Burza Jedno łóżko, Zabójcza

w mózgu strona 14 różne sny strona 37 precyzja strona 50

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 20 (642) 17 maja 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Warkocz
i gąsienice strona 32

Bohaterowie
z lękami strona 8

TAJLANDIA, 2009 ROK
I D E O L O
Tyle dżum, co wojen
Pandemie zawsze niosły ze sobą
zmiany porządku rzeczy.
P
ierwszy przypadek choroby odnotowa-
no w hrabstwie Haskell w stanie Kansas
w styczniu 1918 roku. Kilku młodzień-
ców wcielono do wojska w Fort Riley, gdzie
4 marca 1918 roku kucharz Albert Gitchell
zgłosił się do lekarza z wysoką temperaturą (39,5
stopnia). Wkrótce dołączyli do niego kapral Lee
Drake i sierżant Adolph Hurby. W dwa dni
u 522 żołnierzy zaobserwowano objawy infekcji.
W sierpniu 1918 roku pojawiła się jej bardziej
zabójcza odmiana, która zaatakowała jednocze-
śnie w Breście we Francji, w Bostonie i we
Freetown w Sierra Leone. Największe ogniska
grypy występowały na frontach I wojny świato-
wej. Wyjątkowo groźna odmiana podtypu H1N1
wirusa A pochłonęła od 30 do 100 milionów
ofiar. Zachorowało pół miliarda ludzi. Czy co-
kolwiek zawdzięczamy pandemii grypy nazywa-
nej hiszpanką, choć z Hiszpanią niewiele miała
wspólnego? Zakończenie wielkiej wojny. Cena
była okrutna, lecz ludzie przestali się mordować
w obliczu zagrożenia, które mogło ich wszyst-
kich pogodzić. Nie wyciągnięto wniosków.
A przecież wystarczyło prześledzić losy Bi-
zancjum, które zaczęło się rozpadać po epidemii
dżumy Justyniana. W 522 roku otworzyła ona
Arabom drogę do podboju wschodniego impe-
rium oraz Egiptu. Przyczyniła się również do
ostatecznego upadku Rzymu. Wcześniej epide-
mia duru brzusznego pomogła Sparcie wygrać
J A S N O W I Z O R
z Atenami wojny peloponeskie. Kolejne epide-
mie dżumy w Europie przyniosły kres feudali-
zmu, gdyż wymarła większość chłopów pańsz-
czyźnianych. Gęściej zaludnione kraje (Nider-
landy) podupadały, ponieważ straciły trzecią
część obywateli. Natomiast te rzadziej zamiesz-
kane (Polska) rosły w siłę.
Europejczykom w zmianie globalnego ładu
pomogła ospa, którą nieświadomie Vasco da
Gama zawlókł do Chin. Imperium runęło po
śmierci milionów ludzi. Ospa była potem naj-
większym sojusznikiem europejskiej kolonizacji
obu Ameryk oraz Australii. „Bronią się jeszcze
w twierdzy Granady, ale w Granadzie zaraza”,
śpiewał wajdelota Halban na żądanie Konrada
Wallenroda podczas krzyżackiej uczty. Rzeczy-
wiście, w walkach o Granadę tyfus zabił wielo-
kroć więcej Hiszpanów, niż zginęło ich z rąk
Maurów. Podobnych klęsk miała doświadczyć
armia Napoleona. Wraz z początkiem 1831 ro-
ku w Królestwie Polskim wybuchła przywleczo-
na przez wojska carskie epidemia cholery.
Właściwie każda armia prowadząca działania
wojenne musiała walczyć z dwoma wrogami
jednocześnie. Szczególnie groźny wirus tyfusu
plamistego objawił się już na początku I wojny
światowej. W 1915 roku na froncie bałkańskim
zdezorganizował wszystkie plany dowódców.
Później, podczas wojny domowej w Rosji, zapa-
dło nań ponad 20 milionów ludzi.
FOT. US DOD
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
„Zarazy są w istocie sprawą zwyczajną, ale
z trudem się w nie wierzy, kiedy się na nas wa-
lą. Na świecie było tyle dżum, co wojen. Mimo
to dżumy i wojny zastają ludzi zawsze tak samo
zaskoczonych”, pisał Albert Camus. Napisał
„Dżumę” w 1947 roku, co skłoniło czytelników
do interpretacji dzieła w kontekście „epoki pie-
ców” (Tadeusz Borowski) i „czasów pogardy”
(André Malraux).
Po doświadczeniach wojennych nadeszła ko-
nieczność rewizji wartości. Czy w obliczu
A/H1N1 również powinniśmy poddać nasze
sumienia rozrachunkowi? Jak zawsze, choć
przecież tego nie zrobimy. Wszak „Dżumę”
można pojmować inaczej. „Każdy nosi w sobie
dżumę, nikt bowiem na świecie nie jest od niej
wolny”. Tak Camus każe powiedzieć Jeanowi
Tarrou, który nie był mieszkańcem Oranu,
a przyjechał do miasta, by uciec od rzeczywi-
stości, w której dotychczas żył.
A zatem człowiek ze swej natury jest zły. Nosi
w sobie zło, które ujawnia się w sytuacjach skraj-
nych. Dobroć i wielkoduszność, które potrafi
czasem okazać, to jedynie efekt walki, jaką pro-
wadzi z samym sobą. W gruncie rzeczy skazany
jest na zło i na walkę z nim. Zła nie można osta-
tecznie unicestwić. Każde zwycięstwo nad nim
jest chwilowe. Nigdy nie wiadomo, kiedy po-
nownie weźmie górę. Tarrou zmarł na dżumę,
gdy ustępowała z miasta. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A
ARMIA
8 | WŁODZIMIERZ KALETA
Bohaterowie z lękami
14 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Burza w mózgu
16 | JANUSZ B. GROCHOWSKI
Idealne miejsce dla kobiety
WŁODZIMIERZ KALETA 21 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Dylematy wokół krat
Bohaterowie 25 | ROMAN PRZECISZEWSKI
z lękami 8 Tajny mózg armii
Żołnierze wracający z misji nie przyznają się 29 | MAGDALENA
do TRAUMY spowodowanej stresem bojowym. KOWALSKA-SENDEK
Kapral poza zasięgiem
32 | ROMAN PRZECISZEWSKI
Warkocz i gąsienice
36 | BOGUSŁAW PACEK
Profesjonalista w cywilu
BEZPIECZEŃSTWO
37 | BOGDAN GÓRALCZYK
Jedno łóżko, różne sny
ROMAN PRZECISZEWSKI
40 | TADEUSZ WRÓBEL
Warkocz Smok kontra orzeł
i gąsienice 32
41 | PIOTR STOKARSKI
Niepokorna wyspa
NAJLEPSZA W STUDIUM OFICERSKIM,
później wyróżniający się dowódca plutonu, 43 | MARCIN KACZMARSKI
teraz oficer wychowawczy. Wyzwania dla Zachodu
tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230;
Aneta Wiśniewska, +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel. +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel. +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
4 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
44 | MARCIN KACZMARSKI
Zamrożony konflikt
46 | ANDRZEJ JONAS
Test zdrowego rozsądku
47 | DOMINIK JANKOWSKI
Konstrukcja niedoskonała
49 | ROBERT CZULDA
Syzyfowa praca
50 | ROBERT CZULDA
Zabójcza precyzja
54 | ROMAN KUŹNIAR
Genialny de Guibert
HORYZONTY
55 | PAULINA GLIŃSKA
Mama na misji
59 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Molestowana armia
60 | ZDZISŁAW NAJDER
Turnieje i pieniądze
61 | JOANNA CZARNECKA
Willys moja miłość
63 | PIOTR BERNABIUK
Niewspółmiernie duży charakter
66 | ANDRZEJ FĄFARA
Z nutką snobizmu
FOTOREPORTER
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY Marcin Gil
Norbert Bączyk, Andrzej Jonas,
Robert Czulda, Marek Orzechowski,
Andrzej Fąfara, Bogusław Pacek, Marek
Przybylik, Krzysztof Głowacki, Paweł Henski,
Mariusz Jędrzejko, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Redaktor
Damian Markowski, Henryk Suchar wydania
JOANNA
DZIAŁ GRAFICZNY ROCHOWICZ
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Monika PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Klekociuk, Paweł Kępka, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 11.05.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl
 M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Święto
KOSZALIN. 29 kwietnia z oka-
zji święta 3 Pułku Przeciwlotni-
czego odbyła się zbiórka z udzia-
łem między innymi szefa obrony
przeciwlotniczej 12 Dywizji Zme-
chanizowanej pułkownika
Ryszarda Kretkowskiego, władz
miasta Koszalina i byłych żołnie-
rzy pułku. W czasie uroczystości
sztandar jednostki został
odznaczony medalem „90 lat
w służbie inwalidom wojennym”,
nadanym przez Zarząd Główny
Inwalidów Wojennych. Na zakoń-
czenie uroczystości odbył się
koncert w wykonaniu orkiestry
Sił Powietrznych oraz pokaz

FOT. NATO
walki wręcz przygotowany przez
elewów z PSSP.

Komitety o misjach Sztandar

LEGIONOWO. Komendant
Operacje prowadzone przez sojusz, w szczególności w Afganistanie i Kosowie Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lą-
oraz misje morskie, były jednym z tematów posiedzenia 6–7 maja dowych w Zegrzu starszy chorąży
Komitetu Wojskowego NATO w Brukseli. sztabowy Andrzej Wojtusik ode-
brał 3 maja, z rąk przedstawicie-

N a spotkaniu, w którym uczest-

niczył generał Franciszek
Gągor, szef Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego, omówiono
także stan transformacji wojska
na Ukrainie. Podczas odbywają-
cego się po raz pierwszy w tej
formule posiedzenia z Gruzją
podkreślono znaczenie reformy
sił zbrojnych oraz współpracy
Zmiana warty
wojskowej z tym krajem. Udział
w obradach wzięli też wojskowi
szefowie obrony nowych człon-
ków sojuszu: Albanii i Chorwacji.
Przed posiedzeniem Komitetu
NATO, 5 maja, generał Gągor
uczestniczył w obradach Komite-
tu Wojskowego Unii Europejskiej,
na których szefowie sztabów
państw członkowskich również
Międzynarodowy Lublin
skupili uwagę na operacjach woj-
skowych – w Bośni i Hercegowi-
nie oraz przeciw aktom piractwa
u wybrzeży Somalii. Podsumo-
wano także zakończoną operację
w Republice Czadu. Na następne-
go dyrektora generalnego Sztabu
Wojskowego Unii rekomendowa-
no generała broni Tona Van
Oscha z Holandii. (AD)  matka chrzestna sztandaru
la prezydenta RP, sztandar ufun-
dowany dla tej uczelni przez
mieszkańców powiatu legionow-
skiego. Uroczystość połączono
z obchodami Święta Konstytucji
3 maja, a wzięli w niej udział
między innymi marszałek sejmu
– ojciec chrzestny sztandaru
Bronisław Komorowski oraz
Urszula Jaworska. Ministra obro-
ny narodowej reprezentował se-
kretarz stanu Czesław Piątas. 

Ż ołnierze V zmiany Polskiego

Kontyngentu Wojskowego
przejęli 29 kwietnia obowiązki od
swoich poprzedników, a dowodze-
nie Polskimi Siłami Zadaniowymi
objął pułkownik Rajmund
Andrzejczak. Podczas uroczysto-
ści w bazie Ghazni generał brygady
Jeffrey Schloesser, dowódca 101
Dywizji Powietrznodesantowej,
podkreślał rolę naszych żołnierzy:
„W ostatnim czasie nastąpił wzrost
bezpieczeństwa w strefie dzięki
wspólnym, trudnym działaniom”.
Uhonorował też generała brygady
Janusza Adamczaka, zastępcę do-
wódcy Dowództwa Regionalnego
Wschód IV zmiany, oraz pułkowni-
ka Andrzejczaka odznaczeniami
„The Bronze Star”. (ANN)  kraj jak Ukraina do standardów finansowymi. (ATD)
S tarania o utworzenie między- wojskowych NATO”. Dodał też, że
narodowej brygady wojskowej, chciałby, aby w tym mieście po-
której dowództwo mieściłoby się wstało dowództwo związku tak- F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
w Lublinie, zapowiedział tycznego. Jeżeli ten zamysł się nie
30 kwietnia minister Bogdan uda, w Lublinie pozostanie nadal
Klich podczas wizyty w tym dowództwo 3 Brygady Zme- Krwiodawcy
mieście. chanizowanej, w Zamościu GDYNIA. Akademia Marynarki
W skład brygady W skład – jej 3 Batalion Zmecha- Wojennej po raz drugi z kolei zaję-
międzynarodowej
miałyby wejść wojska brygady miałyby wejść nizowany, w Chełmie ła I miejsce w turnieju honorowego
Polski, Ukrainy, Li- wojska Polski, Ukrainy, – dywizjon artylerii oraz krwiodawstwa „Młoda krew ratuje
twy, Łotwy i Estonii. Litwy, Łotwy 1 Batalion Zmechanizo- życie”. Nagrodzono również Samo-
Szef resortu obrony i Estonii. wany, a w Hrubieszowie rząd Studentów AMW, Klub Hono-
podkreślił, że brygada – pułk rozpoznawczy. Na rowych Dawców Krwi AMW oraz
miałaby istotny wymiar po- wcześniejszym spotkaniu ze studentkę IV roku studiów wojsko-
lityczny i wojskowy. studentami minister mówił, że wych bosmana podchorążego
„Polityczny, bo pokazuje, że Ukraina, Litwa i Estonia są zainte- Weronikę Nastały. W ramach te-
kraje Europy Środkowej i Wschod- resowane utworzeniem za kilka lat gorocznej edycji turnieju w uczelni
niej są gotowe do kooperacji; woj- wspólnej brygady, natomiast Łotwa zorganizowano dwie akcje, pod-
skowy, dlatego że przybliża taki boryka się na razie z problemami czas których oddano w sumie
 77,4 litra krwi. 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 5

 M E L D U N E K
Weterani przed komisje
Szykują się zmiany w projekcie ustawy
o Korpusie Weteranów Walk o Niepodległość RP.
N a posiedzeniu sejmowych
komisji: Obrony Narodowej
oraz Polityki Społecznej i Rodzi-
ny 7 maja posłowie zdecydowali
o przeprowadzeniu publicznego
wysłuchania w sprawie prezy-
denckiego projektu ustawy o Kor-
pusie Weteranów Walk o Niepod-
ległość RP.
W myśl projektu, weteranom
przysługiwałyby, między innymi,
miesięczny dodatek w wysokości
200 złotych, prawo do korzysta-
nia poza kolejnością z opieki
zdrowotnej oraz zasiłek pogrze-
bowy. Żołnierze oraz funkcjona-
riusze innych formacji munduro-
wych byliby zobowiązani odda-
wać honory weteranom noszącym
specjalną odznakę.
W skład korpusu weteranów
weszłyby osoby, które brały
udział w walkach o niepodległość
lub ustalenie granic państwa pol-
skiego do 8 maja 1945 roku oraz
po tej dacie walczyły zbrojnie
z reżimem komunistycznym na
terytorium Polski. Zgodnie z pro-
Oszczędna
nowelizacja
Z awieszenie poboru i zastąpie-
nie go kwalifikacją wojsko-
wą, wprowadzenie prawnej moż-
liwości pełnienia – na zasadach
ogólnych – czynnej służby wojsko-
wej przez kobiety oraz utworzenie
Narodowych Sił Rezerwy przewi-
duje rządowy projekt nowelizacji
ustawy o powszechnym obowiązku
obrony. Po pierwszym czytaniu
w sejmie 8 maja nowelizacja trafiła
do dalszych prac w sejmowej Ko-
misji Obrony Narodowej.
W uzasadnieniu projektu wyli-
czono, że zawieszenie obowiązku
odbywania zasadniczej służby woj-
skowej i zniesienie służby nadter-
minowej oraz wprowadzenie NSR
i służby przygotowawczej spowo-
duje zmniejszenie wydatków
w budżecie państwa w części, któ-
rej dysponentem jest minister
obrony narodowej, o ponad 493
miliony złotych. Środki te mają
być przeznaczone na uposażenia
żołnierzy zawodowych. (ANN) 
6 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
jektem w korpusie znalazłyby się
także osoby odznaczone Krzy-
żem Wojskowym.
W katalogu przyczyn, które po-
wodują, że osoby te nie mogłyby
otrzymać takiego statusu, znajdu-
je się czternaście punktów. Nie
nadaje się go między innymi oso-
bie, która nie uznając zwierzch-
nictwa Naczelnego Wodza i Rzą-
du Rzeczypospolitej Polskiej na
Uchodźstwie, organizowała lub
nadzorowała organizację na tere-
nie Związku Socjalistycznych Re-
publik Radzieckich formacji woj-
skowych złożonych z obywateli
polskich.
Według opinii Rady Ministrów
z lutego tego roku, projekt jest
niespójny z rozwiązaniami obec-
nie obowiązującej ustawy o kom-
batantach. Wątpliwości budzi tak-
że brak jasnych kryteriów, pozwa-
lających wszczynać postępowanie
o nadanie statusu weterana z urzę-
du, oraz rozwiązanie, aby taki sta-
tus nadawał szef Biura Bezpie-
czeństwa Narodowego. (ATU) 
Wymiana ognia
D waj polscy żołnierze zostali
niegroźnie ranni podczas
ataku na patrol w pobliżu bazy
Four Corners w Afganistanie. Po-
laków ostrzelano z granatników
przeciwpancernych i broni strze-
leckiej 6 maja rano, gdy jechali
udzielić pomocy zaatakowanym
afgańskim policjantom. Doszło do
wymiany ognia, na miejsce wezwa-
BAŁTYK
Prawdziwe
ćwiczenia
ZGRANIE SIŁ
RATOWNICZYCH było ce-
lem międzynarodowych
manewrów morskich
służb ratowniczych
„Sarex ’09” (27 kwietnia–
–2 maja), w których
uczestniczyło 27 jedno-
stek pływających oraz sa-
moloty i śmigłowce z Da-
nii, Finlandii, Litwy, Ło-
twy, Niemiec, Polski
i Szwecji. Przeprowadzo-
no je w okolicach wyspy
Bornholm. Doskonalono
głównie koordynację mię-
dzy lotnictwem morskim
a siłami nawodnymi pod-
czas akcji ratowniczych.
Pod koniec manewrów
uczestniczące w nich za-
łogi zostały włączone
w poszukiwania polskie-
go kutra rybackiego, któ-
ry zaginął 30 kwietnia
w okolicach Bornholmu.
Jego wrak odnalazły do-
piero 7 maja duńskie
służby ratownicze. (AD) 
Nowości dla
nadterminowych
N owe przepisy w sprawie try-
bu przyjmowania i sposobu
odbywania nadterminowej służby
wojskowej weszły w życie pod
koniec kwietnia. Na razie nabór
do niej jest wstrzymany, jednak
w przypadku odblokowania eta-
tów kandydaci będą mogli zgła-
szać się do dowódcy tej jednostki,
FOT. W. KALISZCZAK
w której chcą odbywać służbę.
Zgodnie z nowymi przepisami
dowódca będzie zobowiązany
rozpatrzyć wniosek żołnierza re-
zerwy w ciągu 14 dni, a żołnierza
służby zasadniczej w ciągu
21 dni. Przepisy będą obowiązy-
no wsparcie lotnicze, w tym śmi-
głowce. Napastników nie udało się
schwytać, zabezpieczono natomiast
wać do końca tego roku, bowiem
od 1 stycznia 2010 roku wszyscy
żołnierze służby nadterminowej
porzuconą broń. Poszkodowani żoł- zostaną – po wyrażeniu zgody
nierze zostali przetransportowani – żołnierzami zawodowymi
śmigłowcem do szpitala, gdzie w służbie kontraktowej. Rozpo-
stwierdzono u nich powierzchow- rządzenie ministra obrony narodo-
ne, niegroźne rany kończyn. Na- wej z 1 kwietnia 2009 roku jest no-
stępnego dnia wrócili do bazy welizacją przepisów z 12 paź-
w Ghazni. (ANN)  dziernika 2004 roku. (PG) 

Nieuzasadnione ostrzelanie
„O twarcie ognia w kierunku
wioski Nangar Khel było
nieuzasadnione”, mówili 28 kwiet-
nia byli członkowie komisji bada-
jącej zdarzenie, zeznający jako
świadkowie przed Wojskowym
Sądem Okręgowym w Warszawie
w procesie oskarżonych o zabój-
stwo cywilów w Afganistanie.
Kolejnego dnia rozprawy gene-
rał broni Bronisław Kwiatkowski,
dowódca operacyjny sił zbroj-
nych, ujawnił, że na pomoc dla
ofiar ostrzału przeznaczono
32 tysiące dolarów. „Środki miały
być podzielone w następujący
sposób: 2,5 tysiąca dolarów za
osobę zabitą, 1,5 tysiąca na ranną,
2 tysiące dolarów za zniszczony
dom i do 10 tysięcy na wybudo-
wanie studni”. Generał podkre-
ślił, że zdecydowano też o skiero-
waniu na leczenie w Polsce trzech
poszkodowanych kobiet i męż-
czyzny. Pytany, dlaczego oskar-
żeni żołnierze nie wrócili z misji
przed jej zakończeniem, odparł,
że gdyby prokuratura o to wystą-
piła, zostaliby zrotowani. Ostatnie-
go dnia – 30 kwietnia – zeznania
złożył kapral Rafał B., który był na
miejscu zdarzenia tuż po zajściu.
„Nie mogłem zrozumieć, jak
mogło do tego dojść. Czułem się
winny jako Polak i jako żołnierz”,
mówił. Świadek z uznaniem wy-
rażał się o zasiadającym na ławie
oskarżonych dowódcy bazy majo-
rze Olgierdzie C. Natomiast
o żołnierzach z pierwszego pluto-
nu szturmowego, w którego skład
wchodzili oskarżeni, powiedział,
że ich zachowanie „nieszczegól-
nie” mu odpowiadało. Przyznał
jednocześnie, że był czas, kiedy
chciał przenieść się do pierwsze-
go plutonu.
W maju na procesie zeznawać
będą w charakterze świadków mię-
dzy innymi ówczesny szef resortu
obrony Aleksander Szczygło, jego
następca na tym stanowisku
Bogdan Klich oraz dowódca
kontyngentu podczas pierwszej
zmiany generał brygady Marek
Tomaszycki. (ATD)
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Ćwiczenia
FLORENNES (BELGIA). Kolej-
na zmiana krzesińskich pilotów
F-16 będzie doskonaliła umiejęt-
ności taktycznego latania w du-
żych ugrupowaniach. Już po raz
trzeci w tym roku polskie Jastrzę-
bie wyleciały do Florennes na ćwi-
czenia „Tactical Leadership Pro-
gramme” (TLP), tym razem jako
siły „Blue Force”. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Wyróżnienie
WARSZAWA. Oddział Specjalny
Żandarmerii Wojskowej w Gliwicach
został wyróżniony przez prezydenta
RP flagą państwową. Uroczystość
wręczenia odbyła się 2 maja na pla-
cu Zamkowym podczas obchodów
Święta Flagi RP. Z rąk szefa Biura
FOT. MARYNARKA WOJENNA RP
Bezpieczeństwa Narodowego
Aleksandra Szczygły flagę odebrał
komendant Oddziału Specjalnego
ŻW w Gliwicach pułkownik Dariusz
Siekiera. W uroczystości uczestni-
czyli przedstawiciele Żandarmerii
Wojskowej z komendantem głów-
nym ŻW generałem brygady
Bezpieczeństwo Markiem Witczakiem. 
w Toruniu
P rawie trzydzieści wykładów,
między innymi doradcy prezy-
denta Rzeczypospolitej profesora
Andrzeja Zybertowicza, który
omówił sprawność instytucji i zja-
wisko konfliktu interesów, oraz by-
łego ambasadora naszego kraju
przy NATO doktora Jerzego
Nowaka na temat „Polskie interesy
w NATO”, przygotowali organiza-
torzy z Akademickiego Forum
Bezpieczeństwa. Głównymi prele-
gentami byli jednak studenci. Ich
wykłady poruszały tematykę od
bezpieczeństwa energetycznego
Polski po chińską koncepcję bez-
pieczeństwa. Naukowa debata od-
była się 6 i 7 maja w Instytucie Sto-
sunków Międzynarodowych Uni-
wersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu. Składała się z czterech
paneli między innymi: bezpieczeń-
stwo o wymiarze euroatlantyckim,
pozawojskowe aspekty bezpieczeń-
stwa. Patronat medialny objęła
 „Polska Zbrojna”. (KW) 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 7
 P E R Y S K O P
WŁODZIMIERZ KALETA
zajmuje się
wojskową służbą
zdrowia

Bohaterowie
Żołnierze wracający z misji nie przyznają się do traumy
spowodowanej stresem bojowym.

P
lutonowego Z. ewakuowano z Iraku
w połowie zmiany. Nie wytrzymał
psychicznie. Niepokoiły go odgłosy
przelatującego śmigłowca, a każdy
większy hałas budził lęk. W bezsenne noce
myślał tylko o bazie i patrolach. Powracające
natrętnie obrazy szczątków humvee zniszczo-
nego na minie wywoływały kołatanie serca.
Diagnoza: zaburzenia stresowe pourazowe
(PTSD). Plutonowy był jednym z ośmiu pa-
cjentów, którzy w 2008 roku trzykrotnie trafili
do Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego
w Wojskowym Instytucie Medycznym.
Stołeczna klinika, otwarta w 2005 roku po
prawie czterdziestu latach starań, miała być
odpowiedzią kierownictwa resortu obrony na
problemy żołnierzy wracających z walk za
granicą. Powstał specjalistyczny ośrodek,
w którym dotknięci skutkami stresu bojowego,
ich rodziny, a w miarę możliwości także inni
chorzy, zwłaszcza ofiary katastrof i klęsk ży-
wiołowych, otrzymają wysokospecjalistyczną,
kompleksową pomoc psychiatryczną oraz psy-
chologiczną.

8 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

 ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

P R O S TE Ż OŁ
NI
Czy wierzysz

ER
w syndrom Nangar

SK
Khel? Jeśli tak, to co

I E P Y TA N I A
oznacza ten termin?
porady@redakcjawojskowa.pl
– przysyłajcie swoje
opinie na ten temat.
Zapraszamy
do dyskusji.

z lękami FOT. WWW.SXC.HU

„W przeszłości był to temat wstydliwy. De-
cydenci uważali, że taki ośrodek jest zbędny,
bo żołnierz polski jest twardy, nie pęka”, twier-
dzi pułkownik rezerwy, docent doktor habilito-
wany medycyny Stanisław Ilnicki, kierownik
kliniki. Udział naszych żołnierzy w misji ira-
ckiej zmienił tę opinię. Największa zmiana do-
konała się jednak w mentalności przełożo-
nych. Dowódcy z czasem zaczęli dostrzegać,
że syndrom stresu bojowego to też choroba,
której skutki mogą dopaść nawet największych
bohaterów.
SYNDROM JEDNEGO PROCENTA
Opieki psychologów i psychiatrów potrzebo-
wało 45 żołnierzy z 15 tysięcy służących
w dziesięciu zmianach kontyngentu w Iraku.
Z powodu ostrej reakcji na stres bojowy musie-
li przerwać służbę. W pierwszej zmianie odno-
towano siedem takich przypadków, w drugiej
– 23, a w trzeciej – 5. W ciągu kolejnych sied-
miu zmian było ich 10. Z Afganistanu, jak do-
tąd, ewakuowano jednego żołnierza z rozpo-
znaniem PTSD. Dane o ewakuacji to jedyne

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 9

 P E R Y S K O P

 CO TO JEST PTSD?
Posttraumatic
stress disorder
– zaburzenie stresowe
pourazowe, będące
wypadkową
oddziaływania
czynników fizycznych
i psychologicznych
na żołnierza
uczestniczącego
w walce oraz będących
następstwem reakcji
psychicznych,
somatycznych
i behawioralnych.
W ciągu pierwszego
tygodnia po przebyciu
traumy symptomy
PTSD występują
u około 95 procent
żołnierzy. Po 14 dniach
już tylko u kilku–
–kilkunastu procent.

dostępne statystyki. Ilu żołnierzy po-
trzebuje pomocy, tak naprawdę nikt
nie wie. Wojskowe komisje lekarskie
wykazują, że około 1 procenta po-
wracających z misji jest dotkniętych
PTSD.
LĘK PRZED ŁATKĄ ŚWIRA
To szacunki oparte na wypowie-
dziach żołnierzy, którzy przyznali się
do problemów emocjonalnych czy
zaburzeń psychicznych. Z reguły ro-
bią to niechętnie. W wojsku z łatką
„psychola” czy „świra” trudniej prze-
trwać niż w cywilu. Istnieje też oba-
wa, że przełożony wykorzysta choro-
bę jako pretekst do zwolnienia.
Z takim ryzykiem wiąże się rów-
nież konieczność długotrwałego le-
czenia. Trzymiesięczne zwolnienie
z pracy wymaga obligatoryjnego zba-
dania przez komisję lekarską w celu
orzeczenia o zdolności żołnierza do
dalszej służby. Na wniosek dowódcy
komisja może udzielić jeszcze trzy-
krotnie po dwa miesiące urlopu
zdrowotnego. Potem poszkodowany,
jeśli nie wróci do zdrowia, żegna się
z reguły z mundurem. Na szczęście
wobec weteranów przepis ten nie
jest rygorystycznie egzekwowany.
„Wszystko jest dobrze, dopóki
człowiek nie pokaże się w jednostce.
Byłem na zwolnieniu półtora roku,
z urlopami, a kiedy wróciłem, oka-
zało się, że przez moje stanowisko
przewinęły się ze trzy osoby, a na
mojej teczce personalnej postawiono
krzyżyk. Bo skoro jestem tak długo
nieczynny, to nie wrócę do służby”,
opowiada o swych kłopotach jeden
z pacjentów kliniki.
Żołnierze, chcąc uniknąć kłopotów w służ-
bie, decydują się na leczenie u psychologa
cywilnego, wymykając się tym samym woj-
skowym statystykom. Podobnie jak ich kole-
dzy, których syndrom stresu bojowego do-
padł dopiero po kilku miesiącach od powrotu
z misji. Prawie połowa z około 60 żołnierzy
leczonych w KPiSB od stycznia do paździer-
Prawie połowa nika 2008 roku to pacjenci, których zaburze-
z około nia związane ze stresem pola walki dopadły
60 żołnierzy właśnie po powrocie do kraju.
leczonych
w KPiSB
od stycznia BEZ ZWIERZEŃ
do października „Wiemy, jak przebiegała służba żołnierza,
2008 roku który miał wypadek w czasie misji, bo to jest
to pacjenci,
których opisane. O tym, jak zachowywali się w akcji
zaburzenia inni, niewiele wiadomo. Nie ma możliwości
związane ze śledzenia losów żołnierzy na misjach, bo bra-
stresem pola kuje systemu zbierania danych”, twierdzi kie-
walki dopadły
po powrocie rownik warszawskiej kliniki. Nie dostarczają
do kraju. też tej wiedzy badania lekarskie wykonywane

10 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Terapia po misjach
STANISŁAW ILNICKI

Nikt nie wymyślił

niezawodnej metody
leczenia PTSD.

T
erapia musi być dostoso- pie tylko w dwóch ośrodkach
wana do indywidualnych stosowana jest ta metoda:
właściwości i problemów oprócz naszej kliniki jeszcze
pacjenta. Wszystkie jej warianty w Chorwacji. Dysponujemy apa-
polegają na tym, by pacjent mógł raturą do wirtualnego odtwarza-
w bezpiecznych warun- nia sytuacji, w jakich żoł-
kach przypomnieć so- nierz może się znaleźć
Do leczenia
bie i odtworzyć to, co syndromu pola
na misjach. Pacjent za-
mu się podczas mi- walki wykorzystywana kłada gogle i widzi rze-
sji przydarzyło. Nie- jest między innymi czywistość typową dla
którzy specjaliści technologia rzeczywi- akcji bojowych. Słyszy
stości wirtualnej.
(zwłaszcza psychia- huk wystrzałów, widzi
trzy amerykańscy) za wybuchy. Przeżywając
najskuteczniejszą uważają zdarzenia traumatyczne,
terapię poznawczo-behawioral- uczy się panowania nad lękiem.
ną połączoną z farmakoterapią. Cały czas pod kontrolą akcji ser-
Pacjent przyjmuje leki i jedno- ca, oddychania, temperatury
cześnie, z pomocą psychotera- ciała i przewodnictwa skórne-
peuty, stara się zrozumieć zwią- go. Żołnierze nie zawsze chęt-
zek między swoimi myślami, emo- nie poddają się tym zabiegom.
cjami a zachowaniem. Obawiają się, całkowicie nie-
W klinice korzystamy z różnych słusznie, że jest to swoisty wy-
form terapii: psychodynamicz- krywacz kłamstwa pozwalający
nej, egzystencjonalnej, poznaw- w konfrontacji z określonymi
czo-behawioralnej oraz farma- zdarzeniami poznać ich praw-
kologicznej. Obok metod trady- dziwe reakcje. (NOT.WK) 
cyjnych próbujemy stosować Docent doktor habilitowany
także nowe, na przykład wspo-
FOT. US DOD

STANISŁAW ILNICKI
magane technologią rzeczywi- jest kierownikiem Kliniki Psychiatrycz-
stości wirtualnej (VR). W Euro- nej i Stresu Bojowego w Warszawie.

po powrocie do kraju. Prowadzone są po-
śpiesznie, prawie taśmowo. Nikt nikogo nie
pyta o przebieg służby, bo nie ma na to czasu.
Załącznik do rozporządzenia MON z 16
czerwca 2004 roku (DzU nr 148, poz. 1557),
dotyczący badań żołnierzy wracających do
kraju po zakończeniu służby zagranicznej,
nakazuje przeprowadzić je w ciągu siedmiu
dni od powrotu. Kto po pół roku pobytu poza
domem będzie chciał tracić czas na zwierze-
nia o tym, co go w tym czasie spotkało?
We wspomnianym załączniku preferowane
są specjalistyczne badania stanu zdrowia fi-
zycznego. W razie potrzeby można również
przeprowadzić badania psychiatryczne. Za-
strzeżenie „w razie potrzeby” nie jest jednak
nigdzie sprecyzowane, dlatego nie wiadomo,
kiedy miałyby one nastąpić. Ponieważ badania
te sporo kosztują, istnieje ryzyko, że owa „po-
trzeba” będzie coraz mniej dostrzegana. O ba-
daniu psychologicznym wracających z misji
w ogóle nie ma mowy w tym rozporządzeniu.
Pułkownik doktor medycyny Jan Wilk, szef
Kliniki Psychiatrii 10 Wojskowego Szpitala
Klinicznego w Bydgoszczy, zwraca uwagę, że
brakuje też narzędzi do takiego badania.
A przecież wystarczyłoby, by na wzór innych
armii, jako załącznik do wspomnianego roz-
porządzenia dołączyć kwestionariusz, którego
wypełnienie nie zabierałoby dużo czasu, a po-
zwoliłoby po późniejszej analizie wyłowić żoł-
nierzy z problemami. Można by nawet przetłu-
maczyć któryś z kwestionariuszy obowiązują-
cych w armiach sojuszniczych.
„Inaczej nadal trzeba będzie zgadywać, ilu
faktycznie żołnierzy dopadł stres pola walki”,
uważa pułkownik Wilk. Według niego na stres
bojowy może cierpieć około tysiąca żołnierzy.
GRZEBANIE W PIONIE
To ma się zmienić. W Inspektoracie Woj-
skowej Służby Zdrowia opracowano koncep-
cję nowego systemu opieki psychologiczno-
-psychiatrycznej w wojsku.
„Naszym celem jest zapewnienie najwyż-
szej jakości opieki psychologicznej i psychia-
trycznej osobom wymagających tych form te-
rapii”, zapowiada generał brygady Andrzej
Wiśniewski, szef IWSZ. Przewiduje się stwo-
rzenie jednolitego systemu nadzoru meryto-
rycznego i szkolenia psychologiczno-psy-
chiatrycznego, określenie jasnego systemu
naboru i selekcji personelu, sprecyzowanie
kompetencji służby i podległości w czasie
pokoju oraz działań wojennych. Usprawnie-
niu ulec ma też orzecznictwo wojskowo-le-
karskie dla powracających z misji, a dane
zbierane z całej armii trafią do komputerów.
Dla pacjentów żołnierzy istotna jest infor-
macja, że pomoc psychiatryczną będą mogli
uzyskać w oddziałach szpitali wojskowych
w Krakowie, Wrocławiu i Bydgoszczy oraz
klinice WIM. Obecnie w warszawskim ośrod-

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 11

 P E R Y S K O P
Ośrodek
na zdrowie
W Wałczu powstanie Woj-
skowy Ośrodek Profilak-
tyki Medycznej i Diagnostyki
Rekonwalescencyjnej. Ma za-
pewniać kompleksowe lecze-
nie żołnierzy powracających
z misji. Jeszcze w tym
roku 120 żołnierzy
Ministerstwo
będzie mogło odre- obrony wystąpiło
agowywać tam z inicjatywą włączenia
trudy wojennej PTSD do wykazu cho-
rób związanych ze
służby pod nadzo-
służbą wojskową.
rem wojskowych
psychologów i tera-
peutów. Z czasem ośrodek
ma przyjmować więcej żoł-
nierzy kwalifikowanych pod
koniec misji do wypoczynku

Mechanizmy stresu połączonego z treningiem

antystresowym. (W) 
Stres pourazowy to normalna reakcja człowieka na nienormalną
sytuację. Nierozpoznany, często przechodzi w stan chroniczny.

