You are on page 1of 68

Pragmatyczna Propaganda Ekranowe

żonglerka strona 8 sukcesu strona 37 wojny strona 55


w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 30 (652) 26 lipca 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Polskie
pole minowe
strona 27

Choć firmy mogą oczyszczać teren z min i niewybuchów,


to ich likwidację wolą pozostawić wojsku.
J A S N O W I Z O R

FOT. STUDIO IWONA/ISW


BORYSOW, 2009 ROK

I D E O L O
MAREK
Osioł na rykowisku SARJUSZ-WOLSKI
Truman, Truman, spuść ta bania,
to jest nie do wytrzymania.

F
raza powyższa, szalenie popularna w kolejce na wejście, gdyż ludzie chcieli zoba- tyk „Polityki”, i skonstatował: „John Davis,
w Polsce lat pięćdziesiątych XX wieku, czyć cokolwiek amerykańskiego; ludzie chcieli ambasador USA w Polsce, pisał w jednym z ra-
zaświadczała o literalnie masochistycz- zebrać jakiekolwiek informacje o kraju czter- portów: «Polacy podziwiają Amerykanów po-
nych akcentach miłości Polaków do USA. dziestu ośmiu gwiazd; ludzie chcieli przez nad miarę i przeceniają to, co możemy dla nich
Oczywiście rozmiłowanie, poza aspektem poli- chwilę popatrzyć na rzeczy zrobione przez lu- zrobić». Dziś podobne zdanie zapewne już by
tycznym, miało także kolor zielony. Twarda wa- dzi zza oceanu, którzy nigdy im nie pomogą. nie padło. Ale wystawa dotyczy czasów, gdy
luta ustawiała całe podlaskie i góralskie familie. Jest to miłość nieszczęśliwa; miłość bez cienia nasz miłosny sen, mimo granic, nie znał jeszcze
Te z kolei wysyłały na pokładzie MS „Batory” wzajemności; i już chyba ostatnia”. granic. To opowieść o wielkim nieodwzajem-
coraz to nowe, zarażone amerykańskim marze- Spełnienie miłości dokonało się na irackich nionym uczuciu: Polski do USA”.
niem, pokolenia, za kałużę. Najukochańsza pustyniach. Polscy dygnitarze chodzili dumni I oto mężowie stanu, oskarżani latami przez
ciotka nazywała się UNRRA (United Nations jak pawie, kiedy Donald Rumsfeld oświadczał niemieckich i francuskich dyplomatów, że są
Relief and Rehabilitation Administration). się „Nowej Europie”. Nieskromnie przyznam amerykańskim koniem trojańskim w Europie,
Przyjeżdżała z podarkami głównie do Pola- się do akuszerki tezy polemicznej, którą w roz- uwierzyli w słowa „Yes, we can” i do ich autora
ków, Chińczyków, Włochów i Jugosłowian. mowie z niżej podpisanym ogłosił był wówczas napisali szlachetny list: „Gdy nowa administracja
Ciocia zmarła niestety nagle w 1947 roku, światu profesor Zdzisław Najder. Lemat ów Obamy wyznacza priorytety swej polityki za-
a wujek Marshall ze swym planem już do Pol- (czyli teza pomocnicza, stosowana w matema- granicznej, nasz region jest jednym z tych, o któ-
ski nie dotarł. Nie mógł, bo dla towarzysza tyce dla uproszczenia dowodów istotniejszych ry Amerykanie przestali się martwić”. Tymcza-
Tomasza (pseudonim artystyczny Bolesława twierdzeń) brzmiał: „Jesteśmy osłem trojań- sem on już od dość dawna nie jest na liście prio-
Bieruta) i jego trupy Waszyngton był już skim!”. Najboleśniej doświadczyli jego prawdy rytetów Waszyngtonu. Strategiczna oś amery-
śmiertelnym zagrożeniem. polscy weterani, rozbierani na amerykańskich kańskich interesów wiedzie przez Turcję, by wy-
By przekonać do tego poglądu postępowy lotniskach przez border controllerów. „Przecież mienić ziemię najbliższą nam geograficznie.
elektorat, w 1952 roku urządzono w warszaw- jesteśmy sojusznikami. Razem walczymy w Przywołajmy raz jeszcze słowa Marka Hłaski:
skim Arsenale wystawę „Oto Ameryka”. Były Iraku i Afganistanie”, próbowali ratować honor „Polacy przechodzący koło ambasady amery-
tam sceny niewolnicze z życia Murzynów, ston- i resztki wygasającego uczucia. „It doesn’t kańskiej zdejmowali czapki, aby oddać honor
ka ziemniaczana, którą Wuj Sam zrzucał z sa- make me any fucking difference”, słyszeli w gwiaździstej fladze. I ja również należałem do
molotów na plantacje socjalistycznych ziemnia- odpowiedzi. nich. Po zakończonych lekcjach szliśmy Alejami
ków, pistolety dla szpiegów, bomby napalmo- Po pięćdziesięciu siedmiu latach od pamięt- Ujazdowskimi i zdejmowaliśmy czapki przed
we… Marek Hłasko na kartach „Pięknych nej ekspozycji w Arsenale, Muzeum Narodowe ambasadą, a stojący tam żołnierz patrzył na nas
dwudziestoletnich” wspominał: „Skutki wysta- w Krakowie zorganizowało wystawę „Amery- z pełną zainteresowania życzliwością, jaką za-
wy były straszliwe; godzinami czekało się kański sen”. Zwiedził ją Piotr Sarzyński, kry- zwyczaj poświęca się garbusom i idiotom”. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 3


K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 45 | MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER,
8 | ARTUR GOŁAWSKI TADEUSZ WRÓBEL
Pragmatyczna żonglerka Czekając na przesilenie
16 | JANUSZ B. GROCHOWSKI 47 | ANDRZEJ JONAS
Odrębność w Państwie Środka
Operacja zawikłana
48 | MARCIN KACZMARSKI
21 | LECH MAJEWSKI
Duma i uprzedzenie
ARTUR GOŁAWSKI Od zawsze skrzydła
49 | MAŁGORZATA
22 | MARCELI KWAŚNIEWSKI
Pragmatyczna My się nie boimy
SCHWARZGRUBER

żonglerka 8 24 | ARTUR GOŁAWSKI


Granice niezgody
54 | ROMAN KUŹNIAR
USTAWA PRAGMATYCZNA sprzed pięciu lat Saper na każdą okazję
była tak nowoczesna, że aż niewykonalna. A jednak Europa
Po trzech nowelizacjach nie krępuje już żołnierzy.
27 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Polskie pole minowe
HORYZONTY
31 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Saperskie déjà vu 55 | MAREK PIELACH
36 | BOGUSŁAW PACEK Ekranowe wojny
Wojskowy okrągły stół 58 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Dwie armie, jedna krew
BEZPIECZEŃSTWO 62 | JACEK SZUSTAKOWSKI
Twardy kopciuszek
MAREK PIELACH 37 | TOMASZ OTŁOWSKI 64 | ZDZISŁAW NAJDER

Ekranowe Propaganda sukcesu


41 | TADEUSZ WRÓBEL
Jerozolima wyzwolona
65 | MICHAŁ DZIEWULSKI
wojny 55 Własnymi siłami Unikatowa Gwiazda
To właśnie W KINIE Amerykanie zrozumieli, 44 | ROBERT CZULDA 66 | ANDRZEJ FĄFARA
czym naprawdę jest wojna.
Papierowa doktryna Bezkrwawe bitwy

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; FOTOREPORTER


Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13, Jarosław Wiśniewski, ZDJĘCIE
CA MON 845 213; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; NA OKŁADCE
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl WSPÓŁPRACOWNICY Aleksander
REDAKTOR NACZELNY Norbert Bączyk, Robert Czulda, Andrzej Rawski
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW Fąfara, Krzysztof Głowacki, Janusz
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski, Grochowski, Paweł Henski, Mariusz
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Tadeusz Wróbel, tel.: +4822 684 03 55, Jędrzejko, Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski,
845 685, faks: 845 503; CA MON 840 355; Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Damian
sekretariat@redakcjawojskowa.pl Markowski, Marek Orzechowski, Bogusław Redaktor
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI Pacek, Marek Przybylik, Henryk Suchar wydania
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina JOANNA
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Marek Pielach, Roman DZIAŁ GRAFICZNY ROCHOWICZ
REDAKCJI WOJSKOWEJ Przeciszewski, Małgorzata Schwarzgruber, tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170;
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” Aaron Welman, Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244; Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Garmond PRESS, GLM.
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; Informacja: +4822 684 04 00
wko@redakcjawojskowa.pl BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski, OPRACOWANIE STYLISTYCZNE
tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200; tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
ZASTĘPCA DYREKTORA GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24 Renata Gromska (kierownik), Małgorzata Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
REDAKCJI WOJSKOWEJ 13, CA MON 262 413; Mielcarz, Aleksandra Ogłoza 6879 041, CA MON 879 041
ppłk Lech Mleczko KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił Jacek Szustakowski, BIURO REKLAMY I MARKETINGU DRUK
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, tel.: +4812 455 17 80, CA MON 131 780; Adam Niemczak (kierownik), Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Piotr Laskowski, CA MON 572 446, Anita Kwaterowska (tłumacz), Numer zamknięto: 20.07.2009 r.
mjr Tomasz Szulejko, Małgorzata Szustkowska,
REDAKTORZY PROWADZĄCY tel.: +4861 857 52 40, CA MON 572 240; tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 WROCŁAW: Bogusław Politowski, 684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz tel.: +4871 765 38 53, CA MON 653 853; reklama@redakcjawojskowa.pl
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.

4 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


M E L D U N E K
F L E S Z
W O J S K A L Ą D O W E

Medale
MICHAŁÓW. Medale „Za
Zasługi dla Obronności Kraju”
dostali rodzice, których synowie
pełnili służbę wojskową. Po odczy-
taniu decyzji ministra obrony
Bogdana Klicha komendant WKU
w Busku Zdroju podpułkownik
Jarosław Molisak w asyście władz
gminy Michałów odznaczył złotym
medalem honorowym Janinę
i Edwarda Herów, którzy

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI


wychowali aż pięciu synów
służących w naszej armii, oraz
srebrnym medalem Wiesławę
i Władysława Kisielewskich,
którzy wychowali na wzorowych
żołnierzy czterech synów.

Budżetowe cięcia w MON Most


KŁODZKO. Dowódca
Obawy żołnierzy się nie sprawdziły. Budżet resortu obrony 1 Brygady Saperów pułkownik
Daniel Król otworzył 13 lipca
nie ucierpi tak jak innych ministerstw po lipcowej nowelizacji ustawy budżetowej.

U stawa budżetowa na 2009


rok przewidywała wydanie
że po nowelizacji z 7 lipca budżet nie do 97 868 (wraz z nadtermi-
resortu obrony opiewa nadal na nowymi).

FOT. E. NOWICKA-SZUFLIK
na obronność 24 miliardy 24 miliardy 497 milionów zło- Drugim powodem przesunięcia
497 milionów złotych. Już na po- tych, wliczając w to zablokowa- 47 milionów do funduszu uposa-
czątku roku Rada Ministrów zapro- nych 1 miliard 947 milionów: żeń jest mniejsza niż przyjęto
ponowała blokady w wydatkach „Ponad tę wartość resort obrony w szacunkach budżetowych jesie-
poszczególnych resortów. MON nie został objęty żadnymi dodat- nią 2008 roku liczba zwolnień ka-
„straciło” wtedy 1 miliard 947 kowymi cięciami”. dry ze służby zawodowej. W paź-
milionów złotych. Na posiedze- Minister Piątas zapewnił, że dzierniku 2008 roku przewidy- odbudowany most na rzece
niu sejmowej Komisji Obrony na zmianach nie ucierpią wano odejście z niej czte- Jodłownik. Grupa robocza
Narodowej 14 lipca Czesław wynagrodzenia, uposa- Faktycznie rech tysięcy żołnierzy, z kompanii inżynieryjnej batalionu
Piątas, sekretarz stanu w MON, żenia i świadczenia budżet MON a do końca maja bieżą- wsparcia inżynieryjnego zakoń-
i Grażyna Żywiecka, zastępca emerytalno-rentowe wyniesie w 2009 cego roku z mundu- czyła prace związane z odbudo-
roku 1,75 procent
dyrektora Departamentu Finanso- żołnierzy. Cięcia fi- produktu krajowego
rem rozstało się 2440 wą, udrożnieniem oraz częściową
wania Sfery Budżetowej w Mini- nansowe ominą rów- brutto. osób. Przedstawiciele regulacją koryta rzeki. Dowódca
sterstwie Finansów, ujawnili nież wydatki związane Departamentu Kadr brygady podziękował wszystkim
szczegóły propozycji nowelizacji z bezpieczeństwem i dzia- twierdzą, że żołnierze żołnierzom za ciężką pracę
budżetu obronnego. łalnością kontyngentów w mi- przestali składać wypowiedze- w usuwaniu szkód popowodzio-
Okazuje się, że ubędzie z niego sjach. Dodał, że dochody MON nia stosunku służby. wych na ziemi kłodzkiej. 
około 175 milionów złotych, lecz w pierwszej połowie roku wynio- W przygotowanym sprawozda-
nie z kasy MON. Zredukowane zo- sły 81 milionów 887 tysięcy zło- niu minister Piątas podkreślił, że F L E S Z
staną wydatki na cele obronne Mi- tych, a obecne prognozy wskazu- wydatki majątkowe MON nie ule- M A R Y N A R K A W O J E N N A
nisterstwa Nauki i Szkolnictwa
Wyższego (na prace badawczo-roz-
ją, iż mogą zostać przekroczone gły zmianie, a 20 procent budżetu
o kolejne 10 milionów 770 tysię- resortu przeznaczone jest na mo- Piknik
wojowe), Ministerstwa Gospodarki cy. Dlatego w imieniu resortu za- dernizację armii. Generał Sodolski KOŁOBRZEG. 8 Flotylla Obro-
(na program mobilizacji gospodar- proponował nowelizację budżetu. pytany o planowanie budżetu ny Wybrzeża była jednym z partne-
ki) i samorządów (na pozamilitarne Ponadto wskazał na potrzebę MON na rok 2010 dodał, że usta- rów największej imprezy militarnej
przygotowania obronne). uaktualnienia kwot przeznacza- wa o przebudowie i modernizacji w Polsce – V Pikniku Wojskowego
Dyrektor Żywiecka dodała, że nych na uposażenia i inne należ- sił zbrojnych przewiduje 1,95 pro- i Służb Mundurowych w Kołobrze-
budżet obronny państwa według ności dla żołnierzy zawodowych cent produktu krajowego brutto na gu. 10 i 11 lipca wojsko i inne
planu wyniesie 1,947 procent w związku z koniecznością obronność. „I według tego wskaź- służby mundurowe promowali
PKB roku poprzedniego. Potwier- zwiększenia – po zwolnieniu ze nika, wprowadzonego w 2001 ro- obronność, tradycje oraz przypo-
dził to w rozmowie z dziennika- służby zasadniczej niemal wszyst- ku ze względu na wymogi śred- minali o historii. 
rzami generał brygady Grzegorz kich już żołnierzy – średniorocz- niookresowego planowania obron-
Sodolski, dyrektor Departamentu nego limitu żołnierzy zawodo- nego w NATO, zamierzamy pla- Więcej o pikniku w Kołobrzegu
Budżetowego MON, przyznając, wych w 2009 roku o tysiąc, łącz- nować budżet MON”. (JN)  można przeczytać na stronie 34.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 5


M E L D U N E K
GRUNWALD

Wielka
bitwa
CZŁONKOWIE
BRACTW RYCERSKICH
z Polski i zagranicy
– w sumie około 1300
osób – wzięli udział
18 lipca w inscenizacji Bi-
twy Grunwaldzkiej. Już po
raz dwunasty odtworzono
jedną z największych śre-
dniowiecznych bitew.
15 lipca 1410 roku na
polach pod Grunwaldem
naprzeciw siebie stanęły
wojska Zakonu Krzyżac-
kiego pod dowództwem
wielkiego mistrza zakon-
nego Ulricha von Jungin-
gena oraz połączone siły
polsko-litewskie, którymi
dowodził król polski
Władysław Jagiełło. Pod-
czas trzydniowych obcho-
dów grunwaldzkiego
święta można było też
oglądać średniowieczny
festyn i jarmark oraz
turniej konny. (AD) 

To nie sabotaż Mistrzowie


kierownicy
Kolejne Rosomaki dotarły na początku lipca do Afganistanu.

S iedem wozów dostarczono do


bazy Warrior, sześć do bazy
w Ghazni. „Nie są zniszczone,
mieć podciśnienie panujące
w niehermetyzowanych ładow-
niach samolotów An-124 Rusłan,
S ierżant Grzegorz Jędryka
z 25 Brygady Kawalerii Po-
wietrznej zwyciężył w „Konkursie
a lekko uszkodzone”, powiedział które wożą je z Polski do Afgani- o miano najlepszego kierowcy Sił
17 lipca generał Franciszek stanu”, wyjaśnił generał Gągor. Zbrojnych RP w 2009 roku”, zor-
Gągor, szef Sztabu Generalnego Generał Skrzypczak mówił ganizowanym przez Szefostwo
Wojska Polskiego. „To były uży- natomiast dziennikarzom, że nie Transportu i Ruchu Wojsk – Cen-
wane wozy, przekazane z jedno- wnosił do SKW o zajęcie się spra- trum Koordynacji Ruchu Wojsk
FOT. ANDRZEJ PINDOR

stek do zakładów w Siemianowi- wą. „Dowiedziałem się o tym w Centrum Szkolenia Sił Powietrz-
cach Śląskich, gdzie przygotowa- z «Gazety Wyborczej». Służby nych w Koszalinie.
no je do wylotu. Po odbiorze mają oczywiście obowiązek W szóstym finale konkursu
w Afganistanie żołnierze je sprawdzać podobne zdarzenia, ale uczestniczyły zespoły rodzajów sił
sprawdzili i wykryli głównie nie sądzę, by tu w grę wchodził zbrojnych, Inspektoratu Wsparcia
drobne usterki”, tak generał ko- sabotaż”, stwierdził, przychylając Sił Zbrojnych, Garnizonu Warsza-
mentował informacje „Gazety wą pompę dostarczymy z kraju się do opinii szefa SGWP, że wa i Żandarmerii Wojskowej. Po
Wyborczej”, której dziennikarze i wóz zostanie usprawniony”. przyczyną uszkodzeń może być testach pisemnych, slalomie Sta-
donieśli, że dowódca Wojsk Lą- W innym transporterze nie działa podciśnienie panujące w ładowni rem 266 i udzieleniu pierwszej po-
dowych generał broni Waldemar radiostacja. samolotu. mocy ofiarom zainscenizowanego
Skrzypczak zlecił śledztwo W najbliższych dniach zostanie Przypomniał też, że do końca wypadku miano wicemistrza kie-
w sprawie zniszczenia wozów wymieniona na wymontowaną września do kontyngentu trafi ko- rownicy przypadło bosmanowi
Służbie Kontrwywiadu Wojsko- z jednego z niesprawnych Roso- lejne siedemnaście Rosomaków. Krzysztofowi Klejnowi z Cen-
wego i że w grę wchodzi sabotaż. maków. W dwóch kolejnych trans- Siedem w wersji bojowej z wieżą trum Wsparcia Teleinformatycz-
Według szefa SGWP, tylko je- porterach odnotowano awarię mo- Hitfist i działkiem 30 milimetrów, nego i Dowodzenia Marynarki
den z dostarczonych wozów jest nitorów systemu obserwacji. „Na dziesięć z obrotnicą wieżową Wojennej. Trzecie miejsce zajął
niezdatny do jazdy – ma zepsutą pewne podzespoły Rosomaków z karabinem maszynowym kali- Andrzej Miszczuk z 9 Rejonowej
pompę układu chłodzenia: „No- wpływ w czasie transportu może bru 12,7 milimetra. (GOL)  Bazy Materiałowej. (MJ) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


Duża nowelizacja F L E S Z
S I Ł Y

Promocja
P O W I E T R Z N E

Sejm 16 lipca uchwalił tak zwaną dużą nowelizację


DĘBLIN. 10 lipca przed po-
ustawy o powszechnym obowiązku obrony. mnikiem Bohaterskim Lotnikom

Z nosi ona służbę nadtermino-


wą i zastępuje ją służbą kon-
traktową, wprowadza Narodowe
Sejm odrzucił poprawkę Prawa
i Sprawiedliwości, polegającą na
przyznaniu oficerskich awansów
Dęblińskiej Szkoły Orląt mianowa-
no 246 absolwentów Szkoły Pod-
oficerskiej Sił Powietrznych. Pierw-
Siły Rezerwy, których będzie moż- dla duchownych w formie zadość- szy stopień podoficerski nadał
na użyć również do działań uczynienia za służbę wojskową, szef wojsk lotniczych generał bry-
w ramach zarządzania kryzysowe- którą musieli odbyć jako klerycy. gady pilot Ryszard Hać. Prymu-
go, umożliwia służbę wojskową ko- W myśl poprawki duchownym sem szkoły została kapral Marta
biet na zasadach ogólnych. W pro- w uznaniu ich zasług z tytułu odby- Fokt. Dalszą zawodową służbę
jekcie zmieniono też zakres czyn- cia zasadniczej służby wojskowej wojskową absolwenci SPSP w Dę-
ności terenowych organów admini- w latach 1959–1980 można by blinie podejmą w jednostkach
stracji wojskowej i zniesiono prze- nadawać pierwszy stopień oficerski wojskowych na terenie całego kra-
szkolenie wojskowe studentów, – w przypadku szeregowych i pod- ju. To już piąta promocja absol-
a przysposobienie obronne w szko- oficerów – lub wyższe stopnie ofi- wentów dęblińskiej szkoły podofi-
łach gimnazjalnych i ponadgimna- cerskie. Resort obrony wskazywał cerskiej. 
zjalnych zastąpiono przedmiotem jednak, że taką możliwość dają już
edukacja dla bezpieczeństwa. obowiązujące przepisy. (ANN)  F L E S Z
Ż A N D A R M E R I A W O J S K O W A

Silny partner Pożegnanie


P olska jest jednym z najsilniej-
szych sojuszników w NATO”,
jektów. Wasz głos może przyczy-
nić się do transformacji NATO”,
WARSZAWA. Mazowiecki
Oddział Żandarmerii Wojskowej
FOT. KRZYSZTOF JAWORSKI

mówił przewodniczący Komitetu zaznaczył Włoch. w Warszawie 9 lipca 2009 roku


Wojskowego NATO, admirał Giampaolo Di Paola chwalił opuścili żołnierze z ostatniego
Giampaolo Di Paola, który od- generała Gągora (z którym rywa- poboru. Trzydziestu odchodzą-
wiedził 16–17 lipca Warszawę. Naj- lizował o funkcję przewodniczące- cych do rezerwy żołnierzy zasad-
wyższy funkcją wojskowy w struk- go KW NATO), że w znacznej niczej służby wojskowej pożegnał
turze NATO rozmawiał z genera- mierze przyczynia się on do trans- w sali tradycji Mazowieckiego Od-
łem Franciszkiem Gągorem, sze- formacji polskich sił zbrojnych. działu Żandarmerii Wojskowej za-
fem Sztabu Generalnego Wojska Pytany przez „Polskę Zbrojną”, stępca komendanta MOŻW pod-
Polskiego, o powstającej nowej czy te komplementy można uznać pułkownik Mariusz Gawroński.
koncepcji strategicznej sojuszu za przejaw wiary w to, że szef Żegnani żołnierze zostali miano-
oraz prowadzonych przez aliantów SGWP mógłby zastąpić admirała wani na stopień starszego szere-
FOT. 36 SPLT

operacjach zagranicznych, szcze- Di Paolę po zakończeniu kadencji gowego. Zastępca komendanta


gólnie w Afganistanie. na stanowisku w Brukseli, natow- MOŻW wręczył rezerwistom
„Spodziewamy się dużego ski gość odparł: „wierzę, że on nagrody rzeczowe od komendan-
Sokoły wkładu intelektualnego oraz ope-
racyjnego Polski do obu tych pro-
mógłby być silnym i właściwym
przywódcą komitetu”. (AG) 
ta głównego Żandarmerii Wojsko-
wej generała brygady Marka
dla VIP-ów Witczaka. 
Nocny rajd w Ghazni
W 36 Specjalnym Pułku Lot-
nictwa Transportowego
D wóch polskich żołnierzy zo- Marcin Gil, szef Sekcji Informa-
F L E S Z
L O G I S T Y K A

znalazły się dwa nowe śmigłowce


Sokół W-3, przeznaczone do trans-
stało lekko rannych w wyniku
ataku na patrol. Do zdarzenia do-
cyjno-Prasowej Polskich Sił Zada-
niowych w Afganistanie. Ostatni apel
portu najważniejszych osób w pań- szło 14 lipca na północny zachód Polscy żołnierze rozpoczęli jed- CHEŁMNO. Ostatni uroczysty
stwie. Do dyspozycji prezydenta, od Ghazni. Żołnierze patrolowali nocześnie kolejną operację pod apel w 3 Pułku Drogowo-Mosto-
premiera oraz marszałków sejmu centralną część prowincji. W czasie kryptonimem „Over the top”. Pod- wym z okazji zwolnienia żołnierzy
i senatu trafiły maszyny wyprodu- dojazdu do siedziby lokalnych czas nocnego rajdu śmigłowcowe- zasadniczej służby wojskowej do re-
kowane w zakładach PZL-Świd- władz dystryktu Khoghiani zostali go 11 lipca przejęli kontrolę nad zerwy odbył się 7 lipca. Jednostkę
nik, zamówione przez Minister- zaatakowani przez nieznanych Sangar – ośrodkiem okręgu Ajri- opuściło ponad 34 żołnierzy, którzy
stwo Obrony Narodowej pod sprawców. Poszkodowanych prze- stan w prowincji Ghazni. W czasie nie skorzystali z możliwości wcze-
koniec 2007 roku. Każda z nich wieziono śmigłowcem do bazy nocnej operacji przerzucono także śniejszego zakończenia służby.
zabiera ośmiu pasażerów. Kom- Ghazni, gdzie lekarze stwierdzili, żołnierzy i policjantów afgańskich. Sztandar pułku w imieniu wszyst-
fortowo wyposażone wnętrze że mają rany kończyn, które po- Działania mają służyć przejęciu kich zwalnianych do rezerwy poże-
śmigłowców zaaranżowała bry- wstały w wyniku porażenia odłam- kontroli nad tym strategicznie waż- gnała delegacja żołnierzy z bata-
tyjska firma McCarthy Interiors kami. Życiu i zdrowiu żołnierzy nie nym punktem prowincji i stworze- lionu drogowo-mostowego: szere-
– mają one między innymi skó- zagraża niebezpieczeństwo. „Jeden niu warunków umożliwiających gowy Dariusz Rakowski, szerego-
rzane fotele, klimatyzację i sateli- z poszkodowanych powrócił już bezpieczne przeprowadzenie tam wy Tomasz Pasturczak oraz szere-
tarny system łączności. (AD)  do służby”, poinformował major wyborów. (ATD)  gowy Łukasz Gajdowski. (PG) 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 7


P E R Y S K O P
ARTUR GOŁAWSKI
zajmuje się tematyką
związaną z rozwojem
Wojska Polskiego

Ustawa pragmatyczna sprzed pięciu lat


była tak nowoczesna, że aż niewykonalna.
Po trzech nowelizacjach nie krępuje już żołnierzy.

Pragmatyc
żonglerka

8 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

N
owa ustawa o służbie wojsko-
wej żołnierzy zawodowych by-
ła bezwzględnie potrzebna.
Dziś widzimy to lepiej niż da-

czna
wało się przewidzieć w latach
2002–2003, gdy powstawała. Przygotowała
ona grunt pod profesjonalizację i zwiększe-
nie wysiłku ekspedycyjnego sił zbrojnych,
wprowadzając korpus szeregowych zawodo-
wych i przewidując kierowanie całych jedno-
stek do zadań za granicą bez pytania o zgodę
żołnierzy.
Za wizjonerstwo oraz determinację należy się
uznanie dla promotora politycznego, ówczesne-
go szefa MON Jerzego Szmajdzińskiego, oraz
kreatora faktycznego, ówczesnego dyrektora
Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego
MON generała brygady Zbigniewa Jabłoń-
skiego. Trzeba jednak przyznać, że obok efek-
tywnych rozwiązań ta ustawa i towarzyszące jej
kilkadziesiąt aktów wykonawczych wprowadzi-
ły wiele zasad usztywniających politykę kadro-
wą. Jej pomysłodawcy nie liczyli się nie tyle
z oporem materii (wielu żołnierzy, nawet gene-
rałów, kontestowało ustawę), ile z garnizonowy-
mi realiami.
Ówczesne kierownictwo MON oczekiwa-
ło, że zostawi następcom nowoczesne narzę-
dzie do zarządzania umundurowanym perso-
nelem resortu, tymczasem przekazało im ty-
kającą bombę kadrową, której rozbrajanie
zajęło pięć lat. Każda spośród dziesięciu kar-
dynalnych zasad, ustalonych pragmatyką
w 2004 roku, została w następnych latach
podważona, co może prowadzić do wniosku,
że pragmatyka dzisiejsza niewiele różni się
od tej z 1970 roku (też wielokrotnie noweli-
zowanej). Przyjrzyjmy się paradoksom, z któ-
rymi mieliśmy lub mamy do czynienia.

NIEWYKONALNA AKCJA
Nowością pragmatyczną były przed pięcio-
ma laty kadencje. Szef MON wprowadził
je – dla generałów – nawet wcześniej, przed
ustawą. Szybko okazało się jednak, że decy-
denci kadrowi mogą dowolnie żonglować ka-
dencjami. Miały one trwać od roku do trzech
lat, w większości trzy lata, i być w niektórych
obszarach jednorazowe (bez możliwości po-
wtarzania). Bywało zaś, że kończyły się po
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

kilku miesiącach, przy czym skracano je, po-


sługując się niezmiennie hasłem „ze względu
na potrzeby sił zbrojnych”. Dyskusję na te-
mat owych „potrzeb” można by sprowadzić
do kwestii semantycznych, gdyby nie to, że
ofiarami skracania kadencji, ze względu na

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 9


P E R Y S K O P
potrzeby sił zbrojnych, padło wiele osób.
Przypominam – przerwania kadencji miały
być wyjątkami od zasady dążenia do stabili-
zacji kariery (dopuszczalnymi w sytuacjach
wymuszonych przez życie). Tymczasem stały
się niemal regułą i poza dowódcami rodzajów
sił zbrojnych trudno dziś wskazać wysokich
rangą oficerów, którzy odsłużyliby trzy lata
na ostatnim stanowisku!
Na paradoks zakrawa w tej sytuacji to, że
przerywanie kadencji okazało się zbawienne
dla wojska. 1 lipca 2004 roku przytłaczającą
większość oficerów wyznaczono na trzylet-
nią kadencję, co oznaczało, że 1 lipca 2007
roku całą tę akcję należałoby powtórzyć, go-
dząc ze sobą kilkanaście tysięcy rozkazów
personalnych. Byłoby to niewykonalne wo-
bec braku informatycznego systemu zarzą-
dzania kadrami.

MAMY SZKOŁY PODOFICERSKIE, KTÓRYMI RZĄDZĄ


PODOFICEROWIE. JEDNOCZEŚNIE DZIWI POWIERZANIE STANOWISK
DOWÓDCÓW PLUTONÓW I DRUŻYN CHORĄŻYM
Generał Jabłoński wierzył, że w 2009 ro-
ku taki system działający w trybie on-line
(„Personel”) obejmie całe siły zbrojne. Nie do-
cenił braków w wojskowej infrastrukturze tele-
informatycznej, która pozwoliłaby go zbudo-
wać i uruchomić. Jak dziś wiemy, było to błę-
dem: sprzętu do obsługi „Personelu” wojsko
wciąż nie ma, a po zamówionym prototypie
została tylko instalacja pilotażowa. Kadrow-
com, którzy musieliby wykonać mnóstwo
ręcznej roboty w czerwcu 2007 roku, pomogło
to, że po kilkunastu miesiącach nadeszły pole-
cenia przerywania kadencji i wyznaczania ofi-
cerów od nowa na inne lub inaczej nazwane
posady.

RZESZE ŚWIETNYCH WOJAKÓW


Skracanie kadencji usprawiedliwione jest
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

poniekąd tym, że ministrowie chcieli dobrać


współpracowników, do których mieli zaufanie,
i odmłodzić kadry na najwyższych szczeb-
lach, oraz tym, że trzeba było restrukturyzo-
wać uzawodowiane jednostki, co wymuszało
zmiany personalne. W tej sytuacji fikcją mu-
siało jednak się okazać prognozowanie dalsze- Zaletą pragmatyki jest oddzielenie funkcji oficerskich od podoficerskich, a tych zaś od szeregowych.
go przebiegu służby, stanowiące część opinii
służbowych. W 2003 roku rozbudzono w żoł- to, że wystawiane opinie trudno uznać za babkę. Może powinniśmy przyjrzeć się, jak
nierzach nadzieję, że prognozy będą konkret- obiektywne: przeważają oceny dobre i bar- opiniują żołnierzy sojusznicy i skorzystać
ne i wiarygodne. Ci, którzy uwierzyli, że na dzo dobre, co powoduje, że na podstawie z ich pomysłów? Inaczej nasza pragmatyka
podstawie takich prognoz (obejmujących tworzonych przez przełożonych dokumentów wciąż będzie produkować rzesze świetnych
dwie–trzy kadencje) będą mogli zaplanować gestorzy nie są w stanie (jeśli nie znają osobi- wojaków, bo uzyskując ocenę dostateczną,
przyszłą karierę, srodze się zawiedli. Dzisiej- ście opiniowanych) wyrobić sobie zdania co staliby się oni automatycznie kandydatami
sze prognozy to ogólniki. do ich fachowej wartości. A już wybieranie do zwolnienia z wojska. Dodajmy, że nikt ni-
Wciąż wiele złego można zarzucić syste- na podstawie samych opinii kandydatów do kogo nie rozlicza z trafności opiniowania.
mowi opiniowania. Grzechem głównym jest awansu przypominałoby zabawę w ciuciu- Wydaje się, że trzeba to zmienić, by udrożnić

10 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Więcej zgodności
MICHAŁ PIEKARSKI

Problemem jest wciąż


dostosowanie stopni wojskowych
do rangi zajmowanych stanowisk.

