Na obcym Nie jesteśmy Instytucje

żołdzie strona 8 detektywami strona 16 bez woli strona 43

w w w . p o l s k a - z b r o j n a . p l
T Y G O D N I K

NR 47 (669) 22 listopada 2009 Cena 3 zł (w tym 7% VAT) INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523

Wojenne
werble strona 50
Pophistoria
strona 57
Komiksy, animacje, graffiti, rockowe przeboje.
To tylko niektóre nowe formy opowiadania o polskich dziejach.

KOŁOBRZEG, 2009 ROK
I D E O L O
We wrotach Europy
Tamtej jesieni 1997 roku
w Paryżu byłem bezwzględny.
K
ażdego ranka dzwoniłem do Ma-
isons-Laffitte z pytaniem: „Czy zdro-
wie Redaktora polepszyło się na tyle,
by mógł mnie przyjąć?”. Zofia Hertzowa od-
powiadała niezmiennie, że Jerzy Giedroyc
pozostaje nadal złożony chorobą. Po dwóch
tygodniach oznajmiłem ostoi Instytutu Lite-
rackiego, że będę czekał do skutku, że nie ru-
szę się z Francji, dopóki twórca „Kultury” nie
wyzdrowieje. Dopiąłem swego. Rozmawiali-
śmy długo o wszystkim. Oczywiście najwięcej
o kwestiach, które po latach zostały oficjalnie
nazwane Wymiarem Wschodnim Unii Europej-
skiej. Dzięki swemu szantażowi mogę przyto-
czyć taki oto pogląd gospodarza:
„To jest zabójcza sprawa dla polskiego Ko-
ścioła. To są interesy Watykanu, który nie od
dziś rozwija akcję misyjną na Rosję. Niestety,
robi to polskimi rękoma. To dostarcza nam nie-
potrzebnych zadrażnień z prawosławiem, które
jest tak związane z narodem rosyjskim, że jaki-
kolwiek z nim konflikt jest szukaniem konflik-
tu z Rosją. To są rzeczy niebezpieczne. Skoro
Watykan chce to robić, to niech się tym zajmą
Włosi czy Hiszpanie, ale nie wolno tego robić
polskimi rękoma! Polscy księża nie powinni
mieszać się do sporów misyjnych”.
Minęło dwanaście lat. 15 września 2009 ro-
ku na zachód od Tallina dwa niemieckie Euro-
fightery zbliżyły się do odrzutowego samolotu
J A S N O W I Z O R
wczesnego ostrzegania Beriew A-50 (kod
NATO: Mainstry) rosyjskich sił powietrznych,
daremnie próbując nawiązać z nim łączność ra-
diową. Jeden z niemieckich pilotów sfotografo-
wał intruza. Wtedy znienacka, z prędkością nad-
dźwiękową, nadleciały dwa myśliwce Su-27.
Nikt na szczęście nie otworzył ognia. Maszyny
znalazły się wkrótce w przestrzeni powietrznej
Finlandii, gdzie wyleciały ku nim fińskie my-
śliwce F-18. Zmusiły Rosjan do odwrotu, eskor-
tując ich aż nad międzynarodowe wody Bałtyku.
Eurofightery Luftwaffe we wrześniu dwukrotnie
dokonywały nad Bałtykiem „wizualnej identyfi-
kacji nieznanych statków powietrznych”. Pierw-
szy incydent dotyczył wojskowego transportow-
ca An-72, podającego się w korespondencji ra-
diowej za maszynę cywilną.
Co to ma wspólnego z poglądami Jerzego
Giedroycia o misjach katolickich w Rosji? Re-
daktorowi nie chodziło wyłącznie o apostol-
stwo. Cieszył się, bo w owym czasie wiele mó-
wiono w Brukseli o europejskiej straży granicz-
nej. Rzecz miała polegać na tym, że granic ze-
wnętrznych UE strzegłaby wspólna formacja.
Polskiej granicy wschodniej i północnej mogliby
pilnować Portugalczycy i Grecy. Przedwczesna
radość twórcy koncepcji UBL (Ukraina, Biało-
ruś, Litwa; Giedroyc, wspólnie z Juliuszem
Mieroszewskim, a w ślad za ideami Józefa
Piłsudskiego, głosili, że polską racją stanu
FOT. STUDIO IWONA/ISW
MAREK
SARJUSZ-WOLSKI
jest wspieranie i ścisła współpraca z trzema
wschodnimi sąsiadami, bez których Rosja nig-
dy nie osiągnie imperialnej masy) miała się
stąd, że odpadało kolejne pole konfliktów.
Świeżo w pamięci mieliśmy wówczas prowo-
kację na Dworcu Wschodnim w Warszawie
(policja miała pobić rosyjskich turystów), która
zaowocowała ostrymi notami dyplomatyczny-
mi. Redaktor bał się przypadkowej ofiary za-
błąkanej kuli i reakcji Kremla, który całą Eu-
ropę postawiłby na baczność za przyczyną nie-
sfornych Polaków, którzy chcą wywołać
III wojnę światową.
Ponieważ siły zbrojne Litwy, Łotwy i Estonii
nie mają samolotów bojowych, obronę po-
wietrzną (w ramach misji „Baltic Air Policing”)
zapewniają im maszyny innych państw NATO,
bazujące rotacyjnie na lotnisku w Szawlach. Je-
żeli Jerzy Giedroyc obserwował z góry balet
myśliwców, musiał radować się, że nie brali
w nim udziału polscy piloci. Był surowy,
powtarzając mi z naciskiem, że „przez wiele
polskich środowisk Rosja kreowana jest jako
synonim wroga”. Dlatego bał się styku w naj-
bardziej wrażliwych obszarach, a zachęcał do
„odkłamania stosunków polsko-rosyjskich”
w kontaktach naukowych, kulturalnych,
obywatelskich i gospodarczych. Czy po ma-
newrach „Zapad” i „Ładoga” poglądy te stra-
ciły na aktualności?
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 3
 K R Ó T K A S E R I A

ARMIA 40 | ARTUR GOŁAWSKI

Pancerny scyzoryk
8 | PAULINA GLIŃSKA
Na obcym żołdzie BEZPIECZEŃSTWO
16 | ARTUR GOŁAWSKI,
KRZYSZTOF KOWALCZYK, 43 | OLAF OSICA
TADEUSZ WRÓBEL Instytucje bez woli
Nie jesteśmy detektywami 46 | TADEUSZ WRÓBEL
ARTUR GOŁAWSKI, KRZYSZTOF WILEWSKI 21 | ANNA DĄBROWSKA Sojusz z tradycjami
Granatołapki 22
Mózg Patriota
22 | ARTUR GOŁAWSKI,
48 | MARCIN KACZMARSKI
ŻOŁNIERZE WIEDZĄ o zagrożeniu ostrzałem
Manewry przed zbliżeniem
KRZYSZTOF WILEWSKI
z RPG-7 od czasu misji w Iraku, jednak żaden 50 | TADEUSZ WRÓBEL
z wozów bojowych kontyngentu w Afganistanie Granatołapki
Wojenne werble
nie ma ekranów przeciwkumulacyjnych. 26 | RAFAŁ RYBICKI
52 | ROBERT CZULDA
Wojenne fair play
Atomowe przepychanki
28 | KRZYSZTOF KOWALCZYK
53 | ANDRZEJ JONAS
Mapy krańców świata
Ciepło, coraz cieplej
29 | JANUSZ JASIŃSKI
Zawał, nie zadyszka 55 | ROMAN KUŹNIAR
31 | STANISŁAW Biznes i wojna
SZOSTAKIEWICZ
Tematy rezerwowe HORYZONTY
OLAF OSICA 36 | ZDZISŁAW NAJDER
Walka Południa z Północą 57 | ANNA DĄBROWSKA
Instytucje Pophistoria
bez woli 43 MILITARIA 62 | AARON WELMAN
POLSKO-FRANCUSKA DEKLARACJA This is Warsaw!
o europejskiej obronie jest symbolicznym 37 | MICHAŁ NITA 66 | ANDRZEJ FĄFARA
końcem sporu o rolę NATO i UE w zapewnianiu
bezpieczeństwa Europie.
Skandynawski łucznik Na piłkę patrz!

tel.: +4822 684 52 30, CA MON 845 230; WSPÓŁPRACOWNICY ZDJĘCIE

Aneta Wiśniewska, tel.: +4822 684 52 13,
CA MON 845 213;
DYREKTOR REDAKCJI WOJSKOWEJ polska-zbrojna@redakcjawojskowa.pl
REDAKTOR NACZELNY
Marek Sarjusz-Wolski, KIEROWNICY DZIAŁÓW
tel.: +4822 684 53 65, 684 56 85, Anna Dąbrowska, ppłk Artur Goławski,
faks: 684 55 03; CA MON 845 365, Marek Pielach, Tadeusz Wróbel,
845 685, faks: 845 503; tel.: +4822 684 03 55, CA MON 840 355;
sekretariat@redakcjawojskowa.pl
Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa PUBLICYŚCI
WARSZAWA: Piotr Bernabiuk, Paulina
ZASTĘPCA DYREKTORA Glińska, Krzysztof Kowalczyk, Małgorzata
REDAKCJI WOJSKOWEJ Schwarzgruber, Aaron Welman,
SEKRETARZ REDAKCJI „POLSKI ZBROJNEJ” tel.: +4822 684 52 44, CA MON 845 244;
Wojciech Kiss-Orski, tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229;
tel.: +4822 684 02 22, CA MON 840 222; BYDGOSZCZ: Krzysztof Wilewski,
wko@redakcjawojskowa.pl tel.: +4852 378 25 90, CA MON 415 200;
GDYNIA: Tomasz Gos, tel.: +4858 626 24
ZASTĘPCA DYREKTORA 13, CA MON 262 413;
REDAKCJI WOJSKOWEJ KRAKÓW: Magdalena Kowalska-Sendek,
ppłk Lech Mleczko Jacek Szustakowski,
„Kwartalnik Bellona”, przeglądy rodzajów sił tel.: +4812 455 17 80,
zbrojnych, lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl, CA MON 131 780;
tel.: +4822 684 56 85; POZNAŃ: Marceli Kwaśniewski,
Piotr Laskowski, CA MON 572 446;
REDAKTORZY PROWADZĄCY WROCŁAW: Bogusław Politowski,
Katarzyna Pietraszek, tel.: +4822 684 02 tel.: +4871 765 38 53,
27, CA MON 840 227; Joanna Rochowicz CA MON 653 853;
Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów.
Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof NA OKŁADCE
Głowacki, Janusz Grochowski, Paweł Henski, Jarosław
Andrzej Jonas, Marcin Kaczmarski, Wiśniewski
Włodzimierz Kaleta, Roman Kuźniar,
Damian Markowski, Zdzisław Najder, Marek
Orzechowski, Bogusław Pacek, Roman
Przeciszewski, Marek Przybylik, Henryk Suchar
FOTOREPORTER Redaktor
Jarosław Wiśniewski, wydania
tel.: +4822 684 52 29, CA MON 845 229; KATARZYNA
PIETRASZEK
DZIAŁ GRAFICZNY
tel.: +4822 684 51 70, CA MON 845 170; PRENUMERATA: RUCH SA, KOLPORTER SA,
Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, Garmond PRESS, GLM.
Monika Klekociuk, Andrzej Witkowski Informacja: +4822 684 04 00
OPRACOWANIE STYLISTYCZNE KOLPORTAŻ I REKLAMACJE
tel.: +4822 684 55 02, CA MON 845 502; Bellona SA, tel.: +4822 457 04 37,
Renata Gromska (kierownik), Małgorzata 6879 041, CA MON 879 041
Mielcarz, Aleksandra Ogłoza
DRUK
BIURO REKLAMY I MARKETINGU Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina
Adam Niemczak (kierownik), Małgorzata Numer zamknięto: 16.11.2009 r.
Szustkowska, Anita Kwaterowska (tłumacz),
tel. +4822 684 53 87, 684 51 80,
684 55 03, faks: +4822 CA MON 845 387;
reklama@redakcjawojskowa.pl

4 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


Nasza wiarygodność
Polski kontyngent w Afganistanie mógłby być zwiększony w lutym 2010 roku
o prawie 200 żołnierzy, którzy gotowość operacyjną osiągnęliby w marcu.
D ecyzję o ewentualnym
wzmocnieniu kadrowym
kontyngentu podejmą Rada Mini-
strów i prezydent. Mówił o tym
12 listopada minister Bogdan
Klich. Wspólnie z dowódcą dwóch
poprzednich zmian kontyngentu
pułkownikiem Rajmundem
Andrzejczakiem podsumował do-
konania naszych żołnierzy w pro-
wincji Ghazni. Minister uznał, że
raport głównodowodzącego siłami
ISAF w Afganistanie generała
Stanleya McCrystala trafnie de-
finiuje cele misji i proponuje słusz-
ną zmianę w strategii oraz taktyce
działania sojuszniczych żołnierzy.
Zdaniem ministra Klicha, głosy
wojskowych apelujące o koniecz-
Trójbrygada
L ist intencyjny w sprawie utwo-
rzenia brygady litewsko-pol-
sko-ukraińskiej podpisali 16 listo-
pada w Brukseli przedstawiciele
ministerstw obrony tych państw:
minister obrony Litwy Rasa
Jukneviciene, pełniący obowiązki
ministra obrony Ukrainy Walerij
Iwaszczenko oraz podsekretarz
stanu w polskim ministerstwie
obrony do spraw polityki obronnej
Stanisław Jerzy Komorowski.
„Cieszę się, że pomysł, którego
byłem autorem, zaczyna się mate-
rializować”, powiedział minister
Bogdan Klich.
Główne cele powołania wielona-
rodowej brygady to: wspieranie
wysiłków Ukrainy na rzecz integra-
cji z NATO, zacieśnienie regional-
nej współpracy wojskowej oraz
ność zwiększenia sił międzynaro-
dowych w Afganistanie o 40 tysię-
cy żołnierzy są słuszne. Szef MON
uważa też, że jeśli NATO chce
szybciej zakończyć misję w tym
kraju, to w przyszłym roku powin-
no nie tylko zwiększyć tam siły,
ale także zmienić priorytety swojej
strategii.
Decyzja o zakończeniu tej misji
NATO musi być podjęta przez ca-
ły sojusz, a każde wcześniejsze
wycofanie się któregoś z kontyn-
gentów będzie wodą na młyn tali-
bów.
Szef MON przedstawił także
sześć założeń, na których oparty
jest projekt strategii dalszego za-
angażowania Polski w Afgani-
stworzenie podstaw do powołania
na bazie tej brygady Grupy Bojowej
Unii Europejskiej. Brygada ma być
zdolna do działań pod auspicjami
ONZ, NATO, UE, a także w ra-
mach doraźnie tworzonych koalicji.
Dowództwo i sztab brygady
– finansowane ze wspólnego budże-
tu – wraz z elementami wsparcia
dowodzenia i ochrony, zostaną zlo-
kalizowane w Polsce. Stanowiska
dowódcy, zastępcy dowódcy i szefa
sztabu brygady będą obsadzane ro-
tacyjnie co dwa lata przez uczestni-
czące w programie państwa.
Polska, Ukraina i Litwa dotych-
czas współpracowały już w ramach
litewsko-polskiego batalionu sił po-
kojowych Litpolbat, a nadal współ-
działają w batalionie polsko-ukra-
ińskim Polukrbat. (ANN)  Okrętów Wsparcia 3 Flotylli
M E L D U N E K
FOT. JACEK MATUSZAK
stanie. Należą do nich: zapew-
nienie bezpieczeństwa miejsco-
wej ludności, kontynuowanie
dialogu politycznego z Afgań-
czykami, wsparcie humanitarne
dla mieszkańców prowincji, pro-
wadzenie działań operacyjnych
przez żołnierzy, wzmocnienie
szkolenia afgańskiego wojska
i policji oraz wsparcie lokalnej
administracji, a także dozbraja-
nie kontyngentu.
Jak przekonywał, wśród zasad-
niczych powodów naszej obecno-
ści w tym kraju są między innymi
wiarygodność Polski w NATO
i wiarygodność sojuszu w polity-
ce bezpieczeństwa międzynaro-
dowego. (GOL)  Rządu. (ATU)
K A R T O T E K A
Marcin IDZIK
zastąpił 12 listopada na stano-
wisku podsekretarza stanu do
spraw uzbrojenia i modernizacji
w Ministerstwie Obrony Narodo-
wej Zenona Kosiniaka-Kamysza,
który zostanie ambasadorem
Polski w Kanadzie. Nowy wice-
minister pracuje w resorcie
obrony od 2008 roku, ostatnio
jako dyrektor Biura do spraw
Procedur Antykorupcyjnych. Wy-
konywał też zadania radcy koor-
dynatora w pionie uzbrojenia
i modernizacji.
Komandor
Kazimierz PULKOWSKI
zastępca dowódcy Dywizjonu
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Dłużej
w Bośni
R ząd skierował 10 listopada
do prezydenta Lecha
Kaczyńskiego wniosek o prze-
dłużenie do 21 listopada 2010 ro-
ku obecności polskiego kontyn-
gentu wojskowego w operacji
wojskowej Unii Europejskiej
– w Bośni i Hercegowinie oraz
w Kosowie i Byłej Jugosłowiań-
skiej Republice Macedonii. Prze-
jęta w 2004 roku od NATO misja
UE pod nazwą EUFOR Althea li-
czy 2,5 tysiąca żołnierzy. Jej dwa
podstawowe cele to zapewnienie
bezpieczeństwa miejscowej ludno-
ści i wypełnianie zadań określo-
nych w porozumieniu pokojowym
z Dayton, do których należała mię-
dzy innymi ochrona granic. Ponie-
waż sytuacja w tych państwach
jest stabilna, Unia zamierza prze-
kształcić operację wojskową w mi-
sję szkoleniowo-doradczą i zredu-
kować jej liczebność.
„Do chwili zmiany profilu misji
polski kontyngent będzie liczył do
250 żołnierzy i pracowników woj-
ska, a jego struktura organizacyjna
się nie zmieni. Po transformacji li-
czebność naszego kontyngentu zo-
stanie ograniczona do 25 żołnierzy
i zacznie on wykonywać zadania
doradcze oraz szkoleniowe”, in-
formuje Centrum Informacyjne

Okrętów, dowodzi teraz tym dy-
wizjonem. Wcześniej był między
innymi dowódcą ORP „Wodnik”.
Pułkownik
Ryszard SZCZEPIŃSKI
jest szefem sztabu – zastępcą
szefa Inspektoratu Wsparcia Sił
Zbrojnych. Dotychczasowy za-
stępca szefa IWSZ generał bry-
gady Jerzy Krzywiecki został
przeniesiony do rezerwy kadro-
wej, a z mundurem pożegna się
w styczniu 2010 roku.
Komandor Janusz WYDERSKI,
do tej pory dowódca Dywizjonu
Okrętów Wsparcia, awansował na
szefa Oddziału Operacyjnego
w Zarządzie Operacji Morskich
Sztabu Marynarki Wojennej. (AD)
5
 M E L D U N E K
WARSZAWA

Nowa
Polska
„DROGA DO
NIEPODLEGŁOŚCI BYŁA
DŁUGA I TRUDNA. Odzy-
skaliśmy ją, ponieważ
91 lat temu podjęliśmy
walkę i zrobiliśmy wszyst-
ko, aby stworzyć państwo”,
mówił prezydent Lech
Kaczyński na placu Mar-
szałka Józefa Piłsudskiego
w Warszawie 11 listopada
podczas głównych uroczy-
stości z okazji Święta Nie-
podległości. „11 listopada
to symbol odzyskania nie-
podległości. Niech będzie
także symbolem nowej Pol-
ski, która powinna zająć
należne jej, wynikające z ty-
siącletniej historii miejsce
w Europie”. Po odprawie
wart połączonej z apelem
pamięci defilowały oddziały
reprezentacyjne Wojska
Polskiego, Straży Granicz-
nej, Policji, Służby Wię-
ziennej oraz grupy rekon-
strukcyjne. (AD) 

Z satysfakcją zawiadamiam, że
minister obrony narodowej za-
rządzeniem nr 32/MON z 23 lipca
2009 roku ustanowił 13 listopada
dorocznym Świętem Służby Uzbro-
jenia i Elektroniki. Przyjęty dzień
nawiązuje do rozkazu ministra
spraw wojskowych, który 13 listo-
pada 1918 roku powołał Departa-
ment Techniczno-Artyleryjski,
Krzyże za dowodzenie
„Bardzo się cieszę, że odznaczyłem dziś wielu żołnierzy”, powiedział 11 listopada
prezydent Lech Kaczyński.
Z a umiejętne i skuteczne do-
wodzenie jednostką w misji
zagranicznej prezydent Lech
Galec – dowódca Centrum Ope-
racji Powietrznych i Anatol
Wojtan – szef Zarządu Analiz
Kaczyński uhonorował Krzyżem Wywiadowczych i Rozpoznaw-
Komandorskim Orderu Krzyża czych Sztabu Generalnego Woj-
FOT. MON

pierwszą komórkę organizacyjną Wojskowego pułkownika ska Polskiego. Szarżę wicead-

Wojska Polskiego zajmującą się za-
rządzaniem sprzętem uzbrojenia.
Jest to dla służby uzbrojenia wiel-
kie wyróżnienie oraz powód do uza-
sadnionej dumy. Z tej okazji skła-
dam wszystkim uzbrojeniowcom
oraz sympatykom naszej służby ser-
deczne wyrazy podziękowania za
udzielane wsparcie i dotychczaso-
wą współpracę. Życzę Wam jedno-
cześnie dużo zdrowia, żołnierskiego
szczęścia oraz wszelkiej pomyślno-
ści w życiu rodzinnym.
pułkownik
Kazimierz Wojciechowski,
szef Szefostwa
Służby Uzbrojenia
i Elektroniki Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych
Rajmunda Andrzejczaka – do-
wódcę kontyngentu afgańskiego
w zmianach IV i V, majora
Artura Sarzyńskiego – dowódcę
grupy rozpoznawczej i młodszego
chorążego Dariusza Zwolaka,
który próbował ratować kapitana
Daniela Ambrozińskiego i prze-
jął dowództwo grupy po jego
śmierci. Major i chorąży służą
w 2 Pułku Rozpoznawczym
w Hrubieszowie. Za czyny mę-
stwa i odwagi dokonane podczas
służby w kontyngencie w Afgani-
stanie Krzyże Wojskowe dostali
starsi szeregowi Łukasz Dudziak
i Marcin Kulas oraz kapral
Adam Lewkowski i plutonowy
Piotr Mętrak.
„Nasza armia w ostatnich la-
tach bierze udział w różnych mi-
sjach”, mówił prezydent. „Ta
działalność, niezbędna Polsce
i społeczności międzynarodowej,
pociąga za sobą ofiary. Nie cie-
szy się zbytnią popularnością, ale
tak już jest, że władze państwo-
we są zobowiązane do podejmo-
wania także takich decyzji, które
nie mogą liczyć na szeroką ak-
ceptację, ale dla interesów pań-
stwa są absolutnie niezbędne”.
Zwierzchnik sił zbrojnych wrę-
czył też w Święto Niepodległości
awanse generalskie sześciu ofi-
cerom w służbie czynnej. Gene-
rałami dywizji zostali: Zbigniew
mirała otrzymał Jerzy Patz
– dowódca Centrum Operacji
Morskich. Generałami brygady
są teraz Jan Gabryś – szef Sze-
fostwa Obrony Przeciwlotniczej
Sił Powietrznych, Marian
Jeleniewski – szef Szefostwa
Służby Ruchu Lotniczego
Sił Zbrojnych RP i Marek
Sobiechowski – dowódca 3 Bry-
gady Radiotechnicznej.
Ponadto na stopień generała
brygady awansowali: ksiądz puł-
kownik w stanie spoczynku
Witold Kiedrowski, pułkownik
w stanie spoczynku Zdzisław
Julian Starostecki oraz po-
śmiertnie kapitan Stanisław
Sojczyński. (AG) 

6 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 Ostrzegawcze manewry
Jeszcze w trakcie białorusko-rosyjskich ćwiczeń „Zapad
2009” i „Ładoga 2009” przedstawiciele polskiego rządu
wyrażali zaniepokojenie ich scenariuszem.
W O J S K A L Ą D O W E

P rzewidywał on przejście do
kontruderzenia w obronie gicznym.
granic Białorusi i Rosji przed ata-
cji na zachodnim kierunku strate-

„Poinformowaliśmy o wynikach
Przygotowania
MIĘDZYRZECZ. Żołnierze
kiem z kierunku zachodniego, naszych analiz sojuszników, bo z Mobilnego Zespołu Zabezpiecze-
czyli państw NATO. uważamy, że wrześniowe ćwicze- nia Geograficznego (MZZG) wraz
„Sojusz nie planuje żadnej ope- nia są sygnałem ostrzegawczym z żołnierzami z 17 Wielkopolskiej
racji wojskowej w stosunku do Ro- nie tylko dla Polski, ale także dla Brygady Zmechanizowanej przygo-
sji czy Białorusi”, zauważył całego NATO”, powiedział towywali się do międzynarodo-
minister Bogdan Klich. Ćwiczenia szef resortu obrony. Jego wych ćwiczeń certyfikujących gru-
Pytany 12 listopada są sygnałem zdaniem, NATO powin- pę bojową Unii Europejskiej
o reakcje polskiego ostrzegawczym no przyspieszyć prace (GB UE I/2010) „Common Chal-
rządu na wrześniowe nie tylko dla Polski, nad planami wzmocnie- lenge ’09”. Zespół został wydzielo-
manewry za naszą ale także dla nia wszystkich członków ny z 19 Samodzielnego Oddziału
całego NATO.
wschodnią granicą, po- sojuszu, w tym krajów Geograficznego z Leszna.
informował, że w Sztabie Europy Środkowej. Należa-
Generalnym Wojska Polskie- łoby również poświęcić więcej
go przeprowadzono dokładną ich uwagi ćwiczeniom, które będą Szkolenie
analizę, odnotowując sprawdzian miały charakter odpowiedzi na POZNAŃ. Szkolenie przezna-
gotowości nie tylko jednostek ewentualne zagrożenia dla bezpie- czone dla żołnierzy kierowanych
2 i 20 Armii Federacji Rosyjskiej, czeństwa terytorialnego państw do polskich kontyngentów wojsko-
ale też po raz pierwszy zaangażo- członkowskich – to powinno wpły- wych odbyli dowódcy i działonowi
wanie jednostek należących do nąć na terminarz i charakter ćwi- Rosomaków w Centrum Szkolenia
Moskiewskiego Okręgu Wojsko- czeń natowskich. Trzeba także sfi- Wojsk Lądowych. Tematem ćwi-
wego oraz Nadwołżańsko-Ural- nalizować prace nad Siłami Odpo- czeń było prowadzenie ognia z bro-
FOT. MON

skiego OW, które ćwiczyły prze- wiedzi, które mają być gotowe ni pokładowej KTO do celów uka-
rzut na Białoruś i udział w opera- w 2010 roku. (AG)  zujących się i ruchomych. 

Antykorupcyjny listopad Dyskusje

S I Ł Y P O W I E T R Z N E

J eszcze w listopadzie planowane
jest skierowanie do sądów przez
prokuratury wojskowe 25 aktów
oskarżenia dotyczących prze-
stępstw korupcyjnych w wojsku.
Poinformował o tym 10 listopada
rzecznik Naczelnej Prokuratury
Wojskowej pułkownik Zbigniew
Rzepa. Podał on, że obecnie pro-
kuratury prowadzą 84 postępo-
wania karne dotyczące prze-
stępstw korupcyjnych. Wskaza-
no, że w 2002 roku odnotowano
59 sprawców tych przestępstw,
a sześć lat później prokuratury woj-
skowe zarejestrowały już 214 takich
osób. Prokuratura podała również,
że od początku 2002 roku do końca
września tego roku zakończono po-
stępowania karne przeciwko 877
wojskowym sprawcom przestępstw
korupcyjnych. (ATD)  sem Cartwrightem podczas ofi-
za oceanem
O sytuacji w Afganistanie
i współdziałaniu w operacji
ISAF rozmawiał generał broni
Mieczysław Stachowiak, zastępca
szefa Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego, z zastępcą przewodni-
czącego Połączonego Komitetu
Szefów Sztabów generałem Jame-
cjalnej wizyty w USA 1–6 listopa-
Zaproszenie
POWIDZ. Na zaproszenie do-
wódcy 3 Skrzydła Lotnictwa Trans-
portowego generała brygady pilota
Tadeusza Mikutela na terenie
podległych jednostek gościła dele-
gacja kadry naukowej Politechniki
Poznańskiej wraz ze studentami.
Gościom zaprezentowano między
innymi wyzwania stojące przed
wojskowym lotnictwem transporto-
wym w kraju i na świecie oraz kie-

149 000
Liczba
tygodnia
T yle złotych powinno wpływać
na konto resortu obrony za
każdą dobę użyczenia naszym so-
jusznikom poligonu Centrum
Szkolenia Wojsk Lądowych
w Drawsku Pomorskim. Jest to
kwota za udostępnienie poligonu
rozwiniętej brygadzie, liczącej co
najmniej 2500 żołnierzy. Uaktu-
alniony cennik udostępniania po-
ligonów przewiduje opłaty za
wstęp do Ośrodka Szkolenia Poli-
gonowego WL w Wędrzynie (od
37 do 41 tysięcy złotych), do Cen-
tralnego Poligonu Sił Powietrz-
nych w Ustce (42–47 tysięcy zło-
tych) oraz za wykorzystanie
21 Centralnego Poligonu Lotni-
czego w Nadarzycach (145 tysię-
cy złotych bez oddziaływania
ogniowego, 29 tysięcy z użyciem
uzbrojenia). (AG)  systemów Patriot. (ATU)
da. Polski generał omówił także ze
stojącym na czele Dowództwa Sił
Specjalnych admirałem Ericem
Ż A N D A R M E R I A
Olsonem kwestię zacieśnienia
współdziałania szkoleniowego
wojsk specjalnych po podpisanej
w Krakowie w lutym tego roku ra-
mowej umowy o współpracy. Ge-
nerał Stachowiak odwiedził rów-
nież Centrum Doskonałości Arty-
lerii Polowej i Przeciwlotniczej,
gdzie rozmawiano o koncepcji
szkolenia i wykorzystania na polu
walki systemów wyrzutni rakieto-
wych MLRS i przeciwlotniczych
 Tadeusz Buk.
runki jego rozwoju. 
W O J S K O W A
Certyfikaty
WARSZAWA. Starsi chorążo-
wie Krzysztof Marczak i Piotr
Wydra z Oddziału Specjalnego ŻW
w Mińsku Mazowieckim 10 listo-
pada dostali certyfikaty ukończe-
nia kursu taktyczno-wytrzymało-
ściowego Patrol. Certyfikaty, które
uprawniają do noszenia odznaki
„Patrol”, wręczył im dowódca
Wojsk Lądowych generał dywizji


POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 7

 P E R Y S K O P
PAULINA
GLIŃSKA

Polacy podejmują służbę w obcych armiach,

bo liczą na atrakcyjne zarobki, chcą przeżyć
przygodę oraz uzyskać nowe obywatelstwo.

Na obcym
żołdzie

8 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

ARMIA ARMIA
ARMIA Redaktor działu ARTUR GOŁAWSKI

O
d zakończenia II wojny świa-
towej aż do 2005 roku służba
w obcym wojsku była dla Pola-
ków zamknięta i groziła praw-
nymi konsekwencjami. W la-
tach 1990–1997 sądy wojskowe wydały w takich
sprawach 32 prawomocne wyroki. Od 1997 roku
przypadkami nielegalnej służby w obcym woj-
sku zajmowały się sądy powszechne.
W 2005 roku zmieniono przepisy i zezwo-
lono na zaciągnięcie się do obcych armii tym
obywatelom, którzy mają uregulowany stosu-
nek do służby wojskowej. Ówczesny minister
obrony narodowej Radosław Sikorski wydał
pierwszą zgodę na taką służbę 27-letniemu
byłemu żołnierzowi zawodowemu, który
chciał służyć w Korpusie Piechoty Morskiej
Stanów Zjednoczonych.
Władze poszły też na rękę tym wszystkim,
którzy przed 2005 rokiem byli żołnierzami wojsk
lub organizacji wojskowych państw NATO i UE,
dając im w tak zwanej ustawie abolicyjnej moż-
liwość zalegalizowania tej służby. Wystarczyło
jedynie wystąpić do Ministerstwa Spraw We-
wnętrznych i Administracji lub Ministerstwa
Obrony Narodowej z wnioskiem zawierającym
pełną informację o charakterze i terminach służ-
by. „Z możliwości tej w ustawowym terminie do
20 października 2006 roku skorzystało 29 oby-
wateli polskich”, wyjaśnia Wioletta Paprocka,
rzecznik prasowy MSWiA. „Wśród nich 27 osób
służących w Legii Cudzoziemskiej, jedna w woj-
skach belgijskich i jedna w armii USA”.

KOMU WNIOSEK
Według nowych przepisów, zgody na służbę
w innej armii nie uzyska ten, kto nie odbył zasad-
niczej służby wojskowej w kraju lub ma przydział
mobilizacyjny. Pod obcą flagą nie może też słu-
żyć osoba, która była karana oraz została przez
komisję lekarską uznana za niezdolną do służby
w czasie pokoju (kategoria D) lub niezdolną do
służby w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia
mobilizacji i w czasie wojny (kategoria E).
W roku wejścia tych zasad w życie zostało
złożonych 26 wniosków, z których dziesięć roz-
patrzono pozytywnie. Siedmiu Polaków wybrało
karierę w Legii Cudzoziemskiej, dwóch – w ar-
mii belgijskiej, jeden – w marynarce wojennej
USA. Rok później do MSWiA wpłynęło
21 wniosków: siedmiu kandydatów chciało wstą-
pić do armii duńskiej, pięciu – do Legii Cudzo-
ziemskiej, a pozostali do armii amerykańskiej,
belgijskiej, brytyjskiej, hiszpańskiej i francuskiej.
FOT. US DOD

Czternaście podań zostało rozpatrzonych pomyśl-

nie. W 2009 roku, do października, złożono
23 wnioski; zgody udzielono w 16 przypadkach.

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 9

 P E R Y S K O P

Droga do munduru
2007 ROK bez określenia Kanada – 1 wniosek
Francja – 19 wnio- wojska – 1 wniosek (wydano zgodę);
sków (w 7 wydano zgo- (nie wydano zgody); Belgia – 1 wniosek
dy); Francja – 13 wnio- (nie wydano zgody);
Belgia – 1 wniosek sków (w 7 wydano Dania – 1 wniosek
(nie wydano zgody); zgodę); (w trakcie realizacji);
Luksemburg USA – 1 wniosek USA – 1 wniosek
– 2 wnioski (nie wyda- (wydano zgodę). (wydano zgodę);
no zgody); Francja – 1 wniosek
USA – 2 wnioski Razem 17 wniosków (wydano zgodę);
(w 2 wydano zgodę). (w 8 wydano zgodę). Irlandia – 2 wnioski
(w 1 wydano zgodę);
Razem 24 wnioski 2009 ROK bez określenia
(w 9 wydano zgodę). (od 1 stycznia obcego wojska
do 20 października): – 1 wniosek
2008 ROK Francja (nie wydano zgody).
Niemcy – 2 wnioski – 15 wniosków
(nie wydano (w 3 zgoda, Razem 23 wnioski
zgody); 12 w rozpatrzeniu); (w 16 wydano zgodę).

Z przeszłości
Karalność służby w obcym wojsku zakładał już pierwszy wprowadzony
po odzyskaniu niepodległości polski kodeks karny z 1932 roku.

Z godnie z artykułem
101 paragrafu 1
każdy, kto będąc oby-
skim lub takich obo-
wiązków nie porzucał,
choćby przez wstąpie-
więzienia na czas nie
krótszy niż dziesięć lat.
W myśl paragrafu 2 cy-
nych przeciw państwu
polskiemu, podlegał
karze więzienia na czas
watelem polskim, przyj- nie do obcego wojska towanego przepisu: je- nie krótszy niż dziesięć
mował obowiązki uzyskał obce obywatel- żeli sprawca brał udział lat lub dożywotnio albo
w wojsku nieprzyjaciel- stwo, podlegał karze w działaniach wojen- karze śmierci. 

