Ręka Antyrakietowy Polski

na pulsie strona 14 boom strona 48 Berlin strona 55

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 26 (648) 28 czerwca 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Afgańska
układanka strona 37

WZGÓRZA GOLAN, 2009 ROK
I D E O L O
Dokąd Litwini wracają
„Przesunięcie ma być
bardzo szerokie i energiczne”.
T
ak brzmiał ostatni rozkaz pułkownika
piechoty Armii Imperium Rosyjskiego
i generała broni Wojska Polskiego
Lucjana Żeligowskiego do „zbuntowanych”
oddziałów, które nazajutrz miały defilować
w Wilnie. Gdy armia polska przechodziła do
kontrofensywy znad Niemna, 27 sierpnia 1920
roku bolszewicy podarowali wspaniałomyślnie
macierz Mickiewicza, Rejtana, Kościuszki
i Piłsudskiego Litwinom. Sprytne to było posu-
nięcie – od stuleci ulubiony gadżet w imperator-
skim arsenale. „Divide et impera” (Dziel i rządź).
Na 128 tysięcy mieszkańców Wilna, Litwinów
było wówczas jedynie 2 tysiące. Nikt nie miał
zatem w Polsce wątpliwości, że wnet wybuch-
nie powstanie. Podobnie jak w Poznaniu, na Ślą-
sku czy we Lwowie. Zamiast powstania, po kil-
kudniowych naradach Lucjana Żeligowskiego
z Józefem Piłsudskim w Białymstoku, ten
pierwszy „zbuntował się” przeciw Naczelnemu
Wodzowi i pomaszerował ku „miastu sercu bli-
skiemu” na czele 1 Dywizji Litewsko-Białoru-
skiej, Dywizji Ochotniczej, 211 i 212 pułków
ułanów. Były to tak zwane wojska nieregular-
ne, wydzielone „na wszelki wypadek” rozka-
zem Naczelnego Dowództwa już 29 sierpnia
1920 roku. „Regularne” (41 Suwalski Pułk
Piechoty i 4 Brygada Kawalerii) od razu skie-
rowano na Suwalszczyznę do usunięcia od-
działów litewskich.
J A S N O W I Z O R
Wiele wody upłynęło w Niemnie, zanim na-
stępnego dnia po wyborach 4 czerwca 1989 roku
towarzyszyłem Andrzejowi Miłoszowi (brat
Czesława; urodził się 19 września 1917 roku
w Wilnie, zmarł 21 września 2002 roku w War-
szawie; dziennikarz, publicysta, tłumacz, reżyser,
autor audycji radiowych) w nieoficjalnej misji na
Litwie. Gdy wchodziliśmy do siedziby Sajudisu,
mieliśmy wpięte w klapy litewskie flagi, choć
formalnie znajdowaliśmy się w stolicy Litew-
skiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
Andrzej wprawił w konfuzję Vytautasa
Landsbergisa, witając go od progu: „Jak mi mi-
ło, panie Landsberg! Przecież nasi dziadowie by-
li sąsiadami”. To był pierwszy, maleńki kroczek.
Litwini marzyli o niepodległości, bojąc się
wnuków generała Żeligowskiego. Tłumaczyli-
śmy, że w tamtym czasie tak samo uczynił choć-
by Gabriel D’Annunzio, który w 1919 roku na
czele grupy ochotników zajął miasto i port Fiu-
me (Rijeka), chcąc jego przyłączenia do Włoch.
Tak wówczas rozwiązywano spory w Europie,
ale przecież już nie dziś. My z kolei wpatrywali-
śmy się osłupiali w mapy Wielkiej Litwy, w któ-
rej granicach znajdowały się Elbingas, Lamsai
i Balstoge. Dla niewtajemniczonych: Elbląg,
Łomża i Białystok. Nasza dyplomacja obywatel-
ska zaowocowała dopiero zimą 1991 roku, kiedy
razem z Litwinami byliśmy zarówno w Sejma-
sie, jak i pod wileńską wieżą telewizyjną, atako-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
waną przez mocno podkurzonych chłopaków
z Gwardyjskiej Tamańskiej Dywizji imienia Mi-
chaiła Kalinina. Dopiero po tamtej kumulatyw-
nej empirii mogliśmy wspólnie z afgańskim we-
teranem Naglisem Putejkisem, współtworzą-
cym Ministerstwo Obrony Litwy, zająć się doku-
mentowaniem polskich grobów wojennych na
Wileńszczyźnie.
Mimo wszystko próbuję zrozumieć, dlaczego
minister spraw zagranicznych Vygaudas
Ušackas oczekuje dziś od rządu w Warszawie
uznania, że Polska okupowała Wilno. Zanim
rzucimy w niego kamieniem, zważmy, co potra-
fią wygadywać polscy politycy pod adresem
Niemców (my także miewamy kompleksy wo-
bec większego sąsiada). Nie będę wszak nawet
próbował bronić Audroniusa Ažubalisa, szefa
Komisji Spraw Zagranicznych Sejmasu, który
ogłosił, że czuje się „tak samo jak Polak, który
słyszy wyjaśnienia rosyjskich władz, że Katynia
nie było”. Hola, mości pośle! Z Katynia blisko
do Ponar, Niemenczyna, Nowej Wilejki, Oran,
Jaszun, Ejszyszek, Trok i Święcian. Naprawdę
chce pan rozmawiać o Vokiečių Saugumo polici-
jos ir SD ypatingasis būrys (Specjalny Oddział
SD i Niemieckiej Policji Bezpieczeństwa), nazy-
wanych potocznie strzelcami ponarskimi? Sto ty-
sięcy zabitych przez Litwinów ze swastyką
i piszczelami na czapkach, uzbrojonych w ra-
dzieckie karabiny. Naprawdę warto? 
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 42 | TADEUSZ WRÓBEL

Narodowy potencjał
8 | WŁODZIMIERZ KALETA 44 | PIOTR KRAWCZYK
Krok ku elastyczności System do stworzenia
14 | ROMAN PRZECISZEWSKI 46 | MARCIN RZEPKA
Ręka na pulsie Kłopoty z tożsamością
18 | ROMAN PRZECISZEWSKI
48 | TADEUSZ WRÓBEL
Batalion na gwizdek
Antyrakietowy boom
ROMAN PRZECISZEWSKI 21 | ROMAN PRZECISZEWSKI
50 | TADEUSZ WRÓBEL
Pułk niemal zawodowy
Batalion 22 | TOMASZ GOS PT-91 w Kuala Lumpur
na gwizdek 18 Okręt to nie pudło z blachy
24 | RYSZARD FRYDRYCH
54 | ROMAN KUŹNIAR
Francuz, Polak…
BRODNICKI BATALION wykrywania skażeń
pełni dyżur w Siłach Odpowiedzi NATO. Po pierwsze wykryć
To duże wyróżnienie. 25 | ANNA DĄBROWSKA HORYZONTY
Zmobilizowała nas misja
28 | BOGUSŁAW 55 | MAŁGORZATA
POLITOWSKI SCHWARZGRUBER
Zapomniani Polski Berlin
30 | FRANCISZEK POTRACKI 58 | ZDZISŁAW NAJDER
Psychologia w niełasce
Rycerze i kobiety
34 | JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
59 | PIOTR LASKOWSKI
Szarotka w natarciu
Pechowy manewr
36 | BOGUSŁAW PACEK
PIOTR KRAWCZYK
Strategiczne myślenie 62 | MAREK SARJUSZ-WOLSKI
System Ponowny atak na Prusy

do stworzenia 44
BEZPIECZEŃSTWO 64 | PIOTR BERNABIUK
Gra o wszystko
Czy można ustabilizować SYTUACJĘ
W AFGANISTANIE, wykorzystując instytucje 37 | MARIUSZ BORKOWSKI 66 | ANDRZEJ FĄFARA
funkcjonujące dziesiątki czy setki lat temu? Afgańska układanka Sukces utajniony

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; ,
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413;
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446,
mjr Tomasz Szulejko,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240;
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
WSPÓŁPRACOWNICY US DOD
Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej
Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
KATARZYNA
DZIAŁ GRAFICZNY PIETRASZEK
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 22.06.2009 r.
Małgorzata Szustkowska,
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


Uhonorować bez dzielenia
Nowe regulacje podzielą środowisko kombatanckie – to główny zarzut przeciwników
prezydenckiego projektu ustawy o korpusie weteranów walk o niepodległość
Rzeczypospolitej Polskiej.
N iepokoi mnie dzielenie kom-
batantów na weteranów
i tych, którzy nie mają prawa nimi
zostać”, podkreślał Henryk
Strzelecki ze Związku Kombatan-
tów RP i Byłych Więźniów Poli-
tycznych 18 czerwca podczas pu-
blicznego wysłuchania projektu
ustawy przez sejmowe komisje:
Obrony i Polityki Społecznej.
Stanisław Całka ze ZKRPiBWP
pytał, dlaczego nadawaniem statu-
su weteranów ma się zajmować
Biuro Bezpieczeństwa Narodowe-
go, a nie Urząd do spraw Komba-
tantów i Osób Represjonowanych.
Zwolennikami prezydenckiego
projektu byli natomiast członko-
Wypadek, nie przestępstwo
A kcja polskich żołnierzy w re-
jonie wioski Nangar Khel
w Afganistanie, gdzie zginęli cy-
wile, to wypadek”, uważa generał
broni Waldemar Skrzypczak
dowódca Wojsk Lądowych. Przed
Wojskowym Sądem Okręgowym
w Warszawie, gdzie toczy się pro-
ces siedmiu żołnierzy oskarżonych
w tej sprawie, generał powiedział
15 czerwca, że taka ocena wynika
z jego praktyki szkoleniowej i do-
wódczej oraz doświadczenia wy-
niesionego z misji w Iraku. Jak
dodał, zna na tyle żołnierzy, że
wie, iż nie zrobiliby czegoś takie-
go z premedytacją. „W mojej oce-
nie są niewinni, wyrok wyda sąd”,
dodał. Pytany, czy w rejonie
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
wie Światowego Związku Żołnie-
rzy Armii Krajowej. Tadeusz
Michalski przekonywał, że usta-
wa ma uhonorować tych, którzy
walczyli o niepodległość, a po
wojnie byli prześladowani. Za-
stępca szefa Kancelarii Prezyden-
ta Władysław Stasiak uspakajał,
że projekt nie odbiera nikomu na-
bytych uprawnień, przekonywał
też, że ustawa będzie integrować
tych, którzy walczyli za Polskę na
wszystkich frontach. Kombatanci
byli natomiast zgodni, że projek-
tem trzeba się jak najszybciej
zająć.
Proponowana przez prezydenta
ustawa przewiduje utworzenie
ostrzelanych zabudowań mogli
być talibowie, generał powiedział,
że należy to rozważyć.
Kolejnego dnia zeznawał młod-
szy chorąży Tomasz Ś., który pod-
czas pierwszej zmiany w Afganista-
nie, kiedy doszło do zajść w Nangar
Khel, był oficerem łącznikowym.
Powiedział, że z nasłuchu radiowe-
go prowadzonego przez Ameryka-
nów w dniu ataku wynikało, iż
w wiosce byli talibowie. Dodał, że
16 sierpnia 2007 roku podsłuchano
rozmowę rebeliantów, którzy na
bieżąco relacjonowali przebieg zaj-
ścia. „Było tam znamienne zdanie:
pociski lecą w nasz rejon, co mamy
robić – wycofać się czy zostać”,
mówił. (ANN)  funkcjonowało”. (AD)
M E L D U N E K
Korpusu Weteranów Walk o Nie-
podległość. W jego skład wcho-
dzić będą osoby, które brały
udział w walkach zbrojnych o nie-
podległość lub ustalanie granic
Polski do 8 maja 1945 roku,
a także – po zakończeniu II wojny
światowej – w walkach przeciw
reżimowi komunistycznemu na
terytorium Polski oraz osoby od-
znaczone orderem Krzyża Woj-
skowego. Wykluczeni z tego gro-
na będą, między innymi, oficero-
wie polityczno-wychowawczy
w ludowym Wojsku Polskim,
osoby zatrudnione w Urzędzie
Bezpieczeństwa i Informacji Woj-
skowej oraz służące w formacjach
podziemnych podległych PPR.
Zgodnie z projektem, weterani
otrzymywaliby co miesiąc doda-
tek 200 złotych, mogliby korzy-
stać poza kolejnością z opieki
zdrowotnej finansowanej ze środ-
ków publicznych oraz z usług far-
maceutycznych w aptekach, a tak-
że mieliby prawo do bezpłatnego
zaopatrzenia w leki recepturowe.
Projekt negatywnie oceniła Rada
Ministrów, podkreślając, że jest
niespójny z rozwiązaniami obo-
wiązującej ustawy o kombatan-
tach. W ocenie rządu wątpliwości
budzi też pomysł, aby status wete-
rana nadawał szef BBN. (AD) 
Generał
pozostanie?
M inister obrony wystąpi do
prezydenta z wnioskiem
o wyznaczenie generała broni
Waldemara Skrzypczaka na ko-
lejną kadencję jako dowódcę Wojsk
Lądowych. Bogdan Klich zapo-
wiedział to 19 czerwca w Krakowie
po przekazaniu dowództwa 2 Kor-
pusu Zmechanizowanego. „Generał
Skrzypczak jest dobrym dowódcą,
ma mir wśród żołnierzy, cieszy się
autorytetem. Jest wzmacniany przez
dwóch znakomitych generałów
dywizji – Edwarda Gruszkę
i Pawła Lamlę. Dowództwo WL
w takim składzie będzie dobrze
 dwa tysiące obiektów.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
F L E S Z
W O J S K A
Szkolenie
L Ą D O W E
DUSZNIKI ZDRÓJ. Wspinacz-
ka wysokogórska, działania rozpo-
znawcze połączone z pokonywa-
niem przeszkód oraz ratownictwo
górskie – to główne elementy szko-
lenia kawalerzystów z 25 Brygady
Kawalerii Powietrznej podczas zgru-
powania w Ośrodku Szkolenia Pie-
choty Górskiej „Jodła”.
Wizyta
SŁUPSK. 7 Pomorską Brygadę
Obrony Wybrzeża im. generała
brygady Stanisława Grzmot-
-Skotnickiego odwiedziła jego
wnuczka Marta Skotnicka-Karska.
Wraz z mężem zwiedziła salę tradycji
7 BOW. Następnie z dowódcą
jednostki pułkownikiem Markiem
Mecherzyńskim i jego zastępcą
pułkownikiem Piotrem Kriesem
małżonkowie zapalili znicze pod
obeliskiem poświęconym pamięci
patrona słupskiej brygady. 
F L E S Z
M A R Y N A R K A W O J E N N A
Prace podwodne
GDYNIA. Okręt ratowniczy Ma-
rynarki Wojennej ORP „Lech” bę-
dzie kontynuował prace podwodne
przy wraku kutra WŁA-127, który za-
tonął w rejonie Bornholmu. Decyzję
tę poprzedziła szczegółowa eksper-
tyza materiału filmowego z miejsca
zdarzenia w maju. W operacji i pra-
cach eksperckich uczestniczą spe-
cjaliści Marynarki Wojennej z Szefo-
stwa Ratownictwa Dowództwa MW,
Centrum Operacji Morskich, 3 Flo-
tylli Okrętów, Akademii Marynarki
Wojennej i Dywizjonu Zabezpiecze-
nia Hydrograficznego MW.
Po misji
GDYNIA. 15 czerwca do ma-
cierzystego portu po misji antyter-
rorystycznej NATO „Active Ende-
avour” na Morzu Śródziemnym po-
wrócił okręt podwodny ORP „Kon-
dor”. Wyszedł on z Portu Wojenne-
go w Gdyni 10 października
2008 roku i patrolował akweny wy-
znaczone przez Dowództwo NATO
w Neapolu. Podczas misji polski
okręt wykrył i zidentyfikował ponad

5
 M E L D U N E K
HAJNÓWKA

Pamięci
żołnierzy
W NIEDZIELĘ
21 CZERWCA na cmen-
tarzu żołnierzy Armii Ra-
dzieckiej w Hajnówce pra-
wosławny ordynariusz Woj-
ska Polskiego generał ar-
cybiskup Miron oraz prałat
Stanisław Udacznik, wika-
riusz generalny diecezji
drohiczyńskiej, poświęcili
pomnik, na którym wyryto
napis: „Pamięci spoczywa-
jących na tym cmentarzu
oficerów żołnierzy Armii
Czerwonej poległym w wal-
ce z Niemcami w Hajnów-
ce i jej okolicach w czerw-
cu 1841 roku i w lipcu
1944 roku. Społeczeń-
stwo Hajnówki 2009”.
Uroczystość zbiegła się
z pogrzebem szesnastu
żołnierzy Armii Radzieckiej
poległych w czerwcu
1941 roku, których szcząt-
ki odnaleziono w Puszczy
Białowieskiej w ubiegłym
roku. 

Podchorążowie kadetami K A R T O T E K A
Trójka Polaków zacznie wkrótce
studia w amerykańskich akademiach wojskowych. Generał dywizji stępcą dowódcy 16 Dywizji Zme-
ROMUALD RATAJCZAK chanizowanej.

W śród przyszłych kadetów

jest pierwsza kobieta – star-
szy mat podchorąży Dagmara
Broniatowska z Akademii Mary-
narki Wojennej w Gdyni. Będzie
studiować w Akademii Marynarki
Wojennej w Annapolis. Starszy
szeregowy podchorąży Szymon
Marcinów z Wyższej Szkoły Ofi-
cerskiej Wojsk Lądowych dostał
się do Akademii Wojskowej
w West Point, a szeregowy zawo-
dowy Krzysztof Ryszke, tego-
roczny absolwent Ogólnokształcą-
cego Liceum Lotniczego w Dębli-
nie, będzie słuchaczem Akademii
Sił Powietrznych w Colorado
Springs.
Wszyscy zdali na początku tego
roku w ambasadzie Stanów Zjed-
noczonych wymagane przez stronę
amerykańską egzaminy i w najbliż-
szych dniach polecą za ocean. So-
jusznicy zgodzili się finansować
ich pobyt w szkołach, przyznając
refundację czesnego (tuition
waiver) w kwocie około 70 tysięcy
dolarów rocznie. Przed wylotem za
Atlantyk zawierane są z nimi umo-
wy cywilnoprawne, zobowiązujące
ich do zwrotu kosztów kształcenia
na obczyźnie, gdyby nie odsłużyli
w wojsku odpowiedniego okresu
po powrocie do ojczyzny.
Czy w roku akademickim
2010/2011 uda się Polsce uloko-
wać podchorążych na studiach za
oceanem? Zależy, czy kolejni kan-
dydaci zdadzą amerykańskie testy
z wiedzy ogólnej i znajomości ję-
zyka. Jeśli tak, można oczekiwać
kontynuacji projektu. Z tym że
w przyszłym roku na pewno nie
będzie indeksu Colorado Springs.
Amerykanie stosują zasadę, że
w jednej akademii wojskowej na
wszystkich czterech rocznikach
może się znaleźć tylko trzech ka-
detów reprezentujących każde
państwo partnerskie. (AG)  Zmechanizowanej, zostanie za-
Dziś dyrektor Departamentu Woj-
skowych Spraw Zagranicznych
MON, przejdzie na stanowisko
komendanta-rektora Akademii
Obrony Narodowej.
Generał brygady
GRZEGORZ BUSZKA
Dotychczasowy zastępca dowód-
cy 16 Dywizji Zmechanizowanej,
został wyznaczony na stanowisko
zastępcy szefa Sztabu do spraw
Wsparcia w Kwaterze Głównej
Eurokorpusu w Strasburgu.
Generał brygady
JANUSZ KRĘCIKIJ
Obejmie dowodzenie Śląskim
Okręgiem Wojskowym. Dotąd był
komendantem-rektorem AON.
Generał brygady
KRZYSZTOF MAKOWSKI
Obecnie dowódca 2 Brygady
Generał brygady
JÓZEF NASIADKA
Dotychczasowy szef wojsk radio-
technicznych Dowództwa Sił Po-
wietrznych, będzie zastępcą sze-
fa Zarządu Analiz Wywiadow-
czych i Rozpoznawczych Sztabu
Generalnego Wojska Polskiego.
Generał brygady
MIROSŁAW RÓŻAŃSKI
Będzie dowodził 11 Dywizją Ka-
walerii Pancernej. Dziś jest za-
stępcą szefa Zarządu Planowa-
nia Strategicznego Sztabu Gene-
ralnego WP.
Generał brygady
MICHAŁ SIKORA
Obecny dowódca 3 Brygady
Radiotechnicznej, zajmie
stanowisko szefa wojsk radio-
technicznych Dowództwa Sił
Powietrznych.

6 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


FOT. STUDIO IWONA/ISWI
Orzeł
w Ghazni
O perację pod kryptonimem
„Orle pióro”, która miała
wpłynąć na zwiększenie bezpie-
czeństwa w południowo-wschod-
niej części prowincji Ghazni, prze-
prowadzili w dystrykcie Giro pol-
scy, afgańscy i amerykańscy żoł-
nierze. Podzielono ją na dwie fazy.
Pierwsza polegała na sprawdzeniu
przez afgańskie siły bezpieczeń-
stwa kilku wiosek, w których po-
bliżu najczęściej dochodziło do in-
cydentów. Zatrzymano ponad 20
osób podejrzanych o prowadzenie
działalności terrorystycznej.
Amerykański patrol skontrolował
też okoliczne drogi, szukając na
nich min. W trakcie drugiej fazy
operacji żołnierze Grupy Współ-
pracy Cywilno-Wojskowej i Ze-
społu Odbudowy Prowincji poma-
gali najbardziej potrzebującym.
Dzięki tej akcji prawie 150 afgań-
skich rodzin dostało paczki z arty-
kułami higienicznymi, odzieżą
i żywnością. (ANN)  Wiśniewski, dowódca grupy dzia-
Kobiecy pełnomocnik
N owym pełnomocnikiem mi-
nistra obrony do spraw woj-
skowej służby kobiet została ko-
mandor Bożena Szubińska (na
zdjęciu) – obecna przewodniczą-
ca Rady do spraw Kobiet w Si-
łach Zbrojnych RP. Swoje obo-
wiązki przejęła 16 czerwca od do-
tychczasowego pełnomocnika
– pułkownik Beaty Czuby.
„Zgodnie z decyzją ministra
obrony połączenie dwóch funkcji
pozwoli na sprawniejsze działanie
rady”, mówił pułkownik Jerzy
Gutowski, dyrektor Departamentu
Wychowania i Promocji Obronno-
ści MON. Decyzja ministra wynika
z potrzeby powołania w armii or-
ganu opiniodawczo-doradczego
ministra, a jednocześnie przedsta-
wicielskiego dla żołnierzy kobiet.
Jak tłumaczą w resorcie, wzra-
stająca liczba kobiet pełniących
zawodową służbę wojskową po-
woduje konieczność stałego mo-
nitorowania przebiegu ich służby
i dokonywania zmian w jej funk-
cjonowaniu, z uwzględnieniem
procesu integracji pań w wojsku,
Jastrzębie
przed egzaminem
P olskie samoloty F-16 z 31 Bazy
Lotnictwa Taktycznego w Po-
znaniu-Krzesinach wzięły udział
w jednych z największych ćwi-
czeń sojuszniczych „Loyal Arrow
2009” w Szwecji. W manewrach
8–18 czerwca obok naszych sze-
ściu Jastrzębi uczestniczyły Torna-
da, Harriery, F-15E, F-18, JAS-39
oraz F-16 z dziesięciu państw.
„Celem takich ćwiczeń jest
osiągnięcie interoperacyjności.
Różne kraje NATO z rozmaitymi
samolotami starają się wykony-
wać wspólne zadania w ramach
kampanii powietrznej”, tłuma-
czył podpułkownik pilot Cezary
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI
równoważenia służby zawodowej
z życiem rodzinnym czy zwięk-
szonego zaangażowania żołnierzy
kobiet w misje. Do tej pory spra-
wami związanymi z problematyką
płci zajmował się w resorcie obro-
ny pełnomocnik oraz pochodząca z
wyboru rada. Teraz jej przewodni-
cząca, posiadająca mandat zaufania
środowiska żołnierzy kobiet, będzie
równocześnie pełniła funkcję peł-
nomocnika.
„Nowy układ wzmocni funkcję
pełnomocnika”, uważa przewod-
niczący Konwentu Dziekanów
Korpusu Oficerów Wojska Pol-
skiego pułkownik Anatol
Tichoniuk. (ATD)  niczyli żandarmi z Mazowieckiego
FOT. JAN JORGENSEN
łań lotniczych 31 Bazy Lotnictwa
Taktycznego.
Udział w ćwiczeniach był dla
naszych pilotów doskonałym tre-
ningiem przed czekającym cztery
polskie F-16 w 2010 roku oszaco-
waniem STARTASSESS, w które-
go ramach przejdą wstępną proce-
durę certyfikacyjną do udziału
w misjach i operacjach sojuszni-
czych. Polska zadeklarowała F-16
do Sił Wysokiej Gotowości NATO
(High Readiness Forces – HRF).
Kolejne pięć polskich Jastrzębi
z poznańskich Krzesin ćwiczyło
w Grecji. Doskonalili tam między
innymi przechwycenia i atakowa-
nie celów naziemnych. (ATU)  w Szczecinie. (PG)
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
F L E S Z
S I Ł Y P O W I E T R Z N E
Wymiana eskadr
SOUDA (GRECJA). 15 czerw-
ca z poznańskich Krzesin do Gre-
cji wyleciało pięć samolotów wielo-
zadaniowych F-16 Block 52+
(cztery w wersji „C” oraz jeden
w wersji „D”). Transportową Casą
C-295 poleciał natomiast personel
techniczny wraz ze sprzętem
(w sumie 44 osoby). Polscy piloci
w ramach wymiany eskadr, „Squ-
adron Exchange 2009”, będą ćwi-
czyli taktykę pilotażu w dużych
ugrupowaniach oraz zadania pole-
gające przede wszystkim na prze-
chwyceniach i atakowaniu celów
naziemnych. 
F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A
Dla młodzieży
WARSZAWA. Biuro Bezpie-
czeństwa Narodowego zorganizo-
wało 16 czerwca 2009 roku akcję
adresowaną do dzieci i młodzieży
„Bezpieczne Wakacje”. W impre-
zie na placu Piłsudskiego uczest-
Oddziału Żandarmerii Wojskowej
i Oddziału Specjalnego Żandarme-
rii Wojskowej. Dynamicznym poka-
zom przyglądał się między innymi
dyrektor BBN Aleksander
Szczygło. Honorowy patronat
nad imprezą objęli Maria i Lech
Kaczyńscy. 
F L E S Z
L O G I S T Y K A
Wizyta
SZCZECIN. Wizytę w bazach lo-
gistycznych w Mostach oraz Koby-
lance (województwo zachodniopo-
morskie) złożyła grupa rozpoznania
logistycznego (JRLT) z Dowództwa
Komponentu Lądowego w Madrycie
(CCLand Madrid). Oficerowie z Hisz-
panii zapoznali się z infrastrukturą
sieci transportowej portów morskich
oraz lotnisk w rejonie działalności
Wojskowej Komendy Transportu
Szczecin, a także możliwościami
przeładunkowymi. Obejrzeli między
innymi bazę Marynarki Wojennej
w Świnoujściu, bazę lotniczą w Mi-
rosławcu, Port Lotniczy Szczecin-
-Goleniów, terminal promowy i port
handlowy w Świnoujściu oraz

7
 P E R Y S K O P
WŁODZIMIERZ KALETA
zajmuje się
wojskową
służbą zdrowia

Krok ku
elastyczności
Dziesiątego czerwca 2009 roku minister obrony
zatwierdził „Regulamin ogólny Sił Zbrojnych RP”.

8 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

N
iedawno prasę obiegło zdjęcie
amerykańskiego żołnierza wal-
czącego w gatkach i kamizelce
kuloodpornej z talibami. Kiedy
pluton śpiącego właśnie szere-
gowego Zachary’ego Boyda został zaatako-
wany przez afgańskich bojowników, żołnierz
zerwał się z łóżka, by dołączyć do walczą-
cych kolegów. Działo się to tak szybko, że
założył jedynie hełm i kamizelkę kuloodpor-
ną na to, w czym spał – czerwoną koszulkę
i różowe bokserki z napisem „I love NY”. Sfo-
tografowany przez fotoreportera agencji AP,
obawiał się reprymendy od przełożonego za
naruszenie regulaminu. Tymczasem dostał
pochwałę za sprawność bojową w warunkach
szczególnych.
Naruszanie wojskowych przepisów rzadko
tak dobrze się kończy, niezależnie od armii.
Regulaminy to przecież kręgosłup wojska.
Ranga „Regulaminu ogólnego Sił Zbrojnych
RP” (RO) wynika stąd, że to najważniejszy
przewodnik żołnierzy po życiu i służbie. Mini-
ster obrony zatwierdził 10 czerwca 2009 roku
nową wersję tego dokumentu. Znowelizowano
w nim 216 punktów oraz wprowadzono sześć
nowych. Kilka wykreślono. Autorzy regulami-
nu czuli presję czasu: dokument musiał trafić
do wojsk w czerwcu, przed zaplanowanym na
lipiec (względy oszczędnościowe) wcześniej-
szym odejściem do cywila większości żołnie-
rzy służby zasadniczej. Według sztabowców
nowe zapisy zapewnią funkcjonowanie sił
zbrojnych w warunkach armii zawodowej oraz
w wypadku ewentualnego odwieszenia obo-
wiązkowej służby wojskowej.
W obecnym kształcie regulamin ma obo-
wiązywać przez 2–3 lata. Przez ten czas zbiera-
ne będą wnioski i doświadczenia z funkcjono-
wania pododdziałów zawodowych. Posłużą one
jako podstawa do opracowania nowego „Regu-
laminu ogólnego SZRP” dla zawodowców.

NOWOŚCI I NOWELE
„Zapisy nowej wersji RO wynikają z aktów
prawnych mających umożliwić budowę armii za-
wodowej oraz jej profesjonalizację. Pozwolą
funkcjonować jednostkom wojskowym oraz pod-
oddziałom zawodowym w nowej rzeczywistości
wynikającej ze zmienionych struktur sił zbroj-
nych”, wyjaśnia pułkownik Zygmunt Mochoc-
ki, szef oddziału analiz szkolenia wojsk w Zarzą-
FOT. ROBERT BIERNACZYK

dzie Szkolenia Sztabu Generalnego WP.

Dlatego między innymi w nowym doku-
mencie usunięto stare zapisy dotyczące peł-
nienia służby przez lekarza garnizonu, bo ta-
kiego stanowiska już nie ma. Zrezygnowano

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 9

 P E R Y S K O P

C O M M E N T
Pułkownik ZYGMUNT
MOCHOCKI, szef Oddziału
Analiz Szkolenia Wojsk w Za-
rządzie Szkolenia SGWP – P7:

P oczątkowo zakładaliśmy, że nowelizacja

„Regulaminu ogólnego SZRP” oraz
„Zestawienia wzorów dokumentów” zakoń-
czy się opracowaniem kolejnego „Uzupeł-
nienia nr 2”, umożliwiającego funkcjono-
wanie sił zbrojnych w okresie przechodze-
nia od armii z poboru do profesjonalnej. Je- Odpowiednie
go treści powinny zatem uwzględniać struk- zapisy precyzują
między innymi zasady
turę sił zbrojnych, w której są żołnierze za- pełnienia wart
wodowi oraz rezerwy. Sztab Generalny, de- przez żołnierzy
partamenty MON, rodzaje sił zbrojnych, in- zawodowych.
spektoraty, szefostwa, uczelnie wojskowe
oraz jednostki zgłosiły około tysiąca propo-
zycji zmian do regulaminu oraz „Zestawie-
nia wzorów dokumentów”. Wydłużyło to
prace. Brak pośpiechu okazał się korzyst-
ny. Autorzy dokumentu doszli do wniosku,
że kolejne tak obszerne uzupełnienie
utrudni korzystanie z regulaminu oraz wzo-

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

rów dokumentów. Zwłaszcza że wciąż do-
chodziły rozwiązania legislacyjne, których
w nowym dokumencie nie sposób było po-
minąć. W sztabie zapadła decyzja, aby za-
miast kolejnego uzupełnienia opracować
nowy regulamin.

Białe plamy
Nie wszystkie zmiany proponowane
przez kadrę znalazły się w nowym dokumencie.