Z
ałożenia dotyczące opiniowa- że powierzenie dowódcom batalio-
nia i prognozowania dalszej nów i brygad od przyszłego roku no-
służby do tej pory są w bata- wych kompetencji kadrowych przy-
lionie stosowane, dlatego żołnierze spieszy wyznaczanie żołnierzy na
wyznaczeni na kadencję na danym odpowiednie stanowiska, skracając
stanowisku z reguły wiedzą, co bę- drogę obiegu dokumentów.
dą robić po jej zakończeniu (powtó- Problemem jest wciąż dostosowa-
rzenie kadencji, ewentualnie wyzna- nie stopni wojskowych do rangi zaj-
czenie na wyższe stanowisko). Gdy mowanych stanowisk. W batalionie
w jednostce pojawia się wakat, pro- stanowisk tożsamych ze stopniem
wadzimy rozmowy z kandydatami, jest około 60 procent. W październi-
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ (2)

którzy spełniają wymagania do ob- ku 2008 roku wykonaliśmy przegląd


jęcia wolnego stanowiska. kadrowy. Jeden z jego wniosków do-
Po uzyskaniu akceptacji właściwe- tyczył właśnie tego problemu. 
go dla danego korpusu osobowego
Porucznik MICHAŁ PIEKARSKI
gestora, żołnierz może być wyzna- jest szefem sekcji personalnej
czony na stanowisko także przed 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich
upływem trwającej kadencji. Sądzę, 21 Brygady Strzelców Podhalańskich


sce żołnierza w hierarchii służbowej. w czasie służbowym w stopniu etato-
C O M M E N T Lecz to, co możliwe było w czasach, wym) lub, w ostateczności, ich zwol-
Generał brygady doktor gdy minister obrony, rząd i prezydent nić. Okazało się to niewykonalne,
TOMASZ BĄK, dowódca wywodzili się z tej samej opcji par- nawet wobec oficerów, więc tak zwa-
21 Brygady Strzelców tyjnej (w latach 2004–2005 generało- ny okres przejściowy potrzebny, aby
Podhalańskich: wie awansowali na ogół wraz z obję- osiągnąć tożsamość stopnia i stano-
ciem nowego stanowiska), stało się wiska, wydłużono – wobec podofi-
Nowością
pragmatyczną
były przed
T o, że od stycznia 2010 roku dowódcy bry-
gad uzyskają nowe kompetencje, pozwa-
lające wyznaczać podwładnych na stanowi-
nieosiągalne w czasach kohabitacji
oraz skłócenia ośrodków rządowego
cerów nawet do końca 2015 roku.
Obecne dane wskazują, że ko-
pięcioma laty i prezydenckiego. nieczna będzie ponowna prolongata,
kadencje.
ska do stopnia majora, ułatwi nam pracę.
Szef MON Skróci się okres obsadzania wakujących sta- Dlatego mamy dziś pułkowników bo tożsamości nie osiągnęło 14 000
wprowadził je nowisk, co w przypadku oficerów trwa nieraz na generalskich posadach oraz wciąż podoficerów. Droga do pełnej tożsa-
– dla generałów pół roku albo dłużej. Dziś, kiedy jeden oficer częste zmienianie wartości (zaszere- mości wydłuży się więc pewnie do
– nawet odchodzi, drugi nie może zająć zwolnionego gowania) stanowisk oficerskich. końca trzeciej dekady XXI wieku,
wcześniej, stanowiska, bo musi czekać na wyznaczenie.
przed ustawą. Można się zgodzić, że przed miano- gdy ze służbą rozstawać się będą
Próbujemy zaradzić temu, oddelegowując ofi- waniem na generała minister powi- ostatni absolwenci szkół chorążych.
cerów, ale ta możliwość wyczerpuje się po nien mieć czas na sprawdzenie walo- Tymczasem słychać, że kłopoty
trzech miesiącach. Widzę jedno zagrożenie rów kandydata, ale takie podejście z tożsamością dotykają też już kor-
dla usprawnienia zarządzania podwładnymi
jest oznaką ograniczonego zaufania pusu szeregowych, gdzie na stanowi-
na szczeblu brygady: my będziemy wyzna-
czać na stanowiska, ale na wyższy stopień
do jakości systemu selekcji i promo- ska szeregowych wyznaczani byli
wciąż mianować będą szef Sztabu General- cji kadr oficerskich – ktoś przecież starsi szeregowi. Nie dziwią więc
nego WP albo minister obrony. w przeszłości opiniował tę osobę wracające propozycje zniesienia obo-
i kierował na kursy doskonalące jej wiązku tożsamości w korpusach sze-
umiejętności. regowych i podoficerów.
ścieżki awansu, i że podpowiedzą to wyniki Z tożsamością wiąże się problem
każdej dorocznej oceny sytuacji kadrowej. zagospodarowania byłego korpusu MODEL SELEKCJI
chorążych. Kierownictwo MON Twórcy pragmatyki w jej brzmie-
TOŻSAMOŚĆ 2030 w 2004 roku wierzyło, że wystarczy niu z 11 września 2003 roku zapo-
Ofiarą politycznych sporów stała się zasada dwa i pół roku na osiągnięcie tożsa- wiadali przygotowanie i rozwój ka-
tożsamości stopnia wojskowego ze stopniem mości, po 1 stycznia 2007 roku żoł- dry w kilku obszarach służbowych,
etatowym zajmowanego przez żołnierza nierzom miano już dać stopnie ade- tak w kraju, jak i za granicą. To się
(zwłaszcza oficera) stanowiska. Od 2004 ro- kwatne do rangi stanowisk (awanso- dzieje bez większych kontrowersji,
ku stopień miał określać jednoznacznie miej- wać, zgodzić się na występowanie ale trzeba przyznać, że absurdem

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 11


P E R Y S K O P

C O M M E N T
Major MAREK JAMRÓZ
szef sekcji – zastępca szefa
wydziału personalnego
Centrum Szkolenia Wojsk
Lądowych w Poznaniu:

C ieszą mnie zmiany wielu zapisów usta-


wy pragmatycznej z 2004 roku, szcze-
gólnie przekazanie dowódcom niektórych
kompetencji kadrowych. Przykładem jest
możliwość przesunięć personalnych mię-
dzy jednostkami za porozumieniem dowód-
cówi. To oni wiedzą, jakich specjalistów po-
trzebują, a jednocześnie znają żołnierzy. In-
nym przejawem zdroworozsądkowego my-
ślenia o polityce kadrowej jest wykreślenie
zapisu o obligatoryjnym kierowaniu do
wojskowej komisji lekarskiej żołnierzy, któ-
rzy dostali ze sprawdzianu sprawności fi-
zycznej ocenę niedostateczną. Wiązało
się to z dodatkowymi kosztami i tworzyło
ciąg administracyjnych zdarzeń. Często
okazywało się, że żołnierze czasowo nie
mogli sprostać wymogom egzaminu
z przyczyn służbowych, losowych albo
z powodu kontuzji.
Warto przemyśleć likwidację karty opisu
stanowiska i oprzeć działalność kadrową
na zakresie obowiązków. Usprawniłoby to
pracę kadrowcom w jednostkach. Brakuje
mi też jednego, spójnego systemu infor-
matycznego integrującego wszystkie mo-
duły (kadry i logistykę). Liczę również na
szybkie rozwiązanie problemu motywowa-
nia do służby kandydatów na szeregowych
powoływanych z cywila.

okazała się liczba kursów specjalistycznych korpusu osobowego czy grupy osobowej lub Do sukcesów twórców pragmatyki zali-
i doskonalących, przewidzianych dla żołnie- awansuje w ten sposób podwładnego. Nie- czyć trzeba oddzielenie funkcji oficerskich
rzy mających objąć nowe stanowiska służbo- wykluczone, że wpłynie to na wprowadze- od podoficerskich, tych zaś od szeregowych.
we lub zdobyć dodatkowe kwalifikacje nie elektronicznej wersji ogólnych modeli Dzięki temu mamy szkoły podoficerskie, któ-
– w 2004 roku departament kadr proponował przebiegu służby oficerów i podoficerów, co rymi rządzą podoficerowie – rzecz nie do po-
201 kursów dla oficerów i 197 dla podofice- ma umożliwić gestorom opracowanie no- myślenia w latach 90. Choć dziwi mnie po-
rów. Nigdy tylu kursów nie prowadzono, bo wych modeli dla podległych korpusów wierzanie stanowisk dowódców plutonów
nie było na nie zapotrzebowania. w drugiej połowie 2010 roku. i drużyn chorążym. Pierwotnie zakładano, że
W latach 2003–2004 dość dużą wagę wszystkimi plutonami będą dowodzić podpo-
przywiązywano do stworzenia nowych, po- rucznicy, a drużynami kaprale.
liczalnych modeli przebiegu służby, które C O M M E N T
– jeśli byłyby przestrzegane wraz z innymi Major MIECZYSŁAW RÓŻ, CZYSTE RĘCE
pomysłami (kadencyjność, rzetelne opinio- szef sekcji organizacyjno-ka- Trafionym pomysłem było utworzenie kor-
wanie, program „Personel”, długofalowe drowej 1 Skrzydła Lotnictwa pusu szeregowych zawodowych. Okazało się,
prognozowanie losów służbowych) – powin- Taktycznego w Świdwinie: że kandydatów na najniższe stanowiska
ny zapewnić uczciwą, obiektywną selekcję w wojsku jest więcej niż tych stanowisk – po
najlepszych kandydatów do awansów. Naj-
pierw zapomniano jednak o umocowaniu
O d kilku lat przygotowywaliśmy się do
działania w warunkach profesjonaliza-
cji sił zbrojnych. Dlatego odejście żołnierzy
pięciu latach resort obrony musiał ograniczyć
akcję rekrutacyjną, którą latem 2008 roku po-
ustawowym gestorów (trudno było więc służby zasadniczej nas nie zaskoczyło. przedziła pierwsza w historii Wojska Polskie-
obarczać ich odpowiedzialnością za nieprze- Stopniowo pozyskiwaliśmy kandydatów do go multimedialna kampania reklamowa.
strzeganie modeli przebiegu służby), następ- służby zawodowej i nadterminowej. Jednak Za korzystne można uznać również wyeli-
nie zmieniano, w związku z uzawodowie- nie zauważam nadmiaru dobrych kandyda- minowanie czynnych żołnierzy z pracy w or-
niem, etaty jednostek (a więc arytmetykę le- tów do służby. Jedną z przyczyn może być ganach przedsiębiorstw oraz fundacji. Przed
żącą u podstaw modeli), wreszcie dość swo- brak systemowych rozwiązań pozwalają- wejściem w życie tego przepisu antykorup-
cych kandydatom na szeregowych plano-
bodnie traktowano wspomniane pomysły. cyjnego w zarządach zasiadało, niekiedy na
wać życie służbowe w perspektywie dłuż-
Dziś nie można więc nikomu zarzucić, że polecenie ministra, ponad 200 oficerów star-
szej niż 12 lat. To niekorzystnie wpływa na
został awansowany niezgodnie z modelem ich motywację. szych. Postawieni przed wyborem: służba

12 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

Co się zmieni
od 2010 roku?
Już za pięć miesięcy
wejdą w życie kolejne poprawki
do ustawy pragmatycznej.
DOTYCZĄ ONE MIĘDZY INNYMI: o przestępstwo popełnione w związ-
 Podwójnego obywatelstwa – żołnie- ku z wykonywaniem obowiązków
rzem zawodowym będzie mogła zo- służbowych (przepis obowiązuje od
stać osoba mająca obywatelstwo 28 grudnia 2008 roku).
polskie oraz innego kraju (dziś tylko  Wymogów przyjęcia do służby – no-
polskie). we minima to dla oficerów wykształ-
 Urlopu wychowawczego – precyzyj- cenie wyższe (licencjat), dla podofi-
ne zasady udzielania go dla żołnie- cerów ukończenie szkoły wyższej
rzy-kobiet i w wyjątkowych przypad- (bez matury). Dla szeregowych pozo-
kach dla żołnierzy-mężczyzn oraz sy- stało po staremu – ukończenie co
tuację kadrową żołnierza korzystają- najmniej gimnazjum.
cego z tego urlopu.  Powtarzalności kadencji – co do za-
 Czasu trwania służby kontraktowej sady można je powtarzać nieograni-
– nie może przekroczyć 12 lat, do czoną ilość razy, z wyjątkiem stano-
których wlicza się okresy innych form wisk dowódczych i kierowniczych wy-
czynnej służby wojskowej oraz służby mienionych w ustawie.
w innych formacjach mundurowych.  Nadawania klas kwalifikacyjnych
FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI

 Uelastycznienia kompetencji – dla podoficerów i szeregowych.


w zakresie wyznaczania  Podniesienia do rangi usta-
i zwalniania żołnierzy wy katalogu należności
ze stanowisk służ- za przeniesienia i po-
bowych – prze- dróże służbowe
kazanie kompe- – poprzednio re-
tencji dowód- gulowano to w roz-
ców niższych porządzeniu (do-
w armii lub praca w zarządzie, szybko zre- szczebli. datek za rozłąkę,
Wciąż mamy zygnowali z „fuch”. Ponadto oficerowie  Opieki medycz- zwrot kosztów co-
pułkowników i niektórzy podoficerowie zostali zmuszeni nej w trakcie dziennego dojazdu,
na generalskich do corocznego składania oświadczeń mająt- szkoleń i ćwiczeń zasiłek osiedleniowy,
posadach oraz
częste zmiany
kowych. Korupcji to pewnie nie wyelimino- poligonowych – bez- diety i ryczałt z tytułu
zaszeregowania wało, ale uświadomiło nam, że w resorcie płatne świadczenia zdro- przeniesienia).
stanowisk jest ktoś (żandarmeria), kto patrzy żołnie- wotne, bezpłatne zaopatrzenie  Objęcia systemem rekonwersji
oficerskich. rzom na ręce. Choć można dziś zastanawiać w produkty lecznicze, bezpłatne wszystkich żołnierzy – rekonwersją
się, czy nie zwolnić z obowiązku składania szczepienia ochronne finansowane objęty będzie każdy żołnierz zwalnia-
oświadczeń podporuczników i poruczników. z budżetu MON. ny ze służby zawodowej z wyjątkiem
Ujęłoby to pracy kontrolerom, bez zwiększa-  Opieki medycznej w misjach – skie- zwalnianych w tak zwanym „kwalifi-
nia ryzyka wzrostu łapownictwa. Porucznicy rowani do służby w kontyngentach kowanym trybie” (art. 111 pkty 12–
dowodzą plutonami, są szefami sekcji w ba- będą uprawnieni do bezpłatnych 15 ustawy).
talionach – nie wpływają na przyznawanie świadczeń zdrowotnych, bezpłatne-  Wprowadzenia corocznej oceny sy-
zamówień publicznych. go zaopatrzenia w leki, artykuły sani- tuacji kadrowej – przez organy
tarne i ortopedyczne, bezpłatnych uprawnione do wyznaczenia żoł-
ODBIÓR SKŁADNIKOWY szczepień ochronnych. nierzy na stanowiska służbowe
Niewypałem okazały się wprowadzone  Uznawania stopni służbowych i zwalniania z nich.
pragmatyką w 2004 roku zmiany w systemie – w przypadku powołania do wojska  Wydłużenia okresu do osiągnięcia
uposażeń kadry, związane z przyjęciem za- funkcjonariuszy Policji, Państwowej tożsamości posiadanego stopnia
sady tożsamości stopnia z rangą stanowiska. Straży Pożarnej, Straży Granicznej wojskowego ze stopniem etatowym
Zrezygnowano wtedy z uposażenia dwu- lub innych służb. stanowiska służbowego – w korpu-
składnikowego (pensja za stopień – 26 pro-  Zwrotu kosztów pomocy prawnej sie podoficerów do 31 grudnia
cent zarobków, pensja za stanowisko – w przypadku zakończenia, prawo- 2015 roku, w korpusie szerego-
– 51 procent zarobków), któremu towarzy- mocnym orzeczeniem o umorzeniu wych do 31 grudnia 2013 roku
szyły liczne dodatki stałe (21 procent zarob- albo uniewinnieniu, postępowania w celu zapobieżenia zwolnieniom
ków) i niestałe (1,5 procent poborów). Wpro- karnego przeciwko żołnierzowi ze służby tej grupy żołnierzy. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 13


P E R Y S K O P
C O M M E N T A R I U M

Mniej biurokracji
JAROSŁAW CHRULSKI

W tej chwili, aby żołnierza


wyznaczyć na stanowisko, trzeba
sporządzić nawet jedenaście dokumentów.

C
ieszy mnie, że ustawa prag- talionu, to 90 procent z nich – sze-
matyczna jest wciąż udosko- regowi i niżsi rangą podoficerowie
nalana. Kompetencje do- – jest wyznaczanych na to samo
wódcy batalionu, które zmienią się stanowisko, innej możliwości po
w styczniu, mogłyby usprawnić pro- prostu nie ma. Sprawdzalność pro-
cesy kadrowe. Niestety, w tak ma- gnoz trudniej osiągnąć w przypad-
łej i specyficznej jednostce jak na- ku oficerów.
sza, poprawa może być nieodczu- Problem jest z tożsamością stop-
walna. Mamy dużo niższych stano- nia ze stanowiskiem. Wśród pod-
wisk, ale w przypadku szeregowych oficerów tylko 40 procent ją osiąg-
i podoficerów nie potrzebujemy nęło. Oficerów to już nie dotyczy.
wielu zmian. Problem pojawi się Myślę, że przedłużenie do 2015 ro-
przy obsadzaniu wyższych stano- ku terminu dojścia do pełnej tożsa-
wisk, ponieważ niektóre z nich mości niewiele tu zmieni. Za do-
można zajmować tylko przez dwie skonały pomysł uznaję wprowadze-
kadencje. Tak więc to rozwiązanie nie nowej kategorii zdolności do
poprawi sytuację dowódcy brygady, służby, czyli Z/O – zdolny z ograni-
ograniczając biurokrację i liczbę czeniami. Dotychczas nikt o to nie
wytwarzanych dokumentów. W tej pytał, ale zainteresowanie tą kate-
chwili, by żołnierza wyznaczyć na gorią może się pojawić przed wy-
stanowisko, trzeba sporządzić na- jazdem na misję afgańską. 
wet jedenaście dokumentów.
Porucznik JAROSŁAW CHRULSKI
Jeśli chodzi o prognozowanie, jest szefem sekcji personalnej
w przypadku żołnierzy naszego ba- 21 Batalionu Dowodzenia 21 BSP

wadzono uposażenie jednoskładni- w minionych pięciu latach w prag- du na „potrzeby sił zbrojnych” lub przy oka-
kowe z dodatkiem za wysługę (upo- matyce, to likwidacja podziału sta- Dziś wszyscy zji zmian etatowych).
oficerowie
sażenie zasadnicze – 94 procent za- nowisk oficerskich na obszary za- piastują
Za wprowadzenie kategorii zdrowia Z/O
robków) oraz kilkoma innymi dodat- sadniczy, zabezpieczający i szcze- stanowiska – zdolny do służby z ograniczeniami – żoł-
kami (6 procent pensji). gólny, oraz wprowadzenie kategorii szczególne, nierze powinni być wdzięczni Konwentowi
zdolny do służby z ograniczeniami. co oznacza, Dziekanów Korpusu Oficerów WP. Umożli-
że z każdego
PŁACHTA NA BYKA Żołnierze uznali, że podział na ob- niższego można
wia ona powrót do czynnej służby lub pozo-
Kolejni ministrowie, zwłaszcza szary stanowisk był niesłuszny i arbi- ich wyznaczyć stawienie w niej żołnierzy kontuzjowanych
Bogdan Klich, widząc, jak demoty- tralny. Nowi ministrowie zauważyli, na każde w czasie misji lub ćwiczeń. Przy czym żoł-
wacyjne stały się zarobki żołnier- że działał on na żołnierzy jak płachta bezpośrednio nierze mają być pozostawiani na wybranych
wyższe, jeśli
skie, przywrócili dodatki specjalne na byka (był najczęściej krytykowany przynajmniej stanowiskach, na których nie będą musieli
dla pilotów i techników, marynarzy w meldunkach o nastrojach) i prowa- w części wykazywać się sprawnością fizyczną koman-
i nurków, spadochroniarzy oraz słu- dził do blokowania rozwoju z pożyt- spełniają wymogi dosów. Ten przepis już obowiązuje.
żących w warunkach szkodliwych, kiem dla sił zbrojnych wielu osób. zdefiniowane Dość krótko, ale jednak obowiązywała ce-
w karcie opisu
a także dodatek rozłąkowy oraz wy- Dlatego podział szybko zniesiono, nowego zura wieku, blokująca żołnierzom starszym
nagrodzenie z tytułu pełnienia służb najpierw rozporządzeniem ministra, stanowiska. niż 35-letnim przechodzenie do korpusu ofi-
dyżurnych. Dzięki zmienionej poli- a od 1 stycznia 2008 roku ustawowo. cerskiego. W 2003 roku kierownictwo MON
tyce płacowej wojsku udało się po- Dziś wszyscy oficerowie piastują rozważało wprowadzenie takiego ogranicze-
zostać w miarę atrakcyjnym i kon- stanowiska szczególne, co oznacza, nia, uznało jednak, że byłaby to niezgodna
kurencyjnym pracodawcą, co ogra- że z każdego niższego stanowiska z konstytucją bariera w dostępie do zawodu.
niczyło „drenaż mózgów”, z jakim można ich wyznaczyć na każde sta- Zrezygnowano z pomysłu, który odżył przy
mieliśmy do czynienia po wstąpie- nowisko bezpośrednio wyższe, jeśli pierwszej ważnej nowelizacji ustawy, już za
niu Polski do Unii Europejskiej, gdy przynajmniej w części spełniają wy- nowej ekipy politycznej w MON. Teraz takie
rokrocznie mundur zdejmowało wię- mogi zdefiniowane w karcie opisu ograniczenie znikło, miejmy nadzieję, że na
cej osób niż prognozowano. Najważ- nowego stanowiska (które można zawsze. Wystarczy, że sito selekcji do gwiaz-
niejsze zmiany, jakie dokonały się odpowiednio dostosować, ze wzglę- dek oficerskich stanowią egzaminy: wstępny

14 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

Do przeglądu wystąp!
Departament kadr pierwszy raz od 2002 roku
ocenił sytuację kadrową w siłach zbrojnych.

S
tosowny dokument, dotyczący 2007 ro- Realizacja prognozy bliższej, ustalonej w opi-
ku, w ubiegłym roku trafił do ministra niach służbowych, uzależniona była głównie od
obrony. Zawierał kompleksową ocenę sy- zmian organizacyjno-etatowych (rozformowanie,
tuacji kadrowej, opracowaną wyłącznie na pod- przeformowanie, sformowanie) w jednostkach
stawie materiałów DK, bez udziału Sztabu Ge- organizacyjnych (wojskowych), które były efek-
neralnego WP i rodzajów sił zbrojnych. Potwier- tem zmian w systemie dowodzenia siłami zbroj-
dził on konieczność dokonywania corocznej oce- nymi, wprowadzania nowego lub wycofywania
ny sytuacji na wszystkich szczeblach dowodze- nieperspektywicznego sprzętu.
nia i kierowania jako głównego narzędzia reali- Prognozy bliższe sprawdzały się w około 90 pro-
zacji jednolitej polityki kadrowej. Pokazał też zło- centach, przy czym najczęściej dotyczyły wyzna-
żoność pracy kadrowej dowódców mających od- czenia na inne, równorzędne stanowisko lub po-
powiednie kompetencje. wtórzenia kadencji na dotychczasowym. Propo-
Dysponując nową wiedzą, pracownicy departa- zycje wyznaczenia na wyższe stanowisko służbo-
mentu opracowali koncepcję oceny sytuacji ka- we zawierało około 27 procent ogółu prognoz.
drowej w resorcie, którą minister Bogdan Klich Pozostałe (przeniesienie do rezerwy kadrowej,
zaakceptował, wydając decyzję nr 317/MON zwolnienie ze służby zawodowej z powodu nie-
z 3 lipca 2008 roku. Centrala przedstawiła na- wyznaczenia na ponowną kadencję, wyznacze-
stępnie odpowiednie wytyczne, które stanowi- nie na stanowisko poza granicami państwa itd.)
ły podstawę do oceny sytuacji kadrowej dotyczyły najmniejszej grupy osób. Niektóre
za 2008 rok. Analiza zebranych in- Ocena propozycje nie zostały zrealizowane,
formacji dała rzeczywisty obraz za- sytuacji kadro- głównie z powodu odwołań od decyzji
wej za 2008 rok po-
rządzania personelem resortu, kazuje, że niespełna po- o wyznaczeniu, wniesionych przez za-
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

pozwoliła ustalić newralgiczne łowa kadry ma uprawnie- interesowanych żołnierzy, oraz po


obszary oraz rekomendować dzia- nia emerytalne wynika- weryfikacji prognozy bliższej przez
łania naprawcze: organizacyjne, jące z pełnienia służ- organ uprawniony do wyznaczenia na
by zawodowej.
prawne, etatowe. stanowisko lub zwolnienia ze służby.
Zasadniczym efektem oceny było okre-
ślenie celów, kierunków i zadań działalności ka- STOPIEŃ NA STANOWISKU
drowej w SZRP w 2009 roku, które znalazły odbi- W dniu wejścia w życie ustawy pragmatycznej,
do studium oficerskiego i na patent oficerski. cie w wytycznych ministra. Zgodnie z nimi działal- 1 lipca 2004 roku, wprowadzono zasadę tożsa-
To, kto ile ma lat, nie powinno się liczyć. ność kadrową w 2009 roku podporządkowano: mości stopnia etatowego stanowiska służbowe-
 osiągnięciu na koniec 2009 roku docelo- go ze stopniem wojskowym posiadanym przez
BOGATSI W DOŚWIADCZENIA wych stanów ewidencyjnych w poszczegól- żołnierza zajmującego to stanowisko. Po pierw-
Czy taka pragmatyka, ludzka, realna, chwa- nych korpusach kadry; szych wyznaczeniach tożsamość w korpusie
lona nawet przez Konwent Dziekanów Korpusu  zapewnieniu warunków do wdrożenia od podoficerów osiągnęła 10,6 procent. W ciągu
Oficerów, nie mogła być od początku? Czy mu- 1 stycznia 2010 roku przepisów znowelizo- pięciu lat jej poziom wzrósł do 51,9 procent
siała być niekiedy bolesnym eksperymentem na wanej 24 kwietnia 2009 roku ustawy prag- i przewiduje się, że pełna tożsamość w tym kor-
dziesiątkach tysięcy żołnierzy? Wielu osobom matycznej; pusie kadry zostanie osiągnięta w 2015 roku.
zabrakło w trakcie jej przygotowywania wyob-  dostosowaniu struktury systemu zarządza- W korpusie oficerów ten poziom wzrósł
raźni i odwagi bądź determinacji w proponowa- nia kadrami do nowego podziału kompeten- z 64,3 procent do 99 procent obecnie.
niu alternatywnych rozwiązań. Dziś jesteśmy cji kadrowych; Ocena sytuacji kadrowej za 2008 rok pokazu-
bogatsi o doświadczenia z posłusznej służby  racjonalnemu zagospodarowaniu personelu je, że prawie połowa kadry ma uprawnienia
pod jej rządami. Mamy etatową strukturę, re- restrukturyzowanych jednostek. emerytalne wynikające z pełnienia zawodowej
prezentującą naszą żołnierską profesję na spot- służby wojskowej. 5,4 procent żołnierzy ma
kaniach w centrali MON i w parlamencie BARDZO DOBRE WOJSKO pełną wysługę emerytalną, a 41 procent częś-
– konwent dziekanów. Nauczyliśmy się, jak ko- W 2008 roku opiniowaniu służbowemu podle- ciową. Żadnych natomiast uprawnień emery-
rygować błędne przepisy, a nade wszystko ma- gało 11 708 żołnierzy zawodowych, w tym ośmiu talnych wynikających z pełnienia zawodowej
my przełożonych, którzy słuchają krytycznych zajmujących stanowiska generalskie, 854 ofice- służby wojskowej nie nabyło 53,6 procent żoł-
głosów podwładnych z oddalonych garnizo- rów starszych, 1596 na stanowiskach oficerów nierzy zawodowych.
nów. Użyjmy tych środków, aby pragmatyka, młodszych oraz 6807 podoficerów i 2443 sze- Średni wiek żołnierzy zawodowych to 34,8 lat,
jaką zostawimy następcom po kolejnych nowe- regowych zawodowych. Przełożeni wystawili im przy czym w korpusie oficerów – 39,6 lat, w kor-
lizacjach, służyła i wojsku, i żołnierzom.  w 98 procentach oceny dobre i bardzo dobre. pusie podoficerów – 35,2 lata, w korpusie sze-
Dostatecznych było zaledwie 176, natomiast regowych – 26,7 lat. 
współpraca: niedostateczne otrzymało tylko 15 podoficerów
MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK, i szeregowych.
TOMASZ SZULEJKO Na podstawie informacji DK MON

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 15


N A C E L O W N I K U

Operacja
16
zawikłana
POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009
A R M I A

Z generałem broni BRONISŁAWEM


KWIATKOWSKIM o meandrach
kierowania polskimi siłami
zbrojnymi za granicą rozmawia
JANUSZ B. GROCHOWSKI
POLSKA ZBROJNA: Należy Pan do gołębi POLSKA ZBROJNA: Dużo się mówi
czy jastrzębi? o zmianie przez sojuszników taktyki w Afga-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Ludzi na- nistanie, ale jakoś tego nie widać.
leży oceniać nie po tym, co mówią, ale co ro- BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Nowy do-
bią. W takich misjach jak w Afganistanie czy wódca ISAF chce, żeby uderzenia w terrory-
w Iraku trzeba stosować różne pomysły. Nie stów były dokładniejsze. Przede wszystkim, aby
wszystko da się zrobić siłą. powodowały jak najmniej-
Toczy się też walka o serca Trzeba stworzyć sze straty wśród cywilów,
i umysły, których się nie z czym dotychczas było róż-
zdobywa karabinami. Jak w miarę silną, nie. Bo jak się uderzy z góry
trzeba, użyję siły, ale też pa-
trzę, czy nie ma innego, mo-
dobrze bombami, być może zabije
się tego, kogo szukano, ale
że lepszego rozwiązania. wyposażoną przy okazji jeszcze wielu
innych. Musi być lepsze
POLSKA ZBROJNA: armię afgańską. rozpoznanie, korzystanie
Ostatnio nastąpiła zmiana
stylu działania w Afgani- Dopóki tak z broni precyzyjnej, ale też
z jednostek specjalnych. To
stanie. Operacja „Orle pió-
ro” pokazuje, że postano-
się nie stanie, dobry kierunek zmian i zo-
baczymy, czy będzie sku-
wiliście być bardziej twar- będzie ciężko teczny.
dzi.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Taktyka POLSKA ZBROJNA: Nasza obecność
jest wypadkową różnych czynników. Przez w tym kraju jest trochę dziwna. Spóźnione
pierwsze trzy zmiany podlegaliśmy amerykań- decyzje o objęciu prowincji, początkowe roz-
skim dowódcom i żołnierze byli rozmieszczeni proszenie kontyngentu niemal po całym
w kilku prowincjach. Teraz samodzielnie odpo- Afganistanie...
wiadamy za wszystko, co dzieje się w całej pro- BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Nie chciał-
wincji. Musimy ponadto reagować na poczyna- bym rozważać, czy były zaniedbania. Skoro je-
nia przeciwników. Trzeba też dysponować odpo- steśmy członkiem NATO, kiedy sojusz przejął
wiednim potencjałem bojowym. W Iraku w pew- odpowiedzialność za Afganistan, musieliśmy się
nym momencie uznano, że już jest tak dobrze, iż w to włączyć. Czy otrzymaliśmy takie rejony, bo
w zupełności wystarczą pododdziały szkolenio- pojawiliśmy się tam ostatni? Weszliśmy w strefę
we. Potem się okazało, że nie ma kto walczyć. amerykańską, bo cały czas współpraca z Amery-
Dlatego zaproponowałem, aby w Afganistanie kanami dobrze nam się układa. Nasze rozprosze-
zwiększyć kontyngent o czterystu żołnierzy, i to nie miało też zalety. Wtedy byliśmy trochę słabsi
w całości komponentami bojowymi. Dzięki te- i opieraliśmy się głównie na sprzęcie amerykań-
mu możemy być bardziej aktywni. A jest taka skim. Tam, gdzie sami nie mogliśmy wejść, za-
potrzeba. Przynajmniej w tej chwili. wsze robili to Amerykanie. Dzisiaj mamy lepsze
wyposażenie, które pozwala nam prowadzić
POLSKA ZBROJNA: Z czego ta potrzeba działania bardziej samodzielnie. To większy pre-
wynika? stiż, ale i większa odpowiedzialność.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Odpowia-
damy za całą prowincję, a ponadto stało się tak, POLSKA ZBROJNA: Państwa mniejsze od
jak przewidywaliśmy, że kiedy nadejdzie lato, Polski – Litwa czy Węgry – pojawiły się wcze-
tuż przed wyborami talibowie będą bardziej ak- śniej i mają prowincje znacznie spokojniej-
tywni. Żeby zapewnić bezpieczeństwo ludności, sze, którymi zresztą czasami też zarządzają
ale też sobie, trzeba być wszędzie. To my musi- za amerykańskie pieniądze.
my wykazać inicjatywę. I wykazujemy ją. BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Patrząc
FOT. JARTUR BARTKIEWICZ

pod kątem korzyści, może lepiej byłoby się


POLSKA ZBROJNA: Czytaj: trzeba wal- schronić za czyimiś plecami albo szukać ła-
czyć. twiejszych prowincji. Ale myślę, że to, iż jeste-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Bez tego śmy tam, gdzie jesteśmy, zwiększa naszą wiary-
rodzi się poczucie bezkarności. godność. I jako wojska, i kraju.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 17


N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Czy nadzorowanie POLSKA ZBROJNA: Jak na kraj, gdzie
tak dużej prowincji jak Ghazni nie przerasta chyba wszyscy mężczyźni strzelają, to ewe-
naszych sił? Droga numer 1 ma kluczowe nement.
znaczenie dla Afganistanu. BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Ale tak
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: W obec- jest. Ci, którzy umieją z broni korzystać, najczę-
nym składzie, z takim uzbrojeniem i z takim ściej są po przeciwnej stronie.
doświadczeniem, jakie już mamy, przy wspar-
ciu pozostałych koalicjantów, głównie Amery- POLSKA ZBROJNA: Znani jesteśmy z do-
kanów, bo ono tutaj też jest ważne, uważam, że brej współpracy z cywilami. Dowody tego
jesteśmy w stanie zapewnić prowincji bezpie- daliśmy w Iraku, na Bliskim Wschodzie czy
czeństwo. w Czadzie. Skąd się więc biorą opory przed
utworzeniem polskiego zespołu odbudowy?
POLSKA ZBROJNA: A co dalej? Przecież PRT (Provincial Reconstruction Te-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Dobre py- am) są podstawą funkcjonowania wszystkich
tanie. To temat do szerszej dyskusji o zaangażo- kontyngentów w Afganistanie.
waniu całej społeczności międzynarodowej. Nie BRONISŁAW KWIATKOWSKI: To nie-
tylko wojskowym, ale i gospodarczym. Trzeba prawda, że nam się nie udaje sformować PRT.
postawić na wiele rzeczy. Uzyskać poparcie Tylko że te zespoły różnych krajów, ale przede
społeczeństwa dla tego, co robi koalicja. Prze- wszystkim amerykańskie, wydają setki milionów
dolarów na projekty pomocowe. Nasz wkład
w amerykańskie PRT w Ghazni stanowi dziesię-

PRZEZ PIĘĆ LAT SAMO DOWÓDZTWO OPERACYJNE


ZMIENIAŁO STRUKTURĘ TRZYKROTNIE I Z PEWNOŚCIĄ
NIE JEST ONA DOCELOWA
ciu fachowców plus element ochrony. Przezna-
czyliśmy też 23,5 miliona złotych z programu po-
prowadzić wybory. A przede wszystkim przy- mocowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
gotować Afgańczyków, ich siły bezpieczeń-
stwa, wojsko, policję do przejęcia odpowie- POLSKA ZBROJNA: Niewiele.
dzialności. Tak było w Iraku, kiedy miejscowa BRONISŁAW KWIATKOWSKI: To niemal
armia stawała się silniejsza, my byliśmy coraz siedem razy tyle, ile wydaliśmy w poprzednim
mniej potrzebni. roku. Myślę, że na tyle nasz kraj teraz stać. Gdy-
byśmy mieli więcej pieniędzy, moglibyśmy skie-
POLSKA ZBROJNA: Można przenieść do- rować więcej fachowców i przejąć PRT. Nie niach pomocowych też powinniśmy być bar-
świadczenia z Iraku do Afganistanu? wzięliśmy PRT nie dlatego, że nie umiemy. Po- dziej widoczni. W Iraku, w czasie pierwszej
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Na pewno wody są bardzo prozaiczne – ekonomiczne. zmiany, obserwowałem częste spięcia między
nie w całości. To jest inny kraj, inna mentalność Paulem Bremerem a głównodowodzącym
ludzi, inne uwarunkowania historyczne. Ale jest POLSKA ZBROJNA: Pieniądze można było- wojskami. Ambasador mówił: nie może być po-
wiele rozwiązań, które można wykorzystać. Nikt by pozyskać z Unii Europejskiej, od Japończy- mocy ekonomicznej, bo jest niebezpiecznie,
nie neguje, że trzeba stworzyć w miarę silną, do- ków, ale nie na PRT w wydaniu amerykań- a dowódca przekonywał, że nie ma bezpieczeń-
brze wyposażoną armię afgańską. Dopóki tak się skim, które składa się głównie z wojskowych stwa, bo ludzie nie czują poprawy warunków.
nie stanie, będzie ciężko. Na szczęście, kiedy i formułą jest bardziej zbliżone do CIMIC. Jedno z drugim musi iść w parze. Ale biurokra-
prowadzimy akcje, z przodu już są żołnierze BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Zaprosili- cja jest wielka. Mając dwa lata temu 6 milionów
afgańscy. To oni wchodzą do meczetów, do bu- śmy dwa miesiące temu do Afganistanu przed- do wykorzystania na pomoc dla Afganistanu,
dynków, do których z różnych względów wcho- stawicieli różnych resortów, których zapozna- wydaliśmy tylko półtora. Reszty nie udało się
dzić nie powinniśmy. My musimy przede waliśmy z sytuacją i potrzebami. Teraz czeka- przez biurokrację. Na szczęście procedury zosta-
wszystkim ich uczyć, pokazywać, pomagać. my na propozycje, kto i jak jest w stanie pomóc. ły zmienione, uproszczone i już jest lepiej.
Przede wszystkim resorty rolnictwa, zdrowia,
POLSKA ZBROJNA: Rosjanie, kiedy pla- edukacji. To, że w PRT amerykańskim są woj- POLSKA ZBROJNA: Można się spotkać
nowali operację, podawali Afgańczykom fał- skowi, wynika tylko stąd, że nie było chętnych z opinią, że angażując się w operacje koali-
szywe o niej informacje. cywilów, a skoro się zobowiązaliśmy, że obej- cyjne, mamy za mało przedstawicieli w ich
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: W każdej miemy dziesięć stanowisk, musieliśmy je zapeł- sztabach.
społeczności, zwłaszcza tam, trzeba się li- nić. I tak działalność pomocowa, niestety, znowu BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Udział na-
czyć, że wśród wielu, którzy nam sprzyjają, spadała na resort obrony. Choć trzeba podkreślić, szych oficerów w poszczególnych dowódz-
są też tacy, którym nie można zaufać. Armia że nasi specjaliści to eksperci cywilni. twach uzależniony jest od liczby żołnierzy, któ-
jest bardziej zwarta i na niej można polegać. rych oddajemy.
Na pewno jeszcze pozostawiają wiele do ży- POLSKA ZBROJNA: Brakuje woli, chęci
czenia selekcja i wyszkolenie policji. Do- czy siły, przede wszystkim po stronie MSZ? POLSKA ZBROJNA: Z dwoma tysiącami
wódca kontyngentu mówił mi, że ma taki BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Pytał pan karabinów w ISAF powinniśmy być bardziej
dystrykt, gdzie połowa policjantów nie umie o jastrzębia i gołębia… Tam, gdzie trzeba iść widoczni.
posługiwać się bronią. To pokazuje stan tej z karabinem, to trzeba, ale samym karabinem BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Jesteśmy
formacji. wszystkiego się nie załatwi. I w tych działa- na siódmym miejscu, nie możemy więc liczyć,

18 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

i MINURCAT w Czadzie – byli w domu.


W tej chwili są tam ostatnie zmiany. Chociaż
ONZ jeszcze próbuje skłonić nas do przedłuże-
nia obecności, zwłaszcza w Czadzie, bo kon-
tyngent z Malawi ma kłopoty z przejęciem na-
szych obowiązków.