Mimo liberalizacji przepisów i czteroletniego
okresu ich obowiązywania liczba chętnych nie
wzrosła znacząco i według oficjalnych danych
nadal nie przekracza 30 osób rocznie. Być mo-
że wynika to z faktu, że uzyskanie pozwolenia
nie jest rzeczą prostą i dlatego nie wszyscy
o nie występują. To z kolei powoduje, że do-
kładna liczba naszych rodaków służących pod
obcą flagą nie jest znana.
„Z danych przekazywanych ministrowi spraw
wewnętrznych i administracji przez ambasady
i konsulaty Rzeczypospolitej Polskiej wynika-
łoby, że tylko nieliczni obywatele polscy otrzy-
mujący zgodę na podjęcie służby faktycznie ją
podejmują. Można jednak przypuszczać, że
wiele osób nie dopełnia obowiązku zawiada-
miania ambasad lub konsulatów o fakcie podję-
cia służby”, tłumaczy Wioletta Paprocka.
„Z tego powodu MSWiA nie dysponuje infor-
macjami o liczbie obywateli polskich pełnią-
cych służbę w obcych armiach lub organiza-
cjach wojskowych”.
LEGIA NAJPOPULARNIEJSZA
Najbardziej otwarta na obecność obcokra-
jowców w swoich szeregach jest Legia Cudzo-
ziemska. Ale też takie jest jej założenie – re-
krutować żołnierzy z całego świata. Elitarna
zawodowa jednostka bojowa, utworzona
w 1831 roku głównie w celu ochrony francu-
skich terytoriów zamorskich podczas wojny
w Algierii, w potocznej opinii obrosła już mi-
tem męskiej przygody. Jej żołnierze podejmu-
ją się trudnych zadań w najbardziej zapalnych
rejonach. Przez szeregi tej francuskiej formacji
przewinęło się kilkadziesiąt tysięcy Polaków.
O ich zaletach na łamach „Dziennika” mówił
rzecznik Legii pułkownik Christian Rascle,
chwaląc doskonałe wyszkolenie, profesjonalizm
i zdolności bojowe naszych rodaków.
Szybkie obywatelstwo
O d 11 września 2001 roku już 32 tysiące
500 żołnierzy obcokrajowców otrzymało
amerykańskie obywatelstwo. W lipcu 2002
roku prezydent George W. Bush podpisał
ustawę zezwalającą na nadawanie obywatel-
stwa w szczególnie szybkim trybie obcokra-
jowcom, którzy zaciągną się do wojska. Od
tamtej pory około 8 tysięcy nie-Amerykanów
co roku zgłasza się do służby w armii.  runki, które trzeba spełnić, by wstąpić w sze-
Z Polakami służącymi w Legii bardzo trudno
się skontaktować, bo wciąż praktykowane jest
nadawanie legionistom nowej tożsamości. Ci,
którzy w Legii służyli nielegalnie, nie chwalą się
służbą we Francji.
U JEJ KRÓLEWSKIEJ
MOŚCI
Na Wyspach Brytyjskich spośród wszyst-
kich mundurowych zawodów największym
prestiżem, także wśród obcokrajowców, cieszy
się zawód żołnierza. W ubiegłym roku głośno
było o kosztującej 2 miliony funtów kampanii
rekrutacyjnej brytyjskiego wojska, mającej za-
chęcić do służby także cudzoziemców. Wielu
skusiły zarobki i prestiż. Wśród chętnych byli
także Polacy. „Chciałem wstąpić do wojska,
ale okazało się, że nie spełniam podstawowych
wymagań – mieszkam tu zbyt krótko i nie
mam brytyjskiego obywatelstwa”, napisał na
internetowym forum Polonii brytyjskiej jeden
z naszych rodaków.
Minimum pięcioletni pobyt i posiadanie
obywatelstwa angielskiego (lub podwójnego,
polskiego i angielskiego) to najważniejsze wa-

10 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Polacy w US Army
Amerykańskie mundury nosi obecnie
około 500 żołnierzy urodzonych w Polsce.

P olacy mogą wstępować

do innych armii, ale mu-
szą wcześniej postarać się
uzyskania takiej zgody jest
karalna.
Amerykańskie mundury nosi
o pozwolenie mini- obecnie około 500
stra spraw we- żołnierzy urodzo-
wnętrznych i admi- nych w Polsce. Wie-
nistracji (w przy- lu z nich służy za
padku cywilów) lub granicami USA, co
ministra obrony najmniej dziesięciu
narodowej (w przy- poległo podczas
padku byłych żoł- misji w Afganista-
nierzy). Służba bez nie i Iraku. 

WIELU
POLAKÓW
służy
w Bundeswehrze.
FOT. US NAVY/US DOD

regi armii. Mając status rezydenta,
można co prawda zacząć starania
o przyjęcie do wojska, ale i w tym
przypadku mundur dostaje się dopie-
ro w momencie przyznania brytyjskie-
go obywatelstwa. Ci Polacy, którzy
chcą służyć w tamtejszym wojsku, nie
muszą się fatygować do kraju, by uzy-
skać zgodę MSWiA – mogą to zała-
twić przez konsulat albo ambasadę.
Rekrutacja do angielskiej armii
trwa od trzech do sześciu miesięcy.
Pierwszym krokiem jest rozmowa,
a następnie badania medyczne. Kan-
dydat musi też zaliczyć test, który
dotyczy podstawowych działań ma-
tematycznych, języka angielskiego
i ogólnej wiedzy o świecie.
Choć nie wiadomo dokładnie, ilu
Polaków służy dziś u Jej Królewskiej
Mości, to jednak zainteresowanie
służbą w Wielkiej Brytanii jest spore.
Niektórych blokuje słaba znajomość
języka, innych zbyt krótki pobyt, ale
wielu przyznaje, że rozważa taką
ewentualność. Głównym magnesem
są zarobki. W 2008 roku żołd angiel-
skich oficerów wyższego szczebla
wynosił brutto 6–7 tysięcy funtów
miesięcznie. Niżsi stopniem otrzymy-
wali od 3 tysięcy funtów brutto
wzwyż.
Równolegle z kampanią promocyj-
ną brytyjskiego wojska w prasie poja-
wiły się informacje, jakoby na skutek
braków kadrowych i dużego zaintere-
sowania Polaków służbą w brytyjskiej
armii rozważa się zmianę przepisów,
która umożliwiłaby wcielanie do woj-
ska obcokrajowców. Pisano o powoła-
niu specjalnych polskich jednostek
wzorujących się na regimentach Gur-
khów, a także stworzeniu brytyjskiej
Legii Cudzoziemskiej.
Co niektórzy szefowie biur wer-
bunkowych dziwili się jednak praso-
wym doniesieniom o dużym zainte-
resowaniu Polaków brytyjską armią,
a tamtejsze ministerstwo obrony na-
rodowej szybko ucięło temat, stwier-
dzając, że nie planuje żadnych zmian
mających ułatwić cudzoziemcom
wstąpienie do wojska. Dziś nadal żaden Po-
lak nie może służyć w siłach zbrojnych Jej
Królewskiej Mości, jeżeli wcześniej nie przej-
dzie procedury naturalizacyjnej.
PRZEZ ATLANTYK
DO IRAKU
Z danych statystycznych wynika, że w cią-
gu ostatnich niecałych trzech lat o zgodę na
służbę w armii amerykańskiej wystąpiło za-
SŁUŻBA
W US ARMY ledwie czterech Polaków.
to dla Polaków Nieoficjalnie jednak wiadomo, że amery-
najprostszy kańskie mundury może dziś nosić około 500
sposób Polaków, z czego wielu służy za granicami
uzyskania
amerykańskiego USA, a co najmniej dziesięciu poległo pod-
obywatelstwa. czas misji w Afganistanie i Iraku.
Jednym z nich był Dawid Pietrek, którego
historię opisała „Gazeta Wyborcza”. W 2005
roku młody Polak wyjechał z Polic do USA.
Chciał skorzystać z szansy, którą dawała pod-
pisana przez prezydenta George’a
W. Busha ustawa z lipca 2002 roku: mając
zieloną kartę, żołnierze obcokrajowcy mogli
ubiegać się o naturalizowanie w trybie na-
tychmiastowym. Rok po wstąpieniu do mari-
nes, w czerwcu 2008 roku, 24-letni

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 11

 P E R Y S K O P
Dziś oboje uważają, że dokonali dobrego
wyboru. „Ja nie rekrutuję nowych żołnierzy
tylko dlatego, że jest to moja praca”, mówi
kapitan. „Chcę pokazać, że wojsko może być
fajnym pomysłem na życie i chcę, aby inni
zobaczyli, co ma ono do zaoferowania. Mam
nadzieję, że uda mi się do tego zachęcić tak-
że moich rodaków”. Stachowski codziennie
otrzymuje 10–15 telefonów i jeszcze więcej
e-maili od Polaków, którzy chcą wstąpić do
amerykańskiej armii. „Niestety, większość
zainteresowanych nie spełnia wymagań.
Głównie chodzi o co najmniej dwuletni pobyt
w Stanach Zjednoczonych”, wyjaśnia dowód-
ca North Jersey Recruiting Company. Ten
ostatni warunek jest konieczny według wpro-
wadzonego w lutym 2009 roku programu

FOT. ALEKSANDER RAWSKI

MAVNI (Military Accessions Vital To Natio-
nal Interests), który obecnie jest realizowany
na terenie Nowego Jorku, Dallas, Chicago,
Atlanty oraz Los Angeles.
Prywatna armia KRĘTA DROGA
Artykuł 141 kodeksu karnego grożący
Coraz większa liczba byłych polskich żołnierzy zawodowych zatrudnia tym, którzy bez wymaganej zgody służyli
się w prywatnych firmach, wykonujących zadania wojskowe. w obcych armiach, budzi często wątpliwości

J ednym z takich pracodaw-

ców jest Blackwater, firma
założona w 1997 roku przez
nych, głównie w Iraku i Afgani-
stanie. Teoretycznie firma za-
trudnia tylko obywateli amery-
zach GROM-u, którzy zdecydo-
wali się pracować dla Blackwa-
ter i zginęli w jednej z misji, gdy
byłych oficerów elitarnej jed- kańskich, ale w praktyce znaj- ich konwój został zaatakowany.
nostki amerykańskiej Navy Se- dują w niej pracę byli żołnierze Nie jest prawdą, jakoby Funda-
als, specjalizująca się w usłu- sił specjalnych z Polski, Kolum- cja Byłych Żołnierzy Jednostek
gach wojskowych, między inny- bii, Serbii i wielu innych krajów Specjalnych GROM pośredni-
mi w ochronie osób i obiektów świata. W 2006 roku głośno czyła w załatwianiu tego typu
w rejonach konfliktów zbroj- było o dwóch byłych żołnier- posad.
Dawid Pietrek zginął wraz z czterema inny- armii. Miał wtedy 17 lat. Służył między inny-
mi żołnierzami w Afganistanie. Amerykań- mi w 101 Dywizji Powietrzno-Szturmowej
skie obywatelstwo otrzymał pośmiertnie. w Forcie Campbell w stanie Kentucky oraz,
Dawid nie był jedynym Polakiem, który zgi- już jako oficer, w batalionie transporterów
nął, służąc w amerykańskich szeregach. Po- opancerzonych Stryker na Hawajach. W tym
chodzący z Dąbrowy Tarnowskiej Jakub czasie ukończył iberystykę i rusycystykę na
Kowalik miał 20 lat, gdy włożył amerykań- Northern Illinois University. Później w For-
ski mundur. Zginął w maju 2003 roku, a dniu cie Benning w Georgii ukończył kursy ofice-
swoich 22. urodzin pośmiertnie stał się ame- ra piechoty oraz dwumiesięczny rangersa,
rykańskim obywatelem. następnie w Forcie Huachuca w Arizonie, na
Zainteresowanie Polaków armią amery- granicy z Meksykiem, uczył się tajników pra-
kańską wciąż jest spore. Dla niektórych to je- cy oficera wywiadu. Dziś jest bogatszy także
dyna droga do uzyskania amerykańskiego o doświadczenia ze służby w Iraku i Afgani-
paszportu. Ale nie brak i takich, którzy chcą stanie. Jego o pięć lat młodsza siostra Olga
przeżyć przygodę i się sprawdzić. W ankiecie też służy w armii amerykańskiej – w korpu-
przeprowadzonej 15 października 2009 roku sie wojsk chemicznych.
przez portal Interia ponad połowa z 404 osób
odpowiedziała twierdząco na pytanie: „Czy Amerykański tygiel
chciałbyś służyć w US Army?”.
Chęć Polaków do włożenia amerykańskie-
go munduru potwierdza kapitan Rafał
Stachowski, od 8 lipca 2009 roku dowodzą-
W pierwszym roku misji irackiej w czynnej
służbie wojskowej USA było 1,4 miliona
żołnierzy. Z tej liczby 37,2 tysiąca to cudzo-
cy North Jersey Recruiting Company i odpo- ziemcy, osoby urodzone poza granicami USA.
wiedzialny za werbunek żołnierzy z północ- Około 15 tysięcy nie miało obywatelstwa
nej części stanu New Jersey. Pochodzi z War- amerykańskiego. W grupie tej było także
szawy, a do Stanów wraz z całą rodziną przy- 537 osób urodzonych w Polsce. Dane Penta-
jechał w 1991 roku. W styczniu 1993 roku gonu mówiły, że spośród tych Polaków oby-
podpisał kontrakt z rezerwą amerykańskiej watelstwo USA miały 342 osoby.  www.polska-zbrojna.pl
interpretacyjne. Choć prawo nie przewiduje
karania posiadaczy podwójnego obywatel-
stwa, to w zasadzie nie wiadomo, jak trakto-
wać tych, którzy wstępując do obcej armii,
nie mieli obywatelstwa danego kraju, a służ-
ba w wojsku była sposobem na jego zdoby-
cie. Wielu zgadza się co do tego, że taka oso-
ba wciąż musi liczyć się z możliwością
 wszczęcia postępowania karnego. Wielu jed-
nak przyznaje również, że stopień szkodliwo-
ści społecznej jest znikomy.
Dlatego coraz częściej słychać głosy nawo-
łujące do likwidacji „niepasującego do rze-
czywistości” 141 artykułu. Jak się jednak do-
wiedziała „Polska Zbrojna”, nie planuje
się na razie żadnych zmian dotyczących kon-
sekwencji nielegalnej służby w obcym woj-
sku. Wiadomo natomiast, że o zgodę na wło-
żenie zagranicznego munduru będzie jeszcze
trudniej.
Od 1 stycznia 2010 roku zainteresowany
oprócz dotychczas wymaganych dokumen-
tów będzie musiał załączyć liczne zaświad-
czenia: naczelnika urzędu skarbowego o braku
zaległości podatkowych, oddziału Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolnicze-
go Ubezpieczenia Społecznego o niezaleganiu
ze składkami na ubezpieczenia społeczne
i zdrowotne oraz Krajowego Rejestru Sądowe-
go o niefigurowaniu na liście dłużników nie-
wypłacalnych. Trudniejsza droga do otrzy-
mania pozwolenia może sprawić, iż większa
niż dotychczas liczba polskich obywateli
będzie podejmować służbę w zagranicznych
armiach nielegalnie. 
Warunki uzyskania pozwolenia na służbę
w innych armiach znajdziecie na stronie:

12 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


MARTA SKOWROŃSKA
Imigranci na start
Werbunek obcokrajowców do armii Stanów
Zjednoczonych będzie trwać do końca 2009 roku.
D
roga imigrantów do uzy-
skania amerykańskiego
obywatelstwa jest dość
długa. Bardzo rzadko
udaje się zdobyć je w ciągu trzech
lat, częściej w ciągu pięciu, ale nor-
mą jest jeszcze dłuższy okres ocze-
kiwania. Nieco łatwiej mają ci, któ-
rzy wstąpili w szeregi amerykań-
skiej armii. Według niedawno wy-
A R M I A
danego rozporządzenia, obywatel
obcego państwa może złożyć poda-
nie o obywatelstwo już po jednym
dniu służby czynnej. Żołnierze zwy-
kle dostają je w ciągu czterech–sze-
ściu miesięcy.
Do tej pory, chcąc wstąpić w sze-
regi sił zbrojnych USA, trzeba było
mieć pozwolenie na pobyt stały,
czyli tak zwaną zieloną kartę. Bez
FOT. US DOD
tego dokumentu podpisanie kontraktu było
niemożliwe.
PASZPORT W PÓŁ ROKU
Od lutego 2009 roku armia amerykańska
wprowadziła jednak program o nazwie
MAVNI (Military Accessions Vital To Na-
tional Interests). Umożliwia on tym wszyst-
kim, którzy przebywają w USA od dwóch lat
i posiadają jedną z wielu kategorii nietury-
stycznych wiz (program jasno określa, które
rodzaje wiz pozwalają na skorzystanie z ofer-
ty armii), a także mają nie więcej niż 41 lat
i dysponują pożądanymi przez US Army
AMERYKAŃSKIE kwalifikacjami, wstąpienie do wojska i w cią-
WOJSKO gu pół roku otrzymanie amerykańskiego
najbardziej paszportu. Wnioskodawcy muszą udowod-
potrzebuje
nić, że żyli w Stanach Zjednoczonych przez
tłumaczy
i specjalistów dwa lata i nie wyjeżdżali w tym czasie do
medycznych. swojego kraju na dłużej niż 90 dni.
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 13
 P E R Y S K O P
„Aby zakwalifikować się do programu
MAVNI, trzeba zdać egzamin wstępny
z wiedzy ogólnej, tak zwany ASVAB, i uzy-
skać na nim minimum 50 punktów (uwaga,
test nie należy do najłatwiejszych). Często jed-
nak spełnienie wszystkich wymagań nie wy-
starczy. Liczy się także ogólne wrażenie. Lu-
dzie odpowiedzialni za werbunek imigrantów
mogą przebierać w kandydatach i zwykle wy-
bierają najlepszych”, wyjaśnia kapitan Rafał
Stachowski dowodzący North Jersey Recru-
iting Company i odpowiedzialny za werbu-
nek żołnierzy z terenu stanu New Jersey.

TŁUMACZE POŻĄDANI
Amerykańscy dowódcy zdecydowali się
na werbunek obcokrajowców, bo zdają sobie
sprawę, że armia, która jest obecna w wielu
różnych rejonach świata, musi być elastycz-
na i różnorodna.
„Wśród obcokrajowców jest wiele utalen-
towanych osób, często ze znajomością języ-
ków i większą wiedzą specjalistyczną, której
brakuje Amerykanom wstępującym do woj-
ska. Chcemy tym samym uzupełnić braki
w wojskowej opiece medycznej oraz zasilić
szeregi tłumaczy”, wyjaśniał na łamach „New
York Timesa” generał Benjamin C. Freakley,
odpowiedzialny w US Army za nabór no-
wych rekrutów do służby wojskowej.
Program MAVNI nie jest jednak adreso-
wany do wszystkich, którym marzy się wło-
żenie amerykańskiego munduru. „Najbar-
dziej poszukiwanymi kandydatami są tłuma-
cze języka rosyjskiego, chińskiego, arabskie-
go, pasztuńskiego, perskiego, a także pol-
skiego oraz lekarze różnych specjalności
i analitycy”, wyjaśnia kapitan Stachowski.
„Dla tłumaczy języka polskiego i rosyjskiego
przewidziano w programie 119 stanowisk, PAULINA GLIŃSKA

Legia niekochana
które obecnie są już obsadzone”.
Eksperci od języków obcych podpisują
kontrakty z armią amerykańską na cztery la-
ta, zaś specjaliści medyczni na trzy. Jeśli
imigranci nie sprawdzą się bądź z własnej
woli zrezygnują ze służby, mogą nawet stra-
cić obywatelstwo.
Polacy, którzy służyli w Legii Cudzoziemskiej,
Początkowo pilotażowy program obejmo- według prawa wciąż są uznawani za zdrajców.

wał jedynie teren Nowego Jorku, ale obec-
nie rekrutacja została rozszerzona na Dallas,
Chicago, Atlantę i Los Angeles. Wciąż aktu-
alna pozostaje liczba imigrantów, którą uję-
to w programie – do końca roku ma ich być
około tysiąca (550 tymczasowych imigran-
tów, którzy mówią jednym albo więcej z 35
pożądanych języków, 300 medycznych spe-
cjalistów i pozostali). Jeśli eksperyment
przyniesie wymierne efekty, być może zo-
stanie przedłużony na kolejny rok.  Tym, którzy służą lub służyli w Legii Cu-
Informacji o procesie rekrutacji
do armii USA udziela kapitan
RAFAŁ STACHOWSKI pod numerem telefonu
(888) 294-3943 lub pod adresem e-mailowym:
rafal.stachowski@us.army.mil
O
d 2006 roku Polacy mogą służyć
w innych armiach. Warunek jest
jeden: otrzymanie stosownego po-
zwolenia od ministra spraw we-
wnętrznych i administracji, a w przypadku by-
łych żołnierzy – od ministra obrony narodo-
wej. Nie każdy, kto chce włożyć inny niż pol-
ski mundur, o taką zgodę występuje, narażając
się tym samym na odpowiedzialność karną.
dzoziemskiej (od 1999 roku do dziś) bez wy-
maganej zgody, grozi od trzech miesięcy do
pięciu lat pozbawienia wolności na podstawie
artykułu 141 kodeksu karnego. Nie dotyczy
on tych, którzy: służbę zakończyli dziesięć lat
temu i wcześniej (kwestia przedawnienia),
wstępując do francuskiej formacji posiadali
podwójne obywatelstwo oraz w latach 2005–
–2006 skorzystali z tak zwanego aktu abolicji.
GRANICE EUROPY
Trudno mówić o konkretnej liczbie Polaków
służących w Legii. Od początku istnienia tej
jednostki przez jej szeregi mogło przewinąć
się kilkadziesiąt tysięcy naszych rodaków.
Dziś służy w niej prawdopodobnie około 700
Polaków. Założone w czerwcu 2007 roku Sto-
warzyszenie Byłych Żołnierzy i Przyjaciół Le-
gii Cudzoziemskiej w Polsce oficjalnie liczy
tylko 24 członków.

14 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 A R M I A

Z DANYCH MSWiA WYNIKA, że w latach C O M M E N T A R I U M

2007–2008 o zgodę na wstąpienie do Legii
wnioskowały 32 osoby, z których jedynie
14 dostało pozwolenie. 27 polskich Zgodnie jednak z artykułem

Wiszący paragraf
legionistów skorzystało z ustawy abolicyjnej 141 parafem 3 nie popełnia
i zgłosiło ten fakt do MSWiA. przestępstwa obywatel polski,
będący równocześnie obywa-
MACIEJ KUJAWSKI telem innego państwa, jeżeli
zamieszkuje na jego teryto-
Nie wszyscy przyznają się rium i pełni tam służbę wojsko-
do służby w obcej armii. wą bez uzyskania zgody wła-
ściwego organu polskiego.
Z tego dobrodziejstwa nie mo-

C zy wobec osób, które

wstąpiły do obcej armii
bez wymaganej ustawowo
kodeksu karnego jednoznacz-
nie zabrania obywatelom pol-
skim przyjmowania obo-
gą skorzystać ci Polacy, którzy
służbę w obcych siłach zbroj-
nych traktują jako drogę do
zgody i służąc w niej otrzy- wiązków wojskowych uzyskania obywatelstwa inne-
mały obywatelstwo kraju, w obcym wojsku lub go państwa, co jest sytuacją
gdzie pełniły tę służ- obcej organizacji wcale nierzadką. Obywatel pol-
bę, ma zastoso- wojskowej bez ski, który przyjął obowiązki woj-
wanie artykuł zgody właści- skowe w obcym wojsku lub ob-
141 kodeksu wego orga- cej organizacji wojskowej bez
karnego? nu. zgody właściwego organu,
Odpowiedź na to a później uzyskał obywatelstwo
pytanie wiąże się państwa, w którego wojsku lub
niestety z wyrażeniem organizacji wojskowej służył
opinii prawnej, której lub nadal służy, w dal-
w imieniu Ministerstwa szym ciągu musi liczyć
Sprawiedliwości Wydział się z możliwością wszczęcia
Informacji nie może sfor- w jego sprawie postępowania
mułować. Jako pełniący obo- karnego. Moim zdaniem jed-
wiązki naczelnik Wydziału In- nak, stopień szkodliwości
formacji i jednocześnie proku- Legioniści społecznej może być oce-
rator mogę przedstawić jednak nie chcą niony w konkretnym przy-
własny pogląd poparty niebu- opowiadać padku jako znikomy. 
dzącymi wątpliwości komenta- o służbie
we francuskiej MACIEJ KUJAWSKI
rzami przedstawicieli doktryny
formacji. pełni obowiązki naczelnika
FOT. NATO

prawa karnego. Moim zda- Wydziału Informacji

niem, artykuł 141 paragrafu 1 Ministerstwa Sprawiedliwości

„Nie wszyscy przyznają się do służby w Le-
gii, bo ciąży nad nimi wspomniany paragraf.
Ponadto, aby zostać członkiem stowarzysze-
nia, należy mieć za sobą minimum pięciolet-
ni kontrakt w Legii i uzyskać certyfikat o nie-
poszlakowanej opinii”, wyjaśnia jego prezes
Zbigniew Truszczyński, który w latach
osiemdziesiątych był kapralem I Regimentu
Etrangere de Cavalerie. Dziś nie musi się już
ukrywać, ale walczy o normalne życie dla by-
łych legionistów, którzy według prawa są
traktowani jak przestępcy i zdrajcy. „Nie są-
dzę, aby służba w Legii Cudzoziemskiej
w jakikolwiek sposób naruszała interesy na-
szego państwa. Formacja ta jest przecież ele-
mentem armii francuskiej, a Francja to nasz
sojusznik. Dziś, gdy mamy Europę bez gra-
nic, gdy Polacy wyjeżdżają w poszukiwaniu
pracy do innych krajów, służba wojskowa sta-
ła się pracą jak każda inna. Dlatego, moim
zdaniem, artykuł 141 nie pasuje do dzisiej-
szych czasów”, mówi prezes Truszczyński.
„I choć jest zapisem w praktyce nie stosowa-
nym, to nigdy nie wiadomo, czy komuś nie
przyjdzie do głowy, aby tych, którzy «niele-
galnie» służyli w Legii, pociągnąć do odpo-
wiedzialności”.
DMUCHAĆ NA ZIMNE
Działania na rzecz zmiany uregulowań
prawnych dotyczących służby w obcym woj-
sku przez obywateli polskich wpisane są
w statut stowarzyszenia. „Stąd wspólne z sej-
mową Komisją Obrony Narodowej prace nad
projektem ustawy, której głównym celem
ma być jak najszybsze uregulowanie statusu
C O M M E N T
WIOLETTA PAPROCKA,
rzecznik Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych i Administracji
W resorcie nie są prowadzone prace nad
zmianą przepisów dotyczących statusu
osób, które służyły w siłach zbrojnych obcych
państw. Nie docierają do nas sygnały o po-
trzebie ponownego wprowadzania abolicji.
Gdyby wystąpiły okoliczności uzasadniające
potrzebę dokonania zmian prawnych, inicja-
torem nowelizacji przedmiotowych uregulo-
wań może być minister obrony narodowej.
prawnego «starych»
legionistów i umożliwienie im powrotu do
normalnego życia społecznego”, mówi
Zbigniew Truszczyński. Praktyka pokazuje,
że byłych legionistów się nie ściga, ale wielu
z nich woli dmuchać na zimne. Nie chcą opo-
wiadać o służbie we francuskiej formacji, ale
zdarza się, że usprawiedliwiając swoją nieobec-
ność, wymyślają historyjki o podróżach dooko-
ła świata. Wiedzą, że złamali prawo, ale prze-
konują, że szkodliwość społeczna tego, co zro-
bili, jest niewielka. Dlatego walczą o abolicję.
„Dążymy do takich rozwiązań, jakie dał akt
z 2005 roku, kiedy to 27 Polaków służących
w Legii skorzystało z możliwości zalegalizo-
wania swojej służby w wojsku lub organizacji
wojskowej państw NATO i Unii Europejskiej”,
podkreśla Zbigniew Truszczyński. „Wciąż
wysyłamy pisma, ale na razie nic się w tej
sprawie nie robi”.
Polskim legionistom zależy także na tym,
by wyjść naprzeciw oczekiwaniom naszej
armii. Nie ulega wątpliwości, że z ich
doświadczenia wojsko mogłoby bardzo sko-
rzystać. 

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 15

 N A C E L O W N I K U

Nie jesteśmy
16
detektywami
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
 A R M I A
Z MARCINEM IDZIKIEM
o przyspieszaniu zakupów dla wojska
i kontrolowaniu ich celowości
rozmawiają ARTUR GOŁAWSKI,
KRZYSZTOF KOWALCZYK
i TADEUSZ WRÓBEL
POLSKA ZBROJNA: Co Pan zrobił, aby
przetargi na broń i sprzęt dla wojska trwa-
ły krócej?
MARCIN IDZIK: Kierowane przeze mnie
Biuro do spraw Procedur Antykorupcyj-
nych doprowadziło do sformułowania trybu
pilnej potrzeby operacyjnej (PPO) i dziś od
zgłoszenia takiej potrzeby do przekazania
dokumentów przetargowych do Departa-
mentu Zaopatrywania Sił Zbrojnych MON
mogą minąć maksymalnie 44 dni robocze,
przy tym przewidywana jest odpowiedzial-
ność za brak przestrzegania terminów.
Wcześniej udało się powołać Biuro Analiz
Rynku Uzbrojenia (BARU) i oddzielić
funkcję autora wstępnych założeń taktycz-
no-technicznych (WZTT) od autora specy-
fikacji warunków zamówienia. BARU,
oprócz WZTT, robi też doraźną analizę
rynku, co pozwala przed ogłoszeniem prze-
targu ustalić, czy wymagania gestora-użyt-
kownika mogą być spełnione.
POLSKA ZBROJNA: „Gdy był pełno-
mocnikiem do spraw procedur antyko-
rupcyjnych, wnikał w przetargi. Gdy
dostał nową funkcję, stał się współodpo-
wiedzialny za zakupy, zobaczył drugą
stronę medalu – przetargi zaczęły iść
sprawniej”. Tak powiedział o Panu pe-
wien pułkownik. Wynika z tego, że był
Pan zawalidrogą.
MARCIN IDZIK: Powierzenie mi nowych
obowiązków nie ma z tym nic wspólnego.
Ostatnio zakupy usprawniła decyzja mini-
stra obrony numer 101, która zaczęła obo-
wiązywać w czerwcu. Wtedy uzgodnione
wymagania do pierwszych przetargów
w przyspieszonym trybie – po 44 dniach od
zgłoszenia pilnej potrzeby operacyjnej – tra-
fiły do departamentu zaopatrywania, i uka-
zały się ogłoszenia. I jeszcze jedno – dla
czystości procedur od dnia powierzenia mi
obowiązków radcy koordynatora nie ingeru-
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI
ję w pracę biura antykorupcyjnego.
POLSKA ZBROJNA: Biuro działa od
trzech lat. W tym czasie pojawiły się jed-
nak opinie, że nie spełnia ono swoich funk-
cji, a jedynie spowalnia zakupy.
MARCIN IDZIK: Zanim w listopadzie
2007 roku Bogdan Klich objął funkcję mi-
nistra, takie opinie się pojawiały. MON miał
wówczas wysoki budżet i pod koniec roku
okazało się, że resort zalega z wydatkami na
prawie 2 miliardy złotych, bo na taką kwotę
nie zrealizowano zakupów. Winą za taki stan
rzeczy obarczano również biuro. Minister
zdecydował o jego utrzymaniu, i to była bar-
dzo słuszna decyzja.
POLSKA ZBROJNA: Do czego jesteście
ministrowi potrzebni?
MARCIN IDZIK: Obowiązująca ustawa
„Prawo zamówień publicznych” ma swoje in-
stytucje odwoławcze. Można składać protesty
i odwołania, a także wnosić skargi do sądu.
Ponadto prezes Urzędu Zamówień Publicz-
nych sprawuje kontrolę udzielania zamówień
publicznych. Zamówienia resortowe udziela-
ne są w przeważającej mierze w trybie wyłą-
czonym z prawa o zamówieniach publicz-
nych, w trybie decyzji ministerialnych.
Wojskowe prawo o zamówieniach to decyzja
ministra obrony numer 291. Od cywilnego
różni się ona między innymi tym, że nie prze-
widuje odwołania. Jak już się zdecydujemy
kupić coś dla wojska, to klamka zapadła. Biu-
ro jest zatem instytucją sprawującą nadzór
nad procesem udzielania zamówień na sprzęt
wojskowy. Choć mamy świadomość, że nie
naprawimy wszystkich błędów czy zanie-
dbań. Dlatego musimy współpracować z ge-
storami sprzętu, z Dowództwem Operacyj-
nym SZ, Zarządem Planowania Rzeczowego
SGWP, Departamentem Zaopatrywania Sił
Zbrojnych MON.
POLSKA ZBROJNA: Co oznacza dla Pa-
na pilna potrzeba operacyjna?
MARCIN IDZIK: Jest to potrzeba nie-
zwłocznego pozyskania uzbrojenia lub
sprzętu wojskowego, która wynika z ko-
nieczności użycia sił zbrojnych, a której
przy zachowaniu należytej staranności nie
można było przewidzieć na etapie plano-
wania tego użycia. PPO w praktyce powin-
na sprowadzać się do szybkiego zakupu go-
towej rzeczy z półki i przekazania jej na-
tychmiast żołnierzom.
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 17
 N A C E L O W N I K U

WYJAZD W 2007
ROKU do
Afganistanu nie
był idealnie
zaplanowany.
Rosomaki
dopancerzyliśmy
w kraju po
testach, które
nie
odzwierciedlały
jednak
warunków
afgańskich.

POLSKA ZBROJNA: Czyli od zgłoszenia
potrzeby do faktycznego przekazania
sprzętu żołnierzom na froncie może minąć
więcej niż pół roku.
MARCIN IDZIK: To rozsądny czas, ale za-
leży od tego, jaki towar pozyskujemy i jak
skomplikowane będzie szkolenie jego użyt-
kowników. Udało się wprowadzić decyzję
o uznawaniu certyfikacji sprzętu i broni
w obcym kraju, czym wyeliminowaliśmy
część testów. Gdy poprzednio chcieliśmy ku-
pić lekkie opancerzone samochody patrolo-
we, to samo ich testowanie – aby potwierdzić,
że spełniają parametry wskazane w WZTT
– zajęłoby 109 dni. Dziś testy prowadzi się
jedynie w przypadku, gdy nie ma innych
możliwości weryfikacji spełnienia wymagań
określonych w WZTT. To przyczynia się do
szybszej finalizacji kontraktu.
a znacząco trzeci rok, i musimy posługi-
wać się PPO.
POLSKA ZBROJNA: Czy żołnierze są po-
datni na korupcję, czy bardziej uprawnio-
ne jest twierdzenie, że zdarza się im mar-
notrawić publiczne pieniądze?
MARCIN IDZIK: O korupcji możemy mó-
wić, gdy zapadnie prawomoc-
ny wyrok sądu. Jest jednak fak-
tem, że budżet MON, obecnie
W wojsku
24–25 miliardów, stanowi dla czasami w ciągu
wielu osób oraz firm łakomy
kąsek i chciałyby one zarobić dwóch miesięcy
na wojsku. Proces udzielania
zamówień wojskowych jest
chcemy
przy tym specyficzny – nie za- naprawić błędy
wsze występuje wielość kon-
kurencyjnych ofert i na ogół i podjąć decyzję,
tego typu wyposażenia. Nie chodzimy na
obiady, nie przyjmujemy zaproszeń ani ga-
dżetów. Ale to nie załatwia sprawy, bo istnie-
je lobbing nieformalny. Czytając dokumenty
wojskowe opisujące wymagania sprzętu,
można odnieść wrażenie, że ktoś, kto je pisał,
miał na myśli produkt konkretnej firmy.
POLSKA ZBROJNA:
Jaką rolę w pozyskiwa-
niu uzbrojenia mają ge-
storzy?
MARCIN IDZIK: Po-
winni mieć prawo do zgło-
szenia generalnych zało-
żeń, czyli opisania wy-
tycznych odnośnie do
przeznaczenia sprzętu
oraz tego, jaką zdolność

POLSKA ZBROJNA: Zatem nadal trud-

no osiągalną sztuką jest w wojsku dobre
planowanie.
MARCIN IDZIK: Dlatego mamy nową
koncepcję pozyskiwania uzbrojenia i sprzę-
tu wojskowego. Będziemy dzielić je na pil-
ne, bieżące i perspektywiczne. I chcemy
jak najwięcej rzeczy kupować z planu per-
spektywicznego. Tryb pilnej potrzeby ope-
racyjnej powinien stanowić wyjątek. To
będzie wymagało świetnego planowania,
aby naszych żołnierzy niewiele na misjach
było w stanie zaskoczyć. Proszę zauważyć
– w Afganistanie jesteśmy już osiem lat,
zamawiane produkty są bardzo
drogie. Jeśli kontakty z firma-
aby nadrobić
mi, instytucjami i jednostkami paroletnie
wojska mają zdrowe podstawy,
to w porządku. Gorzej, gdy opóźnienie
mamy do czynienia z ukrytym
preferowaniem wybranych kontrahentów.
POLSKA ZBROJNA: Dostrzega Pan pre-
sję przemysłu, który chce wcisnąć wojsku
cokolwiek za jak największe pieniądze?
MARCIN IDZIK: W MON mamy system
antylobbingowy. Nie spotykamy się z przed-
stawicielami producentów sprzętu, jeśli pro-
wadzone jest postępowanie na zakup właśnie
dzięki niemu formacja po-
winna osiągnąć. Nato-
miast nie należy formuło-
wać tak szczegółowych
zapisów WZTT. Dlatego
minister postanowił od-
dzielić gestora od tego, kto będzie pisał wy-
magania. Powstało BARU, które opracowuje
wstępne założenia taktyczno-techniczne i wa-
runki taktyczno-techniczne (WTT). Gestor
tylko zgłasza, co mu jest potrzebne, a BARU
dopisuje do zamówienia wszystkie istotne pa-
rametry: wymagania interoperacyjne, kom-
patybilności sprzętu oraz jaki będzie cykl
rozwoju pozyskiwanego sprzętu. I to jest no-