K adra wnioskowała, aby

w nowym dokumencie
znalazły się przepisy regulują-
ce przekazywanie obowiązków
strukcję. To rozległa tematyka,
dotycząca zarówno kaprala,
jak i ministra obrony. Do tego
często związana z odpowie-
Z tej też przyczyny w regulami-
nie nie znalazły się szczegóło-
we zapisy dotyczące dni wol-
nych należnych za służby
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK

przez żołnierzy. Ta problematy- dzialnością finansową. Gdyby- w czasie ponadnormatywnym.

ka, jak dotąd, nie jest unormo-
wana w żadnym dokumencie.
„Wystąpiliśmy z wnioskiem do
szefa resortu, aby opracować
na ten temat oddzielną in-
śmy chcieli tego rodzaju unor-
mowania zawrzeć w regulami-
nie, to rozrósłby się on do opa-
słego tomiska”, argumentują
sztabowcy.
Tę tematykę reguluje rozporzą-
dzenie ministra obrony. RO po-
wtarzałby jego przepisy, zwięk-
szając swą objętość. A przecież
z założenia ma być ogólny! 

również z punktu dotyczącego obowiązków
dyżurnego stołówki; w zawodowej armii taka
służba nie ma racji bytu. Wojsku przybywa za
to cywilów. Wielu z nich zajmuje kierownicze
stanowiska na coraz niższych szczeblach. Aby
nie było żadnych niedomówień w służbowych
relacjach, punkt 72 nowego regulaminu pre-
cyzuje zasady składania meldunków przez
żołnierzy przełożonym cywilom. Stanowi on,
że „spośród osób cywilnych meldunek składa-
ny jest jedynie prezydentowi Rzeczypospoli-
tej Polskiej, marszałkom sejmu i senatu, pre-
zesowi Rady Ministrów i ministrowi obrony
narodowej. Pozostałym cywilom – przełożo-
nym, żołnierze składają sprawozdanie, uży-
wając stosownych określeń, na przykład: «Pa-
nie dyrektorze (pani dyrektor), szef wydziału
X przedstawia/ informuje/ wyjaśnia,
że...»”.
Nowością jest też punkt 36, odno-
szący się do zachowań o podtekście
seksualnym. Na wniosek pułkownik
Beaty Czuby, ówczesnej pełnomoc-
niczki ministra obrony do spraw służ-
by kobiet, zapisano, że „żołnierz prze-
bywający na terenie obiektów zajmo-
wanych przez organy wojskowe, jak
NOWY
również koszarowych i zakwaterowa-
REGULAMIN
zabrania nia przejściowego jednostki wojsko-
łączenia naszych wej, nie może przejawiać zachowań,
uniformów które mają podtekst lub zamiar seksu-
z jakimikolwiek
elementami
alny, to jest dotykania, komentarzy
umundurowania o podtekście erotycznym, stosunków
innych państw. seksualnych, prowokowania sposo-
bem bycia lub strojem do zaintereso-
wania swoją seksualnością, ekspono-
wania faktu pozostawania w zażyłych
stosunkach z inną osobą (na przykład
publiczne trzymanie się za ręce, cało-
wanie, przytulanie)”.
KONIEC Z NASZYWKAMI
Dla „misjonarzy” ważne będą usta-
lenia dotyczące wyglądu żołnierzy
i ich umundurowania. W naszej armii,
zwłaszcza w jednostkach biorących
udział w misjach zagranicznych, żołnie-
rze również łamią przepisy mundurowe.
Najczęściej nie są to przypadki uspra-
wiedliwione wyższą koniecznością.
Żołnierze dokupują w sklepach z de-

10 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


mobilem lub PX-ach potrzebne im wyposaże-
nie, jak gogle czy bieliznę izotermiczną. Ostat-
nio wśród „misjonarzy” modne było noszenie
amerykańskich stopni wojskowych. „Wzorem
partnerów zza oceanu, przypinamy dystynkcje
na kołnierzach naszych mundurów. Dzięki te-
mu wiadomo, kto jest kto. To ułatwia współ-
działanie między dowódcami”, przyznają żoł-
nierze z 1 Brygady Saperów z Brzegu. Obo-
wiązujące dotychczas przepisy zakazywały je-
dynie łączenia przedmiotów mundurowych
z elementami ubioru cywilnego. Nowy zapis
nie pozwala na łączenie naszych uniformów
z jakimikolwiek elementami umundurowania
innych państw!
Regulamin uaktualnia także zasady postę-
powania z ładunkami niebezpiecznymi oraz
A R M I A
 resortu, będzie to najpewniej jeszcze
WŚRÓD ŻOŁNIERZY
SŁUŻĄCYCH NA MISJACH
modne stało się łączenie
umundurowania wojskowego
z elementami
ubioru cywilnego.
zapisy o ochronie przeciwpożarowej. Uzupeł-
niono w nim sygnały powszechnego ostrzega-
nia i alarmowania. Sprecyzowano, jak powi-
nien zachowywać się żołnierz wobec proporca
prezydenta, flagi marszałka, szefa SGWP,
a także codziennego eksponowania flagi pań-
stwowej w jednostkach wojskowych (to też no-
wy punkt w regulaminie) oraz w czasie grania
sygnałów „Śpij kolego”, „Cisza”, a także „Pie-
śni reprezentacyjnej Wojska Polskiego”.
Najwięcej zmian dotyczy pełnienia wart
i służby w uzawodowionej armii. Wprowadzo-
no między innymi regulacje sankcjonujące
ochronę obiektów i mienia jednostek przez od-
działy wart cywilnych (punkt 300) i specjali-
styczne uzbrojone formacje ochronne. Odpo-
wiednie zapisy precyzują zasady pełnienia
Stare po nowemu
Autorzy regulaminu zakładali,
że do czasu jego zatwierdzenia
wejdą w życie nowe uregulowania.
T ak się nie stało. Treść nowego regu-
laminu zawarto w jednej książeczce.
Dotychczasowy składał się z trzech czę-
ści (regulamin, wykaz dokumentów oraz
uzupełnienie nr 1). „Zestawienia wzo-
rów dokumentów” również włączono do
jednolitego tekstu znowelizowanego
„Regulaminu ogólnego” jako dział
czwarty.
Początkowo niektóre z punktów znalazły
się w tym dokumencie trochę na wyrost.
Oparto się na aktach prawnych znajdu-
jących się na ścieżce legislacyjnej, ale
jeszcze nieobowiązujących. Sztabowcy
musieli przywrócić stare punkty. Doty-
czyło to w szczególności propozycji kwa-
terowania marynarzy na okrętach czy
zapisu o utrzymaniu obiektów, rejonów
zakwaterowania i pomieszczeń w czy-
stości. Projekt zarządzenia ministra obro-
ny w tej sprawie zakłada, że żołnierz sam
dba o porządek wokół siebie i miejsca
zakwaterowania. Natomiast pomieszcze-
nia i miejsca użytkowane wspólnie miały-
by sprzątać specjalizujące się w tym fir-
my. Ponieważ przepisy te jak dotąd nie
są obowiązującym prawem, zawodowcy
muszą sprzątać również korytarze i toale-
ty. Zważywszy na trudności finansowe
przez jakiś czas normą.
Podobny los spotkał zapis dotyczący
uprawnień dyżurnego biura przepustek
jako wojskowego organu porządkowego.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o Żan-
darmerii Wojskowej i wojskowych orga-
nach porządkowych zalicza do takich or-
ganów między innymi żołnierza pełnią-
cego tę służbę. 
wart przez żołnierzy zawodowych (kontrakto-
wych), jak również posterunków obsadzanych
przez żołnierzy służby zasadniczej, rezerwi-
stów lub kandydatów na żołnierzy zawodo-
wych. Trudno wymienić wszystkie zmiany do-
tyczące nowych uregulowań w tym zakresie.
Zainteresowani szczegółami mogą sami zapo-
znać się z nowym regulaminem. Wystarczy
wejść na stronę internetową ministerstwa obro-
ny i w zakładce „służba wojskowa” wybrać
odsyłacz „Regulamin ogólny SZRP”.
DOCHODZENIE DO NOWEGO
Potrzebę uaktualnienia RO dowódcy sygna-
lizowali już od dawna. Stare zapisy, opracowa-
ne dla armii z poboru, coraz częściej nie przy-
stawały do garnizonowej rzeczywistości.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 11
 P E R Y S K O P
„Niestety, niewiele przysłano propozycji
merytorycznych. Znaczna część zgłoszonych
uwag miała charakter porządkujący treści re-
gulaminu”, ocenia nadesłany materiał pułkow-
nik Prokopiuk. Część zaproponowanych
w jednostkach poprawek oparto na projektach
dokumentów, czyli prawnie nieobowiązują-
cych (między innymi wprowadzenie funkcji
inspektora przeciwpożarowego w jednost-
kach). Inne wynikały z nieznajomości przepi-
sów (przykładowo propozycja uznania kade-
tów za oddzielny korpus osobowy, mimo że
NOWOŚCIĄ w rządowym projekcie ustawy pragmatycznej
jest też punkt 36, określono kadetów jako kandydatów na pod-
odnoszący się
do zachowań
oficerów).
o podtekście
seksualnym. NIEODZOWNA KSIĄŻECZKA
Żołnierze będą musieli zaprzyjaźnić się
z nowym dokumentem dość szybko. Będzie
on ważnym punktem w programie naucza-
nia centrów i ośrodków szkolenia profesjo-
nalistów. Pytania ze znajomości regulaminu
pojawią się na egzaminach kończących
szkolenie podstawowe, które będzie musiał
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

odbyć każdy kandydat na szeregowego, jak

W drugiej połowie 2007 roku w Sztabie Gene-
ralnym Wojska Polskiego (konkretnie w Za-
rządzie Szkolenia – P7) podjęto prace nad uak-
tualnieniem regulaminu. „Zmiany miały też
objąć «Zestawienia wzorów dokumentów»,
wprowadzone do wojsk decyzją ministra obro-
ny 1 lipca 2004 roku, oraz «Uzupełnienia nr 1
do Regulaminu ogólnego SZRP»”, przypomi-
na podpułkownik Dariusz Prokopiuk, współ-
autor nowego regulaminu.
C O M M E N T A R I U M
Pracę zakończono w połowie marca. Gene-
rał Franciszek Gągor, szef SGWP, skierował
projekt regulaminu do konsultacji w 17 jed-
nostkach wojskowych. Między innymi do
17 Brygady Zmechanizowanej, 1 Brygady Sa-
perów, 4 Pułku Chemicznego w Wojskach Lą-
dowych, 31 i 32 Bazy Lotniczo-Technicznej
w Siłach Powietrznych, Centrum Szkolenia
Marynarki Wojennej oraz 1 Brygady Logi-
stycznej Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.
pełniony o zapis mówiący o obo-
również po szkoleniu doskonalącym. Podobne
sprawdziany zaliczać też mają nadterminowi
przechodzący do korpusu szeregowych, żołnie-
rze kierowani na kursy doskonalące, do szkół
wojskowych oraz rezerwiści. Regulamin będą
musieli też poznać żołnierze zasadniczej służby
wojskowej, którzy zdecydują się pozostać
w służbie do września, aby odsłużyć 240 dni
potrzebnych do otrzymania zasiłku, oraz
chcący związać się z wojskiem na stałe.
Praktyczne egzaminy ze znajomości no-
wych regulacji każdy żołnierz będzie zdawał
na co dzień, przykładowo podczas przygoto-
wania do wart i służb, szkolenia oraz wypeł-
niania dokumentów. Od tej wiedzy nie uciek-
nie ani szeregowy, ani oficer. 
i 143, dotyczące odpowiedzialno-

Propozycje saperów
wiązku powiadomienia przełożone-
go o nieobecności żołnierza w pra-
cy i jej przyczynach (tak dzieje się
JAN PAJESTKA w instytucjach cywilnych). Wskaza-
Niektóre zapisy należałoby ne byłoby umieszczenie zapisów
dotyczących czasu pracy żołnierzy
dostosować do pełnej zawodowych, a także regulacji od-
profesjonalizacji sił zbrojnych. nośnie do dni wolnych od służby.
Punkty 134–137 odnoszące się
ści za eksploatację, obsługę i stan
techniczny uzbrojenia i sprzętu woj-
skowego, należałoby zmienić, po-
wierzając odpowiedzialność za
przydzielony sprzęt jego użytkowni-
kowi, dowódcy zaś pozostawiając
funkcję nadzorczą i organizacyjną.
Proponowaliśmy również, aby za-
stanowić się nad treścią punktu

Z
daniem saperów dobrze
się stało, że obecny „Regu-
lamin” rozgranicza postano-
wienia dotyczące żołnierzy służby
zasadniczej i żołnierzy zawodo-
wych... I tak przykładowo: punkty
110–114, mówiące o zasadach
wychodzenia na przepustki i urlo-
py, należałoby doprecyzować, uści-
ślając, że dotyczą żołnierzy zasad-
niczej służby wojskowej (żołnierzy
rezerwy) oraz kandydatów na żoł-
nierzy zawodowych – tak jak jest to
w punktach 107–109.
Proponowaliśmy, żeby niektóre za-
pisy dostosować do pełnej profe-
sjonalizacji Sił Zbrojnych RP. Cho-
ciażby punkt 90, mówiący o powia-
damianiu przełożonych o zmianie
terminu powrotu żołnierza (w do-
myśle służby zasadniczej) z prze-
pustki lub urlopu, musi zostać uzu-
do organizacji żywienia, określają 308, dotyczącego wyznaczania,
(domyślnie) jedynie żywienie żoł- w uzasadnionych przypadkach, na
nierzy służby zasadniczej, nie dowódców wart szeregowych za-
wspominają natomiast nic na te- wodowych. Ze względu na odpo-
mat żołnierzy zawodowych, a tak- wiedzialność, jaka ciąży na dowód-
że o żywieniu w sytuacjach szcze- cy warty, wskazane byłoby, by peł-
gólnych, na przykład na szkoleniu nili ją żołnierze z odpowiednim do-
poligonowym lub podczas pełnie- świadczeniem i stażem służby. 
nia służby całodobowej (zapewnie-
Pułkownik JAN PAJESTKA
nie posiłków poza godzinami służ- jest zastępcą dowódcy
bowymi i w weekendy). Punkty 141 1 Brzeskiej Brygady Saperów.

12 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 13

 N A C E L O W N I K U

Ręka na pul
14 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
 A R M I A
Z generałem brygady RYSZARDEM
FRYDRYCHEM o wojskach, które liczą
zaledwie dwa tysiące żołnierzy,
rozmawia ROMAN PRZECISZEWSKI
POLSKA ZBROJNA: Według jednego
z ostatnich raportów amerykańskiego Kon-
gresu, terroryści szybciej zdobędą materiały
do produkcji broni biologicznej lub chemicz-
nej, niż wejdą w posiadanie broni nuklear-
nej. Zgadza się Pan z tą tezą?
RYSZARD FRYDRYCH: Ona wcale nie jest
nowa. Proszę pamiętać, że nie tylko dobrze wy-
kształcony chemik, ale także przeciętna osoba
dobrze zorientowana w temacie, znająca synte-
zę różnych związków chemicznych, bez więk-
szego problemu wyprodukuje potrzebną ilość
środków niebezpiecznych. Pomimo obowiązu-
jącej konwencji o zakazie broni chemicznej
oraz ścisłej kontroli niebezpiecznych materia-
łów w obrocie międzynarodowym, bez proble-
mu może sięgnąć po ogólnodostępne półpro-
dukty i stworzyć z nich śmiercionośną broń.
POLSKA ZBROJNA: Bez pomocy fa-
chowców?
RYSZARD FRYDRYCH: Kilka lat temu
przygotowałem dość obszerną informację na
ten temat. Od tamtego czasu nic się nie zmie-
niło. Nadal można dotrzeć do specjalistycz-
nych podręczników, które zawierają ogólne
receptury na wyprodukowanie niebezpiecz-
nych materiałów, a także podają dokładne da-
ne na temat tego, co najlepiej ze sobą połą-
czyć, na co zwrócić szczególną uwagę. Infor-
macje o podobnych procedurach można rów-
nież znaleźć, korzystając choćby z interneto-
wych przeglądarek.
POLSKA ZBROJNA: Co więc w tej sytuacji
zrobić? Podręczniki może i udałoby się wy-
cofać z ogólnie dostępnego rynku, jednak in-
ternetu na pewno nie da się zamknąć.
RYSZARD FRYDRYCH: Ale nikt nigdy
o tym nie myślał. My, wojskowi, stwierdzamy
jedynie, że istnieje możliwość takiego lub inne-
go zagrożenia i postulujemy trzymanie ręki na
pulsie. Przecież temu, że broń masowego raże-
nia może być stosowana w atakach terrory-
stycznych, chyba nikt nie zaprzeczy.
lsie
POLSKA ZBROJNA: Pan z kolei nie może
zanegować, że jak dotąd sięgano po nią jedy-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI
nie incydentalnie. W Iraku, podczas pacyfi-
kacji Kurdów, w metrze tokijskim…
RYSZARD FRYDRYCH: Zgoda, lecz kto da
gwarancję, że ta sytuacja się nie zmieni? Albo
że już jutro nie będzie inaczej? Dziś w Iraku
czy Afganistanie ciągle jest łatwy dostęp do
materiałów wybuchowych, można nimi załado-
wać ciężarówkę. Informacja o wybuchu obie-
gnie cały świat. Z miesiąca na miesiąc jednak
takie wiadomości coraz bardziej powszednieją.
Ktoś bardzo zdeterminowany może więc się-
gnąć po inne środki, a wtedy wiadomość o tym
zelektryzuje świat. Istnieje pogląd, że wykorzy-
stanie przez terrorystów broni masowego raże-
nia mogłoby negatywnie nastawić do nich tę
część społeczeństwa międzynarodowego, która
sprzyja określonym ugrupowaniom. Może to
prawda, a może – na szczęście dla wszystkich
– są inne powody, że nie sięgają oni po tę broń.
Jestem przekonany, że nie bez znaczenia jest
fakt, że siły koalicji antyterrorystycznej mają
bardzo dobre wyposażenie i przygotowanie do
realizacji zadań w wypadku skażeń.
POLSKA ZBROJNA: Powiedzmy więc kon-
kretnie: kto w świecie sprzyja talibom?
RYSZARD FRYDRYCH: Myślę, że bez du-
żych środków finansowych, bez wsparcia z ze-
wnątrz nie byliby oni wyposażeni w nowocze-
są broń i środki łączności. Na pewno nie
wszystko pochodzi z zysków, które przynoszą
plantacje maku. A co do broni masowego ra-
żenia w działaniach terrorystycznych, to do-
póki są ludzie, którzy mają możliwości i chcą
jej użyć, dopóty zagrożenie jest realne. Tym
bardziej że na przykład część niezwykle tok-
sycznych środków, między innymi chloru,
amoniaku czy fosgenu, wykorzystywana jest
w zakładach chemicznych do produkcji mate-
riałów powszechnego użytku. Duża ilość tych
środków każdego dnia przewożona jest z jed-
nego rejonu kraju w drugi. Wystarczy jedna
drobna nieuwaga, odpowiednio zaplanowany
atak i…
POLSKA ZBROJNA: I mamy gotowy sce-
nariusz filmu katastroficznego nad Wisłą.
RYSZARD FRYDRYCH: Mam nadzieję, że
do takiej sytuacji nigdy nie dojdzie, a nawet
gdyby, to będziemy do niej właściwie przygoto-
wani. Dzisiaj taki scenariusz to tło do ćwiczeń,
w których poszukujemy rozwiązań i sposobów
przeciwdziałania; precyzujemy potrzeby opera-
cyjne, później przekładają się one na założenia
do projektowania nowego sprzętu i wyposaże-
nia; taktyki działania; programów szkolenia
wojsk, i tym podobnych. Musimy poszukiwać
rozwiązań w najtrudniejszych sytuacjach. I to
właśnie robią podległe mi pod względem spe-
cjalistycznym wojska chemiczne.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 15
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Dodajmy – wojska,
które mocno odczuły restrukturyzację. Wie-
lu starszych oficerów przypomina, że kiedyś
mieliśmy aż cztery pułki chemiczne.
RYSZARD FRYDRYCH: Tak, ale mieliśmy
też prawie półmilionową armię.

POLSKA ZBROJNA: Jednakże teraz pozo-

stały jedynie pułk w Brodnicy i batalion
w Tarnowskich Górach.
RYSZARD FRYDRYCH: Wkrótce będziemy
mieli dwa pułki. Ze względu na to, że dywizje
zaczną funkcjonować w nowych strukturach or-
ganizacyjnych, kompanie chemiczne zostaną
przeniesione do Tarnowskich Gór, gdzie po-
wstanie 5 Pułk Chemiczny. W rezultacie bę-
dziemy więc dysponować dwoma pułkami che-
micznymi, w Brodnicy i Tarnowskich Górach,
oraz plutonami na szczeblu brygad. Gwarantu-
ję, że będą to plutony znacznie silniejsze niż
obecnie. W tych pododdziałach planujemy pra-
wie dwukrotne zwiększenie liczby ludzi, a tak-
że sprzętu, co umożliwi wykonywanie najtrud-
niejszych zadań OPBMR na szczeblu brygady.

POLSKA ZBROJNA: Ilu ludzi służy w woj-

skach chemicznych?
RYSZARD FRYDRYCH: Stanowisk od sze-
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

regowego zawodowego w górę, aż do etatu ge-

neralskiego, w wojskach chemicznych jest oko-
ło dwóch tysięcy. Dodam – stanowisk perspek-
tywicznych, którym nie zagrażają poważniejsze
zmiany ilościowe. Reforma jest jednak niezbęd-
na tam, gdzie można lepiej wykorzystać poten-
cjał, bazę szkoleniową… Nie będzie to się jed-
nak wiązało ze zwolnieniami.
poprzednik, przyznał, że „do pełnego sukce- POLSKA ZBROJNA: Na razie więc – nie
POLSKA ZBROJNA: Dobrze, że Pan wspo- su, którym jest odnowa potencjału technicz- mając pieniędzy – łatamy dziury i robimy
mniał o reformach. Poprzednie – planowane nego wojsk chemicznych, przede wszystkim tylko to, co najpilniejsze i na co nas stać?
zanim doszło do ataku na World Trade Cen- brakuje pieniędzy”. Nie powtórzy Pan tego? RYSZARD FRYDRYCH: Pan chyba dobrze
ter – nie nastrajały zbyt optymistycznie… RYSZARD FRYDRYCH: Generał Witczak, wie, że w tych wojskach zmieniło się bardzo
RYSZARD FRYDRYCH: Zgadzam się, że mimo że jemu również brakowało pieniędzy, te, dużo. Zarówno ilościowo, jak i jakościowo.
11 września przewartościo- które miał, wydał bardzo Nie tak dawno na przykład mieliśmy kilkaset
wał poglądy polityków. Już
w latach 90. ubiegłego wie- Wojska chemiczne dobrze, między innymi na
mobilne laboratorium
wozów rozpoznania skażeń, przygotowanych
na wojnę totalną z wykorzystaniem broni ma-
ku specjaliści zauważali, że
terroryści mogą sięgnąć po
w większości OPBMR, które jest naszym
przebojem eksportowym na
sowego rażenia. Dziś przy zmieniającym się
zagrożeniu potrzebujemy znacznie mniej
broń masowego rażenia. dziedzin dorównują wszystkich ćwiczeniach sprzętu, ale bardziej precyzyjnego, zapewnia-
Niestety, te poglądy nie mo-
gły się przebić, nie zawsze standardom międzynarodowych. A co
do pieniędzy – gdybyśmy
jącego bezpieczeństwo ludziom działającym
w strefach skażeń. Takiego, w którego kon-
były traktowane serio. Po
ataku na World Trade Cen-
obowiązującym mieli około 100 milionów
złotych rocznie na wszyst-
strukcji byłyby wykorzystane najnowsze świa-
towe osiągnięcia z zakresu wykrywania,
ter okazało się, że wszystko w podobnych kie elementy systemu obro- ochrony i likwidacji skażeń. I to się z roku na
jest możliwe i że na wszyst-
ko trzeba być przygotowa- jednostkach NATO ny przed BMR w całych Si-
łach Zbrojnych RP, mogli-
rok zmienia na korzyść. Podam taki przykład:
sprzęt wprowadzany w latach 60., 70., a nawet
nym. Po tamtej tragedii byśmy wyposażyć wszyst- 80. po awarii w Czarnobylu nie był w stanie
wiele się zmieniło. W każdym razie wojska kie jednostki w dobry, nowoczesny sprzęt. wykryć skażeń, chociaż one występowały.
chemiczne we wszystkich państwach NATO Równocześnie byłyby warunki do pracy nad je- Dzisiaj mamy coraz więcej sprzętu, za pomo-
rozwijają się i unowocześniają. Nasze w więk- go nowymi wersjami. Jednak ze względu na cą którego można precyzyjnie mierzyć moc
szości dziedzin dorównują standardom obowią- istotnie ograniczone środki finansowe prioryte- dawki promieniowania gamma już od pozio-
zującym w podobnych jednostkach NATO. towo traktujemy to, co decyduje o przetrwaniu mu naturalnego tła.
– wykrywanie skażeń i indywidualną ochronę
POLSKA ZBROJNA: Jednakże dwa lata te- żołnierzy; niestety, kosztem modernizacji tech- POLSKA ZBROJNA: Czy to wystarczy?
mu generał brygady Marek Witczak, Pana nicznej wojsk chemicznych. Czy plany nie były ambitniejsze?

16 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


NASZE WOJSKA
mają mobilne
laboratoria,
środki do
wykrywania
oraz likwidacji
skażeń, i być
może będą
przydatne
w czasie
Euro 2012.
RYSZARD FRYDRYCH: One są ambitne
i wcale z nich nie rezygnujemy. Nawet więcej
– nie możemy zrezygnować. Żeby spełnić wy-
mogi współczesnej obrony przed bronią maso-
wego rażenia, najwięcej zmian musimy obecnie
dokonać w dziedzinie wykrywania, rozpozna-
nia i identyfikacji skażeń. Nie da się ukryć, że
pod tym względem znacząco odstajemy od
wielu państw członkowskich NATO.
POLSKA ZBROJNA: No właśnie – z tego,
co wiem, zamiast starych BRDM-ów do
wojsk chemicznych miał trafić kołowy
transporter opancerzony z całkowicie no-
wym oprzyrządowaniem. Teraz, w dobie
oszczędzania na wszystkim, nie trafi?
RYSZARD FRYDRYCH: Jeżeli ktoś myśli,
że obecne wozy rozpoznania skażeń – rze-
czywiście na podwoziach wysłużonych
BRDM-ów – są takie jak dziesięć lat temu, to
się myli. W wielu z nich znajduje się, lub jest
w planach, nowy sprzęt spełniający współcze-
sne wymagania, dostosowany do dzisiejszych
zagrożeń. Nie jest to jednak wymarzona droga
osiągania nowych zdolności, gdyż rzeczywi-
stość niesie kolejne wyzwania. W każdym ra-
zie zadecydowały one o tym, że w planach
rozwoju wojsk chemicznych znalazł się rów-
A R M I A
nież nowoczesny wóz rozpoznania skażeń na
bazie Rosomaka, który ma możliwości na
miarę XXI wieku. Przygotowaliśmy już nie-
zbędną dokumentację, mamy też odpowied-
nie uzgodnienia…
POLSKA ZBROJNA: Panie Generale, skąd
wziąć jednak na to pieniądze? Wszyscy mó-
wią o cięciach, a Pan o nowych inwesty-
cjach?
RYSZARD FRYDRYCH: Wierzę, że mimo
wszystko prototyp nowego wozu rozpoznania
skażeń dość szybko ujrzy światło dzienne i na-
stępnie trafi do wojsk chemicznych. Chciał-
bym, aby za kilka lat pododdziały rozpoznania
skażeń były wyposażone tylko w takie pojaz-
dy lub o podobnych możliwościach.
POLSKA ZBROJNA: Przed Euro 2012?
RYSZARD FRYDRYCH: Może, to czas po-
każe. Lecz – skoro już dotknął pan tematu pił-
karskich mistrzostw Europy – mogę powie-
dzieć, że polskim organizatorom Euro złoży-
łem niedawno pewną propozycję zabezpiecze-
nia tej imprezy.
POLSKA ZBROJNA: Pan? Na konferencji
naukowej, którą kilka miesięcy temu zorga-
nizowała Akademia Obrony Narodowej, za-
stanawiano się nad całym systemem zabez-
pieczeń i zaangażowaniem poszczególnych
resortów w tej, prestiżowej dla nas, impre-
zie. Czyli: miał powstać system, a Pan wy-
stępuje z indywidualną inicjatywą?
RYSZARD FRYDRYCH: Aktywność nic
nie kosztuje. Z odpowiednimi propozycjami
zwróciłem się więc najpierw do PZPN, a stam-
tąd skierowano mnie do koordynatora do
spraw bezpieczeństwa Euro 2012 w Minister-
stwie Sportu i Turystki. Zaproponowałem
wprost: nasze wojska mają mobilne laborato-
ria, środki do wykrywania oraz likwidacji ska-
żeń, będą więc przydatne w czasie tej masowej
imprezy. Zresztą – nie czekając na odpowiedź
– przeprowadziliśmy już pierwsze ćwiczenia
sztabowe, w których poznawaliśmy nasze
mocne i słabe strony w tego typu działaniach,
sprawdzaliśmy możliwości sprzętu, a przede
wszystkim staraliśmy się określić, jakie mogą
być miejsce i rola pododdziałów wojsk che-
micznych w całym systemie zabezpieczenia
Euro 2012.
POLSKA ZBROJNA: Euro 2012 na woj-
skowych, sztabowych mapach? Nie brzmi
to trochę absurdalnie?
RYSZARD FRYDRYCH: Zdecydowanie
nie. Zanim wyprowadzimy żołnierzy i sprzęt
w teren, musimy wiedzieć, co chcemy osią-
gnąć, co zrobić w tym celu i wreszcie, jak to
zrobić z pododdziałami wojsk chemicznych
– takimi, jakie będą albo jakie powinny być za
trzy lata – żeby przewidywane dzisiaj zadania
wykonać. Dlatego teraz robimy szczegółowe
kalkulacje na papierze. Na ćwiczenia z woj-
skami będzie czas później.
POLSKA ZBROJNA: Do zabezpieczenia
tak wielkiego przedsięwzięcia konieczne bę-
dzie zaangażowanie wielu służb. Jak Pan
ocenia możliwość ich współdziałania?
RYSZARD FRYDRYCH: Trudno mi ocenić
wszystkie aspekty tego bardzo złożonego
przedsięwzięcia. Patrząc z perspektywy jed-
nolitego krajowego systemu wykrywania ska-
żeń i alarmowania, skupiającego siły właści-
wych ministerstw: Spraw Wewnętrznych
i Administracji, Środowiska, Zdrowia, Go-
spodarki Morskiej i oczywiście Obrony Na-
rodowej, za których funkcjonowanie jestem
w Siłach Zbrojnych RP odpowiedzialny, mo-
gę na podstawie wielu dotychczas przepro-
wadzonych treningów tego systemu stwier-
dzić, że zgranie służb podległych różnym mi-
nistrom jest bardzo proste. Konieczne jest
tylko określenie, czego się oczekuje i jak to
powinno być zrobione.
Centrum dyspozycyjne tego systemu znaj-
duje się w Centralnym Ośrodku Analizy Ska-
żeń i podlega ministrowi obrony. Skupia
przedstawicieli różnych resortów, którzy do-
skonale współpracują, zapewniając współ-
działanie w terenie. To jednak temat na osob-
ne spotkanie. Dodam tylko, że pierwsze ćwi-
czenia w ramach krajowego systemu wykry-
wania skażeń i alarmowania odbędą się
w październiku i ma w nich uczestniczyć pra-
wie 150 pododdziałów, zespołów, grup od
szczebla gminy do ministerstwa. Będzie to
ważny sprawdzian umiejętności współdziała-
nia dla różnych służb, które podobne zadania
będą wykonywać w czasie Euro 2012.
POLSKA ZBROJNA: Co krajowy system
i takie ćwiczenia znaczą dla statystycznego
Kowalskiego?
RYSZARD FRYDRYCH: Chociażby to, że
może czuć się bezpieczniej i spać spokojniej,
ponieważ ludzie odpowiedzialni za jego bez-
pieczeństwo wiedzą, co robić i mają narzę-
dzia, aby przeciwdziałać zagrożeniu. 
WIZYTÓWKA
Generał brygady
RYSZARD FRYDRYCH
Ma 55 lat. Kieruje Szefo-
stwem Obrony przed Bro-
nią Masowego Rażenia, komórką organiza-
cyjną podległą szefowi Sztabu Generalne-
go WP. Absolwent Wyższej Szkoły Oficer-
skiej Wojsk Chemicznych, Akademii Sztabu
Generalnego WP, Szkoły Głównej Gospo-
darstwa Wiejskiego, Akademii Obrony Na-
rodowej. Był między innymi zastępcą szefa
OPBMR i dowódcą wojsk chemicznych. Mi-
łośnik historii starożytnej.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 17
 O B R O N A
FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI (2)
ROMAN PRZECISZEWSKI
Batalion na gwizdek
Brodnicki batalion wykrywania skażeń pełni dyżur
w Siłach Odpowiedzi NATO. To duże wyróżnienie,
a jednocześnie trudne do przecenienia doświadczenie.
W
arszawa, Sztab Generalny WP.
Generał brygady Ryszard
Frydrych, szef Obrony przed
Bronią Masowego Rażenia,
ma gabinet na pierwszym piętrze jednego ze
sztabowych budynków.
„Przez ostatnie miesiące funkcjonujemy
w rytmie zadań, które stoją przed wielonaro-
dowym batalionem obrony przed bronią maso-
wego rażenia XII zestawu Sił Odpowiedzi
NATO”.
18 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
P R Z E C I W C H E M I C Z N A
Pierwszy taki batalion został utwo-
rzony sześć lat temu, po szczycie
NATO w Pradze. Jego zadania od po-
czątku były oczywiste i jawne.
A więc: bez względu na miejsce sta-
PODODDZIAŁY cjonowania ma zapewniać połączo-
muszą być nym siłom i dowództwom paktu mo-
w ciągu pięciu bilną i wiarygodną obronę przeciwko
dni gotowe do
atakom z użyciem broni nuklearnej,
przemieszczenia
się we wskazany radiologicznej, biologicznej i che-
rejon. micznej. W jego skład mogą wcho-
dzić jedynie mobilne komponenty,
posiadające nowoczesny, specjali-
styczny sprzęt. Polska zgłosiła goto-
wość utworzenia takiego batalionu
pod koniec 2006 roku. Zadeklarowała
chęć odegrania roli państwa wiodące-
go, do którego między innymi należy
organizacja oraz wyszkolenie mię-
dzynarodowych pododdziałów.
W 2007 roku rozpoczęto formowa-
nie batalionu, który miał się znaleźć
 A R M I A

TYLU CIĘĆ I ZMIAN

nie przeżył żaden inny
rodzaj wojsk. Czyżby Tegoroczny
po latach nadeszły udział polskich
wreszcie lepsze chemików w Siłach
czasy? W Brodnicy Odpowiedzi NATO jest
wierzą, że tak. wyzwaniem. Kadra
wykazała się dużymi
umiejętnościami.

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

Upadki i wzloty
Przyjęcie sojuszniczych standardów
zadecydowało o nowych realiach służby wojskowych chemików.

N ajwiększe zagrożenia
przyszły wraz z 1989
rokiem. W wojskach obrony
przeciwchemicznej rozpoczę-
ła się wtedy głęboka restruk-
turyzacja, którą z perspek-
tywy czasu śmiało można
nazwać redukcją”, wspomi-
na jeden z oficerów 4 Pułku
Chemicznego w Brodnicy.
Na szczeblach taktycznych
zlikwidowano specjalistycz-
ne pododdziały, a pułki
obrony przeciwchemicznej
w Biskupcu, Grudziądzu i
Zgorzelcu przeszły do histo-
rii. Od tamtego czasu
siły zbrojne miały jedynie
dwie jednostki chemiczne:
4 Pułk w Brodnicy oraz 5 Ba-
talion w Tarnowskich Gó-
rach. Z tym że „gwarancji, że
pułk nadal będzie funkcjono-
wał w tym samym miejscu
i w tej samej strukturze, nie
było jeszcze dość długo. Po-
jawiały się natomiast różne
koncepcje co do jego przy-
szłości”, przyznaje dzisiaj puł-
kownik Bogdan Niewitowski,
dowódca brodnickiej jed-
nostki.
Wszystko zmieniło się wraz
z wejściem Polski do NATO.
Przyjęcie sojuszniczych stan-
dardów zadecydowało o no-
wych realiach służby wojsko-
wych chemików. W dywizjach
i brygadach odtworzono nie-
dawno rozformowane kom-
panie i plutony chemiczne,
a jednostki w Brodnicy i Tar-
nowskich Górach wyposażo-
no w nowoczesny, specjali-
styczny sprzęt, odpowiadają-
cy współczesnym wymaga-
niom i kompatybilny z używa-
nym w państwach NATO.
„Dzisiaj dorównujemy kroku
naszym partnerom z soju-
szu”, podkreśla generał bry-
gady Ryszard Frydrych, kie-
rujący szefostwem Obrony
przed Bronią Masowego Ra-
żenia.
Wojska chemiczne czekają
kolejne przeobrażenia. Z ofi-
cjalnych informacji wynika, że
kompanie chemiczne na
szczeblu dywizji zostaną zli-
kwidowane, a ich kadra uzu-
pełni jednostkę w Tarnow-
skich Górach, gdzie powsta-
nie 5 Pułk Chemiczny. (pr) 

w kolejnym, XII zestawie Sił Odpowiedzi
NATO (SON). Liczy on około 900 żołnierzy,
specjalistów OPBMR z Polski, Belgii, Bułgarii,
Czech, Francji, USA, Włoch. W strukturze ma
między innymi kompanię dowodzenia, ośrodek
analizy skażeń, kompanię rozpoznania skażeń,
specjalistów od wykrywania zagrożeń biologicz-
nych, a także mobilne laboratoria obrony przed
bronią masowego rażenia. Podpułkownik Artur
Zieliński, dowódca międzynarodowego podod-
działu, we wrześniu 2008 roku, po pozytywnej
certyfikacji pododdziału na poligonie draw-
skim mówił „Polsce Zbrojnej”:
„Ten batalion ma rozpoznawać, identyfiko-
wać i likwidować skażenia. Przygotowany jest
również do wejścia na teren, gdzie mogą być
rozłożone improwizowane ładunki wybucho-
we, zawierające środki chemiczne, biologicz-
ne i promieniotwórcze”.
Z SAMOLOTU NA SAMOLOT
Sto kilkadziesiąt kilometrów dalej. Brodni-
ca, 4 Pułk Chemiczny, 2 Batalion Rozpozna-
nia Skażeń. To właśnie on jest podstawą mię-
dzynarodowego pododdziału, który nadal peł-
ni dyżur w XII zestawie SON. Kapitan Paweł
Paras, zastępca dowódcy, powołuje się na żo-
nę, która podsumowała, że w ubiegłym roku
40 tygodni był poza domem, a 19 z nich spę-
dził za granicą. Kapitan Jarosław Żochowski,
szef sztabu batalionu, tłumaczy: „Nieraz bywa
tak, że z jednego samolotu przesiadamy się na
drugi i lecimy w inny rejon świata”. Przyczyna
jest prosta: w kalendarium wielonarodowego
batalionu ćwiczenia gonią ćwiczenia, konfe-
rencja konferencję. Dlatego trzeba być tu
i tam. Stąd konieczność zameldowania się
między innymi w Neapolu, Oberammergau,
Saragossie, Walencji i greckim Litohoro.
„Batalion bezpośrednio podlega dowódcy
sił połączonych. Jest – obok wojsk lądowych,
powietrznych, morskich i szybkiego reagowa-
nia – jednym z komponentów Sił Odpowiedzi
NATO. Na bieżąco musi znać potrzeby w
dziedzinie rozpoznania i likwidacji skażeń
oraz pomocy w sytuacji ewentualnego użycia
broni masowego rażenia”, wylicza kapitan
Paras.
„Wszystkim konferencjom sił połączonych
przewodniczy ich dowódca, czterogwiazdko-
wy generał. Nasz batalion reprezentuje wów-
czas podpułkownik Zieliński. Na inne odpra-
wy, w których uczestniczą dwu- i trzygwiazd-
kowi generałowie, jeździmy my”, uzupełnia
kapitan Żochowski. „Jest wówczas jeden stół
konferencyjny i w miarę luźna rozmowa służ-
bowa, swobodna wymiana opinii. Nie liczy się
stopień żołnierza, tylko siła prezentowanych
przez niego argumentów. Angielski trzeba
znać perfekcyjnie”.
KULISY NIECO ODSŁONIĘTE
Co daje chemikom z Brodnicy, że stanowią
bazę wielonarodowego batalionu w Siłach Od-
powiedzi NATO? Z krótkiej sondy w mieście
wynika, że przede wszystkim „możliwość au-
tentycznych ćwiczeń, międzynarodowych kon-
taktów i sprawdzenia się w sytuacjach, które
kadra znała dotąd jedynie z podręczników”.