POLSKA ZBROJNA: A co z Irakiem?


BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Tam zo-
stało tylko 17 żołnierzy w misji szkoleniowej
NATO Training Mission Iraq. Ona potrwa do-
póty, dopóki sojusz będzie uważał, że jest sens
jej utrzymywania.

POLSKA ZBROJNA: Kiedy powstawało


Dowództwo Operacyjne, okrzyknięto,
że oto następuje rewolucja w dowodzeniu.
Nastąpiła?
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Następuje.
To nie może stać się w ciągu jednego dnia.
Przez pięć lat samo Dowództwo Operacyjnie
zmieniało strukturę trzykrotnie i na pewno ona
nie jest jeszcze docelowa. Mamy jakiś kolejny
etap. Musi się zmienić wiele rzeczy. Nawet
mentalność i sposób myślenia, że jest ktoś, kto
przygotowuje, wciela, szkoli, uzupełnia, a ktoś
inny dowodzi operacją. To nie zawsze spotyka
FOT. WOJCIECH KALISZCZAK się ze zrozumieniem.

POLSKA ZBROJNA: Każdy dowódca


chciałby być ważny, samodzielny od począt-
ku do końca.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Nie wszy-
scy rozumieją sens istnienia dowództwa ope-
racyjnego, choć sam minister określił je
że otrzymamy dowodzenie operacją. MON, i jeżeli refundacja nie nastąpi jako najważniejsze w naszych siłach zbroj-
Ale nie możemy powiedzieć, że jeste- w ciągu roku, wracają one do Mini- nych. Obserwując dzisiejsze trendy na świe-
śmy pomijani czy lekceważeni. We sterstwa Finansów. Czyli do budżetu cie, zauważamy, że pomysł na dowodzenie
wszystkim jesteśmy równoprawnym państwa. Ale kiedy relacja dolara do operacyjne przez jeden organ i pozostawienie
partnerem. Od lutego Korpus Północ- złotówki był inna, to jako kraj na tych szkolenia w innych rękach cieszy się dużym
-Wschód będzie stanowił trzon do- misjach nawet zarabialiśmy. uznaniem.
wództwa ISAF. Wystawimy około
80 oficerów. POLSKA ZBROJNA: Może dlatego KONCEPCJA POLSKA ZBROJNA: Na razie zarząd pla-
zakończenie naszego udziału dowodzenia nowania operacyjnego w Sztabie General-
POLSKA ZBROJNA: Ile nas ta ak- w misjach „błękitnych hełmów” bu- operacyjnego nym WP ciągle jest waszym dublerem.
przez jeden
tywność ekspedycyjna kosztuje? dzi mieszane uczucia? Zwłaszcza że organ BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Dowódz-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: pozostaniemy w tych najdroższych. i pozostawienia two Operacyjne powstało, aby planować misję
Misja w Iraku na pewno nas nie kosz- BRONISŁAW KWIATKOWSKI: szkolenia i nią kierować. Sztab Generalny zajmuje się pla-
w innych rękach
towała tyle, ile faktycznie kosztowała. Jak wiadomo, Polska przyjęła jako nowaniem strategicznym, czyli tym, co będzie
cieszy się
Dużą część wydatków związanych priorytet udział w operacjach NATO, na świecie w przyszłości. Pewne obszary mogą się jeszcze
z transportem, wyżywieniem, paliwem następnie Unii Europejskiej i wreszcie dużym uznaniem. nakładać, niektóre nawet powinny, ale jak wspo-
pokrywali Amerykanie. Podobnie jest ONZ. Decyzje o naszym zaangażowa- mniałem, wciąż jesteśmy na kolejnym etapie
w Afganistanie. Tyle że tu mamy więcej niu w operacje poza granicami kraju rozwoju, i nie jest to stan końcowy.
swojego sprzętu. Na pewno najdroższa zapadają na szczeblu politycznym,
jest operacja w Czadzie. Zwłaszcza gdy i tam należy szukać odpowiedzi. POLSKA ZBROJNA: Czy bylibyście w sta-
się przeliczy koszt wysłania jednego nie prowadzić już operacje połączone?
żołnierza. Tam za wszystko musieliśmy POLSKA ZBROJNA: Czy znacie BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Ćwiczy-
zapłacić. W tym kontekście najtańsze już harmonogramy wycofania z tych my i doskonalimy nasze dowództwo, ale na
są misje oenzetowskie. operacji? pewno ta struktura jest jeszcze niedoskonała.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI:
POLSKA ZBROJNA: Bo ONZ nam Decyzje zostały podjęte. Chcemy, POLSKA ZBROJNA: Co jej brakuje?
je refunduje. aby przed świętami żołnierze z trzech BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Jest sztab.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: misji – UNIFIL w Libanie, UNDOF Nie mamy jednostki dowodzenia i zabezpie-
Problem w tym, że pieniądze wydaje na pograniczu izraelsko-syryjskim czenia.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 19


POLSKA ZBROJNA: Kto zabezpiecza wej w przestrzeni powietrznej. Podlegają mi
Dowództwo Operacyjne? wszystkie siły dyżurne i na mnie spoczywa
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Jest jed- ciężar podjęcia decyzji w przypadku narusze-
nostka, która w razie stanu wojny będzie nas nia przestrzeni powietrznej przez obcy samo-
zabezpieczać. Problem w tym, że to po- lot wojskowy. Odpowiadam za zintegrowany
trzebne jest już teraz. Istniejąca struktura system rozpoznania całych sił zbrojnych,
jest też jeszcze za mała. Ale ważne, że już a także za monitorowanie systemu reagowa-
istniejemy. nia kryzysowego. W mojej gestii jest też
szkolenie i przygotowanie dowództw szcze-
POLSKA ZBROJNA: Może uda się to za- bla operacyjnego. Stąd największe połączo-
łatwić, gdy Dowództwo Wojsk Lądowych ne z innymi wojskami ćwiczenia „Anakon-
wyprowadzi się do Wrocławia? da”, które organizujemy raz na dwa lata. Do
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Być mo- mnie należy certyfikacja pododdziałów wy-
że, ale nasze plany muszą współgrać z ogólną dzielanych do Sił Odpowiedzi NATO czy
koncepcją zmian. Będziemy próbować i mó- grup bojowych Unii Europejskiej. Tych ob-
wić o naszych pomysłach. szarów odpowiedzialności jest więc dosyć
dużo. Kontyngenty stanowią ich niewielką,
POLSKA ZBROJNA: Czy dowództwo nie choć ważną część.
jest w stanie bezpośrednio współpracować
z czterema dywizjami, dwoma flotyllami POLSKA ZBROJNA: Może dlatego, że
i trzema skrzydłami lotniczymi? wiadomo, iż tylko Pan za tę sferę odpowia-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Z jed- da, i nikt nie próbuje się włączać?
nostkami z Marynarki Wojennej i Sił Po- BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Bywa,
wietrznych współpracujemy przez centra ope- że się włączają. Myślę, że to wciąż zbyt krót-
racji morskich i powietrznych. Nie ma po- ki czas dla nas, Dowództwa Operacyjnego,
trzeby kontaktowania się bezpośrednio z po- by wystarczająco mocno zaistnieć w świado-
szczególnymi flotyllami czy eskadrami. Na- mości innych. Robimy wszystko, by o nas
tomiast przemyślenia i uregulowania wyma- pamiętano. Inna sprawa, że w wojsku wiele
ga dowodzenie wydzielonymi oddziałami obszarów wciąż jeszcze się dubluje. W cią-
Wojsk Lądowych. Można wykorzystać do te- gu tych pięciu lat rola Dowództwa Opera-
go 2 Korpus Zmechanizowany, który przejął- cyjnego na pewno wzrosła, przynajmniej
by od Wojsk Lądowych wydzielone siły w teorii. W praktyce jest to proces trudny
w podporządkowanie i stałby się dla dowód- i zależy od bardzo wielu czynników. Także
cy operacyjnego centrum operacji lądowych. niewojskowych. 

POLSKA ZBROJNA: A tak nie jest?


BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Są różne WIZYTÓWKA
koncepcje. Na ostatnich ćwiczeniach „Ana-
konda 2008” 2 Korpus ćwiczył w innej roli. Generał broni
Sądzę, że nie powinno być tak, że dowódca BRONISŁAW
operacyjny bezpośrednio dowodzi dywizja- KWIATKOWSKI
mi, brygadami, pułkami, a nawet samodziel- Zanim przed dwoma laty został dowódcą
nymi batalionami. Potrzebowałbym do tego operacyjnym sił zbrojnych, trzykrotnie
bardzo dużego sztabu. służył w Iraku, dowodząc Wielonarodową
Dywizją Centrum-Południe, a także
POLSKA ZBROJNA: Czy korpus jest będąc szefem szkolenia Nowej Armii
w ogóle potrzebny? Irackiej w misji szkoleniowej NATO.
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Może Misjonarzem został w 1995 roku, kiedy
spełniać ważną rolę. Trzeba znaleźć dla niego objął komendę nad Polskim Kontyngentem
odpowiednie miejsce. Gdy służyłem w 2 Kor- Wojskowym Sił Pokojowych ONZ
pusie, podlegała mu połowa sił Wojsk Lądo- (UNDOF) w Syrii. Przez blisko rok pełnił
wych. Sprawa była czysta. Rozumiem, że obowiązki zastępcy dyrektora Centrum
w czasie pokoju natowskie korpusy też są sa- Szkolenia Sił Połączonych NATO (JFTC)
mymi sztabami, ale w czasie wojny one biorą w Bydgoszczy. Związany jest jednak z Kra-
wojska i nimi dowodzą. kowem, gdzie był zastępcą dowódcy oraz
szefem sztabu 2 Korpusu Zmechanizowa-
POLSKA ZBROJNA: Co się przez pięć lat nego, a wcześniej dowodził 6 Brygadą De-
udało osiągnąć? santowo-Szturmową. Kierował też oddzia-
BRONISŁAW KWIATKOWSKI: Wraz ze łem rozpoznania i walki radioelektronicznej
zmianą nazwy z dowódcy Dowództwa Ope- nieistniejącego już Krakowskiego Okręgu
racyjnego – która była kuriozalna – na do- Wojskowego. Jest absolwentem dwóch
wódcę operacyjnego sił zbrojnych przybyło akademii: Sztabu Generalnego WP i Dowo-
zadań. Od lipca ubiegłego roku odpowiadam dzenia Bundeswehry w Hamburgu. Biegle
między innymi za ochronę granicy państwo- zna języki angielski i niemiecki.

20 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

go oraz szanowanym partnerem w działa-


niach zbrojnych.
Należy pamiętać, że zarówno moderniza-
cja techniczna, jak i zmiany strukturalne
w Siłach Powietrznych wymuszają dosto-
sowanie do nich obowiązujących in-
Ostatnią wielką strukcji, przepisów i programów
modernizację
zapoczątkował zakup
szkolenia. W wielu przypadkach
najnowocześniejszej instrukcje dla lotników pisane są
wersji samolotu krwią pilotów. Ostatnie wydarze-
wielozadaniowego nia związane z katastrofami lot-
F-16.
niczymi pokazują, jak ważne dla
bezpiecznego latania są przepisy re-
gulujące szkolenie lotnicze oraz ich bez-

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI


względne przestrzeganie. Pokazują one rów-
nież, że w tym skomplikowanym systemie
człowiek jest najważniejszy. Uczestniczy on
w każdym etapie szkolenia lotniczego,
w starannie dobranym i przemyślanym pro-
cesie decyzyjnym, ponosząc pełną odpowie-
dzialność za jego realizację i przestrzeganie
LECH MAJEWSKI zasad bezpieczeństwa lotów.

Od zawsze skrzydła NA STRAŻY INTERESÓW


SIŁ POWIETRZNYCH
W Sztabie Generalnym WP w przedsię-
wzięcia związane z działalnością SP zaan-
Nie ma odwrotu od modernizacji. gażowany jest asystent szefa sztabu do spraw
Sił Powietrznych. Ze względu na ogrom
Mogą jedynie wystąpić drobne opóźnienia. prac prowadzonych przez sztab w tym za-

P
kresie oraz brak odpowiedniej liczby specja-
olskie Siły Powietrzne ist- cją i zdobyciem nowych zdolności listów SP w jego strukturach, w celu wspar-
nieją już ponad 90 lat. do działań w kraju i za granicą. Przed cia działań asystenta w dziedzinie planowa-
Pierwsze jednostki sfor- nami takie wyzwania, jak osiągnię- nia, koordynowania użycia i funkcjonowania
mowane były jeszcze pod- cie zdolności do zwalczania rakiet SP w siłach zbrojnych, szef sztabu powołał
czas I wojny światowej we Francji balistycznych czy zakup samolotów nieetatowy zespół asystenta szefa Sztabu
w Błękitnej Armii generała Józefa i śmigłowców dla najważniejszych Generalnego Wojska Polskiego do spraw Sił
Hallera oraz w Rosji w obu korpu- osób w kraju. Powietrznych. Obowiązki wykonywane
sach polskich. Już 5 listopada 1918 Dowodzenie i łączność są od za- UNOWOCZEŚNIA-
NIE jest
przez naszą komórkę są olbrzymie.
roku porucznik pilot Stefan Bastyr wsze nerwem armii, z nimi związa- nieuchronne, Zasadniczym jej zadaniem jest współ-
i porucznik obserwator Janusz ne są ważne zadania, takie jak do- i choć przesunie uczestniczenie oraz wspieranie asystenta
Beaurain wykonali pierwszy lot bo- kończenie modernizacji systemu do- się w czasie, w wykonywaniu wszystkich zadań związa-
jowy na samolocie z biało-czerwo- wodzenia oraz budowa stanowisk to będzie trwać,
bo jest
nych z koordynacją użycia i funkcjonowania
nymi znakami. Od tamtej pory róż- radarów dalekiego zasięgu Backbo- to proces SP w Siłach Zbrojnych RP. Zespół współ-
ne były losy naszych „orłów”. Słu- ne. Prowadzone są też prace nad bez końca. pracuje z komórkami organizacyjnymi re-
żyliśmy na wielu frontach i wyko- tankowaniem w powietrzu i strate- sortu obrony i sztabu, z Dowództwem Sił
nywaliśmy trudne misje pod niebem gicznym transportem lotniczym. Powietrznych i innymi rodzajami sił zbroj-
całego świata. Przybywa także zadań związanych nych, z Dowództwem Operacyjnym Sił
z udziałem w misjach poza granica- Zbrojnych oraz Inspektoratem Wsparcia SZ.
PROCES BEZ KOŃCA mi kraju. 1 kwietnia tego roku na Ten niewielki, lecz mający wielkie nadzieje
Siły Powietrzne (SP) są nieustan- sześć miesięcy nasze Siły Powietrz- i możliwości zespół codziennie stoi na stra-
nie modernizowane, wymagają bo- ne objęły rolę wiodącą w zarządza- ży interesów Sił Powietrznych. 
wiem wysokiej klasy specjalistycz- niu Międzynarodowym Portem Lot-
nego sprzętu i uzbrojenia oraz wy- niczym w Kabulu (KAIA). WIZYTÓWKA
kwalifikowanej kadry, która podoła Kryzys ekonomiczny jednak nas
ich obsłudze. nie ominął i wiele rozpoczętych
Ostatnią wielką modernizację za- programów należało zweryfikować. Generał broni pilot
początkował zakup najnowocześniej- Część z nich będzie wprowadzona LECH MAJEWSKI
szej wersji samolotu wielozadanio- później. Mimo to modernizacja jest Od dwóch lat jest asysten-
wego F-16. W przygotowywanym nieuchronna i choć przesunie się tem szefa Sztabu Generalnego Wojska
„Programie rozwoju Sił Zbrojnych w czasie, to będzie trwać, bo jest to Polskiego do spraw Sił Powietrznych.
RP w latach 2009–2018” są zawarte proces bez końca, zwłaszcza jeżeli Wcześniej był dowódcą Centrum Operacji
przedsięwzięcia związane z dalszym chcemy być równoprawnymi człon- Powietrznych – zastępcą dowódcy Sił
rozwojem armii, jej profesjonaliza- kami sojuszu północnoatlantyckie- Powietrznych.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 21


W O J S K A L Ą D O W E
RWACJI
K Ł ADN EJ OBSE 2009”,
PO DO ń „Wyzwanie onie
ćwicze cych na polig a,
trwają do 26 czerwc
22 iła
y ie od
n wystaw
w Wędrz certyfikująca wrowemu
komisja lionowi Mane rygady
1 Bata kiej B
lkopols enę
17 Wie anizowanej oc .
Zmec h zo do brą
bard

My się nie boimy


MARCELI KWAŚNIEWSKI

Pocisk o wartości małego domku z ogródkiem wystrzelono


podczas ćwiczeń „Wyzwanie 2009”.

K
rótki huk, smuga dymu i odległy Żołnierze biorący udział w ćwiczeniach bro- Podobnie może być na misjach, głównie
łoskot po kilku sekundach – to nili bazy Unicorn. Przy wjeździe do niej wisiała o charakterze pokojowym, do których przygoto-
wszystko, co zostało ze Spike’a, tablica ostrzegawcza z napisami po angielsku wywane są grupy bojowe UE.
poza ziejącą wielką dziurą w pan- i arabsku. Nieprzyjaciel zaatakował bazę z moź- „Nasze misje są określane przez zadania pe-
cerzu transportera nieprzyjaciela. dzierzy, żołnierze odpowiedzieli ogniem moź- tersberskie, wynikające z unijnej strategii roz-
„To dla nas zupełnie nowe zadanie”, przekony- dzierzowym, strzałami z działek Rosomaków wiązywania konfliktów”, wyjaśnił generał
wał generał brygady Sławomir Wojciechowski, i zestawów przeciwlotniczych stosowanych do Wojciechowski. „Czyli przede wszystkim dy-
zastępca kierownika ćwiczeń, dowódca 17 Bry- obrony baz w Iraku i Afganistanie. W miarę plomacja i pomoc gospodarcza. Środki wojsko-
gady Zmechanizowanej. „Jesteśmy po raz zbliżania się nieprzyjaciela, otworzyli też ogień we mają służyć stworzeniu warunków do za-
pierwszy frame nation, krajem ramowym unij- z broni indywidualnej. W tym samym czasie działania”.
nej grupy bojowej, wystawiającym ponad poło- w innych punktach wędrzyńskiego poligonu od- Dlatego grupy bojowe będą pełnić w pierw-
wę jej personelu i kadrę dowódczą”. bywały się ćwiczenia patrolowe, konwoje, ewa- szej kolejności funkcje sił rozjemczych, utrzy-
Od 2005 roku w UE powstają kolejne grupy kuacja medyczna z użyciem śmigłowców i roz- mujących pokój. Będą – ponieważ jeszcze żad-
bojowe – o charakterze narodowym lub między- poznanie ogólnowojskowe. na z grup nie została użyta w prawdziwej akcji.
narodowym. Ma być ich łącznie trzynaście. Jednak w każdym półroczu dwie z nich utrzy-
W polskiej, która będzie gotowa do działania od DODATKOWE OBCIĄŻENIE mywane są w stałej gotowości do działania, tak
1 stycznia przyszłego roku, są też Niemcy, Li- Moment rozpoczęcia ćwiczeń został przesu- by w ciągu dziesięciu dni od podjęcia decyzji
twini, Łotysze i Słowacy, a jej liczebność ma nięty, ponieważ dowódca uznał, że jest za mało przez Radę Unii Europejskiej żołnierze mogli
sięgnąć 2800 żołnierzy. Polski wkład to przeszło schronów dla żołnierzy. Trzeba było wykopać zacząć wykonanie powierzonych im zadań.
1500 żołnierzy batalionu manewrowego oraz dodatkowe. Wszyscy czekali dwie godziny „W grę wchodzą działania w promieniu sze-
sztab. Certyfikacja oznacza uznanie gotowości i znów potwierdziła się zasada, że osiemdziesiąt ściu tysięcy kilometrów od Brukseli”, przypo-
do działania w grupie. procent czasu służby żołnierza to oczekiwanie. mniał Wojciechowski, zwracając uwagę, że bez

22 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

ciążenie psychiczne. Dlatego odbywają długie Europejskiej. Każdy żołnierz może zgłosić do-
treningi na symulatorach, zanim oddadzą strzał wódcy swoje uwagi, które następnie są uwzględ-
podczas ćwiczeń”. niane przez specjalny zespół fachowców”, za-
Certyfikacja grupy bojowej odbywa się na pewnił oficer.
dwóch poziomach: narodowym i międzynarodo- Tych doświadczeń może być wiele, ponieważ
wym. Ten drugi zaplanowano na jesień. Czerw- osiemdziesiąt procent żołnierzy batalionu ma-
cowe „Wyzwanie 2009” obserwowali wysłannicy newrowego brało udział w czwartej i ósmej
armii pozostałych krajów grupy, choć nie miało zmianie w Iraku i uczestniczyło w misji afgań-
ZADANIA to żadnego związku z procesem certyfikacji. skiej. „Ale doświadczenia nie są jednakowe, bo
PETERSBERSKIE „To się odbywa na zasadzie zaufania”, ko- na każdą naszą reakcję jest odpowiedź przeciw-
to interwencje
wojskowe
mentował generał Wojciechowski. „Koledzy nika i znowu się zmienia scenariusz szkoleń”,
w regionach, z innych krajów mogą mieć pewność, że jeśli wskazał major. „Poza tym misje unijne będą się
których stabilność komisja certyfikacyjna wystawi ocenę pozytyw- różnić od afgańskiej czy irackiej. To będą raczej
ma istotne ną, to polski batalion będzie w stu procentach Bałkany, rozgradzanie stron, tworzenie stref
znaczenie dla
interesów UE,
gotowy do współpracy. I w drugą stronę – jeśli zdemilitaryzowanych i stabilnej sytuacji do nie-
zgodne ze mam pododdział z Litwy, tam certyfikowany, to militarnych działań pokojowych”.
wskazówkami nie mam żadnego powodu, by uważać, że jest Podczas misji było może więcej działań prze-
zawartymi decyzji nieprzygotowany”. ciwko siłom jakiegoś przeciwnika, ale wbrew po-
Rady Ministrów Unii
Zachodnioeuropej-
Certyfikacja w systemie CREVEAL (Com- wszechnym wyobrażeniom większość czasu zaj-
skiej z 19 czerwca bat Readiness Evaluation of Headquarters and mowało żołnierzom pomaganie cywilom w two-
1992 roku, podjętej Units) zapewnia możliwość współpracy we- rzeniu bezpiecznego środowiska, a nie walka.
w Petersbergu dług ustalonych procedur – unijnych lub, tam „Dzięki doświadczeniu i misjom, uważa ma-
pod Bonn.
gdzie ich brakuje, natowskich. Każdy kraj do- jor Biedziak, polscy żołnierze są na takim po-
konuje tej certyfikacji samodzielnie i dopiero ziomie wyszkolenia, że dowódcy nie muszą
wspólne ćwiczenia sztabowe, które w tym wy- martwić się o to, co dzieje się niżej i mogą zająć
padku odbędą się w listopadzie, są okazją do się wyłącznie dowodzeniem. Dlatego mamy do-
bezpośredniego spotkania kadry dowódczej. brą markę wśród żołnierzy różnych państw Unii,
I choć niektórzy uważają, że warto byłoby choć nie mieliśmy jeszcze zbyt wielu okazji, że-
przećwiczyć współpracę pododdziałów, to by z nimi współpracować”.
wiedzą, że rachunki przemawiają przeciwko
takiemu przedsięwzięciu. Czasy tysięcznych MŁOTEK I KLUCZYK
FOT. SZCZEPAN GŁUSZCZAK

zgrupowań armii Układu Warszawskiego „Współpracowaliśmy za to z natowskimi od-


i NATO już nie wrócą. działami i ta współpraca wypadała zawsze po-
„Dotychczasowe misje w Iraku i Afganistanie myślnie, co dobrze wróży”, uzupełnił generał
pokazują, że praktyka robienia układanki na Wojciechowski. Grupy bojowe UE nie będą
miejscu jest i będzie powszechna”, ocenił gene- nigdy, jego zdaniem, konkurencją dla sił natow-
rał Wojciechowski, zapewniając, że ten system skich, a raczej ich uzupełnieniem. „Warto mieć
sprawnie działa. w szufladzie i młotek do uderzenia, i jakiś klucz,
własnego transportu lotniczego wcale nie jest ła- którym można delikatnie przykręcić śrubę. UE
two przerzucić żołnierzy i sprzęt w takim czasie POŚCIG W ZASADZCE też ma interesy na świecie i swoją politykę, któ-
w odległy zakątek świata. Trzeba wynająć trans- W wąwozie na patrol czekała zasadzka, przy- ra stawia na globalny handel i stabilizację
port, jak czyni większość krajów, a za to się pła- gotowana na podstawie doświadczeń polskich państw, raczej na budowanie niż niszczenie.
ci. W ten sposób ekonomia wpływa na funkcjo- żołnierzy z irackich i afgańskich misji. Trzy Ro- Grupy bojowe mają służyć realizacji właśnie
nowanie europejskiej armii, której de facto jesz- somaki wjechały między strome zbocza, skąd polityki klucza”.
cze nie ma. padły strzały. Wozy zatrzymały się i odpowie- Podporucznik Marek Grabowski z 17 Bry-
Kiedy ostrzelany przeciwnik wycofał się działy ogniem, używając ostrej amunicji. Jednak gady Zmechanizowanej brał udział w obu mi-
sprzed bazy Unicorn, jeden z plutonów ruszył akcja nie przypominała filmów sensacyjnych; sjach irackich i misje Grupy Bojowej UE nie bę-
za nim w pościg. To ćwiczenie zadań patrolo- strzały oddawano rzadko, krótkimi, dobrze mie- dą dla niego nowością. W jednych i drugich li-
wych i dlatego w pobliskim wąwozie żołnierze rzonymi seriami. Z wozów spokojnie wysiedli czą się te same umiejętności. I spokój, potrzebny
dostali się w zasadzkę. Przedtem jednak został żołnierze i rozstawili się między transporterami, do podejmowania właściwych decyzji. „Wcale
wystrzelony Spike. Co do jego użycia generał starannie wyszukując cele. Widać było, że ogień nie jest łatwiej być siłą rozdzielającą walczące
dywizji Paweł Lamla, kierownik ćwiczeń i do- jest kierowany. Nikt nie krzyczał, nie popędzał strony niż stroną walki. Jeśli jest się rozjemcą,
wódca 11 Dywizji Kawalerii Pancernej, miał innych, żołnierze przypominali bardziej pracow- może to się wiązać z kontaktem ogniowym
wątpliwości. „Chodziło o warunki atmosferycz- ników technicznych niż spragnionych walki wo- z którąś ze stron. Wtedy trzeba podejmować de-
ne – wyjaśnił – trzeba je uwzględnić, bo to zbyt jowników. W końcu, po kolejnej wymianie cyzje o użyciu broni, co oznacza zawsze ryzyko
kosztowny zestaw, by nie wykorzystać w pełni ognia, postawili zasłonę dymną, wsiedli do Ro- i odpowiedzialność”.
jego możliwości technicznych”. somaków i opuścili wąwóz bez strat. To jest bardzo trudna kwestia, szczególnie
Sterowany za pomocą światłowodu Spike „Adrenalina i emocje są zbędne. Panika nic gdy brakuje czasu. Trzeba mieć duże umiejętno-
przebija tandemową głowicą pancerze o grubo- nie da, a spokój to podstawa. Tego uczę moich ści organizacyjne i wyobraźnię, żeby nie była to
ści 700 milimetrów, niszcząc przede wszystkim żołnierzy”, wygłosił swe credo major Tomasz decyzja chybiona.
transportery, czołgi i wozy dowodzenia. W koń- Biedziak, dowódca batalionu. „Takie są nasze Chodzi o to, by uniknąć syndromu Nangar
cu poranna mgła opadła i można było strzelać. doświadczenia z misji, wykorzystywane przy Khel? „Myślę, że nie będziemy mieli takiego
„Operatorzy znają cenę Spike’a”, mówił ge- tworzeniu scenariuszy ćwiczeń. Przy okazji bu- syndromu, bo po to tu jesteśmy i po to się szko-
nerał Lamla. „ I jest to dla nich dodatkowe ob- dują one markę polskiego wojska w siłach Unii limy”, deklaruje porucznik. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 23


W O J S K A L Ą D O W E

ARTUR GOŁAWSKI

Saper na każdą okazję


Po reorganizacji wojska inżynieryjne nieco się zmniejszą,
ale zachowają zdolności operacyjne.

Z
atwierdzony w maju przez brygad; trzecią jednostką operacyjną Mostowy w Chełmnie, dziś będący 3 Pułkiem
ministra obrony aneks do pozostanie 5 Pułk Inżynieryjny. Przy Drogowo-Mostowym. Pułki będą realizowały
programu rozwoju sił tym siła nowych pułków saperów zadania wsparcia inżynieryjnego szczebla tak-
zbrojnych na lata 2007– może zostać wzmocniona – strukturę tycznego i operacyjnego w zależności od
–2012 zawiera wytyczne także dla sa- 1 Pułku w Brzegu zasili stacjonujący potrzeb.
perów. Ich jednostki czeka przefor- po sąsiedzku 2 Batalion Ratownic- Z kolei w brygadach zmechanizowanych
mowanie. W Wojskach Lądowych twa Inżynieryjnego, zaś 2 Pułkowi wysokiej gotowości kompanie saperów zosta-
brygady zamienią się w pułki sape- Saperów w Kazuniu podporządko- ną zastąpione batalionami. Dzięki temu bryga-
rów, przejmujące w całości zadania wany zostanie 3 Batalion Drogowo- dy będą mogły samodzielnie przeprowadzać

24 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

FOT. PAWEŁ MROZOWICZ/3 PDM (2)


Mapa przyszłych podległości
8 Batalion 48 Batalionów
Saperów Saperów
Rozewie

Świnoujście 5 Pułk Orzysz


Inżynieryjny 3 Batalion
Szczecin-Podjuchy Drogowo-
9 Batalion
Stargard Szczeciński -Mostowy
Saperów
Chełmno 2 Pułk – 15 Brygada
2 Batalion Inżynieryjny Zmechanizowana
Saperów
– 12 Brygada Inowrocław Kazuń
Zmechanizowana 2 Pułk Saperów
Jarocin 1 Batalion
16 Batalion
Remontu Lotnisk Drogowo-
Krosno Odrzańskie
Dęblin -Mostowy
5 Batalion 4 Batalion Inżynieryjny
Saperów Głogów
3 Batalion
– 17 Brygada Inżynieryjny
Zmechanizowana 1 Pułk Saperów
Brzeg
Wojska Lądowe Nisko
16 Batalion
Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych Saperów
– 21 Brygada Strzelców
Marynarka Wojenna
Podhalańskich
Siły Powietrzne

wsparcie inżynieryjne. „Doświadczenia z mi- skiego, orzyskiego i stargardzkiego – saperzy niesienie pomocy cywilom poszkodowanym
sji pokazują, że jednostka wchodząca do walki pozostaną w dotychczasowych koszarach. podczas klęsk żywiołowych. One również zo-
musi być autonomiczna także pod tym wzglę- Tylko 16 Batalion Saperów czeka przepro- staną przeformowane. IWSZ będzie docelo-
dem. Przekonywaliśmy przełożonych, że pro- wadzka z Tczewa do Niska, gdzie z zachowa- wo dowodził 2. Pułkiem Inżynieryjnym
cedury udzielania wsparcia z zewnątrz, przy niem nazwy podporządkowany zostanie w Inowrocławiu (powstanie z 2 Pułku Komu-
obecnej mobilności jednostek bojowych na te- 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich. Atuta- nikacyjnego), 1 Batalionem Drogowo-Mosto-
atrze działań, powodują, że gdy saperzy dotrą mi garnizonu niżańskiego są zaplecze maga- wym w Dęblinie oraz dwoma batalionami in-
do jednostki, którą nakazano im wesprzeć, zynowo-garażowe, bliskość poligonu w Nowej żynieryjnymi: 3. w Nisku i 4. w Głogowie.
mogą okazać się już niepotrzebni”, tłumaczy Dębie oraz położenie nad Sanem. W nowym Te dwie ostatnie jednostki powstaną z połą-
pułkownik Tadeusz Dzikowski, zastępca sze- garnizonie „szesnasty” ma dzielić koszary czenia odpowiednio 3. i 4. batalionów ratow-
fa Inżynierii Wojskowej. z 3 Batalionem Inżynieryjnym, podległym In- nictwa inżynieryjnego z ośrodkami przecho-
Bataliony brygadowe będą mniejsze i mo- spektoratowi Wsparcia Sił Zbrojnych, który wywania sprzętu – 12 i 6.
bilniejsze niż bataliony dywizyjne, stacjonują- powstanie z fuzji stacjonujących tam obecnie Inspektoratowy pułk i bataliony będą spe-
ce obecnie w Stargardzie Szczecińskim, Kro- 3 Batalionu Ratownictwa Inżynieryjnego cjalizować się w zadaniach ewakuacyjno-ra-
śnie Odrzańskim, Tczewie i Orzyszu. Nad- i 12 Ośrodka Przechowywania Sprzętu. towniczych oraz odbudowie infrastruktury po
wyżka sprzętu (na przykład parki pontonowe), klęskach żywiołowych bądź katastrofach
która zostanie po ich przeformowaniu, zasili POGOTOWIE POWODZIOWE w czasie pokoju, natomiast w czasie wojny
jednostki szczebla operacyjnego, czyli pułki. Inspektorat zawiaduje jednostkami inżynie- wykonają zadania na rzecz wojsk operacyj-
W trzech przypadkach – garnizonów krośnień- ryjnymi, w czasie pokoju nastawionymi na nych (budowa zapór, roboty fortyfikacyjne,

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 25


W O J S K A L Ą D O W E

Właściwe


proporcje
Saperzy mają
stanowić około pięciu
KOMASACJA,
procent personelu REDUKCJA
Wojska Polskiego. STANÓW
ETATOWYCH

S kutkiem uzawodo-
wienia sił zbrojnych
będzie redukcja liczby sta-
i zwiększenie
mobilności
jednostek muszą
współgrać
nowisk w etatach czasu z doposażeniem

FOT. PAWEŁ MROZOWICZ/3 PDM


pokoju z ponad 140 tysię- ich w sprzęt
zastępujący
cy do maksymalnie 100
w pracy fizycznej
tysięcy żołnierzy czynnych żołnierzy.
i do 20 tysięcy żołnierzy
Narodowych Sił Rezerwy.
Saperom ubędzie około
25 procent stanowisk. Te-
raz jest ich około 7500.
Bojowi i kryzysowi
Szefostwo Wojsk Inżynie- Dla saperów priorytetem pozostaną zadania operacyjne na czas kryzysu i wojny.
ryjnych stara się, aby sa-
perzy stanowili około pięć–
sześć procent personelu,
J ednostki, dla których
Szefostwo Inżynierii Woj-
skowej jest gestorem sprzę-
wych i morskich prioryte-
tem pozostaną zadania
operacyjne na czas kryzysu
pomocy ludności. Teraz na
przykład odbudowują infra-
strukturę cywilną po powo-
wej, gdzie formowany jest
zespół rozminowania, któ-
rego głównym zadaniem
bo utrzymanie takiej pro- tu i korpusu osobowego, ist- i wojny. Saperzy podlegli in- dzi. Ich jednostki utrzymują będzie szkolenie i opraco-
porcji zapewnia wykona- nieją w Wojskach Lądo- spektoratowi mogą zajmo- mniejszą gotowość – mają wywanie nowych technik
nie zadań. W jednostkach wych, Marynarce Wojennej, wać się wsparciem inżynie- mniej personelu i sprzętu. wykrywania, rozpoznawa-
inżynieryjnych przewidzia- Inspektoracie Wsparcia Sił ryjnym wojsk operacyjnych, Szefostwo Inżynierii Wojsko- nia i niszczenia improwizo-
ne są także stanowiska Zbrojnych i Siłach Powietrz- polskich i sojuszniczych, ale wej zawiaduje też Centrum wanych urządzeń wybu-
dla rezerwistów NSR.  nych. Dla saperów lądo- częściej będą używani do Szkolenia Inżynierii Wojsko- chowych. 

utrzymywanie przepraw) lub inne. Bataliony i utrzymaniu dróg, zamiast wielkich kadro- charki gąsienicowe BAT-M, służące do to-
powinny liczyć 250–280 żołnierzy, aby utrzy- wo, lecz słabych pod względem sprzętowym rowania przejść – z tego samego powodu:
mać dwie kompanie rozwinięte (ewakuacyjną batalionów minowania, rozminowania czy brakuje pieniędzy na szukanie dla nich na-
i drogowo-mostową), o odpowiednich zdolno- saperów. stępcy. Na zlecenie Szefostwa Inżynierii
ściach ratowniczych i likwidacji skutków klęsk „Chcemy, aby kadra łączonych batalio- Wojskowej Departament Polityki Zbroje-
żywiołowych. Ustalanie etatów jeszcze trwa. nów ratownictwa inżynieryjnego i ośrodków niowej MON prowadzi kilkanaście prac
Plany Szefostwa Inżynierii Wojskowej nie przechowywania sprzętu bez zawirowań zaj- rozwojowych i wdrożeniowych, opatrzo-
przewidują natomiast istotnych zmian w orga- mowała stanowiska w strukturach batalio- nych kryptonimami odwołującymi się do
nizacji 8. i 48. batalionów saperów Marynarki nów inżynieryjnych, choć jest jasne, że ja- świata roślin: Daglezja, Topola, Jarzębina
Wojennej, ulokowanych koś trzeba będzie wyko- czy Robinia. Ich efekty – mosty towarzy-
w Świnoujściu i Rozewiu.
W Siłach Powietrznych
Jednostki mają rzystać dowódców i ich
zastępców, bo w batalio-
szące, pojazdy saperskie czy filtry do wody
– mają pomóc w nadrobieniu zaległości
przewiduje się z kolei być mniejsze, nie inżynieryjnym jest modernizacyjnych, powstałych wskutek
wzmocnienie 16 Batalionu tylko jedno stanowisko niedofinansowania wojsk w latach 90.
Remontu Lotnisk w Jaroci- mobilniejsze dla podpułkownika i dla Kryzys finansowy opóźni pozyskanie
nie częścią sprzętu i kadry
wytypowanych do rozwią-
i składać się majora. Z miejscami służ-
by dla żołnierzy do szcze-
niektórych nowinek – kołowego transporte-
ra rozpoznania inżynieryjnego, mostu to-
zania elbląskiego 14 Bata- z wyspecjalizowanych bla kapitana nie powinno warzyszącego na podwoziu kołowym, ma-
lionu Remontu Lotnisk. być problemów”, przewi- jącego w pełni zabudowaną część jezdną
Reszta personelu i maszyn modułów duje pułkownik. (rozwiązanie techniczne niestosowane do
„czternastki” ma zasilić Komasacja, redukcja tej pory w mostach towarzyszących), po-
pododdziały inżynieryjne w bazach lotniczych. stanów etatowych i zwiększenie mobilności jemników na niewypały i niewybuchy oraz
jednostek muszą współgrać z doposaże- kontenerowych magazynów materiałów
STOPNIOWE ZMIANY niem ich w sprzęt zastępujący w pracy fi- wybuchowych dla patroli oczyszczania te-
Pułkownik Tadeusz Dzikowski zapewnia, zycznej żołnierzy. Remontowi poddawane renu. Opóźnienia nie powinny być duże, bo
że zmiany będą wprowadzane sukcesywnie. są pływające transportery samobieżne im szybciej nowy sprzęt trafi w ręce sape-
Zaczną się w przyszłym roku i potrwają do PTS-M, niemające odpowiednika w innych rów, tym więcej zaoszczędzą oni pieniędzy
2012 roku. Kierunek jest jasny: jednostki armiach NATO ani następców na deskach w czasie wykonywania niektórych zadań,
w nowym kształcie mają być mniejsze, mo- kreślarskich polskich konstruktorów. Za- spoczywających na nich w czasie pokoju.
bilniejsze, składać się z modułów, wyspecja- pewniają one ewakuację ciężkiego dobytku W obecnej sytuacji nie można jednak podać
lizowanych w budowie fortyfikacji i zapór, ludności podczas powodzi. Rewitalizowane pewnych dat przyjęcia nowego sprzętu do
oczyszczaniu terenu, dostarczaniu wody są też, choć w ograniczonej liczbie, spy- użytku. 

