Zimny Odrodzenie Druga

prysznic strona 26 Al-Kaidy strona 50 wina strona 59

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 42 (664) 18 października 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

strona 8

Głębokie
zanurzenie
Jeśli zostanie nam tylko „Orzeł”,
to Dywizjon Okrętów Podwodnych przestanie istnieć.

RÓŻAN, 2009 ROK
I D E O L O
Unzere sztetl brent
„Oto Żyd pokazał drogę honoru
w służbie ojczyzny”, komentowano.
G
dy wszyscy gorliwość obywatelską
w zaciąganiu się do wojska i składaniu
ofiar okazują, My niżej podpisani, bę-
dąc przez długi czas przy Jaśnie Wielmożnym
Kościuszce Najwyższym Komendancie, czując
ten sam zapał, udajemy się do Prześwietnej Ko-
misji prosząc, aby w werbowaniu Żydów, któ-
rzy z chęcią chcą się za wolontariuszów zacią-
gnąć, dopomóc raczyła”. Berek Joselewicz,
osiadły w Golędzinowie pod Warszawą,
handlujący końmi i paszą, wraz z Józefem
Aronowiczem wystąpił tym pismem (23 kwiet-
nia 1794 roku) ze zgłoszeniem zorganizowania
pułku lekkiej jazdy ochotników żydowskich.
W 1791 roku, dwa lata po ogłoszeniu „Deklara-
cji praw człowieka i obywatela”, prawo do swo-
bodnego życia otrzymali również Żydzi.
Wcześniej i później nie byli dopuszczani do
armii ani do stanowisk państwowych. Nastroje
antysemickie podsycały oświeceniowe elity ze
Stanisławem Staszicem na czele, który uwa-
żał Żydów za przyczynę wszelakich nie-
szczęść: „Żydzi są naszego kraju letnią i zimo-
wą szarańczą. Te obadwa stworzeń gatunki
przyśpieszają bieg pieniędzy, łatwią bogactw
odmianę, ubożą ludzi pracowitych, najżyźniej-
sze pola niszczą, wsie napełniają nędzą, a po-
wietrze zarażają zgnilizną”. Utożsamiano ich
z wszelkim diabelstwem, mówiono o groźbie
judeizacji Polski.
J A S N O W I Z O R
Tymczasem wybuch powstania kościusz-
kowskiego obudził uczucia patriotyczne
u większości polskich Żydów. Krawcy z Wil-
na uszyli żołnierzom 200 mundurów, a Żydzi
warszawscy zadeklarowali przeszło 72 tysiące
złotych na potrzeby insurekcji. Joselewicz wi-
dział w powstaniu szansę na odwrócenie ży-
dowskiego losu. Perswadował, że Polska jest
jego krajem, więc chce walczyć w jej obronie.
Do śmierci ubiegał się o prawo do swej małej
ojczyzny. Cały jego oddział (500 szabel) zo-
stał wybity przez podkomendnych generała
Aleksandra Wasiljewicza Suworowa pod-
czas szturmu Pragi w listopadzie 1794 roku.
Ale i to nie pomogło.
Generał Jan Kniaziewicz, dowódca Legii
Naddunajskiej, pisał w czerwcu 1800 roku do
Józefa Wybickiego: „Berek Joselewicz, co
w Polsce był pułkownikiem, co dwie kampa-
nie we Włoszech odprawił, tu przybywszy tym
dobrowolnie starszeństwo odstąpił, którzy tu
żadnej kampanii nie odprawili; dlatego jednak
jego prześladować nie przestają, któremu jed-
nak niczego więcej zarzucić nie można jak to,
że się nie szlachcicem urodził”. Zginął śmier-
cią ułana („wcale tęgi był żołnierz, zwłaszcza
dodając sobie animuszu z manierki”) 5 maja
1809 roku w potyczce z austriackim podjaz-
dem pod Kockiem. 200 lat przed Markiem
Edelmanem.
FOT. STUDIO IWONA/ISW
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
Pułkownik Joselewicz skierował do swych
rodaków żarliwy uniwersał: „Wierni bracia!
Walczmy za ojczyznę, póki w sobie mieć bę-
dziemy kroplę krwi. Gdyby i my się nie do-
czekali, to dziatki nasze przecież mieszkać bę-
dą bezpiecznie i swobodnie, i nie będą się tu-
łały jak dzikie zwierzęta. Kochani Bracia!
Obudźcie się jako lwy i lamparty”.
Obudził syna i wnuka. Józef Berkowicz bił
się u boku ojca w armii Księstwa Warszaw-
skiego, a potem w wojnie Napoleona z Rosją
w 1812 roku. Wielokrotnie ranny, jak ojciec,
został odznaczony Orderem Legii Honoro-
wej. Z synem Leonem walczył w powstaniu
listopadowym. Wzorem ojca, chciał zorgani-
zować pułk starozakonnych. Niechętny pomy-
słowi był dyktator powstania generał Józef
Chłopicki. Ugiął się jednak pod naciskiem
Żydów i dał zgodę na sformowanie szwadronu
jazdy i pułku liniowego. Do zawiązania pułku
ostatecznie nie doszło, lecz Żydzi walczyli
w polskich oddziałach.
„Unzere sztetl brent” („Nasze miasteczko
płonie”), śpiewał Mordechaj Gebirtig, w ofi-
cynie domu przy ulicy Berka Joselewicza 5 na
krakowskim Kazimierzu, zanim 4 czerwca
1942 roku zamordowali go Niemcy. Jego pieśń
odprowadziła Marka Edelmana, ulicą Mor-
dechaja Anielewicza, na Cmentarz Żydowski
w Warszawie. 
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 48 | ROBERT CZULDA

Tarcza Dawida
8 | TOMASZ GOS 49 | MARCIN
Głębokie zanurzenie KACZMARSKI
16 | ARTUR GOŁAWSKI
Salomonowy werdykt
Niech żyje rezerwa
50 | TOMASZ
23 | KRZYSZTOF WILEWSKI
Pudło kontrolowane OTŁOWSKI
BOGUSŁAW POLITOWSKI
26 | MAŁGORZATA Odrodzenie Al-Kaidy
Klucze do bram SCHWARZGRUBER 52 | MAREK PIELACH

Afganistanu 29 Zimny prysznic

29 | BOGUSŁAW POLITOWSKI
Krótsza
droga informacji
WYKONALI najtrudniejsze
zadanie w powojennych dziejach
Klucze do bram 55 | ANDRZEJ JONAS
polskiego lotnictwa. Afganistanu Noblesse oblige
32 | ANNA DĄBROWSKA 58 | ROMAN
Wspólna obrona
KUŹNIAR
36 | BOGUSŁAW PACEK
Święty Mikołaj i dzieci
Zadyszka w komisjach

MILITARIA HORYZONTY

37 | ANDRZEJ KIŃSKI 59 | MAŁGORZATA

ANDRZEJ KIŃSKI Tylko na defiladę? SCHWARZGRUBER

Tylko BEZPIECZEŃSTWO
Druga wina
64 | ZDZISŁAW
na defiladę? 37
43 | JERZY
NAJDER
POLSKIE WOJSKA LĄDOWE potrzebują
nowej generacji bojowego wozu ŁUKASZEWSKI Tryumf albo zgon
na gąsienicach, który zastąpiłby przestarzałe Bezpieczeństwo Polski: 66 | ANDRZEJ FĄFARA
pojazdy BWP-1 z lat 60. ubiegłego wieku.
próba bilansu i perspektywy Futbol na tak

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Małgorzata Schwarzgruber,
REDAKCJI WOJSKOWEJ Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof ZDJĘCIE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, NA OKŁADCE
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski, Marian
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar, Kluczyński
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; JOANNA
ROCHOWICZ
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 12.10.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


Nowe etaty dla wszystkich
Wszyscy żołnierze zawodowi zostaną wyznaczeni na nowe stanowiska służbowe.
K onsekwencją zmniejszania li-
czebności wojska do 120 ty-
sięcy stanowisk służbowych będzie
przygotowanie i wydanie dla
wszystkich jednostek organizacyj-
nych Sił Zbrojnych RP nowych eta-
tów czasu „P” i „W”. Wszyscy żoł-
nierze zawodowi zostaną zatem
wyznaczeni na nowe (o zmienio-
nych parametrach) stanowiska służ-
bowe. Terenowe organy administra-
cji wojskowej mają zmienić zapisy
w prawie ośmiu milionach kart
ewidencyjnych i przydziałów mo-
bilizacyjnych żołnierzy rezerwy.
To gigantyczne zadanie ma być
realizowane przez trzy lata, do
Puma do rezerwatu
M ający przedłużyć żywot ty-
siąca bojowych wozów pie-
choty (BWP-1), pozostających
w szyku polskich sił zbrojnych,
program „Puma” (piszemy o nim
na stronie 37), został definitywnie
skreślony. O ostatecznej decyzji
MON przesądziły testy z wieżami
bezzałogowymi, pochodzącymi od
dwóch producentów. Nie spełniły
one warunków armii; były za cięż-
Zakupy bez offsetu
U stawę o niektórych umowach
kompensacyjnych zawiera-
nych w związku z umowami do-
staw na potrzeby obronności i bez-
pieczeństwa państwa 6 październi-
ka podpisał prezydent Lech
Kaczyński. Sejm znowelizował
10 września ustawę offsetową, tak
aby umożliwić pilne zakupy za-
granicznego sprzętu i uzbrojenia
dla kontyngentów z pominięciem
umów mających skompensować te
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ
31 grudnia 2012 roku, w ramach
planowej działalności organizacyj-
no-etatowej oraz opracowywanych
corocznie planów zamierzeń orga-
nizacyjnych i dyslokacyjnych na
bieżący rok, a także głównych kie-
runków zmian organizacyjnych na
rok następny. Kadrowcy oraz pra-
cownicy WKU i WSzW będą ko-
rzystać z systemów teleinformatycz-
nych, tak więc wdrożenie nowych
etatów ma nastąpić bezkolizyjnie.
Potwierdzenie zamiaru wprowa-
dzenia w siłach zbrojnych nowych
etatów znajdziemy w projekcie roz-
porządzenia MON w sprawie kor-
pusów osobowych, grup osobo-
kie i zamarzały w temperaturach
dalece wyższych niż oczekiwane
minus 30 stopni. Celność strzałów
również pozostawiała wiele do ży-
czenia.
Efektem tej decyzji musi być ko-
lejna, odpowiadająca na pytanie:
czym będzie jeździć zmotoryzowa-
na piechota? W niedługim czasie
zapadnie zapewne postanowienie
o rozpoczęciu prac nad nową plat-
zakupy zamówieniami w krajo-
wym przemyśle lub transferem
technologii.
Zgodnie z tą nowelizacją mini-
ster obrony będzie sam decydować
o pilnych zakupach wyposażenia
potrzebnego wojsku za granicą,
jednak nałożony został na niego
obowiązek informowania Rady Mi-
nistrów i sejmu o dokonanych
w tym trybie transakcjach do końca
marca każdego roku. (ATD)  generał Franciszek Gągor, szef Sztabu Generalnego WP
M E L D U N E K
wych i specjalności wojskowych,
opublikowanym właśnie w Biulety- W O J S K A L Ą D O W E
nie Informacji Publicznych MON.
Rozporządzenie to powinno za- Konferencja
cząć obowiązywać od 1 stycznia KAZUŃ. Oficerowie wycho-
2010 roku, jest bowiem aktem wy- wawczy i wykładowcy kształce-
konawczym do znowelizowanej nia obywatelskiego z 2 Mazo-
24 kwietnia 2009 roku ustawy wieckiej Brygady Saperów uczest-
pragmatycznej, wchodzącej w ży- niczyli w konferencji połączonej
cie od nowego roku. Zmieniona z kursem instruktorsko-metodycz-
ustawa upoważnia ministra obrony nym. Głównym celem spotkania
do określenia podziału personelu było przedstawienie zasadniczych
mundurowego nie tylko na korpusy kierunków działalności wychowaw-
osobowe i grupy osobowe (jak do-
tychczas), ale także według specjal-
ności wojskowych (dotąd było to
czej w 2010 roku.
S I Ł Y P O W I E T R Z N E

prerogatywą szefa Sztabu General-
nego WP, który wydawał stosowny Święto
rozkaz). Projektowane rozporzą- WARSZAWA. 3 Warszawska
dzenie uwzględnia podział kadry Brygada Rakietowa Obrony Po-
na 18 korpusów osobowych i 81 wietrznej obchodziła 8 paździer-
grup osobowych (w korpusie oso- nika swoje święto, przypadające
bowym ogólnym pojawi się nowa w 65. rocznicę utworzenia tego
grupa osobowa metrologii). Związku Taktycznego. Dowódcę
W „Wykazie specjalności woj- Sił Powietrznych reprezentował
skowych”, stanowiącym załącznik generał brygady Jerzy Fryczyński.
do rozporządzenia, wyszczególnio- W czasie uroczystości do drzewca
no łącznie 1111 specjalności: 348 sztandaru przybito gwóźdź pa-
dla oficerów, 424 dla podoficerów miątkowy, a brygadzie nadano
i 339 dla szeregowych. (AG)  medal „Pro Memoria”.
formą gąsienicową. W perspekty-
wie dziesięciu lat powinna ona słu- Press Tour
żyć za bazę do budowy nowocze-
snego transportera oraz nowego
czołgu. Jest jeszcze teoretyczna
POWIDZ. Na Press Tour do
33 Bazy Lotniczej przybyli akre-
dytowani zagraniczni dziennika-
możliwość ocalenia niespełna dwu- rze. Gości powitał zastępca do-
stu „bewupów”. Być może zostaną wódcy podpułkownik Andrzej
one poddane płytkiej modernizacji. Górnicki, który przedstawił doro-
Służyłyby w dwóch batalionach bek 33 BLot. Następnie go-
oraz w rozpoznaniu. Szansa, że kie- ściom zaprezentowała się
rownictwo resortu zdecyduje się na 14 Eskadra Lotnictwa Transpor-
taki wariant, jest jednak tylko hipo- towego. Dziennikarze obejrzeli
tetyczna. (MSW)  także wystawę sprzętu. 
Z głębokim żalem i smutkiem żegnamy
kaprala Szymona GRACZYKA
oraz
kaprala Radosława SZYSZKIEWICZA
z 5 Pułku Inżynieryjnego w Szczecinie-Podjuchach.
Zginęli, pełniąc służbę w Afganistanie.
RODZINIE oraz BLISKIM Zmarłych
składamy głębokie wyrazy współczucia.
Cześć Ich pamięci!
Bogdan Klich, minister obrony narodowej
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 5
 M E L D U N E K

POZNAŃ

Lotniczy zlot

FOT. SP RP
SPRAWDZENIU POZIOMU WIEDZY SPECJALISTYCZNEJ DOWÓDCÓW LOTNICZYCH, ocenie umiejętności pilotażowych i bojowych oraz wymianie
doświadczeń zdobytych przez personel latający służył kurs szkoleniowo-metodyczny dla kierowniczej kadry lotnictwa sił zbrojnych „Zlot 2009”. Pod-
czas dwudniowego szkolenia 6 i 7 października zaprezentowały się prawie wszystkie statki powietrzne używane przez lotnictwo wojskowe w Polsce.
W 31 Bazie Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu-Krzesinach wylądowało ich w sumie dwadzieścia siedem. Podczas szkolenia wykonywano zadania
lotnicze w ramach operacji COMAO (Composite Air Operation), polegającej na współdziałaniu samolotów różnych typów i rodzajów. (ANN) 

Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość

o tragicznej śmierci o tragicznej śmierci

kaprala Radosława SZYSZKIEWICZA kpr. Szymona GRACZYKA

wzorowego żołnierza 5 Pułku Inżynieryjnego, żołnierza Wojska Polskiego, który zginął bohaterską śmiercią
który zginął bohaterską śmiercią w czasie wykonywania misji w Afganistanie.
w czasie wykonywania zadania bojowego w Afganistanie. Cześć Jego pamięci!
Cześć Jego pamięci!
RODZINIE i PRZYJACIOŁOM
RODZINIE i BLISKIM Poległego Żołnierza
poległego żołnierza składam serdeczne wyrazy współczucia.
składam wyrazy serdecznego współczucia.
gen. dyw. Tadeusz Buk, gen. broni Bronisław Kwiatkowski,
dowódca Wojsk Lądowych dowódca operacyjny sił zbrojnych

Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość

o tragicznej śmierci o tragicznej śmierci

kaprala Szymona GRACZYKA kpr. Radosława SZYSZKIEWICZA

wzorowego żołnierza 5 Pułku Inżynieryjnego, żołnierza Wojska Polskiego,

który zginął bohaterską śmiercią który zginął bohaterską śmiercią
w czasie wykonywania zadania bojowego w Afganistanie. w czasie wykonywania misji w Afganistanie.
Cześć Jego pamięci! Cześć Jego pamięci!

RODZINIE i BLISKIM RODZINIE i PRZYJACIOŁOM

poległego żołnierza Poległego Żołnierza
składam wyrazy serdecznego współczucia. składam serdeczne wyrazy współczucia.

gen. dyw. Tadeusz Buk, gen. broni Bronisław Kwiatkowski

dowódca Wojsk Lądowych dowódca operacyjny sił zbrojnych

6 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


Zginęli polscy saperzy
Dwóch żołnierzy poległo,
a czterech zostało rannych w Afganistanie.
D zisiaj znowu polska flaga
jest opuszczona do połowy
masztu. Dla polskich żołnierzy
w afgańskiej republice oznacza
to jedno – znowu w szeregu ma-
my wyrwę, znowu kogoś braku-
je”, tak pułkownik Rajmund
Andrzejczak, dowódca Polskich
Sił Zadaniowych „White Eagle”,
żegnał 10 października kaprali
Szymona Graczyka i Radosława
Szyszkiewicza.
Saperzy zginęli 9 października
w wyniku eksplozji improwizowa-
nego ładunku wybuchowego pod
jednym z pojazdów typu MRAP
Cougar, wchodzących w skład kon-
Wypadek
D zięki umiejętnościom kierow-
cy, starszego szeregowego
Daniela Gniewkowskiego z 1 Bry-
gady Logistycznej w Bydgoszczy,
dziesięciu oficerów z Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych i dowódz-
twa Pomorskiego Okręgu Wojsko-
wego uniknęło poważniejszych ob-
rażeń w wypadku drogowym. Do-
szło do niego 7 października, dwa
kilometry od Rzecznicy.
Kierujący Fordem Maverick
mężczyzna, wyprzedzając w nie-
dozwolonym miejscu rowerzystę,
nie zauważył jadącego do Szcze-
cinka wojskowego busa, którym na
pogrzeb generała brygady Witolda
Poluchowicza udawali się oficero-
wie z IW SZ i dowództwa POW.
Dzięki kierowcy busa nie doszło do
czołowego zderzenia, ale wypadku
nie udało się uniknąć. Oprócz ofi-
cerów ranni zostali też kierowcy
obu aut. (KW)  szef Zarządu Planowania Systemów Dowodzenia i Łączności – P6
Polska
perspektywa
K westie związane z moderni-
zacją i transformacją sił
zbrojnych Polski i Rumunii, z ich M A R Y N A R K A W O J E N N A
udziałem w misjach i operacjach
pokojowych, z bezpieczeństwem Finał
GDYNIA. 6 października
FOT. K. SZAL/B. PIEKUT
na Bałkanach Zachodnich i w rejo-
nie Morza Czarnego poruszano w Klubie MW Riwiera odbył się
podczas rozmów szefa Sztabu Ge- finał XII Olimpiady Wiedzy Spo-
neralnego Wojska Polskiego gene- łeczno-Pedagogicznej na szcze-
rała Franciszka Gągora z jego ru- blu Marynarki Wojennej. W tym
muńskim odpowiednikiem admira- roku przystąpiło do niego jede-
łem Gheorghem Marinem.
W trakcie spotkania w Bukareszcie
naścioro oficerów i podofice-
rów. Laureaci miejsc od pierw-
omówiono także perspektywy szego do czwartego będą re-
współpracy dwustronnej między si- prezentować Marynarkę Wojen-
łami zbrojnymi obu krajów. ną w finale olimpiady Wojska
woju, którym polscy żołnierze po-
ruszali się z Ghazni do Bagram. Do
zdarzenia doszło w prowincji War-
Podczas pobytu w Rumuni 7–9
października na Uniwersytecie
Obrony Narodowej generał Gągor
Polskiego.
Ż A N D A R M E R I A

W O J S K O W A
dak, na drodze Highway 1. Ran-
nych zostało także czterech innych
wygłosił wykład poświęcony woj-
skowym aspektom nowej koncepcji Pokazy
żołnierzy, w tym jeden ciężko. strategicznej NATO, widzianym WARSZAWA. Żandarmi
Przetransportowano ich do bazy z polskiej perspektywy. Szef pol- z Mazowieckiego Oddziału Żan-
w Ghazni, gdzie najciężej poszko- skiego SGWP spotkał się także darmerii Wojskowej
dowany przeszedł operację. Polegli z sekretarzem stanu w minister- i Oddziału Specjalnego ŻW
żołnierze służyli w kraju w 5 Pułku stwie obrony narodowej Rumunii w Warszawie przeprowadzili
Inżynieryjnym w Szczecinie. do spraw uzbrojenia Aurelem 6 października 2009 roku zaję-
W bazie Ghazni kapral Szymon Ionelem Lascu oraz obserwował
Graczyk był saperem w plutonie szkolenie 21 Batalionu Piechoty
rozminowania Zgrupowania Bo- Górskiej, przygotowującego ru-
FOT. J. WIŚNIEWSKI
jowego „A”. Kapral Radosław muńskich żołnierzy do wykony-
Szyszkiewicz był kierowcą sanita- wania zadań w ramach operacji
riuszem w tym plutonie. (AD)  ISAF w Afganistanie. (ATU) 
T radycyjnie 18 października jest Świętem Wojsk Łączno-
ści i Informatyki, upamiętniającym ustanowienie w 1558 cia w Dowództwie Wojsk Lądo-
roku pierwszego połączenia pocztowego pomiędzy Krakowem
a Wenecją. Wojska łączności i informatyki mają charakter techniczny,
są przeznaczone do organizowania łączności w czasie pokoju i wojny,
wych. Ich tematem było naru-
szenie systemu ochrony jed-
nostki wojskowej. Na Cytadeli
zarówno w warunkach garnizonowych, jak i polowych. żandarmi dali dynamiczny po-
Pełen uznania i szacunku wyrażam podziw dla łącznościowców kaz wyszkolenia, a żołnierze
i informatyków, którzy codzienną służbą i pracą w kraju oraz poza z Mazowieckiego Oddziału ŻW
jego granicami zapewniają organom kierowania państwem dowo- zaprezentowali techniki inter-
dzenie Siłami Zbrojnymi RP. wencji patrolu. 
Trwający proces profesjonalizacji armii oraz rozwój systemów
L O G I S T Y K A
sieciocentrycznych stawia przed wojskami łączności i informatyki
nowe wyzwania, które wiążą się z wprowadzaniem nowoczesnego
sprzętu łączności oraz najnowszych systemów łączności i informaty- Egzaminy
ki wspomagających procesy decyzyjne. BYDGOSZCZ. Na strzelnicy
Żołnierze i pracownicy wojsk łączności i informatyki! W tym wy- garnizonowej odbyły się egza-
jątkowym, uroczystym dniu pragnę podziękować Wam za zaangażo- miny i sprawdziany kwartalne
wanie w rozwój systemów łączności i informatyki. Wszystkim łącz- kadry 2 Inowrocławskiego Puł-
nościowcom i informatykom – w służbie czynnej, w rezerwie, w sta- ku Komunikacyjnego imienia
nie spoczynku, jak również pracownikom wojska – życzę dalszych generała Jakuba Jasińskiego.
sukcesów i satysfakcji z dobrze wykonywanych obowiązków wynika- Kierownikiem zajęć był major
jących z pracy zawodowej w służbie państwu. Niech zdrowie pozwo- Maciej Jacyno. Kadra uczestni-
li Wam na realizację wszystkich zamierzeń w życiu osobistym. czyła w sprawdzianie ze znajo-
mości sprzętu technicznego
Generał brygady Andrzej KACZYŃSKI, 2 kp, który przeprowadził kapi-
tan Wiesław Buraszewski. 
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 7
 P E R Y S K O P

TOMASZ
GOS

Głębokie
zanurzenie Rok 2017. Tracimy wyszkoloną
załogę podwodniaków. Chyba że do tego czasu
dostaniemy nowe okręty.
8 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

Z
a tym, że warto mieć dywizjon
okrętów podwodnych, przema-
wia kilka faktów. Przede wszyst-
kim mają one niezwykle przy-
datną właściwość, jaką jest skry-
tość działania. Podczas działań wojennych jest
ona nieoceniona, ale odgrywa i będzie odgry-
wała coraz większą rolę również w czasie po-
koju. Ruch na szlakach morskich wzrasta.
A im jest większy, tym więcej zagrożeń zwią-
zanych z przemytem, piractwem, terrory-
zmem. Wszystkie marynarki wojenne na świe-
cie coraz bardziej zaczynają więc odgrywać
role prewencyjne. Uczestniczą w operacjach
takich jak „Active Endeavour” na Morzu Śród-
ziemnym, w której dwukrotnie brał udział
ORP „Bielik”, a raz ORP „Kondor”.

NAMIERZANIE PRZEMYTNIKÓW
Okręty marynarki prowadziły monitoring
całej żeglugi w obrębie rejonu operacji, roz-
poznając wszystkie przechodzące jednostki,
znajdujące się w zasięgu wykrycia. Szczegól-
nie w tych działaniach widać przewagę, jaką
okrętowi podwodnemu nad siłami nawodny-
mi daje skrytość.
„Podczas patrolu zbliżaliśmy się niepo-
strzeżenie na głębokości peryskopowej do
wykrytej jednostki i przyglądaliśmy się jej”,
mówi komandor porucznik Piotr Pawłowski,
dowódca pierwszej zmiany Polskiego Kon-
tyngentu Wojskowego „Kondor”. „Jeżeli coś
nas zaniepokoiło, zgłaszaliśmy to. Siły na-
wodne otrzymywały stuprocentowe wskaza-
nie celu i, wykonując «boarding», wiedziały,
czego i gdzie szukać. Bez takiej informacji
zmuszone byłyby działać po omacku”.
Załoga pierwszej zmiany kontyngentu
„Kondor” przepłynęła 8 tysięcy mil mor-
skich. Zidentyfikowała 2 tysiące jednostek.
„Przed wyjściem na patrol otrzymywali-
śmy dokładne informacje, czego w danym re-
jonie należy się spodziewać oraz na kogo i na
jaki rodzaj działalności musimy zwracać
szczególną uwagę”, wspomina dowódca.
„Chodzi głównie o jednostki podejrzane
o powiązania z terroryzmem, przemytem bro-
ni masowego rażenia albo ludzi”.
Atutem okrętów podwodnych jest też to, że
zużywają one dużo mniej paliwa niż jednost-
ki nawodne. „Paliwo jest nam potrzebne tyl-
FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI

ko do naładowania akumulatorów, a nie bez-

pośrednio do napędzania okrętu. Ma to istot-
ne znaczenie na przykład podczas kilkumie-
sięcznej misji”, wyjaśnia komandor podpo-
rucznik Roman Gęzikiewicz, dowódca ORP
„Sokół”.

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 9

 P E R Y S K O P
Koszty związane z udziałem w mi-
sji okrętu podwodnego są mniejsze
niż utrzymania innych kontyngentów
wojskowych. Na przykład udział ORP
„Kondor” w Active Endeavour na Mo-
rzu Śródziemnym kosztował 1,4 milio-
na złotych. W skład kontyngentu
wchodziło jedynie 27 osób! Dla po-
równania, za utrzymanie naszego bata-
lionu w Czadzie przez trzy kwartały
(350 żołnierzy) trzeba zapłacić około
50 milionów złotych. Całoroczne
utrzymanie 300 polskich żołnierzy
w Kosowie w 2008 roku kosztowało
27,5 miliona złotych. Natomiast na
roczne utrzymanie 1200 żołnierzy
w Afganistanie trzeba wydać 186 mi-
lionów złotych (nie wliczając kwoty
zakupu sprzętu i wyposażenia).
DOBRE TŁO
Okręty podwodne mogą efektyw-
nie chronić szlaki komunikacyjne na
Bałtyku.
„Jeśli chodzi o współczesne siły
zbrojne, chyba nie ma lepszego środ-
ka do skrytego rozpoznania niż okręt pod-
BAŁTYK wodny. Liczy się również to, że na jego pracę
jest idealnym
akwenem nie mają wpływu warunki pogodowe”, ko-
do działań mentuje komandor Andrzej Ogrodnik, do-
podwodniaków wódca Dywizjonu Okrętów Podwodnych.
głównie dlatego, Dodaje, że Bałtyk jest idealnym akwenem
że jako morze
płytkie ma do działań podwodniaków głównie dlatego,
specyficzną że jako morze płytkie ma specyficzną hydro-
hydrologię. logię.
Z tego powodu dużo trudniej wykryć okręt
podwodny tutaj niż na morzu głębokim. Choć
brzmi to paradoksalnie, tak właśnie jest. Wo-
da w morzu płytkim szybciej się nagrzewa,

Floty podwodne amerykańskie. Niemcy oferują też

większe okręty typów U-212A
i U-214. Na rynek jednostek kon-
wencjonalnych powróciła też Francja
Państwa, które mają okręty podwodne
z projektem Scorpène, powstałym
o napędzie nuklearnym stanowią elitę. we współpracy z Hiszpanią. Konwen-
drzy. Nowe okręty podwodne mają
znacznie większe zdolności opera-
cyjne dzięki zastosowaniu napędów
niezależnych od dostępu powietrza
(Air Independent Propulsion – AIP).
Rozwiązanie to pozwala im na długie

N iedawno dołączył do nich

szósty kraj, Indie. Pierwsze trzy
mają tylko jednostki podwodne
tylko jeden. Dominują jednostki za-
projektowane w Związku Sowieckim
lub Niemczech.
cjonalne okręty podwodne samo-
dzielnie projektują i produkują rów-
nież Japończycy, Szwedzi i Holen-
przebywanie w zanurzeniu bez ko-
nieczności ryzykownego wypływa-
nia na powierzchnię. 
o napędzie atomowym. Natomiast W przypadku tych pierwszych głów-
floty chińska i rosyjska posiadają też nymi użytkownikami są Chiny, Korea ÐÑ ruhd¥ qrfqd
okręty z napędem dieselowsko-elek- Północna i Indie. Ostatnim dużym ÎÍ klq|
trycznym. I to właśnie takie jednost- sukcesem eksportowym Rosji ËË ruhdr xgqlrzd
ki konwencjonalne przeważają w si- są okręty typu Kilo, takie jak ËÊ rvmd
łach podwodnych na świecie. Służą polski „Orzeł”. Pozycję Niemiec na ÊÒ
dsrqld
one w marynarkach wojennych pra-
wie 40 państw.
rynku konwencjonalnych okrętów
podwodnych ugruntował projekt
ÊÏ qglh
Zaledwie kilka z nich ma więcej niż U-209 sprzedany w kilku wersjach, ÊÍ xufmd Liczba
okrętów
dziesięć jednostek. Do nich należy różniących się między innymi wielko- ÊË lhpf|
podwodnych
między innymi Polska. Większość ścią. Nabyły go kraje europejskie, Ò uhfmd w poszczególnych
krajów ma jedynie dwa okręty bądź afrykańskie, azjatyckie i południowo- Ñ dnlvwdq państwach

Ważniejsze typy Ó ÊÓ ËÓ ÌÓ ÍÓ ÎÓ ÏÓ ÐÓ ÑÓ
Wyporność Długość Prędkość Załoga Liczba wyrzutni
Typ i kraj
na powierzchni/ okrętu (m) na powierzchni/ torpedowych
pochodzenia
w zanurzeniu (t) w zanurzeniu (w) i kaliber (mm)
U-209/1200/1300/1400/1500
Niemcy 980–1454/1185–1850 54,4–64,4 10–11/20–22 30–38 8x533
U-212A
ATUTEM Niemcy 1450–1490/1700–1830 55,9–57,1 12/20 27 6x533
okrętów U-214
podwodnych
jest między Niemcy 1700/1800–1860 65 11-12/20 27 8x533
innymi to, Dolphin
że zużywają
dużo mniej Niemcy 1640/1900 57,3 11/20 30–35 6x533 4x650
paliwa Gotland (A19)
niż jednostki
nawodne. Szwecja 1494/1599 60,4 10/20 27 4x533 2x400
Kilo
Rosja 2325/3076 72,6 10/17 52 6x533
Collins
Australia 3051/3350 77,8 10/20 45 6x533
Oyashio
Japonia 2750/3500 81,7 12/20 70 6x533
Scorpène
Francja/Hiszpania 1559-1577/1711–17588 66,4–67,2 12/20–20,5 31 6x533

10 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


tworząc wiele warstw o zróżnicowanej tem-
peraturze. Powoduje to zakłócenia dźwięku
sonaru, będącego podstawowym narzędziem
wykrywania okrętów podwodnych. Koman-
dor Ogrodnik tłumaczy: „Mówimy
w takich sytuacjach, że mamy dobre tło do
działań podwodnych”.
O efektywności okrętów podwodnych, za-
równo na misjach, jak i podczas działań na
własnych wodach terytorialnych, niewiele się
mówi. Tego typu jednostki nie zwracają na
siebie uwagi, wchodząc do portów. Nigdy nie
podaje się też do publicznej wiadomości,
gdzie będą operować. Ich działanie musi być
przecież skryte. Jeden okręt podwodny potra-
fi związać walką nawet kilkanaście jednostek
nawodnych, podwodnych i powietrznych.
We wrześniu polskie okręty podwodne
przeprowadziły ćwiczenia na Bałtyku połu-
dniowym. Uczestniczyły w nich załogi
OORP „Sęp”, „Bielik” i „Kondor”. Ćwicze-
nia służyły doskonaleniu wyszkolenia załóg
w prowadzeniu monitoringu i obrony mor-
skich szlaków komunikacyjnych. Podczas te-
go typu manewrów okręty przygotowują się
do działań zapewniających bezpieczeństwo
na międzynarodowych szlakach przechodzą-
cych przez polską wyłączną strefę ekono-
miczną.
Warto dodać, że obszar strefy ekonomicz-
nej to 22 634 kilometrów kwadratowych,
mniej więcej tyle co dużego województwa.
W jej obrębie występuje wiele surowców, któ-
re mogą być wykorzystywane w przemyśle
i budownictwie. Na dnie przeważają żwiry,
piaski budowlane i szklarskie, iły, namuły oraz
szlamy. Znajdują się również minerały ciężkie,
jak cyrkon (srebrzysty twardy metal) i rutyl
(minerał, ruda tytanu). Pod dnem morskim
występują złoża ropy naftowej, gazu ziemne-
go, soli kamiennej oraz soli potasowo-ma-
gnezowych. Firma Petrobaltic ma w polskiej
części Bałtyku platformy wiertnicze.
BEZPOWROTNA STRATA
W polskiej Marynarce Wojennej mamy
cztery okręty typu Kobben (OORP „Sokół”,
„Sęp”, „Bielik” i „Kondor”) oraz jeden typu
Kilo (ORP „Orzeł”). Najstarsze są te pierw-
sze. Zostały zbudowane w latach 1964–1967
w niemieckiej stoczni Rheinstahl – Nordse-
ewerke w Emden. Kompleksową moderniza-
cję do najnowszych standardów światowych
przeszły w latach 1990–1992. Istnieje możli-
wość przedłużenia im resursu do 50 lat.
Oznacza to, że ostatniego Kobbena spisano
by ze stanu floty w 2017 roku.
Co będzie dalej, jeśli dla Marynarki
Wojennej nie zostanie kupiony żaden nowy
podwodniak? „Jeśli zostanie nam tylko
«Orzeł», to Dywizjon Okrętów Podwodnych
przestanie istnieć”, przekonuje komandor
Ogrodnik. „Stracimy świetnie wyszkoloną
załogę. Późniejsze odtworzenie takiego dy-
A R M I A
Pieniądze jak tlen
Z ROMANEM KRAIŃSKIM
o remontach okrętów
Marynarki Wojennej, braku
części zamiennych i gwarancji
rozmawia TOMASZ GOS.
POLSKA ZBROJNA: Zdążycie w tym su. Może to wyglądać paradoksalnie, ale tak
roku z remontami jednostek Marynarki właśnie jest. Gdybyśmy byli przedsiębior-
Wojennej? stwem dobrze prosperującym, to zapłacili-
ROMAN KRAIŃSKI: W tym roku czyści- byśmy prowizję 1,5-procentową i bank
my zaległości. Jest u nas osiem okrętów. Są to udzieliłby nam potrzebnej gwarancji.
zlecenia z lat ubiegłych, z których mamy za-
miar się wywiązać. Już wyremontowaliśmy POLSKA ZBROJNA: To skąd macie pie-
„Mewę”, „Bielika” i „Lublin”. Jesteśmy na niądze na przeprowadzenie w tym roku
etapie wyjścia w morze na próby z „Czernic- remontów?
kim”, oraz częściowego zdawania „Kościusz- ROMAN KRAIŃSKI: W grudniu stocznia
ki” i „Orła”. W tym roku przekażemy Mary- wygrała z Marynarką Wojenną proces
narce Wojennej jeszcze cztery trałowce. Naj- w sprawie tak zwanych żeglarków (sprawa
prawdopodobniej remonty te zostaną skończo- dotyczyła nadużycia uprawnień przez ofice-
ne w październiku. rów MW i zawierania niekorzystnych umów
ze Stocznią Marynarki Wojennej – przyp.
POLSKA ZBROJNA: Skąd się wzięły red.). I dostaliśmy 50 milionów złotych. Ty-
opóźnienia z remontami? le tylko, że te pieniądze właśnie się skoń-
ROMAN KRAIŃSKI: Najważniejsza czyły i zaczęły się kłopoty z wypłatą
przyczyna związana jest z zaliczka- Nie stać wynagrodzeń załodze.
mi, które MON daje nam na zakup nas na to,
materiałów i częściowe sfinanso- by w jednej hali POLSKA ZBROJNA: Co za-
wanie pracy. Są to znaczne kwoty. przez kilka miesięcy mierza Pan zrobić?
W normalnych warunkach powin- czy lat nic się ROMAN KRAIŃSKI: Bardzo
ny wystarczyć do tego, aby zrobić nie działo. ważną sprawą jest dla nas ustawa
remont i zdać okręt właścicielowi. o wspieraniu restrukturyzacji prze-
mysłowego potencjału obronnego i mo-
POLSKA ZBROJNA: Jeśli remont nie zo- dernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP.
stanie przeprowadzony, wówczas zaliczka Szczególnie istotna jest część dotycząca
trafi z powrotem do zleceniodawcy remon- strategii konsolidacji i wspierania przemy-
tu, tak? słu obronnego w latach 2007–2012. Ta usta-
ROMAN KRAIŃSKI: Właśnie. Ale żeby wa przewiduje takie rodzaje pomocy, jak:
udzielić ministerstwu gwarancji zwrotu za- pożyczka, zakup obligacji oraz poręczenia
liczki, trzeba założyć lokatę bankową. Załóż- i gwarancje. Mając taką możliwość, Agen-
my, że na jakiś okręt ministerstwo przekazało cja Rozwoju Przemysłu będzie mogła na
w zeszłym roku 10 milionów złotych zalicz- normalnych warunkach udzielać zlecenio-
ki. Przy naszej zeszłorocznej sytuacji finan- dawcom gwarancji zwrotu zaliczki. A to są
sowej – a w tym roku jest jeszcze gorzej przecież pieniądze potrzebne stoczni jak
– trzeba było złożyć na lokacie 8,5 miliona tlen do życia. Jest więc szansa, że wyjdzie-
po to, by bank dał nam gwarancję zwrotu ca- my na prostą.
łej zaliczki. Zamiast 10 milionów mieliśmy
więc do dyspozycji jedynie półtora miliona. POLSKA ZBROJNA: Ale będzie Pan
zwalniał ludzi.
POLSKA ZBROJNA: W tym roku jest ROMAN KRAIŃSKI: Stocznia boryka się
jeszcze gorzej? z problemem przerostu zatrudnienia. Mamy
ROMAN KRAIŃSKI: W tym roku banki 500 pracowników produkcyjnych i 800 osób
żądają od nas pełnego zabezpieczenia. w administracji i zapleczu technicznym. To
Oznacza to, że branie zaliczek nie ma sen- za dużo. Zwolnimy około 350 ludzi, głów-
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 11
 P E R Y S K O P

Z łodzi do okrętu
Okręty podwodne zajmują
w historii polskiej Marynarki
Wojennej miejsce szczególne.

