
Rozmawiano także o planach
utworzenia w przyszłości ośrodka
kształcącego medyków dla służb
całego NATO. (ANN)  powierzono nowo tworzonej Cen-
służba wojskowa jest na tyle atrak-
cyjna, że nie wszyscy poborowi bę-
dą chcieli skorzystać z tej możliwo-
ści. Przypomniał też, że na pełną
profesjonalizację armii został wy-
znaczony czas do końca 2010 roku,
natomiast do końca tego roku po-
winno być gotowe zaplecze legisla-
cyjne dla ostatniego etapu progra-
mów profesjonalizacji. (AD)  wojskowych czytaj na stronie 36
w sprawie badań psychologicz-
nych osób powoływanych do czyn-
nej służby. Projekt ustala nową
procedurę odwoławczą od orze-
czeń psychologów. Funkcję odwo-
ławczą w odniesieniu do badań
wykonywanych w regionalnych
wojskowych pracowniach psycho-
logicznych oraz nadzór nad nimi
tralnej Wojskowej Pracowni Psy-
chologicznej. Przepisy projektowa-
nego rozporządzenia umożliwiają
także wykonanie uzupełniających
badań specjalistycznych kandyda-
tów na stanowiska i funkcje
w Wojskach Specjalnych, Żandar-
merii Wojskowej oraz jednostkach
powietrznodesantowych i desanto-
wo-szturmowych przez psycholo-
gów tych jednostek. (PG) 
Więcej o pracy psychologów

6 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009

 F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E

Trening
LITWA, ŁOTWA, ESTONIA
7 kwietnia siły NATO przeprowadzi-
ły połączone ćwiczenia BAST-E (Bal-
tic Air Sovereignty Training Event).
Uczestniczyły w nich statki powietrz-
ne z Czech, Danii, Estonii, Litwy, Ło-
twy oraz USA, wspomagane przez
natowski samolot wczesnego
ostrzegania i kontroli powietrznej
E-3A Sentry systemu AWACS. Z Pol-
ski w ćwiczeniach wzięły udział czte-
ry samoloty F-16 z 31 Bazy Lotnic-
twa Taktycznego w Poznaniu-Krzesi-
nach, które między innymi doskona-
liły z amerykańskimi latającymi cy-
sternami KC-135 operacje tankowa-
nia w powietrzu. Głównym celem
treningu było polepszenie współpra-
cy pomiędzy systemami obrony po-
wietrznej ćwiczących państw. 

F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A

Na pograniczu
LIBAN. Komendant główny Żan-
darmerii Wojskowej generał bryga-
FOT. MW RP
dy Marek Witczak znalazł się
w składzie delegacji ministra obrony
narodowej, która przebywała w Liba-
nie. Podczas spotkania z żandarma-

Trzy priorytety misji

mi życzył im, aby trudny okres rozłą-
ki z bliskimi skończył się szczęśli-
wym powrotem do domów. Polscy
„Misja w tym kraju jest najważniejszą i jedną z trudniejszych operacji sojuszu”, żandarmi pełniący służbę w Libanie
mówił minister Bogdan Klich 17 kwietnia podczas pożegnania żołnierzy wyjeżdżających wchodzą w skład utworzonej wspól-
nie z Hiszpanami kompanii manew-
na V zmianę PKW w Afganistanie. rowej patrolującej wyznaczoną stre-

S zef MON przyznał, że choć zmiany będą stanowiły grupy ma-

sytuacja w prowincji Ghazni newrowe. Minister poinformował,
jest stabilna, należy spodziewać że na działania humanitarne zwią-
Zapewnienie bezpieczeństwa
mieszkańcom prowincji będzie
polegało, przede wszystkim, na
fę odpowiedzialności na pograni-
czu libańsko-izraelskim. 

się intensywniejszych działań zane z walką z biedą wśród szkoleniu po raz pierwszy lokal- F L E S Z
przeciwnika, związanych miejscowej ludności Pol- nych oddziałów policji oraz kon- L O G I S T Y K A
Do
z planowanymi na lato
wyborami. Minister
Afganistanu
trafi więcej sprzętu
ska wyasygnowała
23,5 miliona złotych.
tynuowaniu szkolenia wojska
afgańskiego. (MKS)  Dyscyplina
wskazał również trzy i wyposażenia, zmie- OPOLE. Na spotkaniu
priorytety, jakie ma ta niają się także struktu- w 10 Brygadzie Logistycznej,
ra kontyngentu i cha-
zmiana: zapewnienie rakter działań żoł-
w którym wzięli udział kadra oraz
bezpieczeństwa żołnie- nierzy. przedstawiciel Żandarmerii Wojsko-
rzom, walka z biedą oraz wej, starszy inspektor dochodzenio-
zagwarantowanie bezpieczeń- wo-śledczy młodszy chorąży szta-
stwa mieszkańcom prowincji. bowy Franciszek Kucharczyk,
Według Bogdana Klicha, służy dyskutowano o dyscyplinie żołnie-
temu decyzja rządu o zwiększeniu rzy w pierwszym kwartale
liczebności V zmiany do dwóch 2009 roku. Szef sekcji wychowaw-
tysięcy żołnierzy. Do Afganistanu czej major Dariusz Chądziński
trafi też więcej sprzętu i wyposa- przedstawił między innymi dane
żenia, zmieniają się także struktu- dotyczące liczby wykroczeń
FOT. MON

ra kontyngentu i charakter dzia- i prowadzonych postępowań

łań żołnierzy – największą część dyscyplinarnych. (PG) 

POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 7

 P E R Y S K O P

ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Cena młodego
emeryta
Młodzi emeryci wojskowi nie brali się z kapelusza.
„Produkowali” ich politycy, niepotrafiący lepiej
pokierować rozwojem armii.
FOT. EUROPEAN COMMUNITY 2008

8 POLSKA ZBROJNA NR 17
16 | 19
26KWIETNIA
KWIETNIA2009
2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

P
o zredukowaniu liczby osób
uprawnionych do świadczeń po-
mostowych rząd forsuje dalsze
zmiany w systemie emerytalnym.
Tym razem jest to propozycja dla
wszystkich mundurowych w służbie czynnej.
Szefujący resortowi spraw wewnętrznych i ad-
ministracji Grzegorz Schetyna zadeklarował
6 marca, że dąży do tego, by nowe przepisy
emerytalne dotyczące podległych mu funkcjo-
nariuszy Straży Granicznej i Straży Pożarnej,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Cen-
tralnego Biura Antykorupcyjnego, Agencji
Wywiadu, służb Wywiadu i Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Więziennej oraz Biura
Ochrony Rządu zaczęły obowiązywać w roku
2010. Jego zdaniem „reforma będzie mieć
sens, gdy obejmie cały segment mundurowy”.
Trzy tygodnie później minister obrony
Bogdan Klich potwierdził, że i w MON pod-
jęto temat zmian emerytalnych. Zapewnił
wtedy, że zasady dla wojskowych będą po-
dobne do tych, jakie wicepremier Schetyna
proponuje funkcjonariuszom. Lecz zmiany
nastąpią po 31 grudnia 2010 roku i obejmą
tylko żołnierzy nowo wstępujących do służby.
Jeszcze podczas wizyty w 1 Warszawskiej
Brygadzie Pancernej 5 lutego zapowiadał, że
uważa, iż reforma emerytalna powinna się za-
cząć po zakończeniu profesjonalizacji armii.
Obiecał konsultować ją ze środowiskiem woj-
skowym. Wstępne pomysły szefa MSWiA na-
zwał zaś „poligonem, na którym rząd spraw-
dzi koncepcję zmian w systemie emerytur
mundurowych”.

POLIGON U SĄSIADA
W marcu wicepremier Schetyna przed-
stawił dopiero koncepcję nowych założeń
projektu ustawy o emeryturach i rentach
dla funkcjonariuszy służb mundurowych,
niekonsultowaną ze związkami zawodowy-
mi funkcjonariuszy sprzeciwiającymi się
jego pomysłom. Co prawda od koncepcji
do założeń ustawy droga daleka, jeszcze
dalsza do projektu ustawy, a najdalsza do
ustawy wchodzącej w życie, ale warto ją
już traktować poważnie, bo szef MSWiA
wydaje się mocno zdeterminowany w dąże-
niu do zmian emerytalnych.
Świadczą o tym ustępstwa na rzecz funk-
cjonariuszy, które pojawiły się w koncepcji
marcowej w porównaniu z pomysłami ze
stycznia, oprotestowanymi podczas ulicz-
nych manifestacji związkowców w lutym
w Gdańsku, Krakowie i Poznaniu. Zapewne
są one obliczone na pozyskanie akceptacji

POLSKA
POLSKAZBROJNA
ZBROJNANR
NR17
16|| 19
26 KWIETNIA 2009 9
 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E
PRZEPROWADZONY JESIENIĄ SONDAŻ
NASTROJÓW żołnierzy pokazał, że w wypadku
wprowadzenia niekorzystnych zmian w systemie
emerytur 45 procent ankietowanych deklaruje
zamiar odejścia ze służby mimo braku pełnej
wysługi, a 19 procent nawet bez minimalnych
świadczeń emerytalnych.

Z własnej woli
Wojskowi są bardziej przywiązani
do munduru niż funkcjonariusze.

W ostatnich latach gros zwalniających się

ze służby zawodowej (85–88 procent)
decydowało się na to z własnej inicjatywy. Za-
ledwie od 1 do 4 procent żołnierzy wojsko po-

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

zbywało się samo, a co dziesiąty zdejmował
mundur z przyczyn zdrowotnych. To drama-
tyczne odwrócenie trendów sprzed pięciu lat,
gdy to wojsko zwalniało co drugiego lub dwóch
na trzech żołnierzy. Jest jeszcze jeden intere-
sujący parametr – pięćdziesięciolatkowie,
a więc posiadacze pełnej wysługi emerytalnej,
stanowią 17–19 procent odchodzących na
emeryturę.  Tłum emerytów
W ostatnich ośmiu latach z mundurem rozstało się prawie 36 tysięcy
żołnierzy zawodowych, co daje średnio 4,5 tysiąca rocznie.

R ekordowy był rok 2003

– szczyt realizacji tak
zwanego planu Komorowskie-
go (redukcja armii ze 180 do
150 tysięcy żołnierzy w połą-
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
(53 procent było oficerami;
67 procent zwolniło wojsko,
64 procent miało częściowe
uprawnienia emerytalne,
27 procent – pełne).
2009 roku klientami wojsko-
wych biur emerytalnych ma
być 162 981 osób, więcej
o niemal 2 procent w stosunku
do średniorocznej liczby świad-

czeniu ze wzrostem wydatków W ubiegłym roku ze służby czeniobiorców. Po waloryzacji

na modernizację), a jednocze- odeszło 3624 wojskowych: rent i emerytur o 6,1 procent
śnie przygotowania do wdro- 1231 oficerów (w tym 25 ge- będą oni otrzymywać świad-
żenia nowej pragmatyki; nerałów), 1984 podoficerów czenia w średniej wysokości
wtedy ubyło 8419 żołnierzy i 409 szeregowych. Na koniec około 2570 złotych brutto. 

mundurowych dla reformy. Choć
według ministra Schetyny celem
inicjatywy jest stworzenie wszyst-
kim funkcjonariuszom godnych wa-
runków pracy, odpowiedniej płacy
oraz satysfakcjonującej emerytury,
aby, „dostrzegając zalety nowych
rozwiązań, funkcjonariusze chcieli
pracować dłużej”, to wszyscy wie-
my, że chodzi o oszczędności. Dłuż-
sza służba większej liczby munduro-
wych ma przełożyć się na mniejszą
wartość sumaryczną świadczeń wy-
płacanych przez krótszy okres życia
„na spocznij” byłym funkcjonariu-
szom i żołnierzom.
Obecnie szef MSWiA proponuje,
aby mundurowi przechodzili na eme-
ryturę po 25 latach służby. Kusi pra-
wem do świadczenia w maksymalnej
wysokości 85 procent podstawy (dziś
to 75 procent; w styczniu oferowano
80 procent), którą będzie średnie
uposażenie wyliczane z ostatnich
trzech lat służby wraz z dodatkami
stałymi i nagrodami rocznymi (dziś
emeryturę liczy się na podstawie
ostatniego uposażenia z dodatkami).
Wyższe świadczenie uzyskiwano by
jednak po osiągnięciu 55 lat życia,
dotyczyłoby to zarówno kobiet, jak
i mężczyzn. Ci, którzy przesłużą
25 lat, a będą młodsi, mogliby odejść
ze służby z emeryturą w wysokości
66 procent podstawy wymiaru. Tu
znów ustępstwo rządu – rezygnacja
z proponowanego w styczniu limitu
wieku emerytalnego. Od 26. roku
służby emerytura przyrastałaby
o 1,9 procenta podstawy za każdy
rok, do 85 procent po 35 latach.
Dla powodzenia inicjatywy rządo-
wej kluczową sprawą wydaje się
przyjęcie, że nowymi przepisami
obowiązkowo zostaną objęci funk-
cjonariusze dopiero mający wstąpić
do służby. Wobec tych, którzy mają
już wysługę 15 lat, zostaną utrzyma-
ne dotychczasowe reguły: emerytura w wy-
sokości 40 procent ostatniego uposażenia po
15 latach, rosnąca o 2,6 procent podstawy
wymiaru za każdy kolejny rok stażu, aż do
maksimum 75 procent. Nie zmienią się zasa-
dy zwiększenia emerytury (w tym z tytułu
inwalidztwa) oraz doliczania okresów pracy
poza służbą czy innych składkowych i nie-
składkowych. Przeciwko temu rozwiązaniu
nikt nie będzie protestował na ulicach,
a i prezydent raczej nie będzie miał powo-
dów, by je wetować. Nie będzie ono także
uznane za niekonstytucyjne.
ODEJŚCIA Z POLICJI
Postulat reformy emerytur funkcjonariuszy
usprawiedliwia statystyka. W ostatnich dwóch
latach ponad 73 procent nowych klientów za-
kładu emerytalnego MSWiA i Biura Emerytal-
nego Straży Więziennej stanowiły osoby z wy-
sługą 15–25 lat. Takim stażem legitymowało
się jednocześnie tylko 66 procent ogółu funk-
cjonariuszy formacji MSWiA. Innymi słowy,
przedstawiciele tej grupy częściej rozstawali

10 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009

 A R M I A

ŚWIADCZENIA EMERYTALNO-RENTOWE wraz z dodatkami dla osób uprawnionych do powojskowego zaopatrzenia emerytalnego z budżetu MON
Rok Liczba Suma wydatków Świadczenia Renty rodzinne Renty z tytułu niezdolności
świadczeniobiorców emerytalno-rentowych emerytalne (w milionach do pracy (w milionach złotych)
(w milionach złotych) (w milionach złotych) złotych)
2009 16 2981 5144 3456 939 575
(statystyczne świad-
czenie: 2599 złotych)
2008 161600 4722 3125 913 581
(statystyczne świad-
czenie: 2398 złotych)
C O M M E N T A R I U M

Służba
nie taka zielona
Wybrane opinie z Niezależnego Forum
o Wojsku.
 Kiedyś emerytura stanowiła
100 procent ostatniej pensji,
zmniejszyli na 75 procent i woj-
sko się nie rozleciało. Teraz bę-
dzie podobnie, każdy sobie poli-
czy, co się bardziej opłaca. Je-
stem pewien, że po reformie woj-
sko się nie rozpadnie i będziecie
dalej służyć, bo gospodarka
cienko przędzie.
 Z doświadczenia wiem, że nie
ma co liczyć, iż nowa ustawa wpro-
wadzi w wojsku jakieś korzystne
rozwiązania. U jej podstaw leży za-
łożenie, że przyniesie korzyści dla
budżetu państwa, a nie żołnie-
rzom. Nie należy wpadać w pani-
kę, ale też już dzisiaj powinniśmy
zastanawiać się, co będziemy robić
w cywilu, gdybyśmy musieli odejść
z wojska.
 Władze są zdeterminowane do
zmiany naszego systemu emery-
talnego i głoszą przy tym frazesy,
że wraz z wydłużeniem okresu na-
bycia prawa do świadczeń zwięk-
szy się wysokość emerytur (nie do
końca jest to zgodne z prawdą).
Zmian nie unikniemy, choć obecne
cięcia budżetowe mogą spowodo-
wać, że decyzja o wprowadzeniu no-
wych przepisów zostanie odłożona
w czasie. Mogą one bowiem spowo-
dować zwiększenie obciążenia
obecnego budżetu ze względu na
wzrost wypłacanych odpraw.
 Może zdarzyć się tak, że żoł-
nierz nie będzie miał możliwości
dosłużenia do 55. roku życia. Na
przykład dowódca batalionu bę-
dzie mógł powtórzyć kadencję
dwukrotnie, a jeśli inni zechcą słu-
żyć jak najdłużej, to on pobędzie
rok, dwa lata w rezerwie i „out”.
 Najgorsze, że plotki sugerują, iż
stracą najmłodsi służbą i młodzi,
a „leśne dziadki” – po 30–40 la-
tach służby – zyskają. To byłby już
dramat kadry WP.
 Weźmy nurków, lotników, mary-
narzy i innych, których służba po-
wiązana jest ze stałym pogarsza-
niem się zdrowia. Według mnie,
25-letnia służba na tych stanowi-
skach zamiast emeryturą skończy
się rentą. Dziś w tych specjalno-
ściach emeryturę wylicza się ko-
rzystniej. Za każdy rok służby, w któ-
rym wykona się niemałą normę, nu-
rek lub pilot dostają za poniesione
straty zdrowotne 2 procent do
emerytury. 15 lat razy 2 procent
plus 40 procent podstawy równa
się 70 procent. Jeszcze więc do-
datkowy rok (2,6 procent plus
2 procent) i mamy 74,6 procent,
czyli prawie full. Fajnie? A kto za-
zdrości nam chorób nurkowych,
podniesionego ciśnienia, powięk-
szonych komór serca, spadku po-
jemności płuc? Nie mogę pogo-
dzić się z tym, że pod koniec
25-letniej służby mnie i kolegów
mają boleć wszystkie stawy, mo-
że dojść do nieodwracalnych
zmian w sercu, a do wody, jeżeli
uda się nam stanąć w sprzęcie,
trzeba będzie nas na taczkach
wieźć, a chłopaków z okrętów to
dźwigiem wkładać. (...) Nie cho-
dzi tu tylko o nurków, lecz
o wszystkich żołnierzy. Przecież
w tak zwanych zielonych garnizo-
nach służba nie jest taka zielona.
Nie można zmieniać zasad gry
w trakcie jej trwania. 

się ze służbą niż ich młodsi i starsi koledzy.
„Wprowadzenie wieku emerytalnego ma za-
chęcać do dłuższego pozostawania w służbie.
Obecnie jedynie 1005 funkcjonariuszy z 154
168 ogółem przekroczyło 55. rok życia”, wska-
zywał w styczniu wicepremier Schetyna, przy-
znając, iż nie podoba mu się to, że mundurowi
mają prawo do uzyskania minimalnych świad-
czeń emerytalnych po 15 latach służby. Dziś
MSWiA utrzymuje 209 tysięcy emerytów
i rencistów, podczas gdy jest około 150 tysięcy
czynnych funkcjonariuszy.
„Nie dziwię się takiemu podejściu ministra
Schetyny. Za dużo młodych funkcjonariuszy
odchodziło z MSWiA. W armii sytuacja wy-
gląda inaczej – żołnierze są zainteresowani
jak najdłuższą służbą”, ocenia dyrektor jedne-
go z wojskowych biur emerytalnych. Faktycz-
nie, z porównania statystyk MSWiA i Depar-
tamentu Spraw Socjalnych MON wynika, że
odsetek funkcjonariuszy emerytowanych po
20 latach jest podobny do odsetka żołnierzy,
którzy wytrwają w mundurze 25 lat. Albo
inaczej: 80 procent żołnierzy służy minimum
20 lat, a połowa funkcjonariuszy zamieni
mundur na garnitur już po 15 latach.
Przyczyną tych dysproporcji są różne cele
zawodowe i osobiste funkcjonariuszy i żoł-
nierzy. Policjanci, strażacy i strażnicy są
z reguły przywiązani do powiatu, w którym
się urodzili, pobudowali i pracują. Od żoł-
nierzy wymagana jest mobilność i dyspozy-
cyjność – wstępując do służby, zgadzają się
de facto pełnić ją w całym kraju, a nawet nie-
przewidywanych miejscach na świecie. Poza
tym rynek pracy w cywilu dla policjantów
jest większy niż dla wojskowych – to też ich
kusi do ucieczki od munduru.
Dlaczego jednak konsekwencje niestałości
służbowej funkcjonariuszy w postaci zrówna-
nia limitów wieku i wysługi mieliby ponosić
żołnierze? Takie pytanie stawiają pułkownicy
Anatol Tichoniuk i Marian Babuśka z Biu-
ra Konwentu Dziekanów Korpusu Oficerów
WP. W rozmowie z „Polską Zbrojną” stanow-
czo opowiedzieli się oni za zachowaniem le-
gislacyjnej odrębności wojskowych przepi-
sów. Odwołali się do szczególnych warunków
i właściwości żołnierskiej profesji: braku
możliwości wyboru i wpływu na miejsce peł-
nienia służby, która często wiąże się z rozłąką
z rodziną, pełnej dyspozycyjności, szczegól-
nej odpowiedzialności oraz ryzyka utraty
zdrowia lub życia. Wyszli z założenia, że
pewne udogodnienia służbie wojskowej mu-
szą towarzyszyć. Inaczej, ile młodych osób
zgodziłoby się wędrować zgodnie z rozkaza-
mi kadrowymi po kraju, zostawiać rodzinę na
kilka tygodni w roku, by ćwiczyć na poligo-
nie i nadstawiać karku na misji?
PRZYTŁACZAJĄCE PROPORCJE
Jeśli proporcje funkcjonariusze emerytowa-
ni–funkcjonariusze czynni są niewygodne dla
polityków zawiadujących MSWiA, to minister
obrony ma w tym względzie większy problem.
Byłych żołnierzy – emerytów i rencistów
– utrzymuje dwa razy więcej niż czynnych za-
wodowców w służbie stałej, poza tym wciąż
mu ich przybywa. Na koniec 2009 roku, jeśli
prognozy się sprawdzą, będzie ich o dwa pro-
cent więcej niż dwanaście miesięcy wcześniej.

POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 11

 P EO R SY ŁS UK ŻO BP I E
Wojskowe biura emerytalne dostaną na świad-
czenia 3,456 miliarda złotych – więcej, niż
wojsko będzie miało w tym roku na zakupy
majątkowe! O ile jednak zakupy te można re-
dukować, o tyle świadczenia dla byłych żoł-
nierzy mają charakter sztywny, więc należy je
wypłacać w przewidzianych ustawą terminach
oraz kwotach i żadna inżynieria finansowa nie
pozwoli tu oszczędzać.
„Jeśli chcemy zatrzymać żołnierzy dłużej, to
– jeżeli są chętni i zdolni do służby – powinni-
śmy zapewnić im stanowiska, na których mo-
gliby kontynuować pracę”, analizuje urzędnik
resortu obrony. Przypomina, że z wysypami
przedwczesnych emerytów mieliśmy do czy-
nienia przy każdej reorganizacji sił zbrojnych
– w latach 1989–1990 (pierwsza redukcja),
1996–1998 (likwidacja niektórych okręgów,
dywizji i wojewódzkich sztabów wojskowych),
2003–2004 (nowa ustawa pragmatyczna). „To
decyzje polityków przysporzyły wojsku 20–30
tysięcy przedwczesnych świadczeniobiorców.
Jeśli rząd dąży do wydłużenia służby, niech za-
gwarantuje, że chętni będą mogli pracować da-
lej”, konkluduje ten urzędnik oficer.
Na ten sam problem zwracają uwagę dzie-
kani. „Nasza ustawa pragmatyczna nie gwa-
rantuje żołnierzowi możliwości pełnienia służ-
by do proponowanego dla służb MSWiA wie-
ku 55 lat. Jednostki Policji, Państwowej Straży
Pożarnej oraz Służby Więziennej nie były re-
strukturyzowane w takim stopniu jak armia,
nie redukowano ich personelu z 450 do 120 ty-
sięcy. W tych służbach można pracować bez
lęku zwolnienia”, wskazują pułkownicy
Tichoniuk i Babuśka, przyznając, że w pierw-
szym kwartale roku nie mieli spotkania z do-
wódcami, na którym nie wychodziłyby na jaw
potężne niepokoje dotyczące systemu emery-
talnego. „Nigdy wcześniej nie było takiego za-
potrzebowania żołnierzy na spotkania z nami.
Ludzie w terenie pytają wprost: czy obecny
system emerytalny będzie utrzymany? A jeśli
nie, to do kiedy będzie obowiązywał?”.
Obserwatorów systemu obronnego nie dzi-
wi to, że niepokoje pojawiły się właśnie teraz
– po zapowiedziach reformy emerytalnej i gdy
brana jest pod uwagę konieczność zweryfiko-
wania ambicji militarnych Polski, sformowa-
nia czynnej armii 100-tysięcznej zamiast
120-tysięcznej. To dlatego tak wielu wojsko-
wym (widać to na Niezależnym Forum o Woj-
sku) ciśnie się na usta pytanie: czy uczciwe
byłoby podwyższanie progów emerytalnych
w sytuacji, gdy zapadną decyzje o likwidacji
jednostek i zwolnieniach żołnierzy ze służby
ze względu na „potrzeby sił zbrojnych”?
TYLKO WOBEC NOWYCH
Nawet jeśli ministrowi i jego zastępcom
obecna struktura budżetu by się nie podoba-
ła, to wiedzą oni, że nie mogą radykalnie
pogorszyć warunków przyznawania świad-
czeń emerytalno-rentowych. Nie tylko bo-
12 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Zmiana
zasad
W WOJSKU
przedwcześni
emeryci są
W grudniu 2008 roku
zmieniły się – na ko-
rzyść żołnierzy – przepisy
w podobnym emerytalne. Od tego czasu,
stopniu gdy byłemu żołnierzowi ma-
„produktem”
rozwiązań jącemu cząstkową emerytu-
emerytalnych co rę uda się pracować długo
pragmatycznych. w cywilu i odprowadzać duże
Nie można składki na ubezpieczenie
zmienić jednej
ustawy, społeczne, po ukończeniu
ignorując drugą. 65. roku życia uzyska możli-
wość wystąpienia o wylicze-
nie emerytury z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
Jeśli okaże się ona większa
niż waloryzowane cenowo
wojskowe świadczenie, PRO ST
EŻ
będzie mógł o nią OŁ
Czy żołnierze
wystąpić.
NI
zaakceptowaliby
ER
zmiany przepisów emerytal-
SKI
wiem nie zachęcą wtedy do nych dla funkcjonariuszy konferencji w MSWiA wy-
E PYTANIA
wstępowania do służby, lecz MSWiA, gdyby przeniesiono chodzą temu postulatowi
je do wojskowej ustawy
zniechęcą tych, którzy już są emerytalnej? Czekamy na naprzeciw”, oceniają. Puł-
żołnierzami. A to doprowadzi- odpowiedzi Czytelników: kownik Tichoniuk deklaru-
łoby do fiaska rządowego pro- porady@redakcja- je, że organ przedstawiciel-
gramu profesjonalizacji armii wojskowa.pl ski kadry będzie nalegał na
przyjętego zaledwie pół roku temu. utrzymanie odrębnych przepisów
Ponadto kierownictwo MON jest świado- emerytalnych dla wojska. „My, żołnie-
me tego, że pochopne decyzje mogą wpę- rze, jesteśmy grupowym niemową. W prze-
dzić resort w kolejne tarapaty – ze względu ciwieństwie do funkcjonariuszy nie możemy
na konieczność wcielenia lub przeszkolenia założyć związków zawodowych i protesto-
następców tych, którzy zdejmą mundur, roz- wać w obronie naszych praw. Coś w zamian
czarowani zmianami emerytalnymi. Dlatego nam się należy – choćby odrębne przepisy
minister Klich tak mocno akcentuje zgodę emerytalne”.
na zmiany przepisów emerytalnych po
31 grudnia 2010 roku. Świadomość tego W POLICYJNYCH BUTACH
zdaje się mieć również premier Donald Przed 6 marca dziekani byli bardziej zanie-
Tusk. Zapowiedział, że reforma emerytur pokojeni i sceptyczni wobec koncepcji
mundurowych nie odbije się na uprawnie- MSWiA, zwłaszcza gdy zapowiadano ich do-
niach już nabytych. Przekonuje o tym rów- słowne przeniesienie na grunt wojska. Gdyby
nież „koncepcja założeń projektu ustawy przepisy takie jak proponował jeszcze
o emeryturach i rentach funkcjonariuszy 31 stycznia Grzegorz Schetyna zaczęły obo-
i ich rodzin”, przyjęta w marcu przez sze- wiązywać w armii, nie zmieniłaby się sytu-
fów służb MSWiA. acja młodzieży (do 35. roku życia) i pięćdzie-
A zatem nowy system emerytalny obej- sięciolatków. Ci pierwsi, nie mając nic do
mie żołnierzy, którzy wstąpią do armii po stracenia, w większości pozostaliby w profe-
1 stycznia 2011 roku. Ci wojskowi, którzy sji, ci drudzy mogliby nawet zyskać (zamiast
tego dnia nie będą mieć 15 lat stażu w służ- 75 procent – 80). Lecz te same styczniowe za-
bie w ciągu sześciu miesięcy od dnia wejścia sady mogłyby odstręczyć od kontynuowania
w życie nowych przepisów, mogliby wybie- służby grono czterdziestolatków – tych noszą-
rać, czy chcą pozostać w starym systemie, cych mundur około 20 lat i do obiecywanej
czy wstąpić do nowego. Prawdopodobnie, przez rząd cezury wiekowej mających jeszcze
jeśli nie zdecydują się w ustawowo określo- 10–15 lat służby na warunkach, które w każ-
nym terminie, pozostaną w dotychczasowym dej chwili mogą zostać zmienione przez poli-
systemie emerytalnym. Oficerowie z Kon- tyków. Niemających też żadnych gwarancji,
wentu Dziekanów oceniają, że żołnierze są że przełożeni się ich nie pozbędą. Stanowią
w stanie zaakceptować zmiany, które nie po- ponad 60 procent personelu sił zbrojnych i pa-
gorszą warunków służby tych, którzy już no- miętają, że w ostatnich dwóch dekadach zasa-
szą mundur. „Pomysły przedstawione na dy kadrowo-emerytalne były zmieniane kilka-
 A R M I A

Sojusznicy idą na emeryturę

Wśród krajów NATO normą jest odrębny system emerytalny
dla wojskowych, z reguły finansowany z budżetu (bezskładkowy).

W większości państw
emerytowani żołnierze
dostają świadczenia walory-
zowane o wskaźnik wzrostu
cen. Waloryzacja metodą
uposażeniową należy do
rzadkości. Regułą jest wli-
czanie do wysługi wszystkich
okresów służby – kandydac-
kiej, zasadniczej, okresowej
i stałej. Polski system należy
do korzystniejszych.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
guje już po 15 latach służby.
Kanadyjczycy przechodzą na
emeryturę po 20 latach, Gre-
cy – po 25. Brytyjczycy zy-
skują prawo do emerytury
wojskowej po 18 latach
i ukończeniu 40 roku życia.
Emerytura Hiszpana jest wa-
loryzowana cenowo, podob-
nie jak Kanadyjczyka, Szwe-
da i Holendra. Grecy mają
waloryzację uposażeniową.
emerytalnych dla żołnierzy
będących obecnie w służbie,
stosownie do okresów wstą-
pienia do niej. Wojskowi nie
mogą przenosić się między
systemami, ale też władze
nie zmieniają im systemu
emerytalnego w trakcie trwa-
nia służby. Warunki emerytal-
ne są niejako częścią kon-
traktu na służbę wojskową.
Aby uzyskać prawo do emery-

W Niemczech minimalna wy-
sługa emerytalna wynosi
dziesięć lat, ale dotyczy to
tylko przypadku zwolnień wy-
muszonych. Hiszpanom naj-
mniejsza emerytura przysłu-
Belgowie stosują waloryzację
mieszaną – uposażeniowo-
-inflacyjną.
Amerykanie są ortodoksami
w przestrzeganiu prawa
– mają trzy wersje przepisów
tury, trzeba przesłużyć 20 lat,
a maksymalne uprawnienia
przysługują po 30 latach.
Dłużej za oceanem służą ge-
nerałowie, admirałowie, pro-
fesorzy. 

krotnie, ale nigdy na lepsze w sposób trwały.
Najpierw zmieniono zasady premiowania za
lata wysługi – obniżono dodatek z tego tytułu
z 3 na 2,6 procent. Później ustalono, że mak-
symalna podstawa wymiaru emerytury nie
przekroczy 75 procent (a było 100 procent)
i zmieniono sposób waloryzacji świadczeń
z uposażeniowego na inflacyjny.
„Te pomysły zawsze skutkowały falami
nadmiernych zwolnień. Były sygnały, że od-
chodzili ci, na których wojsku powinno zale-
żeć. Żołnierze poczuli się oszukiwani”, ko-
mentuje pułkownik Babuśka. Jego zdaniem,
gdyby przepisy proponowane na początku dla
funkcjonariuszy zastosować wobec wojsko-
wych, to w porównaniu z obecnymi regulacja-
mi, w najlepszym przypadku traciliby oni
150–200 złotych miesięcznie na świadczeniu,
w najgorszym – gdyby byli szczęściarzami
i udało im się awansować oraz dostać dużą
podwyżkę – nawet 1000–1500 złotych.
LEPSZY WRÓBEL W GARŚCI
Jeśli zna się wojskową pragmatykę, łatwo
można przewidzieć, że wśród „zagrożonych”
byliby piloci, marynarze, nurkowie, spado-
chroniarze, saperzy. Zarówno podoficerowie,
jak i oficerowie. Z rozmów z kolegami wie-
my, że przed reformatorską „miotłą” z sił
zbrojnych uciekliby ci, którzy nawet mimo
kryzysu wciąż mogą zacząć karierę w cywilu
(informatycy, finansiści, kontrolerzy ruchu
lotniczego, kierowcy). Ponadto osoby pracu-
jące w szczególnych warunkach i uczestni-
czące w misjach o charakterze wojennym.
Wiele z nich osiągnęło już, dzięki procentom
za szkodliwą służbę i w strefach wojny, mak-
symalną podstawę wymiaru emerytury,
75 procent. Podczas gdy zwykły żołnierz, daj-
my na to zasiedziały w bazie materiałowej,
musi na taką chwilę czekać 28 lat 6 miesięcy
i jeden dzień (mniej więcej do 48. urodzin),
aktywny pilot dochodzi do maksimum eme-
rytalnego już po 17 latach latania odrzutow-
cami, jako czterdziestolatek.
Styczniowe zasady premiowałyby za to
30-latków. Wstępując do wojska, po 25 latach
mogliby zyskiwać wyższą emeryturę, co było-
by absurdalne. Jaką bowiem sprawność fizycz-
ną i bojową będą miały kompanie złożone
z trzydziestoparoletnich szeregowych? Woj-
sko, nie tylko nasze zresztą, potrzebuje ciągłej
rotacji kadr i jak najmłodszych rekrutów – dla-
tego też obniża wymogi wykształcenia: licen-
cjatem zostaje się szybciej niż magistrem!
Dobrze zatem, że w MSWiA dostrzeżono
ten niuans także w wypadku funkcjonariu-
szy, zmieniając „koncepcję założeń”. Żołnie-
rze mają nadzieję, że przepisy ich dotyczące
nie będą gorsze. Tym bardziej że w wojsku
czasem nie opłaca się awansować, mimo że
zwiększa to podstawę wymiaru późniejszej
emerytury. Jest tak, gdy awans wymaga
przeprowadzki do odległego garnizonu. Ofe-
rowana wówczas żołnierzowi podwyżka nie
rekompensuje rozłąki z rodziną i kosztów ży-
cia na dwa domy. Niektórzy żołnierze w ob-
liczu zmian w przepisach emerytalnych mo-
gliby nie podjąć ryzyka związanego z nosze-
niem munduru przez kolejną dekadę. Wie-
dzą, że szanse zostania generałem mają ni-
kłe, a prawdopodobieństwo straty czasu,
zdrowia i uprawnień emerytalnych byłoby
zbyt duże. „Żołnierze wyznają zasadę «le-
piej mieć 75 procent wiadomo jakiej podsta-
wy niż 85 procent od nie wiadomo czego»”,
przyznaje dyrektor wojskowego biura eme-
rytalnego. Jego kolega z innej części Polski
ocenia jednak, że kryzys gospodarczy przy-
hamowałby tempo odchodzenia z armii, na-
wet w obliczu niepokojów związanych
z przymiarkami do zmian emerytalnych.
OSZCZĘDNOŚCI W ZANADRZU
Obciążenia emerytalne można zmniejszyć.
Resort obrony przygotowuje się do oszczęd-
ności, o czym świadczą zapisy uchwalonej
już przez sejm nowelizacji ustawy o służbie
żołnierzy zawodowych. Kierownictwo MON
zaproponowało w niej, by zastępujący żołnie-
rzy zasadniczej służby wojskowej szeregowi
zawodowi byli żołnierzami kontraktowymi
niemogącymi przejść do służby stałej. Tym
samym podlegaliby obligatoryjnemu zwolnie-
niu z niej po 12 latach, a jako szeregowi nie
uzyskaliby uprawnień do wojskowej emerytu-
ry. „Ciężko będzie przejść ze służby kontrak-
towej do stałej. Tym sposobem, przy odpo-
wiednim zarządzaniu personelem sił zbroj-
nych, można będzie zmniejszyć liczbę upraw-
nionych do korzystania z emerytury wojsko-
wej”, ocenia pułkownik Tichoniuk.
Jeśli zaś minister Bogdan Klich i jego
następcy zechcą wydłużyć średni czas trwa-
nia służby żołnierzy, mogliby jeszcze próbo-
wać udoskonalać przepisy kadrowe tak, by
pozwalały szybciej zajmować wyższe i le-
piej opłacalne stanowiska, albo uatrakcyj-
niać dodatek za wysługę (wprowadzić nowe
progi po 33 i 35 latach). Jest jedno „ale”: dla
podatników te rozwiązana będą droższe.
Proponując nowe wydatki, politycy nie po-
winni się niczego wstydzić – nikt ze strony
MON nie obiecywał nigdy Polakom, że ar-
mia zawodowa będzie tańsza. Resortowi de-
cydenci twierdzili, że będzie lepsza. A wia-
domo, że jakość kosztuje. 

POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 13

 N A C E L O W N I K U

Sztuka
tworzenia
14
bezpieczeńst
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
 A R M I A
Z pułkownikiem RAJMUNDEM
ANDRZEJCZAKIEM o specyfice
działań polskiego kontyngentu
i wygrywaniu bez walki w Afganistanie
rozmawiali TADEUSZ WRÓBEL
i DARIUSZ KACPERCZYK
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego zdecydował
się Pan zostać na kolejną zmianę w Afgani-
stanie? Ponoć prosił o to gubernator pro-
wincji, który chwali działania Polaków i Pa-
na osobiście.
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Pozostanie
na II zmianę to dla mnie ogromne wyzwanie
i zarazem zobowiązanie. Taka była decyzja prze-
łożonych i potrzeba chwili. Znam dobre opinie
o nas gubernatora Ghazni, z którym i nam do-
brze się współpracuje. Docierały do mnie takie
informacje podczas jego wizyty w naszym kraju.
Zresztą dzwonił do mnie z Polski, pytając, co
tam słychać w „naszej” prowincji.
POLSKA ZBROJNA: Przemiana guberna-
tora jest niezwykła. Wcześniej pisał listy do
prezydenta Hamida Karzaja, protestując
przeciwko zastąpieniu Amerykanów przez
Polaków.
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Sądzę, że
powodowały nim obawy, iż będziemy słabiej
zorganizowani i gorzej wyposażeni, a co za
tym idzie, często będziemy korzystać ze wspar-
cia lotniczego, które powo-
duje wiele ofiar wśród cy-
wilów. Obawiał się rów-
Moja brygada,
nież, że będziemy mieć „White Eagle”,
mniej pieniędzy na progra-
my rozwojowe. Pierwsze jest najbardziej
miesiące pokazały, że jego
obawy były nieuzasadnio-
nowoczesną
ne. Jesteśmy na tyle dobrze jednostką Wojska
zorganizowani, że naszymi
rozwiązaniami zaintereso- Polskiego
wali się ostatnio Francuzi,
którzy tworzą podobną grupę brygadową.
Przez pół roku od przejęcia przez nas odpowie-
dzialności za Ghazni nie zdarzyły się żadne in-
cydenty, w których byłyby ofiary wśród cywi-
twa
lów. Jednak potrafimy też działać zdecydowa-
FOT. DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZ RP
nie, gdy zachodzi potrzeba.
POLSKA ZBROJNA: Brytyjski dziennik
„Guardian” pochwalił niedawno polską tak-
tykę w Afganistanie, która zakłada ograni-
czone użycie siły.
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Rozmawia-
łem z brytyjskim dziennikarzem, który u nas
gościł. Przedstawiłem mu sytuację, w Ghazni,
nasz polski sposób prowadzenia operacji i po-
dejście do lokalnej społeczności. Staramy się
przekonać Afgańczyków, którzy nie przywykli
zginać karku przed obcymi, że muszą sami so-
bie pomóc. My jesteśmy wśród nich tylko po
to, by stworzyć warunki, w których będzie to
wykonalne. Dlatego nie staramy się narzucać
swych wzorców kulturowych, co w połączeniu
z preferowaniem działań nieuderzeniowych po-
woduje, że jesteśmy dobrze przyjmowani. Nasz
gość uznał, że taktyka ta przynosi bardzo do-
bre efekty.
POLSKA ZBROJNA: Jak tworzycie dobre
relacje z ludnością prowincji, która jest mo-
zaiką etniczną od wieków skłóconych ze so-
bą ludów?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Zacząłem
moją pracę w Ghazni od ułożenia dobrych re-
lacji z gubernatorem prowincji. Potem zaczęli-
śmy nawiązywać kontakty z urzędnikami niż-
szego szczebla, stojącymi na czele dystryktów,
oraz ze starszyzną plemienną. Przy czym na
tym poziomie kontaktami
„politycznymi” zajmują
się dowódcy plutonów.
Zachęcam dowodzących
patrolami oficerów, by nie
przemykali przez miej-
scowości pojazdami pan-
cernymi z wycelowanymi
armatnimi lufami. Suge-
ruję, by zatrzymywali się
i rozmawiali z ludźmi,
tym samym pokazując, że
interesujemy się ich losem. Zdobyta przy takiej
okazji wiedza może wpłynąć na zwiększenie
naszej skuteczności. Myślę, że takie działania
na rzecz dobrych relacji z ludnością zaowocują
w newralgicznych miesiącach wiosennych
i letnich.
POLSKA ZBROJNA: Jednym ze sposobów
na uzyskanie przychylności Afgańczyków
jest inwestowanie w infrastrukturę za po-
średnictwem prowincjonalnego zespołu od-
budowy. Czy zaangażujemy się bardziej
w takie projekty?
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Absolutnie Pułkownik Rajmund
Andrzejczak rozmawia
tak. Dziś nie można rozdzielać operacji sensu z sekretarzem general-
stricto militarnych od działań rozwojowych, nym NATO Jaap de
niebojowych lub – jak mawiamy – niekinetycz- Hoop Schefferem,
nych. Afgańczycy muszą zobaczyć, że istnieje który w marcu odwie-
dził bazę w Ghazni.
dla nich alternatywa, którą my proponujemy.
Przez całą zimę staraliśmy się zidentyfikować
najważniejsze potrzeby prowincji, bo wiemy,
że niektóre poprzednie inicjatywy okazały się
nietrafione. Zaczęliśmy teraz ostrożnie, bo to
są duże pieniądze. Pierwsze projekty związane
z budową dróg, bez których nie rozwinie się
współpraca gospodarcza między poszczegól-
nymi regionami. Zajęliśmy się też szkolni-
ctwem i opieką medyczną. Przy czym staramy
się, by wskazówki, co należy zrobić, wycho-
dziły od Afgańczyków.
Poza tym zimą podejmowaliśmy działania do-
raźne, takie jak dostawy żywności do rejonów
zagrożonych głodem, a także odzieży i opału.
Najważniejsze są jednak długofalowe progra-
my rozwojowe.

POLSKA ZBROJNA: Z niepokojem

oczekujemy najbliższych miesięcy. Panuje
powszechna opinia, że nasilą się ataki re-
beliantów. Już teraz liczne są zbrojne
incydenty.
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Dotychczas
istniała pewna prawidłowość – aktywność
przeciwnika zwiększała się w miesiącach
letnich. Czy tak będzie również w tym roku
– zobaczymy. Naszym zadaniem jest przy-
gotować się na najgorszy wariant rozwoju
sytuacji, czyli wielką ofensywę przeciwnika
na szlakach komunikacyjnych, a także do
ataków w miejscowościach. Myślę, że jeste-
śmy dobrze przygotowani – wyciągnęliśmy
wnioski z dotychczasowych działań, po-
większyliśmy kontyngent i dokonaliśmy
w nim zmian strukturalnych, zwiększając
ilość elementów manewrowych. Nie bagate-
lizujemy przeciwnika.
POLSKA ZBROJNA: Czy dostaniecie no-
wy sprzęt?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Niebawem
będziemy dysponować własnym zespołem do
oczyszczania dróg, wyposażonym w specjali-
styczne pojazdy saperskie. Improwizowane
ładunki wybuchowe stanowią tu teraz naj-
większe zagrożenie dla żołnierzy. Ten sprzęt
znacznie poprawi nasze bezpieczeństwo.
Dziś bez wątpienia moja brygada „White Ea-
gle” – jak nas nazywają – jest najnowocześ-
niejszą jednostką Wojska Polskiego.
POLSKA ZBROJNA: Żołnierze chwalą
Rosomaki, ale mówią też, że przydałyby
im się mniejsze pojazdy, zapewniające
wyższy poziom ochrony niż HMMVW.
Szczególnie do patrolowania miejscowości.
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Zawsze
trzeba zdecydować się na kompromis między
odpornością na miny, które są naj-
większym zagrożeniem, a wymiara-
mi i wagą wozów. Aby zapewnić jak
najskuteczniejszą ochronę, muszą
one być duże i ciężkie, by wchłonąć
energię wybuchu. Cougary i Roso-
maki sprawdzają się znakomicie,
trudno jednak manewrować nimi
w terenie zabudowanym. Dlatego po-
dobnie jak Amerykanie korzystamy
Przez pół roku od nadal z HMMVW, ale tylko w towa-
przejęcia przez rzystwie ciężkich pojazdów pancer-
nas odpowie-
dzialności za nych i tylko tam, gdzie zagrożenie
Ghazni nie zda- jest najmniejsze.
rzyły się żadne in-
cydenty, w któ- POLSKA ZBROJNA: Jak sprawu-
rych byłyby ofiary
wśród cywilów. ją się w Afganistanie nasze śmi-
głowce? Czy awarie są częste?
RAJMUND ANDRZEJCZAK:
Awaryjność Mi-17 i Mi-24 jest na
podobnym poziomie jak maszyn so-
juszników. W ekstremalnych warun-
kach, w jakich przychodzi im dzia-
łać, spisują się świetnie, no i zasiada-
ją w nich najlepsi polscy lotnicy.
Mieliśmy wiele niebezpiecznych sy-
tuacji podczas lądowych patroli i siły
natychmiastowego reagowania nigdy
się nie spóźniły z odsieczą. Na przy-
kład, gdy podczas nocnego patrolu
został uszkodzony jeden z pojazdów
i trzeba było go ewakuować, wtedy
miejsce ewakuacji osłaniały Mi-24,
do których żołnierze mają ogromne
zaufanie. Nasi piloci latają i w dzień,
i w nocy, w różnych warunkach po-
godowych, wspierając z narażeniem
życia pododdziały lądowe.
POLSKA ZBROJNA: Czy wymie-
nione przez Pana zamierzenia wy-
starczą, by nasze siły mogły sku-
tecznie działać w Afganistanie?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Ża-
den dowódca wojskowy nie powie
nigdy, że ma wystarczające siły. Za-
wsze chciałby mieć ich więcej. Uwa-
żam jednak, że obecnie dysponuję si-
łami adekwatnymi do potrzeb. Ich
efektywność zależy nie tylko od licz-
by żołnierzy, ale też od tego, jak są
oni zorganizowani, wyszkoleni i jak
wykorzystują dodatkowe elementy,
na przykład miejscową armię i poli-

16 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


FOT. DOWÓDZTWO OPERACYJNE SZRP
cję. Największą siłą są sami Afgańczycy. Je-
śli ich nie przekonamy do siebie, to nawet do-
datkowe tysiące żołnierzy nie zagwarantują
nam ostatecznego sukcesu operacji.
POLSKA ZBROJNA: Pojawiły się opinie
wśród zagranicznych wojskowych służą-
cych w Afganistanie, że akcje komandosów
powodują więcej strat niż korzyści. Jak po-
godzić działalność sił specjalnych z polity-
ką zjednywania Afgańczyków?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Działania
naszych komandosów są bardzo precyzyjne,
poprzedzone długotrwałym zbieraniem róż-
nych informacji i analizowaniem ich. Walka
o serca i umysły Afgańczyków jest niezwykle
ważna i delikatna, ale nie możemy pozosta-
wać bierni, jeśli mamy dane o osobach zwią-
zanych z działalnością kryminalną lub terro-
rystyczną. Posiadamy do tego odpowiednie
siły i środki.
POLSKA ZBROJNA: Jaki wpływ na bez-
pieczeństwo ma sytuacja etniczna w pro-
wincji? Czy tereny zamieszkane przez Ha-
zarów, którzy nie należą do sympatyków
talibów, są bezpieczniejsze?
A R M I A
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Sytuacja
w prowincji jest bardzo zmienna. My traktu-
jemy wszystkich obywateli Ghazni jednako-
wo, niezależnie od ich przynależności etnicz-
nej, bo wszelkie podziały byłyby szkodliwe.
Ale faktycznie można zauważyć, że ludność
hazarska jest pozytywniej do nas nastawiona
niż pasztuńska. Wśród Hazarów praktycznie
nienaruszona pozostała wielowiekowa pod-
stawowa struktura społeczna, oparta na ple-
mieniu i rodzinie. Tam rzeczywiście przeciw-
nicy nie mają co liczyć na poparcie. Niemniej
jedna z moich refleksji po kilkumiesięcznym
pobycie w Ghazni jest taka, że nie należy kon-
centrować całej uwagi na Pasztunach i bagate-
lizować innych. Należy zachować swoistą rów-
nowagę. Staramy się więc postrzegać Hazarów
nie tylko jako podmiot polityczny, ale też jako
ludzi nam życzliwych. Nasza zimowa akcja
pomocowa w Malistanie czy ostatnia w Nawor
spowodowały, że teraz możemy wpływać na
sytuację w tym rejonie i wiemy, co się w nim
dzieje, choć nie mamy tam żadnych baz. Jak
mawiał Sun Tzu: „największym zwycięstwem
jest wygrać bez walki”.
POLSKA ZBROJNA: Problemem jest lo-
kalizacja bazy Giro. Bardzo trudno ją
ochraniać. Zapadły już jakieś decyzje co
do jej przyszłości? Czy czeka ją przepro-
wadzka, czy zwiększenie obsady?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Baza ta jest
dla nas niezwykle ważna ze względów opera-
cyjnych, bo leży na terenie zamieszkanym
przez Pasztunów, na którym musimy być obec-
ni. Dlatego wzmocniliśmy jej obsadę i montu-
jemy tam różne systemy, które zwiększą bez-
pieczeństwo. Jeśli zapadnie decyzja o zmianie
dyslokacji Giro, to według mnie obecną bazę
powinni przejąć żołnierze afgańscy. W marcu
rozmawiałem o takim rozwiązaniu z dowódcą
203 Korpusu Afgańskiej Narodowej Armii.
WIZYTÓWKA
Pułkownik RAJMUND
ANDRZEJCZAK
Jest absolwentem poznań-
skiej Wyższej Oficerskiej
Szkoły Wojsk Pancernych,
Akademii Wojskowej w Brnie i Akademii
Obrony Narodowej. Uchodzi za świetnego
dowódcę, pewnego kandydata na generała.
Renomę zawdzięcza modelowej karierze
służbowej – w jednostkach na Mazurach
dowodził plutonem, kompanią czołgów i ba-
talionem pancernym. Był też zastępcą do-
wódcy Litewsko-Polskiego Batalionu Sił Po-
kojowych. W latach 2004–2005 dowodził
naszym kontyngentem w siłach UNDOF. Na-
stępnie awansował do Zarządu Operacyjne-
go Dowództwa Wojsk Lądowych. Służył
w VII zmianie kontyngentu w Iraku.
W 2008 roku objął stanowisko zastępcy do-
wódcy 34 Brygady Kawalerii Pancernej.
Na razie stacjonuje tam miejscowa policja,
którą szkolimy, ale też korzystamy z jej umie-
jętności i wiedzy. Docelowo jednak potrzebne
jest tam afgańskie wojsko.
POLSKA ZBROJNA: Jak prezentują się
afgańskie siły bezpieczeństwa? Czy zwięk-
szymy zaangażowanie w ich szkolenie?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: W rejonie
naszej odpowiedzialności stacjonuje jedna
brygada armii afgańskiej. Rozważa się jed-
nak zwiększenie liczby żołnierzy. Według
mnie, armia afgańska ma odpowiednie mora-
le i jest przyzwoicie wyszkolona do szczebla
batalionu. Popracować trzeba jeszcze nad
brygadą. Kłopoty są natomiast z policją. Brak
jej skuteczności, jest źle wyposażona, słabo
opłacana, przez co podatna na korupcję. Dla-
tego często musimy zajmować się sprawami,
które należą do jej kompetencji. Dziś policja
afgańska nie tworzy dobrego wizerunku pań-
stwa w oczach zwykłych obywateli. Jest szan-
sa, że sytuacja się poprawi, bo w nowej struk-
turze naszego kontyngentu są dwa zespoły
doradczo-szkoleniowe, które zajmą się szko-
leniem tej formacji.
POLSKA ZBROJNA: Co musimy robić, by
polska misja w Ghazni zakończyła się powo-
dzeniem?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Aby osiąg-
nąć sukces, nie można zaniedbać żadnego z ob-
szarów działań, zarówno militarnych, jak i roz-
wojowych. Cieszę się, że u nas w kraju są lu-
dzie tego świadomi. Niedawno w Ghazni prze-
bywali przedstawiciele ośmiu polskich mini-
sterstw, by zorientować się, w jaki sposób mo-
żemy pomóc jej mieszkańcom. My, żołnierze,
odpowiadamy głównie za bezpieczeństwo.
W innych dziedzinach potrzebne jest wsparcie
specjalistyczne. W 2013 roku Ghazni ma pełnić
rolę honorowej stolicy świata islamu i dobrze,
by nie kojarzyło się tylko z transporterami Ro-
somak na ulicach i przelatującymi nad głowami
Mi-24. Lepiej, by było znane z bogatych skle-
pów, dobrych ulic czy szkół, gdyż edukacja jest
kluczem do rozwoju Afganistanu.
POLSKA ZBROJNA: Przed Afganistanem
służył Pan w Iraku. Dostrzega Pan jakieś
podobieństwa między tymi operacjami?
RAJMUND ANDRZEJCZAK: Nie znajdu-
ję żadnych analogii. Nasze działania w Afga-
nistanie są zupełnie inne niż to, co robiliśmy
w Iraku. Odmienne są klimat, ludność, ar-
mia, jak również przeciwnik. Ogromnym,
nieporównywalnym z misją iracką proble-
mem jest logistyka, ze względu na ubogą sieć
drogową. Stąd często trzeba bazować na
transporcie lotniczym. Natomiast mnie oso-
biście zaskoczyła afgańska gościnność, nie-
spotykana w Europie. Ona też daje nam pew-
ne szanse na stworzenie dobrych relacji z Af-
gańczykami. 
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 17
 G E N E R A L N Y
Mobilny terminal
satelitarny
szczebla taktycz-
nego PPTS-1,8
FIKUS
FOT. ROBERT SIEMASZKO
ANDRZEJ BRZOZA
Marzenia łącznościowca
Łączność satelitarna ma wiele zalet, ale jej sprawne funkcjonowanie możliwe
jest tylko po spełnieniu ściśle określonych warunków.
S
pełnieniem marzeń każdego organiza-
tora wojskowych systemów wsparcia
dowodzenia jest łączność satelitarna,
która pozwala zapewnić wszystkie
usługi teleinformatyczne w krótkim czasie,
w każdym rejonie świata, z wymaganą jakością
i niezawodnością. Duże znaczenie ma szeroka
gama dostępnych terminali satelitarnych – od
telefonów satelitarnych przeznaczonych dla
każdego użytkownika poprzez terminale tak-
tyczne (przenośne i pokładowe) do przewoź-
nych szerokopasmowych urządzeń zapewniają-
cych łączność między zgrupowaniami wojsk.
NA MISJACH
Motorem napędowym przemian w dziedzi-
nie łączności są nasze operacje prowadzone po-
za granicami kraju. W trzech największych
z nich – w Iraku, Afganistanie i Czadzie – to
właśnie satelity umożliwiły komunikację
z krajem, jak również dowodzenie. W tych
trzech przypadkach nie dało się zresztą wyko-
rzystać jakiejkolwiek innej infrastruktury tele-
komunikacyjnej.
Początkowo łączność satelitarna była możli-
wa wyłącznie na zasadach komercyjnych, przez
zakontraktowanych operatorów telekomunika-
cyjnych. Obecnie używane terminale satelitar-
ne w większości należą do Wojska Polskiego
i są obsługiwane przez żołnierzy. Można za ich
pomocą korzystać zarówno z tak zwanego pas-
18 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
P U N K T
Przewoźny
terminal satelitarny
szczebla
strategicznego
MTS-4,6 AGAWA
Motorem napędowym szybkich przemian w dziedzinie łączności były i są nasze operacje
prowadzone poza granicami kraju.
ma wojskowo-rządowego (X), jak i z pasm ko-
mercyjnych (C, Ku). Szerokie zastosowanie
łączności satelitarnej w operacjach prowadzo-
nych poza granicami kraju zapewniło dostęp do
wszystkich wymaganych we współczesnych sy-
stemach dowodzenia sieci wymiany informacji,
zarówno tych tradycyjnych, na przykład sieci
telefonicznych i komputerowych, jak i tych sto-
sunkowo nowych, takich jak wideokonferencje.
To również dzięki łączności satelitarnej każdy
żołnierz pełniący służbę w Afganistanie lub
Czadzie może codziennie rozmawiać przez te-
lefon z rodziną oraz korespondować za pośred-
nictwem poczty elektronicznej.
MODERNIZACYJNY PRIORYTET
Łączność satelitarna ma wiele zalet, ale jej
sprawne funkcjonowanie możliwe jest tylko po
spełnieniu ściśle określonych warunków.
Po pierwsze, potrzebni są ludzie, którzy nie
tylko potrafią obsługiwać urządzenia, ale rów-
nież zaplanować konfigurację sieci satelitarnej
i, co jest chyba najbardziej skomplikowane, za-
rządzać tą łącznością. Pracujemy nad systemem
szkolenia żołnierzy, jeśli chodzi o te zagadnie-
nia. Po drugie, istotny jest również aspekt fi-
nansowy. Łączność satelitarna przynosi niewąt-
pliwie znaczne korzyści, ale wymaga jedno-
cześnie dużych nakładów finansowych. Trzeba
kupić dość drogie terminale naziemne i opłacać
możliwość korzystania z pasma satelitarnego.
W I D Z E N I A
FOT. WZŁ
Pomimo trudnej sytuacji finansowej resortu
łączność satelitarna stanowi jeden z priorytetów
technicznej modernizacji armii. Dzięki temu
zagwarantowane są niezbędne fundusze na jej
rozwój. W planach przewiduje się zakupy ter-
minali naziemnych, uruchomienie stacjonarne-
go centrum umożliwiającego wszechstronne
zabezpieczenie łączności satelitarnej, łącznie
z zarządzaniem. Rozpoczęto również organiza-
cję wyspecjalizowanego pododdziału, który bę-
dzie odpowiedzialny za eksploatację naziem-
nych terminali łączności satelitarnej, zarówno
w kraju, jak i w misjach zagranicznych.
Trzeba jednak pamiętać, że sama łączność
satelitarna nie wystarczy, aby dowodzić wojska-
mi. Niezbędny jest, zarówno podczas działań
w odległych regionach świata, jak i w kraju,
kompleksowo zorganizowany system obejmują-
cy wszystkie rodzaje wymiany informacji,
a także wszechstronne informatyczne wspoma-
ganie dowodzenia. 
WIZYTÓWKA
Pułkownik
ANDRZEJ BRZOZA
od czerwca 2007 roku jest
szefem Zarządu Planowa-
nia Systemów Dowodzenia i Łączności – P6
Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. W la-
tach 2004–2006 był szefem Zarządu Łącz-
ności i Informatyki w Dowództwie Połączo-
nych Sił NATO w Brunssum (Holandia).

TADEUSZ WRÓBEL
Rok ograniczeń
Tegoroczne przedsięwzięcia szkoleniowe będą koncentrować się
na wykonaniu zobowiązań sojuszniczych i utrzymaniu wysokiego
poziomu szkolnictwa wojskowego.
Z
e względu na okrojony budżet Mi-
nisterstwa Obrony Narodowej po-
wstała konieczność zweryfikowania
planów szkoleniowych w tym roku
we wszystkich rodzajach sił zbrojnych. Ogra-
niczenia spowodowane są między innymi
mniejszymi limitami paliwa, aczkolwiek tu
sytuacja poprawiła się po niedawnej decyzji
szefa resortu o zwiększeniu ich o 17,5 tysiąca
ton. Koniecznością stało się określenie priory-
tetów, na które przeznaczone zostaną najwięk-
sze środki, ale też, niestety, tych obszarów,
gdzie trzeba będzie wprowadzić ograniczenia.
OPTYMALIZACJA SZKOLENIA
W Wojskach Lądowych jednostki podzielo-
no na cztery grupy. W jednej z nich znalazły
się te, które wydzielają żołnierzy do kontyn-
gentów wojskowych w misjach zagranicznych,
czyli między innymi pułki śmigłowców bojo-
wych i 1 Dywizja Zmechanizowana. Są w niej
również jednostki przewidziane do Sił Odpo-
A R M I A
wiedzi NATO oraz grupy bojowej Unii Euro-
pejskiej, która ma osiągnąć gotowość opera-
cyjną w przyszłym roku. To grono uprzywile-
jowanych ma zapewnione pełne pokrycie po-
C O M M E N T
Generał dywizji
WŁODZIMIERZ
POTASIŃSKI, dowódca
Wojsk Specjalnych:
W tym roku szkolenie w Wojskach Spe-
cjalnych, pomimo ogólnego zmniej-
szenia środków finansowych, praktycznie
nie zostanie ograniczone. Jednostki wyko-
nują wszystkie najważniejsze zadania ujęte
w planie zamierzeń na 2009 rok, a główny
wysiłek będzie skupiony na przygotowaniu
pododdziałów do polskich kontyngentów
wojskowych i Sił Odpowiedzi NATO. Nie
skracamy terminów szkoleń poligonowych,
nie ograniczamy zgrupowań górskich, nur-
kowych oraz spadochronowych.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
trzeb, jeśli chodzi o paliwa oraz środki bojowe
i pozoracji pola walki. Podobne decyzje podję-
to w stosunku do szkół, centrów i ośrodków
szkoleniowych oraz wojsk aeromobilnych
– 6 Brygady Desantowo-Szturmowej i 25 Bry-
gady Kawalerii Powietrznej. W przypadku
jednostek z „Tabeli Sił NATO” również zosta-
ną utrzymane wysokie limity. Reszta Wojsk
Lądowych będzie koncentrowała się na szko-
leniu uzupełniającym kadry.
W tym roku nie będzie dużych, spektaku-
larnych manewrów z wojskami. Na szczeblu
brygady planowane są, między innymi, znacz-
niej mniej kosztowne ćwiczenia dowódczo-
-sztabowe. Podobnie będzie na poziomie bata-
lionów i kompanii lub równorzędnych szcze-
bli, gdzie przewiduje się stworzenie modułów
szkoleniowych, choć będą też ćwiczenia w po-
lu. W tym przypadku dążyć się będzie do
maksymalnego zredukowania kosztów prze-
mieszczenia wojsk. Dlatego sprzęt ciężki po-
zostanie po zakończeniu ćwiczeń etatowych
pododdziałów na poligonie, tak aby mogły
z niego skorzystać kolejne jednostki. Podczas
samego szkolenia będzie się dążyć do ograni-
czenia przemieszczenia pojazdów. Oznacza to,
że kierowcy czołgów i bojowych wozów pie-
choty nie osiągną ubiegłorocznej średniej wy-
jeżdżonych godzin, która wyniosła 320. Dla
porównania w 2001 roku, gdy nastąpił kryzys
w finansach publicznych, było to zaledwie 110
godzin. Dowództwo Wojsk Lądowych planuje
na poligonach ćwiczyć te elementy, które wy-
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 19
 S Z K O L N I C T W O
PRIORYTETEM
C O M M E N T jest utrzymanie
dotychczasowego poziomu
Generał brygady pilot wyszkolenia pilotów.
ANATOL CZABAN,
szef szkolenia
Sił Powietrznych:

Z większenie ilości paliwa lotniczego prze-

znaczonego na cele szkoleniowe
w 2009 roku pozwoli nie tylko realizować
zadania priorytetowe, ale także zapewnić
wszystkim jednostkom latającym odpowied-
ni poziom wyszkolenia. Trwa szkolenie per-
sonelu lotniczego i technicznego samolotów
F-16 i C-130E. Część personelu techniczne-
go C-295M już szkoli się na C-130. Dodat-
kowo zwiększyliśmy liczbę zajęć lotniczych
załóg M-28. Za priorytetowe zadania
w 2009 roku uważamy realizację progra-
mów C-130 oraz SW-4. W tym roku znacz-
nie zwiększy się także nalot każdego pod-
chorążego w czasie praktyk w okresie let-
nim – ma on wynieść nie mniej niż 60 go-
dzin. Szkolenie załóg statków powietrznych
jest częścią wypełniania zobowiązań i celów
sojuszniczych.

C O M M E N T
Komandor MARIAN
AMBROZIAK, szef Szefostwa
Szkolenia Morskiego
Marynarki Wojennej:

Z asadniczy wysiłek szkolenia w Marynar-

ce Wojennej skupiono głównie na przy-
gotowaniu okrętów do udziału w stałych ze-
społach NATO w latach 2009 i 2010. Pro-
ces szkolenia jednostek brzegowych ukie-
runkowano na przeniesienie większości
przedsięwzięć na przykoszarowe place ćwi-
FOT. USAF

czeń. Skoncentrowano się na szkoleniu na

poziomie drużyny i plutonu.

magają użycia jak najmniejszych środków ma-
teriałowych.
Sposobem na utrzymanie wysokiego pozio-
mu szkolenia przy istniejących ograniczeniach
jest maksymalne wykorzystanie symulatorów
i trenażerów. Konieczne są jednak dodatkowe
zakupy, chociażby kilkunastu trenażerów do
wstępnego szkolenia dowódców i działono-
wych kołowych transporterów opancerzonych
Rosomak. Ściśle ze szkoleniem powiązane są
remonty uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Tu
też określono priorytety, zaliczając do nich re-
monty śmigłowców.
Dowództwo Wojsk Lądowych zakłada, że
przy zwiększonych ostatnio limitach środków
materiałowych i finansowych uda się utrzy-
mać proces szkolenia na poziomie z 2008 ro-
ku. Paradoksalnie sprzyjać temu będzie
zmniejszenie liczebności tego rodzaju sił
zbrojnych po zwolnieniu żołnierzy służby za-
sadniczej.
Bardzo kosztowne jest szkolenie lotnicze.
Wobec ograniczonych środków finansowych
Siły Powietrzne planują skoncentro-
W TYM ROKU wać swe wysiłki na programach wdra-
nie będzie żania czterech typów nowych maszyn
spektakularnych
manewrów – samolotów F-16, C-130 i C-295M
z wojskami. oraz śmigłowca SW-4. Działania te
Na szczeblu obejmą szkolenie wytypowanego per-
brygady sonelu, przygotowanie lotnisk i infra-
planowane są,
między innymi, struktury do przejęcia sprzętu. Ko-
znaczniej mniej nieczne jest także dostosowanie syste-
kosztowne mów szkoleniowych do nowych wy-
ćwiczenia mogów.
dowódczo-
-sztabowe.
UTRZYMANIE ZDOLNOŚCI
Priorytetem jest dążenie do utrzy-
mania dotychczasowego poziomu wy-
szkolenia jednego pilota. W ubiegłym
roku piloci samolotów myśliwskich
przebywali w powietrzu ponad 125
godzin (w 2001 roku zaledwie 23 go-
dziny). Podobny nalot mają też pilotu-
jący transportowce. Oczywiście to
jest średnia. I tak niektórzy z pilotów
latających na F-16 wylatali około 200
godzin. Pozostałe priorytety to możli-
wość wykonywania zadań związa-
nych z obroną własnego terytorium,
zapewnienie funkcjonowania naszych
kontyngentów wojskowych w misjach
zagranicznych, jak również zagwaran-
towanie interoperacyjności w działa-
niach sojuszniczych. Ogromną wagę
dowództwo Sił Powietrznych przy-
kłada do rytmicznego treningu
w 4 Skrzydle Lotnictwa Szkolnego.
Tak jak w innych rodzajach sił
zbrojnych, ćwiczenia będą się odby-
wać w ramach jednostek. Podobnie
rzecz się będzie miała z rakietowca-
mi. Przewidywane są praktyczne
strzelania, chociaż nie z takim rozma-
chem jak w ostatnich latach. Są też
zagwarantowane środki na szkolenie
radiotechników.
Zacisnąć pasa muszą marynarze.
W tym roku będą odbywały się głów-
nie szkolenia załóg poszczególnych

20 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009

 A R M I A

C O M M E N T
Generał broni
WALDEMAR
SKRZYPCZAK, dowódca
Wojsk Lądowych:

D owódcy jednostek wojskowych będą

realizować szkolenie, dysponując taki-
mi pieniędzmi, jakie im przyznano. W roz-
kazie jasno określiłem, co mają robić. Jed-
nostki Wojsk Lądowych zostały podzielone
SPOSOBEM
na utrzymanie na cztery grupy. Dwie z nich będą miały za-
wysokiego pewnione wszystkie niezbędne środki. Jed-
poziomu ną grupę stanowią jednostki przygotowują-
szkolenia przy ce się do misji zagranicznych, wydzielone
istniejących do Sił Odpowiedzi NATO, oraz grupy bojo-
ograniczeniach
wej Unii Europejskiej, która ma być gotowa
jest maksymalne
wykorzystanie do działania w 2010 roku. Drugą – szkoły
symulatorów podoficerskie i centra szkolenia. Trzecią
i trenażerów. – jednostki z „Tabeli Sił NATO”, które do-
tkną pewne ograniczenia. Co prawda, mu-
szą one utrzymać określony poziom zdol-
ności bojowych, ale nie są priorytetowe.
Czwartą grupę stanowią zaś jednostki,
w których od czerwca nie będzie żołnierzy
służby zasadniczej, czyli skadrowane.