18 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


wość, że gestorzy nie będą mieli
wpływu na treść WZTT.
POLSKA ZBROJNA: Nie boi się
Pan, że za chwilę zaczną narzekać,
że kupuje im się nie to, co chcieli?
MARCIN IDZIK: Procedura PPO
jest taka, że przedłożone przez BARU
wstępne założenia taktyczno-tech-
niczne są weryfikowane przez gesto-
ra. Oto przykład, jak było wcześniej:
w Afganistanie nasi żołnierze mieli
do dyspozycji HMMWV, które nie
dawały im wystarczającej ochrony
przed ładunkami improwizowanymi
(IED). Powstała pilna potrzeba zaku-
pu pojazdu, który zabezpieczałby ży-
cie i zdrowie żołnierzy przed IED.
Wstępne założenia taktyczno-tech-
niczne zostały napisane w taki spo-
sób, że żaden z istniejących na rynku
pojazdów nie był w stanie im spro-
stać. Gdyby wtedy była taka instytu-
cja jak BARU, stwierdzono by, że nie
ma na świecie pojazdu, który speł-
niałby tak ostre wymagania ochrony
i jednocześnie był tak lekki.
POLSKA ZBROJNA: Czy to był
przykład pisania dokumentów pod
konkretnego wytwórcę, czy może
chciano osiągnąć zbyt wiele?
MARCIN IDZIK: Na pewno za-
brakło wniosku, że pojazd o takich
A R M I A
parametrach nie jest dostępny na
rynku.
POLSKA ZBROJNA: Najczęstszy
błąd w procedurach zakupów re-
sortowych...
MARCIN IDZIK: Jest nim właśnie
pisanie warunków zamówienia i za-
łożeń taktyczno-technicznych w spo-
sób ograniczający konkurencję.
POLSKA ZBROJNA: Skąd się to
bierze? Z pójścia na łatwiznę
i przepisania parametrów z folde-
rów reklamowych czy z ulegania
lobbingowi firm?
MARCIN IDZIK: Oprócz sytuacji,
o których wspomnieliście, wiąże się
to także z nadgorliwością. Czasem
żołnierz, formułując WZTT, chce
kupić dla wojska coś najlepszego
i zbiera rozwiązania z różnych kon-
strukcji. W ten sposób dąży do za-
mówienia hybrydy, której nikt na
świecie nie produkuje.
POLSKA ZBROJNA: Kiedy w prze-
targi ingeruje Biuro do spraw Pro-
cedur Antykorupcyjnych?
MARCIN IDZIK: Poszczególne
departamenty przesyłają nam plany
swoich zakupów, a my wybieramy,
które postępowania obejmiemy
nadzorem.
POLSKA ZBROJNA: Czym się kieruje-
cie? Wskazówkami ministra, przeczuciem,
informacjami operacyjnymi? Wybieracie
na chybił trafił?
MARCIN IDZIK: Staramy się baczniej ob-
serwować niekonkurencyjne formy postępo-
wań, czyli negocjacje oraz przetargi w trybie
pilnej potrzeby operacyjnej. Innym ważnym
kryterium jest dla nas wartość przyszłego
kontraktu.
POLSKA ZBROJNA: Nie analizujecie
sensowności zakupu?
MARCIN IDZIK: Nie od tego jesteśmy.
Grupa cywilnych prawników, którą tworzy-
my, nie ma kompetencji do podważania
sensu wniosków oraz decyzji gestorów
sprzętu, BARU czy Sztabu Generalnego
WP. Zgodzę się jednak z tym, że od sierp-
nia, po stracie żołnierzy w Afganistanie,
funkcjonujemy trochę inaczej. W tej sytu-
acji wszyscy obawiamy się, że czegoś nie
FOT. US DOD, JACEK MATUSZAK
kupimy. Gdy pojawia się jakaś nowość na
świecie, zastanawiamy się, czy ją kupić, bo
jak tego nie zrobimy, to ktoś może nam za-
rzucić, że zaniedbaliśmy bezpieczeństwo
kontyngentu.
POLSKA ZBROJNA: Po czasie zastana-
wiamy się, czy kupiliśmy to, czego żołnie-
rze potrzebują. Wydaliśmy pieniądze na
uspokojenie sumień czy może wykorzysta-
ły nas firmy.
W MON mamy MARCIN IDZIK: Niektórzy dla uspokoje-
system nia sumień chodzą do kościoła. W wojsku zaś
antylobbingowy. czasami w ciągu dwóch miesięcy chcemy na-
Nie spotykamy
prawić błędy i podjąć decyzję, aby nadrobić
się z przedstawi-
cielami paroletnie opóźnienie.
producentów
sprzętu, jeśli POLSKA ZBROJNA: Ile dochodzeń bądź
prowadzone jest
postępowanie
wyjaśnień dotyczących zakupów dla woj-
na zakup właśnie ska zostało wszczętych w ostatnich dwóch
tego typu latach?
wyposażenia. MARCIN IDZIK: Statystyki nie są oszała-
miające, ale jesteśmy skuteczni. Pewne po-
stępowania zostały wszczęte, i to z różnych
powodów. Nie jesteśmy agencją detektywi-
styczną ani służbą mającą uprawnienia do
działalności operacyjnej. Zajmujemy się tyl-
ko prewencją, nadzorem nad prawidłowością
udzielania zamówień publicznych. Dlatego,
jeśli mamy informację o nieprawidłowo-
ściach, przekazujemy ją innym organom:
żandarmerii, prokuraturze, kontrwywiadowi
wojskowemu.
POLSKA ZBROJNA: Centralnemu Biuru
Antykorupcyjnemu też?
MARCIN IDZIK: Nie pamiętam takiego
przypadku. My ograniczamy się głównie do
służb i instytucji wojskowych. Jako komórka
MON jesteśmy też częścią rządowego syste-
mu walki z korupcją, znanego pod kryptoni-
mem „Tarcza antykorupcyjna”.
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 19
 N A C E L O W N I K U
POLSKA ZBROJNA: Czyli wystawiacie
„świadectwo cnoty” przetargom.
MARCIN IDZIK: Jeśli nadzorujemy jakieś
postępowanie od momentu pisania wstęp-
nych założeń taktyczno-technicznych, przez
uzgadnianie wewnątrzresortowe dokumen-
tacji, po negocjacje z wykonawcą, to może-
my ministrowi zameldować, że jest ono po-
prawne lub „czyste”.
POLSKA ZBROJNA: To które postępo-
wanie może być wzorem do naśladowa-
nia?
MARCIN IDZIK: Tego nie powiem, bo
wskazałbym automatycznie, które postępo-
wania nie zasłużyły na takie określenie. To
wiedza dla ministra. Przypomnę, że za każ-
dym postępowaniem stoją ludzie, którzy nie
są nieomylni, i nie każdy błąd jest skutkiem
korupcji. Zapewniam, że nie postrzegamy
świata w kategoriach czarno-białych i stara-
Staramy się baczniej obserwować
negocjacje oraz przetargi w trybie pilnej
potrzeby operacyjnej
my się zachować rozsądek w ocenie ludzi,
których pracę nadzorujemy.
POLSKA ZBROJNA: Znana jest Panu
sprawa „Żeglarków”?
MARCIN IDZIK: To była modernizacja
okrętów rakietowych naszej floty.
POLSKA ZBROJNA: Doszło do nadużyć
uprawnień przez oficerów MW i zawiera-
nia niekorzystnych umów ze Stocznią Ma-
rynarki Wojennej. Ministerstwo obrony
musiało wypłacić SMW 50 milionów zło-
tych. Ktoś za to odpowie?
MARCIN IDZIK: Biuro podjęło stosowne
czynności. Dziś toczą się odpowiednie postę-
powania.
POLSKA ZBROJNA: Czy w tym roku ja-
kieś kontrakty będą opóźnione ze względu
na wyjaśnianie dokumentacji lub proce-
dur przetargowych?
MARCIN IDZIK: Nie dostrzegam takich
zagrożeń. Kupujemy za tyle, ile mamy pie-
niędzy. Jeśli w jakimś przetargu cena okaże
się wyższa niż planowaliśmy, może trzeba
będzie poświęcić jakiś inny zakup, mniej
ważny, aby pozyskać sprzęt ważniejszy.
POLSKA ZBROJNA: Jaki jest sens zaku-
pu 40 opancerzonych samochodów patro-
lowych dla kontyngentu w Afganistanie?
20 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Jeśli wyślemy tam 39, w kraju zostanie je-
den, na którym będą się szkolić żołnierze.
Gdy się zepsuje, o co przy nauce łatwo, nie
uda się go szybko naprawić, bo do jednego
wozu nikt nie założy tu serwisu.
MARCIN IDZIK: Liczba 40 samochodów to
plan tylko na 2010 rok, z pakietu afgańskiego.
Na dzisiaj nie wiemy bowiem, co się stanie
z Cougarami, które użytkuje kontyngent.
POLSKA ZBROJNA: Pożyczyliśmy je
od Amerykanów i gdy kupimy swoje po-
jazdy, będziemy musieli zwrócić im ich
własność.
MARCIN IDZIK: Tę lukę będziemy mu-
sieli zapełnić. Sądzę, że w kolejnych latach
dokupimy takie pojazdy, jeśli się sprawdzą
w akcji. Świadomość ograniczeń budżeto-
wych spowodowała, że MON nie może teraz
zawrzeć wieloletniej umowy na ich dostawy.
Przypominam – to gestor ustala, jakiej klasy
sprzęt i uzbrojenie chce pozyskać. A jemu
wnioski z misji afgańskiej powinny wska-
zać, jakiego wozu potrzebujemy.
POLSKA ZBROJNA: Czy nie było mar-
notrawstwem wysyłanie do Afganistanu
Rosomaków opancerzonych przeciw poci-
skom z karabinów 14,5 milimetra, które są
tak ciężkie, że bojownicy nie chcą ich dźwi-
gać i w wersji bojowej, z amunicją podkali-
brową, wartą 2500 złotych za sztukę, dla
której nie ma tam celów?
MARCIN IDZIK: Pewnym niedopatrze-
niem systemu zaopatrywania wojska było to,
że w łańcuchu decyzyjnym nikt nie uwzględ-
nił Dowództwa Operacyjnego SZ. Teraz to
zmieniamy i dowódca operacyjny będzie
opiniował wnioski o zakup w trybie pilnej
potrzeby operacyjnej. To przecież jego per-
sonel ma informacje z pierwszej linii, on
zbiera wnioski i prowadzi bieżące analizy.
POLSKA ZBROJNA: Nie wszystko da się
przewidzieć, ale planowanie i decyzje po-
dejmowane na wysokich szczeblach
– w kwestii zaopatrzenia – powinny być sen-
sowniejsze. Nie stać nas na rozrzutność.
MARCIN IDZIK: Wyjazd w 2007 roku do
Afganistanu nie był idealnie zaplanowany.
Rosomaki dopancerzyliśmy w kraju po te-
stach, które nie odzwierciedlały jednak wa-
runków afgańskich. No i teraz mamy kłopot
z nośnością transporterów i zabezpieczeniem
na przykład przed granatami z RPG-7.
POLSKA ZBROJNA: Jaki wniosek wycią-
ga resort z tej sytuacji?
MARCIN IDZIK: Minister Bogdan Klich
powołał pułkownika Piotra Łukasiewicza na
stanowisko pełnomocnika do spraw kontyn-
gentu w Afganistanie. Analizy pułkownika,
który pracował ostatnio w tym kraju, przyczy-
nią się do weryfikacji faktycznych potrzeb na-
szego kontyngentu. Sądzę, że żołnierze nie ty-
le potrzebują tam dodatkowego oręża, ile zała-
twienia prostych spraw – dostaw części za-
miennych i wymiany uszkodzonego sprzętu.
POLSKA ZBROJNA: Czy biuro będzie
istniało zawsze, czy też może sposób wyda-
wania pieniędzy tak się poprawił i ustalił
się wzorzec gwarantujący czystość proce-
dur, że można już myśleć o rozwiązaniu tej
komórki?
MARCIN IDZIK: Zważywszy na to, że
MON wydaje na zakupy około 5 miliar-
dów rocznie, biuro musi sprawdzać dla
ministra pewne czynności. Oczywiście, je-
śli będzie on uważał, że nasza komórka
ma rację bytu. Na pewno biuro będzie mu-
siało się przekształcać stosownie do zmian
instytucji zajmujących się zakupami
w wojsku. Jeśli powstanie Agencja Uzbro-
jenia, usytuowanie biura będzie musiało ją
uwzględnić.
POLSKA ZBROJNA: Czy oficer mógłby
objąć stanowisko szefa Biura do spraw
Procedur Antykorupcyjnych?
MARCIN IDZIK: Etat biura, jako jedynej
komórki organizacyjnej MON, nie przewidu-
je żadnych stanowisk dla wojskowych. Przy-
pominamy raczej małe biuro prawne. Naszy-
mi pracownikami są dobrze wykształceni
prawnicy, świadomi roli, jaką odgrywają
w procesie zaopatrywania wojska. Wydaje
się, że członek korpusu służby cywilnej daje
gwarancję niezależności i może być mniej
podatny na naciski. 
WIZYTÓWKA
MARCIN IDZIK
Podsekretarz stanu do spraw uzbrojenia
i modernizacji. Wcześniej pełnił dwie funk-
cje: dyrektora Biura do spraw Procedur An-
tykorupcyjnych, a od lipca 2009 roku rów-
nież radcy koordynatora w pionie MON od-
powiadającego za modernizację technicz-
ną wojska. Z wykształcenia jest prawni-
kiem, ukończył także studia podyplomowe
z zakresu finansów publicznych, ma upraw-
nienia audytora wewnętrznego. Pochodzi
z Trzebini. Obecnie mieszka z rodziną
w Warszawie. Dwa razy odwiedził kontyn-
gent w Afganistanie w związku z analizowa-
niem potrzeb żołnierzy.

ZA SWOJE PRACE i udział w wojnie do-
stał polski Krzyż Czynu Zbrojnego, Krzyż
Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospoli-
tej Polskiej.
FOT. ARCH. ZDZISŁAW STAROSTECKI
ANNA DĄBROWSKA
Mózg Patriota
Brał udział w walkach pod Kockiem i Monte
Cassino, kopał złoto na Syberii i skonstruował
system Patriot.
W
tegorocznych nomi-
nacjach generalskich
nadawanych z okazji
Święta Niepodległo-
ści gwiazdki generała brygady dostał
dziewięćdziesięcioletni pułkownik
Zdzisław Julian Starostecki, polski
kombatant i konstruktor głowicy po-
cisku antyrakietowego Patriot.
Nowo mianowany generał urodził się
w Łodzi, gdzie jego ojciec Leonard
przed wojną był komisarzem policji.
Uznał on, że synowi przyda się wojsko-
we wychowanie. Początek wojny zastał
więc Zdzisława w korpusie kadetów
w Chełmie.
Podczas kampanii wrześniowej
walczył w szeregach Samodzielnej
Grupy Operacyjnej „Polesie” generała
Franciszka Kleeberga. Po bitwie pod
Kockiem dostał się do niemieckiej nie-
woli, z której udało mu się uciec. Prze-
dostał się do Warszawy i zaczął działać
w konspiracji. Marzył jednak, aby wal-
czyć w armii polskiej na Zachodzie.
ATAK NA WIDMO
Pierwszy raz spróbował dostać się na
Węgry przez Tatry. Kolejną, także nie-
udaną, próbę przekroczenia granicy wę-
gierskiej podjął na Ukrainie. Wpadł tam
w ręce NKWD, a sowiecki sąd wojenny
A R M I A
uznał go za amerykańskiego szpiega
i skazał na osiem lat katorgi. Najpierw
rąbał lasy na bagnach nad Peczorą.
Uciekł stamtąd, ale jak sam opowiadał,
złapano go, skatowano i dołożono dwa
lata odsiadki. Następnie został przenie-
siony do kopalni złota na Kołymę. Stąd
też próbował uciekać, ale po kilkunastu
godzinach brodzenia po bagnach peł-
nych komarów wrócił do obozu. Wol-
ność dał mu dopiero układ Sikorski–
–Majski w sierpniu 1941 roku.
Zwolniony z obozu wstąpił do armii
generała Władysława Andersa. Został
zastępcą dowódcy plutonu 4 Pułku Pan-
cernego „Skorpion”, z którym brał
udział w natarciu na Monte Cassino.
Podczas kampanii włoskiej był trzy
razy ranny, najciężej w kwietniu 1945
roku pod Bolonią. Lekarze cudem oca-
lili mu przed amputacją zmasakrowaną
prawą nogę, ale ze szpitala wyszedł do-
piero po roku. Wojnę porucznik Staro-
stecki zakończył z Krzyżem Virtuti Mi-
litari i Krzyżem Walecznych.
Osiadł w Londynie, a następnie wy-
emigrował z rodziną do USA. Pracował
tam najpierw jako tokarz i kreślarz. Do-
piero dzięki skończeniu wieczorowych
studiów na politechnice Stevens Institu-
te of Technology udało mu się dostać
pracę w elitarnym Centrum Badań
FOT. RAYTHEON
i Rozwoju Projektów Departamentu Obrony Sta-
nów Zjednoczonych w ściśle tajnym laborato-
rium taktycznych głowic jądrowych. Po kilkuna-
stu latach uczestniczył tam w pracach zespołu
projektującego pocisk antyrakietowy Patriot. Ko-
ordynował też te prace z ramienia Departamentu
Obrony. Jest konstruktorem „mózgu” rakiety,
czyli jej głowicy. Sam twierdzi, że można mu
przypisać jej autorstwo w 75–80 procentach,
a jego koncepcją był między innymi jej żyroskop
oraz koder i dekoder.
OFIARA AGENTA
Jego udział w projekcie okazał się zagrożony,
gdy na początku lat osiemdziesiątych dokumen-
tację Patriota wykradł polski szpieg podpułkow-
nik Zdzisław Przychodzeń. Zwerbował do
współpracy małżeństwo – Rudy Schiller
i Jamesa Harpera. Oboje byli zatrudnieni w fir-
mie Systems Controls, która miała dostęp do pla-
nów pocisku. Wykradli dokumentację i przeka-
ZDZISŁAWOWI zali polskiemu szpiegowi.
JULIANOWI Po wykryciu afery małżonkowie zostali aresz-
STAROSTECKIEMU towani i skazani na długoletnie więzienie. Pod-
można przypisać pułkownik Przychodzeń zdążył natomiast uciec
autorstwo Patriota
w 75–80 z USA. Kiedy okazało się, że udało mu się wy-
procentach kraść siedemnaście rysunków głowicy sygnowa-
– jego koncepcją nych przez Starosteckiego, inżynierem zaintere-
był między innymi sowało się FBI. Dla agentów zastanawiająca by-
żyroskop oraz
koder i dekoder. ła też zbieżność polskiego pochodzenia szpiega
i naukowca. Polski konstruktor spędził więc dłu-
gie godziny na rozwiewaniu podejrzeń FBI.
Na szczęście, Polak pozostał w centrum,
a prace nad Patriotem z sukcesem zakończono
w 1987 roku. Broń weszła do wyposażenia armii
amerykańskiej, a inżynier Starostecki przeszedł
na zasłużoną emeryturę. Przeniósł się na Florydę
i poświęcił pasji żeglarskiej.
Z swoje prace i udział w wojnie dostał polski
Krzyż Czynu Zbrojnego, Krzyż Oficerski Orderu
Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Dostał też
gratulacje od prezydenta USA Billa Clintona,
który list do niego rozpoczął słowami: „Drogi
Zdzisławie”. 
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 21
 A F G A N I S T A N

Ści żki  wojny

W
ażący około 2 kilogra-
mów pocisk o napędzie
rakietowym, wystrzelony
z ręcznej wyrzutni
RPG-7, z prędkością pra-
wie 300 metrów na sekundę uderza w pan-
cerz. Kontakt z celem wywołuje inicjację za-
palnika, co prowadzi do wybuchu głowicy za-
wierającej pół kilograma heksogenu i uformo-
wania z ukrytej w niej wkładki miedzianej rdze-
nia kumulacyjnego, zdolnego przebić pancerz
ze stali o grubości 300 milimetrów lub kilkuna-
stocentymetrową szybę pancerną. Wdzierający
się do wewnątrz rdzeń razi ukrytych tam żołnie-
rzy swą energią kinetyczną oraz niszczy urzą-
dzenia ulokowane na jego drodze. Penetracji to-
warzyszy działanie odłamkowe przebijanego
pancerza, fragmentującego rdzenia oraz nisz-
czonych urządzeń. Sama eksplozja głowicy
wyrzuca wzdłuż burty strumienie odłamków
z aluminiowej obudowy (czepca), zabójcze
dla tych, którzy znajdą się w pobliżu.
Właśnie z powodu trafienia z „ergierury”
musieliśmy wycofać z kontyngentu w Afgani-
FOT. US DOD

stanie – do ewentualnej naprawy u producenta

ARTUR GOŁAWSKI, KRZYSZTOF WILEWSKI

Granatołapki
Choć żołnierze wiedzą o zagrożeniu ostrzałem z RPG-7 od misji w Iraku,
to żaden z wozów bojowych kontyngentu w Afganistanie nie ma ekranów
przeciwkumulacyjnych.
– kilka Rosomaków. Dokładna liczba uszko-
dzonych wozów musi pozostać niejawna, ale
Czytelnikom należy się informacja, że więcej
zniszczeń wśród transporterów wywołały do-
tąd miny pułapki. Nie zmienia to faktu, iż Ro-
somaki, warte prawie 10 milionów złotych za
jeden egzemplarz, padały łupem bojowników
uzbrojonych w oręż, który w Afganistanie
można kupić za mniej niż tysiąc dolarów.
I choć skonstruowanie miny pułapki jest tań-
sze, to także w tym przypadku ryzyko strat
w ludziach jest zbyt wielkie, by bagatelizo-
wać zagrożenie. Powinniśmy także dążyć do
ograniczenia kosztów ewakuacji i naprawy
uszkodzonych transporterów.
ZASYPYWANE PATROLE
„Bojownicy atakujący konwoje i patrole
z zasadzek na ogół posługują się także ręcz-
nymi granatnikami i wystrzeliwują z nich
wiele pocisków. Przewidujemy, że będą tę
taktykę stosować częściej. W tym kraju jest
wciąż dużo broni porzuconej 20 lat wcześniej
przez wycofujących się Rosjan. Napływa też
ona przez granice państw sąsiednich, głównie
z Pakistanu, znajdujemy również chińskie
wersje rgppanc. Trzeba myśleć o wprowadze-
niu jakiejś formy lekkich osłon przeciwkumu-
lacyjnych”, komentuje oficer Dowództwa
Operacyjnego Sił Zbrojnych.
Pułkownik Paweł Palicki, szef oddziału
analiz i wymagań operacyjnych w DOSZ,
przyznaje, że zarówno w dowództwie, jak
i kontyngencie dostrzeżono zagrożenie i wy-
stąpiono o opracowanie oraz szybkie wdroże-
nie dodatkowego opancerzenia zmniejszają-
cego efektywność granatów wystrzeliwanych
z RPG. Problemem zajmują się również Do-
wództwo Wojsk Lądowych i instytucje odpo-
wiedzialne za eksploatację sprzętu. „Na razie
w kontyngencie stosuje się doraźne rozwiąza-
nia, używając środków podręcznych. Ale
sprawa powinna być załatwiona oficjalnie
i kompleksowo”.
Dotychczas załogi wozów trafionych z gra-
natnika miały wiele szczęścia – żaden żoł-
nierz nie zginął. Większych strat z powodu
użycia rgppanc kontyngent nie odnotował tak-
że dlatego, że jeśli strzały z tej broni oddawa-
ne są ze zbyt daleka, trafienie w cel, nawet
nieruchomy, jest trudne. Standardowe przy-
rządy celownicze „ergierury” są prymitywne,
a granaty – duże i wrażliwe w locie na po-
dmuchy wiatru. Boczne powiewy o sile 3 me-
trów na sekundę obniżają prawdopodobień-
stwo trafienia przy pierwszym strzale do 50
procent na dystansach powyżej 180 metrów.
Zasięg skuteczny RPG-7 to 500 metrów, ale
na tym dystansie szanse trafienia w wolno ja-
dący cel wynoszą 4 procent. I dlatego bojow-
nicy w Afganistanie (ale także hezbollahowie
w Libanie i hamasowcy w Strefie Gazy) zasy-
pują patrole granatami z daleka. Liczą, że
któryś trafi, a jak nie, to po 4,5 sekundy od
wystrzelenia, po pokonaniu około 900 me-
trów, zadziała w nich samolikwidator, odłam-
ki zaś porażą spieszonych żołnierzy lub
uszkodzą nisko i wolno lecące śmigłowce.
Podobno ekrany do Rosomaków zostały już
zamówione i są to siatki Lasso szwajcarskiej

22 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 A R M I A

SIATKA LASSO szwajcarskiej firmy RUAG po trafie-

niu pociskiem z RPG-7.

FOT. RUAG
Panel z siatki

Ukrycie pod tekstyliami
B rytyjska firma Amsafe
próbuje zainteresować
odbiorców wojskowych lekką
włókniną tarian, mogącą po-
noć chronić pojazdy pancerne
przez WZM Siemianowice Śląskie.
uprzedzającej inicjacji zapalni-
ka. Reklamuje tekstylne osło-
ny jako odpowiednik ekranów
siatkowych i prętowych, lżejszy
nawet o 85 procent.
PROPOZYCJA
E krany siatkowe są montowane w for-
mie modułów o ograniczonych wy-
miarach, tak by siatka zachowała sztyw-
ekranów siatkowych Lasso ność, co zapobiega zbyt dużemu jej
do Rosomaków przygotowana ugięciu pod wpływem siły uderzenia gra-
natu, a więc też kontaktowi zapalnika
głowicy z zasadniczym pancerzem
pojazdu. 
w Afganistanie oraz zamówie-
niem 30 próbnych moduło-
wych zestawów (za 100 tysię-
cy dolarów) przez amerykań-
ską Agencję Zaawansowanych

(mające pancerz dodatkowy) Chwali się współpracą z brytyj-
przed przeciwpancernymi gra- skim resortem obrony i testo-
natami kumulacyjnymi dzięki waniem tekstylnych ekranów
firmy RUAG. Dał to do zrozumienia dzienni-
karzowi „Polski Zbrojnej” podczas obchodów
święta Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych
generał broni Mieczysław Stachowiak.
Pierwszy zastępca szefa Sztabu Generalnego
WP powiedział, że „do Afganistanu będziemy
posyłali jako uzupełnienie pancerza dodatko-
wego osłony Lasso” i że „powinny one już
być na początku przyszłego roku. (…) Chce-
my, aby w pierwszej kolejności mieli je żoł-
nierze jeżdżący na patrole, a docelowo
wszyscy”.
Marcin Idzik, podsekretarz stanu w MON
do spraw uzbrojenia i modernizacji, wyjaśnia,
że do transakcji na zlecenie ministerstwa jesz-
cze nie mogło dojść. Gestor transporterów
– Szefostwo Wojsk Pancernych i Zmechani-
zowanych Dowództwa Wojsk Lądowych
– wystąpił z prośbą o zakup w trybie pilnej
potrzeby operacyjnej dopancerzenia Rosoma-
ków w postaci zamawianego dotąd pancerza
dodatkowego oraz, jako nowości, ekranów
przeciwkumulacyjnych. Szef Sztabu General-
nego WP zatwierdził ten wniosek, dokumen-
ty trafiły do podsekretarza stanu, stamtąd do
Biura Analiz Rynku Uzbrojenia (BARU),
gdzie powstały założenia taktyczno-technicz-
ne. Wreszcie znalazły się w resortowym biu-
rze do spraw antykorupcyjnych. „Biuro zgło-
siło pewne uwagi do procedury pozyskania
Badań Obronnych (DARPA).
Wadą włókniny jest nieprze-
zroczystość. 
ekranów”, przyznaje Idzik, pozostający for-
malnie szefem tej komórki. „Szybko powinny
się one wyjaśnić. Chcemy pomóc żołnie-
rzom”, zapewnia i dodaje, że za montaż no-
wych osłon będą odpowiedzialne Wojskowe
Zakłady Mechaniczne w Siemianowicach
Śląskich jako dostawca transporterów.
PRĘT CZY SIATKA
Parametr masy wydaje się w tej chwili chy-
ba ważniejszy od ceny ekranów. Transporte-
rów nie można obciążać w nieskończoność
– do ich konstrukcji użyto podzespołów, dla
których producent wyznaczył konkretną no-
śność. Zapas nośności Rosomaków podda-
nych „afganizacji” jest już niewielki, około
pół tony, więc niewiele osłon można im do-
Wnioski dla Afganistanu
O potrzebie udoskonalenia wozów bojo-
wych w Afganistanie rozmawiano pod-
czas warsztatów „Wnioski i doświadczenia
z eksploatacji uzbrojenia i sprzętu wojsko-
wego w misjach i operacjach poza granica-
mi kraju”, które odbyły się 29 października
2009 roku. Ich organizatorem był Oddział
Analiz i Wymagań Operacyjnych Dowództwa
Operacyjnego SZ RP.  wymiana całej siatki w module. Nową trzeba
FOT. US DOD
SKUTECZNY ZASIĘG RPG-7 wynosi 500 metrów.
dać. Alternatywnym rozwiązaniem jest odzy-
skanie zapasu nośności poprzez wymianę do-
pancerzenia bocznego na lżejsze albo jego
zdjęcie, jako że bojownicy nie używają cięż-
kich karabinów maszynowych strzelających
amunicją kalibru 14,5 milimetra, przed czym
dodatkowy pancerz boczny miał chronić. Puł-
kownik Rajmund Andrzejczak, dowódca
czwartej i piątej zmiany naszego kontyngentu,
jednoznacznie opowiada się jednak za utrzy-
maniem dodatkowych pancerzy po uzupełnie-
niu ich osłonami przeciwkumulacyjnymi.
Z porównania kratownic i siatek wynika, że
systemy prętowe są trwalsze i wygodniejsze
w eksploatacji. Możliwe jest skonstruowanie
takiego ekranu prętowego, który po uderzeniu
i rozbiciu jednego granatu (zniszczeniu
wkładki kumulacyjnej lub obwodu elektrycz-
nego zapalnika) zachowa własności ochron-
ne, nawet gdy w prawie to samo miejsce trafi
kolejny granat. W systemie siatkowym nato-
miast w pewnej niewielkiej odległości od
zniszczonego pierwszym pociskiem fragmen-
tu siatki osłona będzie już nieefektywna.
W razie potrzeby pręty można wymieniać
pojedynczo, nie mając specjalistycznych na-
rzędzi, natomiast przy naprawie systemu siat-
kowego najprostszą i najszybszą metodą jest
naprężyć specjalistycznymi narzędziami, co

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 23

 A F G A N I S T A N

ncerza
Zadaniem pa o jest
eg
kratownicow działaniu
za
zapobieżenie zeniowego
lnik a ud er
zapa
atu.
głowicy gran
ić
Ma ona utkw i.
międz y prętam

FOT. ROBERT SUCHY

może być kłopotliwe w rejonie misji. Systemy
siatkowe mają jedną przewagę nad kratowni-
cami, zwanymi też potocznie grillami
– mniejszą masę powierzchniową (kilogramy
na metr kwadratowy). Przedstawiciele firmy
RUAG podczas kieleckiego salonu zapewnia-
li, że siatki są lżejsze o połowę od kratownic,
a druty o średnicy 4 milimetrów nie utrudnia-
ją kierowcy obserwacji trasy jazdy.
W Zakładzie Ekspertyz Materiałowych
Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego Instytutu
Techniki Pancernej i Samochodowej testowa-
no kilka różnych ekranów prętowych i siatko-
wych. Ostrzeliwano je granatami PG-7M.
Eksperci doszli do wniosku, że obydwa syste-
my są nieskuteczne w razie trafienia grana-
tem w pręt lub drut siatki. Podpułkownik dok-
tor inżynier Marek Szudrowicz z WITPiS
wyjaśnia: „Ochronne działanie ekranów obu
typów występuje tylko w przypadkach trafie-
nia granatów w przestrzeń między prętami
lub drutami siatki”.
Pułkownik Zbigniew Siejda z BARU nie
uważa więc, by doposażanie Rosomaków
osłonami przeciwkumulacyjnymi radykalnie
poprawiło bezpieczeństwo: „Taki zabieg po-
prawi bardziej samopoczucie żołnierzy niż
faktyczną odporność transporterów. Ekran za-
trzyma jeden pocisk na dwa–trzy wystrzelone
do transportera. Wiele zależeć będzie nadal
od szczęścia załóg”.
OSŁONA AKTYWNA
Uczestnik czwartej zmiany polskiego kon-
tyngentu w siłach ISAF podpułkownik doktor
inżynier Przemysław Kupidura, adiunkt

Pancerz przestrzenny w Zakładzie Konstrukcji Specjalnych Instytu-

tu Techniki Uzbrojenia Wojskowej Akademii
Technicznej, zaleca zastosowanie ekranów:
Konstruktorzy z Sulejówka proponują złożyć w jeden system pancerza „Tylko doraźnie. Bo przyszłość należy do sys-
chroniącego boki pojazdu minimum cztery warstwy ochronne. temów ochrony aktywnej i o nich powinni-
śmy już myśleć”.

Z badań poligonowych
i analiz WITPiS wynika, że
odsunięcie punktu detonacji
głowicy granatu PG-7M
o mniej więcej 80 centyme-
trów od pancerza redukuje
głębokość penetracji pance-
rza stalowego – w przypadku
zadziałania zapalnika około
połowę.
Aby zniwelować zdolność pe-
netracji do zera, należałoby
odsunąć punkt detonacji
o kilka metrów. Nikt tego nie
zrobi, bo obustronne osłonię-
cie takimi ekranami Rosoma-
ka, Piranii czy Pandura spo-
wodowałoby, że wóz nie wje-
chałby w ulicę normalnej, kil- z RPG, dodatkowy pancerz
kumetrowej szerokości. kompozytowy – lżejszy od
Opancerzenie kratownicowe stalowego (przeciw poci-
Generał Stachowiak docenia walory pan-
cerzy aktywnych, ale zwraca uwagę na to, że
użycie obecnie dostępnych systemów naraża
umieszczane jest, ze wzglę- skom kinetycznym i odłam- żołnierzy znajdujących się w pobliżu bronią-
dów eksploatacyjnych, kom oraz fragmentują- cego się wozu. Gdy następuje aktywacja ta-
zazwyczaj w odległo- cym IED lub EFP), kiej osłony – odłamki rażą wszystkich wokół.
Każda
ści 30–50 centy- z warstw pancerz kadłuba „Żołnierz w Afganistanie musi zaś być goto-
metrów od pan- zwiększa – element no- wy do tego, aby w każdej chwili wyjść na ze-
cerza zasadni- prawdopodobieństwo śny, a także do- wnątrz”.
czego. uniknięcia zranienia dać we wnętrzu Do tej pory żadna armia nie zastosowała
Konstruktorzy załogi pojazdów. pojazdu spall-li- pancerzy aktywnych na transporterach koło-
z Sulejówka propo- ner – wykładzinę wych, a tylko Duńczycy nabyli ekrany siat-
nują złożyć w jeden na ścianach ograni- kowe – Lasso firmy RUAG – do gąsienico-
system pancerza przestrzen- czającą kąt rozlotu odłam- wych transporterów M113. Inne armie,
nego, chroniącego boki po- ków powstających wewnątrz obecne w Afganistanie czy Iraku, instalują
jazdu, minimum cztery war- pojazdu w przypadku przebi- ekrany prętowe, co widać na używanych tam
stwy ochronne: ekran lub in- cia pancerza przez pociski zarówno pojazdach gąsienicowych, jak
ny system przeciw granatom i rdzeń kumulacyjny.  i kołowych. 

