Formalnoprawne Aspekty Modernizacji Szkolnictwa Zawodowego

FORMALNOPRAWNE ASPEKTY
MODERNIZACJI
SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO
Biaystok 2014
Redakcja naukowa
Marta Juchnicka
Autorzy
Dariusz Borowski: rozdziay: 2. (2.1-2.2.3, 2.3-2.4), 7.
Andrzej Klimczuk: rozdziay: 1., 2. (2.2.4, 2.5-2.6.), 3., 5., 7.
Micha Skarzyski: rozdziay: 4., 5., 6., 7.
Copyright by Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku

Biaystok 2014
ISBN 978-83-63503-48-2
Niniejsza publikacja jest efektem bada i analiz przeprowadzonych w ramach
projektu PO Kapita Ludzki: PRZYSZO EDUKACJI ZAWODOWEJ
lokalne partnerstwo na rzecz zwikszenia adaptacyjnoci nauczycieli zawodowych, finansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego.
Projekt okadki
ukasz Popko
Redakcja jzykowa
Ewa Skaryska
Druk i oprawa
Drukarnia Cyfrowa Partner Poligrafia, ul. Zwycistwa 10, Biaystok
egzemplarz bezpatny
SPIS TRECI
WPROWADZENIE........................................................................................... 7
ROZDZIA 1. SZKOLNICTWO ZAWODOWE W POLSCE
NAUCZANIE I WYZWANIA......................................................................... 11
1.1. Podstawy systemu ksztacenia zawodowego w Polsce...................... 11

1.2. Przyczyny wprowadzania zmian w rozwoju szk zawodowych ....... 16
ROZDZIA 2. ORGANIZACJA I FORMY WIADCZENIA PRACY NA
STYKU OWIATY, RZEMIOSA I INSTYTUCJI RYNKU PRACY
STAN PRAWNY ............................................................................................. 21
2.1. Organizacja pracy i formy wiadczenia pracy .................................. 25

2.2. Oglna charakterystyka form wiadczenia pracy .............................. 26
2.2.1. Zatrudnienie pracownicze. Stosunek pracy............................. 28
2.2.2. Zatrudnienie niepracownicze ................................................. 36
2.2.3. Inne formy zatrudnienia ......................................................... 41
2.2.4. Elastyczne formy zatrudnienia ............................................... 43
2.2.4.1. Elastyczne formy zatrudnienia w wietle regulacji
prawa........................................................................... 50
2.3. Owiata i nauka w rzemiole ........................................................... 52
2.4. Zatrudnianie nauczycieli .................................................................. 55
2.4.1. Karta nauczyciela .................................................................. 57
2.5. Przekwalifikowanie nauczycieli wyzwania i moliwoci ........ 65
2.6. Case study............................................................................ 70
2.6.1. Model szkoy prowadzonej przez organizacj poytku
publicznego Stowarzyszenie Edukator ............................... 70
2.6.2. Model szkoy prowadzonej przez cech rzemielniczy
Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw w Biaej Podlaskiej..... 74
ROZDZIA 3. FORMALNOPRAWNE ASPEKTY WSPPRACY
SZKOY Z OTOCZENIEM ........................................................................... 77
3.1. Podmioty otoczenia szkoy zawodowej ............................................ 77

3.1.1. Organ prowadzcy szko zawodow ..................................... 77
3.1.2. Wojewdzka i powiatowa rada zatrudnienia .......................... 79
3.1.3. Wojewdzkie i powiatowe urzdy pracy ................................ 80
3.1.4. Ochotnicze Hufce Pracy ........................................................ 81
4
Spis treci
3.1.5. Izby i cechy rzemielnicze ..................................................... 85

3.1.6. Pracodawcy ........................................................................... 89
3.1.7. Centra ksztacenia zawodowego i ustawicznego ..................... 90
3.1.8. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne ................................. 91
3.1.9. Gminne centra informacji ...................................................... 92
3.1.10. Agencje zatrudnienia ........................................................... 93
3.1.11. Organizacje pozarzdowe .................................................... 94
3.1.12. Kuratoria owiaty................................................................. 95
3.1.13. Placwki doskonalenia nauczycieli ...................................... 96
3.1.14. Szkoy i inne placwki edukacyjne....................................... 98
3.2. Bariery wsppracy szk zawodowych z otoczeniem ...................... 98
3.3. Zwikszanie efektywnoci wsppracy szk z otoczeniem ............ 104
Rozdzia 4. MODEL PARTNERSTWA LOKALNEGO NA RZECZ
ADAPATCYJNOCI SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO ........................ 107
4.1. Definicja, obszary dziaania, rodzaje partnerstw lokalnych

w wietle literatury przedmiotu ...................................................... 107
4.2. Partnerstwo na rzecz adaptacyjnoci szkolnictwa zawodowego
Modernizacja & Adaptacyjno ..................................................... 110
Rozdzia 5. MODERNIZACJA SZK ZAWODOWYCH W OPARCIU
O PROGRAMY ROZWOJOWE .................................................................. 119
5.1. Program rozwojowy szkoy charakterystyka oraz etapy

tworzenia i realizacji ..................................................................... 119
5.2. Modernizacja szkoy zawodowej ze rodkw PO KL ..................... 129
5.3. Stan realizacji programw rozwojowych w wojewdztwie
podlaskim...................................................................................... 132
5.4. Case study. ................................................................. 137
5.4.1. Zesp Szk Technicznych w Suwakach Technikum nr 3
projekt pt. Edukacja w technikum inwestycj
w przyszo ucznia .............................................................. 137
5.4.2. Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa
Staszica i Centrum Ksztacenia Ustawicznego projekt
pt. wiadomy wybr pewny sukces programy rozwojowe
dla szk zawodowych .......................................................... 139
5.4.3. Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr projekt
ponadnarodowy CZAS NA STA regionalny program stay
5
Spis treci
dla uczniw szk zawodowych w niemieckich

przedsibiorstwach ................................................................. 141
ROZDZIA 6. DOWIADCZENIA NORWESKIE..................................... 145
6.1. System edukacji w Norwegii ......................................................... 145

6.1.1. System ksztacenia zawodowego w Norwegii ...................... 147
6.1.2. Dziaania
zwikszajce
atrakcyjno
ksztacenia
zawodowego w Norwegii ....................................................... 152
6.1.3. Unormowania prawne pracy nauczycieli w Norwegii ........... 155
6.1.4. Szkolenie nauczycieli i trenerw w szkolnictwie
zawodowym ........................................................................... 156
6.1.5. Dobre praktyki norweskie w zakresie Dualnego Systemu
Ksztacenia dowiadczenia partnerw z Trondheim ............. 158
ROZDZIA 7. WNIOSKI I REKOMENDACJE ......................................... 161
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................... 171
SPIS TABEL.................................................................................................. 183
SPIS SCHEMATW..................................................................................... 183
WPROWADZENIE
Niniejsza publikacja powstaa w ramach projektu PO KL PWP:

PRZYSZO EDUKACJI ZAWODOWEJ lokalne partnerstwo na
rzecz zwikszenia adaptacyjnoci nauczycieli zawodowych, realizowanego na zlecenie Wojewdzkiego Urzdu Pracy w Biaymstoku, w ramach dziaania 8.1 Rozwj pracownikw i przedsibiorstw w regionie,
poddziaanie 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjnoci, wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Spoecznego.
Celem projektu jest wypracowanie do koca VI 2014 r. rozwiza i rekomendacji formalnoprawnych zwizanych z modernizacj szk
zawodowych oraz adaptacyjnoci pracownikw owiaty w oparciu
o zawizane partnerstwo zwizkw zawodowych, organizacji pracodawcw oraz organw prowadzcych szkoy zawodowe.
Zwaywszy na fakt, e projekt realizowany jest w ramach wsppracy organizacji pracodawcw, jak jest Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku, oraz zwizku zawodowego reprezentowanego
przez Organizacj Midzyzakadow NSZZ Solidarno Pracownikw
Owiaty i Wychowania w Biaymstoku, szczeglny nacisk pooono na
wypracowanie mechanizmw wsppracy na styku pracodawca pracownik. Miejscem styku w tym przypadku jest owiata.
W wojewdztwie podlaskim ok. 95% firm to mikroprzedsibiorstwa.
Wedug prognoz Europejskiego Centrum Rozwoju Ksztacenia Zawodowego dotyczcych rozwoju europejskiego rynku pracy do 2020 r.
wzronie zatrudnienie w MP w sektorze usug, a spadnie w rolnictwie
i przemyle. Stwarza to konieczno dostosowania ksztacenia zawodowego do potrzeb rynku pracy i najmniejszych firm. Rzemioso to najwiksza szkoa zawodu. Niestety, to sektor pomijany i niedoceniany,
postrzegany jako anachroniczny, chocia ksztaci uczniw, przekazujc
im bezcenn wiedz praktyczn, zatrudnia nauczycieli przedmiotw
zawodowych i instruktorw praktycznej nauki zawodu. Ten system
ksztacenia nabiera znaczenia w dostosowaniu ksztacenia zawodowego
8
Wprowadzenie
do potrzeb rynku pracy poprzez Dualny System Ksztacenia. Rekomendacje z bada Diagnoza stanu ksztacenia zawodowego wskazuj na
cise powizanie efektywnoci ksztacenia zawodowego z umiejtnoci
wsppracy szkoy zawodowej z lokalnymi pracodawcami i rzemiosem,
ktra jest niewystarczajca i powinna by wsparta w rozwizaniach modelowych w lokalnej wsppracy.
Ni demograficzny i reforma owiatowa przesuwajca finansowanie
szkolnictwa zawodowego do jednostek samorzdu terytorialnego powoduj, e redukowany jest publiczny system szkolnictwa zawodowego.
Szkoy s zamykane, a gminy zmniejszaj liczb etatw nauczycielskich.
Kryzys gospodarczy to te szukanie taszych form zatrudniania nauczycieli i przekazywania szk stowarzyszeniom. Z drugiej strony problemy
kadrowe wi si z brakiem zainteresowania prac w szkole praktykw
z racji sabych warunkw zatrudnienia oraz brakiem wiedzy dyrekcji na
temat rozwiza zatrudniania specjalistw niebdcych nauczycielami.
Praktycy w zawodzie s pozyskiwani do pracy rednio w co pitej szkole
i w co czwartym Centrum Ksztacenia Praktycznego. Niepokojcym
zjawiskiem jest to, e szkoy na og nie angauj si w podnoszenie
kwalifikacji zwizanych z praktyczn nauk zawodu. Jedynie w co pitej
szkole i co trzecim CKP organizuje si doskonalenie instruktorw praktycznej nauki zawodu.
Brak specjalnych programw reorientacji zawodowej czy outplacementu kierowanych do nauczycieli zawodu, ktre wykorzystywayby
zapotrzebowanie gospodarki i rynku edukacyjnego na nauk zawodu
poza systemem owiaty publicznej.
Elastyczno i adaptacyjno nauczycieli zawodowych jest dzi bardzo niska. Tylko ok. 8% nauczycieli wiadczy prac w formach elastycznych na umow-zlecenie czy umow o dzieo.
W zwizku z powyszym realizatorzy projektu postanowili wsplnie
opracowa program lokalnej wsppracy na rzecz przeciwdziaania likwidacji szk zawodowych poprzez wypracowanie modeli modernizowania placwek edukacyjnych, zwikszenie adaptacyjnoci nauczycieli
zawodu oraz programw i modeli przesuwania nadwyki kadry dydaktycznej do MSP prowadzcych ksztacenie praktyczne oraz instytucji
szkoleniowych zwizanych z ksztaceniem ustawicznym.
Naley podkreli, i likwidowanie szk zawodowych, mimo e
przynosi dorany efekt ekonomiczny dla organw prowadzcych, jest
nieodwracaln strat dla regionu. O ile placwk ksztacenia oglnego
mona w prosty sposb reaktywowa, w zalenoci od potrzeb demograficznych, o tyle zlikwidowanie szkoy zawodowej, cznie z jej powiza-
9
Wprowadzenie
niami z przedsibiorcami oraz technologiami rynkowymi, jest w zasadzie procesem nieodwracalnym. Tymczasem region bez konkretnych
kompetencji zawodowych nie bdzie mg si rozwija w sektorze produkcji i usug, w szczeglnoci zwizanych z MSP.
Ochrona szkolnictwa zawodowego jest wic wyzwaniem o charakterze strategicznym dla regionu, ktre powinno by podjte rwnolegle
i wsplnie przez organizacje pracodawcw bdcych gwnymi beneficjentami systemu owiaty, jak te zwizki zawodowe pracownikw
owiaty zainteresowane podniesieniem prestiu szkolnictwa zawodowego i ochrony statusu nauczyciela zawodu.
Niniejsza publikacja stanowi podsumowanie bada i analiz poczynionych w trakcie realizacji projektu w czci dotyczcej modernizacji
i adaptacyjnoci owiaty zawodowej.
Publikacja skada si z siedmiu rozdziaw. Rozdzia 1. stanowi swoiste wprowadzenie w tematyk ksztacenia zawodowego. W rozdziale 2.
zawarto rozwaania dotyczce stanu prawnego organizacji i form wiadczenia pracy na styku owiaty, rzemiosa i instytucji rynku pracy.
W kolejnym rozdziale scharakteryzowano podmioty otoczenia szkoy
wraz ze wskazaniem barier oraz drg zwikszenia efektywnoci wsppracy szkoy zawodowej z otoczeniem. Rozdzia 4. powicono lokalnej
wsppracy na rzecz edukacji zawodowej poprzez zawizanie partnerstwa. Rozdzia 5. dotyczy zagadnienia modernizacji szk zawodowych
w oparciu o programy rozwojowe. W rozdziale 6. omwiono norweski
system ksztacenia zawodowego, w tym formy zatrudnienia czy te
ksztacenia nauczycieli zawodu. Publikacj zamykaj wnioski i rekomendacje.
Oddajemy w Pastwa rce publikacj Formalnoprawne aspekty modernizacji szkolnictwa zawodowego z nadziej, e stanie si ona cenn
inspiracj w pracy na rzecz modernizacji i promocji ksztacenia zawodowego.
Marta Juchnicka
ROZDZIA 1.
SZKOLNICTWO ZAWODOWE W POLSCE
NAUCZANIE I WYZWANIA
1.1. Podstawy systemu ksztacenia zawodowego w Polsce

Zgodnie z art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo do
nauki przysuguje kademu obywatelowi kraju, za wadze publiczne s
zobowizane do zapewnienia rwnego dostpu do wyksztacenia. Konstytucja stanowi take, e nauka w szkoach publicznych jest bezpatna
oraz e edukacja jest obowizkowa do ukoczenia 18. roku ycia. Realizuje si w ramach obowizku szkolnego (szkoa podstawowa i gimnazjum) i obowizku nauki (7.-18. rok ycia)1.
Obowizek szkolny dziecka rozpoczyna si z pocztkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w ktrym dziecko koczy 7 lat, oraz
trwa do ukoczenia gimnazjum, nie duej jednak ni do ukoczenia 18.
roku ycia 2. Po ukoczeniu gimnazjum obowizek nauki spenia si
przez uczszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoy ponadgimnazjalnej albo przez realizowanie przygotowania zawodowego u pracodawcy. Wybr cieki zawodowej jest moliwy po ukoczeniu gimnazjum, czyli w prawidowym toku (bez powtarzania klasy) w wieku 16
lat.
Od 1 wrzenia 2012 roku ksztacenie zawodowe w Polsce, zgodnie
z przepisami wprowadzonymi Ustaw z dnia 19 sierpnia 2011 roku
D. Dziewulak, Obowizek szkolny w Unii Europejskiej, Analizy BAS, nr 9

(34), 18.03.2010, s. 3.
2
D. Dziewulak, Ksztacenie zawodowe w Polsce i w wybranych pastwach Unii
Europejskiej, Analizy BAS, nr 6 (95), 22.04.2013, s. 2.
12
Rozdzia 1.
o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz niektrych innych ustaw3,

odbywa si w nastpujcych typach szk:
trzyletniej zasadniczej szkole zawodowej, ktrej ukoczenie
umoliwia uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacje
zawodowe po zdaniu egzaminw potwierdzajcych kwalifikacje
w danym zawodzie, a take dalsze ksztacenie od klasy drugiej
liceum oglnoksztaccego dla dorosych;
czteroletnim technikum, ktrego ukoczenie umoliwia uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminw potwierdzajcych kwalifikacje w danym zawodzie, a take uzyskanie wiadectwa dojrzaoci po zdaniu egzaminu maturalnego;
szkole policealnej dla osb posiadajcych wyksztacenie rednie,
o okresie nauczania nie duszym ni 2,5 roku, umoliwiajcej
uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe po
zdaniu egzaminw potwierdzajcych kwalifikacje w danym zawodzie;
trzyletniej szkole specjalnej przysposabiajcej do pracy dla
uczniw z upoledzeniem umysowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniw z niepenosprawnociami
sprzonymi, ktrej ukoczenie umoliwia uzyskanie wiadectwa potwierdzajcego przysposobienie do pracy.
Ucze szkoy zawodowej powinien po jej zakoczeniu posiada
umiejtnoci manualne. Ponadto niezbdna jest wiedza teoretyczna. To
jednak nie wszystko konieczne jest bowiem, aby powysze umiejtnoci i wiedza byy dostosowane do potrzeb wspczesnego rynku pracy.
Std te naley zauway, e w Polsce ksztacenie zawodowe po gimnazjum moe by realizowane nie tylko w systemie szkolnym, lecz take
pozaszkolnym4. System szkolny jest skierowany przede wszystkim do
modziey. System pozaszkolny ukierunkowany jest natomiast na ksztacenie osb, ktre z rnych przyczyn opuciy system szkolny
i w zwizku z tym realizuj obowizek nauki (do 18. roku ycia) poprzez
uczestnictwo w kursach i praktykach zawodowych organizowanych
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz

niektrych innych ustaw, DzU 2011 nr 205 poz. 1206 z pn. zm.
Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona, Wojewdzki
Urzd Pracy w Krakowie, Krakw 2009, s. 10-11, 21-22.
13
System szkolnictwa zawodowego w Polsce nauczanie i wyzwania
m.in. przez Centrum Ksztacenia Praktycznego, Ochotnicze Hufce Pracy

czy orodki doksztacania i doskonalenia zawodowego.
Co istotne, ukoczenie szkoy, kursu czy nabycie dowiadczenia zawodowego, tak w systemie szkolnym, jak i pozaszkolnym, nie jest rwnoznaczne z nabyciem uprawnie do wykonywania wyuczonego zawodu. Kwalifikacje zawodowe uzyskuje si dopiero po zdaniu odpowiedniego egzaminu wedug standardw krajowych.
Schemat 1. System szkolny i pozaszkolny ksztacenia zawodowego w Polsce
rdo: Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona, Wojewdzki

Urzd Pracy w Krakowie, Krakw 2009, s. 9.
Do szkolnego systemu ksztacenia zawodowego naley zakwalifikowa pobieranie nauki w zasadniczej szkole zawodowej, technikum, technikum uzupeniajcym oraz szkole policealnej. Do pozaszkolnego systemu ksztacenia zawodowego zalicza si natomiast kursy, kursy zawodowe i praktyki zawodowe organizowane przez:
publiczne lub niepubliczne placwki ksztacenia ustawicznego
(np. Centrum Ksztacenia Ustawicznego);
placwki ksztacenia praktycznego (Centrum Ksztacenia Praktycznego);
orodki doksztacania i doskonalenia zawodowego;
14
Rozdzia 1.
osoby prawne i fizyczne prowadzce dziaalno owiatow

(np. w zakresie szkole bezpieczestwa i higieny pracy).
Schemat 2. Etapy nauczania w szkolnictwie zawodowym w Polsce
rdo: Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona, Wojewdzki

Urzd Pracy w Krakowie, Krakw 2009, s. 12.
15
System ksztacenia zawodowego jest uregulowany prawnie. Do systemu szkolnego odnosz si przede wszystkim:
klasyfikacja zawodw szkolnictwa zawodowego5;
podstawy programowe ksztacenia w zawodzie6;
programy nauczania dla zawodw7;
standardy wymaga egzaminacyjnych8.
System pozaszkolny dodatkowo reguluj:
klasyfikacja zawodw i specjalnoci dla potrzeb rynku pracy9;
programy stanowice podstaw przeprowadzania egzaminw
czeladniczych zawodw nieujtych w klasyfikacji szkolnictwa
zawodowego10.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r.

w sprawie klasyfikacji zawodw szkolnictwa zawodowego, DzU 2007 nr 124
poz. 860.
6
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej ksztacenia w zawodach, DzU 2012 nr 0 poz. 184.
7
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r.
w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw wychowania przedszkolnego i programw nauczania oraz dopuszczania do uytku szkolnego
podrcznikw, DzU 2012 nr 0 poz. 752; Ksztacenie zawodowe podrczniki,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, www.men.gov.pl/ index.ph p?option=
com_content&view=category&layout=blog&id=126&Itemid=161
8
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 3 lutego 2003 r.
w sprawie standardw wymaga bdcych podstaw przeprowadzania egzaminu potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe, DzU nr 66, poz. 580 z pn.
zm.; Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r.
w sprawie podstawy programowej ksztacenia w zawodach, DzU 2012 nr 0
poz. 184; Standardy wymaga bdce podstaw przeprowadzania egzaminu
potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe, Centralna Komisja Egzaminacyjna,
www.cke.edu.pl/index.php/podstawa-programowa/standardy [10.09.2013].
9
Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 27 kwietnia 2010
r. w sprawie klasyfikacji zawodw i specjalnoci na potrzeby rynku pracy oraz
jej stosowania, DzU 2010 nr 82 poz. 537; Rozporzdzenie Ministra Pracy
i Polityki Spoecznej z dnia 12 listopada 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie
w sprawie klasyfikacji zawodw i specjalnoci na potrzeby rynku pracy oraz
zakresu jej stosowania, DzU 2012 nr 0 poz. 1268.
10
Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie. Podstawowe Akty Prawne, Zwizek
Rzemiosa Polskiego, www.zrp.pl [10.09.2013].
16
Rozdzia 1.
Ponadto w zwizku z powyszym wedug rozporzdzenia Ministra

Edukacji Narodowej z dnia 7 padziernika 2009 roku w sprawie nadzoru
pedagogicznego11 wrd obszarw funkcjonowania szkoy wyrnia si
cztery nastpujce:
1) efektywno
dziaalnoci
dydaktycznej,
wychowawczej
i opiekuczej oraz innej zgodnie ze statutem szkoy;
2) prawidowy przebieg i doskonalenie procesw edukacyjnych;
3) wsppraca szkoy ze rodowiskiem na rzecz rozwoju wasnego
i lokalnego;
4) zarzdzanie szko/sprawne funkcjonowanie szkoy.
Zoono wymaga stawianych wobec osb pobierajcych nauk
zawodu, regulacji systemu szkolnej i pozaszkolnej edukacji zawodowej
oraz biecych zmian na rynku pracy prowadzi do wniosku, e niezbdna jest wsppraca szk zawodowych z innymi podmiotami ich otoczenia. Wrd istotnych wyrni mona przede wszystkim: organ prowadzcy szko zawodow, wojewdzk i powiatow rad zatrudnienia,
wojewdzkie i powiatowe urzdy pracy, Ochotnicze Hufce Pracy, izby
i cechy rzemielnicze, pracodawcw, centra ksztacenia zawodowego
i ustawicznego, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, gminne centra
informacji, agencje zatrudnienia, organizacje pozarzdowe, kuratoria,
placwki doskonalenia nauczycieli oraz szkoy i inne placwki edukacyjne. Charakterystyka relacji instytucji szkoy zawodowej z tymi podmiotami zostaa podjta w rozdziale 1. niniejszego raportu.
1.2.
Przyczyny wprowadzania zmian w rozwoju szk

zawodowych
Na pocztku XXI wieku w Polsce niezbdne s dziaania majce na

celu popraw stanu i jakoci ksztacenia zawodowego, w tym w szczeglnoci w zakresie praktycznego ksztacenia uczniw zasadniczych
szk zawodowych i innych szk ponadgimnazjalnych prowadzcych
ksztacenie zawodowe. Takim zmianom z jednej strony moe sprzyja
stworzenie moliwoci cilejszego powizania ksztacenia teoretyczne11
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 padziernika 2009 r.

w sprawie nadzoru pedagogicznego, DzU 2009 nr 168 poz. 1324; Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 maja 2013 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego, DzU 2013 nr 0 poz. 560.
17
go z praktyk i potrzebami rynku pracy. Z drugiej strony zauwaa si

jednak konieczno zmian w zakresie form zatrudnienia pracownikw
owiatowych, ktre byyby bardziej korzystne dla pracodawcw, ale
te sprzyjayby dopasowaniu szkoy do oczekiwa rynku pracy. W obu
powyszych przypadkach niezbdna jest modernizacja szk zawodowych poprzez wdraanie programw rozwojowych, w tym poszukiwanie
rozwiza majcych na celu poszerzanie wsppracy midzy szkoami
zawodowymi i ich otoczeniem.
Gwnym wyznacznikiem zmian dla edukacji zawodowej w Polsce
jest dostosowanie profilu pracownikw do potrzeb sektorw generujcych wzrost gospodarczy. Znaczce jest tu take oddziaywanie ze strony
rozwoju technologicznego oraz fakt czonkostwa Polski w Unii Europejskiej, ktry wymusza wprowadzanie zmian na rzecz dostosowania krajowej gospodarki do wymogw midzynarodowej konkurencji i globalizacji. Ponadto, zgodnie z koncepcj uczenia si przez cae ycie (ang.
lifelong learning), do kwalifikacji i kompetencji wymaganych na rynku
pracy mona dochodzi rnymi drogami. Zdobywanie umiejtnoci
moe odbywa si poprzez ksztacenie w trybie formalnym (szkolnym),
pozaformalnym (doksztacanie, doskonalenie i szkolenie) oraz nieformalnym (samouczenie si oraz dowiadczenie uzyskane w pracy) na
wszystkich etapach ycia w okresie modoci, dorosoci i staroci12.
Wedug S. Myszki wyrni mona nastpujce czynniki zmian
w krajowych systemach edukacji zawodowej i edukacji ustawicznej13:
1) potrzeby gospodarki i rynku pracy;
2) strategie rozwoju kraju, regionw i edukacji;
3) priorytety Ministerstwa Edukacji Narodowej skupiajce si
przede wszystkim na poprawie jakoci ksztacenia;
4) nowe podstawy ksztacenia oglnego;
5) projekty Europejskiego Funduszu Spoecznego (EFS), w tym
Program Operacyjny Kapita Ludzki (PO KL).
12
Por. K. Symela, Moduowe ksztacenie zawodowe w Polsce elementy diagnozy, KOWEZiU, Warszawa 2009, s. 2, www.koweziu.edu.pl/projekty/
P3_2_Katowice_29_10_2009/P3_Material_info_o_programach_mod.pdf
[10.09.2013].
13
Por. S. Myszka, Kierunki zmian w rozwoju ksztacenia zawodowego i ustawicznego w Polsce. Szkoa zawodowa szko pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejtnoci i kompetencji, [w:] Biuletyn Informacyjny, nr 19,
Samorzdowe Centrum Edukacji w Tarnowie, Tarnw 2009, s. 88-89,
www.sce.pl/upload/File/biulet~1.pdf [10.09.2013].
18
Rozdzia 1.
Do tego istotne s zmiany wynikajce z czonkostwa w Unii Europejskiej. W szczeglnoci:

1) cele Strategii Europa 2020;
2) strategia uczenia si przez cae ycie;
3) Europejskie i Krajowe Ramy Kwalifikacje (EQF/NQF);
4) kompetencje kluczowe, Europejski System Transferu Osigni
w Ksztaceniu i Szkoleniu Zawodowym (ECVET), zestaw
dokumentw pozwalajcych zaprezentowa umiejtnoci
i kwalifikacje w caej Europie (Europass);
5) wzajemne uznawanie kwalifikacji w Unii Europejskiej.
Obie grupy czynnikw wzajemnie si uzupeniaj, maj zoony charakter oraz wymagaj podejcia interdyscyplinarnego przy rozwizywaniu problemw zwizanych z ich implementacj do systemu ksztacenia
zawodowego w Polsce14. Docelowo wdraanie tych rozwiza powinno
prowadzi do sytuacji, w ktrej szkoa zawodowa bdzie szko pozytywnego wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejtnoci i kompetencji.
Jednoczenie trzeba w tym miejscu zwrci uwag na to, e w kontekcie powyszych niezbdnych dziaa szkoy zawodowe napotykaj
obecnie na wiele problemw w zwizku z koniecznoci spenienia
oczekiwa zwizanych z powyszymi czynnikami rozwojowymi. Szkoy
zawodowe wspczenie nadal czsto cechuje15:
brak specjalistw do nauczania zawodu;
niewystarczajce znaczenie praktycznej nauki zawodu;
niewystarczajcy udzia pracodawcw w procesie ksztacenia;
ksztacenie na poziomie odbiegajcym od wymogw rynku pracy;
brak oferty zaj dodatkowych;
brak nowoczesnych materiaw dydaktycznych;
niewystarczajce korzystanie z technologii informatycznych
w procesie nauczania przedmiotw innych ni informatyka.
W przygotowanym w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Edukacji
Narodowej przez Fundacj Funduszu Wsppracy podrczniku dotycz14
15
K. Symela, Moduowe ksztacenie zawodowe w Polsce, op. cit., s. 2.

Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego, Konferencja
Wykorzystanie funduszy unijnych w owiacie programy rozwojowe szk
o profilu zawodowym obszar interwencji Dziaania 9.2 PO KL, Urzd
Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego w Biaymstoku, Biaystok
22.02.2010, www.pokl.wrotapodlasia.pl [10.09.2013].
19
cym opracowywania i wdraania programw rozwojowych wskazano na

mocne strony polskiego systemu owiaty, jak rwnie jego gwne wyzwania 16. Do mocnych stron zaliczono:
wysoki wspczynnik skolaryzacji, bdcy miar powszechnoci
nauczania, wzrost aspiracji edukacyjnych Polakw;
rosnce zainteresowanie absolwentw gimnazjum szkolnictwem
zawodowym;
komputeryzacj szk i placwek owiatowych, wzrastajcy stopie wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w procesie ksztacenia;
dziaanie systemu egzaminw zewntrznych, udzia Polski
w midzynarodowych badaniach edukacyjnych.
Za kluczowe wyzwania polskiego systemu owiaty uznano natomiast17:
dysproporcje w dostpnoci do usug edukacyjnych;
dysproporcje w dostpie do zaj pozalekcyjnych;
brak wystarczajcego wsparcia dla uczniw niepenosprawnych,
uczniw szczeglnie uzdolnionych, uczniw zagroonych uzalenieniami i patologiami spoecznymi;
sabe powizanie programw ksztacenia z rynkiem pracy;
niewystarczajcy stopie przygotowania szk do wykorzystania
technologii informacyjno-komunikacyjnych w procesie dydaktycznym.
16
M. Jas, K. ysak, Fundusze unijne dla owiaty: Jak budowa programy rozwojowe szk, by edukacja bya skuteczna, przyjazna i nowoczesna?, Fundacja
Fundusz Wsppracy, Warszawa 2009, s. 7-12.
17
Tame, s. 12-18.
ROZDZIA 2.
ORGANIZACJA I FORMY WIADCZENIA
PRACY NA STYKU OWIATY, RZEMIOSA
I INSTYTUCJI RYNKU PRACY STAN PRAWNY
Organizacja i wiadczenie pracy na styku owiaty, rzemiosa i instytucji rynku pracy to pojcie szerokie i jak dotychczas nie do koca zidentyfikowane.
wiadczenie pracy jest to wykonywanie pracy przez osoby fizyczne
na podstawie umowy o prac (stosunek pracy zatrudnienie pracownicze), na podstawie umw cywilnoprawnych (zatrudnienie niepracownicze) lub te na podstawie innych stosunkw, np. stosunkw administracyjnoprawnych.
Definicj stosunku pracy zawiera artyku 22 1 Kodeksu pracy1. Jest
to stosunek zobowizaniowy, regulujcy prawa i obowizki dwch stron
na gruncie prawa pracy. Przez nawizanie stosunku pracy pracownik
zobowizuje si do wykonywania pracy okrelonego rodzaju na rzecz
pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawc, a pracodawca do zatrudniania pracownika
za wynagrodzeniem.
Stosunek cywilnoprawny to relacja spoeczna, z zasady dobrowolna,
pomidzy dwoma autonomicznymi, rwnorzdnymi podmiotami prawa
cywilnego, uregulowana normami o cywilnoprawnym charakterze
i przewidujcymi, co do zasady, sankcj majtkow. Stosunek cywilnoprawny uregulowany jest metod cywilnoprawn, charakteryzujc si
wolnoci i autonomi rwnorzdnych podmiotw 2.
Nie wystpuj sformalizowane definicje, narzucone przepisami prawa, organizacji pracy, organizacji wiadczenia pracy.
1
2
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Jedliski A., Kopaczyska-Pieczniak
K., Niezbecka E., Sokoowski T. Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Cz
oglna., WKP, 2012.
22
Rozdzia 2.
Mona wic na podstawie analizy tematu przyj, e organizacja

pracy, organizacja wiadczenia pracy jest pewnym systemem, zbiorem zasad, metod, procedur i dziaa majcych na celu zintegrowanie
osb fizycznych, pracownikw lub osb niebdcych pracownikami
(w tym uksztatowanie stosunkw wewntrznych, midzyludzkich),
rodkw pracy i przedmiotw pracy w procesie pracy.
Owiata pojcie owiata uywane jest czsto zamiennie z wyraeniem system owiaty. Preambua do Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991
r. o systemie owiaty (DzU z 2004 r. nr 256 poz. 2572 ze zmianami) 3
okrela: Owiata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wsplne dobro
caego spoeczestwa; kieruje si zasadami zawartymi w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej, a take wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Czowieka, Midzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie respektujc chrzecijaski system wartoci za
podstaw przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Ksztacenie i wychowanie
suy rozwijaniu u modziey poczucia odpowiedzialnoci, mioci ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy
jednoczesnym otwarciu si na wartoci kultur Europy i wiata. Szkoa
winna zapewni kademu uczniowi warunki niezbdne do jego rozwoju,
przygotowa go do wypeniania obowizkw rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarnoci, demokracji, tolerancji, sprawiedliwoci i wolnoci. Wedug sownika pedagogicznego Wincentego
Okonia4 jest to dziaalno ogu powizanych ze sob placwek i instytucji zajmujcych si upowszechnianiem ksztacenia, wychowaniem
bezporednim i porednim, umoliwiajc obywatelom zdobywanie oglnego i zawodowego wyksztacenia oraz zapewniajc moliwo wszechstronnego rozwoju osobowoci, ktre s niezbdne przyszemu obywatelowi. Wanym elementem systemu owiaty jest odnoszenie historycznych dowiadcze spoecznych do teraniejszych w celu stworzenia jak
najlepszych warunkw ycia i rozwoju dla przyszoci spoeczestwa.
Pojcie rzemiosa okrelone jest w art. 2 ust. 1, 1a i 4 Ustawy z dnia
22 marca 1989 r. o rzemiole (DzU z 2002 r. nr 112 poz. 979 ze zmianami)5: 1. Rzemiosem jest zawodowe wykonywanie dziaalnoci go3
Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty (DzU z 2004 r. nr 256,

poz. 2572 ze zmianami).
4
W. Oko, Nowy sownik pedagogiczny. ak Wydawnictwo Pedagogiczne.
5
Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole. (DzU z 2002 r. nr 112, poz. 979
ze zmianami).
23
Organizacja i formy wiadczenia pracy na styku owiaty, rzemiosa
spodarczej przez osob fizyczn, z udziaem kwalifikowanej pracy wasnej, w imieniu wasnym tej osoby i na jej rachunek, przy zatrudnieniu
do 50 pracownikw zwane dalej rzemielnikiem. 1a. Rzemiosem jest
rwnie zawodowe wykonywanie dziaalnoci gospodarczej przez
wsplnikw spki cywilnej osb fizycznych, z udziaem kwalifikowanej pracy wasnej, w imieniu wasnym tych wsplnikw i na ich rachunek, zatrudniajcych do 50 pracownikw. 4. Do rzemiosa nie zalicza si
dziaalnoci: handlowej, gastronomicznej, transportowej, usug hotelarskich, usug wiadczonych w wykonywaniu wolnych zawodw, usug
leczniczych oraz dziaalnoci wytwrczej i usugowej artystw plastykw i fotografikw.
Jak stanowi art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 6,
wadze publiczne prowadz polityk zmierzajc do penego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programw zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robt publicznych i prac interwencyjnych. Jest to wyraz spoecznej gospodarki rynkowej. Wadze maj to osign w drodze
realizowania programw zwalczania bezrobocia przez jego ograniczanie
i wspieranie poradnictwa oraz szkolenia zawodowego, a take przez
organizowanie robt publicznych i prac interwencyjnych 7. Zadania
pastwa w zakresie promocji zatrudnienia, agodzenia skutkw bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej s realizowane przez instytucje rynku
pracy. Celem dziaa podejmowanych przez instytucje rynku pracy jest
denie do: penego i produktywnego zatrudnienia, rozwoju zasobw
ludzkich, osignicia wysokiej jakoci pracy, wzmacniania integracji
oraz solidarnoci spoecznej, zwikszenia mobilnoci na rynku pracy8.
Instytucje rynku pracy okrela Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2013 r. nr 674
ze zmianami)9.
Wedug dyspozycji art. 6 ust. 1. ww. ustawy instytucjami rynku pracy realizujcymi zadania okrelone w ustawie s:
6
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (DzU 1997 r. nr 78 poz. 483 ze zmianami).