Podział jednostek Obszary zabezpieczenia

wojskowych według potrzeb szkolenia:
szkolenia przy ograniczeniach  paliwa
finansowych:  amunicja
 jednostki do wykonywania i środki bojowe
zadań sojuszniczych  sprzęt szkoleniowy
 jednostki organizacyjne (symulatory,
szkolnictwa wojskowego trenażery)
podległe dowództwom  części zamienne
rodzajów sił zbrojnych  remonty uzbrojenia
 jednostki zadeklarowane i sprzętu wojskowego
do Sił NATO  szkolnictwo wojskowe
 pozostałe jednostki  szkoleniowa współpraca
wojskowe sojusznicza

okrętów. Wśród priorytetów znajdą się rów-
nież kwestie związane z zobowiązaniami so-
juszniczymi, czyli przygotowanie jednostek
do kontyngentów wojskowych i Sił Odpowie-
dzi NATO, jak też do udziału w ćwiczeniach
międzynarodowych. Niszczyciel min ORP
„Flaming” ma wejść w skład stałego zespołu
okrętów przeciwminowych Sił Odpowiedzi
NATO, Standing NATO Response Force Mine
Countermeasures Group 1. Działa on na akwe-
nach wokół Europy oraz u wybrzeży Islandii
i Ameryki Północnej.
Do udziału w operacji sojuszniczej na Mo-
rzu Śródziemnym szykuje się też jeden z okrę-
tów podwodnych. Wielkim wyzwaniem
jest przygotowanie remontowanego właśnie
w stoczni ORP „Kontradmirał Xawery
Czernicki”, który w przyszłym roku ma pełnić
funkcję okrętu dowodzenia jednego z zespo-
łów natowskich. Z tym wiąże się przeszkole-
nie zespołu oficerów sztabowych. Dlatego
przewidziano środki na ich udział w ćwicze-
niach za granicą. Według tegorocznych zamie-
rzeń, fregaty i korweta mają przebywać na
morzu po mniej więcej 50 dni. W 2008 roku
średnia wyniosła 75 dni. W przypadku Bryga-
dy Lotnictwa Marynarki Wojennej, po podnie-
sieniu limitów paliwowych przewidywany
średni nalot ma oscylować w granicach 50 go-
dzin. Przedtem zakładano, że będzie on na po-
ziomie 40 godzin.
DO MAKSIMUM
Marynarze, podobnie jak inni, planują mak-
symalnie wykorzystać w szkoleniu trenażery,
symulatory oraz gabinety szkolno-treningowe.
Tym samym wzrośnie znaczenie Centrum
Szkolenia Marynarki Wojennej w Ustce. Będą
w nim prowadzone treningi doskonalące pod-
oddziały z różnych jednostek. Dowództwo
Marynarki Wojennej zamierza też łączyć
przedsięwzięcia szkoleniowe. Zamiast kilku
mniejszych ćwiczeń przeprowadzone zostaną
jedne duże, roczne. Załogi wychodzących
w morze okrętów mają być uzupełniane kadrą
remontowanych jednostek.
Zgodnie z zapowiedziami w najlepszej sy-
tuacji będzie najmłodszy rodzaj sił zbrojnych
– Wojska Specjalne. Mają one zagwarantowa-
ne środki na wszystkie główne przedsięwzię-
cia szkoleniowe. Aczkolwiek negatywny
wpływ na szkolenie jednostek specjalnych
w niektórych obszarach mogą mieć, między
innymi, ograniczone limity paliwowe w in-
nych rodzajach sił zbrojnych. Na lepsze trak-
towanie mogą też liczyć, często blisko współ-
pracujące z siłami specjalnymi, wojska aero-
mobilne. W tym roku ich żołnierze wykonają
tyle samo skoków spadochronowych co
w ostatnich latach.
We wszystkich rodzajach sił zbrojnych
ustalono podobne priorytety szkoleniowe. Są
one związane z wykonaniem sojuszniczych
zobowiązań oraz procesem kształcenia
w szkolnictwie wojskowym. W tym ostatnim
przypadku nacisk kładzie się na przygotowa-
nie kandydatów na żołnierzy zawodowych
oraz realizację pilotażowego szkolenia we-
dług nowego modelu. 

POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 21

 W O J S K A
ROMAN PRZECISZEWSKI
Zawód w pułku
Co będzie, gdy koszary opuszczą ostatni
żołnierze z poboru?
N
a plakacie, który wisi
w biurze przepustek, nic
się nie zmieniło. Wojsko
wciąż więc czeka na chęt-
nych do włożenia munduru. Zapew-
nia, że bramy koszar otwarte są dla
wszystkich, a potencjalnych kandyda-
tów na żołnierzy od rozpoczęcia ka-
riery zawodowej dzieli zaledwie kilka
kroków. „To nieaktualne. W naszej
jednostce ochotników już nie potrze-
bujemy”, niespodziewanie przywołuje
do rzeczywistości cywilny wartownik
w 3 Pułku Drogowo-Mostowym
w Chełmnie.
Kilkadziesiąt metrów dalej,
w sztabie, pułkownik Władysław
Zdanowski, dowódca pułku, może je-
dynie potwierdzić, że „przyjęcia no-
wych żołnierzy zawodowych zostały
zawieszone do końca czerwca”. Takie
są decyzje przełożonych. I koniec, nie
ma dyskusji. Jakby temat z dnia na
22 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
L Ą D O W E
dzień się zdezaktualizował i nie był
wart analizy. Tymczasem nieoficjalnie
mówi się więcej. Kadra poza koszara-
mi staje się bardziej otwarta. Żołnierze
uważają, że „szukając oszczędności,
wojsko sporo może stracić. Na opinii”.
Na przykład, 28 kwietnia z pułku odej-
dzie do rezerwy 101 żołnierzy służby
zasadniczej. Ukończyli szkoły młod-
szych specjalistów. Są chętni i dobrze
przygotowani do służby. Zarazem więk-
szość z nich jest bardzo zawiedziona,
gdyż z obietnic, które słyszeli zaraz po
wcieleniu, nie zostało nic. Spora część
żołnierzy, która zadeklarowała chęć po-
zostania w służbie nadterminowej, czu-
je się wprowadzona w błąd. Odsłużyli
swoje i usłyszeli: „do widzenia”, a nie-
dawną ofertę wojska mogą włożyć mię-
dzy bajki.
„Docierają do mnie dość niewybred-
ne komentarze szeregowych z poboru
na ten temat. Napiszcie o tym. Zamia-
tanie problemu pod dywan nie służy wojskowej
rzetelności i uczciwości”, zaznacza nawet jeden
z podoficerów.
Major Krzysztof Lewicki, szef sekcji perso-
nalnej pułku, natychmiast ripostuje: „Nikt nie za-
miata problemu pod dywan. W ostatnim meldun-
ku o nastrojach stwierdziliśmy jednoznacznie, że
to wcielenie, które żegnamy 28 kwietnia, będzie
stracone. Oby tylko nie było tak z kolejnym, które
w lipcu będzie odchodzić z jednostki”.
SZTURM NA KOSZARY
Z perspektywy czasu doskonale widać, że ak-
cja propagująca zawodową służbę wojskową
przyniosła efekty przerastające wstępne oczeki-
wania. To, że znajdą się chętni na szeregowych
NA RAZIE TAM, zawodowych – mimo pesymistycznych prognoz
gdzie nie ma niektórych polityków i dziennikarzy – wiedzie-
żołnierzy służby li wszyscy. Lecz tego, że rozpocznie się aż taki
zasadniczej,
odpowiedzial- szturm ochotników na koszary, nie przewidy-
ność za wał chyba nikt. Pewny zawód w pułku – w pew-
porządek bierze nym zakładzie pracy – pociągał przede wszyst-
na siebie firma
kim byłych żołnierzy jednostki, znajdujących
cywilna.
się na przydziałach mobilizacyjnych.
Pułkownik Zdanowski wspomina ostatnią
kontrolę zespołu do spraw profesjonalizacji ze
Sztabu Generalnego WP i trochę zaskoczone mi-
ny inspektorów: „Zameldowałem, że do końca
2009 roku bez najmniejszego kłopotu możemy
wypełnić wszystkie przydzielone nam etaty. Te-
raz, przykładowo, na sygnał czeka 140 żołnierzy
służby nadterminowej w najrozmaitszych spe-
cjalnościach. Również tych najbardziej poszuki-
wanych na rynku pracy. Ci chłopcy są w trakcie

C O M M E N T
Pułkownik WŁADYSŁAW
ZDANOWSKI, dowódca
3 Pułku Drogowo-
-Mostowego w Chełmnie:
G dyby odblokowano nam nabór do
służby zawodowej, powiedziałbym, że
nie ma zadań, których nie moglibyśmy
wykonać.
W MAJU żołnierze 3 Pułku wezmą udział w ćwiczeniach zgrywających na pobliskim poligonie wodnym. Tak
by szeregowi z poboru, kończący służbę zasadniczą, byli w pełni przeszkoleni we wsparciu inżynieryjnym.
badań lekarskich, zaliczyli egzaminy sprawno-
ściowe i służbę zawodową mogliby rozpocząć
choćby jutro”.
Czy w ogóle rozpoczną, na razie nie wiado-
mo. Sztab pułku cieszy się w tej sytuacji tylko
z tego, że „nie marnowaliśmy czasu i – gdy jesz-
cze nie było wstrzymania naboru – do służby za-
wodowej powołaliśmy najlepszych i najbardziej
przydatnych”. O kim mowa? Major Lewicki po
kolei ich wymienia: Stanisław Rogalski – do-
skonały operator sprzętu, kilka lat w służbie nad-
terminowej, wszystkie normy zdawał na piątkę.
Rafał Miotk – wrócił z Anglii, jest ratownikiem
medycznym, a od kilku miesięcy starszym szere-
gowym zawodowym w kompanii medycznej.
Tomasz Wiśniewski – ukończył różne kursy ku-
linarne i po rozstaniu się z posadą kucharza w re-
nomowanej Karczmie Chełmińskiej dba teraz ja-
ko starszy szeregowy zawodowy o smak i jakość
potraw z żołnierskiej kuchni.
W pułku od dłuższego czasu brakowało do-
wódców plutonów. Od prawie pięciu lat do
Chełmna nie przyszedł ani jeden absolwent
wyższej szkoły oficerskiej. Wszelkie prośby
o uzupełnienie tych etatów, kierowane do wyż-
szych komórek kadrowych, pozostawały bez
odpowiedzi. „Na naszych przydziałach mobili-
zacyjnych znaleźli się również absolwenci
uczelni cywilnych, którzy skończyli kursy ofi-
cerskie. Trzech z nich – Maciej Błaszczyk,
Rafał Koehna i Kacper Pałęga – zadeklaro-
wało chęć przejścia do służby zawodowej
i obecnie dowodzą plutonami”, dopowiada szef
sekcji personalnej.
A R M I A
Jednakże nie da się ukryć, że obecne realia są
całkowicie inne, gdyż możliwości uzupełniania
potrzeb kadrowych przez sam pułk zostały ogra-
niczone. Mimo że nadal jest wielu chętnych do
włożenia munduru, to nikt nie może liczyć na
etat. W sztabie 3 Pułku Drogowo-Mostowego
trwa zatem przymiarka do sytuacji, jaka będzie
po zwolnieniu do cywila ostatnich szeregowych
służby zasadniczej.
„W maju na pewno przeprowadzimy ćwicze-
nia zgrywające na naszym poligonie wodnym
na Kępie Panieńskiej. Tak by szeregowi z pobo-
ru kończący służbę zasadniczą byli w pełni wy-
szkoleni we wsparciu inżynieryjnym. Gdy po-
żegnamy ostatnich szeregowych z poboru – za-
pewniam: dobrze wyszkolonych i w sporej czę-
ści gotowych do służby zawodowej – czekają
nas zupełnie nowe wyzwania”, mówi pułkow-
nik Zdanowski. I w zasadzie jest spokojny:
„W sierpniu, gdy w pułku zostaną jedynie żoł-
nierze zawodowi i służby nadterminowej, nie
czeka nas żadna rewolucja”.
LOS NA LOTERII
Optymizm dowódcy 3 Pułku Drogowo-Mo-
stowego komentuje kadra z innych jednostek:
„Ten pułk wygrał los na loterii. Ma już wartę cy-
wilną, sprzątaniem koszar zajmuje się firma
z zewnątrz. U nas te kwestie dopiero mają się
rozstrzygnąć w przyszłości”. Pułkownik
Zdanowski odpowiada: „Nikt za nami nie stał,
każde rozwiązanie poprzedzały odpowiednie
procedury”. Przykładowo – o wartę cywilną
pułk wystąpił w pierwszych miesiącach ubiegłe-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI (3)
go roku. Za zgodą przełożonych Chełmno ogło-
siło przetarg i spośród siedmiu konkurujących
firm wybrało tę, która była najtańsza. Dowódca
przyznaje: „Zaoferowała kwotę dużo mniejszą
od tej, którą początkowo planowaliśmy. Po-
wiedzmy, że o kilkaset tysięcy złotych rocznie”.
Problem sprzątania w koszarach rozwiązał
Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Bydgoszczy.
Na razie tam, gdzie nie ma żołnierzy służby za-
sadniczej, odpowiedzialność za porządek bierze
na siebie firma cywilna. Później, gdy już w ogó-
le nie będzie żołnierzy z poboru, których teraz
można angażować do prac porządkowych w nie-
których obiektach koszarowych – jak wynika
z oficjalnego planu działania – „rozszerzony zo-
stanie kontrakt na usługi cywilne”.
Co więc będzie za kilka miesięcy, gdy kosza-
ry opuszczą ostatni szeregowi z poboru?
W 3 Pułku Drogowo-Mostowym reasumują:
„Struktura jednostki się nie zmieni. Pozostaną
zatem dwa bataliony – drogowo-mostowy
i pontonowy oraz pododdziały je zabezpiecza-
jące. Z obecnych żołnierzy zawodowych nikt
nic nie straci. Szkolenie będzie zespołowe, na
poziomie plutonów. Służby jeszcze bardziej zo-
staną ograniczone. Dziś zaangażowanych jest
w nie kilkunastu żołnierzy zawodowych; nieba-
wem będzie tylko kilku”.
Dowódca podsumowuje: „W sierpniu po-
wiem panu na pewno, że 3 Pułk jest na drodze
do pełnego uzawodowienia. Gdyby odblokowa-
no nam nabór do służby zawodowej, powie-
działbym, że nie ma zadań, których nie mogliby-
śmy wykonać”. 
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 23
 S I Ł Y P O W I E T R Z N E
FOT. NORBERT BĄCZYK

ROMAN PRZECISZEWSKI

Migiem z Malborka?
Szef MON zapytany o przyszłość garnizonu odpowiedział:
„Malbork? Jest i będzie. Możecie niczego się nie bać”.

H
istoria zapowiadała się optymi-
stycznie. W grudniu 2003 roku
Malbork pożegnał wysłużone
samoloty MiG-21. „Rzeczywi-
ście, było wtedy trochę niepokoju o przy-
szłość jednostek naszego garnizonu”,
potwierdza pułkownik pilot Robert
Dziadczykowski, dowódca 22 Bazy Lotni-
czej. Lecz już kilkanaście miesięcy później
wszyscy mieli gwarancję, że Malborka z woj-
skowej mapy Polski nic nie ruszy. Z perspek-
tywy czasu dobrze widać, że uratowały go
MiG-29 kupione od niemieckiej Luftwaffe za
symboliczną złotówkę, wyremontowane i
zmodernizowane w Wojskowych Zakładach
Lotniczych w Bydgoszczy, a następnie włą-
czone do służby w miejscowej 41 Eskadrze
Lotnictwa Taktycznego. Pierwszy z samolo-
tów wylądował na podmalborskim lotnisku
w Królewie 6 maja 2005 roku, a pierwszy lot
wykonali na nim ówczesny dowódca eskadry
– podpułkownik Dziadczykowski i ówczesny
dowódca eskadry w Mińsku Mazowieckim
– podpułkownik Stefan Rutkowski.
„W tamtym momencie wszystko było oczy-
wiste: skoro mamy nowy samolot, to zapomi-
namy o stresach oraz wątpliwościach i się
szkolimy. Przynajmniej do końca resursu sa-
molotu”, wspomina teraz w sztabowej kance-
larii bogatszy o jedną oficerską gwiazdkę
dowódca.
Szkolenie na MiG-29 nabrało tempa, nato-
miast 41 Eskadra błyskawicznie weszła w sy-
stem dyżurów bojowych. Jednocześnie jej
lotnicy coraz częściej prezentowali się z jak
najlepszej strony i chociaż wielu z nich cał-
kiem niedawno przesiadło się z „dwudzieste-
go pierwszego” na „dwudziesty dziewiąty”,
to szybko nie mieli sobie równych.
CYWILE WIEDZĄ WIĘCEJ?
Podpułkownik pilot Mariusz Biajgo, obec-
ny dowódca eskadry, pamięta jedno z mię-
dzynarodowych ćwiczeń. „Przylecieli do nas
Anglicy. Każdy z nich miał na swoim samo-
locie nalot rzędu 1600–1800 godzin. My na
«dwudziestych dziewiątych» zaledwie po
50–60. Pierwszego dnia patrzyli na nas
z pewnym lekceważeniem. Drugiego, gdy
rozpoczęliśmy szkolenie, ich ocena szybko
zaczęła się zmieniać. Dlaczego? Bo jeden

24 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009

 A R M I A

PODPUŁKOWNIK PILOT MARIUSZ BIAJGO:

„Na Litwie, gdy przejęliśmy natowski dyżur od
Królewskich Sił Powietrznych Norwegii, odwie-
dził nas minister obrony”.
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI, JAKUB CZERMIŃSKI

Całkiem niedawno Malbork, również na odpra-

wach służbowych, zaliczano do garnizonów przy-
szłościowych.

manewr, drugi, dochodzę na strzał i strzelam.

Praktycznie bez walki wygrywam”.
O „dwudziestym dziewiątym” każdy mal-
borski lotnik potrafi teraz opowiadać godzi-
nami. To temat rzeka. „W tym samolocie
trzeba mieć wyobraźnię. Nie ma w nim bo-
wiem ekranów ciekłokrystalicznych pokazu-
jących sytuację powietrzną, i dlatego musisz
ją sobie stworzyć. Masz do dyspozycji przy-
rządy, busole, ale by, na przykład, zoriento-
wać się, gdzie jesteś – dodajesz, odejmujesz,
liczysz. To samolot dla ludzi inteligentnych,
z otwartą głową, pełen wyzwań”. Lub też:
„«Dwudziesty dziewiąty» dymi? W walce to
może być jego atutem. Maksymalnie dopa-
lasz, dajesz kopa z tego dymu i wroga masz
jak na widelcu”. Albo historia pewnego lotu
i odpowiedni do niej komentarz: „Ten samo-
lot ma dwa silniki, jest bezpieczny jak mało
który. Jestem więc w powietrzu i nagle sły-
szę: «palisz się!». Ja? Lecz już widzę czer-
woną lampkę i wiem, że z prawym silnikiem
rzeczywiście są problemy. Wylądowałem
więc spokojnie na lewym”. Stąd wniosek ko-
lejnego z pilotów: „Gdyby zmodernizować
MiG-29 do wersji SD, dodać mu radar
o większym zasięgu, nowe rakiety, zmoder-
nizować część wyposażenia pokładowego, to

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 25

 S I Ł Y P O W I E T R Z N E
ten samolot jeszcze długo mógłby służyć na-
szym Siłom Powietrznym”.
Na kolejną modernizację samolotu na razie
się jednak nie zanosi. Poza tym perspektywy
garnizonu od niedawna są jakby trochę… za-
gadkowe. Pułkownik Dziadczykowski nie
chce zabierać głosu w tej sprawie. Nie kryje
jednak, że ostatnio zaczęto zadawać mu dziw-
ne pytania. „I robili to cywile. Wszystkie
związane były z naszą, podobno niepewną,
przyszłością”.
ROZMOWY TROCHĘ
NIEOFICJALNE
Gdzie kończy się prawda i zaczyna plotka,
nie wie nikt. Malbork w różnych informa-
cjach z dobrze poinformowanych źródeł wie-
lokrotnie już był rozformowywany, przebazo-
wywany i nie miał szans na przetrwanie. Za
każdym razem więc emocje szły w górę i po-
wodowały liczniejsze niż zazwyczaj rozstania
z mundurem.
„Dzisiaj nie ma sentymentów. Każdy kal-
kuluje, co bardziej mu się opłaca: godzić się
MALBORK WEDŁUG RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ WIELOKROTNIE JUŻ BYŁ
ROZFORMOWYWANY, PRZEBAZOWYWANY I NIE MIAŁ
SZANS NA PRZETRWANIE
z wyrzeczeniami służby, niekiedy z niepew-
nością, czy też szukać szczęścia w cywilu”,
kwituje jeden z oficerów. W garnizonie ostat-
nio taką kalkulację przeprowadzili lekarze
wojskowi. Jeszcze dwa lata temu było ich
pięciu, łącznie ze stomatologiem. Każdy
z kilkunastoletnią wysługą i gwarancją dal-
szej służby oraz awansów. Do dyspozycji
mieli dobrze i w miarę nowocześnie wyposa-
żone gabinety, ambulatorium oraz izbę cho-
rych z izolatką. Lecz jeden po drugim zaczę-
li zdejmować mundury. Szybko też zyskali
zrozumienie innych, między innymi dlatego,
że wkrótce „znacząco zaczęło im przybywać
w portfelach”.
„Obecnie w Malborku nie mamy ani jed-
nego lekarza wojskowego. Na zabezpieczenie
lotów kupujemy usługę od lekarza cywilnego
z uprawnieniami medycyny lotniczej”,
sucho informuje podpułkownik Mirosław
Skwarczyński, szef sztabu 22 Bazy. Tajem-
nicą poliszynela jest zaś, że takie uprawnie-
nia mają w mieście jedynie ci, którzy nie-
dawno zdjęli mundury.
„Myśli pan, że gdy garnizon stanie się nie-
perspektywiczny, niepewny, w ich ślady nie
pójdą na przykład technicy bądź piloci, któ-
rych w Siłach Powietrznych brakuje coraz
bardziej? Pójdą!”, analizuje inny z oficerów.
Kolejny stara się uspokoić emocje i mówi, że
26 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
całkiem niedawno Malbork, również na od-
prawach służbowych, zaliczano do garnizo-
nów przyszłościowych. „Czyż właśnie nie
z tego powodu jeszcze kilka miesięcy temu
planowano przeniesienie do nas 14 Batalionu
Usuwania Zniszczeń Lotniskowych z Elblą-
ga? Czy nie dlatego w roku ubiegłym Woj-
skowa Agencja Mieszkaniowa oddała do
użytku w Malborku nowy budynek z kilku-
dziesięcioma mieszkaniami służbowymi,
z których część nadal czeka na kadrę?
I wreszcie – czy przypadkowo w ostatnich la-
tach wpakowano w podmalborskie lotnisko
kilkadziesiąt milionów złotych, by teraz
z tych inwestycji nie korzystać? „Nie wierzę,
że te pieniądze mogłyby zostać zmarnowa-
ne”, ekscytuje się nasz rozmówca.
Inwestycje w Królewie muszą robić wraże-
nie. Dzięki środkom zarówno z NATO, jak
i monowskiej kasy podmalborskie lotnisko
całkowicie się zmieniło. Nowe zbiorniki pa-
liw, nowe płyty postoju samolotów, oświetle-
nie i system awaryjny dla F-16. Wyremonto-
wane hangary. „Pod dach mogą wejść trzy es-
kadry. Na płytach postojowych możemy usta-
wić jednocześnie kilkanaście samolotów
transportowych, na przykład Herculesów.
Albo jednorazowo przyjąć trzy eskadry
MiG-ów, Tornad bądź innych podobnych sa-
molotów”, wyliczają na lotnisku. I podkreśla-
ją, że „o takich warunkach w Mińsku Mazo-
wieckim można tylko pomarzyć”. Skąd ta
analogia do zaprzyjaźnionego garnizonu,
w którym również latają na „dwudziestych
dziewiątych”? Z prostej przyczyny:
BEZ KOMENTARZA
„Nie zna pan ostatnich newsów? Od cywi-
lów dowiedzieliśmy się, że 22 Baza zostanie
przeformowana w... lotnisko zapasowe, a na-
sze samoloty zostaną podporządkowane właś-
nie jednostce w Mińsku Mazowieckim”, wy-
jaśnia kolejny rozmówca. „Ostatnie newsy”
trudno jednak potwierdzić w Warszawie. Jed-
ni mówią, że „nic jeszcze nie postanowiono,
a prace nad koncepcją rozwoju Sił Zbrojnych
RP na najbliższe lata wciąż trwają. Drudzy
stanowczo zaś ostrzegają, że wszelkie infor-
macje na ten temat na razie objęte są klauzu-
lą tajności i lepiej nie opowiadać nic na pra-
wo i lewo”. A że robią to cywile, do których
w jakiś sposób przedostały się sztabowe,
utajnione założenia? „Bez komentarza”, sły-
chać w odpowiedzi służbową formułkę. Tyl-
ko z jednego źródła, niezwiązanego z tworze-
niem planów strategicznych Sił Zbrojnych
RP, docierają informacje, że „inwestycje fi-
nansowe w Malborku na pewno nie byłyby
stracone”. Z prostego względu: „kilka lotnisk
– jako państwo gospodarz – musimy utrzy-
mywać do celów interoperacyjnych. I chociaż
z niektórych elementów nowej infrastruktury
w Malborku nasze lotnictwo by nie korzysta-
ło, to jednak w każdej chwili – zgodnie
z przyjętymi planami – mogłyby być one do-
stępne dla sojuszników”.
MINISTER ZAPEWNIAŁ, ALE...
„Co da rozformowanie bazy i wyprowa-
dzenie 41 Eskadry z Malborka? Drogi koło-
wania, drogę startową lub budynki nadal trze-
ba byłoby przecież utrzymywać, i kosztowa-
łoby to nie mniej niż dzisiaj. Jeżeli nie, to już
po pół roku mielibyśmy olbrzymie straty”,
tym razem głos zabiera jeden z podoficerów
techników pełniących służbę na lotnisku.
Przysłuchujący się tej wymianie zdań woj-
skowy pilot dorzuca. „A zapytał pan w War-
szawie, czy ktoś brał pod uwagę nasze do-
godne warunki do szkolenia? Chociażby to,
że nasza baza położona jest na «uboczu» ru-
chu lotnictwa cywilnego, że mamy blisko do
morza? Proszę powiedzieć, gdzie indziej ist-
nieją podobne warunki do takiego szkolenia
lotniczego?”.
Podpułkownik Biajgo jest zdezorientowa-
ny. Nie wie, czy wierzyć w kolejne plotki.
Równo rok temu eskadra została wyznaczona
do misji „Air Policing” na terytorium państw
bałtyckich. Pozostała kadra, pod dowódz-
twem kapitana Krzysztofa Stobieckiego,
wypełniała zadania na miejscu, uczestnicząc
w kolejnych ćwiczeniach, między innymi
„Bryza”, „Kondor” i „Anakonda”.
„Na Litwie, gdy przejęliśmy już natowski
dyżur od Królewskich Sił Powietrznych Nor-
wegii, odwiedził nas minister obrony. W cza-
sie spotkania padło pytanie o perspektywy
garnizonu. «Malbork? Jest i będzie, możecie
niczego się nie bać», odpowiedział minister
Bogdan Klich”. Historia poniekąd powtó-
rzyła się kilka tygodni temu, podczas odpra-
wy kierowniczej kadry Sił Zbrojnych RP.
Podpułkownik Biajgo odebrał wówczas Znak
Honorowy dla najlepszej jednostki w 2008
roku. „Chyba byłem najmłodszy stopniem.
Siedziałem między generałami i w pewnym
momencie musiałem zadać pytanie o plany
dotyczące przyszłości Malborka. W odpowie-
dzi usłyszałem: «a co ma być?». Garnizonu
nikt dotąd nie skasował”.
Czyli – bez zmian. Na razie. Gdzie kończy
się plotka i zaczyna prawda, w Malborku nie
wie nikt. Déjá vu. 

PIOTR BERNABIUK
Cztery lata amerykanizacji
Czy pomocnicy do spraw podoficerów są potrzebni?
S
ceptycy twierdzą, że naj-
większym sukcesem czterech
lat „amerykanizacji” korpusu
podoficerskiego Wojsk Lą-
dowych jest to, że zarówno w żołnier-
skim szyku, jak i na najwyższych
szczeblach dowodzenia coraz rzadziej
myli się sierżanta majora, zwanego
u nas pomocnikiem dowódcy do
spraw podoficerów, z mężem zaufa-
nia. Według Amerykanów, spośród
partnerów wywodzących się z dawne-
go bloku wschodniego w rozwoju kor-
pusu podoficerskiego poczyniliśmy
największe postępy. Pod względem
wdrażania nowych procedur i sposo-
bów działania jesteśmy liderami.
A jak się naprawdę rzeczy mają?
KONFLIKT
MIĘDZY KORPUSAMI?
Czy w kwestii „amerykanizacji”
korpusu podoficerskiego istnieje
A R M I A
konflikt między oficerami a podofi-
cerami? Takie pytanie padało niejed-
nokrotnie w dyskusjach na temat no-
wej roli podoficera w Siłach Zbroj-
nych RP, mimo że, zdaniem osób za-
angażowanych w proces przemian,
jest absurdalne. Linia podziału nie
przebiega bowiem pomiędzy dwoma
korpusami, lecz między różnymi spo-
sobami widzenia rzeczywistości, tra-
dycyjnym i nowoczesnym, ukształto-
wanym przez doświadczenia z misji
bojowych.
Funkcję pomocnika dowódcy do
spraw podoficerów wymyślili i usta-
nowili oficerowie, żeby usprawnić
działanie machiny wojskowej. W Pol-
sce prekursorem „amerykanizacji”
był generał broni Edward Pietrzyk.
Po nim proces ten kontynuuje gene-
rał broni Waldemar Skrzypczak, je-
go następca na stanowisku dowódcy
Wojsk Lądowych. Utrzymano cią-
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
głość w rozwijaniu koncepcji, choć niektórzy
liczyli na to, że po odejściu reformatora
wszystko wróci do starego porządku. Nie
wróci, bowiem koncepcja powstawała w wy-
niku wyciągania wniosków z doświadczeń
najtrudniejszych misji i przygotowań do pro-
fesjonalizacji. Zawodowstwo wyklucza zaś
w tej kwestii konflikt interesów, polega bo-
wiem na tym, że każdy żołnierz zna swoje
miejsce w szyku, a wszyscy razem dążą do
wspólnego celu. Ponadto nikt tych zmian już
Podoficerowie nie zatrzyma, bo za daleko zaszły.
mogą przejąć
inicjatywę.
Oficerowie nie
BEZ SUKCESU
muszą się Rzeczywiście, dotychczasowe próby wy-
zajmować korzystania doświadczeń amerykańskich
„sprawami w naszych realiach nie zawsze kończyły się
przyziemnymi”.
powodzeniem, bo nie mogły. Nikt rozsądny
nie zakładał, że będzie inaczej. Zapowiedzi,
że „będzie u nas jak w Ameryce”, od począt-
ku nie należało traktować dosłownie, przede
wszystkim dlatego, że amerykański korpus
podoficerski do obecnego stanu dochodził
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 27
 W O J S K A L Ą D O W E

W STANACH ZJEDNOCZONYCH
do stanowiska sierżanta majora
podoficer dorasta przez wiele lat,
zdobywając doświadczenia w szko-
leniu i na polu walki. Wynika z tego
prosty wniosek, że w naszych
siłach zbrojnych pomocnikami
dowódców do spraw podoficerów
z prawdziwego zdarzenia będą
za lat kilkanaście dzisiejsi kaprale
czy plutonowi.
FOT. US DOD

przez długie dziesięciolecia... I nadal
się zmienia. Ponadto, podoficerów
obu nacji przed czterema laty, na sa-
mym początku współpracy, różniło
niemalże wszystko.
Wyrwani z szeregu niespodziewa-
nymi awansami pomocnicy dowód-
ców do spraw podoficerów, po ukoń-
czeniu elbląskiego kursu prowadzo-
nego przez sierżantów majorów ame-
rykańskich wojsk lądowych, próbo-
wali zaszczepiać wśród kaprali, sier-
żantów i plutonowych nowe idee
i wartości. Nie odnieśli sukcesu.
Rozmawianie o patriotyzmie, kodek-
sie honorowym i przywiązaniu do
tradycji z kolegami z jednostek, któ-
rzy z trudem wiążą koniec z końcem,
w pewnych sytuacjach było po prostu
niezręczne.
Pierwsze potknięcie stanowiło jed-
nakże wskazówkę, że trzeba poszu-
kać innej drogi – poprzez zmniejsza-
nie uciążliwości codziennego życia,
likwidowanie automatyzmu w trak-
towaniu ludzi, kasowaniu nieżycio-
wych przepisów, rozwijaniu ambi-
cji... Gdy pomocnicy dowódców za-
częli mówić o ambicjach, podofice-
rowie w jednostkach wytoczyli cięż-
ką artylerię: „Dlaczego więc nie do-
stajemy żadnego wsparcia przy zdo-
bywaniu wyższego wykształcenia?
Dlaczego do szkół podoficerskich
bierze się przypadkowych ludzi z cy-
wila, a blokuje drogę doświadczo-
nym, przetartym w boju zawodowym szere-
gowym?”. Te ostre uwagi wyznaczały po-
mocnikom kierunki działania.
ZA WYSŁUGĘ
Pomocników dowódców do spraw podofi-
cerów powołano w samodzielnych batalio-
nach, brygadach, pułkach, dywizjach. Zabra-
POMOCNIKÓW kło ich w batalionach brygadowych i niżej,
DOWÓDCÓW na najbardziej „gorącym” szczeblu, na któ-
DO SPRAW rym szkoli się wojsko. Niestety, kiedy ukła-
PODOFICERÓW
zabrakło
dano struktury, limity podoficerskie były
w batalionach przekroczone i trzeba byłoby komuś zabrać
brygadowych etaty, żeby stworzyć nowe stanowiska.
i niżej, na najbar- Do dziś też odczuwalne są skutki pierw-
dziej „gorącym”
szczeblu, szych decyzji kadrowych, gdyż przed cztere-
na którym ma laty nie wszędzie dowódcy podeszli ze
szkoli się wojsko. zrozumieniem do problemu, nagradzając