D ywizjon Okrętów Podwodnych jest je-

dyną jednostką o sławie orężnej, która
istnieje nieprzerwanie w strukturze MWRP.
Starania o nabycie okrętów podwodnych
rozpoczęto w pierwszych latach po zorgani-
zowaniu floty, a uwieńczone zostały podpi-
saniem umowy 1 grudnia 1926 roku na bu-
dowę we Francji w latach 1926–1932
trzech torpedowo-minowych jednostek pod-
wodnych, którym podczas uroczystości wo-
dowania nadano imiona: OORP „Wilk”,
„Ryś” i „Żbik”. Szef Kierownictwa Marynarki
Wojennej utworzył 1 maja 1932 roku Dywi-
zjon Okrętów Podwodnych, a właściwie Dy-
wizjon Łodzi Podwodnych, bo takiej wów-
czas używano terminologii. Nazwę dywizjo-
nu zmieniono 23 września 1936 roku, za-
stępując „łodzie” „okrętami”. 

WYSŁANIE na misję
jednostki podwodnej
jest tańsze niż wysłanie
jednostki nawodnej.
Również jeśli chodzi
o liczbę marynarzy.

wizjonu jest bardzo trudne i czasochłonne.
To nie jest kwestia kilku miesięcy, ale wielu
lat żmudnych ćwiczeń. Przekonała się o tym
Ukraina, której Rosjanie zostawili w spadku
okręty podwodne, ale zabrali wyszkolonych
marynarzy”.
Skutki likwidacji dywizjonu ilustruje rów-
nież przykład Danii. Duńczycy kilka lat temu
zrezygnowali z takiego dywizjonu, po czym
szybko przekonali się, że ich zespoły zwal-
czania okrętów podwodnych (ZOP) nie mają
z kim ćwiczyć.
„Zwracają się teraz do nas z prośbami
o udostępnienie okrętów podwodnych przy
okazji różnych szkoleń i ćwiczeń. Siły ZOP
nie mogą się przecież trenować tylko na sy-
mulatorach. Likwidacja Dywizjonu Okrętów
Podwodnych powoduje więc również osłabie-
nie wyszkolenia zespołów ZOP, w których
skład wchodzą nie tylko okręty, ale także sa-
moloty i śmigłowce”, uzasadnia dowódca
jednostki.
PODWODNY CENNIK
Eksportem okrętów podwodnych zajmują
się Niemcy i Francuzi. Dość popularny w si-
łach morskich wielu państw jest okręt projek-
tu 209. Od 1967 roku do teraz Niemcy sprze-
dali 60 takich jednostek w pięciu wariantach,
w zależności od wyporności (od 1100

12 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI (3)
do 1500 ton). Najnowszym produktem stocz-
ni Howaldtswerke Deutsche Werft z Kilonii
jest projekt 214. Obok typów 212, „Dolphi-
na” i „Gotlanda”, należy on do najlepszych
okrętów o napędzie konwencjonalnym na
świecie. Prace nad nim zaczęły się w 1997
roku. Na początku zakładano, że w projekcie
wykorzystane zostaną doświadczenia z budo-
wy udanej rodziny okrętów podwodnych typu
209 i osiągnięcia najnowszej technologii,
A R M I A
nie tych niezaangażowanych bezpośrednio
w produkcję. To na początku będzie kosz-
tować, ale musimy dojść do tego, że bę-
dziemy więcej zarabiać niż wydawać. Nie
jest to wielkie odkrycie, ale w tej stoczni
nigdy tak nie było.
POLSKA ZBROJNA: Pomówmy o Kob-
benach. Brakuje do nich części. Jak re-
montować te okręty podwodne?
ROMAN KRAIŃSKI: Z Jastrzębia, który
jest magazynem części, nie ma już co wy-
ciągać. Poza tym w Kobbenach za dwa–trzy
lata skończy się siedmioletni okres ważno-
ści baterii do silników elektrycznych. Trze-
ba będzie je powymieniać, a to jest kosz-
towna operacja. Baterie zostaną więc kupio-
ne znowu na siedem lat, a zdaje się, że
w 2018 roku, Kobbeny mają być wycofane.
Na razie nie wiemy, jaka będzie polityka
MON w tej kwestii.
POLSKA ZBROJNA: A jak jest z czę-
ściami do „Orła”?
ROMAN KRAIŃSKI: Rosjanie chyba nie
są specjalnie zainteresowani tym, aby
sprzedawać nam części do tego okrętu. Nie
jesteśmy już ich sojusznikiem. Trzeba więc
sprowadzać te części z Niemiec lub krajów
byłego bloku wschodniego. A tam zawsze
jest trochę drożej niż u producenta.
POLSKA ZBROJNA: Kolejna zaległość
– „Czernicki”.
ROMAN KRAIŃSKI: Gdy zostałem pre-
zesem stoczni, to od razu powiedziano mi,
że „Czernicki” będzie wizytówką mojej
skuteczności. Podgoniłem trochę prace
i remont praktycznie jest zrobiony. Najwię-
cej pracy włożyliśmy w przebudowę całej
infrastruktury elektronicznej. Teraz trzeba
tylko zestroić znajdujące się na okręcie
urządzenia z częstotliwościami natowski-
mi. W trakcie remontu wyszła na jaw pew-
na wada „Czernickiego”. Okazało się, że
jednostka już w momencie jej wykonania
w Stoczni Północnej miała źle wycentro-
wany wał napędowy. To powodowało
w silniku tak zwane bicie. W trakcie eks-
ploatacji okrętu ograniczano więc moc
silników do 70 procent, bo przy większej
występowało właśnie bicie. Komisja, któ-
ra odbierała „Czernickiego”, zażądała na
próbach morskich pełnej mocy silnika
i wada wyszła na jaw. Dlatego okręt wró-
cił do stoczni i go naprawiliśmy. W tej
chwili wszystko działa poprawnie. Tyle że
trochę dłużej to trwało.
POLSKA ZBROJNA: Do stoczni mają
podobno trafić Tarantule, okręty rakie-
towe. Będą remontowane?
ROMAN KRAIŃSKI: Słyszałem, że ma-
my dostać dwie Tarantule. Ale to będą bar-
dzo drogie remonty. W tych okrętach do
wymiany są całe maszynownie.
POLSKA ZBROJNA: Stocznia ma
już za sobą techniczne wodowanie
„Gawrona”.
ROMAN KRAIŃSKI: W tej chwili „Gaw-
ron” ma w pełni wyposażony kadłub.
Są w nim wszystkie niezbędne wielkoga-
barytowe urządzenia. Jednostka jest obec-
nie po próbach stateczności, teraz odbę-
dzie się montaż linii wałów i zestawu ste-
rowego.
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego nie ma
nadbudówek?
ROMAN KRAIŃSKI: Nadbudówki bu-
duje się pod konkretne urządzenia zinte-
growanego systemu walki. Nie ma w tej
chwili decyzji MON o zakupie takiego sys-
temu, więc czekamy.
POLSKA ZBROJNA: Ile kosztuje prze-
stój w budowie „Gawrona”?
ROMAN KRAIŃSKI: Taki okręt musi
być ubezpieczony. To są ogromne pienią-
dze. Poza tym za jakiś czas trzeba będzie
zapłacić za przestój. Nie stać nas na to, by
w jednej hali przez kilka miesięcy czy lat
nic się nie działo. Wreszcie najważniejsza,
moim zdaniem, rzecz: w tym okręcie są
turbiny silników, agregaty, klimatyzacja
i inne urządzenia, które podlegają gwaran-
cji. A my, po pierwsze, musimy płacić za
przeglądy gwarancyjne niezbędne do tego,
by tej gwarancji nie utracić – obciążymy
tym oczywiście zamawiającego – a po dru-
gie, jej termin w końcu kiedyś minie. Nie
można więc wykluczyć, że gdy „Gawron”
trafi do Marynarki Wojennej, na część
urządzeń nie będzie już gwarancji. Sama
stocznia udziela jej na kadłub, ale nie na
urządzenia, które zostały do tego okrętu
zamówione.
POLSKA ZBROJNA: Jak przebiega
prywatyzacja stoczni?
ROMAN KRAIŃSKI: W połowie sierp-
nia weszła do stoczni firma wyceniająca
i teraz przeprowadza audyt zmierzający do
wyceny wartości akcji do sprzedaży. 
ROMAN KRAIŃSKI jest doktorem nauk ekono-
micznych. W 1998 roku założył spółkę Gdańska
Korporacja Budowy Okrętów w celu zakupu
Stoczni Gdańskiej od syndyka. Pełnił też funkcję
wiceprezesa, a następnie pełnomocnika prezesa
zarządu w Stoczni Gdańskiej. Od wiosny
2009 roku prezesuje zarządowi
Stoczni Marynarki Wojennej SA.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 13
 P E R Y S K O P

został u.
„Orzeł” ny w 1938 rok
w a
zwodo iej brał udział
n j.
Rok póź nii wrześniowe
k am p a
w

Składkowy okręt
Słynny z czasów II wojny światowej ORP „Orzeł” powstał za środki ze składek
społeczeństwa polskiego. Zbiórkę pieniędzy na budowę zainicjował w Polsce jeden z oficerów.

W krótce powstał w Warsza-

wie komitet główny fundacji.
Zasadą zbiórki było założenie, że
każdy oficer i podoficer zawodowy
powinien opodatkować się kwotą
w wysokości 0,5 procenta całkowi-
tych miesięcznych poborów.
W czerwcu 1927 roku ogłoszono,
że komitet dysponuje około
200 tysiącami złotych, co ozna-
czało, że rokrocznie na jego kon-
to mogło wpływać mniej więcej
400 tysięcy złotych. Była to su-
ma niemała, ale biorąc pod uwa-
gę fakt, że koszt budowy nowo-
czesnego okrętu podwodnego
średniej wielkości wynosił około
10 milionów, zbiórka musiałaby
trwać minimum 25 lat, co sta-
wiało pod znakiem zapytania ce-
lowość akcji.
W 1933 roku zbieranie funduszy
na budowę okrętów dla floty wo-
jennej oraz koordynację działal-
ności poszczególnych instytucji
i osób uczestniczących w tej akcji
powierzono Lidze Morskiej i Kolo-
nialnej. W łonie tej organizacji
utworzono, pod nazwą Funduszu
Floty Narodowej, specjalny fun-
dusz mający charakter dobra pu-
blicznego. Pod koniec 1933 roku
dodatkową uchwałą Rady Mini-
strów wspomniany fundusz zmie-
nił nazwę na Fundusz Obrony
Morskiej (FOM) i w lutym 1934
roku ruszyła akcja zbiórkowa
FOM-u. Jej kapitałem początko-
wym było ponad 700 tysięcy zło-
tych, głównie ze składek z akcji
prowadzonej przez oddział LMiK.
Po 15 miesiącach istnienia FOM-u
udało się zebrać tyle pieniędzy,
że umożliwiło to złożenie zamó-
wienia na budowę okrętu pod-
wodnego oraz dokonanie na ten
cel pierwszych wpłat. 21 czerwca
1935 roku zarząd FOM-u oddał
zebrane około 5 milionów złotych
do dyspozycji rządu. Kwota ta
miała zostać przeznaczona na
jak najszybszą budowę okrętu
podwodnego. „Orzeł” został zwo-
dowany w 1938 roku. Rok póź-
niej brał udział w kampanii wrze-
śniowej. 

zastosowanej na okrętach typu 212, które
w tym czasie projektowano dla marynarki
wojennej Niemiec.
Francuzi natomiast mają w ofercie okręt
typu Scorpène. Do tej pory sprzedali cztery
tego typu jednostki. Dwie kupiło Chile, a po-
siadaczem kolejnych dwóch na początku tego
roku stała się Malezja. Cztery okręty zamó-
wiła także Brazylia.
Nie istnieje oficjalny cennik okrętów pod-
wodnych. Cena zawsze wynika z umowy mię-
dzy zamawiającym a kupującym. Można jed-
nak szacować, że jeden nowy podwodniak tej
klasy co opisane jednostki kosztuje około pół
miliarda euro. Jak mówi komandor Ogrodnik,
aby dywizjon mógł efektywnie wyko-
nywać zadania na misjach oraz w kra-
WSZYSTKIE ju, a także dobrze szkolić marynarzy,
marynarki w jego skład musiałyby wchodzić co
wojenne
na świecie
najmniej trzy, a najlepiej cztery jed-
coraz częściej nostki podwodne.
zaczynają
odgrywać role ZOSTANIE
policjantów.
TYLKO „ORZEŁ”
W 2000 roku Marynarka Wojenna
czyniła starania o zakup nowego
okrętu. Podjęto wówczas wstępne roz-
mowy z Norwegami na temat ewentu-
alnego przejęcia okrętów wycofywa-
nych ze służby Królewskiej Marynar-
ki Wojennej Norwegii. Oferta ta była
jedną z kilku rozważanych. W 2003
roku ostatecznie wycofano z linii
okręty typu Foxtrot, które zostały za-
stąpione przez Kobbeny. Polska Ma-
rynarka Wojenna przejęła ostatnie po
to, by zapewnić ciągłość wyszkolenia
i utrzymania załóg oraz aby uzyskać
czas na zakup nowych okrętów. Plany
rozwoju sił zbrojnych do 2018 roku
przewidują pozyskanie jednej takiej
jednostki po 2015 roku. Jeśli to się
nie uda, po wycofaniu Kobbenów zo-
stanie tylko samotny „Orzeł”. On też
nie będzie służył wiecznie. 

14 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 A R M I A

nxwhf}qdrfkurqdsu}hgsu}hqlnlhplqirupdfmlmhvwv}f}hj¥oqlhzd¸q|psdudphwuhpgodxu}Œg}h¡
whohnrpxqlndf|mq|fkz|nru}|vw|zdq|fksu}h}vl |}eurmqhârujdqdz dg}|rud}âxu}˜g|dgplqlvwudfmlsxeolf}qhmÝ
 óÝ
Ýzudnrzlhrgzlhoxodwvshfmdol}xmhvl˜zsurgxnfmldsdudw¥zwhohirqlf}q|fkvshfmdoq|fk
}dshzqldmŒf|fkwdnŒvnxwhf}qŒlqlh}dzrgqŒrfkurq˜su}hgsu}hqlnlhplqirupdfmlÝ

nwxdoqlhsurgxnrzdqhvŒwu}|w|s|dsdudw¥zwhohirqlf}q|fkvshfmdoq|fkÞ
Ëðgâ
óËðsl
ñÌ
Þ

óËðsmhvwwhohirqlf}q|pdsdudwhpvshfmdoq|pdqdorjrz|pâzz|nrqdqlxsrorz|pÝ
u}h}qdf}rq| mhvw god }dshzqlhqld  Œf}qr«fl qd zv}|vwnlfk vwrsqldfk grzrg}hqldÝ

sdudwmhvwsu}|vwrvrzdq|grzvs¥ sudf|}fhqwudodplrqdsl˜flx}dvlodqldrgËÍgr
ÏÓsu}h}mhgqrñoxegzxñwrurzŒolql˜ndeorzŒruh}|vwdqfmlgrÊnΩÝ
sdudw
ñËðsfhñ
fkxmhvl˜grgdwnrz|plvshf|ilf}q|plz d«flzr«fldplÞ
 pdrexgrz˜hohnwurkhuphw|f}qŒâ}dshzqldmŒfŒvsh qlhqlhz|pdjd¡rfkurq|su}hg
su}hqlnlhplqirupdfmlqd}hzqŒwu}dsdudwxâ
 xn dgdsdudwxqlh}dzlhudhohphqw¥zlqgxnf|mq|fkz|wzdu}dmŒf|fksrohhohnwurpdjqhñ
w|f}qhâ
 srvldgdsu}h Œf}qlnmhgqrwruógzxwruxpr¸olzldmŒf|sudf˜dsdudwxzxn dg}lhmhgqrñ
oxegzxñwrurz|pâ
 pdxn dgeorndg|xqlhpr¸olzldmŒf|nru}|vwdqlh}dsdudwxrvrerpqlhxsudzqlrq|pâ
 su}hsurzdg}dqdmhvwflŒj dnrqwurodvwdqxolqllsu}|rg r¸rq|pplnurwhohirqlhÝ
 zplnurwhohirqlhmhvwzexgrzdq|su}|flvnwdqjhqwd}zlhudmŒf|plnurirqzvwdqlhvsrñ
f}|qnrz|plrgeornrzxmŒf|jrsrqdfl«ql˜flxâ
r}zlŒ}dqlhdsdudwxxz}jo˜gqldgrgdwnrzrvshf|ilf}qhz|pdjdqldvwdzldqhxu}Œg}hñ
qlrphnvsordwrzdq|pzzduxqndfksrorz|fkõjuxsdÐó
lzhg xjñÓÏñ

ÊÓÌöÝrw|fkf}dvrzdhnvsordwdfmdw|fkdsdudw¥zzwuxgq|fkzduxqndfksrorz|fkzw|p
u¥zqlh¸qdplvmdfkzrmvnrz|fkzsh qlsrwzlhug}l dz|vrnŒixqnfmrqdoqr«ur}zlŒ}d¡
whfkqlf}q|fkwhjrdsdudwxÝ

óËðgmhvwdqdorjrz|pdsdudwhpnr¡frz|pvshfmdoq|pâsu}h}qdf}rq|pgrvwrvrzdñ
qldzvwdfmrqduq|fkplhmvfdfksudf|rv¥eixqnf|mq|fknru}|vwdmŒf|fk}z|g}lhorqhmqlh}doh¸ñ
qhmvlhfl Œf}qr«flÝsh qldrqsrgreqhz|pdjdqldmdndsdudw
ñËðsâdohsu}h}qdf}rq|
mhvwgrvwrvrzdqldzsrplhv}f}hqldfklgr Œf}qr«flvwdfmrqduqhm

dmqrzv}|pur}zlŒ}dqlhp}whmg}lhg}lq|mhvwdsdudw
whohirqlf}q|vshfmdoq|
ñÌ
Ýrvldgdrqpd rñjdedñ
u|wrzŒrexgrz˜znv}wd flhplnurwhohirqxÝ|srvdñ
¸rq|mhvwzsrg«zlhwodq|z|«zlhwodf}flhn rnu|vwdolf}ñ
q|gzxzlhuv}rz|lsrg«zlhwodqhsu}|flvnlnodzldwxu|Ý
v}wd wdsdudwxxpr¸olzldur}prz˜}qd r¸rq|pkh ñ
phpqdj rz˜Ý
rvw˜sgrdsdudwxgodrv¥exsudzqlrq|fkuhdol}rzdñ
q|mhvw}dsrprfŒÍf|iurzhjrkdv d}nodzldwxu|Ý

sdudwvsh qldu¥zqlh¸zv}|vwnlhz|pdjdqldlixqnñ
fmhuhdol}rzdqhsu}h}dsdudw|
ñËðsl
ñËðgÝ

urgxfhqwdsdudw¥z
Þ ñÝ
Ý

xoÝxehovndÊÍâÌÓñÓÓÌudn¥zâwhoÞăÍÑÊËÏÌÌÒÏÏÏâzzzÝwhorvÝfrpÝso
 N A C E L O W N I K U

Niech żyje
16
rezerwa
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
 A R M I A
Z generałem dywizji ANDRZEJEM
WASILEWSKIM o potencjale
tkwiącym w rezerwistach
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: Czy to Pan odpo-
wiada za powodzenie budowy Narodowych
Sił Rezerwy?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Zarząd Orga-
nizacji i Uzupełnień SGWP jest instytucją
odpowiedzialną za proces formowania NSR
oraz kierowanie nimi od strony personalnej.
Jesteśmy w stanie sprostać zadaniu, mając
znakomitych fachowców w zarządzie i zespo-
le do spraw profesjonalizacji. Ale jest to
przedsięwzięcie o takim znaczeniu i rozmia-
rze, że nie waham się powiedzieć, iż odpo-
wiada za nie cały resort.
POLSKA ZBROJNA: Auto-
rzy pierwszego strategicznego
przeglądu obronnego, propo- Zamierzamy
nując utworzenie NSR, suge-
rowali powołanie komórki, precyzyjnie
która pokieruje tymi siłami
i zadba o interesy żołnierzy
monitorować
rezerwistów. tworzenie NSR,
ANDRZEJ WASILEWSKI:
Zarządzanie NSR wpisuje się korygując w razie
w istniejący system dowodzenia
i kierowania wojskami. Dlatego
potrzeby każde
nie zamierza się ustanawiać ani uchybienie
odrębnego szefostwa, ani pełno-
mocnika ministra obrony do spraw NSR.
POLSKA ZBROJNA: Czym NSR będą się
różniły od obrony terytorialnej?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Różnica jest za-
sadnicza. NSR nie zostały zaprojektowane jako
wyodrębniony organizacyjnie komponent sił
zbrojnych. Stanowią nowy sposób uzupełniania
osobowego jednostek wojskowych, wydzielo-
nych w nich pododdziałów i konkretnych stano-
wisk, przeznaczonych do obsadzenia rezerwi-
stami, z którymi zawarte zostaną kontrakty
i którzy dostaną przydziały kryzysowe.
POLSKA ZBROJNA: Prezydent podpisał
18 września nowelę ustawy o powszechnym
obowiązku obrony. Politycy zapalili zatem
zielone światło dla NSR. I co teraz?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Po prostu na-
sze działanie będzie legalne. Gdy zakończy-
my opracowanie rozporządzeń wykonaw-
FOT. SYLWIA GUZOWSKA
czych do ustawy, staniemy przed jeszcze
większym wyzwaniem niż legislacja: przeło-
żeniem pomysłów, wprawdzie starannie za-
projektowanych, ale wciąż teoretycznych, na
praktykę w koszarach.
POLSKA ZBROJNA: Dowódcom przyda-
dzą się wytyczne, jak tę ustawę interpreto-
wać. Pamiętam wdrażanie nowej pragma-
tyki w 2004 roku – żołnierze różnie rozu-
mieli jej zapisy. I były kłopoty.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Chcemy przy-
gotować kompendium wiedzy na temat usta-
wy w postaci spisu wszystkich pytań, jakie
mogą nasunąć się dowódcom i komendan-
tom WKU, i udzielić na nie odpowiedzi. Już
prowadzimy warsztaty szkoleniowe i gry de-
cyzyjne dla wszystkich szczebli. Myślimy
o zajęciach instruktorsko-metodycznych,
pokazach, szkoleniach, podczas których po-
staramy się przeka-
zać dowódcom pro-
cedury korzystania
z dobra, jakie im po-
wierzymy. To oni bę-
dą podmiotami
w procesie tworzenia
NSR. Oni zdecydują,
jakie stanowiska
przeznaczą dla rezer-
wistów. Nikt im z gó-
ry ani specjalności,
ani ludzi nie narzuci.
POLSKA ZBROJNA: Nie będzie ingeren-
cji? Nie wyobrażam sobie, aby dowódcy
mieli aż taką autonomię w kształtowaniu
struktury jednostek.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Dowódcy
przedstawiają potrzeby wynikające ze stawia-
nych przed ich jednostkami zadań, a system
uzupełnień odgrywa wobec nich rolę służeb-
ną. Ich głos jest najważniejszy. My mamy być
bezpiecznikiem dla przedsięwzięcia – musi-
my patrzeć, czy przestrzegane jest prawo,
w tym limity finansowe.
POLSKA ZBROJNA: Jakie będą koszty
rozruchu NSR?
ANDRZEJ WASILEWSKI: W projekcie
budżetu MON na 2010 rok wydatki związane
z NSR zaplanowano na odpowiednim pozio-
mie, z czego na wypłatę świadczeń dla pra-
codawców zarezerwowano połowę przewidy-
wanej sumy. Faktyczny poziom wydatków
związanych z utrzymywaniem NSR zależeć
będzie od przyjętego limitu powołań na ćwi-
czenia wojskowe, wysokości indywidualnego
wynagrodzenia poszczególnych żołnierzy
NSR oraz wysokości przeciętnego miesięcz-
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 17
 N A C E L O W N I K U
nego wynagrodzenia w sektorze przedsię-
biorstw, których na obecnym etapie nie spo-
sób jednoznacznie określić. Pełne obciąże-
nie finansowe z tego tytułu nastąpi w 2011
roku.

POLSKA ZBROJNA: Czy dlatego formo-

wanie NSR rozłożono na dwie fazy?
W 2010 roku miałoby być do 10 tysięcy
rezerwistów na kontraktach, a w 2011 ro-
ku do 20 tysięcy.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Zamierzamy
precyzyjnie monitorować tworzenie NSR.
Będziemy cały czas sprawdzać, czy dążymy
do celu i korygować każde uchybienie.

POLSKA ZBROJNA: Żołnierze NSR bę-

dą dzieleni między rodzaje i komponenty
sił zbrojnych. W jaki sposób?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Najwięcej
żołnierzy NSR dostaną Wojska Lądowe.

POLSKA ZBROJNA: Za to Wojska Spe-

cjalne, Żandarmeria Wojskowa, Marynar-
ka Wojenna nie chcą u siebie NSR-owców.
ANDRZEJ WASILEWSKI: W tej chwili
nie dostrzegają potrzeby ich pozyskania. Ale
jestem przekonany, że wystąpią o przyzna-
nie limitu przyjęć w następnych latach. Za-
pewne zechcą pozyskać żołnierzy o specjal-
nościach, które nie są armii niezbędne na co
dzień. My jesteśmy otwarci i nie robimy wy-
łączności – każdy rodzaj sił zbrojnych, o ile
będzie potrzebował, dostanie limit stano-
wisk dla żołnierzy NSR.

POLSKA ZBROJNA: Gdzie konkretnie

trafią pierwsi żołnierze nowej rezerwy?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Do jednostek
mających zadania związane z sytuacjami
kryzysowymi. To mają być tacy żołnierze,
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ (2)

których obecność w codziennym szkoleniu

jednostek wojskowych nie jest konieczna,
natomiast mają oni wyszkolenie i umiejęt-
ności przydatne do wypełniania określonych
zadań. Szczególnie zależy nam na rezerwi-
stach posiadających deficytowe specjalności
lub umiejętności, zwłaszcza na personelu
medycznym, tłumaczach, prawnikach, psy-
chologach, mediatorach, analitykach, infor-
matykach i specjalistach od bezpieczeństwa kandydatów o wymaganych kwalifi- pozostawać w dyspozycji między in-
systemów teleinformatycznych, inżynierach, REZERWIŚCI kacjach na najbliższym terenie. nymi w przypadku wystąpienia real-
będą musieli być
specjalistach public relations i CIMIC oraz dostępni dla nych zagrożeń kryzysowych zarówno
działań psychologicznych. dowódców na POLSKA ZBROJNA: A skąd po- w kraju, jak i za granicą.
każde wezwanie: winno się wywodzić najwięcej żoł-
POLSKA ZBROJNA: Siłą rzeczy wojsko telefoniczne, nierzy NSR? POLSKA ZBROJNA: Czy nie bę-
e-mailowe czy
musi pogodzić się z tym, że nabór rezer- listowne. ANDRZEJ WASILEWSKI: Sądzę, dzie to za trudne do osiągnięcia?
wistów ochotników będzie miał charakter że zdecydują o tym potrzeby konkret- Jedne jednostki mogą cieszyć się
terytorialny. nych jednostek. Nabór będzie równo- wśród ochotników większą popu-
ANDRZEJ WASILEWSKI: Jest to uza- legle dotyczył kandydatów o różnym larnością niż inne, poza tym wciąż
sadnione względami operacyjnymi, logi- poziomie wykształcenia i kwalifika- na zachód od Wisły mamy ich wię-
stycznymi oraz społecznymi. Pozyskanie cjach, a więc będących oficerami, cej niż na wschodzie.
chętnych spoza danego województwa będzie podoficerami i szeregowymi. Te oso- ANDRZEJ WASILEWSKI: Nie
dopuszczalne jedynie w przypadku braku by, podpisując kontrakt, zgodzą się myślimy kategoriami popularności.

18 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


O tym, gdzie będą przyjęcia, przesądzą za-
dania jednostek i czasy osiągania gotowości
do ich wykonania. Bo ci rezerwiści będą
musieli być dostępni dla dowódców „na
gwizdek”. W zarządzie jesteśmy dobrej my-
śli. To się uda. Wie pan, że w pewnych rejo-
nach Polski mężczyzna nie weźmie ślubu,
jeśli nie był w wojsku?
POLSKA ZBROJNA: Tu Pan Generał
przesadza. Czasy się zmieniły.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Skądże. Mie-
liśmy niedawno przypadki, że rekrutów do
jednostki przywozili ojcowie, prosząc:
A R M I A
„Wcielcie ich, bo się nigdy nie ożenią, bo
u nas tylko po wojsku jest się kwalifikowa-
nym obywatelem”. Albo dlatego, że taka
jest tradycja rodzinna.
POLSKA ZBROJNA: A ten „gwizdek” to
będzie telefoniczny, e-mailowy czy listowny?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Zostawimy to
w gestii dowódców. Oni najlepiej będą wie-
dzieli, kiedy i jakich specjalistów im potrze-
ba. Oni też będą decydować, na jaki okres
podpiszą kontrakty z ochotnikami, lecz za ich
plecami wciąż będą stały wojskowe komendy
uzupełnień i wojewódzkie sztaby wojskowe.
Kandydaci
D o służby w Narodowych Siłach Rezerwy
będą mogły kandydować osoby pełno-
letnie, niekarane sądownie za przestęp-
stwa umyślne, mające obywatelstwo pol-
skie, legitymujące się wykształceniem
i stanem zdrowia na poziomie podobnym
do kryteriów przewidzianych dla żołnierzy
zawodowych. 
Kontrakt
Z awarcie kontraktu nastąpi z tymi ochotni-
kami, którzy spełnią między innymi nastę-
pujące warunki: będą mieli wymagany stan
zdrowia oraz orzeczenie wojskowej pracowni
psychologicznej o braku przeciwwskazań do
pełnienia czynnej służby wojskowej, a także
zaliczą sprawdzian z wychowania fizycznego
zorganizowany przez dowódcę jednostki. W
przypadku niektórych stanowisk zawarcie
kontraktu będzie uzależnione od posiadania
poświadczenia bezpieczeństwa. 
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Mają pilnować
zasilania jednostek żołnierzami NSR. Zadba-
my, aby terenowe organy administracji woj-
skowej realizowały to zadanie skutecznie
i sprawnie. Żeby dostarczały najlepszych
i zdecydowanych do służby kandydatów, zuży-
wając jak najmniej środków do ich rekrutacji.
POLSKA ZBROJNA: Jednocześnie przy-
mierzacie się do likwidacji niektórych ko-
mend. Jak to pogodzić?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Planujemy in-
tegrację WKU. Mniejsze komendy zostaną
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ (2)
Niewykluczone, że błyskotliwy obywatel, który zacznie służbę w NSR, po latach – gdy przeniesie się do służby czynnej – zostanie generałem.
przejęte przez większe. Tempo inte-
gracji będzie wprost proporcjonalne
do stopnia funkcjonowania systemu
informatycznego Spirala-ZINT, wspo-
magającego ewidencję zasobów oso-
bowych. Musimy mieć absolutną pew-
ność, że nie utracimy danych groma-
dzonych latami przez WKU i WSzW.
One służą nie tylko wojsku – spełniają
też funkcję użyteczną dla obywateli,
pomagają zdobyć świadectwa służby,
udokumentować pobyt w jednostce,
załatwić sprawy roszczeń. Muszą być
zatem dostępne.
POLSKA ZBROJNA: Zapewne
w pierwszej turze rekrutacji będą
dominować ci rezerwiści, którzy nie
zdążyli zaciągnąć się do służby
czynnej przed wstrzymaniem nabo-
ru szeregowych. Nie zawiodą się?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Bę-
dziemy korzystać z zasobów żołnie-
20 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
rzy rezerwy, czyli ze zwolnionych
zawodowców i tych po służbie kan-
dydackiej, a także z żołnierzy służby
zasadniczej. W 2011 roku uruchomi-
my służbę przygotowawczą – dla
tych, którzy nie składali przysięgi
wojskowej. Gdy zasoby żołnierzy re-
zerwistów będą topniały, to będzie-
my rekrutować coraz więcej ochotni-
ków cywilów.
POLSKA ZBROJNA: Zatem to
wojskowe komendy uzupełnień bę-
dą prowadzić rekrutację i promo-
cję służby w NSR.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Pro-
mocja będzie ograniczona, adreso-
wana imiennie do konkretnych osób.
Nie musimy kontaktować się z na-
szymi rezerwistami poprzez billbo-
ardy. Od kilku lat nasze wysiłki
są skierowane na uzupełnienie da-
nych w systemie informatycznym
Spirala-ZINT, w którego bazach mamy dane
o zasobie rezerwistów. Jeśli będzie potrzeba
znaleźć kandydatów o określonych specjalnoś-
ciach, z odpowiednim wykształceniem
i w konkretnym stopniu wojskowym, to dzięki
temu systemowi będziemy potrafili ich wyty-
pować i zaoferować im służbę w NSR.
POLSKA ZBROJNA: Ale można będzie
też zgłosić się samemu, na ochotnika?
Obowiązek ANDRZEJ WASILEWSKI: Chętni, którzy
obrony jest
sprawą nie tylko posiadają przeszkolenie wojskowe, powinni
obywateli, pozostawać w kontakcie z najbliższą WKU
ale także i na początku 2010 roku złożyć do wojsko-
przedsiębiorców
wego komendanta uzupełnień wniosek
i pracodawców.
o przyjęcie do służby w NSR. Będą wów-
czas musieli przedstawić świadectwo (dy-
plom) ukończenia szkoły (studiów) wraz
z życiorysem, skróconym odpisem aktu uro-
dzenia, zaświadczeniem z Krajowego Reje-
stru Karnego oraz inne dokumenty, które
ich zdaniem wpłyną na wyniki postępowa-
nia rekrutacyjnego.
 A R M I A