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 19

 O B R O N A
Kapitan Paras: „Na początku wszystko by-
ło dla nas nowe, wszystkiego dopiero się uczy-
liśmy. Bez doświadczenia w kierowaniu struk-
turami międzynarodowymi, nawet bez odpo-
wiednich, przetłumaczonych na język polski
instrukcji. Te tłumaczenia robiliśmy sami, nie
patrząc nigdy na zegarki”.
Kapitan Żochowski: „Trzeba powiedzieć,
że na zegarek nikt nie patrzył i nie patrzy. Tak
samo jak nie myślał i nie myśli o wykorzysta-
niu urlopu. Kadra tym przedsięwzięciem żyje,
jest to dla niej niesamowity test”.
O użyciu batalionu w konkretnej operacji
decyduje państwo wydzielające żołnierzy. Po
P R Z E C I W C H E M I C Z N A
dzi NATO jest wyzwaniem. Wykazał duże
umiejętności kadry. Jednocześnie wytknął to,
co w polskich jednostkach trzeba poprawić
bądź zmienić.
W dowództwie podają trochę więcej szcze-
gółów: zasadnicze elementy pododdziału prze-
widzianego do wykonania zadań w ramach
struktur NATO powinny być wielofunkcyjne
organizacyjnie i oparte na etatowych jednost-
kach, minimum do szczebla plutonu. Żołnie-
rze przewidziani do składu pododdziałów
w ramach Sił Odpowiedzi NATO powinni
mieć aktualne certyfikaty zdrowia oraz po-
świadczenia bezpieczeństwa przed przystąpie-

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

decyzji politycznej przychodzi czas działania
wojskowego. Pododdziały muszą być w ciągu
pięciu dni gotowe do przemieszczenia się
w dany rejon i do załadunku. W Brodnicy do-
powiadają, że „zapasy są, oczywiście, już
zmagazynowane. Struktury zaś cały czas mu-
szą być elastyczne, uniwersalne, a ich osta-
teczny kształt zależy od charakteru danej mi-
sji, w której pododdział miałby uczestniczyć”.
Jeden z oficerów podkreśla, że „to najlepsze
doświadczenie, jakie może spotkać w czasie
służby”. On, przykładowo, po raz pierwszy się
dowiedział, że część państw NATO, które od-
delegowały swoich żołnierzy do batalionu, nie
może skorzystać z transportu ukraińskich Ru-
słanów i na własne oczy zobaczył, że najno-
wocześniejszy sprzęt nie oznacza wcale tego,
R E K L A M A
że jest najlepszy. „Bo i co z tego, że na przy-
kład ktoś dysponuje najnowocześniejszymi la-
boratoriami, ale ważą one po 27 ton i nie mo-
gą wyjechać poza równy jak stół asfalt. Pod
względem mobilności dość często okazujemy
się lepsi”.
WNIOSKI NA JUTRO
W batalionie podsumowują: tegoroczny
udział polskich chemików w Siłach Odpowie-
niem do szkolenia. Pododdział musi być wy-
posażony w sprzęt zasadniczy i tabelaryczny
przed rozpoczęciem szkolenia, co umożliwi
właściwe wykonywania zadań.
Jeden z oficerów przyznaje szczerze, że na
początku było w tym niestety trochę improwi-
zacji. W konferencjach i szkoleniach organizo-
wanych przez odpowiednie dowództwa NATO
powinni brać udział właściwi przedstawiciele
pododdziału zadeklarowanego do SON. Ce-
lowe byłoby także kierowanie kadry, która
może być zakwalifikowana do Sił Odpowie-
dzi NATO, na kursy doskonalące w ośrod-
kach szkolenia sojuszu. „To nie jest koncert
życzeń. Takie wymagania stawia nasze
uczestnictwo w NATO”, podsumowują
w brodnickim batalionie. 

Oddaj swoją krew podczas AIR SHOW!

29 i 30 sierpnia br. podczas pokazów lotniczych w Radomiu, tradycyjnie bę-

dzie miała miejsce akcja poboru krwi. Regionalne Centrum Krwiodawstwa
i Krwiolecznictwa im. dr K. Vietha z Radomia, które przeprowadzi akcję, pod-
kreśla wagę wydarzenia:
„Dar krwi jest bezcennym darem serca, który ratuje zdrowie i życie chorych”.

Zbiórka krwi odbędzie się w dwóch ambulansach: jednym, należącym do Centrum, oraz drugim, czterostanowiskowym,
wypożyczonym z Fundacji Ronalda McDonalda. Dzięki temu, bardzo liczna grupa miłośników awiacji może oddać krew na
potrzeby chorych w regionie mazowieckim. Kierownik promocji RCKiK Krystyna Michalska zaznacza: „Z roku na rok zbiera-
my coraz większą ilosć krwi. Podczas AIR SHOW w 2003 r. zgłosiło się do nas w sumie około 100 osób, w 2005 r. było to
już 125 osób, a w 2007 r. tylko jednego dnia krew oddało ponad 70 chętnych. Należy pamiętać, że od każdej setki osób
uzyskujemy 45-50 litrów życiodajnego płynu”. Apelujemy: Oddajcie krew chorym. Być może kiedyś wy zostaniecie urato-
wani dzięki dobrej woli któregoś dawcy!

Dowiedz się, jak możesz oddać swoją krew podczas pokazów: www.rckik.radom.pl

20 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 A R M I A

„Dla nas był to niemal chrzest bojowy. Oka-

zaliśmy się bowiem potrzebni w międzynaro-
dowych operacjach”, uzmysławia inny z roz-
mówców i konkluduje: „Dlatego tak szybko
postawiono u nas na zawodowstwo”.

CHĘTNYCH JEST WIELU, ALE...

Pułkownik Niewitowski przypomina: gdzie
pojawili się pierwsi szeregowi zawodowi?
Między innymi właśnie w Brodnicy! Gdzie za-
częto tworzyć pierwsze pododdziały zawodo-
we? Właśnie tutaj! 2 Batalion Rozpoznania
Skażeń już dawno temu zapomniał przecież
o żołnierzach z poboru i dlatego – mając jedno-

FOT. ROMAN PRZECISZEWSKI

cześnie nowy sprzęt i wypełnione wszystkie
etaty – mógł starać się o formowanie na swojej
bazie międzynarodowego pododdziału na po-
trzeby dwunastego zestawu Sił Odpowiedzi
NATO. Jeżeli chodzi zaś o pierwszy batalion li-
kwidacji skażeń, to „do zawodowstwa trochę
mu brakuje”, musi przyznać dowódca pułku,
ROMAN PRZECISZEWSKI zaznaczając zarazem, że „chętnych do zostania

Pułk niemal zawodowy

szeregowym zawodowym jest bardzo wielu, ale
nie mamy na nich limitów”. Obecnie sytuacja
pododdziału przedstawia się więc następująco:
już niebawem prawie setka szeregowych służby
Atak na World Trade Center uświadomił, że terroryści zasadniczej odmelduje się do cywila. Około
mogą sięgnąć również po broń masowego rażenia. czterdziestu chciałoby zostać „chociaż” w służ-
bie nadterminowej, lecz nic z tego. O etatach
I wtedy chemicy uwierzyli, że nie znikną z wojskowej mapy.

H
decyduje bowiem nie Brodnica, tylko Warsza-
onorowy kapelan wojsk cze pułku. „Praktycznie wszędzie wa, a chudszy portfel daje o sobie znać w decy-
chemicznych podpułkow- jest automatyzacja, nowy, mobilny zjach kadrowych.
nik ksiądz Bolesław sprzęt”. „Być może jeszcze mocniej brak środków za-
Lichnerowicz kilka lat cznie dokuczać pułkowej logistyce”, martwi się
temu zadomowił się w Brodnicy. Tuż POWTÓRKA Z HISTORII podpułkownik Zbigniew Klauz. Co prawda jed-
przy 4 Pułku Chemicznym. Gdy Major Kaczmarek nazywa rzeczy nostkę chroni już SUFO, nikt nie myśli o sprząta-
w garnizonie zaplanowano termin po- po imieniu. „Wie pan, kiedy wzięli- niu, gdyż zajęła się tym firma cywilna, lecz:
żegnania pierwszego kontyngentu wy- śmy głębszy oddech i uwierzyliśmy, „Limity paliwa na razie obcięto nam o poło-
jeżdzającego do Afganistanu, nie spał że jednak nas nie wytną? Po ataku na 2 BATALION wę”, lakonicznie informuje logistyk pułku. Co
całą noc. Na pytanie, czy pobłogosławi World Trade Center. 11 września ROZPOZNANIA to znaczy? Na pewno to, że nie będzie plano-
SKAŻEŃ już
żołnierzy jadących na wojnę, odpowie- uświadomił, że obok zagrożenia mili- dawno temu wanego wcześniej szkolenia na poligonie
dział, że oni nie jadą na wojnę, tylko tarnego istnieje także terrorystyczne. zapomniał drawskim, a na pobliski plac ćwiczeń pojedzie
na ratunek ludziom, którzy mogą zna- I że terroryści, nieliczący się z żad- o żołnierzach jedynie sanitarka zabezpieczająca szkolenie,
leźć się w sytuacji zagrożenia. To bar- nymi konwencjami i międzynarodo- z poboru żołnierze zaś parę kilometrów będą musieli
i dlatego mógł
dzo nietypowa wojskowa formacja. wymi porozumieniami, w każdej starać się przejść pieszo.
Ta nietypowość przez lata była nie chwili mogą sięgnąć po broń maso- o formowanie „Dzisiaj mamy dzień gotowości bojowej
lada problemem. Tyle planów re- wego rażenia. na swojej bazie i kompanijne ćwiczenie przemieszczenia do re-
strukturyzacyjnych i cięć nie przeżył W Brodnicy doskonale zresztą pa- międzynarodowe- jonu ześrodkowania oraz przystąpienia do dzia-
go pododdziału
przecież żaden inny rodzaj wojsk. miętają, że wkrótce potem o nich, na potrzeby łań specjalistycznych. Być może w tym roku
Tyle niepewności nie było nigdzie chemikach, zaczęło być głośno. Naj- dwunastego więcej się to nie powtórzy”, podpułkownik
indziej. W każdym razie z chemika- pierw sformowali jeden kontyngent, zestawu Bogdan Kula, zastępca dowódcy, zaprasza na
mi rozprawiono się ostro. Być może mający specjalistycznie wspierać so- Sił Odpowiedzi
NATO.
przykoszarowy plac ćwiczeń. Zgromadzono na
dlatego, że nigdy nie byli w centrum juszników w Afganistanie. I na tym nim połowę sprzętu kompanii. W ruchu,
zainteresowania, a ich sprzęt szybko się skończyło. „Nie było rozkazu wy- w działaniu. Głównie w obronie, ochronie
nabierał cech wręcz muzealnych. jazdu”, tłumaczą w sztabie. W 2003 i podczas reagowania na sygnały. Kapitan
„Do pułku przyszedłem ćwierć wie- roku – do operacji „Iracka wolność” Piotr Wachna, dowódca pododdziału, rozpo-
ku temu. W wyposażeniu były pojazdy – tworzono już dwa kontyngenty. Je- czyna sztabową dyskusję nad polową mapą.
pamiętające przełom lat czterdziestych den wyleciał najpierw do Jordanii, W tym miejscu muszą być patrole piesze, tu
i pięćdziesiątych”, wspomina major a potem został przeniesiony do Iraku, trzeba zabezpieczyć wjazd do rejonu...
Adam Kaczmarek. Pułkownik dyplo- gdzie przygotowywał bazę dla pierw- „Jedną z naszych kompanii będziemy odde-
mowany Bogdan Niewitowski, do- szej, polskiej zmiany. Drugi miał le- legowywać do szesnastego zestawu Sił Odpo-
wódca jednostki, nie chce zaś wracać cieć do Turcji i stamtąd do Iraku, jed- wiedzi NATO. Być może jest to przygrywka
do przeszłości i prowadzi jedynie nak zatrzymano go na lotnisku w Po- do tego zadania”, podpowiada jeden ze szta-
tam, gdzie widać współczesne obli- widzu. bowców. 

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 21

 M A R Y N A R K A
Okręt to nie
pudło z blachy
Z ROMANEM KRAIŃSKIM o opóźnionym
Gawronie, wielkich pieniądzach i groźnych
strajkach rozmawia TOMASZ GOS
POLSKA ZBROJNA: Od kilkunastu dni
jest Pan prezesem Stoczni Marynarki
Wojennej. Jak ocenia Pan jej sytuację fi-
nansową?
ROMAN KRAIŃSKI: Źle. Stocznia spełnia
warunki do tego, by ogłosić upadłość. Przysze-
dłem jednak tutaj, by temu zapobiec. Mamy kil-
ka zleceń wojskowych, staramy się pozyskiwać
cywilne. Efekty tych działań będą widoczne za
jakiś czas. Przede wszystkim trzeba stocznię
zrestrukturyzować.
POLSKA ZBROJNA: Ma Pan jakiś pomysł
na uzdrowienie zakładu?
22 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
W O J E N N A
ROMAN KRAIŃSKI: Przecież nie przysze-
dłem tutaj jako likwidator. Największym obcią-
żeniem jest dla nas struktura zatrudnienia. Ma-
my zbyt mało pracowników produkcyjnych
w stosunku do ogółu personelu. Jest ich około
500, a to oni tworzą towar, który sprzedajemy.
Firma daje pracę ponad 1300 osobom. Trzeba
to zmienić.
POLSKA ZBROJNA: W jaki sposób?
ROMAN KRAIŃSKI: Musimy stworzyć sku-
teczny system motywacyjny i w konsekwencji
zwiększyć wydajność pracy. Akord godzinowy
powinien zostać zastąpiony przez system zada-
niowy. Akord się nie sprawdza, gdy jest mało
zleceń. Podam przykład: jeżeli przed spawa-
czem leży góra blach do spawania, to pracuje
on szybko, by pracę wykonać na czas. Nato-
miast jeżeli roboty jest mało i on widzi, że za
chwilę nie będzie miał co robić, to zaczyna
„szanować” pracę, szukać dziur w całym. Po-
woduje to przyrost płacy bez efektu w postaci
ilości wykonanej pracy. Godzinowy system pra-
cy nie promuje dobrych pracowników. A ja
chciałbym, żeby tacy jak oni dużo zarabiali.
POLSKA ZBROJNA: Musi Pan jednak
zwolnić niektórych ludzi.
ROMAN KRAIŃSKI: Nie chcę wylewać
dziecka z kąpielą. Administracyjne zwalnianie
może spowodować, że będzie musiał odejść ktoś,
kogo bym nie chciał się pozbyć. Zamierzam pła-
cić za wykonaną pracę, a nie za liczbę godzin
spędzonych w pracy. Przy takim podejściu sytu-
acja sama powinna się wyklarować. Dobrzy pra-
cownicy będą dużo zarabiać, a słabi niewiele
i pewnie zaczną szukać innego zajęcia.
POLSKA ZBROJNA: Albo zostaną zwol-
nieni.
ROMAN KRAIŃSKI: Właśnie.
POLSKA ZBROJNA: Boi się Pan straj-
ków?

FOT. TOMASZ GOS, MARIAN KLUCZYŃSKI
ORP „Bielik”
W pierwszej
kolejności będą
remontowane
OORP „Bielik”,
„Lublin”
i „Czernicki”
ROMAN KRAIŃSKI: Każdy prezes boi się
strajków. Jednak ze związkami zawodowymi
można się dogadać. Byłem wcześniej wicepre-
zesem Stoczni Gdańskiej, i tam jakoś się poro-
zumiewaliśmy. Tutaj też się dogadujemy. Na ra-
zie mam wrażenie, że jedziemy na jednym wóz-
ku. Przede wszystkim trzeba tę firmę jakoś
utrzymać. Dzisiaj albo coś wspólnie zrobimy
dla stoczni, albo wszyscy pójdziemy na dno.
POLSKA ZBROJNA: Były pomysły połą-
czenia Stoczni Marynarki Wojennej na przy-
kład ze Stocznią Nauta.
ROMAN KRAIŃSKI: A co by to dało, że
połączono by coś kiepsko prosperującego
z czymś innym, co prosperuje trochę lepiej?
Najwyżej w większym podmiocie schowano
by dotychczasowy bałagan. Można łączyć
wszystko, ale najpierw trzeba to usprawnić,
zrestrukturyzować.
POLSKA ZBROJNA: Celem miałoby być
ucywilnienie profilu produkcji. Już teraz
większość zamówień stanowią zlecenia cy-
wilne, a nie wojskowe.
ROMAN KRAIŃSKI: Wartościowo tak nie
jest. Przyszedłem tutaj ze stoczni cywilnej
i pierwsze, co mnie zszokowało, to ceny.
Okazuje się, że mały okręt może mieć war-
tość dwóch ponaddwustumetrowych konte-
A R M I A
nerowców! Większość przychodów osiąga-
my więc z zamówień wojskowych. Niech
pan sobie wyobrazi, że w niszczycielu min
typu Kormoran, a jest to mały okręt, o dłu-
gości około pięćdziesięciu metrów, sam ka-
dłub kosztuje majątek, a tylko dlatego, że
ma spełniać niezwykle wysokie wymogi
techniczne. Nie może wytwarzać żadnego
pola (na przykład elektrycznego czy magne-
tycznego) i musi być niewidzialny dla syste-
mów wykrywających okręty. A zwykły sta-
tek to pudło z blachy. Powinien mieć tylko
odpowiedni kształt, wytrzymałość i aerody-
namikę. To użytkownikowi wystarczy.
POLSKA ZBROJNA: Co obecnie remontu-
jecie dla wojska?
ROMAN KRAIŃSKI: W pierwszej kolej-
ności będą remontowane OORP „Bielik”,
„Lublin” i „Czernicki”. Tę ostatnią jednost-
kę zamierzamy oddać Marynarce Wojennej
30 czerwca, tak jak to było zaplanowane.
POLSKA ZBROJNA: A co z korwetą
Gawron?
ROMAN KRAIŃSKI: Dobrze, że Pan o nią
pyta, bo różne mity krążą na ten temat. Panuje
przekonanie, że to sterta blach, za którą zainka-
sowaliśmy ogromne pieniądze. A tak nie jest.
Kadłub jest w zasadzie gotowy, nie jest jeszcze
tylko do końca scalony. Część rufowa także jest
gotowa. Dziób stoi obok, ponieważ założenie
jest takie, że zostanie scalony dopiero na pod-
nośniku, który znajduje się na zewnątrz hali.
Dwa bloki dziobowe są stykowane.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego do tej pory
nie zostały scalone?
ROMAN KRAIŃSKI: Dlatego że warunki
budowy takiego okrętu nie pozwalają na jakie-
kolwiek wycinanie otworów w kadłubie po jego
zmontowaniu. A to oznacza, że wszelkie po-
nadgabarytowe urządzenia muszą być włożone
do środka przed scaleniem kadłuba. W środku
są już turbiny, klimatyzacja, agregaty i inne wy-
posażenie. W tej chwili kadłub Gawrona jest
bardzo dobrze wyposażony w niezwykle drogie
urządzenia.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy odbędzie się
wodowanie?
ROMAN KRAIŃSKI: Planujemy zwodować
korwetę we wrześniu.
POLSKA ZBROJNA: A kiedy zamontujecie
uzbrojenie?
ROMAN KRAIŃSKI: Oferta przetargowa fir-
my Thales na integrację systemów uzbrojenia dla
Gawrona jest aktualna do czerwca. To, czy zosta-
nie ono kupione, czy nie, zależy tylko od MON.
POLSKA ZBROJNA: Ukończenie budowy
Gawrona poprawiłoby wizerunek stoczni.
ROMAN KRAIŃSKI: Ukończenie Gawrona
natychmiast zmienia naszą pozycję na rynku
wobec kontrahentów i banków. Stajemy się bar-
dziej wiarygodnym klientem, produkującym
nowoczesne uzbrojenie. Uważam, że obciąża-
nie nas winą z powodu przedłużającej się budo-
wy korwety jest tendencyjne. Jesteśmy zainte-
resowani jak najszybszym wybudowaniem jed-
nostki i rozpoczęciem następnej.
POLSKA ZBROJNA: Czy wdrażany jest
„Program restrukturyzacji Stoczni Mary-
narki Wojennej na lata 2005–2011”?
ROMAN KRAIŃSKI: Tak, i zaczynają po-
wstawać kolejne pomysły. Na przykład resort
obrony chciałby podzielić naszą stocznię na
wojskową i cywilną.
POLSKA ZBROJNA: Co Pan na to?
ROMAN KRAIŃSKI: Musielibyśmy mieć
zapewnienie, że w przypadku braku zamó-
wień ministerstwo gwarantuje stoczni woj-
skowej jakąś stałą kwotę. Remonty są po-
chodną eksploatacji, dlatego może się zda-
rzyć, że raz jest zlecenie, a kiedy indziej go
nie ma. A stocznia ponosi koszty stałe. Poza
tym, co będzie, gdy przetarg na remont okrę-
tu wygra konkurencja? W obecnym systemie
zamówienia cywilne przynoszą nam docho-
dy, gdy nie mamy zleceń z wojska. 
WIZYTÓWKA
ROMAN KRAIŃSKI jest
doktorem nauk ekono-
micznych. W 1998 roku
założył spółkę Gdańska Korporacja Budowy
Okrętów. W latach 2004–2005 był zastęp-
cą szefa zarządu w spółce Med-Invest
(branża medyczna). Pełnił też funkcję wice-
prezesa, a następnie pełnomocnika preze-
sa zarządu w Stoczni Gdańskiej. W latach
2007–2008 był wiceprezesem zarządu
w spółce Międzynarodowe Centrum Szkole-
nia Energetyki. Od niedawna szefuje zarzą-
dowi Stoczni Marynarki Wojennej SA.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 23
 G E N E R A L N Y
RYSZARD FRYDRYCH
Po pierwsze wykryć
Opancerzone i uzbrojone laboratoria w warunkach polowych dadzą pełną
informację o charakterze skażenia i sposobie dalszego z nim postępowania.
N
iektóre niebezpieczne
środki każdy z nas potra-
fi wykryć już przy mini-
malnym stężeniu. Bardzo
dobrym detektorem chloru, amonia-
ku czy siarkowodoru i wielu innych
substancji jest ludzki nos. Ale gdy
stężenie jest wysokie, może nastąpić
zablokowanie receptorów węcho-
wych i człowiek nie wyczuje niebez-
pieczeństwa. Taka była przyczyna
wielu śmiertelnych wypadków w stu-
dzienkach ściekowych czy w nie dość
starannie oczyszczonych zbiornikach
po substancjach chemicznych.
KONIECZNE
SĄ PRZYRZĄDY
Na nic się zda nasz nos, gdy trzeba
wykryć tlenek węgla. Nie wyczuwa-
my też niebezpiecznych bakterii ani
promieniowania. Najgroźniejsze bo-
jowe środki chemiczne są śmiertelne,
gdy ich stężenie wynosi zaledwie ty-
sięczne części grama w metrze sze-
ściennym powietrza. One też nie ma-
ją zapachu. By je wykryć, konieczne
są przyrządy.
Ze skażeniem można sobie pora-
dzić, ale trzeba je najpierw wykryć.
Wykryć, aby użyć środków ochrony
dróg oddechowych i skóry. Wykryć,
aby zaalarmować zagrożonych oraz
ostrzec tych, do których skażenia mo-
24 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
P U N K T
gą dotrzeć. Wykryć, aby pobrać prób-
ki, zidentyfikować niebezpieczną
substancję i określić sposób odkaża-
nia, a gdy wniknęła ona do organi-
zmu lub człowiek otrzymał wysoką
dawkę promieniowania – także spo-
sób leczenia.
Ograniczenia finansowe w MON,
o których tak wiele się mówi, doty-
kają również systemu obrony przed
bronią masowego rażenia. Ale na-
kłady na rozpoznanie skażeń w tym
roku i w latach następnych nie zo-
stały znacząco ograniczone. Plan
wyposażania pododdziałów w no-
woczesne środki do pomiaru pochło-
niętych dawek promieniowania gam-
ma i w przyrządy do wykrywania
skażeń chemicznych został rozłożo-
ny w czasie i będzie wdrażany.
Wszystkie odbierane od producenta
transportery Rosomak, wozy zabez-
pieczenia medycznego, inżynieryj-
nego, dowodzenia i łączności oraz
zabezpieczenia technicznego będą
miały pokładowe, automatyczne
przyrządy wykrywające skażenia
chemiczne i promieniotwórcze. Za-
pewnią pełne bezpieczeństwo zało-
gi, bo bez jej udziału po wykryciu
skażenia automatycznie ogłoszą
alarm i włączą urządzenie filtrowen-
tylacyjne, oczyszczające powietrze
dostarczane do wnętrza transportera.
W I D Z E N I A
Nie zapominamy o zdalnym wykrywaniu
skażeń chemicznych oraz biologicznych. Ta
metoda, choć bardzo droga, jest już stosowa-
na w siłach zbrojnych, a po roku 2010 będzie
szerzej wykorzystywana, przede wszystkim
do monitorowania sytuacji w otoczeniu naj-
ważniejszych obiektów, a w czasie pokoju do
zabezpieczenia imprez masowych.
OPÓŹNIONY TRANSPORTER
Ograniczenia budżetowe opóźnią o rok pra-
ce nad nowym transporterem rozpoznania
skażeń. Ma to być wóz na miarę XXI wieku,
który nie tylko będzie miał możliwość auto-
matycznego wykrywania skażeń chemicz-
FOT. ARTUR WASIEWSKI
nych, biologicznych i promieniotwórczych,
ale również zapewni ich identyfikację. Plano-
wana liczba nowych transporterów rozpozna-
nia skażeń będzie wielokrotnie mniejsza niż
dotychczas wykorzystywanych BRDM-2rs,
ale ich możliwości będą nieporównywalnie
większe. Chcemy wykorzystywać je do wy-
konywania najtrudniejszych zadań w strefach
skażeń. Będą to opancerzone i uzbrojone la-
boratoria, które w warunkach polowych da-
dzą pełną informację o charakterze skażenia
i sposobie dalszego postępowania.
Myślimy o automatyzacji przekazywania
danych (informacji) o wykrytych skaże-
niach. Taki system jest już testowany
i w przyszłym roku trafi do wojskowych
oraz cywilnych ośrodków ostrzegania i alar-
mowania tworzących krajowy system wy-
krywania i alarmowania.
SPEŁNIAMY STANDARDY NATO
Znajomość sytuacji pozwoli na racjonalne
wykorzystanie wyspecjalizowanych wozów
rozpoznania skażeń, które będą kierowane
PRZYJĘTY głównie do weryfikowania wyników wykry-
PO DŁUGIEJ
DYSKUSJI
wania prowadzonego przez wszystkie pod-
kierunek oddziały i żołnierzy. Bo również każdy żoł-
modernizacji nierz w perspektywie najbliższych 10 lat bę-
technicznej dzie wyposażony nie tylko w indywidualny
systemu obrony
przed bronią
dawkomierz promieniowania, ale i w detek-
masowego tor chemiczny, a w dalszej przyszłości rów-
rażenia będzie nież biologiczny.
konsekwentnie Nie może być mowy o skutecznej obronie
realizowany,
a opóźnienia nie
przed skażeniami bez ochrony indywidualnej.
mogą dotykać Już dzisiaj większość naszych pododdziałów
ani wykrywania wyposażona jest w środki ochrony spełniające
skażeń, ani standardy NATO. W ciągu najbliższych lat do
ochrony przed
nimi.
wojsk trafi nowa maska przeciwgazowa chro-
niąca przed środkami chemicznymi, promie-
niotwórczymi i biologicznymi, zapewniająca
dużo wyższy komfort użytkowania. Prace nad
nią zbliżają się ku końcowi. Kontynuowane
będzie wyposażanie wojsk w filtracyjną
odzież ochronną oraz nowoczesne pakiety,
które umożliwią skuteczne odkażenie ciała,
odzieży i wyposażenia. 
Generał brygady RYSZARD FRYDRYCH jest
szefem Obrony Przed Bronią Masowego Rażenia.