P odczas inwazji na Sycylię

w 1943 roku generał
George Patton, dowódca wojsk
inwazyjnych, odwiedził żołnierzy
w szpitalu. Jeden z pacjentów
przeżywał traumę wywołaną
stresem bojowym. Dla lekarzy
był chory, generał jednak uznał
go za tchórza i spoliczkował. Po-
tem przeprosił żołnierza, jed-
nak zdarzenie to zaważyło na
jego przyszłej karierze.
FOT. WWW.SXC.HU
Shock), zmęczenie bojowe
(Battle Fatigue), nerwica wo-
jenna (War Neurosis), drażliwe
serce (Irritable Heart). Dowód-
cy, i to we wszystkich armiach,
długo jednak oceniali żołnierzy
w kategoriach tchórz–bohater.
Dopiero współcześni psycholo-
dzy i psychiatrzy określili po-
dobne zachowania jako ASD
– ostry stres pourazowy i PTSD
– posttraumatyczny stres po-
nie psychiczne, które może być
spowodowane czynnikiem ze-
wnętrznym, jakim jest trauma,
czyli zdarzenie wykraczające
poza zakres ludzkich doświad-
czeń. Stres pourazowy to nor-
malna reakcja człowieka na
nienormalną sytuację. Nieroz-
poznany i nieleczony, często
przechodzi w stan chroniczny.
Prawie 40 procent żołnierzy na
polu walki wykazuje zaburze-

Długo nie rozumiano mechani- urazowy. Po raz pierwszy termi- nia typu psychicznego, ale przy
zmów, które żądzą stresem bo- nu PTSD użyto w 1980 roku. właściwej terapii 85 procent
jowym. Specjaliści określali je Schorzenie to zdefiniowano z nich ma szanse powrotu do
różnie: szok artyleryjski (Shell wówczas jako trwałe zaburze- służby wojskowej. 

ku działają trzydziestołóżkowy cało-
dobowy oddział psychiatryczny, od-
dział dzienny, poradnia zdrowia psy-
chicznego i zakład ekspertyz, w któ-
rym przygotowywane są dokumenty
niezbędne w dochodzeniu przez we-
teranów misji praw do odszkodowań
i rent oraz w – na szczęście nielicz-
nych – sprawach karnych. Nowator-
skim elementem systemu opieki ma
być serwis internetowy z informa-
cjami i poradami specjalistów: psy-
chologów, lekarzy psychiatrów,
prawników.
KŁOPOTY
Z KWALIFIKACJĄ
Na początku 2009 roku minister-
stwo obrony wystąpiło z inicjatywą
zmiany rozporządzenia zawierające-
go wykaz chorób związanych ze
służbą wojskową i wpisania na tę li-
stę PTSD. Wcześniejsze przepisy nie
uwzględniały następstw zdrowotnych
traumy psychicznej, dotykającej żoł-
nierzy uczestniczących w akcjach
bojowych. Chorym na PTSD nie
przysługiwały też świadczenia od-
szkodowawcze z tego tytułu.
„Nie znaczy to, że dotychczas po-
szkodowani żołnierze byli pozbawie-
ni medycznego, psychologicznego
i psychiatrycznego wsparcia. Leka-
rze orzecznicy mają jednak kłopoty
z formalnoprawną kwalifikacją osób
cierpiących na zaburzenia stresu po-
urazowego. Chcemy mieć tę sprawę
uregulowaną”, wyjaśnia pułkownik
lekarz Sławomir Marat, zastępca
szefa Inspektoratu Wojskowej Służby
Zdrowia. Zarządzenie trafiło w ra-
mach konsultacji międzyresortowych
do Ministerstwa Finansów i tam ugrzęzło na
czas szukania oszczędności.
Do uzgodnień międzyresortowych trafił
też projekt rozporządzenia ministra w spra-
wie badań psychologicznych osób powoła-
nych do czynnej służby. Wprowadza on mię-
dzy innymi procedurę odwoławczą od orze-
czeń pracowni psychologicznych. Brak try-
bu odwoławczego to błąd legislacyjny, który
Dziś przypadkami uniemożliwiał żołnierzom odwoływanie się
klinicznymi od orzeczeń psychologów do sądu. Instytu-
weteranów
zajmują się cją odwoławczą ma być tworzona w Byd-
psychiatrzy goszczy Centralna Pracownia Psychologicz-
i psychologowie na. Sprawować ona będzie nadzór nad regio-
inspektoratu,
nalnymi pracowniami psychologicznymi,
a orzecznictwem
w sprawach którym z kolei podlegałyby pracownie psy-
odszkodowaw- chologiczne.
czych W siłach zbrojnych nie zbudowano dotych-
i rentowych
czas odrębnego pionu psychologicznego sca-
– wojskowe
komisje lającego wszystkie jego ogniwa. Jest on roz-
lekarskie. parcelowany po wielu instytucjach. Na przy-

12 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Nie byliśmy pierwsi

OLAF TRUSZCZYŃSKI

Zcentralizowany model opieki

psychologiczno-psychiatrycznej
sprawdza się w innych armiach.

K
iedy w połowie lat dzie-
więćdziesiątych w siłach
zbrojnych utworzono pion
konsultantów dowódców do spraw
psychoprofilaktyki, podobnych
struktur nie miała żadna armia
w Europie. Psycholodzy na etatach
w jednostkach byli wówczas tylko
w armiach amerykańskiej i izrael-
skiej. Najbardziej rozwinęli model
opieki psychologicznej Amerykanie.
Jest on zcentralizowany. Na jego
czele stoi główny psycholog armii.
Nie jest to jednak stanowisko woj-
skowe, lecz naukowe. Wypracowa-
ne przez psychologów rozwiązania
mają przygotowywać żołnierzy men-
talnie na nieznane wcześniej, szcze-
gólnie stresujące zdarzenia w wa-
runkach bojowych.
Armia izraelska jest natomiast wy-
jątkowo hermetyczna. Nie lubi
dzielić się doświadczeniami. Wie-
my jednak, że stworzono tam cie-
kawy system natychmiastowego
wsparcia psychologiczno-psychia-
trycznego żołnierzy bezpośrednio
w walce. Jeśli żołnierz ma traumę
FOT. US DOD
zów natury psychicznej, to psycho-
logowie wchodzą do akcji już na li-
nii frontu. Niektórych odsyłają na
tyły. Większość żołnierzy udaje im
się jednak doprowadzić na miej-
scu do takiego stanu psychiczne-
go, że wracają oni do walki.
Zhierarchizowany jest również sy-
stem pomocy psychologicznej
w armii niemieckiej. Naczelny psy-
cholog wojska kieruje pracą ludzi,
którzy na co dzień są cywilami.
W razie potrzeby powołuje się ich
do armii, ubiera w mundury, prze-
szkala i nadaje stopień wojskowy
tylko na czas wyjazdu na misję lub
wykonywania jakichś specyficz-
nych zadań.
Podobny model wsparcia żołnie-
rzy zastosowano w armii austria-
ckiej. Psychologowie w jednost-
kach, a są to tylko żołnierze, pod-
legają szefowi psychologii wojsko-
wej w stopniu brygadiera (między
pułkownikiem a generałem). 
Pułkownik doktor

OLAF TRUSZCZYŃSKI
spowodowaną stresem bojowym, jest dyrektorem Wojskowego
albo nabawił się poważnych ura- Instytutu Medycyny Lotniczej.

kład doborem kandydatów do służby na okre-
ślone stanowiska oraz słuchaczy szkolnictwa
wojskowego zajmują się pracownie psycholo-
giczne. Jest ich szesnaście (regionalnych)
i mają dziewiętnaście filii. Według nowej
koncepcji mają stać się samodzielnymi po-
radniami psychologicznymi. Zatrudniają one
95 psychologów. Każdego roku przechodzi
przez nie ponad 70 tysięcy kandydatów na
żołnierzy. Lekarze przyznają, że są one „ma-
szynką do produkcji orzeczeń”.
PORZĄDKI W SYSTEMIE
Kuriozalne jest podporządkowanie pra-
cowni wojewódzkim sztabom wojskowym.
Psychoprofilaktyka z kolei jest domeną De-
partamentu Wychowania i Promocji Obron-
ności MON. W drugiej połowie lat dziewięć-
dziesiątych, wykonując zapisy ustawy
o ochronie zdrowia psychicznego, minister
obrony utworzył w siłach zbrojnych pion kon-
sultantów dowódców do spraw psychoprofi-
laktyki. Jeden psychoprofilaktyk miał przy-
padać na tysiąc żołnierzy i podlegać bezpo-
średnio dowódcom. Obecnie ponad dwustu
psychologów w jednostkach (niemal 90 pro-
cent z nich to kobiety) ułatwia żołnierzom
adaptację do służby, a także sprawuje nad
nimi opiekę psychologiczną na misjach. Po
ciężkich bojach psychoprofilaktyków
w 2006 roku wpisano w struktury pionu wy-
chowawczego.
„Nie jest to najszczęśliwsze rozwiązanie.
Wszyscy się nami wyręczają. Jesteśmy kiero-
wani do wielu innych zadań, niezwiązanych
z naszą profesją”, opowiadają. Scentralizo-
wanie systemu uwolniłoby psychologów od
tej podległości. Dziś przypadkami klinicz-
nymi weteranów zajmują się psychiatrzy
i psychologowie IWSZ, a orzecznictwem
w sprawach odszkodowawczych i rentowych
– wojskowe komisje lekarskie. „Lekarze
dusz” dezintegrację swego pionu uważają za
największą wadę, powodującą nieskutecz-
ność systemu.
Kwestia podporządkowania nie byłaby tak
istotna, gdyby instytucje dbające o zdrowie
psychiczne żołnierzy ze sobą współpracowa-
ły. Tymczasem każdy sobie rzepkę skrobie.
Przykładowo wiedza zgromadzona przez psy-
chologów podległych wojewódzkim sztabom,
zamknięta w szafach pracowni psychologicz-
nych, nie jest dostępna specjalistom przygo-
towującym orzeczenia dla komisji wojskowo-
-lekarskich.
Jeśli planowane rozwiązania nie okażą się
(ze względu na oszczędności) założeniami
czysto teoretycznymi, armia będzie miała
wreszcie skuteczne narzędzia do gromadze-
nia informacji, których dotychczas nikt nie
zbierał: ilu naprawdę jest żołnierzy dotknię-
tych stresem bojowym, jakie są ich losy, ilu
z nich wraca do czynnej służby? 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 13

 S Ł U Ż B A Z D R O W I A

J
eszcze rok temu Pentagon szaco-
wał, że liczba żołnierzy, którzy
w wyniku ran odniesionych pod-
czas służby w Iraku i Afganista-
nie cierpią na zespół urazów
(uszkodzeń) mózgu (Traumatic
Brain Injury, TBI), nie przekracza dwustu ty-
sięcy. Wiosną bieżącego roku Waszyngton
przyznał, że leczenia objawów TBI wymaga
co piąty amerykański żołnierz, który prze-
bywał w tych krajach, co daje 360 tysięcy
weteranów!

GENERAŁ
ODSŁANIA PRZYŁBICĘ
Generał Carter Ham dowodzi United Sta- KRZYSZTOF WILEWSKI

Burza
tes Army Europe, czyli amerykańskimi woj-
skami w Europie. W armii służy od 1976 ro-
ku i jego historia to przykład skuteczności
mozolnego wspinania się po drabinie kariery.
Zaczynał w elitarnej amerykańskiej jednost-
ce powietrznodesantowej – 509 Parachute In-
fantry Regiment (509 Pułku Powietrznode-

w mózgu
santowym). Była to pierwsza tego typu jed-
nostka w US Army. Później służył głównie
w wojskowych szkołach oraz sztabach bata-
lionów, pułków i dywizji.
Do Iraku trafił w styczniu 2004 roku. Kie-
dy jednostki 1 Korpusu US Army (był w nim
szefem szkolenia) wysłano nad Zatokę Per-
ską, generała Hama wyznaczono na dowód-
cę międzynarodowej Brygady Północ w Mo- Amerykańska armia
sulu. Jego urzędowanie nie wyróżniło się ni-
czym szczególnym. On sam podkreśla, że na-
wydaje rocznie
wet to, iż w 2004 roku został ranny w zama- prawie ćwierć
chu bombowym, wobec tysięcy zabitych żoł-
nierzy koalicji nie było niczym wyjątkowym. miliarda dolarów
Generał zdobył jednak szacunek weteranów
z Iraku.
na leczenie urazów
W ubiegłym roku, po objęciu stanowiska mózgu weteranów
dowódcy amerykańskich wojsk w Europie,
udzielił kilku wywiadów, w których przy- wojen w Iraku
znał, że odniesione w zamachu obrażenia
mocno wpłynęły na jego życie osobiste. Był
i Afganistanie.
pierwszym tak wysokim rangą oficerem US
Army, który zasygnalizował społeczeństwu,
że problemem żołnierzy wracających z wojny
jest nie tylko PTSD (Post Traumatic Stress
Disorder) powszechnie znany jako zespół
stresu pourazowego. On cierpiał bowiem na
TBI (Traumatic Brain Injury), czyli zespół
łagodnego urazu mózgu. Objawy – milcze-
nie, problemy ze snem, zbyt emocjonalne re-
agowanie na błahe problemy – lekarze po-
czątkowo zakwalifikowali jako typowe za-
chowanie osób, które doświadczyły silnego
stresu. Zalecona mu kuracja polegała na cze-
kaniu, aż wszystko samo wróci do normy.
Mijały jednak miesiące i stan zdrowia gene-
rała się nie poprawiał.
FOT. THERAPY.CO.UK

„Zamieniliśmy trzy słowa”, tak wspominał

Ham powrót do domu i podróż z żoną do
Waszyngtonu. Czemu po latach generał zde-
cydował się przerwać milczenie i w mediach

14 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009


opowiedzieć o swoim
problemie? Zrobił to
z dwóch powodów.
Po pierwsze, uznał, że może
już to zrobić, bo po powrocie
z Iraku udowodnił, że choroba
nie ma wpływu na jego pracę za-
wodową.
Po drugie, leczenie, któremu się pod-
dał, przyniosło rezultaty i postanowił
zachęcić innych do zmierzenia się
z chorobą. W jednym z wywiadów przy-
znał: „Wielu żołnierzy potrzebuje nie-
wielkiej pomocy. Ja ją dostałem”.
SETKI TYSIĘCY
CHORYCH
O tym, że amerykańskich
żołnierzy cierpiących na TBI
są nie dziesiątki, a setki ty-
sięcy, potwierdzagenerał
brygady Loree Sutton,
szefowa Centrum do
spraw Utrzymywania
Zdrowia Psychicznego
oraz Urazowych Uszko-
dzeń Mózgu amery-
kańskiego Departa-
mentu Obrony.
Biorąc pod uwa-
gę, że przez oba te-
atry działań prze-
winęło się 1,8 mi-
A R M I A
Ponad 360 tysięcy
żołnierzy, którzy służyli
w Iraku i Afganistanie,
może cierpieć
na lekkie zespoły
uszkodzenia mózgu.
liona żołnierzy amerykańskich (re-
SYMPTOMY zerwistów i czynnych), co piąty we-
zespołu urazu
teran cierpi na TBI. Eksperci ostrze-
mózgu:
bóle głowy, gają, że dane mogą być niedoszaco-
problemy wane, bo wiele osób nie zdaje sobie
z pamięcią, sprawy, że choruje.
koncentracją,
równowagą,
„Jeszcze kilka lat temu nie można
czytaniem, było zdiagnozować niewielkich
komunikacją, uszkodzeń mózgu, bo nie było ich
snem oraz widać ani na tomografii kompute-
kontrolowaniem
własnych emocji.
rowej, ani na zdjęciach rentge-
n owskich”, wyjaśnia doktor
James Kelly, dyrektor National In-
trepid Center of Excellence, instytu-
cji wchodzącej w skład Centrum do
spraw Utrzymania Zdrowia Psy-
chicznego i zajmującej się leczeniem
chorób mózgu. „Problemem jest
również to, że w naszym społeczeń-
stwie, w którym panuje kult tężyzny
sportowej, urazy mózgu bardzo czę-
sto są trywializowane”.
Tegoroczny raport o stanie zdro-
wia amerykańskiej armii jest dla Wa-
szyngtonu sygnałem ostrzegawczym.
Liczba żołnierzy cierpiących na TBI
rośnie lawinowo i niezbędne jest
opracowanie skutecznego programu
ich leczenia. Pentagon, który już wy-
daje co roku 242 miliony dolarów na
walkę z TBI.
We współpracy z wojskowym
centrum medycznym w Landstuhl
Pewna metoda
Od wielu lat żołnierze
powracający z misji skarżyli
się na silne bóle głowy,
mieli kłopoty z pamięcią,
koncentracją czy równowagą.
D o niedawna nie potrafiono jed-
nak stwierdzić, czy są to objawy
TBI. Poziom uszkodzenia mózgu oce-
niano na podstawie reakcji źrenic na
światło i wyników tomografii kompu-
terowej. Metoda ta jednak nie spraw-
dzała się w diagnozowaniu mikro-
uszkodzeń. Dopiero wprowadzenie
trójwymiarowej tomografii komputero-
wej przyniosło znaczny postęp w tej
dziedzinie. Prawdziwa rewolucja jed-
nak nastąpiła w połowie 2008 roku,
kiedy naukowcy z Uniwersytetu w Tek-
sasie opublikowali wyniki trzyletnich
badań nad zastosowaniem nowej ge-
neracji biomarkerów, czyli substancji
wprowadzanych do organizmu pacjen-
ta, aby ocenić na przykład szybkość,
FOT. TUS DOD
z jaką dostarczany jest tlen do po-
szczególnych komórek organizmu. 
w Niemczech oraz siedemnastoma
ośrodkami medycznymi z USA i Eu-
ropy, w Vilseck w Bawarii powstanie
centrum leczenia TBI.
SPECJALIŚCI Z EUROPY
Maria Crane, szefowa tego pro-
jektu (pod roboczą nazwą Bavarian
Medical Command), wyjaśnia, że
prace przy tworzeniu centrum już
ruszyły. W Vilseck zatrudniono
osiemdziesięciu specjalistów, głów-
nie psychiatrów, neurologów, fizjo-
terapeutów, logopedów i neurochi-
rurgów.
Dlaczego amerykańska armia za-
mierza leczyć żołnierzy w Europie?
Pentagon nie ukrywa, że chce za-
trudnić najlepszych specjalistów od
leczenia urazów, a ci są w Europie.
Przy wyborze lokalizacji z pewnoś-
cią nie bez znaczenia było również
to, że w Vilseck stacjonuje 2 Pułk
Kawalerii, który niedawno zakoń-
czył działania w Iraku, a pobliski
Grafenwöhr jest bazą 172 Brygady
Piechoty, która właśnie zaczęła
służbę w Iraku. Będzie więc kogo
leczyć. Bawarskie centrum ma ru-
szyć pełną parą w przyszłym roku.
Jeśli się sprawdzi, podobna placów-
ka powstanie za dwa lata w Stanach
Zjednoczonych. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 15
 N A C E L O W N I K U

Idealne miejsce
dla kobiety
16 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
 A R M I A
Z pułkownik BEATĄ CZUBĄ
o dylematach towarzyszących służbie
kobiet w wojsku rozmawia JANUSZ
B. GROCHOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Czego tak naprawdę
kobiety szukają w armii?
BEATA CZUBA: Tego samego co mężczyź-
ni, czyli stabilizacji i pieniędzy, a dodatkowo
chcą przeżyć przygodę i sprawdzić się w eli-
tarnym zawodzie.
POLSKA ZBROJNA: Czy są granice, któ-
rych kobiety w wojsku nie powinny prze-
kraczać?
BEATA CZUBA: Dla mnie są to granice
kompetencji.
POLSKA ZBROJNA: Nie ma stanowisk,
których panie jednak nie powinny zajmo-
wać?
BEATA CZUBA: Jestem zwolenniczką wol-
ności wyboru. Jeżeli ktoś chce być żołnie-
rzem, niech nim będzie, pod warunkiem, że
się do tego nadaje.
POLSKA ZBROJNA: Czyli kobieta może
zostać działonową Leoparda albo służyć na
okręcie podwodnym.
BEATA CZUBA: Jeżeli ma kwalifikacje
i predyspozycje, to oczywiście, że tak.
POLSKA ZBROJNA: Mimo że to bardzo
trudna służba?
BEATA CZUBA: Powinniśmy wybierać oso-
bę, która sprosta obowiązkom. Oczywiście
statystycznie rzadziej spotkamy dziewczynę,
która się nadaje, ale i w cywilu mamy przykła-
dy kobiet, które radzą sobie w „niekobiecych”
dziedzinach, na przykład podnoszą ciężary,
grają w piłkę nożną, są operatorkami ciężkie-
go sprzętu.
POLSKA ZBROJNA: Nie brakuje zwolen-
ników opinii, że kobiety nawet w mundu-
rach powinny być szczególnie chronione.
BEATA CZUBA: Rzeczywiście niektórzy,
a wśród nich część kobiet noszących mundury,
twierdzą, że w stosunku do płci pięknej po-
winniśmy stosować w wojsku prawo pracy,
które zabrania wykonywania niektórych zajęć.
Proszę zauważyć jednak, że kodeks pracy nie
odnosi się do działań wojskowych, dlatego
mamy własną ustawę pragmatyczną. Groźba
narażania życia i zdrowia jest wpisana w istotę
FOT. EWA KORSAK
wojska. I dotyczy w takim samym stopniu
mężczyzn i kobiet. Jeśli zwycięży opcja wpro-
wadzania ograniczeń i mechanicznego stoso-
wania wobec kobiet przepisów prawa pracy,
doprowadzimy do regresu i nie będziemy po-
zwalali im obejmować tak zwanych trudnych
stanowisk, nawet gdyby tego bardzo chciały
i się do tego nadawały.
POLSKA ZBROJNA: Pewnie też z obawy,
co by się stało, gdyby kobieta zginęła pod-
czas misji. Albo jeśli popełniłaby błąd, któ-
ry doprowadziłby do katastrofalnych
w skutkach konsekwencji.
BEATA CZUBA: Obawiam się na przykład
takich wydarzeń jak w Nangar Khel. Gdyby
w tej sytuacji kobieta została oskarżona o nie-
kompetencję czy przestępstwo, mogłoby to
podważyć sens naszej służby w armii. Bo jeśli
dziewczyna popełnia błąd, przestępstwo, nie-
obyczajność, w odbiorze społecznym jest to
bardziej wyolbrzymiane niż podobny występek
mężczyzny. Taka interpretacja jest „spuścizną”
dawniejszych czasów, w których kobiety pod-
dawane były większej presji niż obecnie, ale
sposób myślenia tak szybko się nie zmienia.
I ci, którzy mają wątpliwości, czy zamykać sta-
nowiska przed nami, z pewnością przechylą się
w kierunku wprowadzenia ograniczeń.
POLSKA ZBROJNA: Może chodzi o to,
aby się przed taką sytuacją ustrzec?
BEATA CZUBA: Nie ustrzeżemy się przed
tym, że ludzie giną, ulegają wypadkom czy
popełniają błędy. Można natomiast starać się
minimalizować skutki, doskonalić dobór ludzi
na stanowiska i poprawiać szkolenie. Jeden
z moich znajomych mawia przewrotnie, że
wojsko jest idealnym miejscem dla kobiety.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
BEATA CZUBA: Jeśli w gronie mężczyzn
pojawia się kobieta i ma jakiś kłopot, panowie
od razu się rzucają, żeby jej pomóc. To jest
sympatyczne, ale też odzwierciedla stosunek
panów do płci pięknej.
POLSKA ZBROJNA: Denerwuje to Panią?
BEATA CZUBA: Myślę, że panowie często
starają się być po prostu grzeczni. Ja również
pozwalam sobie pomagać. Ale nie wszystkie
kobiety myślą podobnie.
POLSKA ZBROJNA: I się buntują?
BEATA CZUBA: Czym innym jest chęć
pomocy, czym innym – protekcjonalizm.
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
WARTO WYJAŚNIĆ, że dbanie o zasadę równości płci w resorcie nie jest obowiązkiem kobiet.
Kobiety wchodzą do instytucji, która była
tworzona przez setki lat przez mężczyzn
i dla mężczyzn. To jest, jak mówią niektó-
rzy, „usankcjonowane porządkiem biolo-
gicznym i społecznym”. A jak już coś jest
„biologiczne”, to nie ma zmiłuj. Kto postę-
puje inaczej – musi być trochę… dziwaczny.
Kobiety muszą więc ciągle udowadniać, że
są na swoim miejscu.
POLSKA ZBROJNA: Muszą czy chcą
udowadniać?
BEATA CZUBA: Jesteśmy niestety tak wy-
chowywane, że musimy rywalizować, starać
się być lepsze od innych, osiągać sukcesy.
POLSKA ZBROJNA: Chłopcy też są tak
wychowywani.
BEATA CZUBA: Może oni jeszcze bardziej
dążą do sukcesu. Ale dziewczyny coraz czę-
ściej też są takie. W wojsku nie przychodzą
„na swoje miejsce”, bo jego tam nigdy nie by-
ło, więc muszą pokazać, że są takie fajne,
kompetentne, a przy tym równe babki.
POLSKA ZBROJNA: Chłopczyce?
BEATA CZUBA: Niektóre chcą być po-
dobne do chłopaków. Grają z nimi w piłkę,
klną czy golą głowę. Ale też nadal się ma-
lują, aby podkreślić kobiecość. Czasem wy-
daje się, że nie ma w takiej postawie spój-
ności, ale tylko pozór.
18 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
POLSKA ZBROJNA: Czy wraz z prze-
kroczeniem bramy koszar przestaje się
być kobietą?
BEATA CZUBA: Oczywiście, że nie. Nie ma
potrzeby, aby pozbywać się kobiecości, ponie-
waż jest to część naszej tożsamości. Ale mogę
się powstrzymać od zachowań niepotrzebnie
eksponujących kobiecość. Nie umaluję się ja-
skrawo, nie założę minispódniczki czy wyde-
koltowanej koszuli. Z powodu płci nie powin-
nam być traktowana ani lepiej, ani gorzej. Są
jednak sytuacje, na przykład macierzyństwo,
gdy należy respektować pewne ograniczenia,
które wynikają z płci.
POLSKA ZBROJNA: Dowódcy dają sobie
z tym radę?
BEATA CZUBA: Nieraz jest kłopot z prawi-
dłowym zastosowaniem przepisów dotyczących
macierzyństwa i rodzicielstwa. Mam jednak na-
dzieję, że będzie z tym coraz lepiej. Również
z akceptacją tego, że kobiety mają prawo uro-
dzić dziecko i wrócić do służby. Z kolei młodzi
dowódcy niezbyt dobrze znoszą kobiety na rów-
norzędnych stanowiskach czy sytuację, gdy jest
ona ich przełożoną.
POLSKA ZBROJNA: Odzywa się niezdro-
wa rywalizacja?
BEATA CZUBA: Gdy kobieta staje w szranki
z mężczyznami, dla wielu wstyd jest z nią prze-
grać. Nie uważa Pan?
FOT. EWA KORSAK (2)
POLSKA ZBROJNA: Raczej nie… Uważam,
że kobiety i mężczyźni mogą się w pracy świet-
nie uzupełniać.
BEATA CZUBA: Dobrze by było. Do tego po-
trzebna jest jednak dobra komunikacja, a wiemy,
jak wiele nieporozumień pojawia się na tym tle.
Na przykład dla niej „szorstkie” traktowanie jest
już „mobbingiem”, a w jego pojęciu nic wielkie-
go się nie stało.
POLSKA ZBROJNA: Dziewczyny mają swo-
ją tajną broń – kobiecość.
BEATA CZUBA: Dlatego nie należy odrzucać
swojej kobiecości. Fajnie jest być kobietą, dobrze
czuć się w swojej skórze. To nie przeszkadza być
kompetentną, dobrze wykształconą, asertywną,
dominującą, konkretną, racjonalną, również
w dziedzinie, w której ktoś krzywi się, że to nie-
kobiece, bo można się ubrudzić, zmęczyć i nie-
ciekawie się wygląda. Poza tym nie warto się na-
pinać i za wszelką cenę pokazywać, że człowiek
tak świetnie sobie ze wszystkim radzi, bo wcze-
śniej czy później prowadzi to do negatywnych
konsekwencji. Ludzie nie lubią współpracować
z kimś, kto chce być zawsze najlepszy, wspania-
ły, nieomylny. A ryzyko takiego perfekcjonizmu
ponoszą w wojsku te „obce”, czyli kobiety.
Lecz problem jest bardziej poważny, niż się
wydaje. Dyskryminować możemy nie tylko ze
względu na płeć, ale też z powodu innej orien-
tacji seksualnej, narodowości, wieku czy ubó-
stwa. Wojsko stopniowo staje się coraz bardziej

różnorodne i dowódcy zetkną się z rozmaitymi
kłopotami. Już zresztą tak się dzieje. Na przy-
kład przemoc w rodzinach wojskowych to wsty-
dliwa rzeczywistość. I ten problem może nara-
stać. Choćby dlatego, że żołnierze nie potrafią
radzić sobie ze stresem, który coraz częściej to-
warzyszy służbie.
POLSKA ZBROJNA: Sprzyja temu mate-
rialne uzależnienie wielu kobiet z rodzin
wojskowych od mężów, bo większość z nich
nie pracuje.
BEATA CZUBA: O przemocy mówimy, gdy
ktoś wykorzystuje swoją przewa-
gę dla gnębienia drugiej osoby.
Może być nie tylko fizyczna, jak
Nie mamy szans,
się powszechnie uważa, ale też aby pod
materialna czy psychiczna. I wie-
le z tych kobiet jest zdanych na względem liczby
łaskę i niełaskę swojego partnera.
Podejmujemy próby edukowania
kobiet zająć
kadry w dziedzinie wychowania jakiejś znaczące
seksualnego, zapobiegania
AIDS, narkomanii, alkoholizmo- miejsce
wi, natomiast w sprawie profi-
laktyki dyskryminacji, mobbin-
w rankingu
gu czy przemocy mamy jeszcze natowskim
wiele do zrobienia.
POLSKA ZBROJNA: Czytaj: przeciwdziała-
nia, ścigania?
BEATA CZUBA: Nie. Profilaktyka jest podej-
ściem jak najbardziej pozytywnym. Nie tworzy-
my przecież mechanizmów do ścigania przestęp-
ców, ale mówimy, jak trzeba się przyzwoicie za-
chowywać, aby dany problem nie wystąpił.
POLSKA ZBROJNA: Kobiety noszące mun-
dury chcą być traktowane po partnersku.
I słusznie. Ale też uważają, że należą się im fo-
ry w stosunku do mężczyzn. Przykładem tego
jest wychowanie fizyczne.
BEATA CZUBA: Nie wydaje mi się, że ocze-
kujemy taryfy ulgowej. Natomiast WF jest typo-
wym przykładem myślenia o równości w sposób
przewrotny. Kobiety, w szczególności te, które
nie kończyły szkół wojskowych, uważają, że „fi-
kołki” nie są takie ważne i ze względu na to, iż
ogólnie są słabsze od mężczyzn, zasługują na
ulgowe traktowanie.
POLSKA ZBROJNA: Swego czasu minister
Radosław Sikorski zaskoczył wszystkich.
Mężczyzn także?
BEATA CZUBA: Niektórzy mężczyźni też uni-
kają wf. i nie chcą, żeby im dokręcać śrubę. Być
może warto rozważyć zróżnicowanie dystansu
marszobiegu w zależności od specjalności. Trud-
no od lekarza wymagać takiej kondycji, jaką ma
dowódca, który większość czasu spędza z żoł-
nierzami na poligonie. Natomiast w grupach
wszyscy, niezależnie od płci, powinni mieć te sa-
me konkurencje. Może – ze względów fizjolo-
gicznych – poza podciąganiem się na drążku.
A R M I A
Niestety, Sztab Generalny nie chce wprowadzić
takich zróżnicowań. Trochę się dziwię, bo może
ucięłoby to dyskusję.
POLSKA ZBROJNA: Część dziewczyn także
nie chce takich zmian.
BEATA CZUBA: Bo w imię czego miałyby te-
go chcieć? W imię równości? Niestety, równość
płci – choć ładnie brzmi – nie zawsze jest wy-
godna. Z drugiej strony warto wyjaśnić, że dba-
nie o zasadę równości płci w resorcie nie jest
obowiązkiem kobiet. Z pewnością natomiast w
tym względzie powinna być prowadzona spójna
polityka resortu. U jej pod-
staw powinny leżeć standar-
dy, do których zmierzamy.
POLSKA ZBROJNA:
A może pojawiające się
problemy wynikają stąd,
że nie wszystkie kobiety,
które są w wojsku, się doń
nadają?
BEATA CZUBA: Osoby
trafiające do służby zawo-
dowej powinny przechodzić
etap służby kandydackiej w
każdym korpusie kadry.
Wtedy dopiero będziemy mogli mówić o rze-
telnej selekcji i doborze na stanowiska.
POLSKA ZBROJNA: Kwalifikacjami może
być sama chęć.
BEATA CZUBA: Oprócz chęci jest jeszcze
całe mnóstwo innych kryteriów, które nale-
ży spełnić.
POLSKA ZBROJNA: Wśród kandydatów
na szeregowych zawodowych jest zaskakująco
dużo dziewcząt. Trzeba przyznać, że są one
nie najgorzej wykształcone.
BEATA CZUBA: Wykształcenie to tylko jedno
z wymagań.
POLSKA ZBROJNA: Kobiety – 1153 w czyn-
nej służbie i 511 w kandydackiej – to mimo
wszystko wciąż w wojsku margines.
BEATA CZUBA: Elitarna grupa.
POLSKA ZBROJNA: W jednostkach stano-
wią mniejszość.
BEATA CZUBA: Liczę na to, że po wejściu
w życie znowelizowanych przepisów ustawy
pragmatycznej właśnie dziewczyny, powoływa-
ne do służby w korpusie szeregowych zawodo-
wych, trochę zmienią tę sytuację, ale nie można
liczyć na zbyt wiele. Nie mamy szans, aby pod
względem liczby kobiet, zająć jakiejś znaczące
miejsce w rankingu natowskim.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
BEATA CZUBA: Nie przewidujemy zwiększe-
nia naboru kandydatów do wojska, skąd więc
mielibyśmy mieć więcej kobiet.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy więc znormal-
niejemy?
BEATA CZUBA: Trudno powiedzieć. Na pew-
no będzie lepiej, kiedy kobiety będą stanowić
przynajmniej 5 procent kadry.
POLSKA ZBROJNA: Czyli pięć–sześć
tysięcy?
BEATA CZUBA: Skoro teraz mamy nieco
ponad 1600 kobiet, to szansę na osiągnięcie
tego poziomu mamy za dziesięć lat. Nie są-
dzę, żeby to się dokonało wcześniej.
POLSKA ZBROJNA: A kiedy kobieta zosta-
nie generałem?
BEATA CZUBA: To pytanie do przełożo-
nych tych kobiet, które mają najwyższe
w wojsku stanowiska.
POLSKA ZBROJNA: Ile ich jest?
BEATA CZUBA: Siedem kobiet jest pułkowni-
kami i trzynaście podpułkownikami.
POLSKA ZBROJNA: Patrzymy na kobiety
w wojsku przez pryzmat tych, które noszą
mundury, a przecież nie oddaje to rzeczywi-
stego obrazu. Jest wszak tysiące cywilnych
pracowników, zajmujących coraz częściej wy-
sokie stanowiska.
BEATA CZUBA: Prawie 22 tysiące kobiet.
POLSKA ZBROJNA: W tej chwili jedna
kobieta kieruje – zajmując stanowisko
w nomenklaturze wojskowej generalskie
– departamentem, a jedna jest zastępcą
dyrektora.
BEATA CZUBA: Z tego można wnosić, że
wysokie stanowiska w wojsku szybciej uda
się osiągnąć kobietom nienoszącym mundu-
rów. Jest ich więcej, pracują od lat na przy-
kład w służbie cywilnej. Mam nadzieję, że
i na tym polu zapanuje w wojsku większa
różnorodność. 
WIZYTÓWKA
Pułkownik BEATA CZUBA
Jest pełnomocnikiem mini-
stra obrony narodowej do
spraw wojskowej służby
kobiet. „Chciałabym wrócić do psychologii.
Zająć się przeciwdziałaniem przemocy
w rodzinie”, wyznaje. Ukończyła psycholo-
gię na Uniwersytecie Wrocławskim. Długo
się zresztą tą dziedziną parała jako asy-
stent w Instytucie Psychologii tejże uczelni
czy później, pracując w Okręgowej Pracow-
ni Psychologicznej Śląskiego Okręgu Woj-
skowego. Przede wszystkim jednak należy
do tych, którzy z mozołem przecierają płci
pięknej drogę do kariery w wojsku. W cza-
sie wolnym, którego ciągle jej brakuje, lubi
sięgnąć po dobrą książkę albo pójść do ki-
na. Ma dwóch synów.
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 19
 G E N E R A L N Y P U N K T W I D Z E N I A
da ona przydzielanie żołnierzom zawodowym
mieszkań znajdujących się w zasobach wojska,
a w przypadku braku takiej możliwości – wy-
płatę comiesięcznego świadczenia miesz-
kaniowego.
Profesjonal- Nowym wyzwaniem będzie także
ne siły zbrojne
potrzebują profesjonal- wykorzystanie outsourcingu do wy-
nej logistyki, a ona konania wybranych zadań logistycz-
wymaga odpowied- nych w wojsku. Trwają prace zmie-
nich nakładów rzające do włączenia wykonawców
cywilnych do obsługi misji poza grani-
cami kraju, co może być szansą dla pol-
skich przedsiębiorców.