26 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A
FOT. STUDIO IWONA/ISW

KRZYSZTOF WILEWSKI

Polskie pole minowe


Choć firmy mogą oczyszczać teren kańcy okolicznych domów nie spędzili nocy
pod gołym niebem, wysłaliśmy w to miejsce
z min i niewybuchów, to likwidację powojennych oba nasze patrole rozminowywania, które ca-
ły dzień wyciągały niewypały”. Poniemiecką
znalezisk wolą pozostawić wojsku. składnicę odkopano wówczas zaledwie

T
15 metrów od wzniesionych kilka lat temu
rwający od kilku lat z 16 Batalionu Saperów w Tczewie budynków.
boom inwestycyjny jest interweniowały ponad sto razy, unie- W naszym kraju Tczewscy saperzy nie są jednak przeciążeni
dla polskiej gospodarki szkodliwiając prawie 150 pocisków buduje się pracą. Ich koledzy mają jej więcej. Tegorocz-
ostatnio dużo,
jak zastrzyk adrenaliny. moździerzowych, 44 granaty, 22 mi- dlatego też coraz
ny plon patroli rozminowywania jednostek Po-
Tysiące pracowników ny przeciwpiechotne i przeciwpan- więcej odkopuje morskiego Okręgu Wojskowego to 25 tysięcy
zaludniają place budów, setki przed- cerne oraz niecałe dwa tysiące sztuk się wybuchowych sztuk amunicji, sto granatów i prawie tysiąc
siębiorstw dostało zamówienia na ma- amunicji karabinowej. Podpułkownik niespodzianek. pocisków artyleryjskich do końca maja. Przy
teriały budowlane, miliony złotówek Zdzisław Świniarski, dowódca bata- 468 interwencjach daje to prawie cztery zgło-
z różnych podatków wpływa codzien- lionu, nie ukrywa, że mimo upływu szenia o niewypałach i niewybuchach dzien-
nie do budżetu. Nieco inaczej na in- 64 lat od zakończenia działań wojen- nie. Przyczyna: boom mieszkaniowy.
westycyjne Eldorado patrzą wojskowi nych, pracy przy niewypałach Zgodnie z polskim prawem inwestorzy mu-
saperzy. Dla nich place budowy to i niewybuchach pozostałych z tego szą przed rozpoczęciem budowy sprawdzić te-
setki wezwań do pracy, za której wy- konfliktu nie ubywa. Najniebezpiecz- ren pod kątem materiałów niebezpiecznych.
konanie wynagrodzenie inkasują pry- niejsze są znaleziska w centrach W naszym kraju buduje się ostatnio dużo, dla-
watne firmy. miast. „Latem 2008 roku zostaliśmy tego też coraz więcej odkopuje się wybucho-
wezwani na plac budowy przy ulicy wych znalezisk. Saperzy z niepokojem patrzą
WYBUCHOWY PLON Dąbka w Gdyni”, opowiada podpuł- na zapowiadane w związku z mistrzostwami
Przez pierwsze cztery miesiące kownik. „Znaleźliśmy tam 98 poci- futbolowymi Euro 2012 inwestycje drogowe.
2009 roku patrole rozminowywania sków moździerzowych. Aby miesz- O ile bowiem w miastach dużą część niewypa-

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 27


W O J S K A L Ą D O W E

Wybuchowy dziennik lekcji


Bloki tematyczne szkolenia z oczyszczania terenów

FOT. KRZYSZTOF WILESKI


z materiałów wybuchowych określone w rozporządzeniu ministra
gospodarki z 28 stycznia 2009 roku:
1. Ogólna wiedza zawodowa 4. Przepisy i zasady bezpie- nych do użytku cywilnego
na temat materiałów wy- czeństwa i higieny pracy do niszczenia materiałów
buchowych. podczas stosowania mate- wybuchowych znalezio-
2. Zasady organizacji prowa- riałów wybuchowych nych w czasie prowadzenia Dla niewtajemniczonych
dzenia prac z zakresu z uwzględnieniem niszcze- prac z zakresu oczyszcza- NIEWYBUCH – przedmiot zawierający ładu-
oczyszczania terenów z ma- nia materiałów wybucho- nia terenów. nek lub materiał wybuchowy, który powinien
teriałów wybuchowych. wych znalezionych w cza- 6. Przeciwdziałanie zewnętrz- zdetonować, ale mimo stworzenia warunków
3. Przepisy regulujące zasady sie prowadzenia prac zwią- nym zagrożeniom, jakie nie doszło do eksplozji. Niewybuchy powstają
nabywania, przechowywania, zanych z oczyszczaniem mogą mieć miejsce pod- z powodu nieuruchomienia lub złego działania
używania, przemieszczania terenów. czas prowadzenia prac detonatora, zmian chemicznych w materiale
i transportu materiałów wy- 5. Przeciwdziałanie zagroże- związanych z oczyszcza- wybuchowym i innych czynników.
buchowych przeznaczonych niom dla życia i zdrowia lu- niem terenów z materiałów NIEWYPAŁ – przedmiot, w którym nie zadzia-
do użytku cywilnego oraz ma- dzi, mienia, środowiska wybuchowych, w tym ich łał ładunek miotający. Czasem znaleziona
teriałów wybuchowych znale- naturalnego oraz bezpie- niszczenia z użyciem mate- amunicja artyleryjska może być jednocześnie
zionych podczas prowadze- czeństwa publicznego pod- riałów wybuchowych prze- niewybuchami i niewypałami; ze względu na
nia prac związanych z oczysz- czas używania materiałów znaczonych do użytku cy- ładunek miotający – niewypałem, a ze wzglę-
czaniem terenów. wybuchowych przeznaczo- wilnego du na ładunek kruszący – niewybuchem. 

łów i niewybuchów już znaleziono, saperzy z tej firmy sami wysadzili mia będzie musiała udostępnić poligon do wy-
o tyle oczyszczenie terenów pod bu- wszystkie powojenne znaleziska. By- sadzeń, a dziś może nie wyrazić na to zgody),
dowę dróg, biegnących niejednokrot- ło to możliwe tylko dlatego, że Explo- o tyle dla cywilnych saperów będzie ono rewo-
nie przez miejsca bitew ostatniej woj- siv jest jedną z nielicznych firm lucją. „Obecnie, aby zniszczyć niewybuchy,
ny, może być wyzwaniem. w kraju, która ma odpowiedni sprzęt musimy się zwrócić o zgodę do wojewody, któ-
do transportu i przechowywania nie- ry wydaje na to decyzję administracyjną po
NAGINANIE PRAWA wypałów oraz niewybuchów, a także konsultacji z dowódcą okręgu wojskowego”,
Wojskowi saperzy obiecują, że spro- odpowiednio przeszkolonych pracow- wyjaśnia Piotr Bik. „Po nowelizacji będzie
stają „drogowemu” zadaniu. Irytuje ników. W ocenie Bika problem, który wiadomo nie tylko gdzie i kiedy można wysa-
ich jednak to, że coraz częściej prywat- sygnalizują saperzy, sprokurowały dzać znaleziska, ale przede wszystkim, na ja-
ne firmy nieuczciwie na tym zarabiają. mniejsze przedsiębiorstwa (choć w ich kich zasadach transportować niewypały i nie-
Nasze prawo nakłada na wojsko obo- przypadku to dość górnolotne określe- wybuchy na poligon”.
wiązek zaopiekowania się każdym nie), które wykorzystały luki w przepi- Piotr Bik z niecierpliwością czeka na zmia-
zgłoszonym niewypałem i niewybu- sach. „Nie ma dziś regulacji prawnych, Od 2010 roku nę zasad transportu niewypałów przez firmy
zmienią się
chem. To pokusa dla osób oferujących które określają precyzyjnie warunki, przepisy
cywilne, bo obecnie na uzyskanie od wojewody
usługi saperskie. „Firmy doskonale jakie trzeba spełnić, by założyć firmę regulujące zezwolenia na przewiezienie i wysadzanie naj-
wiedzą, że jeśli znajdą coś podczas zajmującą się oczyszczaniem terenu zasady częściej trzeba czekać tygodniami i nierzadko
przeszukiwania terenu, to wojsko nie z materiałów niebezpiecznych. Niejas- oczyszczania kończy się to wezwaniem wojska.
terenu
ma wyboru i musi się tym zająć. Ogra- ne przepisy wykorzystały osoby, które z materiałów
Nowe przepisy nie ucieszą pracowników
niczają się więc w razie czego do za- zarejestrowały usługi saperskie, nie wybuchowych firm, na które saperzy narzekali. Ponieważ
dzwonienia po policję. Inwestora zaś mając nawet odpowiedniego sprzętu. przez firmy przedsiębiorstwa podejmujące się oczyszczania
kasują tak, jakby same wykonały prace Ot, jak coś znajdą, to wezwą wojsko cywilne. terenu zostaną zobowiązane do likwidacji wy-
Prywatne
rozminowywania od początku do koń- i problem z głowy”, skarży się na kon- przedsiębiorstwa kopanych „pamiątek” wojennych, na rynku
ca”, komentuje jeden z saperów. kurentów Piotr Bik. sapersko- przetrwają tylko te, które będą miały do tego
Nie zgadza się z tym Piotr Bik, -wyburzeniowe odpowiedni sprzęt, wyposażenie i przeszkolo-
szef firmy wyburzeniowo-saperskiej PORZĄDKI W BRANŻY będą
zobligowane
nych pracowników. Z tym ostatnim zaś, jak su-
Explosive z Gdańska. Od 1990 roku Wkrótce wadliwe przepisy zostaną do likwidowania gerują wojskowi saperzy, jest bardzo różnie.
zajmuje się on obrotem materiałami zmienione. Sejm pracuje nad noweli- niewypałów „Mimo że w takich firmach najczęściej pracują
wybuchowymi i wysadzaniem obiek- zacją ustawy o materiałach wybucho- i niewybuchów byli żołnierze, to często spotykamy się z cywi-
tów oraz konstrukcji. Jak podkreśla, wych przeznaczonych do użytku cy- samodzielnie. lami, których wiedza o minach i niewybuchach
Explosiv zawsze stara się we włas- wilnego, a także nad nową ustawą jest, delikatnie rzecz ujmując, słaba. Stwarzają
nym zakresie oczyszczać teren z ma- o prowadzeniu działalności gospodar- zagrożenie nie tylko dla siebie, ale też dla fa-
teriałów niebezpiecznych. Przy dwóch czej związanej z wytwarzaniem i obro- chowców i osób postronnych”, przyznaje jeden
największych inwestycjach drogo- tem materiałami wybuchowymi, bro- z saperów z Kazunia.
wych, w które zaangażowane było je- nią, amunicją oraz wyrobami i techno- Takie osoby mają wkrótce zniknąć z branży.
go przedsiębiorstwo – autostradzie logią o przeznaczeniu wojskowym lub Od 4 marca 2009 roku obowiązuje rozporzą-
A1 między Trójmiastem a Nowymi policyjnym. O ile w przypadku wojska dzenie ministra gospodarki z 28 stycznia tegoż
Marzami oraz obwodnicy Torunia – ulepszone prawo zmieni niewiele (ar- roku, zmieniające rozporządzenie w sprawie

28 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

szkolenia i egzaminowania osób mających do-


stęp do materiałów wybuchowych przeznaczo-
nych do użytku cywilnego.

SZKOŁA SAPERÓW
Styczniowe rozporządzenie nie tylko okre-
śla minimum wiedzy fachowej, wymaganej do
zaliczenia egzaminu potwierdzającego przy-
gotowanie zawodowe do wykonywania prac
związanych z oczyszczaniem terenów z mate-
riałów wybuchowych. Na jego mocy Wojsko-
wy Instytut Techniczny Uzbrojenia w Zielon-
ce, Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej
we Wrocławiu, Bet-Min w Wiechlicach, Spec-
-Min w Oławie, Ośrodek Szkolenia Państwo-
wej Inspekcji Pracy we Wrocławiu oraz firma
Jakusz w Kościerzynie uzyskały również pra-
wo do szkolenia w oczyszczaniu terenów
z materiałów wybuchowych.
Najszybciej z nadanych uprawnień zamie-
rza skorzystać firma Jakusz. 7 maja w Koś-
cierzynie otwarto pierwszy w Polsce prywat-
FOT. US DOD

ny ośrodek szkolenia saperów (OSS). „Nasza


Amerykański
szkoła będzie uczyła nie tylko teorii, ale prze- żołnierz sprawdza
de wszystkim praktycznego działania. Mamy afgańską ciężarówkę
tu pas taktyczny do ćwiczeń, muzeum wojen- w punkcie
KRZYSZTOF WILEWSKI kontrolnym w pobliżu
nych znalezisk oraz, co najważniejsze, spe-

Jodła i Grab
bazy Bagram
cjalistyczny sprzęt do przewozu niewypałów
i niewybuchów dużych kalibrów”, zachwala
Bogdan Jakusz, założyciel kaszubskiego
przedsiębiorstwa. Podkreśla, że choć ustawo-
dawca przewidział na szkolenie maksymalnie Firma Jakusz prowadzi badania nad odpornością metali i kompozytów
24 godziny, to osoby bez wcześniejszego na eksplozje ładunków wybuchowych i pocisków artyleryjskich. Dzięki nim
przygotowania wojskowego powinny zarezer- mamy pojemniki do transportu niewybuchów i niewypałów oraz opancerzone
wować sobie więcej czasu. „W naszej ocenie,
punkty kontrolne.

B
szkolenie takich osób powinno trwać mini-
mum siedem, osiem tygodni, w czasie któ- ył 26 lutego 2007 roku, godzina 8.00 mu systemowi zabezpieczeń bazy straty ISAF
rych zapoznałyby się one z obowiązującymi rano. Przed główną bramą wjazdową były minimalne. Betonowe zapory i poradzie-
procedurami, sposobami wykrywania, inwen- do bazy w Bagram w Afganistanie, ckie żelbetonowe schrony uchroniły od śmierci
taryzacji i oceny danego przedmiotu, a na- jak codziennie o tej porze, na wejście innych wartowników. Gdyby zamachowiec miał
stępnie jego niszczenia”. na teren lotniska czekało kilkudziesięciu afgań- wspólników, którzy, korzystając z zamieszania,
Nie wiadomo, jakie będzie zainteresowanie skich pracowników oraz jadące z Pakistanu cię- chcieliby się dostać do środka, wartownicy byli-
cywilów tą placówką, pewne jest jednak, że żarówki z kontenerami. Pierwsza grupa robotni- by w stanie temu zapobiec.
z OSS bardzo chętnie skorzystają wojskowi. ków została właśnie skontrolowana na posterun- Niestety, nie wszystkie bazy w Afganistanie
„Pas ćwiczeń, który zbudowano na terenie ku obsadzonym przez afgańskie siły bezpie- mają takie ufortyfikowanie jak Bagram. Mniej-
ośrodka w Kościerzynie, to idealne miejsce do czeństwa. Amerykanie, choć ufają partnerom, sze obozowiska są, delikatnie rzecz ujmując,
szkolenia naszych patroli rozminowywania. Sa- i tak przeszukują wszystkich „gości” jeszcze „słabiej” przygotowane do obrony przed ataka-
perzy mogą tutaj korzystać ze sprzętu, którego raz, na oddalonym o 200 metrów własnym mi zamachowców samobójców. Mają betonowe
nasze wojsko na razie nie ma”, ocenia podpuł- punkcie kontrolnym. Gdy sprawdzeni już raz ro- spowalniacze, kolczatki i gotowe do użycia cięż-
kownik Świniarski. botnicy doszli do amerykańskiego posterunku, kie karabiny maszynowe, ale one zatrzymają sa-
Nowe przepisy w sprawie materiałów wybu- jeden z mężczyzn rzucił się w stronę żołnierzy mochód, a nie pieszego terrorystę. Rozwiąza-
chowych przeznaczonych do użytku cywilnego i nim którykolwiek z nich zdążył zareagować, niem, które pozwala podnieść poziom bezpie-
oraz znowelizowane zasady wytwarzania i ob- wysadził się w powietrze. Zginęło dwudziestu czeństwa wartowników, są opancerzone punkty
rotu materiałami wybuchowymi, bronią, amu- cywilów, dwóch żołnierzy amerykańskich i wra- kontrolne, w których żołnierze mogą ukryć się
nicją oraz wyrobami i technologią o przezna- cający z patrolu żołnierz koreański. przed wybuchem nawet kilkudziesięciu kilogra-
czeniu wojskowym lub policyjnym powinny mów ładunku. Do grona ich producentów dołą-
wejść w życie w styczniu 2010 roku. Takie PROSTO W SERCE czyła polska firma Jakusz.
wyprzedzenie pozwala firmom sapersko-wy- Zamach ten był dla ISAF w Afganistanie jak
burzeniowym przygotować się na zmiany cios w serce. Talibowie oprócz tego, że skutecz- NIEPOZORNE
w prawie. Na jego nowelizację niecierpliwie nie zaatakowali najlepiej strzeżoną bazę koalicji, Opancerzone punkty kontrolne Jodła i Grab
czekają wojskowi saperzy, których cynicznie zrobili to, gdy przebywał w niej ówczesny wice- wyglądają dość niepozornie. Grab to trójkątny,
wykorzystują rzutcy biznesmeni. Wkrótce mo- prezydent USA Dick Cheney. Samobójczy atak spiczasty dach, falista blacha po bokach i nie-
że ubyć im pracy niezwiązanej z utrzymaniem można jednak rozpatrywać nie tylko w kontek- wielkie okienko w drzwiach. Gdyby nie mocno
gotowości bojowej.  ście sukcesu terrorystów. Dzięki rozbudowane- obramowane boczne okna, bardziej przypomi-

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 29


W O J S K A L Ą D O W E
poziomy odporności na przebicie) wybrała
materiały łatwo dostępne na rynku
krajowym – stal, aluminium i kom-
pozyty, w przystępnych cenach.
Aby zbadać wpływ detonacji na
ukrywających się za pancerzem czy
płytą żołnierzy, podczas ekspery-
mentalnych eksplozji w laboratorium
Jakusza mierzono też nadciśnienie
w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca
wybuchu.
Po ustaleniu, z czego najlepiej
wykonywać pancerze i płyty, kolej-
nym etapem badań były testy proto-
typowych elementów opancerzo-
nych punktów kontrolnych (OPK).
Przemysław Jakusz podkreśla, że
aby uzyskać kluczowe dla całego
projektu dane, inżynierowie z Kościerzyny


Dane techniczne JODŁA GRAB musieli opracować własną metodykę badań,
poziom ochrony balistycznej na przykład procedurę precyzyjnego ostrzału
4569 4569 osłon pociskami symulującymi odłamki kali-
według STANAG
bru 20 milimetrów. Są one standardowo stoso-
kuloodporność poziom 1., 2. lub 3. poziom 1., 2. lub 3.
wane w badaniach odporności osłon na prze-
odłamkoodporność bicie odłamkami pocisków artyleryjskich we-
poziom 1. poziom 1.
i odporność na miny dług STANAG 4569 (natowska norma opan-
JODŁA I GRAB
odporność na odłamki to produkty cerzenia pojazdów).
poziom 5. poziom 5.
pocisków artyleryjskich skrojone według
ciężar 2000 kg 6700 kg potrzeb MISJE CZEKAJĄ
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI (2)

polskiej armii
Wymiary: i zagranicznych Własne metody badań laboratoryjnych nie
misji, oznaczały jednak rezygnacji z prób poligono-
średnica podstawy 1500 mm w które jest wych. Poszczególne części OPK (zwłaszcza ich
długość 3000 mm zaangażowane dachy) poza kulami karabinowymi traktowano
nasze wojsko.
szerokość 2400 mm granatami moździerzowymi kalibru 82 milime-
wysokość 2460 mm 2600 mm try oraz pociskami artyleryjskimi do kalibru 122
milimetry. Wyniki okazały się więcej niż dobre.
Opracowane przez Jakusza okna i pancerze bez
nałby metalowy kiosk, niż punkt kontrolny zdol- dlatego Jakusz zaproponował współpracę spe- problemu wytrzymywały wybuchy 5 kilogra-
ny przetrwać atak terrorystyczny. Jodła od razu cjalistom z Sulejówka. mów czystego materiału wybuchowego umiesz-
zdradza, czym jest. Obły kształt znają wszyscy czonego w odległości półtora metra i aż 50 kilo-
miłośnicy militariów; betonowe schrony o tym NOWATORSKIE BADANIA gramów TNT w odległości 5 metrów!
kształcie to pamiątki po II wojnie światowej. „Ponieważ w początkowej fazie chcieliśmy W tym roku firma sfinalizowała prace badaw-
Uwagę w Jodle zwracają duże pancerne okna. uzyskać rozwiązania mogące znaleźć zastoso- cze nad opancerzonymi punktami kontrolnymi,
Od razu wiadomo, że to bardziej punkt obser- wanie w systemach osłon pojazdów wojsko- Jodłą i Grabem. Ich efekt, prototypy, właściciel
wacyjny niż schron obronny. wych, nawiązaliśmy współpracę z Wojskowym firmy Bogdan Jakusz zaprezentował podczas
Jodła i Grab są wynikiem Instytutem Techniki Pancernej otwarcia ośrodka szkolenia saperów. Nie ukry-
ponad dwóch lat badań in- i Samochodowej”, wyjaśnia od- wał, że Jodła i Grab to produkty skrojone według
żynierów z firmy Jakusz Opancerzone punkty powiedzialna za kontakt z me- potrzeb polskiej armii i zagranicznych misji,
nad odpornością metali kontrolne zapewniają diami Marta Rados z Jakusza w które jest zaangażowane nasze wojsko. Oba
i kompozytów na bliskie i dodaje, że szybko podjęto de- OPK są przystosowane do transportu z użyciem
eksplozje materiałów wy- zdecydowanie lepszą cyzję o rozszerzeniu planów fir- sprzętu, jakim dysponuje nasza logistyka, oba
buchowych i pocisków arty- ochronę pasywną niż my. „Analiza nowych zagrożeń spełniają wysokie normy bezpieczeństwa narzu-
leryjskich. „Bliskie eksplo- schrony czy mury oraz zapotrzebowanie na syste- cone przez STANAG 4569 i na pewno przydały-
zje” to naukowe określenie my do ochrony baz zachęciły by się naszym żołnierzom w Afganistanie.
dla podstawowego środka z hesco-bastionu nas do rozszerzenia projektu Bazy, w których stacjonują tam Polacy, mają
walki we współczesnych o część związaną z obiektami systemy bezpieczeństwa, ale poziom ochrony
konfliktach asymetrycznych – terrorystycznych stacjonarnymi”, przyznaje. pasywnej, jaki zapewniają produkty Jakusza,
zamachów, w których albo napastnicy wysadza- Pierwsze testy zaczęto w 2007 roku. Obejmo- jest zdecydowanie lepszy niż ten oferowany
ją się tuż obok celu, albo detonują ładunek, gdy wały one badania skutków bliskich detonacji przez schron czy mur z hesco-bastionu. O tym,
cel znajdzie się w pobliżu. Przedstawiciele Ja- (w odległościach metra, 5 metrów, 10 metrów) czy armia zainteresuje się Jodłą i Grabem, do-
kusza nie ukrywają, że gdy zaczynali badania, czystych ładunków wybuchowych i pocisków wiemy się być może na targach przemysłu
nie planowali budowy takich punktów kontrol- artyleryjskich kalibrów 100 milimetrów, 122 mi- obronnego w Kielcach, gdzie oba OPK zostaną
nych. Pierwotnie ich celem było opracowanie limetry i 152 milimetry. Firma do analiz (które po raz pierwszy zaprezentowane szerszej pub-
nowych typów pancerzy dla naszej armii. To miały między innymi pomóc określić graniczne liczności. 

30 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI


BOGUSŁAW POLITOWSKI

Saperskie déjà vu
zem w kursie biorą także udział saperzy ze
Szczecina, których pododdziały za kilka miesię-
cy zaczną dyżur w Siłach Odpowiedzi NATO.
To właśnie we wrocławskim centrum pod
okiem doświadczonych wykładowców i instruk-
Wykrycie podłożonego ładunku to połowa sukcesu. torów saperzy zdobywają maksimum wiedzy
Znacznie trudniejsza bywa jego neutralizacja. o talibskim wunderwaffe – improwizowanych

N
urządzeniach wybuchowych, metodach ich wy-
owoczesna technika saperska, elek- troli IED, przygotowującym specjalistów do ko- krywania i neutralizacji. Właśnie zapoznają się
troniczne zagłuszarki, najmłodszej lejnych zmian na misjach. Takie kursy w Cen- z tematem „Praktyczne sposoby i środki inicjo-
generacji wykrywacze, a nawet su- trum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Che- wania wybuchów”. Żołnierze doskonalą umie-
peropancerzone pojazdy ciągle prze- micznych (w cyklu inżynierii) organizowane są jętności elektrycznego i ogniowego wywoływa-
grywają z chałupniczo wykonanymi pułapkami regularnie, a uczestniczyć w nich muszą wszy- nia eksplozji. Najwięcej czasu poświęcają na be-
rebeliantów. W doniesieniach z Afganistanu co scy saperzy wybierający się za granicę. Tym ra- ziskrowy system detonacji (STS) – najnowszy,
jakiś czas pojawiają się informacje, że w wyni- najbezpieczniejszy, stosowany najczęściej w Af-
ku eksplozji ładunku IED został zabity lub ran- ganistanie. Podczas wcześniejszych zmian kon-
ny żołnierz koalicji. 22 maja tego roku, w trak- C O M M E N T tyngentu Polacy nie mieli uprawnień do neutra-
cie przejazdu konwoju z bazy Ghazni do bazy Pułkownik DANIEL KRÓL, lizacji wykrytych min pułapek. Wszystkie zna-
Warrior, w wybuchu miny pułapki poważne dowódca 1 Brzeskiej lezione IED zgłaszali saperom amerykańskim,
obrażenia odniósł Polak, kierowca pojazdu typu Brygady Saperów: którzy je niszczyli. Od obecnej, piątej zmiany
MRAP Cougar – wozu opancerzonego, który mają prawo samodzielnie to robić. Ich następcy

J
miał zapewniać żołnierzom bezpieczeństwo ak dotąd, nie ma żadnych konkretnych nie tylko będą je niszczyć. Specjalnie stworzona
w razie najechania na jedną z większości stoso- decyzji co do utworzenia w mojej bryga- grupa dochodzeniowa ma zbierać na ich temat
wanych współcześnie min. Specjaliści wyliczy- dzie pododdziału IED. Słyszałem tylko, że jak najwięcej informacji.
li, że Cougar wytrzyma wybuch ładunku o sile istnieje taka koncepcja. Uważam jednak, Zajęcia nadzoruje kierownik cyklu inżynierii
7 kilogramów trotylu pod podłogą i aż 14 kilo- że skoro wiele armii świata ma takie wy- major Franciszek Klimentowski, doświadczo-
gramów pod kołem. Dlaczego więc Polak od- specjalizowane pododdziały, to wcześniej ny oficer po kilku misjach i zagranicznych kur-
niósł tak poważne rany? czy później powstaną one i u nas. Mamy sach, współinicjator powołania we Wrocławiu
wielu doświadczonych minerów, jednych etatowego Centrum Informacji Minowej.
BITWA NA SPRYT z lepszych na świecie. Aby jednak taki pod- „Podczas dziesięciu dni szkolenia staramy się
oddział powstał, potrzebne są nowe uregu-
Na podwrocławskim poligonie Raków, kilka przekazać saperom maksimum wiedzy na temat
lowania prawno-organizacyjne, odpowied-
tysięcy kilometrów od Afganistanu, szkoli się nie wyposażenie etatowe oraz opracowa- min pułapek i sposobów ich neutralizacji”, mó-
25 saperów. To kolejny dzień zajęć na kursie pa- nie dobrych procedur ich działania. wi major. Korzystając z najświeższych informa-

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 31


W O J S K A L Ą D O W E

C O M M E N T
Pułkownik KRZYSZTOF
MALINOWSKI, komendant
Centrum Szkolenia Wojsk
Inżynieryjnych i Chemicznych

D o września tego roku oddamy do użyt-


ku nowy obiekt szkoleniowy służący do
nauki wykrywania i neutralizacji improwizo-
wanych urządzeń wybuchowych. Będzie
w nim typowa sala dydaktyczna zaopatrzo-
na w pomoce szkoleniowe oraz sala, gdzie
słuchacze będą mogli poznać budowę róż-
nego rodzaju min pułapek, z jakimi wojska
koalicji zetknęły się w Iraku czy Afganista-
nie. Trzecia część będzie się znajdowała
w terenie. Tam słuchacze będą się uczyli
wykrywać i neutralizować groźne urządze-
nia. Żołnierze kończący kurs, jako uczestni-
cy patroli będą musieli oczyścić określony
teren z zastawionych pułapek.

cji z kontyngentów oraz od sojuszników, we


Wrocławiu na bieżąco analizowane są wszel-
kie zmiany i nowinki, jakie w konstruowaniu
IED wprowadzają przeciwnicy. Staramy się
wyczulić naszych słuchaczy, aby nie działali
rutynowo, ale starali się przewidywać niebez-
pieczne „niespodzianki”, jakie mogli przygo-
tować zamachowcy. Stają się oni bowiem co-
raz bardziej przebiegli. Obserwują nasze woj-
ska. Poznają sprzęt i metody działania. Starają
się nas przechytrzyć, abyśmy mieli zawsze jak
największe straty. Saperzy muszą więc działać
nieszablonowo. Myśleć i przewidywać zamia-
ry przeciwników”.

SZUKANIE SŁABYCH PUNKTÓW


Słowa oficera potwierdza przywołany na
wstępie tragiczny wypadek, gdy w wyniku eks-
plozji ciężko ranny został żołnierz, jadący do-
skonale opancerzonym pojazdem. Jakiś terrory-
sta, analizując budowę Cougara, doszedł do
wniosku, że słabym punktem mogą być drzwi dach mają określony zasięg. Bojownicy coraz
kierowcy, a konkretnie zamontowana w nich częściej anteny ładunków IED umieszczają C O M M E N T
szyba z kuloodpornego szkła. Minę pułapkę z dala od miejsca potencjalnej eksplozji, poza Pułkownik BOGUSŁAW
umieścił więc na poboczu drogi, na wysokości tym zasięgiem. Dlatego oprócz umiejętności BĘBENEK, szef wojsk
drzwi pojazdu. Eksplozja nie naruszyła pance- minerskich saperzy podczas misji muszą dosko- inżynieryjnych w Dowódz-
rza, za to rozerwała pancerną szybę, która rani- nale poznać teren i przewidywać, gdzie mogą twie Wojsk Lądowych:

T
ła Polaka. zaczaić się zamachowcy. rwają prace nad powołaniem w Cen-
Obecnie wykrycie podłożonego ładunku to trum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych
zaledwie połowa sukcesu. Znacznie trudniej- OPTYMISTYCZNE WIADOMOŚCI i Chemicznych etatowej komórki zajmują-
sza bywa jego neutralizacja. Często zdarza się, W kursie biorą udział żołnierze z różnym do- cej się urządzeniami IED, która będzie
że przy tak zwanym IED zasadniczym bojow- świadczeniem. Kilku uczestniczyło już w misji zbierała z całego świata materiały o wszel-
nicy ustawiają dodatkowe pułapki. W takiej afgańskiej, są także saperzy, którzy bojowe szli- kich minach i opracowywała wnioski doty-
sytuacji podejście do ładunku przypomina fy zdobywali w Iraku. Major Klimentowski czące sposobów ich wykrywania i neutrali-
chodzenie po polu minowym. Bywa także, że nie ukrywa, że czasami wiedza niektórych sa- zacji. Zespół, który powstanie do 2010 ro-
dodatkowe miny są instalowane z dala od za- perów jest niewystarczająca, aby mogli oni ku, będzie zajmował się również wszech-
stronnym szkoleniem saperów w tej dzie-
sadniczej pułapki, dokładnie w miejscu, gdzie wziąć udział w specjalistycznym szkoleniu. Ta-
dzinie. Jeszcze w tym roku we wrocław-
zatrzymują się pojazdy żołnierzy chcących ła- cy żołnierze są odsyłani do jednostek. Podczas
skim centrum powstanie specjalny obiekt
dunek zneutralizować. kursu, który zdaniem wykładowców i tak jest szkoleniowy, w którym doskonalić się bę-
Podczas patroli zawodne bywają także tak zbyt krótki, nie ma czasu na uczenie podstaw dą saperzy wyjeżdżający na misje. Prawdą
zwane elektroniczne zagłuszarki uniemożliwia- saperskiego rzemiosła. Zajęcia z założenia ma- jest także, że istnieje projekt powołania
jące detonację miny pułapki drogą radiową. ją dostarczać nowych doświadczeń i służyć w 1 Brzeskiej Brygadzie Saperów specjal-
Urządzenia montowane na wojskowych pojaz- podnoszeniu kwalifikacji. nego pododdziału IED.

32 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

Przełomowa zmiana
Od piątej zmiany kontyngentu w Afganistanie polscy saperzy mogą sami
neutralizować wykryte miny pułapki IED.