24 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


Druga kariera
Warto dobrze się przygotować do podjęcia pracy
po zdjęciu munduru i uzupełnić swoje wykształcenie
oraz kwalifikacje pod kątem bieżących potrzeb rynku pracy.
W
nawiązaniu do artykułu Krzysztofa
Wilewskiego „Wojskowy cieć”,
który ukazał się w 38. numerze
„Polski Zbrojnej” (20 września 2009), pra-
gniemy poinformować, że „kariera ciecia”
z całą pewnością nie jest jedyną możliwością
dla byłych żołnierzy zawodowych.
Od ponad roku, w porozumieniu z Ośrodkiem
Aktywizacji Zawodowej w Bydgoszczy, realizu-
jemy w Wyższej Szkole Gospodarki program
„Druga kariera zawodowa żołnierzy”, który obej-
muje szeroką ofertę kształcenia dla żołnierzy
i byłych żołnierzy zawodowych. Program zakła-
da korzystanie ze specjalnej oferty bezpłatnych
lub w znacznym stopniu dofinansowanych z fun-
duszu uczelni studiów wyższych (licencjackich,
inżynierskich, magisterskich) na wybranych kie-
runkach i specjalnościach. Żołnierze mogą także
skorzystać z 10-procentowej zniżki na pozostałe
kierunki studiów.
Inne spojrzenie
Po raz kolejny przeczytałem Pana wstępniak
(„PZ” numer 44 z 1 listopada 2009 roku) i po raz kolejny zatrwożyłem się
z powodu Pana prób tłumaczenia wszystkiego i wszystkich.
R
zecz idzie, jak można się domyślać,
o polskich oficerów rozstrzelanych
w Katyniu. Nie chce Pan, jak sądzę, ni-
kogo uniewinniać od zarzutów popełnionych
zbrodni. Każe Pan jednak ubierać się w rubasz-
kę, uszankę, walonki i płakać z Rosjanami
w śnieżnych pustaciach Syberii.
Wolałbym się jednak prze-
nieść kilkadziesiąt lat wstecz
– powiedzmy do roku 1938, do
zalanej słońcem Katalonii. Na
zapleczu batalionu którejś z Bry-
gad Międzynarodowych trwa
właśnie sąd polowy. Prokurator,
obrońca i sędzia w jednej osobie
to oficer NKWD. Przysłany tu,
by czuwać nad czystością wy-
znawanych przez żołnierzy Re-
publiki poglądów, do węszenia
spisków i karania nieprawomyśl-
nych. Cała rozprawa trwa może
pięć minut. W ręku enkawudzisty pojawia się
pistolet. Strzał w głowę młodego, może dwu-
dziestoletniego chłopaka. Ciało upada obok in-
nych, martwych już, żołnierzy.
A R M I A
Myśląc o dalszej ka-
rierze tej grupy zawo-
dowej, WSG włączyła
do oferty także studia
podyplomowe oraz
szeroki wachlarz
kursów i szkoleń,
w tym językowych.
Do kierunków stu-
diów podyplomo-
wych z 20-pro-
centową zniżką należą
między innymi zarządzanie zasobami
ludzkimi, logistyka i transport, bezpieczeń-
stwo państwa w standardach europejskich oraz
zarządzanie kryzysowe.
Program „Druga kariera zawodowa żołnie-
rzy”, oprócz preferencji finansowych, obejmu-
je także wiele udogodnień organizacyjnych.
Realizujemy w ten sposób postanowienia listu
Wszyscy przybyli tutaj z pobudki serca,
przechodząc zieloną granicę i zostawiając
swoje rodziny, aby bronić Republiki przed
„faszyzmem” generała Franco, ramię w ra-
mię z innymi „towarzyszami”. Bezinteresow-
nie, w imię wolności i solidarności. Ich jedy-
ną winą było to, że nie należeli
do Partii Komunistycznej, ale
do POUM. Byli marksistami,
a towarzysza Stalina i jego
idee, wielkie czystki, kolekty-
wizację i szukanie wrogów lu-
du mieli „w głębokim poważa-
niu”. Nie tak wyobrażali sobie
kraj proletariatu.
Oficer NKWD wraca do
Związku Radzieckiego i wita-
ny jest jako bohater wojny do-
mowej w Hiszpanii. Pisze
książkę o swych wyczynach na
linii frontu. Ubolewa nad lo-
sem poległych i zamęczonych przez franki-
stów „towarzyszy”. Jego ofiary nie mogą mó-
wić. Godnego pochówku doczekają się kilka-
dziesiąt lat później.
intencyjnego, który został podpisany 25 lipca
2008 roku pomiędzy naszą uczelnią, reprezen-
towaną przez kanclerza docenta Krzysztofa
Sikorę, i Ośrodkiem Aktywizacji Zawodowej,
reprezentowanym przez jego kierownika
Piotra Lemanowicza oraz specjalistę
Janusza Karbowiaka.
Na studia I stopnia ubiegało się w tym roku
39 żołnierzy skierowanych przez
Ośrodek Aktywiza-
cji Zawodowej
w Bydgoszczy.
Studia podyplomo-
we w roku akade-
mickim 2009/2010
odbywa kilkunastu
żołnierzy.
Druga kariera za-
wodowa jest zatem
możliwa. Warto być
do niej dobrze przygo-
towanym i uzupełniać
swoje wykształcenie
oraz kwalifikacje pod kątem bieżących po-
trzeb rynku pracy. 
MARZENA BOGDANOWICZ
dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego
i Szkoleń
W Hiszpanii służyło wielu kolegów wspo-
mnianego w Pana artykule kapitana NKWD
Błochina. Zapomniał Pan jednak napisać
o pewnym jego wynalazku. Otóż przystoso-
wał on rzeźniczy fartuch oraz skonstruował
specjalną skórzaną maskę, które miały chro-
nić mundury enkawudzistów przed splamie-
niem krwią ofiar podczas mordów. Udosko-
nalenia zostały przetestowane na polskich
jeńcach wojennych. Jeszcze wiele lat póź-
niej, już jako emerytowany generał NKWD,
chwalił się tym przed młodszymi kegebista-
mi, którzy odwiedzali go w jego general-
skiej daczy.
Szanowny Panie Redaktorze, myślę, że
większość czytelników zrozumiała, co miał
Pan na myśli, pisząc o zakładaniu walonek.
Jeżeli o milionach ofiar mówi matka czy
córka jednej z nich, należy się szacunek. Je-
żeli jednak o tym samym mówi ktoś, kto na
świat spogląda zza nigdy niezdjętej maski
Błochina, to należy się pewne wyjaśnienie.
Być może w syberyjskich pustaciach wiatr
zapomnienia wieje silniej i możliwe jest
przebaczenie bez wyznania win i kary. Za-
równo natomiast w słonecznej Hiszpanii,
jak i w Polsce, które leżą, jakby nie było,
w Europie, najpierw trzeba się rozliczyć
z przeszłością i zbrodniami, a dopiero póź-
niej płakać nad ich ofiarami. 
MAREK SMOLIŃSKI
ze Śremu
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 25
 P R A W O
RAFAŁ RYBICKI
Wojenne fair play
Po raz pierwszy zaczęliśmy rozważać, czy prawo międzynarodowe
za bardzo nie krępuje naszych sił zbrojnych.
K
ilka tygodni temu, niezauważo-
na przez media, minęła
60. rocznica podpisania naj-
ważniejszych dla współczesne-
go prawa wojennego dokumen-
tów: konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949
roku. Cztery konwencje, wzbogacone o dwa
protokoły dodatkowe z 1977 roku, miały ucy-
wilizować wojny. Politycy, widząc, że zjawiska
tego nie da się całkowicie wyeliminować, po-
stanowili spróbować nadać mu choć minimum
reguł fair play.
HUMANITARNE TRAKTOWANIE
Idea międzynarodowego prawa humanitarne-
go (MPH), zwanego też prawem wojennym,
zrodziła się w drugiej połowie XIX wieku.
26 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
H U M A N I T A R N E
Pierwszą konwencję genewską, ustalającą regu-
ły obowiązujące podczas wojny, podpisano
w 1864 roku. Miała ona poprawić los rannych
na polach bitew. Głównym zadaniem MPH jest
bowiem ochrona osób, które nie biorą udziału
w walkach. Podlegają jej cywile, personel me-
dyczny i kapelani oraz żołnierze, którzy zaprze-
stali walki ze względu na odniesione rany lub
dostanie się do niewoli. MPH ustala też zasady,
według których wojny mogą być prowadzone.
Międzynarodowe prawo humanitarne ma za-
stosowanie do wszelkich konfliktów zbrojnych,
ale dokonuje się rozróżnienia między konflikta-
mi międzynarodowymi a wewnętrznymi – róż-
ny jest bowiem zakres obowiązujących w tych
sytuacjach norm. Niezależnie od rodzaju kon-
fliktu, zawsze obowiązuje podstawowa ochro-
na, której zasady zostały zawarte w tak zwanym
wspólnym artykule trzecim (mającym jednako-
we brzmienie we wszystkich czterech konwen-
cjach genewskich) zwanym konwencją w mi-
niaturze, zawiera on bowiem podstawowe regu-
ły MPH. Artykuł ten zobowiązuje walczących
do humanitarnego traktowania wszelkich osób
niebiorących udziału w walkach, zakazuje ich
zabijania, torturowania i ranienia. Ochrona
przysługuje bez jakiejkolwiek dyskryminacji.
Zakazane jest branie zakładników i naruszanie
godności chronionych osób, a także wydawanie
i wykonywanie na nich wyroków przez organy
inne niż niezawisłe sądy. Ranni i chorzy powin-
ni być otoczeni opieką i leczeni.
Pierwszą z naczelnych zasad prawa huma-
nitarnego jest odróżnienie kombatantów, czy-

OKRUCIEŃSTWA minionych wojen pokazują, co się dzieje,
gdy zabraknie reguł. Na zdjęciu żołnierze alianccy oślepieni
gazem bojowym podczas I wojny światowej.
li ludzi biorących udział w walkach, od in-
nych osób. Ma ono służyć oszczędzeniu lud-
ności i mienia cywilnego. Ani ludność cywil-
na jako całość, ani poszczególne jednostki
nie mogą być atakowane. Wszelkie działania
zbrojne można kierować jedynie przeciw
obiektom wojskowym. Życie, zdrowie i god-
ność osób niebiorących udziału w walkach są
chronione niezależnie od tego, czy są to cy-
wile, jeńcy wojenni, czy żołnierze niezdolni
do walki z powodu ran.
Kolejną podstawową zasadą jest ochrona
rannych i chorych. Muszą oni (w przypadku
wojny morskiej także rozbitkowie) otrzymać
pomoc medyczną niezależnie od tego,
w czyich są rękach. Personel medyczny pod-
lega pełnej ochronie, na jego członków na-
łożony jest jednak szczególny obowiązek
niebrania udziału w walkach. Personel me-
dyczny, ambulanse oraz szpitale mają prawo
stosowania szczególnych znaków ochron-
nych – w zależności od miejsca konfliktu
używane są na równych prawach: czerwony
krzyż, czerwony półksiężyc oraz (od 2005
roku) znak organizacji Czerwony Kryształ
zwany też Znakiem Trzeciego Protokołu.
Inną zasadę MPH stanowi zakaz dowolnego
wybierania środków i metod walki. Minęły już
czasy, gdy wojnę można było prowadzić
A R M I A
w każdy możliwy sposób. Zakazane
jest używanie broni powodujących
niepotrzebne zniszczenie, sprawiają-
cych nadmierne cierpienie oraz ta-
kich, których zastosowanie niweczy
zasadę rozróżniania obiektów cywil-
nych i wojskowych.
Ostatnią z naczelnych zasad jest
obowiązek strony konfliktu, która spra-
wuje władzę nad obywatelami wrogie-
go państwa, zapewnienia tym obywa-
telom (niezależnie od tego, czy są to
mieszkańcy okupowanych terytoriów,
czy jeńcy wojenni) podstawowych
praw, obejmujących między innymi
prawo do kontaktu listownego ze swy-
mi rodzinami, prawo do otrzymywania
pomocy humanitarnej oraz dostęp do
sądownictwa (przynajmniej w podsta-
wowym zakresie).
WZMOCNIENIE OCHRONY
Powyższe zasady są formułowane
i rozwijane w czterech konwencjach
z 1949 roku (I – o polepszeniu losu
rannych i chorych w armiach czyn-
nych na lądzie, II – o polepszeniu lo-
FOT. US DOD (2), ARCHIWUM PZ
su rannych i chorych w wojnie na
morzu, III – o jeńcach wojennych,
IV – o ochronie osób cywilnych pod-
czas wojny).
Wzmocnienie ochrony wynikają-
cej z konwencji nastąpiło po przyję-
ciu w roku 1977 dwóch protokołów
dodatkowych. Dokumenty te nie są
jednak jedynymi źródłami MPH.
POLSKA, W minionych kilkudziesięciu latach
podpisując przyjęto wiele konwencji dotyczą-
konwencje,
wzięła na siebie cych zagadnień szczególnych, takich
zobowiązanie, jak ochrona dóbr kultury podczas
będące także wojny (konwencja z roku 1954) czy
powodem
zakazujących używania pewnych ro-
do dumy.
dzajów broni (konwencja o zakazie
broni biologicznej z roku 1972, kon-
wencja o zakazie min przeciwpie-
chotnych z roku 1997).
Konwencje z 1949 roku pozostają
jednak jedynymi dokumentami o sze-
rokim zastosowaniu, ponieważ są raty-
fikowane przez niemal wszystkie kraje
świata. Podobnie ma się sprawa z pro-
tokołami dodatkowymi z roku 1977,
z tą różnicą, że nie zostały one ratyfi-
kowane przez największego obecnie
gracza światowej polityki – USA, co
czyni je dużo mniej użytecznymi.
Konwencje MPH nakładają na pań-
stwa-strony wiele obowiązków. Pod-
stawowym jest zapewnienie przestrze-
gania postanowień konwencji przez
ich własne siły zbrojne. Chodzi mię-
dzy innymi o szkolenie żołnierzy,
a w szczególności dowódców, w za-
kresie prawa wojennego, ale także
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
wprowadzenie odpowiednich przepi-
sów, penalizujących złamanie reguł
prawa humanitarnego, do prawa kar-
nego danego państwa.
Ta metoda stosowana jest także
w Polsce. Artykuł 122 naszego kodek-
su karnego ustanawia karę więzienia
dla osób dopuszczających się ataku na
obiekty chronione przez konwencje
genewskie, zaś artykuł 123 mówi o ka-
raniu sprawców zabójstw osób chro-
nionych przez prawo humanitarne. To
właśnie te przepisy kodeksu karnego
są podstawą aktu oskarżenia wniesio-
nego przez prokuraturę wojskową wo-
bec sprawców zdarzeń z Nangar Khel.
OKIEŁZNANIE ŻYWIOŁU
Chyba nigdy wcześniej sprawa sto-
sowania konwencji genewskich przez
Wojsko Polskie nie była tak żywa, jak
w kontekście obecności polskich żoł-
nierzy w Iraku i Afganistanie. Zasta-
nawiamy się, czy to możliwe, by do-
puszczali się oni zbrodni wojennych.
Po raz pierwszy zaczęliśmy też roz-
ważać, czy prawo międzynarodowe
nie krępuje zbyt mocno naszych sił
zbrojnych, tym bardziej gdy widzimy,
że sojusznicy (Amerykanie) nie mają
tego problemu, bo nie obowiązuje ich
ściślejszy reżim wynikający z proto-
kołów dodatkowych.
Tu i ówdzie pojawiają się głosy
próbujące stanowczym stwierdzeniem
„to jest wojna” usprawiedliwiać łama-
nie zasad prawa humanitarnego. Nie
można tolerować takiego podejścia!
Okrucieństwa minionych wojen poka-
zują, co się dzieje, gdy zabraknie re-
guł. Jeżeli nie można dziś prowadzić
polityki wyłącznie za pomocą metod
pokojowych, to należy zadbać, żeby
wojna była prowadzona według mini-
malnych chociaż standardów, zapew-
niających ochronę osób niebiorących
udziału w walce. Trudno byłoby bo-
wiem nazywać się narodem cywilizo-
wanym, nie uznając tych kilku pod-
stawowych zasad.
Polska, podpisując konwencje, wzię-
ła na siebie poważne zobowiązanie,
będące także powodem do dumy – sys-
tem międzynarodowego prawa huma-
nitarnego jest wielkim osiągnięciem
ludzkości, która po raz pierwszy w hi-
storii postanowiła okiełznać wojenny
żywioł. Gdyby w wyniku procesu oka-
zało się, że polscy żołnierze łamali po-
stanowienia konwencji, należałoby
ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy,
a przede wszystkim znaleźć sposoby
zapobiegania takim wypadkom
w przyszłości. 
27
 G E O G R A F I A
KRZYSZTOF KOWALCZYK
Mapy krańców świata
Dokładne mapy prowincji Ghazni polski kontyngent dostał od Amerykanów.
Ci przekazali Polakom, ku ich zaskoczeniu, polskie mapy, których wykonanie zlecili służbie topograficznej WP.
W
ojskowe Centrum Geograficz-
ne w Warszawie przekazało
Amerykanom 29 różnych map
z obszaru Ghazni i okolicznych
prowincji, w całkowitym nakładzie 290 tysięcy
arkuszy. To najdokładniejsze mapy regionu, ja-
kie istnieją, bo Polacy rysowali je na podstawie
nie tylko przekazanych nam map czeskich, lecz
także aktualnych zdjęć satelitarnych, dostarczo-
nych przez Amerykanów.
WCG to najnowocześniejsza placówka
w Polsce odpowiedzialna za zaopatrzenie na-
szej armii w tak zwane produkty geograficzne.
W sumie jednostek geograficznych mamy czte-
ry – są jeszcze w Toruniu, Komorowie koło
Ostrowii Mazowieckiej i Lesznie pod Pozna-
niem. Ale to właśnie stołeczne WCG dostarcza
im materiały do produkcji map i wykonuje mię-
dzynarodowe umowy o współpracy kartogra-
ficznej – takie jak ta z Amerykanami.
DOKŁADNE I AKTUALNE
W NATO współpraca między wojskowymi
służbami geograficznymi poszczególnych
państw opiera się na umowach dwustronnych.
28 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Polska ma ich podpisanych dwanaście.
Oprócz USA partnerami naszych geo-
grafów są, między innymi, służby
z Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec,
Z DANYCH Włoch. Kolejne umowy z państwami
gromadzonych NATO są w trakcie negocjacji.
na polskim Na mocy tych porozumień nasze
geoserwerze
korzystać mają wojsko może pozyskiwać w drodze
nie tylko Polacy, wymiany najdokładniejsze mapy
ale też i zdjęcia geograficzne niemal wszyst-
dowództwa kich regionów świata. Dzięki temu
sojusznicze.
polscy żołnierze na misjach zagranicz-
nych mają pewność, że ich informacje
są aktualne.
WCG wzbogaca także zasoby geo-
graficzne NATO – teraz dostarcza
szczegółowe mapy Ukrainy, Białoru-
si i Obwodu Kaliningradzkiego. Ma
to związek z wymianą cyfrowych
map wektorowych (komputerowe ba-
zy danych o ukształtowaniu i innych
właściwościach terenu), znajdują-
cych się w posiadaniu sojuszu, z po-
ziomu 0 i 1 na dokładniejszy stan-
dard, tak zwany Level 2 – w ramach
FOT. EWA KORSAK
WCG współ-
pracowało przy
wykonaniu map
Argentyny
i południowo-
-wschodniej
Afryki.
realizowanego właśnie międzynaro-
dowego programu MGPC (Multina-
tional Geospatial Co-production Pro-
gram). NATO dąży do pozyskania
dokładniejszych i zestandaryzowa-
nych map całego świata.
NIE TYLKO KOMPUTERY
Aby mapy różnych regionów Polski
dostarczane wojsku przez WCG były
dokładne, centrum współpracuje z wie-
loma krajowymi ośrodkami, między
innymi z głównym geodetą kraju, Pań-
stwowym Instytutem Geologicznym,
ale też Głównym Urzędem Statystycz-
nym, który dostarcza WCG informacji
o liczbie mieszkańców konkretnych re-
gionów. Dzięki takiej wieloletniej już
współpracy mapy wojskowe uznawane
są za najdokładniejsze.
Osiągniecie takiego efektu nie jest
łatwe. Nie gwarantuje go również naj-
nowocześniejszy sprzęt komputerowy
do obróbki zdjęć satelitarnych, z któ-
rego korzysta WCG. Bez wprawnych
 A R M I A

oczu kartografów pracujących dla wojska

stworzenie mapy – czy to w wersji papierowej,
czy cyfrowej, wyświetlanej na ekranach kom-
puterów – zasługującej na miano wojskowej
nie jest możliwe.
„Nie ma takiej mapy, na której nie było-
by błędu”, przyznaje pułkownik Janusz
Rozwałka, szef WCG. „Żeby nanieść tak du-
żą liczbę informacji, często trzeba z mapy
coś wykreślić. Dlatego pracujemy tak długo,
aż naprawimy wszystkie błędy”.
Polskie prace już zostały wysoko ocenione
przez wojska sojuszników ćwiczące na polskich
poligonach, a także w działaniach bojowych na
misjach w Iraku, Afganistanie i Czadzie. Jedna
z map topograficznych opracowana przez WCG
zdobyła nagrodę na międzynarodowym kon-
kursie w USA.
To doświadczenie pozwala Polakom nie tyl-
ko przygotowywać ortofotomapy dla systemów

FOT. US DOD
nawigacyjnych myśliwców F-16, ale też praco-
wać nad wdrożeniem polskiego geoserwera
– ma być w pełni gotowy pod koniec tego roku.
Specjalna strona w wojskowej sieci intranetowej JANUSZ JASIŃSKI
MIL-WAN nie tylko pozwoli dowódcom wyko-

Zawał,
rzystywać wszystkie zasoby map cyfrowych
– obejmujące praktycznie cały świat – jakimi
dysponuje WCG, ale też umożliwi, dzięki spe-
cjalnemu oprogramowaniu, wykonywanie

nie zadyszka
skomplikowanych analiz geograficznych. „Geo-
serwer pozwoli nie tylko ściągać mapy, ale też
zadawać pytania, na przykład o przejezdność
danego terenu dla pojazdu o określonej masie”,
wyjaśnia pułkownik Rozwałka.
Wojsko będzie mogło pozyskiwać nie tylko
informacje o rozlokowaniu dróg czy mostów,
lecz także o ich parametrach: szerokości i no- Niedługo będziemy szukać orzeczników wojskowych przez ogłoszenia
śności. System umożliwi też analizę terenu i wy- w prasie albo przekażemy cały ten system do ZUS lub KRUS.

szukiwanie choćby tras przejazdu według ocze-
kiwań oddziałów. Biorąc pod uwagę, że do tej
pory mapy cyfrowe zamawiane przez wojsko
były dostarczane na płytach CD pocztą, urucho-
mienie polskiego geoserwera będzie znaczącym
skokiem jakościowym. Docelowo z danych na
nim gromadzonych korzystać mają nie tylko Po-
lacy, ale też dowództwa sojusznicze.
Imponująca rocznica
15 listopada Wojskowe
Centrum Geograficzne
obchodziło swoje święto.
A
utor felietonu „Zadyszka w komi-
sjach” („PZ” numer 42 z 18 paź-
dziernika 2009 roku) dotknął waż-
nego tematu. Od czasu ostatniej re-
organizacji w wojskowych komisjach lekar-
skich właściwie nic się nie zmieniło, a ciągle
 przybywa nam zadań, także orzeczniczych.
Warto przybliżyć czytelnikom „PZ”, o co cho-
dzi z tymi komisjami. Przedstawię problem na
przykładzie mojej, Terenowej Wojskowej Ko-
misji Lekarskiej w Żarach.
60 LAT MINĘŁO
Otóż 29 października 1945 roku rozkazem
dowódcy DOW nr 41 powołana została Garnizo-
i przekazaniu szpitali do narodowego systemu
ochrony zdrowia komisje pozostawiono same.
Stworzenie oddziałów gospodarczych (OG), któ-
rym zaczęliśmy podlegać, powodowało spięcia.
Osoby funkcyjne w OG nie rozumiały specyfiki
naszej służby. Wielkim nieporozumieniem jest
traktowanie WKL przez dowódców OG oraz na-
szych przełożonych jak samodzielnych jedno-
stek wojskowych z pełnym składem sztabu. Oka-
zuje się, że oto nagle kilku lekarzy wojskowych
pozostawiono samym sobie z olbrzymią odpo-
wiedzialnością za całokształt działań komisji.
Na dodatek w jednej chwili, gdy obcięto nam
etaty, rozszerzono ponad miarę zakres obowiąz-
ków. Nie dziwi mnie, że wielu kolegów nie wy-

W tym roku polskie służby geograficzne

obchodzą 90-lecie istnienia. Jest to
jednocześnie pięciolecie WCG, sformowa-
nego w 2004 roku w miejsce Oddziału Za-
opatrzenia Topograficznego i Wojskowego
Ośrodka Geodezji i Teledetekcji. W uznaniu
zasług poprzedników WCG i jej samej w tym
roku minister obrony ustanowił 15 listopa-
da dorocznym świętem Wojskowego Cen-
trum Geograficznego.  pracy. Po reformie wojskowej służby zdrowia
nowa Komisja Lekarska w 8 Polowym Szpitalu
Chirurgicznym w Halbau (Iłowa). Jej tradycje
kultywuje dzisiejsza TWKL Żary. Minęło ponad
60 lat, a etat osobowy komisji jest praktycznie
taki sam. Gdy była ona elementem szpitala woj-
skowego w Żarach, funkcjonowała w jego struk-
turach, jeśli chodzi o zaopatrzenie finansowe,
mundurowe, sprawy mobilizacyjne i inne. Od-
powiednie służby pomagały nam w codziennej
trzymało tej presji i odeszło. Gdyby przeszli do
innej pracy w armii…, ale oni wybrali zatrud-
nienie w cywilu! O problemach tych słychać co
jakiś czas, a mimo to przez przełożonych są jak-
by niedostrzegane.
PAN OD WSZYSTKIEGO
Pewnie niewiele osób zdaje sobie sprawę
z tego, że każda komisja stanowi osobną
jednostkę wojskową. To znaczy, że jest jed-

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 29

 O P I N I E
PRZEWODNICZĄCY wojskowych komisji lekarskich muszą dobrze znać przepisy finansowe oraz
ustawę o zamówieniach publicznych.
nostką organizacyjną sił zbrojnych funkcjo-
nującą na podstawie nadanego przez mini-
stra obrony etatu, określającego jej struktu-
rę wewnętrzną, liczbę, rodzaje i rangę
wszystkich stanowisk służbowych w niej
występujących, jak rów-
nież liczbę i rodzaje uzbro-
jenia, środków transportu
Przewodniczący
i innego wyposażenia na- WKL nie ma
leżnego jednostce, oraz
posługującą się pieczęcią właściwie żadnego
urzędową z godłem Rze-
czypospolitej Polskiej i na-
prawnego
zwą (numerem) jednostki.
Dlatego obecnie przewod-
umocowania
niczący WKL jest: dowód-
cą jednostki wojskowej, szefem sztabu tej
jednostki, komendantem ochrony, szefem
sekcji S-1, S-2, S-3, S-4, S-5, S-6, logistyki,
planowania, materiałowej, technicznej, służ-
by zdrowia, inspektorem BHP, szefem pio-
nu szkolenia, szefem pionu głównego księ-
30 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
FOT. US DOD
gowego z rozbiciem na kadrę i pracowni-
ków wojska, specjalistą od rozrachunków
oraz ewidencji ilościowo-jakościowej, psy-
choprofilaktykiem JW, kierownikiem kan-
celarii i kancelistą, szefem służb żywno-
ściowej, mundurowej,
uzbrojenia i elektroniki,
technicznej, eksploata-
cji środków łączności
i innych, oficerem
TAM, referentem praw-
nym, komendantem
ochrony, pełnomocni-
kiem do spraw informa-
cji niejawnych oraz ma-
gazynierem środków
czystości i materiałów biurowych.
W jednej chwili przewodniczący WKL
musiał stać się menedżerem oraz znawcą
prawa na wysokim poziomie z zakresu: za-
mówień publicznych, kodeksu pracy, two-
rzenia regulaminów pracowniczych, premio-
wania, funduszu świadczeń socjalnych, pro-
wadzenia dokumentacji kadrowej (teczki
personalne), prawa pracy, przepisów BHP,
kodeksu postępowania administracyjnego.
Nie wspomniałem o wojskowych przepisach
orzeczniczych, które powinniśmy opanować
w stopniu perfekcyjnym. Powyższe zadania
wykonujemy w następującym stanie etato-
wym: dwóch oficerów lekarzy, dwóch leka-
rzy cywilnych, dwóch referentów. Ponadto
przewodniczący pełni obowiązki pracodaw-
cy w rozumieniu kodeksu pracy w stosunku
do pracowników wojska.
Efektem wszystkich reorganizacji i zmian
w wojskowej służbie zdrowia są jedynie obni-
żone etaty (w stosunku do żołnierzy) w komi-
sjach, etat jednostki pozostał natomiast prak-
tycznie taki sam od chwili jej powstania
(w przypadku TWKL Żary – od 1945 roku).
Warunki pracy i służby w XXI wieku wy-
magają od przewodniczących WKL perfekcyj-
nej znajomości prawa (w tym kodeksu pracy,
prawa administracyjnego, przepisów orzeczni-
czych MON, innych resortów itp.). Ze względu
na to, że trzeba się rozliczać z zakładami opie-
ki zdrowotnej wykonującymi zlecane badania,
muszą oni dobrze znać przepisy finansowe
oraz ustawy, między innymi o zamówieniach
publicznych, bo WKL nie dysponuje etatowym
pracownikiem pionu finansowego.
W obecnym systemie najgorsze jest to, że
przewodniczący WKL nie ma właściwie żad-
nego prawnego umocowania, podobnie jak
nie ma wpływu na liczbę i dyscyplinę prze-
prowadzanych badań. Komisja wykonuje je
wszystkim osobom, które zostały do niej
skierowane, nikomu nie może odmówić,
a w razie nieukończenia badań przesyła in-
formację do organu kierującego, co praktycz-
nie niczego nie zmienia.
NA PROGU ZAŁAMANIA
Dziękuję generałowi Bogusławowi Packowi
za poruszenie tego tematu. Uważam, że mamy
ostatnią szansę na przedłużenie istnienia pionu
orzeczniczego wojskowej służby zdrowia. Nie-
zauważanie problemu spowoduje całkowite za-
łamanie się orzecznictwa w MON, tak jak już
się to stało z organiczną służbą zdrowia wojsk
operacyjnych. Teraz ukazują się w prasie ogło-
szenia o naborze lekarzy na misje, a niedługo
będziemy szukać orzeczników wojskowych lub
przekażemy cały ten system do ZUS lub KRUS
i będziemy słono płacić za obsługę orzeczni-
czą, nie mając na nią żadnego wpływu.
Po lekturze felietonu pożegnalnego pana ge-
nerała liczę na wykorzystanie wiedzy o stanie
orzecznictwa wojskowego na nowych stanowi-
skach służbowych i dalsze patrzenie na wojsko
okiem felietonisty, który dostrzega rzeczy dla
przełożonych niewidoczne. 
Major JANUSZ JASIŃSKI jest lekarzem,
przewodniczącym terenowej WKL w Żarach.

FOT. KRZYSZTOF WILEWSKI
STANISŁAW SZOSTAKIEWICZ
Tematy rezerwowe
Dobrze przygotowane siły rezerwowe
budzą szacunek u przeciwników.
D
o dziś pokutuje pogląd,
że o wygranych wojnach
decydują rezerwiści, co
w dobie nowoczesnych
i inteligentnych środków walki oraz
przy ograniczonych konfliktach
zbrojnych może nie brzmieć przeko-
nująco. Życie pokazuje jednak, że
posiadanie zaawansowanych techno-
logii oraz przygotowanych rezerw
osobowych nie szkodzi żadnej armii
i z reguły budzi szacunek ewentual-
nych przeciwników.
Kryzys finansowy, w którym zna-
lazło się nasze państwo, w tym siły
zbrojne, to dobry okres na wprowa-
dzanie zmian – w pierwszej kolej-
ności funkcjonalno-zadaniowych,
w drugiej organizacyjno-etatowych.
Reformatorów, w tym munduro-
wych, należy chwalić, że podjęli się
stworzenia nowej jakości rezerw dla
zawodowej armii na czas „P” (poko-
A R M I A
ju) – rezerwistów mających przy-
działy kryzysowe, uzupełniających
rezerwistów z przydziałami mobili-
zacyjnymi na czas „W” (wojny).
Sukces będzie pełny jednak dopiero
wtedy, gdy ustanowione przepisy
i procedury okażą się przystępne dla
obywateli, którzy ochotniczo lub
obowiązkowo będą wypełniać nało-
żone na nich powinności.
REZERWA 2010
Terenowe organy administracji woj-
skowej (TOAW) i dowódcy jednostek
wojskowych od 1 stycznia 2010 roku
zmierzą się z nowymi zadaniami;
między innymi chodzi o przepisy do-
tyczące rekrutacji żołnierzy rezerwy
– ochotników na przydziały kryzyso-
we, co ma zapoczątkować powstanie
Narodowych Sił Rezerwy (NSR).
Przed uchwaleniem ostatniej zmiany
ustawy o powszechnym obowiązku
obrony (duża nowela z 27 sierpnia 2009 roku)
i po tym wydarzeniu media dość obszernie
o tym informowały.
„Pracownik będzie mógł jednocześnie słu-
żyć okresowo w armii” – to tytuł z „Gazety
Prawnej” z 5 sierpnia, „Obywatel NSR” – to
„Polska Zbrojna” z 30 sierpnia, „Profesjonalna
armia amatorów” – zabrał głos „Dziennik”
10 września. Wobec braku przepisów wyko-
nawczych do ustawy autorzy tych artykułów
starali się podać jak najwięcej informacji o za-
sadach podpisania kontraktu i otrzymania
przydziału kryzysowego oraz specyfice szko-
lenia, funkcjonowania i użycia NSR.
Jak dalece informacje prasowe okażą się
trafne – czas pokaże. Mam nadzieję, że
przepisy i procedury zapewnią wojsku pożą-
daną liczbę ochotników, którymi da się ob-
sadzić planowane stanowiska w NSR (doce-
lowo do 20 tysięcy) w różnych jednostkach
i którzy będą mogli wykonywać często spe-
cyficzne zadania.
KOMENDANCI OD PRZYDZIAŁU
Według ustawy, żołnierzem rezerwy jest
osoba, która złożyła przysięgę i została prze-
niesiona do rezerwy po zwolnieniu z czynnej
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 31
 K O N C E P C J E
służby, w tym z zawodowej lub kandydackiej,
jeżeli wciąż podlega obowiązkowi służby woj-
skowej (art. 99 ust. 1 ustawy). Ta definicja nie
budzi wątpliwości, kto będzie rezerwistą i jak
będzie się taką osobę tytułować – żołnierz re-
zerwy czy żołnierz w rezerwie (art. 122 ust. 1
ustawy pragmatycznej).
W myśl nowych przepisów żołnierzom re-
zerwy wojskowi komendanci uzupełnień nada-
wać będą przydziały:
 mobilizacyjne – tym, których w pierwszej
kolejności przewiduje się powołać do służby
pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji
i w czasie wojny, na stanowiska służbowe lub
do pełnienia funkcji określonych w etacie jed-
nostki na czas „W”;
 kryzysowe – tym, którzy podpiszą kontrakt
na ochotnicze wykonywanie obowiązków
w NSR, na stanowiska określone w etacie jed-
nostki na czas „P”.
Pierwszym rezerwistom przydział zosta-
nie nadany z urzędu. Kolejnym, tylko jeśli
zgłoszą się na ochotnika. Ustawa przewidu-
je także (art. 59b ust. 7) możliwość nadawa-
nia żołnierzowi rezerwy podwójnego przy-
działu – na to samo stanowisko służbowe
FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI, ALEKSANDER RAWSKI

lub dwa różne, jeżeli przewidziane są one

także na czas „W”.
Już sam fakt występowania dwóch rodza-
jów przydziałów może zastanawiać, dlaczego
dzieli się rezerwistów na dwie grupy. Uwa-
żam, że byłoby racjonalniej, gdyby przydział
dla żołnierza rezerwy był jeden, na przykład
uzupełnieniowy.

SŁUŻBA PRZYGOTOWAWCZA
Przy nadawaniu przydziałów (mobilizacyj-
nych i kryzysowych) wojskowi komendanci
uzupełnień będą ściśle współpracowali z do-
wódcami jednostek wojskowych, którzy z re-
zerwistami podpiszą kontrakty. W tym miej-
scu istotna wydaje się odpowiedź na pytanie:
czy posiadane zasoby profesjonalnych żołnie-
rzy rezerwy zapewnią uzupełnienie etatów
jednostek na czas „P” i „W”? Obecnie nie po-
winno być z tym problemu, ale za kilka lat
może być inaczej.
Dostrzegł to generał dywizji w stanie
spoczynku doktor habilitowany Julian
Maj z Wojskowej Akademii Technicznej
w referacie wygłoszonym na konferencji
„Profesjonalizacja Sił Zbrojnych a po-
wszechny obowiązek obrony Rzeczypo-
spolitej Polskiej” 7 października 2009 ro-
ku. Dlatego dużego znaczenia w najbliż-
szej przyszłości nabierze ochotnicza służ-
ba przygotowawcza.
Odbywana na podstawie dobrowolnego
zgłoszenia, ma ona trwać w przypadku
kształcenia: oficerów – sześć miesięcy, pod-
oficerów – pięć miesięcy, szeregowych
– cztery miesiące, i powinna zapewnić od-
powiednią liczbę żołnierzy rezerwy, z któ-
rych będzie można typować lub pozyskiwać
(w trybie ochotniczym) kandydatów
na przydziały czasu „P” i „W”.
Procedura nadawania przydziałów
mobilizacyjnych i kryzysowych wy-
NSR – w formie daje się precyzyjnie określona, ale dla
odrębnych rezerwisty może okazać się zbyt
pododdziałów
– powinny skomplikowana i czasochłonna. Tak-
podlegać szefom że TOAW i jednostki wojskowe
WSzW i służyć do w związku z nadawaniem przydzia-
uzupełniania łów kryzysowych i podpisywaniem
wybranych
jednostek kontraktów będą miały dużo dodatko-
wojskowych na wych obowiązków.
czas „P” i „W” Z nowymi zadaniami będą musia-
oraz wsparcia sił
ły się również uporać organy kadro-
podległych
wojewodzie. we i finansowe jednostek oraz ko-
mórki finansowe wojewódzkich szta-
bów wojskowych (WSzW). Przy peł-
nej realizacji zakładanych szkoleń
żołnierzy rezerwy na przydziałach
kryzysowych oraz rekompensat dla
żołnierzy rezerwy i pracodawców
– przy obecnych obsadach – mogą
nie podołać obowiązkom. W tej sytu-
acji ewentualne utworzenie regional-
nych sztabów wojskowych (RSzW)
w miejsce wojewódzkich chyba
skomplikuje pracę komórek finanso-
wych tych organów.
ĆWICZENIA I SŁUŻBA
Żołnierz rezerwy obowiązek służ-
by wojskowej w czasie „P” ma speł-
niać poprzez odbywanie ćwiczeń
i pełnienie służby okresowej. Ci na
przydziałach mobilizacyjnych będą
uczestniczyli w ćwiczeniach tylko na
ochotnika. Natomiast ci na przydzia-
łach kryzysowych – obligatoryjnie
lub ochotniczo, czyli na ich wniosek
lub za ich zgodą. W obu przypadkach
rezerwiści będą ćwiczyć, jeżeli takie
będą potrzeby sił zbrojnych.
Ćwiczenia i okresowa służba żoł-
nierzy rezerwy na przydziałach kry-
zysowych są określone w ustawie
i przybiorą takie formy:
 ćwiczenia wojskowe – jednodnio-
we, krótkotrwałe (trwające nieprze-
rwanie do trzydziestu dni), długotrwa-
łe (trwające nieprzerwanie do 90 dni)

32 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 A R M I A

obrony zdecydują o sukcesie lub porażce.