„SERVI PACIS” przede
wszystkim udziela
wsparcia finansowego
osobom poszkodowa-

nym w misjach.
ANNA DĄBROWSKA
Zmobilizowała nas misja
Tylko dzięki wsparciu cywilnych i wojskowych
ofiarodawców fundacja może pomagać poszkodowanym misjonarzom.
B
ezrobotna matka ciężko rannego
podczas misji syna prosi o pienią-
dze na opał. Poszkodowany żołnierz
przysłał pismo, w którym zwraca się
z prośbą o pomoc w przystosowaniu mieszka-
nia na potrzeby osoby niepełnosprawnej. Inne-
mu rannemu misjonarzowi potrzebne jest dofi-
nansowanie dojazdów na rehabilitację. „Dosta-
jemy kilkanaście takich listów miesięcznie”,
mówi pułkownik w stanie spoczynku Jerzy
Bielecki, prezes Zarządu Fundacji Pomocy Po-
szkodowanym w Wojskowych Operacjach Po-
kojowych poza Granicami Polski oraz Ich Ro-
dzinom „Servi Pacis”, w 1977 roku dowódca
polskiego kontyngentu na wzgórzach Golan.
„Staramy się pomóc wszystkim, choć czasem
możemy dać tylko po kilkaset złotych”.
MAŁY PROCENT
Pomysł objęcia opieką poszkodowanych
w operacjach pokojowych zrodził się pod ko-
niec lat 90. Powstało wtedy Stowarzyszenie
Kombatantów Misji Pokojowych ONZ.
W 2002 roku dwunastu oficerów, wśród nich
generał Franciszek Gągor, obecny szef Szta-
A R M I A
bu Generalnego Wojska Polskiego,
spotkało się na zebraniu założyciel-
skim fundacji „Servi Pacis”. Po do-
pełnieniu formalności, dwa lata póź-
niej fundacja rozpoczęła działalność.
„Zmobilizowała nas misja w Iraku
i rosnąca liczba poszkodowanych”,
DLA OSÓB, wyjaśnia pułkownik Bielecki.
które piszą „Wyobrażaliśmy sobie, że pienią-
do fundacji, dze uzyskamy od żołnierzy służących
ważna jest nie
tylko pomoc niegdyś na misjach – gdy powstawa-
materialna, ale ła fundacja było ich około 40 tysię-
też świadomość, cy”, wspomina pułkownik rezerwy
że się o nich
Kazimierz Sobka, przewodniczący
nie zapomniało.
rady fundacji, w 1994 roku szef finan-
sów w misji UNDOF w Syrii, a pięć
lat później dowódca Narodowego Ele-
mentu Zaopatrywania PKW SFOR
w Bośni i Hercegowinie. Liczyli, że
każdy z nich przekaże miesięcznie
symbolicznego dolara na fundację
i będą dysponować sporą kwotą na
pomoc. To się jednak nie udało.
Fundacja szukała więc sponsorów.
Wysyłali pisma do firm, banków, za-
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
kładów zbrojeniowych. Z odzewem
było jednak tak, jak ostrzegał ich zna-
jomy z innej organizacji – na sto próśb
odpowiadało dziesięć firm, a pienią-
dze dawały trzy. Jeśli otrzymywali
przekaz, to na 500–1000 złotych. Do-
piero Bank Przemysłowo-Handlowy
przelał na ich konto 50 tysięcy zło-
tych i 29 maja 2004 roku rozdali
pierwsze pieniądze – 15 tysięcy zło-
tych dla wdów po poległych. „Mieli-
śmy też nadzieję na dochody z prze-
kazywanego nam jednego procenta
podatku. Niestety tutaj odzew też był
mniejszy niż się spodziewaliśmy”,
mówi pułkownik Marek Szymoński,
pełniący obowiązki sekretarza rady
fundacji, a w latach 2000–2001 do-
wódca Narodowego Elementu Zaopa-
trywania PKW SFOR. W 2005 roku
uzyskali z jednego procenta 10 tysię-
cy złotych, w 2008 roku ponad 56 ty-
sięcy. „To ciągle mało, marzy się nam,
żeby swój jeden procent wpłacał nam
każdy żołnierz w myśl zasady: po-
25
 M I S J E
P O D O S T R Z A Ł E M
Więcej niż obowiązek
Trzy pytania do BOŻENY WOLIŃSKIEJ,
dyrektora Biura Ubezpieczeń Osobowych
i Zdrowotnych Polskiego Towarzystwa
Ubezpieczeń SA
POLSKA ZBROJNA: Wcześniej,
gdy uczestników Polskich Kon-
tyngentów Wojskowych ubezpie-
czała inna firma, żołnierze narze-
kali na zbyt późną wypłatę od-
szkodowań. Czy podobne sytuacje
mogą powtórzyć się w PTU?
BOŻENA WOLIŃSKA: Od kiedy
w 2005 roku wygraliśmy przetarg
na ubezpieczenie naszych żołnierzy
i pracowników uczestniczących
w misjach, nie było żadnych uwag
co do terminów wypłaty przez nas
świadczeń ani ich wysokości. Jest to
wynikiem współpracy z ubezpiecza-
jącym i wdrożonych procedur likwi-
dacji szkód. Nie przewiduję, aby
zmieniło się to w przyszłości. Wy-
pracowaliśmy z wojskiem formy
współpracy przy ustalaniu wysoko-
ści świadczeń, które doskonale
sprawdzają się w praktyce.
POLSKA ZBROJNA: Na czym ta
współpraca polega?
BOŻENA WOLIŃSKA: Najwię-
cej pracy włożyliśmy w dopracowa-
nie procedur likwidacji szkód, tak
móż, bo jutro sam możesz potrzebować pomo-
cy”, wyjaśnia pułkownik Szymoński.
WYPEŁNIANIE LUK
Dzięki wsparciu firm i prywatnych ofiaro-
dawców fundacja udziela rocznie pomocy za
ponad 100 tysięcy złotych. W ubiegłym roku
wsparli 148 osób, w tym ufundowali stypen-
dia na kształcenie dzieci poległych i poszko-
dowanych uczestników misji oraz wysłali im
paczki świąteczne. Najczęściej o pomoc
zwracają się żołnierze nadterminowi i pra-
cownicy wojska, w większości poszkodowani
podczas służby lub pracy w polskich kontyn-
gentach w Iraku lub Afganistanie. „Naszym
zadaniem nie jest zastępowanie armii, resortu
obrony czy ubezpieczyciela, zdarzają się jed-
nak nietypowe sytuacje, a w przepisach nie
da się przewidzieć wszystkiego i my wypeł-
niamy te luki”, tłumaczy pułkownik w stanie
spoczynku Józef Kowalczyk, członek rady
fundacji, który w latach 1975–1976 służył
26 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
FOT. STUDIO IWONA/ISW
aby zapewnić szybką wypłatę
świadczeń. Między innymi uznaje-
my orzeczenia wojskowych komisji
lekarskich stwierdzających wyso-
kość doznanego uszczerbku na zdro- Służba poza krajem
wiu. Jest to istotna kwestia, bo prze- Pierwsi Polacy byli obserwatorami wojskowymi
sądza o wysokości należnego świad-
czenia w przypadku doznanego
na Półwyspie Indochińskim w 1953 roku.
przez żołnierza urazu. W razie
śmierci żołnierza świadczenie wy-
płacane jest mniej więcej po tygo-
O d tej pory ponad 70 ty-
sięcy żołnierzy wzięło
udział w 68 misjach w 40 kra-
biorą udział w misjach pod pa-
tronatem ONZ – w Czadzie,
UNDOF w Syrii i UNIFIL w Liba-
dniu od zgłoszenia do PTU SA ta- jach. Zginęło 85 z nich, a po- nie. Służą też na misjach Unii
kiego zdarzenia. Przez te lata po- nad stu zostało ciężko ran- Europejskiej EUFOR na Bałka-
znaliśmy też tragedie żołnierzy i ich nych. Obecnie poza granicami nach oraz w Gruzji. Natomiast
rodzin. Znając szczegóły tych spraw, kraju w różnych misjach na w ramach NATO nasze siły
postanowiliśmy nawiązać współpra- trzech kontynentach służbę zbrojne uczestniczą w opera-
cę z Fundacją „Servi Pacis”. pełni około 3750 żołnierzy cji ISAF w Afganistanie oraz
i pracowników wojska. Polacy w misji KFOR w Kosowie. 
POLSKA ZBROJNA: Jak PTU
pomaga fundacji? Mimo tych wszystkich zmian pracy fundacji
BOŻENA WOLIŃSKA: Wspiera- W FUNDACJI nie zabraknie. „Servi Pacis” przede wszystkim
jąc ją finansowo. Śledząc bowiem MARZĄ, aby swój udziela wsparcia finansowego osobom po-
jeden procent
działania fundacji, widzimy, że przy wpłacał na jej szkodowanym w misjach – dofinansowuje za-
organizowaniu pomocy poszkodo- konto każdy kup protez, sprzętu rehabilitacyjnego, koszty
wanym brakuje jej przede wszyst- żołnierz. leczenia, funduje jednorazowe lub okresowe
kim pieniędzy.  stypendia. Pomogła w sfinansowaniu studiów
dla polskiego obywatela pochodzącego z Sy-
Rozmawiała ANNA DĄBROWSKA rii, który został ranny podczas pracy w na-
szym kontyngencie w Iraku. Z kolei pracowni-
w Kwaterze Głównej UNEF II w Egipcie, ca kontyngentu KFOR poszkodowana w wy-
a sześć lat później był wojskowym obserwato- niku wybuchu miny pułapki, który spowodo-
rem w Kuwejcie. wał śmierć dwóch Polaków, uczestniczyła
Jak dodaje, na szczęście dzięki zmianom dzięki wsparciu „Servi Pacis” w turnusie reha-
przepisów zwiększa się pomoc dla poszkodo- bilitacyjnym w polskim sanatorium.
wanych w misjach i ich rodzin. Między inny- „Staramy się też udzielać wsparcia w szuka-
mi żołnierze zawodowi zwolnieni ze służby po niu pracy, informujemy poszkodowanych do
wypadku lub kontuzji odniesionej podczas jakiego urzędu powinni się zwrócić, pomaga-
wykonywania zadań oraz najbliżsi wojskowe- my przy zmianie mieszkania lub przystosowa-
go, który zginął na służbie, mogą korzystać niu go do potrzeb inwalidy”, wymienia puł-
bezterminowo z pomocy rekonwersyjnej. Do- kownik Kowalczyk. Fundacja jednak na tym
datkowo dziecko pobierające rentę rodzinną nie poprzestaje. Jej szefowie zastanawiają się
po żołnierzu zawodowym, który poniósł nad dofinansowywaniem wczasów dla dzieci
śmierć w czasie wykonywania zadań służbo- i wdów oraz ciężko poszkodowanych misjona-
wych, otrzyma pieniądze na kontynuowanie rzy. „Dla osób, które do nas piszą, ważna jest
nauki. Natomiast duża nowelizacja ustawy jednak nie tylko pomoc materialna, ale też
o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych możliwość kontaktu i świadomość, że się
wprowadza kategorię „zdolny do służby o nich nie zapomniało”, dodaje pułkownik
z ograniczeniem”. Umożliwi ona powrót „do Szymoński. 
szeregu” żołnierzom, którzy ponieśli uszczer-
Osoby, które chciałyby wesprzeć fundację,
bek na zdrowiu wskutek wypadku lub choroby mogą wpłacić pieniądze na jej konto
związanej ze służbą wojskową. PEKAO SA 75 1240 6319 1111 0000 4779 8205
A R M I A

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 27

 M I S J E

BOGUSŁAW POLITOWSKI

Zapomniani
Mówiono, że największą nagrodą było dla nich to, że przeżyli.
Gdy teraz widzą, że odznacza się ludzi tylko za to, że byli w Iraku, czują żal.

W
iosną 2004 roku pod-
czas II zmiany Pol-
skiego Kontyngentu
Wojskowego w Iraku
trafili do Camp Lima, do 2 Grupy Bo-
jowej. Obóz znajdował się 10 kilome-
trów od Karbali. Gdy zaczęło się po-
wstanie Muktady as-Sadra, walki ogar-
nęły całe miasto. Polacy najpierw przez
trzy doby bronili ratusza (City Hall),
później, wspierani przez wojska amery-
kańskie, w zażartych walkach wypiera-
li sadrystów z Karbali.
WALKA O SZACUNEK
Po powrocie do kraju zakazano im
mówić o tych wydarzeniach. Tłuma-
czono, że największą nagrodą jest to,
że przeżyli. Cztery lata po ich po-
wrocie z Iraku jako pierwsi na ła-
mach „Polski Zbrojnej” napisaliśmy
o krwawych bojach w Karbali. W ko-
lejnych artykułach dowódcy i żołnierze
2 Grupy Bojowej odsłaniali misyjne tajemni-
ce – początkowo występowali anonimowo,
a później zdecydowali się na ujawnienie na-
zwisk. Okazało się, że największy udział
w tych walkach miała kompania rozpoznaw-
cza dowodzona przez kapitana Grzegorza
Kaliciaka.
Kiedy pisaliśmy o tych wydarzeniach, nie
ukrywaliśmy, że bulwersuje nas, iż żołnierzy
walczących w Karbali pomijano podczas

28 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 A R M I A

Za męstwo i odwagę
W latach 2007 i 2008
zostało nadanych
121 orderów i odznaczeń
wojskowych żołnierzom,
którzy wykazali się szczegól-
nym męstwem i odwagą
podczas wykonywania misji
w ramach polskich kontyn-
gentów wojskowych, w tym:
 13 Orderów Krzyża
Wojskowego;
 18 Krzyży Wojskowych;
 3 Krzyże Zasługi
za Dzielność;
 87 Wojskowych Krzyży
Zasługi z Mieczami.
Ustawą z 14 czerwca 2007
roku o zmianie ustawy o or-
derach i odznaczeniach
(DzU nr 123, poz. 848)
ustanowione zostało, jako
nagroda za nienaganną
służbę za granicą, odzna-
czenie wojskowe o charak-
terze pamiątkowym mające
w nazwie wyraz „gwiazda”.
Rozporządzeniem prezy-
denta RP z 31 lipca 2007
roku w sprawie nazwy,
wstążki, okuć oraz wzorów
rysunkowych Gwiazdy Afga-
nistanu i Gwiazdy Iraku
wprowadzono Gwiazdę
Afganistanu dla naszych
żołnierzy, którzy służyli
w Afganistanie, oraz Gwiaz-
dę Iraku dla tych, którzy byli
w Iraku, oraz uczestników
operacji wojskowej „Iracka
wolność”
z 2003 roku. Przepisy tego
rozporządzenia weszły w ży-
cie 1 stycznia 2008 roku.
Ponadto za dokonania pod-
czas działań bojowych prze-
ciwko aktom terrorystycz-
nym w kraju lub za granicą
może zostać nadany Order
Krzyża Wojskowego, Krzyż
Wojskowy, Wojskowy Krzyż
Zasługi z Mieczami, Mor-
ski Krzyż Zasługi z Miecza-
mi lub Lotniczy Krzyż Za-
sługi z Mieczami. 

Walczyli na ulicach Karbali

Na naszą prośbę kapitan Grzegorz Kaliciak sporządził
listę podwładnych, którzy w walkach wykazali się największym męstwem.

W dostarczonym nam wy-

kazie wymienił: porucz-
nika Marka Bociana – do-
wódcę plutonu, podporuczni-
ka Arkadiusza Sułka – za-
stępcę dowódcy kompanii,
chorążego sztabowego Ro-
berta Piotrowskiego – do-
wódcę plutonu, chorążego
Andrzeja Woltmanna – ope-
ratora wozu dowodzenia,
FOT. US DOD
szego plutonowego Artura
Mielczarka – dowódcę druży-
ny, plutonowego Tomasza
Nowaka – dowódcę drużyny
(ranny podczas walk), star-
szego kaprala Łukasza Lorka
– kierowcę-strzelca, star-
szych szeregowych: Krzyszto-
fa Matysa – kierowcę, Łuka-
sza Kitowskiego – kierowcę-
-strzelca, Roberta Głucha
ba Basiagę – strzelców. Na li-
ście najodważniejszych pod-
władnych kapitan umieścił
także starszego szeregowego
Arkadiusza Polewskiego
– działonowego i operatora
BRDM-a, który odegrał zna-
czącą rolę w obronie ratusza,
oraz starszych szeregowych:
Roberta Kościeskiego i Sła-
womira Błaszkę – strzelców-

chorążego Krzysztofa Hna- – kierowcę-strzelca oraz Zbi- -zwiadowców, a także Pawła

tów – dowódcę drużyny, star- gniewa Szramskiego i Jaku- Brzytwę – strzelca. 

nadawania medali i odznaczeń. Oni sami
w rozmowach z nami wyrażali też żal, że za-
pomniano o ich odwadze i poświęceniu. Po-
stanowiliśmy upomnieć się o szacunek i uzna-
nie dla tych żołnierzy. Jesienią ubiegłego roku
kapitana Kaliciaka zgłosiliśmy do nagrody
redakcyjnej – Buzdygana. Typując dowódcę,
chcieliśmy oddać honor wszystkim jego pod-
władnym. Czytelnicy podzielili nasze zdanie.
Kapitan dostał największą liczbę głosów oraz
tytuł „Żołnierz roku”.
Nasze starania o uznanie i szacunek dla per-
sonelu 2 Grupy Bojowej zostały zauważone.
Kilka tygodni po otrzymaniu redakcyjnej na-
grody kapitan Kaliciak za śmiały czyn bojo-
wy oraz osobiste męstwo, wykazane w czasie
akcji bojowej, został uhonorowany przez pre-
zydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Ka-
walerskim Orderu Krzyża Wojskowego. Do-
stał także inne wyróżnienia. Między innymi
podczas obchodzonych w Poznaniu Dni Ułana
prezydent miasta Ryszard Grobelny uhono-
rował go szablą ułańską oraz dyplomem oko-
licznościowym.
Cieszymy się, że przyczyniliśmy
się do uhonorowania znakomitego
oficera. Ale zarazem czujemy niedo-
syt, bo kapitan na ulicach Karbali nie
walczył sam. Niestety, mimo sugestii
Od 1 stycznia do
23 marca 2009 zawartej w artykule „Bohaterowie wy-
roku szef Sztabu stąp” w „Polsce Zbrojnej” w grudniu
Generalnego WP ubiegłego roku o odważnych żołnie-
zaopiniował rzach z Camp Lima nadal nikt poza
i przekazał
dyrektorowi nami nie pamięta. Na przykład dowód-
Departamentu ca 2 Grupy Bojowej podpułkownik
Kadr MON Tomasz Domański jedyne odznacze-
433 wnioski
nie za boje w Karbali dostał od władz
o nadanie
Gwiazdy Bułgarii! Innych nie spotkała żadna in-
Afganistanu na forma uznania. Sprawa stała się na-
i 850 wniosków wet tematem zapytania poselskiego
o nadanie
Gwiazdy Iraku.
jednego z parlamentarzystów.
NIEDOSYT
Kapitan Kaliciak, mimo satysfak-
cji z wyróżnień, nie ukrywa rozgory-
czenia. Wie, jak wielką odwagą wy-
kazali się jego żołnierze. Pamięta, jak
z narażeniem życia bronili ratusza.
„Należy się im szacunek i podzięko-
wanie. Zasłużyli nie na zwykłe
Gwiazdy Iraku, które może dostać
każdy za sam udział w misji, lecz na
ważniejsze wojskowe wyróżnienia”.
O żołnierzach II zmiany i ich nie-
docenieniu rozmawialiśmy z wielo-
ma ludźmi. Pytaliśmy o to w Do-
wództwie Wojsk Lądowych, które
mogło wystąpić z wnioskiem o wy-
różnienia lub zainspirować do tego
dowódców jednostek. Po informacje
zwróciliśmy się także do Dowództwa
Operacyjnego. Od rzecznika tej
instytucji podpułkownika Dariusza
Kacperczyka usłyszeliśmy, że ktoś
wreszcie się zajmie tą sprawą. Do-
wództwo Operacyjne obiecało, że nie-
bawem zaprosi do siebie kapitana
Kaliciaka, aby uzgodnić z nim wy-
kaz żołnierzy z Karbali zasługujących
na wyróżnienia. Trzymamy za słowo
rzecznika DO. O finale sprawy poin-
formujemy. 

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 29

 P O L E M I K I

R
edaktor Włodzimierz Kaleta
w artykule „Bohaterowie z lęka-
mi” („PZ” 20/2009) opisał waż-
ny i wciąż aktualny temat PTSD.
Przy okazji, chyba niepotrzebnie,
pokusił się o zajęcie się całą psychologią wojsko-
wą. Niestety, tylko z pozycji wojskowej służby
zdrowia. Stąd błędy, przekłamania i nieprawdzi-
we informacje. A wystarczyło zapytać o zdanie
drugą stronę – psychologów. Nie uczynił tego
i napisał artykuł, który przypomina bigos
– wszystkie jego składniki są dobre, ale całość
przesadnie doprawiona.

PTSD NAM NIE STRASZNE

Sam pisałem i mówiłem o PTSD wielokrot-
nie, również w środowisku medycznym. Nieste-
ty, w latach 2003–2004 decydenci i sztabowcy
udawali, że tego nie słyszą. Proszę sprawdzić
biuletyn Wojskowej Izby Lekarskiej „Skalpel”
(3/2004) lub wydawnictwa pokonferencyjne,
choćby z konferencji w październiku 2004 roku
w Centralnej Bibliotece Wojskowej.
Wojskowa służba zdrowia nie podjęła też ini- FRANCISZEK POTRACKI

cjatywy doktora habilitowanego Bohdana Dud-
ka z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, który
proponował w 2004 roku współorganizację (dla
wojska bez wkładu finansowego) badań psycho-
logicznych żołnierzy wyjeżdżających na misje
i z nich wracających. Jedyne znane mi badania
wykonał zespół profesor Marii Lis-Turlejskiej
z udziałem między innymi oficerów AON. Ich
wyniki upubliczniono w „Czasopiśmie Psycho-
logicznym” (t. 8, nr 2/2002) w artykule „Stopień
ekspozycji na stresory i poziom objawów potrau-
matycznych u żołnierzy powracających z misji
pokojowej ONZ w byłej Jugosławii”.
Powinny one skłonić do refleksji nie tylko spe-
cjalistów, ale zwłaszcza dowódców wyższych
rangą i decydentów. Tym bardziej że dotyczą mi-
sji na Bałkanach, a nie bardziej stresogennych
operacji w Iraku i Afganistanie. Oto kilka zdań
z podsumowania: „Uzyskane wyniki wskazują,
iż badani stosunkowo często przejawiali różne
symptomy PTSD. W odniesieniu do przedsta-
wionego badania można mówić o pomiarze ob-
jawów PTSD”. „Stwierdzono także istotne zależ-
Psychologia w nie
Psycholog nie jest lekarzem, a psychologia
to nie dział służby zdrowia, chociaż jest jej bliska.
ności między lękiem, symptomami de-
presji i PTSD. Wśród symptomów to-
warzyszących stwierdzono między in-
nymi wzrost spożycia alkoholu”.
„PTSD winno być podstawową jednost-
ką diagnostyczną uwzględnianą w pro-
filaktyce i terapii żołnierzy biorących
udział w misjach”. „Mimo występowa-
nia licznych symptomów potraumatycz-
nych żołnierze deklarowali chęć ponow-
nego odbycia służby.” „Zarówno ze
względu na rodzaj i nasilenie przeży-
tych stresorów, jak też podwyższony
poziom objawów potraumatycznych,
wobec części osób z badanej grupy na-
leżałoby podjąć działania profilaktycz-
ne oraz terapeutyczne”.
Przykłady zaniechania z lat 2003–
–2005 można by mnożyć. Ponieważ
problemu z PTSD i ASD nie dało się
jednak zamieść pod dywan, a panowie
Jan Wilk i Stanisław Ilnicki byli upar-
ci, powstała Klinika Psychiatrii i Stresu
Bojowego. Przypominam, że to profe-
sor Lis-Turlejska na konferencji
w CBW mocno się upomniała o nieety-

a przyrównanie poradni do „maszynki do

WŁODZIMIERZ KALETA
produkcji orzeczeń” miało tylko pokazać je-

Nie lekceważę nikogo den z ważniejszych problemów tej służby, bo-

rykającej się z niedorzecznościami, z których
wiele Pan wskazał. Takiego porównania uży-
Służbie psychologów wojskowych planowałem poświęcić wają zresztą sami psycholodzy. W tym kon-
oddzielny materiał. Stąd skrótowe włączenie tej tematyki do tekstu. tekście za zbyt daleko idącą nadinterpretację
uważam Pana uwagi, usprawiedliwiające

M
ateriał „Bohaterowie z lękami” miał
dotyczyć głównie PTSD oraz lecze-
nia objawów stresu bojowego przez
psychiatrów w kontekście nowych planowa-
nych rozwiązań w systemie opieki psycholo-
giczno-psychiatrycznej nad żołnierzami.
Służbie psychologów wojskowych planowa-
łem poświęcić oddzielny materiał. W trakcie
pracy okazało się jednak, że pominąć całko-
wicie problemów tej służby w materiale nie
sposób.
Uwagi specjalisty znającego problematykę
służby psychologów od podszewki są bez
wątpienia cennym uzupełnieniem mojego
tekstu. Chciałbym podkreślić, że nie było
moją intencją umniejszanie roli tej służby,
mnie wprawdzie, ale zarzucające lekarzom
traktowanie badania w pracowniach psycho-
logicznych jedynie jako element potrzebny
wojskowym komisjom lekarskim do orzeka-
nia. Nie odniosłem takiego wrażenia. Prze-
ciwnie, lekarze zwracali uwagę na przeszko-
dy, które utrudniają i ograniczają wykony-
wanie tych badań. Takie też było moje zało-

30 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 A R M I A

20 procent całkowitej wartości strat bojowych, no w 2002 roku, a zaczął on funkcjonować

W CZASIE SŁUŻBY
nie przywiązuje się wagi
do profilaktyki. Jak żołnierz
jest zdrowy – to do boju,
a jak chory – do kliniki.
przy czym część z tych żołnierzy, po udzieleniu
im profesjonalnej pomocy i wsparcia, wróci do
boju. Komentarz wydaje się zbyteczny.
Problem PTSD już tyle razy próbowano po-
mijać, lekceważyć lub regulować i naprawiać do-
raźnie, że wychodziły z tego, oprócz rozwiązań
dobrych, również ustalenia kuriozalne. W wy-
mienionym przez redaktora Kaletę rozporzą-
dzeniu ministra obrony nie mówi się o wspo-
mnianych badaniach psychologicznych (były
uwzględnione w decyzji numer 268 ministra,
dotyczącej tej samej problematyki), za to jest
zapis o obowiązkowej opinii psychologicznej
przed wyjazdem na tak zwany turnus leczni-
czo-profilaktyczny. Nie ma badań, kto zatem
jest uprawniony do wydawania opinii? Program
takiego turnusu obejmuje, między innymi,
dziesięć zabiegów biofeedbacku, ale czy sana-
toria wojskowe mają stosowne aparaty? Warto
sprawdzić.
ROZBITA SŁUŻBA
1 stycznia 2004 roku urzędnicy rozbili całą
w 2004 roku.
Według artykułu 44a znowelizowanej ustawy
o powszechnym obowiązku obrony RP i stosow-
nych rozporządzeń nazewnictwo będzie teraz na-
stępujące: Centralna Wojskowa Pracownia Psy-
chologiczna, regionalne wojskowe pracownie
psychologiczne i wojskowe pracownie psycholo-
giczne. Nie ma więc mowy o żadnych „samo-
dzielnych poradniach psychologicznych”. Ale nie
dziwię się pomyłce dziennikarza. Nawet mini-
strowi obrony specjaliści przygotowujący wystą-
pienie na posiedzenie sejmowej Komisji Obrony
Narodowej napisali: „Jednocześnie proponujemy
ustawowe usankcjonowanie funkcjonowania woj-
skowych poradni psychologicznych. Chcemy
wprowadzić do ustawy określenie zasad prowa-
dzenia badań psychologicznych oraz trybu wyda-
wania orzeczeń psychologicznych” (Biuletyn nr
961/VI, KON/nr 24/ z 10 lipca 2008 roku).
Te „maszynki do produkcji orzeczeń”, według
lekarzy, wydawały podobno do 35 procent nega-
tywnych orzeczeń kandydatom na wartowników
(samodzielne dysponowanie bronią) i 10–12 pro-

iełasce
strukturę wojskowych pracowni psychologicz-
nych. Podporządkowali je wojewódzkim szta-
bom wojskowym i zlikwidowali istniejący sys-
FOT. US DOD
cent negatywnych orzeczeń kandydatom do
szkolenia na kierowców w wojsku. Zauważyłem,
że redaktor, co mogę zrozumieć, i lekarze, czego

kietyzowanie żołnierzy z PTSD zwrotem „pa-
cjent psychiatryczny” i wskazała na konieczność
nazwania tego zjawiska inaczej.
STRATY BĘDĄ ZNIKOME
Pierwszym krokiem w poszukiwaniach roz-
wiązania jest właściwe zrozumienie problemu.
Z tym bywa różnie, bo jak podaje profesor
Włodzimierz Gruszczyński („Zdrowie psy-
chiczne żołnierzy”, 2000 rok) w założeniach na-
szej doktryny wojskowo-medycznej przewiduje
się, że straty sanitarne o podłożu psychiatrycz-
nym dotkną podczas działań bojowych od
0,1 procent do 1 procenta stanów osobowych.
Nie uwzględnia się ich na szczeblu taktycznym.
Tymczasem w innych armiach NATO przyjęto,
że przypadki stresu pola walki mogą stanowić do
tem odwoławczy od wydawanych orzeczeń. Przy
okazji odebrali pracowniom miano „wojskowe”.
Ponadto wprowadzili zamiennie, na przykład dla
kandydatów do szkolnictwa wojskowego, wyda-
wanie opinii psychologicznych, a więc bez pra-
wa do odwołania. Co więcej, opinie te, wraz
z uzasadnieniem opisowym, przekazane do szko-
ły jawną drogą administracyjną przez wojskowe
komendy uzupełnień lub jednostki wojskowe,
wpisali na listę obowiązujących dokumentów
egzaminacyjnych. Psycholog staje się więc za-
ocznie członkiem komisji egzaminacyjnych we
wszystkich szkołach wojskowych jednocześnie.
Kuriozum? Mało powiedziane.
To prawda, jest szesnaście pracowni i dzie-
więtnaście placówek pracowni psychologicz-
nych. Pracownie nie mają jednak statusu ani na-
zwy „regionalne”, a placówki nie są filiami. Taki
„oryginalny” i niezgodny z innymi przepisami
system pracowni i placówek pracowni wymyślo-
nie rozumiem, traktują badania w pracowniach
psychologicznych jako element potrzebny woj-
skowym komisjom lekarskim do orzekania. Po-
wiadamiam więc autora i jego informatorów, że
do naszych pracowni trafiają ludzie zdrowi fi-
zycznie i psychicznie, o czym orzeka stosowna
wojskowa komisja lekarska. Pracownia kwalifi-
kuje, według potrzeb jednostek wojskowych lub
WKU, tych zdrowych ludzi na określone stano-
wiska i funkcje wojskowe, sprawdzając ich pre-
dyspozycje intelektualne, osobowościowe i do-
datkowo, według potrzeb, koordynację wzroko-
wo-ruchową. Stąd wniosek: pracownia psycho-
logiczna nie orzeka o stanie zdrowia psychiczne-
go. Proszę więc o niemylenie badań stanu zdro-
wia psychicznego z badaniami predyspozycji
psychologicznych.
Stwierdzenie „ponad 70 tysięcy kandydatów
na żołnierzy” zawiera aż dwa błędy. Tylu kandy-
datów na żołnierzy nigdy nie badano w jednym

żenie. Powtarzam: nie miałem za-
miaru umniejszać roli i znaczenia
psychologów w armii, a jedynie
zwrócić uwagę na przepisy utrudnia-
jące im pracę.
Nie jestem tak znakomitym eks-
pertem jak autor polemiki, by znać
szczegóły pracy psychologów. Nie ja
też wymyśliłem tę liczbę „ponad 70
tysięcy kandydatów na żołnierzy”,
którzy przechodzili rocznie przez
pracownie. Przyjąłem ją za wiary-
godną, mając w pamięci nieodległe
czasy, kiedy każdego roku przed
wojskowymi komisjami lekarskimi
stawało około 300 tysięcy poboro-
wych, z których kilkadziesiąt tysięcy na ogrom pracy psychologów? Wbrew bo-
wcielano do armii. Zakładałem, że WIĘKSZOŚĆ wiem sugestiom, że napisałem o psychologach
najpewniej ta liczba obejmowała MOICH z pozycji wojskowej służby zdrowia, nie pyta-
ROZMÓWCÓW,
również kierowców, operatorów oraz z psychologami
jąc ich o zdanie, wszystkie wnioski konsulto-
żołnierzy innych specjalności (zdro- włącznie, wałem również z nimi. Także te dotyczące pra-
wych ludzi przychodzących do pra- twierdziła, że cowni psychologicznych.
cowni w celu sprawdzenia przydatno- zcentralizowanie Przyznaje Pan, że faktycznie mamy szesna-
systemu opieki
ści na określone stanowiska i funkcje psychologiczno- ście pracowni i dziewiętnascie placówek pra-
wojskowe, których, jak wynika z Pa- -psychiatrycznej cowni psychologicznych. Pracownie nie mają
na wyliczeń, badanych było w pra- żołnierzy to jednak statusu ani nazwy „regionalne”, a pla-
cowniach około 30 tysięcy rocznie). najlepszy cówki nie są filiami. Pana zdaniem ten „ory-
pomysł na jego
Psycholodzy nie mieli nic prze- skuteczne ginalny” i niezgodny z innymi przepisami
ciwko tym danym. Może to zatem funkcjonowanie. system pracowni i placówek pracowni wymy-
kwestia przyjętego sposobu liczenia? ślono w 2002 roku, a zaczął on funkcjonować
A może wcale nie tak duże zaokrą- w 2004 roku. Rozumiem, że skoro taki sys-
glenie, mające dobitniej wskazywać tem istniał, trudno przytoczenie tego w tek-

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 31

 P O L E M I K I
Mógłbym to zostawić bez dalszych komenta-
rzy, bo co tu komentować, jeśli ktoś w wojskowej
służbie zdrowia zastępuje psychologów położny-
mi. Sądzę jednak, że ten ktoś się nie myli, tylko
totalnie lekceważy psychologów. A taki doku-
ment dodatkowo ośmiesza ministra i dowodzi, że
psychologia w wojsku taktowana jest z dużym
lekceważeniem. Tego redaktor Kaleta nie do-
strzegł, bo tego lekarze nie powiedzą. My robi-
my mało ważne, peryferyjne badania.
W podsumowaniu artykułu autor też pomie-
szał fakty i cele. Zaczął od słusznej uwagi, że
brakuje struktur centralnych, które by ustaliły za-
sady współpracy psychologów w interesie żoł-
nierzy i służby. Zakończył konkluzją dotyczącą
stresu bojowego. Wnioskuję, że chodzi o to, by

roku w pracowniach. To łatwe do
sprawdzenia, choćby w WKU lub szko-
łach wojskowych. A gdyby nawet udało
się tylu przyjąć, to jeśli doliczyć do tego
innych badanych (kierowcy, operatorzy
i inne uprawnienia), to mielibyśmy po-
nad 100 tysięcy osób rocznie. Prawie
tyle liczy cała armia! Drobne nieporo-
zumienie, prawda?
Nie dziwią mnie małostkowe komen-
tarze na temat psychologów, bo wypo-
wiadają je prawdopodobne ci sami spe-
cjaliści, którzy napisali ministrowi pro-
jekt rozporządzenia do ustawy o służbie
medycyny pracy (DzU 1997 nr 96, poz.
593), który stanowi w artykule 2 ustęp
1, że „zadania służby medycyny pracy
wykonują: lekarze, pielęgniarki, psy-
cholodzy i inne osoby o kwalifikacjach
zawodowych niezbędnych do wykony-
wania wielodyscyplinarnych zadań tej
służby”.
Doszło do tego, że minister spraw
wewnętrznych i administracji wydał
25 września 2001 roku stosowne do de-
legacji ustawy rozporządzenie, w któ-
rym postawił psychologii w swoim re-
sorcie sześć zadań z zakresu profilakty-
ki, szkolenia i rehabilitacji psycholo-
gicznej. Minister obrony natomiast
w wydanym 15 czerwca 1999 roku ana-
logicznym rozporządzeniu stwierdził,
że „zadania służby medycyny pracy
w jednostkach organizacyjnych realizu-
ją: lekarze, pielęgniarki i położne”. Ani
słowa o zadaniach dla psychologii czy
psychologów!
KTOŚ KOGOŚ
LEKCEWAŻY
Służba i praca w wojsku to bułka
z masłem. Zagrożenia zdrowia i życia
to pojęcia abstrakcyjne. Trauma po za-
grożeniach zdrowia czy życia to fikcja.
Wpływ widoku zabitych i rannych na
stan psychiczny żołnierzy i ich spraw-
ność działania to wymysły dziennika-
rzy. Jedyną osobą, która w razie potrze-
by może pomóc żołnierzowi, jest psy-
chiatra. W czasie służby nie przywiązu-
je się wagi do profilaktyki. Jak żołnierz
jest zdrowy – to do boju, a jak chory
– to do kliniki, oczywiście jeśli choroba
typu PTSD zostanie w porę zdiagnozo-
wana lub żołnierz sam poprosi o po-
moc, co zdarza się bardzo rzadko.
FOT. US DOD
wszystkich podporządkować wojskowej służbie
zdrowia. Jako partnerów czy wyrobników? Prze-
cież wojskowe pracownie psychologiczne były
w wojskowej służbie zdrowia. Pozbyła się ona
tych „maszynek do wydawania orzeczeń”, a te-
raz chce je ponownie przygarnąć? Bo nie ma kto
robić badań? Co tu jest grane i kim?
Problem psychologii wojskowej polega na
tym, że nie ma jednego centrum, które by nią
w sposób logiczny i zgodnie z potrzebami re-
sortu zarządzało. Zwracam uwagę, że psycho-
ZYSKALIŚMY logia też dzieli się na kierunki i specjalności.
świetny pretekst
do zachowania
Psycholodzy z pracowni psychologicznych naj-
ciszy i spokoju częściej robią specjalizacje i studia podyplomo-
– kryzys we właśnie z psychologii pracy, nie zaś z kli-
finansowy. nicznej, potrzebnej na przykład w pracy woj-
Posługując się
nim, można
skowych komisji lekarskich. Lekarze powinni
torpedować to wiedzieć.
wszelkie Dane z „szaf pracowni psychologicznych”
inicjatywy, w zdecydowanej większości przypadków są kom-
bo każda
zmiana zawsze
pletnie nieprzydatne psychiatrom. Dotyczą bo-
coś kosztuje. wiem innych profili badań. I dlatego powinny
w selektywny i zgodny z przepisami sposób tra-
fiać do psychologów w jednostkach wojskowych,
aby realnie wspierać proces adaptacyjny i szkole-
nie młodych żołnierzy. Przypominam jednak, że
obowiązują ustawy o ochronie zdrowia psychicz-
nego i o ochronie danych osobowych. 
Autor jest starszym specjalistą
w Pracowni Psychologicznej w Bydgoszczy.

ście uznać za błąd merytoryczny. Znoweli-
zowana ustawa o powszechnym obowiązku
obrony RP i uszczegółowiające ją rozpo-
rządzenia porządkują system, wprowadza-
jąc nazewnictwo: Centralna Wojskowa Pra-
cownia Psychologiczna, regionalne wojsko-
we pracownie psychologiczne i wojskowe
pracownie psychologiczne. Nie ma więc
mowy, według Pana, o żadnych samodziel-
nych poradniach psychologicznych. Oczy-
wiście. Podkreślenie samodzielności placó-
wek miało charakter publicystyczny. Nie
jest nazwą żadnego nowego rodzaju poradni.
Chciałem w ten sposób zwrócić jedynie
uwagę, że nowy system podnosi rangę tych
placówek.
Najtrudniej jest mi przejść do porządku nad
wypowiedziami, w których wykazuje Pan
wyrozumiałość dla małostkowych komenta-
rzy na temat psychologów. Mówi Pan, że wy-
powiadają je najprawdopodobniej ci sami
specjaliści, którzy napisali ministrowi projekt
rozporządzenia do ustawy o służbie medycy-
ny pracy. Psychologów wymieniono w niej po
lekarzach i pielęgniarkach wraz z innymi oso-
bami o kwalifikacjach zawodowych niezbęd-
nych do wykonywania zadań służby medycy-
ny pracy, a w odnośnym rozporządzeniu
MON nie wymieniono ich w ogóle, bo te za-
dania w jednostkach organizacyjnych resortu
obrony wykonują: lekarze, pielęgniarki i po-
łożne. To kolejny przykład, że służba psycho-
logów wojskowych to temat ważny i wciąż
nie do końca właściwie postrzegany.
Nie chciałbym zostać uznany za faworyzu-
jącego którąkolwiek ze stron w sporze psy-
chologów z psychiatrami, dlatego krótko od-
niosę się tylko do podsumowania polemiki,
w której wysnuwa Pan wniosek, że chodzi
być może o to, by wszystkich psychologów
podporządkować wojskowej służbie zdrowia
jako partnerów bądź wyrobników. Raz jesz-
cze zastrzegam, że nie taka była moja inten-
cja. Większość moich rozmówców, z psycho-
logami włącznie, twierdziła, że zcentralizo-
wanie systemu opieki psychologiczno-psy-
chiatrycznej żołnierzy to najlepszy pomysł na
jego skuteczne funkcjonowanie. 