O becnie w Afganistanie
działają dwa zespoły sa-
perskie A i B po 24 saperów
żony w specjalistyczny sprzęt.
Podlega on bezpośrednio do-
wódcy kontyngentu.
chodzeniowa, która zbiera
informacje na temat wykry-
tych i unieszkodliwionych im-

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI


w każdym. Zespół składa się Od piątej zmiany kontyngen- prowizowanych urządzeń wy-
z dwóch plutonów, patrolu tu w Afganistanie polscy sa- buchowych. Zebrane mate-
EOD oraz plutonu inżynieryj- perzy mogą samodzielnie riały trafiają do dowództwa
nego. Dodatkowo w składzie neutralizować wykryte miny ISAF i stanowią podstawę do
kontyngentu działa patrol pułapki IED. Przy dowódz- analizy dla wszystkich kon-
rozminowania dróg wyposa- twie działa też komórka do- tyngentów. 

takiemu ćwiczeniu później, w misjach, w sytua- SR-11 Inspektor uznają oni za zbyt powolne, za
cjach rzeczywistego zagrożenia, w wyobraźni duże i mało funkcjonalne w praktyce misyjnej.
saperów powstanie swoiste déjà vu – wyobraże- W warunkach afgańskich przydatny byłby robot
nie, że kiedyś wcześniej z po- mniejszy, szybszy, bardziej mobilny, który
dobną sytuacją się zetknęli. mógłby penetrować przepusty pod drogami,
Jeśli jednak specjalistyczna można byłoby zabierać go do zwykłego pojazdu
kompania IED zostanie bez konieczności ciągnięcia przyczepy. Robot
utworzona, będzie dużą ko- SR-11 jest także ciężki. Zwieracze mechaniczne
rzyścią dla kontyngentów, w IED reagują już na nacisk kilku kilogramów,
które otrzymają wysoko a Inspektor waży prawie pół tony. Właśnie z te-
kwalifikowanych specjali- go względu roboty SR-11, mimo że saperzy ma-
stów do zwalczania mino- ją je w Afganistanie, używane są sporadycznie.
Zgodnie z wytycznymi wych zagrożeń będących, W kraju produkowane są mniejsze roboty Eks-
dowództwa ISAF nazwę jak dotąd, najważniejszym pert, korzystają z nich jednostki antyterrory-
„improwizowany ładu- orężem terrorystów. styczne policji. Niestety, wojsko nie zdecydowa-
nek wybuchowy” zastą- Major Klimentowski ło jeszcze o ich kupnie.
piono inną – „improwi-
zowane urządzenie wy- oraz jego wykładowcy
buchowe”. i instruktorzy na bieżąco ROZWAGA PRZEDE WSZYSTKIM
uzupełniają wiedzę, aby Saperzy z uznaniem wypowiadają się o do-
przekazywać ją saperom brze opancerzonych i wyposażonych pojazdach
z jednostek – uczestni- Buffalo. Co prawda nie mają możliwości przy-
kom kursów. Kapitan gotować się do obsługi tych wozów w kraju, ale
Piotr Hałys na przykład zapewniają, że kilkudniowe szkolenie na po-
wrócił niedawno z Afgani- czątku misji, prowadzone przez amerykańskich
stanu, gdzie przebywał rok. instruktorów, wystarcza, aby dobrze poznać
Zdobyta przezeń wiedza za- sprzęt.
owocuje jakąś specjalistyczną broszurą, instruk- Potrzebami saperów interesują się zarówno
Wrocławskie centrum posiada bogato wypo- cją lub dobrze opracowanym skryptem szkole- władze resortu, jak i politycy. Kwestie sprzętu,
sażoną pracownię informacji o minach, w tym niowym. Niestety, nie wszystko pracownicy cy- którym się posługują, były niedawno tematem
minach pułapkach. Mimo że od kilku miesięcy klu inżynierii mogą zrobić sami. Marzeniem ich zapytania poselskiego do ministra obrony. Z od-
mówi się o jej wyodrębnieniu i utworzeniu eta- jest, aby centrum dysponowało chociaż trzema powiedzi, jaka z resortu napłynęła do sejmu,
towego Centrum Informacji Minowej, na razie wozami terenowymi typu HMMWV, które wynika, że znane są oczekiwania saperów i robi
na mówieniu sprawa się kończy. Niedawno śro- w trakcie zajęć na poligonie mogłyby udawać się wiele, aby je zaspokoić. Minister Bogdan
dowisko minerów obiegły dwie inne informacje. poruszający się patrol. Jak mówią wykładowcy, Klich poinformował marszałka sejmu między
Pierwsza, że w centrum ma powstać specjalna na podwrocławskim poligonie Raków jest wiele innymi: „Pododdziały inżynieryjne posiadają
ścieżka saperska, na której w celach szkolenio- miejsc, w których przy drodze można zainstalo- odpowiednie wyposażenie. Jedynym proble-
wych będą demonstrowane różnego rodzaju wać ćwiczebne pułapki, jakie żołnierze mogą mem jest brak małych robotów do rozpoznania
IED i sposoby ich umieszczania w warunkach napotkać w Afganistanie. Są przepusty, które inżynieryjnego obiektów drogowych i przed-
konfliktów. Druga, że w 1 Brzeskiej Brygadzie szkolący się musieliby sprawdzać niczym na miotów niebezpiecznych. W celu ich pozyska-
Saperów zostanie sformowana pierwsza w hi- misji, są piaszczyste i asfaltowe drogi oraz miej- nia wszczęto procedury zakupu w ramach pilnej
storii naszego wojska kompania minerów wy- sca zabudowane. Realizm takiego treningu był- potrzeby operacyjnej”.
specjalizowana w wykrywaniu i unieszkodli- by znacznie większy niż obecnie. A właśnie re- Tworząc dobry system szkolenia w kraju i da-
wianiu min pułapek. alizm i praktyczne działanie najbardziej zapada- jąc saperom nowoczesne narzędzia, będzie moż-
ją w pamięć, mogąc wywoływać w przyszłości na w warunkach bojowych częściej ustrzec się
OWOCNA WIEDZA zbawienne déjà vu. śmiercionośnych eksplozji. Jak jednak mówią
Obie wiadomości napawają optymizmem. Do udoskonalenia sposobu działania saperów wykładowcy, w minerskim rzemiośle oprócz
W pierwszym przypadku uczestnicy misji będą – zdaniem wykładowców centrum i saperów – wyposażenia liczą się także rozwaga, mądrość
mogli w praktyce nauczyć się wykrywania potrzebna jest także wymiana posiadanych ro- i dar przewidywania. Liczy się też intuicja, czyli
zdradliwych śmiercionośnych ładunków. Dzięki botów. Obecnie używane urządzenia typu saperskie déjà vu. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 33


Chabry
W O J S K A L A D O W E

na poligonie
Piknik w Kołobrzegu udowadnia co roku, że miłość Polaków
(w każdym wieku) do armii nie wygasa, a wręcz odwrotnie.

Od zniesienia
poboru do armii
garnie się coraz
więcej ludzi, nawet
w bardzo młodym
wieku.

K iedyś śpiewano tu o chabrach na poli-


gonie, telewizja sławiła na całą Polskę
stolicę żołnierskiej piosenki, a także garni-
zonowego szyku, gustu i manier. Dziś przez
Kołobrzeg wiodą standardowe trasy kon-
certowe artystów powiatowej i światowej
sławy. Klimaty wojskowe jednak pozostały
nie tylko dzięki koszarom 8 Batalionu Re-
montowego. Przy czterdziestohektarowym
poligonie mieści się Centrum Atrakcji Woj-
skowych BASTION, które pod honorowym
patronatem dowódcy Wojsk Lądowych ge-
nerała Waldemara Skrzypczaka urządziło
piąty już Kołobrzeski Piknik Wojskowy
i Służb Mundurowych.
Wprawdzie Su-22 z 40 Eskadry Lotnictwa
Taktycznego w Świdwinie, który latał nad
wierzchołkami drzew, publiczność mogła
wyłącznie oglądać, ale już za jedyne 150
złotych można było polatać śmigłowcem
Mi-2, a za mniejsze pieniądze pojechać na
FOT. STUDIO IWONA/ISW (11)

poligon czołgiem T-55, transporterem


opancerzonym lub pływającym transporte-
rem samobieżnym.

MAREK SARJUSZ–WOLSKI

34 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


A R M I A

Taki piknik to
jedyna okazja, żeby
cała rodzina mogła
choć przez chwilę
poczuć się jak
załoga „Rudego”

Jednym z organizatorów
pikniku wojskowego było
kołobrzeskie Muzeum
Oręża Polskiego,
prezentujące między
innymi zbiory militariów
od średniowiecza do
współczesności.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 35


W samo sedno
F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK

Polsce w sprawach dotyczących obronności


państwa potrzebne jest porozumienie
ponad podziałami politycznymi.

Wojskowy okrągły stół


O
statni emocjonalno-me- wielu jednostek i garnizonów. Byd- przeciwlotniczy pozostanie jednak w Elblągu,
dialny przypadek doty- goszcz i Kraków to najbardziej znane a nie w Gołdapi?
czący pułku przeciwlotni- przykłady. Chyba nie bez przyczyny Tak zwane racjonalne argumenty, na które po-
czego w Gołdapi przeko- Dowództwo Wojsk Specjalnych prze- wołują się wszyscy decydenci, będą zawsze. I za-
nał mnie ostatecznie, że Polsce w spra- niesiono najpierw z Warszawy do Byd- wsze będą przemawiały na korzyść tych, którzy
wach dotyczących obronności państwa goszczy, potem wróciło ono do Warsza- aktualnie mają władzę. Aby można było mówić
potrzebne jest porozumienie ponad po- wy, by po krótkiej fazie urządzania się, o wieloletnim, konsekwentnym planowaniu, po-
działami politycznymi. ostatecznie znalazło się w Krakowie. trzebne jest porozumienie. Przed ostatecznym
Bezpieczeństwo jest jedną z najwięk- Czy na pewno ostatecznie? zatwierdzeniem planu rozwoju można zaprosić
szych wartości dla każdego człowieka. Dwa razy odbudowywaliśmy tak do poważnej dyskusji polityków z różnych opcji,
Obywatelom Rzeczypospolitej nie jest zwaną ścianę wschodnią, tworząc i li- na przykład byłych ministrów obrony, z ich eks-
obojętne, jakie są możliwości obronne kwidując jednostki przy wschodniej pertami. Jestem przekonany, że i prezydent RP,
naszego państwa, jak przebiegają naj- granicy. Swoistym rekordem jest „Pen- zwierzchnik sił zbrojnych, mógłby tu odegrać
ważniejsze procesy, które mają na to tagon”, czyli plany zbudowania prawie ważną rolę. Myślę o wojskowym okrągłym stole,
wpływ. w centrum Warszawy dużego komplek- który dałby szansę na trwałość planowanych de-
Przenoszenie, łączenie czy budowa su, który mieściłby większość do- cyzji i przejrzystość spraw dotyczących obronno-
nowych jednostek wojskowych zawsze wództw i sztabów. Pierwsze pomysły ści. Chodzi przecież o Polskę i jeden z najważ-
były gorącym tematem. Na wieść, że pojawiły się jeszcze w latach dziewięć- niejszych obszarów jej funkcjonowania. Chodzi
coś się może zmienić w jakimś garni- dziesiątych. Potem wiele razy wracano także o duże pieniądze. Te wszystkie manewry
zonie, nie tylko media, dziennikarze do tej idei i z niej rezygnowano. Teraz restrukturyzacyjne sporo kosztują.
reagowali, co naturalne, ale także poli- żyjemy decentralizacją i przenoszeniem Skoro i w NATO, i w Unii Europejskiej przed
tycy, miejscowi działacze, różne auto- dowództw poza stolicę, ale nie jestem podjęciem niektórych istotnych decyzji udaje
rytety. A potem zaczynało się przecią- przekonany, czy to ostatnie słowo w tej się osiągnąć konsensus, to dlaczego w Polsce
ganie liny. Wojskowi specjaliści za sprawie. No właśnie. A co będzie, jak nie można porozumieć się w tak żywotnej
każdym razem z łatwością uzasadniali następny minister obrony sprawie? 
stanowisko panującej władzy. Bo i ja- wróci do pomysłu
kie mieli wyjście? W końcu to ta wła- z „Pentagonem” i po raz
dza ich wyznacza i odwołuje. A prze- kolejny przeniesie do-
cież istnieją, opracowane na wiele lat, wództwa Wojsk Spe-
plany rozwoju i modernizacji sił zbroj- cjalnych i Wojsk Lądo-
nych. Inna sprawa, że zmieniają się wych? Może i pułk
one w zawrotnym tempie. Jeden plan
jeszcze nie został na dobre wprowa-
dzony, a już trwają prace nad nowym.
I nie pomyłki generałów są tego przy-
czyną. Zmieniają się opcje, zmieniają
poglądy na funkcjonowanie wojska,
zmieniają decyzje.
Brygady w Lublinie nie byłoby na
mapie pewnie już od wielu lat, gdyby
FOT. WWW.SXC.HU

nie postawa pewnej bardzo krewkiej


pani poseł. Zmienne losy dotyczą

36 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TOMASZ OTŁOWSKI
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

specjalizuje się
w problematyce bliskowschodniej

Propaganda
sukcesu
W ocenie analityków, amerykańska strategia przyjęta
wobec Iraku niepokojąco przypomina politykę wyjścia
FOT. US DOD

z konfliktu wietnamskiego sprzed 40 lat.


POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 37
I R A K

Propaganda sukcesu
G
dy we wtorek 30 czerwca 2009 dziesiątki osób. Terroryści z Al-Kaidy także Sytuacja wewnętrzna w tym kraju – i poli-
roku na konferencji prasowej świętowali, na swój sposób, nadejście nowego tyczna, i w wymiarze bezpieczeństwa – dale-
w Białym Domu prezydent USA okresu w historii Iraku. ka jest od stabilności. Już same zapowiedzi
Barack Obama oficjalnie ogła- przemieszczenia sił amerykańskich doprowa-
szał zakończenie procesu dyslokacji sił amery- PRZEJŚCIOWE PROBLEMY dziły w ostatnich miesiącach do dramatycz-
kańskich stacjonujących w Iraku poza obszary Oficjalnie dotrzymanie przez Waszyngton nej eskalacji przemocy w Iraku. Tylko
miejskie, a sami Irakijczycy szykowali się do terminu wycofania sił USA z miast i przeka- w ostatnich dwóch tygodniach czerwca w za-
hucznych obchodów swego nowego święta na- zania ich pod wyłączną kontrolę irackich for- machach i atakach zginęło 250 osób, a tylu
rodowego, Kirkukiem i kilkoma innymi ira- macji bezpieczeństwa uznawane jest za duży ofiar nie było od ponad roku. Oficjalnie nie
ckimi miastami wstrząsnęły potężne eksplo- sukces, zarówno dla Amerykanów, jak i sa- mówi się jednak w Waszyngtonie o załama-
zje. W kolejnej krwawej serii samobójczych mych Irakijczyków. Wiele wskazuje jednak niu procesu stabilizacji, lecz jedynie o „przej-
zamachów terrorystycznych w Iraku zginęły na to, że jest to jedynie oficjalna propaganda. ściowych problemach”.

38 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

C O M M E N T A R I U M

Bez wyjścia
Istnieje ryzyko, że wycofując
siły z Iraku, Stany Zjednoczone
jedynie pogorszą swoje położenie
w wojnie z islamskimi ekstremistami.

T
o, w jakim kierunku rozwinie Obamy wobec Iraku zbyt niepokojąco
się sytuacja w Iraku w najbliż- przypomina amerykańską politykę
szej przyszłości, zależy od wyjścia z konfliktu wietnamskiego
wielu różnych czynników, wśród sprzed 40 lat. Jak wiadomo, stopnio-
których najważniejsze to zdolność we wycofywanie sił USA i przenoszenie
sił antyrządowych do utrzymania ciężaru wojny na armię Wietnamu Po-
w dłuższym okresie dużego tempa łudniowego (czyli tak zwana wietnami-
działań i uzyskania przez nie zakła- zacja konfliktu) ostatecznie zakończy-
danych celów operacyjnych oraz ło się wówczas całkowitą klęską.
stopień przygotowania irackich sił Istnieje tym samym znaczne ryzyko,
rządowych do przejęcia większości że stawiając dziś wszystko na jedną
zadań związanych z zapewnianiem kartę, to jest wycofując siły z Iraku
bezpieczeństwa w kraju. bez oglądania się na realia „w polu”,
Zwłaszcza ten ostatni czynnik budzi i skupiając się wyłącznie na kampanii
największy niepokój ekspertów (ale afgańskiej, Stany Zjednoczone jedy-
też amerykańskich dowódców polo- nie pogorszą swe po-
wych, na co dzień łożenie strategiczne
współpracujących w wojnie z islamski-
z iracką armią mi ekstremistami
i policją). W oce- i skomplikują włas-
nie wielu anali- ną pozycję geopo-
tyków, strate- lityczną w regio-
gia przyjęta nie szerszego
przez admi- Bliskiego
nistrację Wschodu.
FOT. US DOD (2)

Baracka (TO) 

jące symptomy niekorzystnych zmian cesów w całym regionie Bliskiego


w kwestii bezpieczeństwa w Iraku. Wschodu, wpływających bezpośred-
Z każdym kolejnym tygodniem sytu- nio na sytuację w samym Iraku.
acja komplikowała się coraz bardziej Z jednej strony, chodzi tu o niepo-
– rosła liczba zamachów i ataków, kój sunnickich państw arabskich,
coraz więcej ofiar było także wśród głównie monarchii znad Zatoki Per-
cywilów oraz irackich formacji bez- skiej, przed faktycznym oddaniem
Strategia USA wobec Iraku – której waż- pieczeństwa i sił USA. Iraku w ręce rosnącego w siłę Iranu.
nymi elementami są właśnie przekazanie od- Dziś z perspektywy kilku miesię- Tym bardziej że jednym ze sztanda-
powiedzialności za bezpieczeństwo obszarów cy widać wyraźnie, że zasadniczy rowych elementów polityki admini-
miejskich w ręce formacji irackich oraz li- wpływ na faktyczne zahamowanie stracji Obamy wobec Bliskiego
kwidacja wszelkich baz i instalacji amery- stabilizacji sytuacji wewnętrznej Wschodu jest próba „nowego otwar-
kańskich w miastach – opracowana została w Iraku miały właśnie zmiany cia” w relacjach z Teheranem. Ame-
Jasne jest,
w swych głównych zarysach jeszcze przed że polityka w amerykańskiej strategii wobec te- rykańska obecność wojskowa nad
wygraną Baracka Obamy w wyborach pre- irackiego rządu, go kraju. Ujmując rzecz dokładniej, Tygrysem i Eufratem stanowiła do-
zydenckich. Gdy już jako głowa państwa za- zdominowanego nowa polityka USA wobec Iraku (bę- tychczas dla krajów arabskich pewną
przez szyitów,
twierdzał on oficjalnie nową politykę USA dąca teraz wprost częścią szerszej gwarancję bezpieczeństwa na wypa-
ma na celu
wobec Iraku, za punkt wyjścia przyjęto nie- dalsze realne amerykańskiej strategii wojny z is- dek ich ewentualnej konfrontacji
zwykle optymistyczne założenie, że dotych- ograniczenie roli lamskim ekstremizmem) – w tym z Iranem, faktycznie blokując go też
czasowa tendencja obniżania się poziomu i pozycji zwłaszcza zapowiedź całkowitego przed mniej lub bardziej otwartym
politycznej
przemocy w tym kraju jest czymś trwałym (zapewne także
wycofania się Amerykanów z tego ingerowaniem w sprawy irackie. Ist-
i nieodwracalnym. Tymczasem już kilka ty- i ekonomicznej) kraju do końca sierpnia 2010 roku nieją obawy, że gdy zabraknie sił
godni później pojawiły się pierwsze niepoko- sunnitów. – stała się katalizatorem wielu pro- USA, Teheran może pokusić się

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 39


I R A K
o zwiększenie swego oddziaływania na Bag- niczenie roli i pozycji politycznej (zapewne politycznym, znacznie wykraczającym poza
dad, jawnie już wykorzystując bliskie związki także i ekonomicznej) sunnitów. region bliskowschodni. Rodzi to obawy, że
łączące go z irackimi szyitami. Rośnie więc niepokój tej części społeczeń- amerykańskie oddziały liniowe opuszczą Irak
Z drugiej strony, także Al-Kaida poważnie stwa przed nieodległym całkowitym opusz- już za trzynaście miesięcy, niezależnie od roz-
obawia się skutków nowej polityki Waszyng- czeniem Iraku przez siły USA, które paradok- woju sytuacji w tym kraju. Jeśli faktycznie
tonu wobec Iraku (i szerzej – wojny z islam- salnie coraz częściej postrzegane są teraz już miałoby się tak stać, a sytuacja w Iraku dalej
skim ekstremizmem). Z punktu widzenia or- nie jako znienawidzony okupant, lecz gwarant zmierzałaby w niekorzystnym, jak obecnie,
ganizacji Usamy Ibn Ladina, zapowiadane bezpieczeństwa przed szyitami, pałającymi kierunku, to okazałoby się, że cała siedmiolet-
przez administrację Obamy zwiększanie ame- żądzą zemsty za dziesięciolecia represji ze nia amerykańska operacja „Iracka wolność”
rykańskiego zaangażowania militarnego w re- strony reżimu Saddama Hussajna, i ich irań- nic nie jest warta, bo kończona wbrew wszel-
gionie afgańsko-pakistańskim (tak zwany skimi poplecznikami. kiej logice i sztuce wojennej.
AfPak) – możliwe dzięki redukcji kontyngen- Napięcie podsycają też dwuznaczne działa-
tu USA w Iraku – stanowi poważne zagroże- nia rządu w Bagdadzie wobec zdominowanych WYRWANE ZĘBY US ARMY?
nie. „Stara” Al-Kaida przez kilka lat po klęsce przez sunnitów (z reguły dawnych rebeliantów Kurczowe trzymanie się przez Ameryka-
zadanej im na przełomie lat 2001/2002 działa- i partyzantów) formacji paramilitarnych, zrze- nów idei wycofania się z Iraku za wszelką ce-
ła w defensywie, bez faktycznej możliwości szonych w tak zwanych radach przebudzenia. nę może mieć jeszcze wiele innych, nieko-
operacyjnego wyjścia poza obszar pogranicza Struktury te, utworzone dzięki Amerykanom rzystnych konsekwencji. Umowa z rządem
afgańsko-pakistańskiego. Jednak począwszy i przy ich wydatnej pomocy, uniemożliwiły w Bagdadzie, regulująca tryb i harmonogram
od 2006 roku coraz wyraźniej odzyskuje swo- w latach 2007–2008 niemal całkowicie aktyw- „wyjścia” z Iraku, nakłada na siły USA stacjo-
nujące w tym kraju wiele obostrzeń i ograni-
czeń, które w praktyce, z militarnego punktu
widzenia, wiążą im ręce. Do najbardziej ja-
skrawych przykładów takich rozwiązań należy
wymóg organizowania przez Amerykanów
Raz opuszczone konwojów zaopatrzeniowych jedynie w nocy
przez (co w praktyce oznacza niemożność zabezpie-
Amerykanów
miasta
czenia ich przed atakami z użyciem IED) czy
irackie, później też obowiązek uprzedniego uzyskania zgody
źle (lub wcale) władz irackich na przeprowadzenie operacji
kontrolowane o charakterze bojowym (co z kolei oznacza, że
i chronione przez
siły Iraku, mogą
ruch oporu lub terroryści na danym terenie do-
szybko zamienić wiedzą się o planach US Army jeszcze zanim
się w prawdziwe zaczną się przygotowania do takiej operacji).
bastiony ruchu Kuriozalny jest także inny zapis amerykań-
oporu.
sko-irackiej umowy, mówiący o bezwzględ-
FOT. US DOD

nym każdorazowym obowiązku uzyskania


przez dowództwo sił USA zgody sądu ira-
ckiego na przeszukanie domów osób podej-
rzewanych o działalność rebeliancką. Zapis
bodę strategiczną, wzmacniając swą pozycję ność Al-Kaidzie w Iraku, walnie przyczyniając ten uniemożliwi na przykład przeprowadza-
i konsolidując regionalne ugrupowania islami- się do poprawy stanu bezpieczeństwa w kraju. nie operacji typu okrąż i przeszukaj (cordon
stów w Azji Południowej oraz Centralnej pod Dziś władze irackie ograniczają działalność & serach), czyli podstawowego rodzaju akcji
jednolitym dowództwem operacyjnym. Swo- rad, szykanują lub jawnie prześladują ich człon- antypartyzanckich.
boda działania, a także pozycja dżihadystów ków, dążąc najwyraźniej do pomniejszenia ich Te nowe, obowiązujące od niedawna, ROE
w regionie „AfPak” są dziś tak duże, że we- roli lub wręcz – jak obawiają się sami sunnici – (rules of engagement) niemal z dnia na dzień
dług szacunków CIA Al-Kaida ma dziś (lub do ich rozwiązania. Część irackich szyickich pozbawiły amerykański kontyngent w Iraku,
nadzoruje) na pograniczu afgańsko-pakistań- komentatorów politycznych otwarcie nazywa choć wciąż liczebnie imponujący, liczący bo-
skim więcej obozów szkoleniowych, niż miała rady przebudzenia „sunnickimi bojówkami”, co wiem około 120 tysięcy żołnierzy, wszystkich
w Afganistanie za rządów talibów. doskonale pokazuje sposób postrzegania tej for- skutecznych narzędzi pełnienia swej misji. Od
macji przez irackich szyitów. tej pory, aż do ostatecznego opuszczenia Ira-
(DE)STABILIZACJA Nie powinno więc dziwić, że zarówno sun- ku, siły amerykańskie będą odgrywały już tyl-
WEWNĘTRZNA niccy rebelianci, jak i komórki Al-Kaidy ko rolę swoistej „straży pożarnej”, wzywanej
Wzrost przemocy w Iraku ma też bezpo- w Iraku – kierujac się różnymi pobudkami przez władze irackie w razie większych prob-
średni związek z kolejnym zaostrzeniem we- – zwiększają w ostatnich tygodniach tempo lemów z gaszeniem ognia antyrządowej rebe-
wnętrznej sytuacji politycznej w tym kraju. swych operacji bojowych. Ich akcje, wymie- lii. Z operacyjnego punktu widzenia, taka rola
Nie ulega wątpliwości, że w ciągu 2008 i na rzone głównie w szyitów i rządowe siły bez- Amerykanów może ich sporo kosztować – raz
początku 2009 roku animozje i sprzeczności pieczeństwa, mają w istocie na celu pokrzyżo- opuszczone przez nich miasta irackie, później
między głównymi grupami społecznymi Ira- wanie strategicznych planów USA. Jak na ra- źle (lub wcale) kontrolowane i chronione przez
ku, zwłaszcza szyitami a sunnitami, nie tylko zie, Waszyngton nie zamierza jednak zmie- siły irackie, mogą szybko zamienić się w praw-
nie wygasły, ale wręcz zyskały na sile, choć niać przyjętego harmonogramu swej strategii, dziwe bastiony ruchu oporu, których zdoby-
aż do wiosny tego roku nie dawały jawnie co potwierdza tezę, iż polityka amerykańska wanie i oczyszczanie przez siły USA (na wnio-
znać o sobie. Obecnie jest już jednak jasne, wobec kwestii irackiej jest zdeterminowana sek władz Iraku) będzie wymagać rozpoczęcia
że polityka irackiego rządu, zdominowanego szerszymi planami wobec regionu „AfPak” bitwy na skalę szturmu na Falludżę w listopa-
przez szyitów, ma na celu dalsze realne ogra- i podporządkowana dalekosiężnym celom geo- dzie 2004 roku. 

40 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. US DOD

TADEUSZ WRÓBEL

Własnymi siłami
Irackie siły bezpieczeństwa jeszcze przez wiele lat
będą zdane na pomoc Amerykanów.

W
porównaniu nują w nich oddziały piechoty. Portal Irackie dywizje podzielono na cztery
z Afganistanem „Long War Journal”, uwzględniając zgrupowania, które zgodnie z planami zo-
Irak ma imponu- nowo formowane lub planowane jed- staną przekształcone w korpusy. Są to siły:
jące siły bezpie- nostki, wymienia natomiast 17 dywi- centralne, północne, południowe oraz szyb-
czeństwa. We- zji, w tym osiem zmotoryzowanych, kiego reagowania. Mają one od trzech do
dług raportu Departamentu Obrony dwie górskie i dwie komandosów. Do pięciu dywizji.
USA dla Kongresu „Measuring Stabi- tych ostatnich należy szkolona przez Według raportu Departamentu Obrony USA,
lity and Security in Iraq” z marca 2009 Polaków 8 Dywizja. W dywizje gór- W IRAKU uwzględniając samodzielne jednostki, istnieje
roku, liczą one 615 tysięcy ludzi, zaś skie ma zostać przeformowana część powstała 55 brygad. Poza Brygadą Prezydencką i Bryga-
personel afgańskich resortów obrony dotąd niezależnych sił Kurdyjskiego formacja dą Bagdadzką wszystkie mają charakter bojowy.
zajmująca się
i spraw wewnętrznych w czerwcu sta- Regionu Autonomicznego. Różnie ochroną
„Long War Journal” wyróżnia w dywizjach aż
nowiło mniej niż 200 tysięcy osób, określana jest 9 Dywizja, jako pan- infrastruktury 66 takich brygad. Ponadto w skład każdej z nich
choć oba państwa mają zbliżoną licz- cerna lub zmechanizowana. związanej wchodzi też brygada zabezpieczenia. Marcowy
bę ludności. Do tego Irak ma o ponad z przemysłem raport „Measuring Stability and Security in
naftowym:
210 tysięcy kilometrów kwadratowych BEZ TRZYNASTKI szybów
Iraq” podaje, że armia iracka miała przed kilko-
mniejszą powierzchnię. Portal podaje, że plan docelowy za- wydawczych, ma miesiącami 201 batalionów, w tym 179 bo-
Irackiemu resortowi obrony na po- kłada sformowanie 20 dywizji, w tym rurociągów, jowych. Liczby te ciągle się zmieniają, ponie-
czątku tego roku podlegało około 203 jednej rezerwowej. Co ciekawe, Ira- rafinerii, waż tworzone są nowe jednostki.
przepompowni,
tysięcy osób. Głównymi siłami są kijczycy postanowili nie nadawać żad- a nawet Piętą achillesową irackiej armii jest niedo-
wojska lądowe mające 14 dywizji, nej ze swych jednostek pechowego konwojów stateczna liczba pojazdów pancernych i dział.
w tym jedną zmechanizowaną. Domi- numeru „13”. z paliwem. Wojsko ma zaledwie jedną dywizję ciężką.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 41


I R A K

Sytuacja ta jednak w przyszłości ma się zmie- i artylerii oraz batalionem komandosów (jed- Również w kwietniu Irak podpisał kontrakt
nić, gdyż władze zaczęły kupować czołgi nostka rozpoznawczo-wywiadowcza). na dostawę 24 uzbrojonych śmigłowców
Abrams i transportery opancerzone. Pierwsze Bell 407, z możliwością zwiększenia tej liczby
140 egzemplarzy M1A1 powinno zostać do- SŁABE SKRZYDŁA do 50 egzemplarzy. W tym samym miesiącu
starczonych w sierpniu przyszłego roku. Sza- W porównaniu z wojskami lądowymi irackie zamówiono również cztery transportowce
cuje się, że ogółem Irak nabędzie ich około siły powietrzne są tworzone niemal od zera. C-130J. Ponieważ amerykański Kongres za-
700, zamierza bowiem sformować cztery dy- Istnieje osiem eskadr wyposażonych w samo- aprobował sprzedaż sześciu Herculesów, dwa
wizje pancerne i sześć zmechanizowanych. loty transportowe i rozpoznawcze oraz śmi- pozostałe Irakijczycy mogą dokupić w póź-
Realizacji tych planów nie sprzyjają jednak ni- głowce. Na początku roku dysponowały one 89 niejszym terminie. W ubiegłym roku Bagdad
skie ceny ropy naftowej, której sprzedaż jest maszynami, a do końca tego roku planuje się wyraził zainteresowanie 20 samolotami szkol-
głównym źródłem dochodów tego kraju. dostarczenie 34 następnych. Zgodnie z plana- nymi T-6A Texan II, jak również ich wersją
Do tej pory w irackiej armii przeważają siły mi lotnictwo będzie miało ponad pół tysiąca szturmową. Irakijczycy nie ograniczają się tyl-
lekkie, zdolne do operacji przeciwpartyzanc- maszyn bojowych. Na razie w służbie nie ma ko do rynku amerykańskiego. Podjęli rozmo-
kich. W jej arsenale dominują lekko opance- żadnego myśliwca. Irakijczycy chcieli mieć wy z Republiką Korei o szkolnym odrzutowcu
rzone pojazdy patrolowe, takie jak HMMWV, dwie eskadry z 36 F-16C/D już w 2011 roku. T-50 oraz kupują rosyjskie śmigłowce Mi-17.
Dzik, M1117 czy Cobra. Wiele z dywizji za- Sytuacja finansowa spowodowała jednak, że Iracka marynarka wojenna w maju przejęła
chowa dotychczasowy lekki charakter, choć w kwietniu zaczęli rozmowy z Amerykanami pierwszy z czterech przybrzeżnych patrolow-
one także zostaną wzmocnione utworzonymi tylko o 18 „szesnastkach” do 2012 roku. Gene- ców typu Diciotti (wcześniej znany jako Saet-
pułkami artylerii. rał porucznik Anwar Ahmed, dowódca irac- tia MK4) budowanych we Włoszech o wypor-
Irakijczycy przyjęli model dużych dywizji kich sił powietrznych, uznał to za priorytet. ności około 400 ton. „Fatah” wraz z pięcioma
z czterema brygadami bojowymi i jedną za- Docelowo, do 2020 roku, kupiono by 96 ma- łodziami patrolowymi tworzy pierwszy z czte-
bezpieczenia, jak też pułkami inżynieryjnym szyn dla pięciu eskadr. rech planowanych dywizjonów patrolowych.

42 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Siły antyterrorystyczne
W Iraku powstała wyspecjalizowana formacja do zwalczania terroryzmu
– narodowe siły antyterrorystyczne.

N SA podlegają Biuru Anty-


terrorystycznemu, które
jest instytucją szczebla mini-
tegiczne, określanie celów
i współpracę wywiadowczą.
W jego ramach funkcjonują
wały one w bazie niedaleko
międzynarodowego portu lot-
niczego w Bagdadzie. W ubie-
sterialnego. Zgodnie z dyrekty- Dowództwo Antyterrorystyczne głym roku powstały cztery
wą premiera z kwietnia 2007 oraz Brygada Sił Specjalnych. 440-osobowe regionalne bata-
roku jest ono niezależne od re- Początkowo miała ona pięć ba- liony komandosów – w Al Asad,
sortów obrony i spraw we- talionów – komandosów, anty- Basrze, Dijali i Mosulu. Trzy
wnętrznych. Biuro koordynuje terrorystyczny, rozpoznawczy, z nich osiągnęły już pełną goto-
jednak z nimi planowanie stra- wsparcia i szkolny. Stacjono- wość operacyjną. 

Etapy przejmowania przez Irakijczyków opowiedzialności za bezpieczeństwo w prowincjach

pod kontrolą iracką


Dahuk - DAHUK XX 2006
XX 15 2007
XX 2 XX 2008
XX 16 2009
dywizje operacyjne Mosul
3 Irbil - IRBIL
XX XX
dywizje 12
nowoformowane NINIWA Kirkuk
i planowane As-Sulajmanijja -
AT-TAMIN - AS-SULAJMANIJJA
XX
4 XX XX
SALAH AD-DIN 5 6
XX DIJALA XX

GRAF: MARCIN DMOWSKI/TADEUSZ WRÓBEL


Tikrit
7 Bakuba 9
Ar-Ramadi Bagdad - BAGDAD XX
XX 11
AL-ANBAR 1 XX
WASIT 17
BABIL
XX Al-Kut
Karbala -
- KARBALA Al-Hilla 8 MAJSAN
XX
FOT. US DOD

18
An-Nadżaf Ad-Diwahijja
AL-KADISIJJA Al-Amara
ZI KAR

AN-NADŻAF As-Samawa An-Nasirijja


W irackiej flocie są też: batalion piechoty Mijala, Salah XX XX
morskiej, batalion ochrony oraz dywizjon ło- W porównaniu ad Din i Al-An- 10 14
dzi szturmowych. Przewidywano, że wiosną z wojskami bar. Czwarta dywi-
lądowymi irackie Basra – BASRA
powinna zakończyć się rekrutacja około 1500 siły powietrzne zja INP jest w trakcie AL-MUSANNA
ochotników, tak by marynarka liczyła niemal tworzone są organizacji na południu
3600 ludzi. Docelowo w 2015 roku ma w niej niemal od zera. Iraku, w prowincjach Basra,
służyć 6,5 tysiąca marynarzy i marines. Dotąd nie ma Majsan, Wasit i Zi Kar. Docelo-
w służbie
żadnego wo w 2012 roku jedna z jej brygad
POLICYJNA MOZAIKA myśliwca. ma stacjonować w każdej z prowincji.
Większość formacji policyjnych podporząd- Być może w przyszłości powstanie przybrzeżna. Etat całej formacji to
kowano ministerstwu spraw wewnętrznych. piąta taka jednostka, której trzon będą 45 tysięcy osób.
Najliczniejsza jest iracka służba policyjna, ma- stanowić formacje Kurdyjskiego Re- W Iraku powstała też formacja zaj-
jąca ponad 1300 posterunków w 18 prowin- gionu Autonomicznego. „Long War mująca się ochroną infrastruktury
cjach kraju. Drugą co do wielkości jest iracka Journal” informuje, że INP ma mieć związanej z przemysłem naftowym.
narodowa policja, w której w styczniu służyło aż 11 dywizji. Liczy ona obecnie 12 batalionów. Na-
43 tysiące funkcjonariuszy. Docelowo ma ich Resortowi spraw wewnętrznych stępne siedem ma powstać w przy-
być 60 tysięcy. Irakijczycy wzorują się tu na podlega też straż graniczna, zorgani- szłym roku, a kolejne 13 do 2012 ro-
włoskich karabinierach. Chcą, by w razie woj- zowana w 13 brygad. Razem 52 ba- ku. W kraju funkcjonuje również od-
ny INP mogła wesprzeć armię. Jej pierwsze taliony, działające w pięciu regio- rębna służba ochrony infrastruktury
dwie dywizje rozmieszczono w Bagdadzie. nach. Siedem z tych batalionów to krytycznej. Według „Long War Jour-
Trzecią sformowano na północy kraju – jej mobilne jednostki komandosów. nal”, docelowo ma w niej służyć aż
jednostki znajdują się w prowincjach Niniwa, W jej składzie jest również straż 108 tysięcy osób. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 43


N A T O

C na to  NATO
odmówiła dzielenia się swoim arsenałem
atomowym z sojusznikami.