POLSKA ZBROJNA: A jeśli pojawią się
w WKU cywile bez przeszkolenia wojsko-
wego, czeka ich odmowa?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Poczekają
do 2011 roku, kiedy rozpocznie się nabór do
służby przygotowawczej. Poprowadzą go woj-
skowi komendanci uzupełnień po analizie po-
trzeb, przydzielonych limitów oraz możliwo-
ści szkoleniowych wobec osób, które podczas
kwalifikacji wojskowej uzyskały kategorię
zdolności do służby wojskowej „A”.
POLSKA ZBROJNA: Czy będzie obowią-
zywała zasada „kto pierwszy, ten lepszy”?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Postępowanie
rekrutacyjne, tak jak w przypadku służby
kandydackiej, będzie miało charakter kon-
kursowy, uwzględniający limi-
ty stanowisk. Kandydaci na
żołnierzy NSR będą przedsta-
Postępowanie
wiani dowódcom jednostek,
mających wakaty, przez ko-
rekrutacyjne
mendantów WKU. Jeśli będzie będzie miało
kilku kandydatów na jedno sta-
nowisko, dowódca wybierze te-
charakter
go, którego uzna za odpowied-
niego. Po przeprowadzeniu po-
konkursowy,
stępowania kwalifikacyjnego uwzględniający
podpisze z nim kontrakt.
limity
POLSKA ZBROJNA: Czy
narzucicie WKU i dowódcom
stanowisk
20 tysięcy żołnierzy NSR. Zmieni się organi-
zacja wielu jednostek, choćby z powodu ich
połączenia. Nie trzeba więc będzie powoły-
wać tak wielu rezerwistów.
POLSKA ZBROJNA: Czy służba w NSR
będzie zaliczana byłym żołnierzom zawo-
dowym do wysługi emerytalnej?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Chcemy nią
zainteresować byłych żołnierzy, którzy w wy-
niku reorganizacji wojska lub z innych powo-
dów odeszli z armii, a mają przydatne kwali-
fikacje i umiejętności. Z myślą o tych, któ-
rych emerytura jest niższa od górnej granicy
(75 procent) podstawy wymiaru, przewiduje-
my mechanizm doliczania czasu czynnej
służby w NSR do tej podstawy.
POLSKA ZBROJNA: To
może być hit!
ANDRZEJ WASILEW-
SKI: To będzie korzystne
dla takich żołnierzy. Liczy-
my, że ta zachęta pomoże
obsadzić wakaty w deficy-
towych specjalnościach,
choćby w przypadku perso-
nelu medycznego w kon-
tyngentach wojskowych.
POLSKA ZBROJNA:
A zachęty dla innych kan-
tyczne po powrocie ze służby poza granicami.
Jeśli chodzi o pieniądze, dostaną uposażenie
za każdy dzień faktycznej służby z tytułu od-
bywania ćwiczeń, pełnienia okresowej służby
wojskowej oraz służby przygotowawczej. Bę-
dzie im przysługiwać także dodatek motywa-
cyjny za uzyskanie odpowiedniej klasy spe-
cjalisty, prawo do nagród z tytułu wzorowego
wykonywania zadań służbowych i zwrot róż-
nicy między wynagrodzeniem z tytułu zatrud-
nienia uposażeniem w czasie służby czynnej,
jeżeli otrzymywane uposażenie wypłacane
jest w niższej wysokości. Dostaną również
świadczenia w naturze – w czasie służby: bez-
płatne zakwaterowanie zbiorowe, bezpłatne
umundurowanie i wyekwipowanie wojskowe
lub równoważnik pieniężny, a także bezpłatne
wyżywienie.
POLSKA ZBROJNA: Lista jest spora.
Najważniejsze jest chyba to, czy ochrona
przed zwolnieniem przez pracodawcę bę-
dzie przysługiwać na czas służby czynnej
czy na cały okres kontraktu w NSR?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Konstruując
założenia do służby w NSR, przyjęliśmy, że
żołnierzami NSR będą głównie osoby mające
nawiązany stosunek pracy. Na ogół w rela-
cjach pracodawca–pracownik stroną silniej-
szą jest pracodawca, dlatego dla grupy oby-
R E K L A M A

terminy, których mają prze- dydatów?

strzegać, aby rekrutacja szła zgodnie
z harmonogramem? Szeregowi zawodowi
uskarżali się, że w ich przypadku procedu-
ry powołania do służby zajmowały pół ro-
ku i więcej.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Do tej pory
terminy wcieleń żołnierzy służby zasadniczej
były określane rozporządzeniami MON
i z tego powodu dowódcy byli uprzednio
przygotowani do przyjęcia konkretnej liczby
rekrutów. Teraz role się odwrócą – to oni bę-
dą inicjatorami pozyskania rezerwistów. Gdy
w jednostce wyniknie potrzeba pozyskania
żołnierzy na wakujące stanowiska, zgłoszą ją
do najbliższego WKU, które zajmie się do-
braniem kandydatów spełniających warunki
zapisane w kartach opisu konkretnych stano-
wisk. Sądzę, że potrzeby uzupełnieniowe bę-
dą rozłożone w czasie, bo pojawią się wtedy,
gdy zwolnią się stanowiska.
POLSKA ZBROJNA: A gdy dowódcy za-
czną zgłaszać za duże potrzeby, co wtedy?
Odwiedziłem dywizjon rakietowy, który
jest kadrowo ukompletowany w połowie.
Potrzebowałby stu żołnierzy NSR.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Struktura eta-
towa i liczebność stanowisk jest dziś większa
niż ta, którą mamy osiągnąć do końca 2012
roku, gdy siły zbrojne w czasie pokoju będą
mieć do 120 tysięcy stanowisk, w tym do
ANDRZEJ WASILEWSKI: Sądzę, że
przygotowany katalog uprawnień i zachęt
dla żołnierzy NSR, uwzględniający możli-
wości resortu obrony, będzie motywował do
służby. Obejmuje on gwarancje stabilności
zawodowej (urlopowanie na czas służby
w NSR przy zachowaniu praw do awansu,
nagród, urlopów, ochrony socjalnej), wlicza-
nie do wysługi pracowniczej czasu służby;
opłacanie składek ZUS w okresie pełnienia
służby czynnej. Proponujemy też pomoc
edukacyjną: możliwość, w czasie służby
wojskowej, udziału w różnych formach szko-
lenia i kształcenia na koszt wojska, dofinan-
sowanie kosztów studiów lub nauki, stażu,
kursu albo specjalizacji w dziedzinach
wymagających takich kwalifikacji, na zasa-
dach przewidzianych dla żołnierzy zawodo-
wych.
POLSKA ZBROJNA: Mogą liczyć na
świadczenia zdrowotne i pieniężne? One
najbardziej przemawiają do ludzi.
ANDRZEJ WASILEWSKI: Takie świad-
czenia też będą im przysługiwać w czasie
czynnej służby na zasadach dotyczących
żołnierzy zawodowych. Będą to: opieka
medyczna i stomatologiczna, zaopatrzenie
w produkty lecznicze i świadczenia zdrowot-
ne, bezpłatne badania i szczepienia profilak-
tyczne, a także turnusy leczniczo-profilak-

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 21

 N A C E L O W N I K U
wateli ochotniczo spełniających obowiązki
służby wojskowej w NSR przewidujemy
ochronę stosunku pracy przez cały okres, na
który podpiszą kontrakt.
POLSKA ZBROJNA: Co na to pracodaw-
cy? Zbadaliście ich reakcje?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Pierwsze kon-
takty z organizacjami pracodawców nawiąza-
liśmy w czerwcu 2007 roku, podczas opraco-
wywania założeń projektowanego systemu
rekompensat dla pracodawców zatrudniają-
cych żołnierzy NSR. Ich oczekiwania doty-
czyły tworzenia warunków materialnych, mo-
tywujących do zatrudniania żołnierzy rezer-
wy oraz zwalniania tych żołnierzy do wyko-
nywania zadań w jednostkach. Organizacje
pracodawców liczyły też na inne uprawnie-
nia, jak częściowe finansowanie przez pań-
stwo składek emerytalno-
rentowych, świadczeń
chorobowych czy wypad- Nabór będzie
kowych, a także ulg
i zwolnień podatkowych.
prowadzony
POLSKA ZBROJNA:
przez wojskowe
Spełnienie wszystkich komendy
postulatów nie było moż-
liwe. Wiadomo, brak
uzupełnień,
pieniędzy.
ANDRZEJ WASILEW-
i właśnie z nimi
SKI: Obowiązek obrony powinni być
jest sprawą nie tylko oby-
wateli, ale także wszyst- w stałym
kich podmiotów prawa
w państwie, w tym przed-
kontakcie
siębiorców i pracodaw- zainteresowani
ców. Zgodnie z artykułem
84 konstytucji każdy jest tą formą służby
zobowiązany do ponosze-
nia ciężarów i świadczeń publicznych,
w tym podatków, określonych w ustawie.
Dlatego dotychczas pracodawcy ponosili
koszty związane ze zorganizowaniem za-
stępstwa pracowników powołanych do czyn-
nej służby wojskowej, w tym koszty wypła-
canych im z tego tytułu odpraw. Teraz po-
moc dla pracodawców zatrudniających żoł-
nierzy NSR obejmie rekompensatę faktycz-
nie poniesionych wydatków z tytułu zatrud-
nienia na czas pełnienia służby wojskowej
przez żołnierza rezerwy będącego pracow-
nikiem, nowego pracownika lub zorganizo-
wania innej formy zastępstwa.
POLSKA ZBROJNA: Czyli…
ANDRZEJ WASILEWSKI: W przelicze-
niu na jeden dzień odbywania ćwiczeń lub
pełnienia służby okresowej przez żołnierza
rezerwy kwota świadczenia dla pracodawcy
nie może być wyższa od 1/30 dwuipółkrotne-
go przeciętnego miesięcznego wynagrodze-
nia w sektorze przedsiębiorstw. Przyjęliśmy
takie rozwiązanie, bo nie narusza ono prawa
22 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
Unii Europejskiej zakazującego udzielania
przez państwo pomocy publicznej podmio-
tom gospodarczym. Nie zgadzamy się zatem
z pretensjami pracodawców, że po wejściu
w życie nowych przepisów to wyłącznie oni
będą ponosić koszty służby żołnierzy rezer-
wy. W rzeczywistości proponowane regula-
cje, obejmujące wypłaty rekompensat dla
pracodawców, w stosunku do dotychczas
obowiązujących w tym obszarze będą dla
nich korzystniejsze
POLSKA ZBROJNA: A gdy przyjdzie kry-
zys i potrzeba użycia dużych sił wojska?
ANDRZEJ WASILEWSKI: To już przera-
bialiśmy. Gdy była powódź na Dolnym Ślą-
sku w 1997 roku, to mechaników amfibii
PTS mieliśmy z całego kraju, właśnie rezer-
wistów.
POLSKA ZBROJNA: Wte-
dy nie budowano tylu dróg
i stadionów, ludzie nie rozjeż-
dżali się po Europie za lepiej
płatną pracą. Taki odzew ze
strony żołnierzy i pracodaw-
ców mógłby się dziś nie po-
wtórzyć.
ANDRZEJ WASILEWSKI:
Sądzę, że gdy zaistnieje potrze-
ba, to sam pracodawca skieruje
rezerwistów, którzy u niego
pracują, do akcji. Bo posiada-
nie takich żołnierzy wśród
swoich pracowników będzie
dla niego powodem do dumy.
Znamy takich przedsiębiorców
i dyrektorów, którzy chcieliby
być żołnierzami NSR, bo to dla
nich kwestia honoru, że potra-
fią być nie tylko szefami i właścicielami firm.
POLSKA ZBROJNA: Może są to ci, którzy
liczą na zawarcie kontraktów z wojskiem?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Nie chcemy
nikogo preferować. Liczymy na to, że żołnie-
rzami NSR zostaną i pracownicy administra-
cji państwowej, i lekarze, na których nam
obecnie zależy najbardziej, i pracownicy
przedsiębiorstw budowlanych.
POLSKA ZBROJNA: A może jakiś prezes
spółki giełdowej zostanie generałem?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Wyobrażam
sobie, że w konsekwencji rozwoju służbo-
wego błyskotliwy obywatel, który zacznie
służbę w Narodowych Siłach Rezerwy, po
latach – gdy przeniesie się do służby czyn-
nej – zostanie generałem. Prawo nie wyklu-
cza takiej możliwości.
POLSKA ZBROJNA: Czy żołnierze
NSR będą nosić na mundurach znaki
identyfikujące ich jako NSR-owców?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Żołnierze ci
będą wyposażani wyłącznie w umunduro-
wanie i wyekwipowanie polowe (ćwiczeb-
ne), takie samo jak przysługuje żołnierzom
zawodowym służącym w danej jednostce.
Ich wyróżnikiem będą noszone na umun-
durowaniu oznaki i odznaki, właściwe dla
tego rodzaju uzupełnienia sił zbrojnych
POLSKA ZBROJNA: Ale będą je mogli
trzymać w domach?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Byłoby to dla
nich kłopotliwe. Komplet umundurowania
polowego nie zmieści się nawet w wielkiej
walizie. Dlatego ich ekwipunek przechowy-
wany będzie w jednostkach lub w rejono-
wych bazach materiałowych.
POLSKA ZBROJNA: Jak sami rezerwiści
reagują na wasze plany?
ANDRZEJ WASILEWSKI: Jestem przeko-
nany, że utworzenie NSR przyczyni się do
ukształtowania nowego modelu relacji wojska
ze społeczeństwem. Stworzy także warunki do
aktywizacji organizacji rezerwistów i szersze-
go udziału Polaków w ćwiczeniach i kursach
oferowanych przez Komitet Narodowych Sił
Rezerwowych (NRFC) NATO. To ważne, bo
w drugiej połowie 2011 roku będziemy orga-
nizatorami kongresu NRFC, dysponując już
pierwszymi doświadczeniami z funkcjonowa-
nia NSR. Przyjedzie do nas ponad tysiąc re-
zerwistów z kilkudziesięciu państw, a zbiegnie
się to z prezydencją Polski w Unii Europej-
skiej. To honorowa sprawa, więc musimy się
do tego dobrze przygotować. 
WIZYTÓWKA
Generał dywizji
ANDRZEJ WASILEWSKI
W Sztabie Generalnym WP
w zarządach systemów or-
ganizacyjnych, zasobów
osobowych bądź uzupełnień służy od roku
2000. Wcześniej przez siedem lat zajmo-
wał się logistyką w 1 Dywizji Zmechanizo-
wanej, gdzie był szefem służb technicznych
i szefem logistyki – zastępcą dowódcy dy-
wizji. Krótko służył w sztabie Krakowskiego
Okręgu Wojskowego. Najdłużej był w Lubli-
nie, gdzie w 1976 roku, po promocji, trafił
do 5 Pułku Czołgów jako dowódca plutonu
remontowego. Tam awansował na stanowi-
sko szefa służb technicznych – zastępcy
dowódcy 7 Pułku Zmechanizowanego. Na
sztabowych odprawach często cytuje aneg-
doty, traktując je jako przerywnik w meryto-
rycznych dyskusjach. Należy do tych przeło-
żonych, którym podwładni mogą powie-
dzieć: „To nie jest tak, panie generale”,
a on wysłucha, co mają do powiedzenia.
Absolwent Wojskowej Akademii Technicz-
nej, Politechniki Lubelskiej i Akademii
Obrony Narodowej. 

KRZYSZTOF WILEWSKI
Pudło kontrolowane
Minęło cztery lata używania wyrzutni pocisków
rakietowych Spike przez polskie wojsko.
Przyszedł czas na oceny i wnioski.
D
wóch żołnierzy po odebraniu roz-
kazów błyskawicznie zajęło pozy-
cję w okopie. W kilkadziesiąt se-
kund rozstawili niewielką wyrzut-
nię i jeden z nich usadowił się przy urządze-
niach celowniczych, a drugi obok ubezpieczał
kolegę. Po chwili rakieta ze świstem pomknęła
w kierunku oddalonego o prawie cztery kilo-
metry celu. Rozległ się głuchy odgłos detonacji
i sylwetka wrogiego czołgu skryła się w dymie.
Pocisk, nie zmieniając lotu, wleciał w szarą
kurtynę. Usłyszeliśmy detonację rakiety. W tym
momencie tylko operator wyrzutni wiedział,
czy trafiła w cel. Minę miał nietęgą. Po chwili
było jasne dlaczego. Spike LR chybił.
TRAFIONY ZAKUP?
Polska była szóstym krajem, po Finlandii,
Izraelu, Holandii, Rumunii i Singapurze, który
zdecydował się kupić przeciwpancerne rakiety
Spike LR. Choć teraz mało kto o tym pamięta,
podpisanie w grudniu 2003 roku umowy z Ra-
faelem na dostawę 264 wyrzutni i 2675 poci-
sków Spike – LR Dual poprzedziły działania
A R M I A
niczym z opery mydlanej z końca lat dziewięć-
dziesiątych, kiedy to usiłowaliśmy kupić od
konsorcjum trzech izraelskich firm – Rafaela,
Elbitu i El-opu – przeciwpancerne pociski kie-
rowane NT-D.
Choć każdy serial, ze względu na liczbę
wątków, opowiada się bardzo trudno, ten moż-
na streścić następująco: po podpisaniu umowy
C O M M E N T
Generał brygady
FRANCISZEK KOCHANOWSKI,
szef wojsk rakietowych
i artylerii Wojsk Lądowych:
C entrum w Toruniu dużo już zrobiło,
aby podnieść jakość szkolenia, ale
czeka je jeszcze wiele pracy. Jeśli w przy-
szłości pozyskamy pociski o większym za-
sięgu, to kierunki prowadzenia ognia bę-
dą musiały zostać wydłużone, co będzie
wymagało modyfikacji granic bezpieczeń-
stwa. Myślimy też o tym, by jak najbar-
dziej urealnić operatorom wykonywanie
zadań bojowych.
FOT. ARCH. CSAIU
okazało się, że rakieta NT-D dopiero powstaje
i nasz rząd wycofał się z kontraktu. Twierdził,
że to, co popisano, było jedynie umową wstęp-
ną. Dziś możemy zaryzykować twierdzenie,
że dzięki paroletniemu opóźnieniu kupiliśmy
nowsze uzbrojenie (wybrany przez nas Spike
LR był nie tylko gotowym produktem, ale ra-
kietą najnowszej, trzeciej generacji – AFF,
Aim, Fire and Forget, czyli wyceluj, odpal
i zapomnij). Na przepychankach z Izraelczy-
kami ucierpiał jednak prestiż Polski.
Pierwsze rakiety zostały przekazane naszej
armii 16 listopada 2004 roku. Po miesiącach
szkoleń, 21 lutego 2005 roku, zaszczytu wy-
strzelenia pierwszego polskiego Spike’a do-
stąpił na poligonie pod Toruniem sierżant
Mariusz Arnista, a trafiony z odległości 2550
metrów wrak T-72 pokazały wszystkie krajo-
we stacje telewizyjne.
Pod koniec września 2009 roku na należą-
cym do Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbro-
jenia w Toruniu obiekcie szkoleniowym znów
pojawili się żołnierze z „pepekami”. Podczas
zorganizowanego przez Szefostwo Wojsk Ra-
kietowych i Artylerii Dowództwa Wojsk Lą-
dowych kursu instruktorsko-metodycznego
zaplanowano wystrzelenie aż trzech rakiet
Spike LR. Dla laika to mało, ale gdy uwzględ-
ni się, że miały to być pociski 18., 19. i 20.
kolejno odpalone przez naszych żołnierzy,
trzy sztuki to liczba wręcz szokująca.
Wspomniano na początku artykułu strzela-
nie osiemnastym pociskiem z kolei. Niestety,
podobnie jak w przypadku siedemnastego
(przeprowadzonego w czerwcu również na po-
ligonie pod Toruniem), nie udało się trafić. Jak
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 23
 W O J S K A L Ą D O W E
to możliwe, że rakieta naszpikowana elektro- w trakcie lotu zmienić cel na inny, ważniejszy, Masa pocisku
niką, której operator śledzi lot pocisku na bie- i go zniszczyć. 10,5 kg
żąco i może prowadzić ją jak po sznurku do Cele ustawiono w odległości około 2500
celu, nie trafia? metrów od wyrzutni. Chociaż jej operatorem Kaliber
131 mm
był jeden z najbardziej doświadczonych pepe-
SZKOLENIE DO POPRAWKI kowców w naszej armii, nie trafił w cel. Mini- Średnia
Generał brygady Franciszek Kochanowski, malnie chybił, ale wielu z obserwatorów tego prędkość
szef wojsk rakietowych i artylerii Wojsk strzelania odtrąbiło pudło. Winą za nie obar-
150 m/s
Lądowych, który kierował pięciodniowym czono zarówno rakietę, jak i pechowego żoł-
kursem w Toruniu i nadzorował wszystkie nierza. Generał Kochanowski wyjaśnił, że Kąt ostrzału
strzelania, z dużym spo- analizy wykazały, iż wina w płaszczyźnie
kojem przyjął pudło poci-
sku oznaczonego przez
Ostatnie strzelania nie leżała ani po stronie
żołnierza, ani pocisku:
pionowej
nas jako „18”. Ponieważ
każde strzelanie Spike
pokazały, że nowe „Zadanie tego typu moż-
na wykonać, gdy cele Kąt ostrzału
-10+30

LR jest rejestrowane (ob- pociski mogą znajdują się w odległości w płaszczyźnie

raz z kamery zamontowa-
nej w głowicy pocisku wymagać jeszcze ponad trzech, a najlepiej
około czterech kilome-
poziomej
drobnych
360
jest nagrywany i film trów. Tutaj zaś było to je-
można obejrzeć na moni- dynie dwa tysiące me- Minimalna
torze), już kilka minut po modyfikacji trów, co w praktyce dało odległość strzelania
strzelaniu znana była żołnierzowi jedynie czte- 200 m
wstępna diagnoza. Najprawdopodobniej ry sekundy na reakcję i zmianę jednego celu
w wyniku usterki technicznej rakieta po star- na drugi. Było na to za mało czasu”.
Maksymalna
cie zgubiła cel, a operator nie był w stanie odległość strzelania
przekierować jej ręcznie, bo pocisk nie re- POD LUPĄ 4000 m
agował na polecenia. Reakcja szefostwa wojsk rakietowych i arty- Maksymalna
„Zdarzają się niesprawności sprzętu. Każde lerii była natychmiastowa. Pod lupę wzięto za-
strzelanie jest analizowane i omawiane”, wy- równo programy szkolenia operatorów tych ra-
tolerowana
jaśniał generał. „Tam, gdzie jest awaria, anali- kiet, jak i obowiązujące w naszej armii instruk- prędkość wiatru:
za jest kilka razy dokładniejsza, bo musimy cje. Wnioski były jednoznaczne. Trzeba zmie- 50 km/h

być pewni, co się stało”. Jeśli potwierdzi się,
że przyczyną była usterka techniczna, produ-
cent zwróci naszej armii nową rakietę w ra-
mach gwarancji. Szef artylerzystów podkreślał
jednocześnie, iż dowodem na to, że bardzo
uważnie analizuje się każde strzelania, a już
szczególnie te nieudane, jest właśnie wrze-
śniowy kurs i aż trzy odpalenia ppk Spike.
Według generała, kurs to pokłosie czerwco-
wego strzelania, zorganizowanego w Toruniu
z okazji wizyty w naszym kraju członków klu-
bu użytkowników przeciwpancernych poci-
sków kierowanych Spike. Na potrzeby tej wi-
zyty, w której uczestniczyli również przedsta-
wiciele Rafaela, operator pocisków miał wy-
konać bardzo trudne zadanie ogniowe, pocho-
dzące z obowiązującego w naszej armii pro-
gramu szkolenia operatorów tych rakiet: na-
mierzyć cel, wystrzelić w jego kierunku,
nić zarówno zadania, które może realizować
obsługa wyrzutni, jak i program szkolenia ope-
ratorów ppk Spike.
Szefostwo wyjaśniło, że trwa również anali-
za, czy strzelań bojowych nie jest za mało.
„Oczywiście zdajemy sobie sprawę z tego, że
pociski Spike są drogie i liczba strzelań w ciągu
roku musi być ograniczona”, mówi generał
Kochanowski. „Trzeba jednak znaleźć odpo-
wiednie proporcje między liczbą godzin spędzo-
nych na trenażerach, a ilością zadań, które po-
winny być wykonywane pociskiem bojowym”.
Szef WRiA podkreślał, że niedługo ukaże się
poradnik operatora ppk Spike, a Dowództwo
Wojsk Lądowych rozważa także wydanie po-
radnika dowódcy plutonu, w którym oprócz
elementów technicznych znajdą się również
rekomendacje dotyczące taktyki użycia no-
wej broni. O tym, co jeszcze powinno zna-
Spik
Czas lotu
na maksymalną
donośność
26 s
leźć się w poradniku dla dowódców pluto-
nów, rozmawiano w czasie kursu w Toruniu
z szefami artylerii 11 Dywizji Kawalerii Pan-
cernej, 12 Dywizji Zmechanizowanej, 16 Dy-
wizji Zmechanizowanej oraz brygad posiada-
jących ppk Spike.
Artyleryjscy dowódcy popierają nie tylko
wydanie podręcznika poradnika, ale również
wprowadzenie zmian w kryteriach zdrowotnych

SPROSTOWANIE
W artykule „Dywizja remontowa”,
który ukazał się w „Polsce Zbroj-
nej” z 9 sierpnia 2009 roku, poda-
no, że Wojskowe Zakłady Motoryza-
cyjne SA w Poznaniu i Wojskowe Za-
kłady Mechaniczne SA w Siemiano-
wicach Śląskich „wolałyby jak naj-
szybciej znaleźć się w Grupie Bu-
mar” oraz że Wojskowym Zakładom
Mechanicznym SA w Siemianowi-
cach Śląskich i Wojskowym Zakła-
dom Motoryzacyjnym SA w Pozna-
niu „nie przypadła do gustu” kon-
cepcja konsolidacji firm byłych woj-
skowych przedsiębiorstw remonto-
wo-produkcyjnych. Te informacje są
nieprawdziwe, a autorzy artykułu
nie uzyskali ich od przedstawicieli
obu naszych spółek.
JANUSZ POTOCKI,
prezes zarządu WZM SA
w Poznaniu,
ADAM JANIK,
prezes zarządu WZM
w Siemianowicach Śląskich
OD AUTORA
Częścią dziennikarskiego rzemio-
sła jest korzystanie nie tylko z ofi-
cjalnych źródeł informacji, ale też
z wiedzy osób, które nie chcą być
ujawnione z imienia i nazwiska.
Tak było w przypadku artykułu „Dy-
wizja remontowa”. Użycie określe-
nia „przedstawiciele” mogło suge-
rować, że prezentujemy oficjalne
stanowiska WZM SA w Poznaniu
i WZM SA w Siemianowicach Ślą-
skich.
Zapewniam, że nie to miałem na
myśli. Jako dziennikarz szanuję za-
równo prawo do udzielania infor-
macji anonimowo, jak i prawo do
odmowy komentarza w danej spra-
wie, z którego w przypadku tego ar-
tykułu skorzystał szef WZM SA
w Poznaniu w rozmowie telefonicz-
nej z jednym ze współautorów arty-
kułu. To sprawiło, że musiałem
skorzystać z nieoficjalnych źródeł.
KRZYSZTOF WILEWSKI

24 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 A R M I A

Masa pocisku
z pojemnikiem
13,3 kg

Średnica
pojemnika pocisku
131 mm
Powiększenie Długość pojemnika
celownika pocisku z (bez)
optycznego kołpakami
x 10
ochronnymi
Pole widzenia 1140 (1050) mm

Masa celownika
trójnogu optycznego
2,8 kg 5
Powiększenie
układu optycznego
głowicy
x 10

Masa celownika Masa baterii

termowizyjnego 1,1 kg
4,0 kg
Czas aktywowania
celownika Masa wyrzutni
termowizyjnego

ke LR
5,1 kg
12 min
Pola widzenia
celownika
termowizyjnego
6 x 4,5 oraz 2 x 1,5
Koszt pocisku
100 tysięcy dolarów

w stosunku do kandydatów na operatorów

ppk Spike. Argumentują, że zestaw dużo waży,
a dźwigający go żołnierz musi nie tylko szybko
wycelować i odpalić pocisk, ale równie błyska-
wicznie opuścić stanowisko ogniowe. Gdy do-
dać do tego, że na współczesnym polu walki za-
zwyczaj jest wiele celów do zniszczenia i na
zmęczonym dźwiganiem zestawu operatorze
często będzie spoczywać decyzja, który z nich
zniszczyć, to widać, że musi to być osoba o wy-
jątkowych cechach psychofizycznych.
Trzy generacje
 Pierwsza: rakiety sterowa-
ne ręcznie (wycofane już
z użytkowania);
 Druga: rakiety sterowane
półautomatycznie – amery-
kańskie pociski typu TOW,
francusko-niemieckie HOT
i Milan oraz radzieckie
Fagot;
 Trzecia: do tej grupy zali-
cza się rakiety, które po wska-
zaniu celu przez operatora sa-
me naprowadzają się w trak-
cie lotu na cel na podstawie
sygnatury optycznej lub ter-
malnej. Poza produkowaną
przez Rafaela rodziną rakiet
Spike do ppk trzeciej generacji
zalicza się amerykańskie Jave-
liny oraz europejskie pociski
Milan. 

DOBRY WYBÓR?
Żołnierzy powinny ucieszyć zmiany, jakie
zapowiedział generał Kochanowski. Choć
szefostwo WRiA DWL zdaje sobie sprawę, że
Spike kosztuje niemało (i także dlatego za uto-
pijne należy uznać wszystkie pomysły wysła-
nia wyrzutni do Afganistanu, bo nie mamy ta-
kiego budżetu obronnego jak chwalący się
skutecznością Spike’ów w walce z talibami
Holendrzy), to obiecuje, iż będzie więcej strze-
lań bojowych niż do tej pory.
Wrześniowy kurs w Toruniu pokazał, że nie
są to czcze obietnice. Bojowe zadania były
trudne – strzelanie z zakłóceniami, na termo-
wizji ze zmianą celu oraz strzelanie do celu
poruszającego się. Niestety, trafiono tylko na
„termo”; niszczenie celu w ruchu również za-
kończyło się awarią rakiety, która po kilku se-
kundach straciła łączność z operatorem.
Dzięki wnioskom z ich wykonania będzie
można opracować lepsze programy szkole-
niowe i zmodyfikować zadania, jakie powie-
rzone zostaną obsługom Spike’ów na polu
walki. Czy możemy teraz ocenić, że w 2003
roku dokonaliśmy dobrego wyboru? Patrząc
na wydłużającą się listę krajów użytkują-
cych Spike LR, moglibyśmy to potwierdzić.
Lepiej jednak wstrzymać się z tym parę lat.
Ostatnie strzelania pokazały bowiem, że no-
we pociski mogą wymagać jeszcze drob-
nych modyfikacji. 

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 25

 W O P

Zimny prysznic
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER

Wojskowi strażacy są nieodpowiednio wyposażeni

i jest ich za mało – wynika z kontroli NIK przeprowadzonej w 2008 roku.

I
nspektorzy Najwyższej Izby
Kontroli, mimo wykazanych
problemów, pozytywnie ocenili
działalność Wojskowej Ochro-
ny Przeciwpożarowej (WOP) – za-
równo przygotowanie do akcji ratow-
niczo-gaśniczych, jak i współdziała-
nie z jednostkami Państwowej Straży
Pożarnej. Warto o tym wiedzieć, bo
w latach 2007–2008 wojskowe straże
pożarne interweniowały ponad 61 ty-
sięcy razy.
PONIŻEJ NORM
Inspektorzy NIK odwiedzili 13 jed-
nostek Wojskowej Ochrony Przeciw-
pożarowej, czyli Inspektorat WOP,
cztery delegatury WOP oraz osiem jed-
nostek wojskowych, w których funkcjo-
nowały wojskowe straże pożarne.
Kontrola wykazała, że wyposażenie
w sprzęt pożarniczy i specjalistyczny nie speł-
niało norm MON. Strażacy mieli za dużo samo-
chodów ratowniczo-gaśniczych typu średniego
i ciężkiego, przyczep gaśniczych, aparatów po-
DZIŚ WOJSKOWE wietrznych nadciśnieniowych i środka piano-
STRAŻE chronią twórczego. Brakowało im natomiast lotnisko-
jedynie połowę
z 1663 obiektów,
wych samochodów ratowniczo-gaśniczych,
które tego przenośnych działek wodno-pianowych, agre-
wymagają. gatów prądotwórczych, sprzętu do ochrony dróg

26 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 A R M I A

Przeciwpożarowy Hercules
Wydatki MON na ochronę
przeciwpożarową systematycznie rosną.

R esor t obrony
w 2007 roku kupił
samochody ratowniczo-
w samochody ratowni-
czo-gaśnicze wraz
z ukompletowaniem
w sprzęt pozwalający
na prowadzenie profe-
sjonalnych szkoleń po-
-gaśnicze oraz sprzęt ra- w sprzęt pożarniczy żarniczych, a także kom-
towniczy i gaśniczy za puterową centralę ste-
W LATACH 2007–2008 blisko 20 milionów rującą zdarzeniami
wojskowe straże złotych, a na szko- – na łączną kwo-
pożarne interweniowały lenie specjalistów tę 24 milionów
ponad 61 tysięcy razy.
na potrzeby ochro- złotych.
ny przeciwpożaro- 3. Wybrane jed-
wej wydał około 1,5 nostki wojskowe
miliona. W 2008 ro- Wojsk Lądowych
ku na sprzęt pożarni- i Sił Powietrznych
czy MON planował wy- oraz remont sprzętu po- zostaną wyposażone
dać 21 milionów zło- żarniczego będącego w podwieszane pod
tych, a na szkolenie w ich wyposażeniu – na śmigłowiec zbiorniki
około 2 milionów. łączną kwotę około wodne oraz modułowe
W najbliższych latach 50 milionów złotych. systemy gaszenia poża-
w resorcie obrony pla- 2. Doposażenie funkcjo- rów montowane na sa-
nowane jest: nującej w resorcie molocie C-130 Hercules
1. Wyposażenie wojsko- obrony Szkoły Specjali- – za kwotę około 11 mi-
wych straży pożarnych stów Pożarnictwa lionów złotych. 