32 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 33
 S Z K O L E N I E

Szarotka
w natarciu
Każde ćwiczenia z użyciem KTO Rosomak
są dla żołnierzy ważnym doświadczeniem.

34 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 A R M I A

N a poligonach w Nowej Dę-

bie i Lipie od 15 maja do
19 czerwca trwało zgrupowa-
nie jednostek z 21 Brygady
Strzelców Podhalańskich. Bę-
dą one głównym trzonem
VI zmiany PKW Afganistan, któ-
ry wystawia 1 Warszawska Dy-
wizja Zmechanizowana. Ponad
tysiąc żołnierzy spod znaku
szarotki (symbol 21 BSP) ćwi-
czyło różne scenariusze zda-
rzeń, między innymi obronę
bazy, ewakuację rannych z po-
la walki i ratowanie się konwo-
ju z zasadzki. 8 i 9 czerwca
odbyła się certyfikacja pluto-
nów zgrupowania Alfa ćwiczą-
cych na poligonie w Nowej
Dębie. 
JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

DOWÓDCY PLUTONÓW ćwiczyli współdziałanie z artylerzystami. Ostrzał

przedpola prowadziły armatohaubice Goździk.


FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (4)

OSTRE STRZELANIE
plutonu z KTO Rosomak.
21 BST nie ma w wyposażeniu
tych wozów, i dlatego
wykorzystuje każdą
okazję, żeby poćwiczyć.
EWAKUACJA RANNYCH z pola walki zgodnie z procedurą MEDEVAC. Podha-
lańczyków wspierały śmigłowce z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej.

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Strategiczne myślenie
Z
apytał mnie ktoś ostat-
nio, dlaczego generało-
wie noszą na rogatyw-
kach otoki w takim sa-
mym kolorze? I to nie-
zależnie od rodzaju wojsk czy forma-
cji. Odpowiedziałem, że to nie przy-
padek. Takie same generalskie węży-
ki i identyczny otok na czapce to
znak, że na najwyższym szczeblu
w armii obowiązuje pewien wspólny
sposób myślenia i troska o wojsko,
strategiczne działanie i odpowiedzial-
ność za całe siły zbrojne, a nie tylko
za swoją dywizję czy brygadę.
Biskup polowy, żandarm, saper,
pilot czy czołgista – wszyscy z taką
samą troską nie tylko przejmują się
losami własnej, „wojskowej zagro-
dy”, lecz także, wznosząc się na
wyżyny przy prezentowaniu opinii
i decydowaniu, okazują miłość do
całej armii.
Taki sam dla wszystkich general-
ski otok jest swoistym symbolem,
który dla mnie właśnie to oznacza.
Mój rozmówca z niedowierzaniem
pokręcił głową, a mnie ogarnęła
chwilowa refleksja.
Czy naprawdę jest tak, że od pew-
nego szczebla w naszej armii do-
wódcy, szefowie, wojskowi decyden-
ci prezentują takie samo strategiczne
podejście do wszystkich zadań i wy-
zwań, z którymi przychodzi im się
zmierzyć? Z nieodległej przecież hi-
storii wiemy, że różnie z tym bywa-
ło. Pamiętamy i „czasy pancerne”,
kiedy to ci ze Zmechu schodzili na
plan dalszy. Pamiętamy też lata
świetności absolwentów wrocław-
skiej Alma Mater. A i dysloka-
36 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
W samo sedno
Polska ma prawo oczekiwać od ludzi
z wężykami na rogatywkach, że wykażą się
strategicznym sposobem myślenia.
cja wojsk często wynikała z miejsca
pochodzenia bardzo ważnego VIP-a
w mundurze. Tak więc w różnych la-
tach nieprzypadkowo nagle rozwija-
ły się albo Wrocław, albo Bydgoszcz
(choć i zielone garnizony mogły li-
czyć na ziomka z gestem). Nawet
Wybrzeże w okolicach Gdyni nie-
przypadkowo przecież miało swoje
lata świetności, gdy Marynarka Wo-
jenna przejmowała co się da po li-
kwidowanych wojskach OPK.
Takie same generalskie otoki i wę-
żyki nie pomagały w myśleniu. Każ-
dy ciągnął w swoją stronę, używając
różnych argumentów, by przekonać
o jedynie słusznej racji. Często za-
miast siły argumentów zwyciężał ar-
gument siły. A przecież zawsze po-
trzebne były strategiczne myślenie
i prawdziwa miłość do całego wojska,
a nie tylko do swojego „zaścianka”.
Umiejętność dostrzegania intere-
sów nie tylko swojej części wojska
jest ogromnie istotna
szczególnie teraz,
w dobie zachodzących
bardzo ważnych zmian.
Nie ma co się łudzić,
że stać nas będzie na
stupięćdziesięcio-
tysięczną, profesjonalną i zmodernizowaną ar-
mię w najbliższych latach.
Jakkolwiek chcielibyśmy to delikatnie po-
wiedzieć, trzeba się liczyć z faktem, że armia
się zmniejszy, i to być może istotnie. Nie takie
tuzy jak my w Europie mają podobny pro-
blem. Na nowo trzeba więc będzie planować
i decydować, co i gdzie zostawić, co przenieść,
co zlikwidować, a co kupić czy wybudować.
Ludzie w tych samych otokach, ale pochodzą-
cy z różnych miejsc Polski i różnych formacji,
będą podpowiadać, argumentować i decydo-
wać. Jakże ważne jest, aby łączył ich nie tylko
taki sam otok i wężyki, ale także, by w trosce
o jak najlepszy kształt przyszłego wojska,
uwolnili się od lokalnego patriotyzmu, przy-
wiązania do własnej formacji czy nawet pod-
powiedzi lokalnych polityków.
Armia jest jedna i za kilka lat, po istotnych
zmianach, które teraz w niej zajdą, albo pozo-
stanie we właściwym, logicznym kształcie, al-
bo znowu trzeba będzie coś poprawiać. Polska
ma prawo oczekiwać od ludzi z wężykami na
rogatywkach, że wykażą się strategicznym
sposobem myślenia. 
FOT. WWW.SXC.HU
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
MARIUSZ BORKOWSKI
specjalizuje się
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

w tematyce
bliskowschodniej

Afgańska
układanka
Aby wojna z talibami prędzej czy później się zakończyła,
potrzebne są intensywniejsze rokowania pokojowe i porozumienia.
Zachód mógłby się wtedy „z godnością” wycofać z Afganistanu.
FOT. US DOD

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 37

 A F G A N I S T A N
Afgańska układanka
H
istoria Afganistanu
pokazuje, że żadna
obca armia nie zdoła-
ła pokonać Afgańczy-
ków. W najnowszej
historii odczuli to na własnej skórze
zarówno Brytyjczycy, na początku
XX wieku, jak i ZSRR, w latach
osiemdziesiątych. Wielu zachodnich
wojskowych w nieoficjalnych wypo-
wiedziach dla prasy wyraża opinię, że
wojna z talibami zakończy się – prę-
dzej czy później – rokowaniami poko-
jowymi i porozumieniami, co pozwo-
li Zachodowi „z godnością” wycofać
się z Afganistanu. Problem jednak
w tym, że zbyt pospieszne wycofanie
sprawiłoby, iż kraj ten pogrążyłby się
znów w chaosie i doszłoby do nowej
wojny domowej.
Afgańskie równanie z wieloma nie-
wiadomymi polega na nakładaniu się
tam licznych interesów, zarówno lokal-
nych, jak i zagranicznych, oraz różno-
rodnych i sprzecznych elementów.
Pierwszym jest mozaika etniczna: do-
minują plemiona pasztuńskie, uważają-
ce się za prawowitych władców tej kra-
38 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
iny i traktujące pozostałe mniejszości
– Hazarów – za ludzi stojących niżej
kulturowo, a Uzbeków wręcz za zupeł-
nych prymitywów. Dominacja Pasztu-
nów, narzucana często bezwzględną
siłą, prowadziła zawsze do niekończą-
cych się wojen etnicznych. Zresztą do
tej pory częste są konflikty między
różnymi klanami pasztuńskimi.
Zgodnie z tradycją afgańską, gdy siła
własnego oręża okazywała się zbyt
słaba, to przywódcy uciekali się do
przekupstwa i korzystali z różnego
rodzaju układów – i to nawet z niedaw-
nymi wrogami – by stworzyć sojusz
pozwalający pokonać wspólnego prze-
ciwnika. I tak w latach osiemdziesią-
tych i dziewięćdziesiątych XX wieku
wywodzący się z pasztuńskiego ple-
mienia Charruti słynny Gulbuddin
Hekmatiar często zdradzał inne ugru-
powania afgańskich mudżahedinów,
współpracując z radziecką KGB, póź-
niej zawierał sojusze z Amerykanami,
tworzył też wspólny front z pogardza-
nym Uzbekiem Raszidem Dostumem,
niegdyś współpracującym z afgańskimi
komunistami.
Z kolei bliski współpracownik Hekmatiara,
Ahmed Szach Massud stał się zagorzałym isla-
mistą, ale też uprawiał swą prywatną politykę
układów i przekupstw. Choć główni bohaterowie
się zmienili, to tradycja ta żywa jest do dziś. Ta-
jemnicą poliszynela jest, że gdy w październiku
1996 roku talibowie zdobyli starą królewską sto-
licę Kandahar, to liczebność ich szeregów sięga-
ła zaledwie dwóch tysięcy. Przekupstwa i układy
GRAJĄC
na nastrojach z lokalnymi plemionami, a nawet lokalnymi do-
Afgańczyków, wódcami tak zwanych sił rządowych pozwoliły
talibowie im odnieść sukcesy, o których siła wojskowa nie
wyolbrzymiają pozwoliłaby im nawet marzyć. Proceder ten jest
straty wśród
cywilów, uprawiany do dziś i względy „ideologiczne” nie
faktycznie są przeszkodą nie do pokonania.
rosnące
na skutek
ostrzału lub
KONSERWATYWNY ISLAM
bombardowania Drugim istotnym elementem afgańskiej ukła-
przez wojska danki jest tradycyjny, patriarchalny ustrój spo-
NATO oddziałów łeczny zdominowany przez bardzo konserwa-
talibów
ukrywających
tywne pojmowanie religii – islamu – która jest
się pomiędzy wyznacznikiem tego, co można, a czego nie
ludnością. można w sferze kulturowej i społecznej. Wszel-
ka ingerencja „obcych” jest traktowana jako
próba wprowadzenia „grzesznych” praktyk, go-
dzących w islam i ład społeczny określony
przez prawo koraniczne. Poszczególne plemio-
na i klany zarządzane są przez lokalnych wataż-
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

WŁADZA narzuconego przez Waszyngton prezydenta Hamida Karzaja (z prawej) jest słaba, a jej przedstawi-
ciele są bezgranicznie skorumpowani.

MUŁŁOWIE
nauczyli talibów
władania bronią
i bitności, której
mogą
pozazdrościć

FOT. US DOD (3)

im nawet
dobrze
wyszkolone
armie zawodowe.

ków i rady starszych. Dla członków tych ple-
mion to watażkowie i rady są realną władzą,
a administracja w Kabulu i zasady tak zwanej
zachodniej demokracji to element obcy, niezro-
zumiały i szkodliwy.
Element trzeci to talibowie, którzy pojawili się
w Afganistanie w połowie lat dziewięćdziesią-
tych. Wywodzą się wyłącznie z plemion pasz-
tuńskich. Są rekrutowani spośród biednej mło-
dzieży wiejskiej. Talibowie – uczniowie szkół
koranicznych – otrzymali dość pobieżne wy-
kształcenie teologiczne, wpojono im tezy, które
są podobne do surowej odmiany islamu waha-
bickiego obowiązującego w Arabii Saudyjskiej,
choć bardziej od nich drakońskie. Ich nauczycie-
le, lokalni mułłowie, mający mgliste pojęcie
o świecie zewnętrznym, wpajają im, że jedyną
receptą na problemy afgańskie i całego świata
jest ślepe stosowanie kilku bardzo uproszczo-
nych zasad prawa koranicznego – szariatu. Poza
teologią, mułłowie nauczyli swych wychowan-
ków dobrego władania bronią i bitności, której
mogą pozazdrościć im nawet dobrze wyszkolone
armie zawodowe.
Pierwotnie talibowie rekrutowali wyłącznie
wychowanków szkół koranicznych, później się-
gnęli do ochotniczego, a także wymuszanego za-
ciągu wśród chłopstwa. Równolegle na zdoby-
wanych obszarach wprowadzali swoją wersję
szariatu: zakaz picia alkoholu, palenia tytoniu,
słuchania muzyki i oglądania telewizji, obowią-
zek skromnego stroju dla kobiet (szczelnie za-
słoniętych – włącznie z twarzą – tradycyjnymi
burkami), właściwego prowadzenia się przez
nie (zakaz wychodzenia z domu bez męża, za-
kaz pracy, rozmawiania z obcymi, i tym podob-
ne). Jednocześnie talibowie wprowadzili wła-
sny, radykalnie ekspresowy wymiar sprawiedli-
wości: złodziejom obcinano kończyny, a spraw-
ców poważniejszych przestępstw posyłano do
więzienia lub wprost na szubienicę, po tym jak
wcześniej „dobrowolnie” wyrazili zgodę na swą
egzekucję.
NEOTALIBOWIE
Taki styl sprawowania władzy nie tylko prze-
raził Afgańczyków i sprawił, że setki tysięcy cy-
wilów zbiegły z kraju i znalazły się w obozach
dla uchodźców w Pakistanie, ale też przestano
darzyć talibów jakąkolwiek sympatią. Ofensy-
wa, która – przy pomocy amerykańskiej – wy-
miotła ich z dużej części ziem afgańskich, by-
ła witana z ulgą przez miejscową ludność. Li-
czono, że nastanie jakiś znośny ład, ale szybko
okazało się, że władza narzuconego przez
Waszyngton prezydenta Hamida Karzaja jest
słaba, a jej przedstawiciele są bezgranicznie sko-
rumpowani.
Odżyły stare animozje plemienne, obiecana
wielka pomoc z zagranicy napływała co prawda
do Kabulu, ale tonęła w przepastnych kiesze-
niach urzędników i przyjaciół prezydenta. Kon-
trakty na odbudowę infrastruktury (dróg, mo-
stów, szpitali) dostawali tylko zaprzyjaźnieni
z reżimem przedsiębiorcy, a jakość robót pozo-
stawiała wiele do życzenia. Tak naprawdę prze-
ciętni Afgańczycy nie widzieli dla siebie żad-
nych korzyści z zainteresowania Zachodu ich
krajem. Na domiar złego grupy talibów i towa-
rzyszące im małe oddziały „islamskich bojowni-
ków za wiarę”, czyli Al-Kaidy, znalazły schro-
nienie po drugiej strony granicy afgańsko-paki-
stańskiej, w Waziristanie. Trzeba przy tym pa-
miętać, że po obu stronach tej granicy mieszkają
te same plemiona Pasztunów.
Wypady grup talibów na terytorium afgańskie
i podjazdowa wojna przeciwko tak zwanym si-
łom rządowym, a później także siłom NATO
sprawiły, że w czasie akcji pościgowych rosła
liczba ofiar wśród cywilów. Było to na rękę tali-
bom, którzy głosili, że Zachód „dokonuje pogro-
mu Pasztunów”. Równocześnie zaczęli oni zmie-
niać swe nastawienie do ludności i łagodzić ry-
gory religijne.

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 39

 A F G A N I S T A N
nie chcą umocnienia – pod amerykańskim patro-
natem – solidnego sojuszu z rządem Hamida
Karzaja, by stworzyć oś Delhi – Kabul – Tel
Awiw szachującą Pakistan, gdzie narastające
wrzenie radykalnych grup islamskich może
przynieść bardzo nieoczekiwane skutki (zwłasz-
cza że Karaczi – podobnie jak Delhi – ma broń
atomową). Teheran znów zainteresowany jest
umacnianiem swych wpływów i rozprzestrzenia-
niem rewolucji islamskiej, przez Afganistan, do
muzułmańskich republik dawnego ZSRR.
Amerykanie natomiast liczą, że utrzymanie
przyjaznego rządu w Kabulu i rozgromienie tali-

FOT. ROBERT SIEMASZKO

bów pozwoli im ogłosić zwycięstwo nad świato-
wym terroryzmem, choć – prawdę mówiąc
– ostatnio stosunki między talibami a obcymi et-
nicznie ochotnikami napływającymi do Al-Ka-
idy są raczej złe. Arabia Saudyjska, oficjalnie
trzymająca się z dala od konfliktu afgańskiego,
PRZECIĘTNI AFGAŃCZYCY nie widzą dla siebie żadnych korzyści z zainteresowania Zachodu ich krajem.
także jest zainteresowana, by Pakistan – przy po-
W kierownictwie talibów także nastąpiły Jak dotąd, nie ma jeszcze w pełni wykształco- mocy talibów – powstrzymał ekspansję irańskich
zmiany. Rola dotychczasowych „historycznych” nej struktury władzy cywilnej i wojskowej tali- wpływów w regionie. Rozbudowa baz rakieto-
przywódców została ograniczona do wymogów bów, ale ich przywódcy pracują ostatnio bardzo wych i lotnisk, budowa irańskiej broni nuklearnej
kampanii propagandowej, a ich miejsce zajęli intensywnie, by przezwyciężyć waśnie plemien- i groźba niekontrolowanego wyścigu zbrojeń
nieznani działacze. Pojawili się zdymisjonowani ne i brak koordynacji między poszczególnymi w rejonie Bliskiego Wschodu są dla Rijadu nie
oficerowie pakistańskiego wywiadu wojskowego rozproszonymi oddziałami. Choć już teraz więk- do przyjęcia. Podobnie widzi te sprawy Izrael,
(Inter-Services Intelligence – ISI), którzy – roz- szość ekspertów mówi o neotalibach afgańskich choć sam nie jest w stanie czynnie uczestniczyć
czarowani polityką kompromisów byłego prezy- jako nowej rzeczywistości w wojnie afgańskiej, w walce o wpływy w Afganistanie.
denta Pakistanu Perveza Muszarrafa wobec to jednak prawdziwym wyzwaniem będzie cał-
USA – zaczęli intensywniej szkolić kowicie skoordynowane ich działa- WYBORY NIC NIE ZMIENIĄ
afgańskich talibów. Pojawiła się no- nie na polu walki. Już w 2008 roku Zapowiedziane na lato wybory prezydenckie
wa strategia, inspirowana strategią
Istotnym jeden z przywódców talibów (za- w Kabulu, które według Amerykanów mają być
„trzech kroków” wietnamskiego ge- elementem strzegający anonimowość) mówił dowodem na stabilizację Afganistanu, są – zda-
nerała Vo Nguyena Giapa z cza- strategii talibów zachodnim dziennikarzom: „Istot- niem obserwatorów – zwykłym zabiegiem public
sów walki przeciwko Francuzom i
potem przeciw USA. To właśnie ta
jest zerwanie linii nym elementem naszej strategii jest
zerwanie linii zaopatrzenia wojsk
relations. Większość Afgańczyków odnosi się
obojętnie do wyborów, które nie zmienią ich sy-
strategia, zdaniem zachodnich eks- zaopatrzenia NATO prowadzących z Pakista- tuacji życiowej, a pozostawią u władzy znienawi-
pertów, doprowadziła do zmasowa- wojsk NATO nu”. Od lutego 2008 roku talibo- dzonego za korupcję Karzaja. Nie zmienią też
nego ataku talibów wiosną 2008 ro- wie zorganizowali serie skoordy- sytuacji militarnej w terenie. Talibowie dalej będą
ku, a później do punktowych ata-
prowadzących nowanych ataków na te konwoje, prowadzili swą walkę, zdobywając dla siebie co-
ków na izolowane posterunki i żoł- z Pakistanu tak skutecznych, że NATO mu- raz więcej sympatii cywilów, zdesperowanych
nierzy wroga. Talibowie przebrani siało podpisać z Rosją porozu- liczbą ofiar poniesionych na skutek pomyłek czy
w mundury policji i armii rządowej opanowali mienia umożliwiające przerzut zaopatrzenia też mało precyzyjnego ostrzału oddziałków tali-
między innymi hotel Serena w Kabulu, zabijając (z wyjątkiem broni) do Afganistanu przez jej bów przez wojska NATO.
kilku Europejczyków, napadali na posterunki terytorium. Lojalność części rządowej armii i policji wo-
rządowe i lokalną administrację (często przy ci- bec sił sojuszu będzie coraz bardziej wątpliwa.
chej współpracy żołnierzy rządowych). SZACHOWNICA INTERESÓW Grozi więc znany z Wietnamu z lat siedemdzie-
Kolejnym etapem, według tej doktryny, po- Czwartym elementem afgańskiego równania siątych scenariusz „podkopania od wewnątrz” sił
winno być rozszerzenie walki typu partyzanckie- jest to, że kraj ten leży w newralgicznym punkcie rządowych przez talibów oraz coraz trudniejsze
go na większe ośrodki miejskie i przede wszyst- i krzyżują się w nim bardzo różnorodne i sprzecz- odróżnianie „swoich” od wrogów. I – jak twier-
kim na stolicę – Kabul. Nowa strategia zakłada ne ze sobą interesy wielu państw. Wszyscy sąsie- dzą zachodni eksperci – ostatnim dającym się
też odejście od zastraszania ludności na korzyść dzi są żywotnie zainteresowani umacnianiem tu- przewidzieć wydarzeniem w bliżej niesprecyzo-
akcji jej pozyskiwania. Złagodzono niektóre re- taj swoich wpływów i szachowaniem pozosta- wanej przyszłości będzie podjęcie rokowań poko-
strykcje: można już słuchać muzyki i oglądać łych sąsiadów. I tak, Pakistan chce tego dokonać jowych z talibami, umożliwiających wycofanie
wideo – o ile są to produkcje o charakterze is- poprzez podporządkowanych sobie talibów, a za- sił NATO z Afganistanu. „Dialog z Pasztunami
lamskim. Ludność przekonywana jest, że to, co razem zneutralizowanie oddziaływania irańskie- należało rozpocząć już w 2001 roku. Zamiast te-
daje jej Zachód (budowa szpitali, rozdział pomo- go na część afgańskich ugrupowań. Karaczi chce go popełniono błąd, usiłując ich zmarginalizo-
cy humanitarnej i tym podobne), to nie jest dar, zapewnić sobie trwałą kontrolę nad swym zaple- wać, radykalizując przy tym talibów. Teraz trzeba
lecz tylko haracz „za okupację” Afganistanu. czem w Afganistanie, przewidując dalsze za- intensywniej włączyć Pasztunów do gry politycz-
Grając na nastrojach Afgańczyków, talibowie ognianie się konfliktu z Indiami o Kaszmir – co nej i prowadzić negocjacje polityczne, utrzymy-
wyolbrzymiają straty wśród cywilów, faktyczne może doprowadzić do czwartej wojny o ten spor- wać zarazem presję militarną wobec talibów”,
rosnące na skutek ostrzału lub bombardowania ny obszar. Dzieje się to przy milczącej aprobacie twierdzi Mariam Abu Zahab, która jest eksper-
przez wojska NATO oddziałów talibów ukrywa- Pekinu, który jest zainteresowany szachowaniem tem francuskiego Ośrodka Studiów i Badań Mię-
jących się pomiędzy ludnością. zarówno Delhi, jak i Moskwy. Z kolei Indie usil- dzynarodowych (CERI) w Paryżu. 

40 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

B E Z P I E C Z E Ń S T W O

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 41

 A F G A N I S T A N
TADEUSZ WRÓBEL

Narodowy potencjał
Dowództwa regionalne

Dowództwa korpusów ANA

Duże jednostki ANA

Afgańskie korpusy mają w tej chwili bardzo
Duże jednostki
zróżnicowaną strukturę, a co za tym idzie – różny potencjał bojowy. manewrowe ISAF

W
edług oficjalnych informacji,
na początku czerwca 2009 ro-
ku Afgańska Narodowa Ar-
mia (ANA) liczyła około 89,5
tysiąca żołnierzy, co stanowiło 67 procent
uzgodnionego z Organizacją Narodów Zjed-
noczonych docelowego stanu etatowego. In-
formacje z początku kwietnia mówiły o nieca-
łych 83 tysiącach. Do końca 2011 roku ANA
powinna mieć 134 tysiące ludzi.
Armia afgańska jest zorganizowana w Dy-
wizję Stołeczną, pięć korpusów armijnych roz-
mieszczonych terytorialnie oraz Korpus Lotni-
czy ANA. Tamtejsze korpusy mają bardzo
zróżnicowaną strukturę, a co za tym idzie
– różny potencjał bojowy. Najsłabszy jest
209 Korpus na północy kraju, który ma zaled-
wie jedną brygadę, ale według planów będą
dwie. Największe zgrupowanie wojsk afgań-
skich rozlokowane jest w rejonie stolicy, Kabu-
lu. Niedawno utworzona Dywizja Stołeczna ma
zapewnić bezpieczeństwo w tym mieście. Sta-
cjonuje tu też trójbatalionowa brygada koman-
dosów oraz dowództwo 201 Korpusu, który ma
trzy brygady. Jedną z nich jest, jak podał CJ Ra-
din w „The Long War Journal”, 3 Brygada Sił
Szybkiego Reagowania w Dżelalabadzie, która
jako jedyna ma w swej strukturze po batalionie
łe afgańskie brygady to jednostki lekkiej pie- Prowincjonalne zespoły
choty, mające trzy bataliony piechoty oraz po odbudowy (PRT) Meymane
batalionie wsparcia bojowego i zaopatrzenia.
W przyszłości 201 Korpus ma mieć aż pięć
brygad. Tyle samo liczy wschodni 203 Kor-
pus, którego obszar odpowiedzialności obej-
muje prowincję Ghazni, gdzie działają Pol- Qal’eh-ye
skie Siły Zadaniowe. Now
Na początku 2009 roku ANA, we-
dług „The Long War Journal”, liczy- Herat
ła 13 brygad, razem 72 bataliony.
W przyszłości, najwcześniej na po-
czątku 2012 roku, ma być 18 bry- 207
gad lekkiej piechoty oraz brygady:
zmechanizowana, wsparcia bezpie-
czeństwa i komandosów. Razem
114 batalionów, w tym po jednym
czołgów i piechoty zmechanizowa-
nej, oraz osiem batalionów Kama-
nów. Pięć z tych ostatnich zostanie Farah
rozdzielonych między korpusy.
Korpus Lotniczy ANA liczy około 2200
żołnierzy, w tym około 300 personelu lata- Laszkar
jącego. Ma, jak się ocenia, w granicach Gah
30 samolotów transportowych i śmigłow-
ców. Plany rozwoju tej formacji zakładają,
że do końca 2015 roku powinna ona mieć
7400 ludzi i 125 maszyn, w tym 28 lekkich sa-
GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA

czołgów i piechoty zmechanizowanej. Pozosta- molotów bojowych i 70 śmigłowców. 

Międzynarodowe wsparcie
W czerwcu 2009 roku Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa
w Afganistanie (ISAF) liczyły ponad 61 tysięcy osób z 42 państw.

P odzielone były między

pięć dowództw regional-
nych – Stolica, Wschód, Za-
chód, Północ i Południe. Licz-
ba podległego im personelu
stanowi odzwierciedlenie
sytuacji bezpieczeństwa
w Afganistanie. Stąd Dowódz-
two Regionu Zachód, na któ-
rego czele stoją Włosi, miało
na początku tego miesiąca
około trzech tysięcy ludzi.
Pojawiają się opinie, że jest
ich zbyt mało, jak na sąsiedz-
two z bardzo niespokojnym
Południem. Dowództwo pół-
nocne natomiast, za które
odpowiadają Niemcy, to nie-
całe 4,9 tysiąca osób. Dla po-
obszarowo Regionalnym Do-
wództwie Stolicy jest prawie
5,8 tysiąca ludzi. Największe
siły ISAF rozlokowane są
na obszarach, za które odpo-
wiadają dowództwa Wschód
i Południe. W pierwszym sta-
cjonowało 19 645 żołnierzy,
a w drugim aż 27 880.
W ramach ISAF funkcjonuje
26 prowincjonalnych zespo-
łów odbudowy, z których po-
łowa znajduje się w obszarze
Dowództwa Regionalnego
Wschód. Jednym z nich jest
mieszany, amerykańsko-pol-
ski zespół w Ghazni, stolicy
prowincji o tej samej nazwie.
Stacjonuje tam większość
skowego w Afganistanie. Na-
si żołnierze odpowiadają
też za funkcjonowanie mię-
dzynarodowego portu lotni-
czego w Kabulu oraz służą
w kwaterze regionalnej
w Bagram.
Siły międzynarodowe w Afga-
nistanie nie ograniczają się
do ISAF. Poza tą strukturą
działają tysiące żołnierzy
amerykańskich. Według in-
formacji prasowych, w kraju
tym jest około 55 tysięcy
Amerykanów, a do końca te-
go roku ich liczba ma się
zwiększyć do 68 tysięcy.
W czerwcu w ramach ISAF
przebywało tam niecałe
FOT. ISAF

równania – w najmniejszym Polskiego Kontyngentu Woj- 29 tysięcy żołnierzy USA. 

42 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Feyzabad
Mazar-e
Szarif
Kunduz Afgańskie
Narodowe Siły
209
Bezpieczeństwa
Pol-e (docelowa liczebność)
Khomri
Bazarak Kwatera główna Ministerstwa
Parun Spraw Wewnętrznych: 6015
Bagram
Asadabad Afgańska Policja Umundurowana:
44 319 – zorganizowana w sześć regionów,
Bamian Mether
Changhcharan Kabul 34 prowincje, 365 dystryktów wiejskich
Maydan Shahr Lam
i 46 okręgów miejskich.
Dżalalabad
Afgańska Policja Graniczna: 17 676 – ma
Pol’e Alam być zreorganizowana w pięć stref gra-
Gardez 201 nicznych, które będą pokrywały się
Ghazni z obszarami odpowiedzialności korpu-
203 sów armii. Jej jurysdykcja obejmuje
Chost
pas 50 kilometrów od granicy.

Szarana Afgańska Narodowa Policja

Tarin Kowt Porządku Publicznego: 5365
w 20 batalionach
Qalat
– formacja przeznaczona
do tłumienia zamieszek.

Kandahar Oddział Dochodzeń

Kryminalnych: 4148
205
Policja antynarkotykowa
w Afganistanie: 3777

Policja antyterrorystyczna: 406

Afgańskie Siły Ochrony Publicz-

nej: 6000 – sposób na „zagospo-
darowanie” milicji plemiennych.

Kontrybutorzy ISAF
Kraj Żołnierze Hiszpania 780 Litwa 200 Zjednoczone
USA 28 850 Turcja 730 Macedonia 170 Emiraty Arabskie 25
Wielka Brytania 8300 Dania 700 Nowa Zelandia 170 Ukraina 10
Niemcy 3380 Belgia 500 Łotwa 165 Luksemburg 9
Kanada 2830 Norwegia 485 Estonia 150 Islandia 8
Francja 2780 Bułgaria 470 Grecja 145 Irlandia 7
Włochy 2350 Czechy 430 Albania 140 Jordania 7
Polska 2000 Szwecja 410 Portugalia 100 Singapur 7
Holandia 1770 Węgry 320 Azerbejdżan 90 Austria 3
Australia 1090 Chorwacja 290 Finlandia 90 Bośnia i Hercegowina 2
Rumunia 875 Słowacja 230 Słowenia 70 Gruzja 1

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 43

 A F G A N I S T A N
FOT. ROBERT LEMANOWICZ
PIOTR KRAWCZYK
System do stworzenia
Czy można ustabilizować sytuację w Afganistanie, wykorzystując instytucje
funkcjonujące dziesiątki czy setki lat temu? Odpowiedź na to pytanie wydaje się wątpliwa.
W
dyskusji nad przyszłością
Afganistanu wielu ekspertów
i polityków twierdzi, że stabi-
lizację w tym kraju można
osiągnąć poprzez wykorzystanie starych, trady-
cyjnych form życia społecznego, takich jak cho-
ciażby struktury plemienne czy religijne. Taka
teza jest stawiana między innymi na podstawie
amerykańskich doświadczeń z Iraku. Wykorzy-
stanie milicji plemiennych stało się ważnym ele-
mentem poprawy sytuacji nad Eufratem. Czy ta-
kie rozwiązanie jest możliwe w Afganistanie?
Czy można ustabilizować ten kraj dzięki wyko-
rzystaniu instytucji funkcjonujących dziesiątki
czy setki lat temu?
SPUSTOSZENIE PO ZSRR
Tradycyjne formy życia społecznego, które
przez setki lat organizowały i stabilizowały życie
społeczne, ekonomiczne i polityczne w Afgani-
stanie, uległy osłabieniu, a niejednokrotnie prze-
stały działać. Dodatkowo zmieniły się też warun-
ki funkcjonowania społeczeństwa afgańskiego
44 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
i nie można się spodziewać, że stare for-
my jego organizacji będą równie sku-
tecznie wypełniały swoje funkcje w no-
wej rzeczywistości.
Trzy dziesięciolecia zawirowań, in-
wazja ZSRR, modernizacja na wzór so-
wiecki, wojna domowa, fundamentali-
USTRÓJ styczny reżim talibów i siedem lat mię-
AFGANISTANU
przybrał formę dzynarodowej obecności wojskowej,
republiki politycznej i pomocowej wstrząsnęły
prezydenckiej, społeczeństwem i osłabiły jego trady-
z silną pozycją cyjne więzi. Od czasu interwencji
szefa państwa
oraz niewielkim ZSRR w 1979 roku kilka milionów
wpływem innych Afgańczyków uciekło do Iranu i Paki-
instytucji, takich stanu, a walka z najeźdźcą sowieckim
jak parlament stworzyła nowy układ polityczny w kra-
i władza
sądownicza. ju i pozwoliła na wyemancypowanie się
niektórych grup, jak na przykład Haza-
rów, którzy w Afganistanie tradycyjnie
znajdowali się poza nawiasem życia
społecznego.
Ostatnie trzy dziesięciolecia podwa-
żyły też dominującą rolę Pasztunów,
największej grupy etnicznej w Afgani-
stanie. Społeczeństwo tego kraju to mo-
zaika etniczno-plemienno-religijna. Od
setek lat Pasztunowie, choć liczbowo
nie stanowili większości społeczeństwa,
to jednak sprawowali polityczną kontro-
lę nad krajem. Procesy modernizacyjne
i paradoksalnie konflikty pozwoliły in-
nym grupom etnicznym, takim jak
Uzbecy, Tadżycy czy Hazarowie, uzy-
skać większe wpływy w państwie.
Jak powinny więc wyglądać dalsze
działania na rzecz stabilizacji w Afgani-
stanie? Czy istnieje możliwość szybkie-
go i skutecznego zakończenia misji sił
międzynarodowych w tym kraju?
Aby zaangażowanie społeczności
międzynarodowej w Afganistanie przy-
niosło trwały efekt, powinno mieć cha-
rakter długofalowy. Jeszcze przez wiele
lat powinniśmy wspomagać Afgańczy-
ków w mozolnej i systematycznej mo-
dernizacji ich państwa, uwzględniającej
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. US DOD
Milicje plemienne
Zamiast zwalczać rebelię, milicje plemienne mogą wejść
w kontakt z rebeliantami czy grupami przestępczymi.