7
W. Skrzydo, Komentarz do art. 65 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, LEX, 2013.
8
Instytucje rynku pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, www.mpips.
gov.pl.
9
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2013 r. nr 674 ze zmianami).
24
Rozdzia 2.
publiczne suby zatrudnienia;

Ochotnicze Hufce Pracy;
agencje zatrudnienia;
instytucje szkoleniowe;
instytucje dialogu spoecznego;
instytucje partnerstwa lokalnego.
Artyku 6 komentowanej ustawy wprowadza w ust. 1 nieznan dotd
prawu polskiemu kategori podmiotow instytucje rynku pracy. Wydaje si, e podstawowym kryterium pozwalajcym zakwalifikowa konkretne podmioty jako instytucje rynku pracy jest realizowanie zada
okrelonych w ustawie. Wskazuje na to literalne brzmienie komentowanego przepisu. Wyliczenie podmiotw, ktre pod warunkiem realizacji
zada ustawowych s instytucjami rynku pracy, ma charakter wyczerpujcy (numerus clausus). S wrd nich podmioty nalece do sfery administracji publicznej, ale i podmioty niezalene, reprezentujce sektor
niepastwowy10. Form, w ktrej niepubliczne podmioty mog prowadzi dziaania na rzecz rynku pracy jako instytucje rynku pracy, s agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu spoecznego,
instytucje partnerstwa lokalnego.
Nauczyciele jako osoby wysoko wykwalifikowane mog wic
wiadczy prac w wyej wymienionych podmiotach jako doradcy,
szkoleniowcy, trenerzy, itp.
Istotne dla rynku pracy s instytucje dialogu spoecznego, takie jak
zwizki zawodowe lub organizacje zwizkw zawodowych, organizacje
pracodawcw, organizacje bezrobotnych, organizacje pozarzdowe.
Za wan instytucj dialogu spoecznego Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej uwaa m.in. Zwizek Rzemiosa Polskiego 11.
We wspczesnym wiecie ludzie, aby mc zapewni byt sobie
i swoim najbliszym, wykonuj okrelone czynnoci, tj. wiadcz prac
bezporednio na rzecz innych ludzi (osb fizycznych) lub na rzecz innych podmiotw (osb prawnych). Z tego tytuu uzyskuj korzyci majtkowe, najczciej w postaci wynagrodzenia. wiadczenie pracy na
10
M. Paluszkiewicz, T. Wrocawska, Teza 1, Komentarz do art. 6 ustawy

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w: Gral Z. (red.), BielakJomaa E., Drabek A., Paluszkiewicz M., Staszewska E., Wodarczyk M., Wrocawska T. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Praktyczny komentarz, LEX, 2011.
11
Instytucje rynku pracy, op. cit.
25
przestrzeni rozwoju cywilizacyjnego ulegao formalizacji, czyli zostao

podporzdkowane pewnym procedurom.
W polskim systemie prawnym wiadczenie pracy moe odbywa si
na podstawie stosunku pracy lub na podstawie innych stosunkw zobowizaniowych, niebdcych stosunkami pracy. W pierwszym przypadku
mwimy o zatrudnieniu pracowniczym, w drugim o zatrudnieniu niepracowniczym. Wystpuj rne formy zatrudnienia niepracowniczego,
np. stosunki subowe (administracyjnoprawne), stosunki cywilnoprawne.
2.1. Organizacja pracy i formy wiadczenia pracy

Jak ju wspominano, nie wystpuj sformalizowane definicje dotyczce organizacji pracy, organizacji wiadczenia pracy. W kodeksie pracy w art. 83 2, art. 1041 1 pkt 1, art. 1821 6, art. 207 1 pkt 4, art.
23711a uywa si takiego pojcia, jak organizacja pracy, ale nie okrela
si, jak je rozumie. Organizacja pracy, jakkolwiek dotyczy zarzdzania
zasobami ludzkimi w procesie pracy, jest te zwizana z formami wiadczenia pracy. Przede wszystkim to pracodawca lub podmiot oferujcy
wykonywanie pracy okrela, w jakiej formie praca ma by wiadczona,
chyba e form wiadczenia pracy reguluj bezwzgldnie obowizujce
przepisy prawa (np. Karta nauczyciela).
1) wiadczenie pracy moe odbywa si na podstawie umowy
o prac lub na podstawie innego stosunku pracy, niemajcego
wprost formy umowy o prac np. mianowania. Jest to
zatrudnienie pracownicze. Umowa o prac jest form
pdstawow.
2) wiadczenie pracy moe by te wykonywane na podstawie
umw cywilnoprawnych (kodeks cywilny12) i jest to zatrudnienie
niepracownicze.
3) W pimiennictwie wyrnia si te wiadczenie pracy na innej
podstawie, niemieszczce si w ww. kategoriach, np.
outsourcing, samozatrudnienie.
4) Stosunki
subowe,
np.
policjantw13,
onierzy14,
15
funkcjonariuszy suby wiziennej , straakw (funkcjonariuszy
12
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 1964 r. nr 16, poz.
93 ze zmianami).
13
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (DzU z 2011 nr 287, poz. 1687 ze
zmianami).
26
Rozdzia 2.
Pastwowej Stray Poarnej) 16, funkcjonariuszy Stray

Granicznej17,
funkcjonariuszy
Agencji
Bezpieczestwa
Wewntrznego i Agencji Wywiadu 18, funkcjonariuszy Suby
Kontrwywiadu
Wojskowego
oraz
Suby
Wywiadu
Wojskowego19, funkcjonariuszy celnych20, nie s stosunkami
pracy, nie s te stosunkami cywilnoprawnymi, jakkolwiek
osoby te wiadcz prac i otrzymuj z tego tytuu zapat. Takie
stosunki subowe maj charakter administracyjnoprawny.
2.2.
Oglna charakterystyka form wiadczenia pracy
Zatrudnienie pracownicze jest wiadczeniem pracy najczciej na

podstawie umowy o prac, ktra wystpuje w rnych rodzajach. Mona
je wyrni ze wzgldu np. na czas obowizywania:
umowy bezterminowe umowa na czas nieokrelony;
umowy terminowe na czas okrelony, na czas wykonania
okrelonej pracy, na okres prbny, na zastpstwo.
Zatrudnienie w niepenym wymiarze czasu pracy, leasing pracowniczy, telepraca nie tworz nowego rodzaju stosunku pracy. S to jego
modyfikacje ze wzgldu na warunki pracy, takie jak czas pracy, miejsce
wiadczenia pracy. Telepraca uregulowana jest w kodeksie pracy.
Leasing pracowniczy jest to wynajem pracownikw. Taki wynajem
w prawie polskim reguluje Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu
pracownikw tymczasowych21: przedmiotem ustawy jest bowiem nie
14
Ustawa z dnia 11 wrzenia 2003 r. o subie wojskowej onierzy zawodowych

(DzU z 2010 r. nr 90, poz. 593 ze zmianami).
15
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Subie Wiziennej (DzU z 2010 r. nr 79,
16
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (DzU
z 2009 r. nr 12, poz. 68 ze zmianami).
17
Ustawa z dnia 12 padziernika 1990 r. o Stray Granicznej (DzU z 2011 r. nr
116, poz. 675 ze zmianami).
18
Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz
Agencji Wywiadu (DzU z 2010 r. nr 29, poz. 154 ze zmianami).
19
Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego (DzU z 2006 r. nr 104,
20
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Subie Celnej (DzU z 2009 r. nr 168,
21
DzU 2003 r. nr 166, poz. 1608 ze zm.
27
tylko ustalenie zasad zatrudniania pracownikw tymczasowych, ale take ustalenie zasad kierowania do pracodawcw uytkownikw osb
niebdcych pracownikami22.
Doktryna prawa wyrnia jeszcze inne formy wiadczenia pracy, np.
prac na wezwanie i job sharing/work sharing (dzielenie stanowiska/dzielenie pracy). Takie zatrudnienie pracownicze podlega moe
rygorom prawa pracy, w szczeglnoci kodeksu pracy, jakkolwiek kodeks pracy nie wymienia tych form.
Nauczyciele zatrudniani na podstawie Karty nauczyciela s pracownikami i jest to zatrudnienie pracownicze. Formy takiego zatrudnienia s
szczegowo opisane w tym akcie prawnym, co przytaczam poniej.
Karta nauczyciela jest bowiem, jak ju wspomniaem, aktem lex specialis. Nauczyciele mog te by zatrudniani w placwkach niepublicznych
na podstawie umowy o prac. Wtedy rwnie s pracownikami.
Zatrudnienie niepracownicze nie podlega rygorom prawa pracy. Do
tej kategorii nale: zatrudnienie (wiadczenie pracy) na podstawie
umw cywilnoprawnych, takich jak umowa o prac nakadcz, umowazlecenie, umowa o dzieo, umowa agencyjna (umowy nazwane, ktrych
tre uregulowana jest w kodeksie cywilnym) i inne umowy mieszane
(ktrych tre czciowo odpowiada umowom nazwanym, a czciowo
umowom nienazwanym). Taka umowa mieszana ksztatowana jest na
fundamencie dowolnoci ustale, niesprzecznych z prawem. W tym
miejscu naley wskaza, e umowy nienazwane to takie, ktrych tre
nie jest uregulowana w kodeksie cywilnym. Tre umw nienazwanych
rwnie nie moe by sprzeczna z prawem.
Przykadowo mona wymieni nastpujce umowy: franchising, factoring, forfaiting, konsulting.
Okrelenia umowy mieszane i umowy nienazwane nie wynikaj
wprost z definicji ustawowych i w doktrynie prawa s opisywane w rny sposb.
Problem pozostaje z umow o prac nakadcz z uwagi na jej pewne
elementy typowe dla stosunku pracy, jednak przewaaj opinie, e jest to
umowa cywilnoprawna.
Do pozostaych form wiadczenia pracy, niemieszczcych si cile
w powyszych opisach, pimiennictwo zalicza m.in. outsourcing, freelancing, samozatrudnienie, job rotation, job sharing/work sharing. Powyszy podzia w sposb oglny klasyfikuje formy wiadczenia pracy
22
A. Sobczyk. Ustawa o zatrudnianiu pracownikw tymczasowych. Komentarz.

Zakamycze, 2005.
28
Rozdzia 2.
(zatrudnienia), poniewa niektre z nich (tak jak wskazaem powyej),

np. job rotation, job sharing/work sharing, mog by stosowane zarwno na podstawie umw cywilnoprawnych, jak i poprzez wiadczenie tej
pracy na podstawie stosunku pracy.
2.2.1. Zatrudnienie pracownicze. Stosunek pracy

Przez nawizanie stosunku pracy pracownik zobowizuje si do
wykonywania pracy okrelonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego
kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawc, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem
art. 22. 1 kodeksu pracy.
Nie jest istotna nazwa danego stosunku, na podstawie ktrego wiadczona jest praca, nie jest rwnie istotna nazwa umowy czcej strony,
gdy jak okrela norma 11 art. 22 kodeksu pracy, zatrudnienie w warunkach okrelonych w ww. 1 art. 22 kodeksu pracy jest zatrudnieniem
na podstawie stosunku pracy, bez wzgldu na nazw zawartej przez strony umowy.
Stosunek pracy jest stosunkiem zobowizaniowym, ksztatowanym
przede wszystkim przez prawo pracy, ale te przez prawo cywilne
kodeks cywilny. Jak stanowi bowiem art. 300 kodeksu pracy, w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje si odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeeli nie s one
sprzeczne z zasadami prawa pracy. Regulacja stosunku pracy przez kodeks cywilny ma charakter uzupeniajcy, subsydiarny.
Dyspozycja art. 25 kodeksu pracy wymienia podstawowe rodzaje
umw o prac, ksztatujce stosunek pracy:
1) umowa o prac na czas nieokrelony;
2) umowa o prac na czas okrelony;
3) umowa o prac na czas wykonania okrelonej pracy;
4) umowa o prac na zastpstwo (na czas okrelony, obejmujcy
czas nieobecnoci zastpowanego pracownika);
5) umowa o prac na okres prbny.
Ponadto kodeks pracy wyrnia i okrela te:
6) warunki zatrudnienia pracownikw skierowanych do pracy na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z pastwa bdcego
czonkiem Unii Europejskiej art. 671-674 kodeksu pracy;
7) zatrudnianie pracownikw w formie telepracy (telepraca) art.
675-6717 kodeksu pracy;
8) stosunek pracy na podstawie powoania art. 68-72 kodeksu
pracy;
29
9) stosunek pracy na podstawie wyboru art. 73-75 kodeksu pracy;

10) stosunek pracy na podstawie mianowania art. 76 kodeksu
pracy;
11) spdzielcz umow o prac art. 77 kodeksu pracy;
12) umowy o prac w celu przygotowania zawodowego art. 194196 kodeksu pracy.
Stosunki pracy s rwnie ksztatowane na podstawie przepisw
szczeglnych, ustaw, zwanych w jzyku prawniczym pragmatykami
subowymi. Reguluj one prawa i obowizki okrelonych grup pracownikw, tj.:
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (DzU z
2006 r. nr 97, poz. 674 ze zmianami);
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorzdowych (DzU z 2008 r. nr 223 poz. 1458 ze zmianami)23;
Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. o pracownikach urzdw
pastwowych (DzU z 2013 r. nr 269)24;
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sdw
i prokuratury (DzU z 2011 r. nr 109, poz. 639 ze zmianami)25.
Pragmatyki subowe wskazane powyej dotycz pracownikw pastwowych i samorzdowych.
Umowa o prac
Umowa o prac regulowana jest przede wszystkim przepisami dziau
drugiego pt. Stosunek pracy rozdziau II pt. Umowa o prac Ustawy
z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94
z pn. zm.) i jest podstawow form nawizania stosunku pracy.
Umowa o prac stanowi czynno dwustronn, w ramach ktrej
pracodawca zobowizuje si do zatrudniania pracownika za wynagro-
23
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorzdowych (DzU

z 2008 r. nr 223 poz. 1458 ze zmianami).
24
Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. o pracownikach urzdw pastwowych
(DzU z 2013 r. nr 269).
25
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sdw i prokuratury
(DzU z 2011 r. nr 109, poz. 639 ze zmianami).
30
Rozdzia 2.
dzeniem, pracownik za do wykonywania pracy okrelonego rodzaju na

rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem 26.
Jest ona rwnie najczciej spotykan form nawizania stosunku
pracy, na podstawie ktrej pracownik wiadczy prac.
Wedug wyroku Sdu Najwyszego z dnia 31 sierpnia 1977 r., I PRN
112/77, Nawizanie stosunku pracy wymaga zgodnego owiadczenia
woli pracownika i zakadu pracy. Owiadczenie woli moe by wyrane
i ujte w formie pisemnej, jak tego wymagaj przepisy kodeksu pracy,
bd te dorozumiane, wynikajce z zachowania si stron. Takie dorozumiane zawarcie umowy o prac istnieje zwykle wwczas, gdy zakad
pracy dopuszcza pracownika do wykonywania pracy i paci mu wynagrodzenie27.
W tym miejscu naley wskaza, e pojcie zakadu pracy jako strony
umowy o prac zostao wyeliminowane w polskim prawie pracy i zastpione pojciem pracodawcy.
Stronami umowy o prac s pracownik i pracodawca. Pracodawc
jest jednostka organizacyjna, choby nie posiadaa osobowoci prawnej,
a take osoba fizyczna, jeeli zatrudniaj one pracownikw art. 3
kodeksu pracy. 1. Za pracodawc bdcego jednostk organizacyjn
czynnoci w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ
zarzdzajcy t jednostk albo inna wyznaczona do tego osoba.
2. Przepis 1 stosuje si odpowiednio do pracodawcy bdcego osob
fizyczn, jeeli nie dokonuje on osobicie czynnoci, o ktrych mowa
w tym przepisie art. 31 kodeksu pracy. Pracownikiem jest osoba
zatrudniona na podstawie umowy o prac, powoania, wyboru, mianowania lub spdzielczej umowy o prac art. 2 kodeksu pracy. Pracownikiem moe wic by tylko osoba fizyczna. Taka osoba prac na
rzecz pracodawcy wykonuje osobicie. Osoba fizyczna jest to pojcie
prawne. Osob fizyczn jest zatem czowiek od chwili urodzenia, natomiast przedtem okrelany jest mianem nienarodzonego dziecka, czyli
nasciturusa28.
26
teza 3, Komentarz do art. 25 Kodeksu pracy, w: Baran K.W. (red.), wiertniak B.M., Driczinski S., Gral Z., Kosut A., Perdeus W., Pitkowski J., Skpski M., Tomaszewska M., Wodarczyk M., T. Wyka, Kodeks pracy. Komentarz.
WKP, 2012.
27
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 31 sierpnia 1977 r., I PRN 112/77.
28
teza 2, Komentarz do art. 8 kodeksu cywilnego, w: Kidyba A. (red.), Gawlik
Z., Janiak A., Jedliski A., Kopaczyska-Pieczniak K., Niezbecka E., Sokoowski T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Cz oglna, WKP, 2012.
31
Umow o prac naley zawrze na pimie. Jeeli umowa o prac nie

zostaa zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien,
najpniej w dniu rozpoczcia pracy przez pracownika, potwierdzi
pracownikowi na pimie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy
oraz jej warunkw 2 art. 29 kodeksu pracy.
Podstawowe warunki (istotne elementy), jakie winna zawiera taka
umowa, wymienia art. 29 1 kodeksu pracy: Umowa o prac okrela
strony umowy, rodzaj umowy, dat jej zawarcia oraz warunki pracy
i pacy, w szczeglnoci: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy,
wynagrodzenie za prac odpowiadajce rodzajowi pracy, ze wskazaniem
skadnikw wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin rozpoczcia
pracy.
Warunki pracy i pacy mog by ksztatowane przez strony stosunku
pracy, tj. przez pracownika i pracodawc, z zastrzeeniem, e nie narusz one bezwzgldnie obowizujcych przepisw prawa, nie tylko prawa
pracy. Zgodnie bowiem z art. 300 kodeksu pracy umowa o prac musi
odpowiada zarwno wymogom prawa pracy, jak i przepisom kodeksu
cywilnego, ktry np. w art. 60 reguluje sposb skadania owiadczenia
woli, a w art. 61 termin zoenia takowego owiadczenia. Natomiast
w art. 66-70 kodeksu cywilnego uregulowane s terminy, miejsce i tryb
zawarcia umowy. Za art. 82-88 okrelaj wady owiadczenia woli, ktre
mog stanowi przyczyn uchylenia si od skutkw prawnych zawarcia
umowy, w tym rwnie umowy o prac.
W praktyce to pracodawca okrela (dyktuje) warunki pracy i pacy,
take z uwagi na takie fakty, e to pracodawca organizuje prac, wie,
czego ma ona dotyczy, okrela jej cele, artykuuje oczekiwania z tytuu
takiego wiadczenia pracy, zna swoje rodki finansowe oraz posiada
odpowiednie rodki pracy. Pracownik moe przyj tak ofert lub nie.
Podstawowe rodzaje umw o prac
Klasyczn form zatrudnienia (wiadczenia pracy) jest zatrudnienie
na podstawie umowy o prac na czas nieokrelony oraz w penym
wymiarze czasu pracy. Strony takiej umowy, czyli pracownik i pracodawca, zawierajc j, nie okrelaj kocowej daty jej obowizywania
(kiedy si rozwizuje). Oglny (peny) wymiar czasu pracy definiuje za
art. 129 1 kodeksu pracy: czas pracy nie moe przekracza 8 godzin
na dob i przecitnie 40 godzin w przecitnie piciodniowym tygodniu
pracy w przyjtym okresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 4 miesicy, z zastrzeeniem art. 135-138, 143 i 144. Z tego te wzgldu pracownik moe by zatrudniony w penym lub w niepenym wymiarze
czasu pracy mniej ni 8 godzin na dob lub mniej ni 40 godzin
32
Rozdzia 2.
w przecitnie piciodniowym tygodniu pracy. Zatrudnienie w niepenym

wymiarze czasu pracy nie tworzy nowego rodzaju umowy o prac. Dla
pracownika umowa o prac na czas nieokrelony w penym wymiarze
czasu pracy jest najbardziej korzystn form zatrudnienia, gdy daje
poczucie stabilizacji, pewnoci, a take gwarantuje najlepsz prawn
ochron stosunku pracy. Pracodawca czerpie take korzyci z takiej formy wiadczenia pracy, gdy zmniejsza to ryzyko porzucenia pracy przez
pracownika, wzmaga jego lojalno wobec pracodawcy.
Umowa na czas okrelony najczciej zawierana jest na okres koczcy si dat wyznaczon przez strony jako konkretna data kalendarzowa. Data kocowa jednake moe by wyznaczona przez wskazanie
zdarzenia, ktrego zajcie spowoduje rozwizanie stosunku pracy.
W szczeglnoci tym zdarzeniem moe by powrt do pracy pracownika, ktry chorowa i by w tym czasie zastpowany przez pracownika
zatrudnionego na podstawie umowy na czas okrelony. Podobnie jest
w przypadku zastpstwa kobiety korzystajcej z urlopu wychowawczego29. Naley zwrci uwag, e nie w kadej sytuacji (stanie faktycznym) dopuszczalne jest zawarcie umowy o prac na czas okrelony.
Wedug bowiem normy art. 251 1 kodeksu pracy, 1: Zawarcie kolejnej umowy o prac na czas okrelony jest rwnoznaczne w skutkach
prawnych z zawarciem umowy o prac na czas nieokrelony, jeeli poprzednio strony dwukrotnie zawary umow o prac na czas okrelony na
nastpujce po sobie okresy, o ile przerwa midzy rozwizaniem poprzedniej a nawizaniem kolejnej umowy o prac nie przekroczya
1 miesica. Dopuszczalno zawierania tym razem wieloletnich umw
o prac na czas okrelony rwnie zostaa zakwestionowana. W wyroku
z dnia 25 padziernika 2007 r. (II PK 49/07) Sd Najwyszy orzek, cyt.:
Niedopuszczalne jest zawarcie wieloletniej umowy o prac na czas
okrelony z klauzul wczeniejszego jej rozwizania za dwutygodniowym wypowiedzeniem, chyba e co innego wynika z przepisw prawa
pracy albo z charakteru umowy dotyczcej wykonywania zada oznaczonych w czasie albo gdy z innych przyczyn nie narusza to usprawiedliwionego i zgodnego interesu obu stron stosunku pracy. Jeeli zawarcie umowy o prac na czas okrelony byo niedopuszczalne, stosunek
pracy podlega przepisom prawa pracy o umowie na czas nieokrelony30.
Sentencja kolejnego wyroku Sdu Najwyszego z dnia 25 lutego 2009 r.
29
K. Jakowski, E. Maniewska, Teza 4.1. Komentarz aktualizowany do ustawy

z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94), LEX/el.2013.
30
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 padziernika 2007 r. (II PK 49/07).
33
(II PK 186/08) brzmi: nie korzysta z ochrony (art. 8 k.p.) nieuzasadnione wypowiedzenie przez pracodawc wieloletniej umowy o prac na
czas okrelony, jeeli umowa ta zostaa narzucona przez pracodawc
razem z klauzul dopuszczalnoci jej wypowiedzenia (art. 33 k.p.) wycznie po to, aeby pracodawca dysponowa nieskrpowan moliwoci rozwizania stosunku pracy31. Kolejnym ograniczeniem w dowolnym ksztatowaniu umowy o prac na czas okrelony jest 2 art. 251 1
kodeksu pracy, wedle ktrego uzgodnienie midzy stronami w trakcie
trwania umowy o prac na czas okrelony duszego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uwaa si za zawarcie, od dnia nastpujcego po jej rozwizaniu, kolejnej umowy o prac na czas okrelony
w rozumieniu 1.
Moliwo zatrudnienia nauczyciela na czas okrelony dopuszcza
w drodze wyjtku art. 10 ust. 7 Karty nauczyciela: W przypadku zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania lub zastpstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osob rozpoczynajc prac w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o ktrych mowa w ust. 5, stosunek pracy nawizuje si na podstawie umowy o prac na czas okrelony. Musi bowiem wystpi jedna
z dwch sytuacji: potrzeba wynikajca z organizacji nauczania lub konieczno zastpstwa nieobecnego nauczyciela.
W umowie na czas wykonania okrelonej pracy termin kocowy wyznacza wykonanie zadania (np. zebranie truskawek) lub dziea (np. wybudowanie domu). Z nadejciem tego terminu umowa wygasa (z wyjtkiem przewidzianym w art. 177 3 k.p.)32.
Jak orzek Sd Najwyszy w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. II PK
308/11, umowy o prac zawierane na czas wykonania okrelonej pracy
stanowi odrbny rodzaj umowy o prac w rozumieniu art. 25 1 k.p.,
ktra rozwizuje si z dniem wykonania pracy, dla ktrej bya zawarta
(art. 30 1 pkt 5 k.p.), a wczeniej nie moe zosta wypowiedziana.
W przypadku czonka zarzdu spki prawa handlowego oznacza to tyle,
e umowa o prac zawarta na czas wykonania pracy zwizanej z penieniem okrelonej funkcji w zarzdzie ulega rozwizaniu wskutek jego
odwoania z penionej funkcji lub zoenia rezygnacji. Skoro za taka
umowa o prac rozwizuje si z dniem wykonania pracy, dla wykonania
31
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 lutego 2009 r. (II PK 186/08).

Teza 5, K. Jakowski, E. Maniewska, Teza 4.1. Komentarz aktualizowany do
ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, op. cit.
32
34
Rozdzia 2.
ktrej zostaa zawarta, to nie ma moliwoci przeduenia okresu, przez

ktry wie ona strony, na czas wykonania innej pracy33.
Wyjanienie pojcia okrelonej pracy pojawio si m.in. w zdaniu
pierwszym sentencji wyroku Sdu Najwyszego z dnia 15 listopada
2001 r. (II UKN 627/00): 1. Pojcie okrelonej pracy przy umowach
na czas jej wykonania oznacza zindywidualizowane zadanie robocze
mieszczce si w zakresie rodzajowo okrelonych czynnoci. Tre zadania roboczego pozostaje przedmiotem polecenia pracodawcy, cho
jego wykonanie jest nie tylko celem umowy, ale peni zarazem funkcj
zdarzenia koczcego stosunek pracy, czego pracownik musi by wiadomy i wyrazi na to zgod34.
Karta nauczyciela nie przewiduje zatrudniania nauczycieli na umow
na czas wykonywania okrelonej pracy. Umowa na czas zastpstwa jest
szczegln odmian umowy na czas okrelony. W konsekwencji stosuje
si do niej wprost przepisy regulujce umow na czas okrelony w zakresie dopuszczalnoci rozwizania (art. 33 i 331 k.p.) oraz formy i treci
umowy o prac (art. 29 k.p.). Umowa na czas zastpstwa jest umow
celowociow, suy bowiem do zatrudnienia pracownika na czas
usprawiedliwionej nieobecnoci w pracy pracownika zastpowanego 35.
Tak moliwo zawiera te wspomniany ju powyej art. 10 ust. 7 Karty nauczyciela: W przypadku zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania lub zastpstwa nieobecnego nauczyciela, w tym
w trakcie roku szkolnego, z osob rozpoczynajc prac w szkole,
z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o ktrych mowa
w ust. 5, stosunek pracy nawizuje si na podstawie umowy o prac na
czas okrelony.
Umowa na czas zastpstwa w praktyce jest czsto stosowana przez
dyrektorw szk. Dotyczy to w szczeglnoci zdarzenia, gdy nauczyciel
zatrudniony w penym wymiarze na czas nieokrelony korzysta z urlopu
dla poratowania zdrowia w trybie art. 73 ust. 1 Karty nauczyciela.
W takiej sytuacji zatrudniana jest inna osoba, oczywicie posiadajca
odpowiednie kwalifikacje, na zastpstwo za nieobecnego nauczyciela,
przebywajcego na takim urlopie.
Szczeglny charakter ma umowa na okres prbny. Gwnym jej celem jest ocena przez pracodawc przydatnoci pracownika i ocena przez
pracownika warunkw zatrudnienia. Umowa ta moe by zawarta na
33
Wyrok Sdu Najwyszy z dnia 12 lipca 2012 r. (II PK 308/11).

Wyroku Sdu Najwyszego z dnia 15 listopada 2001 r. (II UKN 627/00).
35
Baran K.W. (red), Kodeks pracy. Komentarz., op. cit.
34
35
okres do 3 miesicy i rozwizuje si z nadejciem umwionego terminu.

Jest ona szczeglnie atwa do rozwizania z uwagi na krtkie okresy
wypowiedzenia (art. 34 k.p.) i brak wymogu istnienia przyczyny wypowiedzenia (art. 45 1 k.p.)36. Umowa na okres prbny jest rwnie
odmian umowy na czas okrelony, gdy zawiera skonkretyzowan dat,
do ktrej obowizuje. Karta nauczyciela nie przewiduje zatrudniania
nauczycieli na umow o prac na okres prbny.
Odrbn kategori stanowi umowa przedwstpna. Nie jest ona uregulowana przepisami kodeksu pracy. Moliwo zawarcia takiej umowy
wynika bezporednio z dyspozycji art. 389 1 kodeksu cywilnego:
umowa, przez ktr jedna ze stron lub obie zobowizuj si do zawarcia
oznaczonej umowy (umowa przedwstpna), powinna okrela istotne
postanowienia umowy przyrzeczonej.
Umowa przedwstpna jest umow zobowizujc i moe mie charakter jednostronnie lub dwustronnie zobowizujcy. Zaley to od tego,
czy takie zobowizanie do zawarcia umowy przyrzeczonej zaciga
(przyrzeka) tylko jedna strona, czy te obie strony. Strony stosunku pracy mog zawrze tak umow przedwstpn o prac, zobowizujc do
zawarcia przyrzeczonej umowy o prac (umowy ostatecznej o prac).
Wynika to w szczeglnoci z dyspozycji art. 300 kodeksu pracy. Tak
opcj potwierdza te kilkakrotnie Sd Najwyszy. W wyroku z dnia
17 lipca 2009 r. Sd Najwyszy (I PK 26/09) stwierdza: 1. Zawarcie
umowy przedwstpnej, przewidujcej zawarcie w przyszoci umowy
o prac, daje stronom uprawnienia okrelone przepisami prawa cywilnego w celu prawidowej realizacji zobowiza przyjtych w treci umowy
przedwstpnej. Jeeli (przyszy) pracodawca uchyla si od zawarcia
przyrzeczonej umowy o prac, to (przyszemu) pracownikowi przysuguje albo roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej (art. 390 2 k.c.),
albo roszczenie o naprawienie szkody, ktr ponis przez to, e liczy
na zawarcie umowy przyrzeczonej (art. 390 1 k.c.). 2. Roszczenia
z umowy przedwstpnej przewidujcej zawarcie umowy o prac przedawniaj si z upywem roku od dnia, w ktrym przyrzeczona umowa
o prac miaa by zawarta, czyli wedug art. 390 3 k.c.37. W postanowieniu Sdu Najwyszego z dnia 13 maja 1977 r. (I PZ 23/77): Dopuszczalne jest zawarcie na podstawie art. 391 k.c. w zwizku z art. 300
k.p. umowy, w ktrej zakad pracy wskutek rozwizania umowy o prac
36
Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

op. cit.
37
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 17 lipca 2009 r. (I PK 26/09).
36
Rozdzia 2.
z pracownikiem uczyni przyrzeczenie, e inny zakad pracy zatrudni tego

pracownika. Roszczenie odszkodowawcze z tytuu odmowy zatrudnienia
przez ten zakad pracy przysuguje pracownikowi od zakadu pracy, ktry zoy przyrzeczenie38.
2.2.2. Zatrudnienie niepracownicze

Do zatrudnienia niepracowniczego moe by zaliczone wiadczenie
pracy na podstawie umowy o prac nakadcz, umowy-zlecenia, umowy
o dzieo, umowy agencyjnej, umowy menederskiej. S to umowy cywilnoprawne.
Umowa o prac nakadcz jest umow rezultatu. Rni si jednak
od typowej umowy o dzieo wzgldnie trwaym charakterem zatrudnienia w jej ramach. W porwnaniu z umow o prac, charakterystyczny
dla umowy o prac nakadcz jest brak obowizku osobistego realizowania umowy. Przewiduje si moliwo, e wykonawcy pomagaj domownicy. Okres pracy nakadczej jest traktowany z punktu widzenia
uprawnie pracowniczych jak okres pracy na podstawie stosunku pracy,
jeeli wykonawca uzyskiwa w tym okresie wynagrodzenie w wysokoci
co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia. Dotyczy to rwnie
uprawnie zwizanych z prac w jednym zakadzie pracy, chyba e
przepis szczeglny stanowi inaczej. Do wykonywania pracy nakadczej
nadaje si praca polegajca na wiadczeniu usug, wytwarzaniu czy skadaniu produktw, naprawie, konserwacji czy wykaczaniu towarw 39.
Do takiej umowy stosuje si przede wszystkim przepisy Rozporzdzenia
Rady Ministrw dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnie pracowniczych osb wykonujcych prac nakadcz 40 Zgodnie z norm 35 ww.
rozporzdzenia spory dotyczce przewidzianych rozporzdzeniem
uprawnie wykonawcw s rozpatrywane przez organy waciwe do
rozpatrywania sporw o roszczenia pracownikw ze stosunku pracy
i stosunku ubezpieczenia spoecznego, w trybie i na zasadach przewidzianych dla rozpatrywania roszcze pracownikw.
38
Postanowienie Sdu Najwyszego z dnia 13 maja 1977 r. (I PZ 23/77).

S. Driczyski, teza 5, Komentarz do art.303 Kodeksu pracy. w: Kodeks pracy.
Komentarz, Baran K.W. (red.), wiertniak B.M., Driczinski S., Gral Z., Kosut
A., Perdeus W., Pitkowski J., Skpski M., Tomaszewska M., Wodarczyk M.,
Wyka T., WKP, 2012.
40
DzU z 1976 r. nr 3, poz.19 ze zmianami.
39
37
Take wedle uchway Sdu Najwyszego z dnia 19 grudnia 1978 r.

(I PZP 36/78): Roszczenia wykonawcy wynikajce z umowy o prac
nakadcz, a dotyczce zwrotu kosztw poniesionych przy wykonywaniu
tej umowy podlegaj rozpoznaniu przez organy waciwe do rozpatrywania sporw o roszczenia pracownikw ze stosunku pracy 41. Sdem
waciwym do rozpatrywania sporw z umw o prac nakadcz jest
wic sd pracy. W wyroku z dnia 9 stycznia 2008 r. (III UK 76/07) Sd
Najwyszy orzek za, e wprowadzenie na mocy rozporzdzenia z dnia
31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnie pracowniczych osb wykonujcych prac nakadcz (DzU z 1976 r. nr 3, poz. 19 ze zm.) do umowy
o prac nakadcz szeregu uprawnie pracowniczych nie przekrela jej
cywilnoprawnego charakteru. Std te zastosowanie maj do niej wprost
przepisy art. zarwno 58 k.c., jak i 83 k.c.. Oznacza to, e taka umowa
jest umow cywilnoprawn sensu stricto.
1. Przez umow-zlecenie przyjmujcy zlecenie zobowizuje si
do dokonania okrelonej czynnoci prawnej dla dajcego zlecenie. 2.
W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynnoci w imieniu dajcego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie penomocnictwa42. Istota umowy-zlecenia wyraa si
w tym, e przyjmujcy zlecenie zobowizuje si do dokonania okrelonej czynnoci prawnej dla dajcego zlecenie. Naley ona do kategorii
umw z zakresu szeroko rozumianego porednictwa 43. Nie jest to umowa rezultatu, lecz umowa starannego dziaania. W obrocie czst form
wiadczenia pracy jest wanie wiadczenie pracy na podstawie umowyzlecenia. Warunki takiej umowy nie s bowiem tak rygorystyczne, jak
umowy o prac. W pewnych okolicznociach jest ona preferowana przez
dajcych zlecenie wiadczenia pracy pracodawcw. Taka umowa moe
te by zawierana obok innych czcych strony umw, np. umowy
o prac, umowy o dzieo. Naley jednak w tym miejscu wskaza,
e umowa-zlecenie nie jest cakowicie wyczona spod mocy obowizujcej kodeksu pracy. 1. Pracodawca jest obowizany zapewni bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o ktrych mowa w art. 207 2,
41
Uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 19 grudnia 1978 r., I PZP 36/78.