MODERNIZACJA
I UNOWOCZEŚNIANIE
Zasadniczym elementem planu dojścia do po-
ziomu profesjonalnej logistyki i zwiększenia jej
zdolności będzie modernizacja techniczna
–przede wszystkim informatyzacja, unowocze-
śnienie stacjonarnej bazy magazynowej, a także
zakup nowych samolotów transportowych
i sprzętu przeładunkowego. Zakładamy również,

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

że wprowadzeniu nowej jakości do logistyki
przysłuży się zmieniony system szkolenia, które-
go elementem stanie się Centrum Szkolenia Lo-
gistyki. Żołnierz logistyk będzie wysoko wy-
kwalifikowanym specjalistą, menedżerem, przed
którym, z jednej strony, zostaną postawione wy-
magania dotyczące obsługi i napraw wyspecjali-
KRZYSZTOF SZYMAŃSKI zowanego sprzętu wojskowego, a z drugiej – bę-

Menedżerowie
dzie on musiał podołać sprawnej organizacji za-
opatrzenia wojsk.
Zadania stojące przed logistyką profesjonalnej
armii determinowane są przeznaczanymi na ten

logistyki
cel pieniędzmi. Trzeba powiedzieć jasno: profe-
sjonalne siły zbrojne potrzebują profesjonalnej
logistyki, a ona wymaga odpowiednich nakła-
dów. Dostęp do wystarczającej ilości środków
zaopatrzenia, szczególnie paliw, zawsze przekła-
Gdy minie kryzys finansowy, ogromnym wyzwaniem dla armii da się na poziom wyszkolenia żołnierzy, jedno-
będzie utrzymanie wykwalifikowanych fachowców. stek i sztabów, co ostatecznie rzutuje na jakość

R
wykonywanych przez nich zadań oraz bezpie-
ezygnacja z zasadniczej czące środków materiałowych na szko- czeństwo. Na tym nie możemy oszczędzać.
służby wojskowej nie jest, lenie, organizacji żywienia, zakwatero- CHCEMY włączyć Musimy także pamiętać o zachowaniu zdol-
wbrew utartym opiniom, wania i wyposażenia indywidualnego podmioty cywilne ności sił zbrojnych do wykonania zadań obron-
do obsługi misji
głównym wyznacznikiem żołnierzy. Jednocześnie rosną wymaga- poza granicami nych. Dlatego realizacja założonych przez logi-
profesjonalizacji armii. To poziom nia co do jakości wyrobów przeznaczo- kraju, co może stykę celów w okresie kryzysu finansowego wy-
usług świadczonych przez logistykę nych dla armii. Chcemy, by wyróżnika- być szansą maga uważnego wyboru priorytetów i konse-
w dużej mierze przesądzi o jakości mi naszej logistyki były wysoki poziom dla polskich kwentnego wdrażania realnych rozwiązań. 
przedsiębiorców.
i komforcie służby żołnierzy oraz ich usług i równie wysoka jakość produk-
motywacji do pozostania w szeregach tów dostarczanych wojsku w odpowied- WIZYTÓWKA
wojska. niej ilości, określonym czasie i we wła-
ściwym miejscu. Taka koncepcja nasze-
WIĘKSZE go działania znajdzie odzwierciedlenie Generał brygady
WYMAGANIA w logistycznych zadaniach zawartych KRZYSZTOF SZYMAŃSKI
W logistyce profesjonalizacja ozna- w programie rozwoju sił zbrojnych na Od stycznia 2007 roku
cza zarówno dostosowanie struktur do lata 2009–2018. jest szefem Zarządu Planowania Logistyki
potrzeb wojsk, jak i zapewnienie wyso- Dostosowując logistykę do nowych – P4 SGWP. W latach 2000–2003 stał na
kiego poziomu świadczonych usług. warunków, dążymy do optymalnego czele Zarządu Logistyki – G4 Dowództwa
Najprościej rzecz ujmując, nowy system wykorzystywania zasobów. Istotne Wojsk Lądowych , a w latach 2004–2006
pełnił funkcję szefa Zarządu Logistyki
szkolenia i służby wymusza zmianę zmiany w sytuacji mieszkaniowej żoł-
– J4 w Naczelnym Dowództwie Sił Sojuszni-
sposobu zabezpieczenia logistycznego. nierzy przyniesie nowelizacja ustawy
czych w Europie (SHAPE).
Zmieniają się przecież potrzeby doty- o zakwaterowaniu sił zbrojnych. Zakła-

20 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009


BOGUSŁAW POLITOWSKI
Dylematy wokół krat
Areszty będą potrzebne również armii
zawodowej. Wojskowy system penitencjarny
zostanie jednak gruntownie zreorganizowany.
P
aka, ancel, kić, koza – wojskowe
areszty nazywano różnie, w za-
leżności od rejonu kraju i rodzaju
wojsk. W armii poprzedniego
ustroju na pobyt w miejscu od-
osobnienia mógł skazać żołnierza nawet do-
wódca plutonu. Był to ewenement, mowa prze-
cież o pozbawieniu wolności innego człowie-
ka. Obecnie do aresztu może posłać żołnierza
jedynie sąd wojskowy. Jednak za złamanie za-
sad dyscypliny, doraźnie, na 24 lub 48 godzin,
może izolować żołnierza w izbie zatrzymań
wielu innych mundurowych, w tym wojskowe
organy porządkowe. Niestety, często bywa to
konieczne.
KAPRAL SATANISTA
Kapral G. lubi alkohol. Słynął z dziwacz-
nych ekscesów i już dwukrotnie żandarmi do-
wozili go do izby zatrzymań. Postępowania
dyscyplinarne nie odnosiły skutku. Niedawno
w internacie podoficer wzbudził kolejną sen-
sację. Był wieczór, gdy pijany zaczął w swoim
pokoju pseudosatanistyczne obrzędy. Częścio-
wo rozebrany, do łańcuszka z krzyżykiem
zawieszonego na szyi przypiął szpilką akwa-
riową rybkę. Do miski ustawionej na środku
pokoju nalał łatwopalnej cieczy i podpalił. Od-
A R M I A
prawiane w pijackim widzie obrzędy uważał
za śmieszne. Mieszkańcom internatu nie przy-
padły one jednak do gustu.
Gdy zamroczony alkoholem zaczął biegać
po korytarzu, krzycząc, że potrzeba mu świe-
żej krwi, ktoś wezwał żandarmów. Jedynym
miejscem, gdzie po zbadaniu przez lekarza
można było umieścić kaprala, okazała się izba
zatrzymań.
W to samo miejsce trafił pewnej nocy pod-
pułkownik, który pod wpływem alkoholu
kradł drewno z budowy w pobliżu miejsca za-
mieszkania. Kradzież była ewidentna, podob-
C O M M E N T
Podpułkownik LONGIN KULIG,
prokurator Wojskowej Prokuratury
Garnizonowej we Wrocławiu:
N ad aresztami dyscyplinarnymi z izbami
zatrzymań we Wrocławiu i Świętoszo-
wie sprawujemy nadzór taki sam, jak nad
wszystkim jednostkami wojskowymi. Kie-
dyś pełniliśmy funkcje kontrolne w więk-
szym zakresie wspólnie z przedstawiciela-
mi sądu garnizonowego. Obecnie, w myśl
przepisów, zostaliśmy z tego wyłączeni. Do-
konujemy tam jednak kwartalnych kontroli,
głównie pod kątem przestrzegania prawa.
FOT. US DOD
nie jak stopień upojenia alkoholowego. Żan-
darmi odstawili oficera do izby zatrzymań.
Następnego dnia zajął się nim prokurator.
W armii zawodowej, mającej 100 tysięcy
czynnych żołnierzy, liczba wykroczeń popeł-
nianych pod wpływem alkoholu oraz przypad-
ków łamania prawa i dyscypliny z pewnością
zmaleje. Nie znaczy to, że znikną w ogóle.
Miejsca izolacji wciąż będą potrzebne nie tyl-
ko dla aktualnie służących, lecz także na wy-
padek wznowienia poboru lub w stanach nad-
zwyczajnych.
CZAS NA ZMIANY
Wojskowy system penitencjarny zmian po-
trzebuje od dawna. Komendanci aresztów
i profosi borykają się z wieloma problemami.
Między innymi należy jednoznaczne wskazać
instytucję szczebla centralnego posiadającą
kompetencje do zarządzania wojskowymi
aresztami dyscyplinarnymi (WAD) i izbami
zatrzymań (IZ), nadzorowania ich oraz inicjo-
wania rozwiązań organizacyjno-prawnych. Jak
do tej pory, funkcje nadrzędne nad tymi pla-
cówkami sprawują po trosze komendanci gar-
nizonów, prokuratury i sądy wojskowe oraz
Departament Wychowania i Promocji Obron-
ności MON. Żadna z tych instytucji nie jest
jednak władna lub nie poczuwa się do tego, by
pozyskać środki na przykład na kurs udziela-
nia pierwszej pomocy przedmedycznej dla
profosów, kurs samoobrony czy szkolenia spe-
cjalistyczne z zakresu psychologii penitencjar-
nej. Takie kursy dla personelu tych specyficz-
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 21
 S Y S T E M
nych instytucji wydają się niezbędne. A jed-
nak się ich nie prowadzi.
Inne mankamenty to zróżnicowane i niewy-
starczające wyposażenie obsług WAD i IZ
w środki przymusu bezpośredniego. Wiadomo
nie od dziś, że do tego typu placówek nie tra-
fiają grzeczni chłopcy. Jak twierdzi komen-
dant aresztu przy Komendzie Garnizonu Wro-
cław młodszy chorąży sztabowy Robert
Niwa, zdarza się, że zatrzymani i nietrzeźwi
żołnierze bywają bardzo agresywni. „Jedynym
środkiem przymusu bezpośredniego, jaki tu
mamy, jest kaftan bezpieczeństwa. Kiedyś
mieliśmy także pałki typu tonfa. Okazało się
jednak, że nie mamy prawa ich używać bez
odpowiedniego przeszkolenia. Na takie zaś nie
było pieniędzy, więc pałki nam zabrano”, mó-
wi chorąży. „Teraz w przypadku aktów agresji
ze strony zatrzymanych pozostają nam tylko
ręce. Na kurs samoobrony też nie ma pienię-
dzy, podobnie jak na wszelkie inne formy
szkolenia”.
Komendant Niwa myślał kiedyś o podwyż-
szeniu kwalifikacji i studiach z resocjalizacji.
Niestety, nie otrzymał na ten cel dofinansowa-
nia z armii, bo taki kierunek nie znalazł się
w wykazie specjalności, które wojsko może
zrefundować. Personel placówek penitencjar-
nych uskarża się też na utrudnienia w dostęp-
ności do badań lekarskich i na zawartość we
krwi zatrzymanych alkoholu lub narkotyków.
Wyzwaniem ostatnich lat jest wzrastająca
liczba kobiet służących w armii. Niestety,
w zdecydowanej większości WAD i IZ nie ma
profosów płci żeńskiej. W placówce we Wro-
cławiu, mimo że jest po remoncie, kobiety żoł-
nierza zatrzymać nie można. A to dlatego, że
żaden profos mężczyzna nie może przeszukać
zatrzymanej kobiety. Nie ma też prawa obser-
wować jej w toalecie lub podczas zabiegów hi-
gienicznych.
MAPA ARESZTÓW
Niedawno rozważano przejęcie aresztów
oraz izb zatrzymań wraz z etatowymi obsługa-
mi przez żandarmerię. Jak oceniają znawcy
tematu, był to dobry pomysł, ale musiał zostać
zaniechany z przyczyn prawnych. Nie znaczy
to, że reorganizację systemu penitencjarnego
odłożono na półkę. Jak dowiedzieliśmy się
w oddziale dyscypliny DWiPO MON, prace
nad zmianą prowadzone są bardzo intensyw-
nie. Już od 1 stycznia 2010 roku w armii mia-
łyby przestać istnieć areszty dyscyplinarne,
a cały system penitencjarny opierałby się na
izbach zatrzymań. Obecne 24 areszty dyscy-
plinarne i dwie samodzielne izby zatrzymań
zostałyby przekształcone w 17 izb zatrzymań,
rozlokowanych na terenie kraju.
Rozważa się rozformowanie dziewięciu
WAD – w Ciechanowie, Kielcach, Kłodzku,
Malborku, Olsztynie, Świętoszowie, Wesołej,
Wędrzynie i Zamościu. Na bazie trzynastu in-
nych wojskowych aresztów (w Bydgoszczy,
22 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
P E N I T E N C J A R N Y
Mniej pensjonariuszy
W końcu ubiegłego roku parlament uchwalił
zmiany w prawie karnym. Zmodyfikowano
między innymi zasady ponoszenia odpowiedzial-
ności przez żołnierzy i pracowników wojska za
przestępstwa i wykroczenia związane ze służbą
wojskową oraz o pospolitym charakterze. W kon-
sekwencji zmniejszy się liczba zatrzymań i osa-
dzeń żołnierzy w izbach zatrzymań w większości
przypadków, kiedy właściwymi organami ściga-
nia i wymiaru sprawiedliwości w stosunku do żoł-
nierzy będą policja, powszechna prokuratura i są-
downictwo. 
C O M M E N T
Major MICHAŁ ROGOWSKI,
sędzia penitencjarny Wojskowego Sądu
Garnizonowego we Wrocławiu:
N adzorujemy areszty i izby zatrzymań pod
względem prawidłowości wykonywania
kary, jak i panujących tam warunków. Spraw-
dzamy prowadzoną dokumentację. Kontrole
odbywają się raz na pół roku. Nie mamy wpły-
wu na przygotowanie personelu tych placó-
wek do pełnionych funkcji, bo żaden zapis
prawny ani zarządzenia nie regulują, jakie
profosi czy komendanci mają mieć kwalifika-
cje. Z prawnego punktu widzenia osoby te
wykonują zadania stricte administracyjne.
Byłoby dobrze, gdyby ludzie ci ciągle dosko-
nalili wiedzę i zdobywali nowe doświadcze-
nia, ale na to potrzeba odpowiednich zarzą-
dzeń wydanych przez władze wojskowe.
Ten do aresztu, ten do izby
S ystem wojskowych aresztów dyscyplinar-
nych z izbami zatrzymań jest pozostało-
ścią przepisów ustawy o dyscyplinie wojsko-
nego, a jeśli są dopiero zatrzymani i podejrze-
wani o naruszenie prawa lub nietrzeźwi – tra-
fiają do izby zatrzymań. Te dwa rodzaje po-
wej z 1963 roku. mieszczeń znajdują się na ogół w jednym bu-
Karę aresztu izolacyjnego żołnierze odbywa- dynku. Poza aresztami, jako samodzielne
ją w celach wojskowego aresztu dyscyplinar- obiekty, funkcjonują dwie izby zatrzymań.
Dęblinie, Gdyni, Orzyszu, Krakowie, mań w Elblągu i Sochaczewie oraz
Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, utworzenia na bazie istniejących
Świnoujściu, Lublinie, Warszawie, dwóch obiektów: w Elblągu – z peł-
Wrocławiu i Żaganiu) planuje się ną obsługą etatową, i w Ustce – z ob-
utworzenie etatowych izb zatrzymań, sługą nie w pełni etatową.
z pomieszczeniami służącymi osa- Proponowane zmiany mają dopro-
dzaniu żołnierzy w stanie nietrzeź- wadzić do zmniejszenia liczby stano-
W ARMII wości lub odurzenia i zatrzymanych wisk w tych placówkach o 34 pro-
ZAWODOWEJ, w związku z podejrzeniem o popeł- cent oraz obniżenia kosztów ich
mającej 100 nienie przestępstwa bądź wykrocze- funkcjonowania o blisko 2 miliony
tysięcy czynnych
żołnierzy, liczba nia. W niektórych z tych placówek złotych rocznie.
wykroczeń umieszczano by także osoby tymcza- Wrócono także do pomysłu pod-
popełnianych sowo aresztowane lub skazane, jak porządkowania izb zatrzymań od-
pod wpływem również odbywające kary aresztu działom lub placówkom żandarme-
alkoholu oraz
przypadków izolacyjnego. rii, aby zapewnić im profesjonalną
łamania prawa W Powidzu i Świdwinie, w miej- obsługę.
i dyscypliny sce etatowych WAD i IZ, planuje się Zanim projekt wejdzie w fazę re-
zmaleje. utworzenie izb nie w pełni etato- alizacji, wymaga jednak wielu zmian
Nie znaczy to,
że nie będzie wych. Ostatnie zmiany dotyczą li- w zapisach ustawowych i rozporzą-
ich w ogóle. kwidacji samodzielnych izb zatrzy- dzeniach. Zmodyfikowane muszą zo-
 A R M I A

ARESZT
DYSCYPLINARNY
we Wrocławiu
po remoncie

FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

Siatka aresztów
Wojskowe areszty dyscyplinarne z izbami zatrzymań istnieją w największych
garnizonach, przy dużych jednostkach oraz na niektórych okrętach.

W 2006 roku w całej armii

były 24 wojskowe aresz-
ty dyscyplinarne (WAD) z izba-
mi zatrzymań oraz dwie sa-
modzielne izby zatrzymań
(IZ). Ich funkcjonowanie
w 2005 roku kosztowało po-
nad 5 milionów złotych. Naj-
większą część tej kwoty, po-
nad 4 miliony, pochłonęły wy-
FOT. BOGUSŁAW POLIOWSKI
dziewięć WAD nie spełniało
ich wcale, a trzy placówki były
zamknięte. Dziesięć dopusz-
czono do użytku warunkowo.
We wspomnianym 2005 ro-
ku przez wojskowe placówki
penitencjarne przewinęło się
łącznie ponad 1800 żołnie-
rzy. Z tej liczby 398 było po-
dejrzanych o różne przestęp-
Między innymi za 800 tysięcy
złotych odnowiono wojskowy
areszt dyscyplinarny z izbą
zatrzymań we Wrocławiu. Po
ponad rocznym remoncie ka-
pitalnym 21 października
2008 roku placówka została
otwarta. W jej celach przeby-
wało już 39 osadzonych i za-
trzymanych.

nagrodzenia osób funkcyj-
nych. Najmniej kosztowały
badania lekarskie oraz wyży-
wienie osadzonych. W 2005
roku w aresztach i izbach za-
trzymań obsadzone były 134
stanowiska – 26 zajmowali
komendanci WAD, a 109
profosi.
System wojskowych aresztów dyscyplinarnych Stan techniczny placówek
z izbami zatrzymań w znacznym stopniu jest po- budził wiele zastrzeżeń. Tylko
zostałością przepisów ustawy o dyscyplinie woj- 13 WAD i dwie samodzielne
skowej z 1963 roku. W czasach PRL kara aresz- izby zatrzymań spełniały wte-
tu dyscyplinarnego była jedną z częściej orzeka- dy wszystkie wymogi tech-
nych wobec żołnierzy.  niczne, cztery – częściowo,
stwa, 189 zatrzymano za sa-
mowolne oddalenia, 46 do-
wieziono, bo byli pod wpły-
wem narkotyków, a ponad
370 trafiło tam z powodu nie-
trzeźwości. Najwięcej, bo
ponad 200 osadzonych i za-
trzymanych, gościło w pla-
cówce w Poznaniu. Najmniej,
tylko czterech, w samodziel-
nej izbie zatrzymań w Socha-
czewie.
Od tamtego czasu stan tech-
niczny aresztów i izb zatrzy-
mań znacznie się poprawił.
W siłach zbrojnych mamy
24 wojskowe areszty dyscy-
plinarne z izbami zatrzymań.
Dziewięć w Wojskach Lądo-
wych, dziewięć w jednost-
kach podległych Inspektora-
towi Wsparcia, trzy w Siłach
Powietrznych oraz dwa w Ma-
rynarce Wojennej. Jeden
WAD działa w jednostce pod-
ległej Dowództwu Garnizonu
Warszawa. Ponadto w Elblą-
gu i Sochaczewie ulokowane
są samodzielne izby zatrzy-
mań. 

stać także regulamin ogólny SZ i inne przepi-
sy mówiące na przykład o ochronie izb za-
trzymań, doprowadzaniu i konwojowaniu za-
trzymanych, a także osadzaniu nietrzeźwego
żołnierza. W nowych unormowaniach trzeba
uwzględnić możliwość ochrony izb zatrzy-
mań przez oddziały wart cywilnych i specja-
listyczne uzbrojone formacje ochrony.
ODSIADKA PROFESJONALNA
Komendant garnizonu Wrocław major
Zygmunt Janiak twierdzi, że areszt i izba za-
trzymań to wbrew pozorom placówki przyspa-
rzające wielu problemów. Od momentu przy-
jęcia zatrzymanego przez oficera inspekcyjne-
go garnizonu do chwili opuszczenia przez nie-
go placówki w nadzór nad delikwentem zaan-
gażowanych jest wiele osób. Począwszy od
żandarmów konwojujących, przez lekarza dy-
żurnego, na dyżurnym profosie i wartowniku
kończąc. Przez cały czas wymienione osoby
ponoszą odpowiedzialność za życie i zdrowie
często całkowicie upojonego alkoholem
żołnierza.
„Kiedyś gościliśmy zatrzymanego, który
z Wesołej do Wrocławia na tak zwaną lewiznę
wybrał się pociągiem w samej piżamie i pan-
terce. W izbie zatrzymań zachowywał się po-
prawnie. Problemy zaczęły się, gdy trzeba go
było zwolnić. Ponieważ przepisy w tym
względzie nie są jednoznaczne, nie miał go
kto z aresztu odebrać. W piżamie wypuścić
go nie mogliśmy, a z dywizji nikt nie chciał
po niego przyjechać. W końcu po wielu per-
turbacjach do macierzystej jednostki odstawi-
ła go żandarmeria. Takich nieścisłości i braku
podziału kompetencji jest więcej”, przekonuje
major. „Dlatego uważam, że nasz wojskowy
system penitencjarny trzeba zreformować
kompleksowo”.
Ważną kwestią jest też dobór personelu do
pracy. Obecnie, jak mówi komendant aresztu
we Wrocławiu młodszy chorąży sztabowy
Robert Niwa, profosem może zostać właści-
wie każdy. A przecież odpowiedzialność za
zatrzymanego jest duża. „Nawet wydanie ko-
ca może być niebezpieczne. Nigdy nie wie-
my, co nietrzeźwemu żołnierzowi może
wpaść do głowy. W historii wojskowych aresz-
tów odnotowano przecież przypadki prób sa-
mobójczych. Tylko dzięki sumienności profo-
sa i ciągłej obserwacji zatrzymanego udało się
kiedyś w jednym z garnizonów uratować życie
pewnego żołnierza. Ja podczas dyżuru zaglą-
dam do celi zatrzymanego nawet co kilkana-
ście minut”.
Jak nas zapewniono, w proponowanych
zmianach pomyślano o kryteriach doboru per-
sonelu do pracy w izbach zatrzymań oraz o cią-
głym doskonaleniu fachowym tych ludzi. 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 23

24 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

ROMAN PRZECISZEWSKI
Tajny mózg armii
Tu docierają wszystkie bieżące informacje
o Siłach Zbrojnych RP. Gdzie jesteśmy?
Warszawa, Rakowiecka 4a, obiekt Okaryna.
eden z wyższych oficerów
Sztabu Generalnego WP
przyznaje, że jeszcze nie-
dawno publiczne rozprawia-
nie o Dyżurnej Służbie Ope-
racyjnej Sił Zbrojnych RP mogłoby
zostać potraktowane w kategoriach
naruszenia tajemnicy służbowej. Dzi-
siaj jest nieco inaczej. Transformacja
Sił Zbrojnych RP, rozwój nowocze-
snych środków przekazu informacji,
większa jawność, czy chociażby zdję-
cie z ogrodzeń obiektów wojskowych
znaków zakazu fotografowania, to
symbole zmian obecnych czasów.
Dlatego również i o tej instytucji moż-
na uzyskać wiele informacji ogól-
nych, korzystając z powszechnie do-
stępnego internetu.
Dyżurna Służba Operacyjna SZRP
jest jednostką szczebla strategiczne-
go, podległą ministrowi obrony naro-
A R M I A
dowej i podporządkowaną szefowi
Sztabu Generalnego WP. Odgrywa
rolę centralnego ośrodka alarmowa-
nia i powiadamiania w Siłach Zbroj-
nych RP, nadrzędnego w stosunku do
wszystkich dyżurnych służb operacyj-
nych. Mówiąc wprost: właśnie do
DSO SZRP przez 24 godziny na dobę
spływają informacje i meldunki z Do-
wództwa Operacyjnego, dowództw
rodzajów sił zbrojnych, Dowództwa
Garnizonu Warszawa, Inspektoratu
Wsparcia SZ, Dowództwa Wojsk Spe-
cjalnych, Systemu Medycznego oraz
w niezbędnym zakresie z Komendy
Głównej Żandarmerii Wojskowej,
Służby Wywiadu Wojskowego i Służ-
by Kontrwywiadu Wojskowego.
„Założenie było i jest proste: w tym
miejscu wszelkie informacje o tym, co
aktualnie dzieje się w wojsku, mają
być dostępne natychmiast i skondenso-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
wane, niczym w pigułce”, mówi pułkownik Jan
Dąbrowski, szef DSO SZRP. „Właśnie na pod-
stawie tych danych powstaje fotografia dnia Sił
Zbrojnych RP realizujących zadania w kraju
i poza granicami”.
To nie wszystko. Chociaż oficerowie są
oszczędni w słowach, to z internetowych da-
nych można się dowiedzieć, że DSO utrzymu-
je ścisły kontakt ze służbami pozamilitarnych
ogniw obronnych krajowego systemu reago-
wania kryzysowego, MSWiA, Komendą
Główną Policji, Strażą Graniczną i Państwową
Strażą Pożarną. Więcej – zapewnia łączność
z krajowym, sojuszniczym i unijnym syste-
mem reagowania kryzysowego oraz – co istot-
JESZCZE ne – administruje powołanie i aktywowanie
NIEDAWNO Sztabu Kryzysowego MON.
publiczne
rozprawianie
Sztab zostaje aktywowany na przykład
o Dyżurnej w sytuacji zagrożenia lub szczególnego zda-
Służbie rzenia na mocy decyzji ministra obrony naro-
Operacyjnej dowej lub rozkazu szefa Sztabu Generalnego
Sił Zbrojnych RP
mogłoby zostać WP. W ciągu trzech godzin oficerowie zobo-
potraktowane wiązani są osiągnąć gotowość do działania.
w kategoriach Jego kierownictwo obejmuje szef Sztabu Kry-
naruszenia zysowego MON – admirał Tomasz Mathea,
tajemnicy
służbowej. zastępca szefa Sztabu Generalnego WP. Wraz
z nim obsada Sztabu Kryzysowego MON, skła-
dająca się z wcześniej wytypowanych oficerów
o różnych specjalnościach, pracująca w 12-go-
dzinnym systemie zmianowym, doradzałaby
ministrowi obrony, jakie rozwiązania należało-
by podjąć w danej sytuacji kryzysowej.
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 25
 D Y Ż U R N A
„Tak, to prawda, w sytuacjach kryzysowych
system ten funkcjonuje sprawnie”, potwierdza
pułkownik Jan Dąbrowski, prowadząc scho-
dami w dół. Albo – żeby nie było wątpliwości
– na kondygnacje poniżej poziomu „O”.
JAK NA PODWODNIAKU
Dlaczego tam? Tajemnicą poliszynela jest,
że prawie pół wieku temu właśnie pod tym sa-
mym adresem powstała Dyżurna Służba Ope-
racyjna Sztabu Generalnego WP. Na początku
mieściła się w sąsiedztwie gabinetu szefa Szta-
bu Generalnego WP i jego pierwszego zastęp-
cy, po czym znalazła się w podziemiach jed-
nego z bloków kompleksu Rakowiecka 4a. Po-
mieszczenia zwane Okaryną wyremontowano
i doposażono technicznie, w sposób pozwala-
jący na sprawne dowodzenie, zarówno w cza-
sie pokoju, jak i we wszelkich sytuacjach kry-
zysowych.
30 czerwca 1993 roku na bazie DSO SGWP
powołano Dyżurną Służbę Operacyjną SZRP.
Zajęła ona miejsce swojej poprzedniczki. Sie-
dem lat temu do zakresu jej odpowiedzialności
dołączono obszary zadaniowe związane z za-
grożeniami niemilitarnymi. Początek XXI
wieku zaznaczył się rozwojem światowego
terroryzmu o niespotykanej dotąd skali. Ak-
tywność naszego państwa w walce z tym zja-
wiskiem oraz zaangażowanie Sił Zbrojnych
RP w liczne operacje międzynarodowe spowo-
dowało, że na DSO SZRP nałożono zadanie
monitorowania sytuacji polityczno-militarnej
S Ł U Ż B A O P E R A C Y J N A
w regionach stacjonowania polskich kontyn- „Z Pentagonem bezpośrednio łączą dwa
gentów wojskowych. Ważnym elementem sta- aparaty: jeden – znajdujący się w gabinecie
ła się również ścisła współpraca z polskimi ministra obrony narodowej, i drugi – ten,
przedstawicielstwami wojskowymi w struktu- właśnie tutaj”, mówi pułkownik Andrzej
rach NATO i zespołami łącznikowymi. Wraz Kreczko, szef zespołu dyżurnego.
z zacieśnianiem współpracy Sił Zbrojnych RP Zupełnie prywatnie jeden z oficerów pięć
z siłami zbrojnymi państw minut później przyznaje, że
NATO do zadań DSO SZRP DSO SZRP jest po wyjściu na zewnątrz
doszło monitorowanie szko- – chcesz czy nie chcesz
lenia wojsk sojuszniczych jednostką szczebla – musisz zmrużyć oczy.
w polskich ośrodkach szko- strategicznego, Dzienne światło razi tak moc-
lenia poligonowego. W 2007 podległą ministrowi no, że aż boli. Inny dzieli się
roku DSO została wzmoc- sugestywnym skojarzeniem:
niona o Oddział Operacji obrony narodowej „Był pan kiedyś na okręcie
Kryzysowych. i podporządkowaną podwodnym? Atmosfera tego
Przez pewien czas wypeł- szefowi Sztabu miejsca jest podobna. Czło-
niała swoje zadania, korzy- wiek naprawdę czuje się tu
stając ze światła dziennego, Generalnego WP tak samo odosobniony”.
lecz ze względu na coraz
większe nasycenie niejawnymi systemami te- FOTOGRAFIA BEZ RETUSZU
leinformatycznymi, aby spełnić wymogi usta- Dyżurną Służbę Operacyjną SZRP tworzy
wy o ochronie informacji niejawnych, została kilkudziesięciu oficerów i kilku podoficerów
przeniesiona do pomieszczeń zapewniających zawodowych. Każdy z praktyką w jednost-
bezpieczne warunki pracy. kach liniowych, często z doświadczeniami
„Powiedzmy, że obecnie nie jest to parter w pracy w strukturach NATO, misjach poko-
kompleksu sztabowego przy Rakowieckiej jowych i bojowych w Iraku i Afganistanie,
4a”, trochę zdawkowo informuje jeden z ofi- obowiązkowo po różnych kursach i z dopusz-
cerów. czeniem co najmniej do informacji tajnych.
Zatem, przed nami schody w dół, jedne ma- Mimo że obowiązujące procedury każdy musi
sywne drzwi, potem drugie. W każdym razie powtarzać setki razy, nie ma mowy, by któryś
z naturalnym światłem musimy się pożegnać. działał schematycznie bądź rutynowo.
Wszechobecne są za to jarzeniówki, monitory, „Nikt nie wie, czy, gdzie i kiedy nastąpi sy-
komputery, drukarki i telefony. tuacja kryzysowa”, tłumaczy pułkownik

Bez fałszywego
spokoju
Z admirałem TOMASZEM MATHEĄ
o wojsku w sytuacjach kryzysowych rozmawia
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Zastępca sze-
fa Sztabu Generalnego WP admini-
struje Sztabem Kryzysowym MON?
Dlaczego tak niewielu o tym wie?
TOMASZ MATHEA: Być może dla-
tego, że poza ćwiczeniami realna po-
trzeba aktywowania tego sztabu zdarza
się na szczęście rzadko, jedynie w sytu-
acjach nadzwyczajnych.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy ostat-
nio?
TOMASZ MATHEA: Przypominam
sobie dwa takie zdarzenia: pierwsze,
gdy pod Mirosławcem rozbiła się
CASA, i drugie, gdy śledziliśmy moż- LEPSZY JEST
liwość upadku toksycznych szcząt- fałszywy alarm
niż fałszywy
ków amerykańskiego satelity na tere- spokój. Czasami że w sytuacjach zagrożenia nie są sami, że od-
nie naszego kraju. podjęcie powiednio przygotowane służby czuwają nad
działań, które ich bezpieczeństwem. Poza tym gdybyśmy
POLSKA ZBROJNA: Ten drugi w konsekwencji popełnili grzech zaniechania, zlekceważyli
okażą się
przypadek alarmu w wojsku potem niepotrzebne, informację o potencjalnym zagrożeniu i coś
był komentowany różnie. daje ludziom by się zdarzyło, to jakie byłyby komentarze?
TOMASZ MATHEA: Uważam, że poczucie,
lepszy jest fałszywy alarm niż fałszy- że w sytuacjach POLSKA ZBROJNA: Słyszałem, że wtedy
zagrożenia
wy spokój. Czasami podjęcie działań, nie są sami. do Sztabu Kryzysowego MON dołączyliby
które nawet w konsekwencji okażą się także przedstawiciele różnych instytucji
niepotrzebne, daje ludziom poczucie, cywilnych...

