Professional Documents
Culture Documents
NR 43 (665) 25 października 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523
Najlepsze strona 8
wojsko świata?
J A S N O W I Z O R
I D E O L O
MAREK
Czarne i białe w kolorze SARJUSZ-WOLSKI
Donoszę o zbrodni komunistycznej
przywódców wolnego świata.
D
la publiczności wszystko było proste jak właśnie wówczas przestała obowiązywać dok- ziłoby naszemu bezpieczeństwu”. Znana ze
w westernie. Były imperia: zła i siły tryna, która oficjalnie nie obowiązywała, bo jej skromności londyńska dama prosiła moskiew-
wolności, toczące bezpardonową wojnę nie było. Przynajmniej na socjalistycznych uni- skich dżentelmenów, by nie protokołowali jej
o wyzwolenie ciemiężonych, w której używały wersytetach. słów: „Rozpad Układu Warszawskiego nie leży
nawet kosmicznego oręża. Ponieważ kolejne od- Dwója, którą ongiś dostałem na Wydziale Na- w interesie Zachodu. Europa Zachodnia nie bę-
cinki „Gwiezdnych wojen” trafiały w owym cza- uk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu dzie naciskała na wyciągnięcie wschodu konty-
sie na ekrany kin globalnej wioski, widownia Warszawskiego, była właśnie za nieznajomość nentu z objęć komunizmu. Zachód nie zrobi też
miała pełną jasność, komu trzeba kibicować, a na granic ludzkiego poznania w warunkach realne- niczego, co naraziłoby na szwank bezpieczeń-
czyj rychły koniec z niecierpliwością czekać. go socjalizmu. „W przyrodzie nie ma czegoś ta- stwo ZSRR”.
„Panie Gorbaczow, zburz pan ten mur!”, tym kiego jak doktryna Breżniewa!”, wyjaśniał mi Wtórował jej prezydent miłujących wolność
berlińskim wezwaniem z 1987 roku Ronald wstrząśnięty egzaminator z wiosennego naboru Francuzów François Mitterrand. Miał nawet
Reagan przeszedł do historii cywilizacji. Tym- docentów. Socjalistyczna nauka oparta była bo- zaproponować ZSRR sojusz wojskowy, by nie
czasem Michaił Siergiejewicz Gorbaczow wiem na założeniu, że suwerenność (nasza i są- dopuścić do zniesienia żelaznej kurtyny. Na po-
twierdzi, że na murze nie zależało mu od chwi- siadów) nie jest niczym ograniczona, a Czesi sa- trzeby kinomanów alians miał być powołany do
li, kiedy zdobył władzę na Kremlu. Niedawno mi poprosili, by rosyjskie tanki przyjechały do stawiania czoła klęskom żywiołowym. Kiedy
wyznał dziennikarzowi „Le Figaro”, że ogłosił Pragi (a polskie do Hradca Králové). Piosenka, 3 listopada 1989 roku szef KGB Władimir
to już w marcu 1985 roku Honeckerowi, którą śpiewali głupi studenci („Była wolność Kriuczkow doniósł, że „na ulice Berlina i innych
Ceausescu, Kadarowi i innym żałobnikom, któ- i swoboda, była demokracja, w Hradcu Králo- niemieckich miast wyjdzie jutro pół miliona lu-
rzy pogrążeni w rozpaczy przybyli do Moskwy wém, w Hradcu Králowém – polska okupacja”), dzi”, minister spraw zagranicznych Eduard
towarzyszyć Konstantinowi Ustinowiczowi była bolesnym skutkiem ich braku socjalistycz- Szewardnadze dokonał odkrycia: „Może było-
Czernience w przejściu na wieczną, komuni- nej wiedzy oraz politycznego wyrobienia. by lepiej, gdybyśmy sami zburzyli mur?”. I tylko
styczną wartę. Przywódcy partii robotniczych Ale czy ówże deficyt zarzucić można Ronald Reagan pozostał do końca wierny swym
byli tak głęboko pogrążeni w żałobie, że zapo- Margaret Thatcher, która w reaganowskim ry- westernowym kreacjom. Nie poszedł w ślady
mnieli poinformować o tym drobiazgu swego dwanie ognia grała rolę żelaznej damy? „The Ti- Talleyranda, Churchilla, Kissingera czy
dyktatora, czyli proletariat, jak również postępo- mes” ujawnił ostatnio gorące prośby, jakie bry- wreszcie Franklina Delano Roosevelta, który
wą inteligencję pracującą. tyjska premier zanosiła na Kremlu przed maje- zapytany w 1939 roku o krwawego dyktatora Ni-
Michaił Siergiejewicz Gorbaczow obstaje stat Gorbiego: „Nie chcemy zjednoczonych Nie- karagui Anastasio Somozę Garcíę, odparł słyn-
przy swoim: „Obiecałem im, że nie będziemy in- miec. To prowadziłoby do zmiany powojennych ną frazą: „Somoza may be a son of a bitch, but
terweniować i przecież nie interweniowaliśmy”. granic. Nie możemy na to pozwolić, bo zdestabi- he’s our son of a bitch”. Nasze „sons of a bitch”
Jeżeli uwierzyć jego słowom, oznacza to, że lizowałoby to sytuację międzynarodową i zagro- do dziś trzymają się mocno. Czuwaj!
W O J S K A L Ą D O W E
Rocznica
ELBLĄG. 9 października ob-
chodzono 60. rocznicę powsta-
nia 16 Batalionu Zaopatrzenia.
Do udziału w tegorocznych ob-
chodach dowódca batalionu
podpułkownik Jerzy Neumann
Rotacyjne Patrioty
zaprosił władze miasta i regionu,
FOT. NATO
dowódców jednostek, byłych żoł-
nierzy zawodowych oraz mło-
dzież szkolną. Uroczystą zbiórkę
Wkrótce w Polsce zostanie umieszczona, w systemie rotacyjnym, w kinie „Orzeł” uświetnił koncert
uzbrojona bateria Patriotów, zdolna współdziałać z polskim systemem obronnym. Reprezentacyjnego Zespołu Arty-
stycznego Wojska Polskiego.
Z apowiedział to podsekretarz
stanu do spraw polityki
obronnej w MON Stanisław
rakiet Patriot w najbliższych latach
zgodnie z deklaracją z sierpnia
2008 roku”, powiedział przewod-
służących obronie przed rakieta-
mi krótkiego i średniego zasięgu
zamiast wyrzutni rakiet prze- Zlot młodzieży
Jerzy Komorowski 15 paździer- niczący delegacji amerykańskiej, chwytujących dalekiego zasięgu. PALMIRY. Od 14 do 17 paź-
nika, pod koniec dwudniowego asystent sekretarza obrony do Zdaniem władz USA, nowy sys- dziernika pod honorowym patro-
posiedzenia polsko-amerykań- spraw bezpieczeństwa międzyna- tem będzie skuteczniejszy, po- natem ministra obrony Bogdana
skiej Grupy Wysokiego Szczebla rodowego Aleksander Vershbow. zwoli też objąć ochroną wszystkie Klicha w 70. rocznicę wybuchu
do spraw Obronnych. Głównym „Jesteśmy bardzo zainteresowani, państwa członkowskie NATO. II wojny światowej odbył się
tematem spotkania były nowe aby Polska była krajem gospoda- Równie ważną częścią polsko-
propozycje złożone przez prezy- rzem dla jednego z dwóch naziem- -amerykańskich rozmów były in-
denta Baracka Obamę odnośnie nych zestawów SM-3”. ne formy współpracy wojskowej
FOT. MSW.PTTK.ORG
do polskiego miejsca w obronie Amerykański rząd zaoferował związanej z modernizacją naszych
antyrakietowej. Polsce rozmieszczenie elemen- sił zbrojnych oraz ze stałą obecno-
„Przedstawiliśmy kilka szcze- tów nowego systemu obrony prze- ścią wojsk amerykańskich na na-
gółów dotyczących rotacji baterii ciwrakietowej – pocisków SM-3 szym terytorium. (AD)
Raróg
2009
OSTRZAŁ
MOŹDZIERZOWY stano-
wiska dowodzenia to jeden
z wielu epizodów ćwiczeń
„Raróg 2009”, których ce-
lem było sprawdzenie go-
towości dowództwa
2 Skrzydła Lotnictwa Tak-
tycznego i podległych jed-
nostek do wykonywania
zadań w warunkach bojo-
wych. Od 12 do 16 paź-
dziernika w 31 Bazie Lot-
nictwa Taktycznego prze-
ćwiczono między innymi
atak strzelca wyborowego
na personel latający, pod-
łożenie ładunku wybucho-
wego oraz próbę wniesie-
nia środka biologicznego
na teren jednostki. W ma-
newrach wzięło udział tak-
że osiem samolotów F-16,
które ćwiczyły pełnienie
dyżuru bojowego, zwalcza-
nie celów naziemnych
oraz powietrznych. (ANN)
Stabilny partner K A R T O T E K A
dycznym 12 października mini- Również szef Sztabu General- wzięli udział w uroczystości od-
ster Bogdan Klich. nego Wojska Polskiego generał słonięcia tablicy pamiątkowej po-
„Jestem pod wrażeniem ich de- Franciszek Gągor wyraził dla święconej generałowi brygady
terminacji. Jeżeli ktoś ma dwa nich uznanie. „Wierzę, że wrócą Aleksandrowi Krzyżanowskiemu
przeszczepy, kuleje albo jest do takiego zdrowia, aby spełniło „Wilkowi”. Oddział Żandarmerii
w gorsecie po złamaniu dwóch się ich pragnienie i mogli wrócić Wojskowej wystawił asystę hono-
Konsorcjum kręgów i mówi, że chce wrócić do boju”. (ATD) rową przy obelisku z wmurowaną
tablicą. Uroczystości odbywały
MAGDALENA
KOWALSKA-SENDEK
Najlepsze
wojsko świata?
Albo wszyscy żołnierze są
rzeczywiście idealni,
albo system opiniowania
służbowego jest ułomny.
K
adrowcy zgodnie przyznają,
że opiniowanie w wojsku
sprowadzono do pewnego ro-
dzaju formalności, którą trze-
ba załatwić, bo jest przewi-
dziana ustawowo. Żołnierze nieoficjalnie mó-
wią, że na dobrą sprawę opiniowanie nie ma
znaczenia. W większości przypadków wysta-
wiane są oceny bardzo dobre albo co naj-
mniej dobre. Niższe należą dziś do rzadkości.
Jak więc na podstawie takich opinii przełoże-
ni mają wybierać najlepszych, prognozować
rozwój karier służbowych?
WRAŻENIE WYJĄTKOWOŚCI
Zasady opiniowania żołnierzy zawodo-
wych reguluje szczegółowo – na podstawie
ustawy pragmatycznej – rozporządzenie mi-
nistra obrony z 20 maja 2008 roku, które
można przeczytać w „Dzienniku Ustaw”
z 3 czerwca 2008 roku i w serwisie interneto-
wym Departamentu Kadr MON. Zgodnie
z ustawą żołnierza ocenia się na podstawie
obowiązków wymienionych w karcie opisu
stanowiska, przy czym przewidziano skalę
ocen od dwójki do piątki.
Opiniowanie zaczyna się pół roku przed
upływem kadencji lub wygaśnięciem kon-
traktu na pełnienie służby terminowej
i w przypadku zwolnienia ze stanowiska
w trakcie trwania kadencji, jeśli żołnierz słu-
żył na nim co najmniej rok. Wystawia się opi-
nię także za okres służby za granicą. Można
się od niej odwołać do wyższego przełożone-
go, który zaskarżoną opinię może utrzymać,
zmienić, uzupełnić lub uchylić i wydać nową.
I wtedy jest ona ostateczna.
Większość żołnierzy 21 Brygady Strzel-
ców Podhalańskich podczas ostatniego
opiniowania dostała oceny bardzo dobre. Tak
samo było w 6 Brygadzie Powietrznodesan-
towej, w 2 Brygadzie Saperów oraz w 3 Puł-
ku Przeciwlotniczym. Bez obawy o popełnie-
nie błędu nadinterpretacji można założyć, że
zjawisko to powtarza się w pozostałych jed-
nostkach. Różnice są niewielkie. Piątkowicze
stanowią około 80 procent wszystkich oce-
nionych, czasem jest ich trochę więcej,
czasem trochę mniej. Oceny dostateczne,
choć się zdarzają, wystawiane są stosunkowo
rzadko, niedostateczne zaś to już pojedyncze
przypadki. Można zatem odnieść ogólne wra-
żenie, że w naszym wojsku służą niemal sami
FOT. BUMAR SA
piątkowi żołnierze.
Zdaniem pułkownika Waldemara
Zakrzewskiego, dowódcy 2 Brygady Saperów,
Większość
żołnierzy zgadza
się z tym,
że sposób
opiniowania nie
jest doskonały.
Największym
jego minusem
jest to, że nie
służy
on promowaniu
najlepszych
żołnierzy.
FOT. ALEKSANDER RAWSKI
przyczyną tak powszechnego wystawiania nierz przeciętny, oceniany formalnie zgodnie podstawową, a czwórka – obniżoną: „Żołnierz
żołnierzom czwórek i piątek jest konstrukcja z zasadą, by podwładnemu nie zrobić krzyw- dostaje czwórkę, gdy nie udaje mu się sprostać
systemu opiniowania: „Żołnierz oceniany jest dy”, tłumaczy dowódca 2 Brygady Saperów. wszystkim wymaganiom. A to może zaważyć
według karty opisu stanowiska – jeśli wszyst- Szef Oddziału Uzupełnień i Spraw Personal- na jego dalszej drodze zawodowej”.
kie swoje zadania wykonuje właściwie, do- nych 2 Korpusu Zmechanizowanego pułkownik Słowa majora potwierdza kapitan Sławomir
staje piątkę, jeśli coś wychodzi mu słabiej Marek Szczudliński przyznaje, że w 2 KZ Chmurzyński, oficer sekcji kadrowej 3 Puł-
– dostaje czwórkę. Potem ze wszystkich ocen ocen niższych od piątki jest niewiele: „Podczas
cząstkowych, wystawionych na podstawie niedawnego opiniowania kilkunastu żołnierzy
C O M M E N T
karty opisu stanowiska, wyciąga się średnią dostało oceny dobre, a dwóch dostateczne.
arytmetyczną, która daje notę końcową”. W przypadku tych ostatnich przełożeni zgodnie Major RAFAŁ KOWALIK,
z obowiązującą procedurą wystąpili z wnioska- szef sekcji personalnej
CZWÓRKA BOLI mi o zwolnienie ich z zawodowej służby woj- 21 BSP
Pułkownik Zakrzewski przyznaje, iż ten skowej, co zostało wykonane na podstawie sto-
sposób oceniania mocno uśrednia wyniki. Na
przykład żołnierz o średniej 4,5 otrzymuje ta-
sownych decyzji”.
Wydaje się, że wśród pozytywnie opiniowa- W prowadzenie oceny wzorowej mogłoby
pomóc w wyróżnieniu najlepszych żoł-
nierzy, pod warunkiem że szóstka nie spow-
ką samą ocenę końcową (dobrą) jak ten, któ- nych, nie tylko w krakowskim korpusie, ale
remu średnią wyliczono na 3,6. w całym wojsku, znaczącą większość stanowią szechniałaby tak jak dzisiejsza piątka. Gdyby
„Przy małej liczbie ocen cząstkowych żoł- żołnierze piątkowi, nie zaś czwórkowi. Major się okazało, że za służbę i zaangażowanie
dostawaliby ją wyjątkowi żołnierze, z pewnoś-
nierz ambitny, oceniany przez wymagającego Jacek Popławski, rzecznik 2 Korpusu Zme-
cią pomogłoby to w promowaniu właściwych
przełożonego, może dostać tę samą notę co żoł- chanizowanego, uważa, że piątka jest oceną
osób.
ze
Piątkowic koło
o
stanowią wszyst-
0 proc ent
8
ionych,
kich ocen ich
m je st
czase
cej,
trochę wię chę
za sem tro
c
mniej.
FOT. BUMAR SA
ku Przeciwlotniczego, w którym włączony dowódca jednostki, w któ- nia żołnierzy, ja nie mam prawa w to inge-
w czasie ostatniego opiniowania na rego kompetencjach leży pozostawie- Ocenianie jest rować”.
62 żołnierzy zawodowych 57 dostało nie w służbie bądź zwolnienie z niej indywidualną Major Popławski przyznaje, że są sytua-
sprawą każdego
piątki: „Czwórka żołnierza boli. nisko ocenionego żołnierza. Tymcza- opiniującego, cje, w których relacje prywatne przenoszone
W większości przypadków, gdy żoł- sem żołnierze, dowódcy i podwładni obowiązkiem, ale są na grunt zawodowy. Wtedy prawdziwe sta-
nierz ma pewne braki, dostaje czwór- często mieszkają na tych samych również przywile- je się powiedzenie o tym, że najtrudniej do-
kę. Ocena dostateczna wiąże się już osiedlach, ich rodziny są zaprzyjaź- jem, w który nikt wodzić kolegami.
postronny nie
z negatywnymi konsekwencjami”. nione, utrzymują prywatnie kontakty. może ingerować. „Powinniśmy podchodzić poważnie do obo-
W takiej sytuacji o obiektywizm rze- wiązków”, przekonuje major. „Gdy ocenia się
PO PIERWSZE czywiście trudno. podwładnych, nawet jeśli to serdeczni koledzy,
KOLEŻEŃSTWO „Nie mam wpływu na to, jak pod- też powinniśmy zachować właściwe propor-
Opiniowanie powinno być prowa- porucznik oceni plutonowego”, wy- cje. A kolega, jeśli naprawdę nim jest i jedno-
dzone rzetelnie i bezstronnie. Tyle te- jaśnia pułkownik Zakrzewski. „Nie cześnie to profesjonalista, powinien rozgrani-
oria, w życiu często bywa zupełnie mam też wpływu na to, czy ocena czyć to, co służbowe, od tego, co prywatne”.
inaczej. Zdarza się, że o ocenie decy- jest wystawiona obiektywnie, czy „Nie umiem powiedzieć, czym kieruje się
dują przede wszystkim koleżeńskie po koleżeńsku. Nie mogę wyciągać dowódca plutonu, który ocenia dowódców
relacje między żołnierzami, choć for- żadnych konsekwencji, bo opinia drużyny. Zgodnie z przepisami powinien być
malnie oparte są one na zależności z zasady powinna być niezależna obiektywny, oceniać predyspozycje, kwalifi-
przełożony–podwładny. Postawienie i wystawiana przez bezpośrednich kacje, zaangażowanie, postawę moralną, chęć
trójki oznacza, że w sprawę zostanie przełożonych. Zależy to od sumie- pełnienia służby i tak dalej”, uważa major
SZÓSTKI ŻAL
Większość żołnierzy zgadza się z tym, że
sposób opiniowania nie jest doskonały. Naj-
większym chyba jego minusem jest to, że nie
służy on promowaniu najlepszych żołnierzy.
Bo jak ich znaleźć pośród rzeszy piątkowi-
czów?
„Jeśli mamy 90 procent ocen bardzo do-
brych, to dla mnie oznacza, że mamy 90 pro-
cent najlepszych żołnierzy”, mówi major
Rafał Kowalik, szef sekcji personalnej 21
FOT. BUMAR SA
BSP. „Nie uważam, aby opiniowanie było złe,
choć można je udoskonalić, proponuje major
Same ideały Popławski. „Dobrym rozwiązaniem mogłoby
być na przykład przywrócenie ocen wzoro-
W 2008 roku opiniowaniu służbowemu podlegało 11 708 żołnierzy zawodowych, w tym ośmiu
zajmujących stanowiska generalskie, 854 oficerów starszych, 1596 na stanowiskach ofice-
rów młodszych oraz 6807 podoficerów i 2443 szeregowych zawodowych. Przełożeni wystawili im
wych rzeczywiście wybitnym żołnierzom”.
Szóstka zniknęła z opinii wiele lat temu.
Żołnierze żałują tej decyzji, bo jak twierdzą,
w 98 procentach oceny dobre i bardzo dobre. Dostatecznych było zaledwie 176, natomiast niedo- ówczesna ocena wzorowa w niczym nie przy-
stateczne otrzymało tylko 15 podoficerów i szeregowych. (AG) pominała dzisiejszej piątki. Przede wszyst-
kim była rzadkością, a ten, który ją otrzymy-
Rafał Kowalik, szef sekcji personalnej Dlaczego dochodzi do takich sytuacji? Czy wał, musiał się mocno wyróżniać spośród ko-
21 Brygady Strzelców Podhalańskich. „Czy na wynikają one z możliwości, jakie daje niedo- legów, mieć wyjątkowe predyspozycje, osiąg-
jego opinię wpływają także inne sprawy, tego skonały system oceniania żołnierzy, czy też nięcia i kwalifikacje.
nie wiem. W każdym razie nie powinny”. są efektem zwykłej, ludzkiej ułomności, po-
Rzecznik 2 KZ dodaje, że rozwiązaniem legającej na ułatwianiu sobie życia? WZORZEC DLA WZOROWYCH
problemu może być poproszenie o opinię na Pamiętać należy, że ocenianie jest indywi- Na ulepszenie systemu opiniowania żołnie-
temat ocenianej osoby kogoś, kto będzie dualną sprawą każdego opiniującego, obo- rzy mogłoby też wpłynąć wprowadzenie
obiektywny, na przykład zastępcy. „To po- wiązkiem, ale również przywilejem, w który ograniczeń w wystawianiu ocen bardzo do-
zwoli mi zachować właściwy dystans w sytu- nikt postronny nie może ingerować. Wysta- brych. Dla przykładu mogłoby ich być w da-
acji, gdy muszę ocenić przyjaciela albo oso- wienie oceny, jeśli nie ma od niej odwołania, nej jednostce 10–15 procent, nie więcej. Jed-
bę, której nie darzę sympatią”. nie powoduje przecież dla opiniującego żad- nak takie rozwiązanie dla niektórych byłoby
nych bezpośrednich konsekwencji. krzywdzące. Major Popławski uważa, że ob-
KUKUŁCZE JAJO Kadrowcy dostrzegają jeszcze problem ostrzenia niczemu nie służą. Ograniczenia
Drugim przykładem nieskuteczności syste- związany z umiejętnością wystawiania oceny. w wystawianiu ocen bardzo dobrych stosują
mu opiniowania jest ocenianie na wyrost po Mogłoby się zdarzyć, że żołnierz przez dwie jednak w niektórych rodzajach sił zbrojnych
to, by ułatwić komuś awans, mimo że na to różne osoby byłby oceniony całkowicie ina- Amerykanie. Ich przepisy kadrowe wymu-
nie zasługuje. czej. Dla jednego oceniającego samo wywią- szają na przełożonych uczciwe opiniowanie
„Zdarza się, że chociaż wiemy, iż opinio- podwładnych. Jeśli wystawią zbyt dużo pią-
wany nie wywiązuje się dobrze z obowiąz- C O M M E N T tek, muszą liczyć się z ingerencją swoich
ków i nie ma z niego żadnego pożytku, na zwierzchników, którzy sprawdzą, czy fak-
odchodne daje się mu bardzo dobrą ocenę, Major JACEK POPŁAWSKI, tycznie dana komórka lub pododdział zgro-
byle się go pozbyć”, czytamy na jednym z fo- rzecznik 2 Korpusu madziły wybitnych żołnierzy. Amerykanie,
Zmechanizowanego
rów internetowych. Żołnierze przyznają, że aby awansować, muszą mieć w opiniach
czasami dochodzi do absurdalnej sytuacji, piątki.
gdy ktoś dzwoni do jednostki zasięgnąć opi-
nii o żołnierzu, który jest potencjalnym kan- O bowiązujący system opiniowania żoł-
nierzy zawodowych, choć nie jest zły,
nie służy promowaniu najlepszych. Powin-
Czy to, że polskie wojsko składa się
w większości z piątkowiczów, pozwala nam
dydatem na inne – najczęściej wyższe – sta- wierzyć, że w armii służą najlepsi z najlep-
no się go doskonalić. Rozwiązaniem mo-
nowisko. Zapewnia się wtedy telefonicznie szych? Złych przecież nie mamy. Czy jest po-
głoby być przywrócenie skali ocen od
rozmówcę o wyjątkowych predyspozycjach trzeba stworzenia, a jeśli tak, to według ja-
dwóch do sześciu, która kiedyś w wojsku
tego kandydata. Podobne zdarzenia nie nale- obowiązywała. Szóstkę dostawał ktoś wy- kich zasad, systemu ocen, który pozwoliłby z
żą do częstych, ale tak bywa i jest to krzyw- bitny. Dzisiaj też są tacy ludzie w armii tłumu piątkowiczów wyłowić tych faktycznie
dzące dla osób, które z należytą starannością – wkładają serce w pracę i robią dużo wię- wartych awansu? Czy armia polska może so-
przykładają się do pracy. Nie można więc cej, niż się od nich wymaga. W takim bie pozwolić na „piątkową” przeciętność?
chować głowy w piasek i mówić, że problem przypadku ocena bardzo dobra nie Takie pytania, w związku z postępującą pro-
nie istnieje. jest miarodajna. fesjonalizacją wojska, warte są dyskusji.
ARTUR GOŁAWSKI
Reglamentacja wojowników
Nie więcej niż 49 procent opiniowanych oficerów amerykańskich wojsk
lądowych może dostać oceny bardzo dobre.