Art. 734, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 1964 r. nr
16, poz. 93 ze zmianami).
43
K. Kopaczyska-Pieczniak, teza I, Komentarz do art.734 w: Kidyba A. (red.),
Gawlik Z., Janiak A., Kopaczyska-Pieczniak K., Kozie G., Niezbecka E.,
Sokoowski T. Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowizania cz
szczeglna. Opublikowano: LEX, 2010.
42
38
Rozdzia 2.
osobom fizycznym wykonujcym prac na innej podstawie ni stosunek

pracy w zakadzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc,
a take osobom prowadzcym w zakadzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc na wasny rachunek dziaalno gospodarcz.
3. Obowizki okrelone w art. 207 2 stosuje si odpowiednio do
przedsibiorcw niebdcych pracodawcami, organizujcych prac wykonywan przez osoby fizyczne: 1) na innej podstawie ni stosunek pracy, 2) prowadzce na wasny rachunek dziaalno gospodarcz44. Obo
wizki, o ktrych mowa w art. 211, w zakresie okrelonym przez pracodawc lub inny podmiot organizujcy prac, ci rwnie na osobach
fizycznych wykonujcych prac na innej podstawie ni stosunek pracy
w zakadzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc lub
inny podmiot organizujcy prac, a take na osobach prowadzcych na
wasny rachunek dziaalno gospodarcz, w zakadzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc lub inny podmiot organizujcy
prac45. Przez osoby fizyczne wykonujce prac na innej podstawie ni
stosunek pracy naley rozumie osoby, ktrych stosunek zatrudnienia
powsta w wyniku zawarcia umw o charakterze cywilnoprawnym.
Chodzi tu o umow o prac nakadcz, umow-zlecenie, umow agencyjn, umow o dzieo lub inn umow o wiadczenie usug. Dotyczy to
take wolontariuszy46.
Przez umow o dzieo przyjmujcy zamwienie zobowizuje si do
wykonania oznaczonego dziea, a zamawiajcy do zapaty wynagrodzenia47. Umowa o dzieo jest umow nazwan (wynikajc z kodeksu
cywilnego), umow rezultatu zarwno materialnego, jak i niematerialnego. W wyroku z dnia 22 stycznia 2013 r. Sd Apelacyjny w odzi
(III AUa 888/12) wyrazi pogld, e: istot umowy o dzieo, w rozumieniu art. 627 k.c., jest osignicie okrelonego, zindywidualizowanego
rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Umowa o wiadczenie
usug, po myli art. 734 1 k.c., jest za umow starannego dziaania,
zatem jej celem jest wykonywanie okrelonych czynnoci, ktre nie mu-
44
Art. 304 1 i 3 kodeksu pracy.

Tame.
46
K. Jakowski, E. Maniewska, Teza I. Komentarz aktualizowany do art. 304,
Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(Dz.U.98.21.94).
47
Art. 627 kodeksu cywilnego.
45
39
sz zmierza do osignicia rezultatu, lecz oczywicie mog48. Nie zawsze strony maj cakowit dowolno w zawieraniu takiej umowy o dzieo. Nie decyduje bowiem sama nazwa umowy, ale jej tre, tre czynnoci prawnych, ktre ona zawiera. Sd Najwyszy w wyroku z dnia
9 lipca 2008 r. (I PK 315/07) zwrci na ten aspekt uwag: 1. Obowizki polegajce na dozorowaniu obiektw nie mog mie charakteru dziea, poniewa polegaj na wykonywaniu pewnych powtarzajcych si
czynnoci bez moliwoci osignicia rezultatu, co wskazuje na charakterystyczn dla stosunku pracy cigo wiadczenia pracy 49.
1. Przez umow agencyjn przyjmujcy zlecenie (agent) zobowizuje si, w zakresie dziaalnoci swego przedsibiorstwa, do staego
poredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umw
na rzecz dajcego zlecenie przedsibiorcy albo do zawierania ich w jego
imieniu. 2. Do zawierania umw w imieniu dajcego zlecenie oraz do
odbierania dla niego owiadcze agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy
ma do tego umocowanie50. 1. Umowa agencyjna naley do umw
z zakresu porednictwa handlowego. Na jej podstawie agent zobowizuje si do staego poredniczenia przy zawieraniu umw z klientami na
rzecz dajcego zlecenie przedsibiorcy albo do ich zawierania w jego
imieniu. Agent zobowizuje si do tych dziaa w zakresie dziaalnoci
swego przedsibiorstwa oraz za wynagrodzeniem. () 6. Agentem moe
by osoba fizyczna, osoba prawna bd jednostka organizacyjna niebdca osob prawn, lecz majca zdolno prawn (art. 331 1 k.c.), o ile
prowadzi we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz (przedsibiorstwo)51. Pojcie przedsibiorstwo jest cile zwizane z pojciem
przedsibiorcy. Przedsibiorstwo jest zorganizowanym zespoem
skadnikw niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Obejmuje ono w szczeglnoci: oznaczenie indywidualizujce przedsibiorstwo lub jego wyodrbnione czci
(nazwa przedsibiorstwa); wasno nieruchomoci lub ruchomoci,
48
Wyrok Sdu Apelacyjnego w odzi z dnia 22 stycznia 2013 r. (III AUa

888/12).
49
Wyrok Sdu Najwyszy z dnia 9 lipca 2008 r. (I PK 315/07).
50
51
K. Kopaczyska-Pieczniak, teza 1 i 6, Komentarz do art. 758 w: Kidyba A.
(red.), Gawlik Z., Janiak A., Kopaczyska-Pieczniak K., Kozie G., Niezbecka
E., Sokoowski T. Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowizania cz
szczeglna. Opublikowano: LEX, 2010.
40
Rozdzia 2.
w tym urzdze, materiaw, towarw i wyrobw, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomoci lub ruchomoci; prawa wynikajce z umw
najmu i dzierawy nieruchomoci lub ruchomoci oraz prawa do korzystania z nieruchomoci lub ruchomoci wynikajce z innych stosunkw
prawnych; wierzytelnoci, prawa z papierw wartociowych i rodki
pienine; koncesje, licencje i zezwolenia; patenty i inne prawa wasnoci przemysowej; majtkowe prawa autorskie i majtkowe prawa pokrewne; tajemnice przedsibiorstwa; ksigi i dokumenty zwizane
z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej52.
Przedsibiorc jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o ktrej mowa w art. 331 1, prowadzca we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz lub zawodow 53. Oprcz innych ustaw do
przedsibiorcw ma zastosowanie w szczeglnoci Ustawa z dnia 2 lipca
2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej 54, ktra w art. 4 ust. 1
wprowadza ponisz, wasn definicj: przedsibiorc w rozumieniu
ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebdca osob prawn, ktrej odrbna ustawa przyznaje zdolno prawn
wykonujca we wasnym imieniu dziaalno gospodarcz. Agent
winien wic prowadzi dziaalno gospodarcz jako przedsibiorca.
Nazwa umowy (umowa agencyjna) i odwoanie si w jej treci do przepisw kodeksu cywilnego przemawiaj przeciwko zakwalifikowaniu jej
jako umowy o prac. Okrelenie w umowie czynnoci z zastrzeeniem
ich osobistego wykonywania w okrelonych dniach i godzinach nie przesdza o nawizaniu stosunku pracy, poniewa takie elementy wystpuj
te w stosunkach cywilnoprawnych 55.
Kodeks cywilny w art. 750 wymienia te umow o wiadczenie
usug, nie precyzujc jej charakteru do umw o wiadczenie usug,
ktre nie s uregulowane innymi przepisami, stosuje si odpowiednio
przepisy o zleceniu.
Czsto wystpujca na rynku pracy umowa menederska/kontrakt
menederski to take umowa cywilnoprawna. Jest to typ umowy mieszanej lub jak formuuje si te w pimiennictwie umowy nienazwanej.
Mona tak umow zakwalifikowa (przyporzdkowa) do umw-zlece
lub te umw o wiadczenie usug. Osoba fizyczna okrelana jako meneder osobicie wiadczy prac na podstawie kontraktu menederskie52

54
DzU z 2013 r. nr 672 ze zm.
55
Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 6 padziernika 1998 r. I PKN 389/9846.
53
41
go, a nie umowy o prac, jakkolwiek taki kontrakt moe zawiera elementy charakterystyczne dla stosunku pracy. Umowa menederska/kontrakt menederski nie jest z zasady umow rezultatu, lecz umow
starannego dziaania. Jednake strony mog wprowadzi zapisy charakterystyczne dla umowy o dzieo. Strony maj swobod w ksztatowaniu
czcego je stosunku prawnego jako stosunku cywilnoprawnego. Ograniczeniem takiej swobody s przepisy kodeksu cywilnego oraz prawa
pracy, a w szczeglnoci art. 22 1, 11, 12 (ktre naley czyta cznie) kodeksu pracy. 1. Przez nawizanie stosunku pracy pracownik
zobowizuje si do wykonywania pracy okrelonego rodzaju na rzecz
pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawc, a pracodawca do zatrudniania pracownika
za wynagrodzeniem. 11. Zatrudnienie w warunkach okrelonych w 1
jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez wzgldu na nazw
zawartej przez strony umowy. 12. Nie jest dopuszczalne zastpienie
umowy o prac umow cywilnoprawn przy zachowaniu warunkw
wykonywania pracy, okrelonych w 1.
Sankcj z tytuu naruszenia ww. norm przewiduje art. 281 pkt. 1 kodeksu pracy, wedug ktrego kto, bdc pracodawc lub dziaajc w
jego imieniu zawiera umow cywilnoprawn w warunkach, w ktrych
zgodnie z art. 22 1 powinna by zawarta umowa o prac podlega
karze grzywny od 1000 z do 30 000 z.
2.2.3. Inne formy zatrudnienia

W skrcie outsourcing56 jest czynnoci przekazania na warunkach
umowy zewntrznym usugodawcom powtarzajcych si wewntrznych
zada organizacji i decyzji. Outsourcing w znaczeniu wszym dotyczy
obsugi w zakresie potrzeb wewntrznych (np. umowa o prowadzenie
ksig rachunkowych, umowa obsugi prawnej), natomiast w szerszym
znaczeniu dotyczy take waciwej dziaalnoci przedsibiorcy zlecajcego adresowanej do jego odbiorcw. Zlecajcy, zamiast sam wiadczy
usugi lub wytwarza samemu produkty dostarczone odbiorcom, powierza to osobom trzecim.
W takim przypadku przedsibiorca zlecajcy zawiera umowy nie
z wasnymi pracownikami, lecz z osobami trzecimi, i stosunek prawny
pomidzy przedsibiorc zlecajcym a outsourcingowcem czy podmio56
Maurice F. Greavera, Strategic Outsourcing by Maurice F. Greaver A Book

Review, www.outsource2india.com.
42
Rozdzia 2.
ty rwnorzdne, dla ktrych waciwe mog by umowy-zlecenia,

wiadczenia usug, o dzieo, sprzeday lub dostawy. O tym, ktra z powyszych umw czy strony, decyduje jej tre, a nie tytu. Outsourcing
stosowany jest przede wszystkim w obrocie gospodarczym, pomidzy
przedsibiorcami. Ostatnimi czasy jego miano pojawia si te w orzecznictwie sdowym. Wyrok Sdu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
28 padziernika 2009 r. sygn. akt V ACa 418/09: outsourcing jest to
system umw o przedsibiorstwie, polegajcy na tym, e obsug przedsibiorstwa powierza si podmiotom zewntrznym, nie bdcym jego
pracownikami. Istot outscourcingu jest wic jego zewntrzno i rwnorzdny charakter stosunkw pomidzy przedsibiorc zlecajcym
a przedsibiorc przyjmujcym zlecenie57.
Freelancing zwizany jest z osob freelancera. W tumaczeniu z jzyka angielskiego na jzyk polski oznacza to wolny strzelec, wolny
twrca. Jest to osoba fizyczna pracujca nie na etacie (na podstawie
stosunku pracy), realizujca projekty na zlecenie, najczciej specjalizujca si w danej dziedzinie (dziennikarstwo, informatyka itp.).
Pojcie samozatrudnienia jest pojciem potocznym. Faktycznie jest
to prowadzenie indywidualnej dziaalnoci gospodarczej, a wic jest
dziaaniem we wasnym imieniu, na wasny rachunek i na wasne ryzyko. Pojcie to byo stosowane do przypadkw, gdy np. osoba fizyczna
bya zatrudniona jako pracownik. Wykonywaa wic czynnoci w cudzym imieniu (pracodawcy), na cudzy rachunek i cudze ryzyko gospodarcze. Nastpnie zwalniaa si z pracy, zakadaa wasn firm i wykonywaa te same czynnoci jako podmiot gospodarczy. Stawaa si
wic przedsibiorc, ktrym w rozumieniu Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie dziaalnoci gospodarczej jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebdca osob prawn, ktrej odrbna
ustawa przyznaje zdolno prawn wykonujca we wasnym imieniu
dziaalno gospodarcz vide art. 4 ust. 1 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie dziaalnoci gospodarczej58.
Angielskie sowa job rotation oznaczaj rotacj pracy, zawodu. Praca rotacyjna to praca, w ktrej pracownicy systematycznie przechodz
przez rne stanowiska, dziki czemu podnosz swoje kwalifikacje, zdobywaj nowe dowiadczenia. Spotyka si rwnie zastosowanie okrelenia job rotation do zatrudnienia na krtki okres czasu osb pozostaj57
Wyrok Sdu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 padziernika 2009 r. sygn.

akt V ACa 418/09.
58
43
cych bez pracy, w sytuacji, gdy stali pracownicy bior w tym czasie
udzia w szkoleniach. Natomiast job rotation zgodnie z definicj statystyczn uznaje si za pozosta form ustawicznego szkolenia zawodowego, jeeli celem ich jest doskonalenie umiejtnoci pracownika59.
Job/work sharing60 to rodzaj (opcja) zatrudnienia, gdzie dwie osoby
dziel odpowiedzialno w ramach penowymiarowego stanowiska pracy. Job rotation, job sharing/work sharing mog by stosowane zarwno
na podstawie umw cywilnoprawnych, jak i poprzez wiadczenie tej
pracy na podstawie stosunku pracy.
2.2.4. Elastyczne formy zatrudnienia

Pod pojciem elastycznoci w literaturze przedmiotu okrela si bd
waciwo wytwarzania dbr, ktra dopuszcza stosowanie rnych wariantw produkcji, bd elastyczno organizacyjn zwizan z dostosowywaniem si struktur podmiotw gospodarczych do otoczenia, w
szczeglnoci poprzez obecnych w nich ludzi61. Elastyczno czyni organizacj np. szko zawodow mniej podatn na nieprzewidywalne
zmiany zewntrzne, stanowi zdolno do kreowania opcji dziaania na
rnych poziomach tej organizacji oraz do zapewnienia swobody wyboru poszczeglnym jednostkom do ich wprowadzania.
Wyrnia si przede wszystkim nastpujce typy elastycznoci: (1)
numeryczn zewntrzn atwo zatrudniania i zwalniania pracownikw; (2) numeryczn wewntrzn elastyczno czasu pracy, zatrudnienie w niepenym i ponadnormatywnym wymiarze czasu pracy; (3)
funkcjonaln zwizan z wielozawodowoci, elastyczn organizacj
pracy, rnorodnym zastosowaniem umiejtnoci i kwalifikacji; (4) pacow stanowic powizanie pacy z rezultatami pracy.
W tym miejscu bliej omwione zostan formy elastycznoci zatrudnienia i czasu pracy, ktre s cznie traktowane jako elastyczne formy
pracy62. Naley przy tym podkreli, e w praktyce poszczeglne wyr59
Gwny Urzd Statystyczny, www.stat.gov.pl/gus/definicje.

Entrepreneur's small business encyclopedia, www.entrepreneur.com
/encyclopedia.
61
G. Osbert-Pociecha, Elementy teorii elastycznoci organizacji. Okrelenia,
definicje, problemy, [w:] R. Krupski (red.), Elastyczno organizacji, Wyd.
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, Wrocaw 2008, s. 13-17.
62
A. Tomanek, Flexicurity i jej komponenty ujcie teoretyczne, [w:] A. Tomanek (red.), Flexicurity w wymiarze regionalnym (wojewdztwo podlaskie).
60
44
Rozdzia 2.
nione tu typy s czsto ze sob powizane. Niejednokrotnie poszczeglne formy organizacji pracy s wzajemnie powizane, co ogranicza moliwo ich odrbnego traktowania. Jednoczenie elastyczne formy zatrudnienia niekiedy okrelane s jako atypowe, nietypowe czy niestandardowe okrelenia te naley uzna za ograniczajce moliwo
ich stosowania, gdy ukazuj jednostronne korzyci z ich wdraania.
Tymczasem elastyczno powinna prowadzi do sytuacji, w ktrej zarwno pracodawca szkoa, jak i pracownik nauczyciel osigaj korzyci ze zmiany stosunku pracy63. Do gwnych korzyci z elastycznych
form pracy zalicza si64:
wiksze szanse znalezienia odpowiedniej pracy;
lepsze warunki godzenia pracy zawodowej z yciem rodzinnym;
wiksze moliwoci rozwoju zawodowego;
wiksz motywacj do pracy;
eliminacj stresu zwizanego z koniecznoci stosowania doranych rozwiza;
zmniejszenie zagroenia utrat pracy.
Koszty elastycznych form pracy stanowi:
brak rozdzielnoci midzy czasem pracy i czasem poza prac;
ograniczony kontakt ze rodowiskiem pracy;
ograniczony dostp do informacji;
ograniczony dostp do szkole, awansu, wiadcze pracowniczych;
mniejsze bezpieczestwo zatrudnienia;
bariera oporu wobec zmian.
Wybr odpowiednich form zdolnych do rwnowaenia korzyci
i kosztw w danej organizacji jest istotnym wyzwaniem stojcym take
przed zarzdzajcymi szkoami zawodowymi65. Do standardowych elastycznych form zatrudnienia nale 66:
praca na czas okrelony;
praca w niepenym wymiarze czasu pracy;
praca tymczasowa;
Raport z bada, Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku, Biaystok 2011, s. 17.
63
Tame, s. 18-19.
64
Tame, s. 19.
65
Tame, s. 19.
66
Tame, s. 20.
45
telepraca;
umowa-zlecenie;
umowa o dzieo;
samozatrudnienie;
praca dorywcza;
praca na zastpstwo;
praca na wezwanie;
praca w domu;
dzielenie pracy.
W odniesieniu do elastycznych form organizacji czasu pracy wyrnia si przede wszystkim:
rwnowany system czasu pracy;
przerywany system czasu pracy;
zadaniowy system czasu pracy;
ruchomy system czasu pracy;
system pracy weekendowej;
system skrconego tygodnia pracy;
zmienne godziny rozpoczynania pracy;
indywidualny rozkad czasu pracy;
indywidualne konta czasu pracy;
zmniejszenie wymiaru czasu pracy, jako rekompensata za korzystanie z urlopu wychowawczego.
Poszczeglne wymienione typy w rnym stopniu umoliwiaj godzenie bezpieczestwa zatrudnienia i elastycznoci zatrudnienia 67. Cz
z nich zostaa szerzej opisana w pkt. 2.2.2. Zatrudnienie pracownicze.
Praca na czas okrelony stanowi stosunkowo czsto stosowan form
zatrudnienia niekiedy jest okrelana jako naduywana przez polskich
pracodawcw. Z jednej strony daje poczucie stabilizacji, ale tylko na
pewien czas, przez co nie pozwala na korzystanie z uprawnie zwizanych ze staym zatrudnieniem.
Inn popularn form jest praca w niepenym wymiarze czasu pra68
cy . Jest to sytuacja, gdy czas pracy pracownika w tygodniu lub redni
w okresie rozliczeniowym jest niszy od normalnego wymiaru czasu
pracy. Z jednej strony umoliwia zatem pracodawcy dostosowanie wymiaru czasu pracy pracownika do potrzeb przedsibiorstwa, z drugiej
67
68
Tame, s. 20.
Tame, s. 20-21.
46
Rozdzia 2.
daje moliwo uwzgldnienia moliwoci czasowych samego pracownika.

Praca tymczasowa odnosi si za do formy zatrudnienia, w ktrej
uczestnicz trzy podmioty: pracownik, agencja pracy tymczasowej (pracodawca) i pracodawca uytkownik. Pracodawca uytkownik, na rzecz
ktrego wykonywana jest praca, nie ponosi adnych dodatkowych kosztw zwizanych z zatrudnieniem pracownika poza tymi, ktre s ustalone w umowie z agencj pracy tymczasowej. Zgodnie z regulacjami
prawnymi w Polsce zatrudnienie to jest moliwe tylko przez okrelony
czas69: w charakterze sezonowym, okresowym, doranym; w sytuacji,
gdy terminowe wykonanie przez pracownikw zatrudnionych przez pracodawc uytkownika nie byoby moliwe; lub ktrych wykonanie naley do obowizkw nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawc uytkownika. S to np. prace w wytwrniach produktw garmaeryjnych czy przetworw rybnych, sytuacje, gdy niezbdne jest wykonanie pewnego zadania w krtkim czasie, np. wprowadzenie danych do
systemu informatycznego, sporzdzenie bilansu rocznego.
Jedn z form elastycznego zatrudnienia jest telepraca 70. Z dniem
18 padziernika 2007 r. wesza w ycie ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r.
o zmianie ustawy kodeks pracy oraz niektrych innych ustaw, ktra
wprowadzia now form zatrudnienia, teleprac71. Przepisy kodeksu
pracy dotyczce telepracy nie tworz nowego rodzaju stosunku pracy.
W ramach istniejcego stosunku pracy wyodrbniaj one pojcie telepracy. Praca moe by wykonywana regularnie poza zakadem pracy,
z wykorzystaniem rodkw komunikacji elektronicznej w rozumieniu
przepisw o wiadczeniu usug drog elektroniczn (telepraca)
art. 675 1 kodeksu pracy. Doktryna prawa definiuje teleprac w poniszy sposb: zgodnie z art. 675 1, telepraca jest to praca regularnie
wykonywana poza zakadem pracy z wykorzystaniem rodkw komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisw o wiadczeniu usug drog
elektroniczn. Termin rodki komunikacji elektronicznej jest zdefiniowany w art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o wiadczeniu
usug drog elektroniczn (DzU nr 144, poz. 1204 z pn. zm.). Zgodnie
z tym przepisem pojcie rodkw komunikacji elektronicznej oznacza
rozwizania techniczne, w tym urzdzenia teleinformatyczne i wsp69
Ustawa z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracownikw tymczasowych, DzU

2003 nr 166 poz. 1608.
70
Opracowanie D. Borowski.
71
DzU z 2007 r. nr 181, poz. 1288.
47
pracujce z nimi narzdzia programowe, umoliwiajce indywidualne

porozumiewanie si na odlego przy wykorzystaniu transmisji danych
midzy systemami teleinformatycznymi, a w szczeglnoci poczt elektroniczn. Przez system teleinformatyczny rozumie si, zgodnie z art.
2 pkt 3 wyej wskazanej ustawy, zesp wsppracujcych ze sob
urzdze informatycznych i oprogramowania, zapewniajcy przetwarzanie i przechowywanie, a take wysyanie i odbieranie danych poprzez
sieci telekomunikacyjne za pomoc waciwego dla danego rodzaju sieci
urzdzenia kocowego w rozumieniu Ustawy z dnia 16 lipca 2004 r.
Prawo telekomunikacyjne (DzU nr 171, poz. 1800 ze zm.)72. Pojcie
telepracy wyznaczaj cztery przesanki:
regularno jej wykonywania,
wykonywanie pracy poza zakadem pracy,
korzystanie ze rodkw komunikacji elektronicznej,
rodzaj pracy.
Trzy pierwsze przesanki wynikaj wprost z komentowanego artykuu. S one jednake niewystarczajce do odrnienia telepracy od innej
pracy wykonywanej regularnie poza zakadem pracy, ktrej wyniki
przekazywane s elektronicznie. Pomocne w tym zakresie jest odwoanie
si do porozumienia ramowego, ktre lepiej oddaje rzeczywisty charakter telepracy. Stanowi ono w pkt. 2, e telepraca jest rodzajem i/lub
sposobem wykonywania pracy przy uyciu rodkw technologii informatycznej, w ramach umowy lub stosunku pracy, w ktrym praca, ktra
mogaby by wykonywana na terenie zakadu pracodawcy, jest przeniesiona do regularnego wykonywania poza ten teren. Chodzi tu wic
o rodzaj pracy umoliwiajcy, po pierwsze, jej wykonywanie na terenie
zakadu pracodawcy i, po drugie, przekazanie jej wynikw przy uyciu
technologii informatycznej73. Teleprac z uwagi na jej nietypowe elementy moemy zaliczy do elastycznych form zatrudnienia. Karta nauczyciela nie przewiduje zatrudniania nauczycieli w formie telepracy.
Umowa-zlecenie oraz umowa o dziao stanowi umowy cywilnoprawne, regulowane przepisami kodeksu cywilnego74. Umowa-zlecenie
72
J. Skoczyski, Teza 1, Komentarz do art.67(5) w: Florek L. (red.), Celeda R.,

Gonera K., Godziewicz G., Hintz A., Kijowski A., Pisarczyk ., Skoczyski J.,
Wagner B., Zieliski T., Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2011.
73
K. Jakowski, E. Maniewska, Teza 6.1, Komentarz aktualizowany do ustawy
z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94).
74
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, DzU 1964 nr 16 poz. 93
z pn. zm.
48
Rozdzia 2.
to umowa starannego dziaania, co oznacza, e wany jest sam fakt wykonywania pracy na rzecz zleceniodawcy, ktra niekoniecznie musi
prowadzi do okrelonego rezultatu75. Umowa o dzieo zwana jest za
umow rezultatu, bowiem wymaga wykonania materialnego bd niematerialnego dziea. Umowy te ograniczaj zakres wiadcze pracowniczych i stanowi rozwizanie bardziej korzystne dla zleceniodawcy/pracodawcy ni zleceniobiorcy/pracownika.
Samozatrudnienie pracownikw to zastpienie pracy najemnej
wiadczonej na rzecz pracodawcy przez wykonywanie prac na potrzeby
organizacji przez osob pracujc na wasny rachunek. Osoba samozatrudniona jest przedsibiorc, ktrego wynagrodzenie jest oparte na podstawie wystawionej faktury. Samozatrudnienie jest form pracy o charakterze cywilnoprawnym, wiadczcy prac s zatem pozbawieni wikszoci uprawnie pracowniczych.
Praca dorywcza stanowi form pracy tymczasowej, w ktrej pracujcy nie s zwizani z pracodawc umow o prac i nie posiadaj adnych
uprawnie przysugujcych z tytuu zatrudnienia. W takiej sytuacji firma
ma moliwo swobodnego regulowania zatrudnienia uzalenionego od
potrzeb przedsibiorstwa.
Kodeks pracy przewiduje take prac na zastpstwo, czyli umow
o prac na czas okrelony zawieran z osob zastpujc innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoci. Przy czym umowa ta
ma krtki okres wypowiedzenia i moe zosta w dowolnym momencie
zerwana przez obie strony stosunku pracy.
Pod pojciem pracy na wezwanie, zwanej inaczej prac na danie,
prac na telefon, rozumiana jest praca nie wiadczona w sposb cigy
i systematyczny. Polskie prawo nie zawiera regulacji dotyczcych tej
formy zatrudnienia. Polega ona na sytuacji, w ktrej pracodawca w kadej chwili moe wezwa pracownika, co wymaga od niego penej gotowoci i dyspozycyjnoci.
Jako prac w domu rozumie si tak, ktrej miejsce wykonywania,
np. w domu, okrela wykonawca. Ta forma zatrudnienia w szczeglnoci
pozwala na lepsze godzenie ycia zawodowego z rodzinnym.
Elastyczn form zatrudnienia jest take dzielenie pracy (ang. job
sharing). Dotyczy ona sytuacji, w ktrej kilku pracownikw zatrudnionych w niepenym wymiarze czasu pracy dzieli midzy siebie penowymiarowe stanowisko pracy. Zbliona forma zatrudnienia to dzielenie si
75
A. Tomanek, Flexicurity i jej komponenty ujcie teoretyczne, op. cit., s. 2223.
49
prac (ang. work sharing). Wwczas pracodawca redukuje godziny pracy i jednoczenie poziomu wynagrodzenia, co umoliwia utrzymanie
zatrudnienia w warunkach pogorszenia si kondycji finansowej przedsibiorstwa 76.
Zrnicowane elastyczne formy organizacji czasu pracy zostay
omwione w kodeksie pracy. W tym miejscu wskazane zostan ich
gwne cechy77. Poprzez rwnowany czas pracy (art. 135) rozumie si
sytuacj, w ktrej pracodawca, w przyjtym w firmie okresie rozliczeniowym, nieprzekraczajcym 1 miesica, moe wyduy pracownikowi
czas pracy, nie wicej jednak ni do 12 godzin. Przeduony dobowy
wymiar czasu pracy jest wwczas rwnowaony krtszym dobowym
wymiarom czasu pracy w niektrych dniach bd dniami wolnymi.
Przerywany czas pracy (art. 139) moe by stosowany w sytuacjach
uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacj. Pracodawca ustala tu
rozkad czasu pracy przewidujcy nie wicej ni jedn przerw w pracy
w cigu doby, trwajc nie duej ni 5 godzin. Przerwy nie wlicza si
do czasu pracy, ale za jej czas pracownikowi przysuguje prawo do wynagrodzenia w wysokoci poowy wynagrodzenia nalenego za czas
przestoju.
Zadaniowy czas pracy (art. 140) to inaczej podporzdkowanie czasu
pracy realizacji okrelonych zada. Pracodawca w porozumieniu z pracownikiem ustala czas niezbdny do wykonania okrelonych zada,
uwzgldniajc wymiar czasu pracy wynikajcy z norm dotyczcych czasu pracy, okrelonych w kodeksie pracy. Ta forma daje relatywnie du
swobod organizacji czasu pracy samemu pracownikowi, jak te zapobiega nakadaniu na niego przez pracodawc nieproporcjonalnie duej
liczby zada w stosunku do czasu przeznaczonego na ich realizacj.
Indywidualny rozkad czasu pracy (art. 142) pozwala na ustalenie
przez pracodawc, na pisemny wniosek pracownika, indywidualnego
rozkadu czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, w ktrym pracuje
dany pracownik. W ten sposb moliwe ma by zwikszenie stopnia
zaspokojenia indywidualnych potrzeb pracownikw.
System skrconego tygodnia pracy (art. 143) daje podobne moliwoci, co indywidualny rozkad czasu pracy. Dopuszcza wykonywanie
pracy przez mniej ni 5 dni w cigu tygodnia, a jednoczenie przeduenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie wicej ni do 12 godzin,
w okresie rozliczeniowym nie przekraczajcym jednego miesica.
76
77
Por. take rozdzia 2.2.3. Inne formy zatrudnienia.

Tame, s. 23-24.
50
Rozdzia 2.
Praca weekendowa (art. 144) umoliwia wykonywanie zada roboczych w pitki, soboty, niedziele i wita. Dopuszcza si tu przeduenie
dobowego wymiaru czasu pracy, nie wicej jednak ni do 12 godzin,
w okresie rozliczeniowym nieprzekraczajcym 1 miesica.
Zmniejszenie wymiaru czasu pracy jako rekompensata za korzystanie
z urlopu wychowawczego (art. 1867 1) to sytuacja, gdy pracownik
uprawniony do urlopu wychowawczego moe zoy pracodawcy pisemny wniosek o obnienie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie
niszego ni poowa penego wymiaru czasu pracy w okresie, w ktrym
mgby korzysta z takiego urlopu, za pracodawca obowizany jest
uwzgldni wniosek pracownika. Instrument ten pozwala na zmian
czasu pracy dla pracownikw uprawnionych do urlopw wychowawczych, ktrzy nie chc na duszy okres cakowicie wyczy si z ycia
zawodowego, gdy jednoczenie nie s w stanie zapewni w penym zakresie opieki nad maym dzieckiem.
Poza przepisami kodeksu pracy wyrnia si jeszcze takie formy organizacji czasu pracy, jak ruchomy czas pracy i indywidualne konta
czasu pracy78. Pierwsze rozwizanie polega na indywidualnym ustalaniu
godzin rozpoczynania i koczenia pracy przy zachowaniu wymaganej do
przepracowania w okrelonym czasie, zwykle dniu lub tygodniu, wymaganej liczby godzin. Indywidualne konta czasu pracy polegaj za na
kumulowaniu przepracowanego czasu pracy i wykorzystaniu go jako
czasu wolnego w okresie pniejszym, ewentualnie na sumowanie godzin czasu pracy, w ktrych pracownik, cho otrzymywa wynagrodzenie, nie wiadczy pracy, a nastpnie odbierania go, gdy zapotrzebowanie
pracodawcy na prac bdzie przekraczao obowizujce normy czasu
pracy.
2.2.4.1. Elastyczne formy zatrudnienia w wietle regulacji

prawa
W jzyku prawniczym, jak i w jzyku powszechnym (pimiennictwie
niespecjalistycznym), ostatnimi czasy pojawiaj si okrelenia takie jak:
elastyczne formy zatrudnienia, elastyczne formy wiadczenia pracy
lub mniej rozpowszechnione: alternatywne formy zatrudnienia, alternatywne formy wiadczenia pracy. W polskim prawie pracy brak definicji elastycznych form zatrudnienia, elastycznych form wiadczenia
pracy. Antonimem przymiotnika elastyczny s przymiotniki nieela78
Tame, s. 23-25.
51
styczny, sztywny, tradycyjny. Za tradycyjn form zatrudnienia

uznaje si wiadczenie pracy na podstawie umowy o prac na czas nieokrelony. Tak wic za elastyczne bd alternatywne uznawane s
wszystkie formy wiadczenia pracy, z wyczeniem najbardziej tradycyjnej i sztywnej formy umowy o prac zawartej na czas nieokrelony.
Szeroka literatura tematu, zarwno prawnicza, jak i niespecjalistyczna, zalicza do elastycznych form wiadczenia pracy (elastycznych form
zatrudnienia) m.in.: prac na podstawie umowy na czas okrelony bd
na czas prbny; prac na podstawie umowy o prac na czas wykonania
okrelonej pracy; prac na zastpstwo; prac w niepenym wymiarze
czasu pracy; prac na wezwanie; teleprac; prac tymczasow; prac
nakadcz; umow zlecenia; umow o dzieo; umow agencyjn; umow
menedersk; samozatrudnienie; work sharing; job sharing; job rotation;
freelancing; outsourcing.
Nie jest to katalog zamknity. We wspczesnym wiecie nastpuje
dynamiczny rozwj elastycznych form wiadczenia pracy, ktry wynika
zarwno ze zmiany przepisw prawa, jak i z praktyki.
Co najwaniejsze wanie w modelu elastycznym, forma zatrudnienia i rodzaj umowy moe by inny ni umowa o prac na czas nieokrelony, wymiar czasu pracy moe odbiega od zatrudnienia na peny etat,
miejsce zatrudnienia moe by inne ni siedziba pracodawcy, regularno zatrudnienia moe by rna ni praca w okrelonych godzinach,
a dugo zatrudnienia moe by inna ni dugoletnie cige zatrudnienie79.
Biorc pod uwag kryterium elastycznoci w odniesieniu do czasu
pracy, mona rwnie zaliczy do tych form ponisze warunki wiadczenia pracy, takie jak:
1) rwnowany czas pracy art. 135-137 kodeksu pracy;
2) praca w ruchu cigym 138 kodeksu pracy;
3) system przerywanego czasu pracy art. 139 kodeksu pracy;
4) system zadaniowego czasu pracy art. 140 kodeksu pracy;
5) system rnych godzin rozpoczynania i koczenia pracy art.
1401 kodeksu pracy;
6) indywidualny rozkad czasu pracy pracownika art. 142
kodeksu pracy;
7) system skrconego tygodnia pracy art. 143 kodeksu pracy;
I. Kalinowska, B. Kujszczyk, M. Maturz, J. Sajko, B. wiercz, A. Tymoszuk, Elastyczne formy zatrudnienia, Informator, Wojewdzki Urzd Pracy
w Warszawie, Warszawa 2012.
79
52
Rozdzia 2.
8) system czasu pracy, w ktrym praca jest wiadczona wycznie

w pitki, soboty, niedziele i wita art. 144 kodeksu pracy.
Z dniem 23 sierpnia 2013 r. wesza w ycie Ustawa z dnia 12 lipca
2013 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz ustawy o zwizkach zawodowych80. Nowelizacja ta w art. 1 pkt 1 wprowadzia nowy zapis art.
29 2 kodeksu pracy 2. W kadym systemie czasu pracy, jeeli jest to
uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, lub dotyczcymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy moe by przeduony, nie
wicej jednak ni do 12 miesicy, przy zachowaniu oglnych zasad dotyczcych ochrony bezpieczestwa i zdrowia pracownikw. Zdaniem
ustawodawcy moliwo przeduenia okresu rozliczeniowego do
12 miesicy w kadym systemie czasu pracy ma mie taki skutek, e
czas pracy ma by bardziej elastyczny. Spektrum artykuowania terminu elastyczno w literaturze dotyczcej zatrudniania jest wic bardzo pojemne, szerokie.
Do nauczycieli wiadczcych prac na podstawie Karty nauczyciela
elastyczne formy zatrudnienia maj bardzo ograniczone zastosowanie.
W wyjtkowych wypadkach dopuszczalna jest umowa na czas okrelony, tj. w przypadku zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania lub zastpstwa nieobecnego nauczyciela.
2.3. Owiata i nauka w rzemiole

W szerokim zakresie zagadnienia zwizane z owiat, systemem
owiaty reguluje Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty81.
System owiaty obejmuje: 1) przedszkola, 2) szkoy, 3) placwki owiatowo-wychowawcze, 4) placwki ksztacenia ustawicznego, 5) placwki
ksztacenia praktycznego, 6) orodki doksztacania i doskonalenia zawodowego, 7) placwki artystyczne, 8) poradnie psychologicznopedagogiczne, 9) modzieowe orodki wychowawcze, 10) modzieowe
orodki socjoterapii, 11) specjalne orodki szkolno-wychowawcze oraz
specjalne orodki wychowawcze, 12) placwki zapewniajce opiek
i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem staego zamieszkania, 13) zakady ksztacenia i placwki doskonalenia nauczycieli, 14) biblioteki pedagogiczne, 15) kolegia pracownikw sub
spoecznych art. 2 ww. ustawy.
80
81
DzU z 2013 r. nr. 896.