26 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009

 A R M I A

Andrzej Jagielski, szef Oddziału Operacji

Kryzysowych. „Ale każdy powinien być na
nią przygotowany. Musi elastycznie reagować,
współpracować z innymi, łączyć pozornie od-
ległe od siebie fakty i wyciągać z nich wnio-
ski, przewidywać co się może w najbliższych
godzinach czy dniach wydarzyć. Tutaj zbiega-
ją się wszystkie problemy, którymi żyją siły
zbrojne od gotowości bojowej po zabezpiecze-
nie spotkań i wizyt dyplomatycznych”.
Ósma rano, sala odpraw. Po jednej stronie
stołu zasiada zmiana zdająca dyżur, po drugiej
zespół przyjmujący. Meldunki są krótkie
i konkretne. Na początek informacja o miej-
scach pobytu kierowniczej kadry resortu. Na-
stępnie aktualny stan ewidencyjny Sił Zbroj-
nych RP. Potem raporty z polskich kontyngen-
tów wojskowych i o zadaniach wykonywanych
poza krajem przez około cztery tysiące żołnie-
rzy. Najszczegółowiej mówi się na temat sytu-
acji w PKW Afganistan.
Wreszcie o tym, co dzieje się w jednostkach
wojskowych i w garnizonach w kraju. Obecnie
ponad 18 tysięcy żołnierzy zostało wydzielo-
nych do reagowania kryzysowego, a ponad
trzy tysiące do działań antyterrorystycznych.
Około tysiąca żołnierzy Wojsk Lądowych
i Wojsk Specjalnych uczestniczy w szkoleniu
poligonowym. Ponad 160 szkoli się poza gra-
nicami kraju. Dwie załogi na samolotach
MiG-29 w Mińsku Mazowieckim pełnią dy-
żur bojowy w zintegrowanym systemie obrony
powietrznej NATO. Wczoraj w ramach spraw-
Tajemnica Okaryny
Skąd wzięła się nazwa części obiektu przy ulicy Rakowieckiej?
O karyna to ludowy instru-
ment muzyczny. Co wspól-
nego ma więc z podziemnymi
ryna być może była kryptoni-
mem całego przedsięwzięcia.
Jego początki dość dobrze pa-
pomina sobie powiedzenie, że
„oni schodzą do Okaryny”.
Pułkownik rezerwy Zbigniew
pomieszczeniami Sztabu Ge- mięta pułkownik rezerwy Karczewski, przez lata zwią-
neralnego WP, zajmowanymi Wojciech Klimas, były zastęp- zany z wojskową łącznością,
obecnie przez Dyżurną Służbę ca dowódcy 12 Brygady Zme- także niejednokrotnie słyszał
Operacyjną Sił Zbrojnych RP? chanizowanej. W Sztabie Ge- o Okarynie i sądzi, że „być mo-
Konkretnej odpowiedzi na to neralnym WP zameldował się że na początku był to tylko
pytanie nie potrafi udzielić ża- w 1984 roku w stopniu majo- kryptonim pracującej tam ra-
den z żołnierzy zawodowych ra. Widział tylko część pod- diostacji”. Innego zdania jest
pełniących tam służbę. Puł- ziemnych pomieszczeń, w któ- jednak pułkownik rezerwy
kownik Włodzimierz Kurek, rych usytuowano kotłownię. Stanisław Markowski, ku-
szef oddziału zabezpieczenia Następnie przerobiono ją na stosz Muzeum Łączności
przyznaje, że także intereso- magazyny. Do pozostałej czę- w Zegrzu. Jego zdaniem Oka-
wał się tą sprawą, jednakże ści pomieszczeń dostęp miała ryna była kryptonimem pod-
jej nie wyjaśnił. Dlatego teraz jedynie służba operacyjna ziemnego systemu służby
jedynie przypuszcza, że Oka- SGWP. Pułkownik Klimas przy- operacyjnej. 
dzenia dyżurnych sił i środków tego pieczenie logistyczne nie uległo zmia-
systemu para dyżurna wykonała lot nie: zapasy wojenne zgodne są z nor-
treningowy do strefy z zadaniem pa- mami; zabezpieczenie medyczne
trolowania i przechwycenia celów po- można ocenić jako dobre, bez maso-
NIKT NIE WIE
wietrznych. Lotów bojowych nie wy- wych zachorowań; wczoraj przepro-
gdzie i kiedy konywano. W najbliższych godzinach wadzono siedem treningów alarmo-
nastąpi sytuacja odbędzie się 14 lotów szkolnych wych; w ciągu ostatniej doby w siłach
kryzysowa, w jednostkach Sił Powietrznych zbrojnych odnotowano trzy przypadki
ale każdy
powinien
i Wojsk Lądowych. Osiem załóg okrę- naruszenia prawa i dyscypliny woj-
być na nią tów bojowych szkoli się też w rejonie skowej. Jeden z tych przypadków to
przygotowany. Zatoki Gdańskiej. Poza tym, zabez- samowolka szeregowego służby za-

TOMASZ MATHEA: Chciałem właśnie
o tym powiedzieć: powstała sytuacja, w której
mogliśmy zweryfikować pewne zapisy o współ-
działaniu organizacji i instytucji pozamilitarnych
z wojskiem. Czyli – było to jednocześnie pew-
nego rodzaju praktyczne ćwiczenie.
POLSKA ZBROJNA: Z jakim efektem?
TOMASZ MATHEA: Istotnym. Zaprezento-
waliśmy przecież funkcjonowanie naszego
systemu dyżurnych służb operacyjnych. Udo-
wodniliśmy, że od szczebla taktycznego do
strategicznego jest u nas wiarygodny, za-
mknięty cykl przekazu informacji, a także pro-
cesu meldunkowego oraz rozkazodawczego.
POLSKA ZBROJNA: W krajowym syste-
mie reagowania kryzysowego jest podob-
nie? Wszystko współgra z sobą? Jest świa-
domość wspólnego zadania?
TOMASZ MATHEA: Ograniczę się do
stwierdzenia, że wojsko ma duże doświadcze-
nia, zarówno w monitorowaniu sytuacji, jak
i utrzymywaniu oraz podwyższaniu gotowości
bojowej. Na pewno inni mogą z naszych do-
świadczeń skorzystać.
POLSKA ZBROJNA: Nie ma Pan odczucia,
że – jak wynika z opinii prezentowanych przez
najwyższe, państwowe czynniki – przepływ in-
formacji pozostawia sporo do życzenia?
TOMASZ MATHEA: Śledząc doniesienia me-
dialne, faktycznie mogę odnieść wrażenie, że coś
gdzieś w tych sprawach szwankuje, że coś gdzieś
trzeba poprawić. Z tym że patrzę przede wszyst-
kim na swoje, wojskowe podwórko. Jeśli więc
były lub są u nas jakieś niedopowiedzenia, to
gwarantuję, że eliminujemy je od razu.
POLSKA ZBROJNA: Tak jak to było po ka-
tastrofie Casy?
TOMASZ MATHEA: Po tamtym zdarzeniu
dokonaliśmy pewnych korekt, jeżeli chodzi
o procedury alarmowania i powiadamiania po-
szczególnych osób funkcyjnych w państwie.
POLSKA ZBROJNA: Nie sądzi Pan, że kolej-
ne korekty zacznie wymuszać teraz ustawa
o zarządzaniu kryzysowym, zgodnie z którą
resort obrony narodowej powinien mieć wła-
sne centrum zarządzania kryzysowego?
TOMASZ MATHEA: A gdzie pan widzi tę
potrzebę korekt? Ministerstwo Obrony Narodo-
wej wraz z innymi resortami zostało zobligowa-
ne do powołania CZK i robi wszystko, by do-
trzymać terminów zapisanych w ustawie. Pla-
nujemy, że w czerwcu koncepcja Centrum zo-
stanie przedstawiona ministrowi obrony
i wkrótce potem będziemy mogli przystąpić
do jego tworzenia.
POLSKA ZBROJNA: MON, które ostatnio
oszczędza na wszystkim, znajdzie na to pie-
niądze?
TOMASZ MATHEA: Mogę już teraz powie-
dzieć, że zakładamy utworzenie Centrum Zarzą-
dzania Kryzysowego MON na bazie dotychcza-
sowej Dyżurnej Służby Operacyjnej Sił Zbroj-
nych RP. Ta instytucja ma nie tylko ogromne do-
świadczenia w tym względzie, ale posiada też
odpowiednią infrastrukturę teleinformatyczną
i lokalową. Jest to rozwiązanie optymalne rów-
nież z punktu widzenia relacji koszt–efekt.
POLSKA ZBROJNA: Nie zmieni to dotych-
czasowego, typowo resortowego charakteru
Dyżurnej Służby Operacyjnej?
TOMASZ MATHEA: Dotychczasowe zadania
pozostaną te same. Nowym, istotnym elementem
będzie jedynie utrzymywanie więzi z instytucja-
mi reagowania kryzysowego, które są lub będą
tworzone w innych resortach. Wszyscy razem
w sposób jak najbardziej efektywny mamy prze-
ciwstawić się wszelkim zagrożeniom dla pań-
stwa i jego obywateli. 
Admirał TOMASZ MATHEA jest zastępcą
szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 27

 D Y Ż U R N A S Ł U Ż B A O P E R A C Y J N A
sadniczej. Jedna z ostatnich w najnowszej
historii. „Ramzes” wspomaga sztab
Dyżurna Służba Operacyjna Sił Zbrojnych RP – na co dzień niewidoczna
MNIEJ SŁÓW, WIĘCEJ DANYCH
Pułkownik Jan Dąbrowski podkreśla, iż – pracuje non stop.
„w tym miejscu widać, że dobra i szybka infor-
macja jest podstawą sprawnego działania”. Puł-
kownik Henryk Krembuszewski dodaje, że
P ułkownik Włodzimierz
Kurek, szef Oddziału Za-
bezpieczenia DSO, prowadzi
cy się tu sprzęt – łącznie
z myszkami komputerów – ma
zabezpieczenia Służby Kontr-
łach Zbrojnych RP wieloklau-
zulowy system informatycz-
ny”, uzupełnia pułkownik
„informacja o jakimś zdarzeniu docierająca do do stanowiska kierowania za- wywiadu Wojskowego. Jan Dąbrowski.
DSO SZRP nieraz bywa szczątkowa, podana rządzaniem kryzysowym „W tym miejscu wdrażamy Dyżurna Służba Operacyjna
nawet ad hoc i dopiero z czasem jest korygowa- MON. Wydawałoby się, że akurat nowy system telein- Sił Zbrojnych RP pracuje
na, uaktualniana. Za każdym razem przy jej jest to zwyczajna sala, w któ- formatyczny «Ramzes», który non stop. Nie tylko resorto-
przekazie obowiązuje zasada: minimum słów, rej za zwykłymi komputerami ma wspomagać pracę Szta- wym VIP-om gwarantuje sta-
maksimum danych”. w każdej chwili może zasiąść bu Kryzysowego MON”, mó- ły, wiarygodny i zarazem
„Gdyby natomiast wynikało z uzyskanych kilkadziesiąt osób. wi podpułkownik Andrzej wszechstronny monitoring
relacji, że sytuacja rzeczywiście jest szczegól- Ta „zwyczajność” zostanie jed- Czajkowski specjalista infor- codziennego życia wojska
na, to najpierw uruchamiane są odpowiednie nak szybko zweryfikowana. matyk, najlepiej znający oraz wszystkiego, co decydu-
służby ratownicze”, mówi inny oficer. „Równo- Dostęp do tego miejsca mają możliwości systemu. „Jest to je o bezpiecznym dniu
legle trwa proces meldowania i powiadamiania tylko nieliczni, a cały znajdują- pierwszy wprowadzony w Si- Polaków. 
o zaistniałym zdarzeniu według obowiązującej
procedury”. Z tamtego zdarzenia wszyscy wyciągnęli od- Zgodnie z ustawowymi zapisami, których ce-
„Tylko raz się zdarzyło, że ktoś zarzucił nam powiednie wnioski, a także zaktualizowano za- lem jest wprowadzenie stałego monitoringu za-
zbyt powolne działanie i odstępstwa od proce- sadnicze procedury i utworzono zapasowe ka- grożeń, każdy resort powinien mieć własne
dur”, dodaje jego kolega. Oficjalnie w DSO nały informowania i powiadamiania. centrum zarządzania kryzysowego, podporząd-
SZRP na ten temat nie chcą rozmawiać. Lecz Obecnie szykują się kolejne zmiany. Pułkow- kowane Rządowemu Centrum Bezpieczeństwa.
nieoficjalnie: „Do tej pory boli, że takie insynu- nik Jagielski dopowiada, że wynikają one W MON, by osiągnąć najlepsze efekty przy jak
acje mogli szerzyć ludzie, którzy dobrze znają z ustawy o zarządzaniu kryzysowym, będącej najmniejszych nakładach, planuje się, że CZK
wojsko”, mówi kolejny. Oczywiście – chodzi podstawą do utworzenia zintegrowanego syste- powstanie właśnie na bazie Dyżurnej Służby
o katastrofę lotniczą pod Mirosławcem. mu zarządzania kryzysowego w państwie. Operacyjnej Sił Zbrojnych RP. 

28 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009

 A R M I A

R
ekrutację do szkół podoficer-
skich dla kandydatów z cywi-
la wstrzymano w Toruniu, Po-
znaniu, Zegrzu, Wrocławiu
i Ustce. Pozostające w dyspo-
zycji dowódcy Sił Powietrznych szkoły
w Koszalinie i Dęblinie, a także Podoficer-
ska Szkoła Służb Medycznych w Łodzi prze-
prowadziły nabór bez trudności. Informacja
o wstrzymaniu rekrutacji od miesiąca jest
tematem wiodącym na forach internetowych
poświęconych wojsku. Kandydaci nie kryją
rozżalenia. Bywa, że nie zostawiają na woj-
sku suchej nitki.

ROZCZAROWANI
„Przykro mi… Naprawdę mi przykro. Lu-
dzie przygotowywali się miesiącami, nawet
latami, żeby móc zdać egzaminy. Łudzili-
ście nas kampaniami reklamowymi, wznio-
słymi słowami… Mydliliście oczy, a teraz
zostawiacie nas na lodzie! Może powiecie,
co mamy robić?! Za rok znów nadeślę pa-

FOT. JANUSZ BŁASZCZAK

piery. Może wtedy nikt nie zdepcze moich
marzeń”, pisze na stronie internetowej wiel-
kopolskiej Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lą-
dowych jeden z zawiedzionych kandydatów.

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

Kapral poza zasięgiem dokumenty rekrutacyjne, to na dostarczenie

Kandydatom na elewów kwiecień przyniósł
bolesne rozczarowanie.
Tegoroczny nabór do szkół kade-
tów był wyjątkowy nie tylko dlate-
go, że został przerwany, lecz także z
tego powodu, że w większości pla-
cówek dokumenty złożyła rekordo-
wa liczba kandydatów.
W Poznaniu o możliwość rozpo-
częcia nauki starało się 2800 zainte-
resowanych, a wolnych miejsc było
tylko 81. „Wielokrotnie uczestni-
czyłem w akcjach promocyjnych
szkoły. Sam zachęcałem ludzi do
wstępowania do wojska. Teraz
chciałbym z każdym z nich się spo-
tkać i powiedzieć: przepraszam. To
była konieczna decyzja. Mogę wiele
mówić o rozczarowaniu kandyda-
tów, ale to tylko częściowo złagodzi
żal, jaki mają teraz do wojska”, oce-
nia chorąży Marcin Szubert, rzecz-
nik poznańskiej szkoły. Przyznaje,
że decyzja o wstrzymaniu rekrutacji
dla wielu osób była szokiem. Dlate-
go na początku pod adresem szkoły
i ogólnie sił zbrojnych można było
usłyszeć mocne słowa i kąśliwe
uwagi. Jak dodaje chorąży Szubert:
„Etap złości już minął. Teraz naj-
częściej pytają nas o to, co się stało
i kiedy sytuacja się zmieni”.
Stan oblężenia przeżywała rów-
nież wrocławska szkoła podoficer-
ska. „Prowadziliśmy intensywne ak-
cje promocyjne, dlatego zaintereso-
wanie nie było małe. O 43 miejsca
chciało się ubiegać aż dwa tysiące
chętnych. Musieliśmy odesłać im
dokumenty. Byli bardzo rozczaro-
wani. Teraz mają do nas żal, że za-
chęcaliśmy do służby, a potem od-
prawiliśmy ich z kwitkiem”, opo-
wiada młodszy chorąży Katarzyna
Pędziwiatr, rzecznik prasowy ko-
mendanta szkoły.
Pikanterii sprawie dodaje fakt, że
decyzja o wstrzymanym naborze do
szkół podoficerskich ogłoszona zo-
stała tydzień po upływie terminu
składania dokumentów do wyższych
uczelni wojskowych. I choć, jak
przyznają rzecznicy szkół, zaintere-
sowanym bardzo szybko odesłano
ich w inne miejsce było już za późno. Wy-
jątkiem jest Podoficerska Szkoła Marynarki
Wojennej w Ustce, która zdecydowała o za-
wieszeniu rekrutacji miesiąc przed końcem
terminu zgłoszeń.
Żadnego pocieszenia dla rzeszy rozczaro-
wanych kandydatów na elewów nie stanowi-
ło to, że nabór z cywila utrzymała Szkoła
Podoficerska Służb Medycznych w Łodzi.
Oferta tej placówki skierowana jest do wą-
skiego grona odbiorców: przyjmuje jedynie
DECYZJA
osoby, które mają wykształcenie medyczne.
o wstrzymaniu
rekrutacji dla NA NOWĄ MIARĘ
wielu osób była Z oświadczenia rzecznika Sztabu Gene-
szokiem. Dlatego
na początku pod
ralnego WP, wydanego w pierwszym tygo-
adresem szkoły dniu kwietnia, wynika, że wstrzymanie na-
i ogólnie sił boru cywilów do szkół podoficerskich
zbrojnych można Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej wy-
było usłyszeć
mocne słowa.
nika nie tyle z kłopotów finansowych resor-
tu obrony, co z „braku większych potrzeb
w zakresie uzupełniania etatów podoficer-
skich”. Pułkownik Sylwester Michalski
podkreśla, że dowódcy poszczególnych ro-
dzajów sił zbrojnych wiedzą, jaka liczba sta-
nowisk będzie wymagała obsadzenia przy
zakładanym na koniec roku stanie ewiden-
cyjnym armii na poziomie 100 tysięcy żoł-
nierzy służby czynnej. Jak wyjaśnia: „Na tej

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 29

 S Z K O L N I C T W O
DLA WOJSKA szkolenie na podoficerów żołnierzy służby czynnej jest szybsze, tańsze i bardziej efektywne niż przygotowanie kandydatów z cywila.
podstawie podejmują oni między innymi decy-
zje dotyczące naboru do szkół podoficerskich.
Nie bez znaczenia jest i to, że w szyku mamy
już obecnie ponad 40 tysięcy zawodowych”.
CYWILE W REZERWIE
Zgodnie z harmonogramem przewidują-
cym, jakie przesunięcia nastąpią w korpusie
oficerskim i podoficerskim, postanowiono,
że skoro faktyczne zapotrzebowanie na sta-
nowiska podoficerskie w Wojskach Lądo-
wych i Marynarce Wojennej jest małe,
wstrzymany zostanie nabór do szkół podofi-
cerskich właśnie dla cywilów. Szkoły pod-
oficerskie nadal będą uzupełniać potrzeby
armii, przyjmując na kursy szeregowych za-
wodowych albo nadterminowych, służących
obecnie w jednostkach. Tego rodzaju szko-
lenia będą trwały kwartał, tak jak to dotych-
czas praktykowano w przypadku żołnierzy
(cywile uczyli się jedenaście miesięcy).
„Dla wojska szkolenie na podoficerów
żołnierzy służby czynnej jest szybsze, tań-
sze i bardziej efektywne niż przygotowanie
kandydatów z cywila. Dowódcy preferują
kierowanie do szkół podoficerskich spraw-
dzonych żołnierzy, którzy wcześniej służyli
w jednostce i którzy po powrocie z kursu
szybko adaptują się do nowych zadań”, ko-
mentuje pułkownik Michalski.
Podobnego zdania jest rzecznik dowódcy
Wojsk Lądowych podpułkownik Sławomir
30 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
Lewandowski: „Potrzebną nam
liczbę podoficerów w stu procen-
tach zdołamy uzyskać po przeszko-
leniu żołnierzy obecnie służących
w korpusie szeregowych. W ten
sposób damy najlepszym szansę na
rozwój, a poza tym wychodzimy na-
przeciw zapotrzebowaniu złożone-
mu przez dowódców jednostek.
DECYZJA W obecnej sytuacji nie ma więc po-
o wstrzymanym trzeby, by szkolić ludzi z cywila”.
naborze do szkół
podoficerskich
ogłoszona MNIEJSZE ZŁO
została tydzień Podpułkownik Lewandowski
po upływie przypomina, że promocja wojska
terminu
składania
obliczona była na inne realia. Między
dokumentów innymi dlatego armia stopniowo rezy-
do uczelni gnowała z dużych akcji promocyjnych
wojskowych. z udziałem zespołów rekrutacyjnych
oraz sprzętu wojskowego, które
w 2008 roku cieszyły się zaintereso-
waniem. Rzecznik dowódcy Wojsk Lą-
dowych przyznaje, że podjęta decyzja
była trudna, ale poprzedzona szczegó-
łowymi analizami i konsultacjami.
„Przeprowadzenie egzaminów
wstępnych dla kandydatów z cywila
z chwilą otrzymania informacji, że
nie będziemy mogli przyszłemu ab-
solwentowi szkoły podoficerskiej
zagwarantować miejsca pracy
w wojsku, narażałoby te osoby na
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
zbędne stres i koszta. Dlatego mu-
sieliśmy interweniować, wydając ja-
sny komunikat”, wyjaśnia pułkow-
nik Michalski. „Nie możemy
w ciemno przyjąć do szkół kilkuset
elewów, by po jedenastu miesiącach
powiedzieć im, że nie ma dla nich
stanowisk. To byłaby skrajna nieod-
powiedzialność”.
Czy nabór z cywila w szkołach
podoficerskich wróci?
Podpułkownik Lewandowski jest
pesymistą: „Obawiam się, że brak
naboru kandydatów z cywila to
trend, który może się utrzymać. Ale
wróżyć nie umiem, więc nie po-
wiem, co przyniosą kolejne lata”.
Tymczasem pułkownik Michalski
twierdzi, że powrót naboru z cywila
w przypadku szkół podoficerskich
jest tylko kwestią czasu. Za
przykład podaje Wyższą Szkołę
Oficerską Wojsk Lądowych we
Wrocławiu, której również w prze-
szłości zdarzyło się wstrzymanie
naboru, a w tym roku oferta tej
podchorążówki cieszy się rekordo-
wym zainteresowaniem maturzy-
stów. A to dlatego, że w Wojskach
Lądowych wciąż istnieje spore za-
potrzebowanie na młodszą kadrę
oficerską. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 31
 L U D Z I E
MUSZĘ IŚĆ DO PRZODU,
pracować uczciwie i solidnie,
doskonalić się, rozwijać. Na pewno
nigdy nie stanę w miejscu.
ROMAN PRZECISZEWSKI
Warkocz i gąsienice
Najlepsza w studium oficerskim, później wyróżniający się dowódca
plutonu, teraz oficer wychowawczy. Ostatnio poprosiła o skierowanie
T
na kurs rangersów.
akie pytanie musi paść: „Czy do
pani porucznik, ładnej dziewczy-
ny, zamelduje się szeregowy
i szczerze przyzna, co przeszka-
dza mu w codziennej służbie?”.
„Jestem oficerem na powierzonym mi stano-
wisku i w czasie służby tylko tak proszę mnie
traktować”, w odpowiedzi natychmiast kontr-
atakuje porucznik Renata Radzikowska
z 1 Brygady Pancernej w Wesołej.
CV ZE SKOKAMI
Pochodzi spod Mińska Mazowieckiego.
W Akademii Pedagogiki Specjalnej skończyła
resocjalizację. Po studiach myślała o pracy w po-
licji, jednak nic z tego nie wyszło. Ta formacja al-
bo akurat poszukiwała prawników, albo nie ofero-
wała odpowiedniego stanowiska. W Służbie
Więziennej – tak samo. Renata Radzikowska
złożyła kilka CV i listów motywacyjnych, lecz
32 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
bez efektu. Na szczęście, dzięki znajomości an-
gielskiego i odpowiednim kursom, mogła być
pilotem wycieczek zagranicznych. Praca niby
doskonała, atrakcyjna, pół roku na Krecie, czyli
na wczasowisku, potem pół roku w kraju, ale już
bez posady i wynagrodzenia, i od początku. Ka-
ruzela wrażeń, turystycznych doznań i, niestety,
narastające poczucie, że dotąd nie odnalazła
prawdziwej recepty na dorosłe życie.
„Jak długo można żyć bez stabilizacji i ja-
snych perspektyw rozwoju?”, Radzikowska sta-
wia retoryczne pytanie.
Egzaminy do Studium Oficerskiego we Wro-
cławiu zaliczyła z marszu. Trzynastomiesięczny
kurs był wymagający. „Na sen przeznaczałam
cztery, maksimum pięć godzin dziennie. Szkoda
mi było czasu”. Szkolenie podstawowe wspomi-
na trochę nietypowo: „Dobrze się bawiłam. Cią-
gali nas po błocie, kazali czołgać się po podobno
najgorszym terenie, ale był to tylko lekki kurs
przetrwania”. Nieco cięższa była dla niej dwu-
dniowa selekcja, gdy podchorążowie maszero-
wali z kilkudziesięciokilogramowym obciąże-
niem, w nocy okopywali się, strzelali, zmieniali
miejsce pobytu i nie było chwili na odpoczynek.
Największe wyzwanie? „Pierwszy skok spa-
dochronowy. Przyznaję, że się bałam, ale poko-
nałam lęk, zostałam skoczkiem”. Największe
rozczarowanie? „Jakie rozczarowanie? Wiedzia-
łam, na co się piszę”.
Wrocławskie studium ukończyła z pierwszą
lokatą. Skorzystała z możliwości wyboru garni-
zonu i wkrótce do służby stałej zameldowała się
w 1 Brygadzie Pancernej w Wesołej. „Chciałam
być jak najbliżej miejsc i ludzi, którzy są mi
bliscy”.
PIERWSZY POLIGON
Została dowódcą plutonu ogniowego. „Dosta-
łam pod komendę dwudziestu chłopaków, szere-
gowych z poboru, haubice Goździki, i wszyst-
kiego musiałam uczyć się od początku”. Okaza-
ło się, że studium we Wrocławiu dało jedynie
znajomość podstaw służby. Resztę uzupełniałam
 A R M I A

Stereotyp do lamusa
Z informacji MON na temat służby kobiet w Siłach Zbrojnych RP
dla sejmowej Komisji Obrony Narodowej.

DOSTAŁAM
W ostatnich latach daje się
zauważyć zmianę w poj-
mowaniu roli kobiet w wojsku.
pod komendę
dwudziestu Są one coraz częściej trakto-
chłopaków, wane nie w kategoriach „pro-
szeregowych blemu”, z którym trzeba się
z poboru, uporać, lecz w kategoriach ko-
haubice
Goździki, rzyści, jakie może odnosić woj-
i wszystkiego sko dzięki ich zatrudnieniu.
musiałam uczyć Z obserwacji kobiet żołnierzy
się od początku.
w nowych rolach wynika, że
udaje im się wypracowywać
własny styl dowodzenia, ak-
ceptowany przez podwładnych
oraz kolegów. Cechy, które
ujawniają kobiety w służbie, to:
ambicja, determinacja, zaan-
gażowanie, nastawienie na
kształtowanie poprawnych re-
lacji z podwładnymi.
W konsekwencji kobiety do-
wódcy wykonują zadania efek-
tywnie, osiągają dobre wyniki
w szkoleniu żołnierzy. Nastę-
puje zatem zmiana w postrze-
ganiu kobiet w wojsku przez
otoczenie społeczne, które do-
strzega, że mogą one pełnić
nie tylko funkcje pomocnicze.
Im więcej jest w jednostkach
wojskowych kobiet, które mają
„nietypowe” role, tym większa
szansa na to, że społeczeń-
stwo oswoi się z tym, często
trudnym do zaakceptowania,
zjawiskiem.
Daje się również zauważyć
powstawanie nowego stereo-
typu, według którego kobiety
na stanowiskach dowódczych
często lepiej radzą sobie niż
mężczyźni, bo skuteczniej ko-
munikują się z podwładnymi,
są bardziej ambitne i aser-
tywne. 

C O M M E N T
Generał brygady
JERZY BIZIEWSKI,
dowódca 1 Brygady
Pancernej:

D o jednostki trafiła delegacja służbowa

zajmująca się problemem pań w mun-
durach. Takich pań, oficerów i podoficerów,
jest u mnie kilkanaście. Na dzień dobry
usłyszałem pytanie: czy zna pan problemy

FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI (2)

kobiet żołnierzy w swojej brygadzie? Odpo-
wiedziałem zgodnie z prawdą: problemy
swoich żołnierzy znam doskonale. Swoich
żołnierzy, czyli wszystkich żołnierzy! Bo ja
nie zważam na to, czy dowódcą plutonu
jest podporucznik Kowalska, czy podpo-
rucznik Kowalski, i całą kadrę traktuję jed-
nakowo.

w macierzystej jednostce. Całe szczęście, bryga-
dowi koledzy – choć na pewno patrzyli mi na rę-
ce – pomagali i uczyli”.
Pierwszy poligon? „Wrzesień, początek pięk-
nej, ciepłej jesieni i strzelania. Co lepszego moż-
na sobie wymarzyć? Wspominam bardzo sym-
patycznie, choć snu na pewno brakowało”.
Pierwsza służbowa przegrana? „Przegrana?
Chyba nie do końca. Podległy mi szeregowy,
który poszedł na samowolkę, był już przecież
przeniesiony do batalionu zmechanizowanego.
Musiałam mu wystawić opinię, więc wezwałam
go na szczerą rozmowę. Usłyszałam: matka jest
chora, brat upośledzony, on sam nie potrafi pora-
dzić sobie z życiem. Dlatego wystąpiłam o po-
moc dla niego. Szkoda, że żołnierze nie zawsze
przychodzą z takimi sprawami, że nie potrafią
się otworzyć. To przecież życie. Każdy jest
człowiekiem”.
Czy kobieta w artylerii to w Polsce fenomen?
„Co pan mówi? A czym ja ryzykuję? Że mój
warkocz wkręci się w gąsienice? To bzdura. Ko-
mendy wydawałam z wozu dowodzenia, poci-
sków nie dźwigałam. A jeżeli już nawet przy-
szłoby mi przenieść pocisk, jaki to problem? To
tylko dwadzieścia kilogramów, czyli nic zbytnio
ciężkiego. Nie przesadzajmy więc z tymi naszy-
mi kobiecymi niemocami”.
Służba wojskowa jest jednak lekcją życia? „To
prawda, umożliwiła mi poznanie samej siebie.
Wiem, że mundur nieco mnie zmienił. Że wy-
ostrzył charakter. Więcej rozumiem, stałam się
cierpliwsza, uczę się na błędach i nigdy nie za-
mierzam się poddawać. Znacznie więcej wyma-
gam od siebie i innych”.
Podobno wojsko gwarantuje dość spore apa-
naże i zabezpieczenie socjalne? „Żartuje pan?
Na warszawskiej liście oczekujących na służbo-
we „M” znalazłam się na 182. pozycji. Tylko
że ja się nie przepycham. Człowiek sam musi so-
bie radzić”.
WIARA I SENS
Z dowódcy plutonu ogniowego awansowała
na oficera wychowawczego. Dzięki temu, zgod-
nie z obowiązującą ustawą pragmatyczną,
otrzymała trzecią oficerską gwiazdkę. Lecz
co dalej?
„Jestem przekonana, że wojsko jest dla mnie.
W nim się odnajduję, w nim się realizuję. Ale
jeszcze dużo jest przede mną”.
Stąd się biorą obecne pobudki o 4.30? „Fakt
– narzucam sobie taki rygor. Bo wiem, ile mam
do zrobienia. Poza tym, kocham sport, na
który przeznaczam maksimum wolnego czasu.
Wstaję bardzo wcześnie. W programie służbo-
wego dnia mam przecież zarówno wykonywa-
nie codziennych obowiązków, jak i nowe
wyzwania”.
Czy to sposób na przetrwanie kobiet w woj-
sku? „Nie cierpię żadnych wcześniej przygoto-
wywanych scenariuszy. Muszę iść do przodu,
pracować uczciwie i solidnie, doskonalić się, roz-
wijać. Na pewno nigdy nie chcę stanąć w miej-
scu. W tym wszystkim pomaga wiara w siebie
i w sens tego, co się robi”.
W sztabie 1 Brygady Pancernej dopowiadają:
porucznik Radzikowska nie spoczywa na lau-
rach. Niedawno złożyła prośbę o skierowanie na
kurs rangersów. Dowództwo jednostki nie widzi
w tym sensacji. „Poparliśmy ją. Ta dziewczyna
może wszystko”. 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 33

 S Z K O L E N I E

Ranni, zanim otrzymali pierwszą pomoc

medyczną zostali poddani dekontaminacji.

Medycy z Gwardii Narodowej USA Ostatnim ele-

opatrują rannego uczestnika impre-
zy masowej.
mentem szkolenia
była ewakuacja ranne-
go z użyciem śmigłowca
W-3 Sokół grupy poszu-
kiwawczo-ratowniczej
(SAR).

T egoroczny „Eskulap” obejmował do-

skonalenie współpracy wojskowej
i cywilnej służby zdrowia w sytuacji za-
grożenia terrorystycznego imprezy ma-
sowej. Chodziło przede wszystkim o ma-
jące się odbyć w Polsce mistrzostwa Eu-
ropy w piłce nożnej w 2012 roku. Wśród
jednostek, które wzięły udział w ćwicze-
W czterodniowych ćwiczeniach wojskowych
niach, znalazły się: Centrum Reagowa-
nia Epidemiologicznego SZ, Centrum
jednostek medycznych „Eskulap ’09”
Szkolenia Wojskowych Służb Medycz- – największych manewrach medycznych
w tym roku – wzięło udział 450 osób.

Z Euro
nych, Wojskowy Instytut Medyczny oraz
wojskowe ośrodki medycyny prewencyj-
nej z terenu całego kraju. W „Eskulapie”
uczestniczyli również przedstawiciele
grup zagranicznych: ze Stanów Zjedno-
czonych – Gwardia Narodowa stanu Illi-
nois, grupa poszukiwawczo-medyczna
i zespół zdalnego wykrywania skażeń,
a także ze Słowacji – mobilne laborato-
rium biologiczne. 
MACIEJ MOSZCZYŃSKI

34 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

 A R M I A

2012 w tle
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (4)

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
zastępca
dowódcy
operacji EUFOR
w Czadzie
Profesjonalista w cywilu
W
armii znajdą się
sami zawodowcy
– powoli przy-
zwyczajamy się
do tej myśli. Ale
co z nimi zrobimy, gdy już osiągną po-
ziom pełnego profesjonalizmu – wie-
rzymy nawet, że tak się stanie – i mimo
wszystko trzeba będzie się z wieloma
pożegnać, odsyłając ich do cywila? To
zupełnie naturalne, że szeregowy czy
kapral nie może biegać „w polu” przez
20 lat. A jeśli odejdzie po pięciu czy
dziesięciu, to, po pierwsze, nie będzie
mógł liczyć na jakąkolwiek emeryturę
z wojska, a po drugie, w cywilu być
może trzeba będzie zaczynać od zera.
Dzisiaj martwimy się, jak sobie
radzą w rezerwie ci, którzy mają
pełną wysługę emerytalną. Dobrze,
że ktoś się o to troszczy, ale tak na-
prawdę to ból głowy się zacznie, gdy
odejdą „pod kapelusz” ci, którzy do-
piero co oswoili się z hełmem. Są-
dzę, że sprawy składek emerytal-
nych, które wojsko odprowadzi do
ZUS za kilka lat służby, nie będą
problemem. Ale co z dalszą karierą
zawodową 25- czy 30-latków, którzy
zakończą przygodę z armią?
W dobie kwitnącego kapitalizmu
i sprywatyzowanych w większości
miejsc pracy nikogo nie zmusi się
dekretem do zatrudnienia za godzi-
we pieniądze wszystkich „przyby-
szów z wojska”. Liczą się wiedza,
umiejętności i konkretne potrzeby
firm i instytucji. Trudno spodzie-
wać się, że sprawę załatwią wyjaz-
dy do Irlandii. Dobrze byłoby już
dzisiaj pomyśleć o rozwiąza-
niach systemowych.
36 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
W samo sedno
Gdy kryzys się skończy, wielu ludziom miłość
do wojska natychmiast przejdzie, szczególnie
jeśli zobaczą, że gdzie indziej są lepsze zarobki.
Z jednej strony, chodzi o to, żeby
były preferencje dla przechodzących
w młodym wieku z wojska do służby,
na przykład, w policji, straży granicz-
nej, służbach ochronnych, straży po-
żarnej, obronie cywilnej. Sądzę, że
policji i pozostałym służbom też wy-
szłoby to na dobre. Taki przeszkolony
i nieźle zaprawiony w bojach szerego-
wy czy kapral, to nie to samo, co no-
wicjusz, którego trzeba wszystkiego
uczyć od początku. Wszędzie tam,
gdzie doświadczenie wojskowe wpły-
nęłoby pozytywnie na efekty przy-
szłej służby, można by w pierwszej
kolejności przyjmować „wojaków”.
Z drugiej zaś strony, także już dzi-
siaj można by rozważyć, jakie szanse
stworzyć przede wszystkim szerego-
wym i podoficerom, by służąc w woj-
sku, mogli zdobyć dodatkowy zawód,
który zapewni im dalszy byt w cywi-
lu. Bardzo jasno należy także posta-
wić sprawę kontraktów i stałej służby
zawodowej. Czytelne
kryteria znane żołnie-
rzom od początku, de-
cydujące o tym, jakie
należy spełnić warun-
ki, by mieć zapewnio-
ny wojskowy chleb
aż do emerytury, to sprawa podstawowa. Żoł-
nierze muszą wiedzieć, na co mogą liczyć i ja-
kie kryteria spełnić, by na sto procent mieć
przedłużony kontrakt lub przejść do służby
stałej. To spowoduje rywalizację, pozwoli po-
zostawić w wojsku najlepszych.
Warto o tym wszystkim myśleć już dzi-
siaj, mieć jasne reguły gry i system moty-
wacyjny dla przyszłych profesjonalistów.
Chwilowy kryzys napędza tłumy chętnych
do armii. To także obawa przed bezrobo-
ciem. Ale gdy się skończy, wielu z nich mi-
łość do wojska natychmiast przejdzie, szcze-
gólnie jeśli zobaczą, że gdzie indziej są lep-
sze zarobki. A wtedy, jeżeli nie będziemy
mieli twardych argumentów, które przeko-
nają do pozostania w armii, nawet najlepsza
akcja promocyjna nie pomoże. Á propos ak-
cji promocyjnej, to trochę głupio wyszło.
Z pięknego hasła „dołącz do najlepszych”
pozostało „dołącz do zawiedzionych”. Nie
ma co ukrywać, para poszła w gwizdek. Ak-
cja była dobra, ale brak pieniędzy zahamo-
wał rzekę kandydatów do wojska. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BOGDAN GÓRALCZYK
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

zajmuje się polityką

międzynarodową

Jedno łóżko,
FOT. US DOD
różne sny
Amerykanie będą mniej pożyczali i mniej się zadłużali, a Chińczycy,
z racji braku popytu, mniej produkowali. Czy znajdą konsensus?