G
dy decydenci w amerykańskich winni odbywać co kwartał. Ten mechanizm ma wystawił w jednostce lub zespole za dany
wojskach lądowych dostrzegli, że zapewniać lepszą komunikację interpersonalną okres. Ten dokument musi terminowo przesłać
oceny wystawiane oficerom i cho- w pododdziałach (zespołach) – podwładni znają do departamentu wojsk lądowych. Tam posłu-
rążym były coraz lepsze dla coraz swoje zadania, dowódcy kontrolują ich rozwój ży on do zweryfikowania poprawności opinio-
większej liczby opiniowanych, wdrożyli nowe oraz osiąganie założonych celów. wania prowadzonego przez tegoż wyższego
zasady polityki kadrowej. Są one rozbudowa- Być może najważniejsze w systemie jest to, przełożonego, którego obowiązkiem jest takie
ne, ale ciekawe. Dotyczą żołnierzy w służbie że wyższy przełożony tworzy także osobny ra- wystawianie ocen, aby nie więcej niż 49 pro-
czynnej, jak i rezerwistów. port (na ustalonym formularzu) z ocen, jakie cent opiniowanych oficerów dostało oceny
Od polskich metod oceny odróżnia je mię- bardzo dobre (powyżej średniej), predestynu-
dzy innymi to, że powstają dwie odrębne opi-
nie – samego opiniowanego o sobie, i opinia
Przejrzyste kryteria jące do awansu.
Oficerowie US Army uważają, że raporto-
jego dwóch przełożonych, bezpośredniego Bezpośredni przełożony ma wanie ocen służy dyscyplinowaniu pracy wyż-
i wyższego. Opiniowany wymienia i ocenia do dyspozycji oceny: szych przełożonych i zapewnieniu tego, by
własne osiągnięcia w danym okresie, musi też wybitne osiągnięcia – koniecznie awansować; najlepsi oficerowie byli trafnie oceniani, gdy
podać w jednej z rubryk ocenę z ostatniego zadowalające osiągnięcia – można awansować; rozważa się ich awansowanie lub wyznaczenie
osiągnięcia niesatysfakcjonujące – nie awan-
sprawdzianu kondycji fizycznej, wzrost i wa- sować; na bardziej odpowiedzialne stanowisko. Sy-
gę, a w innej zaproponować trzy funkcje (sta- inne (musi pisemnie wyjaśnić). stem „reglamentowanego podziału ocen” ma
nowiska), w których mógłby się w przyszłości też dać odpowiedź na pytanie: których żołnie-
najlepiej zawodowo spełnić. Wyższy przełożony natomiast może rzy należy utrzymać w służbie, których zacho-
ocenić oficera/chorążego tak:
Jego bezpośredni i wyższy (dowódca jed- najlepiej wykwalifikowany; wać w osiągniętym stopniu wojskowym, a któ-
nostki) przełożony wystawiają mu na innych w pełni wykwalifikowany; rych się pozbyć.
formularzach opinie i oceny opisowe. Co istot- nie awansować; W wydanej w 2007 roku instrukcji AR 623-3
ne, bezpośredni przełożony ma obowiązek inne (z pisemnym wyjaśnieniem). napisano wprost: „Opiniujących zobowiązuje
Ponadto musi wskazać, gdzie sytuuje danego żoł-
spotkać się osobiście z opiniowanym w ciągu nierza na tle wszystkich mu podległych mających się, aby dostarczali kierownictwu departamentu
pierwszego miesiąca okresu, za który będzie ten sam stopień: wojsk lądowych i zwierzchnikom wojskowym
wystawiona opinia, by wyjaśnić mu kryteria powyżej średniej; wiarygodnych danych, gdyż mają one olbrzymi
oceny. Później takie spotkania – mające służyć w średniej; wpływ na to, które osoby zostaną przywódcami
poniżej średniej – utrzymać w służbie;
rozwojowi osobowości danego żołnierza – po- poniżej średniej – nie zatrzymywać w służbie. i jak nasze wojska wypełniają swoje zadania”.
Co nagle,
14
to po diab
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
A R M I A
Z generałem brygady
ANDRZEJEM DUKSEM o zbyt długim
czasie projektowania i kupowania
nowego uzbrojenia oraz przepaści
dzielącej nas od sojuszników
rozmawia ARTUR GOŁAWSKI
POLSKA ZBROJNA: W tej kwestii żołnie- Konkretną zdolność można osiągnąć różnymi
rze są niecierpliwi i mają rację: nowe ro- sposobami, nie tylko przez pozyskanie nowe-
dzaje broni i sprzętu, chroniące ich zdrowie go uzbrojenia, ale również przez zmianę dok-
i życie, dające przewagę nad przeciwni- tryny szkoleniowej lub struktur związków tak-
kiem, powinni dostawać jak najszybciej. Co tycznych czy oddziałów.
Pan na to?
ANDRZEJ DUKS: Specyfika prac nauko- POLSKA ZBROJNA: Dziś rozmawiamy
wych, badawczych, rozwojowych i wdrożenio- o pozyskiwaniu nowego uzbrojenia.
wych powoduje, że trwają one znacznie dłużej ANDRZEJ DUKS: Nowe nie znaczy, że po-
niż zakup na rynku. I to jest naturalne. Mój chodzące prosto z linii produkcyjnej. Może to
departament zajmuje się tylko pracami rozwo- być uzbrojenie mające określoną liczbę lat, ale
jowymi i wdrożeniami. Staramy się je skrócić, po modernizacji. Po decyzji, że potrzebną
ale pewnych barier pokonać nie można. broń lub sprzęt pozyskujemy w trybie pracy
rozwojowej, każdy ważny etap tej pracy pod-
POLSKA ZBROJNA: Dlaczego? dajemy ocenie Rady Uzbrojenia. Jeśli uzyska-
ANDRZEJ DUKS: Nie przeskoczymy ogra- my jej akceptację, uruchamiamy kolejną fazę
niczeń narzucanych przez technikę. Rozwiąza- projektu. Każde postępowanie przechodzi do-
nie nowych problemów, niezależnie od wiel- datkowo przez Biuro do spraw Procedur Anty-
kości posiadanych środków, wymaga czasu, korupcyjnych.
a nawet zamrożenia prac, dopóki inżynierowie
projektanci nie znajdą właściwych odpowiedzi POLSKA ZBROJNA: Jak szybko możecie
lub do momentu pojawienia się nowych tech- uruchomić pilny zakup broni?
nologii. Proces „od pomysłu do przemysłu” ANDRZEJ DUKS: Mamy potrzeby pilne,
musi trwać długo, aby być racjonalny i pozwo- bieżące i perspektywiczne. Potrzeby perspek-
lić na pełne zweryfikowanie nowych rozwiązań tywiczne powinny być zaspokojone w ciągu
technicznych. W 2005 roku wprowadzono de- 10–15 lat i stanowić główny efekt przeglądu
cyzję MON numer 57, dotyczącą procedur pro- potrzeb operacyjnych. Potrzeby bieżące wyni-
wadzenia prac rozwojowych i wdrożeniowych. kają z tego, że jakiś sprzęt w wojsku się starze-
Jako jej uzupełnienie powstała decyzja 157, je, trzeba go więc zastąpić lub modernizować.
obejmująca procedury związane z zakupami Pilne potrzeby są zaś skutkiem zmian uwarun-
uzbrojenia. kowań, które w planowaniu długoterminowym
były nie do przewidzenia, jak na przykład
POLSKA ZBROJNA: Co z tych decyzji wy- zmiana sposobu działania żołnierzy w misji
nika? w Afganistanie. Obecnie od momentu zgło-
ANDRZEJ DUKS: To, że proces pozyskania szenia przez gestora pilnej potrzeby do mo-
uzbrojenia zaczyna się od prowadzonej przez mentu przekazania dokumentacji do Departa-
Sztab Generalny WP identyfikacji potrzeb mentu Zaopatrywania SZ w celu uruchomie-
operacyjnych. Sztabowcy, zestawiając zagro- nia przetargu mogą minąć nie więcej niż
ble
żenia, stan sił zbrojnych, dostępny budżet, zo- 44 dni robocze. Każda instytucja zaangażowa-
bowiązania sojusznicze i inne czynniki, usta- na w tę procedurę ma określony czas na proce-
lają potrzeby operacyjne wojska, które są defi- dowanie przewidzianych dla niej zadań.
niowane w wymiarze zdolności, a nie konkret-
nego uzbrojenia czy sprzętu. Następnie formu- POLSKA ZBROJNA: Czy potrzeby pilne
łowane są wymagania operacyjne. Odpowia- nie przytłaczają bieżących i perspektywicz-
dają one na pytania, w jaki sposób możemy nych?
uzupełnić braki lub posiąść nowe zdolności ANDRZEJ DUKS: Nie wyobrażam sobie,
militarne. Kolejny krok należy do Rady Uzbro- aby na rzecz pilnej potrzeby operacyjnej pro-
jenia, która rekomenduje ministrowi obrony wadzić prace rozwojowe. Wszak jak coś jest
sposób osiągnięcia wymaganej zdolności. pilne, to nie może trwać pięć lat. Choć ta pil-
ANDRZEJ DUKS: Według mnie, nie. Do- obecne problemy finansowe MON zahamują
brym przykładem ilustrującym długotrwałość wdrożenie potrzebnych typów broni? Że mi-
rozwoju i wdrożenia broni jest francuski czołg mo opracowania świetnych konstrukcji woj-
Leclerc. Od zatwierdzenia programu jego bu- sku zabraknie środków na zakupy?
dowy do wprowadzenia wozu do służby minęło ANDRZEJ DUKS: Trudno mi dziś wyroko-
dziewięć lat. Różne problemy w trakcie tej pra- wać, które prace za pięć lat doczekają się wdro-
cy były rozpatrywane, łącznie z analizą prze- żeń, nawet jeśli rozwój zakończy się sukcesem.
jezdności dróg we Francji, bo mogłoby się oka- Nie wiadomo bowiem, czy będzie nas stać na
NASZA HAUBICA
była gotowa do zać, że Leclerc nie pasuje do istniejącej infra- wdrożenie. Mam więc pewne obawy.
wdrożenia struktury.
natychmiast po POLSKA ZBROJNA: Może się też okazać,
ukończeniu fazy POLSKA ZBROJNA: Polskim odpowiedni- że stać nas na wdrożenie, ale po pięciu czy
rozwojowej.
Wtedy jednak kiem Leclerca jest haubica Krab. Od zawar- dziesięciu latach wojsko i sztab już nie ze-
zabrakło cia przez MON umowy z Hutą Stalowa Wo- chcą zbyt długo projektowanego sprzętu.
pieniędzy. la na wykonanie pracy Regina minęło właś- ANDRZEJ DUKS: Zna pan przypadek, aby
nie dziewięć lat. Haubic wciąż nie ma w jed- z tego powodu skasowano jakiś projekt?
nostce.
ANDRZEJ DUKS: Francuzi nie mieli takiego POLSKA ZBROJNA: Nie. Wojsko cierpi na
problemu jak my. taki deficyt nowości, że każdą broń i sprzęty,
które dostanie, traktuje jak gwiazdkę z nie-
POLSKA ZBROJNA: Politycznego... ba. Nie znam też dlatego, że jako główny po-
ANDRZEJ DUKS: Politykę pomińmy. Dla wód zaniechania podaje się brak pieniędzy.
mnie liczy się aspekt finansowy. Francuzi nie ANDRZEJ DUKS: Dziewięćdziesiąt pięć pro-
mieli przerwy w wykonaniu programu, więc cent naszych prac kończy się z wynikiem pozy-
ciągły czas pracy wyniósł dziewięć tywnym. Na palcach jed-
lat. Nasza haubica była gotowa do nej ręki mogę policzyć
wdrożenia natychmiast po ukoń- Naukowców te, które się nie powiod-
czeniu fazy rozwojowej. Wtedy za- ły. Dlatego gdy tylko
brakło pieniędzy. Lata 2007–2008 pracujących mogę, przekonuję decy-
były lepsze dla MON, więc zdecy-
dowano o powrocie do zamrożo-
dla wojska nie dentów, że skoro powie-
dzieliśmy A, rozpoczy-
nej Reginy – dywizjonowego mo- pozyskuje się nając pracę rozwojową,
dułu ogniowego haubic kalibru to mówmy B, doprowa-
155 milimetrów. Od ubiegłego ro- z dnia na dzień, dzając do wdrożenia.
ku prowadzimy pracę wdrożenio-
wą. Mam nadzieję, że tym razem
jak robotników Przecież to nie my gene-
rujemy potrzeby – one
wystarczy nam wytrwałości i pie-
niędzy do zakończenia programu.
budowlanych wychodzą od gestorów
sprzętu, którzy są odpo-
Jest on na liście programów zaak- wiedzialni za kierunki
ceptowanych przez ministra do realizacji do rozwoju swojego arsenału. Uzyskujemy więc
2018 roku. dla nich to, na co wojsko naprawdę czeka.
POLSKA ZBROJNA: A może Kraba zastą- POLSKA ZBROJNA: Dlaczego więc tak
pi Kryl? długo powstają specjalistyczne warianty
ANDRZEJ DUKS: To nowy projekt, który Rosomaków?
GŁUSZEC – modyfikacja i moderni-
zacja śmigłowca Sokół. Praca jest ciągle w fazie analiz i nie został jeszcze for- ANDRZEJ DUKS: Ludzie narzekają, że
wdrożeniowa do końca tego roku malnie uruchomiony. Kryl, czyli samobieżna idzie to wolno, ale ja, abym mógł włączyć
powinna zostać sfinalizowana. haubica kalibru 155 milimetrów na podwoziu stoper, muszę mieć podstawy merytoryczne,
kołowym, miałby raczej uzupełnić Kraby. na przykład wstępne założenia taktyczno-
ANDRZEJ DUKS: Dla nas wszystkie prace są techniczne. Skoro ich nie ma, nie mogę uru-
ważne, ale określamy dla każdego z oddziałów POLSKA ZBROJNA: Czyli zastąpiłby Da- chomić pracy rozwojowej. W tym przypadku
departamentu priorytety na dany rok. Dla od- ny. Słowacy zrobili to dawno, nie budując ni- prowadzone są osobne procedury na każdą z
działu systemów uzbrojenia są nimi wersje spe- czego od nowa. wersji specjalnych. Niestety, postępowania
cjalne KTO Rosomak, bo na nie wojsko czeka. ANDRZEJ DUKS: Zmodernizowali swoje były zamykane i wszczynane po raz kolejny
Ważna jest też amunicja antyrykoszetowa, po- Dany, zamieniając działo o kalibrze 152 mi- ze względu na uchybienia formalne ze strony
nieważ wiele strzelnic pozamykano, i na nią też limetrów na działo 155-milimetrowe. My- oferentów. Sądzę, że do obecnie realizowa-
wojsko czeka. Ważąc jedno i drugie, dojdziemy śmy się na to nie zdecydowali, bo mieliśmy nych wersji rozpoznawczych wkrótce dołączą
do wniosku, że istotniejszy jest wyspecjalizo- dużo amunicji do Dan. Byłoby nierozsądne wozy dowodzenia oraz rozpoznania technicz-
wany transporter, bo on jest potrzebny żołnie- uzyskiwać kompatybilność w kalibrze i od- nego.
W PRZYPADKU ROSOMAKÓW prowadzone są osobne procedury na każdą z wersji specjalnych. Niestety, postępowania były zamykane i wszczynane po raz ko-
lejny ze względu na uchybienia formalne ze strony oferentów.
POLSKA ZBROJNA: Czym się możecie mieckim i służy już sztabowcom w Wielonaro- ANDRZEJ DUKS: Loarę wdrożono.
przed żołnierzami pochwalić? dowym Korpusie Północno-Wschodnim.
ANDRZEJ DUKS: Głuszcem – modyfikacją POLSKA ZBROJNA: W jednym egzem-
i modernizacją śmigłowca Sokół. Rozwój za- POLSKA ZBROJNA: Ponoć jest pomysł, plarzu.
kończył się pozytywnie, a praca wdrożeniowa aby Szafran stał się systemem dowodzenia ANDRZEJ DUKS: Jest sukces? Jest! Praca
do końca tego roku powinna zostać sfinalizo- całymi siłami zbrojnymi. rozwojowo-wdrożeniowa zakończyła się sukce-
wana, łącznie z wyszkoleniem pilotów i obsługi ANDRZEJ DUKS: Chcemy rozwijać Szafra- sem w stu procentach. Nie do mnie należy tłu-
naziemnej. Dowiedliśmy zatem, że potrafimy na, dodając mu nowe aplikacje. Jest koncepcja, maczenie, dlaczego kupiono jeden egzemplarz.
konstruować w kraju mocno zaawansowane aby podpiąć do niego systemy dowodzenia ro- Już nie jako dyrektor, ale zwykły żołnierz uwa-
śmigłowce. Dobrym pomysłem jest Daglezja, dzajami sił zbrojnych i rodzajami wojsk: Dunaj, żam, że to był błąd. Założenia były zupełnie in-
most towarzyszący na podwoziu kołowym i gą- Podbiał, Łeba, Rega, Topaz. Marzy nam się, ne – miały być kupowane zestawy artyleryjskie
sienicowym, zaprojektowany i wykonany przez aby docelowo mieć jeden system potrafiący i rakietowe dla jednostek pancernych, zmecha-
gliwicki OBRUM. tworzyć wspólny obraz operacyjny na jednym nizowanych. Stało się, jak się stało. Czy
ekranie. przeważyła polityka, czy ekonomia, nie mnie
POLSKA ZBROJNA: Generał Waldemar rozsądzać.
Skrzypczak skrytykował ten program – że POLSKA ZBROJNA: Mimo tych osiągnięć
zamiast śmigłowców do Afganistanu kupuje- nie podoba mi się rozdrobnienie wysiłku: POLSKA ZBROJNA: Najnowszą inicjaty-
my mosty. jedna Loara, trzy Głuszce, osiem Krabów. wą jest uruchomienie Tytana – pracy mają-
ANDRZEJ DUKS: Te mosty są nam potrzeb- Wygląda na to, że wojsko inwestuje w wiele cej doprowadzić do zbudowania zintegrowa-
ne choćby dla zabezpieczenia przepraw czoł- projektów wdrażanych w pojedynczych eg- nego indywidualnego systemu walki dla żoł-
gów Leopard. Mało która armia będzie taki zemplarzach. W ten sposób tylko iluzorycz- nierzy. Czy tu włączył Pan stoper?
sprzęt posiadać, więc istnieje szansa na ich eks- nie zwiększa się zdolności operacyjne. ANDRZEJ DUKS: Tu stoper już pracuje.
port. Mamy też prace, o których się nie mówi, ANDRZEJ DUKS: Wszczynając pracę Regi- Tytan zaczyna wychodzić na zewnątrz. Zde-
ponieważ są niejawne. Ich wykonawcą jest Woj- na, wiedzieliśmy, że mamy doprowadzić do po- finiowano już założenia programu. Dwunastu
skowy Instytut Łączności, a dotyczą one mię- wstania modułu dywizjonowego. Byliśmy świa- potencjalnych oferentów pobrało warunki
dzy innymi kryptografii i łączności utajnionej. domi, że jest on malutkim wycinkiem tego, co przetargu. Do 21 października mają czas na
Warto docenić prace w dziedzinie morskiej. Na Sztab Generalny WP przewidział do wdrożenia złożenie propozycji. To jest skomplikowane
nasze zlecenie powstał Głuptak – samobieżny do sił zbrojnych. Zatem konkretne wielkości przedsięwzięcie, bo wiele elementów wcho-
ładunek podwodny do niszczenia min. Kolejny potrzeb są zawsze zdefiniowane. dzi w jego skład – od uzbrojenia, przez wy-
świetny produkt to zautomatyzowany system posażenie, środki łączności i dowodzenia, po
wsparcia dowodzenia Szafran ze stołecznego POLSKA ZBROJNA: Tak jak w przypadku pakiety żywnościowe. I skoro cieszy się ta-
PIT. Zwyciężył w rywalizacji z systemem nie- czołgu przeciwlotniczego Loara. kim zainteresowaniem, to nie wiem, czy bę-
dzie nam łatwo zakończyć to pierwsze postę- ści, istotne z punktu widzenia interesu narodo- stem obrony przeciwlotniczej? Wiemy, że za
powanie. wego. Taka jest praktyka w rozwiniętych kra- kilka lat będziemy musieli wymienić cały
jach. W badaniach i rozwoju szuka się przede sprzęt poradziecki. Czy nas będzie na to stać
POLSKA ZBROJNA: Ależ to tylko etap wszystkim wiedzy, a nie gotowego produktu. – przemysłowo i finansowo?
wstępny – przetarg na określenie założeń do A mój departament dąży do tego, by produkt ANDRZEJ DUKS: Będzie to dość kosztowne
projektowania. Tu nie zarobi się milionów. był wdrożony do sił zbrojnych. i trudne przedsięwzięcie. Bumar i MBDA
ANDRZEJ DUKS: Trzeba się liczyć z protesta- upubliczniły własną ofertę, która może być
mi, bo wbrew pozorom jest to łakomy kąsek dla POLSKA ZBROJNA: Dla mnie jest poraż- konkurencyjna do propozycji amerykańskich
biznesu. Zwycięzca tego etapu nie musi być pro- ką to, że wojsko nie może kupić bezzałogo- związanych z tarczą antyrakietową lub też mo-
ducentem czy finalnym integratorem Tytana, ale wych samolotów rozpoznawczych krajowej że je uzupełniać. Przewiduje ona duży zakres
nawet tworząc dokumentację, może produkcji. Przecież mamy polonizacji. Francuskim wkładem byłyby głów-
mieć korzyści, choćby poprzez pozy-
skanie szerokiej wiedzy dotyczącej
Kraje starej jeszcze przemysł lotniczy
i ośrodki projektowe!
nie rakiety, resztę natomiast – system dowodze-
nia, radary, wyrzutnie rakiet – miałyby dostar-
systemu, co w konsekwencji może
zaowocować możliwością udziału w
Unii ANDRZEJ DUKS: O ile wy-
produkowanie płatowca jest
czyć polskie firmy. Propozycja wymaga szcze-
gółowej analizy.
fazie opracowywania prototypu sy- Europejskiej proste, o tyle miniaturowa
stemu i jego wdrażania.
wydają elektronika, pozwalająca mu
spełniać rolę środka rozpozna-
POLSKA ZBROJNA: Istnieją jednak pro-
gramy Wisła, San, Narew...