FOT. SYLWIA GUZOWSKA

FOT. KAROLINA PRYMLEWICZ

NISKIE WYNAGRODZENIE i brak kandydatów mających odpowiednie kwalifikacje

mają swój wpływ na wakujące stanowiska ratowników i kierowców.

oddechowych, radiotelefonów, proszku gaśni-
czego oraz ubrań i wyposażenia ochronnego
strażaków.
W dwóch jednostkach – skład Duninów 5 Re-
jonowej Bazy Materiałowej w Nowogrodzie Bo-
brzańskim i skład 6 Rejonowej Bazy Materiało-
wej we Wrocławiu-Kowalach – samochody
ratowniczo-gaśnicze parkowano w odległości
120–250 metrów od strażnicy, bo bramy garażo-
we były za wąskie i uniemożliwiały wjazd. „Po-
konywanie przez strażaków podczas alarmu tych
odległości stanowiło utrudnienie w sprawnym
podejmowaniu interwencji”, uznali kontrolerzy.
Stwierdzili też, że tylko dwie trzecie wojskowych
straży pożarnych miało sprzęt do łączności bez-
przewodowej z Państwową Strażą Pożarną.
Brakowało również samych strażaków, wako-
wały głównie stanowiska ratowników i kierow-
ców. Głównymi przyczynami tego były niskie
wynagrodzenie i brak kandydatów mających od-
powiednie kwalifikacje. Do pogłębienia proble-
mów kadrowych WOP przyczyniła się także pro-
fesjonalizacja sił zbrojnych. Gdy zlikwidowano
służbę zasadniczą, z wojskowych jednostek stra-
ży pożarnych odeszło 666 odbywających taką
służbę żołnierzy.
W ocenie NIK niedobory kadrowe w wojsko-
wych strażach pożarnych mogły powodować
utrudnienia w wykonywaniu zadań ratowni-
czo-gaśniczych. Jednak, jak zapewniał posłów
na posiedzeniu sejmowej komisji obrony puł-
kownik Andrzej Derewońko, szef WOP, „nie
ma zagrożenia, że któryś z oddziałów WOP nie
wykona zadania z uwagi na brak sprzętu”.
STRAŻAK BEZ MATURY
W raporcie inspektorzy NIK napisali, że nie
wszyscy zawodowi żołnierze i pracownicy
wojska zatrudnieni w wojskowych strażach po-
żarnych (WSP) mieli odpowiednie kwalifikacje.
W czterdziestu WSP, dla których zgodnie
z zatwierdzonym w 2007 roku przez ministra

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 27

 W O P
obrony „Planem rozwoju systemu zabezpiecze-
nia przeciwpożarowego Sił Zbrojnych RP w la-
tach 2007–2012” ustalono nowe stanowiska, wy-
kształcenia średniego nie miało 15,5 procent żoł-
nierzy i pracowników, a odpowiednich kwalifi-
kacji zawodowych (pożarniczych) aż 67,2 pro-
cent personelu.
NIK uznała, że chociaż szefowie delegatur
Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej współ-
pracowali z Państwową Strażą Pożarną i innymi
służbami ratowniczymi, to w niektórych przy-
padkach nie ustalali planów z komendantami
wojewódzkimi PSP, między innymi tego, ile sił
i środków, jeśli wybuchnie pożar, zostanie skie-
rowanych do działań lub do akcji ratowniczych.
W Gdyni i Poznaniu nie ustalono, jakie jednostki
będą uczestniczyć w akcjach ratowniczych na
obszarze jednostek wojskowych oraz poza tere-
nami należącymi do wojska. W Warszawie i Po-
znaniu nie uzgodniono rejonów pomocy wza-
jemnej dla trzech wojskowych straży pożarnych.
POZA PRAWEM
W „Planie rozwoju systemu zabezpieczenia
przeciwpożarowego Sił Zbrojnych RP w latach
2007–2012” założono zmniejszenie liczby jed-
nostek wojskowej straży z obecnych 139 do 99.
W uzasadnieniu do dokumentu minister obrony
wyjaśnił, że wojskowe straże pożarne zostaną je-
dynie w tych jednostkach, w których „występuje
konieczność zabezpieczania procesów technolo-
gicznych o dużym ryzyku pożarowym i wybu-
chowym”.
Tymczasem dziś wojskowe straże chronią je-
dynie połowę z 1663 obiektów, które tego wy-
magają. W pozostałych wypadkach nad obiekta-
mi wojskowymi czuwają państwowe i ochotni-
cze straże pożarne. Kontrolerzy NIK uznali, że
realizacja planu spowoduje zwiększenie liczby
wojskowych jednostek i instytucji, których nie
chronią wojskowe straże pożarne. Ich zdaniem,
nieobjęcie wszystkich takich placówek ochroną
ratowniczo-gaśniczą przez WOP wynikało z nie-
dostosowania organizacji Wojskowej Ochrony
Przeciwpożarowej do wyznaczonych jej zadań.
Dlatego w wystąpieniu pokontrolnym izba
wnioskowała do ministra obrony o jak najszyb-
sze uregulowanie w ustawach o ochronie prze-
ciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej
zadań i kompetencji Wojskowej Ochrony Prze-
ciwpożarowej oraz służby strażaków PSP
w WOP. Kolejne zalecenia dotyczyły stworze-
nia osobom pełniącym służbę w wojskowych
strażach pożarnych możliwości zdobycia odpo-
wiednich kwalifikacji oraz poprawy wyposaże-
nia jednostek WOP w sprzęt pożarniczy i specja-
listyczny.
„W ocenie NIK działania ministra obrony mo-
gą okazać się niewystarczające w stosunku do
potrzeb WOP, bo formacja ta wymaga zwiększe-
nia o sto procent posiadanych sił i środków. Z te-
go powodu należy zmienić zadania WOP, aby
ich realizacja była właściwa”, twierdzi Jacek
Kościelniak, wiceprezes izby.  układu zbiorowego pracy wprowadzić stanowi-
28 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
Wielkie porządki
Z pułkownikiem ANDRZEJEM
DEREWOŃKĄ o wakatach
i brakach sprzętowych
rozmawia MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia Pan ra- ska dla pracowników wojska, którzy będą
port NIK? wykonywać zadania w wojskowych strażach
ANDRZEJ DEREWOŃKO: Ogólnie pozy- pożarnych. Chcemy też, aby płace były konku-
tywnie. Kontrolerzy pokazali te obszary, w któ- rencyjne.
rych stwierdzili nieprawidłowości.
POLSKA ZBROJNA: Brakuje wam sprzę-
POLSKA ZBROJNA: Zarzuty można po- tu, a w niektórych jednostkach jest go za ma-
dzielić na trzy obszary: braki w kwalifika- ło, w innych natomiast za dużo.
cjach zawodowych strażaków, w sprzęcie ANDRZEJ DEREWOŃKO: Najbardziej
oraz niejednoznaczność przepisów dotyczą- brakuje samochodów lotniskowych oraz pomp
cych zadań i kompetencji WOP. dużej wydajności. Od zakończenia kontroli
ANDRZEJ DEREWOŃKO: Przez prawie NIK, czyli od czwartego kwartału ubiegłego
50 lat wojsko kształciło ludzi według własnych roku, do lipca 2009 roku wydaliśmy na sprzęt
programów. W 2005 roku zmiana ustawy 17 milionów złotych. Kupiliśmy między in-
o ochronie przeciwpożarowej wpro- nymi dziewięć samochodów pożarni-
wadziła dla strażaków wymóg wy- Nie ma czych, w tym pięć lotniskowych. Prze-
kształcenia na poziomie średnim wykwalifikowanych suwamy też sprawny sprzęt z likwi-
oraz określiła, jakie szkolenia po- strażaków, którzy dowanych jednostek do tych, które
winni przejść wojskowi strażacy, stoją w kolejce pozostają.
aby wykonywać ten zawód. Za- po pracę.
częliśmy więc szkolić ludzi według POLSKA ZBROJNA: Jaki jest plan
programu opracowanego przez komen- uzupełnienia brakującego sprzętu?
danta głównego PSP. Przytoczone w raporcie ANDRZEJ DEREWOŃKO: Do 2012 roku
NIK liczby dotyczą osób niemających kwalifi- chcemy kupić: 31 średnich samochodów ratow-
kacji według nowych wymagań. Ustawa stano- niczych, 11 ciężkich ratowniczo-gaśniczych, 24
wi, że musimy je uzyskać do czerwca 2010 ro- lotniskowe i 7 pomp o dużej wydajności. We-
ku. Dlatego stwierdzenie, że 60 procent straża- dług przepisów, tak twierdzili kontrolerzy NIK,
ków nie ma wymaganych kwalifikacji, nie do powinniśmy mieć tyle pododdziałów wojsko-
końca jest prawdą. Te osoby, które są w WOP, wych straży pożarnych, żeby objąć operacyj-
ukończyły specjalistyczne szkolenia, ale we- nym zabezpieczeniem wszystkie jednostki pod-
dług naszych programów. ległe lub nadzorowane przez MON. Aby tak się
stało, naszych jednostek musiałoby być co naj-
POLSKA ZBROJNA: NIK twierdzi także, mniej dwa razy więcej. Dziś mamy ich 124.
że macie braki w kadrze.
ANDRZEJ DEREWOŃKO: Przez wiele lat POLSKA ZBROJNA: A ma być 101. Te
system wojskowych straży pożarnych funkcjo- liczby nie dadzą się pogodzić...
nował głównie dzięki żołnierzom służby zasad- ANDRZEJ DEREWOŃKO: Dlatego chce-
niczej. Od 2003 roku zaczęliśmy przechodzić my dokonać zmian w przepisach. Trzeba jedno-
na pełne zawodowstwo, chcąc je osiągnąć znacznie określić, w jakich jednostkach woj-
w 2012 roku. Gdy podjęto decyzję, że służba skowych będą funkcjonować te specjalistyczne
zasadnicza kończy się w 2009 roku, musieli- pododdziały, w co mają być wyposażone. Upo-
śmy przeformowywać straże znacznie szybciej, rządkowanie spraw prawnych pozwoli także na
niż zakładaliśmy. Wakaty spowodowane są bra- doprecyzowanie obszarów kompetencji, odpo-
kiem chętnych. Nie ma wykwalifikowanych wiedzialności oraz zadań szefa WOP i szefów
strażaków, którzy stoją w kolejce po pracę. Pod- delegatur WOP. 
jęliśmy starania, żeby do ponadzakładowego Pułkownik ANDRZEJ DEREWOŃKO jest szefem
Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej.

BOGUSŁAW POLITOWSKI
Klucze do bram Afganistanu
Wykonali najtrudniejsze zadanie w powojennych dziejach polskiego lotnictwa.
M
iędzynarodowy cywilno-woj-
skowy port lotniczy w Kabulu
(Kabul Afghanistan Interna-
tional Airport – w skrócie
KAIA) jest dla Islamskiej Republiki Afgani-
stanu bramą na świat. Od 1 kwietnia do
1 października 2009 roku klucze od tej bramy
dzierżyli Polacy. Siedemdziesięciu żołnierzy
odpowiadało za funkcjonowanie lotniska. Te-
raz, gdy wrócili do kraju, można powiedzieć, że
z zadania wywiązali się wzorowo. Nieoficjalnie
mówi się, że swym następcom na misji – Hisz-
panom – podnieśli poprzeczkę.
NARODZINY GRUPY
W październiku 2006 roku Polska zaak-
ceptowała propozycję Kwatery Głównej Zjed-
noczonych Sił NATO w Europie (SHAPE),
aby nasi żołnierze objęli zarządzanie KAIA.
W kwietniu 2007 roku na lotnisku w Kabulu
przedstawiciele Sił Powietrznych dokonali
pierwszego rekonesansu. Następne przepro-
wadzili w grudniu 2008 roku i w styczniu ro-
ku następnego.
Kandydatów do misji wyłaniano skrupu-
latnie, kierując się ich kwalifikacjami języko-
wymi, stanem zdrowia oraz tym, czy mieli
odpowiednie certyfikaty NATO. Po prze-
A R M I A
szkoleniu do nowych zadań w lutym 2009 ro-
ku na lotnisku w Powidzu zaliczyli jeszcze
szkolenie zgrywające oraz ćwiczenia spraw-
dzające. 3 marca do Kabulu wyleciała grupa
organizacyjna. 17 marca na lotnisku we Wro-
cławiu pożegnano zasadniczy komponent,
udający się na misję. 1 kwietnia Polacy prze-
C O M M E N T
Pułkownik LESŁAW DUBAJ,
dowódca grupy KAIA
od kwietnia do czerwca
2009 roku:
S elekcja specjalistów do grupy była bar-
dzo skrupulatna. I co do fachowości na-
szych żołnierzy podczas misji nie można
mieć zastrzeżeń. Trochę trudny początek
był tylko dla tych, którzy na misji znaleźli
się po raz pierwszy. Jednak i oni po krótkim
czasie opanowali wszystkie procedury i za-
sady zachowania się w strefie wojennej.
Mimo że przyszło mi dowodzić żołnierzami
kilkunastu nacji, nigdy nie było żadnych
problemów. Nasz styl służby, sposób roz-
wiązywania problemów oraz dowodzenie
podobały się wszystkim. Na zakończenie
służby otrzymaliśmy wiele podziękowań
i słów uznania.
FOT. US DOD
jęli kierowanie portem lotniczym w Kabulu
od żołnierzy węgierskich.
Obowiązki szefa polskiej grupy KAIA oraz
całego portu objął pułkownik Lesław Dubaj,
na co dzień dowódca 33 Bazy Lotniczej
w Powidzu. Poza kierowaniem portem lotni-
czym nasi żołnierze tworzyli grupy operacji
powietrznych, logistyczną, żandarmerię oraz
sztab. Grupa podlegała bezpośrednio do-
wództwu sił ISAF.
NIETYPOWO I NIEBEZPIECZNIE
Port lotniczy w Kabulu jest obiektem cy-
wilnym. Część jego terenu wydzielono dla
wojska. Polacy szybko się przekonali, że za-
sadniczo różni się on od innych tego typu
w Europie i na świecie, podobnie jak różne
są zachowania ludzi, w tym pilotów, w kraju
ogarniętym wojną.
Nietypowość polegała nie tylko na tym, że
średnio wykonuje się tam około 380 lotów
dziennie, przede wszystkim od świtu do
zmierzchu. Dużym utrudnieniem dla kontro-
lerów ruchu lotniczego było i to, że wszystkie
załogi lądujących i startujących samolotów,
nawet cywilne maszyny lecące do Kabulu,
z uwagi na zagrożenie atakami talibów wy-
konywały podejścia i lądowania metodą tak-
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 29
 M I S J E

Port lotn
jest obie iczy w Kabulu
k
Część je tem cywilnym
g .
wydzielo o terenu
no dla w
ojska.

FOT. ARCH. KAIA

Loty pod kontrolą
Nasi żołnierze pomagali Afgańczykom
w budowaniu kontroli ruchu powietrznego.

D o zadań polskich żołnie-

rzy należały: kontrola ru-
chu na lotnisku i w jego rejo-
nie, kontrola ruchu lotnicze-
go, nawigacja, obsługa inży-
nieryjno-lotnicza, udział
w ochronie lotniska oraz wy-
krywanie narkotyków i ładun-
ków wybuchowych.
W czasie misji Polaków ob-
sługa portu lotniczego skła-
dała się z 350 osób, w tym
143 żołnierzy wielu narodo-
wości. Polacy byli tam nacją
wiodącą (lead nation). Ze
względu na charakter zadań
w naszej grupie znajdowali
się między innymi kontrole-
rzy ruchu lotniczego i specja-
liści służby inżynieryjno-lotni-
czej, saperzy oraz żandarmi
– przewodnicy psów wykry-
wających narkotyki i ładunki
wybuchowe, którzy pomagali
pododdziałom belgijskim
w ochronie lotniska. 

tyczną. Piloci nadlatywali nad lotnisko na du-
żej wysokości, następnie pikowali i wykony-
wali manewr szybkiego lądowania. Kontrole-
rzy nie zawsze mogli przewidzieć ich zacho-
wanie. Na dodatek pobliskie góry ogranicza-
ły możliwości radiolokacyjne i utrudniały
łączność radiową. Niekiedy z pilotami samo-
lotów można się było porozumieć dopiero na
milę przed lotniskiem, pod warunkiem, że
w ogóle znali oni język angielski.
Żołnierzom z komponentu KAIA we znaki
dały się też konwoje przejeżdżające przez
Kabul. Urządzenia zakłócające zamontowane
w ich pojazdach uniemożliwiały czasem pra-
cę aparatury kontroli ruchu powietrznego.
Zatem każdego dnia dochodziło do sytuacji,
w której zagrożone było bezpieczeństwo ru-
chu na lotnisku, ale też życie i zdrowie pasa-
żerów, pilotów oraz obsługi naziemnej.
wojskowe i cywilne. Przylatywały maszyny
z rannymi, z ciałami poległych, z pomocą hu-
manitarną, rządowe z VIP-ami na pokładzie
oraz wszelkiego rodzaju samoloty i śmigłow-
ce bojowe.
W trakcie pobytu w Afganistanie polski
personel obsłużył łącznie 56 288 operacji po-
wietrznych. Bywały chwile, gdy co minutę
na pasie lotniska lądował albo startował stam-
tąd jakiś samolot lub śmigłowiec.
C O M M E N T
Pułkownik pilot WOJCIECH
PIKUŁA – dowódca grupy
KAIA od lipca do
października 2009 roku:
P rzyszło mi dowodzić lotniskiem w najgo-
rętszym okresie, podczas przygotowań
do wyborów prezydenckich w tym kraju
Polacy zajmowali się też szkoleniem kilku
afgańskich kontrolerów ruchu lotniczego.
Przygotowywali również do zadań amerykań-
skich instruktorów. Nasi lotnicy dodatkowo
wspierali szkolenie pilotów armii afgańskiej,
którzy wykonywali loty na śmigłowcach
Mi-17, Mi-35 oraz samolotach An-26
i An-32. Afganistan chce jak najszybciej
przystąpić do systemu ICAO (Międzynarodo-
wa Organizacja Lotnictwa Cywilnego),
w związku z tym wiedza, jaką tamtejszym
kontrolerom i innym specjalistom z obsługi
przekazali Polacy, była cenna.
Na lotnisku w Kabulu wkrótce mają być
instalowane nowe radary, przewidziana jest
modernizacja wieży oraz budowa nowego
terminalu. Niestety, polscy kontrolerzy mu-
sieli pracować na sprzęcie wymagającym pil-
nej wymiany.

NA WIEŻY i w ich trakcie. W mieście dochodziło do MISJA SZCZEGÓLNA

Jak na wszystkich lotniskach, tak i w Ka-
bulu najbardziej newralgicznym punktem jest
wieża kontrolna. Na stanowiskach kontrole-
rów lotów oprócz Polaków pracowali także
Włosi, Bułgarzy i Czesi. Ludzie ci odpowia-
dali za cały ruch powietrzny samolotów cy-
wilnych i wojskowych.
W porcie lądowały statki powietrzne róż-
nego typu i z różnych państw: maszyny pasa-
żerskie afgańskich linii lotniczych i innych
światowych przewoźników, transportowce
wielu ataków samobójczych. Nie ominęły
też KAIA. 8 września samobójca wysadził
się koło bramy głównej lotniska. Obyło się
jednak bez ofiar wśród personelu portu.
Było jeszcze kilka podejrzanych sytuacji,
kiedy musieliśmy ewakuować ludzi, ale do
kolejnych ataków już nie doszło. Po misji
mogę powiedzieć, że jestem dumny z na-
szych żołnierzy i z tego, czego tam dokona-
li. Było wiele sytuacji, kiedy oficerowie
innych krajów dziękowali mi za to,
że mogli współpracować z Polakami.
Ruch lotniczy w Afganistanie w 2009 roku
był o 24 procent większy niż w analogicznym
okresie roku 2008 i o 50 procent w stosunku
do roku 2007. Służba naszych specjalistów
przypadła w czasie wzmożonej aktywności
rebeliantów oraz na miesiące przygotowania
i przeprowadzenia wyborów prezydenckich.
W tym ważnym politycznie okresie średnia
liczba operacji powietrznych wzrosła do
455 startów i lądowań dziennie. Przez sześć
miesięcy dowodzenia Polaków kabulskim lot-

30 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 A R M I A

C O M M E N T A R I U M

Nieocenione
doświadczenie
ANDRZEJ BŁASIK
Wysłaliśmy do Kabulu
naszych najlepszych ludzi.

P odczas misji nie było żad-

nych incydentów, żadnych
zdarzeń negatywnych. Wszyscy
żołnierze zadania wykonali wzo-
rowo. I nie można się dziwić, wy-
słaliśmy tam najlepszych na-
szych ludzi.
Najważniejszą kwestią na lotni-
sku w Kabulu była kontrola lo-
tów. Liczba operacji powietrznych
przekraczała tam często liczbę
tych na Okęciu. Ktoś, kto jest tro-
chę zorientowany w tej dziedzi-
nie, przyzna, że nasi chłopcy wy-
konali wielkie zadanie.
Po odpoczynku żołnierze z grupy
KAIA wrócą do służby w jednost-
FOT. US DOD
nym szkoleniu. Wiem, że wszy-
scy przywieźli ze sobą bardzo
dużo doświadczeń, z których być
może część wykorzystamy na
naszych lotniskach.
Wiem także, że podczas misji
bardzo dobrze układała się
współpraca żołnierzy Sił Po-
wietrznych z saperami, żandar-
mami i przedstawicielami służb
medycznych. Za to wszystkim im
dziękuję. 
Generał broni pilot
ANDRZEJ
BŁASIK
jest dowódcą
Sił Powietrznych.

kach. Planujemy wykorzystać

ich doświadczenie w codzien-

niskiem odprawiono ponad 73 tysią-
ce pasażerów oraz przeładowano
przeszło 38 tysięcy ton towarów
i sprzętu, z którego spora część prze-
znaczona była dla wojsk ISAF. Pola-
cy nadzorowali w tym czasie 779
przylotów i 700 odlotów w trybie
procedur VIP.
Mimo nawału obowiązków żołnie-
rze znajdowali czas na budowanie
przyjaznych relacji z przedstawicie-
lami afgańskich armii, administracji
cywilnej i policji. Starali się poma-
gać ludziom, objęli nawet patronat
nad przedszkolem.
Zadania wykonywane w dalekim
kraju okazały się korzystne nie tylko
dla Afgańczyków, lecz i dla naszych
specjalistów. Na wrocławskim lotni-
sku Strachowice, już po powrocie,
wielu z nich bez względu na specjal-
ność przekonywało, że zdobyli wiel-
kie doświadczenie, o jakim mogą po-
marzyć koledzy w kraju. Zapewniali,
że podczas misji dyżury, służby
i praca były dla nich nie tylko ko-
niecznością, ale też wyzwaniem.
„Tworzyliśmy zgrany kolektyw, pra-
cowaliśmy w superatmosferze”,
wspominali. „Duży wpływ mieli na
to przełożeni. Widząc nasze podej-
ście i nastawienie oraz doświadcze-
nie i umiejętności, wiele osób z in-
nych państw, i to nie tylko munduro-
wi, liczyło się z naszym zdaniem”.
POLSKIE STEROWANIE
Przez pierwsze trzy miesiące funk-
cję dowódcy portu, któremu podlegał
personel wojskowy i cywilny z kilku-
nastu nacji, pełnił pułkownik Lesław
Dubaj. Później zastąpił go pułkownik KAŻDEGO DNIA
dochodziło
pilot Wojciech Pikuła, na co dzień do- do sytuacji, kiedy pitan Marcin Muszyński. Czasami działali tra-
wódca 12 Bazy Lotniczej w Mirosław- zagrożone było
cu, który przed misją uczestniczył bezpieczeństwo innym razem byli pirotechnikami sprawdzają-
ruchu na
w przygotowaniu komponentu. lotnisku,
Obaj za najtrudniejszy aspekt misji a także życie
uznali duże nasilenie operacji lotni- i zdrowie
czych, których obsługa stawała się pasażerów,
chwilami niebezpieczna. Przyznali, że pilotów
obsługi
oraz
w codziennej pracy dawało się wyczuć naziemnej.
napięcie związane z próbami ataku na
lotnisko. Zdarzały się ostrzały portu
lotniczego przy użyciu moździerza.
Nie bez wpływu na atmosferę panują-
cą wśród obsługi było także zagroże-
nie atakami samobójczymi. Jeden
z nich doszedł do skutku, na szczęście
nikomu z żołnierzy ani pracowników
obsługi nic się nie stało.
Za bezpieczeństwo na lotnisku
i wokół niego odpowiadali żołnierze
belgijscy. Ich dowódca był zastępcą
głównodowodzącego Polaka. O spo-
kój w porcie lotniczym dbali także nasi sape-
rzy oraz żandarmi. Towarzyszyły im specjal-
nie wyszkolone psy. Takie zespoły reagowały
na alarmy o podłożeniu materiałów wybu-
chowych, sprawdzały podejrzane pojazdy
przejeżdżające przez bramę lotniska, a także
kontrolowały bagaże, sprawdzając, czy nie
ma w nich broni, materiałów wybuchowych
albo narkotyków.
Polskimi jedenastoma saperami dowodził ka-
dycyjnie, wyjmując z ziemi stare niewybuchy,
cymi podejrzane torby i pakunki. W razie ko-
nieczności stawali przy skanerach prześwietla-
jących bagaże podróżnych. Byli skrupulatni.
Zdarzało się, że znajdowali niebezpieczne
przedmioty.
Jak potwierdzają pułkownicy Dubaj
i Pikuła, podczas tej misji zdarzały się nie-
bezpieczne sytuacje. Raz w lądującym samo-
locie przetarły się opony, kiedy indziej nastą-
piła awaria silnika... Na szczęście nigdy nie
doszło do tragedii lub groźnego wypadku.
Obaj dowódcy przyznają, że podwładni,
szczególnie kontrolerzy, byli bardzo obciąże-
ni obowiązkami. Jedną z przyczyn było to, że
cały ruch powietrzny odbywał się za dnia, do
godziny 18. Z uwagi na warunki wojenne,
oraz ze względu na to, że lotnisko nie spełnia
pewnych norm międzynarodowych, przyloty
i odloty nie mogły trwać przez całą dobę. 

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 31

 K O N F E R E N C J A
B
udowa systemu obronnego, rola
armii we współczesnym społe-
czeństwie, kształcenie kadr woj-
skowych – takie między innymi
zagadnienia poruszano 7 paź-
dziernika w Wojskowej Akademii Technicznej
w Warszawie podczas międzynarodowej konfe-
rencji naukowej „Profesjonalizacja Sił Zbroj-
nych a powszechny obowiązek obrony Rzeczy-
pospolitej”. W debacie, zorganizowanej pod pa-
tronatem ministra obrony narodowej przez WAT,
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego,
Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszaw-
ski i Polski Uniwersytet na Obczyźnie z Londy-
nu, wzięli udział politycy, naukowcy zajmujący
się obronnością oraz praktycy reprezentujący
ministerstwo obrony, Sztab Generalny Wojska
Polskiego, Dowództwo Wojsk Lądowych, a tak-
że oficerowie i podchorążowie WAT.
ANNA DĄBROWSKA
Wspólna obrona
Nawet profesjonalna armia nie zapewni sama efektywnego systemu
obronnego. Do jego budowy powinien przyczynić się każdy obywatel.
Generał brygady Artur Kołosowski i prezydent
Ryszard Kaczorowski
Generał brygady Zygmunt Mierczyk,
rektor Wojskowej Akademii Technicznej
32 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
„Profesjonalizacja to nie tylko pełne uzawo-
dowienie armii, ale też modernizacja sprzętu,
nowe regulacje prawne, zmiana jakościowa sił
zbrojnych i zwiększenie efektywności użycia
wojskowych jednostek”, zaznaczył profesor
WAT, generał dywizji w stanie spoczynku dok-
tor habilitowany Julian Maj. Dodał, że obron-
ność narodowa przestała być domeną tylko sił
zbrojnych i podkreślił znaczenie układów poza-
militarnych. „System obronny państwa zależy
też od dobrze przygotowanych kadr zarządzają-
cych, bo to człowiek jest decydującym ogniwem
w obronności”.
O znaczeniu cywilnych struktur dla obron-
ności kraju mówił też sekretarz stanu w resor-
cie obrony do spraw profesjonalizacji Czesław
Piątas: „O zdolnościach do obrony kraju de-
cydują nie tylko same siły zbrojne, i nawet
profesjonalna armia sama nie zapewni efek-
tywnego systemu obronnego. W procesie profe-
sjonalizacji nie można zapominać, że na rzecz
budowy systemu obronnego winien świadczyć
każdy obywatel”. Zdaniem ministra, rozwijając
wszystkie dziedziny profesjonalizacji, w tym
modernizację techniczną, nie zapomina się rów-
nież o powszechności obrony.
Minister Bogdan Klich w swoim przemówie-
niu poświęconym roli armii we współczesnym
świecie, społeczeństwie i państwie zwrócił nato-
miast uwagę na walory wprowadzonej w naszym
kraju armii zawodowej. Omówił też zaawanso-
wanie profesjonalizacji oraz niezbędne działania,
jakie są jeszcze w tej sprawie do podjęcia.
OTWARCIE NA CYWILÓW
Gospodarz obrad rektor WAT generał bryga-
dy doktor habilitowany Zygmunt Mierczyk
przedstawił rolę uczelni wyższych w procesie

profesjonalizacji: „O jakości dowodzenia będzie
decydowała jakość kształcenia przyszłych kadr
naszej armii”.
Rektor mówił też o reorganizacji, jaką przeszło
wojskowe szkolnictwo wyższe, oraz o obawach
i nadziejach kadry naukowo-dydaktycznej uczel-
ni wojskowych. Wskazał na walory akademii,
którą zarządza, oraz korzyści czerpane z przepro-
wadzanych w placówce badań i ekspertyz wyko-
nywanych na potrzeby armii. Porównał kierunek
rozwoju i przemian WAT do innych uczelni typo-
wo politechnicznych. Podkreślił również, że aka-
demia od wielu już lat uczestniczy w procesie
profesjonalizacji, kształcąc na najwyższym po-
ziomie kandydatów na oficerów zawodowych.
Generał Mierczyk zwrócił też uwagę na zale-
ty płynące z cywilnych kierunków studiów ot-
wartych w akademii i przypomniał, że studenci
bez mundurów stanowią obecnie zdecydowaną
większość słuchaczy WAT.
Do tego wątku odwołał się podczas dyskusji
generał dywizji doktor Romuald Ratajczak,
komendant-rektor Akademii Obrony Narodo-
wej: „Uczelnie wojskowe muszą mieć charakter
otwarty i funkcjonować na cywilnym rynku, aby
dzięki temu móc szkolić wojskowych słuchaczy
na odpowiednim poziomie”.
Tematem prelekcji doktora Artura Gruszczaka
z Uniwersytetu Jagiellońskiego były natomiast
A R M I A
podstawowe funktory profesjonalnej armii XXI armii to obrona ojczyzny, a służba wojskowa
wieku i ich odniesienie do programu profesjona- i bycie żołnierzem jest tam zaszczytem, dzięki
lizacji naszych sił zbrojnych. Wymienił także czemu armia może wybierać dla siebie najlep-
różne funkcje sił zbrojnych szych specjalistów. Jak tłumaczył
zmieniające się razem z Uczelnie wojskowe natomiast profesor Andrzejuk,
charakterem armii. Wystę- w państwach totalitarnych wojsko
pujący przed nim profesor muszą mieć służy często utrzymaniu reżimu
doktor habilitowany charakter otwarty, – wtedy jest ono negatywnie po-
Konstanty Wojtaszczyk aby szkolić strzegane. W takich krajach służba
z Uniwersytetu Warszaw- w armii jest zwykle przymusowa
skiego przedstawił zagad- słuchaczy i poborowi starają się jej unikać.
nienie konstytucyjnego na odpowiednim „W Polsce mojej młodości po-
obowiązku obrony Rzeczy- poziomie wszechne było przekonanie, że
pospolitej Polskiej w XX obowiązkiem każdego żołnierza
i XXI wieku. Odwoływał jest walka o wolność i suwerenność
się do norm, standardów oraz regulacji praw- ojczyzny. Los sprawił, że wielu z nich zginęło
nych występujących w innych krajach europej- w boju”, mówił ostatni prezydent Rzeczypospo-
skich i porównywał je z obowiązującymi w na- litej na Uchodźctwie Ryszard Kaczorowski,
szym kraju. podkreślając, jak wielką wagę Polacy w dwu-
dziestoleciu międzywojennym przywiązywali
ZBIOROWY OBOWIĄZEK do kwestii obronności kraju. Prezydent zasta-
Jednym z prelegentów był profesor doktor ha- nawiał się podczas konferencji nad rolą Woj-
bilitowany Artur Andrzejuk z Uniwersytetu ska Polskiego w dziejach naszego narodu
Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. i państwa oraz podkreślił, że w całej naszej hi-
Wypowiadał się na temat etycznego aspektu po- storii obrona państwowości była zawsze zbio-
wszechnego obowiązku obrony ojczyzny. Po- rowym obowiązkiem Polaków: „Tradycja po-
równywał stosunek do służby wojskowej w kra- szanowania własnej historii, wolności i nie-
jach demokratycznych i totalitarnych. Podkre- podległości ojczyzny zawsze była podstawą
ślał, że w państwach demokracji główne zadanie tożsamości narodowej Polaków”. 
Generał brygady Artur Kołosowski, pomysłodawca i spiritus movens
konferencji naukowych pod patronatem MON
Profesjonalizacja
to nie tylko pełne Generał
uzawodowienie Czesłąw Piątas
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI/JAKUB NAWROCKI
armii, ale też
modernizacja
sprzętu, nowe
regulacje praw-
ne, zmiana jakoś-
ciowa sił zbroj-
nych i zwiększe-
nie efektywności
użycia wojsko-
wych jednostek.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 33
 M A R Y N A R K A
Żołnierze z Orkiestry Reprezentacyjnej MW i Kompanii Reprezentacyjnej MW nie tylko
znakomicie grają i wykonują musztry paradne, ale także doskonale posługują się bronią.
M arynarze Oddziału Zabezpie-
czenia Marynarki Wojennej
z Gdyni, którzy na co dzień zaj-
mują się zabezpieczeniem bojo-
Marynarski
poligo
W O J E N N A
wym, ochroną oraz obroną do-
wództwa i sztabu Marynarki Wo-
jennej, a także reprezentowa-
nych, wzięli udział w kilkudnio-
wym szkoleniu poligonowym.
W ćwiczeniach uczestniczyły kom-
niem morskiego rodzaju sił zbroj- panie: transportowa, ochrony
i zabezpieczenia oraz dwa podod-
działy reprezentacyjne: Kompa-
nia Reprezentacyjna Marynarki
Wojennej i Orkiestra Reprezenta-
cyjna MW.
Marynarze poza strzelaniem z eta-
towej broni, rzutem granatem bo-
jowym, ćwiczeniem taktyki (działa-
nie plutonu w ochronie i obronie
stanowiska dowodzenia) i pokony-
waniem terenu skażonego uczest-
niczyli w zajęciach pokazowych
wykonywania stanowisk obron-
nych metodą wybuchową.