W gotowości Gdyby resort oraz władza ustawodawcza, sto-
sownie do potrzeb, przejawiły wolę zmian
przyjętego w tym roku modelu NSR, propo-
Nowa koncepcja Narodowych Sił Rezerwy nuję rozważyć koncepcję, która – jak sądzę –
powinna zapewnić: byłaby tańsza, efektywniejsza i bardziej przy-
 bezkolizyjne uzupełnianie ków szkolenia) kandydatów stępna dla żołnierzy rezerwy.
rezerwistami właściwych jed- na żołnierzy rezerwy (służba Otóż uważam, że NSR, w formie odręb-
nostek na czas „P” i „W” (tak- przygotowawcza) – w przy- nych pododdziałów, powinny podlegać sze-
że w trybie natychmiastowego padku przeszkolenia rezerw; fom WSzW i być przeznaczone do uzupeł-
stawiennictwa) – w przypadku  gotowość pododdziałów niania wybranych jednostek wojskowych
zadań uzupełnieniowych; NSR (w krótkim czasie) do na czas „P” i „W” oraz wsparcia sił podle-
 nabór kandydatów do czyn- wsparcia sił podległych woje- głych wojewodzie w przypadku wprowa-
nej służby wojskowej, w tym wodzie w przypadku wprowa- dzania stanów nadzwyczajnych, a także
do zawodowej oraz na przy- dzenia stanu nadzwyczajnego w czasie wojny. Przy takim założeniu sze-
działy kryzysowe – w przypad- (klęski żywiołowej, wyjątkowe- fowie WSzW, przy pomocy podległych
ku rekrutacji; go i wojennego) lub wojny wojskowych komendantów uzupełnień, da-
 prowadzenie kwalifikacji – w przypadku zarządzania waliby gwarancję optymalnego wsparcia
wojskowej oraz ewidencji woj- kryzysowego (wsparcia dzia- armii zawodowej. TOAW, nawet bez istnie-
skowej, a także stacjonowa- łań wojewody); nia Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych,
nie w niewykorzystanych  utworzenie, wyszkolenie byłyby organami zdolnymi do zapewnienia
obiektach wojskowych (w sys- i utrzymanie specjalistycz- na administrowanym terenie szeregu zadań
temie dojazdowym) jednego– nych zespołów (pododdzia- w podstawowych obszarach: uzupełnienio-
trzech batalionów NSR (licz- łów) do fachowego wsparcia wym, rekrutacji, administrowania rezerwa-
ba zależna od charakterysty- sił podległych wojewodzie mi, przeszkolenia rezerw, zarządzania kry-
ki administrowanego obsza- i odciążenie od dodatkowych zysowego (wsparcia wojewody), odciążenia
ru) – w przypadku administro- zadań jednostek operacyj- od zadań jednostek operacyjnych czy też
wania rezerwami, nych – w przypadku obsługi finansowej.
 kierowanie na odpo- odciążenia z zadań
wiednie przeszkolenia jednostek opera- W UKŁADZIE TERYTORIALNYM
wojskowe (do uczel- cyjnych.  Uważam, że finansowanie pododdziałów
ni, szkół i ośrod- NSR mogłoby odbywać się ze środków: obec-
nego systemu (w którym przyjęto, że gros
pieniędzy przeznaczonych będzie dla praco-
dawców), zasiłków dla bezrobotnych i środ-
ków na szkolenia (pozostających w dyspozy-
cji powiatowych urzędów pracy) oraz z fun-
duszy unijnych.
Przedstawiona koncepcja pozwoliłaby na
i rotacyjne (trwające łącznie do 30 dni i odby- niach i pełniących służbę okresową oraz służą- zapewnienie siłom zbrojnym stałego dopły-
wane z przerwami w określonych dniach w cych poza granicami kraju. Sprawą otwartą wu profesjonalnie przeszkolonych rezerwi-
ciągu roku kalendarzowego); pozostaje weryfikacja realności tych upraw- stów, zdolnych w każdej chwili uzupełnić,
 okresowa służba wojskowa – będzie peł- nień oraz ich ewentualnych korekt w przypad- wesprzeć lub wyręczyć jednostki operacyjne.
niona w przypadkach uzasadnionych potrze- ku niewystarczającego zainteresowania przy- Ponadto, uzupełniona o nowe regulacje w za-
bami obrony państwa, sił zbrojnych lub za- toczonymi formami służby czynnej ze strony kresie ochrony ludności (w MSWiA prowa-
rządzania kryzysowego, zwalczania klęsk ży- rezerwistów. dzone są prace nad stosowną ustawą), stwo-
wiołowych i likwidacji ich skutków, działań rzyłaby zręby terytorialnego systemu obron-
antyterrorystycznych, ochrony mienia, akcji ALTERNATYWNE NSR no-ochronnego województwa i zamieszkałej
poszukiwawczych oraz ratowania lub ochro- Według mnie, przyjęty model NSR wyda- na jego obszarze ludności, co pozwoliłoby na
ny zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczania je się: właściwe reagowanie w stanach nadzwyczaj-
terenów z materiałów wybuchowych i nie- po pierwsze – zbyt skomplikowany i zbiu- nych i w czasie wojny.
bezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz rokratyzowany; Najbliższe dwa lata dadzą nam odpowiedź
ich unieszkodliwiania, a także wykonywania po drugie – kosztowny, bo obciąży samych dotyczącą możliwości utrzymania armii za-
zadań przez wojsko za granicą. żołnierzy rezerwy i może rodzić szereg kon- wodowej, wyposażonej w nowoczesne syste-
Służba przygotowawcza, ćwiczenia oraz fliktów na linii rezerwista – pracodawca; my pola walki oraz uzupełnianej przez żoł-
służba okresowa będą formami czynnej służby po trzecie – może nie dawać pełnej gwaran- nierzy w służbie kandydackiej oraz rezerwi-
wojskowej. Znalezienie ochotników wydaje cji (w przypadku niesystematycznego udziału stów na przydziałach mobilizacyjnych i kry-
się uzależnione od wielu czynników, ale naj- w ćwiczeniach) fachowego przygotowania do zysowych, a także przygotowania adekwat-
istotniejsze mogą okazać się regulacje i zachę- wykonywania zadań przez żołnierzy na przy- nego do potrzeb systemu ochrony ludności.
ty o charakterze finansowym (materialnym), działach kryzysowych. Mam nadzieję, że kierownictwa resortów
socjalnym i szkoleniowym. W sytuacji, gdy system jeszcze nie wszedł obrony oraz spraw wewnętrznych wspólnie
Ustawa dość precyzyjnie określa uprawnie- w życie, trudno o jednoznaczną ocenę, ale z władzą ustawodawczą przygotują rozwią-
nia żołnierzy rezerwy na przydziałach kryzy- jest pewne, że to zainteresowanie żołnierzy zania systemowe przyjazne państwu oraz je-
sowych, w tym biorących udział w ćwicze- rezerwy oraz możliwości finansowe resortu go obywatelom. 

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 33

 W O J S K A L Ą D O W E

i składanie
Rozkładanie
AK 47 z oczami
karabinu
i kominiarką.
zasłoniętym

Zmechole
p
poszli w las Dwadzieścia pięcioosobowych
ekip z pododdziałów szczecińskiej
12 Brygady Zmechanizowanej
konkurowało w zawodach
sprawnościowych.

34 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 A R M I A

JEDNA Z KONKURENCJI: czołganie się przez 50 metrów z bronią, ale bez

plecaka.

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (5)


PODCZAS
MARSZU
żołnierze
w pełnym
oporządzeniu
zaliczali różne
konkurencje
sprawnościowe.

P ogoda im nie sprzyjała. Na

dwudziestokilometrowej trasie
wykonanie sześciu zadań utrudniał
silny wiatr i deszcz. Na żołnierzy cze-
kało pięć punktów kontrolnych. Na
pierwszym – czołganie się przez 50
metrów z bronią, ale bez plecaka.
Na następnym rzucali granatem.
Zwycięzca rzucił go na ponad czter-
dzieści metrów. Kolejny sprawdzian
polegał na nastrojeniu radiostacji
TRC 9200 i nawiązaniu łączności.
Najsprawniej zespoły poradziły so-
bie z piątym zadaniem, rozkłada-
niem i składaniem karabinu AK 47
z oczami zasłoniętymi kominiarką.
Dwudziestokilometrowa trasa koń-
czyła się na strzelnicy Krzekowo.
Zwyciężył zespół z 11 Kompanii Pie-
choty Zmotoryzowanej pod dowódz-
twem chorążego Przemysława
Ustianowskiego. Drugie miejsce za-
jął zespół z 1 Kompanii Zmotoryzo-
wanej, którym kierował chorąży Piotr
Potrzebowski, a trzecie – drużyna
z 3 Kompanii Piechoty, dowodzona
przez podporucznika Krzysztofa
Stefaniaka. (JW) 

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 35

 Rycerskie sprawy
F E L I E T O N (46)
ZDZISŁAW NAJDER

Równocześnie z Powstaniem Styczniowym toczyła się

zacięta wojna domowa w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Walka Południa z Północą

T
rwała dłużej i była bardziej
krwawa (ponad 600 tysięcy po-
ległych) od naszego powstania.
Rolnicze i wykorzystujące pracę
murzyńskich niewolników Połu-
dnie walczyło z uprzemysłowioną, ludniejszą
i nowoczesną Północą. Konfederacja broniła
przed Unią nie tyle swojego niewolnictwa i ra-
sizmu, ile prawa do samostanowienia.
Południowi plantatorzy chętnie naśladowali
europejskich ziemian i nawiązywali do feudal-
no-rycerskich wzorów obyczajowych i moral-
nych. Często nadawali sobie imiona znane ze
średniowiecznych francuskich opowieści. Kie-
dy się czyta amerykańskie powieści i pamięt-
niki z tych czasów, nasuwa się nieodparte sko-
jarzenie ze współczesnymi im Kraszewskim
czy Orzeszkową. Czarnych pracowników ku-
powali i sprzedawali (tak, jak było w Rosji),
ale zwykle czuli się za nich odpowiedzialni.
Wielu z nich brzydziło się niewolnictwem al-
bo nawet uwalniało własnych poddanych – ale
protestowali przeciw narzucaniu im z zewnątrz
nakazów, jak mają żyć. Dla Murzynów wy-
zwolenie oznaczało konieczność samodzielne-
go szukania pracy i zarobku.
Stosunek liczby ludności obu stron był jak
22:9 na korzyść północnej Unii. Przewaga go-
spodarcza jeszcze większa, ale południowcy
– którzy bronili własnej ojczyzny – walczyli
dzielnie i z fantazją. Znali własny kraj, kocha-
li jego przyrodę. Zmogła ich ostatecznie takty-
ka spalonej ziemi, to znaczy wypędzania cy-
wilów i niszczenia budynków, gospodarstw
i linii kolejowych, zastosowana przez dowo-
dzącego zachodnimi wojskami Unii generała
Williama T. Shermana. (Nazwano go za to
„pierwszym nowoczesnym generałem”; wąt-
pliwe wyróżnienie).
Wielki pisarz amerykańskiego Południa
(w młodości zauroczony Trylogią
Sienkiewicza, której ostatnie zdanie za-
cytował, przyjmując nagrodę Nobla)
William Faulkner opisał głęboki rajd na
tyły wroga, przeprowadzony przez od-
dział kawalerii wygłodniałych konfedera-
tów. Znienacka i prawie bez strzału opa-
nowują słabo strzeżony obóz unionistów,
raczą się, po raz pierwszy od daw-
na, gorącą kawą, porywają ile się
da zapasów żywności i amunicji,
i szybko znikają. Ale oto jeden
z dowódców, Bayard (imię najsław-
niejszego rycerza Francji) Sartoris,
przypomina sobie, że w kantynie na
stole stały anchois, luksusowy sma-
kołyk. Zawraca nagle konia, pędzi
z powrotem, chwyta symboliczną
zdobycz – jednak schowany pod
stołem wystraszony kucharz, wi-
o efekciarskiej brawurze
dząc samotnego jeźdźca, zabija go
strzałem w plecy.
Historia amerykańskiej wojny do-
mowej zawiera wiele podobnych opo-
wieści o efektownej czy wręcz efek-
ciarskiej brawurze konfederatów. Mi-
mo to – a może i dzięki temu – ich
straty były wyraźnie mniejsze. Bili się
o swoje i praktycznie wszyscy byli
ochotnikami (wojska Unii zasilił przy-
musowy pobór).
Zwycięstwo Unii i utrzymanie jed-
ności kraju umożliwiło Stanom Zjed-
noczonym osiągnięcie pozycji świato-
wego mocarstwa. W amerykańskiej
mitologii historycznej pozostał żal
Południowców za utraconą niezależ-
nością, za zniszczoną przyrodą i do-
mami, za całą tradycyjną kulturą.
Opierała się (cytuję Faulknera) na
haniebnym grzechu niewolnictwa
– ale była naturalna, wrośnięta
w ziemię, osadzona w lokalnej hi-
storii oraz przyniesionej z Euro-
py wyobraźni. 
Jest wiele
opowieści
konfederatów podczas
amerykańskiej wojny
domowej

36 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


MILITARIA MICHAŁ
NITA
Skandynawski
łucznik
Niebawem wojska lądowe Królestwa Szwecji zostaną
wyposażone w nowy, rodzimy system artylerii samobieżnej.
W
najbliższej przyszłości stacjo-
nujący w Boden Pułk Artylerii
A9 dostanie pierwszych sześć
seryjnych dział samobieżnych
Archer (Łucznik) kalibru 155 milimetrów. We-
dług początkowych ustaleń, szwedzka artyleria
miała mieć ich nawet kilkadziesiąt. Teraz wia-
domo, że na pewno będą dla niej wyproduko-
wane 24 działa, co wystarczy dla dwu dywizjo-
nów. Zastąpią haubice FH-77.
Taka sama liczba Archerów trafi do Norwe-
gii. W 2011 roku wejdą do uzbrojenia jednostki
stacjonującej w Setermoen. Trzecim krajem, do
którego prawdopodobnie trafią, będzie Dania.
Być może zamówi ona nawet 28 takich dział.
Firma Bofors promowała je także w Australii,
która rozważała zakup aż 36 egzemplarzy.
W 2006 roku na pokaz i strzelania Archera
MILITARIA
MILITARIA
przybyła do Szwecji delegacja australijska. Po-
ważniejsze zainteresowanie nim wyraża też
Kanada.
Pomysł zbudowania tego systemu artyleryj-
skiego pojawił się w pierwszej połowie lat dzie-
więćdziesiątych XX wieku. Po zatwierdzeniu
decyzji o jego budowie, w 1995 roku powstał
wstępny model działa. Warto wspomnieć, że je-
den z prototypów Archera miał lufę o długości
45 kalibrów. Później rozpoczęto prace nad dwo-
ma demonstratorami przyszłego systemu, ozna-
czonymi FH 77 BW L52. Jeden z nich zapre-
zentowano na paryskiej wystawie Satory
w 2006 roku. Próby ogniowe demonstratorów
Archera przeprowadzano między innymi na po-
ligonach Villingsberg i Alvdalen. Na drugim
z nich w tym samym roku odbyły się strzelania
z użyciem pocisku Excalibur.
MILITARIA
Redaktor działu TADEUSZ WRÓBEL
FOT. BAE SYSTEMS
Trwają dalsze testy systemu, a do wiosny
przyszłego roku zostaną zbudowane dwa proto-
typy: jeden w wersji zamówionej przez siły
zbrojne Szwecji, a drugi – w wersji dla Norwe-
gii. Działa różnić się będą między innymi opan-
cerzeniem kabiny załogi. Produkcja seryjna bę-
dzie się odbywać w zakładach w Karlskodze.
NOWATORSKA
KONSTRUKCJA
Archer jest autonomicznym systemem. Jego
konstrukcję można podzielić na podwozie
i część artyleryjską. Załogę działa mają tworzyć
kierowca, celowniczy-operator, dowódca
i czwarta osoba, której funkcja nie jest jeszcze
znana. Pracować będą w specjalnej kabinie,
której osłona balistyczna jest zgodna z normą
STANAG 4569 poziom 2. Zapewnia ona
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 37
 P R Z E K R Ó J

Skandynawski łucznik
Napęd
silnik Volvo D9AACE2 o mocy 242 kW

Układ napędu systemu

6x6

Prędkość maksymalna jazdy

70 km/h

Zasięg jazdy
500 km

Brody o głębokości
0,75 m

Poprzednicy Archera
Szwecja ma duże doświadczenie
w konstruowaniu uzbrojenia
artyleryjskiego.

W 1968 roku do uzbrojenia armii szwedz-

kiej weszło gąsienicowe działo samo-
bieżne Bandkanon 1A kalibru 155 milime-
trów. I Szwedzi byli jedynym jego użytkowni-
kiem. Ostatnie egzemplarze wycofano w
2003 roku. W późniejszym okresie firma Bo-
fors opracowała także dwie 155-milimetro-
we haubice FH-77 w wersjach A i B. Drugą z
nich przystosowano do strzelania amunicją
bezłuskową NATO. Wzorując się na haubicy
FH-77A, zbudowano działo Karin kalibru
120 milimetrów.
Szerokość
3m

żołnierzom ochronę przed pociskami z broni ma-
łokalibrowej oraz odłamkami pocisków artyle-
ryjskich. Członkowie załogi wchodzą do wnętrza
bocznymi drzwiami. Kabina zostanie wyposażo-
na w ogrzewanie, niezbędne w skandynawskich
warunkach, jak również układ ochrony przed bro-
nią masowego rażenia. Kierowca będzie miał do
dyspozycji wyświetlacz Login, który przekazuje
między innymi informacje nawigacyjne doty-
czące pracy silnika i elementów układu napędo-
wego oraz pojemności zbiorników.
Przed kabiną znajduje się silnik wysokopręż-
ny. Układ napędu Archera ma konfigurację 6x6.
Pojazd może jechać nawet z przestrzelonymi
oponami. Jego konstrukcja zapewnia ochronę
załodze także w przypadku wybuchu miny
o masie materiału wybuchowego 6 kilogramów
(TNT). Na drogach Archer może poruszać się
z prędkością 70 kilometrów na godzinę. Dobrze
radzi sobie także w terenie.
Część artyleryjską systemu tworzy
155-milimetrowe działo z lufą długości
52 kalibrów i stałym kątem pochylenia
bruzd. Jest ono zamontowane z tyłu po-
jazdu w widocznej masywnej osłonie.
Objętość komory nabojowej działa wy-
nosi 25,4 decymetrów sześciennych.
Według dostępnych informacji, przy
ARCHER
strzelaniu na tak zwanym pełnym ła-
może
otworzyć ogień dunku żywotność lufy dochodzi do
po 30 sekundach 1500 strzałów. Kąt jej podniesienia wy-
od zatrzymania. nosi od 0 do +70 stopni. Lufa może ob-
racać się do 75 stopni w lewo i w prawo
(według niektórych źródeł – do 85
stopni).
STRZELANIE
W KILKU WARIANTACH
Haubica tego systemu służy głównie
do strzelania ogniem pośrednim. Dla-
tego cel muszą widzieć
żołnierze obserwatorzy. Będą oni
wyposażeni w zestaw obserwacyjno-
-pomiarowy FOI2000, zawierający ter-
mowizor, dalmierz laserowy, wyposa-
żenie nawigacyjne oraz inne urządze-
nia. W razie potrzeby możliwe jest tak-
że prowadzenie ognia na wprost,
a przy użyciu pocisku kasetowego Bo-
nus – nawet do celów ruchomych. Sku-
teczny zasięg ognia bezpośredniego
dochodzi do ponad 2 kilometrów. Mo-
że on być prowadzony o każdej porze.
Trzy strzały oddaje się w 14 sekund,
a czas wystrzelenia wszystkich poci-
sków z magazynu wynosi ponad 2 mi-
nuty. W ciągu godziny działem udaje
się oddać przeszło 70 strzałów. Można

38 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


Uzbrojenie systemu
– haubica 155/52 mm
– wkm M2HB – 12, 7 mm
Załoga
czterech żołnierzy
stosować różnorodną amunicję. Poza
wspomnianym pociskiem kasetowym Bo-
nus, zawierającym dwa samonaprowadzające
się podpociski przeciwpancerne, także kiero-
wany przez system GPS Excalibur, odłamko-
wo-burzący dalekonośny HEER czy dymny SS
007. Są one wystrzeliwane za pomocą dwóch
rodzajów ładunków modułowych Uniflex 2.
Dzięki ich zastosowaniu można uzyskiwać
prędkości pocisków w zakresie 318–950 me-
trów na sekundę.
W czasie prowadzenia ognia jego załoga
przebywa w kabinie. Na początku prac nad Ar-
cherem ustalono, że część artyleryjska ma być
oddalona od przedziałów załogi i obsługiwana
zdalnie. Dzięki takiej lokalizacji działa, w razie
jego trafienia żołnierze obsługujący je będą
mieli większe szanse na ocalenie życia. Archer
wyposażono w układ automatycznego ładowa-
nia. W znajdującym się obok niego magazynie
M I L I T A R I A
Masa
około 30 t
Wysokość
3,3 m
Długość
14,1 m
amunicyjnym mieści się 20 pocisków, ładunki
miotające i 40 zapłonników. Czas załadowywa-
nia magazynu działa ma być nie dłuższy niż 15
minut.
SYSTEM SIECIOCENTRYCZNY
Archer ma cyfrowy komputer główny prze-
chowujący różne dane, które są wyświetlane na
monitorach w kabinie. Jest on połączony ze
wszystkimi elementami systemu, czyli stanowi-
skiem kierowcy, magazynem amunicji, ukła-
dem ładowania, napędami naprowadzania lufy
działa. Załoga Archera na bieżąco dostaje także
informacje o sytuacji taktycznej i dysponuje cy-
frowymi mapami. Do łączności zewnętrznej
służą radiostacje RA-180. W kabinie żołnierze
porozumiewają się za pośrednictwem systemu
łączności wewnętrznej. Przy ich stanowiskach
znajdują się klawiatury i ekrany. Na dotyko-
wym ekranie celowniczego-operatora działa są
Donośność strzelania
pociskiem Bonus – 35 km
pociskiem HEER – ponad 40 km
pociskiem Excalibur – około 60 km
pociskiem dymnym SS 007,
w zależności od wersji – 18 lub 24 km
STRZELANIE MRSI (z jednoczesnym ude-
rzeniem pocisków w cel) może być prowa-
dzone przy użyciu do sześciu pocisków.
10,5 m
wyświetlone: kąty ostrzału w płaszczyźnie po-
ziomej, aktualny kąt podniesienia, zasięgi po-
szczególnych typów pocisków, informacje o ich
zapalnikach, ładunkach miotających, liczbie
pocisków w magazynie i tak dalej. Na ekranie
tym jest także ,,wyświetlony” spust. Po jego do-
tknięciu działo oddaje strzał.
Archer jest działem samobieżnym wyposa-
żonym w artyleryjski system kierowania
ogniem MMIs1. Jego głównym składnikiem
jest inny komputer, obliczający na podstawie
otrzymywanych danych żądany kąt położenia
lufy w azymucie oraz kąt jej podniesienia.
Nad kabiną załogi znajdują się służący do sa-
moobrony, naprowadzany zdalnie wielkokali-
browy karabin maszynowy 12,7 milimetrów
i wyrzutnie granatów dymnych. Do wycelowania
broni załoga ma celownik termowizyjny i tele-
wizyjny CCD. Stanowisko z kaemem wyposa-
żono też w dalmierz laserowy CELT2. 
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 39
 P R Z E K R Ó J
ARTUR GOŁAWSKI
Pancerny scyzoryk
Dwa czołgi saperskie z 5 Pułku Inżynieryjnego przed rokiem
zmodyfikowano pod kątem użycia w Afganistanie. Ale raczej tam nie trafią.
D
ecyzja o „afganizacji”
dwóch z dziesięciu używa-
nych przez naszych sape-
rów wozów inżynieryjno-
-drogowych MID zapadła w 2008 roku.
Szefostwo Wojsk Inżynieryjnych
SGWP wytypowało je do ewentualnego
użycia w polskim kontyngencie wojsko-
wym w siłach ISAF ze względu na wy-
soki poziom odporności na ostrzał
i możliwość prowadzenia prac inżynie-
ryjnych przez załogi bez wychodzenia
na zewnątrz. Za pomocą wysięgnika
z manipulatorem operatorzy MID-ów
mogą podejmować oraz przemieszczać
podejrzane przedmioty i urządzenia,
siedząc pod osłoną pancerza. Przydały-
by się więc takie maszyny nie tylko
podczas rozbudowy fortyfikacyjnej baz
czy naprawy dróg w Ghazni, ale także
do usuwania wykrytych min pułapek.
Czołg inżynieryjny MID zaprojekto-
wano na początku lat dziewięćdziesią-
tych z przeznaczeniem do użytku w wa-
runkach europejskich. Saperzy uznali,
że przed wysłaniem tych pojazdów na
misję należy je dostosować do spodzie-
wanych warunków użycia, odmiennych
od tych, które znamy z kraju. Zabiegali
zatem o zwiększenie bezpieczeństwa
załogi w trakcie operowania osprzętem
w terenie, gdzie istnieje zagrożenie
ostrzałem przez rebeliantów oraz uży-
ciem min i improwizowanych ładunków
wybuchowych. Chodzi także o zapew-
nienie komfortu załodze pracującej
Saperski czołg
MID został opracowany w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym
OBRUM na bazie podwozia czołgu T-72/PT-91.
J ego załogę stanowi trzech żoł-
nierzy: dowódca, operator i kie-
rowca-mechanik. Dodatkowo mo-
że im towarzyszyć dwóch sape-
rów. Załoga ma do dyspozycji mię-
dzy innymi:
 wysięgnik-manipulator z wy-
miennym osprzętem (maksymal-
na wysokość ramienia – 7,75
metra, długość maksymalna
– 7,94 metra, minimalna długość
– 5,94 metra). Na osprzęt składa-
ją się łyżka koparkowa, chwytak
szczękowy o maksymalnym roz-
40 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
przez wiele godzin pod pancerzem,
a także zwiększenie efektywności pro-
wadzonych przez nią prac dzięki umoż-
liwieniu operatorom obserwacji pola
roboczego.
Małą modernizację wykonali kon-
struktorzy i pracownicy Ośrodka Ba-
dawczo-Rozwojowego Urządzeń Me-
chanicznych OBRUM w Gliwicach.
Postanowili, że wprowadzając ulepsze-
nia, postarają się nie naruszyć dotych-
czasowej struktury MID, a ewentualne
ingerencje będą minimalne. Z zadania
wywiązali się w cztery miesiące.
Oba wytypowane do misji czołgi in-
żynieryjne otrzymały: system wizyjny,
klimatyzację, agregat prądotwórczy
i osłonę strzelca wielkokalibrowego ka-
rabinu maszynowego WKM-B 12,7
milimetra. Tę ostatnią wykonały
4 Okręgowe Warsztaty Techniczne
z Żurawicy.
System wizyjny zapewnia obserwa-
cję pola pracy wysięgnika maszyny
oraz terenu z tyłu pojazdu. Tworzą go
trzy kamery połączone z terminalem
LCD, zamontowanym na obudowie wy-
ciągarki pomocniczej we wnętrzu MID,
pozwalającym także nagrywać i odtwa-
rzać czynności operatora wysięgnika.
Dwie kamery z reflektorami doświetla-
jącymi umieszczono na członach wy-
sięgnika – wysuwnym (kamera wąsko-
kątna) i stałym (kamera szerokokątna).
Tylną półsferę załoga może obserwo-
wać dzięki kamerze sprzężonej z reflek-
warciu 1 metra i sile
zacisku szczęk 25 ki-
loniutonów oraz ząb
zrywaka;
 wysięgnik-manipu-
lator o udźwigu 7 ton;
 urządzenie spawal- Chwytak szcz
m alnym
o maksy
nicze;
rozwarciu 1
 przetwornicę na- i sile zacisku
kiloniuton ów
pięcia: 25
 dwupołożeniowe
urządzenie spycharkowe, czołowe  wciągarkę główną o długości li-
i w strzałę, z lemieszem o szero- ny 200 metrów i uciągu 280 kilo-
kości 4,2 metra; niutonów;
torem, zamontowanej z tyłu pojazdu. Urządzenie
klimatyzujące rozprowadza powietrze przewoda-
mi w okolice stanowisk poszczególnych człon-
ków załogi. Steruje nim kierowca-mechanik
z pulpitu zamontowanego obok tablicy wskaźni-
ków. Instalacja klimatyzacji i agregatu prądo-
twórczego wymagała zmiany w wyposażeniu
MID-ów, inaczej zabrakłoby miejsca na nowe
urządzenia.
Za zgodą gestora sprzętu, Szefostwa Inżynierii
Wojskowej SGWP, „afgańskie” MID-y pozba-
wiono rur ewakuacyjnych, używanych do poko-
nywania przeszkód wodnych. W tym miejscu,
w skrzyni ładunkowej umieszczono agregat prą-
dotwórczy z alternatorem.
„O wykorzystaniu MID-ów w misjach zade-
cydują wojskowi po wykonaniu dodatkowych te-
stów. Zakładamy, że ich wyniki będą pozytywne.
Po zweryfikowaniu udoskonaleń w realnym dzia-
łaniu moglibyśmy rozszerzyć zakres moderniza-
cji. Proponujemy dodanie MID-om wysięgnika
łamanego, kamer z zoomem i autofocusem oraz
własnym oświetleniem LED. Warto też w nowy
CZOŁG sposób rozmieścić wiązki kablowe”, powiedział
INŻYNIERYJNY
MID Marek Grabania z OBRUM na zorganizowa-
zaprojektowano nej w październiku przez Wojskowy Instytut
na początku Techniczny Uzbrojenia i Instytut Techniki Uzbro-
lat dziewięć- jenia WAT konferencji „Uzbrojenie 2009”.
dziesiątych
z przeznacze- Prawdopodobnie MID-y, zaparkowane obec-
niem do użycia nie w garażach 1 Brzeskiej Brygady Saperów,
w warunkach nie wyjadą do Afganistanu. „ Nie planujemy ich
europejskich.
użycia w tej misji”, wyjaśnił generał brygady
Janusz Lalka, szef Szefostwa Inżynierii Woj-
skowej. Przyszłoroczny plan zakupów MON
przewiduje pozyskanie dwóch zestawów do
oczyszczania-rozminowania dróg (Road Cle-
aring Patrol), złożonych z sześciu pojazdów
z wieloma saperskimi urządzeniami każdy. Ta-
ki kołowy sprzęt może lepiej sprawdzić się
w Afganistanie niż 46-tonowy pojazd na gąsie-
nicach. Pieniądze nie zostały jednak zmarno-
wane: uzyskane w wyniku modernizacji nowe
cechy eksploatacyjno-użytkowe maszyny mogą
się przydać także w innych warunkach niż misja
afgańska. 
FOT.OBRUM
ękowy
metra
szczęk
 wciągarkę pomocniczą o długo-
ści liny 400 metrów i uciągu
20 kiloniutonów. 
 M I L I T A R I A

FOT.MATTHEW WELLMAN
USA

Kabina z Mielca
FIRMA SIKORSKY przekazała 30 października lotnictwu amerykańskich wojsk lądowych 145. śmigłowiec UH-60M Black Hawk. Jak podano, jest to
pierwsza maszyna, której centralna część kadłuba została wyprodukowana w polskim zakładzie, PZL Mielec. Kabina z Mielca trafiła do Bridgeport
w Connecticut, gdzie połączono ją z kokpitem zbudowanym w zakładach Kamana Jacksonville na Florydzie oraz tylną częścią, zrobioną w Turcji. Finalny
montaż i oblot odbyły się w Stratford w Connecticut. (W) 

Anulowany kontrakt
FOT.ROYAL AUSTRALIAN NAVY

SZWECJA

Szwedzi zamówili w czerwcu tego roku

113 AMV 8x8 w pięciu wersjach.

AUSTRALIA
S ąd administracyjny
w Sztokholmie uznał, że
kontrakt na dostawę transpor-
konieczna będzie nowa proce-
dura przetargowa. Patria
w oświad-
czeniu wyraziła ubolewanie
z powodu wyroku sądu. Szwe-
dzi zamówili w czerwcu tego

Gigantyczne koszty terów opancerzonych AMV

o wartości 240 milionów euro,
roku 113 AMV 8x8
w pięciu wersjach, któ-
Flota wojenna Australii ma sześć okrętów podpisany między tamtej- re miały być dostarczo-
podwodnych typu Collins, które weszły do szą agencją uzbro- ne w latach 2011–
służby w latach 1996–2003, czyli są w miarę jenia (Forsvarets –2014. Była też opcja
nowe. Jednak Australijczycy już myślą o kolejnej Materielverk) podwojenia tego zamó-
generacji jednostek. Biała księga obronności a fińską Patrią, wienia. Pojazdy miały być
zawiera informację, że w przyszłości ich flota naruszył prawo za- produkowane w Finlandii we
podwodna powinna być dwukrotnie liczniejsza. mówień publicz- współpracy ze szwedzkimi
Budowa nowych okrętów miałaby się rozpocząć nych. Tym samym firmami. (TED) 
w latach 2016–2017, a wprowadzenie do służ-
by przewidziano przed 2025 rokiem.
W końcu października ukazał się raport Austra- NIEMCY Leopard 1A5 kupionych dla nów Bundeswehry. Służyły
lian Strategic Policy Institute, z którego wynika,
że będzie to niezwykle drogie przedsięwzięcie. Pierwszy niej w ramach umowy między-
rządowej z grudnia 2008 ro-
w niemieckich wojskach lądo-
wych w latach 1965–2003.
Eksperci wyliczyli je na blisko 3 miliardy dolarów
australijskich za sztukę. Tym samym byłaby to Leo ku. Pochodzą one z magazy- Czołgi dla Brazylii poddawane
są kapitalnemu remontowi
najdroższa w historii konwencjonalna jednostka
podwodna na świecie. A skoro miałby być ich tu-
zin, to koszty programu sięgnęłyby 36,5 miliar-
W siedzibie Krauss-Maffei
Wegmann w Kassel
28 października przekazano
i modernizacji. Montuje się
w nich między innymi specyficz-
ne podsystemy brazylijskie.
da dolarów australijskich, czyli prawie 22,5 mi- oficjalnie brazylijskiej armii Ostatni z Leopardów trafi do
FOT.KMW

liarda euro. (WW)  pierwszy z 220 czołgów Brazylii w 2012 roku. (T) 

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 41

 M U Z E U M
Pan c erne  klechdy
MARCELI KWAŚNIEWSKI
O tym, jakie tajemnice
kryje niemiecki Stug
W wydobytym z rzeki po 64 latach dziale samobieżnym Stug znaleziono
kałamarz do połowy wypełniony atramentem.
K
iedy pod ciężarem niemieckiego
Stuga pękał lód na rzece Rgilew-
ce, nikt z członków jego cztero-
osobowej załogi nie miał głowy
do ratowania osobistych drobiazgów. Ernst
Saffert myślał tylko o tym, jak wydostać się
z wnętrza tonącego pojazdu i szybko dotrzeć na
brzeg. Oprócz niego jeszcze jednemu z żołnie-
rzy to się udało. Dwóch pozostałych utknęło
pod lodem. Był styczeń 1945 roku.
Sześćdziesiąt cztery lata później w hangarze
Muzeum Broni Pancernej rozległ się potężny
warkot silnika wyremontowanego działa samo-
bieżnego Sturmgeschütz IV, kończąc w ten spo-
sób kolejny etap jego historii. Przedmioty osobi-
ste załogi znalezione w jego wnętrzu zostały
oczyszczone i zakonserwowane przez kustosza
kapitana Tomasza Ogrodniczuka.
„Być może dzięki nim uda się odtworzyć na-
zwiska i historie wszystkich żołnierzy, a Stug
przestanie być takim bezosobowym pojazdem”,
mówi kustosz.
Ernst Saffert był z pewnością właścicielem
zapalniczki, na której wyryto jego nazwisko,
napis „Boże Narodzenie 1943-44” i nazwę
austriackiej miejscowości Ternitz.
STALÓWKA PELIKANA
Zapewne do niego należała także jedna
z dwóch znalezionych fajek, być może też mo-
siężne puzderko w kształcie serca, ozdobione
grawerunkiem liści. Można się domyślać, że
właściciel dostał je od kobiety. Ołówek, do dziś
powszechnie znanej firmy Faber, też mógł nale-
żeć do niego, podobnie jak jedno z dwóch
wiecznych piór.
Kustosz precyzyjnie określa: „Jedno to
FOT. TOMASZ OGRODNICZUK
OSMIA, produkowane wyłącznie dla wojska,
drugie natomiast to Pelikan, który dostępny był
także dla cywilów”. Jeszcze na początku wojny
Pelikany miały złote stalówki. Ten ze Stuga to
już produkcja późniejsza, w której zamontowa-
no zwykłą. Drugie pióro z kolei ma stalówkę
ułamaną.
42 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
B R O N I P A N C E R N E J
„Ale najciekawsze jest to”, kustosz poka-
zuje szczelnie zakręcony kałamarz, do
połowy wypełniony oryginalnym
zielonym atramentem. Kałama-
rza nikt dotychczas nie
otwierał z obawy
przed zwietrze-
niem inkaustu.
Ocalał
również
służący
do kreślenia
linii na mapach
rapidograf, pier-
wowzór pisaka. Do-
wódca samobieżnego
działa posługiwał się za-
pewne krzywomierzem, po-
zwalającym obliczać odległo-
ści na mapie, przesuwając po niej
to małe urządzenie przypominające
ręczny zegarek. Do pomiarów służyła
także linijka z kilkoma różnymi podział-
kami mapy, co pozwalało unikać przelicza-
nia i tym samym błędów.
Czy dowódcą był ktoś o nazwisku Kruse? To
ono właśnie wydrapane zostało na niewielkiej
przezroczystej ekierce z plastiku. Być może
Herr Kruse był także właścicielem kompletu
sześciu noży stołowych z polskimi oznaczenia-
mi. Ukradł je? A może był Ślązakiem, tym dru-
gim z załogi, który ocalał?
Do jedzenia służyły żołnierzom przynajmniej
dwa niezbędniki: jeden aluminiowy, wyraźnie
z końca wojny, mocno osłabiony upływem cza-
su, i drugi, stalowy, nietknięty przez rdzę. We
wnętrzu znaleziono także łyżkę, plater z fabry-
ki Kruppa. Na uchwycie wyryte są inicjały
„S.N.”. Rodzinna pamiątka kolejnego członka
załogi?
Kustosza zaskakuje bogactwo wyposażenia
żołnierzy, którzy mieli także buteleczki z jody-
ną, maszynki do golenia i urządzenia do ostrze-
nia żyletek, przypominające pudełka do zapa-
łek. „Typowo niemiecka precyzja myślenia”,
mówi Ogrodniczuk.
Są także dwie latarki – jedna wojskowa, taka,
jakich używali żołnierze Wehrmachtu, z trzy-
kolorowymi przesłonami i resztką baterii
wewnątrz, oraz druga, ebonitowa, typowo
cywilna i bez baterii, ale za to ma
sprawną żaróweczkę.
W mule na dnie Rgilewki
przetrwały także dwa niewiel-
kie pojemniki z odkażalni-
kami do czyszczenia ma-
sek przeciwgazowych.
Same maski zacho-
wały się niestety
w kiepskim
stanie, w prze-
ciwieństwie do
broni ręcznej, która
trafiła do magazynu
uzbrojenia i jeszcze nie jest
eksponowana w muzeum.
EGZEKUCJA
Bezbronny Ernst Saffert był ranny, gdy do-
tarł do pobliskiego Grzegorzewa i w jednej
z chat suszył przemokły, zesztywniały na mrozie
mundur. Drugi z żołnierzy, być może ten, który
nazywał się Kruse, także bez broni, był Śląza-
kiem i rozmawiał po polsku z mieszkańcami
chaty. Mówił, że do Wehrmachtu wcielono go
siłą – kulka w łeb albo mundur. Potem włożył
swój podeschnięty płaszcz i poszedł pomodlić
się do grzegorzewskiego kościoła. Na drodze na-
potkał rosyjskiego oficera, który bez słowa wyjął
nagana i strzelił mu w tył głowy. „Za każdego
zabitego Rosjanina zabijam dziesięciu Niem-
ców”, wyjaśniał potem mieszkańcom wsi.
Ernsta Safferta zastrzelił w wiejskiej chacie. 
W Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu można
obejrzeć 37 pojazdów pancernych. Większość eks-
ponatów była wykorzystywana podczas II wojny
światowej. Nieetatowym kustoszem muzeum jest
kapitan TOMASZ OGRODNICZUK.
 BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
OLAF
OSICA
Redaktor działu MAREK PIELACH

Instytucje
bez woli
Polsko-francuska deklaracja o europejskiej
obronie jest symbolicznym końcem sporu o rolę
FOT. EUFOR/CHAD – RCA

NATO i UE w zapewnianiu bezpieczeństwa Europie.