28 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


awansami na pomocników dowódców sporą
grupę czterogwiazdkowych chorążych star-
szej generacji. Ot tak, za wierną służbę, przed
odejściem na emeryturę. Trudno się im zresz-
tą dziwić, gdyż w trudną i nieznaną drogę
niechętnie się zaprzęga młodego, narowiste-
go konia. Nic też dziwnego, że więcej szumu
w szeregach wywołali młodzi chorążowie,
którzy, nagle awansując, przeskoczyli star-
szych kolegów. Wprawdzie byli energiczni,
odważni, pomysłowi i szybko uczyli się an-
gielskiego, ale przecież nawet u Ameryka-
nów do stanowiska sierżanta majora docho-
dzi się długą, żmudną drogą, latami służby.
Przy okazji „fuchę” przy dowódcach zna-
lazła garstka pozbawionych etatów chorążych
z sekcji personalnych. Mieli tę zaletę, że do-
skonale znali się na sprawach kadrowych.
A R M I A
PIOTR BERNABIUK
Podoficerska
konferencja
W maju podoficerowie wojsk lądowych z 39 państw będą obradowali
w Polsce. Przygotowania do tego niezwykłego wydarzenia idą pełną parą.
G
enerał Waldemar Skrzypczak, zaproszono sierżanta majora Ralpha R. Beama,
dowódca Wojsk Lądowych, pod- pomocnika dowódcy USAREUR i 7 Armii
czas cyklicznych spotkań starał Wojsk Lądowych USA stacjonującej w Euro-
się wyzwolić w podoficerach kre- pie, oraz starszego chorążego sztabowego
atywność. Podczas spotkań zarówno w Ryni, Mariusza Piwońskiego, pomocnika polskiego
jak i w Łagowie zachęcał: „Pamiętajcie, że bez dowódcy Wojsk Lądowych, którzy mieli wy-
was nic się nie uda. Czekam na waszą inicjaty- głosić referaty o sytuacji w środowiskach pod-
wę, na to, co wymyślicie. Brakuje mi waszych oficerskich.
pomysłów”. Początkowo przyzwyczajonym do „Podczas spotkań na tak wysokim szczeblu
wykonywania woli przełożonych chorążym z jednej strony musimy znać swoje miejsce
niełatwo było się odblokować i wejść w dysku- w hierarchii, z drugiej jednak głośno i zdecy-
sję z generałem. Potrzebny był czas, żeby się dowanie mówić o tym, że mamy więcej do
odważyli, chociaż generał nieustannie im po- zaoferowania, niż mogłoby wynikać z pod-
wtarzał, że nie powinni mieć kompleksów. oficerskiego statusu”, mówi chorąży
A przy okazji obiecywał, jak się wówczas wy- Piwoński. „A potem już, tak jak w każdym
dawało, gruszki na wierzbie. Trudno było so- środowisku, zupełnie inaczej rozmawia się
bie bowiem jeszcze przed dwoma laty wyobra- z człowiekiem, który zdecydowanie zapre-
zić, że będą organizatorami i gospodarzami zentował swoje poglądy, przestał być anoni-
międzynarodowej konferencji podoficerskiej. mowy. Przekonałem się szybko, że zapamię-
Dziś przygotowania do tego niezwykłego tano mnie z tego wystąpienia”.
wydarzenia idą pełną parą. Między 11 a 14 Czego się spodziewamy po konferencji?
maja w Polsce pomocni- Spotkanie będzie znakomitą
cy dowódców wojsk lądo- okazją do porównania kor-
wych z 39 państw będą Spotkanie będzie pusów podoficerskich
dyskutowali o sprawach znakomitą okazją do w różnych armiach, dyskusji
swoich środowisk. Przy- o problemach, wyciągnięcia
jadą także honorowi go- tego, aby porównać wspólnych wniosków. Wy-
ście, wśród których znaj- funkcjonowanie darzenie to z pewnością
dą się między innymi do- korpusów podoficerskich podniesie również prestiż
wódca USAREUR i 7 Ar- naszych podoficerów, zmusi
mii Wojsk Lądowych w różnych armiach sceptyków do innego spoj-
USA oraz ambasador Sta- rzenia na rolę tych żołnierzy
nów Zjednoczonych w Polsce. Nie zabraknie we współczesnej armii.
oczywiście także polskiego dowódcy Wojsk Chorąży Piwoński mówi o swoich oczeki-
Lądowych. Dla podoficerów niezwykle presti- waniach: „Ostatecznym celem konferencji bę-
żowy będzie udział w spotkaniu sierżanta ma- dzie przekazanie wypracowanych wniosków
jora Kennetha O. Prestona, pomocnika do- do dowództwa Organizacji Paktu Północnoat-
wódcy wojsk lądowych armii amerykańskiej. lantyckiego, gdzie tworzy się procedury. Stam-
Międzynarodowe sympozjum wywodzi się tąd po pewnym czasie powinny spływać do nas
ze spotkań dowódców wojsk lądowych państw dokumenty dotyczące ujednoliconych zasad
należących do NATO oraz współpracujących współpracy. Uczestnicząc we wspólnych mi-
w ramach Partnerstwa dla Pokoju. Wspólnie sjach, tak jak wcześniej w Iraku, teraz w Cza-
obradują oni już od kilkunastu lat. Przed trze- dzie i Afganistanie, często wykonujemy wspól-
ma laty za przykładem swoich przełożonych nie zadania. Musimy więc znać swoje struktu-
poszli amerykańscy podoficerowie i już dwa ry i zasady działania. Moją rolą jest przekazy-
razy zorganizowali spotkanie sierżantów majo- wanie tej wiedzy pomocnikom dowódców
rów w Niemczech. Trzecie odbędzie się w Pol- w Wojskach Lądowych, ci zaś przenoszą ją ni-
sce. W ubiegłym roku na spotkanie oficerskie żej, do pododdziałów”. 
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 29
 W O J S K A
FOT. SZCZEPAN GŁUSZCZAK
W sumie był to wielki eksperyment, z które-
go wyłonili się nie tylko pierwsi partnerzy
dowódców, ale również autentyczni liderzy
środowiska: chorążowie Jan Sabiło,
Jarosław Kołacz, Piotr Smuga, Szczepan
Pietraszek, Jacek Nikodemski.
Po czterech latach od zmiany ustawy naj-
starsi spośród nich zaczynają odchodzić do re-
zerwy, a ich dowódcy mają problem: czy brać
podoficerów ze swojej jednostki, czy może
ściągać z Polski takich, którzy ukończyli za-
graniczne akademie podoficerskie i są przygo-
towani do roli sierżantów majorów? Prawdo-
podobnie będzie się dążyć do wyznaczania
swoich ludzi, bo znają teren oraz żołnierzy
i nie byłoby formalnych oraz logistycznych
problemów z przenosinami. Poza tym sami
dowódcy przychodzą często z Polski, dobrze
by było, żeby mieli wsparcie w pomocnikach
znających jednostkę od podszewki.
ŁAŃCUCH WSPARCIA
Bardzo szybko się okazało, że podoficero-
wie mogą w wielu obszarach przejąć inicja-
tywę. Przede wszystkim zaś, dzięki przerzu-
ceniu na nich szkolenia żołnierzy, oficerowie
nie muszą się zajmować przyziemnymi spra-
wami. Jednak wybuchały spory o to, że po-
mocnik w stopniu chorążego kontroluje na
zajęciach oficerów, kiedy zajmuje się sprawa-
mi pododdziałów. Bo jeśli ingeruje w sprawy
drużyny, które wchodzą w skład plutonu,
a plutonem dowodzi podporucznik... Tłuma-
czono więc cierpliwie, że pomocnik nie kon-
30 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
L A D O W E
GENERAŁ WALDEMAR SKRZYPCZAK, dowódca Wojsk Lądowych, konsekwentnie
powtarza: „Pamiętajcie, że bez was nic się nie uda. Czekam na waszą inicjatywę”.
Dla swoich
podwładnych
podoficer powinien
na co dzień być
przewodnikiem, ale
i starszym kolegą.
Wnioski z misji
Bezprecedensowym zdarzeniem były ubiegłoroczne
warsztaty w Kęszycy Leśnej.
P odczas warsztatów
pół setki podofice-
rów wypracowywało
wnioski z własnych do-
świadczeń misyjnych
w Iraku i Afganistanie.
Inicjatorem burzy móz-
gów, a następnie gospo-
troluje oficerów, tylko podoficerów prowa-
dzących szkolenie. A od wyczucia i inteli-
gencji chorążego zależało, czy powie dowód-
cy, że jest źle, czy rozwiąże problem wspól-
nie z kapralami i sierżantami.
Wśród wielu pomysłów przywiezionych
zza oceanu, które próbowano przenieść na
polski grunt, znalazła się idea „łańcucha
wsparcia”, będącego formą dublowania drogi
służbowej. Chodziło o to, żeby zadania sta-
wiane na szczeblu brygady czy dywizji były
w pełni zrozumiałe dla wykonawców znajdu-
jących się na samym dole wojskowej hierar-
chii. Bo nie zawsze tak było. A rola pomocni-
ka stojącego tuż przy dowódcy ma między
innymi polegać na dotarciu do pododdziału,
aż do dowódcy drużyny, któremu powinien
powiedzieć, co ma robić, i objaśnić, jakie
efekty jego pracy będą na szczeblu jednostki.
Okazało się, że rozwiązywanie przyziemnych
spraw nie jest proste. Jeden człowiek nie
ogarnie bowiem wszystkiego w 12 Brygadzie
Zmechanizowanej czy 17 Wielkopolskiej
Brygadzie Zmechanizowanej, gdzie są tysią-
ce zawodowych podoficerów i szeregowych.
W takich molochach bardzo brakuje sierżan-
tów majorów w batalionach.
SPORO ZGRZYTÓW
Zgrzytów w początkowym okresie było
sporo. Jeden z większych powstał, gdy na kur-
sy dowódców drużyn do Niemiec wysłano
chorążych. Pytano wówczas: po co? dlaczego?
A kogo miano wysyłać, skoro nie można było
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
darzem sympozjum, był
starszy chorąży sztabo-
tremalnych sytuacji,
z którymi chorążowie
wy Jan Sabiło, pomocnik i sierżanci zetknęli się
do spraw podoficerów w różnych zakątkach
dowódcy 17 Wielkopol- świata, powstał doku-
skiej Brygady Zmechani- ment dotyczący działa-
zowanej. W wyniku anali- nia logistyki, łączności
zy trudnych, często eks- i zespołów bojowych. 
wówczas znaleźć młodych podoficerów z od-
powiednim poziomem znajomości języka an-
gielskiego? Sytuacja bardzo szybko się zmie-
niła, w kolejnych latach na każde miejsce cze-
kało już po kilku plutonowych i kaprali.
Starszy chorąży sztabowy Mariusz
Piwoński, pomocnik dowódcy Wojsk Lądo-
wych do spraw podoficerów, zastrzega, że li-
derzy korpusu podoficerskiego nie używają
określenia „amerykanizacja”, jednakże przy-
znaje, że armie sojusznicze są dla nich w pe-
wien sposób poligonem doświadczalnym.
„Możemy czerpać z wieloletnich doświad-
czeń, na przykład Amerykanów, i wybierać
z tego dorobku jedynie to, co pasuje do na-
szej rzeczywistości. Bo partnerzy od ponad
pół wieku budują swój system, nieustannie
weryfikując go w działaniach bojowych.
Więc to, co im nie wychodzi, można sobie
z góry darować, a adaptować udane rozwią-
zania z poprawką na nasze warunki, na naszą
mentalność”, mówi Piwoński.
Wyciągają więc to, co najlepsze, przymie-
rzają do siebie i podsuwają przełożonym ze
świadomością, że każdy element trzeba do-
pasować do większej całości, pokonać liczne
bariery, głównie finansowe, ale także organi-
zacyjne, prawne i bardzo często mentalne.
Zgodnie z zasadą: pomocnik nie przynosi
swojemu dowódcy problemów do rozwiąza-
nia, coraz częściej rozwiązuje je sam, w ra-
mach swoich kompetencji. Bardzo niewiel-
kich zresztą, bo formalnie sierżant major na-
dal nie jest niczyim przełożonym. 

Nie tylko
dla emerytów
CZY PO ODBYCIU WYROKU ZA UCHYLANIE SIĘ OD SŁUŻBY WOJSKOWEJ
PRZECHODZI SIĘ DO REZERWY, CZY ŻOŁNIERZOWI NADTERMINOWEMU
NALEŻY SIĘ DODATEK DO EMERYTURY ORAZ KOGO POWOŁUJE SIĘ DO
ZAWODOWEJ SŁUŻBY WOJSKOWEJ.
 Do rezerwy
Niedługo kończę 27 lat. Dwa lata temu do-
stałem wyrok: trzy miesiące w zawieszeniu
na dwa lata za uchylanie się od służby woj-
skowej. Czy po tym czasie będę automatycz-
nie przeniesiony do rezerwy?
 Zgodnie z obowiązującymi od 11 lutego
2009 roku przepisami osoby, które przed tą
datą podlegały obowiązkowi stawienia się do
poboru, zostały z urzędu przeniesione przez
wojskowego komendanta uzupełnień do re-
zerwy i nadany został im tytuł żołnierza rezer-
wy oraz nastąpiło mianowanie na stopień
szeregowego.
 Dodatek do emerytury
W „Polsce Zbrojnej” (5/2009) w artykule
„Względność czasu” jest opisana sprawa
dodatku do emerytury. Autor twierdzi, że
żołnierzowi, który służył jako nurek lub płe-
twonurek, należy się 2 procent podstawy
za każdy rok służby. Jak to się ma do służby
nadterminowej? Ja byłem cztery lata żoł-
nierzem nadterminowym, teraz jestem żoł-
nierzem zawodowym (w wojsku jestem od
czerwca 2001 roku).
 Istotnie, emerytura wojskowa dla żołnierza,
który został powołany do zawodowej służby
wojskowej po raz pierwszy po 1 stycznia 1999
roku, wynosi 40 procent podstawy jej wymiaru
(uposażenia należnego w ostatnim miesiącu
pełnienia zawodowej służby wojskowej) za pięt-
naście lat służby wojskowej i wzrasta między
innymi o 2 procent podstawy wymiaru za każdy
rok służby pełnionej bezpośrednio w charakte-
rze nurka i płetwonurka.
Jednakże wspomniane podwyższenie emerytu-
ry wojskowej dotyczy jedynie zawodowej służby
wojskowej pełnionej bezpośrednio w charakte-
rze nurka lub płetwonurka, jeżeli żołnierz:
1. wykonywał w ramach obowiązków służbo-
wych czynności nurka, płetwonurka lub instruk-
tora szkolenia płetwonurków i przebywał
A R M I A
w związku z tym pod wodą w ciągu ro-
ku co najmniej: siedemdziesiąt godzin
– nurek (płetwonurek), dowódca dru-
żyny (ekipy) nurkowej, instruktor;
sześćdziesiąt godzin – szef grupy
(kompanii) nurków (płetwonurków),
pomocnik dowódcy plutonu; trzydzie-
ści godzin – oficer (chorąży) nurek
(płetwonurek), lekarz nurek (płetwo-
nurek) nieetatowy;
2. pełniący służbę w jednostce nieob-
jętej szkoleniem nurkowym lub zajmu-
jący stanowisko etatowe nurka (płe-
twonurka) w sztabie (instytucji wojsko-
wej) wykonał za zgodą przełożonych
normę roczną przebywania pod wodą
i w podwyższonym ciśnieniu.
 Kiedy promocja?
Piszę do państwa w sprawie promo-
cji oficerskiej podchorążych. Z arty-
kułów w „Polsce Zbrojnej” wynika,
że promocja nastąpi po I stopniu stu-
diów. Czy tak już jest, czy to dopiero
projekt zmian? Czy fakt ten dotyczy
nowych roczników, czy również pod-
chorążych, którzy już rok albo dwa
lata temu podpisali kontrakty na peł-
nienie służby kandydackiej?
 Zgodnie z obowiązującymi obecnie
przepisami do zawodowej służby woj-
skowej w korpusie oficerów zawodo-
wych powołuje się żołnierza mianowa-
nego na stopień wojskowy podporucz-
nika (podporucznika marynarki) po
uzyskaniu przez niego tytułu zawodo-
wego magistra (równorzędnego),
ukończeniu szkolenia wojskowego
i zdaniu egzaminu na oficera.
Należy jednocześnie zauważyć, że
5 marca 2009 roku sejm zmienił po-
wyższe zasady, ustalając, że do zawo-
dowej służby wojskowej pełnionej jako
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
służba kontraktowa powołuje się
w korpusie oficerów zawodowych żoł-
nierza służby kandydackiej, mającego
dyplom ukończenia studiów wyższych,
mianowanego na stopień wojskowy
podporucznika (podporucznika mary-
narki), po ukończeniu szkolenia
w uczelni wojskowej.
Wspomniana zmiana jest obecnie
rozpatrywana przez senat i ma wejść
w życie 1 stycznia 2010 roku. Nie
przewiduje ona wyłączenia stanowią-
cego, że będzie się ją stosować wy-
łącznie do żołnierzy, którzy rozpoczę-
li pełnienie służby kandydackiej po-
cząwszy od tej daty.
ŹRÓDŁO PRAWA:
 Artykuł 18 ustęp 2 w związku z ustę-
pem 1 ustawy z 9 stycznia 2009 roku
o zmianie ustawy o powszechnym obo-
wiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(DzU z 2009 roku nr 22, poz. 120).
 Artykuł 15a w związku z artykułem 5
ustęp 1 i artykułem 15 ustęp 2 punkt 1
litera c ustawy z 1 grudnia 1993 roku
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy za-
wodowych oraz ich rodzin (DzU z 2004
roku nr 8, poz. 66, nr 121, poz. 1264
i nr 191, poz. 1954, z 2005 roku nr 10,
poz. 65 i nr 130, poz. 1085, z 2006 roku
nr 104, poz. 708 i 711, z 2007 roku
nr 82, poz. 559, z 2008 roku nr 208,
poz. 1308 oraz z 2009 roku nr 24,
poz. 145); Paragraf 1 ustęp 1 punkt 3
rozporządzenia Rady Ministrów z 27 lu-
tego 1995 roku w sprawie szczegóło-
wych warunków podwyższania emerytur
wojskowych (DzU z 1995 roku nr 21,
poz. 110 i z 2000 roku nr 61, poz. 711).
 Artykuł 10 punkt 1 litera a ustawy
z 11 września 2003 roku o służbie woj-
skowej żołnierzy zawodowych
(DzU z 2008 roku nr 141, poz. 892,
nr 206, poz. 1288 i nr 208, poz. 1308
oraz z 2009 roku nr 26, poz. 157). 
31
 M I L I T A R I A

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

WYKRYWACZE min W-3-P przechodzą już

do historii.

KRZYSZTOF WILEWSKI

U Wykrywacze jedn
żytkownik największego w Pol-
sce portalu aukcyjnego, ukrywa-
jący się pod pseudonimem „zom-
bi”, reklamuje wystawiony na
sprzedaż wykrywacz min W-3-P
jako prosty i niezawodny. „To prawda, że nie jest
lekki, ale bardzo trwały. Mimo że ten model ma
prawie czterdzieści lat, to nadal korzysta z niego
nasza armia”, zachwala, podkreślając atrakcyjną,
w porównaniu z zachodnimi konstrukcjami, ce-
nę 120 złotych. Chorąży Adam Musielak, saper
z prawie trzydziestoletnim doświadczeniem,
uśmiecha się, czytając opis aukcji. „Chłopak ma
rację. Jeszcze mamy «trójki». Ale ich dni są poli-
czone”, komentuje. „Choć może ich wycofanie
nie jest dobrym pomysłem”.
POLAK POLUJE NA MINY
Po zakończeniu II wojny światowej polscy in-
żynierowie zaliczali się do światowej elity
w dziedzinie budowy wykrywaczy metali.
Szczególnie jedno nazwisko często pojawiało się
na ustach alianckich saperów. Porucznik inży- PO ZAKOŃCZENIU wali pola minowe, niewybuchy i niewy-
nier Józef Kosacki zbudował w 1941 roku naj- IIświatowej
wojny
polscy
lepszy wówczas wykrywacz min. W urządzeniu inżynierowie
zastosował opracowaną przez siebie w 1939 ro- zaliczali się
ku koncepcję namierzania metali falami elektro- do elity
magnetycznymi. Mine Detector Polish Mark 1 w dziedzinie
budowy
(Kosacki zrzekł się do niego praw na rzecz Bry- wykrywaczy
tyjczyków, ale zadbał o to, by w angielskim pa- metali.
Saperzy wymieniają pochodzące z przełomu lat sześćdziesiątych
i siedemdziesiątych polskie wykrywacze min W-3-P i W-4-P na konstrukcje
zachodnie. Większość jest z tego powodu zadowolona, ale nie wszyscy.
tencie nie zabrakło informacji o pol- wany na poligonie naukowo-badaw-
skim pochodzeniu wynalazku) zadebiu- czym wojsk inżynieryjno-saperskich we
tował w bitwie pod El Alamein w listo- Wrocławiu. W 1976 roku poligon, po
padzie 1942 roku. O tym, że się spraw- kilku zmianach strukturalnych, został
dził, najlepiej świadczy to, że w 1944 przekształcony w Wojskowy Instytut
roku do służby trafiło prawie 4 tysiące Techniki Inżynieryjnej – WITI. Choć
Mark I, oraz że w armii Jej Królewskiej wielu inżynierów wniosło duży wkład
Mości wykrywaczami MDP (oczywi- w rozwój krajowych wykrywaczy, to je-
ście unowocześnianymi) posługiwano den zasługuje na szczególną pamięć.
się aż do 1994 roku. Pułkownik Jerzy Rutkowski, wieloletni
Po wojnie saperzy między Odrą a Bu- wykładowca Wojskowej Akademii
giem mieli pełne ręce roboty: likwido- Technicznej, przyczynił się w najwięk-
szym stopniu do skonstruowania W-2-P,
pały, ukrytą przez Niemców amunicję W-3-P oraz W-4-P, wykrywaczy min,
zakopaną lub zatopioną. Na przełomie które przez trzydzieści lat były podsta-
lat czterdziestych i pięćdziesiątych pa- wowym orężem naszych saperów.
trole Ludowego Wojska Polskiego po- Jeden z saperów, którego poprosili-
sługiwały się głównie wykrywaczami śmy o ocenę wdrażanych do arsenału
min produkcji radzieckiej. Wkrótce jed- armii (w pierwszej kolejności do kon-
nak otrzymały krajowy sprzęt, opraco- tyngentu w Afganistanie) nowych wy-

32 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


nego grama
krywaczy min – ATMID MT-5001 oraz MINEX
2 FD 4.530, entuzjastycznie komplementuje skok
technologiczny, jaki przy tej okazji dokonuje się
w jego pracy: „Dla saperów to jest jak skok
z dziewiętnastego wieku nawet nie do dwudzie-
stego pierwszego, a do dwudziestego piątego
wieku”, wyjaśnia porucznik. Tłumaczy, że wy-
krywacze, które kupiono ostatnio, są bardziej
czułe niż stare konstrukcje krajowe. „Pozwalają
wykryć nawet najmniejsze obiekty. MINEX wy-
kryje kawałek metalu o wadze jednego grama.
Jednego!”, zachwala. Nie kryje przy tym rozgo-
ryczenia, że wojsko tak długo zwlekało z zaku-
pem nowego sprzętu. „Owszem, trafiały nam się
pojedyncze egzemplarze zachodnich wykrywa-
czy, ale były to dary od gmin, które oczyszczali-
śmy, a nie towar z zakupów MON”.
Chorąży Musielak, który w ubiegłym roku
po trzydziestu latach służby odszedł do cywila,
ma wątpliwości, czy nowy sprzęt zaspokoi po-
trzeby saperów. Uważa, że po latach posuchy,
gdy personel patroli rozminowania mógł jedynie
marzyć o nowych narzędziach, patrząc zazdro-
śnie na setki miłośników militariów wyekwipo-
wanych w najnowsze zdobycze techniki, traktuje
A R M I A
ATMID
PRODUCENT
– AUSTRIACKA
FIRMA SCHIEBEL
 Wielkość sondy – ko-
ło o średnicy 267 mili-
metrów
FOT. SCHIEBEL
się ATMID-y i MINEX-y jak dar niebios. „Trze-
ba zachować rozsądek. Owszem, W-3-P czy
W-4-P nie były ideałami, bo za ich pomocą znaj-
dowaliśmy jedynie duże obiekty. Ale dzięki te-
mu nie musieliśmy odkopywać każdego guzika,
każdego odłamka”, mówił. Podpułkownik Jan
Gabrych, szef wojsk inżynieryjnych z dowódz-
twa Pomorskiego Okręgu Wojskowego, uważa,
że nowe wykrywacze min są tak czułe, że
w pewnych sytuacjach zamiast pomagać sapero-
wi, mogą mu tylko przysparzać roboty. „Jeżeli
wykrywacz jest bardzo czuły, to jak się z nim
wejdzie na teren po wybuchu bomby czy miny,
będzie non stop sygnalizował zagrożenie”.
Gabrych podkreśla, że o ile saperowi na misji
taka czułość urządzenia może uratować życie,
o tyle dla pracującego przy niewybuchach lub
niewypałach w kraju może być utrapieniem. Żoł-
nierze przyznają, że z dwóch zakupionych przez
wojsko wykrywaczy to MINEX 2FD 4.530 jest
tym czulszym.
GEORADARY
Czy nowy sprzęt jest zły? Absolutnie nie. Na-
wet saperzy, którzy mają wątpliwości co do po-
 Waga – 6,36 kilogra- peraturze plus 20 stop-
ma ni Celsjusza
 Zasilanie – 6 V (4 ba-  Dopuszczalne tempe-
terie 1,5 V) ratury – od minus 40
 Czas pracy – 70 go- stopni Celsjusza do plus
dzin przy średniej tem- 70 stopni Celsjusza
MINEX 2
FD 4.530
PRODUCENT
– NIEMIECKA FIRMA FOERSTER
 Wielkość sondy – owal o wymiarach
210 x 285 milimetrów
 Waga – 2,6 kilograma wraz
z bateriami
 Zasilanie – 4,5 V (trzy baterie 1,5 V)
 Czas pracy – 40 godzin przy średniej
temperaturze 20 stopni Celsjusza
 Temperatury pracy – od minus
37 stopni Celsjusza do plus 72 stopni
Celsjusza
trzeby zakupu tak czułych wykrywaczy, przy-
znają, że są to produkty z najwyższej półki i trud-
no je porównać z W-3-P i W-4-P. Ich czułość po-
zwala operatorowi wykryć miny zawierające
jednogramowy element metalowy – to ważne,
bo prawo międzynarodowe zakazuje produkcji
min bez ważącej przynajmniej gram metalowej
części. Powinniśmy się jednak zastanowić, czy
obok ATMID MT-5001 i MINEX 2FD 4.530
nasza armia nie powinna kupić georadarów.
Dzięki nim saperzy w kontyngentach byliby
w stanie wykryć miny, do których budowy, mi-
mo międzynarodowej konwencji, nie użyto me-
talowych części. Polscy żołnierze już spotkali się
z takimi „wynalazkami”. W 2006 roku podczas
prac na terenie lotniska w Bagram natrafili na ce-
ramiczne miny, które najprawdopodobniej zako-
pali Rosjanie, gdy uciekali przed mudżahedina-
mi. Nie wykrył ich wtedy nasz sprzęt ani poży-
czone od Amerykanów wykrywacze AN-19/2
firmy Schiebel. Gdyby nie to, że saperzy zoba-
czyli miny, bo wypłukał je z ziemi deszcz, mo-
głoby dojść do tragedii. Naszym żołnierzom uda-
ło się oczyścić pole z „ceramiki” dopiero po po-
życzeniu od Amerykanów georadaru. 
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 33
 M I S J E

Czad w Nowej
Na poligonie żołnierze sprawdzali przygotowanie
III zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego
w Republice Czadu.

34 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009

 A R M I A

Szkolenie z naprowadzania śmigłowców

Dębie

FOT. SŁAWOMIR RATYŃSKI (3)

Ochrona konwojów z pomocą humanitarną

D o głównych zadań ponad 300-osobowego

kontyngentu żołnierzy będzie należeć
ochrona konwojów z międzynarodową pomocą
humanitarną, zapewnienie bezpieczeństwa
personelowi ONZ oraz umożliwienie bezpiecz-
nego powrotu uchodźców do domów.
Szkolenie było podzielone na trzy etapy: zgry-
wania drużyny, plutonu oraz zespołów bojo-
wych (kompanii). Dodatkowo żołnierze mieli za-
jęcia między innymi z kulturo- i religioznaw-
stwa, pomocy przedmedycznej oraz ochrony in-
formacji. Szczególnie ważne były wykłady na te-
mat międzynarodowego prawa konfliktów
zbrojnych oraz prawa użycia broni. Prowadzili je
instruktorzy z Francji, którzy od wielu lat działa-
ją w tamtym rejonie świata.
Dowódcą zmiany będzie podpułkownik
Arkadiusz Widła. W jej skład wchodzą żołnie-
rze między innymi z 1 Siedleckiego Batalionu
Rozpoznawczego, Oddziału Specjalnego Żan-
darmerii Wojskowej z Gliwic, 10 Brygady Logi-
stycznej z Opola oraz jednostek 1 Dywizji
Zmechanizowanej.
Rotacja kontyngentu nastąpi na przełomie
kwietnia i maja 2009 roku. 

Major SŁAWOMIR RATYŃSKI,

oficer prasowy PKW MINURCAT

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Psychologiczne nadzieje
T
ak jak powszechnie,
w całym społeczeń-
stwie, również w woj-
sku zdrowie psychiczne
wciąż stawia się daleko
za zdrowiem fizycznym. Potwierdza
to nie tylko żywe zainteresowanie
wojskową służbą zdrowia i znikome
losami wojskowych psychologów.
Nadal jest też tak, że do lekarza pa-
cjent udaje się sam, szukając u niego
ratunku, a psycholog musi oferować
swoją pomoc i przekonywać, jak bar-
dzo może być przydatna.
W połowie 2006 roku po ciężkich
bojach grupę psychologów włączono
do korpusu wychowawczego i umiesz-
czono w strukturach oddziałów, wy-
działów i sekcji wychowawczych. Za-
częło dziać się coś nowego, i to na
niezłym poziomie: szkolenia, profi-
laktyka, pomoc żołnierzom w jed-
nostkach i na misjach. Dwustu trzy-
nastu psychologów w jednostkach
w całych siłach zbrojnych, w czasach,
gdy musieli każdego dnia mierzyć się
z problemami kilkudziesięciotysięcz-
nej rzeszy żołnierzy służby zasadni-
czej, to kropla w morzu potrzeb, ale
dobre i to. Istotnym obszarem pracy
psychologów powinna być opieka nad
żołnierzami pełniącymi służbę w ope-
racjach zagranicznych, szczególnie
w strefach działań wojennych.
Zaczął się proces profesjonaliza-
cji. Myślę, że teraz, kiedy on trwa,
nadszedł wreszcie czas, w którym
psycholog będzie mógł być nie tyl-
ko „strażakiem”, zajmującym się
różnymi adaptacyjnymi dramata-
mi, lecz także zająć się na po-
ważnie organizacją i monitoro-
36 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
W samo sedno
Stan przyszłej armii w ogromnym stopniu zależy
od fachowców w pracowniach psychologicznych.
waniem działalności psychologicz-
nej, wspieraniem dowódców. Zapo-
wiada się więc reforma w tej dzie-
dzinie. Mam nadzieję, że nie skoń-
czy się na skreślaniu, i tak nielicz-
nych, etatów psychologów.
Choć zmiany idą w dobrym kierun-
ku, to jeszcze trochę wody musi upły-
nąć, zanim dobrze zacznie działać ta-
ka opieka nad żołnierzami. Duża
w tym rola dowódców, którzy coraz
rzadziej opędzają się od psychologów
jak od much.
Oddzielnym problemem są pra-
cownie psychologiczne – obecnie ma-
my ich 16 oraz 19 placówek. Łącznie
zatrudnionych jest tam zaledwie
95 specjalistów. Każdego roku prze-
chodziło przez ich ręce 75 tysięcy po-
borowych i kandydatów do szkolnic-
twa wojskowego. Czy to w ogóle
możliwe? Nie trzeba być fachowcem,
żeby stwierdzić, że tego typu pracow-
nie traktowano przez lata jak maszyn-
kę do produkcji orze-
czeń. W tym samym
czasie narzekano, że
było to dziurawe sito
i niektórym żołnierzom
strach było dać broń
do ręki.
Zmiany, które nadchodzą, może wreszcie
pozwolą na normalne funkcjonowanie tych
pracowni. Przede wszystkim, ma powstać or-
gan centralny – Wojskowa Pracownia Psy-
chologiczna, która będzie koordynować ca-
łość zadań związanych z opieką psycholo-
giczną i kierować nimi oraz prowadzić prace
naukowo-badawcze. Podlegałyby jej pracow-
nie regionalne, a dopiero im – pracownie psy-
chologiczne. Ponadto wreszcie zostanie przy-
wrócony system odwoławczy od orzeczeń
wydawanych przez te ostatnie.
Od fachowców w pracowniach psycholo-
gicznych w ogromnym stopniu zależy stan
przyszłej armii. Jeżeli zawód żołnierza
nadal będzie się cieszył takim powodze-
niem jak obecnie, to przy dużej liczbie
ochotników będzie można wyławiać naj-
lepszych z najlepszych. Dlatego nie żal pie-
niędzy na etaty dla psychologów. Niech
stosują najlepsze metody badawcze, mają
czas dla każdego kandydata i wybiorą ta-
kich, którzy naprawdę sprawdzą się w tym
specyficznym zawodzie. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MARIUSZ BORKOWSKI
specjalizuje się
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

w tematyce
bliskowschodniej

Kłopotliwa
asymetria
W przyszłości polem walki staną się wszelkie dziedziny życia:
politycznego, ekonomicznego i społecznego.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 37

 Z A G R O Ż E N I A
Kłopotliwa asymetria
N
ajnowocześniejsze i najle-
piej uzbrojone armie świa-
ta, z amerykańską na cze-
le, okazują się mało sku-
teczne w konfrontacji ze znacznie
słabszym, ale zdeterminowanym prze-
ciwnikiem, który działa w sposób nie-
konwencjonalny. Sytuacja tych armii
przypomina położenie zakutego
w pancerną zbroję rycerza, którego do-
padły jadowite mrówki. Dotychczaso-
we koncepcje dotyczące bezpieczeń-
stwa strategicznego okazały się w XXI
wieku całkowicie nieaktualne.
RÓWNOWAGA
STRACHU WYGASŁA
Druga połowa XX wieku była erą
szczególnie zaciętego wyścigu zbro-
jeń i konfrontacji Wschód–Zachód,
zwanej zimną wojną, polegającą na
dążeniu do utrzymania równowagi
strachu. Każda ze stron dążyła do za-
pewnienia sobie takiego potencjału
wojskowego, głównie nuklearnego,
aby przeciwnik miał świadomość, że
nawet atak z zaskoczenia skończy się
38 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
wyniszczającym go odwetem. Strate-
dzy wojskowi, choć dysponowali co-
raz to nowocześniejszym uzbrojeniem,
snując plany wielkich batalii hipote-
tycznej III wojny światowej, w gruncie
rzeczy kopiowali doświadczenia wy-
niesione z II wojny. Wierzono w nisz-
czącą i odstraszającą moc potężnych
rakiet i głowic nuklearnych.
Po upadku ZSRR cała ta koncepcja
odeszła do lamusa. Zawarte porozu-
mienia rozbrojeniowe oraz osłabienie
ekonomiczne i militarne Rosji wy-
tworzyły u strategów USA przekona-
nie o absolutnej supremacji amery-
kańskiej na świecie. Stany Zjednoczo-
ne zaczęły odgrywać samorzutnie
przyjętą rolę zbawcy, światowego
żandarma, mesjasza niosącego pokój
i demokrację na naszym globie – na-
wet za cenę jednostronnego podejmo-
wania kosztownych operacji wojsko-
wych z dala od swych granic (opera-
cja w Iraku pochłonęła już ponad pięć
miliardów dolarów).
Rola ta została nawet potwierdzona
rezolucją Parlamentu Europejskiego
(z 19 lutego 2009 roku), w której mówi się, że
nasz glob „stał się ziemią bez granic”. Sprawia
to, że współpraca między Unią a NATO po-
winna służyć zapewnianiu bezpieczeństwa na
świecie, uwzględniając takie zjawiska jak mię-
dzynarodowy terroryzm, zagrożenia w sieci
internetowej (cyberzagrożenie), katastrofy na-
turalne i degradacja środowiska naturalnego,
zorganizowana przestępczość i inne. Krótko
ORGANIZACJA mówiąc, NATO powinno stać się strukturą za-
ATAKU na wieże pewniającą takie bezpieczeństwo i interwenio-
WTC kosztowała
zaledwie
wać nawet z dala od granic Europy.
200 tysięcy Po upadku ZSRR w strategii bezpieczeństwa
dolarów, a jedyną globalnego głowice atomowe zeszły na dalszy
użytą bronią plan, ale ogromny potencjał sił konwencjonal-
były plastikowe
noże do krojenia nych i nowoczesna technika nadal były decydu-
kanapek. jącymi czynnikami. W interwencjach na Bałka-
nach, w Afganistanie, Iraku czy też w czasie
tak zwanych humanitarnych interwencji zbroj-
nych w Somalii, na Haiti, w Rwandzie, Kongu,
we Wschodnim Timorze czy w Sierra Leone
użycie nowoczesnego lotnictwa i sił desanto-
wych pozwalało szybko rozgromić przeciwni-
ka. Uznano – a doświadczenie, między innymi
wyniesione z I wojny w rejonie Zatoki Perskiej,
podpowiadało, że tak jest naprawdę – iż wystar-
czy miażdżące uderzenie z powietrza, by ogra-