Szkoleniem marynarzy pionu
wsparcia kierował koman-
dor porucznik Radosław
Hołda, a pionu zabezpie-
czenia komandor po-
OCHRONA rucznik Mariusz
KONWOJU Telega. 
w gotowości MARIAN
M
do odparcia KLUCZYŃSKI
ataku
 A R M I A

panii
rz Kom
Żołnie ntacyjnej
ze j
Repre rki Wojenne wym.
ar yn a ognio
M u
nowisk
na sta

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI (4)

on POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 35


F E L I E T O N
BOGUSŁAW
PACEK
Zadyszka w komisjach
W
ojskowe komisje
lekarskie przez
lata kojarzyły
nam się z ludź-
mi, od których
zależał początek naszego dorosłego
życia. Iluż to poborowych układało
sobie misterny plan, jak wykiwać ko-
misję i nie iść do woja. Nikt nie my-
ślał, że nadejdzie taki czas, kiedy każ-
demu będzie zależeć na pozytywnym
orzeczeniu komisji, a nawet będą od-
wołania od jej decyzji, gdy uzna, że ktoś
nie nadaje się do armii. W dobie profe-
sjonalizacji, gdy tłumy poborowych
zniknęły, wydawać się może, że lekarze
orzecznicy to szczęśliwcy, którzy mają
życie mlekiem i miodem płynące.
Choć trudno w to uwierzyć, woj-
skowe komisje lekarskie mają kłopo-
ty kadrowe. Niskie zaszeregowanie
etatowe „lekarzy komisantów” w po-
równaniu z etatami innych oficerów
w służbie zdrowia oraz niewielkie
płace cywilnych lekarzy, którzy za-
siadają w komisjach, stawiają pod
znakiem zapytania dalsze efektywne
funkcjonowanie tych instytucji.
W Terenowej Wojskowej Komisji
Lekarskiej w Warszawie na pięć eta-
tów tylko dwa są obsadzone, a jeden
z nich zajmuje lekarz, który jest
w trakcie wypowiedzenia. Wakaty
w komisjach są nie tylko w Warszawie,
choć tu sytuacja jest najtrudniejsza.
W całej Polsce w wojskowych komi-
sjach lekarskich mamy 75 lekarzy ofi-
cerów i 49 lekarzy cywilnych. Na
75 zawodowych żołnierzy większość
stanowią ludzie młodzi: zaledwie
czterech to pułkownicy, czterna-
stu – podpułkownicy. Ci, którzy
36 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
W samo sedno
Jeszcze niedawno nikt nie myślał, że nadejdzie
taki czas, kiedy poborowym będzie zależało
na pozytywnym orzeczeniu komisji lekarskiej.
tam trafiają, nie są zainteresowani
dłuższą służbą w charakterze orzecz-
nika.
Praca w komisji zajmuje cały dzień.
Nie można urwać się do przychodni
czy gabinetu. Wymagana jest duża
wiedza i odpowiedzialność. Zapada-
ją tam bowiem decyzje mające
wpływ i na ludzi, i na finanse pań-
stwa. Każdy orzeczony jeden procent
uszczerbku na zdrowiu po wypadku
to ponad 500 złotych, a trzecia grupa
inwalidzka w związku ze służbą to
dodatkowe 15 procent do emerytury.
Nie ma co się dziwić, że kapitan czy
major lekarz w komisji chce jak naj-
szybciej zmienić pracę. Bez podnie-
sienia etatów ciężko będzie zatrzy-
mać tę tendencję i mieć ludzi z du-
żym doświadczeniem, które jest tu
niezbędne.
Z kolei cywilni lekarze w komi-
sjach to najczęściej byli wojskowi,
często po siedemdzie-
siątce. Do emerytury
mogą dorobić sobie
około 2–3 tysięcy zło-
tych netto. To za mała
kwota, żeby można
by ł o marzyć
o pozyskaniu
trochę młod-
szych lekarzy, którzy powinni powoli zastępo-
wać starszych kolegów.
Prawda jest taka, że nie ma chętnych do pra-
cy w komisjach. Do ludzi tam zatrudnionych
przylgnęła korupcyjna łatka. Sądząc po liczbie
skazanych, bardzo krzywdząca. Niestety nie
ułatwia to pozyskiwania osób do pracy na ko-
misyjnych posadach.
Kiedy nie ma już służby zasadniczej, na
pewno istnieje szansa na zlikwidowanie kilku
komisji, co nie oznacza, że bez wprowadzenia
innych zmian problem sam się rozwiąże. W do-
bie kryzysu głos o podnoszeniu etatów ofice-
rom i zwiększaniu pensji cywilom nie brzmi
najlepiej. Czasami jednak nie ma wyjścia. Czy
można się dziwić, że lekarz nie chce orzekać
cały dzień za obecne uposażenie, skoro w pry-
watnym gabinecie płacimy po 100 czy 150 zło-
tych za wizytę, która trwa dziesięć minut? I nie
ma co się obrażać na rzeczywistość. Fakty są
takie, jakie są. Wojsko zawsze będzie potrzebo-
wać dobrze funkcjonujących i właściwie orze-
kających komisji lekarskich. 
 MILITARIA
MILITARIA

MILITARIA ANDRZEJ
KIŃSKI
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL

Tylko
na defiladę?
Polskie Wojska Lądowe potrzebują nowej generacji
FOT. TOMASZ MIELCZAREK

bojowego wozu na gąsienicach, który zastąpiłby

przestarzałe pojazdy BWP-1 z lat 60. ubiegłego wieku.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 12
18 PAŹDZIERNIKA 2009 37
 B O J O W Y
FIŃSKI WARIANT CV90
z armatą kalibru
30 milimetrów.
Tylko na defiladę?
Z
jednej strony kontrowersyjny
program Puma, z drugiej
wzrastająca aktywność na
naszym rynku zagranicz-
nych producentów gąsienicowych wo-
zów bojowych średniej masy, wreszcie
dążenia polskiego przemysłu obronne-
go do samodzielnego opracowania wie-
lozadaniowej gąsienicowej platformy
bojowej przyszłości – to wszystko obej-
mują działania zmierzające do zaofero-
wania Siłom Zbrojnym RP pojazdu bo-
jowego, który zastąpiłby leciwe BWP-1
(rosyjska nazwa Bojewaja Maszina
Piechoty, czyli BMP-1). Gdy w 1968
roku pierwsze z nich trafiły do Wojska
Polskiego z ZSRR, nikt spośród podej-
mujących decyzję o ich zakupie, a także
pierwszych przeszkalanych w ścisłej ta-
jemnicy członków załóg i obsługi tech-
nicznej nie mógł przewidzieć, że pojazd
ten przetrwa w uzbrojeniu pierwszoli-
niowych jednostek 40 lat, i to w prak-
tycznie niezmienionej postaci.
Niewielki BWP-1 miał doskonałe jak
na owe czasy zdolności – pływał i za-
pewniał dobrą ochronę załodze nie tyl-
ko przed ostrzałem przeciwnika, ale
także przed skutkami oddziaływania
broni masowego rażenia. Do tego był
silnie uzbrojony, mógł w sprzyjających
warunkach wyjść zwycięsko z pojedyn-
ku z czołgiem wroga, a na dodatek
przewoził ośmioosobową drużynę pie-
churów. Bewup w latach sześćdziesią-
tych i siedemdziesiątych wydawał się
idealnym środkiem wsparcia czołgów
38 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
W Ó Z P I E C H O T Y
podczas planowanego przez strategów
Układu Warszawskiego blitzkriegu na
zachodzie Europy. Liczące wiele tysię-
cy pojazdów ugrupowania czołgów
i bewupów Armii Sowieckiej oraz
wojsk sprzymierzonych miały skruszyć
opór resztek obrońców, którzy prze-
trwali zmasowane uderzenia jądrowe
lotnictwa oraz rakiet operacyjno-tak-
tycznych i taktycznych.
BRATSKA
MOGIŁA PIECHOTY
Mniej więcej po dekadzie od rozpo- PYTANIE
częcia masowego wprowadzania do O PRZYSZŁOŚĆ
uzbrojenia gwiazda pojazdu zaczęła BWP-1 zadawano
blednąć. W armiach państw NATO po- sobie w naszym
kraju od
jawił się nowy sprzęt: czołgi podstawo- początku lat dzie- rozwinięcie akronimu BMP – Bratska Mogiła
we III generacji, takie jak Leopard 2 czy więćdziesiątych. Piechoty. O nikłych możliwościach walki tych
M1 Abrams, silnie opancerzone i uzbro- Zdecydowanie
jone w małokalibrowe armaty automa- większą
niż wojsko
tyczne bojowe wozy piechoty Marder, inicjatywę
Warrior, M2 Bradley czy też nowe typy przejawiał
przeciwpancernych pocisków kierowa- przemysł, który
nych, w tym przenoszonych przez śmi- przedstawił kilka
propozycji
głowce. BWP-1 stawały się coraz mniej modernizacji
skuteczne w tak zwanym konflikcie pojazdu.
pełnoskalowym. Potwierdzały to do-
świadczenia z jego użycia w kilku kon-
fliktach lokalnych (wojny arabsko-
-izraelskie, starcia wojsk kubańskich
z oddziałami południowoafrykańskimi
w Angoli, a także działania w Afgani-
stanie).
Nieskuteczna okazała się przede
wszystkim 73-milimetrowa armata ni-
skociśnieniowa 2A28 Grom. Była nie-
celna i o małej donośności, a na dodatek o nie-
wielkim zakresie kątów ostrzału w pionie. Do te-
go zestarzał się system uzbrojenia do zwalczania
broni pancernej – przeciwpancerne pociski kie-
rowane Malutka. BWP-1 miał też mało odporny
pancerz, i to nie tylko na ostrzał z 20–25-milime-
trowych armat automatycznych, ale – w określo-
nych warunkach mogły go także przebić 7,62-
milimetrowe karabinowe pociski przeciwpancer-
ne. Poza tym zbiorniki paliwa umieszczone były
zbyt blisko żołnierzy desantu, co wiązało się
z dużym niebezpieczeństwem, zwłaszcza że lek-
ka konstrukcja i niewielka masa czyniły wóz bar-
dzo podatnym na uszkodzenia w wyniku eksplo-
zji min.
Ponoć po doświadczeniach afgańskich i cze-
czeńskich w armii rosyjskiej pojawiło się nowe
maszyn w nocy, ograniczonych przez noktowi-
zyjne przyrządy obserwacyjne i obserwacyjno-
-celownicze, które wymagały podświetlenia re-
flektorów podczerwieni, czy muzealnym sprzę-
cie łączności nie ma co nawet wspominać.
Od końca lat siedemdziesiątych w ZSRR
trwały intensywne prace nad zastąpieniem
BWP-1. U nas zaś w tym właśnie okresie kupo-
wano najwięcej maszyn, niemal wyłącznie im-
portowanych z Czechosłowacji, gdzie były pro-
dukowane na licencji w zakładach PPS Detva
i ZTS Dubnica nad Vahom. W sumie, łącznie
z bojowymi wozami rozpoznawczymi, u schyłku
lat osiemdzisiątych było ich w Wojsku Polskim
około 1400. Ostatnie BWP-1, odpowiadające
Obiektowi 765 sp. 2, którego produkcję rozpo-
częto w ZSRR w 1969 roku, sprowadzono do
Polski w 1988 roku.
 M I L I T A R I A

Co jest ważniejsze
DWIE PUMY:
Wdrożenie do seryjnej produkcji Pumy z pewnością niemiecka (na dole)
zahamuje prace nad perspektywiczną platformą. i polska

K oszt zmodernizowanego
BWP-1 jest bardzo wysoki.
Najnowocześniejszy dziś bojowy
wóz piechoty na świecie, nie-
miecka, nomen omen, Puma
Rheinmetalla i Krauss-Maffei
Wegmanna, i tak ma kosztować
podatnika około dziewięciu milio-
nów dolarów za sztukę.
Dla porównania nowy bwp
CV9035, nie tak zaawansowany
jak niemiecka Puma, ale bijący
polską pod każdym względem,
w wersji dla Danii pochłonie tyl-
ko około 6,3 miliona dolarów.
FOT. ANDRZEJ KIŃSKI (2)
pięciu milionów dola-
rów. Co prawda, kwe-
stia ceny to na razie
wróżenie z fusów, ale
koszty zazwyczaj ro-
sną. Ich rzeczywista
wielkość może spowodo-
wać anulowanie progra-
mu, niezależnie od orze-
czenia komisji nadzorującej
próby. spektywiczną platformą gąsieni-
W końcu są znacznie istotniejsze cową o średniej masie dla SZRP
programy, jak choćby system powietrznej, pozyskanie bezzało- – inni, nawet ci mniej zasobni za-
obrony gowych systemów rozpoznaw- czną się za nimi rozglądać w nie-
czych czy zakup samolotów szkol- odległej perspektywie, a my co

Rosjanie z kolei oferują Grecji no-bojowych, o kosztach misji najmniej do 2040 roku zosta-
swoje BMP-3, po grun- afgańskiej nie wspominając. niemy z bewupami. Będzie to
townym dopo- Pamiętajmy też, że wdrożenie do miało oczywiste – negatywne
sażeniu, na- seryjnej produkcji Pumy z pew- – konsekwencje dla polskiej
wet poniżej nością zahamuje prace nad per- zbrojeniówki. 

Pierwszą wdrożoną
modernizacją był BMP-1P,
w którym system przeciwpancerny Malut-
ka zastąpiono systemem z ppk Fagot i Konkurs.
W ZSRR początek lat osiemdzisiątych,
a w przypadku armii państw UW i niektórych
zaprzyjaźnionych krajów trzeciego świata poło-
wa tej dekady, to okres wprowadzania do uzbro-
jenia gruntownie zmodernizowanej odmiany be-
wupa – BMP-2 (Obiekt 675). Wyeliminowano
w niej zasadnicze ograniczenie poprzednika
– nieefektywne uzbrojenie. Pojazd otrzymał dwu-
osobową wieżę z 30-milimetrową armatą auto-
matyczną o znacznym kącie podniesienia, wypo-
sażoną w system stabilizacji w dwóch płaszczy-
znach, nowy system kierowanego uzbrojenia
przeciwpancernego z ppk Fagot i Konkurs z pół-
automatycznym układem naprowadzania,
a także nowocześniejszy celownik działonowego.
Do Polski na przełomie lat osiemdziesiątych
i dziewięćdziesiętych trafiły jedynie 62 takie wo-
zy – zakupione w Czechosłowacji, nazwane
u nas BWP-2. Wyposażono w nie dwa bataliony
1 Dywizji Zmechanizowanej, po kilku latach
służby uznano jednak BWP-2 za sprzęt nietypo-
wy i wyrażono zgodę na ich sprzedaż za granicę.
KRYPTONIM „PUMA”
Pytanie o przyszłość BWP-1 zadawano sobie
w naszym kraju od początku lat dziewięćdziesią-
tych. Zdecydowanie większą niż wojsko inicjaty-
wę w tym względzie przejawiał przemysł, który
przedstawił kilka propozycji jego modernizacji.
Przede wszystkim polegały one na zmianie
uzbrojenia. Zwykle oferowano montaż goto-
wych, dostarczonych przez zagranicznych part-
nerów, wież z armatami kalibru 25–40 milime-
trów. Takie propozycje zgła-
szały między innymi Huta Stalo-
wa Wola, Zakłady Mechaniczne Bumar-
-Łabędy, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urzą-
dzeń Mechanicznych i Ośrodek Badawczo-Roz-
wojowy Sprzętu Mechanicznego. Nie wzbudziły
one jednak większego zainteresowania wśród
wojskowych decydentów, którzy najpierw liczyli
na szybkie wprowadzenie do seryjnej produkcji
nowego pojazdu tej klasy (BWP-2000), opraco-
wywanego przez OBRUM i ZM Bumar-Łabędy,
a potem jedyną drogę modernizacji środków
transportu i walki pododdziałów zmechanizowa-
nych widzieli w nowym pojeździe kołowym.
W ten sposób zmarnowano niemal dziesięć lat.
Dopiero u schyłku lat dziewięćdziesiątych ów-
czesny Departament Rozwoju i Wdrożeń MON
zainicjował program modernizacji BWP-1, reali-
zowany przez poznańskie Wojskowe Zakłady
Motoryzacyjne nr 5, któremu nadano wówczas
kryptonim „Puma”.
Program ten objął między innymi dostosowa-
nie pojazdu do ruchu po drogach publicznych;
zwiększenie komfortu jazdy, zwiększenie możli-
wości remontu w warunkach polowych dzięki
wprowadzeniu szybkowymiennego układu napę-
dowego; poprawę pływalności i zarazem osłony
balistycznej burt; montaż nowoczesnych środków
łączności czy też instalację nowych systemów de-
tekcji opromieniowania laserem, skażeń, układów
przeciwpożarowych i przeciwwybuchowych.
W ofercie WZM nr 5 znalazł się oczywiście mon-
taż nowego systemu wieżowego. Zmodernizowa-
ny pojazd przeszedł w 2000 roku pełny cykl prób,
ale ostatecznie programu nie wdrożono. Jedynym
jego namacalnym efektem była instalacja w kil-
kudziesięciu remontowanych w ostatnich latach
wozach pasywnych przyrządów obserwacyjnych
i obserwacyjno-celowniczych.
W nowym tysiącleciu, po obiecujących pró-
bach prototypu Pumy i zdobyciu doświadczeń
w modernizacji BWP-1, to właśnie poznańskie
zakłady stały się głównym propagatorem idei
przeprowadzenia kompleksowej modernizacji
znacznej części posiadanych przez Wojsko Pol-
skie bewupów. To właśnie z ich inicjatywy, od-
powiednio w latach 2003 i 2004, zamontowano
na kadłubie Pumy i zademonstrowano na kielec-
kich salonach przemysłu obronnego, nowocze-
sne systemy wieżowe z 30-milimetrową armatą
automatyczną – jednoosobową Rheinmetall E8
oraz Rafael RCWS-30. Tę ostatnią bezzałogową
i ze zintegrowanym systemem kierowanego
uzbrojenia przeciwpancernego z ppk Spike-LR.
Co ważne, była to pierwsza integracja tej wieży
z pojazdem poza Izraelem.
SOCJALNY BEWUP
Resort obrony, skoncentrowany na wdrażaniu
trzech pierwszych, wielkich programów moder-
nizacyjnych, także tych propozycji zdawał się nie
dostrzegać. Dopiero w 2007 roku sytuacja się
zmieniła. Wówczas Departament Polityki
Zbrojeniowej MON zlecił WZM nr 5 analizę
wykonalności programu modernizacji modułu
kompanijnego BWP-1, której celem było okre-
ślenie zakresu ewentualnej modernizacji i jej
założeń taktyczno-technicznych. Można fakt
ten wiązać nie tylko ze studiami nad planem mo-
dernizacji technicznej SZRP na lata 2009–
–2018, w którym zapis o modernizacji bewupów
mógł się znaleźć, ale i z chęcią zachowania w na-
stępnych latach potencjału poznańskich zakła-
dów. Wobec decyzji Wojsk Lądowych o skon-

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 39

 B O J O W Y W Ó Z P I E C H O T Y
centrowaniu się na jednej platformie kołowej DOŚWIADCZENI
– KTO Rosomak, zamówienia na opracowany pracownicy
transporter Ryś zostaną zredukowane do nielicz- mogłoby się
przydać
nych nośników specjalistycznych systemów, o ile przy seryjnej
w ogóle będą kontynuowane. Z tego powodu kompletacji
modernizacja BWP-1, w której Poznań miałby wariantów

FOT. J. RYBAK
odgrywać wiodącą rolę, jest swoistym być albo specjalistycznych
Rosomaków.
nie być dla tych zakładów. Realizacja programu
z pewnością przyniosłaby korzyści również in-
nym, kooperującym firmom.
We wspomnianej analizie wykonalności pla-
nowanego programu uznano za możliwe prze-
Szansa dla specjalistów
dłużenie okresu używalności wozów BWP-1, Warto wykorzystać doświadczenie
BWR-1K i BWR-1S nawet o 30 lat i zapewnie- pracowników zakładów motoryzacyjnych.
nie kompatybilności pododdziałów wyposażo-
nych w BWP-1M Puma-1 z analogicznymi na
KTO Rosomak. W niektórych aspektach, z ra-
cji przewidywanego montażu bezzałogowej
C o robić dziś z pracowni-
kami WZM SA czy ZM
Tarnów SA, gdzie miałyby
Motoryzacyjnych SA mogło-
by się przydać szczególnie
przy seryjnej kompletacji
wieży z 30-milimetrową armatą oraz wyrzut- powstawać nowe wieże? licznych wariantów specjali-
niami ppk Spike, Pumy miały być nawet lepsze Można by ich włączyć do stycznych Rosomaków. Woj-
niż Rosomaki. programu Rosomak, który sko sygnalizuje także potrze-
z pewnością będzie miał bę opracowania nowego
ZA PÓŹNO, ZA DROGO większą skalę, niż planowa- opancerzonego pojazdu ko-
Pierwsze założenia do programu 2009–2018 no to w 2003 roku. Już dziś łowego, który miałby zastą-
przewidywały modernizację do standardu Puma mówi się o zwiększeniu za- pić BRDM-2 – to także do-
aż 444–468 pojazdów, które miało dostać dzie- mówień z 690 na ponad skonała propozycja dla po-
więć batalionów (po jednym od 2011 do 2019 ro- 800 wozów i planuje się po- znańskich zakładów. Oczywi-
ku). Przewidywany koszt programu oceniano na wołanie konsorcjum firm re- ście pod warunkiem stabil-
4,5 miliarda złotych, co według kursu z połowy alizujących poszerzony pro- nego finansowania, a przede
ubiegłego roku dawało około 2,12 miliarda dola- gram. wszystkim opracowania na-
rów. Tym samym koszt jednostkowy wynosił Doświadczenie pracowni- prawdę realnych ZTT i pro-
w granicach 4,5 miliona dolarów. Tak wysokie ków Wojskowych Zakładów gramu zakupów. 
koszty związane były nie tylko z montażem no-
wej wieży, ale także – opracowywanego w ra- rzeczywistej wartości zmodernizowanego pojaz- Kolejny dyskusyjny punkt to brak zapisu
mach programu od podstaw – systemu zarządza- du na polu walki. w WTT o konieczności kompatybilności z opra-
nia polem walki, przystosowanego do pracy Krytycznym parametrem było zachowanie cowanym w ramach programu Tytan systemem
w środowisku sieciocentrycznym, w którego możliwości samodzielnego pokonywania prze- perspektywicznego indywidualnego wyposaże-
skład wchodzić miałyby rozbudowane środki szkód wodnych. Zapas pływalności dla ważącego nia żołnierza. Już dziś rosły żołnierz ma problem
łączności i transmisji oraz przetwarzania i zobra- około 13,6 tony BWP-1 jest niewielki – wynosi z wejściem i opuszczeniem przedziału transporto-
zowania danych. około 10 procent. Oznacza to, że masa pojazdu wego BWP-1, a co dopiero, jeśli będzie miał na
Potem zaczęto mówić tylko o mniej więcej 250 nie może przekroczyć 14,5 tony, jeśli ma on nadal sobie na przykład kamizelkę zintegrowaną, nowe
pojazdach dla czterech bata- pływać, a i tak musi być wy- elementy wyposażenia i więcej amunicji, niż
lionów, co musiałoby prze- Nowy pojazd posażony w dodatkowe pły- przewidywano w latach sześćdziesiątych? On po
łożyć się na wzrost ceny jed- waki zwiększające wypor- prostu do pojazdu nie wejdzie, nie mówiąc
nostkowej do ponad pięciu powinien być gotów ność, które są jednocześnie o wielogodzinnej jeździe. A żadnych ingerencji
milionów dolarów (przy
kursie z połowy 2008 roku).
do wdrożenia za elementem systemu ochrony
balistycznej. Ten limit masy
w strukturę kadłuba, zwiększających miejsce we
wnętrzu pojazdu, nie przewidziano. Ograniczona
Redukcja ilościowa ma
oczywiście bezpośrednią
mniej więcej określa, ile nowego wyposa-
żenia można dodać w proce-
przestrzeń i zamontowany we wnętrzu przedziału
transportowego główny zbiornik paliwa znacząco
przyczynę w systematycz- dziesięć lat sie modernizacji. Nowy sys- utrudniają wprowadzenie specjalnych systemów
nym ograniczaniu środków tem wieżowy nie może wa- ochrony ludzi przed eksplozjami min – na przy-
przeznaczonych na modernizację techniczną żyć więcej niż 1,5 tony, co wyklucza dodatkowe kład siedzisk absorbujących energię wybuchu
SZRP w nadchodzącej dekadzie. opancerzenie. dennego. Na razie zmniejszono jedynie wymaga-
Na takim etapie planowania, 13 października Zapomnieć można także o dopancerzeniu ka- ną liczbę zabieranych żołnierzy desantu z sied-
2008 roku, DPZ MON zawarł z konsorcjum dłuba i ochronie dna. Można myśleć o zastosowa- miu do sześciu.
WZM SA – Bumar sp. z o.o. umowę na realizację niu demontowanych paneli, ale to znacznie ogra- Część z tych wątpliwości znalazło już potwier-
pracy badawczo-rozwojowej, w której ramach niczałoby elastyczność użycia pojazdu. Tak więc dzenie podczas prób systemów wieżowych dla
mają powstać wozy prototypowe. Termin jej sfi- uzyskujemy wóz, który będzie zbliżony do Roso- Pumy, które rozpoczęły się w maju tego roku. Ża-
nalizowania określono na 30 czerwca 2010 roku, maka pod względem odporności na ostrzał, ale den z dwóch zgłoszonych do prób – ani RCWS-
zaś koszt oszacowano na 24 miliony złotych. z wieżą, którą może wyeliminować z walki trafie- 30 Rafaela, ani UT-30 Elbitu – nie zmieścił się
W towarzyszących umowie wymaganiach tak- nie pocisku kalibru 12,7–20 milimetrów. „Ale w limicie masy. Przykładowo wieża Elbitu z do-
tyczno-technicznych zapisano wymogi, które sta- przecież nie będziemy zabierać Pum na misje” datkowym pancerzem, zapewniającym odpor-
wiają całą ideę pod znakiem zapytania, a brakuje – takie głosy można było jeszcze niedawno usły- ność na poziomie 3/4 (zgodnie z dokumentem
z kolei innych, które mogą być decydujące dla szeć z ust niektórych generałów. STANAG 4569), w konfiguracji dla Portugalii

40 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


waży około 2300 kilogramów, zaś wieża Rafaela
w konfiguracji dla Czech – około 1700. Obie są
konstrukcjami otwartymi, w pozycji bojowej sto-
sunkowo wysokimi, podatnymi na uszkodzenia
i trudnymi do opancerzenia. Wyraźnie też widać,
że inni producenci wież dla wozów bojowych nie
przyswoili rozwiązań przyjętych przez obie firmy
z Izraela, i idą w kierunku bezzałogowych kon-
strukcji zamkniętych, przypominających bardziej
obecne wieże załogowe.
WRÓŻENIE Z FUSÓW
Wyniki prób wież zostały na razie upublicz-
nione, ale procedura wyboru zdalnie sterowane-
go systemu wieżowego – kluczowa dla dalszych
losów programu – miała zostać sfinalizowana
jeszcze w tym miesiącu. To jednak jedynie po-
czątek drogi – prototypy czeka jeszcze instalacja
wyposażenia łączności i przetwarzania danych
oraz próby w pełnej konfiguracji. Dopiero ich za-
kończenie da odpowiedź na pytanie, w jakim
stopniu Puma spełnia wymagania i jakie mogą
być rzeczywiste koszty programu. Nawet po ana-
lizie WTT oraz ubiegłorocznych szacunków
kosztów programu wydaje się jednak, że pojazd
nie może w pełni spełniać wymogów współcze-
snego pola walki, choćby z racji dyskusyjnego
poziomu ochrony, co jest kluczowe z punktu wi-
dzenia doświadczeń konfliktów w Iraku i Afga-
nistanie. Chyba że potrzebujemy sprzętu tylko na
defiladę.
M I L I T A R I A
Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Najmniej
kosztownym rozwiązaniem jest pozostawienie
w eksploatacji BWP-1 w pierwotnej postaci,
oczywiście po selekcji egzemplarzy znajdujących
się w najlepszym stanie, być może kontynuacja
procesu pasywacji i montaż nowych środków
łączności. Można też myśleć o pozyskaniu nie-
zbędnej liczby bojowych wozów piechoty BWP-
2. Na rynku ich nie brakuje, nie są drogie, a wy-
eliminowano w nich podstawowe ograniczenia
BWP-1. To jednak typowe warianty na przecze-
kanie, niedające także naszemu przemysłowi spo-
dziewanych korzyści. Cóż byłoby zatem najlep-
sze? Szybkie rozpoczęcie – pod egidą MON
– programu wielozadaniowej, modułowej platfor-
my gąsienicowej, która stałaby się bazą nie tylko
dla bojowego wozu piechoty, ale także zestawów
przeciwlotniczych, wozów dowodzenia, a nawet
czołgów. Pojazd taki powinien być gotów do
wdrożenia za mniej więcej dziesięć lat i wykorzy-
stywać najnowsze rozwiązania. Musi być dzie-
łem polskiego przemysłu, ale powstającym
w kooperacji z wiodącymi producentami kompo-
nentów wozów bojowych na świecie.
ZNAKI ZAPYTANIA
W opóźnionej technologicznie Polsce nie ma
szans na opracowanie od podstaw nowoczesnego
silnika i układu przeniesienia mocy. Dróg takiej
współpracy może być wiele – od prób pozyska-
nia poszczególnych elementów u ich producen-
Efektem
w
Austrii i spółpracy
H
bojowy w iszpanii jest
ó
nazwany z piechoty
FOT. MO HISZPANIA
w
z państw pierwszym
U
a w drug lan,
im Pizarr
o.
tów (taką koncepcję preferuje gliwicki OBRUM)
po nawiązanie strategicznej współpracy z zagra-
nicznym koncernem, oferującym produkt finalny
– Rheinmetallem, Krauss-Maffei Wegmannem
lub BAE Systems. To ułatwiałoby z kolei szanse
na eksport gotowego wyrobu.
Biorąc pod uwagę skalę zamówień, którą
można ostrożnie szacować na prawie 500 wo-
zów w ciągu 15–20 lat tylko dla SZRP, współ-
praca z Polską przy tym projekcie może być in-
teresująca dla wielkich producentów uzbroje-
nia. Zainicjowanie takiego programu dawałoby
także perspektywy przemysłowi, w tym przede
wszystkim ZM Bumar-Łabędy, a skala przed-
sięwzięcia sprawiałaby, że zaangażowanych
w niego byłoby co najmniej kilkanaście innych
podmiotów.
O tym, że tego typu zadania znajdują się
w sferze zainteresowania polskich firm, świad-
czy fakt, że nad wielozadaniową platformą gą-
sienicową pracuje nie tylko OBRUM, którego
projekt uzyskał w ubiegłym roku wsparcie Mi-
nisterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ale
także Centrum Produkcji Wojskowej Huty Sta-
lowa Wola wspólnie z Wojskowym Instytutem
Techniki Pancernej i Samochodowej, które
przymierzają się do opracowania 25-tonowej
platformy. 
ANDRZEJ KIŃSKI jest redaktorem naczelnym
miesięcznika„Nowa Technika Wojskowa”.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 41
 M U Z E U M
Pan c erne  klechdy
MARCELI KWAŚNIEWSKI
O pewnym niezwykłym
wagonie kolejowym
Podczas szturmu na Babimost 12 stycznia 1919 roku
Niemcy wprowadzili do akcji pociąg pancerny i zdobyli stację.
K
iedy dowództwo powstania wielko-
polskiego dowiedziało się
o tym, natychmiast wy-
słało ostrzegawczy tele-
gram do stacji w Ostrzeszowie.
Gdy pociąg tam dojechał, tor przed
nim był już wysadzony, a skład
ostrzelano.
Jednym z wagonów szturmowych
był prawdopodobnie ten, który stoi
dziś przed Muzeum Broni Pancer-
nej – z uszkodzonym deskowaniem,
odarty z warstw farby, betonowy
kloc o wadze 40 ton. Nie można
ustalić jego historii ani daty powsta-
nia. Widomo tylko, że wcześniej
był zwykłym wagonem towaro-
wym wyprodukowanym
w Niemczech na przełomie XIX i XX wieku.
Na potrzeby I wojny światowej przerobiono
go, dodając betonowy pancerz grubości pięciu
centymetrów. Zrobiono to w najprostszy możli-
wy sposób – wlewając cement pomiędzy dwie
warstwy desek tworzących szalunek. Warstwa
zewnętrzna stała się swoistym kamuflażem.
Nikt się nie spodziewał, że ze zwykłego wagonu
towarowego można otworzyć gwałtowny ogień
z broni maszynowej, prowadzony przez luki
strzelnicze z uchwytami na cztery karabiny. We-
wnętrzna warstwa desek chroniła załogę przed
odpryskami betonu w czasie ostrzału.
W wagonie są dwa wejścia zamykane stalo-
wymi drzwiami (zamiast typowych, przesuwa-
nych) i klapa ewakuacyjna w podłodze. Dodat-
kowo, w ścianach szczytowych znajdują się pół-
metrowej wysokości drzwiczki otwierane od
wewnątrz, przez które wystawiano specjalny,
wąski pomost umożliwiający przejście do na-
stępnego wagonu.
Cała konstrukcja ma 6,57 metra długości,
2,75 metra szerokości i 3,9 metra wysokości.
FOT. CSWL
Ani dach, ani podłoga nie są dodatkowo opan-
cerzone. Za to pancerzem pokryte są maźnice,
42 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
B R O N I P A N C E R N E J
umożliwiające smarowanie piast kół, które były
najwrażliwszą częścią układu jezdnego.
ZAPOMNIANA BOCZNICA
Ten prekursor pancernego pociągu dobrze się
sprawdzał także podczas wojny bolszewickiej.
Dopiero później w zakładach Hipolita
Cegielskiego powstały dwa polskie pociągi pan-
cerne zbudowane ze stali – „Poznańczyk”
i „Danuta” . Po II wojnie światowej zrezygno-
wano z takich pociągów i powstańczy wagon
szturmowy trafił na wiele lat na odciętą boczni-
cę przy stacji Poznań Główny.
Tam wypatrzył go w 1980 roku Bernard
Kramer, wielbiciel kolei i maszynista pociągu
ratunkowego. Mimo braku środków finanso-
wych dokonał wstępnej konserwacji wagonu.
W 2000 roku, dzięki jego staraniom, wagon
został wpisany do rejestru wielkopolskich
zabytków, ale nadal niszczał, stojąc na
bocznicy.
Trzy lata później o wagonie dowiedział się ku-
stosz muzeum kapitan Tomasz Ogrodniczuk
i rozpoczął starania o jego przejęcie z rąk koleja-
rzy. Wymagało to długotrwałych działań oraz
zgody samego ministra infrastruktury, choć
nikt nie wie, jakie znaczenie strategicz-
ne miałby mieć dla infrastruktury
III RP stary betonowy wagon.
NOWE ŻYCIE
Najpierw jednak trzeba było go
dostarczyć na miejsce. Wagon
wstawiono na specjalną platformę
i po pół dnia manewrowania przez
torowiska wokół Poznania w koń-
cu trafił na bocznicę przed Cen-
trum Szkolenia Wojsk Lądowych,
przy którym mieści się muzeum.
„Trzeba było go jeszcze zestawić”,
mówi kustosz. „Ściągnęliśmy dźwig
strażacki, który niestety nie podołał zadaniu.
Po kilku dniach przyjechały dwa dźwigi”. Ale
i wtedy nie obyło się bez dużej dawki adrenali-
ny. Pas, na którym wisiał wagon, zaczął się pruć
i akcję przerwano.
„Wtedy zapadła decyzja, by dźwigi podnio-
sły wagon jeszcze raz”, wyjaśnia kapitan
Ogrodniczuk. „Wiedzieliśmy, że pas musi mieć
jakiś bezpieczny margines obciążeń”. Udało się,
i po kilkunastu minutach 40-tonowy szturmo-
wiec stanął na specjalnie przygotowanym frag-
mencie torów kolejowych, stając się ważnym
elementem zbiorów. Podobno gdzieś
w Polsce jest jeszcze jeden taki wagon, ale gdzie
– nie wiadomo. Poznański eksponat został czę-
ściowo odrestaurowany i rozpoczął nowe życie,
bo zdążył już zagrać w filmie Krzysztofa
Magowskiego „Zapomniane powstanie”. 
W Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu można
obejrzeć 37 pojazdów pancernych. Większość eks-
ponatów była wykorzystywana podczas II wojny
światowej. Nieetatowym kustoszem muzeum jest
kapitan TOMASZ OGRODNICZUK.
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
JERZY
ŁUKASZEWSKI
Redaktor działu MAREK PIELACH

Bezpieczeństwo Polski:
próba bilansu
i perspektywy
FOT. US DOD
Od roku 1989 Polacy stawiali na Amerykę. Widzieli
w niej naturalną przeciwwagę dla Związku Sowieckiego.
Co im to przyniosło? Czy czegoś nie przeoczyli?

I
nstynktownie i – chciałoby się powie-
dzieć – na ślepo Polska zaangażowała
się w przedsięwzięcia mające podkre-
ślić zbliżenie do Ameryki i pokładane
w niej nadzieje. Kupiła 48 samolotów F-16 na-
tychmiast po szczycie Unii Europejskiej w Ko-
penhadze, który ostatecznie przesądził o na-
szym przystąpieniu do niej na bardzo korzyst-
nych warunkach. Decyzja ta wywołała zasko-
czenie, aby nie powiedzieć konsternację,
wśród naszych europejskich partnerów. Na
niezmiernie ważny unijny gest solidarności
z Polską ówczesny rząd RP odpowiedział krzy-
czącym gestem solidarności z Ameryką.
Tymczasem żadne z dziewięciu państw, któ-
re razem z Polską weszły do UE w 2004 roku,
nie nabyło samolotów amerykańskich, aby
zmodernizować i wzmocnić swe lotnictwo
(Czechy na przykład zakupiły szwedzkie Gri-
peny). Nawet Anglia, najbliższy i najważniej-
szy sojusznik Stany Zjednoczone, nie wyposa-
ża swych sił powietrznych w samoloty amery-
kańskie, ale w wielozadaniowe Eurofightery
(620 tych maszyn, powstałych dzięki współ-
pracy przemysłów Anglii, Niemiec, Włoch
i Hiszpanii, wejdzie w skład lotnictwa wojsko-
wego tych czterech krajów w nadchodzących
latach).
Dobre obyczaje i lojalność liczą się nie tyl-
ko w stosunkach między ludźmi, ale również
w stosunkach między państwami. Rząd Lesz-
ka Millera dał przykład cwaniactwa niskiego
lotu, ale etykieta partnera, któremu obcy jest
duch unijny, przykleiła się niestety do Polski,
a nie do tego rządu.
U BOKU AMERYKI
Irak okazał się katastrofą militarną, politycz-
ną i humanitarną. Saddam Husajn był bestią,
ale od pierwszej wojny w rejonie Zatoki Per-
skiej była to już bestia bezzębna. Nie
miał nic wspólnego z atakiem na World Trade
Center, nie dysponował bronią masowego raże-
nia, nie był związany z Al-Kaidą. Kto wie, czy
siły, które rozpętały się po inwazji amerykań-
skiej, nie są gorsze od reżimu Saddama w jego
fazie schyłkowej. Irak zamienił się w jedną
wielką jatkę.

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 43

 Z A G R O Ż E N I A


NIEKTÓRZY NASI POLITYCY
spodziewali się, że podstawowe
interesy Polski znajdą
zrozumienie i poparcie
Waszyngtonu. Tym bardziej
że Ameryka potrzebuje
dziś przyjaciół. Na zdjęciu
sekretarz obrony USA
Robert Gates podczas
wizyty w Warszawie.