FIKCYJNE ODSTRASZANIE
Po zakończeniu zimnej wojny w Europie
pozostawiono jedynie taktyczną broń ato-
mową. Zasadę współdzielenia w praktyce
zachowano. Broń „ostateczna” w polityce
obronnej traciła jednak znaczenie. Pozim-
nowojenny stosunek do tego rodzaju broni
najlepiej oddają słowa Lesa Aspina (sekre-
tarza obrony Billa Clintona), który przy-
znał, że upadek Związku Sowieckiego „do-
słownie zlikwidował zainteresowanie Sta-
nów Zjednoczonych bronią atomową”, do-
dając jednocześnie, iż „gdyby ktoś zaofero-
wał dziś magiczną różdżkę, która usunęła-
by całą broń atomową świata i wiedzę

FOT. US DOD
o niej, z pewnością byśmy ją wzięli”.
Podejście NATO do arsenału nuklearnego
zostało zapisane w „Koncepcji strategicznej”
ROBERT CZULDA z 1991 roku, a następnie potwierdzone w nie-
mal niezmienionej formie w dokumencie

Papierowa doktryna
z 1999 roku, który obowiązuje do tej pory.
Podtrzymuje się w nim, że sojusz w celu za-
pewniania skutecznego odstraszania „będzie
utrzymywać kombinację sił konwencjonalnych
i jądrowych, rozmieszczonych w Europie”. Od
Porozumienie pomiędzy Barackiem Obamą a Dmitrijem początku był to jednak zapis w dużej mierze
Miedwiediewem na temat obustronnych redukcji arsenałów fikcyjny, bowiem siły atomowe NATO nadal
strategicznych to ważna wiadomość dla NATO, które jest całkowicie pozostawały tożsame z wydzielonym potencja-
uzależnione od amerykańskiego parasola atomowego. łem amerykańskim, który został po 1991 roku

B
znacząco zredukowany. Wydaje się niemal
roń atomowa zajmowała kluczo- noszenia, a inne przyjęły na swoje terytoria pewne, że w nadchodzących latach nuklearna
we miejsce w polityce obronnej amerykańską broń atomową. Trafiła ona do doktryna sojuszu będzie musiała zostać zmie-
NATO w okresie zimnej wojny. Kanady, Grecji, Turcji oraz do państw, niona. Porozumienie pomiędzy Barackiem
Cały sojusz przyjął wtedy zasadę w których znajduje się do tej pory: Belgii, Obamą a Dmitrijem Miedwiediewem o re-
odstraszania atomowego oraz gwarantowa- Niemiec, Włoch i Holandii. dukcji arsenałów strategicznych sprawia, że
nego zniszczenia. W tym celu ewentualnie Po wprowadzeniu zasady „współdziele- obecna jest martwym zapisem.
miały być użyte pociski z głowicami ato- nia” umożliwiło to stworzenie strategii Z punktu widzenia polityki nuklearnej
mowymi. Arsenały strategiczne traktowano nuklearnej NATO oraz pozwoliło NATO szczególnie niepokojące jest
też jako substytut sił konwencjonalnych, zneutralizować ewentualne plany Zgodnie wycofywanie z Europy Zachod-
z szacunkami
które były słabsze od należących do państw wejścia w posiadanie broni ato- niej taktycznej broni nuklearnej.
Amerykanie utrzymują
Układu Warszawskiego. mowej przez takie państwa, jak w Europie około Kuriozalne przy tym wydaje się,
Włochy czy Niemcy Zachodnie. 480 taktycznych że takie działania Waszyngtonu
NOWE ZASADY Negatywnym skutkiem było jed- głowic popiera wielu polityków w Euro-
atomowych.
Koncepcja strategiczna wykorzystania nak całkowite uzależnienie Euro- pie. Były szef ministerstwa spraw
broni atomowej w obronie NATO narodziła py od amerykańskiego parasola ato- zagranicznych Niemiec Joschka
się już w latach sześćdziesiątych. Państwa mowego. Dwa pozostałe kraje sojuszu po- Fischer nazwał ten plan „racjonalną ini-
członkowskie uzyskały wtedy, zgodnie z za- siadające broń atomową – Francja i Wielka cjatywą”. Przyklasnęło mu wielu przyja-
sadą dzielenia odpowiedzialności politycz- Brytania – nie zgodziły się wydzielić czę- ciół z lewej strony sceny politycznej, dla
nej i ryzyka, wpływ na kształtowanie poli- ści swoich sił atomowych do operacji których usunięcie amerykańskiej broni ato-
tyki nuklearnej i wykorzystanie wydzielo- NATO. De Gaulle wycofał nawet Francję mowej z Europy to szansa na poprawę sto-
nych do operacji w ramach NATO sił ato- z struktur wojskowych paktu, a więc tym sunków z Federacją Rosyjską. Jak widać,
mowych Stanów Zjednoczonych. Na mocy samym uniemożliwił wykorzystanie fran- dla niektórych dobre stosunki z Moskwą są
tego porozumienia część państw przezna- cuskiej broni atomowej w przypadku kon- warte każdej ceny, nawet utraty resztek ato-
czyła z własnych sił zbrojnych środki prze- fliktu zbrojnego. Wielka Brytania również mowego parasola. 

44 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI


Czekając na przesilenie
Z profesorem MARKIEM M. DZIEKANEM POLSKA ZBROJNA: Widzi Pan takie nie-
bezpieczeństwo?
o sytuacji w Iraku rozmawiają MAŁGORZATA MAREK DZIEKAN: Formalnie tak, ale
SCHWARZGRUBER i TADEUSZ WRÓBEL Amerykanie zaczęli rozumieć, że nie wolno do-
puścić do rozpadu kraju. Dla polityki wewnętrz-
POLSKA ZBROJNA: Po sześciu la- nowego prezydenta. Rozczuliła mnie nej ważne są złoża ropy naftowej, a one są na
tach od amerykańskiej inwazji cał- wypowiedź Baracka Obamy, że Sta- północy, na terenach kurdyjskich, oraz na połu-
kowitą odpowiedzialność za bezpie- ny Zjednoczone nie będą już składać dniu, na terenach szyickich. Pozostaje politycz-
czeństwo w miastach przejęły siły irackich puzzli. Czyli co? Zniszczyli nie najsilniejsze centrum w środku kraju, które
irackie. Premier Iraku Nuri al-Mali- państwo, a teraz mówią: „radźcie sobie nie ma ropy, lecz pustynię. Na północy i połu-
ki zapewnia, że sobie poradzą. Ma sami”. Myślę, że Amerykanom jest dniu brakuje wykształconych elit politycznych.
rację? trochę wstyd, do czego się nie przy- Siłą pod tym względem pozostają sunnici
MAREK DZIEKAN: Bezpiecznie znają. Wydawało im się, że będzie ła- z Bagdadu. Od wieków szyici byli spychani
W DZISIEJSZYM
długo jeszcze nie będzie. Dziś sytuacja two i prosto, że do Iraku uda się prze- IRAKU nie i tak pozostało.
wygląda trochę lepiej, ale nadal zda- nieść proste rozwiązania z West Point ma żadnych
rzają się zamachy. Jednak o pokoju oraz zachodnie wzorce. Nie zrozumie- śladów realnej POLSKA ZBROJNA: Jak bardzo realne są
demokracji,
i demokracji – jak chciał tego prezy- li, na czym polegają podziały w tym obawy, że może dojść do sojuszu między szy-
poza tym,
dent George Bush – w żadnym razie kraju, przez co doprowadzili do kolej- co już było itami irackimi i Iranem?
nie możemy mówić. nych konfliktów. Dodatkowo podzielili za czasów MAREK DZIEKAN: Jest to mało realne,
społeczeństwo. Saddama gdyż istnieje podział na szyizm iracki i szyizm
Husajna.
POLSKA ZBROJNA: Podczas nie- irański. Jest nacjonalizm arabski i nacjonalizm
dawnej wizyty w Iraku wiceprezy- POLSKA ZBROJNA: Irak jest po- perski, które zawsze ze sobą konkurowały. Nie
dent USA Joe Biden ostrzegł, że na- dzielony na trzy części – kurdyjską wyobrażam sobie Araba, który by dobrowolnie
silanie się aktów przemocy między na północy, szyicką na południu chciał znaleźć się pod silnymi wpływami per-
irackimi wspólnotami religijnymi i sunnickie centrum. W Kurdystanie skimi, choć szyici iraccy rozumieją, że liczeb-
i etnicznymi nie skłoni Ameryka- silne są tendencje separatystyczne. nie stanowią małą siłę, a Iran jest wielkim pań-
nów do dalszego angażowania się MAREK DZIEKAN: Na dłuższą stwem. Podziały są też w ramach szyizmu irac-
w Iraku. Możliwa jest ponowna in- metę może to być niebezpiecznie. Kur- kiego. Są ugrupowania bardziej walczące i bar-
gerencja? dystan dostał pewną autonomię, na co dziej się modlące, bardziej sprzyjające Iranowi
MAREK DZIEKAN: Myślę, że z niepokojem patrzy Turcja. Ostre po- i bardziej irackie. Nadżaf jest ośrodkiem szy-
Amerykanie będą ostrożni w związku działy są prostą drogą do rozsypania izmu irackiego, a Kumm – centrum szyizmu
z próbami nakreślenia polityki przez się Iraku. irańskiego, są to ośrodki teologiczno-naukowe,

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 45


I R A K
związanych, którzy liczą, że kiedyś los uśmiech-
nie się do ich plemienia czy klanu.

POLSKA ZBROJNA: Jednym z atrybutów


demokracji jest wolna prasa, czy też, szerzej,
media. Jak to wygląda w Iraku?
MAREK DZIEKAN: Podobnie jak w całym
świecie arabskim, nie ma tam wolnej prasy. Je-
śli w jakimś kraju arabskim gazeta głosi, że jest
niezależna, oznacza to zwykle, iż na jej łamach
władze mogą wyrazić poglądy, których z roz-
maitych względów nie mogą wyartykułować
otwarcie. To takie puszczanie oka do społeczeń-
stwa – myślimy tak jak wy, ale nie możemy te-
go powiedzieć.

POLSKA ZBROJNA: Jakie Pan przewiduje


scenariusze dla Iraku za dwa lata, kiedy wyj-
dą stamtąd Amerykanie?

FOT. US DOD
MAREK DZIEKAN: Niestety nie spodzie-
wam się niczego dobrego. Dopóki Amerykanie
tam są, trwa narzucone przez nich status quo
DOPÓKI AMERYKANIE są w Iraku, narzucone przez nich status quo w życiu politycznym trwa.
w życiu politycznym. Podtrzymują maszynę,
z których wywodzą się najważniejsi ajatollaho- osoby świeckie. Ten styl uprawiania przez du- którą wcześniej zepsuli. Jak się wycofają, musi
wie. Nie ma prostych linii podziału. Mówię chownych polityki wynikał poniekąd ze stosun- nastąpić przesilenie. Już wcześniej mówiłem
o urozmaiconych tożsamościach, które nie wia- kowo długich tradycji republikańskich w Iraku. przy różnych okazjach, że moim zdaniem wy-
domo kiedy zawrą sojusz, nie wiadomo kiedy buchnie, dłuższa lub krótsza, ale bardzo krwawa
i która z tych nich okaże się silniejsza. Czy to, POLSKA ZBROJNA: Czy zachodni wzo- wojna domowa. Doprowadzi ona do przemeblo-
że jestem muzułmaninem, szyitą, Irańczy- rzec demokracji, który wprowadzili Amery- wania irackiej sceny politycznej. Wyłonią się no-
kiem, Irakijczykiem, czy to, że jestem Ara- kanie w Iraku, po pewnym przystosowaniu we siły, które będą na niej dominować.
bem? Zależnie od sytuacji zmieniają się so- miejscowych realiów może stać się jakimś
jusznicy. Prowadząc politykę zagraniczną, wzorcem dla regionu? POLSKA ZBROJNA: Na kogo Pan stawia?
trudno się jednoznacznie na kogoś ukierunko- MAREK DZIEKAN: Jeśliby spojrzeć na re- MAREK DZIEKAN: Wróżką nie jestem, ale
wać, bo nieprzewidywalność jest podstawo- gion bliskowschodni, to najbardziej demokra- wydaje się, że wpływy polityczne odzyskają
wym elementem rzeczywistości politycznej na tycznym państwem muzułmańskim jest Iran. sunnici. Znacząca część Irakijczyków będzie
Bliskim Wschodzie. W samym Iraku nie widzę nawet początków obawiać się wzrostu wpływów Iranu, jeśli zwy-
procesu. W tym kraju nie ma żadnych śladów cięską stroną okazaliby się szyici. Ich słabością
POLSKA ZBROJNA: Przez pewien czas realnej demokracji, poza tym, co już było za jest brak czasu na wyłonienie się silnych i sen-
mocnymi graczami na scenie politycznej byli czasów Saddama Husajna. Formy zewnętrz- sownych przywódców politycznych.
tacy ludzie jak Muktada as Sadr. Jednak od ne to nic nowego, bo wtedy też były wybory
pewnego czasu jest o nim cicho. prezydenckie i istniał parlament. Inna spawa, POLSKA ZBROJNA: Arabscy sunnici sta-
MAREK DZIEKAN: Choć wywodzi się że prezydent uzyskiwał poparcie 99,9 procent nowią mniejszość. Czyli możliwy jest ich so-
z bardzo znamienitej rodziny, Muktada as społeczeństwa. Także po 2003 roku wybory jusz z Kurdami?
Sadr nie był nigdy znaczącą postacią. Nie miał, w Iraku nie były rzeczywiście demokratyczne, MAREK DZIEKAN: Tak. Chociażby dlate-
co w przypadku szyitów jest niezwykle ważne, a wynika to ze struktury jego ludności. Jest go, że większość Kurdów jest też sunnitami. Je-
własnego autorytetu religijnego, jaki mieli jego ona zdeterminowana przez przynależność kla- śli zagrałby element religijny, mogliby stanąć
ojciec czy stryj. Dopóki potrzebny był człowiek nową i plemienną. Przeciętny Irakijczyk nie po stronie braci w wierze. 
do rozrób, to on się do tego nadawał. Gdy jed- głosuje zgodnie ze swoimi poglądami, tylko jak
nak przyszło uprawiać realną politykę, wypadł nakaże szejk. WIZYTÓWKA
z gry. To nie ten format.
POLSKA ZBROJNA: Czy to się nie zmieni?
POLSKA ZBROJNA: Czy to nie jest też MAREK DZIEKAN: Być może kiedyś tak, Profesor
przejaw jednej z różnic między szyizmem ale będzie to proces ewolucyjny. Nie da się doktor habilitowany
irackim a irańskim? W Iraku na pierw- zmienić wielowiekowej tradycji z dnia na dzień. MAREK M. DZIEKAN
szym planie są jednak politycy świeccy, To jednak będzie niezwykle trudne, bo całe Arabista i islamista, kierownik Katedry Bli-
którzy wydają się w miarę samodzielni. funkcjonowanie społeczeństwa opiera się na skiego Wschodu i Północnej Afryki Uniwer-
W Iranie uchodzą jedynie za wykonawców tych mniej lub bardziej nieformalnych powiąza- sytetu Łódzkiego. Wydał kilkanaście ksią-
woli ajatollahów. niach. Jak zrealizować jedną ze sztandarowych żek, w tym „Irak. Religia i polityka” (2005)
MAREK DZIEKAN: Na pewno tak. Za dzia- zasad demokracji, czyli zlikwidować nepo- oraz „Dzieje kultury arabskiej” (2008).
W swoich badaniach zajmuje się głównie
łacza politycznego można uznać ojca Muktady tyzm? Jest on ważnym elementem funkcjono-
historią cywilizacji arabsko-muzułmańskiej
as Sadra. Zazwyczaj jednak liderzy religijni wania społeczeństwa plemiennego. Jeśli ktoś
oraz problematyką islamu klasycznego
irackich szyitów byli inspiratorami pewnych zostanie ministrem i natychmiast nie zatrudni i współczesnego, między innymi powiąza-
działań politycznych, szarymi eminencjami. Ich całej swojej rodziny, to marny jego los. Co waż- niami ideologii politycznych i religii.
wykonawcami czynili blisko powiązane z nimi ne, będzie to niezrozumiałe dla ludzi z nim nie-

46 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


Mi g a w k i z e ś w i a t a
F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS
redaktor
naczelny

Odrębność
„The Warsaw
Voice”

w Państwie Środka
Największą wadą Ujgurów i Tybetańczyków
jest to, że są Ujgurami i Tybetańczykami.

ednego Chinom zarzucić Ujgurzy są jedną z wielu narodo- W stolicy Sinkiangu, mieście Urumczi, do-
z pewnością nie można wości gigantycznego społeczeństwa szło do znanych, straszliwych zdarzeń. Po-
– wojen religijnych. Problem chińskiego. W swej rodzinnej prowin- dobno w jednym z miast prowincji ludzie
ten Państwa Środka nigdy cji Sinkiang stanowią około 40 pro- Han dokonali samosądu na dwóch Ujgurach
zbyt mocno nie dotknął, cent ludności, mniej więcej tyle samo podejrzewanych o gwałt na kobiecie Han.
a przynajmniej nie w takim stopniu jak co napływowi rdzenni Chińczycy na- W Urumczi zebrał się tłum Ujgurów, w tym
inne kraje. Nie było jedynej słusznej rodowości Han. Wyznają islam. Ale kilka tysięcy studentów, który bezskutecznie
religii, która wywierała wpływ na pań- nie to jest ich największą wadą. oczekiwał na sprawiedliwość ze strony władz.
stwo, i której państwo było sługą. Tybetańczycy wciąż jeszcze są Zamiast niej doczekał się brutalnej akcji poli-
Oczywiście, był maoizm i kult Mao w Tybecie najliczniejszą grupą naro- cji i wojska. A potem wszystko poszło jak
Zedonga, które urosły do rangi religii dowościową. Wyznają buddyzm. w klasycznym scenariuszu.
wyznawanej w sposób fanatyczny, ze W ich przypadku również nie to jest Ujgurzy mordowali Hanów, Hanowie Uj-
wszystkimi tego straszliwymi konse- największą wadą. gurów. Siły bezpieczeństwa strze-
kwencjami, także pod postacią swo- lały ostrą amunicją
istej Świętej Inkwizycji. Ale o innych i kłuły bagnetami.
bogów się nie spierano, przy- Źródła oficjalne mó-
najmniej nie krwawo i nie w wią o ponad 180 zabi-
skali masowej. tych. Ujgurskie – o kilku-
Religie były obok, pań- set. Meczety, w obawie przed
stwo się nimi nie zajmo- jeszcze większymi zamieszkami,
wało. Przynajmniej tak są otwarte. Zgromadzenia zakazane.
długo, jak długo nie oka- Oficjalna propaganda mówi o zagra-
zywały się konkurencyjne nicznej inspiracji i ujgurskiej odpowie-
wobec państwa i nie stawa- dzialności.
ły do wyścigu o władzę, Największą wadą Ujgurów i Tybetań-
także nad duszami. Zain- czyków jest to, że są Ujgurami i Tybe-
teresowania ze strony tańczykami. To znaczy, że czują i okazu-
państwa chińskiego do- ją swoją odrębność. W związku z tym
świadczyli w bolesny pragną czegoś własnego. Pekin, jak
sposób wyznawcy sekty wszystkie totalitaryzmy, widzi w tym
Falun Gong, którym za- groźbę wypowiedzenia posłuszeństwa
broniono praktyk religij- władzy centralnej. A władza autorytarna
nych (polegających notabe- jest przecież niepodzielna. Oddanie
ne na wspólnych publicz- choćby małego skrawka to początek od-
nych medytacjach i ćwi- dania całości.
czeniach fizycznych), gdy Rada najprostsza brzmi tak – można
władze doszły do przeko- być Ujgurem w Chinach, jeśli się zrezy-
nania, że Falun Gong staje gnuje z ujgurskości, jeśli się będzie po-
się alternatywą, a de facto au- kornym poddanym, jeśli nie będzie na-
torytetem większym niż władze wet cienia podejrzeń, że śni się o choćby
partyjne i państwowe. najmniejszej niezależności. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 47


R O S J A

Na Wsch dzie  bez zmian?


cji zbrojeń jest mało prawdopodobny. Dodatko-
wo odwiedził oderwaną od Gruzji Osetię Połu-
dniową, podkreślając, że Moskwa nie wycofa
się z decyzji o uznaniu jej niepodległości.

ZBYT DUŻE RÓŻNICE


Pojawia się pytanie, jak bardzo musiałaby
zmienić się polityka amerykańska, aby także
Rosja zmieniła swoje podejście. Jaka byłaby re-
akcja Kremla, gdyby Waszyngton spełnił
Dziś nie wszystkie pojawiające się w wystąpie-
jesteśmy w sta- niach rosyjskich przywódców postulaty
nie powiedzieć wię- (uznanie rosyjskiej strefy wpływów na
cej na temat przyszłości
relacji między Rosją
obszarze Wspólnoty Niepodległych
FOT. PRESIDENT OF RUSSIA

i USA niż pod koniec Państw; przyznanie Rosji faktycznego


kadencji George’a prawa weta w kwestii bezpieczeństwa
W. Busha. europejskiego; reforma instytucji global-
nych dająca FR większe prawo głosu
w sprawach finansowych i gospodarczych,
i tym podobne)? Nawet jeśliby do tego doszło
(co wydaje się dzisiaj bardzo nieprawdopodob-
MARCIN KACZMARSKI ne), nie zmieniłoby to obiektywnie istniejącej

Duma i uprzedzenie
różnicy potencjałów materialnych. Patrząc
z tego punktu widzenia, przez najbliższe
dekady Rosja dalej będzie miała PKB dziesięć
razy mniejsze od amerykańskiego, dziesięć ra-
zy mniejsze wydatki wojskowe, jak również
Wizyta Baracka Obamy w Moskwie pokazuje, że nie da się w ciągu dziesięć razy mniejszy udział w światowej pro-
kilku dni rozwiązać problemów narosłych przez ostatnich kilkanaście lat. dukcji i handlu. I nie zmienią tego jakiekol-

S
wiek ustępstwa Waszyngtonu.
zczyt rosyjsko-amerykański, który Drugi, przedstawiany przez Baracka Dopóki zatem jedna ze stron nie usunie się ze
odbył się na początku lipca, przycią- Obamę, wskazywał na konieczność nowego sceny międzynarodowej (uciekając w komplet-
gnął uwagę obserwatorów. I chociaż podejścia do ekipy Putina–Miedwiediewa, su- ną izolację bądź w wyniku rozpadu terytorialne-
mało kto liczył na przełom, to rezul- gerując jednak bardziej zmianę formy niż treści. go), relacje rosyjsko-amerykańskie będą rezulta-
taty spotkania mogły wywołać zaskoczenie. Ostatnie pół roku w relacjach amerykańsko-ro- tem konfliktowej natury stosunków międzynaro-
Podpisano porozumienie dotyczące ram przy- syjskich, określane mianem „resetu”, było próbą dowych. O ile bowiem można wyobrazić sobie
szłego traktatu o redukcji zbrojeń nuklear- rozpoczęcia realnego dialogu z Moskwą w wy- trwałą współpracę pomiędzy państwami, któ-
nych, a Rosja zgodziła się na tranzyt sprzętu branych sferach, przede wszystkim na temat rych autonomia polityczna została w wyniku
wojskowego i żołnierzy amerykańskich przez kontroli zbrojeń i rozbrojenia. Pewne efekty zo- biegu dziejów ograniczona i co za tym idzie
swoje terytorium dla celów operacji w Afga- stały osiągnięte, jednak dziś nie jesteśmy w sta- musiały wyzbyć się ambicji mocarstwowych
nistanie. Jednak bliższa analiza przebiegu wi- nie powiedzieć dużo więcej na temat przyszło- (jak to się stało w przypadku państw obecnej
zyty Baracka Obamy w Moskwie pokazuje, ści relacji między Rosją i USA niż pod koniec Unii Europejskiej), o tyle zgodność interesów
że nie da się w ciągu kilku dni rozwiązać kadencji George’a W. Busha. między mocarstwami jest bardzo krótkotrwała.
problemów narosłych przez ostatnie kilkana- Główny paradoks polega bowiem na tym, że I niech nie zwiedzie nas XIX-wieczny koncert
ście lat. mimo zmiany, jaką obserwujemy w polityce mocarstw, albowiem dotyczył on jedynie Euro-
amerykańskiej wobec Rosji, to dopiero odpo- py – dominującą rolę w pozostałej części globu
DWA NURTY wiedź na nią obecnych włodarzy Kremla może odgrywała Wielka Brytania. 
Jeszcze w trakcie kampanii wyborczej w Sta- przynieść odwrócenie dotychczasowego kursu,
nach Zjednoczonych w ubiegłym roku zaryso- czyli ciągłego pogarszania się relacji rosyjsko- WIZYTÓWKA
wały się dwa nurty przyszłej polityki amerykań- -amerykańskich. Tymczasem na razie zauważyć
skiej wobec Rosji. można jedynie utrzymywanie się rosyjskiego MARCIN
Pierwszy, reprezentowany przez Johna stanowiska. Aby nikt nie miał wątpliwości, że KACZMARSKI
McCaina, wzywał do zaostrzenia polityki wo- Rosja nie będzie ustępować Stanom Zjednoczo- Analityk Ośrodka Studiów
bec Kremla, z sugestiami pozbawienia Rosji nym, prezydent Dmitrij Miedwiediew kilka dni Wschodnich, pracuje
członkostwa w grupie G8, i aktywnej polityki po spotkaniu z Obamą powtórzył, że bez rezy- również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
na obszarze poradzieckim, łącznie z przyjęciem gnacji przez USA z tarczy antyrakietowej w Eu- dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
do NATO Gruzji i Ukrainy. ropie Środkowej nowy traktat o kontroli i reduk- książki „Rosja na rozdrożu”.

48 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

CHORWACJA I SŁOWENIA
toczą spór o granicę
na liczącym 29 kilometrów
kwadratowych Zalewie
Pirańskim wokół słoweńskiego
portu Piran.

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER wie traktatu z Osimo z 1975 roku zalew w ca-

Granice niezgody
łości przyznano Jugosławii. Słoweńcy argu-
mentują, że do chwili ogłoszenia przez ich
kraj niepodległości był on patrolowany
i nadzorowany przez słoweńskie jednostki po-
licji morskiej. Powołują się na tradycje histo-
Historyczne zaszłości na Bałkanach blokują nie tylko rozszerzenie ryczne i konwencję ONZ o prawie morskim.
Unii Europejskiej, ale całą jej reformę. Przeszkodą stał się spór Twierdzą, że cały ten akwen należy do nich.
graniczny między Chorwacją i Słowenią. W 1993 roku parlament w Lublanie uchwalił

S
nawet deklarację, że całość Zalewu Pirańskie-
łowenia, położona między awantury nie widać, a poślizg jest co- go należy do Słowenii. Chorwaci również po-
Włochami a Chorwacją, chce raz większy. UNII jest pilnie wołują się na międzynarodowe prawo morskie
potrzebny traktat
bezpośredniego dostępu do i żądają równego rozgraniczenia wód zalewu
akcesyjny
wód międzynarodowych na PODZIELONY ZALEW z Chorwacją, pomiędzy obydwa kraje. Są skłonni oddać są-
północnym Adriatyku. Spełnienie te- Od rozpadu Jugosławii w 1991 gdyż to do niego siadom prawo do co najwyżej połowy spor-
go żądania zmusiłoby Zagrzeb roku Chorwacja i Słowenia toczą mają zostać nych terytoriów.
do pewnych ustępstw terytorialnych. spór o granicę na liczącym 29 kilo- dopisane
gwarancje dla
Lublana ma jednak w ręku mocny ar- metrów kwadratowych Zalewie Irlandii, zgodnie NIEUDANE MEDIACJE
gument – weto w unijnych negocja- Pirańskim wokół słoweńskiego por- z którymi traktat Nie powiodły się dotychczasowe wysiłki
cjach Chorwacji. tu Piran na północnym Adriatyku. lizboński nie w celu załagodzenia tego sporu. A było ich
Zgodnie z planem Chorwacja miała Nie mogą się także dogadać w spra- naruszy jej
neutralności,
kilka. Zawiodły próby dialogu bilateralnego,
zakończyć negocjacje z UE w 2009 wie przebiegu granicy na dolnym systemu a także unijnej mediacji ze strony prezydenta
roku, by rok później wejść do wspól- odcinku rzeki Dragonja na półwy- podatkowego Francji Nicolasa Sarkozy’ego, czeskiej prezy-
noty. Traktat akcesyjny z tym krajem spie Istria i niewielkich obszarów czy prawa dencji UE oraz misja byłego sekretarza obrony
rodzinnego.
ma olbrzymie znaczenie, ponieważ przygranicznych wokół rzeki Mura USA w administracji Billa Clintona, Williama
miały zostać do niego dołączone gwa- na północno-wschodniej granicy Perry’ego. Niepowodzeniem zakończyła się
rancje prawne dla Irlandii przed po- Słowenii. też mediacja byłego prezydenta Finlandii
wtórnym referendum w sprawie przy- W czasach istnienia Socjalistycznej i laureata Pokojowej Nagrody Nobla Marttiego
jęcia traktatu lizbońskiego. Tymcza- Federacyjnej Republiki Jugosławii Ahtisaariego.
sem pod koniec 2008 roku Słowenia akwen Zalewu Pirańskiego leżał na Władze w Zagrzebiu uważały, że misja
zablokowała chorwackie rozmowy pograniczu jugosłowiańskich i wło- Ahtisaariego powinna pomóc obydwu rzą-
z Brukselą. Mimo mediacji, końca skich wód terytorialnych. Na podsta- dom w opracowaniu protokołu rozbieżności

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 49


B A Ł K A N Y

Sporny akwen

OBECNIE statki
słoweńskie, aby
dostać się
na otwarte
morze, muszą
przekraczać
włoskie lub
chorwackie wody

GRAFIKA: PAWEŁ KĘPKA


terytorialne.

Różne punkty widzenia


 W lutym 2009 roku żadna ze stron nie próbo- – do Rosji. Rosjanie utrzy-
Międzynarodowy Trybunał wała użyć tej kwestii pod- mują, że umowa, na której
Sprawiedliwości w Hadze czas negocjacji członkow- podstawie polskie statki
wydał werdykt w sprawie skich. mogły korzystać z ich wód
trwającego ponad 40 lat  Od wielu lat Polska nie terytorialnych w rejonie
sporu o rozgraniczenie może dogadać się z Rosją Kaliningradu, jest już nie-
bogatego w ropę i gaz zło- w sprawie żeglugi przez ważna. To dlatego, że pod-
ża szelfu na Morzu Czar- Zalew Wiślany. Chodzi pisywali ją jeszcze za Stali-


nym pomiędzy Ukrainą o Zatokę Pilawską, która na w 1946 roku z bratnim
(a dawniej ZSRR) i Rumu- jest jedyną drogą z Zalewu krajem socjalistycznym.
nią. Ustaloną granicę mor- Wiślanego na Bałtyk (co Tymczasem teraz Polska
ską zaakceptowały obie jest szczególnie ważne dla jest w UE i braterstwo nie Napięcie między
strony. mieszkańców Elbląga). Co wchodzi w grę. O tym jak Chorwacją
 Od lat Polska i Niemcy prawda zalew w większo- patowa jest sytuacja i Słowenią
nie przeszkadza
inaczej rozumieją przebieg ści należy do Polski, ale świadczy pomysł przepro-
armiom tych kra-
granicy na kanale wodnym końcówka odcinającej go wadzenia kanału przez jów w uczestnicze-
Szczecin–Świnoujście. Ale od morza Mierzei Wiślanej Mierzeję Wiślaną.  niu we wspólnych
ćwiczeniach NATO.

i skierowaniu go do arbitrażu przed Komisarz Olli Rehn uważa, że mi- że nieuregulowana granica na Zalewie Pirań-
Międzynarodowym Trybunałem mo zwłoki wywołanej sprzeciwem skim nie przeszkodziła Słoweńcom wejść do
Sprawiedliwości. Z kolei Słoweńcy Słowenii możliwe jest zamknięcie Unii Europejskiej w 2004 roku.
stali na stanowisku, że międzynaro- technicznych negocjacji między Chor- Trudno przewidzieć, kiedy Zagrzeb i Lubla-
dowa grupa mediacyjna powinna na- wacją a UE do końca 2009 roku, czy- na osiągną w tym sporze konsensus. Czy
kreślić granicę pomiędzy obydwoma li zgodnie z przewidzianym kalenda- przedstawiciele UE będą naciskać na Chorwa-
krajami, opierając się na stanie rzem. Do stycznia 2009 roku Zagrzeb cję? Przy takiej presji Zagrzeb mógłby ugiąć
z 25 czerwca 1991 roku, kiedy to Lu- otworzył 22, a zamknął siedem z 35 się pod żądaniami Słowenii. Byłby to brzydki
blana i Zagrzeb ogłosiły wystąpienie obszarów negocjacji. Liczy jednak na precedens dla stosunków międzynarodowych
z Jugosławii i proklamowały niepod- przystąpienie do Unii Europejskiej i podstawowych zasad UE i NATO. Grecja
ległość. w 2010 lub 2011 roku. Szefowa wę- blokuje dążenia Macedonii do członkostwa
W lutym premier Chorwacji Ivo gierskiej dyplomacji Kinga Goencz, w sojuszu z powodu sporu o nazwę tego kraju.
Sanader oświadczył, że Zagrzeb która odwiedziła niedawno Lublanę, Członkostwu Turcji w UE mogą sprzeciwić
i Lublana wyczerpały wszystkie poli- zdradziła, że Budapeszt chce, aby SŁOWENIA się Ateny, podnosząc kwestię podzielonego na
tyczne możliwości osiągnięcia kom- Chorwaci wstąpili do wspólnoty za ryzykuje, część grecką i turecką Cypru.
promisu i zaproponował arbitraż mię- ich przewodnictwa, czyli w pierwszej że będzie Słowenia ryzykuje, że będzie postrzegana
postrzegana jako
dzynarodowy. Pomysł podchwycił połowie 2011 roku. przeszkoda jako przeszkoda w europejskiej integracji, a ja-
unijny komisarz do spraw rozszerze- w europejskiej ko stabilne państwo Bałkanów powinna przy-
nia Olli Rehn, który chciałby powoła- ZAMKNIĘTE DRZWI integracji, a jako czyniać się do tego procesu. Dlatego postępo-
nia doraźnej komisji arbitrażowej Chorwaci konsekwentnie domaga- stabilne państwo wanie Lublany nie podoba się Brukseli, unijni
bałkańskie
składającej się z pięciu prawników. ją się, aby ich spór ze Słoweńcami zo- powinna politycy nieoficjalnie przyznają, że weto w ne-
Jej zadaniem byłoby znalezienie roz- stał oddzielony od procesu integracji przyczyniać się gocjacjach akcesyjnych to nie jest droga do
wiązania do końca roku. europejskiej ich kraju. Przypominają, do tego procesu. przesądzenia na swoją korzyść granicznego

50 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

T R Z Y P Y T A N I A D O . . .