O
Chinach jest coraz
głośniej. Mówi się już
o nich nie tylko jako
o „wschodzącym ryn-
ku” czy państwie szyb-
ko rozwijającym się, lecz o „wyłaniają-
cym się mocarstwie”. Państwo Środka
szybko powraca do statusu jednego
z wielkich graczy, jaki miało do pierw-
szej połowy XIX stulecia, zanim zapa-
nował w nim chaos. Wówczas zyskało
status półkolonialny, po głośnych
wojnach opiumowych (1839–1842,
1856–1860).
Zarówno obecny kryzys gospodar-
FOT. US DOD
G20 w Londynie (2 kwietnia) wyrazi-
ście dowodzą rosnącej roli Chin – i to
w kontekście spadku gospodarczego
znaczenia Stanów Zjednoczonych, po
zimnej wojnie zdecydowanie jedynego
supermocarstwa. Jak zauważył gorzko
po szczycie londyńskim „The New York
Times”: „Minęły czasy Pax Britannica
czy Pax Americana, gdy Wielka Bryta-
nia i Stany Zjednoczone dyktowały wa-
runki gry”. A prezydent Obama na
konferencji prasowej wieńczącej szczyt
podkreślał, że świat się zmienił i że „ne-
gocjacje dziś nie są już tak łatwe jak
wtedy, gdy Roosevelt i Churchill sia-
brandy”. Graczy jest więcej – i to coraz bardziej
zróżnicowanych. Jednobiegunowość odchodzi,
NADRZĘDNYM wraca multipolaryzm.
CELEM CHIN
jest zjednoczenie
ze zbuntowaną GRACZY JEST WIĘCEJ
prowincją Coraz większą rangę na arenie światowej na-
– Tajwanem. daje się stosunkom chińsko-amerykańskim, od
pewnego czasu przez wielu obserwatorów
uznawanych za „najważniejszą relację dwu-
stronną w początkach XXI stulecia”. Chiny po
trzech dekadach reform i otwarcia na świat,
zapoczątkowanych w grudniu 1978 roku,
dzięki roztropnej strategii i umiejętnemu wy-
korzystaniu do swych celów procesów globali-
zacyjnych, wyrosły na trzecie (a wkrótce drugie)

czy, jak i mający mu zapobiec szczyt dali w jednym pokoju ze szklaneczką mocarstwo ekonomiczne świata. Dowodzą tego

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 37

 U S A - C H I N Y
NAJSILNIEJSZA gospodarka
kapitalistyczna – USA
– i najsilniejszy rynek wschodzący
– Chiny – są na siebie skazani.
fakty: mają największe na świecie re-
zerwy walutowe, około 2 bilionów do-
larów, z czego niemal połowę w ame-
rykańskich papierach wartościowych.
Szczycą się najszybszym w dziejach
wzrostem gospodarczym. Szybko się
zmieniają i bogacą.
WYBUCHOWA SYMBIOZA
W ciągu minionych 20 lat rozporzą-
dzające dużym rynkiem (1350 milio-
nów mieszkańców!) i tanią siłą robo-
czą Chiny zamieniły się w wielką ta-
śmę produkcyjną i największą fabrykę
świata, szybko, sprawnie i tanio zaopa-
trującą konsumentów na zewnątrz. Pra-
ca przy tej taśmie i wokół niej często
przypominała niewolnictwo, co tak pla-
stycznie ukazał, dostępny także na na-
szym rynku, dokumentalny film „Chi-
ny w kolorze blue”. Nie postawiono
w nim jednak jednego, podstawowego
pytania: dokąd ten tani towar zmierzał?
A zmierzał – w postaci dżinsów, taniej
konfekcji, zabawek dla dzieci, a później
38 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
już podręcznej elektroniki – wszędzie
tam, gdzie było zapotrzebowanie: do
wysoko rozwiniętych państw zachod-
nich, a przede wszystkim USA. Efekt?
W 2007 roku z tego powodu ujemne
saldo USA w handlu z Chinami prze-
kroczyło 250 miliardów dolarów,
a ujemne saldo państw Unii Europej-
skiej było niewiele mniejsze.
Jak podkreślał wydawany w Hong-
kongu miesięcznik „Far Eastern Eco-
nomic Review”, narodziła się symbio-
za: Chińczycy tanio produkowali,
Amerykanie, też tanio, kupowali, przy
okazji potężnie się zadłużając. A wła-
ścicielem tego „lombardu” stali się
Chińczycy. Kryzys na rynkach skoń-
czył z tym i postawił Chińczyków
w trudnej sytuacji. Jak przyznał premier
Wen Jiabao w dorocznym „Raporcie
o pracy rządu”, przedstawionym 5 mar-
ca na sesji OZPL (parlamentu), w bie-
żącym roku dodatnie saldo w handlu ze
Stanami Zjednoczonymi sięgnie co naj-
wyżej 155 miliardów dolarów. Co wię-
cej, w wyniku polityki zaciskania pasa i zamyka-
nia rynków chińska produkcja spadnie, mimo
przyjętego jesienią 2008 roku „pakietu ożywia-
jącego” gospodarkę w wysokości 584 miliardów
dolarów. Sami Chińczycy mówią też, że pogor-
szy się wzrost gospodarczy – wyniesie 8 procent
(w poprzednich latach było 10 i powyżej), pod-
czas gdy Bank Światowy prognozuje „zaledwie”
6,5 procent. W świetle tego, że szybki wzrost był
W CIĄGU
MINIONYCH
– i jest – jednym z najważniejszych czynników
DWUDZIESTU wiarygodności i legitymizacji chińskich władz,
LAT unikających jak ognia reform politycznych, takie
rozporządzające dane mogą okazać się złowrogie. Już rośnie bez-
dużym rynkiem
i tanią siłą robocie, a liczba strajków, rozruchów i demon-
roboczą Chiny stracji przekracza rocznie 90 tysięcy. Być może
zamieniły się jest za wcześnie, by prognozować, że doprowa-
w wielką taśmę dzą one do upadku władzy Komunistycznej Par-
produkcyjną
i największą tii Chin (KPCh), o czym przypomina na łamach
fabrykę świata. renomowanego kwartalnika „Foreign Affairs”
znany ekspert chiński rezydujący w USA
Minxin Pei, ale są dodatkowe powody do obaw
i zastanowienia. Dlatego, nie po raz pierwszy,
władze chińskie uczynią wszystko – na arenie
wewnętrznej i zewnętrznej – by utrzymać sta-
bilność. Zapłacą za to każdą cenę.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C O M M E N T A R I U M

Gra o wielkie stawki

Stare chińskie powiedzenie brzmi:
„nawet jeśli (teraz) śpią w jednym łóżku,
to przecież mają różne sny”.

S
tany Zjednoczone
i Chiny są strategicz-
nymi graczami. Gra-
ją o wielkie stawki. Dzisiaj
stawiają na dialog i współ-
pracę, tak bardzo potrzeb-
ną obydwu stronom – Sta-
nom Zjednoczonym, chcą-
cym szybko wyjść z groźnej
recesji, oraz Chinom, chcą-
cym doprowadzić swój pro-
gram reform (czytaj: wrócić
do statusu mocarstwa) do
końca, czego nie da się
zrobić bez współpracy z in-
nymi państwami. Najbliż-
sze rokowania są więc do-
bre. Pamiętajmy jednak,
że po obydwu stronach
Pacyfiku mamy do czynie-
nia z różnymi interesami,
koncepcjami i wizjami
świata. Chodzi przecież
o najbardziej rozwinięte
państwo kapitalistyczne
i kraj nadal rządzony przez
partię komunistyczną. Mi-
mo pozytywnych deklaracji
i słów – w czynach nie było
i nie będzie łatwo. 

chińska ambasada (demonstranci w Pekinie rewelacje, jak przypisywane chińskim hakerom

mocno zdewastowali później ambasadę ame-
rykańską), czy późniejszy o dwa lata kryzys
w związku z przechwyceniem przez chińskie
myśliwce amerykańskiego samolotu zwiadow-
czego F-8.
Dzisiaj, na szczęście dla świata, na nic takie-
go się nie zanosi. Po londyńskim spotkaniu pre-
zydentów Baracka Obamy i Hu Jintao, przez
niektórych, trochę na wyrost, określonego już
mianem G2, ogłoszono, że Chiny i USA
wzmocnią współpracę w takich dziedzinach,
jak gospodarka, zwalczanie terroryzmu, niepro-
liferacja broni jądrowej, przestrzeganie prawa,
FOT. US DOD
ataki w ceberprzestrzeni na tajne i supertajne
amerykańskie dane?
NAJPIERW TAJWAN
Znaków zapytania jest sporo, ale można jed-
noznacznie stwierdzić: w dobie kryzysu gospo-
darczego i wobec widma globalnej recesji naj-
silniejsza gospodarka kapitalistyczna – USA
– i najsilniejszy rynek wschodzący – Chiny – są
na siebie skazani. Mechanizmy je łączące są
już inne niż w ostatnich kilku latach. Amery-
kanie będą mniej pożyczali i mniej się zadłu-
żali, a Chińczycy, z racji braku popytu, mniej

Tymczasem kolejny, wcale nie mniejszy pro-
blem Chin w stosunkach z Amerykanami to…
nadmiar rezerw walutowych. Okazuje się, że
ponad 80 procent z nich jest denominowane
w dolarach. Chińczycy mają zdecydowanie za
dużo dolarów – i chcieliby od nich uciec. Stąd
ich propozycje, by szukać jakiejś nowej waluty
globalnej, którą tamtejszy szef banku centralne-
go Zhou Xiaochuan określił mianem „ponad-
suwerennej rezerwy walutowej”. Inni uczestni-
cy szczytu w Londynie chińskiego pomysłu nie
kupili, a noblista Paul Krugman napisał na ła-
mach „The New York Times”, że Państwo
Środka wpadło w „pułapkę dolarową” i ma kło-
pot: „Dwa lata temu żyliśmy w świecie, gdy
Chiny mogły zaoszczędzić więcej niż inwesto-
wały i przechwycić dodatkowe oszczędności
z Ameryki. Tego świata już nie ma”.
Czy wobec tego czeka nas nowy, „gorący”
okres w stosunkach Chiny–USA? Przecież były
już w nich, całkiem niedawno, dość poważne
kryzysy, że przypomnę wybuch chińskiego
nacjonalizmu po ataku samolotów amerykań-
skich na Belgrad przed dziesięciu laty, w któ-
rego wyniku zniszczona została też tamtejsza
energetyka, zmiany klimatu, nauka, edukacja,
kultura, ochrona zdrowia, a nawet wymiana wi-
zyt pomiędzy armiami obu państw. Lista jak
widać jest długa – i ma być omawiana podczas
wizyty amerykańskiego prezydenta w ChRL
jeszcze w tym roku. Zapowiedziano już, że
w stosunkach dwustronnych będzie uruchomio-
ny mechanizm „chińsko-amerykańskiego dia-
logu strategicznego i gospodarczego”, który
zdaniem jednego z ekspertów z renomowanej
Brookings Institution Johna L. Thorntona
„dowodzi tego, że obie strony chcą budować na
pozytywnym podejściu do siebie nawzajem,
wypracowanym w ciągu minionych kilku lat”.
To „pozytywne podejście” pojawiło się
w bardzo specyficznym momencie, po atakach
terrorystycznych 11 września 2001 roku. Chiny
poparły USA w walce z terrorem (same mają ta-
kie wyzwanie na obszarze Xinjiang – Ujgurskie-
go Regionu Autonomicznego) i szybko prze-
obraziły się ze strategicznego rywala w strate-
gicznego partnera. Później z wyraźną troską za-
biegały o to, by utrzymać ten drugi status. Czy
nadal będzie im się wiodło? Szczególnie że
w USA coraz więcej osób, także kongresmanów,
zwraca uwagę na szybko rosnące wydatki woj-
skowe ChRL, na rozbudowę i modernizację ar-
mii. Czy nie przeszkodzą tym stosunkom takie
produkowali. Czy znajdą konsensus? Obydwie
strony wyraźnie tego chcą, co stanowi dobry
omen: dla obu tych wielkich państw i tym sa-
mym dla świata.
Pamiętajmy jednak, że nadrzędnym celem
Chin jest zjednoczenie ze zbuntowaną prowin-
cją – Tajwanem. Ten właśnie problem był, jest
i chyba jeszcze dość długo będzie kością nie-
zgody w stosunkach Chiny–USA. Ostatnio
pod rządami Guomindangu i prezydenta Ma
Ying-jeou wyspa ponownie znacznie zacie-
śnia więzi z interiorem, ale to przecież jeszcze
nie oznacza unifikacji. Co będzie, gdy Pekin
znów zacznie naciskać na to, by włączyć Taj-
wan, jak wcześniej Hongkong (1997) i Macao
– Aomen (1999), „do łona Ojczyzny”? Jak na
to odpowiedzą Japonia i Stany Zjednoczone,
nie mówiąc już o samych Tajwańczykach,
mocno podzielonych w tej sprawie? 
WIZYTÓWKA
Doktor habilitowany
BOGDAN GÓRALCZYK
Politolog, sinolog,
publicysta, dyplomata.
Autor wielu książek, między innymi
„Zmierzch i brzask. Notes z Bangkoku”.

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 39

 U S A - C H I N Y
TADEUSZ WRÓBEL
Smok kontra orzeł
Od lat dziewięćdziesiątych Chiny wykorzystują koniunkturę ekonomiczną
do przyspieszenia modernizacji sił zbrojnych. Niepokoi to Amerykanów.
C
hiny i Stany Zjedno-
czone są godnymi sie-
bie rywalami. Pierw-
sze z państw to najpo-
tężniejszy z tak zwa-
nych rynków wschodzących. Drugie,
mimo obecnych problemów ekono-
micznych, to nadal największa go-
spodarka świata. Są one skazane na
współzawodnictwo. Także w sferze
militarnej.
Chiny mają najliczniejszą armię.
Po wielokrotnych redukcjach tworzy
ją blisko 2,2 miliona żołnierzy
w służbie czynnej. Po mobilizacji
około 100 tysięcy rezerwistów do in-
terwencji w Afganistanie i Iraku li-
czebność sił zbrojnych Stanów Zjed-
noczonych przekroczyła 1,5 miliona
40 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009
Chiny mają
najliczniejszą ar-
mię. Po wielokrotnych
redukcjach tworzy ją
blisko 2,2 miliona żoł-
nierzy w służbie
czynnej.
FOT. US DOD/US NAVY
żołnierzy. Amerykanie mają nato-
miast przewagę technologiczną. Eks-
perci cywilni i wojskowi wskazują
jednak, że z roku na rok jest ona co-
raz mniejsza.
SIŁA PIECHOTY
Największe dysproporcje między
armiami Państwa Środka i Stanów
Zjednoczonych istnieją w wojskach
lądowych. W Chinach liczą one 1,6
miliona żołnierzy, czyli 70 procent
personelu całych sił zbrojnych.
W USA, po wzmocnieniu rezerwi-
stami, w wojskach lądowych (US
Army) służy 632 tysiące ludzi, co
stanowi nieco ponad 40 procent
personelu mundurowego w służbie
czynnej.
W porównaniach należy uwzględnić to, że
w Stanach Zjednoczonych poza US Army ist-
nieje 350-tysięczna Gwardia Narodowa
(Army National Guard – ANG), której 67 ty-
sięcy członków zasiliło szeregi armii czyn-
nej. Amerykanie dysponują też 187-tysię-
czym Korpusem Piechoty Morskiej.
Równie duże różnice widać w organizacji
sił lądowych. W Chinach wiodącą rolę od-
grywają struktury terytorialne. Kraj podzie-
lono na okręgi wojskowe. W każdym stacjo-
CHINY są jednym nują dwie lub trzy grupy armijne.
z pięciu oficjal-
W Stanach Zjednoczonych natomiast pod-
nych mocarstw
nuklearnych. stawą wojsk lądowych są korpusy. Podobnie
Ocenia się, że jak inne rodzaje sił zbrojnych, mają one cha-
mają około 800 rakter ekspedycyjny. W sumie w US Army
pocisków, które
mogą być uzbro-
i ANG jest 18 dywizji, co wraz z kilkoma sa-
jone w głowice modzielnymi jednostkami daje 76 brygado-
nuklearne. wych zespołów bojowych. Chińczycy mają
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

ponad 40 związków taktycznych szczebla dy-

wizyjnego i około 35 brygad bojowych. Jeśli
chodzi o uzbrojenie, to przewaga jest po stro-
nie Amerykanów. Co prawda często mają go
mniej, ale za to znacznie nowocześniejsze.
Jako przykład można podać choćby broń
pancerną. Uwzględniając arsenał marines,
Stany Zjednoczone mają około ośmiu tysięcy
czołgów. Chińczycy mają ich o kilkaset wię-
cej, ale ponad tysiąc to czołgi lekkie. W ich
arsenale nadal dominuje pięć tysięcy przesta-
rzałych wozów T-59. Do tego Amerykanie
mają 35 tysięcy bojowych wozów piechoty
i transporterów opancerzonych, podczas gdy
ich potencjalny rywal dysponuje zaledwie
kilkoma tysiącami. Innymi słowy, w armii
chińskiej przeważają jednostki piechoty zmo-

FOT. MILITARY PHOTOS

toryzowanej na ciężarówkach. Ich głównym
atutem wciąż pozostaje liczba żołnierzy, nie
jakość oręża.

NUKLEARNE MOCARSTWO
Chiny są dopiero w trakcie tworzenia no-
woczesnych sił powietrznych i marynarki wo-
jennej, które przez dziesiątki lat traktowano PIOTR STOKARSKI

Niepokorna wyspa
tam jako formacje pomocnicze wojsk lądo-
wych. Dziś kraj ten dysponuje niecałymi
dwoma tysiącami samolotów bojowych, łącz-
nie z lotnictwem morskim. Amerykanie mają
ich nie tylko dwa razy więcej, ale też są one
o wiele bardziej zaawansowane technicznie. Od 60 lat Tajwan zachowuje kruchą niezależność
Przytłaczająca jest również ich przewaga
na morzu. W służbie armia USA utrzymuje od komunistycznej Chińskiej Republiki Ludowej.

11 lotniskowców, podczas gdy Chińczycy do-
piero pracują nad pierwszym. Dzięki rozpo-
czętej w latach dziewięćdziesiątych rozbudo-
wie floty Państwo Środka wyrasta na drugą
potęgę morską świata. Dysponuje już blisko
80 dużymi okrętami nawodnymi, niszczycie-
lami i fregatami. Stany Zjednoczone mają
niemal setkę tych jednostek w służbie, a kil-
kadziesiąt w rezerwie.
Porównywalne pod względem liczby okrę-
tów są floty podwodne obu państw, z tym że
amerykańska jest o wiele nowocześniejsza.
Chińczycy dopiero tworzą takie jednostki
o napędzie atomowym. Inwestują przy tym
w nosicieli rakiet balistycznych. Niebawem
Pekin będzie tu dysponował podobnym po-
tencjałem jak Francja czy Wielka Brytania.
Chiny są jednym z pięciu oficjalnych mo-
carstw nuklearnych. Ocenia się, że mają oko-
ło 800 pocisków, które mogą być uzbrojone
w głowice nuklearne. Są to przede wszystkim
systemy bliskiego zasięgu. Znaczną część
z nich rozmieszczono na wybrzeżu naprze-
ciw Tajwanu, który przez Pekin jest traktowa-
ny jako zbuntowana prowincja. Poza tym
Chińczycy dysponują też pociskami między-
kontynentalnymi i średniego zasięgu. Mają
również bombowce strategiczne. Według eks-
pertów, wzrasta znaczenie broni nuklearnej
w strategii Chin, jednak Pekin zapewnia, że
nigdy nie użyje jej jako pierwszy.  również w Tajpej istnieje podobny pogląd co
C
hiny na początku marca zapropo-
nowały Tajwanowi dialog. „Jeste-
śmy gotowi do prowadzenia roz-
mów w kwestiach politycznych
i wojskowych, i chcemy stworzyć warunki
do zakończenia stanu wrogości, finalizując
to porozumieniem pokojowym między dwo-
ma stronami Zatoki Tajwańskiej”, oświad-
czył podczas dorocznej sesji parlamentu
Chińskiej Republiki Ludowej premier Wen
Jiabao. Tajwan i mniejsze wysepki, nad któ-
rymi kontrolę po przegranej w 1949 roku
wojnie domowej zachowali nacjonaliści pod
wodzą Czang Kaj-szeka, rządzący na kon-
tynencie spadkobiercy Mao Tse-tunga
uznają za zbuntowaną prowincję.
JEDNE CHINY?
Władze ChRL głoszą ideę „jednych Chin”
i deklarują, że wykorzystają każdą nadarza-
jącą się okazję, by doprowadzić do zjedno-
czenia kraju. Dlatego też Pekin alergicznie
reaguje na wszelkie wypowiedzi strony taj-
wańskiej, że wyspiarze formalnie ogłoszą
niepodległość. Natychmiast pojawiają się
groźby użycia siły. Dziś Tajwan, którego
oficjalna nazwa brzmi Republika Chińska,
jest kontynuacją Państwa Środka sprzed
zwycięstwa komunistów. Oznacza to, że
do jedności państwa i narodu, aczkolwiek na
zupełnie innych warunkach.
„Porozumienie pokojowe byłoby korzyst-
ne dla obu stron”, powiedział agencji Reute-
ra Tony Wang, rzecznik tajwańskiego pre-
zydenta Ma Ying-jeou, komentując ofertę
szefa rządu w Pekinie. Dodał, że najpierw
powinny zostać zawarte porozumienia go-
spodarcze, a potem polityczne. Już jakiś
czas temu władze ChRL przedstawiły Taj-
wańczykom ofertę – jedno państwo, dwa
ustroje. Ci jednak nie do końca dowierzają
komunistom. Bacznie też obserwują rozwój
sytuacji w Hongkongu.
Z drugiej strony, pomimo kluczowych
rozbieżności politycznych obie strony roz-
wijają kontakty w innych dziedzinach, jak
na przykład turystyka. Istnieją bezpośrednie
połączenia lotnicze i morskie między Taj-
wanem a kontynentalnymi Chinami. Odprę-
żeniu sprzyja postawa obecnego prezydenta,
który w odróżnieniu od swego poprzednika
Czen Szuej-biena nie wspomina o ogłosze-
niu niepodległości.
Zacieśnienie więzi gospodarczych ma też
konsekwencje polityczne. Tajwan staje się
coraz bardziej zależny od Pekinu. Do ChRL
trafia niemal jedna trzecia jego eksportu.
Z roku na rok coraz mniej krajów utrzymuje
z nim stosunki dyplomatyczne. Przez lata

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 41

 U S A - C H I N Y
M O I M Z D A N I E M

Wojna się nie opłaca

FOT. MILITARY PHOTOS

KRZYSZTOF GŁOWACKI

Konflikt z Tajwanem nikomu

nie wyszedłby na dobre.
Niewielki Tajwan jest jedną

T
z większych światowych potęg
dwvx ajwan nie ma szans na nie- teresy. Amerykanie inwestują
gospodarczych.
zależność, między innymi
klq| z powodu geopolitycznych
uwarunkowań.
Pekin nie ma więc potrzeby prze-
xflrx
prowadzać ataku na wyspę. Nie
chodzi również o strach przed
xhpr| Ameryką. Stany Zjednoczone oraz
Tajwan łączy sojusz militarny. Wy-
hvndgru| spa ma bardzo duże znaczenie
dmzdq strategiczne dla światowego mo-
carstwa – Cieśnina Tajwańska to
„droga” do Japonii, innego sojusz-
GRAF. MARCIN DMOWSKI
w Chinach, ChRL jest też najwięk-
szym amerykańskim pożyczko-
dawcą!
Tajwan to dla Pekinu nie tylko
zbuntowana prowincja, ale też
– a może przede wszystkim – in-
westor i dostarczyciel kapitału.
W ostatnich czterech latach inwe-
stycje tajwańskich firm w Chinach
wyniosły ponad 70 miliardów do-
larów.
Konflikt z Tajwanem nikomu nie

Dawid i Goliat nika w regionie. Niemniej zarówno

Ameryka, jak i ChRL nie mają żad-
wyszedłby na dobre. Zagroziłby
stworzonej bilateralnej siatce po-
TAJWAN CHINY nego interesu w doprowadzeniu wiązań ekonomicznych oraz ko-
Ludność (mln) 22,97 1338,61 do wojny. Amerykańscy i chińscy niunkturze gospodarczej na całym
Powierzchnia (tys. km kw.) 35,98 9596,96
biznesmeni prowadzą wspólne in- świecie. 
PKB (mld USD) 401,6 4222,0

kupował sobie uznanie różnych nie-
wielkich państw trzeciego świata,
wspierając je ekonomicznie, jednak
obecnie przegrywa tę rywalizację
z Pekinem.
Od czasu zakończenia wojny do-
mowej w Chinach w 1949 roku
w rejonie Zatoki Tajwańskiej doszło
do trzech dużych kryzysów i wielu
incydentów zbrojnych. Pierwszy
kryzys rozpoczął się po tym, gdy
18–20 stycznia 1955 roku komuni-
M O I M Z D A N I E M
Chiny zaatakują
TADEUSZ WRÓBEL
Co powstrzymuje Chiny
przed atakiem na Tajwan?
ści opanowali dwie małe wyspy spy Matsu i Quemoy. Doszło do walk po-
Jijiangszan, niszcząc tamtejszy gar- TAJWAN, wietrznych. Po 44 dniach, 6 października,
w którym żyją
nizon. Zmusiło to nacjonalistów do 23 miliony ludzi,
zawarto rozejm, choć obie strony ostrzeliwa-
ewakuacji, w czym pomogła flota a zajmuje ły się jeszcze przez lata pociskami zawiera-
amerykańska. Cztery dni później niecałe jącymi ulotki propagandowe.
Tajwańczycy opuścili Nanjiszan, 36 tysięcy Trzeci kryzys miał miejsce między 21 lipca
kilometrów
wyspę na Morzu Wschodniochiń- kwadratowych, 1995 a 23 marca 1996 roku. Chińczycy prze-
skim. Zrobili to, gdy USA odmówi- ma 300-tysięczną prowadzili wówczas testy rakietowe w pobliżu
ły wsparcia w jej obronie. armię, co czyni Tajwanu. Była to próba wywarcia presji na je-
Drugi kryzys rozpoczął się 23 go jednym go mieszkańców, by nie wybrali na prezyden-
z najbardziej
sierpnia 1958 roku, gdy komuni- zmilitaryzowanych ta polityka gotowego zrezygnować z idei „jed-
styczne siły zaczęły ostrzeliwać wy- miejsc na ziemi. nych Chin”. Napięcie polityczno-militarne od-
biło się niekorzystnie na gospodarce wyspy.
W ARMII SIŁA
mogą zyskać poparcie Mając wielkiego i groźnego sąsiada, Taj-
społeczne.
Agresji nie przeszkodzą Ame-
wan zmuszony jest utrzymywać potężne siły
zbrojne. Kraj, w którym żyją 23 miliony lu-
rykanie. Dziś Waszyngton dzi, a zajmuje niecałe 36 tysięcy kilometrów
bardziej obawia się konfron- kwadratowych, ma 300-tysięczną armię, co
tacji z Pekinem niż odwrot- czyni go jednym z najbardziej zmilitaryzo-
nie. Zresztą chińscy komuni- wanych miejsc na ziemi.
ści pokazali w przeszłości, że Tajwańczycy dysponują około 400 samolo-

G
dyby Tajwan ogłosił
niepodległość, Chiny
zaatakowałyby go bez
wahania. Dotąd ich agresję
powstrzymuje chęć zagarnię-
cia w stanie nienaruszonym
potencjału gospodarczego
wyspy i nowoczesnego uzbro-
jenia, jak zestawy antyrakie-
towe Patriot czy fregaty typu
La Fayette, nie mówiąc już
o zaawansowanej elektroni-
ce. Formalna niepodległość
Tajwanu oznaczałaby dla rzą-
dzących w Pekinie koniec
marzeń o otwarciu tamtejsze-
go sezamu. Dochodzi do tego
fakt, że idee komunistyczne
przekonują coraz mniej ludzi,
a hasła w stylu „jedne Chiny”
są gotowi rzucić wyzwanie tami bojowymi. Nieba nad wyspą bronią też
Stanom Zjednoczonym. W la- zestawy rakietowe Patriot. Flota składa się
tach pięćdziesiątych XX wie- z 26 niszczycieli i fregat oraz ponad setki in-
ku wielokrotnie atakowali te- nych jednostek nawodnych. Słabą stroną syste-
rytoria Republiki Chińskiej, mu obronnego Tajwanu jest natomiast to, że
choć ta zawsze mogła liczyć ma on tylko cztery okręty podwodne. Od kilku
na wsparcie supermocar- lat wyspiarze próbują kupić kilka nowych jed-
stwa dysponującego bronią nostek konwencjonalnych, ale żaden z ich pro-
nuklearną, której sami wów- ducentów nie chce ryzykować konfliktu poli-
czas nie mieli.  tycznego z Pekinem. 

42 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009


Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
FOT. US DOD
Wyzwania
dla Zachodu
Zachód musi odpowiedzieć na pytanie, co zrobić z Rosją i Chinami?
U
biegłoroczna wojna w Gruzji wy-
wołała szeroką debatę w kwestii, ja-
ką politykę Zachód powinien przy-
jąć wobec coraz bardziej agresyw-
nej Rosji. Mało kto ma obecnie wątpliwości co
do rewizjonistycznej postawy Kremla. Jedno-
cześnie w tle można zaobserwować regularny,
acz nie aż tak widowiskowy wzrost Chin.
Słuszne jest zatem pytanie, jaką politykę Za-
chód powinien prowadzić wobec wyłaniających
się (czytaj: odradzających) mocarstw, które nie
ukrywają (Rosja) swoich ambicji zajęcia ade-
kwatnego miejsca w porządku światowym bądź
ukrywają je z coraz większym trudem (Chiny).
KŁOPOTY EUROPY
Temat nie jest nowy. Pytania o to, jak za-
pewnić utrzymanie korzystnego dla nas (Za-
chodu) status quo, mieszają się z pytaniami
o sposób przejścia przez niekorzystną, chociaż
często nieuniknioną transformację. Europa
pierwszej takiej transformacji nie podołała
– konflikt globalny lat 1914–1945 pozbawił ją
czołowego miejsca na arenie międzynarodowej
na rzecz Stanów Zjednoczonych i Związku Ra-
dzieckiego. Drugi konflikt globalny – zimna
wojna – skończył się w sposób nie do przewi-
dzenia przez naukę o stosunkach międzynaro-
dowych – rozpadł się jeden z jego uczestników,
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Za Wielkim
Murem Pekin sta-
rannie ukrywa swoje
ambicje, ale jego realny
wpływ polityczny i ekono-
miczny rośnie w impo-
nującym tempie.
i nie presja drugiej strony była tu decydująca,
ale czynniki wewnętrzne.
Obecna sytuacja, którą rosyjscy badacze
(między innymi Siergiej Karaganow) tak chęt-
nie określają jako koniec okresu pozimnowo-
jennego (dla badaczy amerykańskich, takich
jak Robert Kagan, to koniec „końca historii”),
z pewnością nie jest jeszcze trzecim konfliktem
globalnym. Podobnie jak nie jest „nową zimną
wojną”, która to metafora zrobiła oszałamiającą
karierę od czasu zabójstwa w Londynie byłego
pracownika służb bezpieczeństwa publicznego
nowej Rosji, a w chwili śmierci obywatela
Zjednoczonego Królestwa. Nie można jednak
zaprzeczyć, że Zachód stoi przed wyzwaniem
ze strony państw, które, po pierwsze, chcą za-
jąć lepszą pozycję międzynarodową, a po dru-
gie, odrzucają uniwersalny charakter tak zwa-
nych norm zachodnich (abstrahując od tego, że
często państwa zachodnie, a już zwłaszcza Sta-
ny Zjednoczone, same mają problemy z ich
przestrzeganiem).
Dla Rosji wojna w Gruzji była kopią amery-
kańskiej wojny w Iraku; uznanie niepodległości
Abchazji i Osetii Południowej – kopią uznania
niepodległości Kosowa. I mimo to, że Zachód
jest po części winny temu, co stało się z Gruzją
i w Gruzji – bo uznając niepodległość Kosowa
ustanowił niebezpieczny precedens (przekształ-
cenia protektoratu oderwanego od jednego pań-
stwa siłą w samodzielne państwo) – nie zmie-
nia to faktu, że rewizjonistyczna polityka
Rosji jest dla Zachodu wyzwaniem.
W przypadku Chin ambicje rewizjoni-
styczne nie są aż tak oczywiste. Przedsta-
wiciele chińskich elit powtarzają jak man-
trę, jakoby Chiny były wciąż jeszcze słabe,
nastawione pokojowo. Pekin starannie ukrywa
swoje ambicje, ale jego realny wpływ politycz-
ny i ekonomiczny (zwłaszcza w Azji Wschod-
niej) rośnie w imponującym tempie (Korei Po-
łudniowej bliżej do Chin niż do USA).
BEZ ODPOWIEDZI
Nie ma oczywistej odpowiedzi na pytanie,
jak Zachód powinien zareagować na rosyjską
i chińską politykę. I nie ma co do tego zgody
w obrębie samego Zachodu. Państwa europej-
skie nie chcą konfrontacji politycznej z Moskwą
i nie są do niej gotowe. Stany Zjednoczone z ko-
lei, wykazując pewną asertywność wobec
Kremla, w ciągu ostatnich ośmiu lat zrezygno-
wały z asertywności wobec ChRL i coraz bar-
dziej przechylały politykę w kierunku zaangażo-
wania. Efekt jest taki, że powiązania gospodar-
cze między Chinami a USA bardzo przypomi-
nają te (przede wszystkim energetyczne) między
Unią Europejską a Rosją. Oba filary wspólnoty
zachodniej mają ograniczoną swobodę manew-
ru w polityce wobec Moskwy i Pekinu.
Rosja jest z pewnością „łatwiejszym” wy-
zwaniem z uwagi na szum propagandowo-me-
dialny, jaki wywołuje wokół swojego powrotu
na arenę międzynarodową (regularnie powta-
rzane hasła „Rosja wstała z kolan” i „Polityka
rosyjska odzyskała samodzielność”). Chiny
z kolei, postępując zgodnie z rosyjskim przysło-
wiem „tisze jediesz, dalsze budiesz”, utrudniają
uznanie ich za oczywiste wyzwanie. Nie zmie-
nia to faktu, że Zachód staje wobec nowego
rozkładu sił w porządku światowym, który co-
raz wyraźniej ewoluuje w kierunku trójbiegu-
nowości, z USA/Zachodem, Chinami i Rosją.
I to w obrębie zachodniej wspólnoty strategicz-
nej należy wypracować wspólne podejście wo-
bec nowej sytuacji międzynarodowej. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 43
 M O Ł D A W I A
UNIA EUROPEJSKA mocno zaangażowała się w próbę rozwiązania konfliktu naddniestrzańskiego. Na zdjęciu: prezydent Mołdawii Władimir Woronin podczas
spotkania z Benitą Ferrero-Waldner – komisarzem UE do spraw stosunków zewnętrznych.
MARCIN KACZMARSKI
Zamrożony konflikt
Po kilkunastu latach „przeciągania” Mołdawii między Wschodem i Zachodem
Moskwie może udać się trwałe podporządkowanie sobie tego kraju.
N
iemal od początku niepodległo-
ści państwa mołdawskiego Kreml
dysponował kluczowym narzę-
dziem nacisku na Kiszyniów, ja-
kim był separatyzm naddniestrzański. Za-
mieszkane przez Rosjan Naddniestrze odłą-
czyło się od ówczesnej Mołdawskiej Socjali-
stycznej Republiki Radzieckiej jeszcze w ro-
ku 1990, schyłkowym okresie istnienia
ZSRR. Od 1992 roku obowiązuje porozu-
mienie rozejmowe, przestrzegane dość zgod-
nie przez obie strony. Naddniestrze, za-
mieszkane przez ludność rosyjskojęzyczną
(w dużej części przez Rosjan i Ukraińców),
pozostaje zależne od rosyjskich gwarancji
politycznych (rosyjska obecność militarna
ma bowiem znaczenie głównie symbolicz-
ne). Klucz do zjednoczenia Mołdawii ma
przede wszystkim Moskwa.
PRÓBA ODSKOKU
Mołdawia próbowała uwolnić się spod rosyj-
skiej kurateli, między innymi przynależąc do
ugrupowania GUAM (Gruzja, Ukraina, Azer-
bejdżan i Mołdawia), zrzeszającego te kraje
44 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP), któ-
re usiłowały ograniczyć rosyjską dominację.
Jednak z czasem Kiszyniów (pod wyraźnym
naciskiem Rosji) coraz mniej uwagi poświęcał
tej organizacji. Nie zgodził się też, jak dotąd, na
ratyfikację Karty GUAM, która dałaby ugrupo-
waniu większe możliwości działania.
Jednocześnie konflikt naddniestrzański
wyróżnia się wyraźnie na tle innych, podob-
nych sporów na obszarze WNP (jak gruziński
o Abchazję i Osetię Południową oraz azer-
sko-ormiański o Karabach). W przeciwień-
stwie do pozostałych, separatyzm naddnie-
strzański nie ma podstaw etnicznych czy hi-
storycznych. Część więzi gospodarczo-admi-
nistracyjnych jest utrzymywana, czasem na-
wet w dość kuriozalnej formie (na przykład
przedsiębiorcy z Naddniestrza jeżdżą do
Mołdawii po dokumenty umożliwiające im
eksport towarów). Władze w Kiszyniowie,
w przeciwieństwie na przykład do Gruzji, nie
próbowały zastosować ostrzejszej polityki
wobec separatystycznej prowincji.
W 2003 roku Moskwa podjęła pierwszą pró-
bę skorzystania z sytuacji i zjednoczenia Moł-
FOT. EUROPEAN COMMISION, MOLDOWA.ORG, KREMLIN.RU
dawii pod rosyjskim patronatem, przedstawia-
jąc tak zwane memorandum Kozaka (od nazwi-
ska jego twórcy, Dmitrija Kozaka). Zakładało
ono zjednoczenie Mołdawii na zasadzie federa-
cyjnej, trwałą neutralność tego państwa oraz
możliwość utrzymania przez Rosję obecności
wojskowej. Wówczas jednak państwa zachod-
nie zdołały przekonać Kiszyniów do odrzuce-
nia rosyjskiej propozycji.
ZAKUSY MOSKWY
Obecnie Moskwa usiłuje po raz kolejny
podporządkować sobie ostatecznie Mołdawię.
Powrót do jednego państwa mołdawskiego
miał być „opłacony” jej powrotem do rosyj-
skiej strefy wpływów. Tym razem możliwości
rosyjskie są dużo większe, zainteresowanie
zaś Zachodu (i jego możliwości) wyraźnie
mniejsze niż kilka lat temu. Sama Mołdawia
z kolei nigdy specjalnie się na Zachód nie
spieszyła, zwłaszcza pod rządami kończącego
drugą kadencję prezydenta Władimira
Woronina i partii komunistycznej.
Kreml zaostrzył politykę wobec Mołdawii
w 2006 roku. Wówczas to między innymi
wprowadzono embargo na eksport głównego
towaru mołdawskiego – wina – do Rosji, bę-
dącej największym odbiorcą. Doszło również
do dużej podwyżki cen gazu, ze 110 do
170 dolarów za 1000 metrów sześciennych.
Rosyjski Gazprom jest też posiadaczem
większościowych udziałów w zarządzającej
mołdawską infrastrukturą spółce Moldova-
Gaz, łącznie z udziałami Naddniestrza (w su-