Wyzwolone ekstremizmy religijne i etnicz-
ne toczą ze sobą codzienną, krwawą i okrutną
wojnę. Zginęły dziesiątki tysięcy cywili, a we-
dług niektórych ocen nawet setki tysięcy. Czte-
ry miliony Irakijczyków uciekło, albo zostało
wypędzonych z siedzib, w których żyli od se-
tek lat. Przeszło połowa tych wygnańców
schroniła się za granicą – głównie w Syrii, Jor-
danii oraz Iranie.
Interwencja w Iraku została podjęta w imię
utworzenia „demokratycznego Środkowego
Wschodu”. Tylko tacy zaślepieni ignoranci jak
neokonserwatyści z Waszyngtonu mogli wie-
rzyć, iż tego rodzaju przedsięwzięcie może się
udać. Muzułmanie nie chcą u siebie instytucji
zachodnich, a zwłaszcza amerykańskich. To
jest inna cywilizacja. Przyjmie zmiany, które
zrodzą się w jej życiu społecznym i ducho-
wym, ale nie pozwoli narzucić ich sobie z ze-
wnątrz. W marcu 2008 roku Izba Reprezen-
tantów i Senat USA uchwaliły ustawy zobo-
wiązujące Administrację do wycofania wojsk
z Iraku w ciągu kilku miesięcy. Nie ma już
mowy o „demokratycznym Środkowym
Wschodzie”. Chodzi o zakończenie awantury
i – jeśli to jeszcze możliwe – uratowa-
nie twarzy. Bush zawetował te ustawy.
Ale wojska amerykańskie, a w każ-
dym razie ich zdecydowana więk-
szość, opuszczą Irak, zostawiając po
sobie chaos i ruiny – materialne
i ludzkie.
WYMOGIEM
AMERYKA WYMARZONA
naszego I RZECZYWISTA
bezpieczeństwa Jakkolwiek ocenia się ekspedycję
jest wytrwała do Iraku, faktem jest, że Polska wzię-
praca nad tym,
aby Unia
ła w niej udział, że zginęli tam ludzie,
Europejska że zostały utopione środki, których
uzyskała nie mamy za wiele. Biorąc pod uwagę
godny tej nazwy ten oraz inne proamerykańskie kroki,
wymiar obronny.
które podjął nasz kraj; pamiętając, że
u nas zarówno rządy, jak i społeczeń-
stwo są życzliwe Ameryce (zjawisko
niezmiernie dziś rzadkie w Europie
i na świecie), niektórzy nasi politycy
spodziewali się, że podstawowe inte-
resy Polski znajdą zrozumienie i po-
parcie Waszyngtonu. Tym bardziej że
Ameryka potrzebuje dziś przyjaciół.
Jest jeszcze wielką potęgą, ale stop-
niowo traci na znaczeniu. W roku
1949 jej PKB wynosił 52 procent pro-
duktu światowego, w roku 2009 sta-
nowi niewiele więcej niż 25 procent,
a już za 10 lat spadnie do 20 procent
w związku z żywiołowym rozwojem
krajów Dalekiego Wschodu i Amery-
ki Łacińskiej.
Nadto, sytuacja międzynarodowa
Ameryki nigdy nie była tak trudna
i skomplikowana jak obecnie. Prowa-
dzi wojnę, której wynik – w świetle
jej własnych i sowieckich doświad-
czeń – jest niepewny. Kraje Ameryki
Łacińskiej przechodzą jeden po dru-
gim pod władzę wrogich Stanom
Zjednoczonym ugrupowań lewico-
wych i rewolucyjnych. Przebudzony
olbrzymi świat islamu zieje nienawi-
ścią do Stanów jako głównego sprzy-
mierzeńca Izraela oraz agresora
w Iraku, Afganistanie i Pakistanie.
Okazało się jednak, że taka ocena
sytuacji i związane z nią nadzieje by-

44 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


FOT. US DOD
ły raczej pochodną wishful thinking niż trzeź-
wego spojrzenia na rzeczywistość. Polityka
USA wobec Polski może być taka jak za cza-
sów Woodrowa Wilsona, który walnie przy-
czynił się do odzyskania przez nas niepodle-
głości, albo za czasów Billa Clintona, który
wprowadził nas do NATO, ale również taka
jak w epoce Franklina Delano Roosevelta,
który zawsze będzie się nam kojarzył z Tehe-
ranem i Jałtą.
POWRÓT NA ZIEMIĘ
Barack Obama, miejmy nadzieję, nie żywi
żadnej niechęci do Polski, ale nie przywiązuje
do niej wagi, bo ma ważniejsze problemy na
głowie. Ameryka przeżywa dziś kryzys po-
równywalny do katastrofy roku 1929; przy-
tłacza ją astronomiczny dług publiczny; pre-
zydencki projekt wprowadzenia szerokiego
systemu opieki zdrowotnej napotyka na ma-
sowy opór klasy średniej; nowa Administra-
cja dąży do zmniejszenia, a przynajmniej
ustabilizowania, wydatków na zbrojenia,
a więc do usunięcia, czy złagodzenia, napięć
międzynarodowych.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Poza tym, dla Ameryki liczącymi się part-
nerami są takie kraje, jak Chiny, Indie, Brazy-
lia, Niemcy czy Rosja. Ta ostatnia jest dziś
szczególnie ważna dla Waszyngtonu z uwagi
na jej arsenał atomowy (USA dążą do istotne-
go, obustronnego zmniejszenia liczby strate-
gicznych głowic atomowych) i olbrzymie za-
soby energii oraz surowców. Waszyngton po-
trzebuje również Rosji do rozwiązania sprawy
Iranu i do stabilizacji Azji Środkowej.
Tarczy więc u nas nie będzie. Niektórzy ob-
serwatorzy i analitycy
utrzymują, że wyjdzie
nam to na dobre. Mo- Rzeczpospolita
że mają rację. Problem
w tym, że – wbrew ofi-
cjalnym zaprzeczeniom
pospieszyła się,
– sprawa została zała-
twiona na linii Wa-
aby wziąć udział
szyngton–Moskwa. Je-
śli nie drogą bezpośred-
w amerykańskiej
nich negocjacji, to
w każdym razie w od- ekspedycji
powiedzi na rosyjską
wrażliwość, rosyjskie
deklaracje i pogróżki.
do Iraku
Nie jest całkiem jasne, czy baterie antyra-
kiet Patriot w końcu do nas trafią; czy będą
uzbrojone, czy nieuzbrojone. Wypowiedzi na
ten temat ministra Radosława Sikorskiego,
prezydenta Baracka Obamy, sekretarza
obrony Roberta Gatesa i generała Jamesa
Cortwrighta nie są jednoznaczne.
Offset związany z zakupem F-16, który
miał mieć wartość 9,7 miliarda dolarów, przy-
nieść nam nowe technologie i przyczynić się
do modernizacji naszej gospodarki, okazał się
fiaskiem. Kto miałby wątpliwości, niech zaj-
rzy do niedawnego raportu NIK na ten temat.
Nadzieje na jakiś udział w odbudowie Iraku
i eksploatacji bogactw naturalnych tego kraju
okazały się płonne. Ogromna większość in-
tratnych zamówień i kontraktów trafiła do firm
amerykańskich.
Wizy amerykańskie są wciąż obowiązkowe
dla Polaków, chociaż jesienią ubiegłego roku
zostały zniesione dla obywateli Czech, Słowa-
cji, Węgier, Litwy, Łotwy, Estonii i Korei Po-
łudniowej.
Nie warto jednak z tego powodu wyrywać
sobie włosów z głowy, rzucać na siebie oskar-
żeń i głosić, że Polska jest stracona. Należy
raczej uznać świat takim jakim jest, a nie ja-
kim powinien być w wyobrażeniach niektó-
rych polityków, wyciągnąć z tego wnioski
i skutecznie działać, aby zapewnić Polsce
bezpieczeństwo.
ŚWIAT ISLAMU
Aby zdać sobie sprawę z iluzji i krótko-
wzroczności, które doprowadziły do wysła-
nia naszego wojska do Iraku, wystarczy rzu-
cić okiem na artykuł ówczesnego ministra
spraw zagranicznych: „Irak to nasza sprawa”
(„Gazeta Wyborcza” z 14 maja 2004 roku).
Autor pisze, iż angażując się tam militarnie
w „poczuciu odpowiedzialności za nasze zo-
bowiązania sojusznicze”, dokonaliśmy „dłu-
goterminowej inwestycji w bezpieczeństwo
międzynarodowe. Również w bezpieczeń-
stwo Polski”. Wystarczy realistycznie spoj-
rzeć na to, co od paru lat dzieje się na świe-
cie, aby ocenić, jak arbitralne są takie tezy.
Gorąco pragnę się mylić, ale od początku
awantury irackiej nie miałem wątpliwości, że
Polska „dokonała in-
westycji we własne
niebezpieczeństwo”.
Bieg historii spra-
wił, że Polska była
życzliwie postrzegana
w Turcji, Persji oraz
innych krajach muzuł-
mańskich. Ten kapitał
uległ niestety erozji,
przede wszystkim na
skutek polskiego
udziału w ekspedycji
do Iraku. A był on tym
cenniejszy, że świat is-
lamu to dziś jedna piąta ludzkości, że wzrasta
on liczebnie z dnia na dzień, że obudził się
z wielowiekowego letargu i z żywiołową siłą
walczy o swoją tożsamość i prawo do decy-
dowania o swoich losach. To prawda – istnie-
ją w jego łonie nurty ekstremizmu i terrory-
zmu, którym polityka USA i Izraela nie prze-
staje dostarczać pożywki.
Ale nie jest to jedyne oblicze tego świata.
Czuje się on spadkobiercą jednej z najświet-
niejszych i najbardziej płodnych cywilizacji,
która przez wieki kwitła na Środkowym
Wschodzie i w Afryce Północnej. Okazuje
się zdolny do generowania imponującego
rozwoju gospodarczego i technologicznego.
Posiada olbrzymie zasoby energii i surow-
ców oraz związane z nimi centra potęgi
finansowej.
Kraje islamu są w pełnym ruchu i nie ule-
ga wątpliwości, że będą coraz więcej znaczyć
w przyszłości. Polska powinna zatem uczynić
wszystko, co w jej mocy i co nie jest sprzecz-
ne z jej zobowiązaniami traktatowymi, aby
uratować to, co jeszcze zostało z szacunku
i sympatii, jakimi dawniej cieszyła się w tych
krajach, oraz odbudować to, co zastało stra-
cone. Wymaga tego bezpieczeństwo naszego
państwa i jego obywateli oraz nasza przyszła
pozycja na ruchomej szachownicy międzyna-
rodowej.
Polska ma własne tradycje w stosunkach
z krajami islamu, ma prawo do własnego
punktu widzenia i powinna mieć możliwość
obrony swych własnych żywotnych interesów.
Nie ma potrzeby dreptania za mocarstwem ame-
rykańskim na wszystkich odcinkach. Niemcy nie
wzięły udziału w awanturze irackiej. Co więcej,
razem z Francją ostro ją krytykowały. Niemniej,
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 45
 Z A G R O Ż E N I A
pozostają uprzywilejowanym partnerem USA
na naszym kontynencie.
POLSKA W NATO
Innym warunkiem naszego bezpieczeństwa
jest lojalne odgrywanie roli, do której zobo-
wiązuje nas członkostwo w NATO, a równo-
cześnie systematyczna akcja polityczna i dy-
plomatyczna wewnątrz tej organizacji, aby nie
odeszła zbyt daleko od swego pierwotnego
kształtu i swych pierwotnych celów.
Po pierwsze, oznacza to sprzeciw wobec
projektów przesadnego rozszerzenia NATO.
Słyszy się o pomysłach, aby objąć Traktatem
kraje leżące poza strefą Północnego Atlanty-
ku, np. Japonię i Australię. Tymczasem
NATO, jak każdy agregat wielonarodowy
i wielokulturowy, w przeszłości i obecnie,
ciągle stoi wobec groźby rozmycia przez nad-
mierne rozciągnięcie (overstretching). Prze-
kształcone w organizację globalną stałoby się
czymś w rodzaju ONZ i – nie wahajmy się
powiedzieć – byłoby równie nieefektywne
jak ONZ.
Po drugie, powinniśmy wyraźnie powie-
dzieć, że nie godzimy się na przesadne, aby
nie powiedzieć obsesyjne, skupienie uwagi
FOT. ARTUR WEBER
i środków organizacji na walce z fundamenta-
lizmem i terroryzmem islamskim. Zjawiskom
tym trzeba oczywiście stawić czoła, ale w żad-
nym wypadku nie powinno to być równo-
znaczne z próbą wprowadzenia zachodnich in-
stytucji politycznych i norm obyczajowych do
krajów muzułmańskich.
Z uwagi na naszą historię jesteśmy powoła-
ni do tego, aby inicjować i współrealizować
nowe podejście NATO do świata islamu. Kon-
tynuowanie i rozszerzenie konfliktu z nim by-
łoby samobójczym szaleństwem. W Afgani-
stanie jest coraz więcej amerykańskich i euro-
pejskich żołnierzy i coraz więcej ich ginie. Ale
obszar, który kontrolują, kurczy się z dnia na
dzień. Powiedzmy otwarcie: na rozwiązanie
militarne w tym kraju, podobnie jak w Paki-
stanie oraz innych krajach regionu, liczyć nie
można.
Deklaracje na ten temat już słyszeliśmy. By-
ły one jednak tak ogólnikowe, że właściwie
pozbawione znaczenia. Tymczasem potrzeba
konkretnej akcji. I to bez zwłoki. Politycy i dy-
plomaci są od tego, aby wymyślić plan poko-
jowej koegzystencji między Zachodem a isla-
mem. Ale jeden z elementów takiego planu
narzuca się każdemu, kto śledzi wydarzenia
na Środkowym Wschodzie: Izrael powinien
zaprzestać kolonizacji tego skrawka Palestyny,
który jeszcze pozostał tamtejszym Arabom.
Polityka Izraela cementuje jedność muzuł-
manów, mimo wszystkich różnic etnicznych
i kulturowych, które ich dzielą, wzmaga ich
nienawiść do Żydów i do utożsamianego z ni-
mi Zachodu, podsyca ekstremizm i terroryzm.
Izrael musi zrozumieć, iż nie powinien igrać
z ogniem. Rozchwiany i dryfujący ku funda-
46 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
o zakupie
DECYZJA
ołała
F-16 wyw ,
ocze nie
zask
owiedzieć
aby nie p ję, wśród
rnac
konste h
uropejskic
naszych e
.
partnerów
mentalizmowi Pakistan posiada broń
atomową, a Iran może ją mieć jutro.
WROSNĄĆ W UNIĘ
Innym wymogiem naszego bezpie-
czeństwa jest wytrwała praca nad
tym, aby Unia Europejska uzyskała
godny tej nazwy wymiar obronny. Po-
tencjał militarny istnieje – prawie 70
tysięcy żołnierzy państw członkow-
skich jest dziś zaangażowanych w mi-
SYTUACJA sje pacyfikacyjne poza granicami
międzynarodowa Unii. Zdobywają oni w ten sposób
Ameryki nigdy
nie była cenne doświadczenie, a ośrodki do-
tak trudna wódcze uzyskują dodatkowe możliwo-
i skomplikowana ści testowania materiału i logistyki. Po-
jak obecnie. wstały już międzypaństwowe centra
Prowadzi ona
wojnę, której dowodzenia i współpracy jednostek
wynik jest złożonych z żołnierzy różnych narodo-
niepewny. wości i mówiących różnymi językami.
Ten potencjał wymaga koordynacji,
wzmocnienia i koncentracji na kilku
jasno zdefiniowanych zadaniach, aby
mógł się liczyć w globalnej równowa-
dze sił i zapewnić nietykalność granic
oraz interesów Unii.
To prawda – wymiar obronny UE
wciąż pozostawia wiele do życzenia.
Wydatki państw członkowskich na ce-
le wojskowe są zbyt niskie (co Amery-
kanie od lat wytykają Europie), a w ra-
mach tych wydatków sumy przezna-
czone na badania i modernizację są
nadal niewystarczające. Trzeba jednak
docenić to, co zostało osiągnięte i co
tworzy podstawę do dalszego budo-
wania autentycznej „obrony europej-
skiej”. Nie ulega dziś wątpliwości, że
obrona ta powstanie. Powrót do struk-
tur wojskowych NATO był ceną, któ-
rą Francja zdecydowała się zapłacić,
aby usunąć przeszkody do osiągnięcia
tego celu.
Otwarta pozostaje jednak kwestia,
czy obrona europejska będzie sprawą
tylko kilku państw członkowskich UE,
czy też większej ich liczby, jeśli nie
większości, z Polską włącznie. Nasz
elementarny interes przemawia za dru-
gą opcją. Aby mogła być zrealizowa-
na, konieczne jest spełnienie dwóch
warunków. Polska powinna jasno de-
klarować swoje poparcie dla wiarygod-
nej i autonomicznej obrony europej-
skiej i swoją gotowość, aby w niej
uczestniczyć. A państwa, które poło-
żyły podwaliny pod tę obronę, powin-
ny odrzucić koncepcję działania w wą-
skim gronie o wypróbowanej zgodno-
ści poglądów i zdecydować się na
współpracę z Polską.
Sprawa nie jest tak prosta, jak mo-
głoby się wydawać. Aby współtworzyć
obronę europejską, należy przede

wszystkim stawiać na Unię, wierzyć w jej przy-
szłość, angażować się w jej konsolidację. Posta-
wa naszego społeczeństwa jest w tej sprawie
całkowicie jasna. Powtarzające się i przeprowa-
dzane na dużą skalę sondaże opinii publicznej
wskazują, że przytłaczająca większość Polaków
jest życzliwa Unii i zadowolona z przynależno-
ści do niej. Sęk w tym, że uwagę przyciągają
nie tyle wyniki tych sondaży, ile działalność
i deklaracje przywódców i rzeczników ugrupo-
wań politycznych.
Największa dzisiaj polska partia opozycyjna
(a w demokracji zawsze bierze się pod uwagę,
że opozycja może wrócić do władzy) zajmuje
wobec Unii stanowisko roszczeniowe, a równo-
cześnie niechętne i podejrzliwe. W artykule
opublikowanym parę tygodni temu, przywódca
tej partii wyliczył długą listę korzyści, których
Polska „ma prawo oczekiwać” od Unii, ale nie
wspomniał ani słowem o tym, czego Unia mo-
głaby spodziewać się od Polski. UE pozostaje
dla niego czymś obcym, zewnętrznym, nadają-
cym się do eksploatowania, ale nie zasługują-
cym na nasze poparcie. W wywiadzie z marca
bieżącego roku tenże polityk oświadczył, że
„w Unii trzeba się umiejętnie rozpychać”. Nie
ma to nic wspólnego z duchem, który umożli-
wił powstanie pierwszych Wspólnot i pozwala
Unii istnieć do dziś.
Wszystko co mówi się w Warszawie jest rela-
cjonowane przez placówki dyplomatyczne na
użytek ośrodków kierownicznych w państwach
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
BARACK OBAMA,
miejmy nadzieję,
nie żywi żadnej
niechęci do
Polski, ale też
nie przywiązuje
do niej wagi,
bo ma
ważniejsze
problemy
na głowie.
Jakkolwiek ocenia się ekspedycję do Iraku, faktem jest, że Polska wzięła w niej udział
u boku Ameryki. Zginęli ludzie i zostały utopione środki, których nie mamy za wiele.
UE i nagłaśniane przez media. Nasi euroscepty-
cy i eurofobi to z pewnością nie ogół Polaków
i nie nasz obecny rząd. Ale ich retoryka szcze-
gólnie przyciąga uwagę i prowadzi do pospiesz-
nych uogólnień. Wiadomo, że zły pieniądz ła-
two wypiera dobry. A życzliwość i sympatia,
jaką Polska cieszyła się w końcu ubiegłego i na
początku bieżącego stulecia, ustępują miejsca
nieufności i niechęci, zarówno na poziomie elit
kierowniczych, jak i na poziomie opinii pu-
blicznej. Ewolucja ta jest groźna dla Polski.
NIE WYPAŚĆ ZA BURTĘ
Zmiany w Unii dojrzewają i realizują się po-
woli, ale doświadczenie ostatniego półwiecza
wskazuje, że mechanizmów raz wprawionych
w ruch nie zatrzymują żadne opory i przeszko-
dy. Tak było z kolejnymi traktatami, które wy-
pierały poprzednie, niedostosowane do nowych
wyzwań w Europie i na świecie; tak było
z wprowadzeniem jednolitej waluty; tak było
z rozszerzeniem Unii o nowe kraje. A w nieda-
lekiej przyszłości tak może być z pęknięciem
Unii i wyłonieniem się grupy państw, dla któ-
rych integracja europejska jest zbyt ważna, aby
mogły zgodzić się na jej zablokowanie przez
inne państwa albo przez pewne osobistości po-
lityczne.
Państwa te mogą utworzyć mniejszy zespół
– zdolny do sprawnego działania, posiadający
kompetencje nie tylko w dziedzinie ekonomicz-
nej i walutowej, ale również politycznej i obron-
FOT. EUROPA EU
FOT. US DOD
nej – i zostawić resztę w kręgu zewnętrznym,
osłabionym i znacznie mniej odpornym na na-
ciski i zagrożenia. Nawoływania szefów państw,
czołowych osobistości rządowych, parlamenta-
rzystów, dyplomatów, przywódców partii,
dziennikarzy, a nawet osobistości ze świata na-
uki, aby wprowadzić w życie taką „reformę”, są
coraz częstsze i coraz bardziej naglące. Jeżeli
rozwarstwienie Unii się zrealizuje, będzie to
cios dla bezpieczeństwa Polski.
W tej sytuacji nasz rząd powinien przekonać
unijnych partnerów – nie tylko deklaracjami,
ale paru dobrze przemyślanymi krokami prak-
tycznymi – że jest lojalnym członkiem UE, go-
towym do pełnego współdziałania na rzecz jej
konsolidacji i rozwoju. Pozwoliłoby to ukazać
polskich eurofobów – którym zagraniczne
ośrodki polityczne i media poświęcają zbyt wie-
le uwagi i przypisują zbyt wielkie znaczenie
– we właściwym świetle: jako mniejszości krzy-
kliwej i demagogicznej, ale nie mającej wiel-
kiego wpływu w naszym kraju. Nade wszystko
jednak dałoby to Polsce możliwość efektywne-
go działania na rzecz utrzymania jedności Unii
i uzyskania przez nią autentycznego wymiaru
obronnego – mającego dla naszego kraju jesz-
cze większe znaczenie niż dla innych. 
JERZY ŁUKASZEWSKI jest autorem książek
i opracowań monograficznych na tematy
historyczne, międzynarodowe i europejskie. W latach
1990–1996 był ambasadorem RP we Francji.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 47
 I Z R A E L
ela, ale również regionu, a w perspektywie dla
eracji pokoju na świecie”, ostrzegł w Niemczech
Celem op wdzenie
b ęd zie sp ra premier Beniamin Netanjahu. „Nie zostało
łdzia łania
ws p ó
rrow 2
wiele czasu”.
m u A
syste ) oraz Do Izraela już od połowy września ściągają
c iu
(na zdję -3, THAA
D
A C okręty amerykańskiej armady. Do październiko-
Patriot P D.
M wych ćwiczeń „Juniper Cobra”, największych
i Aegis B
w historii, skierowano izraelską dywizję obro-
ny powietrznej, amerykańskie Dowództwo
Europejskie (EUCOM) oraz Agencję Antyra-
kietową (MDA). Ich celem jest sprawdzenie
możliwości współdziałania izraelskiego syste-
mu przeciwrakietowego Arrow 2 oraz amery-
kańskich: Patriot PAC-3, THAAD i Aegis
BMD na okrętach US Navy, wyposażonych
w rakiety SM-3. W ćwiczeniach bierze udział
kilkuset żołnierzy. Polegają one na symulacji,
chociaż nie wyklucza się wystrzelenia rakiet
Patriot. Żołnierze będą głównie ćwiczyć przed
komputerami, trenując zachowanie na wypa-
dek ataku rakietowego ze strony „fikcyjnych
państw”, czyli Iranu.
Obecnie Izraelczycy dysponują systemami
obrony „Żelazna Kopuła” i „Proca Dawida”,
które w niedalekiej przyszłości mają być zdol-
ne do przechwytywania rakiet krótkiego za-
sięgu, a także pociskami manewrującymi oraz
rakietami typu Grad, Katiusza i Kassam. Mo-
głyby one zabezpieczyć Izrael nie tylko przed
atakiem ze strony Iranu, ale również Hezbol-
lahu i grup z Autonomii Palestyńskiej, takich
jak Hamas. Dojrzałość izraelskiego systemu
sprawia, że dla Amerykanów kraj ten staje się
FOT. MDA

cennym partnerem, który przyczyni się do

zwiększenia skuteczności własnego systemu
przeciwrakietowego.
ROBERT CZULDA Izraelczycy nie ukrywają swoich oczeki-

Tarcza Dawida
wań. Liczą, że Amerykanie na stałe roz-
mieszczą w regionie okręty z systemem
Aegis BMD, który mógłby przechwytywać
niestrategiczne rakiety Iranu. Według zało-
żeń, okręty US Navy mogłyby stacjonować
Nowa koncepcja obrony przeciwrakietowej Waszyngtonu spotkała się na Morzu Śródziemnym lub Czerwonym.
z dużym entuzjazmem w Izraelu, na którego terytorium już wkrótce Izraelczycy stwierdzili, że taki scenariusz jest
mogą zostać rozmieszczone amerykańskie wyrzutnie. „wysoce prawdopodobny”, chociaż rakiety

D
pozostałyby pod amerykańską kontrolą. Ani
ecyzja ekipy Baracka Co więcej, zmiana koncepcji tarczy Pentagon, ani Biały Dom nie odniosły się do
Obamy leży w interesie sprawia, że Izrael może przyjąć na IZRAELCZYCY tych informacji.
Izraela. Dzięki wstrzyma- swoje terytorium instalacje systemu. liczą, że Amery- Plan ten jest możliwy, bowiem po wycofa-
niu budowy instalacji Miałaby to być forma nagrody dla te- kanie na stałe niu się z zamiaru współpracy z Polską i Cze-
w Polsce i Czechach Amerykanom go państwa za porzucenie planów rozmieszczą chami Amerykanie rozważają alternatywne
w regionie okręty
udało się uspokoić Rosję, a to ma nie- wojny z Iranem. Na ten temat rozma- z systemem scenariusze dotyczące rozmieszczenia syste-
bagatelny wpływ na sytuację na Bli- wiał z Robertem Gatesem przeby- Aegis BMD. mów przeciwrakietowych THAAD, PAC-3
skim Wschodzie. Moskwa bowiem od wający w Waszyngtonie minister i Aegis BMD. Pentagon bierze pod uwagę
dawna wspiera Iran, pomagając mu obrony Izraela Ehud Barak. Turcję, Bałkany oraz właśnie Izrael, gdzie
w budowie instalacji atomowych oraz Iran to najważniejsze zagrożenie dla znajduje się już ważny element amerykań-
dostarczając nowoczesną broń prze- Izraela. Latem 2009 roku szef Mossa- skiego systemu – od października 2008 roku
ciwlotniczą. du ostrzegł komisję parlamentarną, że w bazie sił powietrznych Nevatim na pustyni
Teraz Rosja może przestać pomagać w ciągu pięciu lat Iran może wejść Negew działa radar pracujący w paśmie X,
Teheranowi, wstrzymując dostawy w posiadanie broni atomowej. Szef który zapewnia Izraelowi 10-minutowe
S-300, które bardzo niepokoją Izrael- wywiadu wojskowego był bardziej pe- ostrzeżenie przed atakiem. Jak wynika z in-
czyków. Może nawet poprzeć sankcje symistyczny, twierdząc, że może to formacji dziennika „Jerusalem Post”, Izrael-
ONZ. To wszystko cieszy Izrael, któ- nastąpić w ciągu roku. „Ta kwestia czycy prowadzą z Amerykanami wstępne
ry kilkakrotnie groził agresją na Iran. stanowi zagrożenie nie tylko dla Izra- i nieoficjalne rozmowy. 

48 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


Na Wsch dzie  bez zmian?
MARCIN KACZMARSKI
Salomonowy werdykt
Jak odróżnić propagandę
i retorykę od realnych ostrzeżeń?
K
omisja powołana przez Unię Eu-
ropejską wydała iście salomono-
wy werdykt w sprawie ubiegło-
rocznej wojny rosyjsko-gruziń-
skiej: konflikt rozpoczęła Gruzja, ale Rosja
nieproporcjonalnie użyła siły. Takie rozwią-
zanie ratuje prezydenta Saakaszwilego, któ-
rego część elit zachodnich chętnie widziała-
by jako całkowicie skompromitowanego. Jest
też ukłonem w stronę Moskwy, a dodatkowo
podkreśla, że gdyby nie misja Unii w ze-
szłym roku, wojna mogłaby przybrać dużo
większe rozmiary.
Pojawia się jednak pytanie: dlaczego Unia
Europejska i Stany Zjednoczone nie zareago-
wały wcześniej i nie próbowały zapobiec
kryzysowi. Wojna rosyjsko-gruzińska nie
mogła być zaskoczeniem dla żadnego uważ-
nego obserwatora przestrzeni poradzieckiej.
Zarówno strona gruzińska, jak i rosyjska wy-
syłały sygnały, że konflikt wokół Abchazji
i Osetii Południowej zamierzają rozwiązać
po swojemu. Jeśli będzie trzeba, z użyciem
siły zbrojnej.
ROSYJSKIE PROWOKACJE
Prezydent Saakaszwili z przywrócenia
obu oderwanych prowincji uczynił najważ-
niejszą obietnicę swojej prezydentury, co
w pewnym sensie pozbawiało go pola ma-
newru. Z kolei Rosja kilkakrotnie demon-
strowała gotowość do konfliktu z Gruzją.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
GRUZINI witają
amerykański okręt
z pomocą humanitarną.
Port Batumi,
sierpień 2008 rok.
FOT. US DOD
W 2006 roku zorganizowała kampanię anty-
gruzińską w odpowiedzi na aresztowanie
czterech oficerów pod zarzutami szpiego-
stwa. Rok później tuż obok gruzińskiej wio-
ski spadła rakieta, najprawdopodobniej ro-
syjska. Do tego doszły liczne mniejsze pro-
wokacje wokół Abchazji i Osetii Południo-
wej. Po uznaniu przez Zachód niepodległo-
ści Kosowa Rosja niedwuznacznie wskazy-
wała, że bardziej zaangażuje się w relacje
z gruzińskimi parapaństwami. Ani Waszyng-
ton, ani Bruksela nie przygotowały się jed-
nak na konflikt zbrojny, nie próbowały
ostrzec ani jednej, ani drugiej strony przed
jego skutkami.
Przyczyn należałoby szukać w wyobraźni
politycznej, ograniczonej wskutek zwycię-
stwa w zimnej wojnie. Zgodnie z obowiązu-
jącym paradygmatem myślenia użycie siły
było wyłączną prerogatywą Zachodu. W ta-
kim podejściu kryją się dwa istotne proble-
my polityki zagranicznej państw wspólnoty
transatlantyckiej – brak adekwatnej reakcji
na sygnały wysyłane przez innych aktorów
oraz odpowiedzialności za politykę wobec
mniejszych państw.
Polityka jest w pierwszej kolejności sztu-
ką osiągania tego, co możliwe. Racje mo-
ralne siłą rzeczy mają mniejsze znaczenie.
Rosyjskie ambicje powstrzymania proza-
chodnich dążeń Gruzji były oczywiste
przynajmniej od roku 2004 (początkowo re-
akcja Moskwy na rewolucję róż w 2003 ro-
ku dawała powody do umiarkowanego opty-
mizmu). Wraz z rosnącą asertywnością ro-
syjskiej polityki nietrudno było przewi-
dzieć, że Kreml sięgnie po wszelkie możli-
we narzędzia, by zahamować planowane
rozszerzenie NATO. Zakładano jednak, że
historia się powtórzy – rosyjski sprzeciw po
pewnym czasie ucichnie, a agresywnej reto-
ryce nie będą towarzyszyć inne działania.
I zamiast próbować znaleźć wyjście, które,
nie naruszając gruzińskiej suwerenności,
osłabiłoby wojowniczość Rosji, podkreśla-
no, że NATO zostanie rozszerzone, zaś Ab-
chazja i Osetia Południowa są częściami
Gruzji, i w żadnym razie nie można ich po-
równywać do Kosowa. Co gorsza, oprócz
publicznych deklaracji tego typu prezydent
Saakaszwili musiał słyszeć podobny ton
w prywatnych rozmowach z decydentami
zachodnimi.
DUCH JAŁTY
Oczywiste jest, że inna linia postępowania
Zachodu niosłaby ze sobą poważne ryzyko.
Zgoda na nierozszerzanie NATO mogłaby
zachęcić Rosję do eskalacji żądań i osłabić
pozycję państw zachodnich na całym ob-
szarze poradzieckim. Wywołałaby szeroki
sprzeciw opinii publicznej, wśród której ła-
two rozprzestrzeniają się oskarżenia o po-
wrót do „ducha Monachium i Jałty”. Jed-
nak zarówno początkowy brak jakiejkol-
wiek możliwości udzielenia realnej pomocy
Gruzji, jak i wynegocjowanie porozumie-
nia, którego Rosja od początku nie zamie-
rzała przestrzegać, a następnie bardzo szyb-
ki powrót do normalnych relacji z Kremlem
osłabiły tę pozycję dużo bardziej, niż mógł-
by to uczynić wcześniejszy kompromis.
Jednocześnie te działania nie dały jasnej
odpowiedzi na pytanie pozostające w kon-
tekście wzrostu napięcia w relacjach rosyj-
sko-ukraińskich aktualne: które z sygnałów
ostrzegawczych Moskwy należy traktować
nie tylko jako propagandę, ale też zapo-
wiedź działań? 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
książki „Rosja na rozdrożu”.
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 49
 T E R R O R Y Z M
TOMASZ OTŁOWSKI
Odrodzenie Al-Kaidy
Wraz z pogarszaniem się strategicznego położenia państw zachodnich
rośnie ryzyko spektakularnych ataków terrorystycznych w Europie.
O
statnie wydarzenia w wielu rejo-
nach Azji Południowo-Wschod-
niej, Bliskiego Wschodu czy
w Afryce Północnej zdają się po-
twierdzać obawy, że operacyjna i logistyczna
aktywność Al-Kaidy oraz sprzymierzonych
z nią organizacji islamistycznych wykazuje
wyraźną tendencję wzrostową. Rośnie liczba
zamachów przeprowadzanych w charaktery-
styczny dla Al-Kaidy sposób, mnożą się infor-
macje o przemieszczaniu się ochotników i już
wyszkolonych terrorystów oraz o przepływach
transferów finansowych dla struktur terrory-
stycznych w różnych częściach świata.
Od chińskiej prowincji Siniang, przez Uz-
bekistan, Tadżykistan i Czeczenię, aż po Irak,
Lewant, Maghreb, Somalię i Jemen – wszę-
dzie tam islamscy ekstremiści, działający do
niedawna niezależnie od siebie i Al-Kaidy,
formalnie podporządkowują swą aktywność
50 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
tej organizacji, uznając zwierzchnictwo emira
– Usamy Ibn Ladina.
Szczególnie niepokojący jest pod tym
względem rozwój sytuacji w rejonie AfPak,
gdzie sprzyjające Al-Kaidzie warunki strate-
giczne (umocnienie pozycji afgańskich tali-
bów oraz rebelia ich pobratymców w Pakista-
nie) umożliwiły jej w ostatnich latach odtwo-
rzenie sił i zdolności operacyjnych. Na zasa-
dzie sprzężenia zwrotnego daje to także dodat-
kowy impuls wielu marginalnym dotychczas
grupom islamistycznym, działającym w Azji
Południowej i Centralnej.
Dzięki renesansowi Al-Kaidy uzyskują one
nowe, większe możliwości operacyjne, po-
zwalające działać daleko poza dawnym ob-
szarem aktywności. Tragiczne zamachy
w Mumbaju z listopada ubiegłego roku udo-
wodniły, że nawet takie niewielkie dotych-
czas organizacje terrorystyczne jak Lashkar
e-Taiba poszerzają geograficzny zasięg swej
działalności.
Dziś należy już poważnie się obawiać, że
ugrupowanie Usamy Ibn Ladina ponownie
osiągnęło poziom rozwoju, który pozwala na
wznowienie planowania i przeprowadzania
operacji terrorystycznych w skali strategicznej
praktycznie na całym globie. Różnica pomię-
dzy stanem obecnym a sytuacją sprzed ośmiu
lat polega głównie na tym, że dziś trud prze-
prowadzenia danej operacji terrorystycznej
(i pełną formalną odpowiedzialność) ponoszą
różne marginalne dotychczas grupy islami-
styczne. Al-Kaida natomiast jedynie planuje,
koordynuje i finansuje ich akcje. Sygnały do-
cierające z różnych części świata wskazują
jednoznacznie, że lokalni ekstremiści muzuł-
mańscy intensywnie odbudowują swoją pozy-
cję i zwiększają aktywność, wykorzystując po-
nowne ożywienie „starej” Al-Kaidy.
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Groźna opinia
Islamscy radykałowie uważają Polskę za kraj aktywnie
popierający „antymuzułmańską” politykę USA.

R osnący i aktywny
udział naszego kraju
w kampanii afgańskiej
oraz sąsiedztwo z miej-
scami lokalizacji komó-
rek Islamskiej Unii Dżiha-
du w Niemczech spra-
W NIEMCZECH systematycznie zwiększa się aktywność zwolenni- wiają, że Polska jawi się
ków islamu. jako naturalny obiekt za-
interesowania islami-
stów. Tym bardziej że
mamy wśród islamskich
FOT. RAFSALLACH (2)
radykałów opinię kraju
blisko związanego z USA
i aktywnie wspierające-
pliwości, że Polska była
swego czasu (a być mo-
że jest nadal) zaangażo-
go Waszyngton w „anty- wana w tajne antyterro-
muzułmańskiej” polity- rystyczne operacje CIA,
ce, czego dowodzi nie w tym zwłaszcza w prze-
tylko obecność naszych trzymywanie i transport
żołnierzy w Ghazni, ale pojmanych w AfPak isla-
i wcześniejszy udział mistów.
w operacji „Iracka wol- Nie możemy więc chy-
ność”. Dla strategów Al- ba czuć się zbyt bez-
Kaidy nie ulega też wąt- pieczni. 

FOT. US DOD
W REGIONIE AfPak znajdują się główne zasoby kadrowe islami-
stów, ich zaplecze logistyczne, organizacyjne i szkoleniowe.