W sytuacji, gdy wiele

tradycyjnych form
życia społecznego straci-
korzystania ich do walki
z rebelią. Funkcjonowały
już one, głównie w ra-
rebelię, mogą wejść
w kontakt z rebeliantami
czy grupami przestępczy-
ło możliwość organizowa- mach społeczności pusz- mi, które mają znaczny
nia wspólnoty, próba ich tuńskich, i ich odtwarza- wpływ na niestabilność
wykorzystania do stabili- nie wywoła silną reakcję kraju. Pieniądze wydane
zacji kraju może przy- innych grup etnicznych na tworzenie milicji mo-
FOT. JACEK MATUSZAK

nieść odwrotny od zamie- oraz ewentualną chęć głyby być wykorzystane

rzonego skutek. uzbrojenia się. Milicje ple- do budowy wojska
JESZCZE PRZEZ WIELE LAT Dobrym tego przykładem mienne, trudne do kon- albo policji, nad którymi
powinniśmy wspomagać Afgańczyków
w mozolnej i systematycznej jest projekt uzbrojenia trolowania przez pań- państwo ma większą
modernizacji ich państwa. plemiennych milicji i wy- stwo, zamiast zwalczać kontrolę. 

jednak lokalną specyfikę i historycznie wytwo-
rzone zależności społeczno-polityczne.
Stabilizacja sytuacji w Afganistanie nie po-
wiedzie się bez usprawnienia działania jego in-
stytucji. To z kolei nie jest możliwe bez systemu
zapewniającego ograniczenie sporów politycz-
nych. Obecny system polityczny tego kraju wy-
czerpał możliwości budowy sprawnych instytucji
państwowych. Model prezydencki jest niedosto-
sowany do skomplikowanej struktury etniczno-
plemiennej Afganistanu oraz zmian, jakie zaszły
w tym państwie w ostatnich latach. Skoncentro-
wanie władzy w jednym ośrodku tworzy napię-
cia i powoduje niezadowolenie grup mających
zbyt mały udział w kontroli nad krajem.
REPUBLIKA PREZYDENCKA
Konferencja w Bonn (grudzień 2001 roku)
doprowadziła do kompromisu pomiędzy głów-
nymi siłami politycznymi Afganistanu, które
obaliły reżim talibów. Tadżycy, Uzbecy, Hazaro-
wie, Turkmeni oraz Pasztunowie otrzymali pro-
porcjonalny udział we władzy. Układ ten miał
charakter politycznej umowy i nie został zinsty-
tucjonalizowany. W praktyce poszczególne gru-
py obsadzały ministerstwa i inne instytucje dzię-
ki patronatowi prezydenta Hamida Karzaja, et-
nicznego Pasztuna, i na podstawie nieformalnych
porozumień. System ten funkcjonował względ-
nie sprawnie do 2006 roku, kiedy prezydent po-
zbył się z rządu większości przedstawicieli grup
etnicznych pochodzących z północy (Tadżycy,
Uzbecy).
Ustrój Afganistanu przybrał formę republiki
prezydenckiej, z silną pozycją szefa państwa oraz
niewielkim wpływem innych instytucji, takich
jak parlament i władza sądownicza. Równowaga
władzy wykonawczej, sądowniczej i ustawodaw-
czej, poza klasycznym znaczeniem zachowania
możliwości ich wzajemnej kontroli, może mieć
w Afganistanie dodatkowy wymiar, jakim jest
utrzymanie równowagi pomiędzy grupami et-
nicznymi, religijnymi i plemiennymi. Obecnie
nie istnieje w Afganistanie grupa, która mogłaby
samodzielnie dominować na scenie politycznej.
Dlatego tak ważnym zagadnieniem jest kwestia
równomiernego podziału władzy pomiędzy naj-
bardziej wpływowe grupy. Zapewnienie stabil-
ności politycznej mogłoby stworzyć nowe możli-
wości stabilizacji i odbudowy Afganistanu.
Modelem ustrojowym, który mógłby w więk-
szym stopniu zaspokoić aspiracje różnych grup
etnicznych, a tym samym wpłynąć na wycisze-
nie walki politycznej, co dawałoby możliwość
skoncentrowania się na budowie sprawniejszego
państwa, jest system parlamentarno-gabinetowy.
W wypadku Afganistanu musiałby on dawać
dość szerokie prerogatywy prezydentowi, po-
dobnie jak w Polsce. Utworzenie funkcji premie-
ra odciążyłoby prezydenta w codziennej admini-
stracji państwem.
Tworzenie niezbędnych do powołania rządu
koalicji parlamentarnych, które musiałyby obej-
mować kilka partii reprezentujących najważniej-
sze grupy etniczne i religijne Afganistanu, przy-
czyniałoby się do powstawania inkluzyjnych sys-
temów władzy. Tym samym problem wyklucze-
nia ze sprawowania władzy dotyczyłby mniejszej
części spektrum politycznego w Afganistanie.
Zmiana ustrojowa wymagałaby też stworzenia
systemu partyjnego mogącego reprezentować
poszczególne grupy. Obecnie partie polityczne
w Afganistanie nie odgrywają znaczącej roli,
a ordynacja wyborcza de facto eliminuje je z ży-
cia parlamentarnego (system większościowy).
System parlamentarno-gabinetowy nie może
funkcjonować bez sprawnych partii politycz-
nych, o czym można się było przekonać w Pol-
sce na początku lat dziewięćdziesiątych.
ZWALCZANIE REBELII
Dziś uwaga społeczności międzynarodowej
skoncentrowana jest na budowie armii i policji.
Wynika to z priorytetowego traktowania kwestii
zwalczania rebelii. Może to oznaczać, że przy
niedostatecznej uwadze poświęcanej budowie
cywilnych politycznych struktur za kilkanaście
lat w Afganistanie najlepiej funkcjonującym
elementem struktury państwowej będą resorty
siłowe. Może to wywołać u nich chęć przejęcia
kontroli nad państwem. Przykładem takiego roz-
woju sytuacji jest Pakistan, gdzie w ostatnich
sześciu dziesięcioleciach w obliczu słabości
struktur cywilnych władzę przez większość
czasu sprawowała armia. 
PIOTR KRAWCZYK jest analitykiem
Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.
Kieruje programem „Iran – Afganistan”.

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 45

 A F G A N I S T A N

G
dy Abdur Rahman, „Żelazny
Emir”, obejmował władzę
w 1880 roku, śnił o Afganista-
nie, którym miał rządzić sam,
powołany we śnie na emira
przez samego proroka. Kraj, o którym śnił,
przestał być już tylko ziemią Pasztunów – miał
stać się państwem wieloetnicznym, wielokul-
turowym, w którym siłą scalającą ogół społe-
czeństwa jawił się islam.
Wprowadzona wówczas idea jedności narodo-
wej (wahdad-e melli) w kolejnych latach sama
stała się projektem czekającym wciąż na realiza-
cję. Ten afgański plan emira wciąż powraca,
a jednym z jego przejawów jest choćby próba
zdefiniowania przestrzeni, jaką jest Afganistan,
i obywatela, który ową przestrzeń zamieszkuje.
Wbrew pozorom odpowiedź na pytania o to,
czym jest Afganistan i kim jest Afgan – miesz-
kaniec tego kraju, wcale nie jest prosta. Od czasu
Abdura Rahmana terminem „Afganistan” za-
częto określać nie tylko ziemie zamieszkałe
przez Pasztunów, a słowo „Afgan” przestało być
synonimem Pasztuna. Można więc w tym do-
strzec pierwsze próby konstruowania tożsamości
politycznej, kształtowania poczucia przynależ-
ności do państwa jako idei nadrzędnej, wolnej od
partykularyzmu plemiennego.

KONSTYTUCYJNY IDEAŁ
Przyjęta w 2004 roku konstytucja Afganistanu
potwierdza w artykule 4 ową doniosłą zmianę
wprowadzoną po 1880 roku. Artykuł ten stano-
wi, że każdy mieszkaniec Afganistanu powinien
być określany jako „Afgan”. Jednocześnie są
w nim wymienieni z nazwy Pasztunowie, Tadży-
cy, Hazarowie, Uzbecy, Turkmeni, Beludżowie,
MARCIN RZEPKA

Kłopoty z tożsamością
W Afganistanie brakuje efektywnych instytucji
państwowych, a zaufanie do elit politycznych jest niewielkie.
Kraj ten ma także problem z samoidentyfikacją.
Paszajowie, Nuristańczycy, Ajmacy, Arabowie,
Kirgizi, Kyzyłbaszowie, Gudżarowie, Brahuni,
a ci, którzy z nazwy wymienieni nie zostali,
a Afganistan zamieszkują, również powinni być
zwani Afganami.
Niemniej każda z nacji odwołuje się do wła-
snych tradycji kulturowych, do języka i historii,
która niestety nie stanowi wspólnej wartości i za-
miast łączyć – dzieli. Odmiennie kategoryzuje
przestrzeń społeczną i społeczne doświadczenie,
zwłaszcza po opuszczeniu Afganistanu przez
Armię Czerwoną, gdy walkę z najeźdźcą zastą-
piły bratobójcze walki, a granica między wro-
giem a przyjacielem nakładała się na podziały
etniczne. Charakterystyczne jest to, że
w zasadzie okres zjednoczenia Afga-
nów to czas wspólnego dżihadu prze-
ciw wojskom radzieckim. Poeta
Mohammad Haszem Zamani, Pasz-
tun, napisał w wierszu, że nawet Hin-
dus, który uczestniczy w dżihadzie, jest
Afganem lojalnym wobec swego kraju.
Hindus, a więc ktoś, kto nie wyznaje
JEDNĄ z tragedii wspólnej wiary.
współczesnego
Afganistanu
jest utrata
MY, NARÓD
historii, ciągłości Konstytucję Afganistanu rozpoczyna
kulturowej. stwierdzenie „my, naród” (ma mar-
dam), które oczywiście można uznać za
element samoidentyfikacji, ale jest to
niestety identyfikacja pozorna, kreowa-
na, życzeniowa, śniona. Pojawiają się tu
bowiem pytania, które wydają się dość
istotne dla zrozumienia obecnej sytuacji
w Afganistanie: jaka jest tożsamość
mieszkańca tego kraju? Czy najpierw
jest Pasztunem, Tadżykiem, Uzbekiem
czy Afganem, jak czytamy w artykule
4? Kim sam się czuje? Rozmowy
z Afganami mieszkającymi poza grani-
cami Afganistanu pokazują, że przede
wszystkim mają poczucie więzi z kra-

46 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


jem jako państwem, czują się Afganami. Ten
problem nie jest jednak tak jednoznaczny
w samym Afganistanie, gdzie na tożsamość pań-
stwową, polityczną nakładają się tożsamości lo-
kalne, nawet nie etniczne, jak dowodził Ahmad
Rashid.
Niewątpliwie Afganami są również talibowie,
nawet wbrew temu, co w jednym z wystąpień
mówił Hamid Karzaj, dowodząc, że ci, którzy
występują przeciw Afganom, Afganami być nie
mogą. Retoryka Karzaja zdradza potrzebę kre-
owania pewnej rzeczywistości, realizowania pro-
jektu, którym jest Afganistan, kraj „niezależny
i zjednoczony”, jak przedstawia go artykuł 1
wspomnianej konstytucji. Praktyka polityczna
pokazuje jednak coś zupełnie innego – głębokie
podziały wynikające z traumatycznych doświad-
czeń wojny.
Na tym tle utworzenie w 2007 roku Zjedno-
czonego Frontu Narodowego, który połączyw-
szy dawnych przeciwników, stał się siłą opozy-
cyjną wobec Karzaja, dobrze obrazuje skalę po-
działów. W zasadzie tworzenie się opozycji wo-
bec władcy doskonale oddaje istotę afgańskiej
kultury politycznej. Władca bowiem, jak to zda-
rzało się w historii, powoływał armię nie tylko
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
KAŻDA Z NACJI odwołuje się
do własnych tradycji kulturowych,
do języka i historii, która niestety
nie stanowi wspólnej wartości
i zamiast łączyć – dzieli.
FOT. BUNDESHEER.AT
po to, by walczyć z najeźdźcami, ale też w celu
walki z opozycją plemienną. W pewnym więc
sensie sprzeciw wobec władzy staje się afgań-
skim paradygmatem w polityce. Chyba że wła-
dza, albo władca, postrzegana jest w sposób uto-
pijny, nierealny, a jako taka nie budzi sprzeciwu.
Może o tym świadczyć zapis konstytucyjny
przyznający ostatniemu królowi Zahirowi
Szachowi tytuł ojca narodu (Baba-je melli).
PRZESTRZEŃ SYMBOLICZNA
Polityka afgańska do pewnego stopnia jest do-
meną wyobrażeniową, w której tworzenie warto-
ści symbolicznych ma wpłynąć na wykrystalizo-
wanie się poczucia więzi i tożsamości. Do owych
przestrzeni symbolicznych należy zarówno
Zahir Szach, jak i prezydent sprzed sowieckiej
interwencji, twórca republiki Mohammad Daud
czy też waleczni mudżahedini. Oczywiście
wszystkie te elementy kształtują szeroko rozu-
mianą afgańskość. Problem jednak w tym, że
tożsamość mieszkańca Afganistanu jest niejako
w nieustannym konflikcie, rozszczepiona na toż-
samość kulturową, etniczną, religijną, a na końcu
polityczną. Ta ostatnia kreuje wizję zjednoczone-
go państwa. Nie bardzo jednak wiadomo, co mo-
głoby stanowić czynnik jednoczący społeczność
afgańską. Czy państwo z określonymi granica-
mi? Nie do końca, zważywszy, że dla Pasztunów
ojczyzną jest Pasztunistan podzielony między
Afganistan i Pakistan, a i działania komunistów
podkreślające więzi Tadżyków czy Uzbeków
z pobratymcami z byłych republik radzieckich
nie pozostały bez wpływu na podzieloną samo-
świadomość i zmienną lojalność.
Na tym tle rozwiązanie Abdura Rahmana
wydaje się właściwe – siłą jednoczącą może być
islam. Artykuł konstytucji przedstawia Afgani-
stan jako republikę islamską, ze wszystkimi
konsekwencjami, jakie to za sobą pociąga,
a więc prymatem prawa religijnego, konieczno-
ścią dostosowania legislatywy do wartości mu-
zułmańskich. Nie oznacza to bynajmniej powro-
tu radykalnej odmiany islamu, choć oczywiście
radykalizacja prawa dała się zauważyć w dwóch
przynajmniej przypadkach: Abdur Rahman
– konwertyta na chrześcijaństwo, i Kambachsz
– oskarżony o rozpowszechnianie treści przeciw-
nych islamowi.
ISLAM AFGAŃSKI
Niejednorodny, mistyczny, ludowy islam
afgański często wyznaczał sposoby widzenia
i kategoryzowania świata. Błędem byłoby więc
twierdzić, że można zmieniać Afganistan bez is-
lamu, zwłaszcza bez uwzględnienia roli pirów,
przewodników duchowych, mistyków, którzy
w różnych okresach historii angażowali się poli-
tycznie. A wartości, jakim hołdują, w znacznym
stopniu odbiegają od surowej i jednostronnej wi-
zji religii reprezentowanej przez talibów. Tylko
czy nazwa Islamska Republika Afganistanu nie
stanowi jednoznacznej identyfikacji społeczeń-
stwa afgańskiego i czy nie określa charakteru
państwa, a w konsekwencji czy nie kreuje odpo-
wiednich postaw?
Dyrektor Centrum Badań nad Kuszanami (dy-
nastią rządzącą w Afganistanie w wiekach I–IV,
która upowszechniała buddyzm na tych tere-
nach) zasugerował niegdyś, że republika islam-
ska to w zasadzie element pragmatyki politycz-
nej, próba nawiązania do systemów politycznych
sąsiadów: Islamskiej Republiki Iranu i Islamskiej
Republiki Pakistanu. Ale w takim wypadku był-
by to element projektu politycznego konstruowa-
nia tożsamości afgańskiej, która nie do końca jest
afgańska. Trzeba wszak pamiętać, że jedną z tra-
gedii współczesnego Afganistanu jest utrata hi-
storii, ciągłości kulturowej, fragmentacja i pola-
ryzacja społeczeństwa, która przekłada się na po-
działy polityczne, konflikty i co istotne – utratę
poczucia własnej tożsamości. W pewnym sensie
Afganistan jest wciąż jeszcze niezrealizowanym
projektem samych Afganów, próbą budowania
własnej tożsamości, tak by rzeczywiście słowo
„Afganowie” oznaczało wszystkich mieszkań-
ców Afganistanu. 
Doktor MARCIN RZEPKA, iranista i bułgarysta
na Uniwersytecie Jagiellońskim
i w Papieskiej Akademii Teologicznej
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 47
 M I L I T A R I A

R
ozpowszechnienie rakiet ba-
listycznych na świecie i wy-
nikające z tego zagrożenia
spowodowały rozwój nasta-
wionych na ich zwalczanie
systemów broni. Prace nad nimi podjęto już
w latach 60. W 1972 roku pogrążone
w zimnej wojnie Stany Zjednoczone
i Związek Radziecki zawarły jednak traktat
ograniczający rozwój systemów antybali-
stycznych. Oba supermocarstwa uznały, że
posiadanie broni mogącej niszczyć strate-
giczne rakiety balistyczne może stanowić
pokusę do zaatakowania rywala.
TADEUSZ WRÓBEL
antyrakietowej do podawanych przez produ-
centów do powszechnej wiadomości para-
metrów należy podchodzić z dystansem, po-
nieważ mogą być one nieprecyzyjne, a na-
wet stanowić celową dezinformację.
S-300 jest jednym z najpopularniejszych
systemów obrony powietrznej. Od początku
lat 90. Rosja sprzedała go do wielu państw.
Użytkują go dwaj członkowie NATO – Sło-
wacja i Grecja, przy czym do tego drugiego
kraju na Kretę trafiły zestawy nabyte przez
Republikę Cypru. Nikozja zdecydowała się
na taki krok, by nie drażnić Turcji, która
ostro zareagowała na wieść o tym zakupie.
Izrael należy do państw, które najbardziej
boją się pocisków balistycznych, bo został
już nimi w przeszłości zaatakowany. Od dru-
giej połowy lat 80. XX wieku trwają tam
prace nad własnymi systemami obrony anty-
rakietowej. Ich wynikiem jest Arrow (Strza-
ła). Przed laty przeprowadzono wspólnie
z Amerykanami jego testy, podczas których
celem były pociski Scud. O ostatniej, 17. już
próbie systemu, informowano w kwietniu
2009 roku. Znowu wystrzelono Arrow 2,
przeznaczony do zwalczania irańskich poci-
sków średniego zasięgu z serii Szahab. Jed-
nak Arrow formalnie wszedł już do służby

Antyrakietowy boom
Na świecie powstaje coraz więcej rakietowych
systemów obrony powietrznej, które mogą
zwalczać pociski balistyczne i manewrujące.
Mimo to oba kraje prowadziły prace ba-
dawczo-rozwojowe nad zaawansowanymi
systemami obrony powietrznej, które mogły
też zwalczać taktyczne pociski balistyczne.
W ich wyniku powstały S-300 w ZSRR
i Patriot w USA. Szeroko zakrojone prace
nad systemami antyrakietowymi podjęto
w latach 90. XX wieku.

TRIUMF PO FAWORYCIE
Wschodni sąsiedzi Polski dysponują syste-
mami z rodziny S-300, które weszły do służ-
by jeszcze w latach 70. XX wieku. Początko-
wo wyrzutnie były holowane, jednak szybko
zbudowano ich mobilną wersję. Pociski wy-
strzeliwane są z czterocylindrowej wyrzutni
po ustawieniu jej w pozycji pionowej.
W ciągu 30 lat Rosjanie cały czas dosko-
nalili swój produkt, tworząc jego kolejne
wersje, S-300-PMU1 i S-300PMU2 Fawo-
rit. Powstawały nowe pociski o coraz lep-
szych parametrach. Pierwsze mogły zwal-
czać cele powietrzne, jednak nie rakiety.
Taką możliwość miał dopiero pocisk 48N6
i jego wersje rozwojowe. Ich maksymalne
zasięgi wynoszą do 200 kilometrów, a pu-
łap – 30 kilometrów. Masa rosyjskich poci-
sków to 1800 kilogramów. Są one wyposa-
żone w 150-kilogramowe głowice odłam-
kowo-kierunkowe.
W siłach zbrojnych Rosji do służby
wszedł już nowy system S-400 Triumf, zna-
ny też pod wcześniejszym oznaczeniem
S-300PMU3. Według źródeł rosyjskich,
można nim zwalczać cele, w tym pociski
balistyczne, na odległość do 400 kilome-
trów. Jednak w przypadku systemów obrony

48 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


w 2000 roku. Izraelczycy mają dwie baterie
tych pocisków, ale kontynuują prace nad no-
wą wersją systemu, nazywaną Arrow 3, któ-
ra jak dotychczasowe będzie współfinanso-
wana przez Stany Zjednoczone.
Jednostka Arrow może mieć cztery lub
osiem wyrzutni na naczepach. Każda skła-
da się sześciu kontenerów. Dwuczłonowe
pociski ważące 1300 kilogramów mają gło-
wice odłamkowo-kierunkowe. Oznacza to,
że nie muszą trafić bezpośrednio w cel, by
go zniszczyć. Wystarczy, iż zbliżą się do
niego na odległość kilkudziesięciu metrów.
Zasięg pocisków Arrow wynosi co prawda
tylko 90 kilometrów, ale za to pułap – aż
50 kilometrów. Minimalna wysokość dla
celu, zależnie od źródeł, to osiem lub dzie-
sięć kilometrów. Pociski osiągają prędkość
9 machów. Poza nimi w Izraelu powstał ro-
JEDNOSTKA ARROW może mieć
cztery lub osiem wyrzutni na
naczepach. Każda składa się
sześciu kontenerów.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
dzimy system kontroli ognia Yellow Citron wiednik raczej amerykańskiego systemu
oraz radar IAI EL/M-2008 Green Pine, któ- THAAD niż Patriot.
ry może wykryć i śledzić cel odległy o pół
tysiąca kilometrów oraz poruszający się ASTER Z ARABELĄ
z prędkością powyżej 3 kilometrów na se- Prace na systemami obrony powietrznej,
kundę. Radar naprowadza też na niego po- które mogą zwalczać pociski balistyczne,
ciski. Zaletą izraelskiego systemu jest moż- prowadzą też inne państwa. Nad jednym
liwość jego rozproszenia (wyrzutnia może z nich współpracują Francja i Włochy. Jest to
być oddalona od stanowiska dowodzenia lądowy system ziemia-powietrze średniego
o kilkaset kilometrów), jak też fakt, że mo- zasięgu (Sol-Air Moyenne Porte Terrestre)
że współpracować z Patriotami, które Izrael oparty na stworzonym przez MBDA pocisku
także ma w arsenale. przeciwlotniczym Aster 30 Block 1. Może on
Sprawdzono również możliwości zwal- śledzić jednocześnie nawet sto celów, a na
czania wielu celów równocześnie. Podczas 16 naprowadzać antyrakiety. Dla systemu
testu w 2003 roku udało się zniszczyć sześć opracowano zmodernizowaną wersję trójw-
z siedmiu. Jednak radar oraz system kiero- spółrzędnego radaru Arabel, który wykrywa
wania są przygotowane na sytuację, gdy ce- i śledzi cele już z odległości 600 kilometrów.
lów byłoby dwa razy więcej. Ze względu na Aster 30 SAMP/T ma zwalczać taktyczne po-
parametry Arrow można uznać za odpo- ciski balistyczne, jak również manewrujące.
Dwuczłonowy pocisk Aster 30 waży tylko
450 kilogramów. Jego maksymalny zasięg wy-
nosi aż 120 kilometrów, a pułap 20 tysięcy me-
trów. Może też przechwycić cel lecący na wyso-
kości zaledwie 50 metrów. Przy czym jego mak-
symalna prędkość to 4,5 macha. Aster 30 jest
przewidziany jako podstawa systemów obrony
powietrznej najnowszych europejskich okrętów
wojennych. Obecnie może zwalczać pociski ba-
listyczne o zasięgu do 600 kilometrów, ale
MBDA pracuje nad Aster 30 Block 2, który ma
mieć większe zdolności niszczenia rakiet.
Typowa bateria składa się z pojazdu ze sta-
FOT. MBDA, ARMY RECOGNITION, IAI
nowiskiem dowodzenia, radaru, sześciu
ośmiokontenerowych mobilnych wyrzutni na
podwoziach ciężarówek, jak też pojazdów
z zapasowymi rakietami. Wyrzutnie mogą
znajdować się w odległości do 10 kilometrów
od stanowiska radaru. Pociski wystrzeliwane
są z pozycji wertykalnej, a na odpalenie
wszystkich potrzeba zaledwie 10 sekund. 
C O M M E N T A R I U M
Kryzysowe zakupy
Potrzeba jest matką
wynalazków, co widać
po rozwoju systemów obrony
antyrakietowej.
P
olska, która musi zmo- cjowania warunków kontraktu.
dernizować naziemną Warto przy tym wziąć pod uwa-
o b r o n ę p ow i e t r z n ą , gę zainteresowanie potencjal-
w przyszłości powinna dyspono- nych dostawców kooperacją
wać również takim uzbrojeniem. z polskim przemysłem zbroje-
Jako że ceny tego typu broni są niowym. Chociażby koncern
wysokie, nie ma szans na jej MBDA ma umowę z naszymi fir-
szybki zakup w dobie kryzysu mami RADWAR SA i Przemysło-
ekonomicznego. Z drugiej stro- wym Instytutem Telekomunika-
ny, jeśli Polska zdecyduje się na cji o współpracy w obszarze sys-
to później, będzie miała więk- temów obrony powietrznej dla
sze możliwości wyboru i nego- Wojska Polskiego. (TW) 
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 49
 M I L I T A R I A
PT-91 w Kuala Lumpur
TADEUSZ WRÓBEL
Po raz pierwszy polski czołg PT-91 zaprezentowano
na półkuli zachodniej na militarnych targach w Limie.
M
imo światowego kryzysu grupa
Bumar jest coraz bardziej ak-
tywna na rynkach zagranicz-
nych. „Eksport albo śmierć”
– to motto coraz częściej powtarzane przez
Dariusza Dębowczyka, jej wiceprezesa do
spraw marketingu i sprzedaży.
REGIONALNA
RÓWNOWAGA
Potwierdzeniem tych słów jest ubiegłorocz-
na wizyta prezesa Grupy Bumar Edwarda
E. Nowaka w Ameryce Południowej, która za-
inaugurowała działania marketingowe firmy
na tym kontynencie. Szefostwo Bumaru do-
szło do wniosku, że potencjalnymi rynkami
dla polskiego eksportu są Kolumbia i Peru.
50 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
Starannie przygotowano akcję marke-
tingową polskich wyrobów.
Przedstawiciele Bumaru wiążą
z Peru duże nadzieje. Siły zbrojne
tego kraju planują kupić w ramach
programu Ugarte od 80 do 140 no-
wych czołgów. Mają one zastąpić
lekkie wozy AMX-13PA3 Escor-
DUŻE pion i T-55M1/M2 Leon.
MOŻLIWOŚCI Peruwiański program pancerny
modernizacyjne
jest próbą zrównoważenia sił w re-
Twardego
pozwalają gionie, bowiem Chile – odwieczny
elastycznie rywal Peru – nabyło w latach dzie-
ustalać więćdziesiątych ponad 200 Leopar-
jego cenę
dów 1, a niedawno 140 Leopardów
dla każdego
z potencjalnych 2A4. Dlatego Lima kupiła, w ra-
klientów. mach programu Valer, 244 izrael-
skie przeciwpancerne pociski kiero-
wane Spike i tyleż samo rosyjskich
Kornet.
W odróżnieniu od południowego
sąsiada Peru, podobnie jak Malezja,
interesuje się czołgami o masie bo-
jowej poniżej 50 ton, ponieważ takie
uważa za optymalne do działań
w warunkach terenowych swego
kraju (chodzi między innymi o no-
śność tamtejszych mostów).
Podczas drugiej międzynarodowej
wystawy obronnej (Sistema Interna-
cional de Tecnologia para la Defen-
sa, SITDEF), która odbyła się
21–24 maja 2009 roku w Limie, Bu-
mar zaprezentował wersję PT-91,
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

PT-91P
na stoisku podczas
SITDEF 2009

Nie tylko czołg

Stoisko Grupy Bumar odwiedzili
najważniejsi peruwiańscy politycy.
FOT. BUMAR SA

P odczas targów w Limie polska ekspozycja

nie ograniczała się tylko do czołgu PT-91P
z Zakładów Mechanicznych Bumar-Łabędy.

Bumar w Belgradzie Przedstawiono szeroką ofertę spółek Grupy

Bumar i firm z nią współpracujących, takich
jak AMZ Kutno, PIT, WB Electronics. Na pol-
Serbia i inne kraje bałkańskie mogą stać się jednymi
skim stoisku podczas SITDEF zwiedzający
z kluczowych partnerów handlowych Grupy Bumar w Europie. mogli zobaczyć między innymi kutnowskiego

W Belgradzie (Serbia) od
2 do 5 czerwca w odby-
wały się targi zbrojeniowe
Partner 2009, w których po raz
pierwszy wziął udział Bumar.
W pawilonie belgradzkiego
centrum wystawowego i na
przyległych terenach swoją
ofertę zaprezentowało 75 firm
z Serbii oraz: Polski, Francji,
Szwecji, Izraela, Belgii, Holan-
dii, Niemiec, Grecji, Macedo-
nii, Bułgarii, Austrii, USA, Sło-
wenii i Republiki Serbskiej.
Mimo regionalnego charakteru
wystawy udział i prezentacja
FOT. MARCIN SZUBERT
ny już w latach siedemdziesią-
tych, ale współpraca zakończy-
ła się z wprowadzeniem sankcji
międzynarodowych na począt-
ku lat dziewięćdziesiątych. Do-
świadczenia z tamtego okresu
mogą jednak zaowocować
wspólnymi przedsięwzięciami
handlowymi.
Pojawienie się Bumaru na tar-
gach Partner zostało poprze-
dzone filmem reklamowym tej
firmy prezentowanym w progra-
mie wojskowym serbskiej TV.
Zarówno nasz udział w targach,
jak i spory artykuł opublikowa-
ła się przedstawicielami admi-
nistracji rządowej Republiki
Serbii, między innymi z sekreta-
rzem stanu w ministerstwie
obrony Ilią Pilipoviciem, oraz
z przedstawicielami potentata
na tamtejszym rynku zbrojenio-
wym – firmą Yugoimport SDPR.
Z przeprowadzonych rozmów
handlowych wynika, że zarów-
no Serbia, jak i inne kraje regio-
nu mogą znów stać się jednymi
z kluczowych partnerów han-
dlowych Grupy Bumar w Euro-
pie. Bumar aktywnie i skutecz-
nie dąży do rozwoju swoich re-
Tura (na zdjęciu), broń z zakładów w Radomiu
i Tarnowie, sprzęt noktowizyjny PCO czy wypo-
sażenie indywidualne żołnierza Maskpolu. By-
ły również makiety naramiennego zestawu
przeciwlotniczego Grom z Meska i modele ra-
darów CNPEP Radwar i PIT. Podczas czterech
dni stoisko Grupy Bumar na SITDEF 2009 od-
wiedzili najważniejsi peruwiańscy politycy:
prezydent Alan Garcia, premier Yehude
Simon, minister Antero Flores Araos i dowód-
ca wojsk lądowych generał Otto Napoleon
Guibovich Arteaga. Pojawiło się też wielu in-
nych peruwiańskich generałów i wysokich
rangą oficerów.
Czołg PT-91P był główną atrakcją wystawy
i przyciągnął tłumy zwiedzających. Szczegól-

produktów Grupy Bumar spo-
tkały się ze sporym zaintereso-
waniem.
Polski przemysł zbrojeniowy
w tym rejonie Europy był obec-
ny w ogólnokrajowym dwutygo-
dniku o tematyce wojskowej
„Odbrana” zostały bardzo przy-
chylnie przyjęte przez Serbów.
Reprezentacja Bumaru spotka-
lacji handlowych i przemysło-
wych za granicą w ramach re-
alizacji założeń strategii eks-
pansji eksportowej na rynki
zagraniczne.
nie zainteresował dowództwo peruwiańskiej
18 Brygady Pancernej, której proporzec prze-
kazano prezesowi Bumar-Łabędy Wojciechowi
Patole przez jej dowódcę generała brygady
 Richarda Guzmana. 

specjalnie skonfigurowaną z myślą o armii PT-91P należy traktować jako plat- nia w nim poszczególnych urządzeń
peruwiańskiej. PERU, PODOBNIE formę, która miała pokazać możliwo- umożliwiają, co ważne, elastyczne
JAK MALEZJA, ści polskiego czołgu. Finalny zestaw ustalanie jego ceny dla każdego z po-
interesuje się
P JAK PERU czołgami o masie wyposażenia zależeć będzie od ocze- tencjalnych klientów. Na podstawie
Wersję PT-91P (Peru) przygotowano na ba- bojowej poniżej kiwań klienta i może być rozszerzony analiz rynku peruwiańskiego budżet
zie standardowego Twardego wykorzystywa- 50 ton, ponieważ między innymi o klimatyzację, agre- na zakup nowych czołgów można
nego w polskiej armii. Wprowadzono w nim takie uważa gat prądotwórczy, mocniejszy silnik, szacować na blisko 487,9 milionów
za optymalne
kilka istotnych modyfikacji. Zamontowano do działań automatyczną skrzynię biegów czy soli, czyli około 114 milionów euro.
najnowszą odmianę systemu kierowania w warunkach nowy układ stabilizacji armaty. Grupa Bumar przedstawiła również
ogniem Drawa-TG z Przemysłowego Centrum terenowych Duże możliwości modernizacyjne Peruwiańczykom ofertę komplekso-
Optyki SA, w której wykorzystano kamerę ter- swego kraju. czołgu Twardy i ogromne doświad- wej współpracy przemysłowej, która
mowizyjną produkowaną na licencji firmy Gali- czenie w integrowaniu poszczegól- nie ogranicza się wyłącznie do sprze-
leo i system ostrzegania przed promieniowaniem nych jego elementów skłoniły Grupę daży czołgów i pojazdów towarzyszą-
laserowym OBRA 3. W PT-91P znalazły się Bumar do aktywnych działań marke- cych. Obejmuje także transfer techno-
również cyfrowa radiostacja UKF RRC9310 tingowych obejmujących całą rodzinę logii kompleksowego systemu szkole-
z Radmoru i cyfrowy system łączności we- pojazdów zbudowanych na bazie niowego, jak również przekazanie wie-
wnętrznej Fonet-IP z WB Electronics oraz PT-91. Proponuje się elementy mo- dzy ułatwiającej efektywną eksploata-
współpracujący z nimi system zarządzania pola dernizacji, które zostały wprowadzo- cję sprzętu. Podobne rozwiązanie
walki firmy TELDAT. Zamontowano także sys- ne w malezyjskiej wersji czołgu Twar- wdrożono i bardzo wysoko oceniono
tem ostrzegania przed skażeniami chemicznymi dy. Wspomniane duże możliwości podczas realizacji programu malezyj-
i promieniotwórczymi Cherdes II z PIMCO. przebudowywania wozu i zamienia- skiego. 