DOTYCHCZASOWY PRZEBIEG
WALK w Iraku i Afganistanie
świadczy, że nowoczesna teoria
walki i użycie zaawansowanej
techniki wcale nie są skuteczne
w wojnie asymetrycznej.
FOT. AUSTRALIAN DOD
niczyć swe straty na polu walki do minimum
i zwyciężyć przeciwnika.
Efekty pierwszej kampanii przeciwko Irako-
wi w Kuwejcie skłoniły amerykańskich strate-
gów do błędnego wniosku, że przewaga w lot-
nictwie pozwala zawsze złamać wroga i sprawa
zajęcia przez siły lądowe terytorium przeciwni-
ka, z wrogo nastawioną ludnością, jest kwestią
drugorzędną. Takie myślenie sprawiło, że nie
wykorzystano sukcesu w Kuwejcie i nie zajęto
wówczas Iraku. Dowodzi tego również porażka
poniesiona w czasie amerykańskiej operacji
w Mogadiszu przeciwko oddziałom generała
Aidida (3 października 1993 roku).
NOWY TYP ZAGROŻEŃ
Już pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłe-
go wieku niektórzy politolodzy amerykańscy
ostrzegali na łamach „Foreign Affairs”, że XXI
wiek postawi przed światem zachodnim wyzwa-
nia całkiem nowego typu. Wskazywali, że zagro-
żenie nuklearnym konfliktem supermocarstw
znacznie zmaleje lub nawet zaniknie. Wypłyną
natomiast znacznie trudniejsze do rozwiązania
problemy: wojny o podłożu etnicznym i religij-
nym, wojny o surowce i dostęp do wody, ambicje
tak zwanych kieszonkowych mocarstw (do któ-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
rych można by teraz zaliczyć na przykład Iran i Xiangsui) w opublikowanej w lutym 1999 ro-
czy Koreę Północną) oraz pojawią się zdecentra- ku książce „Wojna bez ograniczeń”, w której na-
lizowane organizacje terrorystyczne. Jeśli przy- pisali, że modne obecnie określenie „wojny asy-
pomnimy sobie historię ostatnich 20 lat, to metrycznej” to w gruncie rzeczy nowa nazwa
ostrzeżenia te okazują się prorocze. doktryny wyłożonej przez znanego generała
chińskiego Sun Tzu (481 rok przed naszą erą)
WINNA GLOBALIZACJA w dziele „Sztuka wojenna”, sprowadzającej się
W czasie euforii, jaka zapanowała po wyga- „do obrony słabego przed silnym przeciwni-
szeniu zimnej wojny, całkowicie zapomniano, że kiem”. Autorzy sądzą, że przewaga techniczna,
w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku operacje o charakterze czysto militarnym i do-
w wyniku wojen niekonwen- tychczasowe metody walki
cjonalnych toczonych w róż- Stosowanie schodzą na dalszy plan. Ich zda-
nych zakątkach naszego globu niem, wojna bez ograniczeń rzu-
i finansowanych przez handla-
nowoczesnego ci ogromne wyzwanie tradycyj-
rzy bronią, diamentów i narko- uzbrojenia przeciwko nym modelom i teoriom prowa-
tyków bądź też waśni etnicz- ruchom partyzanckim dzenia walki. Sądzą, że w przy-
nych na świecie zginęły ponad prowadzi do coraz szłości polem walki staną się
cztery miliony osób – niestety, wszelkie dziedziny życia: poli-
głównie cywilów. Dawniej woj- większych ofiar tycznego, ekonomicznego i spo-
ny takie były efektem rywaliza- wśród cywilów łecznego. „W nowoczesnym ar-
cji supermocarstw. Teraz strate- senale znajdą się zarówno wiru-
dzy USA twierdzą, że są one skutkiem tak zwa- sy komputerowe, jak i manipulacje na giełdach,
nej globalizacji i braku ładu demokratycznego. rozpowszechnianie alarmistycznych wieści o sy-
Niemniej uważają, że stanowią poważne zagro- tuacji ekonomicznej, manipulacje kursami walut,
żenie dla bezpieczeństwa świata zachodniego. manipulacje społeczeństwem, i tym podobne”,
Eksperci Pentagonu wskazują na dwa typy za- piszą autorzy, dla których skuteczność tych no-
grożenia bezpieczeństwa, zwane asymetryczny- wych broni będzie o wiele większa niż najnowo-
mi. Z jednej strony są to wojny domowe spowo- cześniejszych technik militarnego rażenia. We-
dowane osłabieniem czy też dezintegracją nie- dług nich, w XXI wieku zatrze się różnica mię-
których państw, a z drugiej zagrożenia zewnętrz- dzy polem walki i strefą poza nim.
ne, ale nie ze strony innego państwa, ustroju czy Pamiętajmy, że autorzy pisali o tym dwa lata
religii, lecz takie, których podłożem są efekty przed atakiem Al-Kaidy na wieże WTC. Ata-
globalizacji, jak niedorozwój gospodarczy, pre- kiem, który wstrząsnął Ameryką i całym świa-
sja demograficzna czy też porachunki gangster- tem, którego organizacja kosztowała zaledwie
skie na skalę międzynarodową. W tę definicję 200 tysięcy dolarów i w którym jedyną użytą
wpisują się zarówno działania Al-Kaidy, wojny bronią były plastikowe noże do krojenia kana-
klanowe w Somalii, jak i niebezpieczeństwo wy- pek. Kolejne ataki Al-Kaidy w Londynie i Ma-
wołane istnieniem enklaw nędzy i anarchii w in- drycie były równie skuteczne co… tanie.
nych krajach. Dobrze znany czytelnikom dotychczasowy
Wobec tych zagrożeń współczesne doktryny przebieg walk w Iraku i Afganistanie oraz pyrru-
bezpieczeństwa, jak również współczesne armie sowe zwycięstwa armii izraelskiej w czasie ataku
są bezradne. W czasie pierwszej interwencji na libański Hezbollah w 2006 roku i przeciwko
amerykańskiej w Afganistanie samoloty F-16 Hamasowi w Gazie świadczą dobitnie, że nowo-
i rakiety Tomahawk dominowały w powietrzu, czesna teoria walki i użycie zaawansowanej tech-
niszcząc wybrane cele, ale na ziemi rządy spra- niki wcale nie są skuteczne w wojnie asyme-
wowali faceci z kałasznikowami. Pentagon liczył trycznej. Co gorsza, stosowanie nowoczesnego
optymistycznie, że nowoczesna technika pozwo- uzbrojenia przeciwko ruchom partyzanckim pro-
li zakończyć zwycięsko afgańską operację wio- wadzi do coraz większych ofiar wśród cywilów,
sną 2002 roku. zwanych „stratami towarzyszącymi”, znanymi
„Kiedy biedne kraje, o słabym potencjale woj- zarówno z Libanu, jak i Gazy czy Afganistanu.
skowym, oraz ugrupowania bojowe o charakte- To z kolei rodzi pytanie: jak kontrolować zajęty
rze niepaństwowym stają do walki z mocarstwa- teren, gdy miejscowa ludność odnosi się do
mi, tak jak to miało miejsce w Czeczenii (prze- wojsk mających przywracać bezpieczeństwo co-
ciwko Rosji), Somalii (przeciw USA), Irlandii raz bardziej wrogo? 
Północnej (przeciw Wielkiej Brytanii) oraz
w wypadku walk dżihadystów islamskich (prze- WIZYTÓWKA
ciwko Zachodowi), rozsądek podpowiada im, że
należy unikać frontalnego starcia z armiami MARIUSZ BORKOWSKI
przeciwnika. Trzeba podejmować różne formy Komentator do spraw
walki typu partyzanckiego, wojny terrorystycz- międzynarodowych radia
nej, wojny wywiadowczej oraz sabotażu (na i telewizji. Były korespon-
przykład w sieci teleinformatycznej czy interne- dent BBC i PAP w Maghrebie. W latach
towej)”. Wnioski takie przedstawili dwaj oficero- 1996–2006 zastępca dyrektora Informa-
cyjnej Agencji Radiowej Polskiego Radia.
wie armii chińskiej (pułkownicy Liang
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 39

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Wrzask
nie wystarczy
S
omalia jest pogrążona
w wojnie klanów.
Powierzchnia dwa razy
większa od Polski, lud-
ność niemal czterokrot-
nie mniejsza. W 1996 roku wojska
ONZ, w tym Polacy, dały za wy-
graną i opuściły to terytorium.
Obecnie jego największe bogactwo
narodowe – piractwo. Największy
udział w produkcie krajowym brut-
to – też prawdopodobnie piractwo.
Wzdłuż tak zwanego rogu Afry-
ki i przez Zatokę Adeńską pro-
wadzi uczęszczany szlak
handlowy, istna morska
autostrada. Wyobraźmy
sobie taką solidną auto-
stradę zachodnioeuro-
pejską, pełną przejeż-
dżających przez nią
TIR-ów, którą pewnego
dnia opanowali rozbójni-
cy. Co robią właściciele
ciężarówek? Wymusza-
ją na rządach państw
leżących wzdłuż auto-
strady skuteczną akcję
policyjną, a jeśli to nie
pomoże, wojskową, aby
przywrócić bezpieczeń-
stwo ludzi i ładunków.
A co się dzieje, gdy
autostrada przebiega
przez państwo upadłe?
Somalia jest państwem
upadłym, ale za ten upadek
płacimy wszyscy. I nikt z nas
nie potrafi sobie z nim poradzić.
40 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Somalia jest państwem upadłym, ale za ten upadek płacimy
wszyscy. I nikt z nas nie potrafi sobie z nim poradzić.
Nie potrafimy sobie zresztą pora-
dzić także z innymi upadłymi pań-
stwami, stającymi się oazami mię-
dzynarodowej przestępczości albo
międzynarodowego terroryzmu. In-
wazja na Afganistan jest tego naj-
lepszym przykładem.
Do niedawna sprawy udawało się
załatwiać „bronią” wynalezioną
przez Fenicjan. Piratom płacono,
ludzi, statki i ładunki
odzyskiwano. Jak długo jednak można?
W obronie zagrożonej załogi jachtu Fran-
cuzi użyli broni. Kilka dni później bohater-
stwem popisał się amerykański kapitan
Richard Philips, a swoją celność udowod-
nili snajperzy z jednostki specjalnej Seals.
Tuż potem porwano dwa następne statki.
Zgodnie z prawem morskim cywilne stat-
ki nie mogą być uzbrojone. Rozważano
więc zainstalowanie na nich broni aku-
stycznej. Naciska się spust ta-
kiego działa, a ono
zaczyna wrzesz-
czeć tak straszli-
wie, że piraci padają
jak ścięci. A załoga? Nie
znam się na broni akustycz-
nej, ale wciąż jej nie ma na stat-
kach w Zatoce Adeńskiej. A piraci
są. Co zrobić?
Wyobraźmy sobie solidną
autostradę, pełną
przejeżdżających przez nią
TIR-ów, którą pewnego
dnia opanowali rozbójnicy
Jeśli nie można uzbroić statków, to
może wynająć jakichś bodygardów,
a dla usunięcia wszelkich podejrzeń
wziąć ich na służbę ONZ i wyposażyć
w błękitne kaski?
Na razie piraci ponieśli straty, ale
nie wpadli w frustrację. Herszt zapo-
wiada zemstę. Na pewno nie zadowoli
się wrzaskiem. 

Trzy specjalne procenty
Z MICHAELEM G. VICKERSEM o rozwoju wojsk specjalnych
oraz współpracy polskich i amerykańskich komandosów
rozmawia BOGUSŁAW POLITOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Jaką rolę
w siłach zbrojnych Stanów Zjednoczo-
nych odgrywa instytucja SOLIC&IC
(Special Operations/Low Intensity
Conflict and Interdependent Capa-
bilities), którą Pan kieruje?
MICHAEL G. VICKERS: Kongres
postanowił utworzyć SOLIC dwadzie-
ścia dwa lata temu po to, by w Pentago-
nie znalazł się cywilny urzędnik czuwa-
jący nad działalnością wojsk specjal-
nych, ich rozwojem, wielkością przyzna-
wanego budżetu i jego właściwym wy-
korzystaniem. Rozszerzenie zakresu
działania SOLIC o IC (zdolności współ-
zależne) nastąpiło dwa lata temu. Po po-
wołaniu SOLIC&IC nasze wojska spe-
cjalne zyskały na znaczeniu. Stały się
dla USA, a także innych krajów, w tym
Polski, wzorem wyszkolenia, uzbrojenia
i profesjonalnego działania.
POLSKA ZBROJNA: Jest Pan za-
tem doradcą sekretarza obrony do
działań bardzo ważnych i tajnych.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
MICHAEL G. VICKERS: Tak też
można to nazwać. Ściśle współpracuję
z dowództwami naszych wojsk lądo-
wych, marynarki wojennej i sił po-
wietrznych, bo wszystkie te rodzaje sił
zbrojnych mają jednostki specjalne.
W SOLIC&IC sprawujemy nadzór nad
wojskami specjalnymi, w tym na przy-
kład nad „zielonymi beretami”. Zajmu-
jemy się nie tylko pozyskiwaniem dla
nich pieniędzy, lecz także programami
rozwoju i zasadnością wykorzystania
ich w konfliktach zbrojnych. Nie mamy
jednak wpływu na dowodzenie czy kie-
rowanie nimi podczas akcji bojowych.
POLSKA ZBROJNA: Czy wasi ko-
mandosi nie skarżą się ostatnio na
przepracowanie?
MICHAEL G. VICKERS: Tempo
związane z wojnami w Iraku i Afgani-
stanie jest bardzo duże, w porównaniu
z okresem sprzed 2001 roku można po-
wiedzieć, że dwukrotnie większe. Sił
specjalnych na misjach mamy zresztą
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
także znacznie więcej niż wtedy. Żołnierze na
misjach odbywają tury w cyklu sześciomiesięcz-
nym. Sześć miesięcy są za granicą, a następne
sześć szkolą się w kraju. Ze względu na tak duże
zaangażowanie musieliśmy również zwiększyć
dwukrotnie budżet dla naszego rodzaju wojsk.
Dzięki takim działaniom mogą one pozostawać
w bardzo wysokiej gotowości do użycia.
DOBRZE
WYSZKOLONE
siły specjalne POLSKA ZBROJNA: Jakie są dla sił specjal-
nie funkcjonują nych skutki prywatyzacji konfliktów zbroj-
przecież tylko ze nych, z którą mieliśmy do czynienia za czasów
względu na misje
prezydentury George’a W. Busha? Private
zagraniczne
w Iraku czy military companies (prywatne firmy wojsko-
Afganistanie, we) wyssały wielu żołnierzy z waszych jedno-
ale głównie dla stek. Jak temu przeciwdziałacie?
obrony Polski.
MICHAEL G. VICKERS: Zdarza się, że ko-
mandosi odchodzą do pracy w firmach prywat-
nych. Taka sytuacja nikogo nie cieszy. Jednak
ostatnio zaobserwowaliśmy spadek liczby od-
chodzących. Uważam, że ludzie, którzy zaciąga-
ją się do służby w formacjach specjalnych, są pa-
sjonatami i jak już się tu dostaną, to chcą służyć
jak najdłużej. Takich ludzi praca w firmach pry-
watnych, nawet za wynagrodzenie dwa razy lep-
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 41
 S I Ł Y S P E C J A L N E
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI
MICHAEL G. VICKERS odwiedził 1 Pułk Specjalny, największą i elitarną jednostkę w naszych siłach specjalnych.
sze, nie kusi, bo nie daje im satysfakcji. Koman-
dosi mówią, że tam nie mieliby świadomości, że
robią coś ważnego dla kraju. Ponadto każdy do-
bry żołnierz jest związany emocjonalnie z kole-
gami z zespołu. Komandosów zaś łączą wyjąt-
kowo silne więzi.
POLSKA ZBROJNA: Przyjechał Pan do
Polski po podpisaniu przez sekretarza obro-
ny USA Roberta Gatesa i ministra Bogdana
Klicha dokumentu o współpracy wojsk spe-
cjalnych naszych krajów. Co Pan chce zapro-
ponować naszym komandosom?
MICHAEL G. VICKERS: Chcę pomóc wa-
szemu Dowództwu Wojsk Specjalnych. To
„młode” dowództwo, działające samodzielnie
od niedawna. Wiem, że niektórzy politycy
w Polsce podważają celowość jego powstania
i w ogóle rozwoju wojsk specjalnych. Dlatego
spotkałem się z przedstawicielami sejmowej
i senackiej komisji obrony. Przekonywałem ich,
że utworzenie Dowództwa Wojsk Specjalnych
było celowe i ważne nie tylko dla Polski, lecz
także dla NATO i regionu. Przypomniałem, że
od ataków terrorystycznych 11 września 2001
roku znaczenie tego rodzaju wojsk we wszyst-
kich armiach wzrasta. Jest bardzo istotne, aby
jedno kompetentne dowództwo odpowiadało za
ten specyficzny rodzaj wojsk, za jego wyszkole-
nie, zaopatrzenie i strategiczne dowodzenie
podczas misji.
42 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
POLSKA ZBROJNA: Mówi Pan
o jednym dowództwie, mając na my-
śli Polskę, bo w armii amerykańskiej
podobne funkcje pełnią dwie pla-
cówki.
MICHAEL G. VICKERS: Faktycz-
nie, jedno polskie dowództwo wykonu-
je zadania, jakie u nas wykonują dwa
dowództwa: operacji specjalnych na
kontynentach i operacji specjalnych
Z RÓŻNYCH (SOCOM). Pierwsze odpowiada za wy-
WZGLĘDÓW
musimy ukrywać korzystanie wojsk specjalnych za grani-
wykonywanie cą, a drugie za szkolenie, uzbrojenie
zdecydowanej i zaopatrywanie w kraju. U was DWS
większości misji. robi to wszystko samodzielnie, co
zwiększa jego znaczenie.
Wracając do sceptyków... Uważam,
że Polacy powinni wiedzieć, że rozwój
DWS i podległych mu jednostek jest
korzystny dla kraju. Dobrze wyszkolo-
ne siły specjalne nie funkcjonują prze-
cież tylko ze względu na misje zagra-
niczne w Iraku czy Afganistanie, ale
głównie dla obrony Polski.
POLSKA ZBROJNA: W naszej ar-
mii dowództwo i odrębny rodzaj
wojsk specjalnych powstały niedaw-
no i głównie ze względu na misje. Co
było impulsem do powołania amery-
kańskiego oddzielnego dowództwa
sił specjalnych? W latach osiemdzie-
siątych terroryzm był znacznie
mniejszym zagrożeniem. Ameryka-
nie nie zajmowali się „globalną woj-
ną z terroryzmem”.
MICHAEL G. VICKERS: Ostatnio
oblicze terroryzmu się zmieniło. Nie
znaczy to jednak, że kiedyś nie było
go wcale. W końcu 1979 roku w na-
szej ambasadzie w Teheranie uwię-
ziono kilkudziesięciu zakładników.
24 kwietnia 1980 roku nasze oddziały
próbowały ich odbić, co zakończyło
się totalnym niepowodzeniem. Poraż-
ka była impulsem, który sprawił, że
zaczęliśmy myśleć nad usprawnie-
niem sił specjalnych, powołaniem
jednego kompetentnego dowództwa
do kierowania nimi. Tragedia na pu-
styni w Iranie uzmysłowiła polity-
kom, że trzeba zapewnić komando-
som odpowiedni budżet na uzbrojenie
i szkolenie. Kongres zrozumiał wtedy,
że nie ma innego wyjścia, jeśli po-
dobne porażki mają się nie powtó-
rzyć. W 1987 roku Kongres wydał
odpowiednie ustawy normujące funk-
cjonowanie oraz używanie naszych
jednostek specjalnych. Wkrótce na
szczeblu Departamentu Obrony utwo-
rzono SOLIC.

POLSKA ZBROJNA: Skoro terroryzm
zmienia oblicze, to jak może wyglądać za
10 czy 20 lat? Jak wtedy będzie wyglądała
walka z nim?
MICHAEL G. VICKERS: Analitycy przewi-
dują, że walka z terroryzmem potrwa jeszcze
długie lata. Wszelkiej maści radykalne ugrupo-
wania potrafią doskonale korzystać z globaliza-
cji. Mogą więc uderzać na każdym kontynencie
i w każdym kraju. Musimy
robić wszystko, aby zmini-
malizować możliwość ich
Utworzenie
ataków. Do tego potrzebna Dowództwa
jest sieć instytucji, w tym
wywiadowczych, oraz wojsk Wojsk
specjalnych. Potrzebne jest
doskonałe współdziałanie
Specjalnych było
całej wspólnoty międzyna- ważne nie tylko
rodowej.
dla Polski, lecz
POLSKA ZBROJNA: Czy
główną siłą zwalczania ter-
także dla NATO
roryzmu będą wojska spe- i regionu
cjalne?
MICHAEL G. VICKERS: Terroryści działa-
ją nie tylko zbrojnie. Wykorzystując wpływy
oraz pieniądze, potrafią obalać rządy. Można
powiedzieć, że terroryzm w pewien sposób
osłabił nawet taki sojusz jak NATO. Musimy
więc być mądrzy i rozważni. Dlatego między
innymi uważam, że potrzebny jest rozwój sił
specjalnych. Służba w tych siłach oraz w Cen-
tralnej Agencji Wywiadowczej nauczyła mnie
jednak, że we współczesnym świecie bardzo
trudno jest precyzyjnie cokolwiek przewidywać
i wyrokować.
POLSKA ZBROJNA: Siły specjalne armii
amerykańskiej są uważane za największe
i najlepiej wyszkolone. Proszę je zarekla-
mować.
MICHAEL G. VICKERS: Najpierw o bu-
dżecie. Nasze siły specjalne pochłaniają zaled-
wie 3 procent budżetu armii. Widać więc, że to
dobra inwestycja strategiczna. Amerykanie wie-
dzą, że każdy dolar przyznany na ten rodzaj
wojsk jest dobrze wydany. Jeśli zaś chodzi o li-
czebność, to oddziały specjalne również stano-
wią około 3 procent z około dwumilionowej
rzeszy wszystkich żołnierzy. Niedługo będą li-
czyły 60 tysięcy żołnierzy. Sądzę, że są to pro-
porcje podobne jak w polskiej i wielu innych
armiach.
POLSKA ZBROJNA: Czy biorąc pod uwa-
gę liczbę poważnych konfliktów zbrojnych
na świecie i asymetryczny charakter działań
bojowych, owe 3 procent, a w Polsce nawet
2 procent, to nie za mało?
MICHAEL G. VICKERS: Mimo że mówimy
tylko o 3 procentach, to jednocześnie możemy
mówić o ciągłym wzroście, zarówno ilościo-
wym, jak i pod względem jakości, liczby żoł-
nierzy, ich uzbrojenia oraz budżetu. Przecież od
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
2000 roku liczebność naszych wojsk specjal-
nych wzrosła o 30 procent. Proszę pamiętać, że
tempo rozbudowy oddziałów specjalnych zale-
ży także od możliwości pozyskiwania do nich
odpowiednich ludzi. Tu nie przyjmuje się gości
z ulicy.
POLSKA ZBROJNA: Wojska specjalne są
kiepsko „sprzedawane” społeczeństwu.
O niektórych akcjach terrorystycznych mówi
się miesiącami, a nawet la-
tami. Za to o udanej akcji
oddziałów specjalnych nie
słyszałem od dawna.
A przecież wojna z terrory-
zmem ma także wymiar
wojny propagandowej.
MICHAEL G. VICKERS:
Społeczeństwo istotnie inte-
resuje się takimi akcjami.
Ludzie lubią słyszeć o odwa-
dze, heroizmie i niesamowi-
tych wyczynach komando-
sów. Jednak my z różnych
względów musimy ukrywać
zdecydowaną większość misji, nie możemy
ujawniać personaliów naszych żołnierzy ani na-
wet ich twarzy. W ten sposób tworzą się ograni-
czenia dla propagowania sukcesów.
POLSKA ZBROJNA: Jednak do celów wal-
ki propagandowej, zachowując ogranicze-
nia, dowódcy mogliby co jakiś czas ogłosić,
że „siły dobra”, nasze siły, odniosły ważny
sukces...
MICHAEL G. VICKERS: Rozumiem takie
oczekiwania, ale my wiemy, że takich komuni-
katów, relacji czy sprawozdań słuchają także
nasi wrogowie. Oglądając programy, studiują
metody działania, wyciągają taktyczne wnioski.
Dlatego wolimy pozostawać – tak jak dotąd
– anonimowi.
POLSKA ZBROJNA: Nie sądzi Pan, że
oglądanie programów o sukcesach wojsk
specjalnych mogłoby osłabić morale terrory-
stów? Gdy ja myślę o waszych komandosach,
mam przed oczami interwencje w Iranie
i Somalii, czyli dwie porażki uwiecznione
w filmach. Może wymieni Pan jakąś dużą
akcję komandosów zakończoną sukcesem?
MICHAEL G. VICKERS: Spójrzmy na Irak.
Kilka lat temu był bardzo niebezpiecznym miej-
scem, gdzie ciągle podkładano bomby, gdzie
rządziła Al-Kaida. Ostatnio wiele się tam zmie-
niło. Terrorystyczna organizacja w Iraku zosta-
ła prawie doszczętnie rozbita i zapewniam, że
siły specjalne odegrały w jej zniszczeniu ol-
brzymią rolę.
POLSKA ZBROJNA: Wróćmy do lutowego
memorandum z Krakowa. Czy dokumenty
NATO sankcjonujące współpracę między
naszymi wojskami specjalnymi nie były wy-
starczające?
MICHAEL G. VICKERS: Istniejące progra-
my współpracy wojsk specjalnych w NATO są
istotne. Znaczącą rolę odgrywa też sojuszni-
cza komórka koordynacji sił specjalnych. Jed-
nak ważne są również dobre i ciągle rozwijają-
ce się stosunki dwustronne w tym względzie.
I właśnie memorandum odnosi się do współ-
pracy bilateralnej między naszymi siłami spe-
cjalnymi, sprawia, że zacieśniają się relacje, ko-
operacja staje się bardziej aktywna, daje gwa-
rancję podjęcia szeregu przedsięwzięć, na któ-
rych wasze Dowództwo Wojsk Specjalnych bar-
dzo zyska.
POLSKA ZBROJNA: Czy podobne poro-
zumienia podpisaliście z innymi krajami Eu-
ropy?
MICHAEL G. VICKERS: Mamy podobne
porozumienie z siłami specjalnymi Wielkiej Bry-
tanii. Z żadnym krajem Europy Wschodniej ta-
kich porozumień nie podpisywaliśmy. To memo-
randum odzwierciedla ważność DWS oraz wa-
szego potencjału w odniesieniu do oddziałów
specjalnych. Dążymy wspólnie do tego, aby Pol-
ska stała się w NATO krajem wiodącym w pro-
wadzeniu operacji specjalnych.
POLSKA ZBROJNA: Odwiedził Pan 1 Pułk
Specjalny, jednostkę elitarną i największą
w naszych siłach specjalnych. Coś Pana tam
zaskoczyło?
MICHAEL G. VICKERS: Byłem żołnierzem
10 Grupy Sił Specjalnych Armii Stanów Zjed-
noczonych, dlatego ucieszyłem się z odwiedzin
w tak ważnej jednostce, podobnej do mojej. To
był wspaniały dzień! Z zadowoleniem zobaczy-
łem, że wszystko jest tutaj tak dobre jak w na-
szych siłach specjalnych. Dlatego z niecierpli-
wością czekam na następną wizytę. Chciałbym
też wkrótce zobaczyć żołnierzy tej jednostki
podczas działań w Afganistanie. 
WIZYTÓWKA
MICHAEL
G. VICKERS
Asystent sekretarza obro-
ny USA do spraw operacji specjalnych i kon-
fliktów o niskiej intensywności oraz zdolno-
ści współzależnych (SOLIC&IC). Doradza
Robertowi Gatesowi w kwestiach wykorzy-
stania i możliwości operacyjnych wojsk spe-
cjalnych. Od 1973 do 1986 roku był ofice-
rem jednostek specjalnych oraz CIA. Do-
świadczenie operacyjne i bojowe zdobywał
w Ameryce Środkowej i na Karaibach, Bli-
skim Wschodzie, w środkowej oraz zachod-
niej Azji. Jego służba z tego okresu obejmu-
je tajne akcje wywiadowcze, działania nie-
konwencjonalne, antyterrorystyczne, uwal-
nianie zakładników. Deklaruje, że darzy du-
żym sentymentem naszą część Europy.
Z Ukrainy pochodzi jego żona.
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 43
 A L B A N I A
C na to  NATO
FOT. NATO
ROBERT CZULDA
Biedny krewny
Ostatni szczyt NATO upłynął pod hasłem wyboru nowego sekretarza
generalnego. Przyłączenie dwóch nowych państw – Chorwacji i Albanii
– przeszło bez większego echa.
J
eżeli ktoś czekał na członkostwo
Albanii w NATO, to jedynie sami
Albańczycy. Z tej okazji udekorowa-
no odświętnie budynki administracji
publicznej. W stołecznej Tiranie postawiono
nawet specjalny zegar odliczający godziny
i minuty do upragnionej daty 1 kwietnia
2009 roku, która z pewnością stanie się
ważnym dniem w historii tego kraju. Ni-
czym za dotknięciem czarodziejskiej różdż-
ki to małe państewko, w którym nadal czuć
ducha długoletniego przywódcy Envera
Hodży, dołączyło do elitarnego grona naj-
większych potęg militarnych świata, stając
się partnerem do dyskusji o kluczowych
kwestiach strategicznych dla Stanów Zjed-
noczonych, Wielkiej Brytanii czy Niemiec.
Choć przyjęcie Albanii nie zostanie uzna-
ne za jedno z najważniejszych wydarzeń
w 60-letniej historii NATO, z pewnością
warto je zapamiętać. Przypomina bowiem,
że organizacja ta jest sojuszem nie tylko mi-
litarnym, ale również – a może przede
wszystkim – politycznym. Gdyby bowiem
44 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Uroczystość
podniesienia flagi
państwowej Albanii
przed kwaterą główną dziewięćdziesiątych. Już w 1992 roku
NATO 7 kwietnia
2009 roku.
kandydaturę Albanii rozpatrywać jedynie na
płaszczyźnie wojskowej, nigdy nie zostałaby
ona członkiem tego nadal dość elitarnego
grona. W kolejce czekają bowiem silniejsi
– Ukraina, Macedonia czy Gruzja. Trudno
nie wspomnieć też Serbii, która jest pań-
stwem silniejszym od Albanii i dużo bar-
dziej istotnym na każdej płaszczyźnie.
SZUKAJĄC SCHRONIENIA
„Wstąpienie do NATO to niezwykle ważne
wydarzenie”, mówił nieskrywający radości
jeden z Albańczyków nagabnięty przez dzien-
nikarza. „NATO nas obroni i pomoże popra-
wić nasz wizerunek, co przyciągnie inwesty-
cje zagraniczne”. Głos ten zdaje się być nie
tylko typowy dla większości mieszkańców
Albanii, ale także symptomatyczny – obec-
ność w NATO traktowana jest jako szansa na
rozwój i możliwość skrycia się za plecami sil-
niejszych. Nikt nie zwraca uwagi na odpowie-
dzialność, jaką członkostwo w NATO nieść
powinno – przede wszystkim za los Europy,
ale także całego świata. Złośliwi mawiają
przy tym, że jedynym wkładem Albanii
w NATO będą radość i optymizm.
Cel, jakim jest uzyskanie pomocy ze stro-
ny zachodnich mocarstw, przyświecał
Albanii nieprzerwanie od początku lat
rozpoczęto starania o członkostwo.
Prawdziwe uwielbienie dla sojuszu za-
uważalne stało się po 1999 roku, kiedy to
NATO wsparło Albańczyków w Kosowie,
wyrzucając Serbów z ich własnej prowincji.
Dzięki obecności sojuszu Albańczycy mogli
wrócić do Kosowa, a w 2008 roku ogłosić
niepodległość. To sprawiło, że NATO od kil-
ku lat nieprzerwanie cieszy się popularnością
wśród aż 96 procent mieszkańców Albanii.
AKTYWNA ALBANIA
Mimo skromnych sił Tirana aktywnie
(na miarę swoich możliwości) uczestniczy
w operacjach zagranicznych. Wysłano woj-
skowy personel na misję NATO w Bośni
i Hercegowinie (SFOR), a ostatnio także do
Afganistanu (ISAF). Aż do grudnia 2008
roku Albańczycy uczestniczyli w misji irac-
kiej. Co ciekawe, Albania bierze udział
w operacjach Unii Europejskiej, licząc po
cichu na członkostwo. Albańczycy są za-
równo w Czadzie (obecnie misja ONZ), jak
też w Bośni i Hercegowinie (ALTHEA).
W wyniku dwustronnych rozmów Tirana–
–Bruksela ustalono, że albańskie siły zbrojne
mają skupić się na specjalnościach, które mo-
gą być istotne dla NATO w przyszłych opera-
cjach. Albania ma rozwijać brygadę szybkiego
reagowania, żandarmerię, siły specjalne, jed-
nostki inżynieryjne, saperskie oraz medyczne.
Tirana obiecała, że aż 40 procent jej sił będzie
w każdej chwili gotowych do udziału w mi-
sjach zagranicznych. Jeśli plany zostaną zre-
alizowane, 8 procent sił albańskich będzie nie-
mal na stałe poza granicami kraju.
Obecność Albanii w NATO może dziwić
lub nawet irytować. Na pewno rodzi pytanie
o sens wprowadzania takiego państwa
w struktury sojuszu. Nie stanowi ono
wzmocnienia ani militarnego (11-tysięczne
wojsko), ani gospodarczego (jeden z naj-
biedniejszych krajów Europy). Nie jest też
atrakcyjne geograficznie, czego najlepszy
dowód stanowi brak jakiejkolwiek reakcji ze
strony Moskwy.
Należy jednak pamiętać, że zaproszenia,
a następnie przyłączenia niewielkiej Albanii
nikt od samego początku nie traktował
w kategoriach wzmocnienia jakości całego
sojuszu. 
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

wódcy opozycji zapowiedzieli, że protesty będą

się odbywać codziennie, dopóki Micheil
Saakaszwili nie ustąpi, to również oni starają się,
aby sytuacja nie wymknęła się spod kontroli.
Zdaniem niektórych komentatorów, są szanse
na bilateralne porozumienie. „Nie sądzę, aby
doszło do próby obalenia ekipy rządzącej, bo lu-
dzie chcą stabilności”, twierdzi Lewan
Ramiszwili, szef Instytutu Wolności w Tbilisi.
Uważa on, że trudno zmieniać prezydenta
w czasie kryzysu gospodarczego oraz ciągłego
napięcia w stosunkach z Rosją i separatystami.
„Rozwój wydarzeń na Kaukazie będzie zależał
nie tylko od stanowczości gruzińskiej opozycji,
ale także reakcji USA. A Waszyngton popiera
demokratyczne rozwiązania”, uspokaja również
Michaił Aleksandrow, ekspert do spraw Kau-
kazu Instytutu Państw WNP w Moskwie.
Saakaszwili twierdzi, że jego druga kadencja
jako prezydenta upływa na początku 2013 roku
i nie zamierza ustępować ze stanowiska przed
tym terminem. Jeszcze bardziej dosadny jest
szef gruzińskich służb wywiadowczych. Nie-
dawno Gela Beżuaszwili oskarżył Rosję o pró-
by „siania zamętu” w Gruzji: „Zakrojona na
szeroką skalę operacja militarna albo agresja ze
strony Rosji są w najbliższej przyszłości mniej
prawdopodobne. Dziś Rosja dąży do zwiększe-
nia presji na Gruzję innymi środkami – chce
obalić władze gruzińskie drogą wewnętrznego
zamętu i destabilizacji. Wydzieliła już nawet na
ten cel fundusze i wyznaczyła ludzi”.

NIE TAK MIAŁO BYĆ

Po słowach przyszedł czas na czyny. Naj-
pierw w prasie pojawiły się doniesienia o two-
rzeniu specjalnych jednostek, które miałyby
KRZYSZTOF GŁOWACKI
tłumić demonstracje. Gazeta „Alia” napisała,

Koniec przyjaźni
że MSW kupiło pojazdy opancerzone i gaz
FOT. US DOD

łzawiący.
Zdaniem większości komentatorów, pozycja
polityczna Saakaszwilego staje się coraz słab-
W Gruzji coraz częściej dochodzi do protestów opozycji. Demonstranci sza. Nie ma dnia, aby prezydenta nie opuścił ja-
kiś dawny sojusznik z okresu rewolucji róż.
domagają się ustąpienia z urzędu prezydenta Micheila Saakaszwilego.