W. Oko, Nowy sownik pedagogiczny, ak Wydawnictwo Pedagogiczne.
53
System owiaty w pewnych aspektach powizany bdzie z rzemiosem. Wanym elementem w rozwijaniu rzemiosa jest bowiem ksztacenie przyszych rzemielnikw poprzez zdobywanie przez nich kwalifikacji zawodowych.
Z wykadni polskiego systemu prawnego wynika, e rzemiosem
jest specyficzny rodzaj wykonywania dziaalnoci gospodarczej, a dotyczcy przedsibiorcw funkcjonujcych w sektorze maych i rednich
przedsibiorstw oraz funkcjonujcy w stosunkowo niewielkiej skali
(ograniczona liczba zatrudnionych pracownikw), a take ograniczonej
przestrzeni gospodarczej przy osobistym udziale waciciela zakadu
(przedsibiorstwa). Wedug sownika jzyka polskiego82 rzemioso jest
to:
1) drobna wytwrczo obejmujca wykonywanie i naprawianie
przedmiotw uytkowych rcznie lub prostymi narzdziami;
2) umiejtno wykonywania takich przedmiotw;
3) w odniesieniu do dziedzin sztuki: opanowanie techniki, warsztat
twrczy;
4) daw. zawd, zajcie.
Tylko osoby fizyczne (w tym jako wsplnicy spki cywilnej) mog
by rzemielnikami, tj. osobami wykonujcymi rzemioso83. Rzemielnikiem nie moe by spka prawa handlowego, ani osobowa, ani kapitaowa, ktrych dziaalno reguluje kodeks spek handlowych84. Rzemielnicy wykonuj zawodowo dziaalno gospodarcz, a wic s te
przedsibiorcami. Dlatego ma do nich zastosowanie rwnie Ustawa
z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej85.
W przypadku, gdy rzemielnik zatrudnia inne osoby fizyczne na podstawie stosunku pracy, staje si te pracodawc. Jednake rzemielnik
nie jest uprawniony do nawizania stosunku pracy z nauczycielem na
podstawie Karty nauczyciela86, gdy taka forma zatrudniania dotyczy
nauczycieli z publicznych szk i placwek systemu owiaty.
82
Sownik Jzyka Polskiego PWN, www. sjp.pwn.pl.

Art. 2 ust. 1, 1a i 4, Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole (DzU
z 2002 r. nr 112, poz. 979 ze zmianami).
84
Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. Kodeks spek handlowych (DzU z 2000 r.
nr 94, poz. 1037 ze zmianami).
85
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (DzU z
2013 r. nr 672 ze zmian).
86
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97,
83
54
Rozdzia 2.
Rzemielnik moe rwnie zatrudnia osoby fizyczne w ramach stosunkw cywilnoprawnych, przedstawionych w przedmiotowej ekspertyzie jako zatrudnienie niepracownicze oraz jako inne formy zatrudnienia.
Wanie w procesie ksztacenia przyszych rzemielnikw, poprzez
zdobywanie przez nich kwalifikacji zawodowych, mog i powinni
uczestniczy nauczyciele zawodowi, ktrzy w realizacji tego celu
owiatowego mog by zatrudniani w rnych formach wiadczenia
pracy. Organizacje samorzdu gospodarczego rzemiosa posiadajce
osobowo prawn, tj. cechy, izby rzemielnicze i Zwizek Rzemiosa
Polskiego, uczestnicz w takim procesie ksztacenia87. Do zada samorzdu gospodarczego rzemiosa naley w szczeglnoci uczestniczenie
w realizacji zada z zakresu owiaty i wychowania w celu zapewnienia
wykwalifikowanych kadr dla gospodarki88.
Takie wyej wymienione zadanie owiatowe zwizane jest z praktyczn nauk zawodu w zawodach rzemielniczych. Praktyczna nauka
zawodu moe odbywa si w placwkach ksztacenia ustawicznego,
placwkach ksztacenia praktycznego, warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych, u pracodawcw, a take w indywidualnych gospodarstwach rolnych89.
Praktyczna nauka zawodu jest istotnym uzupenieniem ksztacenia
zawodowego. Moe by realizowana poprzez zajcia praktyczne oraz
praktyki zawodowe. O ile te pierwsze s zazwyczaj prowadzone w szkole (w warsztatach szkolnych) i maj na celu zapoznanie uczniw (suchaczy) z umiejtnociami zawodowymi niezbdnymi do pracy w zawodzie, o tyle praktyki, ktrych organizacji powicono art. 70a i 70b90, s
zazwyczaj organizowane u pracodawcw. Uczestnicy praktyk w trakcie
ich trwania otrzymuj niezbdny instrukta teoretyczny, a nastpnie
w ramach zaj wykonuj prace w rzeczywistych warunkach pracy. Zajcia praktyczne prowadz nauczyciele ( 10 ust. 1 rozporzdzenia),
a zatem osoby zatrudnione zgodnie z przepisami ustawy Karta nauczyciela i majce kwalifikacje okrelone w tej ustawie oraz w przepisach
wydanych na podstawie art. 9 KN. To zastrzeenie dotyczy jednak tylko
87
Art. 3 Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole (DzU z 2002 r. nr 112,

88
Tame, art. 7 ust. 5 pkt. 5
89
Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty (DzU z 2004 r. nr 256,
90
Tame.
55
zaj praktycznych organizowanych w placwkach ksztacenia ustawicznego, placwkach ksztacenia praktycznego, warsztatach szkolnych,
a take pracowniach szkolnych, bowiem zgodnie z 10 ust. 2 rozporzdzenia, zajcia praktyczne realizowane u pracodawcw i w indywidualnych gospodarstwach rolnych mog take prowadzi instruktorzy praktycznej nauki zawodu91.
2.4.
Zatrudnianie nauczycieli
Nauczyciele w publicznych szkoach i placwkach systemu owiaty

pracuj na mocy ustawy Karty nauczyciela 92. Przepisy art. 1 okrelaj
zakres podmiotowy obowizywania Karty nauczyciela. Obejmuje on
przede wszystkim nauczycieli, wychowawcw i innych pracownikw
pedagogicznych zatrudnionych w publicznych przedszkolach, szkoach
i placwkach wymienionych w art. 2 Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991 r.
o systemie owiaty, a take pracownikw pedagogicznych zatrudnionych
w placwkach resortu sprawiedliwoci, ktre dziaaj na podstawie
przepisw Ustawy z dnia 26 padziernika 1982 r. o postpowaniu
w sprawach nieletnich93. Wymienione osoby s objte penym zakresem
przepisw Karty nauczyciela94. Ustawa Karta nauczyciela dokadnie
definiuje warunki pracy nauczycieli, ich obowizki i prawa oraz precyzuje stopnie awansu zawodowego i wysoko wynagrodzenia nauczycieli.
Art. 10 ust. 2, 4 i 5 Karty nauczyciela uszczegowiaj tryb nawizania stosunku pracy z nauczycielami ze wzgldu na stopnie awansu zawodowego: 2. Z osob posiadajc wymagane kwalifikacje, z zastrzeeniem ust. 3, i rozpoczynajc prac w szkole stosunek pracy nawizuje
si na podstawie umowy o prac na czas okrelony na jeden rok szkolny
w celu odbycia stau wymaganego do uzyskania awansu na stopie nauczyciela kontraktowego, z zastrzeeniem ust. 7. W przypadkach, o ktrych mowa w art. 9c ust. 11 i art. 9g ust. 8, w razie ustalenia dodatkowego stau, z nauczycielem stayst nawizuje si stosunek pracy na czas
okrelony na kolejny jeden rok szkolny. 4. Stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawizuje si na podstawie umowy o prac zawiera91
M. Pilich, Komentarz do art. 70 ustawy o systemie owiaty, teza 1,5.55.

Art. 1.
93
DzU z 2010 r. nr 33, poz. 178 z pn. zm.
94
Baraski A., Teza 1, w: Rozwadowska-Skrzeczyska J., Szymaska M., Karta Nauczyciela. Komentarz, LEX, 2012.
92
56
Rozdzia 2.
nej na czas nieokrelony, z zastrzeeniem ust. 7. 5. Stosunek pracy

z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawizuje si na podstawie mianowania.
Stopnie awansu zawodowego wyrniaj nauczycieli staystw, nauczycieli kontraktowych, nauczycieli mianowanych oraz nauczycieli dyplomowanych. Nauczyciele ze szk niepublicznych zatrudniani s na
mocy powszechnie obowizujcych przepisw prawa pracy, tj. kodeksu
pracy, lub na podstawie stosunkw cywilnoprawnych.
Sd Najwyszy w uchwale z dnia 20 wrzenia 1994 r. I PZP 37/94
wyrazi stanowisko: Dopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela
w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoy publicznej na podstawie
umowy cywilnoprawnej (art. 1 pkt 8 w zwizku z art. 97 ust. 2 Ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela DzU nr 3, poz. 19 ze
zm.)95.
Nauczyciel w wyej opisanym przypadku moe tym samym wiadczy prac na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. umowy-zlecenia,
o dzieo. Nauczyciel w szkole niepublicznej moe te wiadczy prac
w formie telepracy. Tak teleprac moe by nauczanie z wykorzystaniem sieci komputerowych i internetu e-learning.
Jak ujawniaj dane statystyczne: w roku szkolnym 2011/2012 pracowao 479,5 tys. nauczycieli we wszystkich typach szk i placwek
wychowania przedszkolnego, co stanowio spadek liczby nauczycieli
o 1,4% w stosunku do roku poprzedniego. Obecnie sektor publiczny
zatrudnia 90,7% wszystkich nauczycieli, z czego najwicej w placwkach pozostajcych w gestii gmin (65,6% wszystkich zatrudnionych).
W sektorze prywatnym funkcjonuje 9,3% wszystkich etatw nauczycielskich (w roku poprzednim 8,4%)96.
Wyodrbnion grup nauczycieli stanowi nauczyciele zawodowi,
okrelani te jako nauczyciele ksztacenia zawodowego lub take jak
poniej. Wedug Podrcznika wskanikw Program Operacyjny Kapita
Ludzki 2007-2013 stanowicego zacznik do Zasad systemu sprawozdawczoci Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007-2013 z dnia 24
grudnia 2012 r., obowizujcego od 1 stycznia 2013 r., pod pojciem
nauczycieli ksztacenia zawodowego naley rozumie nauczycieli ucz-
95
Uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 20 wrzenia 1994 r. I PZP 37/94.

Owiata i Wychowanie w roku szkolnym 2011/12, GUS, Warszawa 2012,
s. 119.
96
57
cych przedmiotw zawodowych oraz instruktorw praktycznej nauki

zawodu97.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009
r. w sprawie szczegowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz okrelenia szk i wypadkw, w ktrych mona zatrudni nauczycieli niemajcych wyszego wyksztacenia lub ukoczonego zakadu
ksztacenia nauczycieli98, wyrnia: nauczycieli teoretycznych przedmiotw zawodowych, nauczycieli praktycznej nauki zawodu.
Problematyk instruktorw praktycznej nauki zawodu dokadniej reguluje Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia
2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu99.Wedug 10 ust. 4 ww.
rozporzdzenia instruktorzy praktycznej nauki zawodu, o ktrych mowa
w ust. 2 pkt 2, powinni posiada co najmniej tytu mistrza w zawodzie,
ktrego bd naucza, lub w zawodzie wchodzcym w zakres zawodu,
ktrego bd naucza, i przygotowanie pedagogiczne wymagane od
nauczycieli lub ukoczony kurs pedagogiczny.
Tacy instruktorzy praktycznej nauki zawodu nie s nauczycielami
w rozumieniu Karty nauczyciela. Pracuj wic na podstawie umw
o prac w rozumieniu kodeksu pracy, na podstawie umw cywilnoprawnych. Mog te wykonywa czynnoci (wiadczy prac) jako przedsibiorcy.
Nauczyciele zawodowi stanowi grup, ktrej potencja moe
i powinien by wykorzystany przez rzemioso.
2.4.1. Karta nauczyciela

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela100 to akt prawny
regulujcy prawa i obowizki grupy zawodowej, jak stanowi nauczyciele.
Jest ona pragmatyk zawodow nauczycieli, czyli ustawa ta, zwana
dalej Kart nauczyciela, ma pierwszestwo w zakresie regulacji tyche
praw i obowizkw nauczycieli przed innymi aktami prawnymi,
97
www.efs.gov.pl/Dokumenty.
Rozporzdzenie MEN z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz okrelenia szk i wypadkw, w ktrych mona zatrudni nauczycieli niemajcych wyszego wyksztacenia lub
ukoczonego zakadu ksztacenia nauczycieli (DzU z 2009 r. nr 50, poz. 400 ze
zm.).
99
DzU z 2009 r. nr 244, poz. 1626.
100
DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.
98
58
Rozdzia 2.
w szczeglnoci przed kodeksem pracy101. Jest wic aktem lex specialis.

Jak stanowi nastpnie jej art. 91c ust. 1, cyt.: W zakresie spraw wynikajcych ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, maj
zastosowanie przepisy kodeksu pracy. Zatrudnianie, a co za tym idzie
wiadczenie pracy przez kategori pracownikw, jakimi s nauczyciele,
jest procesem wysoce sformalizowanym. Naley zwrci uwag na dyspozycj art. 10 ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zmianami)102, wedug ktrej stosunek pracy z nauczycielem nawizuje si w szkole, a w przypadku powoania zespou szk jako odrbnej jednostki organizacyjnej w zespole
szk na podstawie umowy o prac lub mianowania, z zastrzeeniem
ust. 8.
Z zasady wic przy zatrudnianiu nauczycieli mamy do czynienia ze
stosunkiem pracy. Istniej oczywicie wyjtki od tej formy wiadczenia
pracy przez nauczycieli.
Ustawie podlegaj gwnie nauczyciele, wychowawcy i pracownicy
pedagogiczni zatrudnieni w publicznych przedszkolach, szkoach podstawowych, gimnazjach, szkoach ponadgimnazjalnych, placwkach
szkolnych, zakadach ksztacenia i placwkach doskonalenia nauczycieli,
zakadach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, rodzinnych orodkach diagnostyczno-konsultacyjnych, publicznych kolegiach pracownikw sub spoecznych.
W odniesieniu do szk zawodowych istotny jest fakt, e Karta nauczyciela obejmuje take pracownikw zatrudnionych u pracodawcw,
ktrzy peni funkcj instruktorw praktycznej nauki zawodu oraz kierownikw praktycznej nauki zawodu, posiadajcych kwalifikacje okrelone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujcych prac dydaktyczn i wychowawcz w wymiarze przewidzianym dla tych
nauczycieli.
W szkolnictwie niepublicznym Karta nauczyciela nie obowizuje
bd te obowizuje w ograniczonym zakresie.
W ostatnich latach w dyskursie publicznym pojawia si szczeglna
krytyka Karty nauczyciela, gwnie ze strony samorzdw obcionych
kosztami kryzysu gospodarczego i modernizacji szkolnictwa. Zwizek
Powiatw Polskich i Zwizek Miast Polskich w 2012 roku postuloway
usunicie takich saboci karty, jak: dugi czas trwania urlopw na pora101
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz.
94 ze zmianami)
102
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, op. cit.
59
towanie zdrowia, dugie urlopy (cznie 79 dni), niskie pensum przy

nieweryfikowalnym czasie pracy poza szko, praca nauczycieli na kilku
etatach, odpisy na doskonalenie nauczycieli, demotywujca i nieweryfikowana cieka awansu nauczycielskiego, jednorazowe zasiki w wysokoci dwch miesicznych pensji103. Krytycy karty uznaj, e sabo motywuje ona nauczycieli, zakada kosztowny system wynagrodze, liczne
przywileje i obszern definicj zawodu nauczyciela, w ktrej mieszcz
si take bibliotekarze i logopedzi. Jednoczenie, jak zauwaaj przedstawiciele Zwizku Nauczycielstwa Polskiego, propozycje samorzdw
na rzecz zreformowania tych aspektw byy podejmowane bez dialogu
z przedstawicielami owiatowych zwizkw zawodowych.
Zgodnie z Kart nauczyciela nawizanie stosunku pracy z nauczycielem odbywa si poprzez zawarcie umowy o prac lub mianowanie.
Umowa o prac zgodnie z art. 29 art. 1 kodeksu pracy wymaga okrelenia stron umowy (pracownik, pracodawca), rodzaj umowy (na czas okrelony, na zastpstwo, na czas wykonania okrelonej pracy, na czas nieokrelony), dat zawarcia umowy, warunki pracy i pacy, a w szczeglnoci: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za prac
odpowiadajce rodzajowi pracy ze wskazaniem skadnikw wynagrodzenia, wymiar czasu pracy i termin rozpoczcia pracy104. W oparciu
o umow o prac szkoa nawizuje stosunek pracy z:
1) osob posiadajc wymagane kwalifikacje i rozpoczynajc
prac w szkole (staysta) na czas okrelony na 1 rok szkolny
w celu odbycia stau wymaganego do uzyskania stopnia
nauczyciela kontraktowego (w szczeglnych przypadkach
uzasadnionych potrzebami szkoy rwnie z osob legitymujc
si wymaganym poziomem wyksztacenia, lecz nieposiadajc
przygotowania pedagogicznego o ile zobowie si ona do
uzupenienia przygotowania pedagogicznego w trakcie
odbywania stau);
2) nauczycielem kontraktowym na czas nieokrelony;
3) wszystkimi nauczycielami na czas okrelony w przypadku
zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania lub
zastpstwa nieobecnego nauczyciela w trakcie roku szkolnego;
103
A. Grabek, Gminy walcz z Kart, Rzeczpospolita 20.04.2012, www.rp.pl

[10.09.2013]; O. Szpunar, Karta nauczyciela rujnuje gminy, 20 godzin zamiast
18
proponuj
samorzdowcy,
Gazeta
Wyborcza
26.04.2012,
http://wyborcza.pl [10.09.2013].
104
Zatrudnianie nauczycieli, Biuletyn Owiatowy, Sierpie 2009.
60
Rozdzia 2.
4) nauczycielem mianowanym i dyplomowanym na czas

nieokrelony w niepenym wymiarze w przypadku braku
warunkw do zatrudnienia nauczyciela w penym wymiarze
zaj.
Ponadto nauczyciel staysta zawsze zatrudniany jest w szkole na
podstawie umowy o prac na czas okrelony jeden rok szkolny. Gdy
uzyska stopie nauczyciela kontraktowego, powinien zosta zatrudniony
na podstawie umowy o prac na czas nieokrelony. Nawet jeli dla takiego nauczyciela nie bdzie penego etatu, to i tak umowa o prac powinna by zawarta na czas nieokrelony, ale wwczas w niepenym
wymiarze zaj.
Na podstawie art. 10 ust. 7 Karty nauczyciela moliwe jest zatrudnienie nauczyciela, bez wzgldu na posiadany przez niego stopie awansu zawodowego, na podstawie umowy o prac na czas okrelony. Przepis
ten stanowi wyjtek od oglnej zasady zatrudniania nauczycieli na czas
nieokrelony. Sytuacja taka jest dopuszczalna w przypadku (1) zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania oraz (2) w zastpstwie
za nieobecnego nauczyciela. W pierwszym przypadku moe to by sytuacja, gdy dyrektor nie wie, czy w przyszym roku szkolnym bd godziny dla danego nauczyciela. W drugim przypadku umow o zastpstwo
mona wypowiedzie w dowolnym momencie, w odrnieniu od umw
na czas okrelony.
W przypadku nawizania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym i dyplomowanym podstaw zatrudnienia jest mianowanie. Zgodnie
z art. 10 ust. 6 Karty nauczyciela w przypadku braku warunkw do zatrudnienia nauczyciela mianowanego i dyplomowanego w penym wymiarze zaj na czas okrelony stosunek pracy nawizuje si z nim na
podstawie umowy o prac na czas nieokrelony w niepenym wymiarze
zaj. Pojcie mianowania rozumiane jest w prawie owiatowym na
dwa sposoby. Mianowanie jest stopniem awansu zawodowego nauczyciela i w tym znaczeniu przynosi nauczycielowi gwnie korzyci finansowe, gdy wysoko wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela uzaleniona jest m.in. od stopnia awansu zawodowego. W drugim znaczeniu
jest form zatrudnienia nauczyciela alternatywn do nawizania stosunku pracy nauczyciela. Jest to forma dla nauczyciela korzystniejsza ni
umowa o prac, gdy powoduje wiksz stabilizacj zatrudnienia i od
niej uzalenione jest stosowanie czci przepisw Karty nauczyciela.
Jak wspomniano wyej, Karta nauczyciela dotyczy take pracownikw zatrudnionych u pracodawcw, ktrzy peni funkcj instruktorw
praktycznej nauki zawodu oraz kierownikw praktycznej nauki zawodu.
Zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15
61
grudnia 2010 roku w sprawie praktycznej nauki zawodu szkoa kierujca

uczniw na praktyczn nauk zawodu akceptuje wyznaczonych instruktorw praktycznej nauki zawodu i opiekunw praktyk zawodowych lub
wyznacza do prowadzenia praktycznej nauki zawodu nauczycieli praktycznej nauki zawodu 105.
Podmioty przyjmujce uczniw lub modocianych na praktyczn nauk zawodu wyznaczaj odpowiednio nauczycieli, instruktorw praktycznej nauki zawodu oraz opiekunw praktyk zawodowych. Poza powyszymi zajcia praktyczne realizowane u pracodawcw i w indywidualnych gospodarstwach rolnych mog take prowadzi: (1) pracownicy,
dla ktrych praca dydaktyczna i wychowawcza z uczniami lub modocianymi stanowi podstawowe zajcie i jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin przewidzianym dla nauczycieli; (2) pracodawcy
lub wyznaczeni przez nich pracownicy albo osoby prowadzce indywidualne gospodarstwa rolne, dla ktrych praca dydaktyczna i wychowawcza z uczniami lub modocianymi nie stanowi podstawowego zajcia lub
jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin niszym ni przewidziany dla nauczycieli, w ramach obowizujcego ich tygodniowego
czasu pracy. Jednoczenie instruktorzy praktycznej nauki zawodu powinni posiada kwalifikacje wymagane od nauczycieli lub posiada co
najmniej tytu mistrza w zawodzie, ktrego bd naucza, i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli lub ukoczony kurs pedagogiczny, wiadectwo ukoczenia technikum, liceum zawodowego, liceum
oglnoksztaccego, studiw wyszych lub innych szk i uczelni odpowiednich dla nauczanego zawodu.
Regulacje prawne przewiduj cztery sytuacje, w ktrych funkcje nauczycieli mog peni osoby niebdce nauczycielami i niespeniajce
wymaga kwalifikacyjnych106. Dyrektor szkoy moe zatrudnia takie
osoby w szczeglnych przypadkach za zgod kuratora owiaty. Sytuacje
te dotycz zatrudnienia: (1) nauczyciela niespeniajcego wymaga kwalifikacyjnych; (2) osoby niebdcej nauczycielem; (3) osoby niebdcej
nauczycielem do prowadzenia zaj z zakresu ksztacenia zawodowego;
(4) osoby nieposiadajcej przygotowania pedagogicznego.
105
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w

sprawie praktycznej nauki zawodu, DzU 2010 nr 244 poz. 1626.
106
Zatrudnianie nauczycieli/osb niebdcych nauczycielami niespeniajcych
wymaga kwalifikacyjnych, Kuratorium Owiaty w Warszawie,
www.kuratorium.waw.pl [10.09.2013].
62
Rozdzia 2.
Zatrudnienie nauczyciela niespeniajcego wymaga kwalifikacyjnych (art. 10 ust. 9 Karty nauczyciela) jest moliwe w przypadku zaistnienia potrzeby wynikajcej z organizacji nauczania lub zastpstwa nieobecnego nauczyciela, jeeli nie ma moliwoci zatrudnienia osoby posiadajcej wymagane kwalifikacje. Osoba taka nie zdobywa jednak stopni awansu zawodowego. Wniosek dyrektora szkoy do kuratorium musi
wwczas zawiera m.in. nazw przedmiotu lub rodzaj zaj, wymiar
zatrudnienia, uzasadnienie, powiadczone kserokopie dokumentw potwierdzajcych dotychczas posiadane kwalifikacje lub aktualne zawiadczenie o kontynuowaniu nauki, powiadczenie z rejonowego urzdu
pracy stwierdzajce, e na terenie dziaania urzdu nie ma osb poszukujcych pracy legitymujcych si penymi kwalifikacjami, oraz powiadczenie z organu prowadzcego, e na terenie dziaania urzdu nie ma
osb poszukujcych pracy legitymujcych si penymi kwalifikacjami.
Zatrudnienie osoby niebdcej nauczycielem do zaj z zakresu
oglnego zgodnie z art. 7 ust. 1a Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991 roku o
systemie owiaty jest moliwe, gdy osoba ta ma przygotowanie uznane
przez dyrektora szkoy za odpowiednie do prowadzenia danych zaj.
Wwczas Karta nauczyciela stosowana jest tylko w odniesieniu do tygodniowego obowizkowego wymiaru godzin zaj edukacyjnych, a wynagrodzenie nie moe by wysze ni dla nauczyciela dyplomowanego.
Dyrektor szkoy skada w takiej sytuacji do kuratorium wniosek, podobnie jak w poprzednim przypadku.
Zatrudnienie osoby niebdcej nauczycielem do prowadzenia zaj
z zakresu ksztacenia zawodowego jest moliwe zgodnie z art. 7 ust. 1b
i 1d Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991 roku o systemie owiaty. Zgod na
zatrudnienie wyraa wwczas organ prowadzcy szko lub placwk.
Zatrudnienie nastpuje na zasadach okrelonych w kodeksie pracy oraz
obejmuje odpowiednie przepisy dotyczce tygodniowego obowizkowego wymiaru godzin zaj edukacyjnych nauczycieli i ustala wynagrodzenie nie wysze ni przewidziane dla nauczyciela dyplomowanego.
Ostatnia sytuacja to zatrudnienie osoby nieposiadajcej przygotowania pedagogicznego (art. 10 ust. 3 Karty nauczyciela). Jest moliwa, gdy
szkoa ma uzasadnion potrzeb zatrudnienia osoby o odpowiednim
wyksztaceniu, lecz bez przygotowania pedagogicznego. Osoba ta musi
jednak zobowiza si do uzyskania przygotowania pedagogicznego
w trakcie odbywania stau. W takiej sytuacji nie jest potrzebna zgoda
kuratora owiaty.
63
W lipcu 2013 roku Rada Ministrw przyja zaoenia do projektu

ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektrych innych
ustaw, przedoone przez Ministra Edukacji Narodowej 107. Do gwnych
celw nowelizacji nale: (1) podnoszenie jakoci pracy szkoy poprzez
wzmocnienie motywacyjnego charakteru wynagrodze nauczycieli, (2)
zwikszenie roli doskonalenia umiejtnoci zawodowych nauczycieli
zgodnie z potrzebami uczniw, (3) poprawa organizacji pracy szkoy
oraz (4) wczenie rodzicw w sprawy istotne dla szkoy w szerszym ni
dotychczas zakresie.
Jeli chodzi o zmian systemu wynagradzania nauczycieli, to reforma
przewiduje zastpienie rednich wynagrodze nauczycieli na poszczeglnych stopniach awansu zawodowego wskanikami kalkulacyjnymi
rodkw ogem przeznaczonych na wynagrodzenia nauczycieli. W ten
sposb rodki znajdujce si w dyspozycji samorzdu nie zmieni si,
lecz ich rozliczanie bdzie dokonywane cznie na wszystkich stopniach
awansu zawodowego, a nie, jak dotychczas, oddzielnie na poszczeglnych stopniach tego awansu. Nowelizacja ma prowadzi take do zniesienia niektrych uprawnie socjalnych nauczycieli, nieadekwatnych do
wspczesnych realiw spoeczno-gospodarczych. Uchylone maj zosta
m.in. przepisy dotyczce dodatku mieszkaniowego, zasiku na zagospodarowanie, prawa do lokalu mieszkalnego, prawa do osobistego uytkowania dziaki gruntu szkolnego, prawa do zajmowania mieszka w budynkach szkolnych i uytkowanych przez szkoy.
Nowelizacja zakada doprecyzowanie zasad przeznaczania rodkw
wyodrbnionych przez organy prowadzce na doskonalenie zawodowe
nauczycieli. rodki te maj by bardziej zwizane m.in. z obszarami
wynikajcymi z polityki edukacyjnej, wnioskami i wynikami nadzoru
pedagogicznego, wynikami egzaminw zewntrznych, realizacj podstawy programowej, potrzebami uczniw i indywidualizacj procesu
ksztacenia czy z kierunkami lokalnych strategii rozwojowych i lokalnej
polityki owiatowej. Kolejny aspekt reformy to doprecyzowanie przepisw sucych poprawie organizacji pracy szkoy i zaspokajaniu potrzeb
uczniw, w tym: obowizek rejestrowania zaj i czynnoci realizowanych w ramach czasu pracy nauczyciela poprzez uwzgldnienie rejestrowania najistotniejszych czynnoci wspierajcych proces dydaktyczny, takich jak: doskonalenie zawodowe nauczycieli, praca zespoowa
107
Projekt zaoe projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz

niektrych innych ustaw, Projekt z dnia 12.07.2013 r., Ministerstwo Edukacji
Narodowej, http://legislacja.rcl.gov.pl [10.09.2013].
64
Rozdzia 2.
nauczycieli czy kontakt nauczyciela z rodzicami uczniw szkoy. Zakada si take okrelenie wymiaru i terminu udzielenia nauczycielom urlopu wypoczynkowego w sposb umoliwiajcy lepsz organizacj pracy
szkoy i wykonywanie jej zada statutowych. Doprecyzowane maj zosta cele przeznaczenia urlopu dla poratowania zdrowia, zmiana kryteriw jego przyznawania, wymiaru oraz zmiany w zakresie orzekania.
Zwikszona ma zosta rola rodzicw uczniw w podejmowaniu decyzji
dotyczcych spraw szkoy poprzez rozszerzenie ich w procedurze awansu zawodowego nauczycieli i procedurze oceny ich pracy. Procedura
awansu zawodowego nauczycieli ma m.in. zosta przeniesiona na organ
prowadzcy szko i organ sprawujcy nadzr pedagogiczny.
W tym miejscu naley take zwrci uwag na krytyk proponowanych zmian przedstawion w opinii do zaoe nowelizacji ustawy Karta
nauczyciela przez Zwizek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP)108. Przede
wszystkim zwraca si w niej uwag na to, e propozycja regulacji wydaje si by podporzdkowana bardziej celom ekonomicznym nieli motywacjom jakociowym. Jeli chodzi o zastpienie rednich wynagrodze nauczycieli na poszczeglnych stopniach awansu zawodowego
wskanikami kalkulacyjnymi rodkw ogem, to zdaniem ZNP zaoenie, e zmiana ta nie wpynie na wysoko rodkw, nie wyjania, jaka
bdzie wysoko rodkw oraz w jaki sposb bdzie to powizane
z konstruowaniem rozporzdzenia o minimalnych stawkach wynagradzania nauczycieli na poszczeglnych stopniach awansu zawodowego.
Jednoczenie zmiany rodz obaw, e w konsekwencji wynagrodzenie
nauczycieli bdzie w caoci ksztatowane przez organy prowadzce
szkoy. Mimo zapowiedzi projekt nie zawiera te adnych rozwiza na
rzecz zwikszenia motywacyjnej roli wynagrodze nauczycieli. W odniesieniu do ograniczenia niektrych uprawnie socjalnych nauczycieli
ZNP uznaje je za suszne przy uwzgldnieniu zachowania zasady ochrony praw nabytych. Co do doprecyzowania zasad przeznaczania rodkw
wyodrbnianych przez organy prowadzce na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli, ZNP uznaje, e obecne regulacje s w tej
sprawie wystarczajco przejrzyste, i e propozycja nie zostaa wystarczajco jasno przedstawiona. Jeli chodzi o zmiany w okreleniu wymiaru
i terminu udzielenia nauczycielom urlopu wypoczynkowego, ZNP uznaje, e proponowane rozwizania nie maj wystarczajcych przesanek do
108
Opinia: Projekt zaoe projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela

21.03.2013,
Zwizek
Nauczycielstwa
Polskiego,
www.znp.edu.pl
[10.09.2013].
65
rnicowania w ustawie wymiaru nieprzerwanego urlopu nauczyciela

i nauczyciela penicego funkcj dyrektora, co stanowioby naruszenie
zasady rwnego traktowania w zatrudnieniu. Jeli chodzi o doprecyzowanie celu przeznaczenia urlopu dla poratowania zdrowia, ZNP uznaje,
e przedstawione propozycje wydaj si by oparte jedynie na zaoeniu,
e nauczyciele s jedn z nielicznych grup zawodowych, ktre s
uprawnione do korzystania z tej formy urlopu. ZNP nie akceptuje przedstawionej propozycji wyduenia z 7 do 20 lat wymaganego okresu pracy
uprawniajcego do skorzystania z tego urlopu oraz ograniczenia jego
wymiaru do jednego roku, szczeglnie w kontekcie podniesienia wieku
emerytalnego. Propozycj zwizan z rozszerzeniem zakresu rejestrowania zaj i czynnoci realizowanych przez nauczycieli ZNP uznaje za
waciwie niemoliw do realizacji ze wzgldu na specyfik i rnorodno wykonywanych zada zawodowych oraz warunki pracy, a w dodatku za niejasn, gdy nie moe suy za podstaw jakichkolwiek rozlicze i kalkulacji cznego czasu pracy nauczyciela. ZNP zauwaa, e
propozycje zwikszenia roli rodzicw uczniw poprzez wczenie ich
przedstawicieli do procedury dokonywania oceny pracy nauczycieli
i nadania nauczycielowi stopnia awansu zawodowego maj sens tylko
w odniesieniu do oceny pracy, ale ju adnego w przypadku awansu
zawodowego. Wczenie rodzicw w ten proces prowadzioby do obnienia jego jakoci z uwagi na ryzyko wystpienia braku stosownych do
oceny kompetencji wrd rodzicw.
2.5. Przekwalifikowanie nauczycieli wyzwania i moliwoci

W sierpniu 2013 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej ogosio
przeznaczenie 100 mln z ze rodkw Unii Europejskiej na wsparcie
aktywizacji zawodowej nauczycieli, ktrzy utracili prac w cigu ostatnich 24 miesicy oraz przepracowali w jednostkach systemu owiaty co
najmniej 12 miesicy109. Przesank do uruchomienia wsparcia s procesy demograficzne prowadzce do spadku liczby uczniw we wszystkich
109
100 mln z z UE na wsparcie nauczycieli, 27.08.2013, Ministerstwo Edukacji

Narodowej, www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&
id=5534%3A100-mln-z-z-ue-na-wsparcie-nauczycieli&catid=125%3Aksztace
nie-i-kadra-aktualnoci&Itemid=76 [10.09.2013]; MEN prbuje pomc. 100
mln z ze rodkw UE na aktywizacj zawodow nauczycieli, Serwis samorzdowy Polska Agencja Prasowa 27.08.2013, www.samorzad.pap.pl/
depesze/redakcyjne.fundusze_unijne/127910/MEN-probuje-pomoc--100-mlnzl-ze-srodkow-UE-na-aktywizacje-zawodowa-nauczycieli- [10.09.2013].
66
Rozdzia 2.
typach szk, co zmniejsza zapotrzebowanie na prac nauczycieli.