mie 63,4 procent), oraz jedynym dostawcą
gazu do tego kraju. Rezultatem presji rosyj- POD AUSPICJAMI termin przesunięto do 2003 roku)
skiej stało się zbliżenie Kiszyniowa do Mo- MOSKWY doszło swoje siły wojskowe z Gruzji
skwy, obserwowane od końca 2006 roku.
PRESJA
NA PRZYWÓDCÓW
Na dynamikę sytuacji w Mołdawii wpły- Igora Smirnowa. syjskie siły zbrojne, zdaniem Mo-
nęły dwa wydarzenia – ogłoszenie niepodle-
głości przez Kosowo oraz wojna w Gruzji.
Doprowadziły one do doprecyzowania przez
Rosję jej celów.
Po pierwsze, Moskwa chce ustanowić
trwałą i legitymizowaną obecność wojskową
w Mołdawii oraz zapewnić sobie formalną
neutralność tego kraju, co w praktyce ozna-
cza rezygnację z ewentualnego wstąpienia do
NATO. Po drugie, poprzez uregulowanie
kwestii naddniestrzańskiej Kreml chce zade-
monstrować, że sposób rozwiązania przez
państwa zachodnie sprawy kosowskiej był
niewłaściwy, podkreślić swoje możliwości
konstruktywnych działań oraz wskazać, że
przypadek uznania niepodległości Osetii Po-
łudniowej i Abchazji był odosobniony. Rosja
pozostaje również zainteresowana tym, aby
nie było rewizji prywatyzacji w Naddniestrzu
i by ukształtowana tam struktura własnościo-
wa (z istotnym miejscem rosyjskiego bizne-
su) pozostała niezmieniona.
Pod auspicjami Moskwy doszło do bezpo-
średnich rozmów przywódców Mołdawii
i Naddniestrza, Władimira Woronina oraz
Igora Smirnowa (pierwsze spotkanie odbyło
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
się w kwietniu 2008). W maju 2008
roku parlament mołdawski zaakcep-
tował koncepcję bezpieczeństwa,
w której przewiduje się trwałą neu-
tralność i zamiar niewstępowania
w bloki wojskowe. Moskwa wyraź-
nie dała do zrozumienia, że nie za-
mierza uznawać niepodległości Nad-
dniestrza. Jednak mimo regularnie
powracających zapowiedzi, wskazu-
jących na bliskość rozwiązania kon-
fliktu, porozumienie wciąż nie jest
osiągnięte. Rosja usiłuje wywierać
presję jednocześnie na obu aktorów:
Woronina oraz Smirnowa.
Mołdawia pozostaje sporną kwe-
stią w relacjach między Rosją i Za-
chodem, chociaż należy mieć na
uwadze jej małe znaczenie na tle ca-
łości tych relacji.
ZOBOWIĄZANIA
STAMBULSKIE
Kością niezgody między Rosją
i Zachodem odnośnie do Mołdawii
pozostają między innymi tak zwa-
ne zobowiązania stambulskie.
W 1999 roku, przy okazji rewizji
traktatu o konwencjonalnych siłach
w Europie (CFE), Rosja zgodziła
się wycofać do 2002 roku (później
do rozmów
przywódców i Mołdawii oraz zabrać z Mołdawii
Mołdawii poradzieckie składy broni. O ile
i Naddniestrza, bazy z Gruzji ewakuowano, o tyle
Władimira
Woronina oraz
w Mołdawii wciąż stacjonują ro-
skwy strzegące tychże składów
amunicji. Rosja twierdzi, że nie za-
mierza respektować zobowiązań
stambulskich, traktując je jako wy-
muszone przez Zachód i niemające
związku z CFE (państwa zachod-
nie w odpowiedzi odmawiają raty-
fikacji adaptowanego CFE). Rosja,
zawieszając w 2007 roku swój
udział w CFE, wyraźnie zapowie-
działa, że uznaje za konieczną
obecność w Naddniestrzu i z niej
nie zrezygnuje.
Zachód pozostawał dość mocno
zaangażowany w proces pokojowy.
Rozmowy prowadzono w formacie
5+2, to jest: Rosja, Ukraina, USA,
UE oraz OBWE jako obserwatorzy-
-pośrednicy oraz obaj aktorzy moł-
dawscy. Jednak na przestrzeni ostat-
niego roku Moskwa faktycznie za-
stąpiła ten schemat nowym: 1+2
– Rosja oraz dwa podmioty mołdaw-
skie. Mimo że wszystkie trzy strony
deklarują gotowość rozmów w for-
macie 5+2, to faktycznie nie widać
perspektyw powrotu do rokowań
w takiej formule.
Również Unia Europejska mocno
angażowała się w próbę rozwiązania
konfliktu naddniestrzańskiego. Za-
równo działaniami dyplomatycznymi
(między innymi ustanowienie spe-
cjalnego wysłannika do spraw Nad-
dniestrza), jak i poprzez bardziej wy-
mierną pomoc (operacja BAM – Bor-
der Assistance Mission) na granicy
ukraińsko-naddniestrzańskiej, co
miało wzmocnić jej ochronę oraz po-
lepszyć tak zwane miękkie bezpie-
czeństwo. Unia Europejska włączyła
Mołdawię w Europejską Politykę Są-
siedztwa, planuje ułatwić jej miesz-
kańcom dostęp do Unii. Mołdawia
jest też członkiem Partnerstwa
Wschodniego, ale Kiszyniów już
zdążył skrytykować tę inicjatywę ja-
ko oferującą niewielkie wsparcie.
W konflikt próbuje zaangażować
się Rumunia. Część jej sił politycz-
nych wskazuje na podział państwa
rumuńskiego i lansuje koncepcje
zjednoczenia z Mołdawią, nawet bez
Naddniestrza. Wydaje się jednak, że
w społeczeństwie samej Mołdawii
poparcie jest ograniczone (w admini-
stracji Woronina zaś zerowe).
ROSYJSKA PRZEWAGA
Rosja znajduje się dzisiaj w dość
komfortowej sytuacji w odniesieniu
do Mołdawii. Nie wydaje się, aby
obecna administracja amerykańska
była gotowa angażować się w sprawę
tego kraju i zdołała zablokować pro-
ces zjednoczeniowy. Również pozy-
cja Unii Europejskiej pozostaje moc-
no osłabiona. Nie jest ona w stanie
osiągnąć nawet powrotu do formuły
rozmów 5+2. Jednocześnie dla samej
Rosji problem naddniestrzański nie
jest priorytetem. Z „zamrożonych
konfliktów” ważniejszy do rozwiąza-
nia i o większym ciężarze geopoli-
tycznym jest spór o Górski Kara-
bach. Znaczenie pokojowego rozwią-
zania konfliktu mołdawskiego nie
będzie aż tak przełomowe.
Jeśli Rosji nie udałoby się zatrzy-
mać Ukrainy w drodze do silniejszego
związania z Unią Europejską, wów-
czas znaczenie geopolityczne Mołda-
wii jako rosyjskiej bazy politycznej
i wojskowej bez wątpienia będzie ro-
sło. Również w przypadku (dzisiaj
czysto hipotetycznym) rozszerzenia
NATO na Ukrainę, Mołdawia stałaby
się swego rodzaju „klinem”, niwelują-
cym jego negatywne, z punktu widze-
nia Moskwy, skutki. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 45

F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor naczelny
„The Warsaw Voice”
Czy jesteśmy w przeddzień epidemii o skali globalnej,
czy też w skali globalnej sprawdzamy funkcjonowanie systemu?
P
odekscytowany dzienni-
karz pyta spokojnego
eksperta: „Czy warto za-
opatrzyć się w masecz-
kę?”. Rzecz dzieje się
w Polsce, a rozmowa związana jest
ze świńską grypą, która notabene, na
wniosek Światowej Organizacji
Zdrowia, już nie nazywa się świńską
grypą, gdyż taka nazwa rodziła lęk
przed wieprzowiną (w Egipcie naka-
zano wybicie wszystkich świń,
a na całym świecie mnożą
się pytania, czy wolno
jeść schabowego).
W jednym z opowia-
dań Stanisława Lema
kadet Pirx, kandydat na
pilota kosmicznego, odby-
wa lot na Księżyc, podczas
którego musi stawić czoło
różnym, wydawało się
całkiem przypadkowym
zdarzeniom. W finale
okazuje się, że lot był
symulowany. Ale jedno
z najbardziej ekspono-
wanych obecnie napięć
wcale nie jest na niby. Oko-
ło 200 zgonów spowodo-
wanych jest prawdopodob-
nie wirusem grypy, dla
której nazwy obecnie się
poszukuje. Kilkaset osób
choruje. Światowa Organiza-
cja Zdrowia ogłasza alarm piąte-
go stopnia w skali sześciostopnio-
46 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
M i g a w k i z e ś w i a ta
Test zdrowego
rozsądku
wej. Czy jesteśmy w przeddzień epi-
demii o skali globalnej, czy też
w skali globalnej sprawdzamy funk-
cjonowanie systemu?
Są grupy zawodowe niemal cały
czas znajdujące się w stanie alarmu
próbnego. Odpowiednio często ogła-
szany albo wyćwiczy perfekcyjne
funkcjonowanie syste-
mu, albo wywoła znieczulenie w sytuacji
kryzysowej. Zagrożenie grypową pandemią
jest realne, ale realne są także inne niebezpie-
czeństwa, jak na przykład permanentnie zbiera-
jące krwawe żniwo wypadki drogowe. Ulega-
my im wszyscy w sposób nagły i niespodzie-
wany, nikt jakoś nie ogłasza jednak alertu.
Broń mnie Boże, abym miał lekceważyć
jakąkolwiek grypę. Wiem o wie-
lomilionowej zabój-
czyni hiszpance,
pamiętam morder-
cze grypy: azjatycką
i z Hongkongu. Ale nie
ulegnę histerii i nie dam się
Wirus grypy
może być groźny,
a chaos jest groźny
zawsze
ogłupić. Za to z uwagą przyglądam się
globalnemu testowi. Przy czym, zauważ-
my, dotyczy on tylko naszej strefy zamoż-
ności. W trzecim i czwartym świecie ja-
kieś sygnały alarmowe wywołują dopiero
miliony ofiar. Nasz świat budzi się już wte-
dy, gdy zachodzi obawa, że zagrożone może
być bezpieczeństwo w naszym regionie.
Z uwagą śledzę test, bo warto sprawdzać,
czy jesteśmy dobrze zorganizowani. Wirus
grypy może być groźny, a chaos jest groźny
zawsze. Jego elementem jest także utrata
zdrowego rozsądku. 

DOMINIK JANKOWSKI
Konstrukcja niedoskonała
Światowy kryzys finansowy uwypuklił to, co od pewnego czasu stawało się coraz bardziej oczywiste: zjednoczona
Europa nie potrafi naprawić swoich błędów.
eszcze do niedawna sądzo-
no, że fundamenty europej-
skiego modelu integracyjne-
go – gwarantującego od po-
nad pięćdziesięciu lat pokój
i stabilizację na kontynencie – są
trwałe. W ostatniej dekadzie Europa
przestała być z siebie dumna i już
mało kto powie, że dzisiejsza Unia
Europejska jest sukcesem na miarę
historii, osłabiając tym samym swoją
geopolityczną pozycję na arenie mię-
dzynarodowej.
POMIJANA
GEOPOLITYKA
U podstaw konstrukcji europej-
skiej legły przede wszystkim aspek-
ty gospodarcze. Jednak wbrew po-
zorom również wyzwania geopoli-
tyczne nie były obce Robertowi
Schumanowi, Konradowi Adenau-
erowi czy Alcide De Gasperiemu.
Ekonomiczne wzmocnienie Europy
Zachodniej, w obliczu rosnącego
w siłę Związku Radzieckiego, było
jedną z najbardziej skutecznych me-
tod pozwalających przekonać USA,
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
że pozostaje ona strategicznym part-
nerem, wartym poświęceń. Tym sa-
mym o stanie relacji geopolitycznych
z czasem zaczęły decydować rów-
nież aspekty ekonomiczne. Silna go-
spodarka europejska stała się więc
spoiwem utrwalającym stosunki
transatlantyckie, niezależnie od
NATO i artykułu V traktatu wa-
szyngtońskiego. Szczególnym aspek-
tem europejskiej integracji jest jed-
nak permanentna obawa przed kla-
rownym komunikowaniem światu
swoich geostrategicznych celów.
Z historycznego punktu widzenia
łatwo zrozumieć takie podejście, pre-
zentowane w ramach Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej (EWG).
ZSRR pozostawał bowiem najwięk-
szym zagrożeniem dla EWG, zaś
wszelkie próby emancypacji Europy
Zachodniej w dziedzinie bezpieczeń-
stwa i realizowania geostrategicz-
nych celów w oderwaniu od politycz-
nego i militarnego „parasola ochron-
nego” USA mogłyby zakończyć się
wzrostem napięcia na linii Moskwa–
–Bruksela lub nawet konfliktem
FOT. EUROPEAN COMMUNITY/2009
zbrojnym. Przenoszenie realiów zimnowojen-
nych na konstelację międzynarodową po
upadku ZSRR nie ma obecnie najmniejszego
sensu. Zmiany, a przede wszystkim ich dyna-
mika, po rozpadzie bipolarnego świata
w pewnym stopniu zrewidowały postawę eu-
ropejskich decydentów.
Unia Europejska, jako wyraz swego rodza-
ju emancypacji politycznej Europy, mogła
GLOBALNY
– przynajmniej w teorii – przyjąć bardziej
KRYZYS
EKONOMICZNY przyjazną geopolityce postawę. Balast histo-
po raz kolejny ryczny, wynikający z przekonania, że UE nie
pokazał światu może mieć nic wspólnego z tak zwanym im-
niedoskonałości
czy wręcz
perialnym modelem integracji, oraz przeko-
słabości nanie, że koncepcja soft power w zupełności
europejskiego wystarczy do znalezienia odpowiedzi na po-
modelu stzimnowojenne wyzwania, uniemożliwiły
integracji.
rozwój niezależnej unijnej myśli geopolitycz-
nej. O nieskuteczności europejskich środków
kształtowania sytuacji międzynarodowej unij-
ni decydenci przekonali się dopiero podczas
wojny na Bałkanach, która do dzisiaj pozo-
staje największą zadrą w polityce zagranicz-
nej UE.
WYMUSZONA ZMIANA
Próbą odpowiedzi na porażki unijnej poli-
tyki zagranicznej lat dziewięćdziesiątych by-
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 47
 U N I A E U R O P E J S K A - N A T O
W OSTATNIEJ DEKADZIE Europa przestała być z siebie dumna i już mało kto powie, że dzisiejsza UE jest sukcesem na miarę historii.
ła zaaprobowana w 2003 roku „Eu-
ropejska strategia bezpieczeństwa”
– dokument jak na tamte czasy bar-
dzo kompleksowy i nowatorski, defi-
niujący również najważniejsze geo-
strategiczne wyzwania stojące przed
Unią Europejską.
BRAK STRATEGII
Największym mankamentem stra-
tegii był jednak brak klarownej od-
powiedzi na pytanie, w jaki sposób
Unia Europejska ma zamiar wszyst-
kie cele osiągnąć. Na fali polityczne-
go hurraoptymizmu część europej-
skich polityków wyszła wtedy z pro-
pozycją utworzenia wspólnej euro-
pejskiej armii. Pomysł nie został jed-
nak wprowadzony w życie, przede
wszystkim z powodu nieuregulowa-
nych stosunków między UE a NATO
oraz z przyczyn czysto geopolitycz-
nych. Utworzenie europejskiej armii
spowodowałoby powstanie problemu
unii obronnej, a tym samym zmusiło
UE do wskazania przeciwników
w bliższym i dalszym otoczeniu mię-
dzynarodowym. Na to „imperium ła-
godności”, jak nazywa Unię amery-
kański analityk Parag Khanna, nie
było gotowe.
Globalny kryzys ekonomiczny po-
kazał światu po raz kolejny niedo-
skonałości czy wręcz słabości euro-
pejskiego modelu integracji. Ponadto
48 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
przedłużający się proces reformy in-
stytucjonalnej UE, która miała uła-
twić jej stawianie czoła geostrate-
gicznym wyzwaniom XXI wieku,
oraz powrót do idei prymatu państw
narodowych w relacjach międzyna-
rodowych mogą nawet zagrozić sta-
bilności europejskiej konstrukcji.
Tym samym kryzys ekonomiczny,
tak jak konflikty zbrojne na Bałka-
nach w latach dziewięćdziesiątych,
wymusi na UE przyjęcie nowej ofi-
cjalnej koncepcji oceny współcze-
snych zagrożeń. Soft power już nie
wystarczy, żeby adekwatnie odpo-
wiedzieć na wyzwania w świecie
zmierzającym ku strukturze niepo-
larnej, pozbawionej centrów poli-
tycznych. Ukute przez Josepha
Nye’a pojęcie smart power oznacza
inteligentne połączenie w polityce
zagranicznej dyplomacji, soft power,
ale także hard power.
SUBTELNA SIŁA
Całkowite pomijanie znaczenia si-
ły w stosunkach międzynarodowych
nie może stanowić podstawy rozwo-
ju najsilniejszego ugrupowania inte-
gracyjnego. Najważniejsze wyzwa-
nia stojące przed UE w długiej per-
spektywie: przyczynienie się do roz-
wiązania konfliktów na obszarze po-
stradzieckim (Krym, Naddniestrze,
Gruzja) oraz globalny wyścig o bo-
FOT. EUROPEAN COMMISION
gactwa mineralne Arktyki należy rozwikłać
z użyciem „miękkiego ostrza”, będącego siłą
dyplomacji europejskiej. Środki militarne
mają stanowić jedynie wzmocnienie unijnych
argumentów.
Ostatnio można było zaobserwować za-
równo pozytywne przeobrażenia, jak i po-
wroty do negatywnych tendencji w samej
SILNA
GOSPODARKA Unii Europejskiej. W raporcie Javiera
EUROPEJSKA Solany, dotyczącym wdrażania Europejskiej
stała się Strategii Bezpieczeństwa, przyjętym przez
spoiwem Radę Europejską 28 grudnia 2008 roku, mo-
utrwalającym
stosunki żemy przeczytać: „świat wokół nas szybko
transatlantyckie, się zmienia; zmieniają się również zagroże-
niezależnie od nia i siły. Aby zbudować bezpieczną Europę
NATO i artykułu V
w lepszym świecie, musimy w większym
traktatu wa-
szyngtońskiego. stopniu kształtować wydarzenia”. Jakże
smutną odpowiedzią na to wezwanie była de-
cyzja Parlamentu Europejskiego z 21 kwiet-
nia 2009 roku o nieogłaszaniu swojego stano-
wiska w sprawie geopolitycznych zmian na
obszarze Arktyki. 
WIZYTÓWKA
DOMINIK JANKOWSKI
Redaktor naczelny
„Komentarza Międzynaro-
dowego Pułaskiego” wydawanego przez Fun-
dację imienia Kazimierza Pułaskiego, współ-
pracownik fundacji Aleksandra Kwaśniew-
skiego „Amicus Europae”, analityk stosun-
ków międzynarodowych i polityki bezpieczeń-
stwa narodowego Polski.

C na to  NATO
ROBERT CZULDA
Syzyfowa praca
Siły NATO rozpoczęły aktywne działania mające zmniejszyć plagę
piractwa w rejonie Somalii. Z powodów formalnych ich wysiłek
prawdopodobnie pójdzie jednak na marne.
W
ciągu niespełna dwóch dni si-
ły NATO operujące w regio-
nie Somalii i Zatoki Adeń-
skiej przeprowadziły dwie
skuteczne akcje. W jednej udaremniły próbę
abordażu piratów na norweski tankowiec
MV „Front Ardenne”. W drugiej operacji jed-
nostki specjalne z Holandii odbiły 20 zakład-
ników. Obie akcje zakończyły się pełnym suk-
cesem i pojmaniem 14 piratów, którzy zostali
niezwłocznie... zwolnieni.
BEZKARNOŚĆ BANDYTÓW
Takie działania zostały skrytykowane przez
amerykańską sekretarz stanu Hillary
Clinton. Jej zdaniem to sygnał, że bandyci
nadal są bezkarni, a NATO jest bezsilne. „Je-
steśmy gotowi rozpocząć prace nad możliwo-
ściami postawienia piratów przed obliczem
sprawiedliwości”, stwierdziła amerykańska
dyplomatka na wspólnej konferencji prasowej
z szefem holenderskiego MSZ Maximem
Verhagenem. „Musimy też szerzej omówić
problem na forum NATO”.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
czy Ottawie, do sytuacji w Somalii”, alarmuje
Sean Connaughton, były doradca prezyden-
ta George’a W. Busha do spraw morskich.
„Niezależnie, czy okręt płynie jako element
sił Unii Europejskiej, czy NATO, musi mieć
prawo do postawienia piratów przed są-
Problemem
dla sił NATO
jest duży akwen do pa-
trolowania – aż 3 milio-
ny kilometrów kwa-
dratowych.
FOT. US NAVY
Clinton przyznała, że obecnie NATO nie
jest przystosowane do zwalczania piractwa od
strony prawnej. Gdyby siły holenderskie ope-
rowały z ramienia Unii Europejskiej, pojmani
piraci mogliby łatwo stanąć przed sądem.
W przypadku sił NATO sytuacja jest trudniej-
sza. Różnica polega bowiem na tym, że Unia
Europejska zawarła porozumienie z somalij-
skim sąsiadem, Kenią. Dzięki temu wszyscy
zatrzymani przez siły unijne mogą być prze-
kazywani kenijskim władzom i tam stawać
przed wymiarem sprawiedliwości. To jednak
jest nie tylko kosztowne, ale i czasochłonne
– odstawienie przestępcy do Mombasy wyłą-
cza dany okręt na kilka dni z operacji prze-
ciwko piratom.
NATO takiego porozumienia nie podpisa-
ło. Zgodnie z obowiązującymi wszystkich
członków procedurami kwestia aresztowania
i sądzenia podejrzanych jest zależna od prawa
wewnętrznego konkretnego kraju, do którego
dany okręt NATO należy. „Nie można stoso-
wać tego samego prawa, które dobrze spraw-
dza się w codziennym życiu w Waszyngtonie
dem”. W praktyce dowódcy okrętów
wojennych sojuszu nie wiedzą, co ro-
bić z zatrzymanymi piratami. Decy-
zja Holendrów o zwolnieniu jest te-
go najlepszym dowodem.
CAŁA WSTECZ
Stawianie morskich bandytów przed
obliczem sprawiedliwości jest nader rzadkie.
Jeden z nielicznych wyjątków stanowi Fran-
cja, która zatrzymaną kilka miesięcy temu
grupę piratów odesłała na proces do Paryża.
Wynika to jednak tylko z faktu, iż sprawa do-
tyczy ataku na francuski statek. Podobny pro-
ces przeprowadzą Amerykanie, którzy ode-
słali do Nowego Jorku jednego Somalijczyka.
Nawołujący do zmian prawnych w ramach
NATO Holendrzy postawią przed obliczem
sądu w Rotterdamie pięciu podejrzanych. Co
ciekawe, będą oni sądzeni na podstawie
XVII-wiecznego prawa dotyczącego „mor-
skich kradzieży”.
Piraci korzystają też na trudnościach
z przeprowadzeniem procesu. Postawienie
morskiego przestępcy przed sądem wymaga
bowiem wcześniejszego przewiezienia go na
przykład do Europy, zorganizowania opieki
medycznej oraz tłumacza. Równie proble-
matyczne jest przesłuchanie świadków, jak
choćby marynarzy z porwanych statków lub
żołnierzy. Co więcej, kraje europejskie boją
się, że po odbyciu wyroku pirat już od nich
nie wyjedzie. Przekazanie przez siły sojuszu
piratów stronie somalijskiej też nie jest do-
brym rozwiązaniem, bowiem są oni powią-
zani z lokalnymi watażkami, a ci z władza-
mi. Nawet jeśli jakimś cudem pirat trafi do
więzienia, jego miejsce zajmą kolejni zde-
sperowani.
Jak wynika z danych International Mariti-
me Bureau z Kuala-Lumpur, w tym roku pira-
ci zaatakowali już 80 jednostek. To cztero-
krotnie więcej niż w 2003 roku. Bandyci
przetrzymują obecnie 18 statków i co naj-
mniej 310 osób. Wysiłki NATO zdają się być
skazane na całkowitą porażkę, co jednak nie
wynika tylko z powodów prawnych. Sojusz
walczy bowiem jedynie ze skutkami, a nie
przyczynami piractwa morskiego, czyli z cał-
kowitym upadkiem Somalii jako władnego
państwa. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 49
 M I L I T A R I A
M777 została już
sprawdzona z powodzeniem
zarówno w Iraku,
jak i Afganistanie.
ROBERT CZULDA
Zabójcza precyzja
Producenci świętowali niedawno odebranie 500. lekkiej haubicy M777.
To najlepsza rekomendacja potwierdzająca jakość tej konstrukcji.
P
rojekt tej interesującej
haubicy powstał w Vic-
kers Shipbuilding and
Engineering z siedzibą
w Wielkiej Brytanii.
W 1999 roku firma została sprzedana
i włączona do konsorcjum BAE Sys-
tems RO Defense, które jednocześnie
przejęło także i plany haubicy. Prace
nad nią toczyły się w ramach projektu
Land Systems. M777 trudno jednak na-
zwać haubicą brytyjską, gdyż zdecydo-
wana większość części pochodzi z USA.
Tam też, a dokładnie w fabryce Hatties-
burg w Missisipi, odbywa się montaż.
Większość M777 trafiła do wojsk
USA, gdzie zastępuje starszy model
M198. Docelowo piechota morska ma
mieć 377 haubic, a wojska lądowe
(w tym także gwardia narodowa) – 273.
Dwanaście M777 zostało sprzedanych
w ramach rządowego programu FMS
50 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
do sojuszniczej Kanady. Rząd tego kra-
ju już wyraził wstępne zainteresowanie
kupnem kolejnych 37 sztuk za łączną
sumę do 114 milionów dolarów (osta-
teczny koszt jest uzależniony od wybo-
ru opcji umowy). Podobną chęć zgłosi-
ła Australia, która planuje nabyć
57 sztuk w wersji A2. Przewidywana
wartość kontraktu to 248 milionów do-
larów. W przypadku Australii haubice
byłyby wsparciem wysłużonych M198
kalibru 155 milimetrów i Hameli kali-
bru 105 milimetrów.
LEKKA I MOBILNA
Przydatność M777 została już
sprawdzona w boju. Amerykanie
z powodzeniem wykorzystują ją za-
równo w Iraku, jak i Afganistanie.
W tym ostatnim kraju także siły kana-
dyjskie, biorące udział w misji ISAF,
są wspierane przez te haubice.
Podstawową zaletą i cechą wyróżniającą
haubicę jest jej niewielka waga. Idealnie pasu-
je więc do realizowanej od kilku lat amery-
kańskiej koncepcji mobilnych sił lądowych.
Dzięki wykorzystaniu lekkiego aluminium
i tytanu, M777 waży jedynie nieco ponad
AMERYKANIE
postanowili 4 tony. Dla porównania, wykorzystywana do
zmodernizować tej pory przez Amerykanów M198 (którą
wszystkie swoje M777 ma zastąpić) waży ponad 7 ton. Haubi-
haubice w wersji ca M777 jest również mniejsza. O ile M198
A1 do A2.
Zmiana mierzy 11 metrów w pozycji bojowej i ponad
polega głównie 12 metrów w pozycji do holowania, o tyle dla
na instalacji nowego działa wartości te wynoszą odpo-
nowego wiednio 10,2 i 9,5 metra.
oprogramowania
do obsługi Mniejsze rozmiary i masa ułatwiają trans-
precyzyjnej port, również ten powietrzny, z wykorzysta-
amunicji niem śmigłowca lub wprowadzanego do służ-
M982 Excalibur.
by samolotu pionowego startu i lądowania
V-22 Osprey. Dwie haubice mogą zostać
umieszczone na pokładzie transportowego
C-130 Hercules. Dużą zaletą jest również
mniejsza załoga – podczas gdy do obsługi
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. US DOD (2)

DO OBSŁUGI
M198 potrzeba
aż dziewięciu
żołnierzy.

Czym się różnią

Haubica M198 M777
Kaliber (mm) 155 155
Długość lufy (kalibry) 39 39
Długość – położenie bojowe (m) 11,0 10,21
Długość – położenie marszowe (m) 12,4 9,51
Szerokość – położenie marszowe (m) 2,8 2,59
Wysokość – położenie marszowe (m) 2,9 2,65
Masa (kg) 7257 4208
Donośność – amunicja klasyczna (km) 22,4 24,7
Donośność – amunicja o wydłużonym zasięgu (km) 30,0 30,0 (precyzyjna 40)
Czas gotowości do otwarcia ognia (min.) 6 3
Szybkostrzelność maksymalna (strz./min.) 4 5
Szybkostrzelność ciągła (strz./min.) 2 2
Obsługa 9 5–7

M198 potrzeba dziewięciu osób, M777 jest
obsługiwana przez siedmiu żołnierzy. Mini-
malna załoga to zaledwie pięciu ludzi.
Zmniejszenie masy nie doprowadziło jednak
do redukcji ani siły ognia, ani donośności
konstrukcji.
Aby jeszcze bardziej zwiększyć mobilność
haubicy, opracowano jej wersję umieszczoną
na platformie kołowej (M777 Portee System).
Projekt ten stworzyła BAE Systems specjal-
nie dla brytyjskiego wojska, które chce wpro-
wadzić od 30 do 40 pojazdów tej kategorii.
Docelowo M777 Portee System być może za-
stąpi gąsienicową haubicę AS90 kalibru 155
milimetrów, która ze służby w brytyjskich si-
łach zbrojnych ma być wycofana w 2023 ro-
ku. Pierwszy egzemplarz M777 na platfor-
mie kołowej został zaprezentowany przez
producenta w 2005 roku.
W tej wersji haubicę M777 umieszczono
na podwoziu pojazdu HMT Supacat 8x6,
który z powodzeniem służy w armii brytyj-
skiej. Opancerzona konstrukcja zapewnia za-
łodze ochronę nie tylko przed ostrzałem, ale
także innymi zagrożeniami. Co ciekawe, hau-
bica może w szybki i względnie prosty spo-
sób zostać zdemontowana, co ułatwia jej
transport, choćby drogą powietrzną.
CELNIE, ALE DROGO
M777 strzela standardowymi pociskami ka-
libru 155 milimetrów o przeciętnym zasięgu
30 kilometrów (na przykład M549A1,
M825A1, XM898, M795). Wystrzelony nabój
ponaddwukrotnie przekracza prędkość dźwię-
ku i osiąga pułap 12 kilometrów. Ciekawe są
specjalne pociski M982 Excalibur stworzone
przez Raytheon Missile Systems i BAE Sys-
tems Bofors, które razem z M777 tworzą nie-
zwykle skuteczną kombinację. Należą do ka-
tegorii amunicji precyzyjnej, bowiem są stero-
wane komputerowo, za pośrednictwem syste-
mu GPS/INS. Dzięki temu obszar potencjal-
nego błędu przy ostrzale punktowym jest
mniejszy niż 10 metrów. Dla zwykłej amunicji
kalibru 155 milimetrów obszar rozrzutu wy-
nosi około 200 metrów. Co więcej, pocisk jest
bardziej uniwersalny, gdyż ma komputerowo
kierowany zapalnik o różnych trybach: eksplo-
zji przy kontakcie z celem, eksplozji nad ce-
lem lub wybuchu przy ustalonym wcześniej
opóźnieniu.
W 2007 roku w Iraku aż 97 procent tych
pocisków spadło w obszarze nieprzekraczają-
cym czterech metrów od celu. W przypadku
walk w terenie zurbanizowanym, gdzie mini-
malizacja strat wśród cywilów jest koniecz-
nością, tak duża celność jest zaletą trudną do
przecenienia. Duże znaczenie ma to także
podczas walk na bliską odległość – ryzyko
ostrzelania własnych żołnierzy jest przy uży-
ciu M982 Excalibur dużo mniejsze. Nie ma
też potrzeby transportowania dużej ich liczby.
Szacuje się, że jeden pocisk M982 może za-
stąpić nawet 20 zwykłych kalibru 155 mili-
metrów.
Dzięki zastosowaniu amunicji M982 Exca-
libur haubica M777 (w wersji A2) może cel-
nie razić cele na dystansie do 40 kilometrów.
Wydłużony zasięg został osiągnięty między
innymi dzięki zastosowaniu dodatkowych
rozkładanych stateczników. Połączenie cel-
ności i donośności sprawia, że w wielu przy-
padkach M777 może stać się równorzędnym
substytutem dla wsparcia lotniczego. Po-
ważnym ograniczeniem jest jednak cena
amunicji – jeden nabój kosztuje około 70 ty-
sięcy dolarów. 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 51

 B E Z G R A N I C

USA

Kosztowne wojny

FOT. US DOD
KOMISJA PRZYDZIAŁU ŚRODKÓW BUDŻETOWYCH IZBY REPREZENTANTÓW zgodziła się 7 maja, aby na finansowanie wojen w Afganistanie i Ira-
ku przeznaczyć 96,7 miliarda dolarów. Pieniądze te mają wystarczyć do 30 września 2009 roku. Z tej kwoty 1,4 miliarda dolarów przeznaczono na
pomoc dla pakistańskiego rządu, który jest bliskim sojusznikiem Waszyngtonu w walce z terroryzmem. (W)

Koniec rozejmu Więcej atomu W komunikacie ministerstwa

Amerykńscy politycy i wojskowi uważają talibów
za największe zagrożenie dla Pakistanu.
wpływy na inne regiony kraju,
w tym dolinę Buner, położoną
około 100 kilometrów od Islama-
badu. Wtedy rząd zdecydował się
wysłać przeciw nim wojsko. Se-
FOT. US DOD
KOREA PÓŁNOCNA. Phenian
ponownie zagroził rozbudową swe-
go arsenału atomowego. Wcześniej
ostrzegł, że przeprowadzi nowe te-
sty nuklearne, jeśli Rada Bezpie-
czeństwa Organizacji Narodów
Zjednoczonych nie zmieni krytycz-
nego stanowiska, jakie zajęła po
spraw zagranicznych przekazanym
przez tamtejszą agencję KCNA
napisano, że powodem tej decyzji
było nastawienie ekipy prezydenta
Baracka Obamy wobec tego kra-
ju: „Niczego nie osiągniemy, za-
siadając przy stole rokowań ze
stroną, która niezmiennie traktuje
nas wrogo”. Tymczasem specjal-