POLSKA ZBROJNA: Tytan tra-
fi do niewielu żołnierzy.
na badania nia, a nie celu pozornego dla
artylerii przeciwlotniczej, jest
ANDRZEJ DUKS: Na razie tylko na papie-
rze, jako definicja potrzeb w zakresie obrony
ANDRZEJ DUKS: Sztab Gene- i rozwój trzy zbyt skomplikowana. Głowice przeciwlotniczej, tak by zapewnić naszemu
ralny WP przewiduje, że docelowo
system będzie kupiony w tysiącach razy więcej optoelektroniczne możemy
składać w kraju, ale zminiatu-
państwu pełną osłonę, od krótkiego do dale-
kiego zasięgu.
egzemplarzy. Pierwsze Tytany po-
winny być testowane w 2012 roku.
niż my ryzowane krytyczne elementy
systemów rozpoznania działa- POLSKA ZBROJNA: Czy można byłoby je
jących w podczerwieni czy wykonać metodą pracy rozwojowo-wdroże-
POLSKA ZBROJNA: Jakimi pieniędzmi w paśmie radiowym są jeszcze poza naszym niowej?
dysponujecie w ciągu roku? zasięgiem. Wiem, że firma WB Electronics ma ANDRZEJ DUKS: Jest to możliwe, oczywi-
ANDRZEJ DUKS: Dostajemy środki na własny bezzałogowiec; próbowała go sprzedać ście z udziałem niezbędnej kooperacji zagra-
wykonanie konkretnych zadań. Jesteśmy reali- resortowi obrony Węgier. Bez powodzenia, nicznej, albo można by pozyskać gotowy pro-
zatorami fragmentu planu modernizacji tech- choć kontrakt był podpisany. Firma nie zdołała dukt z rynku, skoro Bumar i MBDA zaczęły już
nicznej, dokładnie dwóch jego części – prac na czas wypełnić jednego z warunków umowy. prace w tej dziedzinie. Zapewne jednak nawet
rozwojowych i prac wdrożeniowych. Zadań ITWL też ma bezzałogowiec, i to odrzutowy, w tym przypadku niezbędne będą prace rozwo-
kontynuowanych i nowych prowadzimy około ale wymaga on dopracowania i instytut stara się jowe związane z integracją systemów już funk-
70 rocznie – to wielkość uśredniona. Zadania o kolejny grant z MNiSW. cjonujących w naszych siłach zbrojnych z ofe-
nowe stanowią 40 procent, 60 procent jest kon- rowanymi przez wymienione konsorcjum.
tynuacją. Są one warte około 1 procenta budże- POLSKA ZBROJNA: Dlatego nie stać na to,
tu MON, czyli jakieś 200 milionów złotych. by mieć wszystko…
ANDRZEJ DUKS: Powinniśmy skupić wysi- WIZYTÓWKA
POLSKA ZBROJNA: To równowartość łek na przemyślanych priorytetach. Niestety, od
dwóch myśliwców F-16 lub 20 bojowych Ro- dwóch i pół roku próbuję od przemysłu wydobyć Generał brygady
somaków. Skromnie. informację, co nasze zakłady są w stanie zrobić ANDRZEJ DUKS
ANDRZEJ DUKS: Z Amerykanami się nie samodzielnie, wykorzystując własny potencjał, Od marca 2007 roku jest
porównujmy, bo z nimi nawet Europejczycy nie do czego muszą mieć kooperantów zagranicz- dyrektorem Departamentu
są w stanie rywalizować w tej dziedzinie. nych, a co jest poza ich zasięgiem. Nigdy nie Polityki Zbrojeniowej MON. Absolwent WSO
Z wiarygodnych danych wynika, że stara Unia uzyskałem pełnej odpowiedzi na te pytania. Wojsk Zmechanizowanych, Akademii Obro-
Europejska wydaje na badania i rozwój trzy ra- Szkoda, bo wiedzielibyśmy, w które nisze należy ny Narodowej oraz Command and General
zy więcej niż my, a z kolei te 15 krajów ocenia, inwestować, aby je z wielostronną korzyścią roz- Staff College w Ft. Leavenworth (USA). Ofi-
że Stany Zjednoczone przeznaczają na ten cel wijać – dla wojska, dla przemysłu, dla nauki. No- cer z bogatym doświadczeniem dowód-
siedem razy więcej niż one. Nas i USA dzieli tabene, brakuje nam instytucji, która zajęłaby się czym i sztabowym: dowodził plutonem
więc przepaść. rutynowo współpracą z przemysłem. Trudno się i kompanią rozpoznania w 12 Pułku Zme-
z nim współpracuje – przedstawiciele zakładów chanizowanym, był oficerem operacyjnym
POLSKA ZBROJNA: Czy gdybyśmy wyda- narzekają, że nie znają planu zamówień, nie wie- i szefem sztabu 9 Pułku Zmechanizowane-
wali trzy razy więcej na badania i rozwój dzą, na co się nastawić, jak planować strategię go i 6 Brygady Kawalerii Pancernej, szefem
niż teraz, to nasze zaplecze naukowo-kon- rozwoju. Wydaje mi się, że aż takich niewiado- wydziału CIMIC 12 Dywizji Zmechanizowa-
struktorskie byłoby w stanie wchłonąć takie mych z naszej strony nie ma, choćby dlatego, że nej, szefem sztabu 16 DZ, a na III zmianie
pieniądze? minister cyklicznie spotyka się z przedstawicie- misji w Iraku – szefem sztabu Wielonaro-
ANDRZEJ DUKS: Mam co do tego wątpli- lami przemysłu, a w zeszłym roku włączyliśmy dowej Dywizji Centrum–Południe. Od mar-
wości. Nauka rządzi się nieco innymi prawami do naszego kalendarza tak zwane „Dni Przemy- ca 2005 roku służył w Sztabie Generalnym
niż ekonomia czy biznes. Naukowców nie po- słu”, organizowane przez pion uzbrojenia i mo- WP, na początku jako szef Zarządu Plano-
zyskuje się z dnia na dzień jak robotników bu- dernizacji jako forum wymiany informacji. wania Rozwoju Sił Zbrojnych, a następnie,
dowlanych. Konieczne jest wieloletnie świado- po nominacji na generała brygady, jako za-
me budowanie zaplecza naukowo-przemysło- POLSKA ZBROJNA: Czy Polska jest w sta- stępca szefa Zarządu Planowania Strate-
wego, ukierunkowanego na wybrane specjalno- nie własnymi siłami stworzyć narodowy sy- gicznego.
N
dodatkowe, półroczne szkolenie językowe
auka języków obcych, a przede ca podoficerów. Statystykę w obu przypad- w Stanach Zjednoczonych. Najsłabiej ze zna-
wszystkim angielskiego od kilku- kach uzupełniali ci, którzy znali mowę jomością języka angielskiego jest w Wojskach
nastu lat, jest w wojsku prioryte- Szekspira, lecz nie mieli potwierdzającego to Lądowych (75 procent oficerów i 31 procent
tem. Świadczy o tym wzrost liczby certyfikatu. podoficerów). W Marynarce Wojennej nato-
żołnierzy, którzy mają udokumentowaną zna- Dziś angielski znają najlepiej żołnierze Sił miast 93 procent oficerów oraz 37 procent
jomość tego języka. Powietrznych: aż 98 procent oficerów podoficerów ma udokumentowaną znajomość
i 40 procent podoficerów ma certyfikaty. tego języka.
CORAZ LEPIEJ Wprowadzony w 2007 roku wymóg stosowa-
W 1999 roku językiem angielskim na róż- nia języka angielskiego jako jedynie obowią- PRIORYTETOWY ANGIELSKI
nych poziomach posługiwało się niecałe 6 ty- zującego w kontaktach radiowych wszystkich Udział Polski w misjach międzynarodo-
sięcy oficerów i 640 podoficerów. W 2008 ro- samolotów i śmigłowców naszej armii sprawił, wych z pewnością przyczynił się do tego, że
ku już ponad 16 tysięcy oficerów i 13,5 tysią- że jego znajomość stała się wręcz koniecznoś- żołnierze w znacznie bardziej zaawansowa-
Językowe niuanse
przygotowani do nauczania innych języków,
stosownie do bieżących potrzeb sił zbrojnych
związanych z udziałem w misjach pokojowych
i stabilizacyjnych w różnych rejonach świata”,
Ministerstwo obrony podjęło wiele działań, które mają zwiększyć efektywność wyjaśnia komendant WSNJO pułkownik
kształcenia i obiektywność procesu egzaminowania.
Powołano resortowy Zespół Doradczy do zasadę, że testy egzaminacyjne w sprawno- ne i wdrożone nowe specyfikacje i modele
spraw Edukacji Językowej, który gwarantuje ści: czytanie, słuchanie i pisanie, po wypełnie- egzaminów na poziomach 1–4.
ciągłą adaptację systemu kształcenia języ- niu są przekazywane do siedziby CKEJO Precyzyjnie określono także zasady kwalifiko-
kowego do potrzeb Sił Zbrojnych Rzeczypo- i sprawdzane przez jej etatowych pracowni- wania kandydatów na kursy językowe. Postę-
spolitej Polskiej. ków; jedynie sprawność mówienia jest oce- powanie to jest prowadzone w dwóch eta-
Dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych wpro- niana przez podkomisję w miejscu prowadze- pach: pierwszy – administracyjny, w którym
wadzono jednolity system kształcenia języ- nia egzaminu. Dodatkowo zostały opracowa- są uwzględniane takie priorytety,
kowego, którego pełny cykl obejmuje 1800 jak: realizacja celu sił zbrojnych w zakresie
godzin. eh} srwzlhug}rqhm umiejętności językowych, przygotowanie do
}qdmrpr«fl
Wybrano jedenaście ośrodków, które mają szkolenia i na stanowiska za granicą, wymo-
uprawnienia do kształcenia i egzaminowa-
nia na trzecim poziomie. Uzupełnienie
wiedzy i umiejętności egzaminatorów
w RSZ jest możliwe dzięki organizowanym sr}lrp Ì
ÊËËÍÊ
ÊÓÓÓÓ
ÊÓÌÎÒ
ÒÊÏÊ
FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
ÎÒÒÓ ÐÍËÌ
ÎÒÏÒ
ÎÓÓÓ ÏÊÑÓ
ÍÍËÓ
ËÓËÎ ÌÑÎÓ
ÊËÎÏ
ÏÍÊ
Ó
ÊÒÒÒ ËÓÓÓ ËÓÓÊ ËÓÓË ËÓÓÌ ËÓÓÍ ËÓÓÎ ËÓÓÏ ËÓÓÐ ËÓÓÑ
Aleksy Romaniuk. „Powszechnie jed- cych około 4 tysięcy żołnierzy zawo- zostali chcą po prostu podnieść swoje kwalifi-
nak wiadomo, że w wojsku nauczanie dowych rocznie”. W 1999 roku kacje”, tłumaczy podpułkownik rezerwy
językiem
językowe zdominowane jest przez an- W poznawaniu języka obcego nie- angielskim Adam Drewnicki, kierownik lektoratu języ-
gielski, w którym rocznie doskonali się zwykle ważna jest ciągłość. Często bo- na wszystkich ków obcych w Centrum Szkolenia Wojsk Lą-
ponad 3,5 tysiąca żołnierzy”. wiem bywa tak, że umiejętności zdo- poziomach dowych w Poznaniu.
Obok studium w Łodzi także na in- byte podczas kursów są po prostu za- posługiwało się Wielu dowódców znajduje swoje sposoby
niecałe 6 tysięcy
nych uczelniach wojskowych działają pominane. „Dużą bolączką jest to, że oficerów i 640 na to, by żołnierze mieli żywy kontakt z an-
studia języków obcych. Prowadzą na- po odbyciu kursu językowego podoficerów. gielskim i tym samym utrzymywali stałą, wy-
uczanie kandydatów na żołnierzy za- i zdaniu egzaminu wiedza i sprawność W 2008 roku już soką znajomość tego języka. Tym bardziej że
wodowych oraz skierowanej na szkole- żołnierza w posługiwaniu się językiem ponad 16 tysięcy niektórzy z nich nie mają możliwości zagra-
oficerów
nie kadry zawodowej. nie zawsze są wykorzystywane. Bywa, i 13,5 tysiąca nicznych wyjazdów służbowych, a co za tym
„Dowódcy rodzajów sił zbrojnych że żołnierz po uzyskaniu trzeciego po- podoficerów. idzie, praktycznego wykorzystywania zdoby-
dysponują także lektoratami oraz ziomu znajomości języka nie jest kie- tych umiejętności. Ich kontakt z językiem
ośrodkami doskonalenia znajomości rowany na tak zwaną linię pierwszego ogranicza się zazwyczaj do korzystania z ory-
języka angielskiego, gdzie prowadzo- rzutu językowego, lecz idzie pracować ginalnej literatury fachowej oraz słuchania
ne są kursy dla żołnierzy z centrów za biurkiem. Choć wymagania odnoś- i oglądania anglojęzycznych programów in-
szkolenia. Tam również kształcenie ję- nie do znajomości języków obcych na formacyjnych.
zykowe elewów realizują szkoły pod- poszczególnych stanowiskach określa Jako pierwsza praktyki językowe wprowa-
oficerskie”, tłumaczy pułkownik właśnie karta opisu stanowiska służbo- dziła 1 Pomorska Brygada Logistyczna
Podbielski. „Tak przyjęta struktura or- wego, to w praktyce ten wymóg jest w Bydgoszczy, gdzie od maja 2009 roku stu-
ganizacyjna pozwala objąć nauką i do- w 80 procentach przypadków powo- denci Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej
skonaleniem znajomości języków ob- dem wysłania żołnierza na kurs. Po- w Bydgoszczy odbywają staż, ucząc żołnie-
rzy języka angielskiego. Jak dotąd swój angiel-
ski podszkoliło 80 z nich. „W wojsku znajomość
gi określone w karcie opisu stanowiska W przypadku niezaliczenia testu sprawdza- języka jest dziś koniecznością. Stąd pomysł
i szczególne potrzeby sił zbrojnych. Drugi etap jącego kandydat zostaje skierowany do jed- współpracy z uczelnią. Kurs językowy odbywa
postępowania kwalifikacyjnego jest prowa- nostki z informacją o potrzebie uzupełnie- się u nas w ramach szkolenia w pododdziałach,
dzony przez ośrodki kształcenia językowego nia znajomości języka na kursach dokształ- co dla żołnierzy jest o tyle istotne, że uczą się
i polega na przeprowadzeniu testu sprawdza- cających lub samodzielnie. w miejscu pełnienia służby”, tłumaczy dowódca
jącego, poprzedzającego kształcenie języko- iudqfxvnl 1 Brygady generał brygady Dariusz Łukowski.
lqqh
we, którego celem jest ocena poziomu znajo- Uczelnia pomaga także w zdobyciu grantu euro-
mości języka obcego oraz zakwalifikowanie qlhplhfnl pejskiego, o który wojsko nie może się ubiegać,
kandydatów do odpowiednich grup szkolenio- a który pozwoliłby na podpisanie umowy
wych w ramach danego poziomu nauczania. na kształcenie językowe także w innych garnizo-
urv|mvnl nach.
By zachować ciągłość nauki języka, w niektó-
rych jednostkach i instytucjach wojskowych od-
bywają się zajęcia uzupełniające prowadzone
przez etatowych lektorów. Nauka z reguły pro-
wadzona jest w taki sposób, by w możliwie naj-
mniejszym stopniu kolidowała z pracą.
Znajomość
innych ję
zyków
NA MISJACH „IN ENGLISH”
obcych Obok wojskowych form szkolenia języko-
wego doraźnie organizuje się także kursy
sr}lrp Ë komercyjne. W 2008 roku na
sr}lrp Ê
potrzeby Ministerstwa Obrony
Narodowej uruchomiono dwa
rodzaje kursów języka angiel-
skiego, zorganizowane przez
Warsaw Study Centre: kurs
odświeżający, którego celem
było podtrzymanie umiejęt-
ności językowych, oraz kurs
specjalistyczny.
„Dotyczył on przede wszyst-
sr}lrp Ì kim zagadnień z zakresu wystąpień
eh} srwzlhug}rqhm publicznych, negocjacji, procedur
}qdmrpr«fl
wojskowych, terminologii Organiza-
cji Traktatu Północnoatlantyckiego
Znajomość i Unii Europejskiej oraz bezpieczeństwa mię-
języka dzynarodowego”, mówi Luiza Wójtowicz,
angielskiego dyrektor do spraw nauczania w WSC. „Kurs
wśród oficerów skierowany był do tych żołnierzy, którzy chcą
sprawnie funkcjonować w międzynarodowych cjach z przedstawicielami innych narodowo- z wymagań danego stanowiska. Z pewnością
strukturach”. ści radzą sobie całkiem nieźle. „Owszem, jednak z naszym angielskim jest nieźle
W 2009 roku szkolenia prowadzone przez wśród polskich żołnierzy jest duże zróżnico- i z każdym rokiem widać postęp. Pewien An-
Warsaw Study Centre są jedynymi w ofercie wanie językowe, bo jedni mają większy kon- glik powiedział mi kiedyś, że tak długo nie
MON. Wiosną zorganizowano pierwszą edy- takt z innymi nacjami, inni mniejszy. Takich, ma między nami nieporozumień, jak długo
cję (cztery grupy szkoleniowe), obecnie trwa którzy mówią na poziomie podstawowym, wiemy, co mamy wspólnie zrobić. I my tak
druga. „Kierowani na kurs oficerowie z resor- też pewnie jest sporo, ale wynika to po prostu działamy”, mówi rzecznik prasowy Dowódz-
tu obrony są osobami pełniącymi nie tylko twa Operacyjnego Sił Zbrojnych podpułkow-
funkcje kierownicze, ale także zaangażowany- nik Dariusz Kacperczyk i dodaje: „Zanim
mi w proces współpracy międzynarodowej. C O M M E N T zaczęliśmy uczestniczyć w przedsięwzię-
Przykładamy szczególną wagę do celowości Pułkownik ciach międzynarodowych, nasza znajomość
uczestnictwa oficerów w takim szkoleniu (wy- ALEKSY ROMANIUK, angielskiego była książkowa. Dzięki udziało-
jazdy zagraniczne, korespondencja zagranicz- komendant Wojskowego wi w misjach stała się bardziej praktyczna.
na, wystąpienia publiczne na forach między- Studium Nauczania Ważny pod tym względem był Irak, gdzie
narodowych, negocjacje z partnerami zagra- Języków Obcych w Łodzi bardzo szybko musieliśmy nauczyć się posłu-
nicznymi i tym podobne) oraz odpowiedniego giwania językiem w takim stopniu, by móc
poziomu znajomości języka angielskiego: mi-
nimum 2222 według normy STANAG 6001”,
P roblem doskonalenia specjalistycznej
terminologii w armii jest złożony. Wy-
starczy uświadomić sobie, że w języku woj-
stosować amerykańskie procedury, prowa-
dzić anglojęzyczną korespondencję”.
wyjaśnia starszy specjalista w Wydziale Do- skowym funkcjonuje od kilkudziesięciu do Wszyscy rozmówcy przyznają, że ostatnie
skonalenia Zawodowego DNiSW MON kilkuset tysięcy pojęć i zwrotów wojskowo- kilka lat to stały wzrost poprawy znajomości ję-
Aleksander Skrzypek. specjalistycznych, w głównej mierze w ob- zyków obcych, zwłaszcza angielskiego wśród
Na kursach komercyjnych szkoli się rocznie szarze organizacji wojsk, przebiegu służby, polskich żołnierzy. Również minister obrony
około 80 osób. Najlepszym egzaminem zna- sprzętu i uzbrojenia, taktyki, sztuki opera- narodowej Bogdan Klich, odpowiadając
jomości języka są jednak dla żołnierza wy- cyjnej i strategii, kierowania wojskami i lo- w 2008 roku na interpelację sejmową, przyznał,
jazdy na misje czy zagraniczne kontrakty, bo gistyki. Wojskowe słowniki zawierające naj- że żołnierze poczynili ogromny postęp, co od-
dopiero wtedy widać, kto w jakim stopniu częściej używaną leksykę obejmują 40 ty- zwierciedlają opinie ich przełożonych pełnią-
opanował obcy język. I choć nie wszyscy wy- sięcy słów i wyrażeń oraz ponad 4 tysiące cych służbę na stanowiskach w strukturach so-
jeżdżający na misję mają obowiązek posługi- podstawowych znaków i skrótów. W po- juszu północnoatlantyckiego, Unii Europejskiej
szczególnych rodzajach sił zbrojnych, wojsk
wania się angielskim (nie na każdym stano- i innych organizacji międzynarodowych oraz
i służb szacunkowo używa się – zależnie od
wisku jest on wymagany), to nieoficjalnie stopnia ich organizacji, rodzaju działalności
tych, którzy uczestniczą w misjach. Te pochwa-
niektórzy przyznają, że wśród tych, którzy i wyposażenia – od kilkuset do kilkunastu ły jednak nie zwalniają kadry Wojska Polskiego
znać go powinni, zdarzają się przypadki „ję- tysięcy słow. Absolwent wojskowego kursu z nauki i doskonalenia języka, którego znajo-
zykowej abstrakcji”. Częściej jednak słyszy językowego na poziomie zaawansowanym mość jest po prostu niezbędna do wykonywania
się opinie, że polscy żołnierze w konwersa- powinien znać około 4 tysięcy słów. zadań koalicyjnych.
BOGUSŁAW POLITOWSKI
Cztery kąty
FOT. US DOD
Kwatera dla żołnierza zawodowego nie jest przywilejem.
M
edia informują, że wojsko kusi dla kadry trwa jednocześnie proces wyprowa- pełnić trudne i kosztowne zadanie w przyszło-
do zawodowej służby mieszka- dzania jednostek wojskowych i instytucji z du- ści, odwiedziliśmy jednostki 11 Lubuskiej Dy-
niami, a gwarancje socjalne są żych aglomeracji, szykuje się redyslokację wizji Kawalerii Pancernej z Żagania oraz
dla wielu osób jedyną zachętą niektórych dowództw, rozformowanie bądź łą- spotkaliśmy się z dyrektorem działającego na
do podjęcia pracy w armii. Dziennikarze za- czenie poszczególnych jednostek, a nawet li- tym terenie oddziału regionalnego WAM.
pominają przy tym jednak, że kwatera dla woj- kwidację całych garnizonów. Zdzisław Niedziela, dyrektor oddziału
skowego nie jest przywilejem. W wielu ar- Aby sprawdzić, jak WAM radzi sobie z wy- WAM w Zielonej Górze, jednego z jedenastu
miach świata własny dach nad głową dla żoł- pełnianiem statutowej funkcji, jak planuje wy- w agencji, zapewnia, że sytuacja mieszkanio-
nierza i jego rodziny oraz inne profity socjalne wa na terenach jemu podległych, a w szcze-
są standardem. C O M M E N T gólności w garnizonach „jedenastej”, wygląda
ZDZISŁAW NIEDZIELA, całkiem dobrze. Według danych na koniec
SPROSTAĆ dyrektor oddziału sierpnia 2009 roku, na wydanie decyzji o pra-
UZAWODOWIENIU regionalnego WAM wie zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym
Aneks do „Programu rozwoju Sił Zbrojnych w Zielonej Górze oczekiwało w dywizji 308 żołnierzy służby
RP w latach 2007–2012” zakłada osiągnięcie zawodowej. Jeśli zaś chodzi o miejsca interna-
na koniec 2011 roku stanu ewidencyjnego Sił
Zbrojnych RP na poziomie do 100 tysięcy żoł-
N asz oddział bardzo dobrze współpracu-
je z gminami. Dzięki nieodpłatnie pozy-
skiwanym gruntom pod budownictwo agen-
towe, w każdym garnizonie potrzeby lokalowe
są zaspokojone i nawet jest rezerwa miejsc dla
nierzy służby czynnej oraz do 20 tysięcy cja może budować dużo i po konkurencyj- nowo przyjmowanych do pracy szeregowych
żołnierzy Narodowych Sił Rezerwy. Zakoń- nych cenach. Najniższe stawki mieszkania zawodowych.
czył się pobór do wojska i żołnierze służby za- wybudowanego przez nas i wykończonego Dyrektor informuje, że w 2009 roku rozpo-
sadniczej zniknęli z koszar. Armia stała się „pod klucz” to niespełna 3 tysiące złotych częto, lub lada chwila ruszy, kilka ważnych
w pełni zawodowa, a to znaczy, że praktycznie za metr kwadratowy. Ostatnio ponad hek- dla wojska inwestycji. I tak w Żaganiu przy
wszystkim noszącym mundury musi zapewnić tar gruntu pozyskaliśmy w Żaganiu, gdzie ulicy Koszarowej trwa budowa 27-rodzinne-
dach nad głową. rozpoczęliśmy budowę 70 mieszkań. Prze- go bloku; ma zakończyć się w przyszłym ro-
szło 8 tysięcy metrów kwadratowych grun-
Czy zadanie takie w dobie kryzysu jest wy- ku. Tuż obok w 2010 roku oddany zostanie
tu bezpłatnie dostaliśmy także w Czerwień-
konalne? Wojskowa Agencja Mieszkaniowa drugi budynek dla 40 wojskowych rodzin.
sku. Stanie tam blok dla 40 wojskowych ro-
(WAM) musi się dwoić i troić, aby sprostać dzin. Spore środki na zakwaterowanie żoł- W przyszłym roku sześć mieszkań dostanie
wyzwaniom związanym z uzawodowieniem. nierzy WAM pozyskuje między innymi ze kadra w Krośnie Odrzańskim. W Świętoszo-
Nie będzie to łatwe w sytuacji, gdy oprócz sprzedaży, wynajmu i dzierżawy nierucho- wie trwa natomiast modernizacja internatu na
zwiększonego zapotrzebowania na mieszkania mości będących w naszych zasobach. 190 miejsc.
Żołnierze czekają
C O M M E N T
Generał brygady SŁAWOMIR
WOJCIECHOWSKI,
dowódca 17 Wielkopolskiej
Brygady Zmechanizowanej
i tymczasowego. Ponadto raz na kwartał sce WAM zaprasza także dostawców mediów. przekonuje dyrektor Niedziela. „Dzięki ze-
sprawdza się i aktualizuje rejestry złożonych Lokator ma zatem możliwość otrzymać tytuł braniu w jednym miejscu wszystkich specja-
wniosków. Powyższe działania służą nie tyl- prawny, zawrzeć umowę na media komunal- listów i urzędników jesteśmy w stanie zaosz-
ko przygotowywaniu nowych inwestycji, ale ne oraz ustalić termin spisania protokołu czędzić żołnierzom wiele czasu”.
także planowaniu modernizacji istniejących przejęcia lokalu w jednym miejscu. Kapral Jarosław Kędra od pięciu lat słu-
obiektów. Takie wzorcowe urzędnicze podejście do ży w 17 Wielkopolskiej Brygadzie Zmecha-
petenta zapobiega jeżdżeniu do odległych nizowanej. Jest dowódcą drużyny. Trzy lata
PEŁEN SERWIS miejscowości i skraca czas zasiedlania mieszka- temu się ożenił. W lipcu 2009 roku dostał
W sprawie zapewnienia należytej obsługi nia z kilku dni nawet do jednej doby. W niektó- klucze do nowego mieszkania. Dzięki po-
klientów pracownicy oddziału WAM w Zie- rych przypadkach, tak jak w tym roku w Mię- mocy pracowników WAM wszystkie sprawy
lonej Górze zrobili znacznie więcej niż od dzyrzeczu, zasiedlanie budynków 12- i 24-ro- związane z zasiedleniem załatwił szybko
nich wymagano. Nie dość, że budują jak trze- dzinnego trwało zaledwie pięć godzin. i sprawnie. „Pochodzę z Kalisza. W ostatnim
ba, to starają się jeszcze ułatwić życie rodzi- „Program szybkiego zasiedlania prezento- czasie byłem weekendowym mężem i ojcem.
nom zasiedlającym nowe domy. Z myślą wałem na odprawie, w której uczestniczyli Synów widywałem raz w tygodniu, a czasa-
o nich powołali program szybkiego zasiedla- dyrektorzy oddziałów rejonowych WAM mi rzadziej. Teraz mam unormowane życie
nia budynków. Polega on na tym, że pracow- z całego kraju. Wiem, że w nasze ślady po- rodzinne”, cieszy się kapral. „Otrzymałem
nicy agencji udają się do miejsca stacjonowa- szły już niektóre oddziały regionalne. Ten ładne dwupokojowe mieszkanie na osiedlu
nia żołnierzy, którzy otrzymali właśnie nowe system jest szczególnie ważny w garnizonach blisko jednostki. Nie muszę już co tydzień
mieszkania, i tam załatwiają niezbędne for- oddalonych od siedzib agencji, w których nie dojeżdżać do rodziny i mogę spokojnie praco-
malności. Na ten sam dzień i w to samo miej- mają biur dostawcy mediów komunalnych”, wać”.