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 51

 B E Z G R A N I C

AFGANISTAN

Błędne rozwiązanie

FOT. NATO
SEKRETARZ GENERALNY NATO Jaap de Hoop Scheffer przyznał, że przyjęta strategia odbudowy Afganistanu, zgodnie z którą odpowiedzialność za
poszczególne prowincje powierzono konkretnym krajom, była przeszkodą do międzynarodowej koordynacji działań. „Wszystkie państwa uważają, że
są przodownikami w odbudowie. Jednak nie stymulowało to rzeczywistej współpracy wojskowej i cywilnej, a od czasu do czasu działało nawet prze-
ciwko niej”, powiedział w wywiadzie, który 16 czerwca został opublikowany w holenderskim tygodniku „Vrij Nederland”. „Patrząc z obecnej perspek-
tywy, wybrałbym silniejszą kombinację wysiłku wojskowego i odbudowy”, zaznaczył Jaap de Hoop Scheffer. (WR) 

Pogróżki Phenianu Niższy poziom

KOREA PÓŁNOCNA. Prezy- Tymczasem amerykański Rosja jest gotowa zmniejszyć liczbę
dent Barack Obama oświadczył niszczyciel USS „John McCa- posiadanych głowic nuklearnych oraz ich nosicieli.
21 czerwca, że USA są w pełni in”, który kilkanaście dni temu
przygotowane na nowy północno- zderzył się z chińskim okrętem HOLANDIA. „Jesteśmy gotowi Układ moskiewski (Układ
koreański test rakietowy. Pojawi- podwodnym koło Subic Bay na zredukować nasz strategiczny ar- o Ograniczeniu Strategicznych Po-
ły się opinie, że Phenian, grożący Filipinach, ruszył za północno- senał obronny znacznie bardziej, tencjałów Ofensywnych – SORT)
działaniami odwetowymi w od- koreańskim statkiem „Kang niż przewiduje układ START-1”, był wspólną deklaracją prezyden-
powiedzi na próby jego izolacji Nam”. Na jego pokładzie może stwierdził 20 czerwca prezydent tów USA i Rosji – George’a
na arenie międzynarodowej, mo- znajdować się ładunek nuklear- Rosji Dmitrij Miedwiediew na Busha i Władimira Putina. Prze-
że w ten sposób „uczcić” Dzień ny lub rakiety. Ich znalezienie konferencji prasowej w Amster- widywał on, że do roku 2012 pań-
Niepodległości, obchodzo- oznaczałoby złamanie damie po zakończeniu rozmów stwa te ograniczą nuklearne arse-
ne 4 lipca amerykańskie Może przez Koreę Północną z premierem Holandii Janem nały do 1700–2200 sztuk. Według
święto narodowe. nastąpić kolejny rezolucji ONZ, zaka- Peterem Balkenende. „Jeśli cho- raportu Departamentu Stanu USA,
Japoński dziennik północnokoreański zującej eksportu i im- dzi o głowice bojowe, powinno 1 stycznia bieżącego roku Rosja
„Yomiuri Shimbun” test rakietowy. Phenian
może w ten sposób
portu takiej broni być ich mniej, niż określa to miała łącznie 3909 głowic nukle-
napisał 18 czerwca, „uczcić” Dzień z tego kraju. Amery- Układ Moskiewski z 2002 roku”. arnych i 814 ich nosicieli, zaś Sta-
powołując się na raport Niepodległości. kanie planują zająć Miedwiediew zadeklarował też ny Zjednoczone – 5576 głowic
resortu obrony swego zmierzający w kierunku gotowość do zmniejszenia licz- oraz 1198 nosicieli.
kraju, że Korea Północna Singapuru statek, gdy ten by rakiet balist ycznych. W tym miesiącu dowódca ro-
może wystrzelić rakietę Taepo- oddali się tylko od wybrzeży W układzie o redukcji uzbroje- syjskich sił strategicznych generał
dong-2 w kierunku wyspy Okina- Chin. Natomiast Korea Północ- nia strategicznego z 1991 roku, pułkownik Nikołaj Sołowcow
wa, Guam lub Hawajów. Dlatego, na zapowiada, że nie dopuści do znanym jako START 1, okre- stwierdził, że jego kraj musi za-
jak poinformował sekretarz obro- kontroli swych jednostek i grozi ślono, że USA i Rosją mogą chować co najmniej 1500 głowic
ny Robert Gates, podjęto działa- uprzedzającym atakiem w razie mieć maksymalnie po 600 bo- nuklearnych. Zastrzegł jednak, że
nia mające chronić wyspy hawaj- jakiejkolwiek „prowokacji” ze jowych ładunków jądrowych ostateczna decyzja należy do
skie przed ewentualnym atakiem. strony USA. (W)  oraz 1600 ich nosicieli. władz Rosji. (W) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


Oferta
dla Moskwy
USA–ROSJA. Dziennik „Washing-
ton Post” napisał 17 czerwca, że
dzień wcześniej zastępca sekretarza
obrony USA William J. Lynn po-
informował Kongres, iż administra-
cja prezydenta Baracka Obamy
szuka sposobu na włączenie dwóch
rosyjskich radarów do systemu
obrony antyrakietowej w Europie
Środkowej. Podczas spotkania z se-
nacką komisją obrony Lynn i szef
Agencji Obrony Rakietowej gene-
rał Patrick O’Reilly mówili o uży-
teczności instalacji w Armawirze
na południu Rosji i dzierżawionej
przez nią bazy radarowej w Gabali
w Azerbejdżanie. Sekretarz obrony
USA mówił też, że rozważane są
różne warianty obrony przed rakie-
tami irańskimi, w tym opcja pol-
sko-czeska czy współpraca z Mo-
skwą, ale na razie nie ma żadnych
decyzji w tej sprawie.
Poza tarczą antyrakietową ist-
nieje inny problem w stosunkach
amerykańsko-rosyjskich – milita-
ryzacja kosmosu. Moskwa ma na-
dzieję, że prezydent USA odstąpi
od planów swych poprzedników.
Gdyby jednak je kontynuował, to
– jak powiedział wiceminister
obrony Władimir Popowkin
– Rosja jest gotowa stosownie za-
reagować. Niemniej jednak
Popowkin dał do zrozumienia, że
Moskwa nie chce nowej konfron-
tacji. Wspomniał, że kosztowna
próba kontrreakcji na podobny
amerykański program z lat osiem-
dziesiątych XX wieku, zwany
gwiezdnymi wojnami, była jedną
z przyczyn upadku ZSRR. (WRT)
O rakietowych systemach obrony
powietrznej można przeczytać
na stronie 48.
Wznowiony dialog
INDIE–PAKISTAN. „Jestem za-
dowolony ze spotkania, ale muszę
panu powiedzieć, że terytorium Pa-
kistanu nie może być wykorzysty-
wane przez terrorystów”, oświad-
czył premier Indii Manmohan
Singh prezydentowi Pakistanu
Asifowi Alemu Zardariemu.
Przywódcy tych zwaśnionych od
dziesięcioleci krajów spotkali się
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Miliardy na wojny
USA. Obie izby Kongresu USA
zaakceptowały w ubiegłym tygo-
dniu projekt wyasygnowania z bu-
dżetu 106 miliardów dolarów
głównie na wojny w Iraku i Afga-
nistanie. Przed głosowaniem
w Izbie Reprezentantów Departa-
ment Obrony USA ostrzegł, że
bez tych dodatkowych środków
siły zbrojne już w przyszłym mie-
siącu pozostałyby bez pieniędzy.
Większość z nowo przyzna-
nych funduszy (79,9 miliarda do-
larów) zostanie wydana między
innymi na działania wojsk amery-
kańskich w Afganistanie i Iraku.
Na sfinansowanie zakupu nowych
samolotów transportowych
– ośmiu C-17 Globemaster (na
zdjęciu) i siedmiu C-130 Hercu-
Presja weteranów
BOŚNIA i HERCEGOWINA.
Z powodu wielotysięcznych de-
monstracji weteranów wojny z lat
1992–1995 władze Bośni i Herce-
gowiny wycofały się planów obni-
żenia dla nich świadczeń. Zapowie-
dziano jednak weryfikację upraw-
nionych do ich otrzymywania.
Obecnie po 250 bośniackich marek
(równowartość 127 euro) otrzymu-
je co miesiąc aż 100 tysięcy osób.
– po raz pierwszy od zamachów
terrorystycznych w Bombaju w li-
stopadzie 2008 roku – w Jekate-
rynburgu, na szczycie Szanghaj-
skiej Organizacji Współpracy.
Singh, jeszcze przed spotka-
niem z Zardarim, apelował
o współpracę regionalną w prze-
ciwdziałaniu terroryzmowi. Szef
pakistańskiej dyplomacji Shah
FOT. US DOD
les – zaplanowano 2,7 miliarda
dolarów. Około 1,5 miliarda dola-
rów przeznaczono zaś na pomoc
dla Pakistanu. Połowa tych pie-
niędzy zostanie wydana na opera-
cje antyterrorystyczne prowadzo-
ne przez armię pakistańską.
Kolejne 900 milionów dolarów
będzie kosztowała budowa no-
wych, lepiej chronionych amery-
kańskich przedstawicielstw dy-
plomatycznych, ambasad i konsu-
latów w tym kraju. W ustawie
przyznano też fundusze pomoco-
we dla Palestyny, Libanu, Jorda-
nii, Egiptu i Izraela. Natomiast
7,7 miliarda dolarów przewidzia-
no na walkę z wirusem grypy
A/H1N1 i stymulowanie przemy-
słu samochodowego. (WWR)  skiej pojawiła się informacja, że
Dziesięcioprocentowa obniżka
świadczeń dla weteranów miała być
elementem szerszych cięć budżeto-
wych, które Międzynarodowy Fun-
dusz Walutowy postawił jako waru-
nek udzielenia pomocy rządowi
w Sarajewie. Szef stowarzyszenia
inwalidów wojennych Safet Redlić
powiedział, że rząd otrzymał od
MFW zielone światło, by uczynić
wyjątek dla tej grupy osób. (WW) 
Mehmood Qureshi zapowie-
dział, że przedstawiciele obu
państw ponownie spotkają się
w połowie lipca w Egipcie na
szczycie Ruchu Państw Niezaan-
gażowanych. Żadna ze stron nie
wspomniała jednak o wznowieniu
rozmów pokojowych, które ze-
rwano po zamachach w Bombaju.
Indie obwiniają za nie pochodzą-
cą z Pakistanu organizację Lash-
kar-e Taiba. (WRT)  ło też ofiar na ziemi. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
R Y K O S Z E T E M
Krwawy zamach
IRAK. 20 czerwca, kilka godzin
po tym, jak premier Nuri al-Maliki
nazwał „wielkim zwycięstwem”
planowane wycofanie amerykań-
skich żołnierzy z irackich miast
do końca czerwca i podkreślał, że
wszystko odbędzie się zgodnie
z planem, doszło do najkrwaw-
szego w tym roku zamachu terro-
rystycznego. Ładunek wybuchowy
umieszczony w ciężarówce eks-
plodował w czasie, gdy wierni wy-
chodzili po modlitwie z szyickiego
meczetu w zamieszkałym przez
irackich Turkmenów mieście Taza
Khurmatu koło Kirkuku. Zginęło
72–75 osób, a około 200 zostało
rannych. (W)
Masakra
ALGIERIA. Znowu przypo-
mnieli o sobie algierscy islami-
ści. Agencja APS podała, że w za-
sadzce, którą zastawili na poli-
cyjny konwój 17 czerwca na au-
tostradzie, 180 kilometrów na
wschód od stolicy kraju, Algieru,
zginęło 18 policjantów i jeden cy-
wil. Wcześniej w prasie algier-
w zasadzce na autostradzie N5
pomiędzy miejscowościami
El-Meher i El-Mansurah zginęło
aż 24 policjantów. Podano, że
w chwili przejazdu konwoju eks-
plodowały zdalnie zdetonowane
dwa improwizowane ładunki wy-
buchowe, które podłożono przy
drodze. (T)
Uziemione Su-24
ROSJA. Dowództwo sił po-
wietrznych podjęło decyzję
o wstrzymaniu lotów bombowca-
mi Su-24 do czasu wyjaśnienia
przyczyn awarii, w których wyni-
ku w ubiegłym tygodniu rozbiły
się dwie maszyny tego typu. Je-
den z samolotów runął
19 czerwca na wioskę w rejonie
Mrozowskim w obwodzie rostow-
skim na południu Rosji. Drugi
rozbił się 16 czerwca przy pod-
chodzeniu do lądowania w ob-
wodzie murmańskim. W obu
przypadkach załogi bombowców
zdołały się katapultować. Nie by-

53

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW
Chciałoby się powiedzieć „…dwa bratanki”. Jeśli tak
nie mówimy, to między innymi dlatego, że w stosunkach
polsko-francuskich po 1989 roku sprawy nie układały się najlepiej.
W
ięcej było przed
laty różnic, pre-
tensji, frustracji
niż przyjaźni,
dobrego dialogu,
niż możliwości polegania na sobie.
Owszem, ostatnio jakby coś zaczęło
się zmieniać. Dobrym sygnałem było
ważne poparcie przez Paryż stanowi-
ska Warszawy w sprawie budżetu
Unii Europejskiej. Ostateczne decy-
zje były dla nas niesłychanie korzyst-
ne. Premier Marcinkiewicz zakrzyk-
nął „yes, yes, yes”, choć tutaj to Bry-
tyjczycy byli naszym przeciwnikiem,
a sojusznikiem Francuzi.
Szczególnie duże różnice występo-
wały w ostatnich latach pomiędzy na-
mi a Francuzami w sprawach bezpie-
czeństwa. Dotyczyły one między in-
nymi roli USA w polityce bezpieczeń-
stwa Zachodu, strategii i zadań
NATO, sensu i potencjału Europej-
skiej Polityki Bezpieczeństwa i Obro-
ny czy wojny z Irakiem. Polscy poli-
tycy i komentatorzy chętnie wypomi-
nają Chiracowi pamiętne słowa („Po-
lacy stracili okazję, aby siedzieć ci-
cho”), choć w istocie w tej sprawie ra-
cję miał właśnie Jacques Chirac,
a nie Leszek Miller, sygnatariusz słyn-
nego „listu ośmiu”, który był manife-
stacją nielojalności wobec Europy.
Jednak czasy się zmieniają. Od li-
stopada 2005 roku formułą polsko-
-francuskiego dialogu w sprawach
bezpieczeństwa są seminaria okrągłe-
go stołu. 15–16 czerwca tego roku
odbyło się trzecie takie spotkanie,
tym razem w Warszawie. Przybyli
na nie eksperci mini-
sterstw obrony
obu państw
54 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
Powiększenie
Francuz, Polak…
wspieranych przez ośrodki badawczo-
analityczne z tych krajów: Instytut
Stosunków Międzynarodowych UW
oraz renomowaną Fondations pour la
Recherches Stratégique z Paryża.
I o dziwo, tym razem różnic było
niewiele. To było bardzo udane spo-
tkanie nie tylko pod względem po-
ziomu debaty, ale także jeśli chodzi
o atmosferę rozmów. Słuchano się
nawzajem z uwagą, bez pouczania
z jednej strony oraz narzekań i rosz-
czeń z drugiej. W tej dwudniowej
dyskusji ujawniły się daleko idące
zbieżności stanowisk i ocen, i to
w sprawach wcześniej tak kontrower-
syjnych jak stosunek do NATO i jego
przyszłej strategii czy Rosji. Francja
wróciła do sojuszu atlantyckiego,
a i my prezentujemy bardziej zrów-
noważone podejście do jego roli. Jed-
ni i drudzy zgadzają się, że amery-
kańskie przywództwo nie przysłuży-
ło się dobrze sojuszowi w pierwszej
dekadzie tego stulecia. Po ubiegło-
rocznej wojnie na Kaukazie Francuzi
spoglądają na Rosję bardziej reali-
stycznie. Polska także wyzbyła się ja-
łowego prometeizmu w podejściu do
Europy Wschodniej, do Rosji z jed-
nej strony, i do takich państw jak
Ukraina z drugiej.
Francja pozostaje trudnym partne-
rem, ale bardzo wartościowym. Po-
trafi myśleć samodzielnie, a poziom
francuskiej analizy strategicznej jest
naprawdę światowy. Wiele
możemy się od
niej nauczyć, zwłaszcza jeśli chodzi o Europę,
jej interesy, tożsamość, granice możliwości na
scenie międzynarodowej. Uważam, że zaczy-
namy rozumieć, jaką wartość stanowi Unia
Europejska (nie tylko jeśli chodzi o pieniądze)
i jak kruchą jest konstrukcją. Unia dowiodła
swej przydatności w sprawach bezpieczeń-
stwa, także z polskiej perspektywy (bezpie-
czeństwo energetyczne, wojna na Kaukazie).
Nasze uczestnictwo w operacjach w Kongu
czy Czadzie nie jest, jak się niektórym wyda-
je, zbędnym luksusem, lecz inwestowaniem
w zdolności UE i w jej międzynarodową wia-
rygodność, w spójność zachowania i oddziały-
wania w stosunkach zewnętrznych. Polski nie
trzeba już przekonywać, jak ważna jest dla nas
taka Unia Europejska. Szkoda, że brak ratyfi-
kacji traktatu lizbońskiego upośledza nasze
europejskie listy uwierzytelniające. W obliczu
zmian w polityce bezpieczeństwa USA czy
nowego podejścia Waszyngtonu do Rosji
umacnianie UE jest tym bardziej pożądane.
Przed polsko-francuskim dialogiem i porozu-
mieniem w sprawach europejskich otwiera się
nowa szansa. Nie przegapmy jej. 
FRANCJA
TO PARTNER TRUDNY,
ALE WARTOŚCIOWY
 HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
specjalizuje się
w tematyce
niemieckiej i unijnej
Polski Berlin
FOT. MACIEJ KUSZELA
Niemiecki Reichstag stoi
M
na miejscu pałacu rodziny Raczyńskich.
W
ystawa „My, berlińczycy! Wir
Berliner! Historia polsko-nie-
mieckiego sąsiedztwa”, pre-
zentowana w prestiżowym
Ephraim-Palais niedaleko Aleksanderplatz
w stolicy Niemiec, udowadnia, że do upamięt-
nienia mamy dużo więcej niż wojnę, zniszcze-
nia i przesiedlenia. Pytanie, czy pomoże nam
wyjść z zaułka historycznych dyskusji na temat
kultury pamięci, pozostaje na razie otwarte.
„Wbrew współczesnym dyskursom histo-
rycznym wystawa opowiada o tym, co łączy,
a nie o tym, co dzieli”, uważa pełnomocnik pol-
skiego premiera do spraw dialogu międzynaro-
dowego Władysław Bartoszewski, czyniąc
HORYZONTY
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA
aluzję do polsko-niemieckiego dialogu o pa-
mięci zdominowanego ostatnio przez Erikę
Steinbach i tematykę wypędzonych.
Wystawa przedstawia minione 300 lat histo-
rii stosunków polsko-niemieckich w berliń-
skiej mikroperspektywie. Przeciwstawia się
stereotypom („polnische Wirtschaft”, „polski
Reichstag”) i odnotowuje obecność nad Szpre-
wą wielu polskich arystokratów, naukowców,
rzemieślników, robotników. Nie zabrakło
wśród nich także artystów – od Fryderyka
Szopena i Adama Mickiewicza przez
Stanisława Przybyszewskiego (który zgro-
madził wokół siebie takich twórców jak
Edward Munch czy August Strindberg),
Polę Negri i Jana Kiepurę po Witolda Gom-
browicza i Zbigniewa Herberta. Dziś trudno
określić liczbę artystów z polskimi korzeniami
mieszkających w Berlinie. Można jednak cho-
dzić polskimi śladami i poszukiwać w pracach
twórców ich artystycznych przemyśleń na te-
mat zmieniającego się wciąż Berlina...
Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, wy-
stawę o Polakach i polskich śladach w historii
Berlina obejrzymy również w Polsce. „Staramy
się, by pokazać ją w Poznaniu i Warszawie. Li-
czymy też, że zainteresują się nią Gdańsk, Wro-
cław, Szczecin czy Kraków, ale przede wszyst-
kim chciałbym, aby inne miasta w Niemczech
zaprosiły tę wystawę do siebie”, mówi Robert
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 55
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
Traba, szef Centrum Badań Historycznych
PAN w Berlinie.

ARYSTOKRATYCZNE ŚLADY
Opowieść rozpoczyna się pod koniec XVIII
wieku, w czasie rozbiorów Polski, gdy nasza
arystokracja rozjechała się po Europie. Na
Berlin padł wybór rodu Radziwiłłów, który
poprzez małżeństwo Antoniego Henryka
Radziwiłła z Luizą Dorotheą Frederiką
księżniczką Hohenzollern został połączony
z dworem pruskim. Radziwiłłowie zapisali się
w pruskiej historii na wiele sposobów. Do
przyjaciół rodziny zaliczali się wybitni artyści,
między innymi Fryderyk Szopen. To w ber-
lińskim pałacu Radziwiłłów grywał sonaty
i walce. Za czasów księcia Antoniego bywał
tu każdy, kto chciał odgrywać jakąś rolę w kul-
turalnym życiu miasta.
Wnuk Antoniego, Wilhelm, został adiutan-
tem króla (później cesarza) Wilhelma I, nale-
żał do najbardziej wpływowych postaci w Pru-
sach. To dzięki niemu na dworze cesarza
Wilhelma II pracowali wybitni polscy mala-
rze – Julian Fałat i Wojciech Kossak.
Kossak, jeden z największych klasyków pol-
skiego malarstwa historycznego, będącego
symbolem chwały polskiego oręża, przez sie-
dem lat był nadwornym malarzem Wilhelma II
i malował dla niego sceny z historii Prus.
Pałac Radziwiłłów, jeden z symboli polskie-
go Berlina, należał do najbardziej prestiżowych
salonów tego miasta. W 1874 roku sprzedano
go Rzeszy Niemieckiej, wyremontowano i prze-
znaczono na siedzibę kanclerza. Jego pierw-
szym lokatorem był Otto von Bismarck, ostat-
nim – Adolf Hitler. Podczas II wojny w ogro- powiedzieć – wielu Niemców nie ma mowy Niemców, bo ich chleb jedzą,
dzie dawnego pałacu Radziwiłłów powstał WYSTAWĘ „My, pojęcia. a zatem i dopasować się do nich muszą
wielki podziemny labirynt bunkrów dla führera. berlińczycy! Wir Od powstania pruskiego parlamen- i ich językiem mówić”, wzywał
Berliner! Historia
Dziś na tym miejscu stoją enerdowskie bloki, polsko-
taryzmu do 1928 roku Polacy byli ak- w 1898 roku proboszcz parafii w ber-
wzniesione krótko przed upadkiem muru. Tabli- -niemieckiego tywni w pruskiej, a potem w niemiec- lińskiej dzielnicy Charlotenburg.
ca przy ulicy przypomina o dawnej Kancelarii sąsiedztwa” kiej polityce. Dlatego część wystawy, Polacy byli również obecni w nie-
Trzeciej Rzeszy, brak natomiast wzmianki o pol- przygotowało zatytułowana „To rozgrywała się poli- mieckiej polityce w czasie najważ-
Centrum Badań
sko-pruskiej rodzinie Radziwiłłów. Historycznych
tyka”, została poświęcona politycznym niejszych wydarzeń historycznych,
Inną rodziną, która wpisała się w historię PAN w Berlinie, aspektom relacji polsko-niemieckich; takich jak rewolucja 1848 roku. Rok
Berlina, są Raczyńscy. Tam, gdzie wznosi się we współpracy „Czy skazani na konflikt?”, czytamy wcześniej w całej Europie szerokim
dzisiaj gmach Reichstagu, w latach 1844– z Muzeum napis na ścianie od góry do dołu za- echem odbił się berliński proces 254
Miejskim Berlina
–1883 stał pałac polskiego hrabiego Atanazego oraz Muzeum drukowanej nazwiskami trzystu pol- oskarżonych o zdradę Polaków, któ-
Raczyńskiego. Był on wybitnym mecenasem Narodowym skich posłów, którzy do 1918 roku rzy brali udział w powstaniu wielko-
kultury, autorem napisanego po francusku w Poznaniu. przewinęli się przez pruski parlament. polskim. Manifestujące tłumy berliń-
pierwszego podręcznika historii współczesnej Autorką Zasiadali w ławach obydwu izb sejmu czyków zmusiły króla Fryderyka
oryginalnej
sztuki niemieckiej. Jego zbiór obrazów należał plastycznej pruskiego (Landtag), Izbie Posłów Wilhelma IV do uwolnienia więź-
do największych prywatnych kolekcji XIX koncepcji i Panów, a po roku 1871 roku również niów, a ich przywódca Ludwik
wieku, stworzył też pierwszą dostępną dla pu- wystawy jest w parlamencie Niemiec (Reichstag). Mierosławski stał się nawet symbo-
bliczności galerię sztuki. Po zjednoczeniu Nie- Danuta Od powstania listopadowego aż do lem wolności dla niemieckich rewo-
Słomczyńska
miec w 1871 roku władze pruskie przejęły te- z poznańskiej wybuchu I wojny światowej w pruskiej lucjonistów Wiosny Ludów.
ren. Pałac rozebrano, by na jego miejscu wy- pracowni polityce wobec Polski następowały po Aż do rewolucji październikowej
budować Reichstag. „Ptasia 30”. sobie okresy ostrego kursu antypol- 1917 roku Niemcy były centrum ide-
skiego i odprężenia, będącego dla Po- owym i organizacyjnym światowych
W WIĘZACH POLITYKI laków nadzieją na uzyskanie autono- ruchów lewicowych, zarówno nurtu
Opowieść o „polskim Berlinie” to opo- mii. Apogeum antypolskiej polityki socjaldemokratycznego , jak i komuni-
wieść o tradycji i kulturze mieszkających tu pruskiej przypada na rządy kanclerzy stycznego. Ze względu na obecność
przez wieki Polaków. Stali się oni elementem Ottona von Bismarcka i Bernharda w Berlinie wielu polskich robotników,
niemieckiej historii, o której – co trzeba jasno von Buelowa. „Niech się uczą Polacy partie i organizacje lewicowe zabiega-

56 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 H O R Y Z O N T Y

C O M M E N T A R I U M

Dialog pamięci
ROBERT TRABA

Znajdujemy się
w przełomowym momencie,
na końcu epoki świadków,
w której nowa generacja tworzy nowe
perspektywy patrzenia na przeszłość.

R
ola historyka w debatach
publicznych nie jest łatwa.
Zadanie Centrum Badań
Historycznych w Berlinie to nada-
nie nowej formy polsko-niemiec-
kiej dyskusji historycznej. Histo-
ria była, jest i będzie również czę-
ścią polityki, a zadaniem naukow-
ców jest wspierać takie debaty,
które próbują tłumaczyć historię,
a nie zbijać na niej kapitał poli-
tyczny. W takiej dyskusji tworzy-
my przestrzeń dla dialogu. Wów-
czas można mówić rzeczy naj-
trudniejsze, najbardziej bulwer-
sujące, aby zrozumieć ich przy-
czyny i skutki, i tworzyć z nich
FOT. MACIEJ KUSZELA
go stara się relatywizować odpo-
wiedzialność za II wojnę świato-
wą. Znajdujemy się w przełomo-
wym momencie, na końcu epoki
świadków, w której nowa genera-
cja tworzy nowe perspektywy pa-
trzenia na przeszłość i stawia no-
we pytania – o wypędzenia czy
alianckie bombardowania nie-
mieckich miast. Nie oznacza to,
że fałszuje historię. Chodzi raczej
o wzbogacanie narracji historycz-
nej o wątki, o których nie zawsze
mówiło się otwarcie. 
Profesor

przesłanie dla nowych pokoleń. ROBERT TRABA

Nie podzielam poglądu prezento- jest dyrektorem
Centrum Badań
wanego często w Polsce, że więk- Historycznych PAN
szość społeczeństwa niemieckie- w Berlinie.

ły o ich poparcie. W 1893 roku w Berlinie po-
wstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS),
wchodząca początkowo w skład Socjaldemo-
kratycznej Partii Niemiec. To głównie w tym
mieście kontynuowali działalność polscy socja-
liści z zaboru rosyjskiego, między innymi
Julian Marchlewski i Róża Luksemburg
– twórcy Związku Spartakusa, który dał po-
czątek Komunistycznej Partii Niemiec.
NAZIZM I WOJNA
Po przejęciu władzy przez NSDAP stosunki
polsko-niemieckie wydawały się tak poprawne
jak nigdy dotąd. Polska kultura w Berlinie prze-
żywała rozkwit. Wielką karierę robi wówczas
śpiewak Jan Kiepura, a publiczność berlińskich
scen uwodzi Apolonia Chałupiec, czyli Pola
Negri. W 1934 roku Polska i Niemcy zawierają
pakt o nieagresji, a rok później dochodzi do uro-
czystego otwarcia Instytutu Niemiecko-Polskie-
go w Berlinie. Było to jednak preludium tragedii.
Jej zapowiedzią stało się wypędzenie w 1938 ro-
ku sześciu tysięcy Żydów posiadających polskie
obywatelstwo. Podczas II wojny światowej Ber-
lin stał się więzieniem i cmentarzem dla tysięcy
polskich robotników przymusowych.
Dwie sceny na wystawie nawiązują do trage-
dii II wojny światowej: „Zwodnicze preludium
tragedii” i „Katastrofa”. Pierwsza dotyczy okre-
su międzywojennego. Symbolizuje go sześcio-
ro zamkniętych drzwi. Otwierając je, trafiamy
na fenomeny polsko-niemieckiego sąsiedztwa:
konflikty graniczne, powstanie polskiego przed-
stawicielstwa dyplomatycznego, tak zwany pakt
o nieagresji z 1934 roku, rozkwit kultury pol-
skiej w Berlinie. Za wszystkimi drzwiami jest
ściana. Tylko jedne są otwarte. Te, które prowa-
dzą do katastrofy II wojny światowej i ekstermi-
nacji Polaków.
„1 września 1939–8 maja 1945: Berlin jak
lady Makbet bez wytchnienia myje sobie
ręce” – głosi napis na ścianie, którego wy-
stające jak lufy karabinów litery wycelowa-
ne są we wchodzących. Na umieszczonej na
środku sali mapie Berlina zaznaczono obo-
zy pracy oraz podobozy obozu Sachsenhau-
sen. Berlin był miejscem cierpienia i śmier-
ci tysięcy Polaków. Jedną z nich była 22-let-
nia Krystyna Wituska, zwana polską
Sophie Scholl, która w 1944 roku, po dwóch
latach spędzonych w berlińskim więzieniu,
została stracona za udział w ruchu oporu.
Powojenna korespondencja jej matki ze
strażniczką obozową Hedwig Grimpe, któ-
ra udzielała Wituskiej pomocy, należy do
najciekawszych eksponatów wystawy.
Większość Niemców nie zdaje sobie sprawy,
jak duży był udział Polaków w zwycięstwie nad
Trzecią Rzeszą. Na zachodzie u boku aliantów
i w szeregach Armii Czerwonej walczyło wię-
cej Polaków niż Francuzów. Jednak w wyzwo-
leniu Berlina nie odegrali znaczącej roli. Wbrew
wcześniejszym zapowiedziom sowieckiego do-
wództwa armii, tylko 1 Dywizja Piechoty imie-
nia Tadeusza Kościuszki brała udział w wal-
kach o stolicę Rzeszy.
„Nie jest to wystawa tylko o Polakach czy
o stosunkach polsko-niemieckich. To wysta-
wa także o historii i o jej pamiętaniu, która
ma również kontekst tożsamościowy: propo-
nuje Berlinowi wizerunek wielokulturowej
metropolii, zaś polskim berlińczykom kon-
frontację z ich bagażem różnorodnych do-
świadczeń”, podsumowuje profesor Robert
Traba. „Wystawa doskonale wpisuje się
w trwający polsko-niemiecki dialog poli-
tyczny, nie jest jednak odpowiedzią na aktu-
alną dyskusję. Chociażby dlatego, że stanowi
ukoronowanie projektu trwającego już od
trzech lat. Nasza wystawa to uzupełnienie
opowieści o Berlinie i zaproszenie Niemców
do spojrzenia na nią z innej strony. Ma kon-
strukcję dramatu: pozostawia widzowi moż-
liwość własnej interpretacji”. 