PAKISTAN. Premier Yousaf
Raza Gillani poinformował, że
jego rząd nakazał armii „wyeli-
minowanie islamskich terrory-
stów”. Tym samym oficjalnie
przestało obowiązywać porozu-
mienie pokojowe zawarte z rebe-
liantami z doliny Swat w lutym
2009 roku. Zgodzili się oni na za-
wieszenie broni w zamian za
wprowadzenie prawa islamskiego
w dolinie oraz sześciu pobliskich
regionach. Za to ustępstwo wła-
dze w Islamabadzie były krytyko-
wane w kraju i za granicą.
Wbrew uzgodnieniom islami-
ści próbowali rozszerzyć swe
kretarz obrony USA Robert
Gates (na zdjęciu) stwierdził, że
talibowie przeliczyli się, wkra-
czając do tego regionu. Początko-
wo operacja militarna objęła
okręg Buner, a potem Dolny Dur
na obrzeżach doliny Swat i sąsia-
dujący z nią Malakand.
Wszystko wskazuje na to, że
władze chcą odzyskać kontrolę
nad całym regionem. Pakistańska
armia podała, że podczas starć,
które rozpoczęły się jeszcze
w kwietniu, zabiła kilkuset isla-
mistów. Jednocześnie ze strefy
walk uciekają cywile. Wraz z ty-
mi, którzy uszli z doliny w ostat-
nich tygodniach, od początku
liczba uchodźców z tego regionu
zbliżyła się do miliona. (T)  gu po spotkaniu z sekretarz stanu
wystrzeleniu przez Koreę Północną
na początku kwietnia rakiety dale-
kiego zasięgu. Jednocześnie wła-
dze w Phenianie odrzuciły możli-
wość wznowienia rokowań ze Sta-
nami Zjednoczonymi.
Dwaj bracia
USA. W ubiegłym tygodniu
w Waszyngtonie gościli prezy-
denci Pakistanu Asif Ali Zardari
i Afganistanu Hamid Karzaj.
Barack Obama przyjął ich
w Białym Domu. Amerykanie od
dawna naciskają na oba kraje, by
zacieśniły współpracę w walce
z talibami i Al-Kaidą, działający-
mi na ich pograniczu. Na briefin-
ny wysłannik administracji ame-
rykańskiej Stephen Bosworth
potwierdził podczas wizyty
w Chinach, że USA są gotowe
bezpośrednio rozmawiać z Phe-
nianem. (WR) 
Hilary Clinton prezydenci Zar-
dari i Karzaj zwracali się do sie-
bie „bracie”. Efektem ich spotka-
nia w Waszyngtonie było zawar-
cie porozumienia o obniżeniu ba-
rier handlowych między obu kraja-
mi. Tymczasem specjalny wysłan-
nik USA Richard Holbrooke za-
powiedział już kolejny trójstronny
szczyt. Odbędzie się on jeszcze
latem, po zaplanowanych na sier-
pień wyborach prezydenckich
w Afganistanie. (W) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Wpływowa Moskwa
Rosjanom udało się przekonać kilka państw, aby
zrezygnowały z udziału w ćwiczeniach w Gruzji.
ROSJA–GRUZJA. Politycy ro- i Osetią Południową (separaty-
syjscy nie kryją negatywnej opi- stycznych regionów Gruzji, które
nii o trwających w Gruzji ćwicze- Rosja uważa za niepodległe kra-
niach wojskowych, odbywających je). Agencja Interfax podała, że
się tam w ramach natowskiego w związku z ćwiczeniami NATO
programu Partnerstwo dla Poko- w stan gotowości postawiono ab-
ju. Przewodniczący Dumy Pań- chaskie siły zbrojne.
stwowej Borys Gryzłow uznał je W Gruzji, gdzie trwają protesty
za próbę wszczęcia nowej zimnej opozycji politycznej przeciwko
wojny. Za namową Moskwy prezydentowi Micheilowi
z uczestnictwa w manewrach zre- Saakaszwilemu, tuż przez rozpo-
zygnowało sześć z dziewiętnastu częciem manewrów NATO do-
państw, które zamierzały wziąć szło do próby puczu wojskowego.
w nich udział: Armenia, Estonia, Zbuntował się 2 Batalion Czoł-
Kazachstan, Łotwa, Mołdawia gów stacjonujący w położonej 30
i Serbia. kilometrów od Tbilisi bazie Mu-
Gryzłow wspomniał też o nie- chrowani. Bunt został bezkrwawo
pokojącej koncentracji wojsk gru- stłumiony przez siły wierne
zińskich na granicach z Abchazją rządowi.
Bolesne ciosy go w departamencie Nariño na
południowym zachodzie kraju.
W starciu zginęło siedmiu woj-
skowych, a czterech zostało ran-
nych. Pod koniec kwietnia lewi-
cowi partyzanci zabili ośmiu żoł-
nierzy 10 Brygady Pancernej
FOT. EJERCITO NACIONAL DE COLOMBIA
w departamencie La Guajira na
północnym wschodzie kraju,
w pobliżu granicy z Wenezuelą.
Ogółem w tym roku zginęło
w starciach z rebeliantami ponad
stu wojskowych.
Po kilku latach defensywy i do-
tkliwych porażek lewicowa party-
zantka odzyskuje siły. Jej nowy li-
der Alfonso Cano postanowił nasi-
KOLUMBIA. Rebelianci z Re- lić ataki na miasta. Jednocześnie je-
wolucyjnych Sił Zbrojnych Ko- go podwładni częściej urządzają
lumbii (FARC) 10 maja wciągnę-
li w zasadzkę 32-osobowy patrol
zasadzki na siły rządowe na tere-
nach wiejskich. Partyzanci są
z 23 Brygady. Atak miał miejsce najaktywniejsi w regionach nad-
w gminie (municipio) Samanie- granicznych. (W)  Deby’ego. W bitwie, która roze-
Zmiana dowódcy ISAF
AFGANISTAN. Sekretarz obrony Gates potrzebą „nowego myśle-
USA Robert Gates postanowił po nia” w walce z talibami. Nie bez
niecałym roku zmienić dowódcę wpływu na tę decyzję było zbom-
wojsk amerykańskich w Afgani- bardowanie w nocy z 4 na 5 maja
stanie, dowodzącego jednocześnie wiosek Geraani i Ganj Abad
Międzynarodowymi Siłami Wspar- w prowincji Farah, gdzie zginęło
cia Bezpieczeństwa (ISAF). Gene- 147 osób, w większości cywilów.
rała Davida McKiernana zastąpi „New York Times” poinformował,
generał Stanley McChrystal, któ- że wewnętrzne śledztwo wykazało
ry odpowiadał za operacje specjal- odpowiedzialność amerykańskich
ne w Iraku. Zmianę umotywował wojskowych za tę tragedię.(WR) 
Minister obrony Gruzji Dawid
Sicharulidze poinformował, że
dowódcy jednostki zostali usunię-
ci ze stanowisk. Aresztowano 70
osób, w tym 50 oficerów armii.
Jednym z nich jest były dowódca
Gwardii Narodowej generał Koba
Kobaladze.
Media gruzińskie przypomnia-
ły, że w ostatnich ośmiu latach
w batalionie czołgów w Muchro-
wani były trzy próby buntu. Tam-
tejsze ministerstwo spraw we-
wnętrznych wyznaczyło nagrodę
w wysokości 30 tysięcy dolarów
za informację o każdym z trzech
byłych urzędników ministerstwa
obrony zamieszanych w rewoltę
w Muchrowani. Poszukiwani są
Lewan Amiridze oraz pułkownicy
Koba Otanadze i Gia Krilaszwili.
Władze Tbilisi podały, że buntowni-
cy, którzy planowali ponoć zabi-
cie prezydenta, mieli powiązania
z Moskwą. (WRT)  wiast w najstarszej armii świata.
Walki
na Wschodzie
Rząd w N’Dżamenie
poinformował, że jego
wojska zadały duże straty
rebeliantom z ugrupowania
Unia Sił Oporu.
CZAD. Minister obrony Adoum
Younousmi ogłosił pod koniec
ubiegłego tygodnia, że siły rządo-
we odniosły „zdecydowane zwy-
cięstwo” podczas dwudniowych
walk z rebeliantami z Unii Sił
Oporu na wschodzie Czadu. Or-
ganizacja powstała w styczniu te-
go roku i jest wspierana przez Su-
dan. Jej celem jest obalenie cza-
dyjskiego prezydenta Idrissa
grała się 7 maja kilka kilometrów
od miasta Am Dam, 100 kilome-
trów na południe od Abeche, ar-
mia prawdopodobnie zabiła 220
buntowników i schwytała 120,
straciła natomiast 22 żołnierzy.
Minister obrony podał, że woj-
ska rządowe zniszczyły ponad sto
rebelianckich wozów. Chociaż
żołnierze pokazali zdobytą broń,
pojazdy i jeńców dziennikarzom,
to nie ma niezależnego potwier-
dzenia wszystkich informacji
o przebiegu bitwy. (T)  a dziesięć odniosło rany. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
R Y K O S Z E T E M
Gwardzistki
WATYKAN. Nowy dowódca pa-
pieskiej Gwardii Szwajcarskiej
Daniel Anrig stwierdził w wywiadzie
udzielonym włoskiej telewizji, że być
może w przyszłości będą w niej słu-
żyć także kobiety. Jak dotąd do po-
FOT. CONFEDERATION SUISSE
wstałej w 1506 roku gwardii przyj-
mowano wyłącznie młodych męż-
czyzn, którzy są katolikami, kawale-
rami i obywatelami Szwajcarii. Jego
poprzednik, Elmar Maeder, miał in-
ne zdanie w kwestii obecności nie-
Niepewni
IRAK. W związku z ostatnią serią
ataków na siły amerykańskie oraz
zamachów terrorystycznych, któ-
rych dopuścili się członkowie ira-
ckich sił bezpieczeństwa, pojawiły
się wątpliwości co do ich morale
i jakości wyszkolenia. Według dzien-
nika „New York Times”, władze USA
coraz bardziej niepokoją się o tam-
tejszą armię i policję, które nie są
gotowe do samodzielnego zapew-
nienia bezpieczeństwa w kraju.
Chociaż liczą już 618 tysięcy żołnie-
rzy i policjantów, uważa się, że jest
ich ciągle za mało. Ponadto Irakij-
czycy są podatni na polityczne naci-
ski i łatwo ich skorumpować.
Krwawe miasto
SOMALIA. W Mogadiszu doszło
do walk między radykałami z ruchu
Al-Szabab a siłami prezydenta
Szejka Szarifa Ahmeda i jego so-
jusznikami. Wysoki przedstawiciel
Al-Szabab szejk Mohamed Ibrahim
Bilal poinformował, że przejęto kon-
trolę nad północną częścią miasta.
W czasie trzech dni walk, które wy-
buchły 7 maja, zginęło co najmniej
50 osób, a ponad 180 zostało ran-
nych. Ten tragiczny bilans zwiększył
się, gdy 10 maja pocisk moździe-
rzowy trafił w bramę jednego z me-
czetów. Na miejscu zginęło 14 osób,

53
 Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów Gdyby nie madejowe łoże łamania „Polski Zbrojnej”,
Strategicznych
w Instytucie Stosunków które ogranicza długość tytułu felietonu,
Międzynarodowych UW powinien on brzmieć: „opinia publiczna, głupcze”.

Genialny de Guibert
T
a prawda zost ała
przypomniana w nie-
dawnym wywiadzie
Stephena Larrabee’go
dla „Gazety Wybor-
czej” na temat udziału Polski w pro-
jekcie systemu antyrakietowego.
Przypomnijmy, że Larrabee wniósł
wielki wkład w zmianę stosunku
USA do rozszerzenia NATO o Pol-
skę w latach 90. Był jednym z czoło-
wych analityków RAND. Wspólnie
z Asmusem i Kuglerem opubliko-
wali słynny raport ze stwierdzeniem:
„NATO must go out of area, or it
will go out of business”.
W rozmowie na łamach „GW”
Larrabee mówi: „Z tarczą to nie jest
łatwa sprawa. Był to czysto ideolo-
giczny pomysł Busha. Z początku
w ogóle nie myślano, by broniła ona
Europy, tylko USA”. To akurat było
oczywiste, choć może nie dla wszyst-
kich, zwłaszcza w Polsce. Ale w tej
rozmowie pojawia się coś być może
ciekawszego. „Donald Rumsfeld nie
myślał też o woli narodów Polski
i Czech, uważał, że się po cichu doga-
da z waszymi elitami i tarczę postawi.
Nie rozumiał, że Polska i Czechy są
demokratyczne i że tak się nie da”,
zwraca uwagę Larrabee. I mówi
prawdę. Gorzej jednak, że podobnie
myślały poprzednie polskie rządy.
One także nie chciały brać pod uwagę
głosu społeczeństwa oraz niezależ-
nych ekspertów. Wystarczyły opinie
dworskich potakiewiczów.
S p r awa j e st p owa ż n a .
Rozumiał to bardzo do-
brze Jacques
de Guibert
już pod koniec XVIII wieku. Genial-
ny młody francuski teoretyk strategii
(na jego pracach wychowywał się
Napoleon Bonaparte) pisał, że z na-
staniem państw republikańskich (czy-
taj: demokratycznych) interesy rzą-
dzonych i rządzących stały się zbież-
ne. W monarchiach to nie miało zna-
czenia. Dwór nie reprezentował ani
interesów, ani woli ludu. Zdaniem
de Guiberta, oznaczało to koniecz-
ność zaznajamiania opinii publicznej
ze sprawami obronności państwa. Je-
śli naród ma bronić swego kraju, mu-
si być ich świadomy, musi także mieć
na nie wpływ.
Dzisiaj, gdy rząd coś ukrywa przed
opinią publiczną, zawsze ma to złe
skutki. Prawda i tak w końcu wycho-
dzi na jaw, a społeczeństwo karze rzą-
dzących w kolejnych wyborach.
Wcześniej jednak jest wokół tego du-
żo złej atmosfery. Na życzenie na-
szych amerykańskich partnerów po-
przednie polskie rządy utrzymywały
w tajemnicy sprawę bazy systemu an-
tyrakietowego, choć rząd winien jest
lojalność wobec własnego społeczeń-
stwa, zwłaszcza gdy chodzi o bezpie-
czeństwo. O tym, czy to będzie radar,
czy wyrzutnia rakiet i w jakim miej-
scu, dowiadywaliśmy się ze strony in-
ternetowej Pentagonu, a nie od rzecz-
nika MSZ.
RZĄD WINIEN JEST LOJALNOŚĆ
Dobrze się stało, że obecny rząd
zmienił podejście do udzia-
łu Polski w sys-
temie antyrakietowym USA, że stało się ono
pragmatyczne, a nie ideologiczne. Zwłaszcza
że opinia publiczna od rządu dowiaduje się
szczegółów tego projektu i nie musi już szu-
kać informacji, jak wójt Radzikowa, w Wa-
szyngtonie, może je uzyskać w Warszawie.
Efektem jest także spokojniejsze traktowanie
tej sprawy przez opinię publiczną.
A tak przy okazji, dobrze, że „Polska
Zbrojna” stała się pismem dla wszystkich
Polaków, a nie tylko dla żołnierzy i wtajem-
niczonych. W ten sposób realizuje misję,
o której mówił przed ponad dwustu laty
Jacques de Guibert, niestety nieznany
w Polsce teoretyk strategii francuskiego
oświecenia. Uwzględnianie opinii publicz-
nej nie jest wbrew nadto „oświeconym” po-
litykom ani populizmem, ani ustępowaniem
przed „dyktatem ulicy”, jak nieraz mówią
owi nadto „oświeceni”. Jest zwyczajnym re-
alizowaniem konstytucyjnej zasady. Bo kon-
stytucję należy czytać i wykonywać tak, jak
jest ona napisana. 
WOBEC WŁASNEGO
SPOŁECZEŃSTWA

54 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009


HORYZONTY HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY
PAULINA GLIŃSKA
specjalizuje się
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

w tematyce
społecznej

FOT. ARCH. AGNIESZKI GUMIŃSKIEJ

Mama na misji
Polki wyjeżdżające na misje udowadniają, że jak się chce,
można pogodzić wychowanie dzieci i karierę wojskową.

W
Iraku do 2008 ro-
ku służyło dzie-
sięć t ysięcy
Amerykanek. Co
trzecia z nich by-
ła matką, która zostawiała rodzinę,
aby nieść pomoc i przywracać pokój.
„Pojechałam, żeby ratować, a nie za-
bijać”, mówi Marci Metcalfe, żoł-
nierz Gwardii Narodowej USA.
Marci nie jest już żołnierzem, ale
dziecko widuje raz w tygodniu, bo
FOT. NATIONALMUSEET
lucynacje. Nie może zajmować się
dzieckiem. O koszmarze próbuje zapo-
mnieć też Keri Christensen. Rzadko
wychodzi z domu, boi się, odmawia
córkom spaceru, a potem żałuje. Nie
może się przełamać, za to żołnierską
dyscypliną łamie słabe charaktery dzie-
ci. „Niełatwo mi okazać współczucie,
jakiekolwiek emocje, być taką matką,
jaką byłam przedtem” (fragmenty re-
portażu Ewy Ewart, „Mama wraca
z Iraku”, TNV24).
wanie mniej niż Amerykanek. Rocznie z pol-
skimi kontyngentami wojskowymi wyjeżdża
około stu kobiet. Nikt nie prowadzi statystyk,
ile z nich jest matkami. Wiadomo tylko, że
pań bez dzieci jest na naszych misjach zdecy-
DOTĄD dowanie więcej.
żadna z kobiet
„Propozycja wyjazdu przyszła nieoczekiwa-
biorących udział
w misjach nie podczas I zmiany ISAF. Trzeba było wspo-
nie była móc koleżankę. Odebrałam telefon i dostałam
pacjentką Kliniki godzinę na decyzję”, wspomina major
Stresu Bojowego
w Warszawie.
Agnieszka Gumińska, psycholog 2 Mazo-
wieckiej Brygady Saperów z Kazunia.

jest też pacjentką szpitala dla wetera-
nów. W Iraku, kiedy rozdawała po-
moc humanitarną, zabiła w obronie
własnej 12-letniego chłopca. Marci
ma obsesję, częste napady agresji, ha-
TRUDNA DECYZJA
Polskie matki żołnierze nie mają
aż tak dramatycznych doświadczeń
z misji. Ale też jest ich tam zdecydo-
W Afganistanie pełniła służbę od sierpnia
2007 roku do maja 2008 roku. W domu pozo-
stawiła trójkę dzieci i męża.
Najważniejsze przy podejmowaniu decy-
zji było dla niej zdanie męża i to, czy będzie

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 55

 O B L I C Z A
FOT. ARCH. AGNIESZKI GUMIŃSKIEJ
chciał prowadzić dom. „Wiedziałam,
że mogę liczyć na odpowiedź twier-
dzącą”, mówi. „Moja najmłodsza
córka miała wtedy trzy i pół roku
i zakończony „trening czystości”, sa-
modzielnie jadła i ubierała się, od ro-
ku chodziła do przedszkola, podob-
nie średni syn. Najstarsza córka mia-
ła rozpocząć naukę w I klasie szkoły
podstawowej”.
Dzieci ze względnym spokojem
przyjęły informację, że mamy nie bę-
dzie pół roku. Jak wspomina pani
major, były bardziej zaciekawione
niż przestraszone. „Ekscytowały się,
że wyjeżdżam do dalekiego kraju,
zobaczę egzotyczne zwierzęta. Wy-
tłumaczyłam im, że muszę jechać,
aby pomagać naszym żołnierzom”.
Podobnego argumentu w rozmowie
z dziećmi użyła chorąży Wioletta
Szulc-Wekwerth z 2 Wojskowego
56 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
W O J N Y
Szpitala Polowego. Na III zmianie
w Iraku była pielęgniarką w oddziale
szpitalnym Grupy Zabezpieczenia
Medycznego, a podczas XXVI zmia-
ny w Libanie służyła w ambulato-
rium medycznym. Na misję pojecha-
ła, aby zdobyć nowe doświadczenia
i sprawdzić się jako żołnierz. Nie
ukrywa, że ważny był także motyw
finansowy – chciała spełnić marze-
nie męża o własnej kwiaciarni.
Piotr, mąż pani chorąży, liczył się
z tym, że żona może wyjechać na
misję. Nie spodziewał się jednak, że
stanie się to tak szybko, zaledwie
pięć miesięcy po wstąpieniu do ar-
mii. Dzieci miały sześć i siedem lat.
Gdy poinformowała je, że wyjeżdża
do Iraku, przestraszyły się, bo toczy-
ła się tam wojna. Synek Jaś był zły,
że nie będzie jej na jego urodzinach.
Oli trudno było sobie wyobrazić roz-
POLSKIE MATKI
ŻOŁNIERZE nie mają
aż tak dramatycznych
doświadczeń z misji
jak Amerykanki. Rocznie
z polskimi kontyngentami
wojskowymi wyjeżdża
około stu kobiet.
poczęcie nauki w szkole bez mamy. Na po-
czątku zawsze po dobranocce oglądały wia-
domości, żeby zobaczyć, co dzieje się w Ira-
ku. Kiedy jednak pani chorąży przyleciała do
kraju na kilka dni razem z rannym lekarzem,
uwierzyły, że z Iraku można wrócić.
WIELU
PSYCHOLOGÓW PANIE POD PRESJĄ
uważa, Wielu psychologów uważa, że konsekwen-
że konsekwencje cje pobytu na misji jednego z rodziców mogą
pobytu na misji
jednego
być poważne – od osłabienia więzi rodzin-
z rodziców mogą nych, poprzez konflikty, aż po rozpad mał-
być poważne żeństwa. Chorąży Szulc-Wekwerth przyzna-
– od osłabienia je, że po podjęciu decyzji o wyjeździe
więzi rodzinnych,
poprzez konflikty,
spotkała się z pretensjami ze strony znajo-
aż po rozpad mych. „Często pytali: a co, jak nie wrócisz?
małżeństwa. Dla mnie liczyło się jednak zdanie rodziny.
Zgodzili się, żebym wstąpiła do wojska, a co
za tym idzie, pojechała na misję. Nigdy nie
podjęłabym takiej decyzji, gdybym miała wąt-
pliwości, czy mąż sobie poradzi. Wcześniej
pracowałam na zmiany i czasem nie było mnie

KOBIETY
NA MISJACH
W 2008 ROKU:
Afganistan........46
Irak....................21
Liban....................7
Czad.....................5
Syria.....................4
Kosowo................3
Bośnia
i Hercegowina......2
RAZEM..............88
(dane Dowództwa
Operacyjnego,
2008 rok)
w domu cały dzień. Wtedy Piotr robił zaku-
py, gotował obiad i opiekował się dziećmi”.
Także sierżant Elżbieta Grodzka, żołnierz
2 Wojskowego Szpitala Polowego i „najod-
ważniejsza Polka 2007 roku”, nie wyjechała-
by, gdyby nie była pewna, że rodzina bez niej
sobie poradzi. Teraz jest na swojej piątej mi-
sji, a mąż przekornie nazywa ją „psem woj-
ny”. W domu oprócz męża Sławka zostają
dwie córki – 16- i 12-latka.
„Na początku też ulegałam presji środowi-
ska, które nie ma najlepszego zdania o matce
zostawiającej dzieci”, wspomina. Kiedy wra-
cała, opowiadała wszystkim, jak sobie w do-
mu świetnie bez niej radzili. „Aż koleżanka
mnie zapytała: po co się tłumaczysz? To two-
je życie. Więc przestałam innym udowadniać,
że jestem taka, jaką chcieliby mnie widzieć”.
Skrajne reakcje wywołał wyjazd major
Gumińskiej. „Środowisko było zszokowane,
ale i pełne podziwu dla męża, że zdecydował
się zostać z trójką dzieci”.
H O R Y Z O N T Y
Czy wyjeżdżając, liczyły się z tym, że mo-
gą nie wrócić? „Ryzyko jest wpisane w za-
wód żołnierza. Każdego dnia przygotowuję
rodzinę i tak staram się im poświęcać czas,
żebyśmy nie żałowali, że byliśmy ze sobą za
krótko”, opowiada major Gumińska. Dlate-
go kilka dni przed wylotem zrobili rodzinne,
pamiątkowe zdjęcia. Każdy dostał portret
z mamą, napisała też listy ze wspomnieniami
wspólnych chwil spędzonych z dziećmi zaraz
po ich urodzeniu.
RODZIC Z KARTONU
„Amerykanki próbują ratować małżeństwa,
kupując za 50 dolarów wyciętego z kartonu
manekina wielkości człowieka, z naklejonym
zdjęciem (tak zwany Flat Daddy). W interne-
cie można znaleźć film oparty na autentycz-
nych wydarzeniach. «Zgadnij, kto czeka
w salonie», mówi mama do kilkuletniego
chłopca. Widać jego zdziwioną minę, gdy
na podłodze, przed kanapą, widzi tatę z kar-
tonu. Mama tłumaczy: «Cały tata nie może
jeszcze wrócić do domu». To tylko jego
część. Chłopiec chwyta manekina i biegnie
z nim na huśtawkę. Potem razem jedzą obiad
(przed tatą stoi talerz z jedzeniem). Gdy
chłopiec idzie spać, tata leży obok niego
pod kołdrą. A gdy całą rodziną idą do kina
(z tatą pod pachą), proszą o dwa bilety dla
dorosłych i jeden dla dziecka”. W zeszłym
roku powyższą sytuację opisywała „Rzecz-
pospolita”.
W Polsce sposób z manekinem nie jest sto-
sowany. U nas misje trwają pół roku, a to
zbyt krótko, aby mówić o degradacji więzi
FOT. ARCH. WIOLETTY SZULC-WEKWERTH
rodzinnych. Polskie rodziny mają inne spo-
soby radzenia sobie z tęsknotą. Pomaga roz-
mowa przez telefon, internet czy oglądanie
zdjęć. „Aby ból rozłąki nie był taki silny,
trzeba starać się jak najczęściej utrzymywać
kontakt. Jako psycholog polecam również
metodę wizualizacji, czyli wyobrażania so-
bie bliskich w sytuacjach z przeszłości albo
jakie chcielibyśmy razem przeżyć”, radzi
psycholog 2 Brygady.
Czy żołnierzom matkom jest trudniej?
„Przeżywając rozstanie z dziećmi, jest się
bardziej obciążonym emocjonalnie, ale też
czuje się przez cały pobyt dużo silniejsze
wsparcie z kraju od tylu kochanych osób”,
tłumaczy major Gumińska. Zdaniem chorą-
ży Wekwerth, panie, które założyły rodzinę,
mają dodatkową motywację do życia, ale tak-
że kolejne źródło niepokoju i obaw. „Dzielą-
ce nas odległości powodują, że rozwiązanie
pozornie błahego problemu wcale nie jest
proste”.
STRES POD KONTROLĄ
„W Stanach Zjednoczonych do poradni
prowadzonej przez biuro do spraw weteranów
zgłaszają się pacjentki z PTSD, czyli zespo-
łem stresu pourazowego. W roku 2007 kobiety
z PTSD zaczęto hospitalizować. Co roku do
szpitali trafia 70 pacjentek. Marci Metcalfe
zdecydowała się na leczenie szpitalne, choć
oznacza to rozstanie z rodziną. Nie było wyj-
ścia. Wiele innych amerykańskich matek
żołnierzy miało podobne problemy. W Iraku
są narażone na nieustanny stres, a po powro-
cie do domu nie potrafią okazywać uczuć
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 57
 O B L I C Z A
i wychowywać dzieci tak jak wcześniej, przed
wyjazdem na misję. Miną naprawdę długie
miesiące nim dojdą do siebie. Wiele z nich
już nigdy nie jest takimi matkami, jakimi by-
ły wcześniej” („Mama wraca z Iraku”).
W odróżnieniu od amerykańskich koleża-
nek Polki nie walczą na pierwszej linii. Co
nie oznacza, że mogą się czuć bezpiecznie,
bo na misji nie ma miejsc stuprocentowo bez-
piecznych. Dotąd jednak żadna z biorących
udział w misjach pań nie była pacjentką Kli-
niki Stresu Bojowego w Warszawie. Fak-
tycznie nie było na oddziale żadnej kobiety
i nie więcej niż dziesięć pań, łącznie z osoba-
mi cywilnymi na kontraktach, zjawiło się
u nas na konsultacji, wylicza kierownik kliniki
docent doktor habilitowany nauk medycznych
Stanisław Ilnicki. A może panie nie przyzna-
ją się do swoich kłopotów, bo obawiają się, że
tym samym udowodniłyby, iż na misji po pro-
stu sobie nie poradziły? Albo są twardsze
i faktycznie lepiej znoszą trudy misji?
PRZEŁAMANIE STEREOTYPÓW
Zdaniem pułkownika lekarza Roberta
Salamona, komendanta 2 Wojskowego Szpi-
tala Polowego we Wrocławiu, aby wyjechać
na misję, trzeba mieć silną psychikę. „Trzeba
mieć pewne predyspozycje, umieć sobie ra-
dzić ze stresem, aby nie załamać się po rozłą-
ce z rodziną. Wielokrotnie miałem do czynie-
nia z kobietami zmęczonymi stresem wojen-
nym. Był to jednak stres w granicach normy,
odreagowany po powrocie do kraju i rodzi-
ny”. Również pułkownik lekarz Wojciech
Wójcicki, komendant 1 Wojskowego Szpita-
la Polowego, nie spotkał się z problemami
emocjonalnymi wśród kobiecego personelu.
„Jeśli takie się zdarzały, mieściły się w grani-
cach normy i kobiety same sobie z nimi ra-
dziły. Myślę jednak, że wszystkie panie umia-
ły przygotować rodzinę na swoją nieobecność
i same były też odpowiednio przygotowane”.
Potwierdza to major Gumińska. „Wyjeżdża-
jąc, wiedziałam, że zostawiam «poukładaną»
rodzinę, choć bałam się, że szybko wyczerpią
się psychicznie. Rzeczywiście mieli chwile
załamania, u męża odbiło się to znaczną utra-
tą wagi, dzieci częściej chorowały, ale w mo-
mentach krytycznych zawsze mogli liczyć na
dziadków i ciocie”.
Jak uważa chorąży Wekwerth, możliwe
też, że kobiety nie szukają pomocy w wojsku,
ale wśród koleżanek i rodziny, mają też więk-
sze predyspozycje do mówienia o tym, co
przeżywały, przez co łatwiej odreagowują
emocje. Podkreśla plusy wyjazdu mamy na
misję. „Zaczęliśmy dostrzegać rzeczy, obok
których wcześniej przechodziliśmy obojętnie,
staramy się spędzać ze sobą jak najwięcej
czasu. Nasza rodzina jest świetnym przykła-
dem na to, że stereotyp kobiety, która tylko
wychowuje dzieci i prowadzi dom, odchodzi
powoli do lamusa”.  trudniej od kobiet, które nie mają rodziny?
58 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
W O J N Y
Bez schematów
Z AGNIESZKĄ WŁADYKĄ o problemach
kobiet służących na misjach rozmawia
PAULINA GLIŃSKA
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego podjęła Pa- AGNIESZKA WŁADYKA: Z pewnością
ni decyzję o wyjeździe na misję? poczucie odpowiedzialności wynikające z po-
AGNIESZKA WŁADYKA: To była forma siadania dzieci jest pewnym ciężarem, którego
mojego przystosowywania się do nowych wy- nie mają panie niebędące matkami.
magań w armii, ale przede wszystkim wyraz za-
wodowej pasji. 17 Brygada jest jednostką „wy- POLSKA ZBROJNA: Z czego wynika fakt,
jazdową” i nie wyobrażałam sobie pracy że jak dotąd żadna polska kobieta biorąca
z żołnierzami – uczestnikami misji wojskowych udział w misji nie skarżyła się na zaburze-
– bez osobistego doświadczenia. Byłam też nia związane ze stresem wojennym?
ciekawa, jak tam jest. AGNIESZKA WŁADYKA:
Wkroczyłyśmy na Stosunkowo niewiele kobiet
POLSKA ZBROJNA: Spo- uczestniczyło dotąd w naj-
tkała się Pani z wyrzutami
teren, który zawsze trudniejszych misjach, nie
ze strony otoczenia, że zo- był domeną mężczyzn. były narażone na stres pola
stawia rodzinę i wyjeżdża Musimy być tego walki lub inne trudne wyda-
na półroczną misję? rzenia związane z misją. Ist-
AGNIESZKA WŁADYKA:
świadome i uważać, nieje tak zwana triada cech
Owszem. Stereotyp jest jak aby zachować chroniących przed stresem
z piosenki: rzeczą mężczy- swoją kobiecość pourazowym – aktywne
zny jest być daleko, a kobiety i celowe strategie działania
– wiernie czekać. Sądzę, że złamanie tego w sytuacji trudnej, wewnętrzne poczucie kon-
schematu w naszym społeczeństwie zawsze troli oraz umiejętności społeczne, które u ko-
będzie spotykać się ze sprzeciwem. Moja naj- biet są zazwyczaj wyższe niż u mężczyzn.
bliższa rodzina, świadoma ryzyka związanego
z wyjazdem na misję, oczywiście obawiała się POLSKA ZBROJNA: Czy kobiety, bar-
o moje bezpieczeństwo. Dla mnie najważniej- dziej ambitne, które nie boją się wyzwań,
sze było jednak to, że będąc w partnerskim mogą pomóc przełamać stereotypy o trady-
związku, rozumiemy swoje pasje. cyjnym podziale ról społecznych?
AGNIESZKA WŁADYKA: Oczywiście, ale
POLSKA ZBROJNA: Czy wyjeżdżając, jest to trudne. Tym bardziej panie muszą się
wiedziała Pani, że nie musi się martwić starać wykonywać swoje obowiązki na naj-
o dom, o dzieci, bo mąż doskonale sobie po- wyższym poziomie, nie godzić się na przy-
radzi? wileje i nie wykorzystywać tego, że są kobie-
AGNIESZKA WŁADYKA: Moje najwięk- tami. W przypadku pań na misjach sprawa
sze obawy dotyczyły dzieci, tego jak dadzą so- jest jeszcze bardziej skomplikowana. Wkro-
bie radę z rozłąką. Wiedziałam jednak, że sy- czyłyśmy bowiem na teren, który zawsze był
nowie, mając liczne kontakty, niski poziom lę- domeną mężczyzn i źródłem budowania ich
ku społecznego, poczucie bezpieczeństwa wy- męskiej tożsamości. Musimy być tego świa-
nikające z relacji nie tylko z rodzicami, ale dome i bardzo uważać, aby zachować swoją
także z dalszą rodziną i bliskimi, poradzą so- kobiecość. 
bie. Dlatego zdecydowałam się na wyjazd.
Warto też pamiętać, że długofalowe skutki
WIZYTÓWKA
mogą być bardziej pozytywne niż nam się mo-
że wydawać – pokazujemy naszym dzieciom,
że można pracować z pasją, że świat stoi przed AGNIESZKA WŁADYKA
nimi otworem, że nie muszą się bać podejmo- Jest psychologiem
wania kontrowersyjnych decyzji. Mąż poradził z ponaddziesięcioletnim
sobie świetnie podczas mojej nieobecności. stażem w 17 Wielkopol-
Myślę, że jego „misja”, gdy pozostał w kraju, skiej Brygadzie Zmechanizowanej.
była o wiele trudniejsza. Pracowała jako psycholog na cywilnym
kontrakcie podczas II zmiany PKW
w Afganistanie, od października 2007
POLSKA ZBROJNA: Mamy na misji mają
do maja 2008 roku.