W okresie od roku szkolnego 2005/2006 liczba uczniw we wszystkich
typach szk zmniejszya si o okoo 1,5 miliona. Ministerstwo Edukacji
Narodowej szacuje, e w 2013 roku prac straci ponad 6,8 tysicy z okoo 666 tysicy nauczycieli. W 2012 roku prac stracio blisko 7 tysicy
nauczycieli.
Ministerialny program ma na celu pomoc w znalezieniu nowego zatrudnienia, wykorzystanie ich potencjau zawodowego i dowiadcze
pedagogicznych na rzecz rodowiska lokalnego. Szczegy programu
maj zosta ustalone z urzdami marszakowskimi. Zaoono ponadto, e
powinien prowadzi do takiego przekwalifikowania, by nauczyciel mg
uczy innych przedmiotw lub pracowa w innego rodzaju placwkach
owiatowych. Moliwe bdzie take przekwalifikowanie do zawodw
zblionych z systemem owiaty, np. asystentw rodziny pracownikw
orodka pomocy spoecznej, ktrzy maj pomaga rodzinom w rozwizywaniu trudnych sytuacji yciowych, bezrobotnym w znalezieniu
pracy, uczy rodziny o skromnych dochodach oszczdnego gospodarowania budetem domowym, pomaga wielodzietnym rodzinom w organizacji codziennych obowizkw odrabia lekcje z dziemi, zabiera
je na spacery, odprowadza do szkoy lub odbiera ze szkoy. Program
zakada take moliwo przekwalifikowania zgodnego ze specjalizacj
szkoln, np. matematyk moe pracowa w zawodach zwizanych z bankowoci lub informatyk, a humanista w tych zwizanych z humanistyk.
Program ma by realizowany w ramach Poddziaania 8.1.2 Wsparcie procesw modernizacyjnych i adaptacyjnych w regionie w ramach
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Przykadowe projekty powinny
dotyczy tu m.in. stay, szkole, studiw podyplomowych, warsztatw
aktywnego poszukiwania pracy, doradztwa zawodowego, doradztwa na
rzecz rozpoczcia nowej dziaalnoci gospodarczej. Dofinansowanie ma
take obejmowa wsparcie zatrudnienia u nowego pracodawcy, np. subsydiowanie miejsc pracy do maksymalnie 12 miesicy. Priorytetowo
maj by traktowane projekty angaujce byych nauczycieli do wsparcia procesu dydaktycznego w klasach 1-3, w wietlicach szkolnych
w szkoach podstawowych oraz do pracy z dziemi ze szczeglnymi
potrzebami edukacyjnymi.
Dodatkowych wnioskw co do moliwoci przekwalifikowania nauczycieli dostarczaj badania przeprowadzone w 2010 roku przez orodek
67
ASM Centrum Bada i Analiz Rynku w wojewdztwie lubuskim, na

temat zapotrzebowania grup docelowych programu PO KL na okrelone
typy projektw110. Z analiz naley wnioskowa, e nauczyciele i pracownicy szk czy placwek owiatowych przewanie deklaruj ch
skorzystania ze studiw podyplomowych (4 osoby z 11), nieco rzadziej
s zainteresowani przekwalifikowaniem w kierunku ksztacenia ustawicznego (3 osoby z 11). W dalszej kolejnoci wskazywane jest zapotrzebowanie na kursy kwalifikacyjne i doskonalce, studia wysze dla
nauczycieli oraz kursy doskonalce dla nauczycieli i pracownikw administracji owiatowej w zakresie organizacji, zarzdzania, finansowania
oraz monitoringu dziaalnoci owiatowej. Istotn barier moe okaza
si brak zainteresowania nauczycieli zmian zawodu brak chci zdobycia nowych umiejtnoci deklarowao 27,3% respondentw.
W wojewdztwie pomorskim w 2012 roku przeprowadzono badanie
dotyczce dostosowania kwalifikacji nauczycieli ksztacenia zawodowego do zmieniajcej si sytuacji w regionie i zmian w systemie edukacji.
Podstawowym narzdziem badawczym bya ankieta internetowa skierowana do nauczycieli ksztacenia zawodowego, ktrzy uczestniczyli
w projektach Dziaania 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu
owiaty PO KL (N=302)111.
Wikszo nauczycieli braa udzia w szkoleniach, warsztatach lub
kursach (97,9%), czyli krtkich formach wsparcia. Zaledwie 3,3% nauczycieli w ramach wsparcia brao udzia w staach, praktykach lub przygotowaniu zawodowym, a w studiach podyplomowych 2,1%112.
W realizowanych projektach zdecydowanie dominowaa oferta szkoleniowa (szkolenia, warsztaty, kursy), ktra bya form wsparcia dostpn
w 86,7% projektw objtych badaniem. Blisko 1/3 projektw uwzgldniaa studia podyplomowe, co stanowi wicej ni w przypadku uczestni110
Zapotrzebowanie grup docelowych na okrelone typy projektw. Raport

kocowy, ASM Centrum Bada i Analiz Rynku, Kutno 2010, s. 61-62,
www.efs.lubuskie.pl/system/pobierz.php?plik=raport_koncowy__zapotrzebowanie_grup_docelowych_na_okreslone_typy_projektow.pdf&id=
1208 [10.09.2013].
111
Badanie efektw projektw realizowanych w ramach Dziaania 9.4 PO KL
w wojewdztwie pomorskim majcych na celu dostosowanie kwalifikacji nauczycieli ksztacenia zawodowego do zmieniajcej si sytuacji w regionie
i zmian w systemie edukacji, Pracownia Bada i Doradztwa Re-Source, Pozna 2012.
112
Tame, s. 27.
68
Rozdzia 2.
kw, i pozwala wnioskowa, e z tej formy tej nie skorzystao jednak

wielu potencjalnych beneficjentw. Inne ni wymienione formy wsparcia zastosowano w 20% ocenianych projektw113. Dla 42,5% uczestnikw badania gwn motywacj do udziau w projektach bya ch podniesienia wiedzy, umiejtnoci. Drug motywacj byo dostosowanie
kompetencji do zmian w systemie owiaty (18,2%). Nastpnie wskazywano na sugesti osb trzecich (15,1%) i przydatno w pracy zawodowej (11%)114. Pozostae motywacje, jak ciekawa tematyka, samorealizacja czy niskie koszty uczestnictwa, miay mniejsze znaczenie. Jeli chodzi o oczekiwania wobec udziau w projektach, to nauczyciele ksztacenia zawodowego gwnie zwracali uwag na to, e zwiksz swoj wiedz i umiejtnoci (82,5%), nastpnie, e dostosuj swoje kwalifikacje
do zmian w systemie edukacji (55,3%). Dla 27,2% respondentw istotne
byo dostosowanie swoich kwalifikacji do zmieniajcej si sytuacji
w regionie. Dalsze oczekiwania stanowiy: zwikszenie szans na awans
zawodowy w ramach dotychczasowego miejsca zatrudnienia (17,2%)
oraz zwikszanie szans na znalezienie innej pracy (7,3%). Wyniki te
pozwalaj wnioskowa o niewielkiej skonnoci uczestnikw projektw
do przekwalifikowania si w rezultacie udziau w projekcie. Przy czym
nie to byo gwnym celem w Dziaaniu 9.4, lecz oglne doskonalenie
w zawodzie, jaki wykonuj115. Blisko 50,8% respondentw ocenio, e
udzia w szkoleniach, warsztatach lub kursach w duym lub bardzo duym stopniu speni ich oczekiwania. W przypadku studiw podyplomowych ocen tak wskazywao 46,2% respondentw116.
Warto wskaza na przykady projektw realizowanych w ramach
Dziaania 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu owiaty, ktre
byy ukierunkowane na przekwalifikowanie nauczycieli ksztacenia zawodowego. Przykadowo w projekcie Uczymy dorosych na odlego
realizowanym przez Zakad Doskonalenia Zawodowego w Poznaniu
w okresie 01.12.2009 31.12.2010 przeprowadzono zajcia dla 120
nauczycieli z terenu wojewdztwa wielkopolskiego117. Nauczyciele mogli przekwalifikowa si w kierunku ksztacenia starszej modziey
i osb dorosych na odlego. W projekcie zrealizowano 10 szkole
113
Tame, s. 28.
Tame, s. 29.
115
Tame, s. 30.
116
Tame, s. 31.
117
Projekt: Uczymy dorosych na odlego, Zakad Doskonalenia Zawodowego w Poznaniu, http://ksztalcenie-na-odleglosc.pl [10.09.2013].
114
69
z zakresu andragogiki z moduem komputerowym ksztacenia na odlego.

Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Suwakach zrealizowaa
natomiast w okresie 01.03.2010 30.06.2011 projekt Studia podyplomowe szans na rozwj i awans zawodowy nauczycieli118. W projekcie
udzielono wsparcia 70 osobom w ramach nastpujcych kierunkw studiw podyplomowych: zarzdzanie owiat, socjoterapia, edukacja dla
bezpieczestwa.
Miejski Orodek Doskonalenia Nauczycieli w Koninie w okresie
01.01.2011 31.12.2012 realizowa natomiast projekt Podniesienie
kwalifikacji dla kadry pedagogicznej szk subregionu koniskiego 119.
Przeprowadzono tu kurs kwalifikacyjny dla owiatowej kadry kierowniczej, w ktrym wzio udzia 25 osb; 60-godzinne kursy jzyka angielskiego dla nauczycieli doskonalce umiejtnoci kluczowe, w ktrych
udzia wzio cznie 120 osb; 45-godzinne kursy obsugi komputera
i zastosowania technologii informatycznych w edukacji, w ktrych cznie wziy udzia 62 osoby (tematy: e-learning w nauczaniu, tworzenie
stron internetowych, prezentacje PowerPoint, podstawy programowania); oraz studia podyplomowe z zakresu edukacji dorosych, ktre
ukoczyy 24 osoby. Dodatkowo przeprowadzono blok warsztatw dla
nauczycieli przedmiotw zawodowych, w ktrych cznie wziy udzia
72 osoby (zajcia praktyczne dla nauczycieli przedmiotw mechanicznych samochodowych i operatorw obrabiarek skrawajcych oraz operatorw obrabiarek skrawajcych, zajcia praktyczne dla nauczycieli
przedmiotw informatycznych, zajcia praktyczne dla nauczycieli
przedmiotw elektrycznych i elektronicznych, bezpieczne zajcia i praktyka w ksztaceniu zawodowym). Zrealizowano take kursy doskonalce
dla nauczycieli przedmiotw zawodowych i majcych wpyw na wybr
przez uczniw ksztacenia zawodowego, w ktrych cznie wziy udzia
44 osoby (metoda projektw w wyborze cieki edukacyjno-zawodowej
prowadzcej do uzyskania kwalifikacji zawodowych, metodyka nauczania przedmiotw zawodowych).
118
Projekt: Studia podyplomowe szans na rozwj i awans zawodowy nauczycieli, Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Suwakach,
http://old.pwsz.suwalki.pl/pwsz/Projekt5/O-projekcie.html [10.09.2013].
119
Projekt: Podniesienie kwalifikacji dla kadry pedagogicznej szk subregionu koniskiego, Miejski Orodek Doskonalenia Nauczycieli w Koninie,
www.modn.konin.pl/projekt94/ [10.09.2013].
70
Rozdzia 2.
Powysze przykady wskazuj na wiele moliwoci oferowania

wsparcia w zakresie przekwalifikowania nauczycieli ksztacenia zawodowego. Przy czym naley zauway, e w realizowanych do tej pory
projektach dominowao wsparcie krtkotrwae, ktre ma ograniczony
wpyw na faktyczn zmian zawodu. Istotny jest take fakt, e rzdowy
program wsparcia uruchamiany jest dopiero po zwolnieniach nauczycieli
i skierowany jest do osb, spord ktrych wiele moe mie ju status
osb bezrobotnych, w tym dugotrwale bezrobotnych. Realizowane projekty powinny by w wikszym stopniu ukierunkowanie nie tylko na
przekwalifikowanie nauczycieli, lecz take na pynn zmian miejsca
zatrudnienia w przypadku utraty zatrudnienia. Innymi sowy zasadne jest
uwzgldnienie rozwiza typu outplacement120.
2.6. Case study

W tym miejscu omwione zostay przykady modeli zarzdzania
szkoami, ktre w sposb odmienny ni w szkolnictwie publicznym pozwalaj na ksztatowanie stosunku pracy z nauczycielami, tak aby moliwe byo czenie zasad wynikajcych z Karty nauczyciela z elastycznoci na rynku pracy. Opisany zostanie model szk prowadzonych przez
omyskie Stowarzyszenie Edukator oraz przez Cech Rzemielnikw
i Przedsibiorcw w Biaej Podlaskiej.
2.6.1. Model szkoy prowadzonej przez organizacj poytku

publicznego Stowarzyszenie Edukator
Stowarzyszenie Edukator w omy zostao zaoone w 1999 roku121. Przesank do jego powoania bya likwidacja maych szk wiejskich zapocztkowana przez jednostki samorzdw terytorialnych.
W 2000 roku w ramach przystpienia do reformy owiaty gminy ze
wzgldw ekonomicznych masowo likwidoway placwki i szkoy.
Z dniem 1 wrzenia 2000 roku stowarzyszenie zostao organem prowa120
Zob. M. Klimczuk-Kochaska, A. Klimczuk, Outplacement dla pracownikw bariery, potrzeby, czynniki rozwoju, Narodowe Forum Doradztwa Kariery, Biaystok-Krakw 2012, http://innowacjenazakrecie.pl [10.09.2013].
121
B. Kuczaek, Model wiejskiej szkoy prowadzonej przez zewntrzn organizacj poytku publicznego non-profit, wypracowany przez omyskie Stowarzyszenie
Edukator,
Stowarzyszenie
Edukator,
oma
2011,
www.sosedukator.pl/files/publikacje/model_szkoly.pdf [10.09.2013].
71
dzcym dwie wiejskie szkoy: Lutosta (gmina oma) i Konopki Pokrzywnica (gmina Zawady). W 2011 roku jako organizacja poytku publicznego stowarzyszenie prowadzio ju 26 szk podstawowych
(23 publiczne, 3 niepubliczne), 2 przedszkola oraz 28 innych form wychowania przedszkolnego. Placwki znajduj si w 4 wojewdztwach
(podlaskim, warmisko-mazurskim, mazowieckim, lubelskim), w 16
powiatach, na terenie 21 gmin. Za gwny cel stowarzyszenie stawia
sobie wyrwnywanie szans edukacyjnych mieszkacw maych rodowisk wiejskich. Stowarzyszenie m.in. pozyskuje fundusze pozabudetowe na doposaanie szk wiejskich w nowoczesny sprzt i rodki dydaktyczne, wspiera i rozwija lokalne inicjatywy obywatelskie poprzez organizowanie i prowadzenie rnorodnych form edukacyjnych dla dorosych mieszkacw wsi, w ramach projektw realizowanych z funduszy
grantowych i unijnych oraz prowadzi Orodek Wiejskich Inicjatyw
Obywatelskich, ktry koordynuje i promuje dziaania na rzecz umacniania spoeczestwa obywatelskiego.
Stowarzyszenie opracowao wasny model szkoy w oparciu o ratowanie i prowadzenie placwek owiatowych na obszarach wiejskich.
Przejmuje ono zarzdzanie nad placwk, gdy otrzyma wniosek od rodzicw z obszaru, na ktrym dochodzi do likwidacji szkoy wiejskiej
z oddziaem przedszkolnym i inn form wychowania przedszkolnego122. Punktem wyjcia jest wsppraca rodowiska lokalnego wok
obrony szkoy. Stowarzyszenie, po przeprowadzeniu spotka informacyjnych z mieszkacami wsi, realizuje ca procedur organizacyjn
szkoy, zgodnie z ustaw o systemie owiaty. Nastpnie w negocjacjach
dy si do zachowania przez szko statusu placwki publicznej ze
wzgldu na korzystniejsze zasady finansowania. Szkoy zarzdzane
przez stowarzyszenie dziaaj w budynkach nieodpatnie uyczonych
przez gmin. Organami szkoy s: dyrektor, rada pedagogiczna, rada
rodzicw. Rada rodzicw opiniuje i wskazuje kandydata na stanowisko
dyrektora. Wskazany kandydat jeli spenia wymogi formalne, posiada
odpowiednie kwalifikacje, dowiadczenie i nienagann opini zwykle
jest powoywany na stanowisko przez organ prowadzcy. Dyrektor nastpnie dobiera i angauje kadr pedagogiczn zgodnie z potrzebami
szkoy i wymaganymi kwalifikacjami. Umowy o prac z dyrektorami
szk zawiera prezes zarzdu stowarzyszenia jako pracodawca. Dyrektorzy szk s upowanieni przez zarzd stowarzyszenia do zawierania
122
Komunikat dla zainteresowanych przekazaniem szkoy, Stowarzyszenie Edukator, www.sosedukator.pl/publikacje/1367-kom [10.09.2013].
72
Rozdzia 2.
umw o prac ze wszystkimi przewidzianymi w projektach organizacyjnych pracownikami placwki. Nastpnie arkusze organizacyjne wszystkich szk s konsultowane i zatwierdzane przez stowarzyszenie, ktre
wypenia wszystkie obowizki, zadania i funkcje nalece do organw
prowadzcych placwki owiatowe.
Kluczowym elementem modelu jest obsuga finansowo-kadrowa
szk. Kada szkoa ma wasny numer REGON, ale NIP jest jeden. Przy
koncie bankowym stowarzyszenia s wyodrbnione subkonta dla poszczeglnych placwek. Szkoy finansowane s w caoci z funduszy
przekazywanych przez jednostk samorzdu terytorialnego. Wysoko
tych funduszy ustalana jest przez poszczeglne gminy na kady rok budetowy i zaley od kilku czynnikw, okrelonych w ustawie o systemie
owiaty, jak np. liczba uczniw w szkole; status szkoy; redni koszt
utrzymania uczniw w szkoach tego samego typu na terenie danej gminy.
Dyrektorzy szk nie mog przekroczy przewidzianego i ustalonego
z gmin budetu. Preliminarze budetowe opracowywane na kady rok
obejmuj wynagrodzenia i pochodne, koszty utrzymania budynku oraz
opaty za niezbdne usugi zewntrzne. Dopiero po zabezpieczeniu tych
kosztw planowane s wydatki na sprzt i wyposaenie oraz remonty
biece. Centralne zarzdzanie wiksz liczb szk, realizowane przez
stowarzyszenie, umoliwia okresowe uzupenienia brakw finansowych
w poszczeglnych placwkach i terminowe wypaty nalenych wiadcze. Podstaw zarzdzania stanowi tu wykorzystanie jednolitych programw komputerowych. Jednoczenie poszczeglne szkoy maj du
swobod co do podejmowania inicjatyw wasnych, ktre nastpnie s
upowszechniane w kolejnych placwkach. Szkoy podejmuj take
wsplne projekty, w ktrych zatrudniani s nauczyciele zatrudnieni
w ramach stowarzyszenia. Szkoy podejmuj take wasne projekty na
potrzeby rodowiska lokalnego.
Jeli chodzi o jako pracy nauczycieli, to model nie odbiega od
standardw samorzdowych, przy czym s to szkoy tasze i bardziej
efektywne w utrzymaniu. Jednoczenie nauczyciele maj zwikszony
wymiar godzin pracy do realizacji pensum dydaktycznego do 22 tygodniowo i motywacyjny system wynagradzania za wyniki i zaangaowanie na rzecz rodowiska, a nie za sam status. Zmniejszenie liczby
uczniw w szkole i zwizane z tym ograniczenie dotacji moe natomiast
skutkowa proporcjonalnym obnieniem lub zawieszeniem przyznawania poszczeglnych skadnikw wynagrodzenia.
Rozwizania te pozwalaj na ich zaangaowanie w realizacj dziaa
projektowych sucych caemu rodowisku, w ktrym prowadzona jest
73
szkoa. Jednoczenie nauczyciele s wspierani w doskonaleniu zawodowym poprzez udzia w warsztatach i profesjonalnych szkoleniach projektowych. Szkoy d take do zaangaowania rodzicw, a z uwagi na ich
niezaleno wobec wadz lokalnych nie s take uwikane w lokalne
spory i rozgrywki polityczne. Szkoy s doceniane zarwno poprzez
wysokie zainteresowanie rodzicw, jak te wysokie wyniki nauczania
w ocenach Okrgowych Komisji Egzaminacyjnych co roku okoo 60%
szk stowarzyszenia zajmuje pierwsze i drugie miejsca na tle szk samorzdowych w swoich gminach.
Podstaw nawizania stosunku pracy w szkoach prowadzonych
przez Stowarzyszenie Edukator jest umowa o prac lub umowazlecenie, speniajca ustawowe wymogi okrelone w kodeksie pracy oraz
w wybranych zapisach ustawy Karta nauczyciela123. Stawki wynagradzania nauczycieli s uzalenione od wielkoci rodkw budetowych
przyznanych przez waciw jednostk samorzdu terytorialnego na
prowadzenie danej szkoy oraz od cakowitego budetu szkoy/placwki.
System wynagradzania obejmuje: (1) wynagrodzenie zasadnicze uzalenione od statusu zawodowego nauczyciela (tylko do poziomu nauczyciela mianowanego wcznie) zgodnie z zapisami ustawy Karta nauczyciela
i z uwzgldnieniem moliwoci finansowych danej placwki na dany rok
budetowy; (2) dodatek za sta pracy wypacany od chwili osignicia
5 lat stau w wysokoci 1% wynagrodzenia zasadniczego za kady peny
rok stau pracy nauczycielskiej lub rwnowanej, nie wicej ni do 20%
wynagrodzenia zasadniczego; (3) dodatek motywacyjny ustalany na
kady rok szkolny, wypacany w wysokoci od 5 do 25% wynagrodzenia
zasadniczego, w zalenoci od wielkoci i zoonoci zada edukacyjnych, osiganych wynikw nauczania oraz liczebnoci klas (klasy liczne,
dodatkowe zajcia edukacyjne, dodatkowe obowizki subowe); (4)
wiadczenie urlopowe wypacane na zasadach okrelanych na kady
rok kalendarzowy w kodeksie pracy. Nauczyciele zatrudnieni w maych
szkoach zachowuj take niektre przywileje okrelone w ustawie Karta
nauczyciela, np. uprawnienia emerytalne, patne urlopy wypoczynkowe,
awans zawodowy, nagrody i odznaczenia.
123
Zasady wynagradzania nauczycieli w szkoach prowadzonych przez Stowarzyszenie Edukator, Stowarzyszenie Edukator, www.sosedukator.pl/
[10.09.2013].
74
Rozdzia 2.
2.6.2. Model szkoy prowadzonej przez cech rzemielniczy

Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw w Biaej
Podlaskiej
Odrbny model szkoy moe stanowi jej przejcie lub zaoenie
przez izby i cechy rzemielnicze. Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw w Biaej Podlaskiej prowadzi od 1998 roku Rzemielnicz Zasadnicz Szko Zawodow, Gimnazjum Rzemielnicze oraz technikum
i liceum oglnoksztacce dla dorosych124.
Inicjatywa zostaa zrealizowana po wielu latach stara. Cech by tym
samym jednym z pierwszych w kraju, ktre zdecydoway si na popraw
organizacji praktycznej nauki zawodu. Przesank do powoania szkoy
byo stworzenie penej oferty edukacyjnej dla modziey, ktra z rnych, czsto obiektywnych, powodw nie trafiaa do dominujcego
wwczas szkolnictwa na poziomie rednim. W roku szkolnym 19992000 w trzech klasach pierwszych rozpoczo nauk 99 uczniw w pitnastu zawodach: kucharza, piekarza, cukiernika, rzenika-wdliniarza,
mechanika i blacharza samochodowego, murarza, montera instalacji
i urzdze sanitarnych, zegarmistrza, lusarza, stolarza, fryzjera, elektryka, elektronika i montera-elektronika. Jednoczenie rodowisko rzemielnicze dyo do bezporedniego wpywu na pen organizacj
ksztacenia zawodowego swoich uczniw.
W 2003 roku cech zaoy Gimnazjum Rzemielnicze, jedno z pierwszych w kraju. Nastpnie uruchomiono ksztacenie oglnoksztacce
w budynku zaadaptowanym przez samych rzemielnikw. Nauk praktyczn uczniowie pobieraj w 73 zakadach rzemielniczych. Kursy
z przedmiotw zawodowych cech prowadzi samodzielnie, po uzyskaniu
zezwolenia z Ministerstwa Edukacji Narodowej. W latach 1997-1998
cech nawiza partnerskie kontakty z podobnymi placwkami we Francji
i w Niemczech, co umoliwia wyjazdy studyjne, stae zawodowe, prezentacj wyrobw, gromadzenie ofert oraz wymian dowiadcze.
W 2006 roku uruchomiono Rzemielnicze Liceum Uzupeniajce
i Rzemielnicze Technikum Uzupeniajce. Nauk pobieraj w nich take absolwenci Rzemielniczej Zasadniczej Szkoy Zawodowej. W roku
szkolnym 2007-2008 w placwkach owiatowych cechu nauk pobierao
124
Bialskie rzemioso wczoraj i dzi, Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw

w Biaej Podlaskiej, www.cechbialski.com.pl/jomla/index.php/historia.html
[10.09.2013]; Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw, Oglnopolski Katalog
Szkolnictwa, www.szkolnictwo.pl/[10.09.2013].
75
ponad 400 uczniw. Cech wsppracuje z hufcem pracy w zakresie zada opiekuczo-wychowawczych. Zesp szk umoliwia take aktywne wczanie si rodowiska rzemielniczego w lokalne ycie spoeczne,
kulturalne i sportowe, m.in. poprzez udzia w Oglnopolskich Rajdach
Rzemiosa i Grskich Rajdach Modziey Rzemielniczej. W szkoach
prowadzone s take spotkania, konferencje, klub seniora. Cech wsppracuje take z regionalnym tygodnikiem Sowo Podlasia, z Powiatowym Urzdem Pracy oraz Powiatow Rad Zatrudnienia.
Zajcia w Rzemielniczej Zasadniczej Szkole Zawodowej oraz
w Gimnazjum Rzemielniczym prowadzone s w trybie dualnym. Zajcia szkolne odbywaj si przez 2 lub 3 dni w tygodniu, w pozostae dni
prowadzone s zajcia praktyczne w zakadach rzemielniczych powiatu
bialskiego. Zajcia s prowadzone tak, aby absolwenci byli przygotowani do zaoenia wasnej dziaalnoci gospodarczej.
ROZDZIA 3.
FORMALNOPRAWNE ASPEKTY WSPPRACY
SZKOY Z OTOCZENIEM
3.1.
Podmioty otoczenia szkoy zawodowej
3.1.1. Organ prowadzcy szko zawodow

Podstawowym podmiotem, z ktrym ma za zadanie wsppracowa
szkoa zawodowa, jest organ prowadzcy szko zawodow. Jest nim
starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu1. Zgodnie z art. 17
ustawy o systemie owiaty, rada powiatu lub rada miasta na prawach
powiatu ustala plan sieci publicznych szk ponadgimnazjalnych tak, aby
umoliwi dzieciom i modziey realizacj odpowiednio obowizku
szkolnego lub obowizku nauki.
W przypadku szk zawodowych zawody, w ktrych ksztac szkoy,
s ustalane w porozumieniu z organem prowadzcym (tj. starost). Organ prowadzcy nie okrela wic kierunkw ksztacenia, ale uczestniczy
w procesie ich okrelenia. Moe jednak m.in. analizowa i zatwierdza
arkusze organizacji pracy szk i placwek owiatowych.
Zgodnie z ustaw o systemie owiaty na mocy art. 5 ust. 7 organ
prowadzcy jest zobowizany do:
zapewnienia szkole odpowiednich warunkw dziaania, w tym
bezpiecznych i higienicznych warunkw nauki, wychowania
i opieki;
wykonywania remontw obiektw szkolnych i zada inwestycyjnych;
zapewnienia obsugi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoy;
1
M. Krajewska, Wsppraca dyrektora z organem prowadzcym, Wiedza

i Praktyka, 12.10.2009, http://oswiataonline.pl / [10.09.2013].
78
Rozdzia 3.
wyposaenia szkoy w pomoce dydaktyczne i sprzt niezbdny

do penej realizacji programw nauczania i programw wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw;
wykonywania innych zada statutowych.
Jak za wynika z Karty nauczyciela zgodnie z art. 30 ust. 8 do
zada organu prowadzcego zaliczy naley rwnie:
zapewnienie szkole podstawowych warunkw do realizacji przez
nauczycieli
zada
dydaktycznych,
wychowawczych
i opiekuczych (art. 29);
wystpowanie z urzdu w obronie dyrektora i nauczyciela;
zapewnienie rodkw na rednie wynagrodzenia nauczycieli na
poziomie okrelonym w art. 30 ust. 3 Karty nauczyciela wraz
z pochodnymi oraz rodkami na odpis na zakadowy fundusz
wiadcze socjalnych (art. 30 ust. 8a i art. 72 ust. 1);
zapewnienie rodkw na doskonalenie zawodowe nauczycieli
z uwzgldnieniem doradztwa zawodowego.
Organy prowadzce szkoy, ktre organizuj praktyczn nauk zawodu poza szko, maj rwnie za zadanie zapewnienie rodkw finansowych umoliwiajcych uczniom odbycie praktycznej nauki zawodu.
rodki te s przeznaczone na 2:
1) refundowanie pracodawcom wynagrodzenia instruktorw
praktycznej nauki zawodu prowadzcych zajcia praktyczne
z uczniami do wysokoci minimalnej stawki wynagrodzenia
zasadniczego nauczyciela kontraktowego posiadajcego dyplom
ukoczenia kolegium nauczycielskiego, ktra od 1 wrzenia
2011 roku wynosi 1736 z3;
2) refundowanie pracodawcom dodatku szkoleniowego dla
instruktorw praktycznej nauki zawodu prowadzcych zajcia
praktyczne z uczniami w wysokoci nie niszej ni 10%
przecitnego miesicznego wynagrodzenia w sektorze
przedsibiorstw bez wypat nagrd z zysku w czwartym kwartale
2
M. Raj, Wsppraca szk prowadzcych ksztacenie zawodowe z przedsibiorcami. Regulacje prawne wedug stanu prawnego na dzie 20 wrzenia
2011, PL Europa, d 2011, s. 20-21, www.pleuropa.pl [10.09.2013].
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2013 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wysokoci minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, oglnych warunkw przyznawania dodatkw
do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za prac w dniu wolnym
od pracy, DzU 2013 poz. 913.
79
Formalnoprawne aspekty wsppracy szkoy z otoczeniem
roku poprzedniego, ogaszanego przez Prezesa Gwnego

Urzdu Statystycznego. Dodatek szkoleniowy ustala i wypaca
pracodawca;
3) Refundowanie pracodawcom kosztw odziey i obuwia
roboczego oraz rodkw ochrony indywidualnej, niezbdnych na
danym stanowisku szkoleniowym, przydzielonych uczniom na
okres zaj praktycznych prowadzonych u pracodawcy w danym
roku szkolnym do wysokoci 20% przecitnego
wynagrodzenia.
3.1.2. Wojewdzka
i powiatowa rada zatrudnienia
Powiatowe rady zatrudnienia s organami opiniodawczo-doradczymi
starosty lub prezydenta miasta na prawach powiatu w sprawach dotyczcych polityki rynku pracy4. Dziaaj one przy powiatowych urzdach
pracy. W skad rad powiatowych wchodz przedstawiciele samorzdu
terytorialnego, organizacji pracodawcw, zwizkw zawodowych, organizacji rolnikw oraz organizacji pozarzdowych zajmujcych si problematyk rynku pracy. Zgodnie z art. 22 ust. 6 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy do zada rady powiatowej naley
m.in. skadanie wnioskw i wydawanie opinii w sprawach dotyczcych
kierunkw ksztacenia i szkolenia zawodowego w powiecie. Inne jej cele
dziaania to np. rozpoznanie rynku pracy poprzez monitoring zawodw
nadwykowych i deficytowych, tj. odnotowanie zawodw zarejestrowanych bezrobotnych i zawodw, w ktrych s zgaszane oferty pracy.
Na podstawie art. 39 ust. 5 Ustawy z dnia 7 wrzenia 1991 roku
o systemie owiaty5, w brzmieniu obowizujcym od dnia 1 wrzenia
2012 r., dyrektor szkoy prowadzcej ksztacenie zawodowe, w porozumieniu z organem prowadzcym szko, ustala zawody, w ktrych
ksztaci szkoa, po zasigniciu opinii powiatowej i wojewdzkiej rady
zatrudnienia co do zgodnoci z potrzebami rynku pracy.
Formy nauki zawodu. Raport kocowy, PSDB, Wojewdzki Urzd Pracy

w Warszawie, Warszawa 2010, s. 44, http://obserwatorium.mazowsze.pl
[10.09.2013].
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz
niektrych innych ustaw, DzU 2011 nr 205 poz. 1206 z pn. zm.
80
Rozdzia 3.
Na mocy art. 12 ust. 2 Rozporzdzenia Ministra Gospodarki i Pracy

z dnia 6 padziernika 2004 roku w sprawie rad zatrudnienia6 techniczn
obsug wojewdzkiej rady zatrudnienia zapewnia wojewdzki urzd
pracy. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ww. rozporzdzenia posiedzenia rady zatrudnienia odbywaj si co najmniej raz na kwarta. Dyrektor szkoy
prowadzcej ksztacenie zawodowe skada do wojewdzkiego urzdu
pracy wniosek o zaopiniowanie przez wojewdzk rad zatrudnienia
nowego kierunku ksztacenia. Do wniosku mog by doczone opinie
innych jednostek, podmiotw i organizacji (np. powiatowego urzdu
pracy, powiatowej rady zatrudnienia, organizacji pracodawcw lub wasne analizy wskazujce na zasadno utworzenia kierunku ksztacenia).
3.1.3. Wojewdzkie i powiatowe urzdy pracy

Osobami korzystajcymi z usug urzdw pracy w Polsce s osoby
zarejestrowane jako bezrobotne i te zarejestrowane jako poszukujce
pracy7. Jako osoba poszukujca pracy moe si zarejestrowa kady
obywatel poszukujcy zatrudnienia lub pracy zarobkowej, lub innej formy pomocy wymienionej w ustawie. Moe to by osoba pracujca, jak
i niepracujca. Nie musi by przy tym osob nieuczc si. Kryterium
stanowi tu jedynie bycie zdolnym i gotowym do podjcia pracy.
Jak jednak zauwaaj autorzy raportu Formy nauki zawodu, przygotowanego w ramach projektu Szkolnictwo Zawodowe. Kondycja
Potencja Potrzeby Wojewdzkiego Urzdu Pracy w Warszawie, poniewa poszukujcy pracy traci swj status w przypadku niestawienia si
w urzdzie, to osoby uczce mog mie trudno polegajc na tym, e
termin wizyty koliduje z obowizkami szkolnymi 8. W dodatku ucze ma
ograniczon obowizkami szkolnymi dyspozycyjno do podjcia i wykonywania pracy. Zatem w przypadku szk zawodowych, jeli chodzi
o obszar, jakim jest porednictwo pracy dla modziey, dziaania z tego
zakresu realizowane s raczej przez Ochotnicze Hufce Pracy.
Zatem w praktyce powiatowe urzdy pracy kieruj swoj ofert do
osb dorosych, w tym przede wszystkim do zarejestrowanych bezrobotnych. Natomiast moliwoci wsppracy ze szkoami istniej, przy czym
6
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 6 padziernika 2004 r.

w sprawie rad zatrudnienia, DzU 2004 nr 224 poz. 2281.
7
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, DzU 2004 nr 99 poz. 1001 z pn. zm.
8
Formy nauki zawodu. Raport kocowy, op. cit., s. 43-44.
81
taka wsppraca nie naley do zada obowizkowych tego typu podmiotw, a w zwizku z tym nie s na ten cel przeznaczone specjalne fundusze przydatne do takiej wsppracy.
Natomiast, jak ju wczeniej wspomniano, wojewdzki urzd pracy
(WUP) zapewnia na mocy art. 12 ust. 2 Rozporzdzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 6 padziernika 2004 roku w sprawie rad zatrudnienia9 techniczn obsug wojewdzkiej rady zatrudnienia. Ponadto
powiatowe urzdy pracy (PUP) publikuj wyniki monitoringu zawodw
nadwykowych i deficytowych. Nie jest jednak oczywiste, e powiatowa
rada zatrudnienia, opiniujc kierunki ksztacenia, bdzie si zgadza
z tymi wynikami albo innymi analizami rynku pracy prowadzonymi
w PUP, w tym z wynikami monitoringu przy podejmowaniu decyzji.
Z tymi i innymi badaniami na potrzeby swoich zada zapoznaje si take
wydzia edukacji w starostwie powiatowym.
3.1.4. Ochotnicze Hufce Pracy

Podmiot, ktry z punktu widzenia ustawowego ma zadanie wsppracowa ze szkoami zawodowymi, to Ochotnicze Hufce Pracy (OHP).
Zgodnie z art. 5 Rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2004
roku w sprawie sposobu organizacji uzupenienia wyksztacenia oglnego modziey w Ochotniczych Hufcach Pracy oraz zdobywania przez ni
kwalifikacji zawodowych10 podmiot ten wspdziaa z kuratorami owiaty, organami prowadzcymi szkoy, dyrektorami szk, pracodawcami
i organizacjami pracodawcw, a take z urzdami pracy.
Obecnie OHP s instytucjami rynku pracy, ktre podlegaj nadzorowi Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej. Ochotnicze Hufce Pracy,
zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy o instytucjach rynku pracy i promocji zatrudnienia, s pastwow jednostk wyspecjalizowan w dziaaniach na
rzecz modziey, w szczeglnoci modziey zagroonej wykluczeniem spoecznym oraz bezrobotnych do 25. roku ycia11. Hufce maj
za zadanie zwaszcza umoliwienie uzupenienia wyksztacenia oraz
9
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 6 padziernika 2004 r.

w sprawie rad zatrudnienia, DzU 2004 nr 224 poz. 2281.
10
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie sposobu
organizacji uzupenienia wyksztacenia oglnego modziey w Ochotniczych
Hufcach Pracy oraz zdobywania przez ni kwalifikacji zawodowych, DzU
2004 nr 262 poz. 2604.
11
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy, DzU 2004 nr 99 poz. 1001 z pn. zm.
82
Rozdzia 3.
zdobycie kwalifikacji zawodowych osobom, ktre nie ukoczyy szkoy

podstawowej lub gimnazjum albo ktre nie kontynuuj nauki na poziomie ponadpodstawowym.
Modzie w ramach OHP mone ksztaci si w nastpujcych jednostkach organizacyjnych12:
1) Hufcach Pracy, ktre s najstarsz form organizacyjn systemu
OHP, odpowiedzialn za realizacj celw zwizanych z
wychowaniem, ksztaceniem i zatrudnieniem modziey. Hufce
Pracy zajmuj si take resocjalizacj modziey zagroonej i
niedostosowanej spoecznie, ktra poddawana jest dziaaniom
profilaktycznym, diagnostycznym i terapeutycznym. Tego typu
jednostki wsppracuj z rodzinami, szkoami, placwkami
wychowawczymi,
sdami,
pracodawcami,
poradniami
psychologiczno-pedagogicznymi, w celu uatwienia integracji
modziey ze rodowiskiem. Placwki Hufca Pracy maj
charakter otwarty, swoim zasigiem dziaania obejmuj lokaln
modzie zamieszka w pobliu jego siedziby. Nie oferuj one
zakwaterowania modziey;
2) rodowiskowych Hufcach Pracy, ktre s now form
organizacyjn o szerokim profilu dziaa opiekuczych,
szkoleniowych i doradczych. Speniaj nastpujce funkcje:
dydaktyczn,
opiekuczo-wychowawcz,
resocjalizacyjn.
rodowiskowe Hufce Pracy umoliwiaj uzupenienie
wyksztacenia gimnazjalnego bd zdobycia zawodu poprzez
nauk w szkole zawodowej. Wsppracuj z rodzinami,
szkoami, wadzami lokalnymi, zakadami pracy, poradniami
psychologiczno-pedagogicznymi;
3) Orodki Szkolenia i Wychowania stanowi form organizacyjn
o charakterze stacjonarnym, zapewniaj caodobow opiek
ksztaccej si modziey realizujcej zadania OHP w zakresie
wychowania, opieki, resocjalizacji, ksztacenia i rynku pracy.
Dopuszcza si tu rwnie grupy modziey dochodzcej, tzn. na
uczestnikw orodka rekrutowana jest modzie mieszkajca
w pobliu jego siedziby niekorzystajca z miejsc stacjonarnych
w obiekcie. Orodki Szkolenia i Wychowania zapewniaj
12
A. Napado, Przygotowanie zawodowe pracownikw modocianych, Konferencja: Wyzwania dla rozwoju ksztacenia ustawicznego w wojewdztwie lubuskim w perspektywie dugoterminowej, Wojewdzki Urzd Pracy w Zielonej Grze, 21.09.2009, s. 3-4, www.wup.zgora.pl [10.09.2013].
83
warunki do nauki i do zdobywania kwalifikacji zawodowych.