...profesora TADEUSZA IWIŃSKIEGO,


wiceprzewodniczącego sejmowej komisji
do spraw Unii Europejskiej

Młyny mielą powoli


POLSKA ZBROJNA: Jak często zda- ustanowienia granicy morskiej w zatoce,
rzają się dziś konflikty graniczne mię- aby mieć bezpośredni dostęp do wód mię-
dzy państwami? dzynarodowych. Obie strony powołują się
TADEUSZ IWIŃSKI: Poza Europą są na prawo morskie, ale inaczej je interpre-
one głównie pozostałością epoki kolonial- tują. Chorwacja przywołuje fragment, któ-
nej. Gdy spojrzymy na mapę Afryki, zoba- ry nakazuje przebieg granicy morskiej we-
czymy, że granice państw przebiegają na dług tak zwanej linii środkowej – w po-
ogół wzdłuż południków lub równoleżni- dobny sposób określono kiedyś granicę
ków. Wielkie narody czy grupy etniczne morską Chorwacji z Bośnią i Hercegowi-
znajdują się po dwóch czy trzech stronach ną oraz Czarnogórą. Kto ma być tu instan-
granic różnych państw. W Europie takie cją decydującą? Chorwaci uważają – i mo-
spory są zazwyczaj efektem rozpadu więk- im zdaniem mają trochę racji – że jest to
szych państw: gdy w grudniu 1991 roku spór bilateralny, zaś Słoweńcy, że to spra-
przestał istnieć ZSRR, na mapie pojawiło wa UE.
się 15 państw. Gdy na Bałkanach rozpadła Sprawa jest poważna, gdyż między by-
się Jugosławia – z kraju terytorialnie łymi republikami jugosłowiańskimi nie
mniejszego od Polski powstało siedem ma wytyczonych ostatecznych granic. Ta
państw. Są też separatystyczne dążenia sytuacja pokazuje, że pojawiają się nowe
w Wojwodinie w Serbii, gdzie mieszka sporne kwestie, których wcześniej nie da-
mniejszość węgierska, oraz w rejonie ło się przewidzieć. Spory graniczne
Preszowa, gdzie żyje mniejszość Sprawa w Unii Europejskiej dotychczas się
albańska. jest poważna, nie zdarzały. Wspólnota zawsze
Bywają konflikty zamrożo- gdyż między chwaliła się, że między dwoma
ne, do takich należy sprawa byłymi republikami państwami unijnymi niewyobra-
jugosłowiańskimi nie ma
Abchazji czy Osetii Południo- wytyczonych żalna jest wojna. A przypomnę,
wej – autonomicznych republik ostatecznych że okazała się ona możliwa mię-
Gruzji, uznawanych jako pań- granic. dzy dwoma państwami należący-
FOT. NATO

stwa w zasadzie tylko przez Rosję. mi do Rady Europy – myślę o Rosji


Armenia okupuje prawie 20 procent po- i Gruzji.
wierzchni Azerbejdżanu, od początku lat
sporu. Unii pilnie potrzebny jest traktat akce- dziewięćdziesiątych strony prowadzą ne- POLSKA ZBROJNA: Jaki jest najlepszy
syjny z Chorwacją, gdyż to do niego mają zo- gocjacje o tak zwany Górski Karabach. sposób rozwiązywania takich sporów?
stać dopisane gwarancje dla Irlandii, zgodnie Mamy też kwestię Naddniestrza – ten re- TADEUSZ IWIŃSKI: Najlepsze są roko-
z którymi traktat lizboński nie naruszy jej neu- gion autonomiczny Republiki Mołdawii wania dwustronne. W XIX wieku w wyni-
tralności, systemu podatkowego czy prawa ro- w 1990 roku ogłosił niepodległość. Do ta- ku wojny w Ameryce Południowej Boli-
dzinnego. Gwarancji tych chce rząd w Dubli- kich pseudopaństw, których nikt nie uzna- wia straciła dostęp do morza. I nie ma go
nie, by przekonać Irlandczyków do traktatu je, należy także Górski Karabach czy Cypr do dziś. Chile ma wiele tysięcy kilome-
przed drugim referendum, które odbędzie się Północny (uznaje go tylko Turcja). Widać, trów wybrzeża, lecz odmawia Boliwii na-
prawdopodobnie pod koniec roku (zmiany w sa- że stara Europa ma trochę problemów, wet korytarza – to jeden z ważniejszych
mym traktacie lizbońskim wymagałyby ponow- które są pochodną rozpadu wielonarodo- obecnie sporów terytorialnych. Podaję to
nej ratyfikacji we wszystkich krajach UE). wych państw. jako przykład nieudanych dwustronnych
Czy słoweńskie weto zamknie Chorwacji negocjacji. Wtedy pozostają instytucje
drzwi do UE? Podobna awantura miała miej- POLSKA ZBROJNA: Jakie wyjście międzynarodowe, organizacje regionalne,
sce kilka miesięcy temu – przed kwietniowym w sporze o granicę na Zalewie Pirań- jak na przykład Unia Afrykańska czy UE.
szczytem NATO, na którym Chorwacja miała skim mogą zaakceptować obie strony? Jednak obie strony sporu muszą do tych
stać się członkiem sojuszu. Mimo że krótko TADEUSZ IWIŃSKI: To dość dziwny organizacji należeć. Uważam, że w spra-
przed szczytem parlament w Lublanie poparł konflikt. Formalnie jest sporem o granicę wie Chorwacji i Słowenii najlepszą instan-
tę akcesję, słoweńscy nacjonaliści – Partia Na- morską. Słowenia ma ją niewielką, wyno- cją byłby haski Międzynarodowy Trybu-
rodu Słoweńskiego – domagali się przeprowa- si 46,5 kilometra. Chorwacja ma bardzo nał Sprawiedliwości, choć jego tryby mie-
dzenia w tej sprawie referendum. Argumento- długie wybrzeże. Obecnie statki słoweń- lą powoli. 
wali, że przeszkodą dla członkostwa w sojuszu skie, aby dostać się na otwarte morze, mu-
jest spór graniczny między Zagrzebiem szą przekraczać włoskie lub chorwackie Rozmawiała MAŁGORZATA
a Lublaną.  wody terytorialne. Słowenia żąda takiego SCHWARZGRUBER

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 51


B E Z G R A N I C

USA

FOT. US DOD
Wolno palić
Tytoń szkodzi zdrowiu, dlatego przedstawiciele służby zdrowia zalecają, by amerykańskie siły zbrojne były strefą wolną od jego palenia. Tymczasem
departament obrony postanowił, że obowiązujące już ograniczenia nie będą obejmowały części personelu resortu. Zakaz palenia nie będzie doty-
czył amerykańskich żołnierzy w strefie wojennej. Jak wyjaśnił rzecznik Pentagonu, wojskowi w Afganistanie i Iraku ponoszą już na tyle dużo ofiar, że
sekretarz obrony Robert Gates nie chce poddawać ich dodatkowemu stresowi, odmawiając im prawa do zapalenia papierosa. (W) 

Druga baza Schwytano zabójcę


Nowa baza Floty Czarnomorskiej w Noworosyjsku zostanie PAKISTAN. Szef polskiej dyplo- w 26 aktach terroru. Atta Ullah
zbudowana niezależnie od wyniku negocjacji w sprawie macji Radosław Sikorski po- Khan był członkiem grupy terro-
twierdził, że w ręce pakistańskich rystycznej, którą talibski dowódca
przedłużenia dzierżawy Sewastopola.
służb wpadł jeden z zabójców Tariq Khan wysłał do stolicy. Pa-
ROSJA. Pierwszy zastępca szefa nie z ostatnimi zapowiedziami bu- polskiego inżyniera Piotra kistańska policja rozpoczęła do-
sztabu generalnego marynarki wo- dowa portu ma zakończyć się Stańczaka, który został porwany kładne kontrole przybywających z
jennej wiceadmirał Oleg Burcew w 2016 roku. Będzie w nim sta- przez rebeliantów. Gdy władze Peszawaru pojazdów komunikacji
powiedział 18 lipca, że nowa baza cjonować do 80 okrętów wojen- nie spełniły ich żądań, zamordo- publicznej. Terrorysta został za-
Floty Czarnomorskiej w Noworo- nych i pomocniczych. Zgodnie wali Polaka. Talib Atta Ullah trzymany, ponieważ zachowywał
syjsku zostanie zbudowana nieza- z obowiązującą obecnie umową Kahn, który jest też wiązany się podejrzanie. Wątpliwości co do
leżnie od wyniku negocjacji wojska rosyjskie muszą opuś- z zabójstwem pakistańskiej pre- celu jego wizyty w Islamabadzie
w sprawie przedłużenia Zgodnie cić Krym do 2017 roku. mier Benazir Bhutto, został zostały rozwiane, gdy w bagażu
dzierżawy Sewastopo- z obowiązują- Na początku ubiegłego aresztowany w Islamabadzie. Po- w którym znaleziono granaty oraz
cą obecnie umową
la. „Flota nie może wojska rosyjskie muszą tygodnia szef Sztabu dejrzany jest on o współudział karabinek automatyczny. (W) 
mieć jednej bazy, po- opuścić bazę Floty Generalnego Sił Zbroj-
nieważ byłoby błędem
wkładać wszystkie na-
Czarnomorskiej
Krym do 2017
roku.
nych Federacji Rosyj-
skiej Nikołaj Makarow Nowe napięcie
sze jajka do jednego ko- zapowiadał, że Moskwa KOSOWO–SERBIA. Przedsta- strowanym przestępstwem. Ko-
szyka”, wiceadmirał wyjaś- nie zamierza opuścić przed wiciele władz w Belgradzie sowski resort spraw wewnętrz-
nił potrzebę kontynuowania inwe- terminem bazy wojennej w Sewa- oskarżyli w ubiegłym tygodniu nych zwrócił się o przekazanie
stycji w Noworosyjsku w wywia- stopolu na ukraińskim Krymie. kosowskich policjantów o prze- mu filmu. Jednak strona serbska
dzie udzielonym rozgłośni radio- W maju były dowódca Floty myt broni na tereny południowej stwierdziła, że dostarczy go unij-
wej Echo Moskwy. Według pla- Czarnomorskiej admirał Igor Serbii. Wysoki rangą funkcjona- nej misji praworządności w Koso-
nów sprzed lat do 2012 roku Rosja Kasatonow wyraził nadzieję, że riusz serbskiej policji Milorad wie EULEX. Belgrad żąda też
miała zainwestować w rozbudowę uda się wynegocjować z Ukrainą Veljović oświadczył, że dysponu- podjęcia działań przeciwko sfil-
tej bazy 12,3 miliarda rubli. Zgod- przedłużenie jej dzierżawy. (W)  je ona nagraniem wideo z zareje- mowanym przemytnikom. (WR) 

52 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Decydujące miesiące R Y K O S Z E T E M

Sekretarz obrony USA Robert Gates uważa, że wojska USA Nieudany test
muszą odzyskać inicjatywę do połowy przyszłego roku. ROSJA. W ubiegłym tygodniu
Rosjanom nie powiodła się próba
AFGANISTAN. Robert Gates Mullen przestrzegł przed wystrzelenia nowego strategiczne-
w wywiadzie opublikowanym „bardzo trudnymi walkami”, ja- go pocisku balistycznego Buława
19 lipca w dzienniku „Los Ange- kie czekają wojska międzynaro- przeznaczonego dla atomowych
les Times” stwierdził, że aby pod- dowe w najbliższym czasie. okrętów podwodnych. Po 28 sekun-
trzymać poparcie społeczne dla Z kolei dowodzący nimi amery- dach lotu silnik pierwszego stopnia
misji w Afganistanie, potrzebny kański generał Stanley McChry- rakiety wystrzelonej z pokładu okrę-
jest sukces militarny. Choć nie ma stal wyraził zaniepokojenie sytu- tu „Dmitrij Donskoj” przerwał pracę

FOT. US DOD
co liczyć na szybkie zwycięstwo, acją w dotychczas stabilnych i musiano włączyć samolikwidator
to Gates uważa, że wojska ame- północnych i zachodnich regio- pocisku. Według agencji Interfax,
rykańskie muszą odzyskać inicja- nach Afganistanu, gdzie pojawi- fiasko środowego testu może co
tywę do połowy przyszłego roku. ły się silne grupy talibów. Po- beliantom i coraz częstsze z ich najmniej o pół roku opóźnić wpro-
Kilka dni wcześniej w wywia- twierdzeniem trudnej sytuacji są strony zamachy bombowe. wadzenie Buławy do służby.
dzie dla BBC przewodniczący Ko- duże straty sił międzynarodo- Tymczasem były prezydent Pa-
kistanu Pervez Musharraf zasu-
legium Szefów Sztabów Sił Zbroj-
nych USA admirał Michael
wych. W pierwszej połowie lipca
zginęło aż 46 żołnierzy koalicji, gerował koalicji podczas rozmowy Mediacja Kremla
Mullen uznał, że kluczowe znacze- w tym 24 Amerykanów i 15 Bry- z brytyjską telewizją Sky News, by ARMENIA–AZERBEJDŻAN. Ro-
nie dla stabilizacji Afganistanu bę- tyjczyków. To tylu samo, co „ustanowić dialog polityczny i to sja próbuje doprowadzić do zakoń-
dzie miało najbliższe 18 miesięcy. w dotychczas najkrwawszych z talibami najwyższymi rangą”. czenia sporu pomiędzy Armenią
Powiedział, że stan bezpieczeństwa miesiącach kampanii afgańskiej Jednocześnie przyznał, że liderzy i Azerbejdżanem o Górski Kara-
w tym kraju pogarszał się stopnio- – czerwcu i sierpniu 2008 roku. rebeliantów nie wykazują wielkiej bach. Jest to zamieszkana przez Or-
wo od 2006 roku. Admirał oświad- Jest kilka powodów rosnących chęci do rozmów. Musharraf za- mian enklawa w Azerbejdżanie.
czył, że przeciwnik stał się bardziej strat: większa liczba żołnierzy, uważył też, że w Afganistanie jest W wyniku wojny w latach dziewięć-
agresywny i lepiej zorganizowany. nasilone operacje przeciwko re- zbyt mało żołnierzy koalicji. (W)  dziesiątych władze w Baku utraciły
nad nią kontrolę. O pokojowym roz-
Kwarantanna Kontrofensywa na zachodzie wiązaniu sporu rozmawiali zapro-
szeni do Moskwy prezydenci zwaś-
MEKSYK. Władze meksykań- Operacja wymierzona jest nionych państw Serż Sarkisjan
skie wysłały do południowo-za- w dominujący w tej części kraju i Ilham Alijew. Rzecznik prezydenta
chodnich stanów Michoacan czte- kartel La Familia. To jedna z sześ- Rosji Dmitrija Miedwiediewa,
ry tysiące wojskowych i 1500 po- ciu największych organizacji Siergiej Prichodźko, ocenił spotka-
licjantów. Wybrzeża patrolują przestępczych w Meksyku. Sza- nie jako długie i według gospodarzy
jednostki marynarki wojennej. Do cuje się, że jego szefowie mają konstruktywne. W maju, w Pradze
operacji skierowano też pojazdy pod bronią około pięciu tysięcy Armenia i Azerbejdżan przystały na
pancerne, śmigłowce, samoloty „żołnierzy”. Siły rządowe chcą „podstawowe zasady”, według któ-
Wirus grypy A/H1N1 patrolowe i myśliwce. Rząd mek- zniszczyć bazę logistyczną tego rych ma być osiągnięty trwały pokój.
sykański zdecydował się na taką kartelu oraz przedsiębiorstwa sta- Jednak wówczas, jak i teraz, nie
zaatakował Hiszpanów. dużą akcję po znalezieniu 12 za- nowiące przykrywki dla jej dzia- ujawniono żadnych szczegółów.
HISZPANIA. Ministerstwo obro- mordowanych funkcjonariuszy łalności kryminalnej. Jednym Główną osią sporu jest status mię-
ny podało, że 22 hiszpańskich policji federalnej. Wcześniej z celów jest też przejęcie lub dzynarodowy nie tylko samego Gór-
żołnierzy stacjonujących w Afga- gangsterzy w odwecie za areszto- zniszczenie jak największej ilości skiego Karabachu, ale też łączące-
nistanie zostało poddanych kwa- wanie jednego ze swych bossów uzbrojenia przestępców. Funkcjo- go go z Armenią korytarza.
rantannie z powodu podejrzenia przeprowadzili skoordynowane nariusze federalni uważają, że
o zarażenie wirusem grypy
A/H1N1. Kolejnych 32, którzy
ataki na policję w co najmniej
dziesięciu miastach w trzech
z handlarzami narkotyków współ-
pracują niektórzy członkowie po- Bez obserwatorów
mieli z nimi kontakt, jest na ob- stanach: Michoacan, Guerrero licji stanowej oraz urzędnicy. GRUZJA. Ostatni obserwatorzy
serwacji. Resort postanowił też i Guanajuato. Zginęło wtedy W maju pod takim zarzutem aresz- misji Organizacji Narodów Zjedno-
wysłać do bazy w prowincji Herat sześciu policjantów i dwóch żoł- towano w Michoacan między inny- czonych w Gruzji opuścili posterunki
w zachodnim Afganistanie lek nierzy. mi dziesięciu burmistrzów. (W)  w tym kraju. Tym samym zakończy-
antywirusowy tamiflu, na wypa- ła się 16-letnia operacja pokojowa.
dek gdyby potwierdzono zacho-
rowania. Poddani kwarantannie Rozejm liantów przyjął on ofertę
amnestii, z którą wystąpił pre-
Jej przedłużenie Moskwa zawetowa-
ła w Radzie Bezpieczeństwa ONZ.
żołnierze służyli w 450-osobo- NIGERIA. Ruch na Rzecz Nie- zydent Nigerii Umaru Musa Nie spodobało się jej, że treść rezo-
wym wzmocnieniu kontyngentu, podległości Delty Nigru posta- Yar’Adua. Ataki na instalacje lucji potwierdza integralność teryto-
który przybył do Afganistanu nowił przestrzegać 60-dniowego naftowe w Delcie Nigru należą- rialną Gruzji. Władze Rosji utrzymu-
w ostatnich tygodniach. Mają oni zawieszenia broni. Wcześniej ce do zagranicznych koncernów ją, że dwa kontrolowane przez se-
pomóc w bezpiecznym przebiegu władze wypuściły jego przy- spowodowały obniżenie produk- paratystów gruzińskie regiony, Ab-
kampanii przed wyborami prezy- wódcę Henry’ego Okaha. Jako cji ropy, głównego bogactwa chazja i Osetia Południowa, są nie-
denckimi. (WR)  pierwszy spośród liderów rebe- kraju. (WW)  podległymi państwami. (W) 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 53


Powiększenie
F E L I E T O N

ROMAN
KUŹNIAR

A jednak Europa
szef Zakładu Studiów
Strategicznych
w Instytucie Stosunków
Międzynarodowych UW

Nasze najważniejsze interesy są


na Starym Kontynencie, czyli przede
wszystkim w Unii Europejskiej.

P
rofesor Jerzy Buzek zo- Dzięki poparciu Paryża i Berlina, – w ONZ, OECD czy NATO. Tak się nie stało.
stał przewodniczącym a wbrew stanowisku Londynu (nasze- Nie dostajemy z Iraku ani jednej baryłki ropy,
Parlamentu Europejskie- go sojusznika z wojny w Iraku), bu- a po lukratywnych kontraktach w tym kraju
go. To jedno z trzech– dżet UE jest dla Polski niesłychanie nie pozostało nawet wspomnienie. Trzeba wie-
–czterech najważniej- korzystny. Dostajemy wielką pomoc, dzieć z kim i kiedy robi się dobre interesy…
szych stanowisk w strukturze władz która będzie zmieniać, już zmienia, Najważniejsza jest jednak świadomość, że
Unii Europejskiej. Sam parlament ma nasz kraj. O nasze bezpieczeństwo leżymy w Europie, a co za tym idzie nasze
wielki wpływ na budżet Unii, na skład energetyczne zabiegamy wyłącznie najważniejsze interesy są w Europie, czyli
Komisji Europejskiej, wreszcie pro- przez UE. A jeszcze kilka lat temu przede wszystkim w Unii Europejskiej. Strach
gramuje w niemałym stopniu stosunki polscy politycy mówili o Europie pomyśleć, co by się stało, gdyby jej nie było
zewnętrzne Unii. Może na przykład w tonie konfrontacyjnym. W pierw- po 1989 roku. Bylibyśmy w Europie sami.
sprzyjać jej współpracy z państwami szej połowie tej dekady idea integra- O nasze interesy w Unii trzeba stale zabiegać.
Europy Wschodniej. Przewodniczący cji europejskiej nie była wśród pol- Nie należy toczyć wojen przeciwko Europie
parlamentu ma w tym wszystkim nie- skiej klasy politycznej popularna. ani też ograniczać się do stanowiska roszcze-
małą rolę do odegrania. Staje się przy Żadna partia polityczna, żaden kandy- niowego: „należy się” nam od „Europy”, bo
tym jedną z twarzy Unii Europejskiej dat na prezydenta nie chciał być pro- jesteśmy dumnym narodem, jakby w Europie
dla jej obywateli oraz w jej kontaktach europejski. Proeuropejskość brzmiała nie było innych dumnych narodów, albo ze
ze światem zewnętrznym. Jest świetną jak obelga. względu na krzywdy historii – skrzywdzonych
wizytówką kraju, z którego pochodzi. Powyższe fakty pokazują, jak bar- w Europie też nie brakuje. W Europie trzeba
To nie jest tylko prestiż. Nawet gdyby, dzo ważne jest z polskiego punktu grać konstruktywnie i zespołowo, a przy tym
jak chcą niektórzy, chodziło tutaj wy- widzenia inwestowanie w silną Euro- tak, aby ją wzmacniać, aby czynić ją witalną
łącznie o prestiż, to na najwyższym pę. Tak właśnie robi rząd Donalda i wiarygodną. Taka gra szybko przynosi rezul-
poziomie, a to niemało. W końcu Tuska. Stawiając na Europę, poma- taty. Przykład Jerzego Buzka dowodzi tego
nadal jesteśmy nowym krajem Unii. gamy Polsce. Pięć lat temu, gdy Pol- bezspornie. 
Od tej pory żadne stanowisko unijne ska znajdowała się w stanie konfron-
nie będzie zbyt ważne, aby nie mógł tacji z Europą i u boku USA „popra-
go objąć ktoś z Polski. Kończy się tak- wiała” świat, na stanowisko przewod-
że w ten sposób podział na starą i no- niczącego PE nie mógł liczyć nawet
wą Europę wewnątrz Unii. tak dobry kandydat z Polski jak
Polska ma swego przewodniczące- Bronisław Geremek. Przypomnij-
go Parlamentu Europejskiego, bo my, jak wielkie nadzieje Polska wią-
od samego początku mieliśmy zała jeszcze kilka lat temu z Amery-
w tej sprawie poparcie Niemiec i Fran- ką Busha. Liczyliśmy nie tylko na
cji. Stanowisko tych dwóch krajów
przeważyło. Przypomnijmy, chodziło
zniesienie wiz, ale także na wysokie
stanowiska w organizacjach między-
BARDZO WAŻNE
o poparcie naszego kandydata przez narodowych, które miały nam przy- JEST INWESTOWANIE
kraje, z którymi Polska jeszcze nie-
dawno była na „wojennej ścieżce”
paść dzięki poparciu
Waszyngtonu W SILNĄ EUROPĘ
z powodu wojny w Iraku, polityki
USA, której udzielaliśmy bezwarun-
kowego poparcia, oraz
kształtu Unii
Europejskiej.

54 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
MAREK PIELACH
zajmuje się systemem
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

obrony cywilnej
i bezpieczeństwem
międzynarodowym

To właśnie w kinie Amerykanie zrozumieli,

Ekranowe
czym naprawdę jest wojna.

wojny
FOT. UNITED ARTIST FILM

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 55


Z A B A W Y Z B R O N I Ą
OBRAZY mają ogromną siłę.
Skoro czarno-białe zdjęcie małej
dziewczynki uciekającej przed
napalmem mogło przerwać wojnę,
nic dziwnego, że i dwa wybitne
filmy mogły zmienić amerykańskie
społeczeństwo. Na zdjęciu: Robert
de Niro w filmie „Łowca jeleni”

Ekranowe wojny
W
Korei po staremu: walki, rażonej twarzy Christophera Walkena (Nick cy (...) Wyli i skakali, i kręcili się, i wykrzykiwa-
nienawiść, przemoc, bez- w „Łowcy jeleni”) zmuszonego do gry w rosyj- li straszliwie; a najbardziej z wszystkiego przej-
sensowna brutalność, lu- ską ruletkę w utkanym z bambusów więzieniu. mowała mnie myśl o ich człowieczeństwie – ta-
dzie zachowujący się jak Obrazy mają ogromną siłę. Skoro czarno-bia- kim samym jak moje – myśl o moim odległym
zwierzęta. No i oprócz te- łe zdjęcie małej dziewczynki uciekającej przed powinowactwie z tym dzikim, namiętnym wrza-
go jest jeszcze wojna”, pisał w liście do ojca napalmem mogło przerwać wojnę, nic dziwne- skiem”, tak myślał conradowski bohater.
Sokole Oko – jeden z bohaterów serialu go, że dwa wybitne filmy zmieniły amerykań- Tak myślał też kapitan Benjamin Willard
„MASH”. Temu zrealizowanemu w latach 70. skie społeczeństwo. Znamienne jest to, że od (Martin Sheen), który wyruszył w górę rzeki
tasiemcowi daleko jednak do głębi pełnome- 1979 roku, kiedy premierę miał „Czas Apokalip- odszukać i zabić pułkownika Waltera Kurtza
trażowych filmów tamtej dekady – „Łowcy je- sy”, aż do 1991 roku USA oficjalnie nie brały (Marlon Brando). Zastanawiał się pewnie przy
leni” z 1978 roku czy o rok późniejszego udziału w żadnym dużym konflikcie. tym, kto jest bardziej szalony – Kurtz, który
„Czasu Apokalipsy”. W tych obrazach wojna w środku dżungli został królem tubylców i na
nie była pretekstem do opowiadania zabaw- NAJWIĘKSZE NIC jednej z tablic w wiosce napisał: „Apocalyse
nych anegdotek. Była zabijaniem i szaleń- „Pyta mnie Pan, czemu chcemy tu zostać... Now” (czas apokalipsy), czy jego dowódcy
stwem. Była tym, czym jest naprawdę. Dlatego, że to jest nasze miejsce na ziemi. Jed- z Sajgonu, którzy żadnej apokalipsy nie dostrze-
To właśnie w kinie, a nie na przykład na hipi- noczy naszą rodzinę. Jest o co walczyć. A wy, gali. „Tam, w tej dziczy niełatwo się oprzeć po-
sowskich demonstracjach, trzy pokolenia Ame- Amerykanie, walczycie... o największe nic w hi- kusie bycia Bogiem”, to zdanie z filmu Coppoli
rykanów najpełniej zrozumiały, czym był Wiet- storii”, tłumaczy głównemu bohaterowi filmu można odnieść do każdej wojny, nie tylko wiet-
nam. Kiedy na wielkim ekranie było widać nisko Coppoli niejaki Hubert de Marais – Francuz, namskiej. Tak samo jak piosenkę „The End” ze-
lecące śmigłowce, a z głośników atakowała mu- który został w Wietnamie. Bezsens tej wojny społu The Doors, która choć kojarzy się ze śmi-
zyka Wagnera. Kiedy z jednej z maszyn wysia- jeszcze krócej ujmuje jednak listonosz przy mo- głowcami lecącymi nad palmami, dotyczy końca
dał podpułkownik Kilgore (Robert Duvall) ście w Do Lung: „Witajcie w samej dupie świa- rzeczy najważniejszych w ogóle. „To już jest ko-
i krzyczał: „Zbombardować mi ten las na 100 ta!”. Błędem byłoby jednak ocenianie „Czasu niec/ Piękny przyjacielu/ To już jest koniec/ Mój
jardów w głąb. Muszę mieć czym oddychać!”. Apokalipsy” jako prostej propagandy antywo- jedyny przyjacielu, koniec/ Naszych wyszuka-
Kiedy po chwili wygłaszał monolog o orzeźwia- jennej. Z prostotą ten film nie ma nic wspólnego. nych planów, koniec/ Wszystkiego, co zostało,
jącej mocy napalmu, powracający z Wietnamu To blisko trzyipółgodzinna opowieść na granicy koniec/ Nigdy więcej nie spojrzę w twoje oczy”.
nie musieli już nic tłumaczyć tym, którzy na nich szaleństwa, kręcona prawie trzy lata. Pod koniec Nie ma słów, które by lepiej opisywały amery-
czekali. O ile powrócili, bo jest w „Czasie Apo- jej realizacji Francis Ford Coppola o mało nie kański stan ducha po pierwszej przegranej woj-
kalipsy” scena wręcz populistycznie antywojen- zwariował. Przeniesienie słynnej powieści nie w ich historii. Nie ma słów, które by tak cel-
na. Czarnoskóry żołnierz leży na łodzi postrzelo- Conrada „Jądra ciemności” w realia wojny nie oddawały to, co dzieje się ze społeczeń-
ny w głupi sposób, a w ręku trzyma magnetofon, wietnamskiej drogo go kosztowało. „Ziemia nie stwem, które nagle odkrywa, że nie jest wszech-
który głosem matki radzi mu, aby „wrócił szyb- była ziemska, a ludzie byli... nie, ludzie nie byli mocne. To zresztą w ogóle ciężko opowiedzieć,
ko, ale nie za szybko, aby narobić wnuków”. To nieludzcy. Widzicie, otóż to było najgorsze ze ale jak udowodnił Coppola, można choć trochę
samo uczucie wzbudzał widok śmiertelnie prze- wszystkiego – podejrzenie, że oni nie są nieludz- pokazać w kinie.

56 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


H O R Y Z O N T Y

FOT. UNITED ARTIST FILM


kiem tylko „maszyną złożoną w szkole oficer-
ZNAMIENNE, skiej ze szczątków innych oficerów”, to jednak są
że od 1979 roku, tam sceny jak na amerykańskie kino niezwykłe.
kiedy premierę
miał „Czas Żołnierze nie rzucają żarcików podczas szturmu.
Apokalipsy”, Mają wątpliwości, boją się, a niektórzy nawet
aż do 1991 roku umierają w kałuży krwi, szepcząc: „Mamo, chcę
USA oficjalnie
do domu”. Wtedy z ich bocznej kieszeni ktoś
nie brały udziału
w żadnym dużym wyjmuje list do przekazania rodzinie, a zwłoki
konflikcie. nakrywa kocem. Niezwykłe jest jeszcze to, że
ten film nie ma głównego bohatera. Nie jest nim
na pewno Ryan, ani kapitan Miller dowodzący
FOT. COLUMBIA/EMI/WB

szukającym go oddziałem. Ten pierwszy poja-


wia się bowiem pod koniec filmu, a drugi ginie.
Dla zwykłych Amerykanów, jedzących w kinie
popcorn, musiało być szokiem, że w tym obrazie
może zginąć każdy. Bo na wojnie nie ma wybra-
nych – są żołnierze kontra kule, które czasem le-
Mniejsze ambicje miał Olivier Stone, kręcąc storię weterana z Wietnamu, który traci wiarę cą na oślep. Taka jest prawda o wojnie totalnej,
w 1986 roku „Pluton”. Ponad dekadę po zakoń- w Amerykę. o zabijaniu przemysłowym.
czeniu wojny wietnamskiej rany trochę się za- O trudnym powrocie jest też „Łowca jeleni”
bliźniły i miejsce metafor mógł zająć konkret. Michaela Cimino. Sceny prawdziwej wojny są NUDA, NUDA, NUDA
Stone pokazał więc wszystko: narkotyki, gwałty tam tylko epizodem, a film opiera się na kontra- Te czasy jednak dawno minęły. Współczesna
i bestialstwo. Reżyser, który sam zgłosił się na ście pomiędzy szczęśliwym życiem trzech przy- wojna jest zajęciem o wiele czystszym i łatwiej-
ochotnika do Wietnamu, przekonywał, że dzielni jaciół: Mike’a, Nicka i Stevena, a ich życiem po szym. Żołnierze nie muszą być nawet szcze-
amerykańscy chłopcy nie wchodzili do dżungli Wietnamie. Tylko jeden z nich wychodzi bo- gólnie inteligentni. Inteligentne są teraz bom-
zanim się nie naćpali. Będąc pod ciągłym ostrza- wiem z tego cały, drugi musi poruszać się na by. O nudzie tej sytuacji opowiada zrealizowa-
łem, wariowali i pacyfikowali wietnamskie wio- wózku inwalidzkim, a film kończy scena pogrze- ny w 2005 roku film „Jarhead: żołnierz pie-
ski. W chwilach wolnych od tych zajęć rzucali bu trzeciego w rodzinnym miasteczku. choty morskiej”. Powstał on na podstawie
się zaś sobie do gardeł. książki Anthony’ego Swofforda, który jako
Tę „wojnę domową” symbolizował konflikt BLISKO PRAWDY 20-latek trafił do Arabii Saudyjskiej, aby wal-
dwóch dowódców: sierżanta Barnesa (Tom Być może całego okrucieństwa wojny nie da czyć w II wojnie w rejonie Zatoki Perskiej. Sam
Berenger), który miał twarz pooraną bruzdami się jednak pokazać. Być może muszą minąć co tytuł wziął się stąd, że ogolona na zero głowa
i lubił strzelać do cywilów, oraz sierżanta Eliasa najmniej trzy pokolenia, żeby otwarcie mówić przypomina słój i bywa tak samo pusta.
(Willem Dafoe), który był prawym niebiesko- o pewnych sprawach. Potwierdzać to może przy- Amerykańscy chłopcy trafiają w tym filmie
okim blondynem. I choć ten pierwszy zabił tego kład zrealizowanego w 1998 roku „Szeregowca na gorącą jak piekło pustynię i choć chcieliby
drugiego, nie oznaczało to klęski amerykańskiej Ryana”. Film opowiada o wydarzeniach sprzed „nakopać Saddamowi”, pilnują tylko szybów
armii. Film, choć najostrzejszy z tych traktują- 54 lat – o gorącym czerwcu 1944 roku i lądowa- naftowych. Poza tym grają w piłkę albo gapią się
cych o Wietnamie, przedstawia bowiem amery- niu aliantów w Normandii. Już od piątej minuty w telewizor. Czekają nie wiadomo na co. W każ-
kańskich chłopców w gruncie rzeczy jako ofiary słychać świst kul, a od dziesiątej widać żołnierzy dym razie nie ma to nic wspólnego z tym, co
całej sytuacji. Nawet psychologicznie mocna płonących żywcem, a nawet tych z jelitami na przeżyli ich ojcowie w Wietnamie. Jedynym
scena wtargnięcia wojska do wioski owocuje co wierzchu. Nie ma patetycznej muzyki. łącznikiem jest... „Czas Apokalipsy” puszczony
prawda morzem łez, ale zabójstwem, w tej sytu- Pewnie dlatego Steven Spielberg, który uni- im jako film propagandowy. I żeby takim mógł
acji tylko, dwóch kobiet, jednego niepełnospraw- kał raczej scenariuszy opartych na faktach, spo- pozostać, oglądają tylko jego początek, do sceny,
nego i jednej świni. tkał się z zarzutami, że film jest zbyt brutalny. w której podpułkownik Kilgore w rytm muzyki
To niewiele w porównaniu z prawdziwą ma- Tak jakby to była kolejna część „ET”, a nie para- Wagnera leci sobie posurfować. Mimo że, jak
sakrą wioski My Lai 16 marca 1968 roku. Tam, dokumentalna relacja z II wojny światowej. Co zresztą zauważa, „w tym kraju nie ma porząd-
według różnych szacunków, Amerykanie po- bardziej spostrzegawczy recenzenci zauważyli nych fal. Same nieregularne ścierwa”.
zbawili życia od 350 do nawet 500 cywilów, jednak, że żaden inny film nie zbliżył się tak do To jednak lepiej, że współczesne wojny nie
w większości kobiet i dzieci. O tym jednak ża- prawdy o wojnie. Bo choć amerykański sztandar produkują już takich szaleńców, a filmy o nich są
den film nie powstał. Olivier Stone nakręcił trzepocze tam na wietrze, a kapitan John H. bezgranicznie nudne. Życie w ciekawych cza-
za to w 1989 roku „Urodzonego 4 lipca” – hi- Miller (Tom Hanks) nie jest słabym człowie- sach to przecież najgorsze przekleństwo. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 57


P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
BOGUSŁAW POLITOWSKI

Dwie armie,
jedna krew
Czy hymn i barwy obcego narodu mogą
wzruszać? Pułkownik Bogdan Gieniewski wie,
że tak, jeśli są to symbole ojczyzny przodków.

U
rodzony na amerykańskiej zie- Obóz dla przesiedleńców znajdował się
mi w rodzinie polskich wojen- w lesie, z dala od ludzkich osad. Komendant,
nych emigrantów, oficer najpo- oficer NKWD, skrupulatnie przestrzegał za-
tężniejszej armii świata, dosko- sad, że praca ma być ponad siły, a jedzenia
nale zna historię swojej familii. mało. Tylko to, jego zdaniem, gwarantowało OJCIEC
CZESŁAWA,
Jako mały chłopiec, dorastając w cieniu prawdziwą polityczną resocjalizację. JÓZEF, wcielony
nowojorskich wieżowców, Bogdan godzinami Nie osiągnął celu. Nie powiodły się też pró- wcześniej
wysłuchiwał kombatanckich opowieści ojca, by namówienia Polaków na zmianę obywatel- do 23 Pułku
Czesława. Nicniemówiące nazwy Syberia, stwa. W sierpniu 1941 roku zamknięci w od- Piechoty
7 Dywizji,
Persja, Monte Cassino czy nazwiska Anders osobnieniu Polacy przypadkowo z radzieckiej wyjechał
i Sikorski z biegiem lat zaczynały znaczyć co- gazety dowiedzieli się, że wojska niemieckie z pierwszym
raz więcej. Musiał jednak długo czekać, aby postępują na wschód, że Kraj Rad ma kłopoty, rzutem
w galowym mundurze stanąć u boku ojca na pol- a polski rząd w Londynie podpisał ze Stalinem ewakuacyjnym
armii generała
skim cmentarzu Monte Cassino. Tam opowieści korzystne porozumienia. W zesłańców wstąpi- Władysława
z dzieciństwa nabrały innego wymiaru. Mimo że ła nadzieja. Zmieniło się zachowanie strażni- Andersa
służył pod gwieździstym sztandarem, po raz ków. Złagodnieli. 8 września 1941 roku na Środkowy
pierwszy poczuł się także w pełni Polakiem. wszystkim więzionym wydano dokumenty Wschód.
Czesław Gieniewski, żołnierz Armii An- tożsamości i zezwolono na wyjazd, gdzie kto
dersa, uczestnik bitwy o Monte Cassino, tego chce, byle nie do największych miast, tak zwa- cianych junaków, zachorował na tyfus i zapa-
dnia też nigdy nie zapomni. Nie dość, że mógł nych pierwszej klasy. lenie płuc jego młodszy brat Benedykt. Mimo
przyjechać do Włoch i oddać hołd poległym Rodzina Giniewskich wraz z tysiącami ro- starań polskich lekarzy zmarł.
kolegom, zrobił to w towarzystwie syna – żoł- daków, częściowo pieszo, wozami konnymi, Podczas późniejszego wcielania do armii
nierza. Przy okazji pobytu w Europie odwie- czasami pociągiem, zaczęła tułaczkę przez niespełna osiemnastoletni Czesław nie chciał
dził ojczyznę. W Krakowie, w Dowództwie Kraj Krasnojarski. Starali się trzymać blisko nawet słyszeć o służbie w formacji Junaków.
Wojsk Specjalnych, uczestniczył w wojsko- kolei transsyberyjskiej i miejscowości, gdzie Czuł się dorosły, chciał zostać prawdziwym
wym święcie. Zobaczył jak jego potomka, były kołchozy. W takich wioskach czy mia- żołnierzem. Jego ojciec Józef, wcielony wcze-
łącznika armii amerykańskiej przy polskim steczkach można było łatwiej zdobyć coś do śniej do 23 Pułku Piechoty 7 Dywizji, wyje-
dowództwie, polski minister obrony dekoruje jedzenia, bodaj tylko ziemniaki. Bywało jed- chał z pierwszym rzutem ewakuacyjnym armii
Medalem Wojska Polskiego. To nic, że syn nak, że przymierali głodem. generała Władysława Andersa na Środkowy
jest w amerykańskim mundurze. „Armia inna, Pewnego dnia do miejsca ich kolejnego posto- Wschód i nie miał wpływu na decyzje syna.
ale krew ta sama”. ju przyjechało dwoje młodych Polaków. Przy- Czesław przekonał komisję rekrutacyjną. Do-
wieźli wiadomość, że gdzieś na terenie republik stał mundur i przydział do kompanii przeciw-
WOJENNA TUŁACZKA radzieckich organizuje się polskie wojsko. Po- pancernej tej samej dywizji, co ojciec.
Czesław miał 15 lat, gdy wybuchła wojna. wiedzieli, że rejonem zbiórki jest podobno No- W trzeciej dekadzie sierpnia 1942 roku no-
Ukończył jedną klasę gimnazjum. Rodzice wosybirsk. Gieniewscy, podobnie jak dziesiątki wo sformowane jednostki opuściły ziemie ra-
planowali, że we wrześniu 1939 roku wyje- innych rodzin, nie wahali się ani chwili. W No- dzieckie. Dla żołnierzy-tułaczy rozpoczął się
dzie do Szkoły Kadetów do Lwowa. Nie udało wosybirsku zgłosili się do polskiej komendantu- okres szkolenia. Na Bliskim Wschodzie reor-
się. Najpierw zaatakowali Niemcy, później je- ry. Poczuli się bezpiecznie, prawie jak w domu. ganizowano jednostki. Z kompanii przeciw-
go rodzinną Wileńszczyznę i powiat oszmiań- W kolejną podróż ruszyli już wojskowym esze- pancernej utworzono pułk. Wielu młodocia-
ski zajęli sowieci. 10 lutego 1940 roku do wsi lonem. Żywieni przez żołnierzy, jechali na połu- nych żołnierzy, wśród nich Czesław, ukończy-
Michałowszczyzna przyszli żołnierze z gwiaz- dnie, w kierunku Taszkientu. ło szkołę podoficerską. Wkrótce do jednostki
dami na czapkach. Wkrótce cała rodzina trafiły czołgi, takie jak ten, który znajduje się
Gieniewskich znalazła się w pociągu jadącym DROGA DO WOLNOŚCI obecnie w muzeum w mieście Cassino.
na wschód. Po trzech tygodniach Józef Czesław kilka miesięcy pobytu w Uzbeki- W czasie bitwy o klasztorne wzgórze dzia-
i Jadwiga oraz ich dzieci Czesław, Benedykt stanie, zanim założył polski mundur, wspomi- łania czołgów były ograniczone warunkami
i Genowefa wylądowali w irkutskiej oblasti. na jako czas głodu. Tam, w obozie dla młodo- terenowymi. Pułk, w którym służył Czesław

58 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


H O R Y Z O N T Y

DZIEJE RODZINY GIENIEWSKICH


często powtarzane były
w Dowództwie Wojsk Specjalnych
przy okazji obchodów 65. rocznicy
bitwy pod Monte Cassino.