W takiej niekorzystnej ze strategicznego Religia ta i jej kultura, niestety czę-
punktu widzenia sytuacji nie powinno dziwić, sto w wersji skrajnie radykalnej, stają
że od kilku miesięcy napływają z regionu Azji się w zlaicyzowanych Niemczech co-
Południowej i Środkowej, a także z wielu raz bardziej popularne. Procesy te już
państw europejskich informacje o groźbie teraz mają niekorzystne następstwa.
przeprowadzenia przez Al-Kaidę spektakular- Według ostrożnych szacunków wy-
nych zamachów terrorystycznych w Europie. wiadu niemieckiego, około 50 oby-
wateli RFN (zarówno konwertytów,
NIEMIECCY TALIBOWIE jak i Niemców pochodzenia tureckie-
Wśród doniesień na temat groźby podjęcia go) walczy obecnie w Afganistanie
przez Al-Kaidę zaawansowanych logistycznie i Pakistanie po stronie islamistów.
operacji terrorystycznych wymierzonych prze- Część niezależnych ośrodków eks-
NA ZAMACHY
ciwko państwom europejskim na szczególną AL-KAIDY perckich określa tę liczbę nawet na sto
uwagę zasługują sygnały dotyczące Niemiec. najbardziej osób. Dotychczas sądzono, że ludzie
Kraj ten już od dwóch lat znajduje się w czo- narażone są ci wchodzą głównie w skład różnych
łówce, jeśli chodzi o liczbę pogróżek wystoso- państwa ugrupowań islamistycznych działają-
europejskie
wywanych przez islamistów pod adresem zaangażowane cych na terenie AfPak, w tym mię-
państw europejskich. w operację dzy innymi elitarnej grupy bojowej
Bezprecedensowo aktywna kampania pro- w Afganistanie. Al-Kaidy, tak zwanej Armii Cieni
pagandowa Al-Kaidy skierowana do niemiec- (Lashkar al-Zil).
kiej opinii publicznej przed niedawnymi wy- Ostatnie informacje sugerują jed-
borami do Bundestagu, której osią było żąda- nak, że „niemieccy talibowie” tworzą
nie wycofania żołnierzy Bundeswehry z Afga- w północnym Pakistanie odrębne
nistanu, nie jest przypadkiem. Niemcy zaczy- i jednolite formacje bojowe, co świad-
nają mieć coraz większe problemy z ekstremi- czy o ich wysokiej randze w struktu-
zmem islamskim: systematycznie zwiększa się rach islamistycznych. Grupy te,
aktywność zwolenników radykalnej wersji z pewnością w znacznym stopniu au-
sunnickiego islamu, w zastraszającym tempie tonomiczne, wchodzą w skład inten-
przybywa też konwertytów – etnicznych Niem- sywnie budowanej przez Al-Kaidę sy-
ców przechodzących na islam. nergicznej sieci komórek dżihady-
stów, obejmującej w pierwszej kolej-
ności obszar Azji Centralnej i Połu-
dniowej, ale coraz pewniej wkraczają-
cej też w inne regiony świata.
Od dawna wiadomo także, że nie-
mieccy islamiści stanowią znaczny
odsetek członków Islamskiej Unii
Dżihadu (al-Dżihaad al-Islami), or-
ganizacji powstałej po rozłamie w Is-
lamskim Ruchu Uzbekistanu. Grupa
ta od lat dysponuje w RFN siecią do-
brze rozwiniętych komórek, zajmują-
cych się głównie werbowaniem ochot-
ników do walki w Afganistanie spo-
śród lokalnych społeczności muzuł-
mańskich. Dwa lata temu unia ta pod-
jęła już w Niemczech nieudane próby
przeprowadzenia zamachów terrory-
stycznych, których celem miały być
obiekty i obywatele USA.
EUROPA NA CELOWNIKU?
Dziś to właśnie Islamska Unia Dżi-
hadu staje się coraz wyraźniej ekspo-
zyturą Al-Kaidy na Europę. Według
najnowszych danych, drugim obok
Niemiec bastionem tej organizacji
w Europie i na jej obrzeżach jest Tur-
cja, gdzie grupa ta skutecznie zmono-
polizowała aktywność ekstremistów

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 51

 T E R R O R Y Z M
sunnickich. Przejęła ona i odtwarza dawne staci zmuszenia jego sił do opuszczenia Afgani- we lub wręcz strategiczne. Wśród tych ostat-
struktury Al-Kaidy. stanu. To także w tej części świata Al-Kaida ma nich najbardziej pożądanymi byłyby z pewno-
Podobnie jak w przypadku aktywności realne szanse na wejście w posiadanie broni ją- ścią zarówno zmiana polityki części państw
w Niemczech, głównym zadaniem komórek drowej i strategicznych środków jej przenosze- Zachodu wobec kwestii afgańskiej czy wojny
IUD jest werbowanie i wysyłanie ochotników nia, jeśli udałoby się jej obalić słaby i chwiejny z ekstremizmem islamskim w ogóle, jak też
do walki z „niewiernymi” na obszarze AfPak, reżim w Islamabadzie, co wbrew pozorom nie osłabienie lub rozpad koalicji antyterrory-
choć zainteresowanie islamistów Turcją ma jest dziś już czymś niewyobrażalnym. stycznej i dalsza polaryzacja w łonie sojuszu
niewątpliwie także głębszy strategiczny Stawka wojny jest zatem bardzo wysoka. północnoatlantyckiego.
aspekt. Zamysłem Al-Ka- Z perspektywy islamskich Tym samym można zakładać, że najbardziej
idy może być bowiem
podkopanie rosnącej
Blisko 50 obywateli radykałów przeniesienie
przynajmniej części cię-
narażone na zamachy Al-Kaidy są państwa eu-
ropejskie zaangażowane w operację w Afgani-
regionalnej pozycji geo- RFN walczy żaru ich działań bezpo- stanie. Z pewnością Niemcy są potencjalnie
politycznej Turcji. Jest
ona wszak jedynym mu- w Afganistanie średnio na teren przeciw-
nika (państw europej-
dogodnym obiektem ataku, choć ich rzeczy-
wisty poziom zaangażowania w Afganistanie
zułmańskim państwem
świata opartym na wciąż
i Pakistanie po skich) jest krokiem jak
najbardziej logicznym
jest znacznie mniejszy, niż można by sądzić
po rozmiarach niemieckiego kontyngentu, któ-
mocnych filarach seku- stronie islamistów i – co ciekawe – zgodnym ry, choć liczebnie imponujący, ma w praktyce
laryzmu i nacjonalizmu, z klasycznymi strategiami związane ręce przez niezwykle restrykcyjne
całkowicie sprzecznymi z radykalnymi po- prowadzenia kampanii wojennych. rules of engagement.
stulatami głoszonymi przez wahabickich is- Jednym z ważniejszych celów takich dzia- Nie można zatem wykluczyć, że niedawna
lamistów. łań byłoby pokazanie sprawności Al-Kaidy medialna kampania propagandowa islamistów
Główny front toczonej od ośmiu lat wojny i jej zdolności do przeprowadzenia skutecz- wymierzona w Niemcy miała jedynie charak-
z islamskim ekstremizmem wciąż jednak prze- nych operacji na terenie Europy. Realizacja ta- ter dezinformacyjny, a rzeczywistym obiek-
biega jeszcze w regionie AfPak – to tam znajdu- kiego scenariusza ukazywałaby nieefektyw- tem zainteresowania Al-Kaidy jest inne pań-
ją się główne zasoby kadrowe islamistów, ich za- ność dotychczasowej polityki państw zachod- stwo europejskie, znacznie bardziej aktywnie
plecze logistyczne, organizacyjne i szkoleniowe. nich wobec strategii walki z ekstremizmem zaangażowane w operacje bojowe ISAF – na
To tam dżihadyści mają szanse na odniesienie i terroryzmem muzułmańskim oraz rodziła przykład Wielka Brytania, Holandia, Dania
spektakularnego sukcesu nad Zachodem w po- wymierne efekty psychologiczno-propagando- czy Polska. 

R E K L A M A

52 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

POLSKA ZBROJNA: Czy szef Centrum

Antyterrorystycznego w Polsce ma dużo
pracy?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Najlepiej było-
by o to zapytać moją rodzinę. Faktycznie pra-
cuję od rana do wieczora, nierzadko też
w weekendy.

POLSKA ZBROJNA: Z tego wynika, że

Polska jest bardzo zagrożona?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Nie tak bar-
dzo, jak niektóre inne państwa Wspólnoty
Europejskiej. Myślę też, że trzeba się uczyć
na błędach innych krajów. Nie bądźmy mą-
drzy po szkodzie, tylko uprzedzajmy zagro-
żenia. Szczególnie biorąc pod uwagę misje
w Iraku i w Afganistanie. W Iraku na nasze-
go ambasadora dokonano zamachu. Pamię-
tajmy też, że Polska jest w strefie Schengen,
więc zagrożenia, które są poza naszymi gra-
nicami, w innych krajach Unii, mogą pojawić
się tu w każdej chwili.

POLSKA ZBROJNA: Jeszcze w 2003 roku

Usama Ibn Ladin pomylił nas z Norwegią.
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Raz pomylił,
raz nie pomylił, i umieścił Polskę na liście
potencjalnych celów.

POLSKA ZBROJNA: Czym w takim razie

zajmuje się Centrum Antyterrorystyczne?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: To platforma
wymiany informacji dla wszystkich struktur

FOT. EWA KORSAK

państwowych, które w swoje zadania mają
wpisaną walkę z terroryzmem. Tu obok sie-
bie pracują przedstawiciele różnych służb
i instytucji. Wspólnie analizują i wypracowu-

Krótsza droga
ją końcowy materiał na temat danej sprawy,
a następnie przekazują pozostałym służbom
ocenę, czy i jaka jest skala zagrożenia. Do
czasu powołania CAT każda ze służb samo-
dzielnie przesyłała informacje różnym decy-

informacji
dentom w państwie. Dziś dostają oni od nas
jeden dokument. Zamiast podejmować decy-
zje na podstawie cząstkowych informacji do-
tyczących jakiegoś zagrożenia, dysponują te-
raz uzgodnionym między służbami raportem
sytuacyjnym.

POLSKA ZBROJNA: Rok temu, przed

powołaniem centrum, taka współpraca nie
istniała?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Oczywiście
istniała. Na poziome taktycznym, czyli naj-
niższym, był pewien rodzaj koordynacji. Ale
od momentu uzyskania informacji do zwery-
fikowania jej u wszystkich uczestników syste-
mu niekiedy mijały tygodnie. Dziś trwa to
znacznie krócej. Jednocześnie brakowało ele-
mentu, który mógłby połączyć codzienną
działalność różnych służb z wysokim, pań-
stwowym poziomem strategicznym. I my tę
lukę wypełniamy. Działa bowiem nad nami
swoista rada nadzorcza, czyli Międzyresorto-
Z pułkownikiem ZBIGNIEWEM MUSZYŃSKIM
o tym, jakich zagrożeń może spodziewać się
Polska, rozmawia MAREK PIELACH
wy Zespół do spraw Zagrożeń Terrorystycz-
nych, któremu przewodzi wicepremier oraz
minister spraw wewnętrznych i administracji.
POLSKA ZBROJNA: Od 2005 roku
w ABW działa już Departament Przeciw-
działania Terroryzmowi. On nie mógł tego
koordynować?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Centrum An-
tyterrorystyczne jest platformą wymiany in-
formacji dla wszystkich służb w Polsce zaj-
mujących się zwalczaniem terroryzmu. De-
partament Przeciwdziałania Terroryzmowi
jest natomiast jednostką organizacyjną ABW
prowadzącą działania o innym charakterze
– operacyjno-rozpoznawczym.
POLSKA ZBROJNA: Możecie zbierać
wszystkie wrażliwe dane – od wywiadu cy-
wilnego i wojskowego poczynając, na urzę-

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 53

 Z A G R O Ż E N I A
dach skarbowych kończąc. Jaka jest nad
tym kontrola?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Po pierwsze,
każdy funkcjonariusz, żołnierz czy pracow-
nik centrum cyklicznie przechodzi procedurę
sprawdzenia w ramach ubiegania się o po-
świadczenie bezpieczeństwa do klauzuli „ści-
śle tajne”. Po drugie, działalność CAT podle-
ga nadzorowi merytorycznemu ze strony mi-
nistrów, szefów i komendantów służb będą-
cych członkami Międzyresortowego Zespołu
do spraw Zagrożeń Terrorystycznych. Po
trzecie, CAT jest jednostką organizacyjną
ABW, która podlega parlamentarnej kontroli,
między innymi ze strony Komisji do spraw
Służb Specjalnych oraz ze strony premiera
i Kolegium do spraw Służb Specjalnych.
POLSKA ZBROJNA: Czy potrzebujemy
w takim razie ustawy antyterrorystycznej?
Centrum Antyterrorystyczne ABW powstało po to,
aby połączyć informacje ze wszystkich służb i wypracować
dobry system powiadamiania decydentów
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: W maju ubie-
głego roku w Centralnym Ośrodku Szkolenia
ABW odbyła się konferencja naukowa pod
takim właśnie tytułem. Zarówno naukowcy
uczestniczący w niej, jak i praktycy ze służb
stwierdzili, że zmieniająca się rzeczywistość
wymusza potrzebę polepszenia polskiego sy-
stemu prawnego.
POLSKA ZBROJNA: Na razie jednak an-
tyterrorystyczne zadania ABW opisane są
w nowelizacji ustawy o zarządzaniu kryzy-
sowym. To dobry pomysł?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Nawet w usta-
wie o Rządowym Centrum Bezpieczeństwa
jest przepis o tym, że raport roczny na temat
zagrożeń dla Polski tworzy ono, ale za wkład
dotyczący zagrożeń ze strony terrorystów od-
powiada ABW. Nic w tym dziwnego. Jeste-
śmy instytucją ustawowo upoważnioną do
zwalczania tego typu zagrożeń.
POLSKA ZBROJNA: Prezydent zakwe-
stionował jednak dwa przepisy dające
ABW spore uprawnienia w stosunku do
firm wpisanych na listę infrastruktury kry-
tycznej.
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Jeżeli mamy
wiadomość dotyczącą zagrożenia infrastruktu-
ry krytycznej, to mamy prawo poinformować
o tym jej właściciela. Będziemy wydawać tylko
zalecenia. On nie musi nas słuchać. Ta ustawa
daje nam prawo do zwrócenia się do konkretne-
go podmiotu i poinformowania o niebezpie-
54 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
czeństwie. W przypadku zagrożenia terrory-
zmem musimy mieć po prostu możliwość na-
tychmiastowego działania, i taki był cel tych
przepisów. Trzeba również wspomnieć, że idea
nadania tego typu służbie możliwości szybkie-
go działania w przypadku zagrożeń nie jest ni-
czym nowym. W mojej legitymacji – podobnie
jak wszystkich funkcjonariuszy ABW – widnie-
je zapis, że każdy jest zobowiązany do udziele-
nia mi pomocy w wykonywaniu obowiązków
służbowych. Wynika to z ustawy o ABW oraz
AW. A w przypadku zagrożeń terrorystycznych
to my pomagamy!
POLSKA ZBROJNA: Skoro o Pańskich
uprawnieniach mowa – może Pan w nocy
obudzić premiera w razie jakiegoś zagro-
żenia?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: CAT sprawia,
że informacja o zagrożeniu szybciej trafia do
wszystkich służb uczestniczących w ochronie
antyterrorystycznej kraju i dzięki temu jest
ona sprawniej oraz wszechstronniej weryfi-
kowana. Jeżeli efekt tych działań wskazywał-
by na sytuację nadzwyczajną, wówczas anga-
żowany byłby premier. Tym oczywiście zajął-
by się minister spraw wewnętrznych i admini-
stracji lub szef ABW, a nie ja.
POLSKA ZBROJNA: W jaki sposób?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Mogę tylko po-
wiedzieć, że Centrum Antyterrorystyczne
ABW powstało właśnie po to, żeby połączyć
informacje ze wszystkich służb i wypracować
dobry system powiadamiania decydentów.
Wciąż mamy nowe pomysły dotyczące skraca-
nia drogi tej informacji.
POLSKA ZBROJNA: Kiedyś podobno taka
wiadomość szła kurierem kilka godzin.
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Tak, trzeba by-
ło mieć kuriera z odpowiednim wyposaże-
niem i uprawnieniami, który wie, do jakiej
kancelarii tajnej ma trafić. W dni świąteczne
faktycznie trwało to kilka godzin. Teraz cen-
trum pracuje 24 godziny na dobę, siedem dni
w tygodniu, i dysponuje odpowiednimi tech-
nologiami, które skracają czas przekazu in-
formacji decydentom.
POLSKA ZBROJNA: Jakich decydentów
ma Pan ma myśli?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Na liście od-
biorców naszych informacji jest oczywiście
prezydent, premier, marszałkowie sejmu i se-
natu, ministrowie konstytucyjni oraz szefo-
wie i komendanci służb – członkowie Mię-
dzyresortowego Zespołu do spraw Zagrożeń
Terrorystycznych. Możemy też dopisać oso-
by, które muszą być poinformowane o czymś
ze względu na wykonywane przez nich obo-
wiązki służbowe.
POLSKA ZBROJNA: Jak często przez ten
rok działalności CAT trzeba było pilnie po-
wiadamiać kogoś o jakimś zagrożeniu?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Przygotowali-
śmy właśnie taką statystykę, którą przekaże-
my Międzyresortowemu Zespołowi do spraw
Zagrożeń Terrorystycznych. Mogę powie-
dzieć tylko tyle, że nie zbieramy setek infor-
macji, ale już tysiące. Służby naszego kraju
przez rok działalności przekazały do centrum
ponad 2 tysiące informacji, a CAT opracował
ponad 300 materiałów. Nie oznacza to więc,
że każda z tych tysięcy informacji wymaga
pilnej interwencji.
POLSKA ZBROJNA: Zaczęliście jednak od
sprawy bardzo pilnej – porwania Polaka
w Pakistanie.
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Faktycznie.
Centrum Antyterrorystyczne formalnie po-
wstało rok temu (1 października 2008 roku),
ale nieformalnie zaczęliśmy działać 28 wrześ-
nia, kiedy porwano za granicą polskiego oby-
watela. I naprawdę zrobiliśmy wszystko, co
było możliwe w tej sytuacji. Trudno nam
oczywiście polemizować z niektórymi me-
dialnymi doniesieniami w tej sprawie, dlate-
go że obowiązuje nas tajemnica i państwowa,
i służbowa.
POLSKA ZBROJNA: Czyli nie można było
uratować Piotra Stańczaka?
ZBIGNIEW MUSZYŃSKI: Służby i instytu-
cje państwowe zrobiły wszystko, co było moż-
liwe, aby uratować naszego rodaka. Uruchomi-
liśmy wszystkie możliwe kanały krajowe i za-
graniczne, by zapobiec nieszczęściu. Niestety,
więcej już się nie dało. ABW prowadzi teraz
śledztwo, którego celem jest zidentyfikowanie
i doprowadzenie przed wymiar sprawiedliwo-
ści sprawców mordu. 
WIZYTÓWKA
Pułkownik ZBIGNIEW
MUSZYŃSKI
Pracował w UOP i ABW,
obecnie pełni obowiązki dyrektora Cen-
trum Antyterrorystycznego.
 Mi g a w k i z e ś w i a t a
F E L I E T O N
ANDRZEJ
JONAS

Noblesse oblige
Komitet norweski zachęca i zobowiązuje Baracka Obamę
do kontynuowania dotychczasowej polityki oraz konsekwentnego
realizowania zapowiadanego i wprowadzanego w życie programu.

P
rezydent Barack Obama
otrzymał Pokojową Na-
grodę Nobla i zawrzało.
Nie w jury, czyli w spe-
cjalnym komitecie nor-
weskiego parlamentu, bo ten decy-
zję podjął jednogłośnie, lecz wszę-
dzie indziej. Podobno również
w Białym Domu, gdzie konferencję
prasową prezydenta laureata prze-
suwano, bo zaskoczeni „pisarze”
mieli trudności z przygotowaniem
jego przemówienia.
Nie jest niczym nowym, że
komitet noblowski, przy-
znając nagrodę, zabrał
głos w aktualnych spra-
wach politycznych. Tak
dzieje się od dawna, wy-
starczy przejrzeć wszyst-
kie pokojowe Noble, któ-
re mamy w pamięci. Za-
równo te przyznawane
wybitnym osobistościom
zaangażowanym w dzia-
łalność publiczną, jak
i te, które nagradzani
otrzymywali za realizo-
wanie polityki swych
państw. Pod tym wzglę-
dem Norwedzy konse-
kwentnie mówili, o co im
chodzi – o rozwiązywanie
konf liktów zbrojnych
(w Wietnamie czy na Bli-
skim Wschodzie) i o prawa
człowieka (Dalajlama albo
Aung San Suu Kyi).
Zasadnicza różnica w porówna-
niu z Noblem tegorocznym polega
na tym, że Barack Obama ma za
sobą znacznie krótszą drogę niż po-
przedni laureaci. Tamci byli nagra-
dzani za przeszłość. A prezydent
USA? To właśnie podkreślają kryty-
cy. I najczęściej padają zaraz słowa:
„zadatek”, „zaliczka”.
Niektórzy sprytnie zauważają, że
dzisiejsza Europa jest
raczej lewicowa niż prawicowa. Norwegią
rządzą socjaliści i taki też był skład jury,
a Barack Obama znajduje się po tej samej
stronie. Słychać też głosy, że pan Obama
jest anty-Bushem, a niechęć do tego prezy-
denta i jego polityki jest w Europie tak
silna, że zaowocowała aż pokojowym
Noblem.
Norwedzy ogłosili, że nagroda została
przyznana za „wysiłki na rzecz redukcji bro-
ni nuklearnej na świecie i tworze-
nia nowej atmosfery
w zakresie między-
narodowej współ-
pracy”. Zgadzam się
tym uzasadnieniem.
Barack Obama nową atmos-
ferę stworzył i jest to atmosfera
pokojowa. Pojawiła się pokojowa
amerykańska postawa, są pokojowe od-
prężeniowe propozycje, pokojowy pro-
gram Ameryki. I to jest dokonanie.
Oczywiście nagroda jest też zaliczką
i przedpłatą. Komitet norweski zachęca
oraz zobowiązuje prezydenta Stanów
Zjednoczonych do kontynuowania do-
tychczasowej polityki i konsekwentnego
realizowania zapowiadanego i wprowadza-
nego w życie programu. Tytuł noblisty,
zwłaszcza uszlachconego nagrodą pokojo-
wą, bez wątpienia zobowiązuje. Zgodnie
ze wspomnianą w tytule zasadą noblesse
oblige (szlachectwo zobowiązuje).
Antoni Słonimski mawiał, że woli
pisarzy znajdujących od poszukujących.
Barack Obama i poszukuje, i znajduje.
Dlatego nie mam pretensji o tegoroczną
Pokojową Nagrodę Nobla. 

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 55

 B E Z G R A N I C

NORWEGIA

Zaskakujący wybór

FOT. US DOD
NORWESKI KOMITET NOBLOWSKI ogłosił 9 października, że tegorocznym laureatem Pokojowej Nagrody Nobla został prezydent USA Barack
Obama. W uzasadnieniu wskazano na jego wysiłki na rzecz redukcji broni nuklearnej na świecie, jak również stworzenie nowej atmosfery w sferze
współpracy między narodami. Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych Ban Ki Mun, stwierdził, że „uosabia on nowego ducha dia-
logu na temat największych problemów świata”. Wybór ten wzbudził jednak kontrowersje i krytykę. Pojawiły się opinie o upolitycznieniu Nagrody
Nobla oraz głosy, że amerykański prezydent niewiele zrealizował ze swych zapowiedzi. (ww) 

Przedłużony mandat Odejście

sposób przeciwko fatalnej sytuacji
finansowej armii. W projekcie

Sytuacja w Afganistanie jest coraz trudniejsza. Dowódcy
wojskowi zwrócili się już o przysłanie posiłków.
AFGANISTAN. Rada Bezpie-
czeństwa Organizacji Narodów
Zjednoczonych jednomyślnie prze-
dłużyła 9 września o rok mandat
Międzynarodowych Sił Wsparcia
Bezpieczeństwa (ISAF). Wezwała
też państwa członkowskie do ich
wzmocnienia żołnierzami i sprzę-
tem wojskowym. Brytyjski amba-
sador w ONZ John Sawers za-
przeczył jednak, aby było to rów-
noznaczne z apelem o skierowanie
do Afganistanu nowych oddziałów
wojskowych. Niemniej dowódca
wojsk amerykańskich i ISAF gene-
rał Stanley McChrystal zareko-
mendował dosłanie do Afganista-
nu co najmniej 40 tysięcy żołnie-
rzy. Na początku września, ISAF
liczył około 67,7 tysiąca żołnierzy
z 42 państw. Niemal co drugi
z nich jest Amerykaninem.
Koncepcja wysłania dodatko-
wych wojsk do Afganistanu wzbu-
dza w USA kontrowersje. Tymcza-
sem działające tam siły międzyna-
rodowe są w coraz trudniejszej sy-
tuacji. Wzrasta liczba ataków tali-
bów, którzy łączą się w kilkuset-
osobowe grupy. Na początku paź-
dziernika w krwawej bitwie w Nu-
ristanie Amerykanie stracili aż
ośmiu żołnierzy. Niebezpiecznie
jest w samej stolicy kraju, Kabulu,
gdzie bomby wybuchają w ściśle
chronionych strefach, w pobliżu
placówek dyplomatycznych i bu-
dynków rządowych.
Sojusz północnoatlantycki
chciałby większego zaangażowa-
nia się Rosji w tym kraju. Sekre-
tarz generalny NATO Anders
Fogh Rasmussen powiedział, że
Moskwa mogłaby między innymi
dostarczać sprzęt dla afgańskich sił
bezpieczeństwa oraz je szkolić.
Szef sojuszu po raz kolejny wezwał
też do większego zaangażowania
się w misję europejskich członków
organizacji. (TED)  nie więzienie, a dziewięciu in-
generała
UKRAINA. W ubiegłym tygo-
dniu ministerstwo obrony tego kra-
ju potwierdziło, że szef Sztabu
Generalnego Sił Zbrojnych Ukrai-
ny generał Serhij Kyryczenko,
który zajmował to stanowisko od
2005 roku, podał się do dymisji.
Jako oficjalny powód jego odejścia
podano stan zdrowia. Tymczasem
w Kijowie pojawiły się opinie, że
uważany za zwolennika prezyden-
ta Ukrainy Wiktora Juszczenki
generał chciał zaprotestować w ten
Kary śmierci
CHINY. Sąd w Shaoguan w pro-
wincji Guangdong wymierzył
bardzo wysokie kary uczestnikom
czerwcowej bójki w tym mieście,
w której zginęło dwóch Ujgurów.
Jeden ze skazanych, etniczny
Chińczyk, dostał karę śmierci.
Drugi został skazany na dożywot-
przyszłorocznego budżetu państwa
zaplanowano na ten cel zaledwie
nieco ponad 8 miliardów hrywien,
czyli mniej niż miliard euro.
Jest problem z mianowaniem na-
stępcy Kyryczenki. Kandydata na
szefa sztabu mianuje minister
obrony, a tymczasem na Ukrainie
jest na tym stanowisku wakat. Szefa
resortu obrony nie ma od początku
czerwca, od kiedy parlament zdymi-
sjonował uważanego za człowieka
prezydenta Jurija Jechanurowa.
Skłócona z Juszczenką premier
Julia Tymoszenko oskarżyła mi-
nistra o korupcję. (WR) 
nych ma spędzić w odosobnieniu
od pięciu do ośmiu lat.
Bójkę w Shaoguan wywołały po-
głoski, że jeden z Ujgurów zgwałcił
Chinkę. Wieści o tym doprowadzi-
ły do gwałtownych wystąpień
Ujgurów 5 lipca w Urumczi, stolicy
regionu autonomicznego Sinkiang.
W ciągu kilku dni zginęło około
200 osób. Na śmierć skazano już
sześciu ich uczestników. (W) 

56 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009


Cios w serce
Grupa rebeliantów zaatakowała kwaterę główną
wojsk lądowych w Rawalpindi.
PAKISTAN. Antyrządowi bo-
jownicy stają się coraz bardziej
zuchwali. 10 października doko-
nali najbardziej spektakularnej jak
do tej pory akcji przeciwko armii.
Dziewięciu rebeliantów przebra-
nych za żołnierzy podjechało mi-
krobusem na wojskowych nume-
rach do chronionego kompleksu
w Rawalpindi, w którym znajduje
się dowództwo pakistańskich
wojsk lądowych. Ostrzelali żołnie-
rzy z broni automatycznej i rzucili
granat. W trwającej około 40 mi-
nut wymianie ognia zginęło sześ-
ciu wojskowych, w tym brygadier.
Żołnierzom udało się zabić czte-
rech napastników, ale pozostali
wdarli się do środka i wzięli 42
zakładników. W niedzielę paki-
Pechowi piraci
FRANCJA. Flota francuska odno-
towała sukcesy w zwalczaniu pira-
ctwa na Oceanie Indyjskimi.
10 października, 300 kilometrów
na zachód od Seszeli i 1100 kilo-
metrów od wybrzeży Somalii, pira-
ci zaatakowali dwa francuskie
trawlery rybackie do połowów tuń-
czyków. Napad został odparty
przez komandosów i strzelców
morskich marynarki wojennej, któ-
rzy mieli ochraniać statki. Ucieka-
jących piratów doścignęły patro-
Azjatycki bojkot
ROSJA. Dziennik „Niezawisima-
ja Gazieta” odnotował, że na szczy-
cie poradzieckiej Wspólnoty Nie-
podległych Państw w Kiszyniowie,
stolicy Mołdawii, nie pojawią się li-
derzy czterech krajów Azji Środko-
wej – Uzbekistanu, Kazachstanu,
Turkmenistanu i Tadżykistanu. Po-
wody nieobecności są różne, ale je-
den wspólny to nie najlepsze ostat-
nio relacje tych państw z Rosją.
„Moskwa nie zauważa, ile proble-
mów nagromadziło się ostatnio w
jej relacjach z partnerami we
Wspólnocie”, zacytowała rosyjska
gazeta opinię niemieckiego polito-
loga Alexandra Rahra. Według
innych, państwa środkowoazjaty-
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
stańscy komandosi odbili ich, lecz
podczas akcji zginęło trzech za-
kładników, dwóch komandosów
i czterech napastników.
FOT. TADEUSZ WRÓBEL
Przedstawiciele armii podali, że
udało się schwytać przywódcę
grupy, nazywanego As Aqeel lub
dr Usman. Jego ludzie podejrze-
wani są o marcowy atak na lankij-
ską reprezentację krykieta w La-
hore. Tuż po odbiciu zakładników
minister spraw wewnętrznych
Rehman Malik poinformował, że
rząd zaaprobował operację prze-
ciwko talibom w południowym
Waziristanie. O jej terminie zde-
cydują wojskowi.
Sobotni atak w Rawalpindi nie
był jedynym aktem przemocy
w ubiegłym tygodniu. Dzień
lowce straży przybrzeżnej archipe-
lagu Seszeli. Zatrzymano dwie jed-
nostki z jedenastoma osobami na
pokładach.
Trzy dni wcześniej pecha miała in-
na grupa piratów, która podczas
nocnego napadu wzięła francuski
okręt logistyczny za statek handlo-
wy. Załoga „La Somme”, który
pełni rolę pływającego dowództwa
sił francuskich na Oceanie Indyj-
skim, przechwyciła jedną z dwóch
łodzi z podejrzanymi. (W)  podstawie geje i lesbijki mogą
ckie poprzez bojkot kiszyniowskie-
go szczytu chcą wywrzeć presję na
Rosję, ponieważ obserwują rozwój
jej kontaktów z Zachodem.
Alexander Rahr poszedł dalej,
stwierdzając: „WNP rozpada się na
naszych oczach i Moskwa musi to
uznać”. Jednak przedstawiciele ro-
syjskiego ministerstwa spraw za-
granicznych powiedzieli dzienni-
karzom gazety, że Wspólnota bę-
dzie istniała jeszcze pewien czas,
ponieważ jej członkowie są powią-
zani z Federacją Rosyjską. „WNP
będzie sztucznie utrzymywana
przy życiu do czasu, aż Moskwa
ogłosi jej śmierć”, uznała „Nieza-
wisimaja Gazieta”. (WW)  krok. (WW)
wcześniej w zamachu bombowym
w dzielnicy handlowej Peszawaru
zginęło co najmniej 50 osób, a po-
nad sto odniosło rany. Z kolei
5 października samobójca wysa-
dził się w biurze oenzetowskiego
Światowego Programu Żywnoś-
ciowego w stolicy Pakistanu Isla-
mabadzie, zabijając pięciu jego
pracowników. (WR)  szedł do władzy w grudniu 2008
Liberyzacja
przepisów
USA. Prezydent Barack
Obama zadeklarował, że będzie
dążył do takiej zmiany prawa, by
osoby otwarcie deklarujące ho-
moseksualizm mogły służyć
w wojsku. Nie przedstawił jed-
nak żadnego terminu w tej spra-
wie. Obecnie obowiązuje zasa-
da: „nie pytaj, nie mów”, zgod-
nie z ustawą z 1993 roku. Na jej
służyć w siłach zbrojnych USA
pod warunkiem, że nie będą ot-
warcie przyznawać się do swych
preferencji seksualnych. Zgodnie
z tym prawem zwolniono ze
FOT. ANDREW J. MULLER
służby tysiące osób.
Prezydent Obama musi liczyć
się z oporem środowiska wojsko-
wego. W marcu 2009 roku po-
nad 1100 emerytowanych gene-
rałów i wyższych oficerów wy-
stąpiło z apelem, by nie zmieniać
istniejącego ustawodawstwa. Ot-
wartych homoseksualistów nie
chce w swym środowisku ponad
połowa wojskowych w czynnej
służbie. Niemal co czwarty
z nich deklaruje, że jeśli dojdzie
do liberalizacji przepisów, odej-
dzie z armii lub rozważy taki
 i pięciu Jordańczyków. (W)
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
Po masakrze
GWINEA. Za poniżenie ludno-
ści afrykańskiej uznał szef rządzą-
cej Gwineą junty wojskowej kapi-
tan Moussa Dadis Camara zerwa-
nie kontaktów z jego reżimem
przez Francję. Paryż zareagował
w ten sposób na krwawą rozprawę
tamtejszej armii z przeciwnikami
politycznymi. 28 września
w stolicy kraju Konakrze gwinejscy
żołnierze otworzyli ogień do de-
monstrantów, którzy protestowali
przeciwko startowi Camary
w wyborach prezydenckich. Obroń-
cy praw człowieka podali, że zginę-
ło 157 osób, a ponad tysiąc zosta-
ło rannych. Żołnierze dopuścili się
też gwałtów. Według junty, zabi-
tych było o stu mniej. Camara do-
roku w wyniku zamachu stanu do-
konanego tuż po śmierci prezy-
denta Lansana Contego.
Katastrofa C-212
HAITI. 9 października doszło
do katastrofy samolotu transpor-
towego CASA C-212, należącego
do urugwajskiego kontyngentu,
który bierze udział w misji pokojo-
wej ONZ. Maszyna wykonująca ru-
tynowy lot patrolowy wzdłuż grani-
cy haitańsko-dominikańskiej ude-
rzyła w zbocze góry, około 20 kilo-
metrów na zachód od przygranicz-
nego miasta Fonds-Verrettes.
Przedstawiciele władz lokalnych
podali, że wrak C-212 znajduje się
w pobliżu wioski Pays-Pourri
w dystrykcie Ganthier, na wschód
od stolicy kraju Port-au-Prince.
Burmistrz Ganthier Ralph
Lapointe powiedział agencji Reu-
tera, że to teren trudno dostępny.
Jak poinformowali przedstawiciele
ONZ, na pokładzie samolotu
było jedenastu wojskowych
– sześciu Urugwajczyków

57

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Święty Mikołaj i dzieci
W
raca sprawa tar-
czy antyrakieto-
wej. Warto do
tego podejść po-
zytywnie, lecz
przede wszystkim – kompetentnie,
żeby za kilka lat nie trzeba było dopi-
sać kolejnego rozdziału do poniższej
bajki. A było to tak.
Pewnego razu dzieciom w pew-
nym przedszkolu Święty Mikołaj
obiecał przynieść pod choinkę tarczę.
Po jakimś czasie jednak nastąpiła
zmiana Świętego Mikołaja, a nowy
uznał, że tarcza obiecana przez jego
poprzednika byłaby złym prezentem.
Rozczarowane dzieci wpadły w panikę.
Biegały po przedszkolu, łapały się za
głowę i powtarzały: „Biada nam, bia-
da”. Narzekały na Świętego Mikołaja,
mówiły, że zrobił błąd, że nie wolno
zmieniać obietnicy. Jedno nawet poje-
chało do krainy Mikołaja, aby mu po-
wiedzieć, co one o tym myślą. Te dzie-
ci może by nawet tak nie rozpaczały,
gdyby nie to, że najbardziej z takiego
obrotu sprawy cieszył się pluszowy miś
z kąta za choinką. Śmiał się i bił brawo
Świętemu Mikołajowi. Tego dzieci nie
mogły znieść. Przecież wcześniej wy-
obrażały sobie, że będą defilować z tar-
czą przed misiem, grać mu na nosie
i pokazywać gest Kozakiewicza.
Część dzieci jednak nie była zmar-
twiona, a nawet sądziła, że może to
wszystkim wyjść na dobre. Jednak te,
które zawiodła decyzja Świętego Mi-
kołaja, oskarżyły te drugie, że to ich
wina, że były niegrzeczne, że wy-
brzydzały, że chciały do-
stać coś jesz-
cze, bo tarcza
58 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
Powiększenie
Dla naszego strategicznego sojusznika więcej będzie warta
nasza dorosłość niż dziecięca naiwność.
wydawała im się prezentem niefortun-
nym, że nie mówiły paciorka każdego
wieczora, aby Święty Mikołaj przy-
niósł tarczę.
W tych oskarżeniach starały się nie
zauważać, że dzieci z sąsiedniego
przedszkola, którym tarcza także była
obiecana, były cały czas bardzo grzecz-
ne, na prezent szybko się zgodziły
i wcale nań nie wybrzydzały, a tarczy
także nie dostały. Dzieciom zawiedzio-
nym szczególnie nie podobało się to,
że te inne, bardziej sceptyczne, chciały
dorosnąć i mówiły do poprzedniego
Mikołaja, aby traktował je poważnie
i aby powiedział coś więcej na temat,
jaki pożytek będzie z tej tarczy. Dzieci
zawiedzione krzyczały, że tak nie wol-
no, że polskie maluchy nie mogą dora-
stać, mają kochać i słuchać Świętego
Mikołaja, że ten poprzedni Mikołaj za-
wsze ma rację, a jak się będą tak zacho-
wywać, to pożałują – jak napisało jedno
z nich w przedszkolnej gazetce. A naj-
bardziej złościła ich radość misia.
Życie zaczęło dopisywać dalszy ciąg
do tej bajki tuż po decyzji Świętego
Mikołaja. Chodzi oczywiście o infor-
macje dochodzące z państwa pawiego
tronu, które już dawno budziło niepo-
kój Świętego Mikołaja. To właśnie lęk
przed jego intencjami skłonił Mikołaja
do pomysłu z tarczą. Gdy dzieci
z przedszkola pawiego tronu zaczęły
się bawić rakietkami, dzieci z naszej
bajki znowu zaczęły się do-
magać tarczy,
udając, że bardzo boją się pawia. Sprawa okaza-
ła się beznadziejna i tym razem. Mikołaj właśnie
dlatego nie dał dzieciom obiecanej tarczy, że po-
stanowił skonstruować nową, która będzie dosto-
sowana do zabawek wymyślanych w przedszko-
lu pawiego tronu. Znowu zawód. A już się zda-
wało, że dzieci zakochane w tarczy miały szansę
wydorośleć.
Wychodząc ze świata bajki, starajmy się wy-
ciągnąć wnioski dla naszego postępowania w re-
alnym świecie. Warto mieć dobre stosunki ze
Świętym Mikołajem także wtedy, gdy się jest do-
rosłym. Gdy chodzi o bezpieczeństwo, liczy się
rzetelna analiza zagrożeń i kompetencja w formu-
łowaniu polityki bezpieczeństwa. Należy kupo-
wać i budować to, co służy bezpieczeństwu, a nie
naszym iluzjom lub niechęci do misia. Nie moż-
na też liczyć na to, że tarczę dostaniemy w pre-
zencie. Jeśli chcemy mieć taką, która nam służy,
będzie to kosztować. Zacznijmy od pozbawione-
go wishful thinking przygotowania do kolejnej fa-
zy rozmów z naszym sojusznikiem w sprawach
strategicznych. Więcej dla niego będzie warta na-
sza dorosłość niż dziecięca naiwność. 
WARTO MIEĆ
DOBRE STOSUNKI
ZE ŚWIĘTYM MIKOŁAJEM
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTY
MAŁGORZATA
SCHWARZGRUBER
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

Druga
wina Nie o zemstę chodzi,
lecz o sprawiedliwość i szacunek
należny ofiarom.