Prowadz dziaalno wychowawcz, profilaktyczn i
resocjalizacyjn. Wspdziaaj z rodzicami, opiekunami
prawnymi uczestnikw, instytucjami rodowiska lokalnego.
Organizuj ksztacenie w oparciu o wasne warsztaty
szkoleniowo-produkcyjne. Zapewniaj bezpatn caodobow
opiek modziey uczestnikom korzystajcym z formy
stacjonarnej orodka szkolenia i wychowania, tzn. wyywienie,
zakwaterowanie, opiek wychowawcz oraz podstawow opiek
medyczn.
Ponadto przy OHP dziaaj Centra Edukacji i Pracy Modziey (CEiPM), w ramach ktrych funkcjonuj Modzieowe Biura Pracy (MBP)
i ich filie, Kluby Pracy (KP), Mobilne Centra Informacji Zawodowej
(MCIZ), Modzieowe Centra Kariery (MCK) i Orodki Szkolenia Zawodowego (OSZ) w zakresie dziaa edukacyjnych realizowanych dla
modziey na rzecz zatrudnienia.
cznie w Polsce w 2012 roku sie placwek OHP obejmowaa:
49 Modzieowych Biur Pracy, 58 ich filii, 105 Klubw Pracy, 120
Punktw Porednictwa Pracy, 33 Orodki Szkolenia Zawodowego EFS,
49 Mobilnych Centrw Informacji Zawodowej oraz 157 Modzieowych
Centrw Kariery (w tym 124 utworzone w ramach unijnego projektu
OHP jako realizator rynku pracy)13. Jednostki te s nadzorowane przez
49 Centrw Edukacji i Pracy Modziey. Ich oferta jest odpowiedzi na
lokalne zapotrzebowanie rodowiska modziey na konkretne usugi
w zakresie rynku pracy.
Powysze rodzaje dziaa wynikaj z uregulowa prawnych. W Rozporzdzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 grudnia 2004 roku
w sprawie szczegowych zada i organizacji Ochotniczych Hufcw
Pracy14 do zada OHP zaliczono m.in. zapewnienie uczestnikom OHP
warunkw do kontynuowania ksztacenia oglnego i zawodowego oraz
zapewnienie modziey warunkw do podwyszania kwalifikacji oglnych i zawodowych oraz przekwalifikowania, a take zachcanie do
ksztacenia ustawicznego. Przepisy wyznaczaj kilka obszarw wsp-
13
Charakterystyka OHP, Komenda Gwna OHP, www.ohp.pl/?id=41

[10.09.2013].
14
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 grudnia 2004 r.
w sprawie szczegowych zada i organizacji Ochotniczych Hufcw Pracy,
DzU 2005 nr 6 poz. 41.
84
Rozdzia 3.
pracy OHP ze szkoami lub placwkami owiatowymi, instytucjami

rynku pracy oraz pracodawcami15. Jej zakres obejmuje:
1) ksztacenie oglne i zawodowe uczniw;
2) przygotowanie zawodowe pracownikw modocianych;
3) zajcia praktyczne i praktyki zawodowe;
4) szkolenia i przekwalifikowanie w formach pozaszkolnych;
5) poradnictwo zawodowe i informacj zawodow;
6) egzaminy potwierdzajce uzyskane kwalifikacje zawodowe.
A zatem wsppraca OHP ze szkoami i z pracodawcami jest staa,
cile okrelona i obejmuje szeroki zakres dziaa16. Nie dotyczy jednak
wszystkich modych ludzi ksztaccych si w szkoach zawodowych,
lecz tych spord nich, ktrzy s uczestnikami OHP. Zatem czsto odbywa si to w sytuacji, gdy modzi ludzie nie kontynuuj nauki i trafiaj
do szkoy zawodowej dopiero za porednictwem OHP. Uczestnictwo
w OHP jest za jedn z moliwych form realizacji obowizku szkolnego,
uzyskiwania wiedzy oglnej i przygotowania zawodowego, przy czym
ksztacenie oglne jest realizowane w szkoach publicznych, a przygotowanie zawodowe u pracodawcw lub w gospodarstwach pomocniczych OHP. Praktyczne przygotowanie zawodowe odbywa si u pracodawcw zewntrznych lub w gospodarstwach pomocniczych OHP. Nauka zawodu trwa 24 lub 36 miesicy.
Inna moliwa forma wsppracy to jak wynika z rozporzdzenia
w sprawie szczegowych zada i organizacji Ochotniczych Hufcw
Pracy realizacja przez Centra Edukacji i Pracy Modziey, bdce ponad powiatowymi jednostkami OHP na terenie wojewdztwa, m.in.
usug z zakresu porednictwa pracy, a wrd instytucji, z ktrymi wsppracuj, wymieniono placwki owiatowe17. Ponadto na Orodki Szkolenia i Wychowania OHP naoono obowizek wsppracy ze szkoami,
ale w celu uatwienia integracji modziey ze rodowiskiem.
Nauka zawodu modocianego koczy si egzaminem, po ktrym
uzyskuje on tytu robotnika wykwalifikowanego. Modociani doksztacajcy si w szkoach zasadniczych, zdaj egzamin z nauki zawodu
i z przygotowania zawodowego 18. Modociani zatrudnieni u pracodawcw bdcych rzemielnikami, doksztacajcy si w szkoach zasadni15
Formy nauki zawodu. Raport kocowy, op. cit., s. 45.

Tame.
17
Tame.
18
A. Napado, Przygotowanie zawodowe pracownikw modocianych, op. cit.,
21.09.2009, s. 2, 5.
16
85
czych zdaj egzamin czeladniczy, przed komisj egzaminacyjn izby

rzemielniczej, przy udziale przedstawiciela szkoy lub organu prowadzcego szko, do ktrej modociany uczszcza. Egzamin ten jest rwnorzdny z egzaminem z nauki zawodu i powinien by przeprowadzony
do koca roku szkolnego.
Warto te zauway, e w Polsce jest 16 wojewdzkich komend
OHP a kada posiada oddziay i filie19. Co wane dane pokazuj, e
ponad poowa wychowankw OHP znajduje prac po ich ukoczeniu.
To zasuga tego, e w cigu kilku lat pobytu w hufcach osoby ju pracuj
legalnie, najczciej u przyszego pracodawcy. Przy okazji niejako, pod
czujnym okiem wychowawcw, kocz gimnazja. I co najwaniejsze
przez okres nauki ju zarabiaj.
3.1.5. Izby i cechy rzemielnicze

Rzemioso stanowi rodzaj dziaalnoci gospodarczej, w ramach ktrej
rzemielnicy wykonuj rnorodne zawody. W Polsce wedug prawa
zawody te maj odpowiada danemu rodzajowi rzemiosa, w ktrym
moe by prowadzona nauka zawodu oraz mog by organizowane egzaminy czeladnicze i mistrzowskie20.
Zwizek Rzemiosa Polskiego okrela dugo okresu nauki zawodu
w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej (dwuletni lub trzyletni okres
nauki)21. Zgodnie z art. 3a rozporzdzenia w sprawie przygotowania
zawodowego modocianych22, w przypadku gdy pracodawca jest rzemielnikiem, zawiadamia izb rzemielnicz (waciw dla siedziby
pracodawcy) o zatrudnieniu modocianego. Izba rzemielnicza (lub z jej
upowanienia cech) sprawuje nadzr nad przebiegiem przygotowania
zawodowego modocianych pracownikw zatrudnionych u pracodawcw rzemielnikw (art. 3 i ust. 6. Ustawy z dnia z dnia 22 marca 1989
19
K. Piojda, Ochotnicze Hufce Pracy rzeczywicie pomagaj?, RegioPraca,

18.07.2013, www.regiopraca.pl/portal/rynek-pracy/wiadomosci/ochotniczehufce-pracy-rzeczywiscie-pomagaja [10.09.2013].
20
J. Kosakowska, Nauka zawodu w rzemiole, Rynek Pracy 9/2006, s. 109110.
21
22
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego modocianych i ich wynagradzania, DzU 1996 nr 60 poz.
278 2012.09.01.
86
Rozdzia 3.
roku o rzemiole23). Ponadto izby rzemielnicze przeprowadzaj egzaminy kwalifikacyjne na tytu czeladnika.
Nauka w rzemiole moe si odbywa w 113 zawodach odpowiadajcych danemu rodzajowi rzemiosa, zawartych w klasyfikacji zawodw
i specjalnoci rynku pracy24. Wrd tych zawodw s tzw. zawody
szkolne, w ktrych odbywa si nauka w szkoach, oraz zawody spoza
klasyfikacji szkolnej, ktre maj znaczenie gospodarcze w ukadzie potrzeb regionalnych lub lokalnych rynkw pracy. Ucze odbywa u rzemielnika zajcia praktyczne na podstawie programu zaakceptowanego
przez ministra edukacji w odniesieniu do zawodw szkolnych, a w zawodach pozaszkolnych wedug programu wynikajcego ze standardu
egzaminu czeladniczego. Bez wzgldu na form doksztacania teoretycznego oraz rodzaj zawodu (szkolny, pozaszkolny) zakoczeniem nauki zawodu u rzemielnika jest egzamin czeladniczy.
Nauka w rzemiole umoliwia zdobycie umiejtnoci praktycznych
i wiedzy teoretycznej niezbdnych do odpowiedzialnego wykonania
zawodu zarwno w charakterze pracownika, jak te w ramach samodzielnie wykonywanej dziaalnoci gospodarczej25. Absolwenci, po zdaniu egzaminu przed komisj egzaminacyjn izby rzemielniczej, uzyskuj wiadectwo czeladnicze, ktre jest pastwowym dokumentem potwierdzajcym kwalifikacje zawodowe. Uczniowie, ktrzy wybrali doksztacanie teoretyczne w szkole, na zakoczenie nauki uzyskuj dodatkowo wiadectwo ukoczenia zasadniczej szkoy zawodowej, co umoliwia im kontynuacj nauki w szkole wyszego szczebla i przystpienie
do egzaminu maturalnego.
Nauka zawodu u rzemielnika trwa od dwch do trzech lat i skada
si z dwch integralnych czci: praktycznej realizowanej w procesie
pracy w zakadzie rzemielniczym oraz doksztacania teoretycznego 26.
Uczniowie mog wybra form doksztacania spord zorganizowanych:
w zasadniczej szkole zawodowej, na kursie doksztacajcym albo przez
szkolcego pracodawc we wasnym zakresie (system pozaszkolny).
Mimo moliwoci wyboru formy doksztacanie jest obowizkowe.
W 2006 roku wikszo uczniw rzemiosa okoo 88% doksztacao si w szkoach27. Okoo 12% obowizek doksztacania teoretyczne23
Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole, DzU 1989 nr 17 poz. 92.

Por. J. Kosakowska, Nauka zawodu w rzemiole, op. cit., s. 110.
25
Tame, s. 110.
26
Tame, s. 111.
27
Tame, s. 111.
24
87
go realizowao w systemie pozaszkolnym. System pozaszkolny wybiera

gwnie modzie ze rodowisk wiejskich i maych miasteczek oraz
uczca si w zawodach pozaszkolnych. Umoliwia on zatem ksztacenie
modziey, ktra z rnych przyczyn nie jest w stanie podj lub kontynuowa ksztacenia w systemie szkolnej nauki zawodu. System ten
umoliwia take ksztacenie w zawodach unikalnych, o charakterze artystycznym i rkodzielniczym.
Istotnym aspektem owiaty w rzemiole jest nadzr nad przebiegiem
przygotowania zawodowego. Nadzr jest utrudniony przez due rozproszenie uczniw w zakadach rzemielniczych, co rzutuje na problemy
z zapewnieniem odpowiedniej jakoci szkolenia zawodowego realizowanego u pracodawcw28. Kontrola nad przygotowaniem zawodowym
uczniw modocianych pracownikw ma na celu nie tylko ochron
interesw uczcych si, aby nauka zawodu przebiegaa zgodnie z programem i w warunkach gwarantujcych jego pen realizacj, lecz take
wspomaganie merytoryczne i organizacyjne rzemielnikw, ktrzy
oprcz dziaalnoci gospodarczej decyduj si na udzia w realizacji
zada systemu owiaty. Zasady i tryb sprawowania przez izby rzemielnicze i cechy nadzoru nad przebiegiem przygotowania zawodowego
w rzemiole pracownikw modocianych ustalone przez zarzd Zwizku
Rzemiosa Polskiego obejmuj 29:
dostarczenie przez cechy we wsppracy z izb rzemielnicz
niezbdnych materiaw, informacji i doradztwa zwizanych
z procesem szkolenia praktycznego organizowanego u pracodawcw rzemielnikw;
wspdziaanie izb rzemielniczych i cechw z waciwymi organami administracji terenowej, kuratoriami, szkoami zawodowymi w zakresie planowania i organizowania w formach
szkolnej i pozaszkolnej doksztacania teoretycznego uczniwmodocianych pracownikw zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego u pracodawcw rzemielnikw;
organizowanie przez cechy, we wsppracy z izb rzemielnicz,
szkole dla rzemielnikw zatrudniajcych modocianych pracownikw w celu przygotowania zawodowego (szkoa mistrzw);
28
29
Tame, s. 119.
Tame, s. 120.
88
Rozdzia 3.
organizowanie przez izby rzemielnicze szkole doskonalcych

dla przedstawicieli cechw, ktrzy s upowanieni do wykonywania zada zwizanych z przebiegiem przygotowania zawodowego modocianych zatrudnionych u pracodawcw rzemielnikw;
ocen jakoci szkolenia organizowanego u pracodawcw rzemielnikw, polegajc na analizowaniu przez izb rzemielnicz wynikw egzaminw czeladniczych.
Poza wsparciem w powyszym zakresie szkoy zawodowe s dla
rzemiosa wanym partnerem w zakresie dziaa promocyjnych30. Powanym problemem izb i cechw rzemios jest brak powszechnej informacji o moliwoci zdobycia umiejtnoci i wiedzy w drodze nauki
u pracodawcy rzemielnika. Wiele spord tych dziaa moe by
wsplnie realizowanych przez te instytucje. Do popularnych form promocji nauki w rzemiole nale:
wsppraca z dyrektorami szk gimnazjalnych i zawodowych, w
ktrych doksztacaj si modociani;
przygotowywanie i rozpowszechnianie wrd uczniw ostatnich
klas gimnazjw materiaw informacyjnych na temat moliwoci
ksztacenia w rzemiole;
uczestnictwo cechw i izb rzemielniczych w regionalnych targach edukacyjnych i giedach pracy (stoiska informacyjne, pokazy i prezentacje zawodw rzemielniczych);
organizacja konkursw zawodowych o zasigu regionalnym
i oglnopolskim z udziaem uczniw z zakadw rzemielniczych;
organizacja spotka informacyjnych dla modziey i rodzicw z
udziaem szkolcych rzemielnikw;
nagradzanie najlepszych absolwentw nauki zawodu nagrodami,
dyplomami i listami gratulacyjnymi kierowanymi do rodzicw,
tworzenie uroczystej oprawy przy wrczaniu wiadectw czeladniczych, z udziaem uczniw, przedstawicieli szk i rodzicw.
W procesie szkolenia w rzemiole naturalnymi partnerami organizacji rzemiosa s wadze owiatowe szczebla centralnego i lokalnego,
urzdy pracy i instytucje rynku pracy, jak rwnie szkoy zawodowe
i inne instytucje owiatowe. Autorzy raportu Nauka zawodu w rzemiole postawili tez, e wsppraca cechw, jako organizacji reprezentuj30
Tame, s. 121-122.
89
cych pracodawcw rzemielnikw, z publicznymi szkoami zawodowymi bdzie mie w kolejnych latach bardzo istotne znaczenie dla procesu
ksztacenia w rzemiole31. Taka teza wynika z systematycznego procesu
zmian zachodzcych zarwno w szkolnictwie, jak i w systemie edukacji
pozaszkolnej. Oznacza to, e zwizki pomidzy organizacjami rzemiosa
(cechy, izby) a owiat publiczn (szkoy i administracja owiatowa,
w tym kuratoria) powinny by oparte na wsplnych celach i wsppracy
merytorycznej.
Godny uwagi jest te inny rodzaj wsppracy, jaki ma miejsce przykadowo w Gdasku. Ot w Polsce niektre izby przejy szkoy zawodowe od samorzdu. Tak si stao chociaby w przypadku Pomorskiej
Izby Rzemielniczej Maych i rednich Przedsibiorstw w Gdasku32.
Od kilku lat prowadzi ona szko zawodow ksztacc okoo 600
uczniw, potrafi uczyni ksztacenie zawodowe bardziej praktycznym,
podtrzymuje bezporedni wymian z przedsibiorstwami, wprowadza
intensywne okresy praktyk i w ten sposb zwiksza jako, a jednoczenie obnia koszty.
3.1.6. Pracodawcy
Praktyczna nauka zawodu poza placwkami ksztacenia ustawicznego, placwkami ksztacenia praktycznego, warsztatami szkolnymi i pracowniami szkolnymi moe odbywa si take bezporednio u pracodawcw oraz w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Praktyczna nauka
zawodu moe przybiera form zaj praktycznych (zasadnicze szkoy
zawodowe) lub praktyk zawodowych (technika)33. Zajcia praktyczne
dla uczniw i modocianych pracownikw maj na celu opanowanie
przez nich umiejtnoci zawodowych niezbdnych do podjcia pracy
w danym zawodzie. Praktyki zawodowe maj na celu zastosowanie
i pogbienie zdobytej wiedzy i umiejtnoci zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy.
W zasadniczych szkoach zawodowych szczeglny nacisk jest kadziony na ksztacenie praktyczne34. W cigu trzech lat nauki powinno
31
Tame, s. 122-123.
wiadczenie usug na rzecz MP, Projekt BSR QUICK, Hanse Parlament,
Hamburg 2011, s. 11.
33
D. Dziewulak, Ksztacenie zawodowe w Polsce i w wybranych pastwach
Unii Europejskiej, op. cit., s. 3.
34
Tame, s. 3-4.
32
90
Rozdzia 3.
ono obejmowa ponad 60% caego czasu przeznaczonego na ksztacenie

zawodowe. Praktyczna nauka zawodu realizowana u pracodawcw odbywa si na podstawie umowy zawartej pomidzy szko a pracodawc.
Umowa okrela m.in. sposb ponoszenia kosztw realizowania tej nauki.
Ponadto szkoa wcza pracodawcw w proces ksztatowania programw ksztacenia dla zawodu, w szczeglnoci w czci dotyczcej
praktycznej nauki zawodu 35. Wsppraca pracodawcw ze szkoami ma
obejmowa takie formy, jak: udzia w yciu szkoy, wycieczki przedmiotowe czy wsparcie bazy techniczno-dydaktycznej szkoy. W szkole moe
te by zatrudniona osoba niebdca nauczycielem, ale posiadajca
przygotowanie zawodowe uznane przez dyrektora szkoy za odpowiednie do prowadzenia zaj z zakresu ksztacenia zawodowego, z tym e
zatrudnienie tej osoby nastpuje za zgod organu prowadzcego (np.
gminy).
Szkoa sama ustala zawody, w ktrych zamierza ksztaci uczniw,
lecz nastpuje to w porozumieniu z organem prowadzcym (np. gmin)
oraz po zasigniciu opinii powiatowej i wojewdzkiej rady zatrudnienia
w sprawie zgodnoci z potrzebami rynku pracy.
3.1.7. Centra ksztacenia zawodowego i ustawicznego

Zmiany w systemie ksztacenia zawodowego wprowadzone
od 1 wrzenia 2012 roku umoliwiaj tworzenie nowych jednostek organizacyjnych, jakimi s centra ksztacenia zawodowego i ustawicznego.
Powstaj one poprzez poczenie technikw i zasadniczych szk zawodowych, a take szk policealnych z ksztaceniem osb dorosych 36.
Centrum ksztacenia zawodowego i ustawicznego ma da moliwo
szybkiego i efektywnego przygotowania zarwno do egzaminu maturalnego, jak i zdobycia kwalifikacji zawodowych, np. poprzez prowadzenie
kwalifikacyjnych kursw zawodowych
Do zada centrum naley te nawizywanie i utrzymywanie wsppracy z pracodawcami i organizacjami pracodawcw, a take prowadzenie poradnictwa i informacji zawodowej.
35
36
Tame, s. 4.
Tame, s. 4.
91
3.1.8. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne

Ministerstwo Edukacji nie prowadzi jednolitego, spjnego systemu
orientacji i poradnictwa zawodowego. Regulacje dotycz zada placwek owiatowych w zakresie przygotowania uczniw do wyboru zawodu i kierunku ksztacenia oraz planowania kariery zawodowej 37. Regulacje te daj podstawy do zatrudniania doradcw zawodowych w szkoach
i poradniach psychologiczno-pedagogicznych oraz okrelaj zasady
funkcjonowania i wsppracy tych podmiotw, w tym rozwj usug poradnictwa zawodowego w edukacji.
Podstawowym aktem prawnym regulujcym poradnictwo zawodowe
w edukacji jest Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 roku o systemie owiaty38, w ktrej do zada placwek owiatowych zaliczono przygotowanie
uczniw do wyboru zawodu i kierunku ksztacenia (art. 1 pkt. 14). Ustawa nakada na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie
specjalistyczne udzielajce wsparcia psychologiczno-pedagogicznego
dzieciom, modziey, rodzicom i nauczycielom, zadanie pomocy uczniom w wyborze kierunku ksztacenia i zawodu (art. 2 pkt. 4).
Poradnie psychologiczno-pedagogiczne s specjalistycznymi placwkami prowadzcymi dziaalno diagnostyczn, terapeutyczn, profilaktyczn i doradcz w rodowiskach wychowujcych dzieci i modzie39. Do zada poradni naley m.in. wydawanie opinii w sprawie
dostosowania wymaga edukacyjnych wynikajcych z programu nauczania do indywidualnych potrzeb ucznia, u ktrego stwierdzono specyficzne trudnoci w uczeniu si, uniemoliwiajce sprostanie tym wymaganiom (art. 71b pkt. 3b). Wsppraca m.in. ze szko jest wskazywana
w statutach poradni jako gwny cel ich dziaalnoci. Niemniej regulacje
okrelaj do jednostronny charakter tej wsppracy to poradnia ma
wspdziaa (art. 8) lub wsppracowa z nauczycielami lub szko/przedszkolem, wymg ten nie jest stawiany ju samym nauczycielom
ani szkole.
37
K. Rewers, E. Dzielnicka, Diagnoza owiatowego systemu poradnictwa edukacyjno-zawodowego w Pomorskiem, ECORYS Polska, Warszawa 2007,
s. 10, www.kuratorium.gda.pl/pliki/Diagnoza.21.12.doc [10.09.2013].
38
Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty, DzU 1991 nr 95 poz.
425.
39
K. Hernik, M. Solon-Lipiski, J. Stasiowski, K. Sijko, S.G. Jabkowski,
A. Walczak, Wsppraca szk z podmiotami zewntrznymi. Raport z badania
otoczenia instytucjonalnego przedszkoli, szk podstawowych i gimnazjw, Instytut Bada Edukacyjnych, Warszawa 2012, s. 28.
92
Rozdzia 3.
Istniej take odrbne regulacje prawne dotyczce zatrudniania doradcw zawodowych w poszczeglnych placwkach owiatowych, organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym pomocy
w dokonywaniu wyboru kierunku ksztacenia, zawodu, planowania kariery zawodowej i doskonalenia zawodowego40. Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002
roku w sprawie szczegowych zasad dziaania publicznych poradni
psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych41, do publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych
wprowadzono stanowisko pracy doradcy zawodowego. Okrelono take
obowizek udzielania dzieciom i modziey pomocy przez te placwki
m.in. w wyborze kierunku ksztacenia i zawodu, planowaniu kariery
zawodowej oraz obowizek udzielania pomocy psychologiczno- pedagogicznej rodzicom i nauczycielom.
Co wane, zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie ramowych statutw publicznego
przedszkola oraz publicznych szk42, w statucie liceum oglnoksztaccego, liceum prolowanego, technikum, zasadniczej szkoy zawodowej
powinna by okrelona m.in. organizacja wspdziaania tych placwek
w zakresie wyboru kierunku ksztacenia z poradniami psychologicznopedagogicznymi, w tym z poradniami specjalistycznymi. Rozporzdzenie to nakada wic na szkoy i poradnie obowizek wspdziaania przy
udzielaniu pomocy w wyborze kierunku ksztacenia 43.
3.1.9. Gminne centra informacji

Ich oferta jest zrnicowana, zazwyczaj umoliwiaj spoecznoci
dostp do Internetu i innych rde informacji, niektre koncentruj si
40
K. Rewers, E. Dzielnicka, Diagnoza owiatowego systemu poradnictwa edukacyjno-zawodowego w Pomorskiem, op. cit., s. 10.
41
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia
2002 r. w sprawie szczegowych zasad dziaania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych,
DzU 2003 nr 5 poz. 46.
42
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r.
w sprawie ramowych statutw publicznego przedszkola oraz publicznych
szk, DzU 2001 nr 61 poz. 624.
43
E. Dzielnicka, A. Wierzchowska-Szymanek, Poradnictwo zawodowe w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, ECORYS Polska, Warszawa 2008,
s. 11.
93
te na udostpnianiu ofert pracy i porednictwie pracy. Aktywno

gminnych centrw informacji jest uzaleniona od aktywnoci lokalnych
wadz samorzdowych w zakresie przeciwdziaania bezrobociu oraz
moliwoci finansowych gmin 44.
3.1.10. Agencje zatrudnienia

Agencje stanowi niepubliczne podmioty wiadczce usugi w zakresie porednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego i pracy tymczasowej 45. Agencja zatrudnienia powinna posiada
lokal przeznaczony na biuro, zapewniajcy poufno prowadzonych
rozmw, oraz wyposaenie w podstawowy sprzt techniczny46. Agencja
powinna zatrudnia osoby z wyksztaceniem wyszym, ktrych program
studiw obejmowa przygotowanie w dziedzinie doradztwa personalnego
lub poradnictwa zawodowego. Mog to by te osoby posiadajce co
najmniej roczne dowiadczenie zawodowe w pracy na stanowisku doradcy personalnego lub zawodowego w publicznych subach zatrudnienia lub w innych agencjach zatrudnienia. Agencja nie moe dyskryminowa osb, dla ktrych poszukuje zatrudnienia, ze wzgldu na: pe,
wiek, niepenosprawno, ras, religi, pochodzenie etniczne, narodowo, orientacj seksualn, przekonania polityczne i wyznanie ani ze
wzgldu na przynaleno zwizkow 47. Nie moe pobiera opat od
osb, dla ktrych poszukuje zatrudnienia, innych ni koszty poniesione
w zwizku ze skierowaniem osoby do pracy za granic. Pobiera natomiast opaty od pracodawcw za zamieszczenie oferty pracy i wyszukanie odpowiedniego kandydata.
Kontrol nad agencj zatrudniania sprawuje marszaek wojewdztwa48. Agencja ma obowizek informowania marszaka o kadej zmianie
danych, o zaprzestaniu, o zawieszeniu albo wznowieniu swojej dziaalnoci, a take przedstawia marszakowi informacje o swojej dziaalnoci
w danym roku, dotyczce: liczby osb, ktre podjy prac za porednictwem agencji zatrudnienia, oraz liczby osb skierowanych przez agencj
44

M. Kordas-Surowiec, Agencja zatrudnienia, [w:] B. Rysz-Kowalczyk (red.),
Polityka spoeczna gmin i powiatw. Kompendium wiedzy o instytucjach i
procedurach, Elipsa, Warszawa 2011, s. 150.
46
Tame, s. 152.
47
Tame, s. 152.
48
Tame, s. 153.
45
94
Rozdzia 3.
zatrudnienia do wykonywania pracy tymczasowej. Dane te s nastpnie

przekazywane do Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej, ktre przetwarza dane o wszystkich agencjach zatrudnienia.
Co istotne, agencje zatrudnienia nie maj bezporedniego wpywu na
ksztatowanie programw nauczania i polityki zatrudnienia. Prowadzce
je organizacje mog jednak uczestniczy w konsultacjach spoecznych
i za ich porednictwem przedstawia swoje uwagi i postulaty.
Agencje poza pracodawcami mog wsppracowa take w zakresie
wymiany ofert i wsplnych projektw z urzdami pracy. Niemniej nie
musz wsppracowa ze szkoami ani zajmowa si wsparciem pracodawcw we wsppracy ze szkoami49.
3.1.11. Organizacje pozarzdowe

Lokalne organizacje pozarzdowe zajmujce si problematyk bezrobocia same decyduj o zakresie swojej dziaalnoci, nie maj zada
ustawowych w zakresie wsppracy z pracodawcami ani szkoami 50.
Polski sektor organizacji pozarzdowych obejmuje jednak take stowarzyszenia i fundacje, ktre prowadz dziaalno statutow zwizan
z edukacj, wychowaniem i ksztatowaniem wiadomoci obywatelskiej
i postaw demokratycznych wrd modziey51. Organizacje pozarzdowe
zajmuj si take m.in. promocj sportu, zdrowego stylu ycia, ochron
rodowiska, upowszechnianiem wiedzy historycznej, pielgnowaniem
pamici zbiorowej, ochron dbr kultury i dziedzictwa, dziaalnoci
charytatywn, pomoc osobom ubogim, chorym lub niepenosprawnym.
Zgodnie z Ustaw z dnia 7 wrzenia 1991 roku o systemie owiaty 52
dyrektor szkoy lub placwki owiatowej stwarza warunki do dziaania
w niej: wolontariuszy, stowarzysze i innych organizacji, w szczeglnoci organizacji harcerskich, ktrych celem statutowym jest dziaalno
wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form dziaalnoci dydaktycznej, wychowawczej i opiekuczej szkoy lub placwki (art. 39 pkt.
9). Dodatkowo w 2008 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej ogosio
konkurs Otwarta szkoa, aby promowa wspprac szk z organiza49
Formy nauki zawodu. Raport kocowy, op. cit., s. 47.

Tame, s. 47.
51
A. Walczak, Wsppraca szk z podmiotami zewntrznymi, op. cit., s. 52.
52
425.
50
95
cjami pozarzdowymi, ksztatowanie w uczniach otwartej i prospoecznej postawy oraz wspieranie ich aktywnoci obywatelskiej i umiejtnoci
pracy zespoowej. Dodatkowo rok szkolny 2011/2012 ogoszono Rokiem Szkoy z Pasj celem promocji moliwoci prowadzenia w szkoach dziaa pozalekcyjnych, wsptworzonych przez organizacje pozarzdowe, wzbogacania przez nie jej oferty o elementy, dziki ktrym
dzieci i modzie ucz si zaangaowania, wsppracy, aktywnoci obywatelskiej, wraliwoci na potrzeby innych, wolontariatu lub rozwijaj
swoje pasje i talenty.
Ponadto podmioty pozarzdowe umoliwiaj szkoom wsplne aplikowanie o rodki niedostpne w zwyczajnym trybie dla szk 53. Istniej
rwnie organizacje czce si ze szkoami w oparciu o posiadany status organizacji poytku publicznego. Wwczas szkoy pomagaj im mobilizowa rodzicw uczniw oraz inne osoby do przeznaczania dla nich
jednego procenta podatku, ktry ma nastpnie wrci do szkoy jako
szkolenia dla nauczycieli lub fundusze na doywianie uczniw.
3.1.12. Kuratoria owiaty

Wedug ustawy o systemie owiaty kurator owiaty, w imieniu wojewody, wykonuje zadania i kompetencje w zakresie owiaty na obszarze
wojewdztwa 54. Do zada kuratora naley nadzr pedagogiczny nad
szkoami i placwkami (art. 31, pkt 1), wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach okrelonych w ustawie, wspdziaanie z radami
owiatowymi (art. 48), wykonywanie zada z kodeksu postpowania
administracyjnego w stosunku do organw jednostek samorzdu terytorialnego w sprawach szk publicznych oraz szk i placwek niepublicznych oraz w stosunku do dyrektorw szk w sprawach z zakresu
obowizku szkolnego i obowizku nauki i w sprawach skrelenia
uczniw z listy uczniw. Kuratorium ma zatem gwnie funkcje kontrolne, nie stanowi one obszarw wsppracy. Zblione funkcje okrela
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007
roku w sprawie warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i pro-
53

54
425.
96
Rozdzia 3.
mowania uczniw i suchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianw

i egzaminw w szkoach publicznych55.
Dodatkowo od 2009 roku system nadzoru pedagogicznego obejmuje
take funkcj ewaluacji i wspierania56. Niemniej z analiz Instytutu Bada
Edukacyjnych wnioskowa naley, e kuratoria s traktowane jako instytucje, z ktrymi wsppraca ma ograniczony charakter, gdy wynika
z zapisw prawa. Dochodzi tu raczej do sytuacji nadzoru i zalenoci
pionowej.
Niemniej kurator moe wsppracowa ze szko w ramach realizacji
polityki owiatowej pastwa poprzez wspdziaanie z organami jednostek samorzdu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio
regionalnej i lokalnej polityki owiatowej, w tym poprzez organizacj
olimpiad, konkursw, turniejw, przegldw oraz innych form wspzawodnictwa i prezentacji osigni uczniw szk na obszarze wojewdztwa (art. 31, pkt. 11).
3.1.13. Placwki doskonalenia nauczycieli

Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia
19 listopada 2009 roku w sprawie placwek doskonalenia nauczycieli 57
wyrnia si orodki prowadzce dziaalno o zasigu oglnopolskim
(podlege pod ministerstwa edukacji, kultury lub rolnictwa) oraz o zasigu wojewdzkim prowadzone przez samorzd.
Do obowizkowych zada wojewdzkich placwek doskonalenia
nauczycieli nale (art. 15):
opracowywanie, we wsppracy z organami sprawujcymi nadzr pedagogiczny, priorytetw doskonalenia zawodowego nauczycieli w wojewdztwie;
przygotowywanie i realizacja, we wsppracy z organami sprawujcymi nadzr pedagogiczny, programw doskonalenia zawodowego nauczycieli doradcw metodycznych;
55
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r.

w sprawie warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania
uczniw i suchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw
w szkoach publicznych, DzU 2007 nr 83 poz. 562..
56
57
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 listopada 2009 r.
w sprawie placwek doskonalenia nauczycieli, DzU 2009 nr 200 poz. 1537.
97
przygotowywanie i realizacja programw doskonalenia zawodowego w zakresie zarzdzania owiat dla dyrektorw szk
i placwek, pracownikw urzdu organu prowadzcego szko i
placwk oraz pracownikw urzdu organu sprawujcego nadzr pedagogiczny;
organizowanie i prowadzenie, stosownie do potrzeb, doradztwa
metodycznego dla nauczycieli, w tym dla nauczycieli: przedmiotw zawodowych nauczanych w zawodach unikatowych, zatrudnionych w szkoach z jzykiem nauczania mniejszoci narodowych i etnicznych;
prowadzenie wojewdzkiego systemu informacji pedagogicznej,
w tym gromadzenie i udostpnianie informacji dotyczcych dostpnych form ksztacenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli;
organizowanie rnorodnych form wsppracy i wymiany dowiadcze, w tym warsztatw, konferencji i seminariw, dla nauczycieli poszczeglnych typw szk i rodzajw placwek;
wspieranie inicjatyw nauczycieli oraz wspomaganie samoksztacenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli;
organizowanie dziaa na rzecz rozwoju zawodowego nauczycieli, w szczeglnoci we wsppracy z organami sprawujcymi
nadzr pedagogiczny;
wsppraca z organami prowadzcymi szkoy i placwki w zakresie doradztwa metodycznego dla nauczycieli.
Ponadto wojewdzkie placwki doskonalenia mog realizowa inne
zadania z zakresu doskonalenia zawodowego nauczycieli zlecone im
przez organ prowadzcy. Otwiera to szerokie pole do wsppracy ze
szkoami zawodowymi.
Ponadto placwki zobowizane s do: prowadzenia prac koncepcyjnych dotyczcych zakresu i sposobu organizowania form doskonalenia
zawodowego nauczycieli; udzielania konsultacji; prowadzenia form doskonalenia, w tym seminariw, konferencji, wykadw, warsztatw
i szkole, uwzgldniajcych specyfik nauczanych przedmiotw lub
prowadzonych zaj oraz dotyczcych oglnej wiedzy i umiejtnoci
zawodowych nauczyciela. Powysze formy doskonalenia nauczycieli
mog prowadzi take zakady ksztacenia nauczycieli i szkoy wysze.
Placwki mog by te prowadzone przez gminy i powiaty (art. 17).
Wwczas realizuj zadania na rzecz nauczycieli, ze szczeglnym
uwzgldnieniem doradztwa metodycznego. Za zgod organu sprawujcego nadzr pedagogiczny mog prowadzi kursy kwalifikacyjne.
98
Rozdzia 3.
3.1.14. Szkoy i inne placwki edukacyjne