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 43
 P O R O Z U M I E N I A
Interwencje za granicą
Problemem misji UE
obok ich niewielkiego
znaczenia jest też brak kadr.

S trategicznie nieistotne, tak większość

misji pokojowych prowadzonych przez
UE ocenia Europejska Rada Stosunków
Międzynarodowych (ECFR). W wydanym
właśnie raporcie wskazuje, że problemem
misji, obok ich niewielkiego znaczenia, jest
też brak kadr. Państwa członkowskie UE
deklarują wysłanie małej liczby osób,
a i tych niskich limitów nie przestrzegają.
UE powinna „przemyśleć w całości swoje
podejście do zagranicznych interwencji,
skupić się na ich szybkości, bezpieczeń-
stwie, i samowystarczalności”, rekomen-
dują autorzy raportu. (MP) 

Instytucje bez woli

C
zas tej inicjatywy wydaje się do-
skonały. Zagrożeń dla bezpieczeń-
stwa Europy przecież przybywa.
Tymczasem zaangażowanie USA
w Azji kosztem obecności strategicznej w Eu-
ropie jest już faktem. Z kolei polityczna kon-
dycja NATO wymaga działań wspierających
sojusz Europy i Ameryki Północnej.
Pogorszył się także kontekst strategiczny,
w którym funkcjonuje dzisiaj UE. Czasy ideowej
i politycznej przewagi Europy nad innymi akto-
rami sceny międzynarodowej minęły. Rosja, Tur-
cja, a także Chiny w coraz większym stopniu
określają rozwój sytuacji od Kaukazu, przez Bli-
ski Wschód, aż po Afrykę, czyli w regionach,
które jeszcze dziesięć lat temu wydawały się nie-
kwestionowaną i rozrastającą się strefą wpływów
Europy. Obecność polityczna i wojskowa Unii
wymaga dziś zdecydowanie więcej determinacji
i politycznej odwagi niż jeszcze kilka lat temu.
Kryzys finansowy, którego wszystkich kon-
sekwencji jeszcze nie znamy, karze z kolei zre-
widować i tak nazbyt optymistyczne plany
transformacji całego sektora obronnego Euro-
py, formułowane na przełomie minionej
i obecnej dekady.
Dodatkowe zmartwienie to szykująca się
zmiana polityczna nad Tamizą, której efektem
już dzisiaj jest rewizja zasad kierujących poli-
tyką Wielkiej Brytanii w Europie.
POKAZYWANIE FLAGI
Tymczasem przez ostatnie dziesięć lat UE
wykształciła niemalże w pełni rozwinięte za-
plecze instytucjonalne umożliwiające jej an-
gażowanie się w operacje reagowania kryzyso-
wego. Powstały także mechanizmy stymulują-
ce rozwój zdolności wojskowych i cywilnych
pod kątem wspólnych celów operacyjnych.
Wprowadzono w życie mechanizm „Atena”,
służący wspólnemu finansowaniu operacji.
I co najważniejsze, UE uruchomiła już ponad
20 misji w ramach wspólnej polityki bezpie-
czeństwa i obrony.
Ten wspaniały portret ma jednak wiele jaw-
nych i ukrytych wad. Do jawnych zaliczyć na-
leży mizerny postęp w rozwoju zdolności
obronnych. Były szef Europejskiej Agencji
Obrony Nick Witney stwierdził wprost, że re-
alizacja militarnych celów operacyjnych oka-
zała się porażką. Znając równie słabe dokona-
nia na forum NATO – sytuacja ta nie dziwi.
Co ciekawe, z opublikowanego niedawno ra-
portu Europejskiej Rady Stosunków Między-
narodowych wynika, że i w odniesieniu do cy-
wilnych celów zdolności państwa Unii – bądź
co bądź „potęgi cywilnej” – zawiodły na całej
linii. Polska została zaliczona (między innymi
razem z Hiszpanią, Czechami i Węgrami) do
grupy państw „agnostyków”, które nie mają
przekonania, że zdolności cywilne są niezbęd-
nym elementem współczesnych operacji za-
rządzania kryzysowego.
Pesymistyczne wnioski płyną także z anali-
zy tego, czego nie widać gołym okiem. Przede
wszystkim sukces wspólnego działania Unii
w odpowiedzi na kryzysy jest mierzony głów-
nie zdolnością do osiągnięcia kompromisu
w gronie 27 członków. Wynika stąd niepisana
reguła rządząca zaangażowaniem w operacje,
która mówi, że im mniejszy poziom zaangażo-
wania (czyli skromniejszy mandat operacji),
tym większa szansa na uzyskanie zgody całej
Unii. Dlatego większość dotychczasowych mi-
sji, z operacją w Gruzji włącznie, ma mało
ambitne cele i służy bardziej pokazywaniu fla-
gi, niż kształtowaniu sytuacji na miejscu zgod-
nie z własnymi interesami.

44 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

TAK JAK
FRANCUZI,
powinniśmy
adaptować ideę
i politykę
europejskiego
bezpieczeństwa

FOT. MARIAN KLUCZYŃSKI/MW RP

pod kątem
własnych
priorytetów
politycznych
i rozwoju
zdolności
wojskowych.

FRANCUSKA FREGATA RAKIETOWA Commandant Blaison z wizytą w Gdyni

żowania w Afryce. „Artemis” w DR Konga miotem kontrowersji stwierdzenie, że obecny

była przecież w większym stopniu francuską
operacją pod unijną „przykrywką”, niż unijną
operacją dowodzoną przez Francuzów.
Dla Niemiec europejska obrona jest przede
wszystkim narzędziem wzmacniającym soju-
sze polityczne w Europie. Dlatego Berlin bie-
rze udział w aż ośmiu grupach bojowych, choć
realne zdolności Bundeswehry nie pozwalają
na tak szerokie zaangażowanie.
FOT. EUFOR/CHAD – RCA (2)
geograficzny kierunek zaangażowania opera-
cyjnego UE nie odpowiada polskim oczekiwa-
niom. Skoncentrowanie Unii na obszarze śród-
ziemnomorskim i w Afryce utrwala przekona-
nie, że jedyne zagrożenia dla Europy czają się
na południu, lub też, że europejska obrona jest
sportem dla mało ambitnych. Z polskiej per-
spektywy oba stwierdzenia pozbawiają całą
koncepcję jakiegokolwiek sensu.

Zjawisko to wzmacnia problem kosztów ope-
racji, które pokrywają, podobnie jak w NATO,
państwa wysyłające ludzi i sprzęt. Taki system
zachęca do bierności. Zwiększenie wspólnego
finansowania misji – gdyby istniała w tej spra-
wie zgoda – także wiąże się z ryzykiem bloko-
wania działań przez państwa, które nie chcą po-
nosić kosztów swego niezaangażowania. Me-
chanizm „Atena” pokrywa zaledwie około
10 procent nakładów na misję – głównie infra-
strukturę na miejscu oraz koszty funkcjonowa-
nia dowództwa operacji. Nigdy nie został jed-
nak użyty na przykład do wspólnego finanso-
wania transportu strategicznego, który jest piętą
achillesową europejskich armii.
RÓŻNE ODPOWIEDZI
Nic dziwnego zatem, że polityczne poparcie
członków UE dla wspólnej polityki obrony ma
często charakter ogólnikowy. Nieraz wynika
też bardziej z przekonania, że jest ona w więk-
szym stopniu podyktowana logiką rozwoju in-
tegracji europejskiej niż rzeczywistymi potrze-
bami strategicznymi Europy. Gdy zatem zapy-
tać o charakter i cel działania oraz skalę, geo-
grafię i priorytety zaangażowania, większość
państw udziela własnych odpowiedzi.
Dla Francji europejska obrona była zawsze
instrumentem wpływu w relacjach atlantyc-
kich, a także osłoną dla narodowego zaanga-
Dla Wielkiej Brytanii z kolei wymiar woj-
skowy jest kluczowy: sojusz z Francją w St.
Malo (1998 rok) był wyrazem brytyjskich na-
dziei (i frustracji), że sponiewierana przez
Miloszevicia Europa jest w stanie sprostać
własnym ambicjom (i ocalić swą godność).
Dlatego dzisiejszy spadek zainteresowania eu-
ropejską obroną nad Tamizą nie jest wyrazem
eurosceptycyzmu, lecz raczej rozczarowania
strategiczną krótkowzrocznością kontynentu.
WŁASNE PRIORYTETY
Mając na względzie powyższe obserwacje,
Polsce i Francji trudno będzie dokonać przeło-
mu. Jeżeli zacieśnianie współpracy dwustron-
nej – wymiana oficerów, szkolenie sił specjal-
nych czy partnerstwo przemysłowe – przynie-
sie nowe zdolności i stworzy lepszy kontekst
do dyskusji nad całością wyzwań dla bezpie-
czeństwa Europy, będzie to z pewnością war-
tość dodana całej inicjatywy. Z wcześniejszych
doniesień prasowych wiemy też, że europejska
obrona ma być głównym priorytetem prezy-
dencji Polski w UE w 2011 roku. W tym kon-
tekście wspomina się o planach nowych grup
bojowych, rozwoju cywilnych zdolności i za-
sobów do reagowania kryzysowego, a także
pomyśle współfinansowania lub wspólnego
zakupu deficytowych zdolności wojskowych
w rodzaju transportu strategicznego.
Doświadczenia ostatnich dziesięciu lat roz-
woju europejskiej polityki bezpieczeństwa
i obrony wymagają jednak głębszego namysłu
przy realizacji tych planów. Polska ma już za
sobą czas, gdy przez zaangażowanie w europej-
ską obronę chcieliśmy dać wyraz akceptacji po-
litycznych ambicji UE. Nie jest też chyba przed-
Z kolei lekcje ostatnich kilku lat wyniesione
z udziału w operacjach NATO i u boku USA
przekonują, że budowanie wzajemności po-
przez udział w operacjach pozostających
w luźnym związku z naszym bezpieczeń-
stwem, w nadziei na pozyskanie partnerów dla
naszych spraw, się nie udaje.
Tak jak nasi partnerzy znad Sekwany, po-
winniśmy zatem adaptować ideę i politykę eu-
ropejskiego bezpieczeństwa pod kątem wła-
snych priorytetów politycznych i rozwoju zdol-
ności wojskowych (pamiętając o komponencie
cywilnym). Czy nasze zaangażowanie ubie-
rzemy w szaty sojuszu polsko-francuskiego,
czy trójkąta weimarskiego jest rzeczą wtórną.
Liczy się zdolność do sprostania wyzwaniom,
które choć w coraz większym stopniu mają
wymiar globalny, to przecież ich kontekst jest
już subregionalny. Dla Francji priorytetem po-
zostanie więc basen Morza Śródziemnego
i Afryka, dla Polski – poza tradycyjnym skon-
centrowaniem na Wschodzie – obszarem, któ-
rego znaczenie powinno rosnąć, jest Bałtyk,
a także bliska Daleka Północ. 
WIZYTÓWKA
Doktor OLAF OSICA
Analityk Centrum Europejskiego w Natoli-
nie oraz wykładowca w Instytucie UE Colle-
gium Civitas. Doktor nauk politycznych (Eu-
ropejski Instytut Uniwersytecki we Floren-
cji). Specjalizuje się w problematyce relacji
euroatlantyckich oraz polityce zagranicznej
i bezpieczeństwa UE. Współautor raportu
„Konsolidacja czy dezintegracja? Bezpie-
czeństwo w subregionie Morza Bałtyckie-
go”, Natolin 2009.

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 45

 F R A N C J A – P O L S K A
FOT. KRZYSZTOF PLAŻUK
TADEUSZ WRÓBEL
Sojusz z tradycjami
Francja jest jednym z najważniejszych partnerów
Polski w sferze militarnej, a współpraca między
oboma krajami ma długą historię.
B
liskie więzi łączyły Pol-
skę i Francję w okresie
międzywojennym. Po-
twierdzać to może fakt,
że właśnie z Francją, jako pierw-
szym krajem zachodnim, Warszawa
rozpoczęła po 1989 roku współpra-
cę w sferze obronnej. Kontakty na-
wiązano w maju 1990 roku, zaś dwa
lata później został podpisany regulu-
jący te kwestie dokument. Było to
„Porozumienie między Minister-
stwem Obrony Narodowej Rzeczy-
pospolitej Polskiej a ministerstwem
obrony Republiki Francuskiej w spra-
wie ustanowienia współpracy w dzie-
dzinie obronności”. Owa współpraca
okazała się niezwykle cenna dla
Polski, która przygotowywała się do
wstąpienia do NATO. Ćwiczenia
i inne przedsięwzięcia pozwoliły na
zwiększenie interoperacyjności na-
szej armii z sojuszem.
WSPÓLNE ĆWICZENIA
Kontakty wojskowe między obu
krajami mają miejsce na różnych
szczeblach, poczynając od mini-
sterstw, przez szefów sztabów, na
ekspertach i jednostkach kończąc.
46 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Ostatnie spotkanie szefów resortów
obrony Polski i Francji miało miej-
sce podczas niedawnych konsultacji
międzyrządowych w Paryżu, szefo-
wie sztabów generalnych spotkają
się natomiast w ramach rozmów
Trójkąta Weimarskiego w grudniu
w Krakowie. Powstały też związki
jednostek Wojska Polskiego i sił
zbrojnych Francji.
Przykładem mogą być kontakty
brygad piechoty górskiej obu
państw. Francuscy strzelcy alpejscy
szkolili się w Polsce, a nasi żołnie-
rze mieli okazję ćwiczyć we Fran-
cji. Poza wojskami lądowymi współ-
pracują ze sobą także siły morskie
i powietrzne obu krajów oraz uczel-
nie wojskowe. Niezwykle ważna
jest polsko-francuska współpraca
w dziedzinie uzbrojenia i sprzętu
wojskowego. Od 1993 roku funkcjo-
nuje Polsko-Francuski Komitet Mie-
szany do spraw Koordynacji i Kon-
troli. To właśnie zakupienie w la-
tach dziewięćdziesiątych przez Pol-
skę licencji na radiostacje UKF
PR4G rozpoczęło proces moderni-
zacji systemów łączności taktycznej
polskiej armii.
POLSCY I FRANCUSCY
ŻOŁNIERZE współdziałali
podczas misji Unii
Europejskiej w Czadzie.
Obecnie produkowane są urządzenia no-
wej generacji z rodziny PR4G F@STNET.
Zapewniają one szybką transmisję danych
i wysoki stopień ochrony przed przeciw-
działaniem radioelektrycznym. Szansą na
zacieśnienie polsko-francuskiej współpracy
w przemyśle zbrojeniowym jest proponowa-
na przez Grupę Bumar i koncern MBDA
„Tarcza dla Polski”. Jest to trójwarstwowy
system obrony powietrznej, z wykorzysta-
niem wyrobów zarówno rodzimej zbroje-
niówki, jak i importowanych. Zarysowały się
też możliwości współpracy między stocznia-
mi zajmującymi się produkcją militarną.
NA RÓŻNYCH FORACH
Współpraca wojskowa między Warszawą
a Paryżem nie ogranicza się tylko do sfery
bilateralnej. Od 1991 roku ma ona też miej-
sce w ramach Trójkąta Weimarskiego. Pod-
czas spotkania ministrów obrony Polski, Fran-
cji i Niemiec w lutym 1997 roku podpisano
dokument dotyczący intensyfikacji trójstron-
SZANSĄ nej współpracy polityczno-wojskowej i woj-
na zacieśnienie
polsko- skowej. Powołano Wspólną Wojskową Grupę
-francuskiej Koordynacyjną, która czuwa nad przygotowa-
współpracy niem i realizacją planu kooperacji trójstron-
w przemyśle nej. Wśród jego założeń jest stworzenie we-
zbrojeniowym
jest „Tarcza imarskiej Grupy Bojowej Unii Europejskiej.
dla Polski”. Wstąpienie naszego kraju do tej wspólnoty
dało nowy impuls polsko-francuskiej współ-
pracy wojskowej. Polska włączyła się w dzia-
łania wzmacniające Europejską Politykę Bez-
pieczeństwa i Obrony oraz związane z nią
inicjatywy, takie jak Eurokorpus w Strasbur-
gu. Najpierw do jego kwatery głównej trafili
polscy oficerowie. Potem nasz kraj postano-
wił wydzielić do niego 17 Brygadę Zmecha-
nizowaną. Polscy żołnierze wspólnie z fran-
cuskimi uczestniczyli w misjach UE w De-
mokratycznej Republice Konga, a ostatnio
w Czadzie. 
B E Z P I E C Z E Ń S T W O

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 29 LISTOPADA 2009 47

 R O S J A
MARCIN KACZMARSKI
Manewry
przed zbliżeniem
Ostatnie rosyjskie ćwiczenia wojskowe pokazały, że tamtejsi generałowie
wciąż przygotowują się do konfliktu symetrycznego, w którym naprzeciwko
siebie staną tradycyjne armie.
R
ok 2009 obfitował w Rosji
w ćwiczenia, którym
nadano szeroki wymiar
propagandowy. Latem od-
były się manewry „Kaukaz 2009”, od
sierpnia do października – „Ładoga
2009” oraz prowadzone wspólnie
z białoruskim wojskiem „Zachód
2009” (dwa ostatnie należałoby trak-
tować jako całość, pomimo formalnej
odrębności). Ćwiczenia te można po-
traktować wielorako: jako informację
o stanie i możliwościach rosyjskich
sił zbrojnych, jako demonstrację real-
nego uzależnienia Białorusi od Rosji
48 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
bądź jako sygnał ostrzegawczy pod
adresem Zachodu.
PROWOKACYJNY
SCENARIUSZ
W ćwiczeniach „Zapad 2009”
wzięło udział ponad 13 tysięcy żoł-
nierzy, głównie z okręgów wojsko-
wych Moskiewskiego i Leningradz-
kiego oraz z Białorusi. Scenariusz
przewidywał odpowiedź na wybuch
konfliktu lokalnego, który miał się
rozpocząć wskutek powstania mniej-
szości polskiej na Białorusi i ataku
terrorystów z terytorium Litwy na ob-
FOT. US NAVY
wód kaliningradzki. Rosja przerzuciła siły na
pomoc Białorusi, łącznie z przeprowadzeniem
desantu morskiego i powietrznego.
W manewrach uczestniczyły okręty trzech
flot – Bałtyckiej, Północnej i Czarnomorskiej.
Pojawiły się informacje prasowe o włączeniu
do scenariusza uderzeń za pomocą taktycz-
nych rakiet z głowicami nuklearnymi.
Ćwiczenia „Zapad 2009”, na których w naj-
większym stopniu skupiona była uwaga za-
równo obserwatorów, jak i polityków, odbyły
się w czasie, kiedy główne państwa zachodnie
szukają zbliżenia z Rosją. To jednak nie groź-
ba militarnej konfrontacji – niezależnie od
prowokującego scenariusza manewrów – jest
największym problemem Zachodu. O wiele
poważniejszym wyzwaniem, który ćwiczenia
dobitnie ukazały, jest sposób myślenia o pro-
blemach bezpieczeństwa narodowego i mię-
dzynarodowego rosyjskich elit.
Państwa zachodnie nie szukają zbliżenia
z Moskwą z czystej sympatii dla reżimu
Putina–Miedwiediewa (taki okres skończył
się kilka lat temu). Traktują one Rosję jako
PAŃSTWA niechcianego, ale niezbędnego partnera do roz-
ZACHODNIE
wiązania problemów z dziedziny bezpieczeń-
traktują
Rosję jako stwa, stojących przed wspólnotą zachodnią.
niechcianego, Przed Zachodem jest mnóstwo wyzwań:
ale niezbędnego terroryzm międzynarodowy, ekstremizm is-
partnera
do sprostania
lamski, rozprzestrzenianie broni masowego ra-
wyzwaniom żenia, zorganizowana przestępczość, nielegal-
bezpieczeństwa. ne migracje, handel narkotykami, konflikty
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

wewnętrzne, państwa upadłe, bezpieczeństwo
energetyczne, konflikty asymetryczne, zmiana
klimatu, problem piractwa morskiego i tym
podobne. I nie jest w stanie poradzić sobie
z tym wszystkim w pojedynkę – stąd presja,
żeby zaangażować innych
w odpowiedź na te zagroże-
nia i wyzwania. Rosja wciąż
Politycznym
jest postrzegana jako oczywi- przeciwnikiem
sty kandydat na partnera, mi-
mo pogorszenia się relacji wpisywanym
i rosnącego rozczarowania.
Wszystkie kluczowe państwa
w scenariusze
zachodnie znalazły wspólny pozostaje nadal
grunt do współpracy z Mo-
skwą – w przypadku Unii jest NATO
to zmiana klimatu, dla USA
– nieproliferacja, dla NATO – konflikt
w Afganistanie.
DWA PUNKTY WIDZENIA
Zasadniczy problem, który pokazał scena-
riusz ćwiczeń, tkwi w tym, że te zagrożenia
i wyzwania, które dla Zachodu są sednem
współczesnej polityki bezpieczeństwa, dla
Rosji stanowią marginalne zmartwienia. Ro-
syjska elita postrzega swoje bezpieczeństwo
całkowicie inaczej. Priorytetem jest bezpie-
czeństwo reżimu, którego nie należy równać
z bezpieczeństwem wewnętrznym – perma-
nentny chaos na Kaukazie Północnym jest po-
strzegany jako dużo mniej groźny niż zachod-
nie wsparcie dla rosyjskich organizacji poza-
rządowych.
Ponadto rosyjska elita postrzega bezpieczeń-
stwo w kategoriach geopolitycznych. Zachodnia
obecność w Azji Środkowej
czy innych częściach obszaru
poradzieckiego jest traktowana
jako groźniejsza od aktywno-
ści fundamentalistycznych or-
ganizacji islamskich. Rosja jest
skupiona bardziej na promocji
swojej idée fixe, nowej archi-
tekturze bezpieczeństwa
w Europie, niż na wspólnym
zwalczaniu zagrożeń transna-
rodowych.
Jak pokazuje „Strategia bezpieczeństwa na-
rodowego do roku 2020”, rosyjska wizja bez-
pieczeństwa pozostaje państwowocentryczna,
tak w aspekcie zewnętrznym, jak i wewnętrz-
nym. Co istotne, Rosja różni się też od Zacho-
du w diagnozie źródeł nowych zagrożeń dla
bezpieczeństwa. Za poszczególne problemy
obwinia Stany Zjednoczone, usprawiedliwia-
jąc nuklearne ambicje Iranu amerykańskim
unilateralizmem.
POMYSŁ NA WSPÓŁPRACĘ
„Zapad 2009” pokazał jednoznacznie, że
podstawowym typem konfliktu zbrojnego, do
jakiego przygotowują się rosyjskie siły zbroj-
ne, jest starcie między tradycyjnymi armiami,
konflikt symetryczny. Politycznym przeciwni-
kiem wpisywanym w scenariusze pozostaje
NATO. Zmieniają się tylko autorzy „prowoka-
cji” prowadzących do konfliktu.
W takiej sytuacji kluczową kwestią jest, czy
Zachód i Rosja są w stanie wypracować
wspólne podejście do nowych wyzwań
w dziedzinie bezpieczeństwa. Różnice w ro-
zumieniu problemów bezpieczeństwa mię-
dzynarodowego nie wykluczają bowiem skło-
nienia Moskwy do współpracy. Nie należy
jednakże oczekiwać, że Rosja zaangażuje się
we wspólne zwalczanie nowych zagrożeń
i wyzwań tylko dlatego, że – jak to często
twierdzą zachodni eksperci i politycy – jest to
również w jej narodowym interesie. Bardziej
prawdopodobne jest to, że w zamian za
współpracę Kreml będzie szukał wymiernych
zysków geopolitycznych. 
WIZYTÓWKA
MARCIN
KACZMARSKI
Analityk Ośrodka Studiów
Wschodnich, pracuje
również w Instytucie Stosun-
ków Międzynarodowych Uniwersytetu War-
szawskiego, autor książki „Rosja na rozdrożu”.

R E K L A M A

( W ITU ) z siedzibą w Zirok elonce

ut Te ch ni cz ny Uz br oj en ia obrotowy 2009.
Wojskowy Inst yt składania ofert na badanie sprawozdania finansowego za
szyńskiego 7 zaprasza do
ul. Prymasa Stefana Wy badawczo – rozwojowych
aw y z 25 lipca 1985 roku o jednostkach ej.
WITU działa na podsta wie ust Ministra Obrony Narodow
08r. Nr. 159 poz . 99 3) i jest nadzorowany przez
( t.j. Dz. U. z 20
ZAWIERAĆ:
OFERTA POWINNA wia tów uprawnionych do
dczony wpis na listę podmio
1. nazwę i adres firmy, poś
nsowych;
badania sprawozdań fina a finansowego;
usł ugi badania sprawozdani
2. cenę netto wykonania we go ubezpieczenia od odpowiedzialności
obowiązko
3. potwierdzenie zawarcia aw ozdań finansowych
nionych do badania spr
cywilnej podmiotów upraw u audytorsk iego, który przeprowadzi
osobowym zespoł
4. informacje o składzie anych poświadczeniach
nsowego, oraz o posiad
badanie sprawozdania fina
OFERENT POWINIEnny N: bezpieczeństwa; ości opinii wyrażonej w
wyniku
zależny i bezstro 5. ośw iad cze nie o zdolności do bezstronn go;
nie
1. być
podmiotów uprawnionych
do badania a sprawozdania finansowe
2. posiadać wpis na listę przeprowadzonego badani anie sprawozdań finan-
fina nso wyc h az pod mio tów w któ ryc h oferent przeprowadził bad
sprawozd ań ego osób, 6. wyk
e bezpieczeństwa osobow sowych w ostatnich 3 lata
ch
U (termin przekazania
3. posiadać poświadczeni bad ani e upo wa żni ają ce do
a spr aw ozdania finansowego WIT
adz ały y bad ani termin
które będą prz epr ow
nych opatrzonych klauzu
lą co 7. plan wst ępn go 2010 r. oczekiwany
u do info rm acji niejaw spr aw ozd ani a do badania około 20 lute z z opi nią do dnia
dostęp
ia bad ani a i prz edł ożenia raportu wra
najmniej poufne; awozdań zakończen
e zawodowe w badaniu spr 30.03.2010r).
4. posiadać doświadczeni j.b. r.
nso wych z uwzglę dni eniem znajomości branży
fina
ut Techniczny Uzbrojenia
list opa da 20 09 roku na adres: Wojskowy Instyt
dnia 30 iego 7.
Oferty należy składać do masa Stefana Wyszyńsk
05 – 220 Zielonka ul. Pry

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 49

 K O N F L I K T Y
FOT. PRENSA MIRAFLORES
TADEUSZ WRÓBEL
Wojenne werble
Na nowo zaogniły się stosunki między Kolumbią a Wenezuelą. Przywódca
tej ostatniej ostrzega, że może to doprowadzić do regionalnej wojny.
P
rezydent Wenezueli Hugo Chavez
powiedział 8 listopada, odnosząc się
do Stanów Zjednoczonych: „Impe-
rium jest groźniejsze niż kiedykol-
wiek”. W przemówieniu wygłoszonym w sta-
nie Portuguesa oświadczył, że wojsko powin-
no być przygotowane na zbrojny konflikt
z Kolumbią. Według Chaveza, Waszyngton
może sprowokować wojnę między sąsiednimi
państwami latynoskimi. Przywódca wenezuel-
ski ostrzegł, że ten konflikt „mógłby się roz-
ciągnąć na cały kontynent”. W odpowiedzi na
te tyrady rząd Kolumbii zapowiedział, że
w sprawie pogróżek zwróci się do Rady Bez-
pieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczo-
nych i Organizacji Państw Amerykańskich.
TRZY W JEDNYM
Władze w Caracas nie ograniczają się tylko
do retoryki. Dzień przed wystąpieniem Chaveza
ogłosiły wydalenie ze stanu Barinas 90 Ko-
lumbijczyków, którzy nie mieli odpowiednich
dokumentów pobytu. Z kolei 5 listopada zapo-
wiedziały wysłanie do regionów nadgranicznych
15–20 tysięcy żołnierzy wszystkich rodzajów sił
zbrojnych. Oddziały trafią do stanów Amazonas,
Apure, Bolívar, Barinas i Táchira. Tym samym
wzmocnią siły uczestniczące w rozpoczętej jesz-
50 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
cze w marcu operacji „Centinela” na te-
renach graniczących z Kolumbią. Poda-
no wtedy, że wydzielone zostały do
niej: cztery brygady (trzy z wojsk lądo-
wych i jedna z marynarki wojennej),
sześć oddziałów Gwardii Narodowej,
trzy grupy sił specjalnych i 20 samolo-
tów. Teraz „Centinela” składa się
z trzech podoperacji, obejmujących
POMIMO sześć stanów.
POLITYCZNYCH Pierwszą z nich jest „Sierra XXI”,
SPORÓW,
wymiana która ma za cel przeciwdziałanie obec-
handlowa ności zbrojnych grup, zwykle powiąza-
między Kolumbią nych także z narkobiznesem,
a Wenezuelą w Sierra de Perijá, górzystym regionie
wzrosła w latach
1999–2008 stanu Zulia. Działania obejmują ponoć
pięciokrotnie. również stany Apure, Barinos i Táchira.
Jednym z zadań tej operacji jest nisz-
czenie znajdujących się tam upraw koki
i maku, z których produkowane są nar-
kotyki. Region Sierra de Perijá podzie-
lono na dwa sektory i rozpoczęto stałe
jego dozorowanie z powietrza.
Drugą z podoperacji jest „Boquete 5”
na obszarze stanów Apure i Táchira,
które również graniczą z Kolumbią.
Głównym zadaniem uczestniczących
w niej sił jest wykrywanie i niszczenie
nielegalnych lądowisk, wykorzystywa-
HUGO CHAVEZ poczuł się pewniej
po zacieśnieniu kontaktów z Rosją
i dzięki otrzymanej od niej broni.
nych przez przemytników narkotyków.
Szef Strategicznego Dowództwa Opera-
cyjnego (Comando Estrategico Opera-
cional) generał Carlos Mata Figueroa
podał na początku listopada, że w ostat-
nim czasie zniszczono 70 takich niele-
galnych pasów startowych w Apure
i dziesięć w Bolivar. Do zwalczania
przemytu narkotyków drogą lotniczą
planowane jest użycie dziesięciu rada-
rów i lekkich odrzutowców K-8, które
rząd w Caracas zakupił w Chinach.
Działania wenezuelskie nie ograni-
czają się tylko do terenów graniczących
z Kolumbią. Trzecia podoperacja, „Oro
Azul”, obejmuje sąsiadujący z Brazylią
stan Bolivar. Tam problemem jest niele-
galna eksploatacja bogactw natural-
nych, w tym wydobycie złota oraz kol-
tanu. Ten ostatni to mieszanina kolum-
bitu i tantalitu, rud tantalu, wykorzysty-
wana w elektronice, przemysłach ko-
smicznym i zbrojeniowym.
Plan „Centinela” był w dużej mierze
reakcją władz w Caracas na zaliczenie
Wenezueli przez Organizację Narodów
Zjednoczonych do grona państw,
w których swobodnie uprawia się rośli-
ny narkotyczne. Działania sił zbrojnych
 B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Oliwa do ognia


Hugo Chavez próbuje odwrócić uwagę

FOT. EJERCITO DE VENEZUELA

społeczeństwa od problemów wewnętrznych.

K omentatorzy latynoscy
zauważają, że w tworze-
niu napięcia ma też pewien
udział Uribe. Eskalacja kon-
fliktu jest korzystna dla obu
stron, gdyż zagrożenie ze-
wnętrzne zwiększa poziom
poparcia społecznego dla
rządzących.
Tymczasem w przyszłym roku
w Wenezueli odbędą się wy-
bory parlamentarne, a popar-
cie dla prezydenta spada.
potrwa co najmniej przez
pierwszy kwartał 2010 roku.
Sam Chavez już wezwał oby- Wenezuelskie
wateli, by oszczędzali wodę. stany objęte
operacją
Alvaro Uribe, którego czeka „Centinela”
w przyszłym roku walka o re-
elekcję, ma również spore Morze Karaibskie
problemy. Cieniem na jego
sukcesach w zwalczaniu par- CARACAS
tyzantki położył się skandal Zulia
w armii. Niektórzy wojskowi
mordowali niewinnych cywi- WENEZUELA
lów, by poprawić statystyki Tachira Barinas

NA
Hugo Chavez, zaogniając sto- zwalczania rebeliantów. Nie- Apure

JA
sunki z sąsiadem, stosuje dawno doszły jeszcze recesja Bolivar

stary, ale sprawdzony wybieg
– próbuje odwrócić uwagę
społeczeństwa od proble-
mów wewnętrznych. Niedaw-
no władze zapowiedziały ra-
GU
w gospodarce i oskarżenia je-
go z urzędników o korupcję.
Poparcie dla Uribe spadło Amazonas
w ostatnich miesiącach z 70 KOLUMBIA
do 64 procent i jest najniższe

GRAFIKA: P. KĘPKA
cjonowanie wody w stolicy od siedmiu lat. Pobrzękiwa-
kraju i jej okolicach. Sytu- nie szabelką przez Chaveza
acja spowodowana suszą, daje mu szansę na odwróce-
która jest efektem El Nino, nie trendu spadkowego.  BRAZYLIA
są koordynowane przez ministerstwo spraw we- broń zabraną gwardzistom. Ich przedstawiciele dowych w 2008 roku przeciwko bazie jednego
wnętrznych i sprawiedliwości. twierdzą, że za przemoc na pograniczu są odpo- z jej liderów w sąsiednim Ekwadorze.
Sytuacja na granicy wenezuelsko-kolumbij- wiedzialni członkowie prawicowych paramilitar- Przejawem rosnącego napięcia między Ko-
skiej, której długość wynosi 2216 kilometrów, nych grup będących na usługach kolumbijskich lumbią i Wenezuelą było zamknięcie dwóch gra-
jest napięta od dawna. Dochodzi tam do zbroj- oligarchów, którym nie podobają się lewicowe nicznych mostów, Simon Bolivar i Francisco de
nych incydentów. Jednym z nich było znalezie- rządy u sąsiada. Paula Santander przez Rio Táchira. Przeprawy
nie w końcu października na terytorium Wene- łączą kolumbijski stan Táchira z kolumbijskim
zueli ciał jedenastu mężczyzn, których na po- ZIMNA WOJNA departamentem Norte de Santander. Ich blokada
czątku miesiąca porwano podczas meczu piłkar- To jednak nie działania grup paramilitarnych sparaliżowała zwykle bardzo ożywione kontakty
skiego w Kolumbii. Wiceprezydent Wenezueli czy handlarzy narkotyków są główną osią sporu między mieszkańcami pogranicza. Wiele osób
Ramon Carrizalez podał 1 listopada, że zabici między Bogotą a Caracas. Nie sposób nie za- z bagażami musiało przeprawiać się wpław. Za-
byli członkami kolumbijskich grup paramilitar- uważyć, że napięcie między obu krajami wzro- mknięcie mostów spowodowało, że w mediach
nych, szkolącymi się na terytorium jego kraju. sło kilka dni po tym, gdy Kolumbia i Stany Zjed- pojawiły się opinie, że 20 lat po obaleniu muru
Według niego, byli oni częścią „paramilitarnej noczone podpisały porozumienie rozszerzające berlińskiego powstaje podobna bariera. Stosunki
infiltracji”, której celem jest zdestabilizowanie dwustronną współpracę wojskową. Zgodnie zaś między Bogotą a Caracas zaczynają przypo-
sytuacji w Wenezueli. Członkowie rodzin zabi- z nim w siedmiu kolumbijskich bazach będzie minać relacje panujące między Wschodem a Za-
tych twierdzą, że nie mieli oni nic wspólnego z mogło stacjonować do 1400 amerykańskich żoł- chodem w okresie zimnej wojny. Innym podo-
jakąkolwiek nielegalną działalnością. nierzy i pracowników wojska. Według rządu bieństwem są wielkie zbrojenia w Wenezueli,
Kilka dni wcześniej władze Wenezueli ogłosi- w Bogocie, mają oni pomóc mu w zwalczaniu wydającej miliardy euro na broń. Pozostaje na-
ły, że aresztowano osoby szpiegujące dla kolum- partyzantki i narkobiznesu. Skłócony z Wa- dzieja, że i zakończenie sporu kolumbijsko-we-
bijskiego wywiadu, a 30 października minister szyngtonem Hugo Chavez utrzymuje jednak, że nezuelskiego obędzie się bez zbrojnej konfronta-
spraw wewnętrznych i sprawiedliwości Tareck owo porozumienie to element przygotowywanej cji, a Hugo Chavez, który poczuł się pewniej po
El Aissami przekazał, że zatrzymano ośmiu Ko- przez Amerykanów inwazji na jego kraj. Stąd zacieśnieniu kontaktów z Rosją i dzięki otrzyma-
lumbijczyków i dwóch Wenezuelczyków podej- z irytacją zareagował przed kilkoma miesiącami nej od niej broni, pozostanie jak dotychczas przy
rzanych o działania destabilizacyjne w rejonie na wieść, że trwają negocjacje w tej sprawie. kwiecistej retoryce.
miejscowości San Antonio del Táchira. Jednak Chavez już wcześniej krytykował pre- Tym bardziej że po kilku dniach zaczął łago-
Najbardziej sytuację zaostrzyło zastrzelenie zydenta Kolumbii Alvaro Uribe za bliskie więzi dzić ton swej niedzielnej wypowiedzi, zaprze-
2 listopada na punkcie kontrolnym między lotni- z USA. Z drugiej strony, władze w Bogocie czając, że groził wojną. Wywołała ona już nega-
skiem San Antonio a nadgraniczną osadą Urena oskarżają przywódcę Wenezueli, że udziela tywne skutki dla Wenezueli. Pierwszą „ofiarą”
w stanie Táchira dwóch podoficerów 1 Kompa- wsparcia destabilizującej od kilkudziesięciu lat wojny słów stało się jej przystąpienie do połu-
nii 11 Oddziału Granicznego Gwardii Narodo- ten kraj lewackiej partyzantce, Rewolucyjnym dniowoamerykańskiego wspólnego rynku (Mer-
wej. Według wenezuelskich władz, zatrzymano Siłom Zbrojnym Kolumbii. Dowodem na to są cado Común del Sur). Senat Brazylii wstrzymał
podejrzanych i odzyskano karabinki AK-103, materiały znalezione podczas operacji wojsk rzą- się z głosowaniem w tej sprawie. 