KRZYSZTOF WILEWSKI
Molestowana armia
Przez rok w amerykańskiej armii o 8 procent wzrosła liczba
spraw o molestowanie, a w jednostkach wysłanych do Iraku
i Afganistanu aż o 26 procent.
K
siążka Helen Benedict „Samotny
żołnierz. Prywatna wojna kobiet
służących w Iraku” („The Lonely
Soldier: The Private War of Wo-
men Serving in Iraq”) jest zbiorem wspomnień
czterdziestu kobiet, które podczas służby
w amerykańskiej armii były gwałcone i mole-
stowane seksualnie. Na kwietniowej premierze
publikacji Benedict podkreślała, że jej rola
ograniczyła się do rozmów z poszkodowanymi
i spisywania ich bolesnych wspomnień. Prze-
konywała również licznie przybyłych dzienni-
karzy, że jej książka powstała po to, by inne
żołnierki nie były już krzywdzone przez towa-
rzyszy broni.
„Samotnego żołnierza” można potraktować
jak kolejny produkt amerykańskiego rynku me-
dialnego, który regularnie przytacza wspomnie-
nia zarówno ofiar, jak i oprawców. Książka
Benedict ukazała się jednak dokładnie miesiąc
po opublikowaniu przez Pentagon raportu na
temat przestępstw seksualnych w siłach zbroj-
nych, z którego wynika, że z roku na rok w woj-
sku coraz więcej jest gwałtów i przypadków
molestowania.
CORAZ GORZEJ
Od dłuższego czasu zmienia się struktura
płciowa US Army. Szczególnie dotyczy to jed-
nostek bojowych. W Wietnamie służyło 7,5 ty-
siąca żołnierek. Podczas pierwszej wojny w rejo-
nie Zatoki Perskiej na Bliskim Wschodzie było
ich już 41 tysięcy. Do 2009 roku przez Irak
H O R Y Z O N T Y
i Afganistan przewinęło się prawie dwieście ty-
sięcy kobiet w mundurze (obecnie co dziesiąty
żołnierz US Army to kobieta). Od 2003 roku
Pentagon musi co roku przedstawiać Kongreso-
wi Sexual Assault Report, czyli raport o przemo-
cy seksualnej w armii. Kongresmeni wymusili
ten obowiązek na wojskowych, bo od 2000 roku
systematycznie rosła liczba molestowanych
i gwałconych żołnierek, a w USA kara za gwałt
wynosi średnio osiem lat więzienia i jest jedną
z najwyższych na świecie.
Wymowa tegorocznego raportu jest pesymi-
styczna. W 2007 roku w US Army zgłoszono
2688 przestępstw o charakterze seksualnym.
W 2008 roku było ich już 2923. To o 8 procent
więcej. Szczególnie źle wypadają amerykańskie
kontyngenty w Iraku i Afganistanie. W ich przy-
padku przyrost wyniósł aż 26 procent.
Doktor Kaye Whitley, szefowa Pentagon’s
Sexual Assault Prevention and Response Office
(biuro do spraw zapobiegania przemocy seksual-
nej), ostrzega jednak przed wyciąganiem z tych
statystyk daleko idących wniosków. „Większa
liczba odnotowanych przypadków przestępstw
seksualnych dowodzi tylko, że nasza polityka za-
chęcania do zgłaszania takich przypadków przy-
nosi pozytywne skutki”. Jak łatwo można mani-
pulować opracowanym przez Pentagon raportem
widać, gdy prześledzi się medialne doniesienia
na jego temat. Zadziwiająco często pomija się
w nich, iż wspomniana liczba 2923 przestępstw
seksualnych dotyczy całej amerykańskiej armii
(1,4 miliona ludzi pod bronią) i obejmuje wszyst-
FOT. US DOD
kie przypadki, od oskarżeń o gwałt po zarzut no-
szenia przez panów zbyt obcisłych spodenek na
siłowni. Podobnie jest ze sprawą kontyngentów
w Afganistanie i Iraku. Rzeczywiście odnotowa-
no tam 26-procentowy progres, ale w liczbach
bezwzględnych jest to wzrost ze 131 do 165. Aż
dziw bierze, że na podstawie raportu media nie
obwołały lotników źródłem wszelkiego zła. Z ca-
łej puli 2923 przypadków, najwięcej, bo 605, ma-
ją na swoim koncie siły powietrzne. Drugie miej-
sce przypadło marynarce wojennej – 489, a trze-
cie marines – 243.
WYPALAĆ
GORĄCYM ŻELAZEM
„Sexual Assault Report 2008” nie jest dla
amerykańskiej armii powodem do dumy. Kiedy
bowiem przestaniemy żonglować liczbami, za-
pominając, czy to jest 2923, 3000 czy 4001 prze-
stępstw, pozostaną kryjący się za statystyką żoł-
nierze, którzy gwałcili i molestowali, i ich ofiary.
O ile w przypadku molestowania często trudno
jest nakreślić granicę między niewinnym żartem
a celowym działaniem, o tyle w przypadku gwał-
tów nie może być mowy o żadnej taryfie ulgo-
wej. Tylko bezwzględne przestrzeganie prawa
i karanie wszystkich, w tym również osoby tu-
szujące przestępstwa (z nie mniejszą surowością
niż gwałcicieli), pomoże uniknąć takich drama-
tów, jakie przeżyła sierżant Marti Ribeiro, którą
podczas misji w Afganistanie zgwałcił kolega
z warty, a dowódca, dowiedziawszy się o całej
sprawie, zagroził jej wnioskiem o degradację za
opuszczenie posterunku. Marti Ribeiro opo-
wiedziała o swoim cierpieniu dopiero na łamach
książki Helen Benedict. Ile jest kobiet, które
nadal milczą, raport Pentagonu nie mówi. 
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 59

F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
Przez paręset lat turnieje rycerskie
były średniowiecznym odpowiednikiem olimpiad.
Turnieje i pieniądze
W
yposażenie średniowiecz-
nego rycerza było bardzo
kosztowne. Miecz, oszczep,
kopia, tarcza, hełm, żelazna
zbroja, a także koń bojowy,
siodło i pod nim czaprak, osłona łba – to mogło
być warte parę wsi! Rycerz musiał mieć ze sobą
co najmniej jednego giermka do pomocy. Mają-
tek! Zdarzało się, że wzywani przez panującego
na wojnę rycerze nie byli w stanie się wyposażyć.
Płacili wówczas ustaloną grzywnę.
Zanim rycerz stanął do walki, musiał się wy-
szkolić w swoim rzemiośle. Posiąść umiejętność
jeżdżenia konno, osadzania kopii przy łęku, rzu-
cania oszczepem, osłaniania się tarczą, władania
mieczem. Umiejętności te były niezbędne. Każdy
błąd można było przypłacić życiem.
Rycerzom nie wolno było pracować zarobko-
wo. Skąd więć wziąć środki na zbroję? Jak się
wyćwiczyć w sztuce wojowania, zwłaszcza
w tym, co było najtrudniejsze: samodzielnym po-
tykaniu się z przeciwnikiem? Udział w turniejach
był odpowiedzią na oba pytania równocześnie.
Obyczaj ten rozpowszechnił się już w XI wie-
ku, początkowo we Francji, Niderlandach i An-
glii, później w Niemczech. Turniej trwał zwykle
parę dni. Pierwotnie zawody były zespołowe:
dwie gromady, rycerzy i giermków, potykały się
ze sobą. Najpierw na kopie i włócznie, potem na
miecze. Zwalony z konia rycerz był uznany za
pokonanego – chyba że reguły turnieju dopusz-
czały walkę pieszą. Obalony stawał się łupem
zwycięzcy: musiał oddać rumaka albo miecz, al-
bo zbroję, albo i cały ekwipunek. Potem ustalano
warunki wykupu. Rycerz biegły w używaniu ko-
pii, mocno trzymający się w siodle, dosiadający
silnego i zręcznego konia, mógł się w turniejach
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni
Polskiej Radia Wolna Europa. Skazany
w 1983 roku zaocznie na śmierć przez
Sąd Wojskowy w Warszawie. W 1991 roku
założył Klub Atlantycki, postulujący wejście Pol-
ski do NATO, i został jego pierwszym prezesem.
60 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
Rycerskie sprawy
(20)
wzbogacić, jak zrobił to na przykład
William Marshall (1144–1219), sław-
ny w swoim czasie wojownik, który zo-
stawił spory majątek i opłacił skrybę,
autora opowiadającej o nim ciekawej
kroniki.
Kościół niechętnie patrzył na turnieje,
bo ich skutkiem były liczne rany, często
śmierć uczestników. Z tego samego po-
wodu potępiali ten obyczaj liczni panu-
jący: woleli, by ich wasale nie tracili sił
i dobytku w jałowych potyczkach. Dla-
tego też z czasem wprowadzono specjal-
ne, lżejsze uzbrojenie turniejowe i zawo-
dy ćwiczebne zwane béhourd.
W wieku XIV pojawiły się turnieje
indywidualne, podczas których potyczki
prowadziły pary rycerzy. W takich za-
wodach walczono często o określoną
nagrodę. Bywały nią na przykład szarfy,
wręczane przez przyglądającą się żonę
księcia, albo inne symbole kobiecego
uznania. Już w XIII wieku damy zaczę-
ły odgrywać kluczową rolę w wielkich
turniejach. Nie tylko przyznawały na-
grody, ale też były adresatkami pojedyn-
ków: rycerze stawali w szranki, by zło-
żyć hołd określonym paniom. Symboli-
zujące je kolory przypinano sobie do
zbroi. Walczono zwykle tylko do chwili,
aż jeden z zawodników nie spadł z ko-
nia. Bywały jednak i starcia à outrance
często kończące się zgonem.
Kroniki i poematy średniowieczne
pełne są opisów turniejów. Pisano
o nich chętnie, bo były na ogół bar-
dziej malownicze i znacznie mniej
okrutne niż prawdziwe bitwy.
Przez paręset lat stanowiły ów-
czesny odpowiednik olimpiad.
Tym się od dzisiejszych różniły,
że zawsze i wszędzie wymagały
nie tylko sprawności, ale przede
wszystkim naczelnej cnoty rycer-
skiej: odwagi. 
Zanim rycerz
stanął do walki,
musiał się
wyszkolić w swoim
rzemiośle
 H O R Y Z O N T Y

auta”, dodaje z uśmiechem. Faktem jest, że

odremontowane, odwzorowane
Stowarzyszenie w najdrobniejszych szczegółach
„Pancerny Skorpion” wozy, wyglądają intrygująco.
w Opolu, Szwadron Wojsko-
wych Pojazdów Historycznych
tworzą: sześć Willysów MB, dwa ZNICZ NA KAŻDYM
Dodge ľ WC 51, Dodge WC 58 GROBIE
Command Car, Ford GP, Ford
Przemek swój sentyment
Canada i dwa motocykle
Harley Davidson WLA. do Willysa tłumaczy rodzinną
tradycją. „Właśnie takim autem
jeździł mój dziadek, Stanisław
Pawłowicz z 1 Batalionu 3 Dywizji
Strzelców Karpackich. Zadbałem o to, aby bar-
wy i oznaczenia mojego pojazdu były zgodne
z historycznymi”. Jak wspomina, jego dziadek

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

walczył w kampanii wrześniowej, a wojnę za-
kończył w północnej części Włoch, został nawet
ranny – na szczęście niegroźnie – w czasie walk
o Monte Cassino. W opowiadaniach dziadka
Willys zawsze miał szczególne miejsce.
Grupa odbudowuje drugowojenne samocho-
dy, aby jeździć nimi na zloty i uczestniczyć
w uroczystościach rocznicowych. W 2004 roku
JOANNA CZARNECKA
spędzili tydzień w Normandii. „To chyba były

Willys moja miłość

największe uroczystości w Europie, na które
przyjechało 27 premierów, brytyjska królowa,
prezydenci Stanów Zjednoczonych i Rosji oraz
aktor Tom Hanks, znany z filmu «Szeregowiec
Ryan»”, wspomina Adrian. Odwiedzili wtedy
Mówią, że dzięki swojej miłości do Jeepów Willysów inaczej przeżywają wszystkie miejsca walk żołnierzy amerykań-
historię. W tym roku chcą zapalić znicz na każdej mogile żołnierza skich, brytyjskich i polskich. Zwiedzali muzea,
z II Korpusu Polskiego, dowodzonego przez generała Władysława Andersa. byli na polskim cmentarzu. I dodaje: „Dla mnie

S
to najbardziej aktywna i rzeczywista forma
wój wolny czas poświęcają nie części i pracę w garażu poświęcają przeżywania historii”.
rekonstrukcji samochodów, setki godzin. Przemek swojego Willy- Członkowie „Pancernego Skorpiona” mają
którymi jeździli polscy żoł- sa budował prawie od zera. „Zmonto- teraz kolejne ambitne plany, tym razem związa-
nierze walczący we Włoszech wałem go z kilku, może kilkunastu aut. ne z obchodami 65. rocznicy zakończenia bi-
i na innych frontach II wojny. Członko- Na początku na złomie znalazłem od- DZIŚ problemy twy o Monte Cassino. „Chcemy naszymi zabyt-
wie Stowarzyszenia „Pancerny Skor- ciętą przednią część ramy. Potem wy- z kupnem czy kowymi pojazdami przejechać szlakiem bojo-
pion” w Opolu, Szwadronu Wojsko- szperałem kolejne elementy nadwozia. składaniem wym 4 Pułku Pancernego Skorpion we Wło-
wych Pojazdów Historycznych mają Błotniki, maskę i wiele drobniejszych Willysa to już
przeszłość.
szech, od Cassino do Bolonii, w sumie około
w sumie trzynaście sprawnych samo- części dostałem dzięki wymianie z ko- Ponownie ruszyła 600 kilometrów”, wyjaśnia Adrian. W podróż
chodów i motocykli, a kolejne wozy legami kolekcjonerami, a tył, którego bowiem niemal wybiera się 25 osób pięcioma pojazdami. Na
odbudowują we własnych garażach. brakowało, sam dorobiłem”. Poskłada- seryjna Monte Cassino zamierzają zwiedzić wzgórza
produkcja części
Chociaż znają się od kilku, a czasem nie tego pojazdu zajęło mu w rezultacie zamiennych. i klasztor, spotkać się z kombatantami. Poza
nawet kilkunastu lat, grupa powstała kilka lat. „Teraz model się zgadza, czę- tym kolekcjonerzy na każdej polskiej mogile
zaledwie cztery lata temu. Mówią: „Po ści są oryginalne, drugowojenne”. chcą zapalić znicz. „Zabieramy ich ze sobą po-
wielu wspólnych wyjazdach, uczestni- Dziś problemy z kupnem czy składa- nad trzy tysiące, bo mniej więcej tyle jest gro-
czeniu w uroczystościach, rajdach czy niem Willysa to już przeszłość. Ponow- bów polskich żołnierzy z 2 Korpusu”.
zlotach postanowiliśmy nieco sforma- nie ruszyła niemal seryjna produkcja
lizować naszą grupę”. części zamiennych do tego auta i można ŚLADAMI DZIADKA
w łatwy sposób kupić wszystko, od Rekonstruktorzy we Włoszech zamierzają od-
JEEP ŁĄCZY wentyla po reflektory, z wyjątkiem blo- naleźć także inne miejsca historyczne, związane
Połączyło ich zamiłowanie do Je- ku silnika. Wystarczy złożyć zamówie- z dziejami ich rodzin. Planują zwiedzić między
epów Willysów i historii. „Gdy się po- nie w internecie na dowolny element. innymi miejscowości, w których był dziadek
znaliśmy, część z nas miała już samo- Niestety, to kosztowny komfort, na któ- Przemka. „W Grottazzolina w zakładzie fotogra-
chody na chodzie, inni dopiero odbu- ry członków grupy zwykle nie stać. ficznym «Foto – Balacco» zrobił sobie zdjęcie do
dowywali swoje pojazdy”, wspomina Trudno określić, skąd się wziął sen- dokumentów. Chcemy tam pojechać i sprawdzić,
Adrian. Większość prac wykonują sa- tyment do Willysów. Powodów jest ty- czy ten zakład jeszcze istnieje”, planuje Przemek.
modzielnie, włącznie ze spawaniem, le, ilu kolekcjonerów. Tomek pasją do „Jeśli tak, też zrobimy sobie tam zdjęcia i zapyta-
czyszczeniem, dorabianiem czy piasko- tych pojazdów zaraził się od kolegi my, czy mają może fotografie polskich żołnierzy.
waniem. Wartości tych pojazdów nie z pracy, który wziął go na kilka zlotów. Jeśli zakładu już nie będzie, porozmawiamy cho-
da się wyliczyć, a ich budowa jest przy- „Teraz samochody to nasze życie, prę- ciaż ze starszymi mieszkańcami miasteczka, za-
jemnym „koszmarem”. Na poszukiwa- dzej sprzedamy swoje lewe nerki niż te pewne coś pamiętają z tamtych lat”. 

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 61

 P O Ż E G N A N I A
Panu ppłk. Henrykowi
KAMIŃSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
koleżanki i koledzy z Zarządu
Planowania Logistycznego – G4
Dowództwa Wojsk Lądowych.
RODZINIE zmarłego
Pana Mariana MIGDALSKIEGO
wieloletniego dyrektora i prezesa
Centrum Naukowo-Produkcyjnego
Elektroniki Profesjonalnej „Radwar” SA
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
składają
kadra i pracownicy
Departamentu Polityki Zbrojeniowej
MON.
Wyrazy głębokiego żalu
i szczerego współczucia
Panu płk. rez. Edwardowi
TRACZYKOWI
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
z powodu śmierci
SYNA
składają
dowódca operacyjny sił zbrojnych, kadra
i pracownicy wojska
Dowództwa Operacyjnego SZ.
Pani Hannie SUCHOCKIEJ
wyrazy szczerego żalu
oraz głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Zarządu Szkolenia – P7
Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
62 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
Panu płk. Mieczysławowi
SOBKIEWICZOWI
szefowi Oddziału Uzupełnień
oraz Jego
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego żalu i głębokiego
współczucia z powodu śmierci
MATKI
składają
szef Zarządu Zasobów Osobowych – G1,
kadra oraz pracownicy wojska
Dowództwa Wojsk Lądowych.
Panu Pułkownikowi Józefowi
MAKUCHOWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
kadra i pracownicy
Departamentu Polityki Zbrojeniowej
MON.
Panu płk. Andrzejowi
MORAWIAKOWI
słowa wsparcia
i wyrazy najgłębszego współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składają
dowódca wraz z kadrą
i pracownikami wojska
Dowództwa Wojsk Lądowych.
Panu ppłk. Januszowi SAWICKIEMU
wyrazy szczerego żalu oraz głębokiego
współczucia z powodu śmierci
MAMY
składają
szef, kadra i pracownicy Wojewódzkiego
Sztabu Wojskowego w Łodzi.
Płk. Mirosławowi WIERZBICKIEMU
wyrazy współczucia i słowa otuchy
z powodu śmierci
OJCA
przekazują
kadra i pracownicy
Inspektoratu MON ds. Bezpieczeństwa
Lotów w Poznaniu.
Panu ppłk. Markowi
DEPCZYŃSKIEMU
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
i żalu z powodu śmierci
OJCA
składają
dowódca operacyjny sił zbrojnych,
żołnierze i pracownicy Dowództwa
Operacyjnego, Koledzy z Oddziału
Analiz i Wymagań Operacyjnych DO SZ.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu ppłk. w st. spocz. Andrzejowi
BIELEWICZOWI
z powodu śmierci
MATKI
składają
kadra i pracownicy Logistyki
Pomorskiego Okręgu Wojskowego.
ŻONIE i SYNOWI Zmarłego
pułkownika w st. spocz. Stanisława
PACZOSY
wieloletniego prokuratora
Prokuratury Śląskiego Okręgu
Wojskowego
wyrazy głębokiego współczucia
składają
naczelny prokurator wojskowy,
prokuratorzy i urzędnicy
Naczelnej Prokuratury Wojskowej.
 H O R Y Z O N T Y

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

PIOTR BERNABIUK

Niewspółmiernie
duży charakter
Próbujemy traktować je jako słabą płeć, zdejmując ciężary,
stynkty. Mężczyzna wówczas był łowcą.
Z wieczora nałupał sobie kamieni, rankiem
zaś brał udział w grze pod tytułem: „Albo ty
mnie, albo ja ciebie”. Raz mu to wychodzi le-
piej, raz gorzej, wracał z jeleniem na plecach
albo ze śladami kłów na zadku. Na jego obro-
skracając dystanse, zmniejszając wymagania i dzięki temu, bez wysiłku, nę należy powiedzieć, że jak mu łowy zupeł-
od razu czujemy się silniejsi. nie nie wyszły, to chociaż korzonków i jagó-

M
dek rodzinie nazbierał.
iędzy sytuacją ko- i ronieniem łez oraz powitań w tym Kobieta zaś w tym czasie strzegła domowe-
biet uprawiających samym stylu, gdy niepokonany wracał go, lepiej zabrzmiałoby może: jaskiniowego
sporty ekstremal- z rubieży cywilizacji. Panie w swej ła- ogniska i ochraniała młode. W tej roli zaatako-
nie trudne i długo- skawości pozwalały idolowi ośmieszać wana przez dzikiego zwierza nie mogła sobie
dystansowe a tych, się do woli, bijąc brawa i śląc uśmie- pozwolić na luksus wahania, rozważanie wa-
które służą w wojsku, w pierwszej li- chy. A mnie skręcało! Wreszcie, zapy- riantów działania, na jakiekolwiek kaprysy.
nii, znajduję analogie: wielki wysiłek tany o zdanie, przytoczyłem nieskoń- DZIEWCZĄT Musiała być uparta, konsekwentna i skutecz-
fizyczny, ciśnienie na psychikę, brak czoną liczbę przykładów żywo zaprze- gotowych do na, toczyła bowiem grę o wszystko. I wypisz
intymności i komfortu higienicznego, czających teoriom idola, na dodatek startu na długich wymaluj, widać dziś tę atawistyczną konse-
a ponadto nieustanne narażanie się na zaś opinię naukową francuskiego ba- trasach jest kwencję kobiet na każdym polu, a na szlakach
mało, bo to
„machizm”, czyli opinie zakomplek- dacza, którego nazwiska, przepra- ogromny wysiłek, hardcorowych imprez przede wszystkim. Jeśli
sionych panów na temat utraty kobie- szam, dziś już nie pomnę. wyczerpanie ktoś jednak, słysząc o damskim uporze, żela-
cości lub, jeszcze dalej idące, o całko- i niedożywienie, znej woli i konsekwencji, spodziewa się ujrzeć
witej ich nieprzydatności w powyż- JUŻ JASKINIOWCY problemy
z higieną,
na trasie „rajdu do piekieł” czy Biegu Katorż-
szych dziedzinach życia. Francuz ów poświęcił badaniom fizjologią… nika dupiastego babochłopa, niczym ruski
Przed kilku laty stawałem publicz- natury kobiecej najpiękniejsze lata czołg przedzierającego się przez chaszcze, za-
nie do polemiki ze światowej sławy swego życia, i nie zmarnował ich, bo pewniam, że się rozczaruje.
podróżnikiem ekstremalnym, widzą- konkluzje, które wywiódł, nie spro-
cym panie jedynie w kuchni i alko- wadzały się do banalnego stwierdze- PŁEĆ ODMIENNA
wie. Dla osobnika owego, wybitnie nia, iż natura ta jest niezgłębiona. Panie w rajdach przygody, podobnie jak
słowiańskiego, siermiężnego, typu Otóż, idąc jego tropem, od współcze- w wojsku, pojawiły się same z siebie. Przy-
macho, udział kobiet w jego wypra- sności cofnijmy się do czasów, kiedy szły, uważając, że to coś w sam raz na ich am-
wach ograniczał się do czułych poże- to kształtowały się nasze pierwotne, bicje i możliwości. Natychmiast też dopadła je
gnań z wymachiwaniem chusteczką w większości do dziś aktualne, in- jedna ze współczesnych i dotkliwych chorób

POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 63

 S U R V I V A L
Tak to tłumaczy Paweł Fąferek, zawodnik
i organizator wielkich rajdów: „Kobieta nie
jest bagażem i kotwicą na trasie rajdu. Wpraw-
dzie przeważnie ma mniej siły fizycznej, co da-
je się odczuć przy pokonywaniu długich mo-
stów linowych czy pchaniu rowerów pod zasy-
paną śniegiem górę. Nie ma jednak nic niezwy-
kłego w tym, gdy na odcinku rowerowym wi-
dzimy zawodniczkę holującą kolegę. Zespół
jest tak silny, jak jego najsłabszy zawodnik,
więc odpowiedni rozdział sprzętu i wspomaga-
nie się na trasie są elementami taktyki. Dziew-
cząt gotowych do startu na długich trasach jest
mało, bo to ogromny wysiłek, wyczerpanie
i niedożywienie, problemy z higieną, fizjolo-
gią… sprawy dla wielu kobiet nie do zaakcep-
towania. Co niezwykłe, na udział w adventure
race decydują się zazwyczaj dziewczyny deli-
katne, sympatyczne, bardzo kobiece”.
Wybitnym przykładem jest goszcząca już
na naszych łamach filigranowa, ale wielkiego
ducha zawodniczka Magda Łączak, która po-
wiedziała kiedyś o sobie: „Bo ja mam charak-
ter niewspółmiernie duży do wzrostu”.

GWIAZDY Z BŁOTA
Chorąży Zbigniew Rosiński, prezes lubli-
nieckiego Wojskowego Klubu Biegacza Me-
ta, organizującego kultowe zawody: Bieg
o Nóż Komandosa, Maraton Komandosa
i Bieg Katorżnika, jak każdy długodystanso-
wiec daleki jest od męskiego szowinizmu.
Uważa, że kobiety nie tylko upiększają zawo-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

dy, łagodzą obyczaje, ale także podnoszą ci-

śnienie, wyprzedzając na trasie wielu kole-
gów: „Również w sporcie próbujemy trakto-
wać je jako słabą płeć, zdejmując ciężary,
skracając dystanse, zmniejszając wymagania,

Woń wanilii
i dzięki temu, bez wysiłku, od razu czujemy
się silniejsi, nie grozi nam widmo porażki.
Nasz ekstremalny Maraton Komandosa łamie
Zwinna i dynamiczna, bez problemów pokonywała trudne, nawet
zasady tak pojętego «równouprawnienia»
dla chłopaków, przeszkody. – mamy wspólny dystans i ten sam dziesię-

P odczas Selekcji była dla

nas numerem „43”.
Szczupła, niewysoka, ale
było ruszyć głową, rozwiązy-
wała bez problemu. Zachwy-
ciła również stylem i niespo-
uczestnicy na wskroś już
przesiąknęli zabójczą mie-
szanką zapachu błota i wła-
ciokilogramowy ciężar na plecach. Jak dotąd,
filigranowe najczęściej dziewczyny nigdy nie
zeszły z trasy, żadna z nich nie zajęła ostat-
zgrabna blondynka, ze spor- tykaną jak na survivalowe snego potu, „43” rozsiewała niego miejsca i jako jedyne potrafiły zakoń-
tową sylwetką, co podkreśla- warunki elegancją. Instrukto- wokół słodką woń wanilii. czyć żołnierski maraton z piosenką na ustach.
ła strojem dobranym do figu- rzy przeżyli szok podczas Nieodgadniony fenomen ko- Nigdy też się publicznie nie chełpiły, ilu męż-
ry. Testy, przy których trzeba nocnych zajęć, bo gdy inni biecości!  czyzn pokonały”.
W tym roku, robiąc kolejny ukłon w stronę
cywilizacyjnych, zwana europejską, cho, bez strojenia fochów zaakceptowa- pań, prezes Rosiński ofiarował im w wiodą-
a szerzej zachodnią poprawnością, li nową sytuację. Kobieta w zespole po- cym przez bagna i moczary Biegu Katorżnika
której szczególnie perfidnym objawem konująca za pomocą własnych mięśni odrębną klasyfikację. Dotąd dziewczyny ra-
jest równość płci. Otóż kobietom wy- setki kilometrów – pieszo, rowerami, zem z panami taplały się w błocie, w dodatku
robiono przepustkę do startów regula- kajakami, wspinając się po skałach PANIE w rajdach z takim wdziękiem, że o niezwracaniu uwagi
minowym zapisem, iż w rajdach przy- i zjeżdżając na linach z tychże – stała przygody, na płeć nie było nawet mowy. Prezesowi
podobnie jak
gody, na trasach masters, czyli dystan- się nową wartością. I skarbem od w wojsku,
Rosińskiemu chodzi o efekt i satysfakcję za-
sie sięgającym do pół tysiąca kilome- pierwszej chwili, gdyż pozyskanie pojawiły się wodniczek, które, jak Kasia Konopka czy
trów, co najmniej jedna osoba w ze- dziewczyny gotowej napierać non stop same z siebie. Ania Mzyk, nie wpadały na metę jako gwiaz-
spole musi być „płci odmiennej”. przez blisko sto godzin w najdzikszym Przyszły, dy, lecz ginęły w męskim tłumie: „Nie będą
uważając, że to
Zawodnicy uprawiający adventure terenie i w szalonej pogodzie porów- coś w sam raz
się dziewczyny przepychały. Ruszą ze wspól-
race, osobnicy o żelaznej psychice, nać można ze zdobyciem pióra mitycz- na ich ambicje nego startu i która pierwsza osiągnie metę,
mentalnie odlegli od środowiska ma- nego żar-ptaka. i możliwości. rzeczywiście będzie pierwsza i jedyna”. 

64 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009



SZTUKA Skarbiec trofeów
Muzeum Wojska Polskiego otworzyło
pokaźną wystawę wojennych zdobyczy.
M ilitaria, znaki bojowe, proporce,
broń i wyposażenie – w sumie
około 250 przedmiotów zdobytych
przez polskie wojska od czasu bitwy
pod Grunwaldem po II wojnę świato-
wą można podziwiać od 8 maja na
wystawie w stołecznym muzeum. Naj-
starszym eksponatem jest krzyżacki
relikwiarz, który mógł wpaść w pol-
skie ręce po bitwie pod Grunwaldem.
Zwiedzający znajdą też pokaźną
liczbę przedmiotów pochodzących
z XVI–XX wieku. Zobaczyć można na
przykład sztandar kawalerii szwedz-
kiej zdobyty przez oddziały Stefana
Czarnieckiego w 1656 roku.
Ekspozycja została zaprezentowana
w porządku chronologicznym i na po-
czątku może sprawiać wrażenie nieco
skromnej. Diametralnie się to zmienia
przy przejściu do części poświęconej
II wojnie światowej. Zgromadzono tutaj
przede wszystkim zdobycze Samodziel-
nej Brygady Strzelców Karpackich, żoł-
nierzy II Korpusu czy 1 Dywizji Pancernej
generała Stanisława Maczka. Na wysta-
wie znalazły się eksponaty z bitew nie-
mal wszystkich frontów: Narwiku, Monte
Cassino, Falaise czy Tobruku. Wśród
H O R Y Z O N T Y
nich możemy zobaczyć włoskie hełmy
tropikalne i plecaki Afrika Korps, a także
furażerki, rakietnicę czy kordziki oficer-
skie zdobyte w bitwie o Chambois oraz
mundury, hełmy, plecaki, dokumenty,
a nawet kawałek mozaiki z Reichstagu
zabrany przez polskiego żołnierza po raj-
dzie na Berlin w maju 1945 roku. Z wrze-
śnia 1939 roku pochodzą natomiast
szczątki niemieckiego bombowca
He 111, strąconego niedaleko Ciecha-
nowa przez pilota Brygady Pościgowej.
Nie zabrakło również obcych trofeów. Tu-
taj zwiedzający znajdzie między innymi
kilka sztuk amerykańskich karabinów
(M1 oraz BAR) zdobytych przez armię
północnokoreańską. Decyzja o zorgani-
zowaniu wystawy poświęconej takiej te-
matyce była bardzo dobrym posunię-
ciem. Brawa należą się jej autorowi i ku-
stoszowi Michałowi Mackiewiczowi oraz
jego współpracownikom. Zwiedzanie
jest tym przyjemniejsze, że większość
eksponatów zachowała się w doskona-
łym stanie. (AW)
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Aleje Jerozolimskie 3.
Wystawa będzie czynna do połowy lipca
P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto

FILM
Odkupienie
A fgańczycy mówią, że czło-
wiek, który lubi puszczać
latawce, jest dobry i ma czy-
ste myśli. Od wielu lat zaba-
wa ta jest bardzo popularna
w Afganistanie. Odbywają się
tam nawet walki powietrzne
polegające na strąceniu la- ciela. Zawstydzony swoim
tawców przeciwników. W la- tchórzostwem, nie potrafi
FOT. MACIEJ SKOCZEŃ
tach dziewięćdziesiątych tali- sobie poradzić z emocja-
bowie zabronili ich puszcza- mi. Prześladuje Hassana,
nia i zakaz ten obowiązywał żeby pozbyć się go z do-
aż do 2002 roku. mu. Po dwudziestu latach
Film „Chłopiec z latawcem” Amir dostaje szansę, by
to ekranizacja znanej książ- odkupić winę.
ki Khaleda Hosseiniego. Marc Forster („Marzyciel”,
Bohaterami są Amir i Hassan.
Chłopcy przyjaźnią się,
chociaż dzieli ich w zasa-
„Czekając na wyrok”) stwo-
rzył nietypowy film jak na
produkcję amerykańską,
dzie wszystko: jeden jest
Pasztunem, sunnitą i sy-
ale nie udało się mu unik-
nąć kilku uproszczeń i ba-
nem bogatego intelektu-
alisty, drugi Hazarem, szy-
nalnego zakończenia. Nato-
miast znakomicie oddał kli-
itą, a jego ojciec jest słu-
żącym w domu Amira.
W dniu, w którym wygry-
mat Afganistanu z lat sie-
demdziesiątych XX wieku.
Ciekawym pomysłem było
wają zawody w strącaniu też nakręcenie filmu
latawców, dochodzi do w dwóch językach: angiel-
dramatycznego wydarze- skim i dari. (AWIS) 
nia. Amir z ukrycia widzi,
jak kilku nastolatków bije „Chłopiec z latawcem”, reż.:
i gwałci Hassana za to, że Marc Forster, dystrybutor:
jest lojalny wobec przyja- Imperial – Cinepix
S towarzyszenie Do-
stawców na rzecz
Służb Mundurowych za-
wyjątkową okazją do na-
wiązania kont aktów
z Wojskiem Polskim, Po-
prasza na I Międzynaro- licją, Strażą Graniczną,
dową Wystawę Techniki a także innymi służbami
i Zaopatrywania Służb mundurowymi.
Mundurowych Supply Honorowy patronat nad
2009. Celem tej imprezy wystawą objęli, między
jest stworzenie przedsię- innymi, minister obrony
biorstwom i firmom moż- Bogdan Klich, podsekre-
liwości zaprezentowania tarz stanu w MSWiA Adam
własnych produktów oraz Rapacki oraz poseł na Sejm
rozwiązań technicznych. RP Radosław Sikorski. 
 Oferta ta skierowana jest
do kierowniczej kadry 16–18 czerwca 2009 roku,
oraz specjalistów wszyst- ul. Toruńska 59, Bydgoszcz
kich resortów munduro- Więcej informacji:
wych. Może więc stać się http://www.wojsko.media.pl
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 65

F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Z nutką snobizmu
W
dawnej Legii, tej
ze sk r ó t e m
CWKS przed na-
zwą, najbardziej
mnie dziwiła
obecność tenisistów. Sport
angielskich dżen-
telmenów (dlacze-
go wprowadzenie
piłki do gry określa-
ne jest jako serwis?
Bo w dawnych cza-
sach tę czynność wy-
konywał w imieniu
grającego służący) ja-
koś nie kojarzył mi się
z armią, zwłaszcza lu-
dową. Tymczasem sek-
cja tenisowa wojskowe-
go klubu była jedną
z najwspanialszych
w historii tego sportu
w Polsce. Nie chodzi tu
tylko o sukcesy odnoszo-
ne przez reprezentantów
Legii czy też wielkie wy-
darzenia, które miały
miejsce na kortach przy
ulicy Myśliwieckiej. Cho-
dzi o atmosferę klubową, którą two-
rzyli zarówno wyczynowcy, jak i gra-
cze rekreacyjni.
Ta druga grupa stanowiła ciekawą
mieszankę społeczną. Grali oczywi-
ście na Myśliwieckiej partyjni pro-
minenci rozmaitego szczebla, woj-
skowi, artyści, prywaciarze, przed-
stawiciele tak zwanej inteligencji
FOT. WWW.SXC.HUI
pracującej. Może znalazłoby się na-
wet kilku prawdziwych robotników.
Ten tygiel tenisowy był najlepszym
dowodem na to, że życie w komuni-
66 POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009
Strefa sportu
Wkrótce na kortach Legii odbędzie się turniej z udziałem
światowych gwiazd. Nadarza się więc dobra okazja, by przypomnieć
to najważniejsze miejsce w historii polskiego tenisa.
zmie miało więcej kolorów niż czarny
i biały.
O odcieniach tenisa na Legii roz-
mawiałem niedawno z reżyserem
Jerzym Gruzą, który
od kilkudziesięciu lat gra na Myśli-
wieckiej. Twórcę „Wojny domowej”
i „Czterdziestolatka” zawsze fascy-
nował tenis z perspektywy szatni.
Obserwował, jak przez tę rozbieral-
nię przewijały się kolejne fale par-
tyjnych i wojskowych prominentów,
którzy zostali odsunięci od władzy.
Dzięki temu mieli więcej czasu
i mogli częściej grać w tenisa. Gruza
opowiada, że dla niektórych bywal-
ców pogawędki w szatni były waż-
niejsze niż gra. Z biegiem czasu
przestawali wychodzić na kort. Przebierali
się w strój sportowy, rozmawiali, brali prysz-
nic, rozmawiali, znowu się przebierali i wraca-
li do domu.
Szefem sekcji tenisowej Legii nie
był wcale wojskowy, ale cywil, me-
cenas Jerzy Lewiński. Sam też
grywał do późnej starości. Gdy
rywal zyskiwał nad nim przewa-
gę, przerywał mecz i jako kie-
rownik obiektu zaczynał wyda-
wać polecenia kortowemu: „Tu
trzeba podlać, a tu przejechać
walcem”. Rywal się wściekał,
ale nic nie mógł poradzić.
Był też pan Karol, chary-
zmatyczny trener, który za
nic miał sobie wojskowe szar-
że. „Pan ryje kort jak zwie-
rzę”, powiedział kiedyś do ge-
nerała, którego próbował
uczyć gry. Ten ani pisnął.
Podobno przyjeżdżał na
Myśliwiecką z adiutantem,
który nosił za nim sprzęt.
Nie serwował jednak za
przełożonego wzorem służą-
cych sprzed ponad stu lat. Ten zwyczaj z wik-
toriańskiej Anglii w ludowym wojsku jakoś
się nie przyjął. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.
POLSKA ZBROJNA NR 20 | 17 MAJA 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 20| 17 MAJA 2009