Szkoy zawodowe podejmuj wspprac take z innymi szkoami.
Z analiz Instytutu Bada Edukacyjnych wynika, e niekiedy wsppraca
ta jest obligatoryjna 58. Szkoy wsppracuj z innymi placwkami z tego
samego etapu edukacji, jak rwnie z poziomu niszego i wyszego.
Wsppraca dotyczy przede wszystkim wsporganizowania rnego
rodzaju wydarze na terenie innych szk bd z nimi. S to w szczeglnoci: obchody wsplnych wiat, wsplnie organizowane wystawy,
przedstawienia, konkury i turnieje.
Celem takich dziaa jest zarwno pobudzenie rywalizacji midzy
szkoami i budowa ich renomy, jak rwnie integracja rodowisk uczniowskich. Jednoczenie szkoy wsppracuj w zakresie promocji na
rzecz przycignicia do siebie uczniw z niszego etapu edukacji.
3.2. Bariery wsppracy szk zawodowych z otoczeniem

Autorzy wywiadw jakociowych i zogniskowanych wywiadw grupowych dotyczcych wsppracy szk z podmiotami zewntrznymi
z Instytutu Bada Edukacyjnych przeprowadzonych w 2011 roku wskazuj na szereg barier w rozwoju wsppracy szk z otoczeniem59. S to
w szczeglnoci: (1) brak zasobw finansowych i materialnych; (2) peryferyjno; (3) brak czasu i zasobw kadrowych; (4) brak zaangaowania i chci do dziaa; (5) nieznajomo prawa; (6) konkurencja placwek o zasoby instytucji; oraz (7) monopol edukacyjny szkoy. Bariery te
zostan opisane poniej w odniesieniu do szk zawodowych.
Brak zasobw finansowych i materialnych jest postrzegany jako
gwna bariera, jeli chodzi o wspprac szk z instytucjami zewntrznymi. Ograniczenia finansowe i materialne negatywnie oddziauj na
wspprac z placwkami kulturalnymi, kinami, muzeami itp. Szkoy nie
mog sobie pozwoli nie tyle na zakup biletw wstpu do takich miejsc,
ile na organizacj dojazdu do nich. Dodatkowo szkoy s uzalenione od
rodkw przekazywanych przez organ prowadzcy i maj ograniczone
moliwoci zdobywania dofinansowania zewntrznego. Wsppraca
niekiedy bazuje na wymianie lub uyczaniu zasobw, np. wypoyczaniu
pracownikw i sprztu.
58

A. Walczak, Wsppraca szk z podmiotami zewntrznymi, op. cit., s. 34-35.
59
Tame, s. 105-111.
99
Drugim czynnikiem utrudniajcym szkoom wspprac jest peryferyjno pooenie z dala od duych orodkw, a w przypadku szk
zawodowych z daleka od duych zakadw pracy. Peryferyjno ogranicza dostp do rwnych szans w odbywaniu praktyki zawodowej
i w moliwociach zaoenia wasnych przedsibiorstw przez absolwentw szk. Jest to te ograniczony dostp do instytucji wsparcia biznesu
i finansowania przedsiwzi biznesowych. Peryferyjno ogranicza te
konkurencj midzy szkoami, gdy maj ograniczony dostp do potencjalnych partnerw i moliwoci poszerzania zakresu wsppracy.
Trzeci czynnik stanowi brak czasu i zasobw kadrowych potrzebnych do prowadzenia wsppracy. Z bada Instytutu Bada Edukacyjnych wynika, e jest to cecha charakterystyczna dla szk z duych
orodkw, w ktrych istnieje bogata oferta partnerw, ale te uczniowie
maj szeroki dostp do alternatywnych form spdzania wolnego czasu.
W takiej sytuacji wiele okazji nie zostaje wykorzystanych.
Czwart barier jest brak zaangaowania i chci do dziaa ze strony dyrekcji, nauczycieli, uczniw, rodzicw czy innych aktorw. Ot
wsppraca moe wymaga pracy bezpatnej, obejmowa mao atrakcyjn dla uczniw ofert, brak akceptacji dla nowatorskich rozwiza lub
utrudniony kontakt z instytucjami zewntrznymi. Dyrektorzy zwracaj
uwag na brak zaangaowania rodzicw, np. w organizacj dodatkowych
atrakcji i wycieczek.
Pit barier jest nieznajomo prawa gwnie wrd rodzicw
i dzieci. Przykadowo rodzice organizuj zbirk pienidzy czy aukcj
z przeznaczeniem na cel spoeczny, np. wsparcie finansowe fundacji
pomagajcej niepenosprawnym dzieciom, ale nie zwracaj uwagi na
fakt, e zbieranie datkw w gotwce lub naturze wymaga pozwolenia
wadz publicznych.
Kolejn barier jest konkurencja placwek o zasoby instytucji zewntrznych. Szkoy rywalizuj ze sob o moliwo zdobycia partnerw,
w szczeglnoci w przypadku instytucji kultury czy centrw nauki, aby
uzyska preferencyjne warunki organizacji wycieczek, wyjazdw czy
wizyt studyjnych.
Ostatni barier jest monopol edukacyjny szkoy. Wynika on z wieloznacznie interpretowanej obligatoryjnoci wsppracy ze szkoami.
Poza podmiotami samorzdu szkoy waciwie nie musz wsppracowa z innymi instytucjami. Z tego wzgldu szkoy wsppracuj tylko o
ile mog dy do obustronnych korzyci. Jednoczenie wsppraca ta
jest nastawiona na rutynow realizacj zada. Wsppraca krtkotrwaa
nie jest dla szk atrakcyjna, jest traktowana jako dodatkowa, nadprogramowa. Szkoy maj wobec tego skonno do strzeenia zakresu swo-
100
Rozdzia 3.
ich kompetencji edukacyjnych i niechtnie dziel je z innymi instytucjami. Poza tym wrd nauczycieli dostrzega si niekiedy skonno do
uznawania klas szkolnych za najlepsze miejsca do dziaalnoci edukacyjnej, w ktrych moliwa jest opieka i kontrola nad dziemi. Zajcia
poza szko ograniczaj to bezpieczestwo, a odpowiedzialno wci
spoczywa na nauczycielu opiekunie. Zajcia poza szko, dodatkowo
gdy s prowadzone przez inne osoby (przewodnicy, pracownicy naukowi), ktre s kompetentne w swoich dziedzinach, mog podwaa autorytet nauczyciela.
Zasadne jest take przyblienie wynikw analiz przeprowadzonych
przez orodek PL Europa w ramach projektu Wsppraca pracodawcw
ze szkoami zawodowymi diagnoza sytuacji w wojewdztwie dzkim. Okazuje si, e gwn barier w nawizywaniu wsppracy szk
zawodowych z przedsibiorcami nie s bezporednie koszty zwizane
z organizacj i prowadzeniem praktycznej nauki zawodu 60. Czsto istotniejsze s brak wiedzy o moliwoci i korzyciach z takiej wsppracy,
brak dostatecznego zainteresowania uczniw praktyczn nauk zawodu
bezporednio w przedsibiorstwach oraz niska jako kandydatw zgaszajcych si do firm w celu odbycia stau lub szkolenia zawodowego.
Bariery te s pokonywane w mniejszym stopniu poprzez specjalne zachty finansowe (np. podatki szkoleniowe czy dotacje dla firm na tworzenie stay) dla przedsibiorstw. W wikszym stopniu wsppracy
sprzyjaj reformy eliminujce bariery do powstawania nowych firm i do
elastycznego ksztatowania wielkoci zatrudnienia61.
Bariery zostay przeanalizowane take w ramach bada ilociowych
przeprowadzonych w 2010 roku na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej na wyczerpujcej prbie ponad 4000 szk publicznych ksztaccych w zawodach oraz w centrach ksztacenia praktycznego i wrd
pracodawcw oraz poprzez badania jakociowe wrd ekspertw zwizanych zawodowo z rynkiem pracy i edukacj zawodow 62.
Zauwaalne s w pierwszej kolejnoci bariery strukturalne. Podstawow barier jest niedopasowanie programu edukacji zawodowej do
60
W. Wojciechowski, Determinanty efektywnoci wsppracy przedsibiorstw

ze szkoami zawodowymi. Przegld literatury oraz polskich i midzynarodowych bada empirycznych, PL Europa, d 2011, s. 15,
www.pleuropa.pl/pdf/Ankieta_do_dyrektorow.pdf [10.09.2013].
61
Tame, s. 15.
62
Tame, s. 19-22.
101
potrzeb lokalnego rynku pracy63. Czsto szkoa zawodowa ksztaci swoich uczniw w zawodach bardzo mao popularnych w danym regionie,
a lokalne przedsibiorstwa nie s zainteresowane przyjmowaniem na
praktyki uczniw ani zatrudnianiem absolwentw. Dopasowywanie programu edukacji zawodowej jest ograniczane brakiem miarodajnych prognoz rozwoju sytuacji na lokalnych rynkach pracy dostpnych dla kadry
zarzdzajcej szkoami i przedstawicieli jednostek samorzdu terytorialnego nadzorujcych szkolnictwo zawodowe oraz urzdw pracy. Barier
jest te ograniczone wspdziaanie jednostek samorzdu terytorialnego
w zakresie tworzenia spjnej wizji celw szkolnictwa zawodowego.
Oferta ksztacenia jest wobec tego dostosowywana do wewntrznych
moliwoci szk (dostpnych zasobw kadrowych, potrzeby utrzymania
obecnych etatw nauczycielskich) i oczekiwa uczniw. Jednoczenie
wadze samorzdowe wykorzystuj gwnie wskaniki zdawalnoci egzaminw zawodowych oraz maturalnych, ale nie prowadz monitoringu
losw absolwentw tych szk po zakoczeniu edukacji ani nie diagnozuj kompetencji uczniw z punktu widzenia ich dopasowania do potrzeb lokalnego rynku pracy64.
Wspprac ogranicza take le dziaajcy system doradztwa zawodowego. System ten jest bardzo ograniczony w gimnazjach, funkcjonuje
bowiem gwnie w powiatowych urzdach pracy. Wiedza przekazywana
przez doradcw zawodowych nie jest postrzegana jako uyteczna. Drug
barier s trudnoci diagnozowania aktualnych i przyszych potrzeb pracodawcw w zakresie kwalifikacji i umiejtnoci poszukiwanych u kandydatw do pracy. Trzeci barier jest brak systemu informowania
uczniw gimnazjw o moliwociach ksztacenia w zawodach i oczekiwaniach pracodawcw, w zwizku z tym wybr szkoy nie jest do koca
wiadomy i przemylany. Praktyczna nauka zawodu z udziaem pracodawcw jest obecnie gwnie efektem relacji midzy szkoami a przedsibiorstwami. W proces ten nie s waciwie zaangaowane wadze
samorzdowe nie stymuluj wsppracy szk i pracodawcw.
Naley odrni bariery dostrzegane przez dyrektorw szk i przez
przedsibiorcw. Na podstawie bada prowadzonych wrd dyrektorw
szk zawodowych wsppracujcymi z pracodawcami wnioskuje si, e
gwne bariery to: brak zainteresowania nawizaniem wsppracy ze
strony szkoy (79%), ze dowiadczenie szkoy z takiej wsppracy
w przeszoci (79%), ze dowiadczenia pracodawcw w przeszoci
63
64
Tame, s. 19.
Tame, s. 20.
102
Rozdzia 3.
(70%), brak w regionie przedsibiorstw, ktre zatrudniaj osoby w zawodach ksztaconych przez szko (59%), przeszkody prawne, w tym
nieznajomo prawa, ktre reguluje formy i zakres takiej wsppracy
(56%)65. Potwierdza to wnioski co do niedopasowaniu profilu ksztacenia zawodowego w Polsce do potrzeb lokalnego rynku pracy. Jednoczenie dyrektorzy szk wskazuj, e barier s problemy z pozyskaniem
i utrzymaniem dobrze wyszkolonych nauczycieli zawodowych. Problem
ten pogbia si z uwagi na m.in. wysoki przecitny wiek obecnie zatrudnianych nauczycieli zawodowych, ktrzy wkrtce bd odchodzi na
emerytur. Jako ksztacenia zawodowego obnia te brak dostpu
szk zawodowych i ich uczniw do nowych technik i technologii posiadanych i wykorzystywanych przez pracodawcw. Firmy nie s te
skonne do przekazywania szkoom sprztu do praktycznej nauki zawodu. Dyrektorzy szk wysyajcych uczniw na praktyki do przedsibiorstw zwracaj rwnie uwag na ograniczony zakres wpywu na jako praktycznej nauki zawodu u pracodawcy.
Z perspektywy pracodawcw gwn barier s kwestie formalnofinansowe, w tym przeszkody prawne i brak odpowiednich zacht finansowych66. Pracodawcy s niechtni do nakadania na swoich pracownikw obowizku opieki nad praktykantami. Ogranicza to bowiem ich
moliwo wykonywania wszystkich swoich obowizkw w wyznaczonym czasie. Okoo 80% firm postrzega wspprac ze szkoami lub centrami ksztacenia praktycznego w kategoriach kosztw, a nie inwestycji.
Ze wzgldw finansowych pracodawcy nie s te zainteresowani oddelegowywaniem swoich pracownikw do prowadzenia przedmiotw zawodowych w szkoach.
Kolejn barier dla pracodawcw stanowi problemy wychowawcze
z uczniami odbywajcymi praktyki. Chodzi tu m.in. o niszczenie narzdzi, urzdze lub materiaw niezbdnych do praktycznej nauki zawodu
w firmie. Pracodawcy negatywnie oceniaj te nisk jako lub brak
nadzoru szk nad uczniami odbywajcymi praktyki. Pracodawcy nie
chc bra na siebie obowizku dyscyplinowania uczniw, a jedynie koncentrowa si na praktycznej nauce zawodu. Cz pracodawcw wyklucza wspprac z uwagi na ich niedopasowany do potrzeb lokalnego
rynku pracy charakter.
Jednoczenie pracodawcy, ktrzy prowadz wspprac ze szkoami
zawodowymi, zupenie nie podzielaj tych pogldw. Uznaj, e absol65
66
Tame, s. 21.
Tame, s. 22.
103
wenci tych placwek s dobrze przygotowani do pracy, wic s zainteresowani zatrudnieniem ich w swojej firmie lub polecaj absolwentw
szkoy zawodowej. Lepiej te oceniaj ich na tle rwienikw ze szk
oglnoksztaccych jako pracowitych, dobrze przygotowanych do
pracy w zawodzie i posiadajcych potencja.
Na inne bariery wskazuj autorzy raportu Krajowego Orodka
Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej67. Po stronie pracodawcw dostrzega si:
krtkofalowe mylenie nastawione na przetrwanie i zabezpieczenie biecej dziaalnoci firmy;
nisk wiadomo dugofalowych korzyci z mylenia o kompetencjach pracownikw w przedsibiorstwie w duszej perspektywie;
czynnik finansowy: zbyt mae nakady przeznaczane przez firmy
na wspprac;
zbyt ma wiedz na temat korzyci ze wsppracy ze szkoami
zawodowymi, ktra jest jedn z metod zapobiegania niedoborowi wykwalifikowanych pracownikw;
brak wypracowanych wzorcw udziau przedsibiorstw w dyskusji na temat potrzeby wsppracy szk z pracodawcami;
ma motywacj przedsibiorcw do aktywnego udziau
w dyskusji o kwalifikacjach/kompetencjach;
niski poziom spoecznej odpowiedzialnoci biznesu;
brak jednostki regionalnej poredniczcej w inicjowaniu, nawizywaniu, wdraaniu i koordynowaniu wsppracy szk
z pracodawcami;
skomplikowane i dugotrwae procedury, ktre towarzysz nawizaniu wsppracy, biurokracj (zarwno w firmach, jak
i w szkoach);
kwestie organizacyjne po stronie pracodawcy, m.in. brak odpowiedniej struktury, miejsca, jednostki lub osoby odpowiedzialnej
za kwesti wsppracy z uczelniami lub szkoami rednimi; brak
odpowiednich warunkw do organizacji praktyk;
nieadekwatn do potrzeb przedsibiorstw ofert edukacyjn, ktra zniechca je do podejmowania wsppracy ze szkoami;
67
P. Zarba, R. Kpczyk, J. Misztal, M. Hadrian, A. Biernat, Wsppraca szk

zawodowych z pracodawcami przykadowe rozwizania, KOWEZiU, Warszawa 2013, s. 25-26.
104
Rozdzia 3.
niewiedz dotyczc moliwoci brania udziau w opracowywaniu programw nauczania;

zastrzeenia co do postawy i wiedzy nauczycieli, m.in. w opinii
pracodawcw nie wykazuj oni zainteresowania praktyczn nauk zawodu, nie s na bieco, nie ledz trendw, nie s zainteresowani uzupenianiem wiedzy, a czasem nawet nawizaniem
wsppracy z pracodawcami;
trudnoci z dostosowaniem programu ksztacenia praktycznego
do faktycznych moliwoci danego pracodawcy;
brak gratyfikacji zachcajcych pracodawcw do wikszego zaangaowania si w proces ksztacenia zawodowego.
Podsumowujc, pracodawcy ukierunkowani s na realizacj doranych potrzeb i biece funkcjonowanie firmy. W ten sposb, poprzez
brak zaangaowania w edukacj swoich przyszych pracownikw, trac
okazj do tworzenia swojej przyszej kadry i potencjau firmy. Przedsibiorcy nie maj te wzorw wsppracy ze szkoami i spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Brakuje te jednostek poredniczcych w inicjowaniu, nawizywaniu, wdraaniu i koordynowaniu wsppracy szk
z pracodawcami.
3.3. Zwikszanie efektywnoci wsppracy szk z otoczeniem

Kluczowe dla budowy pozycji szk zawodowych jest zwikszanie
poziomu ich wsppracy z pracodawcami, ktrej efekty mog by wymierne take dla pozostaych podmiotw rodowiska lokalnego i regionalnego.
Z analiz orodka PL Europa wynika, e wedug przedstawicieli
przedsibiorstw zwikszenie wsppracy ze szkoami zawodowymi
i centrami ksztacenia praktycznego wymaga uaktywnienia tych placwek w zakresie nawizania takiej wsppracy68. Firmy oczekuj uproszczenia procedur oraz prezentacji formy wsppracy, korzyci i form
wsparcia ze strony szkoy. Pracodawcy oczekuj te staego kontaktu
z opiekunem, ktry bdzie odpowiedzialny za utrzymanie dyscypliny
wrd uczniw.
Firmy oczekuj ponadto bezporednich korzyci ekonomicznych
ulg podatkowych, ktre rekompensowayby ich koszty zwizane z prowadzeniem praktycznej nauki zawodu. Okoo 80% firm niewsppracu68
W. Wojciechowski, Determinanty efektywnoci wsppracy przedsibiorstw

ze szkoami zawodowymi, op. cit., s. 23.
105
jcych obecnie ze szkoami zawodowymi oczekuje lepszych uregulowa

prawnych takiej wsppracy, gratyfikacji finansowych, promocji przedsibiorstwa przez szkoy zawodowe i moliwoci wsppracy przy realizacji projektw. Pracodawcy s take zainteresowani moliwoci korzystania z bazy techniczno-dydaktycznej szk, odpatnoci za prowadzenie zaj na terenie przedsibiorstwa i/lub dostp do bazy absolwentw. Firmy oczekuj te bardziej partnerskiego i indywidualnego podejcia do wsppracy o regularnym, a nie incydentalnym charakterze.
Wrd rekomendacji autorzy raportu wskazuj ukierunkowanie
zmian na rzecz sytuacji, w ktrych to pracodawcy sami inicjuj kontakt
ze szkoami, czyli gdy sami potrzebuj pracownikw, bd gdy s czynnie zaangaowani w ycie spoecznoci lokalnej69. Wwczas wsppraca
okazuje si bardziej efektywna. Ponadto zaleca si przede wszystkim
zachcanie pracodawcw do realizacji programw edukacyjnych oraz
innych form zaangaowania si w proces ksztacenia i egzaminowania
uczniw, dostosowanych do specyfiki danej brany i potrzeb regionu.
Zaleca si take, by pracodawcy tworzyli klastry gospodarcze platformy wymiany wiedzy, jednostki inicjujce i koordynujce wspprac ze
szkoami, bdce rdem wiedzy na temat potrzeb brany bd regionu,
oparte na zarzdzaniu zasobami ludzkimi i potencjale modych.
Kolejny nurt dziaa powinny stanowi akcje informacyjnopromocyjne zwikszajce wiadomo przedsibiorstw co do celu, moliwoci i sposobw wsppracy ze szkoami, jak rwnie zachcajce do
mylenia o kompetencjach pracownikw w duszej perspektywie. Niezbdne jest upowszechnienie dobrych praktyk, wskazanie istniejcych
moliwoci i mierzalnych efektw takich rozwiza w perspektywie
dugofalowej. Dziaania informacyjno-promocyjne dotyczce wsppracy pracodawcw ze szkoami powinny by ukierunkowane na wszystkie
podmioty dziaajce na rynku pracy. Kampania powinna by prowadzona w rodowisku szkolnym na terenie szkoy i w spoecznoci lokalnej,
przez uczniw, rodzicw i pracownikw szkoy oraz zewntrznym
przez promowanie dobrych praktyk, efektw i osigni powstaych ze
wsppracy szkoy z pracodawcami, indywidualnych sukcesw uczniw
i nauczycieli.
We wspieranie dziaa na rzecz znoszenia barier we wsppracy
szkoy z otoczeniem powinny by zaangaowane ponadto instytucje
otoczenia biznesu oraz instytucje poredniczce w kontaktach z grupami
69
Tame, s. 27.
106
Rozdzia 3.
pracodawcw. Podmioty te mog zarwno reprezentowa szkoy, jak

i przedsibiorstwa, uatwia kontakty i upraszcza procedury.
ROZDZIA 4.
MODEL PARTNERSTWA LOKALNEGO NA
RZECZ ADAPATCYJNOCI SZKOLNICTWA
ZAWODOWEGO
4.1. Definicja, obszary dziaania, rodzaje

lokalnych w wietle literatury przedmiotu
partnerstw
Partnerstwo lokalne oglnie moemy zdefiniowa jako forum

wsppracy partnerw, wsplnie realizujcych okrelone dziaania
i wdraajcych rnorodne inicjatywy na rzecz spoecznoci lokalnej 1.
Bardziej szczegowa definicja mwi, e jest to platforma wsppracy
pomidzy rnorodnymi partnerami, ktrzy wsplnie w sposb systematyczny, trway i z wykorzystaniem innowacyjnych metod oraz rodkw
planuj, projektuj, wdraaj i realizuj okrelone dziaania i inicjatywy,
ktrych celem jest rozwj lokalnego rodowiska spoecznogospodarczego i budowa tosamoci lokalnej wrd czonkw danej
spoecznoci2.
Zgodnie z treci art. 6 pkt. 7 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy instytucj partnerstwa
lokalnego jest grupa instytucji realizujcych na podstawie umowy
przedsiwzicia i projekty na rzecz rynku pracy. Instytucje te zaliczane
s take w wietle tej ustawy do instytucji rynku pracy realizujcych
zadania okrelone w ustawie.
Partnerstwa lokalne dziaaj przede wszystkim w nastpujcych obszarach:
gospodarka w tym przypadku gwne dziaania partnerstwa
skoncentrowane s wok promowania rozwoju przedsibiorczo-
A. Sobolewski (red.) Przez wspprac do sukcesu. Partnerstwo lokalne na

rynku pracy, Departament Rynku Pracy, MPiPS, Warszawa, 2007r., s. 10.
2
Tame, s. 10.
1
108
Rozdzia 4.
ci i konkurencyjnoci danego regionu oraz na pobudzaniu aktywnoci gospodarczej czonkw spoecznoci lokalnej;
rynek pracy partnerstwa dziaajce na obszarze rynku pracy
koncentruj swoj dziaalno na tworzeniu warunkw do aktywizacji zawodowej spoecznoci lokalnej m.in. poprzez wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy, podnoszenie kwalifikacji
zawodowych, doradztwo zawodowe, etc.;
innowacje w tym przypadku gwna dziaalno partnerstwa
koncentruje si na promowaniu i wdraaniu nowych, innowacyjnych metod rozwoju spoeczno-gospodarczego poprzez zastosowanie zintegrowanych metod zarzdzania opartych m.in. na zastosowaniu technologii informatycznych;
kultura partnerstwa dziaajce w sferze kultury koncentruj
swoje dziaania gwnie na ochronie lokalnego, regionalnego lub
ponadregionalnego dziedzictwa kulturowego, ponadto partnerstwa takie zajmuj si rwnie promocj lokalnych twrcw kultury i sztuki;
zdrowie i opieka spoeczna partnerstwa funkcjonujce w tym
obszarze koncentruj swoj dziaalno gwnie na promocji
zdrowia oraz na propagowaniu idei zdrowego stylu ycia, ponadto ich dziaalno obejmowa moe rwnie upowszechnianie
wiedzy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy;
edukacja w przypadku partnerstw dziaajcych na tym obszarze ich gwna dziaalno skoncentrowana jest na wspieraniu
edukacji dzieci i modziey, na opracowywaniu nowoczesnych
form edukacji szkolnej i pozaszkolnej, na wspieraniu i promowaniu edukacji ustawicznej i ksztacenia przez cae ycie.
Partnerstwa lokalne mog by tworzone z inicjatywy3:
osb fizycznych, czsto lokalnych liderw, ktrzy chc aktywnie wpywa na swoje otoczenie gospodarcze, spoeczne
czy kulturalne. Dziaania takich osb maj swoje rdo w silnym poczuciu utosamiania si z rejonem i jego problemami.
Takie pene zaangaowanie si osb prywatnych w dziaania na
rzecz spoecznoci przyciga do siebie innych, tworzy wizi i
gotowo do dziaania, ktre nazywamy kapitaem spoecznym. Partnerstwa takie koncentruj si zazwyczaj na sprawach
3
J. Duriasz-Buhak i R. Milewski Partnerstwo w rozwoju lokalnym, Fundacja

Wspomagania Wsi, 2003 r., s. 7 i nast.
109
Model partnerstwa lokalnego na rzecz adaptacyjnoci szkolnictwa zawodowego
spoecznych i realizuj projekty zwizane np. z edukacj czy

ochron dziedzictwa.
przedsibiorcw, organizacji gospodarczych lub zawodowych
(np. spdzielni i zwizkw producentw); partnerstwa takie d w pierwszym rzdzie do uzyskania wikszego wpywu na decyzje dotyczce gospodarki. Realizuj one projekty nastawione
na popraw konkurencyjnoci miejscowych wyrobw, ich lepszy
dostp do rynkw ponadlokalnych, wspieranie dziaa gospodarczych itp.;
cia publicznych, lokalnych lub ponadlokalnych odpowiedzialnych za interes publiczny; pocztkowo koncentruj zazwyczaj
sw aktywno wok poprawy stanu infrastruktury i obiektw
uytecznoci publicznej.
Schemat 3. Inicjatorzy partnerstw lokalnych
rdo: J. Duriasz-Buhak i R. Milewski Partnerstwo w rozwoju lokalnym, Fundacja

Wspomagania Wsi, 2003 r., s. 13.
110
Rozdzia 4.
Partnerstwa lokalne dzielimy nastpujco4:

1) Ze wzgldu na form funkcjonowania:
partnerstwo o strukturze formalnej posiadajce osobowo
prawn;
partnerstwo o strukturze nieformalnej nieposiadajce osobowoci prawnej.
2) Ze wzgldu na przyjty sposb realizacji zada:
partnerstwa koordynujce realizuj wiele rnorodnych dziaa
w rnych obszarach ycia spoecznego. Dziaaj one
w sposb ekonomiczny; kade zadanie realizowane jest przez
powoane w tym celu zespoy zadaniowe, ktrych prac kieruj
kierownicy zespow. Nad caoci dziaa wszystkich zespow i ich koordynacj czuwa natomiast tzw. lider;
partnerstwa wykonawcze (projektowe) realizuj jedno dziaanie, jeden projekt, jedn inicjatyw. Partnerstwa te cao swoich
zasobw, aktywnoci, si i rodkw angauj w realizacj jednego dziaania, jednego konkretnego projektu. Maj zatem charakter krtkoterminowy i dziaaj w jednym wyspecjalizowanym
obszarze, funkcjonuj tak dugo, jak dugo trwa realizacja projektu, ktry wdraaj;
klastry partnerstwa o charakterze branowym. Klastry stanowi grupy instytucji i organizacji wzajemnie powizanych
(i zwizanych zazwyczaj z jedn bran) dziaajcych na jednym
okrelonym terenie, uzupeniajcych si i zainteresowanych
wspprac. Wsppraca odbywa si jednak w takim charakterze
i perspektywie, w jakiej, dziaajc wsplnie, bd osiga lepszy
efekt ni ten, ktry mogyby osign, jeli dziaayby osobno.
Cech charakterystyczn klastrw jest silna wsppraca podmiotw gospodarczych z placwkami naukowo-badawczymi.
4.2.
Partnerstwo na rzecz adaptacyjnoci szkolnictwa

zawodowego Modernizacja & Adaptacyjno
Partnerstwo regionalne na rzecz adaptacyjnoci Modernizacja

& Adaptacyjno zawizane zostao w ramach projektu PO KL PWP:
J. Wjtowicz , ABC partnerstwa lokalnego, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Zachodniopomorskiego, s. 5; http://projektrops.wzp.pl/uploads/pliki/
ABC_partnerstwa1.pdf.
4
111
PRZYSZO EDUKACJI ZAWODOWEJ lokalne partnerstwo na

rzecz zwikszenia adaptacyjnoci nauczycieli zawodowych, realizowanego na zlecenie Wojewdzkiego Urzdu Pracy w Biaymstoku, w ramach dziaania 8.1 Rozwj pracownikw i przedsibiorstw w regionie,
poddziaanie 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjnoci, wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Spoecznego.
Inicjatorami zawizania takiego partnerstwa byy: Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku oraz Organizacja Midzyzakadowa NSZZ Solidarno Pracownikw Owiaty i Wychowania w Biaymstoku.
Schemat 4. Inicjatorzy
& Adaptacyjno
czonkowie
partnerstwa
Modernizacja
rdo: opracowanie wasne na podstawie J. Duriasz-Buhak i R. Milewski Partnerstwo

w rozwoju lokalnym, Fundacja Wspomagania Wsi, 2003 r., s. 13.
Z powyszego zestawienia wynika, e skad utworzonego partnerstwa uwzgldnia trzy sektory gospodarki (JST, NSP oraz NGO), dziki
czemu zapewnia trafno i komplementarno podejmowanych wsplnie
inicjatyw. Tak przygotowane partnerstwo ma potencjalnie najwikszy
(kompleksowy) oddziaywanie na rzeczywisto spoeczn: wpywa na
112
Rozdzia 4.
instytucje zwizane z obszarem problemowym, wykorzystuje ich rnorodny i dopeniajcy si potencja oraz uwzgldnia rnorodne, czsto
sprzeczne interesy i punkty widzenia oraz problemy spoeczne lub gospodarcze bdce przedmiotem partnerstwa. Bazujc na systematyce
przedstawionej powyej, mona stwierdzi, e Partnerstwo Modernizacja & Adaptacyjno to partnerstwo o strukturze nieformalnej, nieposiadajce osobowoci prawnej, jednak zwizane formaln umow
i strategi dziaania oraz partnerstwo koordynujce na rzecz wielu zada,
zwizanych jednak z konkretnym obszarem spoeczno-gospodarczym,
czyli partnerstwo o cechach klastra.
W skad partnerstwa wchodz: Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku i Solidarno owiatowa oraz Biaostocka Fundacja
Ksztacenia Kadr, jako inicjatorzy partnerstwa oraz Wojewdzki Urzd
Pracy w Biaymstoku, Powiatowy Urzd Pracy w Biaymstoku, Centrum
Ksztacenia Ustawicznego w Biaymstoku, Urzd Miasta Biaystok
Departament Edukacji, Cech Rzemios Rnych w Biaymstoku, Centrum Rozwoju Edukacji w omy, jako uczestnicy partnerstwa.
Celem Partnerstwa Modernizacja & Adaptacyjno jest realizacja
strategii lokalnej wsppracy na lata 2014-2020 promocji i rozwoju edukacji zawodowej w oparciu o dobre praktyki w zakresie modernizacji
szk zawodowych oraz zwikszania adaptacyjnoci pracownikw
owiaty. Wsplnie wypracowana strategia wdraana bdzie w ramach
zada statutowych oraz projektw unijnych przygotowywanych i realizowanych wsplnie przez instytucje wchodzce w skad partnerstwa.
Udzia w dalszych dziaaniach partnerstwa jest dobrowolny i nie tworzy
adnych zobowiza finansowych.
W efekcie prac grupy roboczej dziaajcej od 27 wrzenia 2013 roku
do 27 czerwca 2014 roku w formie 10 cyklicznych spotka, wyjazdw
studyjnych do krajw hanzeatyckich w ramach projektu PWP: Przyszo Edukacji Zawodowej lokalne partnerstwo na rzecz zwikszania
adaptacyjnoci nauczycieli zawodowych okrelono trzy obszary problemowe, ktrym odpowiadaj cele gwne i cele szczegowe przyjtej
strategii dziaania, wraz z przypisanymi im zadaniami i projektami. Obszary te definiuj sposb rozwizania problemu spoecznogospodarczego, lecego u podstaw partnerstwa, jakim jest zwikszenie
adaptacyjnoci pracownikw owiaty w zakresie ksztacenia zawodowego oraz modernizacja szkolnictwa zawodowego:
1) ZARZDZANIE owiat w kontekcie koniecznoci
dostosowania edukacji zawodowej do potrzeb rynku pracy
i przedsibiorcw dziaajcych w otoczeniu szkoy
113
modernizacja szkolnictwa zawodowego i adaptacyjno, czyli

dostosowanie szk do wyzwa rynkowych.
2) ORGANIZACJA I FORMY WIADCZENIA PRACY
w
kontekcie
koniecznoci
zwikszenia
moliwoci
zatrudnieniowej i wiadczenia pracy przez nauczycieli szk
zawodowych zagroonych bezrobociem w efekcie likwidacji
szk zawodowych i niu demograficznego poprzez
proponowanie nauczycielom alternatywnych form wiadczenia
pracy oraz prac dodatkowych poza szko zawodow
w instytucjach szkoleniowych (dywersyfikacja rde
finansowania nauczycieli zawodu oraz reorientacja zawodowa).
Z drugiej strony otwarcie szk zawodowych na nauczycieli
zawodw i praktykw z przedsibiorstw z otoczenia szkoy,
szczeglnie w modelu Dualnego Systemu Ksztacenia (DSK),
oraz likwidacji zdiagnozowanych luk kompetencyjnych
absolwentw szk. Obszar ten zwizany jest z adaptacyjnoci
szkoy zawodowej, czyli ze zwikszeniem elastycznoci
zatrudnieniowej kadry szkoy i nowych kierunkw rozwoju
zawodowego kadry zwizanych z aktualnymi wymaganiami
gospodarki i rynku edukacyjnego.
3) PROGRAMY ROZWOJOWE w kontekcie koniecznoci
planowania wieloletniego logicznego i konsekwentnego
rozwoju szk zawodowych w duchu modernizacji
i dostosowania do potrzeb rynku pracy i przedsibiorcw
dziaajcych w otoczeniu szkoy, z uwzgldnieniem interesw
trzech gwnych klientw szkoy, jakimi s uczniowie Ucze5,
nauczyciele i kadra zarzdzajca Szkoa oraz przedsibiorcy
lokalni zatrudniajcy absolwentw szkoy, czyli Otoczenie
szkoy, oraz trzech obszarw rozwojowych lub wyzwa
modernizacyjnych, jakimi s Dualny System Ksztacenia,
Doradztwo Popytowe oraz e-Edukacja.
W ramach tych obszarw przeprowadzono tematyczne szkolenia zawodowe konsultowane z czonkami grupy roboczej dla kadry zarzdzajcej owiat w zakresie zarzdzania owiat poprzez wspprac z otoczeniem, pracownikw administracyjnych i organw prowadzcych
Modelowy program rozwojowy szkoy zawodowej opracowany przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr, uwzgldniajcy kluczowych interesariuszy
procesu edukacyjnego i modernizacyjnego oraz komplementarne obszary modernizacji opisano w rozdziale pitym.
5
114
Rozdzia 4.
w zakresie alternatywnych form zatrudnienia i kierunkw reorientacji

zawodowej nauczycieli zawodu oraz zespow modernizacyjnych
w szkoach w zakresie modelowego programu rozwojowego. cznie
w szkoleniach wzio udzia 30 osb ze szk zawodowych i rzemiosa
wsppracujcego ze szkoami zawodowymi, ktrym obok szkole wyjazdowych o wysokich walorach integracyjnych i edukacyjnych zaproponowano kilkudniowe wyjazdy studyjne do Niemiec oraz na Litw
i otw, celem poznania dobrych praktyk hanzeatyckich w zakresie
zwizanym z przedmiotem szkolenia. Zarwno tematyka szkole zawodowych i wizyt studyjnych, jak te dobr uczestnikw szkole zawodowych, w szczeglnoci nauczycieli zagroonych utrat pracy, oraz szk
zawodowych konsultowane byy z czonkami grupy roboczej, ktra penia w tym przypadku funkcje konsultacyjne i opiniujce. Odpowiedni
dobr uczestnikw szkole oraz wspieranych instytucji mia zapewni
trafno wypracowanej w dalszym etapie strategii dziaania, gdy szkolenia i wizyty studyjne z udziaem 30 nauczycieli i przedsibiorcw miay peni funkcj pogbionego badania potrzeb grupy docelowej projektu, obok bada prowadzonych w pierwszym etapie projektu. Opinie
i tezy zgoszone przez uczestnikw szkole byy podstaw do dalszych
prac strategicznych, ktrych efektem byo opracowanie przez grup robocz zaoe strategii dziaania na lata 2014-2020. Zaoenia te zorientowane s wok trzech wymienionych wyej obszarw problemowych,
ktrym odpowiadaj cele strategii. W kadym celu gwnym okrelono
z kolei trzy cele szczegowe, uwzgldniajce pomysy i postulaty wypracowane przez grup robocz oraz 30 uczestnikw szkole i wyjazdw
studyjnych oferowano 9 celw operacyjnych, ktrym podporzdkowa
mona konkretne dziaania i projekty.
1) Zwikszenie efektywnoci zarzdzania szkoami zawodowymi
przez dyrekcj szk zawodowych i organy prowadzce szkoy
w oparciu o model wsppracy lokalnej szk zawodowych,
instytucji rynku pracy oraz pracodawcw;
2) zwikszenie adaptacyjnoci pracownikw owiaty poprzez
promocj i wdraanie elastycznych form zatrudnienia
nauczycieli w obszarze wsppracy szkoy zawodowej
z rzemiosem, instytucjami szkoleniowymi oraz instytucjami
rynku pracy;
3) modernizacja szk zawodowych w zakresie dostosowania oferty
edukacyjnej do potrzeb lokalnych rynkw pracy poprzez
promocj i wdroenie Modelu Programu Rozwojowego.
Partnerstwo przyjo do realizacji nastpujce cele:
115
1) ZWIKSZENIE EFEKTYWNOCI ZARZDZANIA szkoami

zawodowymi przez dyrekcj szk zawodowych i organy
prowadzce szkoy w oparciu o model wsppracy lokalnej szk
zawodowych, instytucji rynku pracy oraz pracodawcw istotne
bariery waciwego dostosowania edukacji zawodowej do
potrzeb pracodawcw i mieszkacw, a w szczeglnoci dziaa
szk mog by eliminowane poprzez wykorzystanie nowych
modeli wsppracy na linii instytucje edukacyjne
pracodawcy oraz w ukadzie instytucje edukacyjne
mieszkacy. Wydaje si, e wyzwania w tych dwch obszarach
przerastaj zdolnoci pojedynczych jednostek edukacyjnych
(szk zawodowych) i musz by wspierane na wyszym
poziomie jednostek zarzdzajcych owiat. Proponuje si
w zwizku z tym nastpujce dziaania:
utworzenie lub promocja orodkw wsppracy szk zawodowych z pracodawcami i instytucjami rynku pracy w zakresie dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego rynku pracy
poprzez rozwj Dualnego Systemu Ksztacenia w oparciu o model Centrum Kompetencji opracowywany przez Biaostock
Fundacj Ksztacenia Kadr w oparciu o modele francuskie, niemieckie i skandynawskie w zakresie instytucjonalnej platformy
wsppracy na styku edukacji zawodowej i gospodarki lokalnej;
utworzenie wsplnej oferty Popytowego Doradztwa Kariery dla
modziey, uczniw oraz osb dorosych, jako kluczowego dziaania w obszarze promocji szkolnictwa zawodowego z wykorzystaniem modelu Podlaskiego Orodka Oceny Kompetencji promowanego przez Wojewdzki Urzd Pracy w Biaymstoku na
wzr modelu Pomorskiego Orodka Oceny Kompetencji w
Gdasku;
utworzenie wsplnych zasobw zdalnych e-Edukacji Zawodowej dla bran i zawodw strategicznych oraz internetowych instrumentw zarzdzania ofert edukacyjn szk zawodowych w
oparciu o Platform e-Stay w modelu wypracowanym przez
Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr oraz Izb Rzemielnicz
i Przedsibiorczoci w Biaymstoku w ramach projektu Czas na
Sta oraz Podlask Przestrze Edukacyjn (PPE) wskazan w
dokumencie strategicznym wojewdztwa podlaskiego, jakim jest
strategia rozwoju spoeczestwa informacyjnego e-Podlaskie.
2) ZWIKSZENIE ADAPTACYJNOCI pracownikw owiaty
poprzez promocj i wdraanie elastycznych form zatrudnienia
116
Rozdzia 4.