FOT. ARCH. RODZINY GIENIEWSKICH (3)


Gieniewski, miał zwalczać nie- no. Szkołę ukończył już w Anglii, studia na dwóch uniwersytetach i w 1958 roku
W LIPCU kończy mieckie czołgi i zadymiać teren po czym został zdemobilizowany zatrudnił się w sławnych Bell Telephone
się służba podczas przesuwania się naszych i jako technik rozpoczął pracę w do- Laboratories jako naukowiec. Opublikował
pułkownika
Gieniewskiego oddziałów. Niemieckie działo prze- świadczalnym centralnym laborato- 24 prace w różnych czasopismach naukowych
w Polsce. ciwpancerne zamontowane na szy- rium chemiczno-fizycznym dużej fir- i ponad 150 prac wewnętrznych w Bell Labo-
Wspominany nach u podnóża klasztoru zostało my. Równocześnie podjął też studia. ratories. Poza tym udzielał się społecznie
będzie jako
wykryte i zniszczone przez czołg W 1951 roku ożenił się z Krystyną w Instytucie Piłsudskiego, Kongresie Polonii
oficer, który
z wielkim sercem z ósmej baterii. Zniszczenie go – Polką z Wołynia, córką legionisty Amerykańskiej, Fundacji Kościuszkowskiej,
i oddaniem umożliwiło czołgom naszym i an- Piłsudskiego i żołnierza Armii An- Polskim Instytucie Naukowym w Stowarzy-
jednakowo służył gielskim natarcie wzdłuż szosy dersa, zesłaną na Sybir. szeniu Polskich Kombatantów z Anglii.
dwóm narodom.
u podnóża klasztoru. Podczas bitwy W styczniu 1952 roku oboje Ogromnie tęsknił za krajem.
o Cassino Czesław z kolegą praco- wsiedli na statek do Nowego Jorku. Po odejściu na emeryturę, w 50. rocznicę
wali także przy głównej radiostacji Praca w amerykańskiej filii angiel- zsyłki na Sybir, zaczął pisać książki. W pierw-
pododdziałów, koordynując zady- skiej korporacji, w której wówczas szej opowiedział o dziejach swojego pułku
mianie. Potrafił dobrze i szybko był zatrudniony, pozwoliła na względ- przeciwpancernego. Druga, pod tytułem
szyfrować i rozszyfrowywać rozka- nie dobre życie. Wkrótce do młodego „Przez Sybir i Środkowy Wschód do Monte
zy nadawane alfabetem Morse’a, małżeństwa dotarli pozostali członko- Cassino”, opowiada o wojennej drodze,
co w trakcie walk miało wielkie wie rodziny Gieniewskich. W 1955 jaką przebył z rodziną. W trzeciej zawarł
znaczenie. roku urodził im się pierwszy syn wspomnienia dotyczące powojennych losów
Krzysztof, a w 1959 roku na świat polskich żołnierzy w Anglii i Stanach Zjedno-
Z DALA OD OJCZYZNY przyszedł drugi, Bogdan. Ojciec, czonych.
Koniec wojny zastał Czesława były żołnierz generała Andersa, Obecnie Gieniewscy mieszkają w Edison
Giniewskiego w Bolonii. Natych- był szczęśliwy. Po cichu liczył, że w stanie New Jersey. Czesław pełni funkcję
miast wrócił do nauki. Już 12 maja może kiedyś któryś z chłopców, tak wiceprezesa Zarządu Głównego Stowarzysze-
1945 roku znalazł się na kursach jak on w Uzbekistanie, założy pol- nia Polskich Kombatantów w USA i prezesa
maturalnych w Matino we Wło- ski mundur. Koła SPK numer 35 w stanie New Jersey.
szech, a następnie w liceum admi- W Stanach Zjednoczonych Przed laty z zadowoleniem przyjął wiado-
nistracyjno-handlowym w Casara- Czesław Gieniewski kontynuował mość, że syn Bogdan chce zostać żołnierzem.

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 59


P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
cy Zachodnie i Wschodnie nawet na do-
świadczonych i odpornych komandosach
wywarł wielkie wrażenie. Był moment, że
poczuli strach.
Pojechali jednak dalej. Niezatrzymywani,
po kilku godzinach stanęli na polskiej grani-
cy. Z duszą na ramieniu podawali paszporty
polskiemu wopiście. I tu się zdziwili, gdy
polski żołnierz po przeczytaniu, że także są
żołnierzami, z uśmiechem oddał im doku-
menty, życząc wojskowym kolegom udanego
pobytu.
„Gdy wjechaliśmy do Polski, poczułem się
nagle jak w domu. To było dziwne wrażenie
takiej bliskości. Napisy były po polsku, nazwy

FOT. BOGUSŁAW POLITOWSKI


miast na drogowskazach znajome. Wszystko
takie swojskie. Ludzie spoglądali na nas i się
uśmiechali. Być może dlatego, że jechaliśmy
najnowszym modelem toyoty, ale mimo to by-
ło mi ciepło na duszy”, wspomina.

SŁUŻBA DWÓM NARODOM


BOGDAN GIENIEWSKI otrzymuje medal Wojska Polskiego od ministra obrony narodowej Bogdana Klicha.
Od tej wycieczki minęło ponad 20 lat. Dia-
Nie przypuszczał jednak, że Gieniewski ju- O specyfice pracy w tym okresie mówić nie metralnie zmieniła się sytuacja geopolityczna
nior wróci do jego ojczyzny i przez rok będziemoże. Chętnie opowiada jednak o tym, jak świata. Bogdan Gieniewski zajmował przez
współpracował z polską armią. w czasie urlopu, mimo ostrzeżeń przełożo- ten czas różne stanowiska w wielu dowódz-
nych, postanowił wyjechać za żelazną kur- twach wojsk specjalnych USA. Mimo że spe-
POLSKIE WYCHOWANIE tynę i odwiedzić ojczyznę ojca. cjalizował się w sprawach Ameryki Południo-
„Wychowywałem się w polskiej rodzinie, „Przez cały czas służby w Niemczech nie wej, sercem zawsze był gdzieś blisko naszego
w polskiej dzielnicy i w otoczeniu Polaków. dawała mi spokoju myśl, że jestem tak blisko kraju. W 2005 roku trafił do Iraku. Przed mi-
Chodziłem do polskiej katolickiej szkoły, Polski, o której od dziecka tyle słyszałem, sją i w jej trakcie miał kontakty z Polakami.
gdzie uczono po angielsku, ale wielu na- a nigdy nie mogłem jej zobaczyć. Wiedziałem, Jako pamiątkę po wspólnych ćwiczeniach
uczycieli posługiwało się ję- że tu mieszka moja rodzina. Był z dumą nosi na mundurze „gapę” – odznakę
zykiem polskim. Na dodatko- Bogdan Gieniewski rok 1988. Razem z kolegą z dru- polskich skoczków spadochronowych.
wych lekcjach uczyłem się żyny, Włochem, który dobrze Po powrocie z Iraku do USA awansował do
o ojczyźnie rodziców. Pozna- jako pamiątkę znał polski, mimo niechęci stopnia pułkownika. Pracuje w dowództwie
wałem historię i polską litera- po wspólnych ze strony dowództwa postano- wojsk specjalnych w Tampie na Florydzie.
turę”, wspomina pułkownik ćwiczeniach wiłem przekroczyć granicę W ubiegłym roku został oficerem łączniko-
Bogdan Gieniewski. i poznać kraj przodków”, wspo- wym dowództwa amerykańskich wojsk spe-
Gdy miał 11 lat, rodzice z Polakami z dumą mina Bogdan Gieniewski. cjalnych przy Dowództwie Wojsk Specjalnych
zmienili miejsce zamieszka- nosi „gapę” Bez problemu dostali polskie w Krakowie.
nia. W nowej szkole nie było – odznakę polskich wizy. Przełożonych zapewnili, Od początku zyskał sympatię polskich ko-
już Polaków. Brat Krzysztof że dokładnie poinformują mandosów. Dzieje rodziny Gieniewskich
zdecydował się na edukację skoczków ich, kiedy przekroczą granicę. często powtarzane były w DWS przy okazji
biznesową, Bogdan natomiast spadochronowych Ustalono dokładne daty obchodów 65. rocznicy bitwy pod Monte
już w gimnazjum wybrał kla- i godziny wjazdu za żelazną Cassino, gdzie Bogdan spotkał się z ojcem
sę o profilu wojskowym. Pod wpływem wo- kurtynę oraz powrotu. Wynajętym samocho- i żoną, którzy przylecieli zza oceanu. Była to
jennych opowiadań ojca zdecydował wtedy, dem ruszyli na wschód. Mieli wizy, lecz wzruszająca podróż historyczna.
że zostanie żołnierzem. w dokumentach także wpis, że obaj są żoł- Najwięcej wrażeń dostarczył im jednak póź-
Kierunek mechaniczny na uniwersytecie nierzami US Army. Niby wszystko było niejszy pobyt w Polsce. Senior rodu, Czesław,
szybko zamienił na pedagogiczno-nauczy- w porządku, jednak obawy, jak się zakończy w ojczyźnie po raz ostatni był w 1969 roku,
cielski jako bardziej przydatny w wojsku. ta podróż, były spore. a Robin, żona pułkownika była tu tylko raz,
W tym czasie uczęszczał też na kursy woj- Problemy zaczęły się już na granicy nie- przed rokiem. Zwiedzili polskie Tatry, Kra-
skowe. Zdobywał żołnierskie umiejętności, mieckiej. Żołnierze zachodnich Niemiec nie ków i inne miasta. Odwiedzili rodzinę.
włącznie ze skakaniem ze spadochronem. pozwolili im jechać dalej. Nie mieściło im się W lipcu kończy się służba pułkownika
Po studiach promowano go na pierwszy sto- w głowie, że dwóch amerykańskich żołnierzy Gieniewskiego w Polsce. Zostanie oddelego-
pień oficerski. może chcieć spędzić urlop po drugiej stronie wany do Dowództwa Operacji Specjalnych
Po ukończeniu szkoły piechoty na trzy la- Łaby. Byli bardzo podejrzliwi. Dopiero telefon Wojsk Lądowych USA w Fort Bragg. Mówi,
ta trafił do batalionu stacjonującego w Pana- z macierzystej jednostki Bogdana pozwolił że wyjedzie z Krakowa w poczuciu dobrze
mie. Jako kapitan trafił na szkolenie wojsk im na dalsze podróżowanie. spełnionego obowiązku, nie tylko służbowe-
specjalnych. Po rocznej trudnej edukacji Nie ujechali daleko, gdy sami zaczęli się go, ale także rodzinnego. W naszym dowódz-
w ośrodku komandosów zaczął służbę w eli- zastanawiać, czy nie wracać. Widok pasa twie wspominany będzie jako oficer, który
tarnej 10 Grupie Wojsk Specjalnych USA. ziemi niczyjej, wież wartowniczych, zasie- z wielkim sercem i oddaniem jednakowo słu-
Został dowódcą sekcji. Trafił do Niemiec. ków z drutów kolczastych dzielących Niem- żył dwóm narodom. 

60 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


H O R Y Z O N T Y

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 61


N I E T Y L K O W O J S K O

JACEK SZUSTAKOWSKI

Twardy kopciuszek
Piłkarze Twardego Świętoszów, w większości żołnierze 10 Brygady
Kawalerii Pancernej, w sierpniu rozegrają pierwszy mecz w IV lidze.

D
rużyna powstała w 2000 roku. rozstrzygającego o zdobyciu przez Prezes Bolecki z powodu kontuzji
Od tego czasu wojskowi trzy- świętoszowski zespół mistrzostwa biodra przez rok nie pokazywał się na
krotnie wywalczyli awans do klasy okręgowej podpułkownik boisku. W rundzie wiosennej, kiedy
wyższej klasy rozgrywek. Bolecki strzałem zza pola karnego drużyna przeżywała trudne chwile
W okręgówce, z której awan- chciał pokonać bramkarza Cosmosu z powodu kontuzji najważniejszych
sowali do grupy dolnośląskiej IV ligi, grali Radzimów. Piłka leciała w samo zawodników, pojawił się na murawie
tylko trzy sezony. Prezesem Twardego jest „okienko”. Bramkarz musnął ją, pił- w trzech meczach. 55 minut wystar-
podpułkownik Mariusz Bolecki, trenerem ze- ka odbiła się od poprzeczki, po czym czyło mu do zdobycia bramki i poka-
społu seniorów porucznik Jakub Wołyński, DO PEŁNI do siatki skierował ją porucznik zania się w „oficerskiej” akcji na za-
SZCZĘŚCIA
a kierownikiem drużyny starszy sierżant wojskowym
Wołyński. Była to jedenasta bramka kończenie sezonu. Podpułkownik
Władysław Sadowski. potrzebna jest zdobyta przez grającego trenera w se- Bolecki jest jedynym oficerem star-
Podpułkownik Bolecki i porucznik jeszcze licencja zonie 2008/2009. Więcej strzelili tyl- szym, który w powojennej historii
Wołyński są również piłkarzami. W sezonie, na grę w IV lidze. ko: szeregowy nadterminowy Łukasz rozgrywek ligowych w Polsce wystę-
który zapewnił Twardemu awans do IV ligi, Rudyk (29) i starszy szeregowy za- pował na boiskach klasy okręgowej.
strzelili 12 goli. W ostatnich sekundach meczu wodowy Piotr Bałut (14). Teraz będzie jedynym w IV lidze.

62 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


H O R Y Z O N T Y

podpułkownik Bolecki. „Naszym głównym ce-


lem jest utrzymanie się w IV lidze”, dodaje tre-
ner Wołyński. „Jeśli zajmiemy miejsce w środ-
ku tabeli, to będzie naprawdę wielki sukces.
Miejsce w górnej części tabeli to już kosmos”.

GRA JEST JAK PRZYGODA


W przypadku typowo amatorskiej drużyny
Twardego awans do IV ligi już jest osiągnię-
ciem. W nowym sezonie drużynie uważanej za

FOT. JACEK SZUSTAKOWSKI (2)


kopciuszka przyjdzie się zmierzyć z jedenast-
kami, które przez lata pracowały na swoją mar-
kę. Wojskowi rywalizować będą między innymi
z Polonią Trzebnica (klub założony w 1947 ro-
ku), Lechią Dzierżoniów (1946), rezerwami
Ślęzy Wrocław (1945) i Karkonoszami Jelenia
Góra (1953). Drużyna ze Świętoszowa spoty-
Na pierwszym planie król strzelców klasy okręgowej szeregowy nadterminowy Łukasz kać się będzie z zespołami, w których nie grają
Rudyk
amatorzy. Żołnierze piłkę nożną traktujący jak
dziewięć meczów w rundzie wiosennej musiał przygodę po służbie, będą rywalizować z gra-
oglądać z trenerskiej ławki. Przeżywał je wów- czami, dla których w większości futbol jest
W nowym czas jeszcze bardziej. „Przez kontuzje zawod- podstawowym źródłem utrzymania.
ników i wykluczenia za kartki przestałem na- „My traktujemy piłkę nożną jak hobby. Nie
sezonie wet wierzyć w ten awans. Byłem też podłama- ma się co oszukiwać. Byliśmy chyba jedyną
drużynie ze ny faktem, że sam nie mogę grać i chłopakom
brakuje na murawie dowódcy”, mówi szkole-
drużyną w okręgówce, w której nikt za me-
cze nie dostawał pieniędzy. W IV lidze też
Świętoszowa niowiec Twardego. będziemy trzymali się zasady, że gramy i nie
Porucznik Wołyński jest absolwentem bierzemy za to pieniędzy”, twierdzi prezes
przyjdzie się Akademii Wychowania Fizycznego we Wro- Twardego. W klasie okręgowej OZPN Jelenia
zmierzyć cławiu. W tworzenie drużyny włożył dużo
pracy i serca. Teraz ma powody do satysfak-
Góra w niektórych drużynach zawodnicy
otrzymywali stypendia w wysokości 800 zło-
z jedenastkami, cji. „Nic tak nie smakuje, jak zbudowanie cze- tych. „Nasz Rudyk, król strzelców klasy
goś od zera. To nie to samo co przyjście na okręgowej, nie dostał ani złotówki. Wiemy,
które przez lata gotowe. Dlatego z satysfakcją mogę powie- że na pewnym szczeblu sama radość z grania
pracowały na dzieć, że po części przyczyniłem się do tego
sukcesu. Nauczyłem chłopaków grać w piłkę,
i motywowanie zawodników w szatni do bo-
jowej gry mogą nie wystarczyć. Ale skoro
swoją markę bo jeszcze dwa, trzy lata temu to ją tylko ko- pociągnęliśmy ten wózek przez tyle lat, to
paliśmy. Gdy zaczynaliśmy tę zabawę, była to i teraz pociągniemy”, wierzy trener.
bardziej przygoda. Teraz nasza gra ma wiele
Porucznik Wołyński jeszcze pół godziny wspólnego z futbolem. Ciągle się uczę. Je- TRANSFERY? DZIĘKUJEMY!
przed ostatnim gwizdkiem sędziego w me- stem młodym trenerem i zmieniam styl naszej W IV lidze utalentowanych piłkarzy ze
czu, który przyniósł wojskowym upragnio- gry, wprowadzam rozwiązania, jakie stosują Świętoszowa łatwiej będzie wypatrzyć skau-
ny awans, przeżywał trudne chwile. Co- czołowe jedenastki na świecie”. tom z markowych drużyn. Co będzie, jeśli
smos zdobył wyrównującą bramkę, co pre- W klasie okręgowej spotkania w roli gospo- otrzymają atrakcyjne oferty przejścia do ze-
miowało przejściem do IV ligi piłkarzy darza wojskowi gościnnie rozgrywali w odda- społów z wyższych lig? „W niemal 90 pro-
z Nowogrodźca. „Po tym golu poczułem, lonej o 35 kilometrów od Świętoszowa Paro- centach zawodnikami drużyny są żołnierze
że wszyscy nasi zawodnicy skierowali na wej, bo boisko Twardego nie spełniało wymo- zawodowi. Nie przejmuję się więc tym, że
mnie wzrok. To błagalne spojrzenie mówi- gów. Wymiary placu gry w Parowej odbiegają będą odchodzili do innych drużyn. Ja też już
ło «zrób coś chłopie, bo nam się grunt pali z kolei od tych, które obowiązują w IV lidze. miałem ofertę przejścia, ale nawet jej nie
pod nogami». Tuż po wznowieniu gry zdo- Trener Wołyński i prezes Bolecki uznali, że rozpatrywałem, bo wiem, że mam pracę
byliśmy gola, było więc 2:1, a potem strze- w nowym sezonie najkorzystniej byłoby roz- w wojsku, a inna mnie nie interesuje”, wyja-
liliśmy jeszcze trzy bramki. Nie wierzyłem grywać mecze na boisku Gminnego Ośrodka śnia trener Wołyński.
ani przez chwilę, że ten mecz możemy Kultury i Sportu w Osiecznicy. Ze Świętoszo- Przed laty czołowi piłkarze w kraju dosta-
przegrać lub zremisować. Zbyt długo cze- wa do miejscowości, w której urzędują władze wali ofertę nie do odrzucenia: odbycia służby
kaliśmy na awans i nic nie mogło stanąć gminy, jest 16 kilometrów. zasadniczej w Legii Warszawa. Podbierania
nam na przeszkodzie. Chociaż większość Do pełni szczęścia wojskowym potrzebna najlepszych futbolistów do Centralnego Woj-
z nas rozpoczęła mecz o wszystko, jakby jest jeszcze licencja na grę w IV lidze. Jeszcze skowego Klubu Sportowego do dzisiaj Legii
miała skrępowane nogi, jakby pierwszy raz w lipcu rozstrzygnie się, czy boisko w Osiecz- nie może wybaczyć wielu starszych kibiców.
grała w piłkę”. nicy spełnia wymogi do organizowania spo- Czasy się jednak zmieniają. Nie ma dawnej
tkań ligowych. Porucznik Wołyński jest pew- piłkarskiej Legii, Śląska czy Zawiszy, nie ma
TERAZ GRAMY NAPRAWDĘ ny, że Twardy otrzyma stosowną licencję. Pre- też powoływania piłkarzy do wojska. Idą do
Porucznik Wołyński będzie jednym z nie- zes Twardego jest podobnego zdania. „Grali- armii sami, a po służbie grają w piłkę. Od
licznych grających szkoleniowców w IV lidze. śmy sparingi z czwartoligowcami i na ich tle sierpnia, jak w przypadku pancerniaków ze
W sezonie 2008/2009, z powodu kontuzji, prezentowaliśmy się bardzo dobrze”, mówi Świętoszowa, nawet w IV lidze. 

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 63


Rycerskie sprawy
F E L I E T O N (29)
ZDZISŁAW NAJDER

Temat walk z muzułmanami okazał się szczególnie


miły renesansowej i barokowej literaturze włoskiej.

Jerozolima wyzwolona
W
szesnastym wieku Europa ca. Po wypełnieniu obowiązków wo- zuje rzeczowa bezstronność w przedsta-
musiała stawiać twardy dzowskich chce jako pieszy wojownik wianiu obu stron konfliktu. Jest i wątek
opór napierającemu od brać udział w szturmie na Jerozolimę. miłosny: w szeregach Arabów walczy
wschodu islamowi. Nie Akcja toczy się na dwóch planach: wspaniała Klorynda, zadająca prze-
po raz pierwszy podsyca- teologicznym, gdzie trwa walka z szata- ciwnikom duże straty. Ginie z ręki ko-
ło to nastroje i pobudzało poetów. Warto wspo- nem, i ziemskim, na którym wyznawcy chającego ją Tankreda, ale przed
mnieć, że samo pojęcie „Europejczycy” poja- Chrystusa ścierają się z wyznawcami śmiercią przyjmuje wiarę chrześcijań-
wia się w piśmie po raz pierwszy z okazji kroni- Proroka. Racja jest oczywiście po stro- ską. Tasso uwydatnia rolę kobiet, wpływ
karskiego zapisu o bitwie pod Poitiers (732 rok), nie chrześcijan – ale Tasso okazuje sza- ich urody, słów i łez na mężczyzn.
w której Frankowie pod wodzą Karola Młota cunek i uznanie dla przeciwników. Oni Arabka Erminia kocha Tankreda, któ-
pokonali zwycięską dotychczas armię arabską. też potrafią być bohaterscy i wspaniali ry obszedł się z nią po rycersku. W jej
Temat walk z muzułmanami okazał się szcze- – i chociaż walczą w złej sprawie, moż- duszy toczy się wielki spór:
gólnie miły renesansowej i barokowej literaturze na ich rozumieć, bo bronią własnego „Cnota i miłość, dwaj rycerze mężni
włoskiej. Najznakomitszy jest rozbudowany kraju... Jak u Homera, u Tassa obowią- Spierają się w niej – a oba potężni”.
poemat „Orland szalony” (1516) Ludovica Poemat o wojnie świętej, pełen scen
Ariosta,, opowiadający fantastyczne dzieje zna- bitewnych, szczęku oręża i „zbroi,
nego nam z „Pieśni” Rolanda, który zostaje cał- krwią świeżą spluskanej”, jest zarazem
kowicie przeniesiony do włoskiego kręgu kultu- przeniknięty duchem głęboko chrześci-
rowego. W Polsce sławę zyskał późniejszy jańskiej niechęci do zabijania i okru-
poemat Torquata Tassa „Gofred albo Jerozoli- cieństwa. U Tassa celem walki jest wy-
ma wyzwolona” (1575), przetłumaczony przez granie wojny, toczonej w imię wiary
Piotra Kochanowskiego, bratanka wielkiego chrześcijańskiej, a więc wojny w jego
Jana.. Przekład ten to jedno z najpiękniejszych oczach słusznej i sprawiedliwej, a na
dzieł literatury staropolskiej. Zaczytywała się planie teologicznym – nieuniknio-
w nim szlachta, wojująca na Kresach z Tatarami nej. Nie jest natomiast celem za-
i Turkami. Wszedł do naszej literatury, a świetny danie jak największych cierpień
styl Kochanowskiego zrobił po dwu i pół wieku i zabicie maksymalnej liczby prze-
wielkie wrażenie na Henryku Sienkiewiczu. Do ciwników. Dąży do zwycięstwa,
dziś mogą „Gofreda” czytać z przyjemnością nie do zniszczenia. Z takiego to
miłośnicy literatury batalistycznej. poematu uczyli się Polacy przed
Akcja poematu rozgrywa się w wieku XI, czterystu laty, jak patrzeć na wojnę
podczas pierwszej wyprawy krzyżowej. Sam ty- i wroga. 
tułowy Gofred – to historyczny Godefroi de
Bouillon (1061–1100), zdobywca Jerozolimy
i książę Grobu Pańskiego (sam sobie nadał taki Dzieło Tassa
tytuł, odrzucając godność króla Palestyny). Uka-
zany jest jako mądry, szlachetny i dzielny wład-
po czterystu latach
z przyjemnością
WIZYTÓWKA mogą czytać
Profesor ZDZISŁAW NAJDER
miłośnicy literatury
W 1976 roku założył podziemne Polskie batalistycznej
Porozumienie Niepodległościowe. W latach
1982–1987 był dyrektorem Rozgłośni Polskiej
Radia Wolna Europa. Skazany w 1983 roku
zaocznie na śmierć przez Sąd Wojskowy
w Warszawie. W 1991 roku założył Klub
Atlantycki, postulujący wejście Polski do NATO,
i został jego pierwszym prezesem.

64 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009


H O R Y Z O N T Y

FOT. MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE


MICHAŁ DZIEWULSKI

Unikatowa Gwiazda
Wśród kilkudziesięciu orderów Virtuti Militari przechowywanych ustanowienia, aż do 1920 roku. Gwiazda ta jest
w krakowskim Muzeum Narodowym do najcenniejszych zatem eksponatem wyjątkowym, na skalę świa-
tową, o nieocenionej wartości historycznej.
należy Gwiazda po księciu Poniatowskim.

W
Po tragicznej śmierci księcia Gwiazda razem
styczniu 2006 roku polskie firmy Coudray, wyrabiającej ordery i odznacze- z częścią jego rzeczy znalazła się w rękach jego
media obiegła informacja nia dla wojsk napoleońskich. Za materiał posłu- kamerdynera, niejakiego Kochanowskiego, któ-
o kradzieży w Muzeum Woj- żyła posrebrzana blacha żelazna, lekko wypukła, rego spadkobiercy sprzedali ją w roku 1873
ska Polskiego w Warszawie. wycięta na kształt rozchodzących się promieni, Henrykowi Steckiemu. Ten z kolei podarował
Z wystawy „Napoleon i Polacy” zginęły bez- ujętych w osiem pęków. Na gwiazdę nałożono na ją Emerykowi Hutten-Czapskiemu, wybitne-
cenne eksponaty. Wśród nich znajdowała się czarno emaliowany krzyż orderowy, z wizerun- mu znawcy numizmatów, którego światowej kla-
Gwiazda do Krzyża Wielkiego Virtuti Militari kiem Orła Białego w polu środkowym i ze sy kolekcja przekazana została w całości w 1903
po księciu Józefie Poniatowskim, pochodząca złoconymi literami układającymi się w napis roku do Muzeum Narodowego w Krakowie.
ze zbiorów krakowskiego Muzeum Narodowe- VIRTUTI MILITARI na ramionach. Każdy
go. Okoliczności kradzieży nie zostały ostatecz- z promieni jest cyzelowany w pięcioboczne ran- UTRACONA I ODNALEZIONA
nie wyjaśnione, a śledztwo z powodu niewykry- ciki, które lśniąc w świetle, imitują diamenty. Po kradzieży w Warszawie wydawało się, że
cia sprawców umorzono po kilku miesiącach po- Książę Poniatowski, bratanek ostatniego króla eksponat przepadł na zawsze. Na szczęście przy-
stępowania. Wydawało się, że zaginione skarby Polski Stanisława Augusta, to postać, której hi- padek sprawił, że skradzione przedmioty odnala-
polskiej kultury przepadły już na zawsze. storycznej roli nie można przecenić. Kontrower- zły się wkrótce na Ukrainie. Podczas kontroli
syjny, wyrósł z czasem na bohatera narodowego, drogowej niedaleko Charkowa milicja ukraińska
NAJCENNIEJSZE a kult jego osoby rozwinął się zwłaszcza po tra- zatrzymała samochód, w którego bagażniku zna-
WYRÓŻNIENIE gicznej śmierci w nurcie Elstery, w czasie od- leziono podejrzane rzeczy. Idąc tym tropem,
Order Virtuti Militari – „Cnocie wojskowej” wrotu wojsk napoleońskich spod Lipska. To wła- podczas rewizji w mieszkaniu zatrzymanego
to najważniejsze odznaczenie, jakim może szczy- śnie on miał podsunąć królowi Stanisławowi kierowcy odnaleziono prawdziwe muzeum – ob-
cić się osoba nosząca polski mundur. Niewiel- ideę nagradzania żołnierzy walczących wówczas razy, grafiki, przedmioty rzemiosła artystyczne-
kich rozmiarów krzyż – złoty, srebrny, lub czar- z wojskiem rosyjskim w obronie Konstytucji go, a także poszukiwane eksponaty z polskich
no emaliowany – ze złotym napisem, noszony na 3 maja. Także według jego wskazań nadano muzeów. Dzięki współpracy polskich i ukraiń-
granatowej wstędze z czarnymi paskami po bo- pierwsze ordery Virtuti Militari. skich organów ścigania oraz pomocy polskiej
kach, był od czasu jego ustanowienia w 1792 ro- To również on w roku 1806 przywrócił order ambasady w Kijowie wróciły one jesienią 2008
ku przedmiotem dumy każdego, kto w imię za zgodą cesarza Napoleona I. W roku 1809 Po- roku do Krakowa. Obecnie Gwiazdę po księciu
obrony własnego kraju położył na szalę swoje niatowski, jako Wódz Naczelny Wojsk Polskich Józefie Poniatowskim można oglądać w Galerii
zdrowie lub życie. Księstwa Warszawskiego, został odznaczony „Broń i Barwa w Polsce”, w gmachu głównym
Wśród kilkudziesięciu orderów Virtuti Milita- Wielkim Krzyżem Virtuti Militari z Gwiazdą muzeum. 
ri przechowywanych w krakowskim Muzeum (I klasa), który otrzymał z rąk księcia warszaw-
MICHAŁ DZIEWULSKI jest historykiem, kierowni-
Narodowym to właśnie wspomniana Gwiazda skiego Fryderyka Augusta. Był on pierwszą kiem Działu Militariów Muzeum Narodowego
zaliczana jest do najważniejszych eksponatów. osobą i jedynym Polakiem udekorowanym tak w Krakowie i prezesem Krakowskiego Oddziału
Wykonana została przez pracowników paryskiej wysoką klasą tego odznaczenia od czasu jego Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy

POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009 65


Strefa sportu
F E L I E T O N

ANDRZEJ
FĄFARA
dziennikarz
sportowy
Pokonanie Niemców w piłkę
dałoby się porównywać do wiktorii
pod Grunwaldem.

Bezkrwawe bitwy
K
rzyżacy znów nie sy, przynajmniej przez jakiś czas, na cięstwa polskich sportowców nad reprezentan-
mieli szans pod Grun- przykład do momentu zwycięstwa nad tami Związku Radzieckiego. Gerard Cieślik,
waldem”. Taki tytuł Niemcami. Ta sztuka nie udała się który rozegrał wiele znakomitych meczów
znalazłem niedawno jeszcze naszym piłkarzom nigdy, jeśli i strzelił mnóstwo wspaniałych bramek, wspo-
w jednej z gazet. In- nie liczyć kilku wygranych z NRD. minany jest głównie jako zdobywca
formacja dotyczy oczywiście rekon- Nie ma co ukrywać, dwóch goli w zwycięskim spotkaniu
strukcji wielkiej bitwy, któ- z ZSRR na Stadionie Śląskim
ra rozegrała się w Chorzowie w 1957 roku.
15 lipca 1410 roku, Po zmianie ustroju w 1989 roku
dziś pieczołowicie tych bezkrwawych bitew jest jakby
odtwarzanej przez mniej. Między innymi dlatego, że
miłośników historii w wielu dyscyplinach sportu za-
i militariów. Żywiące niechano rywalizacji drużynowej.
się sensacjami media W boksie czy lekkoatletyce me-
wiadomość o kolejnym cze międzypaństwowe wyszły
zwycięstwie wojsk z mody. Zostały na szczęście
Władysława Jagiełły sporty zespołowe, których nie
podają drobnym dru- da się zindywidualizować. Ale
kiem albo nie podają jej i tu emocje wyraźnie opadły.
w ogóle. Nie ma się co Gdy więc dziś dochodzi do
dziwić – wynik bitwy to starcia Polski z Rosją, to ani
żadna niespodzianka. zwycięstwo już tak nie cieszy,
Liczę w swojej prze- ani porażka tak nie boli jak
wrotności, że któregoś la- trzydzieści czy czterdzieści
ta Krzyżacy się zbieszą lat temu.
i dadzą łupnia połączo- Dawna euforia może tyl-
nym siłom polskim i litew- ko wrócić w jednym wypad-
skim. Dopiero wtedy ku: kiedy nasi piłkarze wygrają
Grunwald ma szanse zrobić z Niemcami. Wyobrażam sobie, co by się działo,
medialną karierę nie tylko gdyby doszło do tego w przyszłorocznych mi-
u nas, lecz także w zjednoczonej Euro- że pokonanie Niemców w piłkę, i to strzostwach świata w RPA w lipcu 2010 roku.
pie. Sądzę jednak, że się nie docze- w meczu mistrzowskim, a nie towarzy- W 600. rocznicę bitwy pod Grunwaldem… 
kam, bo, mówiąc językiem sporto- skim, dałoby się porównywać do wik-
wym, bitwa pod Grunwaldem jest usta- torii pod Grunwaldem. WIZYTÓWKA
wiona. Krzyżacy wiedzą, że mają Zestawianie wojen ze sportem to nie
przegrać, a Polacy i Litwini już na za- jest nowy pomysł. Panuje powszechna ANDRZEJ FĄFARA
wsze są skazani na zwycięstwo. opinia, że w czasach pokoju potyczki Wybrał zawód dziennikarza sportowego,
W sporcie takiej pewności na szczę- na boisku zastępują krwawe boje to- gdyż wydawał mu się najłatwiejszy.
ście nie ma (nie licząc rzecz jasna ko- czone na śmierć i życie. Ta zamien- Po co zatem przez pięć lat studiował ekono-
FOT. WWW.SXC.HUI

rupcyjnych przypadków), choć polscy ność była szczególnie widoczna w cza- mię? Tę zagadkę próbuje rozwiązać do dziś.
kibice piłkarscy mogliby wyrazić z te- sach powszechnej szczęśliwości, Oprócz tego gra w tenisa i ogląda na żywo
wyścigi konne. Z komend wojskowych naj-
go powodu ubolewanie. Przyjemnie w których nic tak nie poprawiało sa-
bardziej lubi „spocznij”.
bowiem byłoby mieć patent na sukce- mopoczucia społeczeństwa jak zwy-

66 POLSKA ZBROJNA NR 30 | 26 LIPCA 2009

You might also like