WOJSKO musi być
przygotowane na każdy
scenariusz zagrożeń,
tak więc szkoli się je
wielozadaniowo.
MARCELI KWAŚNIEWSKI
Maskowanie szczeliny
Wyjazd na poligon staje się nagrodą za ciężką
pracę przygotowawczą, a nie nudnym rutynowym obowiązkiem.
P
o raz pierwszy i ostatni Choć kiedyś jeździło się na poligon z jednego zadania na inne. W końcu wyszło na
w tym roku 21 września dwa razy w roku, i to nie na dwa dni, ale to, że nie, z powodu tych diet. Dlatego wymyśli-
2 Pułk Artylerii Legionów na dwa tygodnie, dowódca jednostki łem, żeby dzisiejszej nocy zrobić przerwę, wcale
z Choszczna wyjechał na pułkownik Tomasz Piotrowski jest nie dla wygody żołnierzy. Choć zgodnie z pro-
poligon. Kiedyś tętnił on życiem, dziś optymistą: „Jeszcze kilkanaście dni te- gramem szkolenia jedna trzecia zajęć powinna
ślady wozów pancernych na draw- mu trzymałem w ręku faks informujący, odbywać się w nocy. Przecież kiedyś muszą się
skim poligonie zarastają trawą. Nie że nie wyjedziemy na poligon z powo- SZKOLENIE nauczyć nocnego strzelania”.
tak dawno ćwiczyli tu całymi bryga- du braku pieniędzy na diety dla żołnie- polskiej armii Po ćwiczeniach żołnierze na noc wrócą do ko-
powinno być
dami nawet goście zagraniczni. Teraz rzy. Dowódca dywizji długo zastana- bardziej
szar, a następnego dnia rano stawią się na poligo-
muszą pozostać w koszarach. Wszyst- wiał się, czy jechać, czy nie. Analizo- „misyjne” nie. Dzięki temu nie trzeba wypłacać diet po
ko z powodu pieniędzy. wał, czy możemy przenieść pieniądze czy „krajowe”? 2,5 tysiąca złotych. Niby to niedużo, ale pułk tych
Ulikowskiego. krucho.
Przyglądają się temu kierownik ćwiczeń W całym 2 pa nieobsadzonych pozostaje oko-
major Jan Wiśniewski i szef szkolenia 12 Dy- ło 30 procent stanowisk, a wśród szeregowych aż
wizji Zmechanizowanej pułkownik Bogusław 80 procent i z zakładanej liczby 398 jest ich obec-
pieniędzy nie ma. Paliwo i wyżywienie były za- Miksza. Każdy z elementów przygotowania jest nie zaledwie 64. Powodem nie jest brak chętnych
gwarantowane wcześniej, bez względu na to, czy dokładnie sprawdzany, a jego stan odnotowywa- do służby. Wręcz przeciwnie, tygodniowo około
żołnierze są na poligonie, czy w koszarach. ny. Po zakończeniu zajęć te materiały będą anali- trzydziestu chętnych zgłasza się do jednostki
Niewątpliwym atutem choszczeńskiej jednost- zowane. Jak podkreśla pułkownik Miksza, lepiej w poszukiwaniu pracy. Dopóki jednak dowódca
ki jest bliskość poligonu – zaledwie 30 kilome- jest dokładnie, od początku do końca, wykonać nie otrzyma większych limitów kadrowych, nie
trów – co ma istotny wpływ na koszty paliwa. kilka wybranych elementów ćwiczeń, niż całość może ich przyjąć. Na razie zapewnioną pracę
„Właśnie z tego powodu koledzy ze Szczecina po łebkach, bo tylko wtedy będzie można precy- mają ci żołnierze, którzy pozostali w jednostce
musieli zrezygnować z ćwiczeń”, mówi pułkow- zyjnie ocenić stan przygotowania batalionu (dy- jako nadterminowi; trzydziestu z nich do końca
nik. „Mają dalej od nas”. wizjonu) i jego dowódcy. roku przejdzie do korpusu szeregowych zawodo-
„Ćwiczenia czy zajęcia taktyczne?”, pyta je- wych i pozostanie w Choszcznie, co poprawi sta-
KRYZYS KRYZYSEM, ALE… den z dowódców pododdziałów uczestniczących tystykę uzawodowienia pułku.
Piotrowski jest zdania, że nie można wszyst- w szkoleniu. Jest to prawdziwy problem, którego Mimo to wiele drużyn i tak pozostanie nie-
kiego zwalać na kryzys finansowy i trzeba sobie nie rozwiązuje instrukcja DD7.1, dotycząca pro- ukompletowanych i będą miały tylko dowódcę,
radzić. Na te ćwiczenia 2 Pułk otrzymał sto sztuk gramu prowadzenia ćwiczeń dowództw i szta- z którym nie bardzo wiadomo, co zrobić i jak go
amunicji – rakiet do wyrzutni BM-21. Pułkow- bów. Każde z tych określeń wymaga odpowied- szkolić. Czy włączyć go do innej drużyny, czy
nik cieszy się, że chociaż tu nie było ograniczeń nich dokumentacji, wzorów pism, rozkazów zrobić coś z nim na szczeblu pułku? Zazwyczaj
i nie dostał na przykład 60 sztuk, bo wtedy mu- i techniki prowadzenia związanej ze skalą przed- zapada decyzja, by kompletować oddziały tak,
siałby przeznaczyć po kilka, kilkanaście poci- sięwzięcia. To z kolei wpływa na finanse. by można było przeprowadzić ćwiczenia. Tym
sków na jeden element ćwiczeń. Dowódca ma Po gorącej dyskusji, w której padają także ar- bardziej że od nowego roku cykl szkoleniowy
też koncepcję, że wówczas wybierałby się na po- gumenty za tym, by uznać wyższość instrukcji wydłuży się z 9 do 36 miesięcy, a wstępne pod-
ligon kilka razy w roku, aby wystrzelić w czasie Sztabu Generalnego WP nad instrukcjami Do- sumowanie będzie dopiero po pierwszych
jednego, określonego treningu kilka pocisków. wództwa Wojsk Lądowych, pułkownik 24 miesiącach. „Między innymi temu służą te
FOT. K. GARDAS
NIEWĄTPLIWYM ATUTEM choszczeńskiej jednostki jest bliskość poligonu – zaledwie 30 kilometrów.
ćwiczenia na poligonie, byśmy mogli ny przeciwlotnicze. A wszystko to ofi- odrębny system przygotowywania kontyngen-
wyciągnąć jakieś wnioski szkoleniowe cerowie postrzegają w kontekście tów do misji”.
na 2010 rok”, przekonują oficerowie udziału w misjach, w których uczestni- Trudno jest jednak wskazać, przed kim dziś
pułku. „O sile systemu bowiem decydu- czyła spora część ćwiczących, i cha- należałoby bronić naszego terytorium. Wojsko
je jego najsłabsze ogniwo”. rakteru współczesnego konfliktu zbroj- musi być przygotowane na każdy scenariusz za-
Słabości ujawniły się przez chwilę po nego. „W Afganistanie szczeliny nie grożeń, tak więc szkoli się je wielozadaniowo.
odejściu żołnierzy zasadniczej służby mają sensu”, zauważa podpułkownik
wojskowej latem tego roku. Z powodów Krawczyk. „Ani zacieranie śladów, DYLEMAT PRZYSZŁOŚCIOWY
finansowych jednostka nie mogła wy- gdy się broni samotnie stojącego Zgodnie z zapowiedziami ministra obrony od-
nająć firmy, która przejęłaby zadanie gdzieś mostu”. działy artylerii zostaną połączone. Z pięciu puł-
strzeżenia koszar, co skutkowało w lip- „Doświadczenia z misji wykorzy- ków i dwóch brygad powstaną trzy pułki. Puł-
cu i sierpniu skierowaniem do ochrony stujemy także w naszych szkoleniach kownik Piotrowski jest przekonany, że chosz-
pułku żołnierzy nadterminowych i za- poligonowych”, przekonuje pułkownik ZGODNIE czeński garnizon ma walory, które pozwolą mu
wodowych. Oderwało to od normalnej Piotrowski. „I zmieniają całkowicie z zapowiedziami pozostać priorytetowym. „Myślę o tym, co już
ministra obrony
pracy 20 procent kadry i sprawiło, że nasze przyzwyczajenia. Jak choćby oddziały artylerii zostało zainwestowane w ludzi i infrastrukturę.
drastycznie zmalały możliwości szkole- to, by nie poruszać się po drogach. Te- zostaną W dobie oszczędności nie bez znaczenia jest
niowe pułku. Sytuacja poprawiła się, raz wręcz zaleca się, aby z drogi nie połączone. również to, że mamy blisko poligon, a na placu
gdy znalazły się pieniądze na cywilnych schodzić, bo grozi to utratą życia na Z pięciu pułków przykoszarowym można rozlokować w przepiso-
i dwóch brygad
ochroniarzy. minie”. powstaną wych odległościach cały pułk. Ponadto mamy
Podobnie jest ze szczelinami prze- trzy pułki. sprawną strzelnicę, magazyny, garaże oraz kwa-
ZACIERANIE ciwlotniczymi, mającymi chronić tery dla żołnierzy i ich rodzin. Do tego towarzy-
ŚLADÓW przed atakiem nisko i stosunkowo wol- szy nam ogromna przychylność miejscowych
Z powodu braków kadrowych no lecących samolotów, z których władz, które nie wyobrażają sobie Choszczna
w pododdziałach pułkownik Miksza strzelano z karabinów maszynowych. bez wojska. To kapitał, który szkoda byłoby
zaleca skupienie się na wybranych ele- Dziś takie ataki są domeną śmigłow- zmarnować”.
mentach ćwiczeń. Jego zdaniem, pod- ców, a przed nimi szczeliny żołnierzy A sama artyleria? „Zawsze będzie potrzebna,
czas każdego z nich należy oceniać nie ochronią. To z kolei rodzi pytanie choć trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że
część przygotowania pododdziału, by o kierunek szkolenia polskiej armii wsparcie ogniowe coraz częściej będą zapewnia-
po kilku zajęciach poligonowych dojść i o to, czy powinien być bardziej „mi- ły śmigłowce”, przewiduje dowódca pułku. „Ale
do całościowej oceny. syjny”, czy „krajowy”. Ta rozbieżność one nie załatwią wszystkiego i nie w każdych
Tu jednak pojawia się problem doty- jest oczywista. warunkach”.
czący ważności poszczególnych ele- „Naszym podstawowym obowiąz- Kierownik ćwiczeń melduje pułkownikowi, że
mentów treningu. Wśród kadry do- kiem zapisanym w konstytucji jest amunicja została właśnie rozładowana i 5 Bate-
wódczej trwa dyskusja, czy na przy- obrona terytorium Polski. I tak powin- ria jest w komplecie. Pierwsze strzały odda jed-
kład maskowanie jest bardzo istotne niśmy szkolić żołnierzy”, uważa puł- nak dopiero jutro rano, kiedy znowu, po nocnej
i czy koniecznie trzeba kopać szczeli- kownik Piotrowski. „Poza tym mamy przerwie, żołnierze przyjadą na poligon.
G
ry, kursy i selekcje wychodzą-
ce poza rutynę wojskowego
szkolenia stają się coraz bar-
dziej popularne. Zanim jesz-
cze skończy się ponadmie-
sięczny Patrol, czyli polska forma kursu Ran-
gers przeznaczona dla najmłodszych dowód-
ców rozpoznania, w tej samej okolicy ruszy
kilkudniowy podoficerski kurs przywództwa.
Jego uczestnicy zostaną poddani surowej próbie
podczas pięćdziesięciokilometrowego marszu
urozmaiconego zadaniami taktycznymi.
Swoją legendę ma od lat nabór do jednostki
GROM. Podobna droga, choć może nieco
prostsza, prowadzi również do innych, uważa-
nych za elitarne, formacji. Podobną formułę
przyjmują kursy przetrwania dla personelu la-
tającego zarówno w Siłach Powietrznych, jak
i w Wojskach Lądowych.
Poza koszarami natomiast największą sławę
zyskała organizowana od kilkunastu lat Selek-
cja, niezwykle ostry sprawdzian możliwości
fizycznych i sprawności myślowej, dający
uczestnikom wyobrażenie o wojskowych tru-
dach i stanowiący pierwszy krok na drodze do
ambitnej kariery w armii.
Celem tych wszystkich przedsięwzięć jest
nie tylko wybranie ludzi do trudnych zadań. Te
wszystkie próby są także świadectwem powrotu
do „twardego szkolenia”, które w ostatnich kil-
kunastu latach, szczególnie w szkolnictwie woj-
Można
przygotować
żołnierzy
do ciężkiej służby
bez naruszania
praw obywatelskich
poligonów. Jeszcze na kilka dni przed startem W wojsku porobiło się bowiem tak, ni sojusznicy rozkładali bezradnie rę-
gra wisiała na włosku i tylko dzięki determinacji że do wypożyczenia sprzętu czy uży- ce. Chociażby załoga Centrum Szko-
organizatorów doszła ostatecznie do skutku. czenia terenu do prowadzenia zajęć lenia Wojsk Lądowych w Drawsku,
nie wystarczy przyzwolenie z góry. która od początku w grę wkłada wiele
POD GÓRĘ Na przykład sprawa dotycząca zezwo- serca i traktuje ją niemalże jak swoją.
Głównym pomysłodawcą Selekcji jest lenia na przeprowadzenie zajęć na Ja-
z pewnością major rezerwy Arkadiusz Kups, ABSOLWENCI worzu, stanowiącym południowy NASI OFICEROWIE
który po likwidacji miesięcznika „Żołnierz SELEKCJI skraj drawskiego poligonu, czy też Oczywiście Selekcję można też
Polski” i rezygnacji jego wydawcy ze współ- świetnie wypożyczenia trzech namiotów typu przeprowadzić bez współudziału woj-
radzą sobie
pracy wziął sprawy w swoje ręce. Sparzywszy w wojskowych NS-10 dotarła aż do szczebla central- ska. Tylko że wówczas straciłaby fun-
się raz i drugi na spółkach, przez kolejne lata szkołach oraz nego. dament, zapodziałaby się gdzieś idea
starał się zachować niezależność. Jego wiel- podczas służby. Przez kilka miesięcy trwała wy- przewodnia, a uczestnicy walczyliby
kim sukcesem jest to, że udało mu się zacho- miana grzeczności i dokumentów, wyłącznie o gadżety. Bo jeśli nawet
wać pierwotną ideę gry. Problem dotyczył „kwity” ginęły w przepastnych biur- jakaś część startujących bierze udział
współpracy z wojskiem. kach, by odnaleźć się w najbardziej w grze jedynie dla mocnych wrażeń
Firma „Combat 56”, której właścicielem niespodziewanej chwili, i na dodatek i przygody, to esencję stanowią kan-
i szefem jest major Kups, nie miała statusu tam, gdzie się ich nikt nie spodziewał. dydaci do służby wojskowej.
stowarzyszenia czy też fundacji, a to do tego A wszystko to odbywało się w atmos- W tym roku aż pięciu finalistów
roku był podstawowy warunek podpisania ferze przyjaźni i wzajemnego zrozu- z różnych lat ukończyło szkołę ofi-
umowy o współpracę z siłami zbrojnymi. mienia, starzy przyjaciele i sprawdze- cerską, zasilając szeregi renomowa-
wgniótł w ziemię przełado- się pali i Alicja idzie dalej. pięty, nie mam butów na zmia-
wany plecak, tym razem posta- nę. Zgodnie z zaleceniem leka-
wiła na „lekkość bytu”. Chło- SPOTKANIE POETYCKIE rza odpuszczam”. Przeszedł
paka zostawiła w Bydgoszczy, „Brzozom siekierą żyły otworzę, Selekcję w 2003 roku. A teraz
bo po raz drugi nie przeszedł ciachnę przez ciało, rąbnę przez chciał sprawdzić, czy jeszcze
„preski” (wstępnej selekcji). korzeń”. Zbiorowa recytacja się do czegoś nadaje. Poszedł
Major Kups mruczy pod no- wiersza Juliana Tuwima, połą- do WKU w Piotrkowie Trybunal-
sem, że jej zeszlifuje te poma- czona z „brzuszkami”, „nakryw- skim, ale go z tym dyplomem
lowane pazury. kami” nogami, „pompkami”. wyśmieli. Nie było propozycji.
Na szlak powrócił po czterech Major wsłuchuje się uważnie: Prowadzi firmę budowlaną, gra
latach „Osiemnastolatek”, któ- „Dotąd ćwiczymy, aż się na- w siatkówkę w trzeciej lidze. Wi-
ry płakał, gdy odpadł w ostat- uczymy mówić wiersz w jednym dzi, że w tej Selekcji chłopakom
nich minutach. Dziś jest na rytmie, wspólnie”. Kups „pom- strasznie zależy. Tamta była
trzecim roku politechniki w Bia- puje” razem z uczestnikami gry mniej komercyjna, teraz więcej
łymstoku. Jest też Bartek, któ- i obserwuje, jak nie wytrzymują kamer, dziwne zadania, siekier-
ry ostatnim razem szedł jak bu- kolejni zawodnicy. Jedni sami ka i katowski pieniek do przeci-
rza, ale odpadł, gdy zgubił opa- się poddają, innym major dzię- nania opasek...
skę z numerem. Grę traktuje kuje za udział w grze. Numer
o tyle serio, że po ukończeniu „36” dostaje szansę: zostanie, SIERŻANT I KAPRAL
studiów, kierunek turystyka z re- jeśli powie cały wiersz. Nie daje Sierżant Tomek, dowódca czoł-
kreacją, poważnie przymierza rady. gu, akurat zmienia resort, prze-
się do szkoły oficerskiej. W tym chodzi do Sił Powietrznych.
roku dołączył do niego starszy NOC Z „KAŁACHEM” Ósmy rok w wojsku. Ogromne
brat Kuba: „Jak już przyjecha- Podziemia i labirynty. W mroku obciążenie czasowe i fizyczne.
łem, to nie będę stał i patrzył”. rozjaśnionym ledwie jarzącym „Wiem, że zatęsknię za poligo-
się światełkiem trzech zama- nem, za żołnierskim życiem,
CZOŁGANIE skowanych, niespotykanie spo- stąd decyzja, żeby tu przyjść,
Pełzanie pod górę drogą czołgo- kojnych facetów – żandarm, po- spróbować swoich możliwości”.
wą, pod nisko zawieszonymi lin- licjant i psycholog ze służb. Nad Ponadto studiuje, kończy kieru-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (4)
kami, przy akompaniamencie nimi widać napis wykonany nek wychowanie fizyczne, bo
pokrzykiwania instruktorów, „krwią”. Trzeba rozłożyć kara- myśli o kursie oficerskim. Ma
kończy się budowaniem drżący- bin, starego „kałacha”, odpo- 27 lat i poważne plany. Odpada
mi rękami, w ekstremalnie nie- wiadając jednocześnie na za- z gry, podobnie jak kapral, któ-
wygodnej pozycji, piramidki dawane pytania. Wpada kolej- rego wyeliminowała kontuzja
z szesnastu zapałek. I potem ny uczestnik gry, „komisja” ani nogi. Kolega mówił mu, że to
już tak będzie przez cały czas: drgnie. Wpatrują się w niego, dobra zabawa, zdrowie jednak
brną w wodzie po pierś, potem a ten głupieje zupełnie i pyta: nie dopisało. „Chciałbym potem
nych jednostek sił zbrojnych. Trzech „selek- bieg, następnie rozwiązują ła- „Czy to komisja?”. do najlepszych jednostek pró-
cyjnych” podporuczników rozpoczęło służbę migłówki. Po każdym wysiłku, bować. Tam, gdzie służę, mo-
na stanowiskach dowódców plutonów sztur- po kolejnej dawce stresu, w naj- notonia bardzo mnie męczy”.
mowych – Darek Pokrzywnicki w 6 Bryga- bardziej niespodziewanych mo-
dzie Desantowo-Szturmowej, Michał Binek mentach następuje rozwiązy- DZIEWIĘCIU
i Kuba Mazur w 25 Brygadzie Kawalerii wanie zadań. WSPANIAŁYCH
Powietrznej, dwóch zaś dowodzi plutonami roz- Selekcję kończy dziewię-
poznawczymi – Adrian Wołowiec w 15 Bryga- GRA W ZAPAŁKI cioro uczestników, mniej
dzie Zmechanizowanej, Piotr Skrzypiński Podczas następnego zadania niż kiedykolwiek, wśród
w 12 Brygadzie Zmechanizowanej. każdy dostaje zapałki. Ich liczba nich numer „5”, którym
Major Kups po zakończeniu XII Selekcji zależy od aktualnej punktacji. jest znów Alicja. Zrobiła magi-
obiecał publicznie, że gra będzie kontynuowa- Trzeba, trzymając zapałki sterkę z rehabilitacji, pracuje
na bez względu na sytuację. Już złożył w De- w ręku, przepłynąć określo- jako instruktorka aerobi-
partamencie Wychowania i Promocji Obron- ny dystans, następ- ku, chciałaby służyć
ności odpowiednie dokumenty, licząc, że dzię- nie zapalić świecz- w Straży Granicznej.
ki korzystnej zmianie przepisów o współpracy kę. „Osiemnastola- Nie wiadomo tylko, jak
MON z partnerami zewnętrznymi przyszło- tek” dostaje tylko z tym chłopakiem... Może
roczna trzynasta edycja gry otrzyma oprócz jedną zapałkę, która za trzecim razem przejdzie
patronatów i błogosławieństw również kon- w dodatku nie odpala. Alicja „preskę” i weźmie udział w Se-
kretne wsparcie. dostaje cztery, bo o tyle była lekcji.
Naszywka
34
z szacunkiem
POLSKA ZBROJNA NR 43 | 25 PAŹDZIERNIKA 2009
A R M I A
Szkolenie
w eksponowanym
Los felietonisty
M
ija dokładnie dzie- A szkoda. Bo żołnierz czasami i pió- ło, gdy odzywały się telefony potwierdzające
sięć miesięcy od rem może wiele zwojować, byle z sen- zainteresowanie tekstem, a czasami przykro,
czasu, kiedy na ła- sem i w słusznej sprawie go używał. Są gdy odsądzano od czci i wiary. Taki to już los
mach „Polski i tacy, którzy twierdzą, że krytykować felietonisty. Pełniąc służbę poza granicami pań-
Zbrojnej” podją- i pokazywać błędy najłatwiej. To w Pol- stwa, czy też przebywając w rezerwie kadrowej,
łem się próby dotykania sedna wojsko- sce każdy potrafi. Trudniej coś rozwią- łatwo było zachować dystans do poruszanych
wych problemów. Podkreślam, że były zać, zbudować, naprawić. Ważne, aby spraw, dostrzegać z pewnej odległości to, co
to próby, bo w końcu czytelnicy osta- problemy dostrzegać, ale jeszcze waż- nurtuje polskie wojsko.
tecznie za każdym razem oceniali, czy niejsze, aby umieć je rozwiązywać. Najwyższy czas, aby przejść na drugą stronę
trafiłem w samo sedno, czy kulą Wszyscy znamy się przecież i na służ- barykady i spróbować choć w części rozwiązy-
w płot. A więc prawie rok i ponad bie zdrowia, i na edukacji, nie mówiąc wać to, co z łatwością dostrzegało się, stojąc
40 felietonów, czyli kilkadziesiąt oka- o obronności. z boku. Wojskowy los daje mi taką szansę,
zji, by coś pokazać, czasami skrytyko- Mimo wszystko pewnie dużo ła- a trudno jednocześnie być owcą i wilkiem w tej
wać, a często jedynie przemycić mię- twiej o celną krytykę, niż o sensowne samej skórze. Tak więc żegnam się z czytelni-
dzy wierszami. działanie, szczególnie w tak skompli- kami „Polski Zbrojnej”. Dziękuję redakcji za
Skąd ten mój zapał do felietonów? kowanej materii, jaką jest obronność współpracę. Mam nadzieję, że szybko zastąpi
Zawsze uważałem, że oficer powinien państwa. mnie ktoś w mundurze. I wcale się nie zdziwię,
mówić prawdę, nawet jeżeli jest przy- A więc poszalałem trochę w tych fe- gdy pojawi się wkrótce felieton, który uderzając
kra lub gdy mówienie o niej nieko- lietonach: próbując ratować Marynar- w moje poletko, pokaże jakiś kolejny problem
niecznie spotka się z pochwałami kole- kę Wojenną, bronić Akademii Obrony dotykający sedna wojskowych spraw.
gów czy uznaniem przełożonych. To Narodowej, podejrzeć przebieg profe-
Generał dywizji doktor habilitowany BOGUSŁAW
oczywiste, że typowym miejscem, sjonalizacji, poprawić byt pracowni- PACEK zgodnie z decyzją ministra obrony
gdzie żołnierz może tę prawdę głosić, ków wojska czy uzdrowić służbę zdro- narodowej z dniem 26 października 2009 roku
jest sala odpraw albo gabinet służbowy wia. Zdarzało się też zastanawiać nad objął obowiązki asystenta szefa Sztabu Generalnego
przełożonego, ale i łamy wojskowego zawirowaniami związa- do spraw Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych.
tygodnika też nie są złym wyborem, nymi z generalskimi
szczególnie gdy problem ma szerszy awansami czy też lo-
zasięg albo duże znaczenie. Czy do te- sem byłych i aktualnych
go potrzebna jest odwaga? W po- TW, krytykować infra-
wszechnej opinii odważny żołnierz to strukturę, albo pro-
taki, który dokonał bohaterskiego czy- ponować wojskowy
nu na wojnie albo uratował dziecko okrągły stół. Po-
z pożaru w czasie pokoju. Niestety tem było mi-
i otwarte mówienie o czymś dowódcy,
a czasami także pisanie w „Polsce
Zbrojnej”, wciąż jeszcze kojarzy się
z całowaniem lwa. Przyjemność wąt-
pliwa, a skutki mogą być różne.