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 51

 N I E M C Y

C na to  NATO
SZACUJE SIĘ, że w bazie sił powietrznych Büchel Amerykanie utrzymują 20 taktycznych pocisków B-61. stwom, które takowej nie mają. Amerykańska
broń atomowa w Niemczech „zabezpiecza
wpływ Berlina na stan bezpieczeństwa
NATO”.
Wydawać się może, że to koncepcja Angeli
Merkel będzie realizowana – wszak to ona
piastuje najważniejszą funkcję w państwie.
W ministerstwie obrony dominujące
Angela wpływy mają przedstawiciele cen-
Merkel troprawicowej CDU. Przeciwnicy
jest zwolenniczką obecności broni atomowej na nie-
utrzymania doktryny mieckiej ziemi mają jednak w par-
NATO współdzielenia
broni atomowej. lamencie większość. Lider Partii
Lewicowej Gregor Gysi już otwar-
cie wezwał kanclerz Merkel do wy-
cofania Niemiec z doktryny współdziele-
nia broni atomowej NATO.
„Pogląd, że odejście od tej polityki osłabi
wpływ Niemiec w NATO, to myślenie rodem
z zimnej wojny” stwierdził krytycznie Gysi,
którego poglądy nie są odosobnione. Jurgen
Trittin, lider Zielonych, nazwał broń atomo-
wą NATO „reliktem zimnej wojny” i zaapelo-
wał, aby rząd nie ukrywał się za plecami
ROBERT CZULDA

Atomowe
Amerykanów.

KOMPROMIS
W dłuższej perspektywie może się więc
szykować spór w łonie koalicji, czego wyraź-

przepychanki
ną zapowiedzią są odmienne głosy Merkel
i Westerwelle. Jak na razie, kanclerz Merkel
zgodziła się przyjąć politykę FDP w imię
utrzymania jedności rządu. Z tego też powo-
du Niemcy prawdopodobnie będą nalegać na
Nowy minister spraw zagranicznych Niemiec postawił sobie za cel usunięcie pozostałej broni ze swego teryto-
trudne zadanie. Amerykanie mają zabrać z jego kraju rium i już wkrótce włączą się w antynukle-
całą swoją broń atomową. arne działania. Problem ten ma być poruszo-

A
merykańska broń atomowa
w Niemczech jest tajemnicą pu-
bliczną – chociaż oficjalnie nikt
tego nie potwierdza, dobrze wia-
domo, że się tam znajduje. Szacuje się, że
w bazie sił powietrznych Büchel Amerykanie
utrzymują 20 taktycznych pocisków B-61.
W Europie Stany Zjednoczone mają
200 pocisków. Niemcy, którym już podczas
zimnej wojny udało się uzyskać nieco wpły-
wu na wykorzystanie broni atomowej, cy-
klicznie symulują jej użycie i zrzucanie z sa-
molotów Tornado.
RELIKT ZIMNEJ WOJNY
Guido Westerwelle, wicekanclerz i nowy
minister spraw zagranicznych Niemiec (z ra-
mienia FDP), postanowił skończyć z tą hipo-
kryzją. Tuż po objęciu ministerialnej teki we-
zwał do uczynienia z Niemiec „kraju wolnego
od broni atomowej”.
Podobny pogląd wyraził Frank-Walter
Steinmeier, szef MSZ w pierwszym rządzie
Angeli Merkel: „Z militarnego punktu wi-
dzenia, broń ta jest już przestarzała”. Niemcy
mogłyby wykorzystać dobrą międzynarodową
atmosferę oraz często powtarzane zapowiedzi
prezydenta Baracka Obamy, który deklaro-
wał chęć budowy świata bez broni atomowej.
Jeśli więc amerykański przywódca będzie
chciał zrealizować swoją obietnicę, powinien
usunąć bomby z Niemiec.
Odmienne stanowisko w tej kwestii ma
kanclerz Angela Merkel. W odróżnieniu od
swego wyborczego konkurenta Steinmeiera
z SPD, jest ona zwolenniczką utrzymania
doktryny NATO współdzielenia broni atomo-
wej. Polega ona na udostępnieniu jej tym pań-
ny podczas najbliższego spotkania Merkel
z Obamą w Kopenhadze.
„Chcemy, aby to Niemcy stały się liderem
ruchu rozbrojenia i kontroli zbrojeń”, stwier-
dził Guido Westerwelle. „Musimy odwrócić
niekorzystną tendencję narastającej utraty
zaufania, która może doprowadzić do nowe-
go wyścigu zbrojeń”. Zapowiedziane działa-
nia Berlina już zyskały aprobatę Belgii i Ho-
landii, które również są miejscem rozmiesz-
czenia amerykańskiej broni jądrowej.
Dyskusja nad przyszłością broni atomowej
w Niemczech wpisuje się w prace nad
nową koncepcją strategiczną NATO. Obec-
nie obowiązująca (z 1999 roku) uznaje tę
broń za ważny instrument odstraszania. Bio-
rąc pod uwagę coraz wyraźniejszą krytykę
utrzymywania arsenałów atomowych
w państwach NATO, nowa koncepcja może
to zmienić. 

52 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 Mi g a w k i z e ś w i a t a
Ciepło, coraz cieplej
I to nie jest dobra wiadomość,
bo nie bawimy się w dziecięcą grę ciepło-zimno,
tylko usiłujemy stawić czoło ociepleniu klimatu.
N
egatywne skutki tego
zjawiska są już dosko-
nale znane i na margi-
nes można odłożyć
wątpliwości nieprzeko-
nanych. Z tego jednak wcale nie wy-
nika, by państwa, zwłaszcza te za-
możne, były gotowe ponieść ciężar
rozwiązania problemu. Podstawowy
opór ma naturę gospodarczą i spo-
łeczną. Nasza gospodarka tego nie
wytrzyma, a społeczeństwa nie zaak-
ceptują kosztów związanych z nie-
zbędnymi przemianami technologicz-
nymi – mówią politycy, których
egzystencja ma rytm cztero-
letni, i taki jest też hory-
zont ich decyzji.
Pamiętam, gdy słowa
„środowisko naturalne
człowieka” i „ekologia”
dopiero wchodziły do języ-
ka polityki i gospodarki.
Koszty budowy filtrów na
kominach i oczyszczania
ścieków wydawały się tak
niebotyczne i zbędne, że
trzeba było ustawowych
kar, by do takich wydat-
ków zmusić. A i celo-
wość pójścia tą drogą wy-
dawała się wątpliwa. Pamię-
tam, jak wielkie zdumienie
wywołał powrót ryb do Ta-
mizy po tym, gdy fabryki
zostały nakłonione do
umieszczania swoich ujęć
wody poniżej miejsc zrzutu
ścieków.
F E L I E T O N
Nowa świadomość zrodziła nowe ru-
chy polityczne i dziś już nikt nie wątpi,
że niezbędna jest nam możliwość poha-
mowania samozagłady, do której nie-
wątpliwie jesteśmy zdolni. Wciąż jed-
nak obowiązuje zasada, niekiedy lo-
giczna i usprawiedliwiona: niech to zro-
bią najpierw inni. A inni, których na to
bardziej stać, którzy na zatruwaniu śro-
dowiska już zbudowali swą zamożność,
którzy mają niewątpliwy dług wobec
reszty świata, bynajm-
ANDRZEJ
JONAS
niej takiej gotowości nie okazują. Także ci, któ-
rzy dynamicznie wspinają się na gospodarczy
olimp, mówią: jeszcze nie teraz.
Owo jeszcze nie teraz, jeszcze za chwilę da-
ło się słyszeć parę dni temu w Singapurze,
podczas forum gospodarczego krajów Azji
i Baracka Obamy. I już wiadomo, że jeśli
grudniowa konferencja klimatyczna ONZ
w Kopenhadze, tak zwany COP 15, ma nie za-
kończyć się fiaskiem, trzeba znaleźć sprytny
polityczny trick. Sprawy nierozwiązujący, ale
podtrzymujący proces przyjmowa-
nia nowej konwencji
klimatycznej. Naj-
dalej dziś idąca na-
dzieja, jeśli chodzi
o Kopenhagę, to perspekty-
wa politycznej deklaracji ponie-
sienia niezbędnych ciężarów, rozło-
żonych według zasady sprawiedliwości,
połączona z wolą szybkiego rozwiązania
problemów technicznych. To znaczy
określenia, kto, ile i w jakim czasie wło-
ży do wspólnego worka.
Profesor Maciej Nowicki, minister
ochrony środowiska, kończy kadencję ja-
ko prezydent konferencji klimatycznej
ONZ – COP 14, którym był od ubiegło-
rocznej w Poznaniu. Był to rok pracowity
i owocny. Wiele spotkań, dyskusji i in-
nych podobnych inicjatyw doprowadziło
zarówno do wzrostu świadomości, jak
i zbliżenia stanowisk. Pojawiło się także
wiele nowych koncepcji rozwiązywania
najważniejszych problemów. Wiele barier
pokonano, ale ciągle jesteśmy w drodze.
Bez woli największych, przede wszyst-
kim Stanów Zjednoczonych i Chin, cel
będzie się ciągle oddalał. 
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 53
 B E Z G R A N I C

USA

Ciekawa porada

FOT. NATO
PO TYM, gdy podsekretarz stanu do spraw militarno-politycznych Andrew J. Shapiro spotkał się z delegacją Unii Greckich Armatorów, z jej prezesem
Theodorem Veniamisem na czele, departament stanu zaproponował właścicielom statków uzbrojenie ich załóg. Miałby to być sposób na zmniejsze-
nie liczby porwań jednostek handlowych przez somalijskich piratów grasujących na wodach Zatoki Adeńskiej i na Oceanie Indyjskim. (TW) 

Duże rozbieżności Mało czasu dować bombę atomową. Wiary-

godności Iranu nie poprawił fakt,
Negocjacje amerykańsko-rosyjskie dotyczące nowego SINGAPUR. Prezydent USA że dopiero we wrześniu poinfor-
traktatu, który ma zastąpić wygasający 5 grudnia układ Barack Obama stwierdził po spo- mował opinię światową o budowie
tkaniu z prezydentem Rosji od 2002 roku zakładu wzbogaca-
o redukcji broni strategicznych z 1991 roku, są trudne.
Dmitrijem Miedwiediewem, do nia uranu koło miasta Kum.
USA–ROSJA. W ubiegłym ty- Zapowiadając w ubiegłym tygo- którego doszło przy okazji szczytu Agencja Associated Press poda-
godniu szef rosyjskiego sztabu dniu wielkie zamierzenia dotyczą- Wspólnoty Gospodarczej Azji ła, powołując się na anonimo-
generalnego generał Nikołaj ce modernizacji Rosji, prezydent i Pacyfiku w Singapurze, że świat wych dyplomatów, że niedawna
Makarow powiedział agencji Dmitrij Miedwiediew oświad- ma mało czasu na starania, by inspekcja przeprowadzona tam
Interfax, że „istnieje wie- czył, że w przyszłym roku środkami dyplomatycznymi roz- przez Międzynarodową Agencję
le problemów dotyczą- siłom zbrojnym należy wiązać problem irańskiego progra- Energii Atomowej pogłębiła po-
Waszyngton
cych kontroli, głów- chce ściślejszej przekazać ponad 30 ra- mu nuklearnego. Przywódca ro- dejrzenia, że mógł być on ele-
nie inspekcji, i nie- kontroli nad kiet balistycznych odpa- syjski dodał, że mogą zostać pod- mentem tajnego programu woj-
k t ó r yc h liczb”. systemami lanych z lądu i morza. jęte inne kroki. Teheran zapewnia, skowego. Wskazuje na to mię-
Dziennik „Kommier- mobilnymi. Poza tym wojsko ma że program ten ma charakter poko- dzy innymi wielkość zakładu
sant” podał, że jedną dostać pięć wyrzutni ra- jowy, ale państwa zachodnie po- w Kum, zbyt mała jak na potrze-
z kwestii spornych jest kiet taktycznych Iskander, dejrzewają, że Irańczycy chcą zbu- by energetyki. (WR) 
liczba nosicieli. Amerykanie za- około 300 nowoczesnych pojaz-
proponowali ich 1100, a Rosja dów opancerzonych, 30 śmigłow-
tylko 500. Waszyngton chce też ców i 28 samolotów bojowych. Do
ściślejszej kontroli nad systema- służby wejdą trzy atomowe okręty
Zniecierpliwienie
mi mobilnymi, jak Topol-M, na podwodne, jedna korweta i 11 apa- IRAN. Politycy irańscy zaczyna- który zaapelował do Rosji, by nie
co nie godzi się Moskwa. ratów kosmicznych. (T)  ją wykazywać irytację i zniecier- ulegała „presji syjonistów” i do-
pliwienie wstrzymywaniem się trzymała umowy dostarczenia sys-
Rosji z realizacją kontraktu na temów antyrakietowych S-300.
Wymiana ognia systemy obrony powietrznej
S-300. W ubiegłym tygodniu
Od sprzedaży tego systemu Ira-
nowi starają się odwieść rosyj-
PÓŁWYSEP KOREAŃSKI miejsce wymiana ognia między szef sztabu armii irańskiej gene- skich polityków rządy USA
Stany Zjednoczone wezwały Ko- okrętami wojennymi obu Korei. rał Hasan Firozubadi skrytyko- i Izraela. Jak na razie ich naciski
reę Północną, by nie próbowała Według Seulu, jednostka południo- wał Moskwę za niedotrzymanie są skuteczne. Pod koniec paź-
eskalować napięcia. Apel pojawił wokoreańska ostrzelała północno- harmonogramu dostaw broni. dziernika wicepremier Siergiej
się po zbrojnym incydencie, do koreańską, która przekroczyła linię Według niego, „powinna to zro- Iwanow, który w rosyjskim rzą-
którego doszło 10 listopada na Mo- graniczną. Ta odpowiedziała bić już sześć miesięcy temu”. dzie nadzoruje sektor obrony, za-
rzu Żółtym w pobliżu zachodnich ogniem. Nie podano żadnych in- Głos zabrał też szef irańskiego re- pewnił, że jego kraj nie dostarcza
wybrzeży Półwyspu. Miała tam formacji o ofiarach. (TED)  sortu obrony Ahmad Wahidi, Iranowi systemów S-300. (T) 

54 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


Skandale w armii
Żołnierze czescy służący w Afganistanie nosili
na hełmach symbole jednostek SS.
CZECHY. Dwaj żołnierze z bry-
gady szybkiego reagowania zostali
wyrzuceni z wojska po tym, gdy
pojawiły się kompromitujące ich
zdjęcia. W czasie służby w Mię-
dzynarodowych Siłach Wsparcia
w Afganistanie wojskowi sfotogra-
fowali się w hełmach z nazistow-
skimi symbolami. Dzień wcześniej
czeski minister obrony Martin
Bartak zawiesił obu wojskowych.
Dziennik „Mladá Fronta DNES”
napisał, że porucznik Jan
Czermak nosił hełm z wymalo-
Nadmiar kobiet
BUŁGARIA. Dowódcom bułgar-
skich sił zbrojnych nie podoba się
zbyt duża liczba kobiet żołnierzy.
Obecnie jest ich ponad 4200, czy-
li 12,7 procent stanu etatowego.
„Nie chcemy pozbyć się wszyst-
kich pań, lecz powinny one zaj-
mować tylko odpowiednie dla
nich stanowiska”, powiedział do-
Niechciana
wojna
W I E L K A B RY TA N I A
Aż 71 procent Brytyjczyków opo-
wiada się za stopniowym, w ciągu
jednego roku, wycofaniem wojsk
z Afganistanu. Tak wynika z opu-
blikowanego 15 listopada sonda-
żu przeprowadzonego na zlecenie
dziennika „The Independent”
przez instytut ComRes. Na pyta-
FOT. US DOD
nie, czy obecność ich żołnierzy
w Afganistanie zwiększa ryzyko
ataków terrorystycznych na tere-
nie Zjednoczonego Królestwa,
twierdząco odpowiedziało 47 pro-
cent ankietowanych, 44 procent
było przeciwnego zdania.
Pomimo rosnącej niechęci społe-
czeństwa brytyjskiego do misji
afgańskiej premier Gordon
Brown postanowił powiększyć
uczestniczący w niej kontyngent
o pół tysiąca żołnierzy. Zaapelo-
wał też do sojuszników z NATO
i spoza niego, by postąpili podob-
nie. Brown uważa, że powinni
B E Z P I E C Z E Ń S T W O
FOT. MO CZECH
wanym symbolem brygady SS
„Dirlewanger”, która uczestni-
czyła w tłumieniu powstania war-
szawskiego. Sierżant Hynek
Matonoha zaś „ozdobił” swoje
nakrycie głowy symbolem 9 Dy-
wizji Pancernej SS „Hohenstau-
fen”. Szef resortu obrony zawie-
sił też w obowiązkach pułkowni-
ka Petra Prochazkę, dowódcę
czeskiego kontyngentu w Afga-
nistanie, który – jak podał czeski
dziennik – polecił zniszczyć
kompromitujące materiały.
wódca wojsk lądowych generał
Iwan Dobrew, zacytowany
w dzienniku „Standart”. Kobiety
stanowią aż 22 procent jego pod-
władnych. Wypowiedź generała
sprowokował raport jednej z nich,
która chciała zostać kierowcą czoł-
gu. „To są czysto męskie stanowi-
ska”, oznajmił Dobrew. (WR) 
oni wysłać do Afganistanu dodat-
kowo 5 tysięcy żołnierzy.
Poza Wielką Brytanią wzmocnić
swój afgański kontyngent planują
Niemcy. Minister obrony Karl-
-Theodor zu Guttenberg zapo-
wiedział, że w styczniu wysła-
nych zostanie tam dodatkowych
120 żołnierzy. Trafią oni do pro-
wincji Kunduz w północnym
Afganistanie, gdzie w ostatnich
miesiącach nasiliła się aktywność
rebeliantów. (WR)  łudniowego sąsiada. (WT)
Nie był to jedyny w ostatnim czasie
skandal o podtekście faszystowskim
w czeskiej armii. Wcześniej został
z niej wyrzucony Lukas Sedlacek,
który współzałożył i szkolił organi-
zację Biała Sprawiedliwość. Przed
kilkoma miesiącami Human Rights
Watch i minister do spraw mniej-
szości Michael Kocab ostrzegli, że
z „ekstremistycznymi grupami”
może być powiązanych około
90 wojskowych. (WW)  ra Hatoyamę poprawiły się sto-
Afera
szpiegowska
CHILE–PERU. Skandal szpie-
gowski zaostrzył stosunki mię-
dzy Chile a Peru. Peruwiański
sąd nakazał aresztowanie dwóch
chilijskich oficerów, którzy mie-
li wręczyć pieniądze podofice-
rowi peruwiańskich sił powietrz-
nych w zamian za ujawnienie
przez niego tajemnic państwo-
wych. Miał dostać za swe usługi
kilkanaście tysięcy dolarów.
Czterdziestopięcioletni Victor
Mendoza Ariza został areszto-
wany i oskarżony o szpiego-
stwo. Jest specjalistą od wywia-
du elektronicznego. Od 1 lute-
go do 31 grudnia 2002 roku
pełnił służbę w ambasadzie pe-
ruwiańskiej w stolicy Chile.
Efektem afery jest odwołanie
spotkania prezydentów – Peru
Alana Garcii i Chile Michelle
Bachelet, zaplanowanego pod-
czas Forum Współpracy Go-
spodarczej Azji i Pacyfiku
w Singapurze.
Napięcia między krajami
wzmogły się w ubiegłym mie-
siącu, a powodem były chilij-
skie ćwiczenia wojskowe
w pobliżu spornych terytoriów.
Niemniej jednak antagonizm
między nimi sięga XIX wieku.
Po przegranej wo j n i e
o Pacyfik, w latach 1879–
–1884, Peru utraciło część
swego terytorium na rzecz po-
 cy z Uljanowska. (WRT)
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Sojusz
JAPONIA. Podczas wizyty pre-
zydenta Baracka Obamy w Tokio
padły deklaracje, że sojusz ame-
rykańsko-japoński będzie „fun-
damentem” pokoju i pomyślno-
ści w Azji. Ze swej strony premier
Yukio Hatoyama oświadczył, że
trzeba go dostosować do zmie-
niających się czasów. W Tokio
zapowiedziano też dwustronną
współpracę nad nierozprzestrze-
nianiem broni jądrowej.
Po objęciu władzy przez premie-
sunki dwustronne, na które cie-
niem kładą się problemy związa-
ne z amerykańskimi bazami woj-
skowymi na terytorium Japonii,
szczególnie na wyspie Okinawa.
Japończycy domagają się między
innymi przeniesienia bazy lotni-
czej Futenma z centrum miasta
Ginowan w rzadziej zaludniony
teren wyspy lub nawet do innego
kraju. Obama zapowiedział roz-
wiązanie tego sporu, ale nie po-
dał szczegółów.
Wielki wybuch
ROSJA. 13 listopada po połu-
dniu doszło do potężnego wybu-
chu w należącym do rosyjskiej
marynarki wojennej składzie
amunicji w leżącym nad Wołgą
Uljanowsku (dawnym Symbirsku),
w południowo-wschodniej części
kraju. Zginęło dwóch wojskowych
strażaków, którzy usiłowali nie do-
puścić do rozprzestrzenienia się
pożaru. Ranne zostały 44 osoby,
w tym dwie ciężko.
Udało się uniknąć dużej liczby
ofiar, gdyż ludzie przebywający na
terenie składu ukryli się w specjal-
nych schronach. Uszkodzonych zo-
stało ponad 200 budynków.
Prezydent Dmitrij Miedwiediew
polecił ministerstwu obrony i mini-
sterstwu do spraw sytuacji nad-
zwyczajnych skontrolowanie w cią-
gu dwóch tygodni wszystkich po-
dobnych obiektów, których może
być 2,5 tysiąca. Resort obrony za-
powiedział zlikwidowanie składów
amunicji w miastach i pociągnię-
cie do odpowiedzialności dowód-

55

F E L I E T O N
ROMAN
KUŹNIAR
Administracja Obamy zrobiła postęp
w zmienianiu kultury zakupów zbrojeniowych.
T
wórca zupełnie funda-
mentalnego dzieła wy-
danego na początku tej
dekady o relacjach mię-
dzy prawem a siłą, zaty-
tułowanego „Tarcza Achillesa”, Phillip
Bobbit pisał, że Ameryka znajduje się
w końcowej fazie przechodzenia od na-
tion-state do market-state. W tym dru-
gim przypadku dochodzi do całkowite-
go połączenia się sektora militarnego
z komercyjnym. Ma to oczywiście
wielkie znaczenie dla strategii bezpie-
czeństwa USA, a przede wszystkim dla
sposobu użycia siły przez ten kraj
w stosunkach zewnętrznych.
Komentując niedawno podpisany
przez prezydenta Obamę projekt
amerykańskiego budżetu na następny
rok, wielkości 680 miliardów dola-
rów, „The International Herald Tribu-
ne” z uznaniem odnotował istotną
zmianę odnoszącą się do miejsca biz-
nesu w polityce obronnej Stanów
Zjednoczonych.
„Prezydenci i ci, którzy aspirują do
tego stanowiska, zwykle obiecują re-
formę systemu zakupów przez armię
sprzętu i broni. A następnie produ-
cenci, kontraktorzy i ich lobbyści
oraz służby wojskowe skutecznie ro-
bią wszystko, aby tak się nie stało”,
pisze IHT. Zdaniem gazety, w tym
roku zaskakująco jest inaczej: „Pre-
zydent Obama oraz sekretarz obro-
ny Bob Gates położyli kres progra-
mom zbrojeniowym, których budże-
ty przeraźliwie rosły i zużywały pie-
niądze podatnika. Postanowili nie
kupować tych zdolności wojskowych,
które przekraczały potrzeby obronne
państwa”.
Ta administracja zro-
biła postęp
w zmienia-
56 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Powiększenie
Biznes i wojna
niu kultury zakupów. Jednak, uważa
IHT, utrzymanie tej linii będzie wyma-
gać politycznej odwagi i odporności na
presję biznesu, zwłaszcza w przyszłym
roku, gdy wielu członków Kongresu
będzie ubiegać się o reelekcję.
Prywatyzacja „wysiłku zbrojnego”
oraz ekspedycyjnych operacji mili-
tarnych stała się wielkim problemem
strategii bezpieczeństwa USA i kilku
innych krajów zachodnich. Dotyczy
to także osławionych PMC, czyli pri-
vate military companies – przedsię-
biorstw paramilitarnych żyjących
z wojny. Chodzi nie tylko o okryte
ponurą sławą amerykańskie firmy
ochroniarskie w Iraku, których pra-
cownicy strzelali tam do wszystkie-
go, co się rusza. Bezkarnie, bo nie
obowiązywały ich żadne konwencje
genewskie. Były naszym zachodnim,
pozapaństwowym militarnym akto-
rem. Te firmy, obciążone najwięk-
szymi grzechami, można było usunąć
stamtąd dopiero po ustąpieniu wice-
prezydenta Dicka Cheneya, który
był ich protektorem.
W Polsce wielu naiwnych sądziło,
że system antyrakietowy w wersji
Busha był potrzebny dla bezpieczeń-
stwa Ameryki albo że w wojnie prze-
ciwko Irakowi chodziło o broń maso-
wego rażenia lub demokrację. Nic po-
dobnego. Wystarczy poczytać amery-
kańskich ekspertów, aby wiedzieć, że
tego rodzaju uzasadnienia były prze-
znaczone dla frajerów znad Wisły i in-
PRYWATYZACJA „WYSIŁKU
nych miejsc, w których słowa G.W.
Busha były brane za dobrą
monetę.
Ze zmiany w sferze zakupów dla armii, czy-
li z odsunięcia wpływowych lobbystów i kon-
traktorów od polityki bezpieczeństwa USA,
cieszy się także Thomas Friedman, począt-
kowo także frajer, bo zwolennik wojny w Ira-
ku. Później przejrzał na oczy. A teraz pisze: je-
śli prywatny biznes przejmuje pierwotne funk-
cje rządu (outsourcing), otwiera się droga do
ogromnych nadużyć i korupcji. Dopuściliśmy
do „zbudowania w Waszyngtonie kompleksu
kontraktorsko-przemysłowego, który ma inte-
res ekonomiczny w zagranicznych ekspedy-
cjach militarnych. To powinno nas czynić
czujnymi”. „Kiedy Ameryka działa za grani-
cą, to wolę”, pisze Friedman, „aby te działa-
nia były prowadzone przez przedstawicieli
służb publicznych, kierujących się poczuciem
dobra wspólnego i patriotyzmem, a nie zy-
skiem czy prywatnymi ambicjami”.
Warto pamiętać o tym nad Wisłą, kiedy na-
mawia się nas do zbrojnych wypraw za demo-
krację lub do kupna drogiego sprzętu przeciw
nieistniejącym zagrożeniom. Te ostatnio łatwo
wymyślić, jak było to w przypadku Iraku
i Missile Defence. W tym wymyślaniu brali-
śmy gorliwy udział. My także bądźmy czujni,
choć szkoda, że po szkodzie… 
ZBROJNEGO” STAŁA SIĘ
WIELKIM PROBLEMEM
 HORYZONTY
HORYZONTY
HORYZONTY HORYZONTYANNA
DĄBROWSKA
Redaktor działu ANNA DĄBROWSKA

FOT. JAROSŁAW WIŚNIEWSKI

Pophistoria
Komiksy, animacje, graffiti, rockowe przeboje. To tylko
niektóre nowe formy opowiadania o polskich dziejach.

I
stnieją miłośnicy historii, którzy z wy-
piekami na twarzy pochłaniają opasłe
podręczniki, oglądają programy doku-
mentalne i fascynują się datami. Nie we
wszystkich jednak historia budzi tak gorące
uczucia. Wielu nie ekscytują szkolne wykłady,
powieści historyczne nie należą do ich ulubio-
nych gatunków, a spotkania z kombatantami
stanowią okazję do drzemki.
Z myślą o nich od kilku lat powstają co-
raz to nowe pomysły na niekonwencjonalne
opowiadanie o naszych dziejach. Wydarze-
nia historyczne są zawłaszczane przez pop-
kulturę. Historia, przede wszystkim po-
wstania warszawskiego, stała się tematem
komiksów i murali, inscenizacji i gier tere-
nowych, pojawiła się na społecznościowych
portalach internetowych, w książkach i fil-
mach fantastyczno-naukowych, piosenkach
i animacjach.
Głównym argumentem zwolenników takie-
go nowatorskiego sposobu opowiadania o hi-
storii jest konieczność odejścia od martyrolo-
gii, patosu, patriotycznego zadęcia i nudy
dawnych akademii. Chodzi o to, aby nie roz-
pamiętywać jedynie naszych klęsk ani nie
wymieniać tylko suchych faktów, ale nowa-
torsko i świeżym okiem spojrzeć na polskie
dzieje. Widownia, szczególnie młoda, jest
znudzona tradycyjnymi lekcjami i czeka na
nowe pomysły.
Dzięki tym inicjatywom upamiętnianie
rocznic nie jest już ograniczone wyłącznie do

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 57

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
oficjalnych uroczystości. Staje się żywym wy-
darzeniem, w którym można brać udział. Hi-
storia przestaje być zarezerwowana dla na-
ukowców i weteranów. Uatrakcyjnienie opo-
wieści pozwala dotrzeć z przekazem o wyda-
rzeniach z przeszłości do osób, które na co
dzień nimi się nie interesują. Pokazać, że na-
sze dzieje to nie tylko daty, lecz także zdarze-
nia niezwykłe i frapujące, wspaniałe opowie-
ści i ciekawi ludzie.
Przeciwnicy nowych form krytykują nato-
miast upraszczanie historii przez kulturę ma-
sową. Pytają, czy komiks jest najlepszą formą
przekazywania wiedzy. Czy trzeba narysować
powstanie w obrazkach, ponieważ młodzi lu-
dzie nie przeczytają dłuższych tekstów? Za-
znaczają, że takie patrzenie na nasze dzieje
związane jest często z przekręcaniem historii,
dodawaniem do niej nieistniejących wątków
lub jej trywializowaniem.
Jako przykład podawany jest komiks o Ty-
tusie w powstaniu warszawskim, pokazujący
na wesoło historię, która wcale wesoła nie
była. Pojawiają się też wątpliwości, czy no-
woczesne formy nie oddalają nas od praw-
dziwej refleksji o naszych losach, często
smutnych i krwawych. Wiele rocznic nie na-
daje się do radosnego świętowania. To ra-
czej okazja do zadumy, refleksji i skupienia,
a nie organizowania festynów, gier familij-
nych i pikników rodzinnych, podczas któ-
rych widzowie pochłaniają kiełbaski, piwo
i watę cukrową.
Zapytaliśmy kilkanaście osób, co sądzą
o nowym spojrzeniu na naszą historię. Gdzie,
ich zdaniem, jest granica w sposobach upa-
miętniania, pokazywania i uczenia o polskich
dziejach? Czy niektóre współczesne formy nie
Dyskusja o nowatorskich form
przekraczają granicy dobrego smaku i nie ura- nawet decydują się na studia. Jeśli
Profesor TOMASZ
żają pamięci uczestników tamtych wydarzeń? chcemy, aby historia nie była dostojną,
NAŁĘCZ, wykładowca
A może jest to najwłaściwszy sposób prezen- Uniwersytetu Warszaw-
nudną i na poły strupieszałą dziedziną
towania polskiej historii, szczególnie zaintere- skiego i Akademii wiedzy, którą interesują się tylko fa-
sowania nią młodych ludzi i odbiorców z in- Humanistycznej imienia chowcy i hobbyści, musimy sięgać po
nych krajów? Aleksandra Gieysztora nowoczesne środki przekazu. Ten, kto
w Pułtusku:
Właściwie wszyscy pytani okazali się chce się komunikować z ludźmi za po-
zwolennikami nowatorskiego sposobu opo- Jestem zwolennikiem sięgania po mocą środków z poprzedniej epoki,
wiadania o dziejach, tłumacząc, że wymu- bardzo nowoczesne, nawet kontrower- jest nieobecny.
szają go współczesne czasy i wymagania syjne środki, które mogą zaintereso-
młodzieży. Ich zdaniem, tak prezentować wać przeszłością zwłaszcza młodych
historię można jednak tylko pod pewnymi ludzi. Młodzież jest dziś inaczej
warunkami. Dla części osób najważniejsza ukształtowana i postrzega świat przez BARBARA
jest w takim wypadku prawda historyczna, elektroniczne środki przekazu. Nie OLSZEWSKA,
WIELE ROCZNIC studentka III roku
od której nie powinno się nigdy odchodzić, podzielam oburzenia tych, którzy bun- medycyny na Akademii
nie nadaje się do
także w komiksie czy animacji. I dlatego radosnego tują się przeciwko kulturze masowej. Medycznej w Gdańsku:
nie należy przekraczać pewnych granic, świętowania. To Ma ona swoje nośniki, których nie by-
wprowadzając na przykład elementy fanta- raczej okazja do ło wcześniej. Uważam, że każdy Współczesne czasy wymuszają in-
styki. Zdaniem innych, w rzetelnym opo- zadumy, refleksji z nich jest dobry, jeśli tylko pobudza ne formy przekazu, niż było to przyję-
i skupienia, a nie
wiadaniu o historii liczy się przede wszyst- organizowania do zainteresowania historią. Wielu te kilkanaście czy kilkadziesiąt lat te-
kim unikanie ideologii, która tę prawdę festynów, gier młodych ludzi poprzestanie na komik- mu. Odgrzewanie w kółko tego same-
zniekształca. Pojawiły się też głosy, że familijnych sie czy grze. Z moich rozmów ze stu- go martyrologicznego kotleta mało
można wymyślać nowe sposoby upamięt- i pikników dentami wynika jednak, że niektórzy kogo już interesuje, a eksploracja no-
rodzinnych.
niania dawnych wydarzeń, pod warunkiem, po takim przypadkowym kontakcie wych terytoriów może przynieść bar-
że będzie się do historii i jej bohaterów z historią w wersji bardzo popularnej dzo interesujące wyniki. Myślę, że fil-
podchodzić z szacunkiem.  sięgają głębiej – po lekturę, a czasem my i książki z wątkami fantastyczny-

58 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009

 H O R Y Z O N T Y

FOT. STUDIO IWONA/ISW, ANDRZEJ WITKOWSKI, WARSZAW.PL

KADR z filmu „Hardkor 44”

Tomka Bagińskiego

ZWOLENNICY
nowatorskiego
sposobu
opowiadania
o historii
odchodzą
od patosu
i patriotycznego NIEZWYKŁYM GRAFFITI kibice i Klub Polonia uczcili
zadęcia. 65. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego.

ach przedstawiania historii

mi nie aspirują do miana dokumentu histo- Nie było możliwości rozstrzelania za zbyt
rycznego, a raczej mają za zadanie pobudzić głośne zachowanie się w kanale. Jestem
ciekawość odbiorcy, aby sam miał ochotę po- więc pełen uznania dla nowych form, o ile
szukać rzetelnych informacji. są oparte możliwie wiernie na faktach.
ARKADIUSZ KALIŃSKI,
dyrektor Pomorskiego Muzeum
Wojskowego w Bydgoszczy:
EDMUND BARANOWSKI,
uczestnik powstania Starszy chorąży ZBIGNIEW Jestem gorącym zwolennikiem prezentowa-
warszawskiego, PŁACZKIEWICZ, rzecznik nia historii naszego kraju i losów polskiego orę-
wiceprzewodniczący Związku prasowy Szkoły Podoficerskiej ża w jak najciekawszy sposób. Nasze muzeum
Powstańców Warszawskich: Wojsk Lądowych w Toruniu:
bardzo mocno włączyło się w nurt inscenizacji
Z zaciekawieniem obserwuję zaintereso- Nasza szkoła sięgnęła po doskonały, na- historycznych. Szanuję głosy krytyczne, sugeru-
wanie młodych ludzi historią w takich for- szym zdaniem, instrument edukacji patrio- jące, że różne przedstawienia historyczne często
mach jak komiks czy współczesne utwory tycznej, jakim jest inscenizacja historyczna. niewiele mają wspólnego z prawdziwą historią.
muzyczne. To, co dziś może być dla nas szo- Nawiązaliśmy współpracę z grupami rekon- Na sprawę rekonstrukcji należy spojrzeć jednak
kujące, za 20 lat, kiedy dorośnie dzisiejsza strukcyjnymi i byliśmy współorganizatorami nieco szerzej. Weźmy pod uwagę współorgani-
młodzież, będzie dla niej stanowiło ciekawy inscenizacji bitwy 63 Toruńskiego Pułku Pie- zowaną w ubiegłym roku przez nasze muzeum
przykład patrzenia na najnowszą historię. choty pod Annowem. Teraz młodzież zasy- rekonstrukcję walk o Bydgoszcz we wrześniu
Zdarzają się jednak przypadki, że to, co pre- puje nas pytaniami o następną taką imprezę. 1939 roku. Nie byliśmy w stanie odtworzyć
zentują autorzy, odbiega od prawdy. Na Strzałem w dziesiątkę okazały się również starć z hitlerowskim najeźdźcą zgodnie z histo-
przykład w komiksowej relacji z przeprawy żywe lekcje historii, które przygotowaliśmy rycznym przebiegiem, ale za to młodzi ludzie
kanałami grupy powstańców ktoś z nich się wspólnie z grupą rekonstrukcji historycznej mogli zobaczyć na żywo mundury z epoki,
odzywa, a dowodzący grupą mówi: „roz- 63 Pułku Piechoty. Młodzież podczas poka- uzbrojenie i wyposażenie. Jestem przekonany,
strzelam natychmiast po wyjściu na po- zów, którym towarzyszyła profesjonalna nar- że dzięki temu prędzej sięgną do historycznych
wierzchnię”. Ktoś, kto zamieścił takie sło- racja, mogła obserwować z bliska zmagania książek niż po przeczytaniu suchego opisu bi-
wa, powinien sprawdzić ich wiarygodność. żołnierzy. twy o Bydgoszcz w szkolnym podręczniku.