P
Ostatnio do opozycji dołączył były ambasador
odczas obchodów dwudzie- Obwinia się go o łamanie zasad pań- Gruzji w ONZ Irakli Alasania. Przed nim na
stej rocznicy masakry 1989 stwa prawa i brak reform, które podnio- drugą stronę przeszli były minister obrony
roku, upamiętniającej brutal- słyby poziom życia społeczeństwa. Irakli Okruaszwili, była przewodnicząca parla-
ne rozpędzenie przez radzie- Gruzini mają też pretensje o zeszło- mentu Nino Burdżanadze oraz były ambasador
cki Specnaz pokojowej demonstracji roczną wojnę z Rosją, po której separa- w Rosji, bogacz i właściciel prywatnej telewizji
zwolenników gruzińskiej niepodległo- tystyczne republiki Osetia Południowa Rustawi 2 Eros Kitsmariszwili.
ści, tysiące obywateli skandowały jed- i Abchazja ogłosiły niepodległość. Politycy ci nie szczędzą gorzkich słów pod
no: „Ustąp, ustąp!”. Według władz, na Zachód obawia się, że dojdzie do po- adresem obecnego prezydenta. „Saakaszwili
ulice wyszło 25 tysięcy ludzi, ale za- wtórki z 2007 roku, kiedy antyprezy- był naszym Obamą. Po dziesięciu latach
chodni obserwatorzy twierdzą, że było denckie demonstracje zostały brutalnie SAAKASZWILI rządów Szewardnadzego społeczeństwo
ich co najmniej 80 tysięcy. rozpędzone przez siły bezpieczeństwa. stanowczo chciało zmian, ale teraz Gruzja nie różni się
Władze w Tbilisi zostały jednak ostro twierdzi, że jego od Azerbejdżanu czy Turkmenistanu”, twier-
ROZCZAROWANIE upomniane przez sojuszników i zapew- druga kadencja
jako prezydenta
dzi Kitsmariszwili.
Opozycja oskarża prezydenta o zdra- niają, że nie użyją siły. „Nie będzie upływa Każdego dnia opozycja zbiera się pod parla-
dę ideałów rewolucji róż z 2003 roku, konfrontacji między policją a protestu- na początku mentem, potem przechodzi pod siedzibę prezy-
kiedy odsunięto od władzy skorumpo- jącymi. Funkcjonariusze będą się wy- 2013 roku, denta oraz gmach telewizji. Ostatnio przeciwni-
waną ekipę Eduarda Szewardnadzego. kazywać maksymalną tolerancją”, za- i nie zamierza cy Saakaszwilego zapowiedzieli, że codziennie
ustępować ze
Ludzie są rozczarowani sposobem, powiedział minister spraw wewnętrz- stanowiska przed przez kilka godzin będą blokować wszystkie uli-
w jaki Saakaszwili sprawuje rządy. nych Wano Merabiszwili. Choć przy- tym terminem. ce wiodące do tych budynków. 

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 45

 C Z E C Z E N I A
Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
W cieniu Rosji
Unia Europejska nie zdołała zareagować na wydarzenia w Mołdawii,
jest też coraz wyraźniej wypychana z monopolizowanego przez Rosję
procesu pokojowego.
W
Mołdawii 5 kwietnia odbyły
się wybory parlamentarne,
które miały określić dalszy
kierunek ewolucji politycznej
tego państwa. Zwycięstwo rządzących komuni-
stów (Partia Komunistyczna Republiki Mołda-
wii – PKRM) zostało oprotestowane przez par-
tie opozycyjne, które uznały ich wynik wybor-
czy za „poprawiony”. Zgodnie z początkowy-
mi wynikami komuniści uzyskali 61 manda-
tów w 101-osobowym parlamencie, co dawało
im akurat większość kwalifikowaną, pozwala-
jącą wybrać prezydenta. Pozostałe 40 manda-
tów zdobyli przedstawiciele partii opozycyj-
nych, które jednoznacznie opowiadały się za
zbliżeniem z Zachodem – Partia Liberalna,
Partia Liberalno-Demokratyczna, Sojusz „Na-
sza Mołdawia” (11 miejsc).
Tuż po wyborach rozpoczęły się demonstra-
cje młodzieży w Kiszyniowie (około 10 tysię-
cy osób), które w następnych dniach przerodzi-
ły się w regularne zamieszki. Zdewastowano
rezydencję prezydenta i siedzibę parlamentu.
Interwencja policji była ograniczona – dopiero
później zatrzymano około 200 osób (w me-
diach światowych pojawiły się informacje o re-
46 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
FOT. NATO
Prezydent
Władimir Woronin
(na zdjęciu z lewej) nie
może być wybrany na
trzecią kadencję, ale
faktycznie pozostanie
u steru władzy.
presjach wobec nich). Władze zdecydowały się
na skorygowanie oficjalnych wyników i PKRM
zdobyła 60 mandatów, co pozbawiło ją możli-
wości samodzielnego wyboru prezydenta.
W obliczu dalszych nacisków opozycji sąd
konstytucyjny zdecydował o ponownym przeli-
czeniu głosów 15 kwietnia, jednak partie opo-
zycyjne odmówiły poparcia, domagając się po-
nownego przeprowadzenia wyborów. Protesty
stopniowo wygasły, co wynikało również z po-
stawy opozycji, która nie była zdecydowana,
czy przyłączyć się do protestów, czy prowadzić
indywidualne negocjacje z komunistami.
Sytuację Mołdawii określały od początku jej
istnienia dwa kluczowe problemy: „zamrożony”
konflikt z separatystyczną republiką Naddnie-
strza oraz kwestia ewentualnego zjednoczenia
z Rumunią. Konflikt sięga 1990 roku i wiąże się
z różnymi reakcjami elit rosyjsko- i rumuńskoję-
zycznych na rozpad ZSRR. Przy wsparciu (rów-
nież zbrojnym) lokalnej generalicji radzieckiej,
rosyjskojęzyczna część mołdawskiej republiki
radzieckiej ogłosiła niepodległość i oderwała się
od Mołdawii właściwej. Od czasu porozumienia
rozejmowego gwarantem status quo pozostają
siły rosyjskie (jako siły pokojowe), nadzorujące
przestrzeganie zawieszenia broni oraz pilnujące
poradzieckich magazynów, w których przecho-
wywana jest broń.
Jeszcze większym wyzwaniem wydaje się
kruchość podstaw mołdawskiej państwowości.
Większość mieszkańców posługuje się języ-
kiem rumuńskim, sama Mołdawska SRR była
zaś sztucznym tworem, powstałym w wyniku
oderwania Besarabii od Rumunii przez ZSRR
w 1940 roku. W latach 90. pomysł zjednocze-
nia był popierany przez część mołdawskiej eli-
ty. Oskarżenia skierowane przez prezydenta
Woronina pod adresem Bukaresztu o inspiro-
wanie zamieszek świadczyły o tym, że niektó-
rzy obawiają się wchłonięcia Mołdawii.
Od początku obecnej dekady dodatkowym
problemem stała się ewolucja ustroju poli-
tycznego. Zaczął on stopniowo się zmieniać
od 2001 roku, kiedy władzę objęła Partia
Komunistyczna Republiki Mołdawii, a pre-
zydentem został Władimir Woronin. Pod
jego rządami zachowano wprawdzie proce-
dury demokratyczne, jednak kontrola nad za-
sobami ekonomicznymi państwa skupiła się
w rękach wąskiej elity rządzącej. System moł-
dawski stopniowo zmieniał się w kierunku
„kapitalizmu państwowego”. W polityce za-
granicznej Mołdawia wyraźnie zbliżała się
w stronę Rosji. Stawką ostatnich wyborów był
dalszy kierunek tych przemian. Sam Woronin
nie może być wybrany na trzecią kadencję, ale
faktycznie pozostanie u steru władzy po zwy-
cięstwie komunistów, zaś stworzony przez nie-
go model rządów będzie się utrwalał.
Opozycja swojej szansy upatruje jeszcze
w zablokowaniu wyboru nowego prezydenta
(wówczas parlament trzeba by rozwiązać,
a wybory powtórzyć). Nie mogło być mowy
o kolejnej „kolorowej rewolucji”, między in-
nymi z uwagi na niezdecydowaną postawę
partii opozycyjnych i silne poparcie wśród
części społeczeństwa dla rządzącej elity.
Wydaje się, że wraz z wygaśnięciem prote-
stów nastąpi konsolidacja władzy partii ko-
munistycznej, a dotychczasowy kurs polityki
wewnętrznej i zagranicznej Mołdawii będzie
utrzymany. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.

FOT. US DOD
HENRYK SUCHAR
Reduta w stepie
Temperatura polityczna w Mongolii systematycznie się podnosi.
Za miesiąc odbędą się tam wybory prezydenckie.
K
andydaci dwóch czołowych for-
macji – Mongolskiej Partii Ludo-
wo-Rewolucyjnej (MPLR), istnie-
jącej od czasu przewrotu komuni-
stycznego w 1921 roku, i Partii Demokratycz-
nej, funkcjonującej na scenie od dziewięciu lat
– staną w szranki już 24 maja. Pokłosiem elek-
cji będzie zwiększenie w tym stepowym kraju
wpływów albo Stanów Zjednoczonych, albo
Federacji Rosyjskiej. Amerykańskie media
ostrzegają: jeśli USA zbagatelizują rywaliza-
cję z Kremlem, to prędzej niż później zetkną
się z poważnym strategicznym wyzwaniem
w sercu Azji.
OFENSYWA MOSKWY
Tymczasem Moskwa podjęła ostatnio
ofensywę dyplomatyczno-finansową w Mon-
golii. Władimir Putin z pompą gościł na mo-
skiewskich salonach premiera i swego kolegę
Sandżaagijna Bajara. Obaj politycy rozmawia-
li po rosyjsku, co sprzyjało znalezieniu wspólne-
go stanowiska. Ustalili, że Mongolia dostanie od
Rosji 300 milionów dolarów pożyczki na pro-
jekty rolne. Wynegocjowana kwota rządowi
w Ułan Bator ma wystarczyć z „górką” na za-
kup ziarna i obsianie pól, których od zeszłego
roku przybyło w związku z kampanią na rzecz
zagospodarowania dziewiczych gruntów. W ra-
mach przyznanego kredytu pożyczkobiorcy da-
dzą też zarobić producentom sprzętu rolniczego
znad Wołgi.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
ZACHODOWI
zależy na strategicznym
przyczółku mongolskim,
na dodatek obfitującym
w liczne kopaliny.
Obu państwom współpracuje się coraz lepiej.
Nie tylko uruchomiono, zbudowaną przy wal-
nym udziale Rosjan, wychwalaną ułanbatorską
trasę kolejową, ale jeszcze planuje się współdzia-
łanie w energetyce jądrowej. Mongołowie chcą
w najbliższych dziesięcioleciach postawić kilka
siłowni atomowych i zacząć eksploatować rodzi-
me złoża uranu. I w jednej i w drugiej kwestii nie
poradziliby sobie bez zagranicznych technologii.
Ale wybrali rosyjskie. Dzięki temu szybko ma
rosnąć wartość obrotów, które w zeszłym roku
zamknęły się sumą 1,3 miliarda dolarów.
Zbliżenie z Moskwą jest na rękę MPLR, nasta-
wionej na bliskie relacje z dominującymi w Eu-
razji mocarstwami, jakimi są Rosja i Chiny. Ale
nie jest na rękę Partii Demokratycznej, która wo-
lałaby zbliżenie z Zachodem, zwłaszcza z USA.
Pokazała ona siłę w lecie 2008 roku, kiedy po
podliczeniu wyników w wyborach parlamentar-
nych okazało się, że przegrała. Zdobyła 25 man-
datów, przeciwnicy natomiast 45, co umożliwiło
im sprawowanie samodzielnych rządów.
Demokraci wytykali postkomunistom wy-
borcze fałszerstwa, zmobilizowali do wystą-
pień ulicznych tysiące ludzi. Doszło do napaści
na siedzibę MPLR, w gmachu wybuchł pożar.
Do akcji wkroczyła policja, polała się krew,
w wyniku starć zginęły cztery osoby. Prezy-
dent zmuszony był na cztery dni ogłosić stan
wyjątkowy. Gwałtowne zajścia o prozachod-
niej orientacji przeszły do historii jako rewolu-
cja jurt. Nazwano je tak na wzór rewolucji róż
Mongolski
bastion
Wszystkie te ziemie były
dawniej dominiami Czyngis
Chana i jego następców.
U kraina i Gruzja są czarnomor-
skimi, europejskimi wrotami
Zachodu na Wschód, do Rosji
i dalej. Mongolia ma być nato-
miast redutą i pełnić analogiczną
funkcję nie tylko wobec rosyjskie-
go imperium – zwłaszcza wschod-
niej Syberii – lecz także vis-a-vis
chińskiego kolosa. Mongolscy na-
cjonaliści nie kryją apetytów na
to, żeby odzyskać Ałtaj, Tuwę i Bu-
riację, czyli dzisiejsze podmioty
Federacji Rosyjskiej, oraz Mongo-
lię Wewnętrzną, wchodzącą
w skład Państwa Środka. 
i pomarańczowej, do których wcześniej doszło
w Gruzji i na Ukrainie.
W POSZUKIWANIU CHANA
Partia Demokratyczna nie daje za wygraną
i zamierza się odkuć podczas wyborów prezy-
denckich. Cieszy się ona sympatią Ameryki, ale
nie wiadomo, czy to wystarczy, by zwyciężyć.
Waszyngtonowi, szerzej Zachodowi, zależy na
strategicznym przyczółku mongolskim, na doda-
tek obfitującym w liczne kopaliny. Amerykanie
byli inicjatorami regularnie przeprowadzanych
od 2003 roku na terenie Mongolii wspólnych
manewrów „Khan Quest” („W poszukiwaniu
chana”). Od trzech lat jednak ćwiczenia odbywa-
ją się już pod szyldem Organizacji Narodów
Zjednoczonych. Można na nich zobaczyć woj-
skowych z Fidżi, Nepalu, Tajlandii, Banglade-
szu, Japonii i Indii. Chińczycy i Rosjanie są jedy-
nie obserwatorami. Widownią militarnego tre-
ningu jest poligon w ajmaku południowogobij-
skim, na granicy z ChRL. Gry zazwyczaj organi-
zowano w sierpniu, ale w ubiegłym roku musia-
ły się odbyć we wrześniu. Zmianę grafiku wy-
musiły Chiny, które nie chciały udostępnić wcze-
śniej powietrznych korytarzy amerykańskim
śmigłowcom transportowym. Odmowę motywo-
wały koniecznością zachowania niezakłóconego
spokoju w okresie olimpiady.
Na dwa lata przed zakończeniem kadencji,
21 listopada 2005 roku Mongolię zdążył odwie-
dzić prezydent George W. Bush. Była to pierw-
sza wizyta tej rangi amerykańskiego męża stanu
w Ułan Bator. Bush przechodził sam siebie, wy-
chwalając gospodarzy jako „braci w dziele wol-
ności” budujących wzorcową demokrację. W do-
wód wdzięczności za ich udział w walce z terro-
ryzmem wyasygnował wówczas 11 milionów
dolarów na rozwój instytucji demokratycznych.
Mongolscy żołnierze byli w Iraku, teraz są też
w Afganistanie. 
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 47
 N I E T Y L K O
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
Zjednoczeni ratownicy
Z nadbrygadierem JANUSZEM SKULICHEM
o tym, jak ważne jest wspólne działanie służb
ratowniczych, rozmawia MAREK PIELACH
POLSKA ZBROJNA: Czy strażacy nie ma-
ją za dużo obowiązków? Cały system Obro-
ny Cywilnej spoczywa na was.
JANUSZ SKULICH: Na całym świecie jest
tak, że straż pożarna jest pożarna tylko z na-
zwy. My jesteśmy zawodową służbą ratowni-
czą, szczególnie gdy dochodzi do awarii tech-
nicznych. To policja walczy ze złymi ludźmi
– my raczej ze złymi zjawiskami techniczny-
mi oraz prawami natury. To prawda, że ko-
mendant główny Państwowej Straży Pożarnej
jest jednocześnie szefem Obrony Cywilnej
Kraju, jednak na poziomie województwa
i powiatu nie decydują już strażacy, ale woje-
wodowie i starostowie, i zapewniam, że daje-
my sobie radę.
POLSKA ZBROJNA: Jeśli mówimy o ra-
townictwie – czy wszystkie katastrofy,
48 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
W O J S K O
które zdarzyły się w naszym kraju, czegoś
nas nauczyły?
JANUSZ SKULICH: Mam nadzieję, że tak.
Najlepiej uczyć się oczywiście na cudzych
błędach, ale w życiu bywa różnie. Weźmy po-
wódź z 1997 roku. Zjawiska takie występo-
wały oczywiście wcześniej, ale nikt nie do-
świadczył tak wielkiej wody. Dziś nasze
przygotowanie do takiego kataklizmu, jaki
był w 1997 roku, to już zupełnie inna epoka.
Teraz potrafimy zarządzać w takich sytu-
acjach, mamy odpowiedni sprzęt – łodzie,
pompy i tak dalej. Doszło nawet do tego, że
pomagamy naszym sąsiadom – Niemcom,
Czechom, Ukraińcom.
POLSKA ZBROJNA: W 1997 roku była to
jednak wielka improwizacja. We Wrocła-
wiu worki dostarczano samolotami z Gdań-
ska, a piaskiem napełniali je mieszkańcy,
zgodnie ze wskazówkami lokalnej telewizji
kablowej.
JANUSZ SKULICH: Nie dziwiła mnie ta sa-
moorganizacja. Mieliśmy przecież do czynie-
nia z tak ogromnym żywiołem, że gdyby na-
wet skierować do niego kilkadziesiąt tysięcy
strażaków, to i tak nie mogliby być we wszyst-
kich miejscach. To musiało być spontaniczne,
bo nie mieliśmy doświadczeń z powodzią na
taką skalę. Na przełomie lat osiemdziesiątych
i dziewięćdziesiątych byliśmy specjalistami
nie od powodzi, ale od gaszenia pożarów la-
sów, bo mieliśmy suszę. Wtedy 200 hektarów
płonącego lasu było w zasadzie normą. Dziś
jak pali się dziesięć hektarów, to alarmowana
jest nawet Warszawa. Te zagrożenia więc
z czasem się zmieniają. I pojawią się nowe,
o których jeszcze nie wiemy. Nie chcę nikogo
straszyć, ale od paru lat notuje się u nas na
przykład pojedyncze lekkie wstrząsy ziemi.
Wcześniej w ogóle nie mieliśmy z nimi do
czynienia. Tak samo jak nikt z nas nie słyszał
o wągliku przed 2001 rokiem ani o ptasiej
grypie, o której dowiedzieliśmy się kilka lat

później. Trudno mieć jednak pretensje, że tego
wszystkiego nie przewidzieliśmy.
POLSKA ZBROJNA: Zawalenie się pod
ciężarem śniegu dachu hali targowej w Ka-
towicach w 2006 roku łatwiej chyba było
przewidzieć?
JANUSZ SKULICH: Problem w tym, że
śnieg nie był jedyną przyczy-
ną zawalenia tej hali. Już w fa-
zie projektowania popełniono
Istotą Centrum
mnóstwo błędów – architekci Powiadamiania
nie mieli uprawnień i w dodat-
ku zaprojektowali ją w nad-
Ratunkowego
miernie oszczędny sposób. Po
tej katastrofie zmieniono pra-
jest to, aby
wo budowlane, ale to nie zna- wszystkie służby
czy, że mamy wciąż odśnieżać
dachy bez względu na to, ile zgromadzić
śniegu spadnie. To przecież
niebezpieczne zajęcie, więc
w jednym
liczba ofiar związanych z od- miejscu
śnieżaniem mogłaby przekro-
czyć liczbę ofiar związanych z ewentualnym
zawaleniem. W 2006 roku była po prostu eks-
tremalna zima. Dachy zawaliły się wtedy w róż-
nych częściach Europy.
POLSKA ZBROJNA: Wszyscy pamiętamy,
jak dowodził Pan wówczas akcją ratowni-
czą. Wzięło w niej udział aż 1300 osób. Czy
to doświadczenie wzbogaciło nasze ratow-
nictwo?
JANUSZ SKULICH: Z pewnością. Całe to
zdarzenie zostało dokładnie udokumentowane
i na tej podstawie sformułowaliśmy blisko 50
różnych wniosków. Od zasadniczych po bar-
dzo drobne, techniczne. Jednym z podstawo-
wych było to, że coraz częściej będziemy mie-
li do czynienia ze zjawiskami, w których jedna
formacja (czy to policja, straż pożarna czy le-
karze) sama sobie nie poradzi. Nowoczesny
system ratowniczy musi być zintegrowany – te
wszystkie służby muszą ze sobą współpraco-
wać. Dlatego tak ważna jest budowa wspólnych
ośrodków zarządzania ratownictwem, które na-
zwaliśmy centrami powiadamiania ratunkowe-
go (CPR). One powinny oferować natychmia-
stową pomoc i obsługiwać numery alarmowe.
POLSKA ZBROJNA: Numer 112 miał dzia-
łać już w 2004 roku?
JANUSZ SKULICH: I on działa w tej chwili,
ale w systemie rozproszonym. Na ogół zgłosze-
nia z telefonów stacjonarnych odbierają straża-
cy, a z komórkowych policja. Co chwila otrzy-
mujemy jednak sygnały, że ludzie nie są zado-
woleni z działania tego numeru, i staramy się to
naprawiać.
Nasz pomysł polega na tym, aby wszystkich
dyspozytorów różnych służb zgromadzić w jed-
nym miejscu i stworzyć jeden ośrodek zarzą-
dzania ratownictwem, który będzie przyjmował
wszystkie numery alarmowe...
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
POLSKA ZBROJNA: ...i lokalizował dzwo-
niącego?
JANUSZ SKULICH: Tak, to też jest wymóg.
Od lipca zeszłego roku każdy dyspozytor, czy
to straży, czy policji, może taką informację uzy-
skać ze specjalnej platformy elektronicznej. Do-
celowo ma to być zautomatyzowane – operator
będzie wiedział, skąd odbiera połączenie już
w momencie podniesienia
słuchawki.
POLSKA ZBROJNA:
A potem, tak jak teraz, bę-
dzie odsyłał do innych
służb?
JANUSZ SKULICH: Nie.
Istotą CPR jest to, aby
wszystkie te służby zgroma-
dzić w jednym miejscu.
Stworzyć jeden ośrodek dys-
pozytorski, który wspólnie
będzie organizował przedsię-
wzięcia ratownicze.
POLSKA ZBROJNA: Takich centrów ma
być szesnaście?
JANUSZ SKULICH: Nie. To jest cała histo-
ria. Od 2000 roku wybudowano już 110 cen-
trów powiatowych, gdzie pełnią służbę przy-
najmniej strażak i dyspozytor ratownictwa me-
dycznego. W 2006 roku zmieniono tę koncepcję
na 16 centrów wojewódzkich. Zadaniem tych
ośrodków miała być wyłącznie obsługa numeru
112, a potem przekierowywanie tych połączeń.
My chcemy jednak znaleźć złoty środek. Zapro-
ponowaliśmy, żeby odwrócić cały problem – nie
obsługa numeru 112 ma być najważniejsza, ale
budowa ośrodków, które nie tylko przyjmują
zgłoszenia, ale są w stanie zorganizować przed-
sięwzięcie ratownicze. Na te ośrodki nałożymy
zaś obowiązek obsługi wszystkich numerów
alarmowych.
POLSKA ZBROJNA: Czyli centra ra-
townicze, które „przy okazji” obsługują
numer 112?
JANUSZ SKULICH: Upraszczając, można
tak powiedzieć. Przecież szybkie dodzwonienie
się na 112 jest tylko jednym z warunków. Dru-
gi, znacznie ważniejszy, to szybkie nadejście
pomocy. Ostatnio mówiłem moim kolegom
z Unii Europejskiej, że jeśli nie zadbamy o inte-
grację służb ratowniczych, a tylko o obsługę
numeru 112, to możemy doprowadzić do złud-
nej nadziei, że pomoc przychodzi natychmiast.
Nie przychodzi. Nad tym „natychmiast” trzeba
pracować.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego od razu nie
zaczęto tego robić w ten sposób?
JANUSZ SKULICH: Nie wiem. Domyślam
się tylko, że nie jest to takie proste. Wymaga
przede wszystkim zmiany mentalności. Nas,
Polaków, cechuje silna resortowość działania.
Państwowe Ratownictwo Medyczne uważa, że
jego obowiązki są najważniejsze, ratownictwo
techniczne i straż pożarna też widzą tylko swo-
je działki. Tak samo wojsko, policja. A rozwią-
zywanie problemów wymaga zgodnego współ-
działania wszystkich służb.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy więc wszystkie
służby znajdą się pod jednym dachem?
JANUSZ SKULICH: Musimy zdążyć na Eu-
ro 2012. Przynajmniej w tych sześciu woje-
wództwach, w których będą odbywać się me-
cze. Docelowo CPR-ów będzie około 160. Do-
kładną liczbę i lokalizację ustalą wojewoda
z komendantem straży pożarnej danego woje-
wództwa. Uważam, że ta liczba jest rozsądnym
kompromisem między centrum w każdym po-
wiecie a ledwie 16 centrami wojewódzkimi.
Wszyscy chcemy przecież być jak najbliżej
miejsca zdarzenia.
POLSKA ZBROJNA: Można być blisko,
mając tylko 30 tysięcy zawodowych straża-
ków?
JANUSZ SKULICH: Pamiętajmy, że wspiera
nas też kilkaset tysięcy ochotników...
POLSKA ZBROJNA: …którzy gdzienieg-
dzie wciąż mają 20-letnie żuki i nie zajmują
się zawodowo ratownictwem.
JANUSZ SKULICH: Gdzieniegdzie tak, ale
z ponad dziesięciu tysięcy jednostek OSP ponad
3,6 tysiąca jest włączonych do krajowego syste-
mu ratowniczo-gaśniczego, to znaczy mają co
najmniej dwa samochody i odpowiednio wy-
szkolonych ludzi. Naprawdę, największe jed-
nostki OSP nie różnią się niczym od najmniej-
szych jednostek PSP. To dzięki nim mamy tak
zwane pokrycie całego kraju i w terenach poza-
miejskich jesteśmy w stanie dotrzeć do zdarze-
nia nie dłużej niż w kwadrans. Bez OSP nie je-
steśmy w stanie po prostu funkcjonować. 
WIZYTÓWKA
Nadbrygadier
JANUSZ SKULICH
Od stycznia 2008 roku
jest zastępcą komendanta głównego Pań-
stwowej Straży Pożarnej. Strażak po ojcu.
Ukończył Szkołę Główną Służby Pożarniczej
w Warszawie. W grudniu 2006 roku chciał
jednak odejść ze służby, ale nie zgodził się na
to ówczesny minister spraw wewnętrznych
i administracji Ludwik Dorn. Nic dziwnego
– śląski komendant wojewódzki PSP był boha-
terem akcji ratunkowej po katastrofie w hali
targowej w Katowicach. Odznaczono go Orde-
rem Odrodzenia Polski. Brał także udział
w zwalczaniu powodzi tysiąclecia w Raciborzu
w 1997 roku, a także w gaszeniu pożaru rafi-
nerii w Trzebini w roku 2002. W Dniu Strażaka
4 maja 2005 roku dostał nominację na pierw-
szy stopień generalski – nadbrygadiera.
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 49
 M I L I T A R I A
ROBERT CZULDA
Pechowe
dziecko marines
Po ponad dekadzie prac i wydaniu kilku miliardów dolarów Korpus
Piechoty Morskiej nadal nie ma obiecanej amfibii nowej generacji.
W
stępna koncepcja pojazdu EFV
(Expeditionary Fighting Vehic-
le) narodziła się już w latach
osiemdziesiątych ubiegłego
wieku i w dużej mierze wynikała z niedoskona-
łości amfibii z rodziny AAV7, które są zbyt wol-
ne i muszą być wodowane blisko brzegu. A to
z kolei zwiększa prawdopodobieństwo utknięcia
na mieliźnie lub zderzenia z miną. W 1996 roku
zadanie opracowania nowej amfibii powierzono
firmie General Dynamics, która szybko przed-
stawiła swój prototyp. Od 2003 roku pojazd zna-
ny jest jako EFV.
Według optymistycznych założeń, ma on
wchodzić do służby czynnej począwszy od 2015
roku. Produkowany będzie w dwóch wersjach:
desantowej (EFVP1) lub dowódczej (EFVC1).
50 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Ma zastąpić obecnie używane amfibie, które do
służby zostały wprowadzone na początku lat
siedemdziesiątych. Chociaż pierwotnie Korpus
Piechoty Morskiej zażyczył sobie aż 1013 sztuk,
to obecne plany zakładają nabycie 573 maszyn.
Powód tak znaczącej redukcji jest prozaiczny
– lawinowo rosnące koszty.
U BOKU CZOŁGÓW
Nowa konstrukcja ma górować nad obecnie
używanymi amfibiami przede wszystkim mo-
bilnością i siłą ognia. EFV mogą być desanto-
wane 25 mil morskich od brzegu, a więc jeszcze
za linią horyzontu. To z kolei daje możliwość
zaskoczenia przeciwnika. Amfibia ma deklaro-
wany zasięg 120 kilometrów w wodzie. Może
dotrzeć do brzegu z prędkością 40 węzłów, a po-
tem przejechać jeszcze 50 kilometrów na lądzie
bez konieczności tankowania. Łączny zasięg lą-
dowy to aż 520 kilometrów. Osiągi takie zapew-
nia silnik diesla MTU MT883 Ka-523 o mocy
2700 koni mechanicznych. Od początku pojazd
projektowano tak, aby na lądzie mógł sprostać
tempu narzuconemu przez zgrupowania pancer-
ne czołgów M1 Abrams.
Załoga pojazdu składa się z trzech osób. Mo-
że on zabrać 17 żołnierzy z pełnym wyposaże-
niem. To niewiele w porównaniu do AAV, który
jest w stanie przewozić do 25 osób. Mniejsza
pojemność przedziału desantowego jest tym
bardziej interesująca, że EFV jest dłuższy od
AAV (10,8 metra wobec 7,9 metra) oraz szerszy
(3,6 metra wobec 3,2 metra). Znajdujący się
z tyłu przedział jest klimatyzowany i zapewnia
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

 Coraz częściej podnosi

się zarzut, że marines
nie potrzebują pojazdu
do desantu z morza, jako
że tego rodzaju działań
nie wykonują od lat.

EFV
 Załoga: trzy osoby (dowódca,
A by wprowadzenie EFV nie zakończyło się
całkowitą klapą, Korpus Piechoty Morskiej
obniżył standardy dla nowej amfibii. O ile pier-
kierowca, strzelec) wotnie zakładano, że pojazd powinien działać
 Prędkość: 70 kilometrów przez 70 godzin bez konieczności napraw, to
na godzinę (drogi utwardzone), czas ten następnie zmniejszono do 43,5 godzi-
45 kilometrów na godzinę (woda) ny. Podczas testów okazało się, że prototypowe
 Długość: 10,8 metra wersje EFV psują się po niecałych czterech go-
 Szerokość: 3,6 metra dzinach.
 Wysokość: 3,3 metra
 Załoga: 3+17 (wersja
desantowa)
 Masa: 38 ton
 Uzbrojenie: armata MK44
kalibru 30/40 milimetrów oraz
karabin 7,62 milimetra (wersja
desantowa); karabin 7,62
milimetra (wersja dowódcza)
FOT. US NAVY (3)

 Zasięg: 520 kilometrów

(na lądzie), 120 kilometrów
(w wodzie)

ochronę przed skutkami ataku atomowego, bio-
logicznego i chemicznego. Aluminiowy kadłub
ma dawać ochronę przed amunicją małokalibro-
wą oraz odłamkami.
Wersja desantowa jest uzbrojona w armatę
Bushmaster II kalibru 30 lub 40 milimetrów. Za-
pewnia ona szybkostrzelność na poziomie
200 strzałów na minutę. Jak utrzymuje produ-
cent, armata osiąga skuteczność do 90 procent
na dystansie do 1200 metrów. Drugim syste-
mem uzbrojenia jest sprzężony karabin maszy-
nowy kalibru 7,62 milimetra, który stanowi je-
dyne uzbrojenie wersji dowódczej. Wersja
EFVC1 jest w pełni skomputeryzowana i może
na bieżąco odbierać obraz z kamer zainstalowa-
nych na pozostałych amfibiach.
NARASTAJĄCE PROBLEMY
Projekt General Dynamics po raz pierwszy
był testowany w 2001 roku. Potem jednak by-
ło już tylko gorzej. W 2006 roku EFV prze-
szedł raptem dwa z czternastu planowanych
testów. Rok później rządowe biuro audytowe
alarmowało, że projekt przekroczył już
o 50 procent przewidywane koszty. Krytyki
nie uniknęła firma General Motors, którą
oskarżono o brak należytego zaangażowania
w usuwanie aż 645 defektów, wskazanych
przez wojskowych (między innymi chodziło o
zawieszanie się programu obsługującego ar-
matę). EFV został też skrytykowany za alumi-
niowy pancerz, który nie zapewnia należytej
ochrony w działaniach lądowych, oraz za fa-
talnie napisane oprogramowanie.
Pojazd okazał się także zbyt ciężki, bowiem
konstrukcja waży aż 38 ton, czyli o 15 ton wię-
cej niż AAV. Szeroka lista zarzutów sprawiła,
że Korpus Piechoty Morskiej wymusił przygo-
towanie usprawnionych prototypów. Nowe EFV
mają lepiej radzić sobie z korozją wywoływaną
przez słoną wodę. Marines nakazali też wzmoc-
nić wieżę oraz zwiększyć stabilność na wodzie.
Ze względu na konieczność wprowadzenia
zmian EFV prawdopodobnie nie osiągnie
wstępnej gotowości operacyjnej dla trzech plu-
tonów nawet w 2014 roku. Już teraz mówi się,
że produkcja rozpocznie się w pełni dopiero
w 2025 roku.
Nawet rozwiązanie wszystkich problemów
technicznych nie wróży projektowi EFV zbyt
dobrze. Coraz częściej podnosi się bowiem za-
rzut, że marines nie potrzebują pojazdu do
operacji desantowania z morza, jako że tego
rodzaju działań nie wykonuje się od lat. Pie-
chota morska jest obecnie zaangażowana
głównie w działania lądowe – choćby w Iraku
i Afganistanie.
Jaka przyszłość czeka więc EFV? Wiele za-
leży od prac w 2009 roku, na które Korpus
przeznaczy 316 milionów dolarów. O losie pro-
jektu zadecyduje ostatecznie sekretarz obrony,
który w 2010 roku odniesie się do niego w no-
wym przeglądzie obronnym. 