Jak sadzę, takie myślenie jest przy-
czyną tego, że nie ma ludzi w mun-
durach chętnych do uderzania
w istotę naszych problemów nie
tylko na wojskowych łamach.
MILITARIA PAWEŁ
HENSKI
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL
Era
robotów
Do służby w armii amerykańskiej wchodzą kolejne
wersje lądowych robotów, działające autonomicznie
pojazdy kołowe oraz mikropojazdy latające.
FOT. US DOD
PackBot
(z
rozmiary łożony) ma
4
centyme 0 x 70 x 20
tr
18 kilog ów i waży
ra
łatwo go mów, dlatego
p
w plecak rzenieść
u.
Era robotów
P
rzed zamachami z 11 września 2001 kariera wyprodukowanego przez firmę iRobot używających PackBotów w warunkach bojo-
roku nikt w armii amerykańskiej nie małego gąsienicowego robota o nazwie PackBot wych. SUGV waży 10 kilogramów i może prze-
przypuszczał, że jednostki liniowe bę- rozpoczęła się jednak w Iraku. Okazało się bo- nosić ładunki o wadze do trzech kilogramów.
dą używać lądowych robotów oraz wiem, że doskonale sprawdza się on podczas po- Jest bardzo wytrzymały – można go bez proble-
mikropojazdów latających wcześniej niż po roku szukiwania oraz rozbrajania min i improwizowa- mu wrzucić na przykład do pomieszczenia albo
2013. Takie były wówczas założenia komplekso- nych ładunków wybuchowych. PackBot (złożo- zrzucić z wysokości. Roboty SUGV będą miały
wego programu unowocześnienia armii amery- ny) ma rozmiary 40 x 70 x 20 centymetrów i wa- możliwość widzenia siebie nawzajem i przeka-
kańskiej, nazwanego Future Combat Systems. ży 18 kilogramów, dlatego łatwo go przenieść zywania sobie danych.
Jako całość okazał się on jednak zbyt drogi, i na w plecaku. Jego ramię-wysięgnik, które po roz- Większym i cięższym bratem obydwu robo-
początku 2009 roku sekretarz obrony Robert łożeniu ma długość 107 centymetrów, może tów, zbudowanym również przez firmę iRobot,
Gates ogłosił skasowanie głównej jego części, udźwignąć ciężar o wadze 2 kilogramów. jest Warrior. Waży 113 kilogramów i potrafi
dotyczącej załogowych pojazdów bojowych Na drodze PackBot rozwija prędkość do 12 ki- przenosić ładunki o wadze do 68 kilogramów.
(Manned Ground Vehicle). Kłopoty programu lometrów na godzinę. Na jednej baterii może Rozwija prędkość 20 kilometrów na godzinę.
FCS nie powstrzymały jednak rozwoju technolo- przejechać ponad 25 kilometrów lub pracować Może być wyposażony w ramię-wysięgnik. Ma
gii z nim związanych. Wymagania współczesne- przez cztery godziny bez przerwy. Kontroluje się platformę, na której jest możliwość zainstalowa-
go pola walki oraz charakter konfliktów w Iraku go za pomocą laptopa i radia o zasięgu kilome- nia czujników albo uzbrojenia. Warrior może
i Afganistanie sprawiły, że wiele spośród tych tra. Wyposażony jest w odbiornik GPS, elektro- również służyć za robota matkę i przewozić na
technologii znalazło swoje zastosowanie. Doty- niczny kompas i różnego rodzaju sensory, od ka- swej platformie mniejsze roboty, takie jak Pack-
czy to przede wszystkim latających i jeżdżących mer po mikrofony oraz czujniki dymu, a nawet Bot bądź SUGV, albo też pomagać im dotrzeć na
pojazdów bezzałogowych. Armia amerykańska zapachu. Armia amerykańska zainteresowana niedostępne dla nich samych podwyższenia. Wy-
chce przeznaczyć w 2010 roku ponad 200 milio- jest kupnem około pięciuset egzemplarzy naj- starczy, że Warrior złoży podwozie w sposób no-
nów dolarów na programy związane z rozwojem nowszej wersji tych robotów o nazwie PackBot życowy, a jego platforma przesunie się do góry,
pojazdów bezzałogowych, które wywodzą się 510/Fast Tac. Są one o 30 procent szybsze od ba- podnosząc PackBota o pół metra.
z anulowanego programu. zowej wersji, a ich wysięgnik ma udźwig około
6 kilogramów. Do ich obsługi używa się urzą- AUTONOMICZNY TRAGARZ
WSZĘDOBYLSKIE TRIO dzenia przypominającego konsolę do gier oraz Jednym z założeń programu FCS było opraco-
Zalety małych gąsienicowych robotów armia nahełmowy monokl. wanie robotów kołowych, które odciążyłyby żoł-
amerykańska odkryła już w 2002 roku w Afga- Nieco mniejszą wersją PackBota jest Small nierzy od dźwigania sprzętu i zaopatrzenia. Tutaj
nistanie, gdy pomagały żołnierzom w przeszuki- Unmannsed Ground Vehicle. Powstał między in- armia postawiła poprzeczkę bardzo wysoko, za-
waniu jaskiń, bunkrów i budynków. Prawdziwa nymi dzięki sugestiom i wnioskom żołnierzy kładając, że roboty takie nie tylko mają być zdal-
Najważniejszy
nie sterowane, ale działać również w pełni auto- CH-47 można załadować dwa takie jed- nie do niecałych 100 kilometrów na go-
nomicznie. nocześnie. Prawdopodobnie jeszcze dzinę. Wyposażony jest w dwie kamery
Najbardziej zaawansowanym obecnie progra- w tym roku dwa SMSS zostaną wysła- (dzienne lub nocne) patrzące do przodu
mem jest opracowany przez Lockheed Martin ne do Afganistanu. Jeśli sprawdzą się i w dół, przesyłające obraz w czasie rze-
Squad Mission Suport System – pochodna pro- w warunkach bojowych, niewykluczo- czywistym. Jeden zestaw T-Hawk, skła-
gramu, który firma ta prowadziła w ramach FCS ne, że armia zamówi pierwszą partię dający się z dwóch pojazdów i przypo-
pod nazwą Multifunction Utility/Logistics and tych pojazdów. minającej laptop konsoli sterowania,
Equipment. SMSS został zbudowany na bazie może być przenoszony w plecaku.
ważącego 2,3 tony sześciokołowego pojazdu am- ZWIADOWCA W PLECAKU Dużo większy niż T-Hawk, chociaż
fibijnego napędzanego silnikiem Diesla o na- Pierwszym w pełni dopracowanym działający na podobnych zasadach, jest
zwie All-Terrain Vehicle, zdolnego do przewoże- Najbardziej systemem z rodziny FCS, który został pionowzlot bezzałogowy Goldeneye 80
zaawansowanym
nia ładunku o wadze 453 kilogramów. SMSS obecnie
wprowadzony do służby, jest mikro- firmy Aurora Flight Sciences. Powstał
może być zdalnie sterowany joystickiem albo programem UAV firmy Honeywell, nazwany w ramach programu pojazdów bezzało-
działać półautonomicznie. W tym przypadku jest opracowany T-Hawk. Pierwsze aparaty pojawiły się gowych drugiej klasy FCS. Całkowita
można zaprogramować jego trasę wzdłuż punk- przez firmę w Iraku w 2006 roku. Używane są do masa startowa Goldeneye 80 wynosi
Lockheed
tów kontrolnych oznaczonych na GPS. Pojazd Martin Squad
eskortowania konwojów i wykrywania 81 kilogramów. Może on utrzymywać
będzie się wówczas poruszał po zaplanowanej Mission Suport min pułapek. Blisko 400 sztuk pojaz- się w powietrzu przez osiem godzin,
trasie w obydwu kierunkach. Może też podążać System. dów T-Hawk zamówiła w ostatnich la- a w locie poziomym osiąga prędkość
za żołnierzem albo pojazdem, „zapamiętując” tach US Navy (gdzie nazwano je RQ- 200 kilometrów na godzinę. Goldeneye
najpierw jego obraz, albo poruszać się w pełni 16A). We wrześniu 2009 roku sześć eg- wyposażony jest w działające w pod-
autonomicznie, omijając ludzi i przeszkody. zemplarzy zamówiło również brytyj- czerwieni czujniki elektro-optyczne, la-
SMSS korzysta z technologii skanowania oto- skie ministerstwo obrony. serowy znacznik celów i dalmierz. Mo-
czenia za pomocą laserów, radaru oraz modułów Startujący i lądujący pionowo że błyskawicznie wystartować oraz
rozpoznawania obrazu, nazywanej LADAR. Na- T-Hawk waży 8,4 kilograma i może szybko przejść z zawisu do lotu pozio-
stępnym etapem rozwoju SMSS będzie zdolność utrzymywać się w powietrzu przez 40 mego. Jego napęd potrafi pracować
rozpoznawania znaków drogowych oraz „słucha- minut. Jego pułap to 3200 metrów, w trybie cichym, jednak silniki zarówno
nia” prostych komend głosowych. a promień działania – 11 kilometrów. pojazdu T-Hawk, jak i Goldeneye wy-
Armia amerykańska jest bardzo zainteresowa- W poziomie może latać z prędkością dają charakterystyczny brzęczący
na wprowadzeniem pojazdów SMSS do służby. nawet 130 kilometrów na godzinę, ta dźwięk, co uniemożliwia im skryte
Ich dużą zaletą jest to, że do ładowni śmigłowca jednak została ograniczona elektronicz- podchodzenie i obserwację celów.
na gąsienicach
armata gładkolufowa
KBA-3 kalibru 125 mm,
karabin 7,62 mm i 12,7 mm
Z
48 ton
modyfikowana wersja ukraiń- jest systemu KTT, który pozwala utrzymać
skiego czołgu T-84 Opłot, stwo- w środku czołgu temperaturę 15–20 stopni Prędkość
rzona przez Biuro Projektowe Celsjusza). Wykorzystano też całkowicie no- 65–70 km/h (na drodze),
Morozowa, od 2008 roku prze- wą wieżę, spawaną z płyt walcowanych. 45–50 km/h (w terenie)
chodziła intensywne próby na po- Opłot posiada lepszy silnik. O ile T-80UD
ligonie doświadczalnym w Charkowie. Nowa ma silnik o mocy 1000 koni mechanicznych, Zasięg
450 km (na drodze),
konstrukcja była sprawdzana pod kątem wy- o tyle Opłot w standardowej konfiguracji jest 350 km (w terenie)
trzymałości, mobilności wyposażony w silnik die-
i siły ognia. Ukraińcy pla-
Wersja eksportowa slowski 6TD-2 o mocy Zdolność
nują już rozpoczęcie se- 1200 koni mechanicz- brodzenia
ryjnej produkcji w słynnej T-84 Opłot ma nych. Może on pracować 1,8 m
fabryce Małyszewa, reali- także na benzynie i pali-
zującej obecnie projekt zautomatyzowaną wie lotniczym. Produ-
(bez dodatkowych
przygotowań),
skrzynię biegów,
5m
modernizacji czołgów cenci utrzymują, że sil-
(z dodatkowym
T-64 dla ukraińskich nik czołgu bez problemu wyposażeniem)
wojsk pancernych. Prze- nowoczesny system pracuje w temperaturach
szkodzić im mogą jednak od minus 40 do plus
kryzys gospodarczy i cię- kierowniczy oraz 55 stopni Celsjusza.
cia budżetowe.
Nowa konstrukcja, ozna-
klimatyzację Z pełnymi zbiornikami
paliwa o łącznej pojem-
czona jako Opłot-M, wy- ności 1140 litrów czołg
różnia się przede wszystkim wyposażeniem może przejechać maksymalnie 400 kilome-
Szerokość
i rozbudowaną osłoną pancerną, w tym wieży, trów. Istnieje również możliwość instalacji gąsienicy
która przybrała inny kształt. Dowódca otrzy- dwóch zewnętrznych zbiorników o pojemno- 58 cm
mał własny celownik z wbudowanym system ści 200 litrów każdy. Nacisk
termowizji (niezależny tryb dzienny i nocny), Części (zarówno T-84, jak i Opłota oraz je- 0,93 kg/cm2
który ułatwia prowadzenie ognia. Nowy Opłot go zmodyfikowanej wersji) są produkowane
ma również lepszy pancerz reaktywny trzeciej na Ukrainie, co jest o tyle ważne, że daje to
generacji („Nóż 2”), ulepszony silnik 6TD-2E niezależność od rosyjskiego przemysłu zbroje- nie nadlatujących pocisków kierowanych lase-
i silnik pomocniczy. niowego. Wersje eksportowe czołgu mogą być rowo. Cztery czujniki umiejscowiono na gór-
wyposażone w części zagraniczne według nej części wieży. Prócz tego w czołgu zamon-
CUDA POD PANCERZEM oczekiwań nabywcy. Czołgi T-84 znajdują się towano system zakłócenia w podczerwieni,
Opłot (po polsku twierdza) to wersja rozwo- w wyposażeniu wojsk Ukrainy oraz Pakistanu, który zapewnia ochronę przed kierowaną bro-
jowa czołgu T-84, który z kolei jest ukraińską który zakupił kilkaset sztuk wersji pośrednich nią przeciwpancerną. Najbardziej klasycznym
modyfikacją sowieckiego T-80UD. Ukraiński (zmodyfikowanych T-80UD zbliżonych do systemem obrony jest zasłona dymna. Opłot
T-84 różni się od T-80UD między innymi T-84). Z kolei wersja Opłot znajduje się w wy- posiada 12 wyrzutni granatów, które mogą być
nową wieżą sterowaną elektrycznie, pance- posażeniu sił zbrojnych Ukrainy, której mini- wystrzeliwane automatycznie (w przypadku
rzem reaktywnym „Nóż”, nowoczesnym sys- sterstwo obrony pierwsze zamówienia złożyło wykrycia zagrożenia) lub ręcznie. Istnieje moż-
temem nawigacyjnym (na bazie GLONASS w 2000 roku. liwość postawienia zasłony dymnej poprzez
i NAVSTAR) i termowizyjnym, elektroniką W środku Opłota są trzy przedziały: przed- wtrysk paliwa do kolektora wydechowego.
oraz bocznymi fartuchami zapewniającymi ni dla kierowcy, bojowy w środku i przedział Opłot ma również system zabezpieczenia
ochronę przed bronią przeciwpancerną. Wer- silnika z tyłu. Czołg wyposażono w systemy przed skutkami użycia broni atomowej, biolo-
sja eksportowa ma zautomatyzowaną skrzynię zwiększające szanse przetrwania na współ- gicznej i chemicznej. Producenci zwrócili też
biegów, nowoczesny system kierowniczy oraz czesnym polu walki. Wymienić należy choć- uwagę na możliwie duże ograniczenie sygna-
klimatyzację (wersja ukraińska pozbawiona by system Warta, który umożliwia wykrywa- tury termicznej i radarowej pojazdu. Czołg
wersja
Opłot to czołgu CIĘŻKI
jo w a B
ro zw o
ry z kolei WÓZ PIE OJOW Y
tó
T-84 , k
iń ską BMPT-8 CHOT Y
jest u k ra 4
cją – jedna
modyfi go ka
sowieck
ie Załoga z najno
w
modyfik szych
D . a
T-8 0 U 3 osoby czołgu T cji
-84.
Wysokość
2,2 m
Szerokość
3,7 m
ma względnie niską sygnaturę cieplną, co zo- snymi pancerzami reaktywnymi. Ukraińcy prowadzą jednocześnie
stało osiągnięte dzięki wykorzystaniu specjal- ZBIORNIKI Obecnie Ukraińcy pracują nad nowy- prace nad nowymi wersjami czołgu.
nych materiałów izolacyjnych na górnej klapie PALIWA mi pociskami kierowanymi, które mo- Jedną z nich jest Jatagan (T-84-120
o łącznej
silnika. pojemności gą służyć do atakowania nisko lecą- lub KERN2-120), czołg ze zmodyfi-
1140 litrów cych śmigłowców. kowaną wieżą, wyposażony w gład-
KOLEJNE MODYFIKACJE zapewniają Zaletą jest to, że lufę armaty można kolufową armatę KBM2 kalibru 120
Podstawowym uzbrojeniem Opłota jest czołgowi wymienić w warunkach polowych, milimetrów (używaną w zmodernizo-
maksymalny
gładkolufowa, hydraulicznie stabilizowana zasięg bez konieczności przeprowadzania wanych czołgach T-72-120, T-54,
w pionie i poziomie armata KBA-3, znana 400 kilometrów. skomplikowanych prac warsztato- T-55, T-59, T-62). Zaletą armaty jest
z czołgu T-80UD (długość lufy: 6678 milime- wych. Zapas amunicji do armaty wy- jej kompatybilność z każdą amunicją
trów). Może ona strzelać każdym typem uży- nosi 40 pocisków, z czego 28 jest go- NATO kalibru 120 milimetrów. Może
wanej współcześnie amunicji czołgowej, towych do natychmiastowego użycia. ona również strzelać kierowanymi po-
w tym pociskami kierowanymi laserowo Załoga każdej wersji T-84 jest dodat- ciskami rakietowymi. Automatyczna
9K119M Reflex, które zapewniają skuteczne kowo uzbrojona w broń ręczną – pi- ładownica zawiera 22 pociski gotowe
prowadzenie ognia na dystansie do 5 kilometrów. stolety maszynowe, granaty ręczne do użycia oraz 18 zapasowych. Na ra-
Pocisk wyposażony jest w głowicę tandemową, i pistolet sygnałowy. Wieża wykonuje zie konstrukcja nie spotkała się z zain-
umożliwiającą niszczenie celów z nowocze- obrót 180 stopni w niecałe 5 sekund. teresowaniem innych państw.
H
uk, grzmot – i nic więcej. Tak 120 milimetrów z przodu i 90 milimetrów po nym, po omacku szukał zaworu i modlił się
uczestnicy walk stoczonych podczas bokach. Uzbrojony został w karabin maszyno- w duchu, by tłoki nie zaczęły bokami wypadać
II wojny światowej opisują moment wy sprzężony z armatą i dodatkowy z tyłu. Jak z silnika. Na szczęście mechanik znalazł zawór
trafienia czołgu IS-2 przez pocisk twierdziła radziecka propaganda, pocisk z IS-2 zamykający dopływ paliwa. Z naprawą układu
artyleryjski. Rekordzistą został IS-2, na którym przebijał pancerz niemieckiej Pantery na wylot chłodniczego poszło łatwiej, choć cały trzeba by-
po walce naliczono prawie pięćdziesiąt śladów z odległości 1,5 kilometra. ło wymienić, a do odkręcania opornej śruby
po trafieniach i ani jednego przebicia pancerza. W czerwcu 2005 roku jedyny sprawny eg- trzeba było użyć… całej osoby kapitana
W styczniu 1943 roku, w czasie walk o Le- zemplarz IS-2 w Polsce, a może i w Europie, ru- Ogrodniczuka. „Koledzy chwycili mnie za no-
ningrad, w ręce Rosjan wpadł niemiecki Tygrys. szył na krótką przejażdżkę przed Muzeum Bro- gi i opuścili do wnętrza maszynowni. W ręku
Pocisk z moździerza uszkodził w nim jedynie ni Pancernej. Zanim to nastąpiło, zapaleńcy pod trzymałem klucz. Inaczej za nic nie dotarliby-
układ chłodniczy, a załoga nie zdążyła znisz- wodzą kapitana Tomasza Ogrodniczuka spę- śmy do tej śruby. Ale jak się radziecki sprzęt raz
czyć unieruchomionej maszyny. Radzieccy in- dzili przy jego konserwacji 14 miesięcy, jadając dobrze naprawi, to potem działa latami”.
żynierowie skrupulatnie wykorzystali wiele roz- obiady o trzeciej nad ranem. „Przy pierwszej Rzeczywiście, od tamtej pory 524-konny sil-
wiązań technicznych z Tygrysa, gdy konstru- próbie odpalenia silnika omal się nie udusiliśmy nik W2JS czołgu nie sprawia żadnych kłopotów.
owali Iosifa Stalina 2, następcę IS-85. Ciężki w hangarze”, wspomina kustosz MBP. Radzieccy inżynierowie przewidzieli trzy spo-
czołg IS-2, wyposażony w armatę kalibru Zakonserwowany olejem silnik wyrzucał soby uruchamiania go: za pomocą butli ze sprę-
122 milimetrów D25T, był wreszcie odpowie- z kolektorów snopy iskier, a potem chmury żonym powietrzem, na korbę i elektrycznie. Nie
dzią na potęgę czołgów niemieckich. Wszedł do czarnego dymu, który szybko wypełnił po- przewidzieli jednak zimowego polskiego sposo-
uzbrojenia radzieckiej armii już pod koniec mieszczenie. Silnika nie dawało się zatrzymać, bu „na kopciucha”. Zamiast męczyć się z korbą
1943 roku. W 1945 roku 4 Pułk Czołgów Cięż- bo na trzech sekcjach zawiesiła się pompa pali- czy butlami, trzeba podpalić zamoczone w oleju
kich 1 Armii WP przełamywał szturmem za po- wowa. Janusz Rau już rzucał się z halabardą do napędowym szmaty i przystawić je do kolekto-
mocą IS-2 umocnienia Wału Pomorskiego wybijania okien, gdy wreszcie udało się otwo- rów wlotowych. Te, wciągając gorące powietrze
i zdobywał Kołobrzeg. rzyć drzwi hangaru. To też nie rozwiązało pro- i dostarczając je do silnika, z łatwością pozwala-
Czołg IS-2 wa- blemu, bo reanimowany silnik wciąż ryczał i po- ją na uruchomienie czołgu. Dokładna historia
żył 46 ton, miał Dokładna twornie dymił. W końcu mechanik wrzasnął do IS-2 stojącego w muzeum nie jest nie-
his
IS-2 stojące toria
9,9 metra długo- w muzeum go Ogrodniczuka: „Gaś go na listwie, bo się stety znana, ponieważ po
n
ści, 3,09 metra niestety zn ie jest zacięło!”. Kustosz wskoczył na pancerz, przekazaniu go
ana.
szerokości i roz- zanurzył rękę w przedziale transmisyj-
pędzał się do w latach sześć-
37 kilometrów na godzinę. dziesiątych i skreśleniu ze sta-
Jego zabezpieczeniem były nu wozów bojowych sił zbrojnych doku-
płyty pancerne grubości menty czołgu zniszczono. Wiemy jedynie, że
po zakończeniu wojny Wojsko Polskie miało
26 sprawnych IS-2, które stopniowo trafiały na
złom lub służyły jako cele na poligonach,
a wielu młodych czołgistów mogło się po-
tem chwalić w domu, że osobiście strzelali
do Stalina.
MAREK
PIELACH
Drugorzędny
kontynent FOT. US DOD
O
czywiście dokument ten ma histo- nie ona przekształcona w organizację między- cy chcą zamknąć drzwi Unii po przejściu przez
ryczne znaczenie. Podkreślali to narodową w pełnym tego słowa znaczeniu. nie Chorwacji.
wszyscy uczestnicy II Forum Poli- Wpłynie to oczywiście na podniesienie rangi
FOT. US DOD
tyki Europejskiej zorganizowanego UE, która będzie mogła aspirować choćby do BRONI I ODWAGI
przez krakowski Instytut Studiów Strategicz- członkowstwa w ONZ. Parlament Europejski i Rada Europejska to,
nych 8 i 9 października. Według opinii profeso- Traktat wprowadza też sztywny podział kom- jak podkreślała w swoim wystąpieniu
ra Janusza Węca z Uniwersytetu Jagiellońskie- petencji pomiędzy UE a państwa członkowskie, Elisabeth Kehrer, przewodnicząca Departa-
go, traktat lizboński jest sukcesem choćby dla- co pozwoli ograniczyć dotychczasowe nieporo- mentu do spraw Unii Europejskiej w austriackim
tego, że kończy trwającą od 1996 roku debatę zumienia. Spierać będziemy się jednak na pew- ministerstwie spraw zagranicznych, najważniej-
na temat reformy ustrojowej UE. Nadaje też no o rozszerzenie Unii. Polska chciałaby w niej sze siły nowej Europy. Nie wiadomo jednak, czy
Unii osobowość prawną, co oznacza, że zosta- widzieć Ukrainę, być może także Turcję. Niem- będą potrafiły zgodnie współpracować.