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 57


F E L I E T O N
ZDZISŁAW NAJDER
W starożytności i wczesnym średniowieczu kobiety – matki, żony,
córki, kochanki, niewolnice – bywały zwykle co najwyżej tłem dla bohaterów.
Rycerze i kobiety
Ś
redniowieczny świat rycerski, świat
odwagi i sprawności w użyciu cięż-
kiej broni ręcznej, świat walki i ran,
trudów bitewnych, cierpień i zada-
wania śmierci, był światem mę-
skim. Wielkość sąsiadowała w nim z brutalno-
ścią. Bohaterowie musieli być silni, twardzi,
bezwzględni. Kobiety mogły, jak w plemio-
nach barbarzyńskich Germanów, zagrzewać
mężczyzn do walki, ale najczęściej to one by-
wały pierwszymi ofiarami przemocy.
Ale oto, poczynając już od wieku XI, zaczę-
ło dziać się w Europie coś szczególnego.
W zdominowanej przez męską siłę cywilizacji
wyłonił się, stopniowo, ale konsekwentnie i na
różnych polach, kult kobiety. Wyrażał się w po-
ezji, obyczajach i sztuce. Pojawił się najpierw
w południowych krajach łacińskich, w Prowan-
sji i we Włoszech. Ten proces łączył się zwy-
kle z pieśniami miłosnymi trubadurów, ale mo-
im zdaniem nie da się historycznie oddzielić
go od kultu maryjnego. To na romańskich ob-
razach Madonny widzimy budzenie się w ma-
larstwie wrażliwości i współczucia. Matka Bo-
ska i nieprzeliczone święte w sposób naturalny
musiały trochę zmiękczać zaciętość.
Taką rolę kobiecości widzimy, z perspekty-
wy tysiąca lat, patrząc na malowidła. Jeszcze
bardziej jednoznacznie odczytujemy ją w lite-
raturze. Pojawia się nowy rodzaj poezji: bar-
dzo osobista liryka miłosna. Jej autorami są
wędrowni lub nadworni śpiewacy, ale również
nieliczni, zręczni nie tylko w wojaczce, ale
i w gęsim piórze, rycerze.
Wiemy, że literatura nie wymyśla obycza-
jów, tylko je odzwierciedla. Od połowy
WIZYTÓWKA
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
W 1976 roku założył podziemne Polskie
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.
58 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
Rycerskie sprawy
(25)
XI wieku pojawia się w społeczno-
ści rycerskiej moda na adorację ko-
biet. Rycerzowi wręcz wypada mieć
damę serca. Może być jego żoną al-
bo kochanką, ale może też być tylko
obiektem westchnień i marzeń. Da-
mę wypada chwalić, stawiać za
wzór, uwielbiać czynami i słowami.
Rycerz szczyci się jej posiadaniem
lub pożądaniem, wyraźnie bardziej
uczuciowym niż cielesnym. Miłość
jest od tego czasu najczęstszym te-
matem literatury europejskiej. Try-
umfalne wejście kobiet do świata ry-
cerskiej wyobraźni oznacza jednak
coś więcej niż tylko uwidocznienie
erotyki. Kobiety stają się ozdobą ży-
cia mężczyzn nie tylko jako żony
i kochanki. Wprowadzają do zbioro-
wej świadomości, poza urodą wła-
sną, także piękno przyrody, całego
widzialnego świata. W starożytności
i wczesnym średniowieczu kobiety
– matki, żony, córki, kochanki, nie-
wolnice – bywały zwykle co najwy-
żej tłem dla bohaterów. Kochały ich,
tęskniły za nimi albo ich opłakiwały
i na tym wyczerpywało się ich du-
chowe uczestnictwo. Takie, które sa-
modzielnie podejmowały ważne de-
cyzje, jak Antygona, stanowiły wy-
jątki. Niewiele z nich miało jakieś
życie wewnętrzne. Zmienia się to
w Europie od Średniowiecza,
a symbolem zmian jest opowieść
o Tristanie i Izoldzie. Etos ry-
cerski jeszcze długo pozostaje
domeną mężczyzn, ale kobiety
stają się już jego uczestniczka-
mi, a nie jedynie świadkami
i ofiarami. Od XI wieku rycerze
i ich następcy mają moralne part-
nerki i towarzyszki. 
W XI wieku
w zdominowanej
przez męską siłę
cywilizacji wyłonił
się kult kobiety

PIOTR LASKOWSKI
Pechowy manewr
Major Miroslav Valášek zameldował, że widzi
cel. Po chwili samoloty zniknęły z radarów.
W
zderzeniu czeskiego
myśliwca MiG-19PM
z polskim bombow-
cem Ił-28 w 1964 ro-
ku zginęło dwóch członków załogi
polskiego samolotu oraz pilot czeski.
Dotarliśmy do dotychczas nieznanych
faktów z przebiegu feralnego lotu i lo-
sów jedynego ocalałego z wypadku
lotnika.
IŁ DALEKIEGO
ZASIĘGU
Polskie samoloty Iljuszyn Ił-28
z 7 Brygady Lotnictwa Bombowego
w Powidzu często uczestniczyły
w koalicyjnych ćwiczeniach Układu
Warszawskiego. Ze względu na za-
H O R Y Z O N T Y
sięg, przekraczający dwa i pół tysiąca
kilometrów, oraz znaczną prędkość
przelotową, wynoszącą ponad pół ty-
siąca kilometrów na godzinę, wyko-
rzystywano je do pozorowania celów
lotniczych dla myśliwców.
10 kwietnia 1964 roku dowódca
brygady otrzymał rozkaz wykonania
szesnastu lotów pozorujących cele
dla czechosłowackich wojsk obrony
powietrznej. Trasa miała prowadzić
nad terytorium Polski, Czechosło-
wacji i NRD. Do wykonania ostat-
niego lotu wyznaczono doświadczo-
ną załogę. Maszyna o numerze
bocznym 40 miała symulować szes-
nasty cel powietrzny. W sieci po-
wiadamiania czechosłowackiego
Ił-28 to dwusilnikowy
odrzutowy samolot
wielozadaniowy. Używany był

głównie jako bombowiec.
centralnego stanowiska dowodzenia ozna-
czono ją numerem 1808.
Ił-28 wyleciał z Powidza około godziny
19.00. Na wysokości 8 tysięcy metrów i przy
prędkości 600 kilometrów na godzinę nawi-
gator wyznaczył kurs kolejno na Ostrawę,
Brodek, Beneszow, Lipsk, Frankfurt nad
Odrą i znów Powidz. Pierwszego przechwy-
cenia Iła dokonał kilkadziesiąt minut póź-
niej czeski myśliwiec MiG-17PF. „Odbyło
się to o godzinie 19.51 w odległości 60 kilo-
metrów na azymucie 240 stopni od Ostra-
wy”, mówi Marek Idzior z Inspektoratu
PORUCZNIK MON do spraw Bezpieczeństwa Lotów.
SZELIGA Po pięciu minutach, bo o 19.56, z Czeskich
wylądował ze
spadochronem
Budziejowic wystartował MiG-19PM (nu-
na przedmie- mer fabryczny 651002). Za jego sterami za-
ściach Pragi, siadł pilot pierwszej klasy major Miroslav
w przydomowym Valášek.
ogródku.
Początkowo
Na polski samolot naprowadzano go ze
wzięto go za stanowiska dowodzenia 1 Pułku Lotnictwa
szpiega. Myśliwskiego (1 Stíhací Letecký Pluk)
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 59
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Ponaddźwiękowy
myśliwiec
W latach 1958–1959 w polskich Mieliśmy ich 96
wojskach lotniczych były 33 samoloty MiG-19. Bombowy Ił-28
używany był w dwudziestu państwach.
MiG-19 to jednomiej- cja w 1956 roku kupiła Oba typy ponaddźwię-
scowy samolot myśliw- licencje na produkcję kowych samolotów Ił-28 to dwusilnikowy odrzuto- osobowej załogi wchodzili: pi-
ski, napędzany dwoma wersji MiG-19S. Z tej MiG-19P i MiG-19PM wy samolot wielozadaniowy. lot, nawigator-bombardier
silnikami odrzutowymi, konstrukcji powstała (razem 33 egzempla- Używany był głównie jako bom- i strzelec-radiotelegrafista.
o zasięgu do 1910 kilo- wersja przechwytująca rze) były wprowadzone bowiec, samolot rozpoznania Prędkość maksymalna Iła wy-
metrów z dodatkowymi „P”, a po dostosowaniu do uzbrojenia polskich fotograficznego i holownik nosiła 902 kilometry na go-
zbiornikami paliwa. Do jej do użycia pocisków wojsk lotniczych w la- celów. dzinę, zasięg 2400–3150 ki-
sowieckich pułków sa- kierowanych RS-1U sa- tach 1958 i 1959. Uży- Pierwsze egzemplarze seryjne lometrów, pułap 12 300 me-
moloty te trafiły w 1955 molot otrzymał ozna- wano ich do 1974 wyprodukowano w 1949 roku, trów. Uzbrojenie stanowiły
roku, a czechosłowaccy czenie MiG-19PM. roku.  a w 1951 roku zamówiła je cztery działka lotnicze NR-23
piloci przeszkolili Polska. Razem z wersją szkol- lub NS-23 kalibru 23 milimetry
się na nich ną Ił-28U (nazywaną w Polsce (podwójnie sprężone) oraz
w 1958 roku. SIł-28) wojska lotnicze dyspo- 1000–3000 kilogramów
Czechosłowa- nowały 96 egzemplarzami bomb. Używany był w ponad
tych samolotów. W skład trzy- dwudziestu państwach. 

w Czeskich Budziejowicach. W końcu go MiG-a. Porucznik Mieczysław Porucznik Szeliga wylądował ze

Valášek zameldował, że widzi cel. Była wtedy WINĄ za
godzina 20.15. W tym czasie odległość mię- spowodowanie
katastrofy
dzy czeskim myśliwcem MiG-19PM i polskim obarczono
Iłem-28 wynosiła dwa i pół kilometra. Krótko czeskiego pilota,
potem samoloty zniknęły z ekranów radarów który nie
obrony przeciwlotniczej. zachował
ostrożności
i staranował
OSTATNIE ZADANIE polski samolot.
Zderzenie nastąpiło na wysokości 8 tysięcy
metrów. Wraki obydwu maszyn spadły
w południowej dzielnicy Pragi, niedaleko
wytwórni filmowej Barrandov i miejscowo-
ści Nová Ves. Strzelec radiotelegrafista sier-
żant Janusz Rutkowski na 20 sekund przed
katastrofą meldował dowódcy załogi, że wi-
dzi zbliżającego się z dużą prędkością czeskie-
ZMECH – PROMOCJA 1988
SPOTKAJMY SIĘ PO 25 LATACH
10–11 PAŹDZIERNIKA 2009 ROKU
w Wojskowej Akademii Technicznej
w Warszawie planowany jest zjazd
absolwentów WSOWZ PROMOCJA 1988.
Do 31 sierpnia 2009 roku powinieneś
zameldować się w WAT, a wcześniej
zgłosić pod adresem thaduch@wat.edu.pl
lub empire_n@op.pl swój udział.
Do zainteresowanych spotkaniem zostaną
wysłane szczegółowe informacje.
Koleżeński Komitet Organizacyjny:
Ryszard SALA: +4822 (6) 837 803
Tadeusz HADUCH: +4822 (6) 839 255
Wiesław PODLECKI: +4822 (6) 877 704
Grzegorz WAJDA: +4822 (6) 878 127
Mazur, absolwent Ośrodka Szkole-
nia Lotniczego nr 4, nawigator
pierwszej klasy, nakazał pilotowi
porucznikowi Henrykowi Szelidze
zakręcić w prawo. Podczas wykony-
wania tego manewru pilot poczuł
uderzenie w tył samolotu. Bombo-
wiec zaczął się raptownie zniżać,
zapalił się i wpadł w lewy korko-
ciąg. Nie reagował w ogóle na stery.
Płonąc, zderzył się z ziemią.
Późniejsze oględziny wraku po-
twierdziły, że uderzenie faktycznie
nastąpiło od tyłu, o czym świadczyło
odcięcie górnej części steru kierunku
(statecznika pionowego), większej
części lewego statecznika poziome-
go i lewego skrzydła przy gondoli
silnikowej.
SZPIEG W OGRÓDKU
Kiedy porucznik Szeliga katapulto-
wał się, nie wiedział, że jako jedyny
ocalał z katastrofy. Zginęli pozostali
członkowie jego załogi: nawigator po-
rucznik Mieczysław Mazur i strzelec
radiotelegrafista sierżant Janusz
Rutkowski. Ten ostatni jako strzelec
ogonowy nie miał szans na przeżycie.
Jego kabina w bombowcu była uloko-
wana zaraz przy stateczniku piono-
wym. Sam ogon samolotu był krótki,
a ciasna kabina uniemożliwiała szyb-
ką ewakuację. Strzelec zginął więc
zaraz po zderzeniu. Nie przeżył też
czeski pilot major Miroslav Valášek,
mimo że się katapultował. Jego
ciało spadło na ziemię w okolicach
Barrandova.
spadochronem na przedmieściach
Pragi, w przydomowym ogródku.
Wiele nerwów kosztowała go ta nie-
spodziewana wizyta w bratniej stoli-
cy, bo początkowo wzięto go za szpie-
ga. Czesi byli wtedy szczególnie
uczuleni na działania wywiadu au-
striackiego i wszędzie dopatrywali się
inwigilacji. „Przetrzymano go więc
w areszcie i dopiero następnego dnia
pracownicy polskiej ambasady wycią-
gnęli Szeligę z opresji”, mówi Marek
Idzior, który rozmawiał na ten temat
z majorami Marianem Turkotem
i Stanisławem Kozłowskim z Powi-
dza, pamiętającymi to zdarzenie.
SZUKANIE WINNEGO
Winą za spowodowanie katastrofy
obarczono czeskiego pilota, który nie
zachował ostrożności i staranował pol-
ski samolot, wykonujący w tym czasie
manewr skrętu. Valášek uderzył w sta-
tecznik pionowy Iła, i to nie ulega wąt-
pliwości. Czescy badacze uważają jed-
nak, że to nagły manewr w prawo pol-
skiej maszyny był przyczyną zderze-
nia. Nie biorą jednak pod uwagę, że
w miejscu, w którym znalazł się bom-
bowiec, pilot musiał, zgodnie z zada-
niem, wykonać ten manewr. Nieuwa-
ga majora Valáška, na co dzień świet-
nego pilota 3 Letky (3 Eskadry 1 Puł-
ku), stała się przyczyną tragedii.
Za stracony bombowiec Ił-28 o tak-
tycznym numerze kadłubowym 40
i fabrycznym 56219 dostaliśmy od
Czechosłowacji taki sam tytułem
rekompensaty. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009


Panu st. chor. sztab. Wiesławowi
KORPIKIEWICZOWI
wyrazy współczucia i głębokiego żalu
z powodu śmierci
MATKI
składają
dyrektor, kadra i pracownicy wojska
Departamentu Ochrony Informacji
Niejawnych MON.
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
Panu kpt. Pawłowi GRUNTOWI
z powodu śmierci
OJCA
składają
dowództwo, kadra zawodowa, żołnierze
i pracownicy wojska
Centralnej Grupy Działań
Psychologicznych.
Komandorowi podporucznikowi
Januszowi WITKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
MAMY
składają
koleżanki i koledzy
z Zarządu Planowania Rozwoju – N5
Sztabu MW.
Wyrazy głębokiego współczucia
i szczere kondolencje
Panu kpr. Robertowi PŁOSKIEMU
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowództwo, kadra zawodowa, żołnierze
i pracownicy wojska
Centralnej Grupy Działań
Psychologicznych.
H O R Y Z O N T Y
„Im droższy człowiek, tym większy ból,
lecz wolą Boga jest rozstanie...”
st. chor. Krzysztofowi
FEDOROWICZOWI
wyrazy szczerego, głębokiego żalu
i współczucia
z powodu śmierci
MATKI
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
22 Ośrodka Dowodzenia
i Naprowadzania w Bydgoszczy.
Wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
Panu Pułkownikowi Adamowi
WOJCIECHOWSKIEMU
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
kadra i pracownicy Logistyki
Pomorskiego Okręgu Wojskowego.
Pani Iwonie ZWOLAK-POWARYCZ
oraz Jej NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego współczucia i żalu
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
oficerowie oraz pracownicy
Departamentu Budżetowego MON.
Panu płk. dr. Markowi STRZODZIE
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy szczerego współczucia
i żalu z powodu śmierci
MAMY
składają
kadra i pracownicy
Wydziału Zarządzania i Dowodzenia
Akademii Obrony Narodowej.
RODZINIE
wyrazy głębokiego żalu i szczerego
współczucia z powodu śmierci
Wojciecha Szczęsnego KACZMARKA
byłego prezydenta miasta Poznania
składają
kadra i pracownicy
Komendy Garnizonu Poznań.
Panu Pułkownikowi Stanisławowi
GOŹDZIEWSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
MAMY
składają
kierownictwo, kadra i pracownicy
Zarządu Organizacji i Uzupełnień – P1
oraz koleżanka i koledzy
z Oddziału Kompetencyjno-
-Normatywnego.
Społeczność kombatancka naszego
Związku z głębokim żalem przyjęła
wiadomość, że 1 czerwca 2009 roku
odszedł na wieczną wartę
płk mgr Karol MAJ
partyzant Batalionów Chłopskich,
długoletni wykładowca Akademii Sztabu
Generalnego WP, były wicedyrektor
ds. obronnych Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego, pracownik
NIK, uczestnik Misji Pokojowych ONZ.
Za męstwo odznaczony Srebrnym
Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem
Walecznych oraz innymi odznaczeniami
państwowymi i pamiątkowymi. W osobie
Zmarłego tracimy zasłużonego weterana
II wojny światowej i serdecznego Kolegę.
Cześć Jego pamięci!
Wyrazy współczucia
RODZINIE
składają
Zarząd Główny Związku Kombatantów
RP i Byłych Więźniów Politycznych.
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 61
 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

PRAWIE SIEDEMDZIESIĄT
LAT po wydarzeniach
z 3 września 1939 roku na
nadnarwiańskich błoniach
odbyła się inscenizacja
historyczna „Atak
podlaskiej brygady
kawalerii na Prusy”.

Ponowny atak na Prusy

MAREK SARJUSZ-WOLSKI

Rekonstrukcja była doskonałą lekcją historii oręża polskiego,

obrazującą głównie taktykę jazdy polskiej w II wojnie światowej.

W
trakcie kampanii wrześniowej
polska armia atakowała tery-
torium nieprzyjaciela. Piecho-
ta Armii „Poznań” przekracza-
ła granicę III Rzeszy w Wielkopolsce, dzięki
czemu jej dowódca generał Tadeusz Kutrzeba
upewnił się, że na przedpolu Warty nie grozi
niemiecki atak. Niestety, wódz naczelny
Edward Rydz-Śmigły nie wyciągnął właści-
wych wniosków z tych meldunków i nie zezwo-
lił Wielkopolanom na przegrupowanie oraz po-
moc armiom „Łódź” i „Kraków”, które przyjęły
główne uderzenie wroga od południa.
W tym czasie (3 września 1939 roku) na
północy generał Czesław Młot-Fijałkowski,
dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej
„Narew”, otrzymał zezwolenie na użycie Pod-
laskiej Brygady Kawalerii do wypadu na Pru-
sy Wschodnie. Brygada miała rozpoznać siły
niemieckie w rejonie Biała–Drygały. O 4.00
w nocy z 3 na 4 września Polacy przekroczyli
granicę pruską. 5 Pułk Ułanów Zasławskich
nacierał na lewym skrzydle. Ułani zdobyli So-
kalen, Kowalen i Klarheim. Wzięli do niewoli
trzydziestu jeńców, w tym dwóch oficerów,
zdobyli piętnaście ciężkich karabinów maszy-
nowych, dwa samochody, pistolety i karabiny.

62 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009

 H O R Y Z O N T Y
INSCENIZACJĘ ATAKU WYKONAŁY
GRUPY REKONSTRUKCYJNE
Z POLSKI, NIEMIEC I ROSJI
FOT. STUDIO IWONA/ISW (4)
Zwycięstwo zostało okupione śmiercią czte-
rech żołnierzy. Ranny odniosło pięciu ofice- GOŚCIEM
rów, podoficer i dwunastu ułanów. HONOROWYM
i koordynatorem
Prawie siedemdziesiąt lat po tamtych wyda- uczestnictwa
rzeniach na nadnarwiańskich błoniach odbyła wojska
się inscenizacja historyczna „Atak podlaskiej w uroczysto-
brygady kawalerii na Prusy” w wykonaniu ściach był szef
Wojewódzkiego
grup rekonstrukcji historycznych z Polski, Nie- Sztabu
miec i Rosji. Obejrzały ją setki mieszkańców Wojskowego
Ostrołęki. Rekonstrukcja była doskonałą lek- w Warszawie
cją historii oręża polskiego, obrazującą zwłasz- pułkownik
Roman
cza taktykę jazdy polskiej w ostatniej wojnie. Ćwikliński.
Widzowie obejrzeli wprawdzie nie kawaleryj-
ORGANIZATORAMI IMPREZY
BYLI: prezydent Ostrołęki
Janusz Kotowski, kierownik
Urzędu do spraw Kombatan-
tów i Osób Represjonowa-
nych Janusz Krupski, Stowa-
rzyszenie Krajowe Koło Wete-
ranów, ich Rodzin i Przyjaciół
5 Pułku Ułanów Zasławskich
w Ostrołęce, Fundacja Polo-
nia Militaris oraz Wojskowa
Komenda Uzupełnień
w Ostrołęce pod dowódz-
twem podpułkownika
Krzysztofa Gemzy.
Od Zasławia imię wzięli
W e wrześniu 1920
roku armia polska
rozpoczęła ofensywę
Ułanów otrzymał zada-
nie rozpoznania okolicy
Zasławia. Zaskoczył od-
115 ułanów. Wzięli do
niewoli 1106 jeńców,
zdobyli działa, karabiny
na froncie południo- działy radzieckiej 24 Dy- maszynowe oraz tabor
wym. Celem było osta- wizji i odniósł zwycię- wojskowy. Poległo 103
teczne wyparcie bolsze- stwo w szarży. „Żela- żołnierzy radzieckich.
wików z Małopolski zna” dywizja została Zginął jeden polski ofi-
Wschodniej. 23 wrze- całkowicie rozbita. cer. Kilku ułanów zosta-
śnia 1920 roku 5 Pułk W ataku wzięło udział ło rannych. 
ską szarżę, lecz (zgodnie z historycz- Roberta Woronowicza, Żandarmeria
ną prawdą) atak spieszonych ułanów. Wojskowa z Ciechanowa, pododdział
Po inscenizacji odbyła się defilada z Ośrodka Szkolenia Poligonowego
ulicami Ostrołęki, w której wzięły udział w Bemowie Piskim (dziedziczącego
pododdziały Wojska Polskiego, harce- tradycje 5 Pułku Ułanów) oraz przed-
rze, grupy rekonstrukcyjne, można też stawiciele jednostek wojskowych z Gi-
było zobaczyć sprzęt historyczny. Prze- życka, Przasnysza i Ostrowi Mazowiec-
marszowi towarzyszyła Orkiestra Repre- kiej. Defiladę zakończyła zbiórka na
zentacyjna Wojsk Lądowych pod batutą placu generała Józefa Bema, gdzie zwy-
majora Artura Czereszewskiego. cięzcom zawodów kawaleryjskich (od-
Uczestniczyli w nim także: Reprezenta- były się przed inscenizacją bitwy) wrę-
cyjny Szwadron Kawalerii Wojska Pol- czono nagrody oraz odznaki pamiątko-
skiego pod dowództwem porucznika we 5 Pułku Ułanów Zasławskich. 
POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 63
 M O D A N A
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
PIOTR BERNABIUK
Gra o wszystko
Uczestnikom Selekcji mówi się otwarcie: będziemy wami
manipulowali i starali się znaleźć granice waszej wytrzymałości fizycznej.
P
rzygotowania do XII Selekcji od
kilku miesięcy idą pełną parą.
W tym roku należy się spodzie-
wać wysypu debiutantów. Pojawi
się grupa osiemnastolatków, którzy z nie-
cierpliwością czekali na podanie terminu
Selekcji, ponieważ martwili się, czy zdążą
osiągnąć pełnoletność. Ponadto major re-
zerwy Arkadiusz Kups po raz kolejny,
jeszcze przed startem, „wyeliminował”
z gry finalistów ostatnich dwóch edycji. Nie
mogą też brać udziału osoby wcześniej peł-
niące role instruktorów. „Chodzi tu między
innymi o to, by mistrzowie nie blokowali
miejsca następcom”, twierdzi Kups. Ideą
Selekcji jest bowiem pozyskiwanie „naryb-
ku” i wskazywanie młodym ludziom drogi
do wojska, do wymarzonych formacji, a nie
rozwijanie nowej dyscypliny sportów eks-
tremalnych. Ktoś, kto ukończył Selekcję,
nie powinien tracić czasu w kolejnych edy-
cjach, tylko się rozwijać.
Do rozpoczęcia zawodów pozostał jesz-
cze miesiąc, a chętnych jest już ponad czte-
rystu. Wszystko wskazuje na to, że prese-
lekcja, będąca wstępną eliminacją do gry,
64 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
M U N D U R
W tym roku
honorowy patronat
nad Selekcją objął
minister obrony narodowej
Bogdan Klich. Imprezie
patronuje również
redakcja „Polski
Zbrojnej”.
Setka wybrańców spotka się na skraju Cen-
trum Szkolenia Wojsk Lądowych w Drawsku,
by przez pięć dni zmagać się z wielkimi prze-
strzeniami pasów taktycznych, pokonywać je-
ziora, mokradła oraz wyrafinowane przeszko-
dy i zasadzki zastawiane przez instruktorów.
W wielkiej grze o nic, jak mawiają złośliw-
cy, która dla wielu jest grą o wszystko, głów-
ną nagrodą będą, jak zwykle, uściski dłoni
majora Arkadiusza Kupsa oraz instrukto-
w tym roku odbędzie się 18 lipca w Byd- rów. Podobnie jak w poprzednich latach, nie
goszczy. Konkurencje preselekcji podano zabraknie wśród nich szkoleniowców z róż-
już na stronie internetowej poświęconej nych formacji, poszukujących do służby
grze, jednakże zgodnie z panującymi zwy- w nich ludzi o specjalnych predyspozycjach.
czajami w większości rubryk wstawiono na Wielu „absolwentów” gry znalazło miejsce
razie, i zapewne pozostaną tam do końca, w wybranych jednostkach wojskowych, tak-
znaki zapytania, bo nigdy nie wiadomo do że w służbach MSWiA. 
końca, co spotka uczestników. Uroczystym
Zgłoszenia i informacje
akcentem rozpoczynającym blisko tygo- o Selekcji można znaleźć
dniowe zmagania będzie spotkanie uczest- na stronie:
ników z byłymi żołnierzami 56 Kompanii www.combat56.pl
Specjalnej pod tablicą pamiątkową poświę-
coną pamięci tej jednostki.
Dwunasty raz w Drawsku
Cel Selekcji zawsze jest ten sam: dać młodym ludziom
szansę dostania się do elitarnych jednostek.
C entrum Szkolenia Wojsk
Lądowych w Drawsku, je-
den z największych poligonów
nierza Polskiego, a obecnie
Selekcji organizowanej przez
majora rezerwy Arkadiusza
Polskiego oraz formacji służą-
cych porządkowi i bezpieczeń-
stwu państwa. Istotne jest
wojskowych w Europie, już po Kupsa, jest sprawdzian dla również podtrzymanie tradycji
raz dwunasty będzie gościło młodych ludzi, który wyłoni nieistniejącej już 56 Kompa-
uczestników Selekcji. Od po- późniejszych kandydatów do nii Specjalnej, której Kups był
czątku inspiracją Selekcji Żoł- elitarnych jednostek Wojska szkoleniowcem. 
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto



Ameryka na haju
KSIĄŻKA

W ielu czytelników „Pol-

ski Zbrojnej” pamię-
ta zapewne film „Las Ve-
Po czterech latach spędzonych gas Parano” z Johnnym
w amerykańskim więzieniu Marian Deepem w roli głównej. Zo-
Zacharski (z przodu) wraca na Wschód stał on nakręcony właśnie
w ramach wymiany szpiegów. na podstawie powieści
„Lęk i odraza w Las Vegas”
 autorstwa dziennikarza
KSIĄŻKA
Polski Bond Huntera S. Thompsona. Jej
bohaterowie to dziennikarz
Duke i samoański adwokat
Gonzo, którzy ruszyli w sza-
Fascynująca autobiografia legendy leńczą podróż w poszuki- mu – u schyłku epoki dzie-
polskiego wywiadu. waniu „amerykańskiego
snu”. Obaj przez całą wy-
ci kwiatów, na chwilę
przed tym, jak za rządów

W czerwcu 1985 roku na moście

Glienicke między Berlinem
Wschodnim a Zachodnim doszło do bez-
precedensowej wymiany. W zamian za
Mariana Zacharskiego i trzech innych
szpiegów wschodnioeuropejskich prze-
kazano Amerykanom dwudziestu pięciu
więźniów zza żelaznej kurtyny. Tak za-
kończyła się praca w USA polskiego su-
perszpiega czasów zimnej wojny.
Podczas prezentacji książki jego przy-
jaciel i niegdyś przełożony generał
Henryk Jasik, były szef wywiadu Urzę-
du Ochrony Państwa, podkreślał
ogromny talent Zacharskiego jako asa
wywiadu. Z jego autobiografii dowiemy
się, jak został zwerbowany do służb
wywiadowczych oraz jak zdobywał taj-
ne informacje. W 1975 roku wyjechał
do USA jako przedstawiciel polsko-
amerykańskiej firmy eksportującej ma-
szyny. Jednocześnie od Williama Bella
(pracownika firmy Hughes Aircraft zaj-
mującego się projektowaniem radarów
na potrzeby wojska), z którym grywał
w tenisa, kupował tajne informacje.
Dzięki niemu służby wywiadowcze PRL
uzyskały między innymi dokumentację
techniczną systemów radarowych my-
śliwców F-14, F-15, F-16, F-18, bom-
bowca strategicznego B-1, systemu so-
narowego dla okrętów podwodnych, do-
kumentację ulepszonej rakiety Hawk
i plany pocisków rakietowych Phoenix
i Patriot. W 1981 roku został areszto-
wany przez FBI i skazany na dożywocie
za szpiegowanie na szkodę Stanów
Zjednoczonych. Jednak po czterech la-
tach więzienia wymieniono go za innych
agentów.
„Pisałem tę książkę przez wiele lat, bo
pamięć jest ulotna, była także moim glej-
tem bezpieczeństwa”, przyznał Marian
Zacharski podczas telekonferencji pro-
mującej książkę. Podkreślał, że autobio-
grafię napisał dla zwykłego czytelnika,
który nie wie, że Polska miała świetny
wywiad. Dodał, że zależy mu, aby dzięki
tej publikacji pokazać swoim przeciwni-
kom, że wywiad PRL nie był organizacją
przestępczą. Jak twierdził, na pracę
w nim zdecydował się z pobudek patrio-
tycznych oraz chęci przeżycia przygody.
Na pytanie, czy nie przeszkadzało mu,
że z jego pracy korzystał głównie Zwią-
zek Radziecki, odpowiedział, iż rolą ofi-
cera wywiadu jest zbieranie dokumen-
tów, a nie rozpatrywanie, co się z nimi
dzieje: „W tego typu służbach nie ma pil-
nych uczniów wykształconych na kodek-
sach etyki i moralności”.
Książkę czyta się świetnie – jak połącze-
nie powieści sensacyjnej z dokumentem
pokazującym kulisy pracy agentów. Dodat-
kową atrakcją są fotografie Zacharskiego
i fotokopie dokumentów sporządzanych
podczas procesu oraz artykułów praso-
wych na jego temat. (AD)  tował bowiem tylko z bratem
Marian Zacharski, „Nazywam się
Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew
regułom”, Zysk i S-ka, Poznań 2009
prawę są naćpani, a ich au-
to jest załadowane po brze-
gi narkotykami. Jakimś cu-
dem udaje im się uniknąć
policyjnej kontroli i nie tra-
fić za kratki. Podczas po-
dróży między innymi zdoby-
wają akredytację na konfe-
rencję prokuratorów okrę-
gowych, która poświęcona
jest... narkotykom.
Obłąkańcza wyprawa jest
pretekstem do pokazania
Ameryki podczas przeło-
Pod naszym patronatem
R owerami Tatry objecha-
ło dookoła mnóstwo lu-
dzi, ale nieliczni decydują
się na pokonanie trasy li-
czącej 205 kilometrów w je-
den dzień. Wśród wyścigów
kolarskich i rajdów tury-
stycznych, impreza organi-
zowana przez kapitana le-
karza Narcyza Sadłonia wy-
różnia się góralskim klima-
tem i rodzinną atmosferą.
W pierwszych edycjach star-
Wojtkiem. Dopiero w ubie-
głym roku (do szóstej edycji)
zgłosiło się pół setki zawod-
ników, w tym spora grupa
Nixona powstała w kraju
atmosfera spisków i po-
dejrzeń. Przez książkę
przewija się też dyskretnie
wątek wojny wietnamskiej.
Powieść jest napisana
w sposób błyskotliwy, lek-
ki i zabawny. Świetna lek-
tura na wakacje. (TG) 
Hunter S. Thompson, „Lęk
i odraza w Las Vegas”,
Niebieska Studnia,
Warszawa 2008
wojskowych. W tym roku
VII Rajd Rowerowy „W jeden
Dzień Dookoła Tatr” rozpo-
czyna się w sobotę 4 lipca,
o godzinie 8.00 z parkingu
u wylotu Doliny Kościeliskiej
w stronę Witowa, następnie
jedziemy przez Suchą Horę,
Oravice, Zuberec, Przełęcz
Huty, Liptowski Mikulasz,
Jamnik, Podbańskie, Stary
Smokowiec, Tatrzańską
Łomnicę, Żdiar na Łysą Pola-
nę i stamtąd przez Zakopa-
ne do mety w Kościelisku. 
Więcej informacji:
www.tatryrajd.pl

POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009 65


F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Sukces utajniony
J
edno wydarzenie i dwa
zaskoczenia. Chodzi o mi-
strzostwa świata wojsko-
wych w lekkoatletyce,
które niedawno odbyły się
w Sofii. Szczerze mówiąc, nie sądzi-
łem, że takie imprezy są
jeszcze gdziekolwiek
organizowane.
W czasach powszech-
nej szczęśliwości ist-
niały Spartakiady Ar-
mii Zaprzyjaźnionych,
które, jak pamiętam,
wyzwalały spore emo-
cje nie tylko na szczeblu
ministerialnym. Szeroko
informowała o tej rywa-
lizacji prasa, więc i kibi-
ce byli dość dobrze zo-
rientowani w sytuacji.
Szczególnie wtedy, gdy
naszym dzielnym spor-
towcom w mundurach uda-
wało się wygrać z tymi,
z którymi teoretycznie byli
najbardziej zaprzyjaźnieni.
Gdy trwały wspomniane
mistrzostwa w Sofii, media
zajęte były akurat opisywa-
niem tego, co przez dwie minuty
i piętnaście sekund robił na boisku
koszykarz Marcin Gortat i w jaki
sposób zdobył swoje trzy punkty dla
zespołu Orlando Magic. Trudno się
więc dziwić, że występy wojskowych
lekkoatletów potraktowane zostały
na łamach oraz w eterze z niemal
pełną dyskrecją. Trochę szkoda, bo
FOT. WWW.SXC.HUI
w stolicy Bułgarii okazało się, że na
tym małym sportowym poletku je-
steśmy światową potęgą. Polacy zdo-
byli 11 medali, w tym cztery złote.
66 POLSKA ZBROJNA NR 26 | 28 CZERWCA 2009
Strefa sportu
A jednak jesteśmy potęgą w wojskowym sporcie.
Podejrzewam, że mało kto w Polsce o tym wie,
w samym wojsku również.
Najwięcej spośród 37 startujących
reprezentacji, więcej niż dawni
i obecni przyjaciele razem wzięci!
To jest właśnie moje drugie zasko-
czenie związane z zawodami, które
odbyły się w Sofii.
Najlepsi w ekipie zwycięzców oka-
zali się czterystumetrowcy, którzy zajęli
dwa czołowe miejsca (Piotr Klimczak
przed Marcinem Marciniszynem). To
akurat najmniejsza niespodzianka dla
kogoś, kto od lat interesuje się lekko-
atletyką. Jak sięgam pamięcią, za-
wodnicy wojskowych klubów zawsze
wiedli prym w biegu na jedno okrą-
żenie. Na początku lat sześćdziesią-
tych nie miał sobie równych repre-
zentujący Zawiszę Bydgoszcz Jerzy
Kowalski. To on jako pierwszy w Pol-
sce zaczął uzyskiwać rezultaty na światowym
poziomie. Zaraz potem nastała era Andrzeja
Badeńskiego, który przez całą karierę docho-
wał wierności warszawskiej Legii. Jego part-
nerami w sztafecie byli Stanisław
Grędziński ze Śląska Wrocław
i Jan Balachowski z Wawelu
Brak ciągłości to
w ostatnich latach
jeden z grzechów
głównych polskiego
sportu.
Kraków. Natomiast liderem
następnego pokolenia wy-
bitnych czterystumetrow-
ców był kolejny reprezen-
tant wrocławskiego Śląska
Ryszard Podlas.
Brak ciągłości to je-
den z grzechów głów-
nych polskiego sportu
w ostatnich latach. Je-
śli już odnosimy sukce-
sy, to są one jednostkowe
i krótkotrwałe. Wojskowi czterystumetrow-
cy stanowią tu chlubny wyjątek. Podejrze-
wam, że mało kto o tym w Polsce wie, w sa-
mym wojsku również. 
WIZYTÓWKA
ANDRZEJ FĄFARA
Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
bardziej lubi „spocznij”.
Firma Airbus Military oferuje nowatorskie i konkuren-
cyjne rozwiązania odpowiadające aktualnym i przy-
szłym potrzebom rynku – od lekkich i średnich tak-
tycznych samolotów transportowych do ciężkich
transportowców, wielozadaniowych samolotów trans-
portowo-tankujących (MRTT) i wyspecjalizowanych
statków powietrznych przeznaczonych do misji istot-
nych dla nadzoru obszaru morskiego i kluczowych dla
bezpieczeństwa narodowego. Firma Airbus Military
prowadzi działalność na skalę globalną, a jej wyroby
charakteryzują się najwyższą efektywnością w połą-
czeniu z najnowocześniejszą technologią.