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 51

 B E Z G R A N I C

FOT. US DOD
IRAK

Ptaki śmierci
PREMIER NURI AL-MALIKI powiedział 19 kwietnia, że w kraju nadal działają komórki terrorystyczne. Nieopodal leżącego na północy Iraku sunni-
ckiego miasta Safra, 75 kilometrów na zachód od Kirkuku, aresztowano czterech chłopców w wieku około 14 lat, którzy mieli przy sobie bomby. Za-
mierzali użyć ich w samobójczych zamachach. Generał Abdelamir al-Zaidi, dowódca elitarnej jednostki Force 12, podał, że należeli do grupy zwanej
Ptakami Raj. W ubiegłym tygodniu baza wojskowa Habania, znajdująca się w zachodniej prowincji Anbar, została zaatakowana przez samobójcę. Ran-
nych zostało kilkudziesięciu irackich żołnierzy. W Kirkuku wybuch samochodu-pułapki zabił zaś dziesięciu policjantów i ranił 20 innych. (TED) 

Sprzeciw Moskwy Oficjalny koniec

GRUZJA. Prezydent Rosji
Dmitrij Miedwiediew ostrzegł,
że planowane ćwiczenia NATO
w Gruzji spotęgują napięcie
w regionie i mogą zaszkodzić
kontaktom jego kraju z soju-
szem. Według niego, manewry
są „jawną demonstracją wojsko-
wą” i „nie dodadzą pozytywnych
emocji narodom Osetii Południo-
wej i Abchazji”. Wcześniej od-
wołania ćwiczeń lub ich przesu-
nięcia zażądał Dmitrij Rogozin,
Decydujący rok
AFGANISTAN. „Rok 2009 sta-
wia naszą misję wobec poważ-
rosyjski ambasador przy Kwate-
rze Głównej NATO w Brukseli.
Wspólne manewry NATO
i Gruzji „Cooperative Longbow
’09 – Cooperative Lancer ’09” są
elementem programu Partner-
stwo dla Pokoju. Mają odbyć
się między 6 maja a 11 czerwca
w regionie Waziani, około
20 kilometrów na wschód
od Tbilisi. Planowany jest udział
w nich 1300 żołnierzy z 19
krajów. (WR)
ROSJA. Władze w Moskwie
ogłosiły w nocy z 15 na 16 kwiet-
nia koniec operacji antyterrory-
stycznej w Czeczenii. Rządzący
tą północnokaukaską republiką
prezydent Ramzan Kadyrow
oznajmił, że oznacza to zwycię-
stwo nad „bandytami”. Mimo to
kilka godzin po tych oświadcze-
niach doszło na jej terytorium, pod
wsią Daj w okręgu Szatoj, do starć
między siłami rosyjskimi a cze-
 czeńskimi separatystami. (W)  mają przyłączyć się do między-
tam ludzie są zastraszeni. Wy-
zwaniem, które – poza walką
z terroryzmem – siły międzyna-
rodowe muszą podjąć w tym ro-
ku, jest walka z narkobiznesem.
FOT. UK MOD
Oriony
do Afryki
JAPONIA. Minister obrony
Yasukazu Hamada polecił Po-
wietrznym Siłom Samoobrony
przygotowanie dwóch samolotów
zwiadowczych P-3C Orion, które
narodowej walki z piratami u wy-
brzeży Somalii. Maszyny wraz ze
150-osobowym personelem woj-
skowym już w przyszłym miesią-
cu zostaną wysłane do bazy
w graniczącym z nią Dżibuti, któ-

nych wyzwań. Nie jesteśmy za-
dowoleni z sytuacji w wielu re-
gionach, a ludzie, którzy w nich
mieszkają, nie mają zapewnione-
go bezpieczeństwa”, oświadczył
amerykański generał David
McKiernan, który dowodzi
Międzynarodowymi Siłami
Wsparcia Bezpieczeństwa.
Stwierdził też, że niektóre części
Afganistanu stały się bazą rebe-
liantów. Według generała, żyjący
Z Afganistanu pochodzi aż 90
procent światowej produkcji
opium, z którego wytwarzana
jest heroina. Pieniądze z tego
procederu zasilają budżety rebe-
liantów, ale są informacje, że zy-
ski czerpią też osoby powiązane
z władzami w Kabulu. (WR) 
re sąsiadują z Somalią. Według
japońskich mediów loty operacyj-
ne Orionów rozpoczną się
w czerwcu. Wcześniej z misją
przeciwdziałania piratom Tokio
postanowiło wysłać w pobliże
Somalii dwa niszczyciele: „Saza-
nami” i „Samidare”. (W) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


Nieustające ataki
Obecność wokół Rogu Afryki coraz większej liczby
okrętów wojennych nie odstrasza somalijskich piratów.
SOMALIA. Kanadyjska fregata
„Winnipeg” (na zdjęciu w głębi)
zapobiegła 18 kwietnia uprowa-
dzeniu statku „Front Ardenne”
przez somalijskich piratów, któ-
rych schwytano po wielogodzin-
nym pościgu. Musiano ich jednak
uwolnić, ponieważ nie mogli od-
powiadać przed sądem na mocy
prawa kanadyjskiego. Jak podał
portugalski komandor porucznik
Alexandre Santos Fernandes,
rzecznik zespołu okrętów NATO,
decyzja o zatrzymaniu morskich
bandytów leży w gestii władz na-
Wspólna
wojna
MEKSYK. Prezydent Barack
Obama zadeklarował w stolicy
Meksyku pełne poparcie Stanów
Zjednoczonych dla tamtejszych
władz w walce z kartelami narko-
tykowymi. Prowadzą one między
sobą krwawą wojnę po obu stro-
nach granicy. W Meksyku po-
chłonęła ona w ubiegłym roku
sześć tysięcy ofiar. Obama zapo-
Nowe zaprzeczenie
Co kilka tygodni powraca sprawa sprzedaży rosyjskiego
systemu rakietowego S-300 Iranowi.
FOT. ARMY RECOGNITION
IRAN–ROSJA. Wicedyrektor
federalnych służb do spraw
współpracy wojskowo-technicz-
nej Aleksandr Fomin zaprze-
czył zarzutom o zaopatrywaniu
Iranu w systemy obrony po-
wietrznej. Cytowany przez agen-
cję Interfaks stwierdził, że „nic
się nie dzieje i nie ma żadnych
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
rodowych, nie sojuszu. Wcześniej
holenderscy komandosi z fregaty
„De Zeven Provincien” uwolnili
20 jemeńskich zakładników.
13 kwietnia prezydent USA
FOT. CANADIAN DOD
Barack Obama zapowiedział
wojnę z piratami u wybrzeży So-
malii. Wcześniej przywódca so-
malijskich piratów zagroził ze-
mstą za śmierć trzech swych lu-
dzi zabitych podczas akcji uwol-
nienia kapitana kontenerowca
„Maersk Alabama”. „Traktuję ich
słowa poważnie”, oświadczył
w wywiadzie dla telewizji ABC
wiedział, że będzie zabiegał w se-
nacie o ratyfikację układu o zaka-
zie przewozu broni palnej przez
granicę. Ponad 90 procent niele-
galnego uzbrojenia na rynku
meksykańskim pochodzi z USA.
Na problem łatwości dostępu
przestępców do amerykańskiej
broni wskazywał prezydent Mek-
syku Felipe Calderon. Podczas
rozmów obaj przywódcy doszli
do wniosku, że wojny z kartelami
nie da się prowadzić „jedną ręką”
i konieczna jest bliska współpraca
obu państw. (WW)  mane instalacje nuklearne w Ira-
dostaw”. Moskwa już wielokrot-
nie dementowała doniesienia
o dostarczeniu Teheranowi no-
woczesnych zestawów antyrakie-
towych S-300. System ten jest
w stanie śledzić równocześnie
100 celów i zwalczać samoloty
na odległość do 120 kilometrów.
Dziennik „Kommiersant” utrzy-
muje, że irańsko-rosyjski kon-
trakt na dostawę pięciu zestawów
S-300 na sumę 800 milionów do-
larów został podpisany już daw-
no. Tyle tylko, że Moskwa ocią-
ga się z jego realizacją, nie chcąc
psuć stosunków z Waszyngto-
nem. Także rząd Izraela naciska
na Rosję, aby nie sprzedawała
S-300 Irańczykom. (WE)  balistyczne. (WRT)
R Y K O S Z E T E M
przewodniczący Kolegium Połą-
czonych Sztabów USA admirał
Michael Glenn Mullen. Zapew-
nił, że siły zbrojne są przygotowa-
ne do przeciwdziałania. (WW) 
Tajemnicze
przygotowania
Brytyjski „The Times” podał,
że Izraelczycy przygotowują
atak powietrzny na Iran.
IZRAEL. Brytyjska gazeta „The
Times” napisała, że pomimo ofi-
cjalnych zaprzeczeń izraelskie do-
wództwo wojskowe przygotowuje
się do ataku lotniczego na domnie-
nie. Uderzono by na ponad tuzin
obiektów. Jednym z celów byłby
Natanz, gdzie znajduje się zakład
wzbogacania uranu, oraz Arak,
gdzie ma być reaktor produkujący
pluton. Według Ephraima Kama,
wicedyrektora Instytutu Badań nad
Narodowym Bezpieczeństwem,
potencjalny atak lotniczy nie przy-
niesie jednak całkowitego sukcesu.
Co najwyżej opóźni o kilka lat
irański program atomowy.
Z operacją tą brytyjska gazeta
łączy zakup przez izraelskie siły
powietrzne trzech samolotów
wczesnego ostrzegania i kontroli
AWACS. Jak podaje natomiast
„The Times”, w maju mają się od-
być największe w historii Izraela
ćwiczenia obrony cywilnej na wy-
padek irańskiej akcji odwetowej
z użyciem broni masowego raże-
nia. Z tego też powodu trwają testy
systemu obrony antyrakietowej Ar-
row, który ma zestrzeliwać pociski
 żelaznym Wielkim Murem”. (W) 
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Zasypani
INDIE. Co najmniej siedmiu in-
dyjskich żołnierzy zginęło po zej-
ściu lawiny w Kaszmirze niedale-
ko granicy z Pakistanem. Ośmiu
innych ocalało dzięki wojskowej
ekipie ratunkowej. Do tragedii
doszło w zalesionym regionie
Shasmbari na wysokości prawie
4300 metrów nad poziomem
morza. Znajduje się on 130 kilo-
metrów od Srinagaru, letniej sto-
licy stanu Dżammu i Kaszmiru.
Sporna granica pakistańsko-in-
dyjska jest miejscem, gdzie znaj-
dują się najwyżej na świecie po-
łożone posterunki wojskowe.
W rejonie lodowca Siachen sta-
cjonują na wysokości około sześ-
ciu tysięcy metrów. (WR)
Postępy talibów
PAKISTAN. Pogarsza się sytu-
acja wewnętrzna kluczowego so-
jusznika USA w wojnie z terrory-
zmem. Dziennik „New York
Times” doniósł, że talibowie
sprzymierzeni z lokalnymi rebe-
liantami zdobywają kolejne przy-
czółki w centralnej prowincji kraju
Pendżabie, gdzie mieszka ponad
połowa ludności Pakistanu.
Szczególnie umocnili się w okrę-
gu Dera Gazi Khan. Amerykań-
skie media obawiają się, że ros-
nący kryzys może doprowadzić do
upadku Pakistanu, kraju posiada-
jącego broń atomową. (AW)
Morskie ambicje
CHINY. W wywiadzie z okazji
przypadającej 23 kwietnia
60. rocznicy powstania floty wo-
jennej Chińskiej Armii Ludowo-
Wyzwoleńczej, dowódca marynar-
ki wojennej admirał Wu Shengli
zapowiedział przyspieszenie mo-
dernizacji tego rodzaju sił zbroj-
nych. Chiny chcą mieć więcej du-
żych nawodnych okrętów wojen-
nych i samolotów bojowych.
Wśród priorytetów są wymieniane
oceaniczne jednostki podwodne
nowej generacji, precyzyjne poci-
ski rakietowe dalekiego zasięgu
oraz superszybkie, inteligentne
torpedy. Admirał stwierdził, że flo-
ta stała się „sięgającym na ocean
53
 F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Obama w Europie
P
ierwsza wizyta prezy-
denta Obamy w Europie
i Turcji była dobrze prze-
myślana. Były cztery
etapy tej podróży i czte-
ry ważne przesłania. Najpierw Lon-
dyn i spotkanie G20 oraz tête-à-tête
z prezydentem Miedwiediewem.
Londyńskie spotkanie G20 było prze-
jawem nowej formy kształtowania
i stabilizowania międzynarodowego
ładu gospodarczego. Do udziału
w ekonomicznym global governance
zostały dopuszczone państwa, które
w ostatnich latach zaczęły coraz wię-
cej znaczyć w gospodarce światowej.
Dotyczy to zwłaszcza Chin, Indii,
Brazylii, Indonezji czy RPA. Faktycz-
nie G20 przejmie rolę G7/8, która sta-
wała się coraz bardziej niereprezenta-
tywna i traciła legitymizację do po-
dejmowania decyzji w imieniu reszty
świata. Rozmowa z prezydentem Ro-
sji przebiegła w przyjaznej atmosfe-
rze, lecz – wbrew polskim obawom
– nie pojawił się żaden sygnał świad-
czący o ustępliwości wobec Moskwy.
O szczycie sojuszu atlantyckiego
w Strasburgu–Kehl pisałem w ubie-
głym tygodniu. Poza wszystkim, był
on jednak również manifestacją bar-
dziej zrównoważonych stosunków
pomiędzy Stanami Zjednoczonymi
a ich europejskimi sojusznikami.
Przywódca zaczyna słuchać swych
partnerów. Powrót Francji do struk-
tur militarnych NATO tylko pogłębi
tę tendencję. Francja jest krajem doj-
rzałej i samodzielnej kultury stra-
tegicznej. Będzie part-
nerem trud-
nym, ale
54 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Pow i ę k s ze n ie
Podczas podróży po Europie Obama zaprezentował się
jako prezydent, który rozumie świat i chce kształtować
rzeczywistość we współpracy z innymi, a nie przez
konfrontację z tymi, którzy mogą mieć odmienne poglądy.
wartościowym. Dzięki temu, że zna-
lazła się w sojuszu, Waszyngton bę-
dzie musiał w jeszcze większym
stopniu liczyć się ze zdaniem Euro-
pejczyków. Skończyła się epoka po-
pierania in blanco wszystkiego, co
zostanie wymyślone w Ameryce.
Nadchodzi czas uzgadniania.
Będąc na spotkaniu UE–USA
w Pradze, Obama skorzystał z okazji,
aby wygłosić swoje główne przemó-
wienie na tematy międzynarodowe.
Punktem ciężkości była idea elimina-
cji broni nuklearnej. Prezydent zapo-
wiedział przystąpienie USA do CTBC,
układu zakazującego wszelkich prób
z bronią nuklearną. Przypomnijmy, że
Stany Zjednoczone odegrały wielką
rolę w negocjacjach w sprawie tego
traktatu, a następnie Senat USA od-
rzucił to niesłychanie ważne porozu-
mienie. Występując z taką ideą, ame-
rykański prezydent dał wyraz zrozu-
mienia, że głównym źródłem prolife-
racji broni nuklearnej są tak naprawdę
wielkie mocarstwa skupione w tak
zwanym klubie atomowym, o którym
mówi układ o nierozprzestrzenianiu
z 1968 roku. Było o tym wiadomo od
dawna, ale beneficjenci układu NPT
(Nuclear Non-Proliferation Treaty)
nie chcieli uznać, że tak długo, jak oni
nie będą wywiązywać się z zobowią-
zań przyjętych w artykule 6 tego trak-
tatu (ograniczanie znaczenia broni nu-
klearnej w ich polityce bez-
pieczeństwa,
aż do całkowitej jej eliminacji), inni będą
chcieli również wyposażyć się w tę broń. Za-
tem ponownie mieliśmy do czynienia ze
świadectwem uznania przez USA nowych re-
aliów międzynarodowych. Niektórzy nasi
eksperci odnieśli się do tego z przekąsem.
Stwierdzili, że to „naiwne i niemożliwe”. Nie
dosłyszeli zapewne, jak Obama mówił, że
ten cel ma małe szanse realizacji za jego ży-
cia, a przecież jest człowiekiem młodym. Po-
trzeba na to kilku dziesięcioleci, ale jak mó-
wią Chińczycy, nawet najdłuższy marsz trze-
ba zacząć od pierwszego kroku.
I wreszcie Turcja. Dobrze dobrane miejsce
wizyty i ważne, pojednawcze przesłanie skie-
rowane do świata islamu (odcięcie się od kru-
cjaty jego poprzednika). Ta wizyta była także
istotna ze względów geopolitycznych. Wa-
szyngton chce mieć Turcję po swojej stronie
w kontekście stosunków z Rosją i przesileń
na Kaukazie. Stąd apel o jej przyjęcie do Unii
Europejskiej, o co Waszyngton stara się już
od czasów Clintona. 
WASZYNGTON
CHCE MIEĆ TURCJĘ
PO SWOJEJ STRONIE
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej

FOT. JEROEN BOUMAN/INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE

Trybunał
niemocy?
Po raz pierwszy Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze wydał
nakaz aresztowania urzędującego szefa państwa – prezydenta
Sudanu Omara Hasana Ahmeda el-Baszira.

P
rokurator Moreno Ocampo jest
przekonany, że zdoła udowodnić sta-
wiane Baszirowi zarzuty. Mimo że
przysługuje mu immunitet, oskarżo-
ny jest o zbrodnie wojenne i przeciwko ludzko-
ści w Darfurze. Trzydziestu świadków ma po-
twierdzić rolę, jaką odegrał on w czystkach et-
nicznych. Prezydent, którego władza jest nie-
malże nieograniczona, twardą ręką rządzi od
1989 roku. Nie mógł nie wiedzieć o mordach
i gwałtach.
KLĘKAMY PRZED ALLAHEM
Czarni mieszkańcy Darfuru zbuntowali się
na początku 2003 roku. Zaatakowali policję
oraz budynki administracji. Poszło o to, że rząd
w Chartumie zaniedbuje ten region i faworyzu-
je arabskich Sudańczyków. Na początku bun-
towników zwalczała regularna armia, potem za-
stąpiły ją zwerbowane przez rząd zbrojne mili-
cje arabskich koczowników, którym dano
wolną rękę – łupiły i puszczały z dymem
afrykańskie wioski, mordując i gwałcąc ich
mieszkańców.
Z amerykańskich zdjęć satelitarnych wynika,
że z prawie 600 afrykańskich wiosek w Darfu-
rze ponad 400 zostało zrównanych z ziemią,
a przynajmniej splądrowanych. Zamordowano
200 tysięcy osób, a dwa miliony bezdomnych
schroniło się w obozach uchodźców (głównie
w Czadzie).
Specjalne śledztwo ONZ ustaliło, że grabież,
tortury, mordy i gwałty w Darfurze nie są ludo-
bójstwem, bo nie mają na celu zniszczenia całe-
go narodu czy plemienia. ONZ wymienia jed-
nak nazwiska kilkudziesięciu podejrzanych
o zbrodnie wojenne i przeciw ludzkości – głów-
nie przywódców arabskich milicji. Gdy Rada
Bezpieczeństwa podjęła rezolucję wzywającą
do ich osądzenia, Międzynarodowy Trybunał
Karny w Hadze zarzucił prezydentowi Sudanu
odpowiedzialność za próby likwidacji plemion
afrykańskich w Darfurze przez kampanie za-
bójstw, gwałtów i deportacji.
Ministerstwo sprawiedliwości w Chartumie
poinformowało, że nie będzie współpracować
z trybunałem, bo nie ma on kompetencji, by
zajmować się Sudanem. Departament Stanu
USA zareagował stwierdzeniem, że ci, którzy
popełnili zbrodnie, powinni zostać pociągnięci
do odpowiedzialności. Jednak Baszira poparły
Chiny, Unia Afrykańska oraz kraje arabskie,
wzywając trybunał do odwołania nakazu aresz-
towania, bo decyzja ta może negatywnie wpły-
nąć na kruchy proces pokojowy, który powoli
toczy się w Darfurze. Zdaniem Unii Afrykań-
skiej, reprezentującej 53 państwa tego konty-
nentu, pryncypia sprawiedliwości nie powinny
wchodzić w konflikt z zasadami utrzymania
pokoju. Odpowiedzią sudańskiego prezydenta
na działania sądu w Hadze było wyrzucenie
z kraju dziesięciu największych organizacji po-
zarządowych, zapewniających mieszkańcom

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 55

 O B L I C Z A
Trybunał niemocy?
Darfuru minimalne warunki bytowe. Będzie to
największe śledztwo w historii trybunału
i pierwsze podjęte na prośbę Rady Bezpieczeń-
stwa ONZ. A jednocześnie pierwsze prowadzo-
ne wbrew woli rządu, który kontroluje objęte
dochodzeniem tereny. Dwa wcześniejsze,
w Kongu i Ugandzie, zostały wszczęte na proś-
bę tamtejszych rządów.
Jest mało prawdopodobne, aby Baszir trafił
do Hagi i stanął przed trybunałem. Chyba że
opuści Sudan i uda się w podróż do jakiegoś in-
nego kraju – wówczas może zostać zatrzymany
i wydany Hadze. Na razie jednak jest bezpiecz-
ny i ma poparcie, o czym świadczą demonstra-
cje na ulicach Chartumu. „Wzięli nas na celow-
nik, bo nie chcemy paść na kolana przed współ-
czesnym kolonializmem”, krzyczał Baszir do
tysięcy zwolenników. „My klękamy tylko przed
Allahem”.
JUGOSŁAWIA
Pierwszym szefem państwa, który stanął
przed międzynarodowym sądem, był
56 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
W O J N Y
Slobodan Miloszewić, były prezydent Fede-
ralnej Republiki Jugosławii. Trybunał ONZ do
spraw zbrodni wojennych w dawnej Jugosła-
wii oskarżył go o ludobójstwo popełnione w
Bośni i Hercegowinie, a także zbrodnie wojen-
ne i przeciw ludzkości dokonane w Chorwacji
i Kosowie w latach 1992–1999. Do Hagi trafił
w czerwcu 2001 roku. Nie uznawał trybunału,
nie godził się na obrońcę, a ze względu na zły
stan jego zdrowia terminy rozpraw były wielo-
krotnie przekładane. Bronił się sam, zamierzał
powołać i przesłuchać ponad półtora tysiąca
świadków. Trwający ponad cztery lata proces
zakończyła nagła śmierć Miloszewicia w mar-
cu 2006 roku.
Do Hagi trafił także jego następca – Milan
Milutinowić, prezydent Serbii w latach 1997–
–2002, oskarżony o zbrodnie wojenne na al-
bańskich cywilach. Był ostatnim prominen-
tnym członkiem dawnego reżimu, który za-
chował stanowisko po obaleniu Miloszewicia
w 2000 roku. Oddał się dobrowolnie w ręce
trybunału haskiego w styczniu 2003 roku, po
wygaśnięciu pięcioletniego mandatu prezy-
denta Serbii. Proces Milutinowicia i jego
współoskarżonych rozpoczął się w 2006 roku.
Zarzuty dotyczyły przymusowej deportacji
około 800 tysięcy cywilów oraz zamordowania
setek ludzi przez siły serbskie w Kosowie w la-
tach 1998–1999. Pod koniec lutego 2009 roku
zakończył się jego proces. Trybunał ONZ do
spraw zbrodni wojennych w dawnej Jugosławii
uniewinnił Milutinowicia. Sędziowie uznali je-
go argumenty, że nie miał kontroli nad armią
i policją. Pięciu pozostałych oskarżonych dosta-
ło wyroki od 15 do 22 lat więzienia, w tym szef
sztabu generalnego i jeden z dowódców w Ko-
sowie. Wyrok wywołał protesty. W Kosowie
uznano, że jest zbyt łagodny. Niektórzy mówili
o „politycznej” decyzji: „wydający rozkazy
uchodzą cało, wykonawcy zostają skazani”.
Inaczej w Serbii. Tu krytykowano, że trybunał
surowiej traktuje Serbów niż Chorwatów, Al-
bańczyków czy muzułmanów.
Pierwszym afrykańskim władcą sądzo-
nym przez międzynarodowy trybunał za
 H O R Y Z O N T Y

Przed sądem
W 2000 roku powstał Specjalny Trybunał do spraw Sierra Leone
na podstawie porozumienia zawartego między ONZ a rządem Sierra Leone.

P rawo międzynarodowe
jasno stanowi, że zbrod-
niarze wojenni muszą zostać
bezwarunkowo postawieni
przed sądem, a państwa są
zobowiązanie do ekstradycji
osób podejrzanych o popeł-
nienie zbrodni wojennych. (...)
W komunikacie Komitetu Wy-
konawczego UNHCR w spra-
wie klauzul wyłączających
konwencji genewskich wyraź-
łoby w bezpośrednim konflik-
cie z prawem krajowym i mię-
dzynarodowym oraz zaprze-
nie stwierdzono, że „jeśli czałoby humanitarnemu i po-
ochrona, jaką zapewnia pra- kojowemu charakterowi idei
wo uchodźcze, byłaby przy- azylu” (z rezolucji Parlamentu
znawana sprawcom poważ- Europejskiego w sprawie Try-
nych wykroczeń, stosowanie bunału Specjalnego dla Sier-
międzynarodowej ochrony by- ra Leone). 

BILJANA PLAWSZIĆ, zwana żelazną damą Serbów

bośniackich, to pierwsza kobieta, która stanęła
przed trybunałem haskim, i jedyna, która przyznała
się do winy. Była współpracownicą Radowana Kara-
dżicia, a następnie prezydentem Republiki Serb-
skiej. W styczniu 2001 roku sama oddała się do
dyspozycji trybunału w Hadze. Potwierdziła swój
udział w planowaniu oraz we współudziale w prze-
śladowaniu muzułmanów i Chorwatów w Bośni
i Hercegowinie. Odbywa karę 11 lat więzienia.
W czasie wojny w Bośni twierdziła, że czystki et-
niczne są naturalnym zjawiskiem, a bośniackich
muzułmanów nazywała degeneratami.
FOT. JEROEN BOUMAN/INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE

FOT. US DOD, US NAVY

Jest mało prawdopodobne, aby prezydent

El-Baszir trafił do Hagi i stanął przed trybunałem.

zbrodnie wojenne jest były prezy-
dent Liberii Charles Taylor. Po
Slobodanie Miloszewiciu to drugi
przywódca państwa, któremu posta-
wiono takie zarzuty od czasów pro-
cesu w Norymberdze.
Akt oskarżenia wydał Specjalny
Trybunał do spraw Sierra Leone, po-
wołany do życia w 2000 roku na pod-
stawie porozumienia zawartego mię-
dzy ONZ a rządem Sierra Leone. Ze
względów politycznych (obawiano się,
że proces zachwieje kruchą stabilnoś-
cią regionu) sprawa toczy się obecnie
przed Międzynarodowym Trybunałem
Karnym w Hadze. Taylor jest oskar-
żony o zbrodnie przeciw ludzkości
i wojenne, morderstwa, gwałty, wyko-
rzystywanie dzieci do walki oraz
wspieranie rebeliantów podczas wojny
domowej w Sierra Leone. W 1989 ro-
ku, gdy Charles Taylor stanął na cze-
le rebelii przeciwko ówczesnemu pre-
zydentowi Samuelowi Doe, w Liberii raporcie ten konflikt Międzynarodowy Czer-
wybuchła wojna domowa. Konflikt, Przed obliczem wony Krzyż.
w który wmieszały się sąsiednie pań- sędziów w Hadze Charles Taylor został aresztowany 29 mar-
mogą stanąć je-
stwa i który rozszerzył się na Sierra dynie obywatele ca 2006 roku. Po trzech latach azylu w Nigerii
Leone, szybko przekształcił się tych państw, któ- trafił w ręce sprawiedliwości. Jego proces ru-
w kompletną anarchię i łupieżczą woj- re ratyfikowały szył w czerwcu 2007 roku.
nę o kontrolę nad złożami surowców traktat o trybu-
nale. Jest ich
(zwłaszcza diamentów). Liczni „pano- dziś sto osiem. NIE WSZYSCY UZNAJĄ
wie wojny” na czele swych band pu- Powołany w 1998 roku Międzynarodowy
stoszyli kraj, grabiąc, mordując i gwał- Trybunał Karny w Hadze ma sądzić najwięk-
cąc bezbronnych cywilów. szych ludobójców, zbrodniarzy wojennych
W trakcie czternastu lat zginęło i zbrodniarzy przeciw ludzkości. Przed obli-
około 200 tysięcy ludzi. Wojna za- czem sędziów w Hadze mogą jednak stanąć
kończyła się dopiero w 2003 roku, po jedynie obywatele tych państw, które ratyfiko-
interwencji międzynarodowych sił wały traktat o trybunale. Jest ich dziś 108. Wy-
pokojowych, kiedy to wymuszono za- jątek jest możliwy jedynie wówczas, gdy
warcie pokoju i ustąpienie Charlesa wniosek o ściganie złoży Rada Bezpieczeń-
Taylora ze stanowiska prezydenta. stwa ONZ, jak miało to miejsce w przypadku
„Ta wojna nie ma charakteru politycz- sudańskiego Darfuru. Trybunału nie uznają
nego, ideologicznego, religijnego, ani USA, Rosja, Chiny i wiele państw arabskich.
nawet etnicznego. Jest jedynie pre- Z doniesień prasowych wynika, że nad wypo-
tekstem do ślepego zabijania i bez- wiedzeniem traktatu zastanawia się ponad 30
wstydnego rabunku”, tak opisywał w państw, między innymi afrykańskich. 

POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 57


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Średniowiecze było w Europie okresem wielkiej próby
ustanowienia wśród ludzi ładu duchowego. Każdy miał znaleźć
swoje miejsce w społeczeństwie.
Stan rycerski
M
nich benedyktyński Aelfric
w 995 roku przedstawił pod-
stawowe trzy role społeczne,
ale tylko dla mężczyzn! Ora-
tores (od orare, modlić się)
mają obowiązek się modlić i dbać o zbawienie
członków wspólnoty, laboratores (od labor, pra-
ca) muszą pracować, zwykle jako rolnicy i rze-
mieślnicy, bellatores (od bellum, wojna) powinni
natomiast bronić kapłanów i pracujących.
Wizja trzech stanów społecznych, różniących
się obowiązkami, rozpowszechniła się w etyce
chrześcijańskiej XI–XII wieku. Miała oczywiste
zalety. Pozwalała utwierdzić naukę o fundamen-
talnej równości dusz ludzkich, a zarazem wpro-
wadzić hierarchię ról w życiu zbiorowym. Świę-
ty Bonifacy pisał: „W ciele naszym jedna jest
tylko dusza, siedlisko życia; ale wiele członków,
których zadania rozmaite; na ten sam sposób
w Kościele jedna jest wiara, która przez miłość
działać powinna wszędy, ale różne stany, z któ-
rych każdy ma zadanie swoje”. Następowała jed-
nocześnie stopniowa, ale pełna chrystianizacja
i nobilitacja zawodu wojownika: zabijaka przero-
dził się w rycerza.
Ten proces trwał przez parę stuleci. Widać to
najlepiej na przykładzie ceremonii pasowania na
rycerza. Odbywała się ona albo w kościele, albo
na dworze władcy. Głównym aktem było do-
tknięcie policzka lub lekkie uderzenie mieczem
w ramię pasowanego. Geneza tego gestu – zna-
nego każdemu współczesnemu żołnierzowi – nie
jest jasna; zapewne wywodzi się ze starogermań-
skiego obyczaju, związanego z uznaniem mło-
dzieńca za mężczyznę. Znaczenie gestu rozu-
miano rozmaicie: jako symbol przyszłych nie-
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Rycerskie sprawy
(17)
bezpieczeństw, jako upoważnienie do
użycia siły albo jako znak braterstwa
broni. O pasowaniu na rycerza pisano
jako o ósmym sakramencie, który bło-
gosławi gotowość do ofiary złożonej
z własnego życia. Pasowanie na rycerza
było wyróżnieniem i jednocześnie uro-
czystym przyjęciem zobowiązań.
Dla wyodrębnienia się rycerstwa jako
stanu istotny był także inny proces. Naj-
ważniejszą rolę bojową zaczęła odgry-
wać jazda. Wprowadzenie strzemienia
i ciężkich, umocowanych przy siodle
kopii zmieniło technikę bitewną. Zbroj-
ny jeździec był jak czołg łamiący opór
piechoty. Ale koń i zbroja były bardzo
kosztowne, dlatego rycerzem konnym
mógł zostać tylko człowiek majętny.
Rycerzowi nie było wolno pracować
zarobkowo, tak samo jak duchownemu.
I tak samo jak duchowny, miał służyć
innym, tyle że nie modlitwą, ale mę-
stwem i umiejętnością władania bronią.
Oba stany miała łączyć bezinteresow-
ność i pogarda dla pieniądza. Wiązał się
z tym paradoks: najwspanialszymi bu-
dowlami były wówczas kościoły, a naj-
droższymi strojami biskupie szaty…
Walka, a w rzadkich okresach pokoju
polowanie stanowiły jedyne zajęcia ry-
cerza. Nie wolno mu było kierować się
względami praktycznymi, lecz tylko
takimi ideałami , jak wierność, odwa-
ga, honor. W obliczu niebezpieczeń-
stwa nie było wolno mu się zastana-
wiać, co robić, ponieważ nawet
chwilę wahania przeciwnik mógł
ocenić jako strach, najgorszy
grzech rycerza. To był ideał. Osią-
gało go niewielu, a znaczna część
opłacała dążenie do niego śmiercią
na polu walki. 
Pasowanie
na rycerza było
wyróżnieniem
i jednocześnie
uroczystym przyjęciem
zobowiązań

 GENERAŁ
FOT. ARCHIWUM M. BORYS
MAREK PIELACH
Generał niejednoznaczny
Mossor postawił na komunistów, zadeklarował lojalność. Ta szybka i spektakularna kariera wojskowa
nie mogła mieć jednak miejsca, gdyby jednocześnie komuniści nie zdecydowali się postawić na Mossora.
P
odczas tworzenia świata Bóg mó-
wi do jednego z aniołów: „A Pola-
kom zrobimy numer i umieścimy
ich między Niemcami a Rosją”.
Ten znany rysunek Andrzeja
Mleczki przypomniał mi się, gdy czytałem
książkę Jarosława Pałki „Generał Stefan
Mossor (1896–1957). Biografia wojskowa”. Bo-
hater tej książki był bowiem uosobieniem pol-
skiego dramatu historycznego wynikającego
z położenia w nienajlepszym miejscu Europy
w nienajlepszym czasie. Na przykładzie wybo-
rów Mossora widać doskonale dylematy całego
pokolenia albo nawet całego narodu, który wal-
czył o niepodległą Polskę – doczekał jej, a póź-
niej znowu stracił. Tylko czy w takich warun-
kach zdrada jest zdradą?
RÓŻNE OBLICZA MOSSORA
Mossorów było kilku. Był młodzieniec słu-
żący w Legionach, a potem na frontach wojny
polsko-bolszewickiej. Był ceniony wykładowca
Wyższej Szkoły Wojennej – jeden z najbliż-
szych współpracowników generała Tadeusza
Kutrzeby. Był uczestnik kampanii wrześnio-
wej, który niemal całą II wojnę światową spędził
w niemieckim oflagu. Był jednak i Mossor ka-
rierowicz, walczący z antykomunistycznym
podziemiem i odpowiedzialny za akcję „Wisła”.
Może karierowiczostwo jest jednak złym sło-
wem na opisanie awansów generała w ludowym
Wojsku Polskim. Może Mossor był przede
wszystkim żołnierzem i służyłby dla każdej ar-
mii, aby tylko mógł robić to, co potrafi najle-
piej? Szczególnie jeśli ocenił, że III wojny świa-
towej nie będzie i na niekomunistyczną Polskę
nie ma szans. „Klęska państwa polskiego
H O R Y Z O N T Y
STEFAN
MOSSOR
na zdjęciu
(w środku) po
uroczystościach
zakończenia
akcji „Wisła”,
Sanok 1947 rok
w 1939 roku postawiła przed ówczesnym pod-
pułkownikiem wyzwania ideowe, których się
nie spodziewał i którym chyba nie sprostał. Był
człowiekiem bardzo ambitnym, pełnym energii.
Zapewne nie mógł pogodzić się z myślą, że ka-
riera wojskowa skończyła się dla niego z upad-
kiem państwa i znalezieniem się w niemieckiej
niewoli”, zauważa Jarosław Pałka. Taką posta-
wę można jednak równie dobrze nazwać poli-
tyczną naiwnością. Na spotkaniu z okazji pre-
miery książki zrobił to Leszek Moczulski:
„Mossor był rzecznikiem szkoły maksymalnie
realistycznej, która widziała w gruncie rzeczy
tylko potęgę materialną. To nie był ktoś, kto wy-
chodził poza sztukę
operacyjną. On nie
myślał kategoriami po- Emocje, które budzi
litycznymi”, oskarżał
Moczulski. Zarzut
ta biografia,
konformizmu byłby
jednak zbyt prosty.
świadczą o tym, że
Zwracał na to uwagę to niezwykła książka
na premierze książki
profesor Andrzej o niezwykłej postaci
Paczkowski: „Kiedy
on był prawdziwy? Czy kiedy pisał instrukcje,
jak niszczyć podziemie, czy wtedy, kiedy mó-
wił, że to niemożliwe, żeby był podporządkowa-
ny Kirchmayerowi (to pierwszy przedwojenny
oficer dyplomowany, który wstąpił do Armii
Ludowej – przyp. M.P.), bo przecież Kirchmayer
jest niższy stopniem?”. „On był zdrajcą,
a o zdrajcach też pisze się książki, i są one nawet
ciekawsze”, odpowiedział mu głos z sali.
Emocje, które budzi ta biografia, świadczą
o tym, że to niezwykła książka o niezwykłej po-
staci. Na samym początku Mossor przecież nie
chciał być wojskowym. W styczniu 1920 roku
wnioskował o skreślenie z listy oficerów za-
wodowych, bo „był słuchaczem akademii rol-
niczej i nie miał zamiaru na stałe przy wojsku
pozostać”. Pozostał jednak przy nim na dobre
i na złe.
W latach 1921–1927 dowodził szwadronem
w 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich w Su-
wałkach. Później zaczęła się jego przygoda
z taktyką. Studiował w Wyższej Szkole Wojen-
nej w Warszawie, ale szybko skierowano go na
dwuletni kurs w École Supérieure de Guerre
w Paryżu. W 1930 roku był już wykładowcą
uczelni, na której zaczynał edukację żołnierską.
Wychował tylko kilka roczni-
ków swoich następców, bo
w 1937 roku przydzielono go
do sztabu generała Tadeusza
Kutrzeby na stanowisko
pierwszego oficera sztabu przy
Generalnym Inspektoracie Sił
Zbrojnych. W tym czasie nie-
ustannie porównywał potencja-
ły militarne i kreślił scenariu-
sze przyszłych wojen.
Jego pracowitość świetnie obrazuje wierszyk,
jaki ułożyli o nim późniejsi współtowarzysze
z oflagu: „Świat ma wielu prawdziwych strate-
gów/ Hannibal, Foch, Napoleon i ja/ Dziś wi-
dzę, że przybyło mi kolegów/ Wszak dwa tysią-
ce nasz obóz sam ich ma!/ Na Europę spoglą-
dam stroskany/ Gdy na nią patrzę, wprost nie
chce się żyć/ Ja wszystkich bitew zrobiłem już
plany/ A według tych planów nikt nie chce się
bić!”. To właśnie w oflagu kolejny raz ujawniły
się cechy przywódcze Mossora. Przez pierwszy
miesiąc pełnił on funkcję starszego bloku A,
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 59
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
choć nie był tam najwyższy stopniem. Jako
pierwszy wpadł na pomysł organizowania wy-
kładów i konspiracyjnych zajęć wojskowych.