FOT. US DOD
Drugorzędny kontynent
Jan Tombiński, stały przedstawi- jedno państwo, względnie niewielką lityki bezpieczeństwa w austriackim MSZ, i czę-
ciel RP przy Unii Europejskiej, naj- ich grupę. To wzmocnienie głosu sto do tych słów nawiązywano.
większe zagrożenie wewnętrzne dla większości w procesie decyzyjnym”. Jandl przypomniał też, że już dziś mamy
Unii widzi właśnie w sporze instytu- Decyzje, które Unia będzie musiała grupy bojowe UE – po 1,5 tysiąca żołnierzy
cjonalnym między organami zajmują- podejmować, są zaś coraz ważniejsze. każda, ale nie jest to przecież liczba imponują-
cymi się wprowadzeniem traktatu Nie dotyczą już tylko przywoływanej ca. Docelowo powinniśmy dysponować 60 ty-
w życie: „Byle nie było walki o to, kto często w anegdotach krzywizny bana- siącami żołnierzy zdolnych do natychmiastowej
otrzyma więcej kompetencji. Potrzebu- nów, ale prawdziwie globalnych proble- W sojuszu interwencji w każdym punkcie świata. Dopiero
północnoatlanty-
jemy dojrzałości politycznej wszyst- mów. Kryzys ekonomiczny, zmiany kli- z takimi siłami potencjał polityczny Unii Euro-
ckim pierwszą
kich aktorów tej gry, żebyśmy nie po- matyczne, migracje, zagrożenia terrory- rolę odgrywają pejskiej dogoniłby jej potencjał ekonomiczny.
grążyli się w kolejnym kryzysie mię- styczne i bezpieczeństwo energetyczne Amerykanie. Aby jednak mieć broń, najpierw potrzebna jest
dzy instytucjami”, przestrzegał. „Naj- to kwestie, z którymi nie poradzą sobie Unia Europejska odwaga i polityczna wola. O to zaś bardzo cięż-
powinna
ważniejszą konsekwencją zmian trak- nie tylko poszczególne kraje, ale i Euro- im bardziej
ko w czasach kryzysu.
tatu lizbońskiego jest wzmocnienie pa jako całość może okazać się za słaba. aktywnie
efektywności podejmowania decyzji „It takes guns and guts”– potrzeba bro- pomagać. SZYBKA ZMIANA
w Radzie przez radykalne zmniejsze- ni i odwagi, to powiedzenie zacytował „Amerykanie mówią, że Europejczycy nie
nie możliwości blokowania ich przez Gerhard Jandl, dyrektor do spraw po- mają ani broni, ani odwagi”, zauważył Joseph
wą kirgiskiego rządu. Rosjanie zaś jasno powie- a twardą polityką ma się zająć NATO. Unia
dzieli, że w tym rejonie świata trzeba rozmawiać nie zapewnia ochrony państwom członkow-
otęgi
snącej p najpierw z nimi. Amerykanie zrozumieli tę lek- skim. Ochronę daje im artykuł V traktatu wa-
Wobec ro erykańskiej
m
Chin w a granicznej
cję. Przynajmniej od tego momentu było wiado- szyngtońskiego – sens działania NATO. W so-
za
polityce szą rolę mo, że nie ma co liczyć na powstanie tarczy an- juszu północnoatlantyckim główną rolę od-
k
coraz wię rywać mię- tyrakietowej w Europie Środkowej. grywają zaś Stany Zjednoczone. Unia powin-
dg
będzie o i Japonia.
FOT. US NAVY
m W ogóle Europa jako całość nie jest już dla na im bardziej aktywnie pomagać.
dzy inny
Stanów Zjednoczonych tak ważna jak kiedyś. Zdaniem Tiido, nie możemy dłużej zakła-
Wobec rosnącej potęgi Chin w amerykańskiej dać, że problemy rozwiążą się same albo roz-
polityce zagranicznej coraz większą rolę będą wiąże je za nas Bóg. Nie powinniśmy też
Braml, redaktor naczelny „Jahrbuch Internatio- odgrywać Japonia i Australia. Na razie tylko wciąż zarządzać kryzysami, ale zapobiegać
nale Politik”. Pewnie dlatego w Waszyngtonie nieliczni chcą tworzyć globalne NATO, ale konfliktom. Zacznijmy wreszcie działać, za-
zapadła decyzja o szybkiej zmianie priorytetów. o większym sformalizowaniu związków z ty- miast dyskutować. „Decyzje podjęte na pozio-
Rosja nie jest już głównym zagrożeniem, może mi krajami mówi się już często. Z tego wszyst- mie małych krajów są bezużyteczne, dlatego
być nawet przydatna w rozwiązaniu nowych. kiego wniosek jest jeden: główny lokator Bia- powinniśmy działać wspólnie. W takich kwe-
Najpoważniejszym z nich jest poddający się łego Domu, patrząc na globus, coraz mniej stiach jak bezpieczeństwo i obrona nie można
wpływowi islamistów Pakistan. Nieprzypadko- uwagi będzie poświęcał małemu półwyspowi poddawać pewnych spraw pod głosowanie
wo mówi się nawet o „AfPak war” – wojnie af- zwanemu Europą. większościowe, ponieważ nie ma wystarczają-
gańsko-pakistańskiej. W tym pierwszym kraju cego poziomu zaufania w przypadku poszcze-
są już amerykańscy żołnierze. Czy pojawią się ROK BEZ ROPY I GAZU gólnych krajów”, przekonywał przedstawiciel
również w tym drugim? To najważniejsze dziś „Co byłoby korzystne dla Unii Europej- małego kraju – Estonii.
pytanie. Przyczyną sojuszu z Rosją była właś- skiej?” – takie pytanie postawił Harri Tiido, Wszyscy eksperci podkreślali jednak, że
nie chęć uspokojenia sytuacji w Afganistanie podsekretarz do spraw politycznych w MSZ wejście Unii w prawdziwą politykę nie może
i Pakistanie za wszelką cenę. Iran był dopiero Estonii. Sam szybko na nie odpowiedział: oznaczać przy tym utracenia przez nią jej zna-
powodem numer dwa. „Najlepiej, gdyby przez rok nie było żadnych ku firmowego – miękkiej siły. Tiido przypo-
Braml wskazał nawet precyzyjnie moment dostaw gazu ani ropy. Dopóki tak się nie mniał słowa Siergieja Ławrowa o tym, że
zmiany postawy wobec Rosji. Było to wów- stanie, będziemy szukać najłatwiejszych roz- Partnerstwo Wschodnie jest nawet gorsze od
czas, kiedy Amerykanie zażądali udostępnie- wiązań”. rozszerzenia NATO, bo Unia Europejska
nia dwóch baz wojskowych w Kirgistanie Nadal żyjemy bowiem w idealnym świecie, przejmuje rynki i kontrolę nad umysłami
– bardzo ważnych dla afgańskiego teatru woj- w którym Unia Europejska jest tylko od bez- – dlatego jest groźniejsza. Może więc z Euro-
ny. Spotkali się wtedy ze zdecydowaną odmo- pieczeństwa gospodarczego i społecznego, pą nie jest jeszcze tak źle.
W
izyta premiera Władimira
Putina w Turcji zakoń-
czyła się sukcesem Mo-
skwy. Wśród 16 podpisa-
nych umów gospodar-
czych znalazła się również ta najważniejsza,
i od dawna wyczekiwana przez Rosjan, a mia-
nowicie dotycząca zgody Ankary na poprowa-
dzenie przez turecką wyłączną strefę ekono-
miczną rosyjsko-włoskiego Gazociągu Połu-
dniowego. Sojusz turecko-rosyjski, mimo iż
na razie wydaje się jedynie posunięciem tak-
tycznym, może w dłuższej perspektywie za-
grozić nie tylko popieranemu przez UE pro-
jektowi Nabucco. O wiele bardziej niebez-
pieczna staje się wizja zacieśniania współpra-
cy gospodarczej oraz politycznej na linii An-
kara–Moskwa, co nie jest pomysłem aż tak
niewyobrażalnym, jeśli brać pod uwagę nie-
chęć UE do wykorzystania potencjału geopoli-
tycznego Turcji.
GAZOWA RYWALIZACJA
Gazociąg Południowy jest inicjatywą rosyj-
ską, w konkurencyjny wobec Nabucco sposób
ma dostarczać gaz do Europy. Kluczowym
aspektem rosyjskiego projektu jest wykorzy-
stanie tych samych europejskich państw, przez
które poprowadzony ma być gazociąg unijny,
ale także silne wsparcie rządu włoskiego. To
bowiem włoski koncern gazowo-petroche-
miczny ENI należy obok Gazpromu do kon-
sorcjum odpowiadającego za budowę Gazo-
FOT. STUDIO IWONA/ISW
ciągu Północnego.
Rosyjsko-włoski miałby przebiegać po dnie
Morza Czarnego, aż do wybrzeży Bułgarii.
Dalej pierwszą nitką gaz byłby przesyłany
przez Serbię do Słowenii i Austrii. Druga nitka
DOMINIK JANKOWSKI
Turecki gambit
Niedawne turecko-rosyjskie porozumienie energetyczne pokazuje,
jak wielkie znaczenie dla geopolitycznej przyszłości UE będzie miała Turcja.
miałaby dostarczać surowiec do Grecji Władimira Putina Europejskiej Karty cami, z którymi coraz więcej politycz-
i Włoch. Choć budowa Gazociągu Południo- NIE ZAWSZE Energetycznej, o czym zakomuniko- nie i gospodarczo ich dzieli niż łączy,
wego nie wyklucza sensowności unijnego w sprawach wał podczas pobytu w Turcji, pokazu- na temat możliwości wykorzystania
energetycznych
Nabucco, nie da się jednak ukryć, iż oba pro- Turcja i Rosja je, że Rosja postrzega swoją przyszłość ich wód terytorialnych.
jekty najprawdopodobniej nie będą wobec sie- stoją po tej w relacjach z Unią w kategoriach ry- Ponadto zbliżające się wybory par-
bie komplementarne. Przede wszystkim za- samej stronie walizacji, a nie współpracy. lamentarne i prezydenckie na Ukrainie
równo Rosja, jak i Unia Europejska zostaną barykady. właściwie do początku 2010 roku za-
zmuszone do znalezienia dostawców gazu, NIEZBĘDNY SOJUSZNIK mroziły rozmowy rosyjsko-ukraińskie
zdolnych do długofalowego zaopatrzenia no- Rosyjsko-tureckie porozumienie jest na tematy energetyczne i geostrate-
wych rurociągów w surowiec. Tym samym z dla konsorcjum budującego Gazociąg giczne. Tym samym zgoda Ankary na
pewnością pogłębi się jeszcze wyścig po złoża Południowy wizualnie małym, ale wykorzystanie tureckich wód teryto-
Turkmenistanu i Kazachstanu, bo choć oba w rzeczywistości bardzo znaczącym rialnych jest dla Moskwy bezcenna.
państwa wciąż są blisko związane z Moskwą, krokiem przybliżającym moment roz- Mimo licznych konfliktów historycz-
to poszukują jednocześnie alternatywnych od- poczęcia prac. Rosjanie chcieli przede nych, po upadku ZSRR współpraca na
biorców. Ponadto odrzucenie przez premiera wszystkim uniknąć rozmów z Ukraiń- linii Moskwa–Ankara, choć nie była
C na to NATO
wić relacje amerykańsko-tureckie, na któ-
rych, oprócz sprawy gruzińskiej, cieniem
położyła się kwestia iracka. Turcja odmó-
wiła wsparcia agresji na Irak w 2003 roku.
Ta problematyczna dla Amerykanów decy-
zja była o tyle niespodziewana, że jeszcze
w styczniu rząd zgodził się na inspekcje
swoich baz i portów pod kątem przy-
datności do prowadzenia wojny.
Nie chcemy
Turcji w Europie, Przecież podczas kulminacyjne-
ale jeszcze bardziej go okresu okupacji Iraku przez
nie chcemy, Turcję transportowano 70 pro-
aby Turcja była cent zaopatrzenia (w tym pali-
w Azji. wa) armii amerykańskiej
i 95 procent pojazdów typu
MRAP. Fundamentalne znaczenie ma
też dostęp tego kraju do cieśnin Morza
Czarnego – od woli Turcji zależy, czy na
akwenie znajdą się amerykańskie okręty,
w tym choćby te z przeciwrakietowym
systemem Aegis BMD.
FOT. US DOD
PARADOKSY
Relacje z Europą również nie są najlep-
ROBERT CZULDA sze. Im dłużej Unia Europejska odwleka
Bolesna przyjaźń
negocjacje akcesyjne z Turcją, tym bar-
dziej spada w tym kraju poparcie dla idei
integracji. Opieszałość Europy można jed-
nak zrozumieć. Turcja liczy 72 miliony
mieszkańców, a do 2050 roku populacja
Turcja w coraz mniejszym stopniu czuje się związana wzrosnąć może nawet do 100 milionów.
z NATO i nie pali się już także do członkostwa w Unii Europejskiej. Byłaby więc najludniejszym państwem
W
Unii Europejskiej. Chociaż w imię poli-
kwietniu zaczęto głośno innymi kontrowersyjny prezydent tycznej poprawności nikt nie mówi tego
mówić, że w relacjach Iranu Mahmud Ahmadineżad, który otwarcie, jasne jest, że problem ten to
NATO–Turcja nie jest naj- nie ma wstępu na europejskie salony. główna przeszkoda w dalszej integracji.
lepiej. Wówczas Ankara Ankara przyjęła też Omara al-Bashira, Szczerze w tej kwestii wypowiedział się
sprzeciwiała się kandydaturze Andersa Sudańczyka oskarżanego o akty jedynie były prezydent Francji i ojciec
Fogha Rasmussena na stanowisko sekre- ludobójstwa. pierwotnej wersji unijnej konstytucji
tarza generalnego sojuszu. Kwestia wybo- Z powodu Turcji przez chwilę pod zna- Valéry Giscard d’Estaing, który w 2002
ru sekretarza generalnego NATO mogłaby kiem zapytania stanął powrót Francji do roku stwierdził, że przyjęcie Turcji byłoby
zostać potraktowana tylko jako gra poli- struktur wojskowych NATO. Opozycja tu- końcem Unii Europejskiej z powodu „od-
tyczna, mająca drugi, zakulisowy wymiar. recka sugerowała, aby rząd zablokował po- miennej kultury, innego myślenia i innego
Niestety, od kilku lat można dostrzec całą nowne przystąpienie Francuzów do mo- stylu życia”.
serię zdarzeń, które uzmysławiają, że kraje mentu, aż Paryż zgodzi się na przyjęcie Turcja to kraj paradoksów. Z jednej stro-
Zachodu i Turcja nie mówią jednym gło- Turcji do Unii Europejskiej. ny, jest na tyle obca kulturowo, że Europa
sem. Amerykański politolog i historyk Poważnym ciosem dla jednomyślności chce utrzymywać ją na dystans, unikając
Daniel Pipes pyta otwarcie: „Czy Turcja NATO było też poparcie Moskwy wszelkich decyzji, które mogłyby dopro-
nadal jest członkiem NATO?”. przez Ankarę w wojnie rosyjsko-gruziń- wadzić do politycznego, społecznego i go-
skiej w ubiegłym roku. Uzależniona spodarczego zjednoczenia. Z drugiej nato-
KONIECZNA RÓWNOWAGA od rosyjskiego gazu Turcja zablokowała miast, jest strategicznym partnerem, z któ-
„Turcja stara się znaleźć równowagę po- nawet wpłynięcie dwóch amerykańskich rym należy utrzymywać bliskie stosunki.
między sojusznikami i nieprzyjaciółmi”, okrętów niosących pomoc humanitarną Innymi słowy – nie chcemy Turcji w Euro-
wyjaśnia Hugh Pope z International Crisis dla Gruzji. pie, ale jeszcze bardziej nie chcemy, aby
Group. „Stąd też próba utrzymania do- Nic zatem dziwnego, że to do Ankary Turcja była w Azji. Dlatego to przyjaźń
brych kontaktów z Syrią, Izraelem, Ira- z jedną z pierwszych prezydenckich wizyt konieczna, choć czasem rzeczywiście bo-
kiem i Iranem”. W Turcji gościł między przybył Barack Obama. Starał się napra- lesna i kłopotliwa.
FOT. NATO
TADEUSZ WRÓBEL
Strażnicy republiki
Turcja ma drugie co do wielkości, po amerykańskich, siły zbrojne
wśród państw NATO. W czynnej służbie jest tam więcej żołnierzy
niż we Francji i Wielkiej Brytanii razem.
T
urcja, członek sojuszu północno- Turcja, niezależnie od tego, kto rządzi w Anka- Armia turecka nie odpowiada jednak tylko
atlantyckiego, podobnie jak Norwe- rze, odrzuca te oskarżenia. za bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. Od
gia jest krajem flankowym. Leży na Mimo ponadpółwiecznego członkostwa obalenia sułtana i proklamowania republiki
pograniczu Europy i Azji, w są- w NATO nie znikła wzajemna nieufność mię- wojsko wywiera znaczący wpływ na scenę
siedztwie niestabilnego regionu Bliskiego dzy Grekami a Turkami. Kością niezgody polityczną kraju. Można powiedzieć, że przez
Wschodu. Obok niej znajdują się: skonflikto- w stosunkach dwustronnych jest Cypr. Latem dziesiątki lat funkcjonowała tam odwrotność
wana z Izraelem Syria (która ma też roszcze- 1974 roku po zamachu stanu na wyspie Anka- tego, co rozumiemy jako cywilna kontrola
nia terytorialne), mający ogromne problemy ra interweniowała zbrojnie, by – jak twierdzi nad armią. Tureckie siły zbrojne uważają się
wewnętrzne Irak i zbrojący się Iran. Takie po- – ochronić mieszkającą tam mniejszość turec- za strażników schedy po Mustafie Kemalu
łożenie wymusza czujność. ką. Od tej pory Cypr jest podzielony na dwie Atatürku, bohaterze narodowym, twórcy re-
części. Na północy stworzono separatystyczne publiki, który rozpoczął proces modernizacji
HISTORYCZNE ZASZŁOŚCI państewko Turków Cypryjskich, które uznaje i laicyzacji państwa. Dlatego też, gdy wojsko-
Oazą spokoju nie jest też południowy Kau- tylko Ankara. wi dochodzili do wniosku, że cywilne rządy
kaz. Turcja graniczy z rozdartą przez ruchy se-
paratystyczne Gruzją. Jednak znacznie bardziej Korpus cypryjski zbaczają z tej drogi, usuwali je.
Turcja już w latach 90. miała plany reduk-
skomplikowane są jej relacje z Armenią. Dopie- cji i profesjonalizacji armii. Jedną z prze-
ro niedawno oba kraje podpisały porozumienie
o normalizacji stosunków. Problemem w kon-
taktach dwustronnych są wydarzenia z czasów
O d 1974 roku duże zgrupowanie wojsk
tureckich stacjonuje w północnej czę-
ści Cypru. Obecnie jest to 36 tysięcy żoł-
szkód w ich zrealizowaniu stała się rewolta
kurdyjska na południowym wschodzie kraju.
Wybuchła w 1984 roku i była poniekąd efek-
I wojny światowej. Wówczas to mieszkających nierzy – dwie dywizje piechoty i brygada tem polityki wewnętrznej państwa. Mając
w Imperium Otomańskim, sympatyzujących pancerna. Siły te dysponują co najmniej w pamięci, że to ruchy narodowościowe pod-
z carską Rosją Ormian dotknęły masowe repre- 400 czołgami, ponad 600 innymi pojaz- czas I wojny światowej doprowadziły do roz-
sje. Armenia uważa, że doszło wtedy do ludo- dami pancernymi oraz około 650 syste- padu Imperium Otomańskiego, politycy
bójstwa, i nie jest w tej ocenie osamotniona. mami artyleryjskimi. w Ankarze zaprzeczali istnieniu kilkunastomi-
FOT. NATO
Drugie ramię
W tureckiej żandarmerii
służy sto tysięcy funkcjonariuszy.
rodzajów sił zbroj- za jurysdykcją policji. XIX wieku straż przy-
nych jest żandarmeria Są to głównie tereny brzeżna.
(Jandarma Genel Ko- wiejskie. W czasie pokoju podle-
mutanligi). Jej dowódz- W gestii żandarmerii ga resortowi spraw we-
two podlega sztabowi leżą kwestie związane wnętrznych, a w razie
generalnemu, ale ko- z bezpieczeństwem zagrożenia przechodzi
IMPONUJĄCE SĄ mendant podporząd- publicznym i ochroną w podporządkowanie
tureckie siły po- kowany jest również granic. Formacja ta ma marynarki wojennej.
wietrzne. ministrowi spraw we- ponad 500 kołowych Ma do dyspozycji oko-
Mają około wnętrznych. transporterów opance- ło 90 jednostek pływa-
700 samolotów,
Formacja liczy sto ty- rzonych i 56–59 śmi- jących oraz dziesięć
FOT. US DOD
z czego prawie
450 to maszyny sięcy funkcjonariuszy. głowców. Obok żan- samolotów i śmigłow-
bojowe. Odpowiada za porzą- darmerii funkcjonuje ców.
lionowej mniejszości kurdyjskiej. Tłumione nią szturmowo-rozpoznawcze maszy- piła ich 240 (216 w służbie). Kolejne
były wszelkie przejawy jej odmienności. ny T129, będące dostosowanym do tu- 30 ma być dostarczonych w latach
Przy okazji walki z kurdyjskimi rebelianta- reckich wymogów wariantem śmi- 2010–2011. Ankara wyraziła rów-
mi wojska wkraczały do północnego Iraku głowca A-129 Mangusta firmy Agusta nież zainteresowanie nabyciem, na
oraz dokonywały nalotów na tamtejsze bazy. Westland. Pierwszy lot prototypu od- początek 116 sztuk, F-35 Lightning II.
Dążenia do członkostwa w Unii Europej- był się w końcu września. Ankara za- Turcy mają również około 80 samo-
skiej spowodowały pewne złagodzenie poli- Pomimo ponad- mówiła 50 T129, z opcją zwiększenia lotów transportowych, w tym
tyki Ankary wobec Kurdów, ale na połu- półwiecznego zakupu o 41 egzemplarzy. 13 C-130 Hercules, 16 C-160 Trans-
członkostwa
dniowym wschodzie kraju sytuacja wciąż w NATO Turcja zamierza też zmodernizować all i 46 CN-235. Zamówiono także
jest skomplikowana. nie zniknęła swój park czołgowy. Partnerem w tym dziesięć A400M.
wzajemna przedsięwzięciu jest Korea Południo- Jest to państwo morskie, dlatego
POTĘGA REGIONALNA nieufność
między Grekami
wa. Porozumienie w tej sprawie stano- też przywiązuje dużą wagę do roz-
Turcja ma pod bronią więcej niż pół miliona a Turkami. wi potwierdzenie zacieśniającej się woju marynarki wojennej. Ma naj-
żołnierzy, a także ponadstutysięczne formacje współpracy militarnej między tymi liczniejszą w NATO flotę konwencjo-
paramilitarne. Najliczniejsze są wojska lądo- państwami. Jej owocem jest między in- nalnych okrętów podwodnych, złożoną
we. Wyposażone są między innymi w około nymi turecka samobieżna haubica z 14 jednostek. Siły nawodne nato-
8,5 tysiąca czołgów i bojowych wozów opan- T-155 Firtina. miast to niemal pół setki fregat, korwet
cerzonych oraz 7,5 tysiąca systemów artyle- Imponujące są tureckie siły po- i małych okrętów rakietowych. Tu rów-
ryjskich. Lotnictwo wojsk lądowych ma ponad wietrzne. Mają około 700 samolotów, nież trwają prace modernizacyjne.
400 samolotów i śmigłowców, w tym z czego prawie 450 to maszyny bojo- W planach bądź już w budowie są no-
37 bojowych AH-1 Cobra. W najbliższych la- we. Turcja jest jednym z największych we fregaty, korwety, patrolowce i okrę-
tach potencjał bojowy skrzydeł lądówki wzmoc- użytkowników myśliwców F-16 – ku- ty desantowe.
FOT. PISM
Przez dekady się z tego nie wywiązywano. Prze-
łom, który nastąpił, gdy Turcję zaproszono do
Niechciane reformy
negocjacji, trwał krótko. Pojawiły się problemy,
w tym uchwały parlamentu francuskiego (ale
i polskiego) uznające ludobójstwo Ormian pod-
czas I wojny światowej. Stało się to w momencie,
gdy Turcy próbowali spojrzeć krytycznie na swo-
ją historię. Dziś poziom zaufania do Zachodu Z ANDRZEJEM ANANICZEM
jest niski.
o wewnętrznej sytuacji w Turcji rozmawia
POLSKA ZBROJNA: Jak ocenia Pan tę pró-
bę rozliczenia się z przeszłością?
MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER
ANDRZEJ ANANICZ: Społeczeństwo turec- POLSKA ZBROJNA: Jak na stosunki mię- publicznie nie mówił o wprowadzeniu religii do
kie dojrzało do tego, aby uznać, że kraj zamiesz- dzy rządem a armią wpływa toczący się od życia publicznego, aby doprowadzić do tego, by
kują nie tylko Turcy, ale też Kurdowie, że była to kilku miesięcy proces organizacji Ergene- teologowie komentowali politykę. W Europie
również ojczyzna Ormian, wobec których popeł- kon? duchowieństwo znacznie częściej komentuje ży-
niono wielką zbrodnię. Kilka miesięcy temu ANDRZEJ ANANICZ: Ergenekon to krypto- cie społeczne i polityczne aniżeli dzieje się to
w Turcji ukazała się książka tamtejszego publi- nim tajnej organizacji, która poprzez zamachy nad Bosforem. Pod tym względem Turcja jest
cysty, który oparł się na archiwach Envera bombowe i morderstwa chciała doprowadzić do o wiele bardziej laickim państwem. AKP chce
Paszy, jednego z głównych ówczesnych dowód- przewrotu politycznego. Kluczową rolę odgry- dać kobietom wybór: jeśli chcą zakrywać włosy
ców. Na podstawie wewnętrznych tureckich ar- wał w niej laicki establishment – generalicja oraz chustą, dlaczego nie mogą być urzędniczkami?
chiwów podał, że po stronie Ormian zginęło 600 część przedstawicieli jurysdykcji. Aresztowano
tysięcy ludzi. I… nic się nie stało, podczas gdy i przesłuchano rektorów kilku uniwersytetów. Te POLSKA ZBROJNA: Jednak trybunał kon-
wcześniej próba pokazania skali tych strat koń- procesy się toczą. Wygląda na to, że są twarde stytucyjny uznał, że chusta na głowie kobiety
czyła się zwykle sprawą sądową przeciwko auto- dowody – między innymi notatnik byłego głów- na uniwersytecie jest sprzeczna z zasadą
rowi. Zmienia się także stosunek do Kurdów. nodowodzącego sił morskich armii tureckiej świeckości państwa.
sprzed kilku lat, wielkie magazyny z bronią i ma- ANDRZEJ ANANICZ: Okazało się, że to jesz-
POLSKA ZBROJNA: „Finacial Times” pi- teriałami wybuchowymi. Sprawę prowadzi pro- cze zbyt wyraźny symbol muzułmańskości dla
sał, że Europa bez Turcji zaszkodzi swym in- kuratura pod nadzorem sądu. Armia to akceptu- części laickiego społeczeństwa tureckiego.
teresom. je, nie ma ataków na rząd. Jeśli zapadną wyroki
ANDRZEJ ANANICZ: Jeśli Europa chce pro- skazujące, będzie to rzecz bez precedensu we POLSKA ZBROJNA: W jakim stopniu za-
wadzić efektywną politykę międzynarodową, współczesnej historii Turcji. rzuty wobec AKP są zasadne?
Turcja jest kluczowym partnerem. Wiedzą o tym ANDRZEJ ANANICZ: Wydaje się, że więk-
tureccy politycy, którzy realizują dość ofensyw- POLSKA ZBROJNA: Czy islamska Partia szość najważniejszych sił politycznych w Turcji
ną, a jednocześnie wyważoną politykę i osiągają Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) nie demo- akceptuje funkcjonowanie AKP, która ma cha-
w ostatnich latach duże sukcesy. To Turcja wy- kratyzuje i liberalizuje sprawniej niż wcze- rakter islamistyczny, ale jest oparta na demokra-
stąpiła z inicjatywą porozumienia się w sprawie śniej robiły to świeckie rządy? Od 2005 roku cji. Rozmawiałem z liderami tej partii. To byli
Cypru. Mamy też zaawansowany proces uregu- trwają negocjacje z UE, spada bezrobocie i in- wówczas 40–45-latkowie, w dużej mierze wy-
lowania napięć z Armenią. W tle jest rozstrzy- flacja, gospodarka się rozwija. W Turcji nie kształceni na Zachodzie, prowadzący też nie-
gnięcie jednego z zamrożonych konfliktów cichną jednak głosy, że AKP zagraża świec- rzadko interesy w krajach arabskich. Oni mają
– o Górski Karabach. Jeśli do tego dojdzie, kiemu charakterowi państwa. świadomość, że największą grupę elektoratu sta-
będzie to wielki sukces Turcji. Ankara prowa- ANDRZEJ ANANICZ: Przeciwnicy zarzucają nowią tradycjonaliści, więc nie będą odstępować
dzi poważny dialog z Iranem. Jest partnerem AKP, że wykorzystuje ona slogany demokraty- od haseł muzułmańskich. Jestem jednak przeko-
otwartym na współpracę, w tym również na in- zacji i spełnienia kryteriów unijnych, aby wpro- nany, że przywódcy AKP to ludzie, którzy chcą
westycje. Specyficzną rolę odgrywa w konflikcie wadzić swobody dla funkcjonowania religii pójść dalej z reformami. Pytanie: czy elektorat
między Izraelem a Palestyną. Podczas ostatniej w życiu politycznym państwa. Gdy AKP po- tego oczekuje.
wojny w Gazie turecki Czerwony Półksiężyc był wstała, jej przywódca, obecny premier Recep
jedyną organizacją, która działała na tym terenie, Tayyip Erdogan, przedstawiał takie hasła, ale Doktor ANDRZEJ ANANICZ był w latach
i to dość skutecznie. odnosił się do wolności indywidualnej. Nigdy 2001–2004 ambasadorem Polski w Turcji.
ROZBIEŻNE INTERESY
Jednocześnie interesy rosyjskie i kazaskie sta-
ją się coraz bardziej rozbieżne. Astanie udaje
Ambicją się stopniowo uniezależniać od eksportu
Nazarbajewa
ropy naftowej przez terytorium Federacji
jest uczynienie
z Kazachstanu Rosyjskiej. Jeszcze w 2006 roku powstał
„trzeciego gracza” ropociąg do Chin, obecnie planowana jest
w Azji jego rozbudowa. Coraz bardziej prawdo-
Środkowej. podobne wydaje się podłączenie się Ka-
zachstanu do rurociągu Baku–Tbilisi–Cey-
han, dające możliwość eksportu ropy na rynki
zachodnie z pominięciem Rosji. Kazachstan jest
FOT. US DOD
też poważnym konkurentem FR na rynku natu-
ralnego uranu. Astana pozostaje istotnym part-
nerem dla państw zachodnich również z punktu
MARCIN KACZMARSKI widzenia operacji w Afganistanie.
Dotychczas Kazachstan jedynie udostępniał
Trzeci gracz
swoją przestrzeń powietrzną krajom zachodnim
prowadzącym operację w ramach ISAF, ale
trwają rozmowy o symbolicznym przynajmniej
zaangażowaniu sił kazaskich (w postaci jednej
O
Zachodu i roli, jak odgrywa w regionie, stała się
pis geopolitycznej sytuacji Azji no szykujące się przejęcie przez Astanę w roku zgoda na jego przewodnictwo w OBWE
Środkowej zazwyczaj wygląda 2010 przewodnictwa w Organizacji Bezpieczeń- w przyszłym roku, chociaż system polityczny
następująco: z jednej strony Rosja stwa i Współpracy w Europie (OBWE), jak w tym kraju pozostaje daleki od demokracji.
i Chiny (które wspólnie usiłują i dążenie do stania się trzecim obok Rosji i Chin Nursułtan Nazarbajew rządzący krajem od za-
ograniczyć obecność innych aktorów ze- rozdającym karty w Azji Środkowej. W jakim rania kazaskiej niepodległości może sprawować
wnętrznych, zwłaszcza Stanów Zjednoczo- stopniu ten obraz, na pierwszy rzut oka równie urząd prezydenta bez ograniczeń liczby kaden-
nych), z drugiej pięć państw regionu, które stereotypowy jak poprzedni, jest prawdziwy? cji, zaś parlament zdominowany jest przez „par-
skazane są na odgrywanie przedmiotowej roli. Bez wątpienia do największych osiągnięć tię władzy”. I chociaż Nursułtan Nazarbajew
Jednak ten stereotypowy obraz, przynajmniej Kazachstanu należy zaliczyć dywersyfikację nie rzuca Rosji bezpośredniego wyzwania, to po-
w przypadku Kazachstanu, bardzo odbiega polityki zagranicznej (za czym nastąpiło zróżni- zycja Kazachstanu względem dawnego centrum
od rzeczywistości. cowanie kierunków eksportu ropy naftowej) staje się coraz mocniejsza. Niewypowiedzianą
oraz relatywną stabilność wewnątrzpolityczną. ambicją Nazarbajewa jest uczynienie z Kazach-
KRAJ POZA KRYTYKĄ To pierwsze znalazło wyraz w nawiązaniu stanu „trzeciego gracza” w regionie Azji Środko-
Dla zachodniego świata eksperckiego i aka- ścisłych relacji z Chinami, USA oraz Unią Eu- wej, mogącego prowadzić dialog polityczny
demickiego Azja Centralna jest przede wszyst- ropejską, jak i poszczególnymi państwami,z za- z Rosją i Chinami na zasadach równości. I trzeba
kim źródłem zagrożeń opisywanych przez hasła chowaniem względnie dobrych relacji z Federa- przyznać, że ma on duże szanse na sukces.
takie, jak fundamentalizm islamski, przemyt cją Rosyjską. Astanie udało się przekonać elity
narkotyków, międzynarodowy terroryzm, pań- rosyjskie, że jej ambicje nie będą realizowane WIZYTÓWKA
stwa upadłe, nielegalne migracje, i tym podob- kosztem stosunków z Moskwą. Kazachstan
ne. Niezależnie od uproszczeń i nieprawdziwo- uczestniczy (przynajmniej to deklaruje) we MARCIN
ści takiego obrazu regionu, pozostaje faktem, że wszystkich najważniejszych przedsięwzięciach KACZMARSKI
Kazachstan się w nim nie pojawia. Wręcz prze- integracyjnych na obszarze poradzieckim, ta- Analityk Ośrodka Studiów
ciwnie – ten kraj środkowoazjatycki jest koja- kich jak Eurazjatycka Współpraca Gospodarcza Wschodnich, pracuje
rzony przede wszystkim ze stabilnością władzy, czy Organizacja Układu o Bezpieczeństwie również w Instytucie Stosunków Międzynaro-
pragmatyczną polityką zagraniczną i daleko się- Zbiorowym. W ostatnich miesiącach państwo to dowych Uniwersytetu Warszawskiego, autor
gającymi aspiracjami. Ich wyrazem jest zarów- poparło rosyjską propozycję wspólnego z Rosją książki „Rosja na rozdrożu”.
P
COM) podaje, że potroiła się ona w ciągu
iękny letni dzień nad Bałty- państw Unii Europejskiej, ale niemal ostatnich pięciu lat – w 2008 roku doszło do
kiem. Morze jest wyjątko- na całej swojej powierzchni. 135 kolizji.
wo spokojne. Nagle do du- Zapewni to SUCBAS (Surveillance Zagrożeniem na morzu może być wszystko:
żego statku, który nieocze- Cooperation Baltic Sea), czyli system łódź motorowa, mały kuter, holownik, a nawet
kiwanie zszedł z kursu, zbliża się mo- wspólnego nadzoru (morski odpo- jacht. Przekonali się o tym Amerykanie, gdy
torówka. Ubrani na czarno mężczyźni wiednik cywilnego systemu kontroli ich niszczyciel USS „Cole” w październiku
przekazują coś załodze. Nie pozostają ruchu lotniczego). Połączy on dotych- 2000 roku w jemeńskim porcie Aden został
jednak niezauważeni. Na monitorach czasowe systemy krajowe w jeden KAŻDEGO DNIA uszkodzony przez cywilny holownik wypeł-
obserwuje ich straż przybrzeżna. Je- wspólny. Każde państwo będzie mo- NA BAŁTYKU niony materiałem wybuchowym, oraz Francu-
den telefon sprawia, że w kierunku gło wybrać swój poziom zaangażo- znajduje się zi, kiedy ich zbiornikowiec „Limburg”, prze-
około trzech
statku ruszają policyjne motorówki wania. Celem projektu jest wymiana tysięcy statków. wożący 400 tysięcy baryłek ropy, został
i śmigłowce. Nie tylko szwedzkie, ale informacji o zagrożeniach na morzu Do 2015 roku uderzony przez zaminowaną motorówkę. Za-
i fińskie. Policjanci wchodzą na sta- i morskich kontrolach granicznych, ruch ma grożeniem mogą być także akty piractwa,
tek, a całą akcję można obserwować a także ochrona środowiska, zapobie- wzrosnąć przemyt i nielegalna imigracja.
dwukrotnie.
w centrach dowodzenia straży przy- ganie przestępczości i poprawa bez-
brzeżnej obu państw. pieczeństwa. WIELKI BRAT PATRZY
Taki film pokazywano na spotka- Pomysł dotyczący nadzorowania ruchu stat-
niu ministrów obrony państw Unii TŁOK NA MORZU ków nie jest nowy. Od lat okolice portów oraz
Europejskiej, które we wrześniu od- Ta ostatnia kwestia nabiera dziś cieśniny obserwują specjaliści ze służby kon-
było się w Göteborgu. Już wkrótce ta- priorytetowego znaczenia, bo Morze troli ruchu statków. Przed dwoma laty Euro-
ki scenariusz kontroli się urzeczywist- Bałtyckie należy do najbardziej zatło- pejska Agencja Obrony (European Defence
ni. Bałtyk będzie chroniony nie tylko czonych akwenów na świecie. Każde- Agency – EDA) zainicjowała prace nad pro-
w granicach wód terytorialnych ośmiu go dnia na jego wodach znajduje się gramami monitorowania akwenów morskich
FOT. US NAVY
Gdzie jest bezpiecznej
Bałtyk będzie chroniony niemal
na całej swojej powierzchni.
FOT. COINTAINER SHIPPING
J ak niebezpieczne
jest nasze morze?
Bezpieczniejsze niż
li). Bezpieczniejsze
niż Zatoka Perska
(w której Unia Euro-
Morze Śródziemne pejska prowadzi ope-
(gdzie NATO prowadzi rację przeciwko pira-
operację antyterrory- tom). Nie na tyle bez-
ZAGROŻENIEM NA MORZU może być wszystko: łódź motorowa, mały kuter, holownik, a nawet jacht. Prze- styczną, a okręty so- pieczne jednak, by
konali się o tym Francuzi, kiedy ich zbiornikowiec „Limburg”, przewożący 400 tysięcy baryłek ropy, został jusznicze są zmuszo- można było zrezygno-
uderzony przez zaminowaną motorówkę. ne do ciągłych patro- wać z nadzoru.
– Maritime Surveillance (MARSUR). Kon- SUCBAS zaczął się od współpracy fińsko- łe Morze Bałtyckie. W SUCBAS nie uczestni-
centrują się one na integracji narodowych sie- -szwedzkiej, rozszerzonej potem o inne pań- czy Rosja, która początkowo w ogóle nie była
ci nadzoru obszarów morskich i odpowiadają- stwa. Polska dołączyła pod koniec września. zainteresowana współpracą, ale istnieje szan-
cych im programów unijnych na potrzeby cy- Z naszej strony w pracach biorą udział przed- sa, że zmieni ona zdanie.
wilne i wojskowe. W tę inicjatywę świetnie stawiciele Dowództwa Marynarki Wojennej.
wpisuje się SUCBAS. Do systemu przystępujemy PIĘTNAŚCIE PRIORYTETÓW
Obejmuje on różne formy
monitorowania przestrzeni
Sprawny system w dwóch etapach. Najpierw
będziemy informować so-
Wpisuje się SUCBAS w szerszą unijną strate-
gię dla regionu Morza Bałtyckiego, zainicjowaną
morskiej. Wykorzystać tu
można kamery, radary, patro-
wymiany juszników o tym, co dzieje
się w naszym akwenie – za
w 2007 roku przez Komisję Europejską. Obej-
muje ona 80 projektów służących rozwiązaniu
le lotnicze wykonywane przez informacji jest pomocą e-maili lub telefo- piętnastu połączonych ze sobą priorytetowych
straże graniczne, siły zbrojne
oraz system straży obywatel- podstawą nicznie. Potem dojdzie do te-
go także obraz. Wyznaczony
kwestii. Projekty te zakładają lepszą ochronę
środowiska, promowanie przedsiębiorczości,
skiej (osoby prywatne dyspo-
nujące małymi samolotami,
bezpieczeństwa zostanie narodowy punkt
kontaktowy, wymieniający
poprawę połączeń transportowych oraz promo-
wanie bezpieczeństwa, na przykład poprzez
które przekazują raporty), na morzu informacje z punktami kon- skuteczniejsze działanie w razie wypadków.
a także informacje o statkach taktowymi pozostałych Współpraca odbywa się na poziomie euro-
na Bałtyku zbierane od służby celnej i straży uczestników, będziemy też brać udział w pra- pejskim, krajowym i regionalnym. Jednak dzia-
granicznej. cach rady sterującej i grupy kontaktowej. Za- łania są nieskoordynowane, a poszczególne
„Współpraca międzynarodowa na Morzu kres przekazywanych informacji będzie zależeć sektory – rybołówstwo, bezpieczeństwo mor-
Bałtyckim jest dobrą okazją do integracji wyłącznie od nas. Nie bez znaczenia jest to, że skie czy kontrola graniczna – podlegają wła-
wszystkich systemów cywilnych i wojsko- nasze początkowe uczestnictwo w SUCBAS nie snym systemom nadzoru. Zapewnienie bezpie-
wych, które służą obserwacji morza”, mówi pociąga za sobą żadnych kosztów. czeństwa na Morzu Bałtyckim mogłoby być
Marcin Kaźmierski, dyrektor Departamentu Przystąpienie Polski do tego programu spra- skuteczniejsze, gdyby systemy nadzoru poko-
Polityki Bezpieczeństwa Międzynarodowego wiło, że obserwacją objęte zostanie niemal ca- nały granice państwowe, a także między po-
MON. „Program SUCBAS sprzyja też współ- szczególnymi sektorami. Dlatego potrzebna jest
pracy służb ratowniczych”. Morze, nasze morze sprawna wymiana informacji.
Autorzy planu ujętego w strategii UE propo-
TERAZ POLSKA
Budowa oraz integracja cywilnych i wojsko-
wych systemów monitorowania Bałtyku to je-
P rzeważająca część liczącego 8 tysięcy
kilometrów wybrzeża Bałtyku leży w gra-
nicach ośmiu państw członkowskich UE.
nują koordynację działań w walce z przestęp-
czością przez zintegrowanie istniejących orga-
nizacji i promowanie współpracy między nimi.
den z priorytetów szwedzkiej prezydencji Zlewisko akwenu zamieszkuje ponad 140 Zakłada się też utworzenie zintegrowanej sieci
w UE w tym półroczu. Potem pałeczkę przej- milionów ludzi. O ożywionej wymianie han- systemów sprawozdawczości i nadzoru, obejmu-
mą podczas swego przewodnictwa inne pań- dlowej świadczy 70 tysięcy statków wpływa- jącej działania na morzu, w tym bezpieczeństwo,
stwa członkowskie z regionu bałtyckiego: naj- jących rocznie przez cieśniny. Do tego nale- ochronę środowiska morskiego, kontrolę rybo-
pierw Polska – w 2011 roku, a następnie Da- ży doliczyć flotę łowiącą na Bałtyku w ciągu łówstwa, służby celne, kontrolę granic i egze-
nia i Litwa – w 2012 i 2013 roku. całego roku. kwowanie przestrzegania przepisów.
Żołnierze
przeciw strażnikom
J
eszcze w salach irańskich są- Teheran niejako automatycznie Iranu. Wszak co do tego, że wydarzenia w Sar-
dów słychać pogłos wyroków zrzucił odpowiedzialność na Amery- baz stabilizacji nie służą, wątpliwości nie ma.
śmierci za ostatnie zamieszki kanów i Brytyjczyków, którzy w ofi- O odpowiedź jednoznaczną będzie trudno, choć
powyborcze, a już w mieście cjalnej polityce i ideologii Iranu od- są przesłanki, by w taki zamiar wątpić. W sto-
Sarbaz rozległ się huk, który powiedzialni są za wszelkie zło tego sunkach Zachodu z Iranem od dawna głównym
może odbić się echem w postaci po- świata, zwłaszcza spotykające maho- problemem jest irański program nuklearny. Od
tężnego efektu politycznego. Niewiel- metan. Oczywiście razem z Izraelem. pewnego czasu, a dokładnie od początku pre-
ka grupa bojowa Jundallah (Żołnierze Skoro nie ma żadnych dowodów zydentury Baracka Obamy, pojawiają się
Boga), licząca trochę ponad tysiąc lu- – pozostają domysły. Przede wszyst- w tym trudnym dialogu zachęcające sygnały
dzi, zorganizowała samobójczy za- kim próba odpowiedzi na pytanie, czy ze strony Teheranu. Destabilizacja skutkowa-
mach, którego ofiarami padło sześciu Waszyngtonowi i Londynowi zależy łaby raczej umocnieniem stanowiska rządu niż
oficerów wysokiej rangi, w tym praw- teraz na destabilizacji zwiększeniem jego skłonności do
dopodobnie dwóch generałów. Łącz- kompromisu.
na liczba ofiar to ponad 35 zabitych Na zamach w pro-
i co najmniej drugie tyle ran- wincjach Sistan i Be-
nych. Jundallah, mianujący ludżystan mułłowie
się obrońcami sunnitów i Strażnicy Rewolucji bez
w szyickim Iranie, uwa- wątpienia odpowiedzą inten-
żani są także za zbrojną sywnym polowaniem na Żołnierzy
siłę karteli narkotyko- Boga. Nie przyczyni się to do spadku
wych, nie tylko regional- napięcia. I to może być, obok osobistego,
nych, ale przede wszystkim rzeczywisty powód ataku Żołnierzy Boga
z granicznego Afganistanu na Strażników. Jeśli są zbrojną siłą nie tyl-
i Pakistanu. Stamtąd też ko karteli narkotykowych, ale także mają
mają płynąć dlań broń powiązania z talibami i Al-Kaidą, o co się
i pieniądze. ich podejrzewa, to muszą zwalczać wszel-
Jundallah od dawna kie próby dialogu z Zachodem.
jest w konflikcie ze Zamach w Sarbazie nie przyczynia się
Strażnikami Rewolucji do poprawy sytuacji w regionie. Ani
Islamskiej, elitarnym w Pakistanie, ani w Afganistanie nie wi-
i potężnym elementem dać jakichkolwiek pozytywnych sygna-
irańskiej armii – zbrojnym łów. Zwiększenie liczebności wojsk państw
ramieniem prezydenta Zachodu biorących udział w operacji
Ahmadineżada i rządzą- w Afganistanie jest raczej świadectwem
cych Iranem mułłów. Na- braku pomysłu na rozwiązanie problemu.
pięcie wzrosło po schwyta- I jeśli takie rozwiązanie w ogóle istnieje, to
niu przez Strażników brata znaleźć je można raczej w salach konfe-
dowódcy Żołnierzy Boga. rencyjnych niż na polach bitew, gdzie kró-
Czy to właśnie było przyczyną lują przede wszystkim Strażnicy, Żołnierze
zamachu? Boga i im podobni.
JAPONIA
Wycofanie zbiornikowców
US NAVY
MINISTER OBRONY TOSHIMI KITAZAWA poinformował 15 października, że w styczniu Japonia wycofa z Oceanu Indyjskiego dwa okręty, zaopatrują-
ce w paliwo wojska dowodzonej przez USA międzynarodowej koalicji w Afganistanie. Misja ta trwa od końca 2001 roku. Rządząca Partia Demokra-
tyczna zapowiadała przed wyborami parlamentarnymi, że nie przedłuży wygasającego w styczniu mandatu okrętów. Nowy premier Yukio Hatoyama
wyraził gotowość podjęcia przez Japonię niemilitarnych działań na rzecz wsparcia misji afgańskiej. (W)
Trzy opcje
dziernika międzynaro- w stosunkach kobiety i dzieci
dowe ćwiczenia lotni- Izraela i Turcji stała w Strefie Gazy. Izrael
cze „Anatolia Eagle”, się kwestia zaprotestował też prze-
w których miały uczest- palestyńska. ciwko dokumentowi AFGANISTAN. Dowódca wojsk sięcy żołnierzy. W wersji maksy-
niczyć państwa NATO. „Separacja: Palestyna USA i koalicji w Afganistanie ge- malnej byłoby ich aż 80 tysięcy.
Gdy Turcy cofnęli zaproszenie – Miłość i Wojna”. Warto pa- nerał Stanley McChrystal uważa, Ponoć dosłanie połowy tego
do udziału w nich Izraelowi, zrezy- miętać, że politycy tureccy kryty- że problemem tego kraju jest nie McChrystal uznaje za najwła-
gnowały zeń USA. Zadowolenia kowali izraelską operację militarną tylko rebelia talibów, ale również ściwsze rozwiązanie. Tymczasem
z decyzji Turków nie kryje Syria, w Strefie Gazy na początku tego korupcja w afgańskim rządzie. dziennik „Washington Post” zwró-
której stosunki z Ankarą się ocie- roku. Antytureckie nastroje poja- Według anonimowych źródeł w cił uwagę, że do Afganistanu udaje
pliły. Izrael natomiast był zaniepo- wiły się też w Izraelu, czego prze- Departamencie Obrony i Białym się więcej żołnierzy niż oficjalne
kojony turecko-syryjskimi manew- jawem są wezwania do bojkotu tu- Domu, generał miał też przedsta- 21 tysięcy. Według gazety, to tylko
rami w końcu kwietnia tego roku. reckich towarów. (wrt) wić w swym raporcie trzy opcje komponent bojowy, a dochodzi do
Nastąpiło też zacieśnienie kontak- wzmocnienia wojsk w Afganista- tego jeszcze 13 tysięcy w jednost-
tów Ankary z Irakiem. Oznacza to Więcej na temat Turcji nie. Za minimum uważa 10–15 ty- kach wsparcia. (w)
czytaj na stronie 46.