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 59

 P O W R Ó T
SPECJALNE dozorczynie SS
z obozu koncentracyjnego
Bergen-Belsen.
Druga wina
O
fiary nazistowskich zbrodniarzy
mają prawo oczekiwać, że żaden
ich prześladowca nie rozstanie się
z tym światem bez sprawiedliwej
kary orzeczonej przez sąd. Niedawno zapadł
jeden z ostatnich takich wyroków. Za zbrodnie
wojenne we Włoszech sąd w Monachium skazał
na dożywocie Josefa Scheungrabera. Mający
90 lat Scheungraber, szacowny obywatel bawar-
skiego Ottobrunn, podczas wojny był poruczni-
kiem Wehrmachtu i dowodził 818 Batalionem
Piechoty Górskiej we Włoszech. W czerwcu
1944 roku w odwecie za zabicie przez partyzan-
tów dwóch niemieckich żołnierzy wydał rozkaz
wymordowania mieszkańców wsi Falzano di
Cortona, niedaleko toskańskiego miasta Arezzo.
Zginęło dziesięć osób. Jak uznał sędzia Manfred
Götzl: „Mścił się za śmierć swych żołnierzy”.
Scheungraber działał zgodnie z rozkazem
dowódcy niemieckich wojsk we Włoszech mar-
szałka Alberta Kesselringa, który nakazał, aby
za każdego Niemca zabitego przez partyzantów
rozstrzeliwać wszystkich mężczyzn w okolicy.
W akcjach odwetowych w latach 1943–1945
zginęło około 16 tysięcy włoskich cywilów.
„Wykonywałem tylko rozkazy. Nie byłem obec-
ny przy masakrze, o którą oskarżają mnie Włosi.
Nadzorowałem budowę mostu kilka kilometrów
dalej”, bronił się Scheungraber.
Z badań Instytutu Historii Najnowszej w Mo-
nachium wynika, że Scheungraber to 1148. ska-
zany po wojnie niemiecki zbrodniarz spośród bli-
sko 173 tysięcy zarejestrowanych podejrzanych.
Ralph Giordano, pisarz żydowskiego pochodze-
nia, nazywa łagodne traktowanie zbrodniarzy na-
zistowskich po wojnie drugą niemiecką winą.
60 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
W Niemczech przygotowywane są dwa kolej-
ne procesy przeciwko zbrodniarzom hitlerow-
skim. W listopadzie 2009 roku przed obliczem
Temidy w Monachium stanie John (Iwan)
Demjaniuk. Ten były strażnik w obozie koncen-
tracyjnym Sobibór jest odpowiedzialny za śmierć
tysięcy ludzi. Na proces czeka także Heinrich
Böre, członek Waffen-SS, któremu prokurator
zarzuca zabicie trzech Holendrów. Obydwaj
oskarżeni dobiegają dziewięćdziesiątki. „Nie ma
powodu, by nie stawiać ich przed sądem z uwagi
na podeszły wiek”, uważa Wolfgang Benz, kie-
rownik Centrum Badań nad Antysemityzmem
Politechniki Berlińskiej TU Berlin.
Kilka spraw przeciw nazistowskim oprawcom
toczy się także we Włoszech, ale większość są-
dzonych najprawdopodobniej nie doczeka za-
kończenia procesów.
PÓŹNA SPRAWIEDLIWOŚĆ
Najwięcej zbrodniarzy zatrzymano w ciągu
pierwszych trzech lat po wojnie. Wówczas ska-
zano około 50 tysięcy osób. Oficjalnie wykona-
no 806 wyroków śmierci. Największym echem
Łowcy nazistów
D wa lata po kapitulacji III Rzeszy Szymon
Wiesenthal, austriacki Żyd spod Tarno-
pola, założył w Wiedniu Żydowskie Centrum
Dokumentacji, które miało przygotowywać
materiały na przyszłe procesy hitlerowskich
zbrodniarzy. To jego zasługą było między in-
nymi doprowadzenie w 1961 roku do schwy-
tania w Argentynie Adolfa Eichmanna, głów-
nego organizatora Holokaustu.  Nowo powstałym jednostkom wojskowym
odbił się proces nazistów w Norymberdze. Akt
oskarżenia obejmował 24 osoby oraz osiem or-
ganizacji i grup: rząd Rzeszy, kierownictwo po-
lityczne, NSDAP, SS, gestapo, SA, sztab gene-
ralny i naczelne dowództwo Wehrmachtu.
Na karę śmierci przez powieszenie skazano
12 oskarżonych.
Potem w tak zwanych 12 procesach pobocz-
nych przed amerykańskimi trybunałami woj-
skowymi sądzono urzędników rządowych,
prawników, lekarzy, przemysłowców, esesma-
nów, generałów i oficerów naczelnego dowódz-
twa Wehrmachtu. Wyroki śmierci zapadały rza-
dziej, a skazanych częściej ułaskawiano. Dla
większości Niemców procesy te były tylko po-
lityczną zemstą.
Na początku lat pięćdziesiątych, gdy rozpo-
częła się zimna wojna, zakończyło się wyklucza-
nie eksnazistów z życia publicznego. Ameryka-
nie potrzebowali silnych zachodnich Niemiec:
z wywiadem, policją, administracją, wojskiem.
Potrzebowali byłych nazistów, by w nich praco-
wali. Symbolem stał się Hans Globke, sekretarz
stanu w rządzie Adenauera, który w czasach
Hitlera był wysokim urzędnikiem ministerstwa
spraw wewnętrznych. To on w latach trzydzie-
stych napisał komentarz do ustaw norymber-
skich, które wykluczały Żydów z życia publicz-
nego III Rzeszy.
Franz Josef Strauss stwierdził w 1965 roku,
że przedłużanie ścigania bądź nieprzedawnianie
zbrodni ludobójstwa oznacza „wstrząs w spo-
łecznej świadomości prawnej i fałszowanie hi-
storii, ponieważ ugruntowuje przekonanie, że
tylko Niemcy popełniali zbrodnie wojenne”.
 H O R Y Z O N T Y

SS HAUPTSTURMFÜHRER
JOSEF KRAMER,
ostatni komendant
obozu Bergen-Belsen.
Wcześniej dowodził
w Auschwitz-Birkenau.

ARIBERT HEIM MILIVOJ ASNER

FOT. ARCH. PZ (2)

JOHN DEMJANJUK SOEREN KAM

w Bawarii nadawano wówczas imiona patronów
Z BADAŃ
Instytutu
Historii
z Wehrmachtu.
Dopiero w 1979 roku Bundestag ostatecznie
Lista dziesięciu
Najnowszej uznał, że zbrodnie wojenne nie podlegają Centrum Szymona Wiesenthala opublikowało listę
w Monachium przedawnieniu. Ówczesne debaty pokazywały, dziesięciu hitlerowskich morderców, którzy wciąż
wynika, że że Niemcy bardziej solidaryzowali się ze spraw-
Scheungraber nie odpowiedzieli za swoje zbrodnie.
to 1148. skazany cami, niż wyrażali gotowość do pociągnięcia ich
po wojnie
niemiecki
zbrodniarz
do odpowiedzialności karnej za popełnione
zbrodnie. „Wymowne było określenie krążące
w środowisku prawników niemieckich na temat
N iech wszyscy poznają prawdę
o mordercach wysługujących
się hitlerowcom”, pisał „Jerusalem
nych. W 1988 roku został skazany
na śmierć w Izraelu, jednak jego
adwokatowi udało się uchylić wy-
spośród blisko
173 tysięcy utworzonej w 1958 roku Centrali Badania Zbrod- Post”. Na liście większość stanowią rok. Oskarżony o śmierć tysięcy
zarejestrowanych ni Narodowosocjalistycznych: filia w Ludwigs- kolaboranci z państw okupowanych więźniów obozu w Sobiborze.
podejrzanych. burgu, podległa prokuraturze w Jerozolimie”, pi- przez III Rzeszę. Byli oni jednak tak W 2002 roku odebrano mu obywa-
sał „Süddeutsche Zeitung”, przypominając, że samo bezwzględni jak niemieccy telstwo USA, kilka miesięcy temu
przez lata niemiecki wymiar sprawiedliwości naziści. udała się jego ekstradycja do Nie-
bardzo tolerancyjnie oceniał nazistowskie prze- miec. W listopadzie 2009 roku
stępstwa. Przyjęto taktykę, jakoby istniał tylko 1. Aribert Heim w Monachium odbędzie się jego
jeden jedyny zbrodniarz – Adolf Hitler, reszta 95 lat, austriacki lekarz proces.
sprawców była zaś bezwolnymi wykonawcami z obozu w Mauthausen, Dopiero
jego rozkazów. Sądy przyjęły wykładnię, jakoby oskarżony o wymordowa- w 1979 roku 3. Sandor Keipro
führer osobiście wysyłał Żydów do komór gazo- nie setek więźniów, na Bundestag uznał, 95 lat, węgier ski
wych, a zbrodniarzy wojennych skazywano na których przeprowadzał że zbrodnie wojenne kapitan żandarmerii,
krótki pobyt w zakładach karnych. Zdarzały się odrażające ekspery- nie podlegają 23 stycznia 1942 roku
również przypadki, że sąd zwalniał podejrzanych menty medyczne. Nie przedawnieniu. w Nowym Sadzie poma-
przestępców nazistowskich za kaucją, naliczaną wiadomo, gdzie się ukry- gał nazistom wymordować
w wysokości jednej marki od każdej ofiary. wa i czy jeszcze żyje. Zniknął 1,2 tysiąca cywilów – Żydów,
tuż przed planowanym aresztowa- Serbów i Romów. Przez 50 lat ukry-
SZAFA HAŃBY niem w 1962 roku. Za pomoc wał się w Argentynie. Od 1996 roku
W latach pięćdziesiątych Włosi wyciszyli w jego schwytaniu wyznaczono na- mieszka w Budapeszcie. Władze
wiele zaawansowanych śledztw dotyczących grodę w wysokości 315 tysięcy węgierskie chcą go wreszcie posta-
morderstw na cywilach. Chodziło o to, by nie euro. wić przed sądem, a Serbia domaga
utrudniać akcesji RFN do NATO (w 1955 roku), się ekstradycji.
a potem, aby nie osłabiać Zachodu w okresie 2. John Demjaniuk
zimnowojennej konfrontacji z ZSRR. 89 lat, ukraiński strażnik obozów 4. Milivoj Asner
Dopiero w 1994 roku w piwnicach włoskiej koncentracyjnych. Po wojnie wy- 96 lat, mieszka w Austrii. W czasie
prokuratury wojskowej przypadkiem natrafiono emigrował do Stanów Zjednoczo- II wojny światowej był szefem chor-

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 61

 P O W R Ó T
wackiej policji. Władze w Zagrzebiu
oskarżają go o przygotowanie de-
portacji setek Serbów, Żydów i Cy-
ganów do hitlerowskich obozów
koncentracyjnych. Chorwaci doma-
gali się ekstradycji Asnera, jednak
władze austriackie twierdzą, że
stan zdrowia zbrodniarza nie po-
zwala mu stanąć przed sądem.
5. Sören Kam
88 lat, duński oficer SS, mieszka
w Niemczech. Oskarżony jest o za-
mordowanie w 1943 roku dzienni-
karza antynazistowskiej gazety
oraz kradzież spisu z ewidencji
ludności, co umożliwiło wywiezie-
nie pięciuset duńskich Żydów do
obozu w Theresienstadt. Kopenha-
ga domaga się jego ekstradycji,
na którą nie zgadza się bawarski
sąd, argumentując, że duńska pro-
kuratura przedstawiła za mało
dowodów.
6. Heinrich Böre
87 lat, holenderski członek szwa-
dronu śmierci SS, obecnie miesz-
ka w domu spokojnej starości
w Niemczech. Oskarżony o zamor-
dowanie trzech bojowników ruchu
oporu. Jednostka, do której nale-
żał, podejrzana jest o dokonanie
kilkudziesięciu zabójstw. Skazano
go na śmierć w 1949 roku, jednak
wyrok zmieniono na dożywotnie
więzienie. Niemieckie władze
odmówiły wydania go, uzna-
jąc wyrok za nieprawidło-
wy. W ubiegłym roku pro-
kuratura w Dortmundzie
oskarżyła go o trzy morder-
stwa.
7. Charles Zentai
88 lat, mieszka
w Australii.
W 1944 roku ten
węgierski oficer,
„naganiacz Ży-
dów”, pobił na
śmierć Petera Ba-
lazsa za to, że nie
nosił opaski
z gwiazdą Dawida.
Węgierskie władze
domagają się jego
ekstradycji, ale jego
adwokaci twierdzą,
że stan zdrowia
nie pozwala mu
na udział w pro-
cesie. Zentai
62 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
twierdzi, że jest niewinny, i stara się
o oczyszczenie z zarzutów.
8. Michaił Gorszkow
86 lat, estoński współpracownik
gestapo, oskarżony o uczestnictwo
w lutym 1943 roku w rzezi 3 tysięcy
Żydów w Słucku (obecnie na Biało-
rusi). W latach 50. schronił się
w Stanach Zjednoczonych. W 2002
roku amerykańskie władze odebra-
ły mu obywatelstwo i wyrzuciły
z kraju. Stał się ponownie obywate-
lem Estonii. Prokuratura w tym kra-
ju prowadzi śledztwo i chce posta-
wić Gorszkowa przed sądem.
9. Algimantas Dailide
88 lat, jako oficer litewskiej policji
politycznej brał udział w deporta-
cjach wileńskich Żydów. W 2003
roku wyrzucono go z USA do Nie-
miec za kłamstwa o wojennej prze-
szłości w podaniu o wizę. W 2006
roku został skazany na Litwie na
pięć lat więzienia. Zwolniono go
jednak z odbycia kary, gdyż „nie
stanowi już zagrożenia dla społe-
czeństwa”. Mieszka w Niemczech.
10. Harry Mannil
89 lat. W czasie okupacji Estonii
przez Niemców służył w estońskiej
policji politycznej. Centrum Wiesen-
thala oskarżyło go o udział
w masowych mordach
estońskich Żydów, jed-
nak w 2005 estoński
sąd oczyścił go z za-
rzutów o zbrodnie prze-
ciwko ludzkości. Miesz-
ka w Wenezueli. Ten były
współpracownik nazi-
stów jest mecenasem
fundacji kulturalnych
w Estonii i We-
nezueli oraz
kolekcjonerem
dzieł sztuki. 

HEINRICH
BÖRE
holenderski
członek
szwadronu
śmierci SS.
na pancerną szafę. Kryła ona akta 695 śledztw,
które po wojnie włoscy prokuratorzy prowadzili
przeciwko niemieckim zbrodniarzom. Gdy po
34 latach ujrzały one światło dzienne, okrzyknię-
to ją „szafą hańby”.
Dzięki znalezionym tam aktom w 2006 roku
włoski sąd wojskowy w La Spenza mógł skazać
Josefa Scheungrabera zaocznie na dożywocie.
Tamten wyrok miał jednak czysto symboliczne
znaczenie, bo Niemcy odmówiły wydania go
do Włoch.
21 października 2008 roku włoski sąd naj-
wyższy uznał, że Niemcy są odpowiedzialne za
zamordowanie przez nazistowskich żołnierzy
29 czerwca 1944 roku 203 mieszkańców Civi-
telli, Cornii i San Pancrazio w Toskanii, wśród
nich kobiet, dzieci i starców oraz miejscowego
proboszcza.
Był to bezprecedensowy wyrok. Po raz
pierwszy włoski sąd w procesie karnym najwyż-
szej instancji potępił Niemcy, nie biorąc pod
uwagę włosko-niemieckich porozumień z 1947
Najwięcej zbrodniarzy
zatrzymano w ciągu pierwszych
trzech lat po wojnie. Wówczas
skazano około 50 tysięcy osób,
oficjalnie wykonano 806
wyroków śmierci
i 1961 roku, które, jak się wydawało, zakończyły
powojenne obrachunki włosko-niemieckie.
Oburzeni Niemcy twierdzą, że Włosi „wy-
kazują brak poszanowania dla prawa między-
narodowego, nie dotrzymując umów zawar-
tych z suwerennym państwem”. „Financial Ti-
mes Deutschland” przypomniał, że także wło-
scy żołnierze mogliby być oskarżeni o popeł-
nienie zbrodni wojennych podczas działań
w Jugosławii, Libii i Etiopii za panowania
Benito Mussoliniego. Sprawę ma rozstrzygnąć
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
w Hadze.
Dziennik „Süddeutsche Zeitung” pisał: „To
przerażające, że jeszcze dzisiaj, mimo upływu
kilkudziesięciu lat od zakończenia wojny, nadal
trzeba sądzić zbrodniarzy hitlerowskich. Poraża-
jące jest natomiast to, że niemiecki aparat pań-
stwowy i wymiar sprawiedliwości działały tak
opieszale. Wielu zbrodniarzom nazistowskim
było dane wieść spokojny żywot emeryta, odda-
jącego się pielęgnacji przydomowego ogródka
w USA bądź pszczelarza czy hodowcy pstrągów
w Argentynie. Przez długi czas udawało się im
ukryć własną przeszłość i okryć hańbą poczucie
sprawiedliwości”.
Dlatego procesy byłych zbrodniarzy nazistow-
skich to procesy o poznanie prawdy, a ona nie
ulega przedawnieniu. I nawet podeszły wiek nie
zwalnia od stawienia temu czoła. 
 H O R Y Z O N T Y

Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o nagłej śmierci Wyrazy współczucia

i głębokiego żalu
gen. bryg. Witolda POLUCHOWICZA
RODZINIE i NAJBLIŻSZYM
szefa Centrum Planowania Dowództwa Operacyjnego SZ z powodu śmierci
Cześć Jego pamięci!
śp. gen. bryg.
RODZINIE i PRZYJACIOŁOM Witolda POLUCHOWICZA
Zmarłego Generała składają
dowódca, żołnierze i pracownicy wojska
składamy serdeczne wyrazy głębokiego współczucia. Polskiego Kontyngentu Wojskowego
Dowódca operacyjny sił zbrojnych, kadra w Libanie.
oraz pracownicy wojska Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.

Panu sierż. Piotrowi SERALIS

Non omnis moriar. wyrazy głębokiego współczucia

„Nie ma Go z nami, ale pozostanie zawsze w naszych myślach”. i żalu z powodu śmierci

Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o nagłej śmierci OJCA

składają
Pana gen. bryg. Witolda POLUCHOWICZA dowództwo, kadra i pracownicy wojska
7 Brygady Obrony Wybrzeża w Słupsku.
szefa Centrum Planowania Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych.
RODZINIE śp. Pana Generała

wyrazy szczerego i głębokiego współczucia w tych trudnych chwilach Z wielkim smutkiem i przygnębieniem
składają przyjęliśmy wiadomość o śmierci
dowódca oraz żołnierze i pracownicy wojska XXXI zmiany PKW UNDOF.
płk. Jarosława
KOWNACKIEGO
Wojskowemu prokuratorowi okręgowemu w Warszawie
znakomitego współpracownika i kolegi.
Panu płk. Piotrowi WOJNOWSKIEMU oraz Jego RODZINIE Łącząc się w bólu

wyrazy głębokiego żalu i współczucia z powodu śmierci z RODZINĄ i BLISKIMI

OJCA – Jana WOJNOWSKIEGO
składają wyrazy głębokiego współczucia
prokuratorzy i pracownicy składają
Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w Warszawie. dyrekcja i pracownicy Departamentu
Strategii i Planowania Obronnego
Ministerstwa Obrony Narodowej.

Z wielkim smutkiem Panu płk.

przyjęliśmy wiadomość o śmierci Piotrowi WOJNOWSKIEMU
Panu st. szer.
generała brygady wojskowemu prokuratorowi okręgowemu Michałowi MOLSKIEMU
Witolda POLUCHOWICZA w Warszawie
oraz Jego RODZINIE wyrazy głębokiego
Wyrazy głębokiego współczucia wyrazy głębokiego żalu i współczucia współczucia i szczerego żalu
i szczerego żalu z powodu śmierci z powodu śmierci
RODZINIE i BLISKIM
składają TATY – Jana WOJNOWSKIEGO BRATA
dowódca i personel Kwatery składają składają
Głównej Wielonarodowego Korpusu prokuratorzy i pracownicy Wojskowej dowództwo, kadra i pracownicy wojska
Północno-Wschodniego w Szczecinie. Prokuratury Okręgowej w Warszawie. Jednostki Wojskowej 1261 w Elblągu.

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 63

 Rycerskie sprawy
F E L I E T O N (41)
ZDZISŁAW NAJDER

Gdybyśmy przez pokolenia nie byli gotowi na to,

by powiedzieć sobie: „tryumf albo zgon”,
przestalibyśmy istnieć jako naród.

Tryumf albo zgon

N
ie każdy wie, że „Warszawian-
ka” jest przekładem z francuskie-
go poety Casimira Delavigne
i po raz pierwszy odśpiewano ją
w Paryżu 1 marca 1831 roku, ale
na zupełnie inną melodię. Tekst przemycono do
Warszawy, gdzie został natychmiast przetłuma-
czony przez Karola Sienkiewicza. Nową muzy-
kę ułożył Karol Kurpiński, a słowa „dziś twój
tryumf albo zgon” zabrzmiały po raz pierwszy
w Teatrze Narodowym 5 kwietnia 1831.
Dramatyczne „albo” wywołało wiele ko-
mentarzy. Po francusku słowa są inne, ale
brzmią nie mniej radykalnie: „Dla naszej ko-
chanej ojczyzny – słońce wolności lub noc
grobu”. W takim twardym stawianiu sprawy
dopatrywano się wielokrotnie zafascynowania
Polaków klęską i śmiercią. Niesłusznie.
Motyw wyboru między życiem w poniże-
niu a gotowością na śmierć jest znany od cza-
sów starożytnych. Natomiast Delavigne
i Sienkiewicz słyszeli zapewne o przemówie-
niu Patricka Henry’ego, delegata na konfe-
rencję przedstawicieli Wirginii z 23 marca
1775 roku. Debatowali oni, czy przyłączyć się
do powstania przeciw władzy korony brytyj-
skiej. Wezwanie do buntu Henry zakończył
słowami: O give me liberty or give me death
– „O daj mi [Boże] wolność lub daj mi
śmierć!”. Podobne słowa powtarzano w XVIII
i XIX wieku wiele razy w poezji. W jaskrawej
formie streszczały one wolę żołnierza, po-
wstańca czy konspiratora, że gotów jest stracić
życie, ale chce wolności dla ojczyzny.
W Stanach Zjednoczonych słowa te znali
wszyscy. Były one dumnym zawołaniem twór-
ców nowego, wolnego od obcej władzy pań-
stwa. Nie widziano w nich niczego szalonego
czy maniakalnego, żadnego zauroczenia
śmiercią. Tak samo było w wielu innych
krajach, gdzie narody w krwawej walce
osiągały albo odzyskiwały wolność.
Posępna sława polskiej formuły „tryumf
albo zgon”, utrwalona przez „Warszawian-
kę” Stanisława Wyspiańskiego, miała źró-
dło w pamięci o naszych klęskach. Tyle razy
kończyło się „zgonem”, iż niektórzy
uważają, że widocznie lubujemy się
w przegranych. Takie oskarżenia wy-
suwali nie tylko zaborcy, ale też nie-
zliczeni Polacy ugodowcy, często
członkowie „narodowych” ugrupo-
wań politycznych. Dzisiaj te słowa
powinny nam przypominać, że polska
droga do niepodległości była bardzo
trudna. Można było uznać ją za bez-
nadziejną, i czasami tylko nieliczni
odważali się na niej wytrwać. Dziś ła-
two być Polakiem, ale nasi przodko-
wie płacili za to wysoką cenę.
Podobnie jak obecnie Kurdowie,
tak i Polacy mieli nie jednego silniej-
szego sąsiada okupanta, ale trzech.
I bez powracającej w każdym niemal
pokoleniu gotowości, by sobie powie-
dzieć: „tryumf albo zgon”, bylibyśmy
zupełnie inni albo przestalibyśmy ist-
nieć jako naród. I kto by wówczas
dawał przykład (często na własną
szkodę!) Litwinom i Ukraińcom, Sło-
wakom, Czechom i Żydom? Nie
jesteśmy, jak Irlandczycy, sąsiadami
starych demokracji. Oni także przez
pokolenia wołali „wolność albo
śmierć”. Udało im się dopiero
w 1921 roku, kiedy Anglia, osła-
biona w wyniku I wojny świato-
wej, nareszcie odpuściła. Po dro-
dze jednak zagubili własny
język, znacznie od naszego
starszy. Nie wstydźmy się zatem
heroicznego wezwania „Warsza-
wianki”. 
Dziś łatwo być
Polakiem, ale nasi
przodkowie płacili
za to wysoką cenę

64 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009

 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto


KSIĄŻKA

W krzywym
zwierciadle
W sierpniu 1988 roku
w tajemniczych okolicz-
nościach rozbił się samolot,
na którego pokładzie znajdo-
wał się generał Zia Ul-Hak,
prezydent Pakistanu w latach ciach ginęli polityczni opo-
1977–1988. I to tyle, jeśli nenci, a ludzie byli wtrącani
chodzi o fakty w „Wybucho- do więzień bez wyroków, ma
wym mango” Mohammeda w powieści też drugie obli-
Hanifa. Debiutujący tą po- cze. To człowiek, który boi się
wieścią pisarz nie stara się gadania żony, jest zafascyno-
zrekonstruować przebiegu wany biustem pewnej ame-
zdarzeń ani wyjaśnić przy- rykańskiej dziennikarki,
 czyn, które doprowadziły do w dodatku cierpi na dokucz-

Rebelianci
katastrofy. Snuje swoją włas-
ną historię – trochę śmiesz-
MUZYKA
ną, trochę gorzką groteskę
liwe swędzenie odbytu. Jego
śmierci pragnie tak wiele
osób, że nie wiadomo w koń-

Czy album „Myśmy rebelianci” zespołu o Pakistanie pod rządami

Zii. Generał jest postacią,
cu, co do niej doprowadza:
zranienie zatrutą strzałą, klą-
De Press stanie się kultowy? w którą przede wszystkim
wymierzone jest ostrze saty-
twa niewidomej kobiety, któ-
rą przenosi pijana wrona, czy

M uzeum Powstania Warszawskiego

wraz z Fundacją „Pamiętamy” miało
doskonały pomysł na pokazanie popkul-
Projekt ma niestety jedną, ale za to po-
ważną wadę, a jest nim sam zespół De
Press. Choć sama formacja jest szano-
ry Hanifa. Religijny fanatyk,
który wprowadził w Pakista-
nie zasady prawa koranicz-
też tajemniczy spisek związ-
ku hodowców mango. (JR) 

turowemu społeczeństwu kawałka nie-
zbyt chętnie opowiadanej historii, doty-
czącej żołnierzy wyklętych – partyzantów
polskich podziemnych organizacji bojo-
wych, którzy po zakończeniu II wojny
światowej postanowili nie składać broni
i walczyć z drugim okupantem, jakim była
Armia Czerwona.
„Myśmy rebelianci” to epicka opowieść,
słowa piosenek powstały bezpośrednio
w obozowiskach żołnierzy walczących z So-
wietami. Wyjątek stanowi prolog „Czerwo-
na zaraza”, pochodzący z czasów powsta-
nia warszawskiego, oraz epilog „Wilki”, bę-
dący wierszem Zbigniewa Herberta.
Wydawcy zadbali o to, aby album prezen-
tował się jak najlepiej. Do porządnego
opakowania płyty dodano książeczkę ze
słowami wszystkich czternastu piosenek
(piętnasta jest remiksem jednej z po-
przednich). Powstał również teledysk
„Myśmy rebelianci”, który przykuwa uwa-
gę widza i z pewnością szybko stanie się
popularny na listach przebojów.
wana na scenie rockowej, zaledwie kil-
ka kawałków nowego albumu wpada
w ucho. Większość piosenek grana jest
w bardzo podobnej tonacji. Nie odczu-
wa się ani dramatu, ani heroizmu opo-
wiadanej historii. Andrzej Dziubek rów-
nież nie daje z siebie wszystkiego przy
swojej wokalnej ekspresji. W efekcie
„Myśmy rebelianci” wydaje się być sła-
bą imitacją kultowego już albumu punk-
rockowego zespołu Lao Che „Powstanie
Warszawskie”.
W konkurencyjnym projekcie znalazły
się zarówno mocne uderzenia, jak i spo-
kojne, wprawiające w zadumę melodie,
nie mówiąc już o licznych eksperymen-
tach wokalnych. W albumie Lao Che na-
prawdę można było odczuć dramat po-
wstańców. De Press z kolei nie mógł się
powstrzymać, by nie wpleść charaktery-
stycznych dla ich twórczości elementów
góralskiego folku, które w kontekście tej
tematyki wydają się być nieporozumie-
niem. (AW)
nego, za którego rządów
w tajemniczych okolicznoś-

WYSTAWA Odcienie sepii
N a wystawie „Światło-
czułe” można zoba-
czyć blisko tysiąc zdjęć, któ-
re wybrano z siedemdzie-
sięciu tysięcy, jakie od po-
czątków swego istnienia
zgromadziło Muzeum Naro-
dowe w Warszawie. Kolek-
cja fotografii muzeum jest
różnorodna nie tylko pod
względem formy (pozytywy
i negatywy od techniki da-
gerotypu i ferrotypii, przez
odbitki na papierze: kaloty-
pie, albuminy i bromy, po
odbitki, w których artyści
 zastosowali własne metody
„Wybuchowe mango”, Mo-
hammed Hanif, Znak 2009.
tworzenia pozytywów), ale
również treści (portrety, pej-
zaże, fotoreportaże z wo-
jen, wydarzeń państwo-
wych czy podróży). Co cie-
kawe, wśród eksponatów
znajdują się zdjęcia ze zbio-
rów na przykład Józefa Ig-
nacego Kraszewskiego,
Elizy Orzeszkowej lub
Józefa Brandta. (AWIS) 
„Światłoczułe”, Muzeum
Narodowe w Warszawie,
Aleje Jerozolimskie 3.
Wystawa jest czynna
do 15 listopada

POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009 65


F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
Futbol na tak
B
yły trener piłkarskiej
reprezentacji Polski
Jerzy Engel wydał ja-
kiś czas temu książkę
pod tytułem „Futbol na
tak”. Ukazała się po mistrzostwach
świata w Korei, gdzie nasi sromotnie
przegrali dwa mecze i odpadli z tur-
nieju. Naigrywał się z tego Stanisław
Tym, który na łamach tygodnika „Po-
lityka” rozpowszechnił następujący
żart: „Przychodzi Engel do domu,
a żona się pyta: znowu przegraliście?
Trener odpowiada: tak”.
W ostatnią sobotę z Czechami nasi
też zagrali na tak, jeśliby trzymać się
interpretacji Stanisława Tyma. Czy
będą konsekwentni w ostatnim elimi-
nacyjnym spotkaniu ze Słowacją, tego
nie wiem, bo piszę ten
tekst dwa dni przed
definitywnym poże-
gnaniem Polaków
z Afryką, czyli mi-
strzostwami świata
w 2010 roku. Po
meczu ze Sło-
FOT. WWW.SXC.HUI
66 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 PAŹDZIERNIKA 2009
Strefa sportu
Nowym trenerem piłkarskiej reprezentacji Polski będzie
nasz człowiek, a nie obcokrajowiec niepotrafiący docenić
historycznych osiągnięć prominentnych działaczy PZPN.
wakami szanowne gremium działaczy
Polskiego Związku Piłki Nożnej
(wśród nich wspomniany Jerzy
Engel) ma wybrać nowego selekcjo-
nera reprezentacji, którego głównym
zadaniem będzie przygotowanie dru-
żyny narodowej do mistrzostw Euro-
py w 2012 roku. Z walki o awans je-
steśmy dzięki Bogu zwolnieni, bo ja-
ko gospodarz finałowego turnieju
udział mamy zapewniony z urzędu.
Nie podejmuję się wskazania, któ-
ry z licznych kandydatów zostanie na-
maszczony przez prezesa Grzegorza
Latę i jego współpracowników. Mam
pewność co do jednego: nowym trene-
rem będzie nasz człowiek, Polak z krwi
i kości, a nie obcokrajowiec nieznający
świetlanej przeszłości polskiej piłki
i niepotrafiący docenić historycznych
osiągnięć prominentnych działaczy
PZPN z Jerzym Engelem i Antonim
Piechniczkiem na
czele. Może nawet
szczęście uśmiechnie się do tymczasowo za-
trudnionego Stefana Majewskiego, który wy-
kazał wielką odporność psychiczną, gdy mó-
wił przed kamerami, że Polacy zagrali z Cze-
chami całkiem nieźle.
Jeszcze kilka takich wystąpień i Majewski
wywoła drugą w historii świata wojnę futbolo-
wą – tym razem domową, w przeciwieństwie
do tej między Salwadorem a Hondurasem.
Dlatego panu Stefanowi serdecznie podzięko-
wałbym za wkład i wybrał trenera z zagranicy.
Z kilku powodów.
Po pierwsze, nominacja obcokrajowca nie
wzbudzi takich emocji w mediach i wśród ki-
biców. Zanim gazety zaczną się go czepiać,
minie trochę czasu, który można wykorzystać
na spokojną pracę. A komfort psychiczny ma
w pracy selekcjonera ogromne znaczenie,
co było doskonale widać w przypadku Leo
Beenhakkera. Gdy Holender wskutek bez-
podstawnych częstokroć ataków stracił serce
do Polski i Polaków, pogorszyła się natych-
miast jakość jego pracy.
Po drugie, zagraniczny szkoleniowiec ma
szansę na większą niezależność, niż miałby
Stefek, Franek czy Heniek.
Coś mi jednak mówi, że trenerem zostanie
ktoś o swojsko brzmiącym imieniu. Tego, że
będzie lepiej, taka nominacja nie gwarantuje.
To, że ciekawiej – zdecydowanie tak. 
POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 października 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 42 | 18 października 2009