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 59

 P O W R Ó T D O P R Z E S Z Ł O Ś C I

Nowe spojrzenie cjach uczestników minionych wydarzeń oraz

faktów historycznych.

Pomysłów na pokazanie
naszej historii nie brakuje.

N ajpopularniejsze stały się

rekonstrukcje historycz-
ne, bez których nie może się
Muzeum Powstania
Warszawskiego, ale jest
też najnowsze dzieło
zagrać
w grę plan-
szową „Mali po-
MIROSŁAW PĘCZAK, socjolog
kultury, publicysta „Polityki”:
obyć już żadna rocznica bitwy. Papcia Chmiela o Tytusie, wstańcy”. Po-
Są też książki ukazujące hi- Romku i A’Tomku wal- pularne stały W upowszechnianiu historii mamy wybór
storię alternatywną, na przy- czących w powstaniu. się również pomiędzy kulturą naukową a zabawową. Ta
kład „www.1939.com.pl” Zespoły nagrywają płyty na- gry miejskie. W tym roku Zwią- pierwsza zainteresuje niewielu, bo jak wiemy,
Marcina Ciszewskiego, opo- wiązujące do historii: polsko- zek Harcerstwa Polskiego wiedza historyczna uczniów zanika, gdy prze-
wiadająca, co by się stało, -norweska grupa rockowa De współorganizował akcję „Go- stają się uczyć tego przedmiotu. Dlatego w no-
gdyby uzbrojony batalion pol- Press wydała płytę „Myśmy re- dzina przed W”. Wśród atrak- wych sposobach przekazywania historii do-
skiej armii Anno Domini 2007 belianci”, przypominając pio- cji znalazło się składanie pi- strzegam walor upowszechniania wiedzy.
wylądował 1 września 1939 senki leśnych oddziałów wal- stoletu Sten, uruchomienie Choć w tym wypadku konieczne są uprosz-
roku pod Mokrą. czących po wojnie z Armią wojskowej radiostacji czy wy- czenia. Jest to jednak lepsze niż pokazywanie
Pisarze nie zapominają rów- Czerwoną. W Stanach Zjedno- konywanie pieczęci poczty po- historii w sposób, który niewielu zaciekawi.
nież o najmłodszych. Łukasz czonych furorę zrobił projekt lowej. Uczestnicy gry „Twoja Znacznie gorzej jest, gdy do przekazu histo-
Wierzbicki napisał „Dziadka Jasona Morningstara „Grey klisza z powstania” wcielali rycznego wchodzi ideologia. Wtedy mamy do
i niedźwiadka”, opowieść Ranks. Child Soldiers. War- się natomiast w role powstań- czynienia nie tylko z uproszczeniem, ale też ze
o niedźwiedziu Wojtku, który saw, 1944” – gra fabularna czych reporterów. Po drodze zniekształceniem prawdy historycznej.
przebył z żołnierzami generała RPG, w której uczestnicy wcie- musieli zdobywać listy, szukać
Andersa cały szlak bojowy. lają się w role najmłodszych skrzynek pocztowych i druko-
Powstają komiksy rysowane członków Szarych Szeregów. wać gazety w podziemnych Major MAX KAŹMIERCZAK,
przedwojenny technik 32 Eskadry
na konkursy, które ogłasza W Polsce natomiast można drukarniach. (AD, AW)  Liniowej na poznańskiej Ławicy,
w czasie wojny technik
300 Dywizjonu Bombowego
„Wielkopolskiego”:
Nowoczesne formy przekazu o bitwach czy
zdarzeniach z lat wojny często są inspirujące dla
Profesor JANUSZ CISEK, JAN OŁDAKOWSKI, dyrektor moich wnuków i dzieci. Myślę jednak, że fascy-
dyrektor Muzeum Wojska Muzeum Powstania
Polskiego w Warszawie: nacja mundurem, odtworzeniem dawnej broni
Warszawskiego:
nie może przysłonić pamięci o bohaterach tam-
Nowoczesne pokazywanie historii jest istot- Forma – jako narzędzie – ma służyć upo- tych czasów. Na pewno brakuje mi w Anglii ma-
ne, ale musi współistnieć w połączeniu z me- wszechnianiu wiedzy, budzeniu pasji histo- teriałów o historii Polski. Tam, gdzie mieszkam,
todami tradycyjnymi. Ważne jest, żeby rekon- rycznej i szacunku. Dlatego jestem przeciwny wielu chętnie więcej usłyszałoby i poczytało
strukcja nie okazała się ważniejsza od samej odgrywaniu w rekonstrukcjach scen szczegól- o historii naszego kraju. A moim zdaniem, for-
bitwy albo pamiątki z tej bitwy były mniej nie okrutnych – gwałtu czy wieszania jeńców. my przekazu muszą być różne, dostosowane do
istotne niż wykonane współcześnie repliki. Je- Pomimo to spotykam się z ocenami, że nowo- wieku ludzi, no i dzisiejszych czasów.
śli w tej nowoczesnej formie zachęcimy mło- czesne sposoby pokazywania historii mogą
dzież i publiczność do zajmowania się histo- przez swoją formę urażać uczestników tam-
rią, to bardzo dobrze. Ważne tylko, aby umie- tych wydarzeń. Wtedy tłumaczę, że nie to jest
jętnie wyważyć historię z współczesnością. naszym celem, że zależy nam na budowaniu MAREK RYBAK, uczeń II klasy
wojskowej CXXV Liceum
szacunku. To przekonuje sceptyków. Ważne Ogólnokształcące imienia
jest przecież to, co się chce przekazać, a na- Waldemara Milewicza
rzędzia mogą być dowolne. w Warszawie:
PIOTR GARUK-GÓRSKI, Nie wszyscy lubią historię, a luźna forma
koordynator klas wojskowych przyciąga więcej młodzieży. Jeśli tylko docie-
w CXXV Liceum Ogólnokształcącym
imienia Waldemara Milewicza ra do odbiorcy, jest dobra, ale pod warunkiem
w Warszawie: MELANIA WASZKIEWICZ, że będzie pokazywać prawdę. Rekonstrukcja
uczennica I klasy XXXV Liceum czy kreskówka powinny trzymać się faktów
Ogólnokształcące z Oddziałami
Jestem jak najbardziej za przedstawianiem Dwujęzycznymi imienia Bolesława historycznych, żeby dzieci nie odebrały ich ja-
trudnej historii Polski, na przykład powstania Prusa w Warszawie: ko bajki, myśląc, że wojna była zabawą. Zresz-
warszawskiego, w nowoczesnej formie, która tą nie ma sensu tworzyć bajek o naszej krwa-
przyciągnie młodych ludzi. Podręcznik akade- Niekiedy przekracza się granice dobrego wej historii dla małych dzieci. Dopiero dla
micki łatwo może znudzić młodzież i więcej smaku. Mam na myśli „ubarwianie” scen ba- 15–16-latków warto robić dobre fabularne fil-
ona skorzysta, jeśli te same informacje będą talistycznych w filmach wojennych, co działa my. Nie powinno się też przekraczać pewnej
przekazywane w interesujący sposób. Pod wa- na niekorzyść realizmu. Co za tym idzie – ko- granicy, sugerując na przykład, że walczyli-
runkiem jednak, że przekaz będzie rzetelny, miksy i animacje nie są godne odzwierciedla- śmy z robotami, a nie Niemcami. 
a zdarzenia historyczne zostaną zaprezentowa- nia tej rzeczywistości. Powinno się zachować
Oprac. AD, współpraca: KW, PL, AW, KK, MS
ne wielowymiarowo. zasadę autentyczności, opierając się na rela-

60 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009


ANNA DĄBROWSKA
Powstanie
na „Facebooku”
„Żadna książka nie nauczyła mnie tyle
o historii Polski, co ta akcja”, stwierdził jeden z internautów.
M
ieli po dwadzieścia lat. Kostek
mieszkał na Czerniakowie,
a jego dziewczyna Sosna po-
chodziła z Żoliborza. On pra-
cował w niemieckich warsztatach wojsko-
wych, ona po wojnie chciała studiować archi-
tekturę. Oboje walczyli w powstaniu warszaw-
skim: Sosna w Parasolu, Kostek w Zośce.
Swoje przeżycia relacjonowali na portalu spo-
łecznościowym „Facebook”.
WSPARCIE W SIECI
Profile dwójki fikcyjnych powstańców
– Sosny Dwadzieściacztery i Kostka
Dwadzieściatrzy – pojawiły się na portalu
pod koniec lipca. Stworzyli je Michał Berger
i Tomasz Chojnacki z agencji reklamowej
San Markos we współpracy z Biurem Promo-
cji Miasta Stołecznego Warszawy.
Celem projektu multimedialnego „Kumpel
z przeszłości – 1944 LIVE”, jak tłumaczyli je-
go pomysłodawcy, było ożywienie historii,
upamiętnienie powstania i przybliżenie go
H O R Y Z O N T Y
Powstańcy
stali się jednymi
z najpopularniej-
szych postaci
na polskim
„Facebooku”.
w nowatorski sposób. Argumentowali, że mło-
dych ludzi, znudzonych tradycyjnymi lekcja-
mi, w takiej formie można zainteresować wy-
darzeniami z przeszłości.
„Jest to doświadczenie jedyne w swoim ro-
dzaju, bardzo przemawiające do pokolenia
«żyjącego» w internecie”, komentowała
Magdalena Łań z Wydziału Prasowego
Urzędu Miasta. Projekt znalazł też uznanie za
granicą, zdobywając nagrodę na międzynaro-
dowym festiwalu reklamy i PR „Golden
Drum Award 2009”.
Na obie postacie złożyło się wiele powstań-
czych życiorysów. Sosna i Kostek opowiadali
o swoich problemach, umieszczali zdjęcia,
tworząc własną kronikę powstania warszaw-
skiego. Ich posty to nie tylko opisy walk i czy-
sto historycznych faktów, lecz także osobiste
komentarze i przeżycia. Nad projektem praco-
wał cały zespół: scenarzyści, historycy i znaw-
cy powstania warszawskiego.
Powstańcy stali się jednymi z najpopular-
niejszych postaci na polskim „Facebooku”.
Razem mieli ponad trzy tysiące przyjaciół,
którzy komentowali ich wpisy i toczyli dys-
kusje na temat powstania. Doradzali, pocie-
szali, podpowiadali co robić, przekazywali
wiadomości. Kiedy Kostek się niepokoił, bo
„z kanału przestali już wychodzić, a jej nie
ma”, internauta mu tłumaczył: „Została od-
cięta na Starówce!”. Na post Sosny: „Pokaże-
my Sowietom, jak wylądują, kto rządzi
w Warszawie!”, pojawiła się odpowiedź:
„Obawiam się, że to oni pokażą, kto rządzi”.
Czasem internauci realnie włączali się w po-
wstanie, na przykład podczas zrzutów,
których miejsca mieli sfotografować
i przesłać Kostkowi.
INNY HAPPY END
Dzięki wpisom można było śledzić
losy dwójki powstańców. Była euforia
pierwszych dni walki, gdy Kostek donosił:
„Wpadamy na podwórko na Młynarskiej. In-
ny świat: biało-czerwone opaski, zadowole-
nie na twarzach, czuje się wolność”, „Ocali-
liśmy 348 ludzi! Obóz koncentracyjny na
Gęsiej zdobyty!”. Były też dylematy, kiedy
zaniepokojona Sosna pisała: „Kostka ojciec
nie żyje! Zastrzelili go na Czerniakowie!
Kostek z rozpaczy chce zatłuc tych dwóch
w piwnicy. Muszę go powstrzymać”. I przy-
szły również chwile zwątpienia – u Sosny:
„Zawsze jak zaczynamy jest słonecznie, ra-
dośnie i optymistycznie, a jak wychodzimy,
to zostawiamy z tyłu gruzy”, i u Kostka:
„Znów to samo. Niemcy atakują. My się co-
famy. Brakuje amunicji. Jak długo to już
trwa? Dla mnie wieczność”.
Czytelnicy zamarli, gdy pod koniec wrze-
śnia Kostek, uwięziony na zatopionym statku
„Bajka”, przestał zamieszczać wpisy. Na
szczęście po czterech dniach udało mu się wy-
dostać i przedrzeć do Śródmieścia. Tyle szczę-
ścia nie miała Sosna, która 27 września prze-
chodziła kanałami na Mokotów. „Jesteśmy co-
raz bliżej. Jeszcze tylko kilkadziesiąt me-
trów… widać już właz na Dworkowej. Wy-
chodzę”, napisała.
Kolejnego wpisu nie było, z profilu znik-
nęło też jej zdjęcie. Internauci już wiedzie-
li – znalazła się wśród blisko 140 powstań-
ców, którzy omyłkowo wyszli z kanałów
w pobliżu komendy żandarmerii przy ulicy
Dworkowej i zostali wymordowani przez
Niemców. Dzień później okupanci złapali
Kostka. „Widzę, że przed wejściem do wa-
gonów rewidują. Zaraz stracę łączność”, to
był ostatni jego post. „Teraz pewnie Prusz-
ków, potem Murnau, a potem bolesna emi-
gracja w Wielkiej Brytanii, Stanach albo
Kanadzie”, napisał jeden z internautów.
„To i tak lepsze niż Pruszków, Bergen-Bel-
sen, Rakowiecka i Służew”, dodał drugi.
„A więc nie będzie happy endu?”, pytał
ktoś. Na to pojawiła się odpowiedź: „Hap-
py end jest. To my”. 
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 61
 P O W R Ó T
AARON WELMAN
This is Warsaw!
Historia Polski była do tej pory w kinematografii ukazywana na sposób
martyrologiczny. „Hardkor 44” brutalnie zrywa z tą tradycją.
P
rojekt Tomka Bagińskiego
to świeże spojrzenie na pol-
ską historię. Zrealizowany
przez studio Platige Image
we współpracy z Muzeum Powstania
Warszawskiego, będzie filmem pełno-
metrażowym, utrzymanym w komikso-
wym stylu jak „Sin City” czy „300”,
w którym prócz tego, że powstańcy bę-
dą twardzielami walczącymi z nawałni-
cą nazistów, to mają pojawić się także
wątki science fiction. „To będzie aktor-
ski film z dużą ilością animacji i efek-
tów specjalnych”, mówi Tomek Ba-
giński. „Czyli skojarzenie z «300» jest
dużo bliższe, choć przede wszystkim
chodzi tu o aspekt techniczny. Plastycz-
nie wyobrażamy to sobie inaczej”.
ZASTĘPY CYBORGÓW
Oryginalności „Hardkorowi 44” na
pewno nie brakuje. Dominuje w nim
klimat postapokaliptyczny. Oskar
Wanger, demoniczny oberfürer SS,
wyznaczony do spacyfikowania po-
wstania i zrównania z ziemią Warsza-
wy, używa szczególnej broni. Prawdzi-
wym wunderwaffe III Rzeszy okazują
się specjalne oddziały cyborgów. Cięż-
ko opancerzeni, od razu mogą skoja-
rzyć się z wrogimi żołnierzami przed-
stawionymi w popularnej grze typu
FPS „Killzone”. Z kolei powstańcy
mają być piękni, uśmiechnięci, wyra-
ziści; podkreślona zostanie też wojow-
niczość kobiet. Zupełnie jak w amery-
kańskim komiksie.
62 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
D O P R Z E S Z Ł O Ś C I
„W Polsce nikt jeszcze nie próbował
zrobić takiego filmu. «Hardkor 44»
będzie nowoczesną, skrojoną według
wzorców zachodnich opowieścią
o polskich bohaterach. Już na tym eta-
pie prac mamy świadomość, że po-
wstaje fantastyczna historia”, powie-
dzieli Tobiasz Piątkowski i Łukasz
Orbitowski, autorzy scenariusza.
„W dziejach polskiego kina powsta-
ło wiele wybitnych filmów dotyczą-
cych powstania warszawskiego. Wciąż
jednak brakuje wielkiej historycznej
epopei, która mogłaby podbić serca
widzów na całym świecie, przenosząc
tym samym historię powstania z wy-
miaru lokalnego w globalny”, twier-
dzą w Platige Image. „W dzisiejszych
czasach jedyną szansą na dotarcie z ja-
kimś przekazem o polskiej historii do
odbiorcy z Zachodu jest popkultura”,
komentuje Jan Długosz, szef serwisu
Technopolis („Polityka”). „To, czego
w niej nie ma, zupełnie się nie liczy.
Bardzo dobrze, że powstaje taki pro-
jekt, jak «Hardkor 44»”.
BEZ MARTYROLOGII
Trudno się dziwić tym wypowie-
dziom. Biorąc pod uwagę polskie fil-
my poświęcone II wojnie światowej,
można zauważyć zbyt duże przywią-
zanie do martyrologii, którą mało kto
poza granicami Polski mógłby zrozu-
mieć. Wystarczy wziąć do ręki ostat-
nią wielką produkcję opowiadającą
o zbrodni katyńskiej. Film Andrzeja
FOT. HARDKOR 44.PL (2)
Wajdy ubiegał się o wiele międzynarodowych
nagród. Jako jedyna jednak uznanie zdobyła
Magdalena Bierzycka za kostiumy, za które
otrzymała Europejską Nagrodę Filmową. Hi-
storia Polski jest świetnym materiałem do pro-
mowania kraju, ale musi być opowiedziana
w sposób ciekawy. „Szkoda tylko, że po reali-
zacji filmu «Hardkor 44» powstanie wrażenie
dużej nierównowagi między tym co popkultu-
ralne, a tym co kulturalne”, stwierdza Jan
Długosz. „To, że od czasu «Kanału» nie po-
wstał żaden poważny film poświęcony powsta-
SCENARIUSZ niu, nie jest winą Bagińskiego, lecz tych, któ-
ma zostać rzy je zamawiają, reżyserują lub finansują, czy
zatwierdzony raczej właśnie tego nie robią”.
w ciągu
najbliższych
Czy zatem czeka nas polska wersja „300”,
miesięcy. Sam tyle że zamiast Leonidasa i jego twardzieli bę-
film ukaże się dzie Tadeusz „Bór” Komorowski z grupką
jednak nie młodych akowców, którzy rzucą równie chwy-
wcześniej niż
w 2012 roku. tliwym tekstem jak król Sparty („This is Spar-
ta!”)? Niekoniecznie. Wstępny scenariusz za-
kłada, że protagonista Arnold jest byłym żoł-
nierzem, który w niejasnych okolicznościach
zniknął po zakończeniu kampanii wrześniowej.
Nie kieruje się jednak niepodległościowymi
ideałami, a chęcią zysku. Formuje swoje ko-
mando złożone z różnych renegatów, przestęp-
ców, a nawet kolaborantów, by położyć łapę na
łupach Oskara Wangera. Tomek Bagiński
jednak uspokaja: „Główna intryga początkowo
będzie prowadzona obok samego powstania,
ale wraz z rozwojem akcji walki powstańcze
staną się istotnym elementem fabuły”.
Scenariusz ma zostać zatwierdzony w cią-
gu najbliższych miesięcy. Sam film ukaże się
jednak nie wcześniej niż w 2012 roku. Nie
odbył się jeszcze casting aktorów. Twórcy fil-
mu nie kryją, że chcą, by w produkcji zagrali
zarówno Polacy, jak i Niemcy. Po tym, co
Tomek Bagiński pokazał w nominowanej do
Oskara „Katedrze” czy w grze komputerowej
„Wiedźmin”, można z czystym sumieniem
dać mu kredyt zaufania przy realizacji „Hard-
koru 44”. Panie i Panowie, szykuje się na-
prawdę niezły hardcore. 
 H O R Y Z O N T Y

P o s ł u ż b i e
 Nie przegap
 Warto
 Niezłe
 Nie warto


KSIĄŻKA

Połowy
N a tej książce ciąży po-
dwójne piętno: po
pierwsze, jest to powieść
autora „Fabryki muchoła-
pek”, znakomitej książki
o dużym ciężarze gatunko-
wym; po drugie, powstała
na podstawie scenariusza
filmowego, co – jak pokazu-
je doświadczenie – nie jest intensywnie pracują nad
 najlepszym pomysłem. Mi- tym, żeby złowić dla niej mę-
KSIĄŻKA
Tułacze dzieci mo tych dwóch pułapek
Andrzej Bart się wybronił.
„Rewers” to napisana ze
ża. Tymczasem do Sabiny
uśmiecha się los – nagle, ni-
czym książę z bajki, pojawia
Opowieść o Polakach deportowanych w czasie II wojny swadą lekka powieść krymi- przystojny i szarmancki męż-
światowej w głąb Związku Radzieckiego, którzy później nalno-obyczajowa. czyzna. Bronisław broni ją
Sabina jest bardzo skromną, w ciemnej uliczce przed zbi-
dotarli do Iranu, a następnie do Nowej Zelandii. wrażliwą kobietą. Pracuje rami. Czyżby w tak nieco-

C zytelniku, przejdź ze mną drogę, któ-

rą ja przeszłam” – taką dedykacją
w książce „Droga i pamięć. Przez Syberię
na Antypody” Krystyna Tomaszyk zaczy-
na niezwykłą opowieść o swojej rodzinie
i tysiącach innych „tułaczych dzieci”, któ-
re deportowane w czasie wojny w głąb
Związku Radzieckiego, dotarły do Iranu,
a następnie do Nowej Zelandii.
W 1941 roku kilkuletnia Krystyna
Skwarko wraz z mamą i bratem została
wywieziona w rejon Krasnojarska. Jak
wspomina, byli jednymi z niewielu
„szczęśliwców”, których deportowano
nie w czasie ostrej zimy, lecz później,
w czerwcu, ostatnim transportem przed
atakiem Niemców na Związek Radziec-
ki. Polakom pozwolono opuścić miejsca
zesłania po podpisaniu umowy przez
Stalina i Rząd Polski na Uchodźstwie.
Krystyna Skwarko, jej brat i mama, wraz
z dziećmi z polskiego sierocińca, wyje-
chali ze Związku Radzieckiego do ówcze-
snej Persji, do Pahlewi, a następnie do
Isfahanu, gdzie zostali przez trzy lata, do
1944 roku. Wówczas premier Nowej Ze-
landii zaoferował prawie tysiącu Pola-
ków, w tym ponad siedmiuset dzieciom,
gościnę w swoim kraju. Po wojnie mieli
wrócić do ojczyzny. Tak się jednak nie
stało. Wiele z tych osób, między innymi
autorka, zostało na antypodach.
Opowieść Krystyny Tomaszyk jest bar-
dzo wzruszająca. Na początku przed-
stawiana z punktu widzenia małej
dziewczynki. Wspomina głównie wra-
żenia, jakie jej wtedy towarzyszyły: za-
pachy domu, wagonu bydlęcego czy
małej chatki na Syberii, a także głód,
zimno, strach. Przypomina patchwork
utkany ze wspomnień samej autorki,
ale też innych osób, które spotkała na
swej drodze.
W losy jej rodziny wplecione są krótkie
historie sierot, zgubionych gdzieś na
Syberii, dzieci, które gołymi rękami ko-
pały w zmarzniętej ziemi groby dla
swych bliskich. Z czasem narracja sta-
je się coraz bardziej spójna, a relacje
autorki zawierają więcej faktów,
zwłaszcza dotyczących jej powojennych
losów w Nowej Zelandii.
„Droga i pamięć” jest dedykacją au-
torki dla wszystkich, którzy pomogli
„tułaczym dzieciom” w Isfahanie
i w Pahlewi, dla żołnierzy Kiwi, którzy
płynęli z nimi do nowej ojczyzny, ale
przede wszystkim dla tych, którzy
przeżyli i się odrodzili. To jest również
ich opowieść. (JR)  Z przekory czy ciekawości
„Droga i pamięć. Przez Syberię
na Antypody”, Krystyna Tomaszy,
Wydawnictwo Trio, Warszawa 2009.
w wydawnictwie w dziale po-
ezji. Ma jednak jeden – we-
dług jej babci i matki ogrom-
dziennych okolicznościach
spotkała miłość życia? A mo-
że przekleństwo? (AWIS) 
ny – mankament: chociaż
skończyła trzydzieści lat, jest
panną. Dlatego obie kobiety

FILM
Kierunek: Północ
P ierwszorzędny film dro-
gi. Tyle że zamiast
twardziela z Wisconsin
z lucky strikiem w zębach
mamy Norwega z depresją
podróżującego z kanistrem
wypełnionym wódką, za-
miast cadillaca skuter
śnieżny, a w chwili próby
nawet narty…
Fabuła „Białego szaleń-
stwa” jest banalna.
Jomar, trzydziestolatek
piroman z przeszłością,
dowiaduje się, że prawdo-
podobnie jest ojcem.
postanawia wyruszyć
w odwiedziny do dziecka.
W podróży spotyka po-
dobnych sobie samotni-
Andrzej Bart, „Rewers”,
W.A.B. 2009
ków, ludzi Północy. Każdy
kolejny człowiek to nowa
historia opowiedziana
w zasadzie bez słów lub
dość lakonicznie.
Refleksja po tym filmie na-
suwa się jedna: im bliżej
kręgu polarnego, tym więk-
sze przekonanie, że na Pół-
nocy nie ma normalnych,
w sensie społecznym, ludzi.
Może to ten śnieg, może
świadomość, że do najbliż-
szego sąsiada pół dnia dro-
gi, więc na poobiednią her-
batkę i tak nie opłaca się
wyruszać… (KP) 
„Białe szaleństwo”, reżyse-
ria Rune Denstad Langlo,
dystrybucja Gutek Film

POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009 63

 P O Ż E G N A N I A
Panu gen. bryg. Krzysztofowi
SZYMAŃSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy szczerego współczucia i żalu
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
zastępca szefa, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Zarządu Planowania Logistyki – P4
Sztabu Generalnego WP.
Panu mjr. Krzysztofowi ROJKOWI
oraz Jego NAJBLIŻSZYM
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
szef, kadra i pracownicy wojska
Dyżurnej Służby Operacyjnej Wojsk
Lądowych.
Gen. bryg. Leszkowi SURAWSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
żołnierze i pracownicy wojska
20 Bartoszyckiej Brygady
Zmechanizowanej.
Panu płk. dypl. Edwardowi
TWARDZIKOWI
zastępcy dyrektora Departamentu Kadr
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
SIOSTRY
składają
kierownictwo, kadra zawodowa
i pracownicy
Departamentu Kadr MON.
64 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Panu kpt. Robertowi
FRĄCZKIEWICZOWI
wyrazy głębokiego współczucia
i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają
kierownictwo Służby Kontrwywiadu
Wojskowego,
koleżanki i koledzy.
Panu gen. bryg. Leszkowi
SURAWSKIEMU
wyrazy szczerego żalu i głębokiego
współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
dowództwo, kadra i pracownicy
20 Bartoszyckiej Brygady
Zmechanizowanej.
Panu gen. bryg. Leszkowi
SURAWSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
dowódca, kadra i pracownicy wojska
16 Pomorskiej Dywizji
Zmechanizowanej.
Panu płk. dypl. Edwardowi
TWARDZIKOWI
zastępcy dyrektora Departamentu Kadr,
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
SIOSTRY
składają
kierownictwo, kadra zawodowa
i pracownicy
Departamentu Kadr MON.
RODZINOM i BLISKIM
tragicznie zmarłych funkcjonariuszy
Biura Lotnictwa Komendy Głównej
Straży Granicznej:
por. SG Andrzeja ŻUKOWSKIEGO
chor. sztab. SG Bartłomieja
BARTNICKIEGO
chor. SG Marcina BEZUBIKA
wyrazy głębokiego żalu i współczucia
w imieniu własnym, kadry
i pracowników wojska
składa
dowódca Sił Powietrznych
gen. broni pil. Andrzej Błasik.
„A śmierć tak ważna, bo się nie powtórzy”
ks. Jan Twardowski
Panu gen. bryg. Krzysztofowi
SZYMAŃSKIEMU
oraz Jego RODZINIE
wyrazy szczerego współczucia i żalu
z powodu śmierci
TEŚCIA
składają
szef, kadra zawodowa
i pracownicy wojska
Biura Koordynacyjnego
Sztabu Generalnego WP.
„Śpieszmy się kochać ludzi,
tak szybko odchodzą…”
ks. Jan Twardowski
Panu płk. Piotrowi WIŚNIEWSKIEMU
wyrazy szczerego współczucia
i głębokiego żalu
z powodu śmierci
TEŚCIOWEJ
składają
szef, kadra zawodowa i pracownicy
wojska
Biura Koordynacyjnego Sztabu
Generalnego WP.

Szczere wyrazy głębokiego żalu i współczucia
Panu mjr. Zbigniewowi WRÓBLEWSKIEMU
z powodu śmierci
MAMY
składają
dowódca, żołnierze i pracownicy wojska
1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Pogrążonej w żałobie i smutku
RODZINIE Zmarłego
ppłk. rez. Edwarda GĄSIOROWSKIEGO
wieloletniego pracownika
Wojskowej Komendy Uzupełnień w Żaganiu,
serdeczne wyrazy współczucia
składają
kadra i pracownicy wojska
Wojskowej Komendy Uzupełnień w Żaganiu.
Szczere wyrazy współczucia
RODZINOM i BLISKIM
funkcjonariuszy
Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej
por. SG Andrzeja ŻUKOWSKIEGO
chor. sztab. SG Bartłomieja
BARTNICKIEGO
chor. SG Marcina BEZUBIKA
zmarłych tragicznie w służbie
ochrony granicy państwowej RP
składają
żołnierze i pracownicy wojska
Garnizonu Białystok.
Płk. Waldemarowi ŻAKOWI
byłemu szefowi Wywiadu Wojskowego
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu
z powodu śmierci
ŻONY – DOROTY
składają
oficerowie, chorążowie i pracownicy wojska
Oddziału 22 Zarządu II.
H O R Y Z O N T Y
Panu płk. dypl. Edwardowi TWARDZIKOWI
wyrazy głębokiego współczucia
z powodu śmierci
SIOSTRY
składają szef oraz kadra
Zespołu Obsługi Administracyjno-Personalnej.
Panu ppłk. Arturowi ZDYBSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają dyrekcja, kadra i pracownicy
Departamentu Infrastruktury MON.
Panu ppłk. Arturowi ZDYBSKIEMU
wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają koleżanki i koledzy z oddziału.
„Śpieszmy się kochać ludzi,
tak szybko odchodzą…”
ks. Jan Twardowski
Panu mjr. Krzysztofowi RODAK
wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają koledzy z Zarządu Organizacji
i Uzupełnień – P1 Sztabu Generalnego WP.
„Śpieszmy się kochać ludzi,
tak szybko odchodzą…”
ks. Jan Twardowski
Panu mjr. Krzysztofowi RODAK
wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu
z powodu śmierci
OJCA
składają koledzy i przyjaciele
z Wojskowego Koła Łowieckiego 325 GON.
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
N I E T Y L K O
O D Ś W I Ę T A
Najdoskonalszym
sakramentem
jest Eucharystia.
J ezus Chrystus w swoim naucza-
niu głosił królestwo Boże, a Jego
pojawienie się jest początkiem cza-
sów ostatecznych. Wypełnia On sta-
rotestamentalne zapowiedzi o „peł-
ni czasów”. Może w najdoskonalszy
sposób objawić ludziom Boga, który
jest jeden, ale są w Nim trzy osoby:
Ojciec, Syn i Duch Święty. Bóg jest
miłością, i właśnie Jezus Chrystus
własnym życiem pokazuje, na czym
ta miłość polega.
Tak jak w Starym Przymierzu kapła-
ni składali krwawe ofiary z cielców
i kozłów za siebie i za cały lud, czy-
niąc to wielokrotnie, tak Jezus skła-
da Bogu Ojcu najdoskonalszą ofia-
rę z samego siebie tylko raz. Ofiara
Nowego Przymierza jest wciąż
uobecniana w sposób bezkrwawy
na ołtarzach przez kapłanów. Msza
Święta jest uobecnieniem wyda-
rzeń zbawczych, które dokonały się
w dziejach ludzkości, a które w spo-
sób szczególny obchodzimy pod-
czas Triduum Paschalnego.
W każdej Eucharystii spotykamy się
z naszym Zbawicielem, posilamy się
Nim, by mieć życie w sobie, by móc
korzystać z darów zbawienia wysłu-
żonych przez Jezusa na Krzyżu. Ko-
rzystanie z tych darów dokonuje się
tu i teraz, na Ziemi. Zbawienie nie
jest czymś, co dokona się dopiero
po śmierci. Każdego dnia możemy
korzystać z tego daru. Co więcej,
jest on za darmo. Nie możemy go
kupić, ale możemy przyjąć bądź od-
rzucić. W tym wyborze każdy z nas
jest całkowicie wolny.
Najdoskonalszym sakramentem
jest Eucharystia, która stanowi źró-
dło życia chrześcijańskiego, jak na-
ucza Sobór Watykański II. Z niej mo-
żemy czerpać potrzebne siły do ży-
cia ziemskiego. 
ksiądz porucznik
SŁAWOMIR GADOWSKI
65

F E L I E T O N
ANDRZEJ
FĄFARA
Na piłkę patrz!
M
imo że nasza pił-
karska reprezenta-
cja dostała nowe-
go trenera, z żela-
zną konsekwencją
gra swój futbol na tak (Znowu nie
strzeliliście gola? Tak.). Całe szczę-
ście, że wojsko ma z tą trwającą od
pewnego czasu katastrofą niewiele
wspólnego. Niewiele, bo jednak mecz
z Rumunią, pierwszy pod dowództwem
Franciszka Smudy, odbył się na Sta-
dionie Wojska Polskiego. Nazwa jest hi-
storyczna i przez lata była merytorycz-
nie uzasadniona. Na obiekcie przy Ła-
zienkowskiej występował bowiem nasz
sztandarowy armijny zespół – Legia.
Grali w nim zarówno wojskowi, jak
i cywile. Kazimierz Deyna, najlepszy
gracz w historii klubu, a może i polskie-
go futbolu, był przecież
porucznikiem, a wybit-
ny strzelec Lucjan
Brychczy (182 go-
le w 368 meczach)
dosłużył się stopnia
podpułkownika.
FOT. WWW.SXC.HUI
66 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 22 LISTOPADA 2009
Strefa sportu
Turniej Euro 2012 drużyn armijnych to znakomity pomysł.
Oby tylko nikt nie próbował wzmacniać naszej reprezentacji
wojskowej zawodowcami.
Z tymi szarżami sportowców to była
fikcja. Oficerowie Brychczy i Deyna
wkładali mundury od wielkiego dzwo-
nu, a ich głównym zajęciem nie była
służba w wojsku, lecz gra w piłkę.
Ale tego rodzaju fałsz dotyczył nie
tylko sportowców armijnych. Piłkarze
Górnika Zabrze z Włodzimierzem
Lubańskim na czele figurowali na li-
ście płac jako sztygarzy, choć prawdo-
podobnie żaden z nich nigdy nie zjechał
pod ziemię. Takie były czasy.
Gdy jeździłem jako sprawozdawca
na Wyścig Pokoju, lubiłem przeglądać
notki biograficzne uczestniczących
w imprezie kolarzy. Wszyscy byli ama-
torami, co powinno oznaczać, że upra-
wiany przez nich sport stanowi tylko
dodatek do pracy zawodowej. Dlatego
każdy chwalił się jakąś profesją, a to
ślusarstwem, a to służbą w milicji.
W rzeczywistości byli oni jednak profe-
sjonalnymi sportowcami utrzymywany-
mi przez państwo. Co
ciekawe, owa fikcja
dotyczyła nie
tylko krajów
tworzących obóz powszechnej szczęśliwości, ale
tych zachodnich również. Jakież więc było moje
zdziwienie, gdy kiedyś przy nazwiskach repre-
zentacji Holandii w rubryce zawód pojawiło się
słowo: bezrobotny. Oni jedni postanowili wyja-
wić prawdę i dzięki temu stali się bohaterami kil-
ku moich relacji na łamach „Życia Warszawy”.
Dziś zakłamanie jest pod tym względem mi-
nimalne. Sport zawodowy zyskał w Polsce po-
wszechną akceptację i mistrzowie nie muszą już
udawać, że są wojskowymi lub sztygarami. Do-
tyczy to zwłaszcza piłkarzy, którzy przestali
wkładać mundury nawet od święta. Mam oczy-
wiście na myśli futbolistów zawodowych, bo
amatorzy chodzą w uniformach na co dzień. Za-
wodnicy Twardego Świętoszów są autentyczny-
mi żołnierzami, którzy w wolnych chwilach ko-
pią piłkę i robią to całkiem nieźle, bo prowadzą
w rozgrywkach IV ligi.
Mam nadzieję, że to oni będą reprezentować
Polskę w turnieju Euro 2012 drużyn wojsko-
wych. Na znakomity pomysł, by zorganizować
taką imprezę, wpadły samorządowe władze Sie-
radza. W rywalizacji wzięłyby udział te same
kraje, które staną na starcie turnieju zawodow-
ców. Oby tylko nikt nie próbował wzmacniać po-
szczególnych drużyn profesjonalistami, uzasad-
niając to służbą wojskową dziadka albo dzieciń-
stwem spędzonym w sąsiedztwie poligonu.
A z drugiej strony, oglądając marną grę zawo-
dowców na Stadionie Wojska Polskiego – czy
to byłoby wzmocnienie? 
POLSKA ZBROJNA NR 47 | 29 LISTOPADA 2009 67
68 POLSKA ZBROJNA NR 47 | 29 LISTOPADA 2009