Nowe bazy
Krytyka misji Masakra BUŁGARIA. W bułgarskich
z punktu widzenia strategicznego. mobójca wysadził się podczas dla 1600 wojskowych za blisko
Eksperci z tego ośrodka analitycz- spotkania wysokich dowódców 50 milionów dolarów w sąsied-
nego stwierdzili, że rozwiązania ze starszyzną plemienną, na któ- niej Rumunii będzie gotowa jesz-
kopiowane z operacji w Bośni rym rozmawiano o pojednaniu cze w tym roku. Dowódca Połą-
i Hercegowinie zupełnie nie przy- wysyła tylko policjantów oraz ma między zamieszkującymi ten re- czonych Sił Zadaniowych
stają do warunków w innych czę- problemy z planowaniem i koor- gion Iranu szyitami i sunnitami. Wschód pułkownik Gary Russ
ściach świata. Skuteczności misji dynacją. Niemniej jednak, wysy- Do jego przeprowadzenia przy- powiedział amerykańskiej gaze-
nie sprzyjają też spory pomiędzy łając 151 ze 341 zadeklarowanych znali się sunniccy rebelianci cie wojskowej „Stars and Stri-
instytucjami unijnymi. W raporcie osób, co daje 44 procent, wypada z ugrupowania Jundallah (Żoł- pes”, że bazy będą własnością
skrytykowano także państwa człon- dobrze na tle innych państw. nierze Boga). Wśród zabitych by- Bułgarii i Rumunii. Mają być wy-
kowskie wspólnoty, że nie wywią- Mimo to Polskę zaliczono do gru- ło co najmniej pięciu wysokich korzystywane wspólnie przez
zują się ze swych deklaracji co do py „agnostyków” – państw, które rangą oficerów KSRI. Zginęli za- wojska Stanów Zjednoczonych
liczby wysyłanego personelu. Pol- nie są przekonane, że misje cy- stępca dowódcy sił lądowych tej i państw gospodarzy.
sce wytknięto, że na misje cywilne wilne mają wartość. (ww) elitarnej formacji generał bryga-
dy Noor Ali Shooshtari i dowód-
ca KSRI w prowincji brygadier Testy rakietowe
Ochotników w bród Rajab Ali Mohammadzadeh,
a także dowódcy z Iranshahr
KOREA PÓŁNOCNA. W ubie-
głym tygodniu Korea Północna
USA. W zakończonym 30 wrze- liczba ochotników spośród Afro- i Sarbaz oraz Brygady Amiral- ponownie przeprowadziła próby
śnia roku budżetowym po raz amerykanów. Pentagon podał, że mo’menin. rakietowe. Tym razem z poligonu
pierwszy od czasu profesjonalizacji najwięcej osób zgłosiło się do służ- Władze Iranu zasugerowały, że Musudan-Ri na północno-
amerykańskie siły zbrojne, w tym by w wojskach lądowych, do któ- inspiratorami zamachu były Stany -wschodnim wybrzeżu w kierunku
wojska lądowe, osiągnęły wszyst- rych zamiast 65 tysięcy planowa- Zjednoczone oraz Wielka Bryta- południowym wystrzelono pięć
kie swoje założenia rekrutacyjne nych rekrutów przyjęto ponad nia i zagroziły im odwetem, choć pocisków krótkiego zasięgu. Poja-
– tak pod względem liczebności, 70 tysięcy. Amerykańskie media Waszyngton i Londyn potępiły ten wiły się nieoficjalne informacje,
jak i kwalifikacji ochotników. Przy- zauważyły jednak, że ubiegłorocz- akt terroru. Prezydent Mahmud że testy rakietowe Phenianu
jęto prawie 167 tysięcy osób, prze- ny poziom rekrutacji w tym rodzaju Ahmadineżad wysunął oskarże- wprowadziły w konsternację rosyj-
kraczając plan rekrutacyjny o trzy sił zbrojnych był niższy o 15 tysięcy nie pod adresem sąsiedniego Paki- skie ministerstwo spraw zagra-
procent. Bez zmian utrzymała się niż w latach poprzednich. (wr) stanu. (ww) nicznych. (Ted)
ROMAN
KUŹNIAR
Matki na wojnie
Z
obaczyłem niedawno Nie może być tak, że na „naszej” Takim jak Józef Beck, który mówił, że „my
na zdjęciu, które było wojnie jedna matka zabija inną matkę w Polsce, nie znamy pokoju za wszelką cenę”.
ilustracją jakiegoś i jej dziecko. Cytowany z tej okazji Uważam, że nie może być także zwycięstw za
artykułu o wojnie przez gazetę Afgańczyk mówił: wszelką cenę. Nie powinniśmy dążyć do zwy-
w Afganistanie, kilka „Przeszukiwania domów, zabijanie cięstwa za wszelką cenę, bo teraz płacą ją Af-
amerykańskich żołnierek. Były oraz bicie cywilów stało się dla nas gańczycy, ale w przyszłości będziemy musieli
zmęczone i siedziały lub leżały na codziennością (daily business)”. to zrobić także my.
ziemi. Broń też była na ziemi, Przytaczane są także słowa pewnego Zastanawia mnie, jak to jest: Predatory oraz
a niektóre karabiny oparte o ściany amerykańskiego pułkownika, pra- Herkulesy i F-16 w powietrzu, pojazdy opan-
schronu. Jedna kobieta stała, obser- sowca lokalnych sił USA i NATO: cerzone na ziemi, stale rosnąca liczba żołnie-
wując okolicę. Kilka miesięcy „Afganistan jest nadal niebezpiecz- rzy, wśród których nie brakuje także kobiet,
wcześniej widziałem w telewizji nym miejscem i bardzo nam przykro, i nie możemy tej wojny wygrać. I nikt nie za-
film o amerykańskich matkach bio- kiedy giną afgańscy cywile”. Pomy- daje sobie pytania: dlaczego? A może właśnie
rących udział w tej wojnie w odle- ślałem, że chyba żartuje. Cynizm nie dlatego, że chcemy ją wygrać za wszelką cenę.
głym kraju. Zostawiają swoje dzie- do przyjęcia. Giną w operacjach mat- Może błąd leży w naszym myśleniu o tej woj-
ci i później wracają do nich odmie- ki z dziećmi, a jemu jest przykro, ale nie? Siłą rażenia, zdolnością zabijania, liczbą
nione przez wojnę, w której strzelały uważa, że nie może być inaczej, bo żołnierzy, sprzętu i pieniędzy przewyższamy
i zapewne do nich strzelano. Była w Afganistanie jest nadal niebez- Afgańczyków wielokrotnie. I mimo to nie
w tym filmie mowa o tym, jak trud- piecznie. Notabene żołnierze amery- udaje się tej wojny wygrać. A czy nie jest tak
no jest kobietom ponownie wejść kańscy w Iraku przyznawali, że nie- dlatego, że sposób, w jaki Amerykanie
w rolę matek, żon. Przypomniałem rzadko zdarzało się im strzelać do i NATO ją prowadzą, powoduje, że tracimy
sobie wtedy stwierdzenie nowego irackich dzieci, gdy te przenosiły przewagę moralną, a zyskuje ją nasz przeciw-
sekretarza generalnego NATO przez ulicę jakieś przedmioty, które nik? Kto by chciał lekceważyć ten czynnik
Andersa Fogha Rassmusena, że mogły się przydać rebeliantom. w walce, niech poczyta o podobnych wojnach
sojusz jest w Afganistanie między Nie, proszę państwa, matki nie po- w przeszłości.
innymi po to, aby bronić praw af- winny brać udziału w takiej wojnie
gańskich kobiet. Pomyślałem, że i nie powinny zabijać innych matek
może powinien także wziąć pod i ich dzieci. Wizerunek „Heli trakto-
uwagę prawa kobiet amerykańskich. rzystki” mógł być co najwyżej
W „International Herald Tribune” śmieszny, a wizerunek matki, która
opublikowano artykuł, w którym au- zabija inną matkę i jej dziecko jest
tor napisał między innymi, że w wy- zwyczajnie nie do przyjęcia. Zwłasz-
mianie ognia pomiędzy żołnierzami cza jeśli to czyni nie w obronie włas-
koalicji a powstańcami zginęło kilku nej czy w obronie swojej ziemi. Ktoś
bojowników oraz kobieta i jej dzie-
cko. Z czyich rąk mogła zginąć ta
powie – zbytni konserwatyzm. Pro-
szę bardzo. Pozostanę jednak przy
NIE MOŻE BYĆ ZWYCIĘSTW
matka ze swoim dzieckiem? Nie swoim. Będę konserwatystą. ZA WSZELKĄ CENĘ
można wykluczyć, że z rąk innej
matki, której dziecko zostało bez-
pieczne w Ameryce. „Gdzie jest
Rassmusen?”, pomyśla-
łem znowu.
Wojny
z przyszłości
Czy nastanie epoka konfliktów znajdujących szybkie
rozstrzygnięcie przy minimalnej ilości ofiar?
FOT. WIRED
Wojny z przyszłości
T
rudno przewidzieć przy- dzić, że wojny nie stają się coraz bar- ku i Afganistanie. Teza ta znajduje potwier-
szłość wojny ze względu dziej humanitarne. Która z przedsta- dzenie w statystykach Departamentu Badań
na dychotomiczny charak- wionych koncepcji okaże się domi- nad Pokojem i Konfliktem przy Uniwersyte-
ter tego zjawiska. Jeśli nująca? cie w Uppsali, które wykazują wyraźny
przyjrzeć się pierwszej wojnie w rejo- wzrost znaczenia konfliktów wewnętrznych
nie Zatoki Perskiej oraz interwencji WOJSKO POLICYJNE po zakończeniu II wojny światowej.
sojuszu północnoatlantyckiego w Ko- Globalny konflikt symetryczny jest Często wybuchają one z pobudek o cha-
sowie, to jawi nam się obraz szyb- mało prawdopodobny. Stany Zjedno- rakterze politycznym – aspiracji separatystycz-
kiego, precyzyjnego i humanitarne- czone i Europę Zachodnią mimo CZY nych, dążenia do przejęcia władzy lub chęci
go starcia, zdominowanego przez no- sprzeczności niektórych interesów W PRZYSZŁOŚCI zmiany systemu sprawowania rządów. Wsku-
woczesną technologię, która stopnio- łączy sojusz północnoatlantycki, któ- może dojść tek wyniszczających działań zbrojnych de-
do rewolucji
wo wypiera człowieka z pola walki. ry wyklucza wojnę między nimi. Za informacyjnej strukcji ulegają struktury państwowe. Cel po-
Interwencja w Iraku od 2003 roku to naturalnymi rywalami USA oraz w sprawach czątkowo definiowany w kategoriach politycz-
oraz operacja NATO w Afganistanie pretendentami do zdobycia miana su- wojskowych, nych ulega zatarciu, ale wojna trwa dalej.
trwająca od 2001 roku obaliły kon- permocarstwa wydają się Federacja podobnej do tej, Ann Hironaka z Wydziału Socjologii Uni-
która zmieniła
cepcję wojny przyszłości jako całko- Rosyjska i Chińska Republika Ludo- oblicze wojny wersytetu Kalifornijskiego wyliczyła, że
wicie skomputeryzowanej i błyska- wa. Państwa te posiadają broń nuklear- pod koniec średnia długość trwania wojen domowych to-
wicznej. Oba konflikty charaktery- ną, która gwarantuje efekt wzajemne- XX wieku? czących się w drugiej połowie XX wieku wy-
zuje raczej asymetria, przewlekłość go odstraszania. Prawdopodobieństwo, nosi około czterech lat, ale jak sama zauwa-
działań oraz dyfuzja przemocy niż że ewentualne starcie doprowadziłby ża, niektóre z nich mogą ciągnąć się dekada-
szybkość i precyzja. do zagłady adwersarzy, skutecznie mi. Historia najnowsza Angoli, Birmy i Su-
Obraz współczesnej wojny wydaje minimalizuje zagrożenie wybuchem danu została zdominowana przez wewnętrzne
się jeszcze mroczniejszy, jeśli anali- konfliktu między nimi. konflikty, które trwają nieprzerwanie od
zie poddać krwawe konflikty tlące Dlatego możemy przypuszczać, że momentu uzyskania przez te państwa niepod-
się od dziesięcioleci na kontynencie pierwsza połowa XXI wieku będzie ległości.
afrykańskim. Towarzysząca im prze- zdominowana przez konflikty o cha- Kolejne pokolenia wychowują się w stanie
moc seksualna, grabieże i mordy na rakterze asymetrycznym z udziałem wojny i poczuciu permanentnego zagrożenia.
cywilach oraz ofiary liczone w mi- aktorów pozapaństwowych, czyli po- Nie znają innego świata ani pojęcia pokoju
lionach zabitych i rannych każą są- dobne do tych, które toczą się w Ira- i zostają wciągnięte w tryby machiny prze-
ILUZORYCZNA PRZEWAGA
Choć cytat pochodzi z filmu opowiadające-
go głównie o zmaganiach z terroryzmem mo-
tywowanym religijnie, to oddaje również cha-
rakter większości współczesnych konfliktów
FOT. US ARMY
Madziarska epopeja
prosili o ratunek. Okazało się, że niedaleko
doszło do strzelaniny i partyzanci zabili kil-
ku Niemców. Wieś była przekonana, że cze-
ka ją pacyfikacja. „Byłem przerażony
i chciałem odmówić, ale nasz porucznik bez
Formalnie był niemieckim sojusznikiem, wahania kazał rozstawić karabiny maszyno-
we”. O trzeciej nad ranem usłyszeli nadjeż-
ale współpracował z Armią Krajową i wywoził dżające ciężarówki. Niemcy, których powi-
ludność cywilną z płonącej Warszawy. tał ostrzał z karabinu, w panice zarządzili
odwrót. Na szczęście w porannej mgle nie
P
było widać, kto strzela.
o czterech latach neutral- nym zaufaniem poprosił o pomoc.
ności Niemcy w jeden dzień Mieli rannych, których nie mogli DO POLSKI ŁUNA NAD WARSZAWĄ
zajęli Budapeszt”, wspomi- już leczyć w lesie. wysłano Oddział Eleka był jednym z ostatnich,
najlepsze
na Ákos Engelmayer, były „Zabraliśmy ich do niemieckiego oddziały, między który przedostał się 31 lipca mostem Kier-
ambasador Republiki Węgierskiej szpitala. Lekarz powiedział, że póki innymi huzarów, bedzia na drugą stronę Wisły. Skierowano
w Polsce. Był marzec 1944 roku. są chorzy, będą traktowani jak pa- aby szukali ich na przedmieście i do połowy sierpnia
27-letni István Elek dostał wezwanie cjenci, ale kiedy wydobrzeją, trafią kryjówek stacjonowali w Babicach. „Pamiętam
partyzantów.
do wojska. Jak tłumaczy Engelmayer, do obozu jenieckiego”. Na szczę- wstrząs, jaki przeżyłem, widząc łunę ognia
do Polski wysłano najlepsze oddzia- ście, gdy tylko ranni doszli do zdro- nad walczącą Warszawą”.
ły, między innymi huzarów, aby na wia, lekarz wezwał Węgrów, żeby Jak podkreśla Engelmayer, także w cza-
prypeckich moczarach wspomagali ich odebrali, a oni oczywiście wy- sie powstania Węgrzy byli neutralni i nie
Niemców i szukali kryjówek party- puścili Polaków. W zamian za to walczyli z Polakami. Pewnego dni zatrzy-
zantów. „Po tych bagnach tylko koń partyzanci nauczyli ich, jak unikać mali natomiast własowców. „Na wozie,
mógł przejść”. min. wśród łupów, wieźli ludzkie palce z pier-
W połowie lata węgierskich huza- ścionkami i obrączkami”, opowiada Elek.
STRZAŁY WE MGLE rów wysłano w kierunku polskiej Własowcy zostali aresztowani, a następnego
Dla Istvána Eleka zaczęła się stolicy. „Niemcom nie podobała się dnia do Węgrów przyjechał niemiecki oficer
wojna: „Na szczęście, Polacy, mimo nasza fraternizacja z Polakami, więc z żądaniem ich wypuszczenia. Dowódca od-
że byliśmy sprzymierzeńcami Niem- przestali nam wydawać żywność, li- mówił i kilkanaście minut później niemiec-
ców, traktowali nas zupełnie ina- cząc, że głodni będziemy rabować kie pociski zniszczyły willę, w której prze-
czej”. Wspomina, jak odnalazł ich miejscową ludność i skończy się na- bywali węgierscy żołnierze – zginęło pięt-
uzbrojony patrol partyzancki i z peł- sza przyjaźń”. Plan się nie powiódł, nastu z nich.
Reporterski sznyt
w cieśninie Malakka,
KSIĄŻKA która oddziela indonezyjską Sumatrę od Półwy-
spu Malajskiego. Dzięki książce Adama W.
Jelonka i Ewy Trojnar możemy bliżej poznać
Dajmy się zabrać w podróż po Azji. ten niezwykły kraj.
Terytorium Malezji to dwie części oddzielone
Tak zwanych boat people trudno oszacować. z tlenem, ale bez złączki i rurki, żeby go po- od siebie Morzem Południowochińskim: obej-
Policzyć dają się natomiast anonimowe zwłoki dać. Dziecko umarło. Sanitariusze i rodzice muje północną część wyspy Borneo i południo-
wyrzucane przez wodę u brzegów Malezji. Ofia- wymienili niskie ukłony, przepraszając na wą Półwyspu Malajskiego. Nic zatem dziwne-
ry rewolucji i wojen. Bardziej lub mniej krwa- zmianę: pierwsi za to, że kazali na siebie cze- go, że jej liczące ponad 27 milionów społeczeń-
wych przewrotów, które dokonywały się w Azji kać, drudzy – że wezwali ich nadaremno…”. stwo jest bardzo zróżnicowane pod względem
tak często, jak na żadnym innym kontynencie. etnicznym i religijnym.
Wielką zaletą włoskiego reportera jest to, że pi- Pierwsza organizacja o charakterze państwo-
sze z pozycji nie tylko obserwatora, ale wym na terenie współczesnej Malezji powstała
i uczestnika wydarzeń. Poznajemy Azję w XIV wieku w Malakce. W XV i XVI wieku na-
krwawą, dziką, brudną, a jednocze- stała fala wielkich odkryć geograficznych, któ-
śnie magiczną, gdzie zaściankowe ra nie ominęła i tego regionu świata. W 1509
zabobony mieszają się z twardą roku do Malakki dotarła ekspedycja portugal-
polityką. ska, której uczestnicy chcieli nawiązać kon-
„Według mieszkańców Kam- takty handlowe z miejscowym sułtanem.
bodży (może dlatego, że od Pomimo wielu prób, Portugalia nie zdoby-
wieków są rolnikami), naj- ła kontroli nad Malajami, co w XVII wieku
większe nieszczęścia przy- udało się Holendrom. Dwa wieki później
chodzą z nieba. Sam Lon największe wpływy w tym regionie mieli
Nol wierzy w to, co powie- Brytyjczycy, którzy wycofali się stamtąd
dział mu jeden z bonzów, dopiero w 1957 roku (z przerwą na japoń-
czyli że «z nieba przyjdzie ską okupację w czasie II wojny światowej).
jego koniec». A zatem Wówczas Federacja Malajska ogłosiła nie-
marszałek opuszcza swój podległość.
pałac wyłącznie w asyście W tym stosunkowo młodym państwie central-
dwóch baterii artylerii prze- nie wdrażano plany rozwojowe. Pierwsze prze-
ciwlotniczej”. budzenie „tygrysa” nastąpiło w latach osiem-
Terzani wyłania się z kart książki jako dziesiątych. Postkolonialny, nękany konfliktami
znawca i wielki miłośnik Azji. Przybliża czytel- wewnętrznymi kraj zaczął odnosić pierwsze
nikom odległą i niezrozumiałą z reguły kulturę. sukcesy gospodarcze, ponieważ rząd postawił
Sam także daje się zaskakiwać, a często nawet „W Azji” to zbiór reportaży pisanych przez na handel i rozwój przemysłu. Teraz jest jed-
zaszokować mentalnością, podejściem do życia trzydzieści lat. Zaczęło się od Chin. Autor nym z dynamiczniej rozwijających się państw
mieszkańców azjatyckiego kontynentu. W japoń- pojechał tam, żeby zobaczyć na własne azjatyckich. (AWIS)
skim reportażu czytamy: „Jednemu ze sprzedaw- oczy, czym jest maoizm. Został znacznie
ców, których szkolę, właśnie umarło maleńkie dłużej. (KP) Adam W. Jelonek, Ewa Trojnar,
dziecko. Odwróciło się w kołysce i przydusiło po- Tiziano Terzani, „W Azji”, „Malezja”, Wydawnictwo Trio 2009.
duszką. Wezwano karetkę, która przyjechała Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009 „Call of Juarez: Więzy krwi”, Techland 2009
A świstak zawija…
M
ija właśnie 292. dzień tego zą jedynie odwieczny rytm przyrody jest istotny pienie społeczeństwu willi w Kazimierzu to po-
roku. Biorąc pod uwagę in- dla naszego bytu, reszta śladu nie zostawia. Kto wód do wzburzeń, czy do zachwytu? Czy moż-
tensywność niedawnych wy- dziś potrafi wymienić wydarzenia wstrząsające na potępiać negocjatorów zaaferowanych
darzeń, dla ułatwienia i pod- nami przez ostatnie dwa tygodnie. Czy była to sprzedawaniem stoczni Katarczykom i oskar-
niesienia temperatury nazy- afera hazardowa, czy stoczniowa, przecieko- żać ich o nieudolność, jeśli dzięki nim stocz-
wanych umownie aferami, mamy już za sobą wa, podsłuchowa, rafineryjna czy jakaś inna. nie te, choć już nie pracują, nie budują i nie
(statystycznie rzecz biorąc) aferę numer 42 i lada Jedno jest pewne – w produkcję afer, która wy- wodują, po raz pierwszy od lat zarobiły 40 mi-
dzień należy się spodziewać eksplozji afery nu- dawała się być domeną polityków, wkroczyły in- lionów dolarów, które zostawili im niedoszli
mer 43, a tuż po niej afery o symbolicznym nu- ne czynniki. właściciele? O co chodzi w aferze przecieko-
merze 44. Czynnikiem takim jest z pewnością natura. To wej? Mimo burzy medialnej do dziś nie wia-
Kilkanaście dni temu wymieniłem kilka afer, właśnie moje ulubione siły przyrody sprawiły, że domo dokładnie, co, komu i do kogo wycie-
którymi media zaprzątały uwagę odbiorców. zamiast dyskutować o tym czy innym polityku, kło. Poszukiwany też jest fachowiec, który
Cieszę się, że nawet mi się to udało, gdyż dziś cały kraj obserwował październikowy test zimo- wyjaśni zdezorientowanemu społeczeństwu,
tylko obdarzeni niezwykłą pamięcią mogą przy- wy. To, że w październiku można było jeździć na czy to prawda, że wszyscy wszystkich podsłu-
pomnieć sobie i bliźnim, cóż takiego nas nie tak nartach, pozostanie na dłużej w naszej pamięci chują? Może ktoś odpowie na coraz częściej
dawno ekscytowało, a nawet rozsierdzało. Zgod- niż to, kto, jak, kiedy, z kim, za ile, dlaczego i co
pojawiające się pytanie: czy temu, któremu się
nie z moją ówczesną progno- powiedział. Atak zimy każdy widział i wie, na udowodni, że nie jest podsłuchiwany, przysłu-
czym to polega. Nadmiernie skomplikowa- guje prawo odwołania się od decyzji pozba-
ny charakter afer powoduje natomiast, wienia podsłuchu? Może któryś z ekspertów
że słuchacze-widzowie-czytelnicy wyjaśni społeczeństwu, czy ujawnienie faktu
nie są w stanie zrozumieć i potę-
niepodsłuchiwania to próba skompromitowa-
pić, a ci, którzy o aferach piszą
nia polityka, czy też intryga mająca na celu
i opowiadają, też mają kłopo-
zdyskredytowanie politycznej osoby w oczach
ty z pojęciem porządku rze-
wyborców.
czy. Jak bowiem zrozu- Na rozwikłanie czeka też kwestia podstawo-
mieć aferę korupcyjną, wa: czy afera jest aferą, a jak nie jest, to czym
w której nikt nikomu
jest? Czy mamy do czynienia ze szwindlem,
niczego nie wrę-
szalbierstwem, nieuczciwością, czy też obserwu-
czył, jeśli nie
jemy proces powracania do francuskiego zna-
liczyć wsa-
czenia tego słowa.
dzania kituIm więcej afer się ujawnia, tym więcej pytań
przez jed-
się pojawia. Powoli tracą one swą moc przycią-
ną afera-
gania widzów przed ekrany, słuchaczy do radio-
tis perso-
odbiorników i czytelników do czytanek. Zapano-
nae drugiej
wała galopująca inflacja aferalna. Efektem nad-
takiej personie?
miernej podaży takich wydarzeń jest stępienie
Czy tanie ku-
wrażliwości czytelników-widzów-słuchaczy.
Być może, by ich przed ekrany przyciągnąć,
trzeba będzie podać wiadomość
o tym, że ktoś gdzieś pogryzł psa,
że na Podlasiu urodziło się cie-
Czy afera lę o dwóch głowach, działko-
jest aferą, a jak nie jest, wicz spod Radomia wyhodo-
wał dynię wielkości domku
to czym jest? jednorodzinnego, a w Szwaj-
carii świstaki nadal zawijają,
co mają zawinąć.