PROROCZE PROGNOZY
Do bólu realistyczne opracowania Mossora,
jak choćby „Studium planu strategicznego Pol-
ski przeciw Niemcom”, wielu szokowały. Pa-
trzył on bowiem na nasze wojsko bez żadnych
sentymentów. Pisał wprost, że w starciu z Niem-
cami sami nie mamy szans, a na pomoc Francji
nie ma co liczyć. Liczył za to na wsparcie
Związku Radzieckiego i Czechosłowacji. Pre-
cyzyjnie określił nawet termin wybuchu wojny
– wyliczył, że w 1939 roku Niemcy będą mogli
wystawić około 72 dywizji. Prorocze były też je-
go prognozy umieszczone na łamach „Polski
Zbrojnej” w lutym 1948 roku. Jako ówczesny
zastępca szefa Sztabu Generalnego Wojska Pol-
skiego pisał: „Obecnie, po II wojnie światowej,
teoria wojny mechanicznej próbuje odżyć. Na
przykład w imperialistycznych kołach Stanów
Zjednoczonych mówi się czasem o wojnie, któ-
ra miałaby się rozpocząć «za naciśnięciem guzi-
ka» i która byłaby przeprowadzona seriami ata-
ków broni dalekonośnej, wywoływanych rów-
nież za naciśnięciem odpowiednich guzików na
tablicach rozdzielczych olbrzymiego technicz-
nego aparatu wojennego”. Co prawda w dalszej
części artykułu krytykował tę koncepcję, ale
chyba jako pierwszy oficer w ludowym Wojsku
Polskim w ogóle ją zauważył. W połowie XX
wieku spostrzegł więc coś, co dzisiaj nazywamy
nowoczesną wojną.
W 1950 roku aresztowano go pod zarzutem
tworzenia „spisku w wojsku”. Męczące przesłu-
chania sprawiły, że usiłował popełnić samobój-
stwo. 7 lipca wyskoczył z pierwszego piętra gło- KRZYSZTOF WILEWSKI
wą w dół na granitowe schody. W czasie proce-

Bój o Kołobrzeg
su był jednak opanowany. Spokojnie, a nawet
z pewną hardością odpierał stawiane mu zarzuty.
Spodziewał się kary śmierci. Skazano go jed-
nak na dożywotnie więzienie i degradację. De-
cyzję cofnięto dopiero pod koniec 1955 roku
– niecałe dwa lata przed jego śmiercią. Pocho-
wano go z honorami na wojskowym cmentarzu
na Powązkach. Pogrzeb rozpoczął się od mszy
Kilkanaście grup inscenizacji historycznej
świętej, bo generał przez całe życie był osobą wzięło udział w rekonstrukcji bitwy
wierzącą, mimo że sympatyzował z komunista-
mi. To tylko kolejny paradoks w jego życiu. o Kołobrzeg z marca 1945 roku.

Kim więc naprawdę był generał Mossor?
„Mossor postawił na komunistów, zadeklarował
lojalność, oddał im swoje umiejętności, wiedzę
i doświadczenie. Ta szybka i spektakularna ka-
riera wojskowa nie mogłaby mieć jednak miej-
sca, gdyby jednocześnie komuniści nie zdecy-
dowali się postawić na Mossora”, trafnie za-
uważa Jarosław Pałka. Jego książka nie jest bo-
wiem hagiografią ani potępieniem. Jest pieczoło-
witą rekonstrukcją drogi życiowej pewnego ofi-
cera, który wymykał się prostym ocenom.  ostatniego żołnierza. Dowodzący frontem
Jarosław Pałka „Generał Stafan Mossor
(1896–1957). Biografia wojskowa”. Oficyna
Wydawnicza Rytm, Warszawa 2008
D
oktor Hieronim Kroczyński,
wieloletni dyrektor Muzeum
Oręża Polskiego – MOP w Koło-
brzegu, tak opisuje walki o Ko-
łobrzeg: „Widząc nadciągający w ich kierun-
ku front i zdając sobie sprawę ze strategicz-
nego znaczenia kołobrzeskiego portu, na
przełomie 1944 i 1945 roku Niemcy ogłosili
Kolberg twierdzą, której będą bronić do
białoruskim Rosjanie przypuszczali, że to
blef. Mylili się. Hitlerowcy zaciekle walczy-
li o każdą ulicę. Radzieccy generałowie rzu-
cili więc do boju nasze jednostki. Polacy, mi-
mo bardzo dużych strat, posuwając się dzien-
nie po 400 metrów, po dwóch tygodniach
starć wyzwolili miasto”. Według tego autora
kilkunastu książek poświęconych historii re-
gionu wyzwolenie miasta było najkrwawszą
bitwą uliczną, jaką stoczyli w czasie II woj-
ny światowej polscy żołnierze. „Podczas
walk, według różnych źródeł, zginęło od ty-
siąca dwustu do prawie półtora tysiąca żoł-
nierzy 1 Armii Wojska Polskiego”.
W tym roku ulice nadmorskiego kurortu
znów stały się areną polsko-niemieckich

60 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009


starć. Za sprawą ponad dwustu ludzi
z kilkunastu grup inscenizacji histo-
rycznej (GIH) z całego kraju odtwo-
rzono walki o barykadę na ulicy To-
warowej, zdobycie portu wojennego
oraz symboliczne zaślubiny polskich
żołnierzy z Bałtykiem.
PRZYWRÓCIĆ BLASK
Autorem scenariusza przedsta-
wienia był Marek Łukasik z Grupy
Inscenizacji Historycznych Pomera-
nia 1945. Jak podkreślał, bitwa
o Kołobrzeg to jedna z najciekaw-
szych i zarazem najbardziej niedo-
cenianych batalii polskich żołnierzy.
„Dwa tygodnie zmagań, podczas
których bito się o każdy dom, o każ-
dą ulicę, zasługują na wielki szacu-
nek. Jednak mimo ogromnego po-
święcenia żołnierzy jest to w sumie
mało znany fragment naszej historii.
Postanowiliśmy to zmienić, i odtwa-
rzając fragment walk o miasto, przy-
wrócić blask tym nieco zapomnia-
nym kartom historii polskiego orę-
ża”. Opracowany przez Łukasika
H O R Y Z O N T Y
„POLSKA ZBROJNA”
była jednym z patro-
nów medialnych
inscenizacji
program spektaklu zakładał odtwo-
rzenie trzech „obrazów” z walk
o miasto: zdobywania barykady,
walk o port i ceremonii zaślubin.
Paweł Pawłowski, dyrektor Muze-
um Oręża Polskiego w Kołobrzegu
(które razem z samorządem lokal-
nym było organizatorem imprezy),
podkreślał, że to z powodu ograni-
czonego budżetu rekonstrukcja mu-
siała ograniczyć się do wspomnia-
nych trzech aktów. „Naszym marze-
niem było zorganizowanie większe-
go spektaklu, ale ponieważ mieli-
śmy mocno ograniczony budżet,
i tak cieszymy się, iż udało nam się
zgromadzić tylu miłośników woj-
skowości i oręża polskiego, że mo-
gliśmy pokazać mieszkańcom mia-
sta fragment walk z 1945 roku”.
W inscenizacji poza GIH Pomerania
1945 uczestniczyły między innymi Sto-
warzyszenie GRH Bastion Grolman,
Lubuskie Towarzystwo Rekonstrukcji
Historycznych, GRH 503 Batalion
Czołgów Ciężkich, GRH Wiking,
GRH Pionierzy 39, GRH Panzer-lehr,
BITWA O BARYKADĘ NA ULICY TOWAROWEJ, dzięki niepowtarzalnej
scenerii, była wspaniałym widowiskiem.
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI (3)
BITWA O KOŁOBRZEG to jedna z najciekawszych i zarazem najbardziej
niedocenianych batalii polskich żołnierzy
GRH Festung Breslau, GRH FJR1 oraz Grupa
Moto Military z Koszalina.
W 65. ROCZNICĘ
Przedstawienie zaczęło się 21 marca w połu-
dnie. Setki mieszkańców Kołobrzegu obserwo-
wało, jak bronioną zaciekle przez Niemców ba-
rykadę szturmują polscy piechurzy. Huk wy-
strzałów, jęki rannych, zniszczenie pomagające-
go nacierającym działa Su-57, ostateczna szarża
żołnierzy walczących pod biało-czerwonym
sztandarem. Bitwa o barykadę na ulicy Towaro-
wej, dzięki niepowtarzalnej scenerii (przezna-
czonych do wyburzenia kamienic), była wspa-
niałym widowiskiem. Widzowie, gdy tylko pol-
ska flaga załopotała na rumowisku, długimi bra-
wami nagrodzili inscenizatorów.
Równie ciekawie było podczas kolejnego
Podczas walk „aktu” – walk w porcie. Organizatorzy zadbali
o Kołobrzeg zgi- tutaj o dodatkową atrakcję – w walkach uczest-
nęło od tysiąca niczył okręt wojenny Kriegsmarine (w który na
dwustu do tę okazję zamieniła się jednostka Marynarki
prawie półtora
tysiąca żołnierzy Wojennej). Spektakl zakończyło odtworzenie
1 Armii Wojska zaślubin Polaków z Bałtykiem.
Polskiego. Organizatorzy nie ukrywają, że tegoroczne
przedstawienie historyczne było próbą przed
przyszłoroczną imprezą. „Z okazji 65. rocznicy
walk o Kołobrzeg chcielibyśmy przygotować in-
scenizację z jeszcze większym rozmachem. My-
ślę, że w ten sposób najlepiej oddamy hołd tym,
którzy poświęcili życie, by wyrwać nasze mia-
sto z rąk hitlerowców”, mówił prezydent Koło-
brzegu Janusz Gromek. 
POLSKA ZBROJNA NR NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 61
 P O Ż E G N A N I A
Z głębokim żalem przyjęliśmy
wiadomość o śmierci naszego kolegi
płk. rez. Sylwestra PIASECKIEGO
Wyrazy najgłębszego współczucia
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
w tragicznej chwili
składają
kierownictwo, kadra i pracownicy wojska
Departamentu Kadr MON.
Panu Komandorowi porucznikowi
Ryszardowi NEUMANN
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
Centrum Operacji Morskich.
Z głębokim żalem zawiadamiamy,
że odeszła z naszego grona
plut. Anita FRĄCKOWIAK
wspaniała koleżanka
i nieoceniony fachowiec.
Wyrazy głębokiego współczucia
RODZINIE
składają
koledzy i koleżanki
z 1 Wojskowego Szpitala Polowego
w Bydgoszczy.
W związku z tragiczną śmiercią
Pana Bogusława PIÓRKOWSKIEGO
z 7 Rejonowej Bazy Materiałowej
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy
Dowództwa Śląskiego Okręgu
Wojskowego.
62 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
Panu sierż. Jarosławowi
GĄGOLEWSKIEMU
z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
60 Wieliszewskiego Dywizjonu
Rakietowego Obrony Powietrznej
im. gen. dyw. Gustawa Konstantego
Orlicz-Dreszera w Olszewnicy Starej.
Pogrążonym w żałobie i smutku
ŻONIE, CÓRCE i RODZINIE
Zmarłego
płk. w st. spocz. Janusza KUCFIRA
wieloletniego pracownika Instytutu
Technicznego Wojsk Lotniczych
serdeczne wyrazy współczucia
składają
dyrektor i pracownicy
Instytutu Technicznego Wojsk
Lotniczych.
W związku z tragiczną śmiercią
Pana Zbigniewa SZKUTNIKA
z 7 Rejonowej Bazy Materiałowej
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
składają dowódca, żołnierze i pracownicy
Dowództwa Śląskiego Okręgu
Wojskowego.
Panu ppłk. rez. Włodzimierzowi
GŁOGOWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
SIOSTRY
składają szef, kadra i pracownicy wojska
Zarządu Planowania Systemów
Dowodzenia i Łączności – P6.
Por. Bogusławowi RODZIEWICZOWI
oraz Jego RODZINIE
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu z powodu śmierci
OJCA
składają dowódca, kadra, żołnierze oraz
pracownicy wojska
14 Batalionu Remontu Lotnisk
w Elblągu.
RODZINIE i BLISKIM
z powodu tragicznej śmierci
Pana Bogusława PIÓRKOWSKIEGO
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
składają
dowództwo, kadra i pracownicy wojska
7 Rejonowej Bazy Materiałowej
w Stawach.
Wyrazy głębokiego żalu
oraz szczerego współczucia
naszym kolegom
mł. chor. sztab. Zbigniewowi
BUGAJSKIEMU
sierż. sztab. Pawłowi BUGAJSKIEMU
oraz Ich RODZINOM
z powodu śmierci
TATY
składają komendant, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Wojskowej Komendy Uzupełnień
w Rzeszowie.
RODZINIE i BLISKIM
z powodu tragicznej śmierci
Pana Zbigniewa SZKUTNIKA
wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
składają dowództwo, kadra
i pracownicy wojska 7 Rejonowej
Bazy Materiałowej w Stawach.

AARON WELMAN
Zastrzelić sumienie
Producenci gier komputerowych starają się w swoich produktach
coraz wierniej odtwarzać brutalne realia wojny. Czy są jakieś granice?
K
omputerowa strzelanina
„Call of Duty: World at
War” przejdzie do histo-
rii jako gra, która wywo-
łała wiele kontrowersji. Co takiego
pokazała? Ponownie wzięto pod lupę
krwawą łaźnię II wojny światowej.
Gra zaczyna się od krótkiego wpro-
wadzenia przedstawiającego archi-
walne zdjęcia masakrowanych ludzi.
Wśród nich jest egzekucja niemiec-
kiego dezertera, a także brutalna pa-
cyfikacja cywilów przez Japończy-
ków. W samej grze można stać się
świadkiem przypalenia papierosem
oka swojego towarzysza. Gracz nie
pozostaje jednak tylko obserwato-
rem, jest też katem. Często będzie
zmuszony użyć miotacza ognia
w okopach nieprzyjaciela. Ponieważ
grafika stoi na bardzo wysokim po-
ziomie, wszelkie detale płomieni i pa-
lącej się skóry widać bardzo wyraź-
nie. W końcu gracz (już jako sowiec-
ki żołnierz) musi zdecydować, co
zrobić z niemieckimi jeńcami – sa-
memu rozstrzelać, czy pozostawić na
H O R Y Z O N T Y
pastwę koktajli Mołotowa rzuconych
przez towarzyszy. Czy te wszystkie
elementy są potrzebne?
KRWAWA ROZRYWKA
PEGI (Pan-European Game Infor-
mation) zadecydowała, że gra, ze
względu na wysoki poziom brutalno-
ści, będzie skierowana do graczy ma-
jących minimum osiemnaście lat.
Nie ma się jednak co oszukiwać – w
sklepach mało kto zwraca uwagę na
zalecenia klasyfikacji, równie często
rodzice nie interesują się tym, w co
grają ich pociechy. Do tego dochodzi
jeszcze powszechne piractwo. Młody
człowiek, który postanowi ściągnąć
grę z internetu, jest praktycznie poza
rodzicielską kontrolą.
Nowe „Call of Duty” realizmem
zaszokowało wielu recenzentów.
Większość z nich odrzuciła takie po-
dejście, argumentując, że gry służą
rozrywce. Do tej grupy należy mię-
dzy innymi Krystian Smoszna, re-
cenzent z portalu „Gry-online”
i znawca serii „Call of Duty”: „Mo-
im zdaniem, decyzja o włączeniu w grę tak
brutalnych scen raczej zaszkodziła produkto-
wi niż wyszła mu na dobre. W serii «Call of
Duty» trup zawsze ścielił się gęsto, lecz twór-
cy oszczędzali graczom szczegółów. W przy-
padku «World at War», nie wiedząc czemu,
kule nagle muszą rozrywać przeciwników na
strzępy, a japoński żołnierz wbija rozżarzone-
go papierosa w oko amerykańskiego żołnie-
rza. Taki realizm nie powoduje, że gra robi
się atrakcyjniejsza. Wręcz przeciwnie. Ja czu-
łem zażenowanie, bo ze skądinąd przyjemnej
gry zrobiono niepotrzebną «rzeźnię», w któ-
rej odpadające od ciał głowy budzą uśmiech
politowania, zamiast podziwu”.
NOWE Surowo na temat gry wypowiada się rów-
CALL OF DUTY nież Jan Długosz, historyk i szef interneto-
swym realizmem wego serwisu Technopolis tygodnika „Polity-
zaszokowało
wielu
ka”: „Myślę, że chodzi tu o rzeczy dużo waż-
recenzentów. niejsze niż dobry smak. Druga wojna świato-
Większość wa była wyjątkowo tragicznym wydarzeniem
z nich odrzuciła w historii świata i pozostaje sprawą wciąż
takie podejście,
argumentując,
świeżą. To, co się dzieje w samej grze z po-
że gry służą staciami wirtualnymi, to jedno. Natomiast to,
rozrywce. co mnie najbardziej uderzyło, to wykorzysta-
nie w cut-scenkach autentycznych zdjęć
z kronik wojennych, na których widać śmierć
prawdziwych ludzi. Nawet jeśli dałoby się
w jakikolwiek sposób obronić używanie woj-
ny jako tła rozrywki w jakiejkolwiek formie,
to ukazywanie zdjęć ze śmiercią prawdzi-
wych ludzi po to, by sprzedać grę w większej
liczbie egzemplarzy, jest rzeczą karygodną,
przekraczającą wszelkie granice”.
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009 63
 Z A B A W Y
CZĘSTO RODZICE nie interesują się tym, w co grają ich pociechy.
Co na to gracze? Podział wśród nich jest
wyraźniejszy. Części osób nie przeraża wi-
dok wybebeszonych jelit po serii z CKM-u,
inni kwitują to wręcz ziewnięciem, trzecia
grupa twierdzi, że wojna jest okrutna i trze-
ba ją w taki sposób ukazywać. Do ostatniej
kategorii należy między innymi internauta
„awsed”, który na forum portalu „Gry-onli-
ne” wypowiada się o grze następująco: „We-
dług mnie przemoc, brutalność w takich ro-
dzajach gier powinna, a wręcz musi być.
A co wy myślicie, że na polu bitwy to fru-
wają z ciała cukierki, landrynki i w ogóle
jest kolorowo? Nie! Twórcy chcieli odzwier-
ciedlić II wojnę światową, w której zginęły
miliony ludzi. Żołnierze nie ginęli, spadając
z konia lub wielbłąda. Byli zabijani przez
maszyny, broń, kule, które robiły ser szwaj-
carski z ciała. I taka jest prawda! I taka wła-
śnie ma być gra! Dobra rozrywka, ale z lek-
ką dawką prawdy, która swoją drogą jest
bardzo okrutna”.
„Brutalność przesadzona!? To jest prze-
cież wojna, a nie zabawa w strzelankę na po-
dwórku!”, wtóruje mu „Paradox2103” z te-
go samego forum. „Popatrz na «Szeregowca
Ryana», jak tam pokazano wojnę. Brutalnie
i nie powiem, żeby mnie to zniesmaczyło,
wręcz przeciwnie – ciarki przechodziły po
skórze i pomyślałem, że wojna jest poje….!
A film też jest jakimś rodzajem rozrywki,
prawda?”, dodaje. Czy gra rzeczywiście ma
głębokie, humanistyczne przesłanie?
Jan Długosz pozostaje bezwzględny wobec
powyższych wypowiedzi: „W przypadku
64 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Z B R O N I Ą
ostatniej «Call of Duty» takie argu-
menty można łatwo zbić. Po ukończe-
niu gry pojawia się dodatkowy tryb
rozgrywki zatytułowany «Nazi Zom-
bies». W nim gracz w ramach prawdy
historycznej może sobie postrzelać do
umarlaków ubranych w hitlerowskie
mundury. To chyba jednoznacznie po-
kazuje, o jakim charakterze jest to
UKAZYWANIE program”.
ZDJĘĆ
ze śmiercią
prawdziwych
POTRZEBA
ludzi po to, AUTENTYCZNOŚCI
by sprzedać grę Poważne zastrzeżenia budzi stwier-
w większej dzenie „dobra rozrywka” przy zesta-
liczbie wieniu z realistycznym ukazywaniem
egzemplarzy,
jest rzeczą wojennego koszmaru. Problemu naj-
karygodną, wyraźniej nie widzi Hank Keirsey,
przekraczającą emerytowany podpułkownik US Ar-
wszelkie granice. my. W ekskluzywnym wywiadzie dla
portalu „Gry-online” stwierdza, że
dzieci uczą się i bawią jednocześnie.
Nie tylko poszerzają wiedzę o róż-
nych autentycznych oddziałach, które
pojawiają się w cyklu, ale także mogą
poczuć namiastkę wojennego horro-
ru, z pewnymi zastrzeżeniami: „Nie
masz piasku w każdym zakamarku
ciała od tarzania się w brudzie. Nie
czujesz odoru gnijących ciał. Gdyby
komputer «udawał» ten smród, lu-
dzie by w większości wymiotowali”,
wymienia podpułkownik. Jednak po
tym, co zaprezentowano w „Call of
Duty: World at War”, według Hanka
Keirseya, „dalej się już nie da” poka-
zać realizmu.
Podpułkownik nie ma racji. Niemal
dwa lata temu na rynku pojawiły się
specjalne kamizelki (tak zwane force-
wear), które po podłączeniu do kom-
putera przez port USB symulują tra-
fienia otrzymywane przez gracza
w programach FPS (First Person Sho-
oter). Dostępne w kilku wariantach,
są wyposażone w osiem komór pneu-
matycznych napełnianych przez kom-
presor. To właśnie te komory za po-
mocą wytwarzanych wstrząsów sy-
mulują trafienia. O krok dalej poszła
brytyjska firma Mindwire, wypusz-
czając na rynek specjalną przystawkę
zasilaną czterema bateriami AA. Ta-
kie cacko razi gracza prądem o nie-
wielkim natężeniu w momencie wir-
tualnego trafienia. Wygląda na to, że
serwery gier typu FPS w przyszłości
mogą się stać miejscami dla prawdzi-
wych twardzieli.
Tylko patrzeć, jak niedługo, przy
tak szybko rozwijającej się techno-
logii, wystarczy założyć na głowę
odpowiedni kask i czternastoletni
gracz przeniesie się do wirtualnego
Afganistanu czy Wietnamu. Jeśli
rzeczywiście jest takie zapotrzebo-
wanie ze strony głodnych ekstremal-
nych wrażeń graczy, to taka wizja
prawdopodobnie stanie się rzeczy-
wistością. 

Zbrodnicza

konsekwencja
Nowoczesna cywilizacja nie była wystarczającym warunkiem
zagłady, ale na pewno była warunkiem koniecznym.
W iększość z nas uważa, że Holo-
caust był rakiem cywilizacji.
Czymś anormalnym, niepasującym do
demokracji, wolnego rynku i współcze-
snej Europy. To wygodna teoria. Od ra-
zu ustawia nas po stronie dobrych,
a twórców obozów koncentracyjnych
po stronie sadystów, dewiantów i zbrod-
niarzy. Ci, którzy myślą w ten sposób,
powinni sięgnąć po książkę Zygmunta
Baumana. „Nowoczesność i Zagłada”
to jedno z najznakomitszych dzieł wy-
bitnego socjologa, uhonorowane wielo-
ma nagrodami. Autor z właściwą sobie
wnikliwością stawia tezę, że Holocaust
i systemy totalitarne były logiczną kon-
sekwencją sposobu myślenia ludzi
epoki nowoczesnej. Udowadnia, że sta-
nowiły one rozwinięcie nowoczesnego
systemu produkcji seryjnej, biurokracji
i towarzyszącej im dehumanizacji.
Auschwitz w tej perspektywie był więc
formą kontynuacji uprzemysłowienia.
Surowcem były istnienia ludzkie, a do-
celowym produktem: śmierć. Według
Baumana nowoczesna cywilizacja nie
była wystarczającym warunkiem zagła-
dy, ale z całą pewnością była warunkiem
koniecznym. Wskazuje on, że „masowe
morderstwo dokonane przez nazistów
na europejskich Żydach było także orga-
nizacyjnym osiągnięciem społeczeństwa
H O R Y Z O N T Y
biurokratycznego”. A biurokracja w obo-
zach koncentracyjnych działała wyśmie-
nicie. Mimo że dokonywano tam mor-
dów na gigantyczną skalę, to dbano
o poprawność procedur, o subtelności
związane z precyzją definicji i o szczegó-
ły przepisów. Zresztą wydział w kwaterze
głównej SS odpowiedzialny za unice-
stwienie Żydów nosił nazwę Sekcji Admi-
nistracji i Gospodarki. Trudno wymyślić
bardziej biurokratyczną nazwę.
Można próbować dowodzić, że tę machi-
nę śmierci stworzyli moralni zwyrodnial-
cy, a nie zwykli ludzie. Autor „Nowocze-
sności i Zagłady” odwołuje się do wyni-
ków badań dwóch amerykańskich na-
ukowców, Georga M. Krena i Leona
Rappoporta: „przy zastosowaniu trady-
cyjnych, klinicznych kryteriów oceny za
«anormalnych» można by uznać nie wię-
cej niż 10 procent esesmanów. (...) We-
dług naszej oceny zdecydowana więk-
szość esesmanów, dowódców i szerego-
wych członków, przeszłaby bez proble-
mu wszelkie psychologiczne testy, jakim
poddaje się w Ameryce kandydatów na
żołnierzy lub policjantów”. Przerażają-
ce? No właśnie. (TG)  To niejedyne potknięcie
Zygmunt Bauman,
„Nowoczesność i Zagłada”,
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

FILM Pod opieką wilków
Misha Defonseca napisała
w 1997 roku wstrząsającą
książkę „Przeżyć z wilkami”,
która miała być jej autobiogra-
fią. Reklamowano ją jako
„prawdziwą historię o przeży-
ciu zagłady”, co oczywiście od
samego początku było kwe-
stionowane przez historyków.
W końcu autorka przyznała,
że jest to fikcja.
Na podstawie tej głośnej i kon-
trowersyjnej powieści w 2007
roku powstał film pod tym sa-
mym tytułem, ale stało się to,
zanim ujawniono prawdę. Re-
żyserka Véra Belmont znala-
zła się w trudnej sytuacji i cho-
ciaż miała pretensje do Mishy
Defonseki, to jednak było jej
żal bohaterki skandalu. Z fil-
mu, który już ukazał się we
Francji, usunięto informację
o tym, że został oparty na
prawdziwej historii.
Mała Misha, bohaterka filmu
i powieści „Przeżyć z wilkami”,
mieszka razem z rodzicami
GRA 
Totalna porażka
Poprzednie części kultowej
serii „Total War” przenosiły
nas do średniowiecznej
i starożytnej Europy oraz Ja-
ponii za czasów wczesnego
szogunatu. Tym razem, dzię-
ki grze „Empire: Total War”,
możemy przenieść się do
czasów oświecenia. Gra ofe-
ruje szeroki wybór państw,
nad którymi można objąć
kontrolę, między innymi nad
Rzecząpospolitą Obojga Na-
rodów, która w grze nazywa
się… Rzeczpospolita Polska.
twórców gry. Jest masa in-
nych drobnych, lecz uciążli-
wych dla gracza błędów
– choćby przy sterowaniu
POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
w Belgii. Są Żydami, dlatego
gdy wybucha II wojna świa-
towa, rodzina musi się ukry-
wać. Mimo wielu środków
ostrożności Niemcy aresz-
tują jej rodziców i wysyłają
do Auschwitz. Misha posta-
nawia ich odnaleźć. Mając
tylko kompas i odrobinę je-
dzenia, pokonuje pieszo
setki kilometrów. Zaczyna
jednak jej doskwierać głód
i mróz. Kiedy wydaje się, że
nie ma szans na przeżycie,
zostaje przygarnięta przez
stado wilków. (AWIS) 
„Przeżyć z wilkami”,
reż.: Véra Belmont,
dystrybutor: Monolith Video
oddziałami na mapie tak-
tycznej konnica wciąż pre-
zentuje mizerną siłę. Żenu-
jący jest także AI kompute-
ra, co wyraźnie widać pod-
czas oblężeń – często
ostrzelany obrońca opusz-
cza obleganą twierdzę i ata-
kuje wroga w polu.
Po „Empire: Total War” nie
warto sięgać. Prócz masy
tak zwanych bugów, wystę-
puje także wiele proble-
mów technicznych: zaczy-
nając od instalacji, a na wy-
rzucaniu z gry na pulpit,
kończąc. (AWEL) 
„Empire: Total War”,
gra RTS/turowa
65

F E L I E T O N
FOT. MACIEJ DROZDOWSKI
MAREK
PRZYBYLIK
wiceprezes
S.A.S.W.U.W.
im. P.O.
P
olacy wyspecjalizowali
się w wielu dziedzi-
nach. Zwłaszcza w XXI
wieku demonstrujemy
w tym względzie omni-
potencję. Znamy się nie tylko na fut-
bolu i potrafimy doradzić, co ma ro-
bić Adam Małysz, by ska-
kać, jak należy. Kraj nasz
jest zapełniony specjali-
stami od prawa i każdy
potrafi w mgnieniu oka
osądzić każdego. Pełen jest
specjalistów od finansów,
którzy już kilka lat temu
przewidzieli wielki kryzys.
Ma fachowców od oświaty,
którzy doskonale wiedzą,
jakie ma być młodzieży cho-
wanie, by Rzeczpospolite
rozkwitały, znawców ciem-
nych zakamarków służb taj-
nych zwanych specjalnymi,
specjalistów od zwalczania
bezrobocia, znajomości ję-
zyków obcych, itd. itp. etc.
Ostatnia specjalność naro-
dowa to łączność. Pewien puł-
kownik, zwany przez swych
podwładnych Międzypułkownikiem,
wbijał nam przed laty do głowy, że
łączność to nerw armii. Udało mu się,
bo metody miał skuteczne, i do dzi-
siaj absolwenci jego szkoły, dzwoniąc
do siebie, zaczynają tradycyjnym „ja
Brzoza, ja Brzoza. Sosna, czy mnie
słyszysz?”. Zapamiętaliśmy to, bo
miał rację. Armia zawsze musiała
mieć silne nerwy. Zwłaszcza wtedy,
gdy nasze nerwy cywilne były mocno
skołatane, choćby tym, że na założe-
nie telefonu normalny człowiek mu-
siał czekać nawet kilkanaście lat.
Dziś, w innym ustroju, w dobie tele-
66 POLSKA ZBROJNA NR 17 | 26 KWIETNIA 2009
Bez kamuflażu
Współczesna łączność to nerw władzy. Pod
warunkiem, że władza nie wyjdzie z nerw(ów).
Nerw
fonii komórkowej, komputerów, inter-
netu, modemów, faksów, problemu
nie ma żadnego. Żadnego? Niestety.
Okazało się, że mimo szalonego tem-
pa postępu, nawet na najwyższych
szczeblach pojawia się trudność z na-
wiązaniem łącz-
Polacy znają się na wszystkim
i wszystkim doradzają
ności. Bo dziś łączność to również
nerw władzy. Instrukcja wysłana
z Punktu B do Punktu A dociera
w ciągu prawdopodobnie dwóch dni,
choć Odbiorca nie ma pewności, czy
w ogóle doszła. Odbiorca natychmiast
poinformował społeczeństwo o gnę-
biących go problemach, dokładając
wątpliwości, czy Nadawca zdołał
nadać to, co trzeba. Ponieważ z Punk-
tu A do Punktu B jest ze dwa, może trzy kilo-
metry, i to w miarę prostą ulicą, natychmiast
rozgorzała narodowa dyskusja, jak naszym
Najważniejszym pomóc w nawiązaniu łączno-
ści, czyli jak im zapewnić silne nerwy. Goniec
pieszy to była pierwsza rada. Nie
groził mu przecież los pierw-
szego maratończyka, a lek-
kim truchtem, obciążony li-
stem, pokonałby dystans
w pół godziny. Inna rada to
puszczenie ptaka. Ptak,
a dokładniej gołąb poczto-
wy, potrafiłby przelecieć
z Jednego Wielkiego
Urzędu do Drugiego
w parę minut. Jeśliby
tylko ktoś tym ptakiem
potrafił kierować. Wśród
propozycji i porad dla
Najwyższych (nadal pi-
szemy wielkimi litera-
mi, wielkimi jak maje-
stat urzędów) było rów-
nież puszczanie sygna-
łów dymnych, ogni
bengalskich, czyli rac,
przekazywanie treści morsem
lub semaforem (są jeszcze chyba w marynar-
ce specjaliści), gromkim głosem. Z tragicz-
nego pożaru Urząd wyciągnął wniosek o jesz-
cze głębszym kryzysie łączności. W Punk-
cie A dowiedziano się o katastrofie później
niż w Punkcie B, co wywołało naturalne po-
dejrzenia, pretensje i żądania. I znowu
wdzięczny naród pospieszył z pomocą, zasy-
pując swych wybrańców lawiną pomysłów.
Wśród tych niezwykłych, odkrywczych, za-
skakujących były i takie: gdy chce się coś
wiedzieć, trzeba włączyć radio. Lub telewi-
zor. Bo współczesna łączność to nadal nerw
władzy. Pod warunkiem, że władza nie wyj-
dzie z nerw(ów). I ma pod ręką fachowca,
który potrafi telewizor uruchomić. 