rynku pracy:
podniesienie kompetencji i zwikszenie adaptacyjnoci nauczycieli zawodu w obszarze Dualnego Systemu Ksztacenia poprzez
realizacj projektw angaujcych trenerw zawodu ze szk
zawodowych i rzemiosa w modelu wypracowanym przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr oraz Izb Rzemielnicz i
Przedsibiorczoci w Biaymstoku w projektach ponadnarodowych innowacyjnych i pilotaowych, takich jak Innowacje Rynku Pracy, Innowacje 15+ oraz Czas na Sta;
podniesienie kompetencji i zwikszenie adaptacyjnoci nauczycieli zawodu w obszarze Popytowego Doradztwa Kariery poprzez realizacj projektw angaujcych certyfikatorw kompetencji ze szk zawodowych i rzemiosa w modelu wypracowanym przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr oraz Izb
Rzemielnicz i Przedsibiorczoci w Biaymstoku w projektach
pilotaowych z cyklu Poka Swoje Kwalifikacje;
podniesienie kompetencji i zwikszenie adaptacyjnoci nauczycieli zawodu w obszarze zdalnej edukacji zawodowej poprzez
projekty angaujce e-Edukatorw ze szk zawodowych
i rzemiosa z wykorzystaniem Platformy e-Stay.
3) MODERNIZACJA SZK ZAWODOWYCH w zakresie
dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnych rynkw
pracy poprzez promocj i wdroenie Modelu Programu
Rozwojowego:
wdroenie w szkoach zawodowych Dualnego Systemu Ksztacenia z udziaem rzemiosa i z wykorzystaniem narzdzi diagnozy luki kompetencyjnej oraz organizacji praktyk zawodowych
niwelujcych luk kompetencyjn;
wdroenie w szkoach zawodowych Popytowego Doradztwa Kariery z wykorzystanie zasobw i kompetencji instytucji rynku
pracy oraz rzemiosa;
rozbudowa zdalnych zasobw e-Edukacji w szkoach zawodowych na potrzeby doskonalenia oferty edukacyjnej.
W ramach pierwszego celu oraz trzech celw szczegowych (1-3)
zaplanowano wsplnie projekty inwestycyjne, pilotaowe i wdroeniowe, w tym projekty szkoleniowe dla pracownikw instytucji rynku pracy, organw prowadzcych i szk zawodowych, projekty promocyjne,
kampanie spoeczne oraz projekty lokalnej wsppracy na rzecz rozwoju
systemw i jakoci usug.
117
W ramach drugiego celu oraz trzech celw szczegowych (4-6) realizowane bd projekty wakacyjnych praktyk zawodowych dla uczniw
szk zawodowych w podlaskich firmach oraz praktyki zagraniczne
w krajach hanzeatyckich, finansowane w ramach programw rozwojowych szk zawodowych; projekty doradztwa kariery dla gimnazjalistw, turnusy doradcze, zielone szkoy doradcze w firmach, cechach,
szkoach zawodowych i centrach kompetencji (prbowanie zawodw);
projekty e-learningowe i zdalnego doradztwa kariery.
W ramach trzeciego celu oraz trzech celw szczegowych (7-9) zaplanowano projekty modernizacyjne w ramach programw rozwojowych
szk zawodowych, wykorzystujce Model Programu Rozwojowego
wypracowany przez Fundacj BFKK w efekcie diagnozy potrzeb i potencjau rozwojowego 60 szk zawodowych oraz wdraany z udziaem
20 szk zawodowych w ramach PO KL. Model uwzgldnia trzy obszary
modernizacji szkoy zawodowej (Dualny System Ksztacenia, Popytowe
Doradztwo Kariery oraz e-Edukacja) na trzech modelowych poziomach
modernizacji odpowiadajcych gwnym grupom interesariuszy (Ucze,
Szkoa, Otoczenie). Programy rozwojowe ksztatujce now ofert edukacyjn dla ucznia, realizowane w formie modelowej (opisanej w nastpnym rozdziale), mog by gwnym instrumentem realizacji pozostaych celw strategii, zwizanych z lokaln wspprac w otoczeniu szkoy oraz podnoszeniem kompetencji kadry na poziomie szkoy.
Kady partner przystpi do partnerstwa dobrowolnie, znajdujc
w swych dziaaniach statutowych obszary wsplne z celami partnerstwa
i traktujc je jako form kooperacyjnej realizacji wasnych zada statutowych. Wszyscy partnerzy maj rwne prawo do informacji o funkcjonowaniu partnerstwa, a w szczeglnoci do informacji o dziaaniach
innych partnerw tworzcych partnerstwo w zakresie wsplnie przyjtych celw oraz dziaa okrelonych w strategii wsppracy na lata 20142020. Kady partner moe w trakcie funkcjonowania partnerstwa wnie
do umowy uwagi lub propozycje zmian, ktre powinny by przedmiotem wsplnej, partnerskiej dyskusji i decyzji. Partnerzy mog wyoni
spord swojego grona instytucj lub osob penic rol koordynatora
lub przedstawiciela, ktra zobowizana jest informowa wszystkich
partnerw o wszelkich dziaaniach zwizanych z reprezentowaniem
partnerstwa. Kady partner bdzie informowa pozostaych partnerw
o wszelkich dziaaniach czy projektach dziaa wykorzystujcych kapita
lub mark Partnerstwa, a w szczeglnoci, o ile to moliwe, bdzie zaprasza do tych inicjatyw pozostaych partnerw.
Misj tak skonstruowanego partnerstwa jest Edukacja zawodowa
szans rozwoju mieszkacw i gospodarki wojewdztwa podlaskiego,
118
Rozdzia 4.
ktra opiera si na zaoeniu, e rozwj edukacji zawodowej jest kluczowym czynnikiem umoliwiajcym dostosowanie kompetencji mieszkacw do potrzeb gospodarki regionu, co zwikszy moliwoci zatrudnienia i rozwoju mieszkacw oraz podniesie konkurencyjno i dynamik rozwoju gospodarki regionu. Misja uwzgldniajca wartoci spoeczne i gospodarcze nie tylko czy i spaja rnorodne instytucje tworzce Partnerstwo Modernizacja & Adaptacyjno, uwzgldniajc ich
dopeniajce si punkty widzenia i potrzeby oraz wieloletnie dowiadczenia w realizacji rnorodnych projektw, ale co najwaniejsze, definiuje Przyszo Edukacji Zawodowej, w ktrej cz si synergicznie
jako ycia i rozwj gospodarczy.
ROZDZIA 5.
MODERNIZACJA SZK ZAWODOWYCH
W OPARCIU O PROGRAMY ROZWOJOWE
5.1.
Program rozwojowy szkoy charakterystyka oraz

etapy tworzenia i realizacji
Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia

7 padziernika 2009 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego1 dyrektor
szkoy lub placwki prowadzcej ksztacenie zobowizany jest do opracowania programu i harmonogramu poprawy efektywnoci i ksztacenia
lub wychowania. Program taki powinien obejmowa perspektyw piciu
lat, jak te programy roczne. Programy powinny by opracowywane
przez dyrektora we wsppracy z nauczycielami zajmujcymi inne stanowiska kierownicze w szkole oraz obejmowa diagnoz potrzeb i dziaania na rzecz doskonalenia jakoci pracy wraz z terminami ich realizacji.
M. Jas i K. ysak w poradniku opracowanym na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej okrelaj program rozwojowy szkoy/placwki
jako kluczowe przedsiwzicia majce charakter projektw lub dziaa
projektowych podejmowanych w szkole/placwce owiatowej w celu
wyonienia pozytywnej zmiany jakociowej wpisujcej si w polityk
edukacyjn regionu, pastwa, Europy2. Przedsiwzicia te i projekty
powinny3:
wynika z diagnozy identyfikujcej problemy i potrzeby;
zawiera jednoznacznie zdefiniowane, konkretne i wykonalne
cele;
1
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 padziernika 2009 r.

w sprawie nadzoru pedagogicznego, DzU 2009 nr 168 poz. 1324.
2
M. Jas, K. ysak, Fundusze unijne dla owiaty: Jak budowa programy rozwojowe szk, by edukacja bya skuteczna, przyjazna i nowoczesna?, op. cit.,
s. 31.
3
Tame, s. 31.
120
Rozdzia 5.
mie przypisany, wyodrbniony budet zadaniowy;

by zaplanowane w czasie posiada harmonogram;
by ukierunkowane na efekt przewidywa rezultaty.
Programy powinny zatem pozostawa w powizaniu z potrzebami
dydaktycznymi, wychowawczymi i opiekuczymi konkretnej szkoy.
Projekty za, wpisujc si w te programy, powinny stanowi wsparcie
w ich realizacji.
Jednoczenie program rozwojowy powinien zawiera elementy
zgodne z polityk danej szkoy i z okrelonymi kierunkami jej rozwoju.
Programy ukierunkowuj zarzdzanie na osiganie efektw, rezultatw
dziaa, a nie na procesy dochodzenia do nich. Programy stanowi podstaw do wnioskowania o rodki zewntrzne, w tym z programw Unii
Europejskiej zgodnych ze Szczegowym Opisem Priorytetw Programu
Operacyjnego Kapita Ludzki.
Autorzy poradnika zwracaj uwag, e programy rozwojowe powinny gwnie4:
przygotowywa uczniw do uczenia si na kolejnym etapie edukacyjnym;
umoliwia wszystkim uczniom opanowanie podstaw wiedzy
oglnej;
pogbia wiedz w zakresie odpowiadajcym indywidualnym
zainteresowaniom i predyspozycjom kadego ucznia;
konsekwentnie zachca uczniw do jak najduszego korzystania z usug systemu edukacji;
motywowa uczniw do nauki przez przemylany proces oceniania zmierzajcy do poprawy efektw edukacyjnych szkoy, a
ponadto np. promowa nauk jzykw obcych, zakada nawizanie wsppracy zagranicznej z krajami Unii Europejskiej;
mobilizowa nauczycieli do opracowywania wasnych programw nauczania oraz wprowadzania innowacji pedagogicznych;
podejmowa dziaania profilaktyczne;
angaowa rodzicw i spoeczno lokaln w podejmowanie
wsplnych inicjatyw edukacyjnych, w tym rwnie w zespoowe
rozwizywanie problemw wychowawczych i dydaktycznych;
zakada wykorzystywanie nowoczesnych narzdzi informatycznych w procesie dydaktycznym;
Tame, s. 43.
121
Modernizacja szk zawodowych w oparciu o programy rozwojowe
wspiera rozwijanie umiejtnoci rozwizywania problemw

oraz wykorzystania wiedzy w praktyce.
Zaleca si stosowanie nastpujcych etapw tworzenia i realizacji
programu rozwojowego szkoy/placwki: diagnoz, planowanie, wdraanie i ewaluacj5. Na etapie diagnozy zasadne s: identyfikacja i analiza
kluczowych problemw w poszczeglnych obszarach funkcjonowania
szkoy/placwki z okreleniem zwizkw przyczynowo-skutkowych
oraz wskazaniem ogranicze i moliwoci; charakterystyka realizatorw
programu uczniw, nauczycieli, rodzicw, podmiotw otoczenia zewntrznego szkoy; analiza potrzeb szkoy zwizanych z warunkami
spoecznymi i demograficznymi. Na etapie planowania dokonuje si
analizy celw: opracowanie celu oglnego i celw szczegowych programu w oparciu o diagnoz; analiza przewidywanych rezultatw, tak by
byy mierzalne i osigalne; zaplanowanie dziaa w czasie; sporzdzenie
budetu ze wskazaniem rde finansowania i harmonogramu wykorzystania zasobw do realizacji dziaa. Etap wdraania to: zarzdzanie
programem rozwojowym szkoy/placwki podzia obowizkw i komunikacja w zespole realizujcym program rozwojowy; bieca kontrola
i monitoring realizowanych przedsiwzi kosztw i harmonogramu
realizacji prac; kontrola realizacji umowy o dofinansowanie w przypadku wykorzystania rodkw zewntrznych, w tym sprawozdawczo merytoryczna i finansowa oraz gromadzenie dokumentacji projektowej.
Ostatni etap wdraania programu rozwojowego to ewaluacja. Obejmuje
ona: ocen rezultatw i sposb dojcia do nich, realizacji oczekiwa;
identyfikacj mocnych i sabych stron programu rozwojowego do zaplanowania i wdraania kolejnych; ulepszanie programu; dopasowywanie
dziaa do zmieniajcych si oczekiwa otoczenia zewntrznego; wykorzystanie zebranych informacji do podnoszenia kwalifikacji realizatorw
programu; popularyzacj przykadw dobrej praktyki.
Innowacyjny model programu rozwojowego zosta przygotowany
przez Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr na bazie projektw pilotaowych, ponadnarodowych oraz innowacyjnych realizowanych w regionie oraz projektw badawczych na zlecenie obserwatoriw rynku pracy
w wojewdztwie podlaskim i mazowieckiem6. Opracowano w nim Mo5
6
Tame, s. 43-45.
Model programu rozwojowego opracowany w ramach bada lokalnych dla 12
szk zawodowych, wspierajcych tworzenie i wdraanie programw rozwojowych na potrzeby Projektu Szkolnictwo zawodowe. Kondycja Potencja
Potrzeby II Dziaanie 9.2. POKL, PSDB, BFKK, Warszawa-Biaystok 2013,
122
Rozdzia 5.
del Programu Rozwojowego szkoy zawodowej, ktry z jednej strony

odpowiada na zdiagnozowane potrzeby szk biorcych udzia w projekcie, z drugiej za posiada walory uniwersalnej instrukcji dla innych
szk zawodowych z regionu, ktre podejmuj si przygotowania projektw zwikszajcych dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego rynku pracy. Model wskazuje na trzy gwne obszary problemowe
rozwoju i modernizacji szk. Badania przeprowadzone w wojewdztwach mazowieckim i podlaskim, z udziaem kilkudziesiciu szk zawodowych, uczniw, nauczycieli oraz pracodawcw wsppracujcych
ze szkoami zawodowym lub oczekujcymi na dobrze przygotowanych
do pracy absolwentw, day podstawy do okrelenia trzech modelowych
obszarw modernizacji szkolnictwa zawodowego jako modelowych
obszarw rozwojowych. Dlatego te w ujciu modelowym moemy
wyrni nastpujce modelowe obszary rozwojowe:
1) PRAKTYKA, czyli ksztacenie praktyczne z pracodawcami.
Duym wzywaniem rozwojowym dla szk zawodowych jest
podniesienie jakoci i trafnoci ksztacenia praktycznego. Ten
obszar dziaalnoci szkoy zawodowej jest kluczowy dla
budowania nowego i atrakcyjnego dla modziey wizerunku
szkoy zawodowej jako szkoy nowoczesnej, posiadajcej dostp
do najnowszych technologii stosowanych w gospodarce. Rozwj
szkoy zawodowej w tym zakresie powinien wymaza z pamici
modziey i pracodawcw zgubne dla szkolnictwa zawodowego
obrazy modych mechanikw samochodowych wiczcych na
maluchach czy wartburgach. Kluczem do nowych moliwoci
edukacyjnych
szk
zawodowych
jest
wsppraca
z przedsibiorcami dobrze rozumiejcymi realia rynkowe oraz
racjonalne doposaenie warsztatw szkolnych i centrw
ksztacenia praktycznego prowadzone w dialogu i wsppracy
z nauczycielami i pracodawcami. W obszarze tym uwzgldniono
w rwnym stopniu potrzeby uczniw, szkoy i pracodawcw.
2) KARIERA, czyli planowanie i wsparcie rozwoju zawodowego
uczniw i absolwentw szk zawodowych w duchu
s. 3, http://obserwatorium.mazowsze.pl/upload/user/file/SZ_raporty/ Model_Programu_Rozwojowego_Mazowieckie.pdf [10.09.2013] oraz Diagnoza
stanu ksztacenia zawodowego i potrzeb w zakresie modernizacji oferty ksztacenia dotyczcych efektywnoci i adekwatnoci ksztacenia przez szkoy zawodowe w kontekcie potrzeb regionalnego rynku prac; Wojewdzki Urzd Pracy w Biaymstoku, PSDB, BFKK, Biaystok 2011.
123
POPYTOWEGO DORADZTWA KARIERY. Obszar ten zosta

wskazany w badaniach szk zawodowych jako kluczowy
w aspekcie dostosowania absolwentw szkoy zawodowej do
wymaga rynku pracy. Rozwj szkoy zawodowej w tym
zakresie zmniejsza ryzyko bezrobocia, w przypadku gdy ucze
koczy ksztacenie w zawodzie nadwykowym, w ktrym nie
ma ofert pracy. Poszerzenie oferty edukacyjnej szkoy
zawodowej o aspekty planowania kariery, ksztacenia
ustawicznego czy przedsibiorczoci to dziaanie profilaktyczne,
w przypadku gdy szkoa mimo dobrych chci nie zdy
dostosowa kierunkw ksztacenia do dynamicznych zmian na
rynku pracy. Ten obszar rozwoju szkoy zawodowej to take
okazja do budowania nowego wizerunku szkoy zawodowej,
w ktrym rozwijane s wszystkie kompetencje kluczowe dla
pracy. To bardziej rwnomierne rozkadanie akcentu na rne
sfery rozwoju modego czowieka, czyli wsparcie obok
kwalifikacji zawodowych take kompetencji spoecznych czy
kulturowych wpywajcych istotnie na moliwoci wiadczenia
pracy w realnym yciu. Mwimy tu wic o wsparciu rozwoju
ucznia, a nie typowym doradztwie zawodowym zwizanym
z wyborem zawodu. Pomijanie tych kwestii w szkolnictwie
zawodowym powoduje, e nie mog one skutecznie konkurowa
ze szkoami oglnoksztaccymi, rozwijajcymi lepiej
(w powszechnej opinii) kompetencje kluczowe ni szkoy
zawodowe. Powoduje to stygmatyzacje zawodwek i ich
uczniw jako modziey mniej ambitnej i prostszej,
co w efekcie powoduje spadek popularnoci tej cieki edukacji.
Wzywaniem dla szk zawodowych w tym obszarze jest wic
zaproponowanie uczniom nowych form zaj i aktywnoci
ksztatujcych kompetencje kluczowe, take tych zwizanych
z ekspresj kulturaln, jzykami obcymi czy kompetencjami
spoecznymi. Bardzo obiecujcym aspektem dziaa w tym
obszarze jest przygotowanie uczniw szk zawodowych do
przedsibiorczoci, rozwijajcej ucznia zawodowo, spoecznie
i osobowo. Wymaga to jednak nowych umiejtnoci kadry
szkoy oraz gbszego czerpania z zasobw otoczenia szkoy,
w szczeglnoci wsppracy z instytucjami rynku pracy oraz
organizacjami pozarzdowymi. Jak wic wida, take ten obszar
rozwojowy widzi potrzeby uczniw oraz potencja drzemicy
w szkole i jej otoczeniu.
124
Rozdzia 5.
3) e-EDUKACJA, czyli ksztacenie z ICT z wykorzystaniem

zasobw zdalnych podnoszcych atrakcyjno i jako
ksztacenia zawodowego. Badania w szkoach zawodowych
wskazuj, e szkoy z zasady dobrze wyposaone w sprzt ICT
nie wykorzystuj go w praktyce edukacyjnej. Rzutniki
multimedialne oraz tablice interaktywne nie wpywaj istotnie
na sposb uczenia si uczniw szkoy zawodowej, s co
najwyej gadetem nieznacznie zwikszajcym atrakcyjno
lekcji i skupiajcym uwag uczniw na przekazie nauczyciela.
Brak oglnodostpnych prezentacji, filmw instruktaowych,
platform edukacyjnych powoduje, e taka edukacja w zasadzie
nie wykracza poza klas z rzutnikiem i wymaga od nauczyciela
dodatkowej pracy i wysikw organizacyjnych. Tymczasem
e-edukacja moe by du szans rozwojow dla szkolnictwa
zawodowego. Szkoy zawodowe powinny jednak tworzy
zasoby zdalnej edukacji, z ktrych ucze mgby korzysta poza
szko. Z bada wynika, e du popularnoci cieszyyby si
wrd modych ludzi zainteresowanych zawodem filmy
instruktaowe (przygotowane na przykad przez uczniw szkoy
w warsztatach szkolnych lub u kluczowych pracodawcw);
podrczniki i instrukcje uytkowania urzdze, programw,
metod wykonania (opracowane przez praktykw) czy wreszcie
zdalne testy wiedzy zawodowej, poczone z aktualnymi
treciami edukacyjnymi (e-learning). Dziki zdalnym zasobom
dostpnym w Internecie (na przykad na platformie edukacyjnej
szkoy) istotnie zwikszyoby si wykorzystanie ICT w ramach
lekcji w szkole, jak te w pracy wasnej ucznia poza szko.
Rozwizania takie, zwikszajce dostp do atrakcyjnych
i bardziej aktualnych treci edukacyjnych, s kluczowe dla szk
skupiajcych uczniw rozproszonych na wikszym terenie
o sabej komunikacji (na przykad szkoy wiejskie), dla ktrych
udzia w zajciach pozalekcyjnych czy wyrwnawczych jest
istotnie utrudniony. To take bardzo obiecujcy sposb promocji
oferty edukacyjnej szkoy oraz samych zawodw, przybliajcy
gimnazjalistom i rodzicom szko i kierunki ksztacenia
w ramach wirtualnych spacerw po warsztatach czy filmw
pokazowych (jak to si robi) z zaj praktycznych w szkole
lub u pracodawcy. Szkoa w ten sposb moe realizowa
skutecznie zadania orientacji zawodowej na poziomie
gimnazjalnym. Realizacja tego obszaru wymaga jednak
przygotowania
uczniw
do
samodzielnej
pracy
125
z wykorzystaniem zasobw zdalnych, nauczycieli do nowego

organizowania procesu edukacyjnego w szkole i poza szko
z wykorzystaniem tych zasobw, przygotowania zdalnych treci
edukacyjnych oraz cisej wsppracy z instytucjami
i organizacjami, take politechnikami i orodkami badawczymi,
w zakresie udostpniania istniejcych zasobw czy te tworzenia
symulacji na odlego. Take w tym przypadku dziaania
rozwojowe powinny by realizowane dla uczniw z udziaem
kadry szkoy i jej otoczenia.
Powyszy sposb opisywania obszaru rozwojowego przesuwa akcenty z potrzeb i brakw na dziaania rozwojowe. Mylenie rozwojowe staje
si konstruktywne, jednak niepozbawione realnej oceny wasnej kondycji i potencjalnych trudnoci. Okrelenie modelowych obszarw rozwoju
jest gwn cech Modelu Programu Rozwojowego, mwic, w jakim
zakresie powinnimy podejmowa w szkole dziaania naprawcze lub
rozwojowe, co moemy zobrazowa nastpujcym schematem:
Schemat 5. Obszary rozwoju i modernizacji w modelu programu
rozwojowego
rdo: Opracowanie wasne na podstawie Modelu Programu Rozwojowego zaproponowanego Biaostock Fundacj Ksztacenia Kadr.
Drugim kluczowym aspektem Modelowego Programu Rozwojowego

jest uwzgldnienie w dziaaniach rozwojowych i modernizacyjnych
trzech gwnych klientw szkoy, ktrzy reprezentowani byli w przytoczonych badaniach. Kadorazowo zidentyfikowano osobne bariery
126
Rozdzia 5.
i potrzeby dla uczniw, pracownikw szkoy oraz pracodawcw. Ten

sposb prezentacji barier i kierunkw rozwoju odpowiada w istocie metodom prowadzonych bada, w ktrych kadorazowo uwzgldniono
opinie i potrzeby uczniw szkoy zawodowej, osobno opinie i potrzeby
kadry administracyjnej i dydaktycznej szkoy oraz osobno pracodawcw
wsppracujcych ze szko. Naley podkreli, e czsto opinie te byy
odrbne, a nawet sprzeczne, a odmienny punkt widzenia odpowiada
innym potrzebom i interesom kadej z tych grup. Moemy wic mwi
o trzech grupach klientw szkoy zawodowej, jakimi s:
1) UCZE i zwizane z nim usugi edukacyjne szkoy zawodowej.
Ucze jest zainteresowany atrakcyjn i skuteczn usug
gwarantujc mu podjcie pracy w zawodzie. Ucze jest wic
klientem szkoy zawodowej odbierajcym usug edukacyjn,
a co za tym idzie pierwszym interesariuszem programu
rozwojowego. Dziaania rozwojowe dotyczy wic bd nowych
metod pracy z uczniem.
2) SZKOA i zwizane z ni zasoby, w szczeglnoci zasoby
materialne szkoy oraz zasoby kompetencyjne kadry. Nauczyciel
jest w tym przypadku klientem wewntrznym szkoy
korzystajcym z jej zasobw. Szkoa wraz ze swoimi zasobami
jest narzdziem pracy nauczyciela. Dziaania rozwojowe
dotyczy wic bd nowego wyposaenia oraz kompetencji
kadry szkoy na rzecz nowych metod edukacyjnych (ucze)
z zastosowaniem tego wyposaenia (szkoa) czy wsppracy
z pracodawcami (otoczenie).
3) OTOCZENIE i zwizane z nim relacje, w szczeglnoci
wsppraca z rodzicami i pracodawcami. Pracodawca jest
odbiorc produktu edukacyjnego, a wic gwnym klientem
szkoy oraz interesariuszem programu rozwojowego. Dziaania
rozwojowe dotyczy bd nowych obszarw i form lokalnej
wsppracy uwzgldniajcych obok interesw szkoy take
potrzeby i zasoby edukacyjne otoczenia.
Jak wykazano powyej, trzy poziomy dziaa rozwojowych oraz interesy trzech grup klientw powizane s ze sob i wzajemnie si przenikaj. Nowe metody pracy z uczniem wymagaj nowych kompetencji
w szkole i pozyskiwania zasobw edukacyjnych poza szko. Zakup
nowych urzdze czy modernizacja szkolnych warsztatw nie przeo
si przecie na faktyczn zmian sposobu nauczania, jeeli nie bd tym
zakupom towarzyszy prace nad zmian programw nauczania, szkolenia dla nauczycieli w zakresie metodyki nauczania z wykorzystaniem
nowych urzdze czy te zmiany w programach praktyk, ktre powinny
127
uwzgldni nowe moliwoci edukacyjne szkoy w odniesieniu do oferty

edukacyjnej pracodawcw. Jednak potrzeby i dziaania, cho ze sob
powizane, rni si istotnie w jednym aspekcie. Dotycz trzech rnych klientw szkoy zawodowej: ucznia oczekujcego na dobr usug
edukacyjn, nauczyciela czekajcego na skuteczn i satysfakcjonujc
prac w szkole oraz pracodawcy oczekujcego na dobry rezultat edukacji. Be adnego z tych ogniw szkoa zawodowa nie mogaby istnie.
Dlatego kade z nich musi by uwzgldnione w programie rozwojowym
w rwnym stopniu. Model Programu Rozwojowego mwi nam, DLA
KOGO powinien by realizowany program rozwojowy:
Schemat 6. Poziomy
rozwojowego
dziaa
rozwojowych
modelu programu
Te trzy modelowe obszary rozwoju szkoy naley traktowa jako potencjalne. W przypadku kadej szkoy pozostaj one kwesti strategicznego wyboru opartego na analizie mocnych i sabych stron szkoy oraz
ocenie wagi kadego z nich. W zalenoci od diagnozy sytuacji w szkole
i jej otoczeniu w ramach programu rozwojowego mog by wiec podjte
dziaania w jednym, dwch lub trzech obszarach modernizacji, adekwatnie do faktycznych potrzeb i moliwoci szkoy okrelonych przez moliwoci finansowania programu czy partnerstwo zbudowane na rzecz
programu. Model Programu Rozwojowego opracowany na podstawie
bada terenowych w mazowieckich szkoach zawodowych porzdkuje
potrzeby i dziaania modernizacyjne w trzech rekomendowanych obszarach rozwoju oraz zaleca podejmowanie dziaa na trzech poziomach
w odniesieniu do wszystkich grup klientw szkoy. O ile wic obszar
rozwoju pozostaje kwesti autonomicznego wyboru szkoy, o tyle mode-
128
Rozdzia 5.
lowe programowanie rozwoju wymaga obligatoryjnie podejmowania

dziaa na rzecz uczniw, szkoy i jej otoczenia.
Autorzy modelu okrelili take instrukcj budowy i wdraania programu rozwojowego krok po kroku 7. Obejmuje ona pi nastpujcych
po sobie krokw, ktrych realizacja zwiksza prawdopodobiestwo sukcesu programu rozwojowego:
Schemat 7. Modelowy program rozwojowy krok po kroku
Powysze etapy realizacji programu rozwojowego maj zastosowanie

do dowolnego, wybranego przez szko, obszaru jej modernizacji.
Pierwszym krokiem jest zbadanie potrzeb klientw programu: trzech
klientw (ucze, szkoa, otoczenie) w trzech obszarach (praktyka, kariera, e-edukacja). Drugi krok dotyczy skonsultowania pomysw sformu7
Tame, s. 14-31.
129
owania odpowiedzi na te potrzeby z uczestnikami programu. W trzecim

kroku tworzony jest projekt programu rozwojowego. W czwartym kroku
model przewiduje realizacj i monitoring wdraania programu rozwojowego. Ostatnim krokiem jest promocja szkoy poprzez efekty programu.
5.2. Modernizacja szkoy zawodowej ze rodkw PO KL

W odniesieniu do powyszych uwag niezmiernie wan kwesti jest
realizacja regionalnych polityk edukacyjnych, ktra wymaga dostosowania kierunkw ksztacenia na szczeblu wojewdztw do regionalnych
i lokalnych uwarunkowa rynku pracy i gospodarki. Wsparcie dla regionw w tym zakresie stanowi dziaania sformuowane w Priorytecie IX
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki Rozwj wyksztacenia
i kompetencji w regionach. Natomiast programy rozwojowe szk
wspierane s w ramach Dziaania 9.2 Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego8.
Dziaanie 9.2 jest zgodne z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej, gdy jego gwnym celem jest wzmocnienie atrakcyjnoci
i podniesienie jakoci oferty edukacyjnej szk i placwek owiatowych
prowadzcych ksztacenie zawodowe (z wyczeniem ksztacenia osb
dorosych), suce podniesieniu zdolnoci uczniw do przyszego zatrudnienia. Co wane, program rozwojowy powinien wywoa efekt
trwaej zmiany w pracy szkoy, np. poprzez wprowadzenie mechanizmw dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy 9. Naley
jednak zwrci uwag na to, e jednoczenie program taki, finansowany
z Europejskiego Funduszu Spoecznego, nie ma za zadanie zastpi biecych dziaa szkoy realizowanych ze rodkw organu prowadzcego
szko, a jedynie je uzupeni.
Wedug zapisw Szczegowego Opisu Priorytetw PO KL programy rozwojowe szk i placwek owiatowych realizowane w Priorytecie
IX maj kilka istotnych cech10. Po pierwsze, maj one kompleksowo
odpowiada na zdiagnozowane potrzeby dydaktyczne, wychowawcze
8
Szczegowy opis priorytetw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, MRR,

Warszawa 2013, s. 294-300.
9
Badania dedykowane szkoom zawodowym, jako podstawa do opracowania
programw rozwojowych, Spotkanie z przedstawicielami szk zawodowych
na Mazowszu 06.12.2011 r., Mazowieckie Obserwatorium Rynku Pracy,
http://obserwatorium.mazowsze.pl [10.09.2013].
10
Szczegowy opis priorytetw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki,
op. cit., s. 294-300.
130
Rozdzia 5.
i opiekucze danej szkoy/placwki owiatowej i jej uczniw. Oznacza

to, e program rozwojowy jest odpowiedzi na problemy danej szkoy/placwki owiatowej, a ich diagnoza powinna by podstaw przyjtych rozwiza ujtych w programie rozwojowym11. Program powinien
moliwie jak najszerzej traktowa istniejce potrzeby dydaktyczne, wychowawcze i opiekucze danej szkoy lub placwki. Zatem projekt pozbawiony diagnozy potrzeb szkoy lub placwki owiatowej nie moe
stanowi programu rozwojowego. Potrzeby danej szkoy powinny wynika z sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy, w szczeglnoci
w odniesieniu do szk zawodowych i ponadgimnazjalnych. Co oznacza,
e niezbdne jest rozszerzenie oferty edukacyjnej danej szkoy lub denie do podniesienia jakoci wiadczonych usug edukacyjnych.
Po drugie, programy rozwojowe zgodne z PO KL maj kompleksowo
i trwale przyczynia si do jakociowych zmian w funkcjonowaniu szkoy/placwki owiatowej i/lub rozszerzenia oferty edukacyjnej danej
szkoy/placwki owiatowej. To oznacza, e w zalenoci od analizy
potrzeb i polityki edukacyjnej danej szkoy lub placwki owiatowej
moe ona stworzy program rozwojowy ukierunkowany na: reform
szkoy, w celu podniesienia jakoci i atrakcyjnoci dotychczasowej oferty; i/lub rozszerzenie oferty edukacyjnej, w celu dopasowania tej oferty
do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy.
Co istotne, ju na etapie wnioskowania o dofinansowanie programy
rozwojowe musz zawiera okrelone cele, rezultaty i dziaania12. Jednoczenie programy maj prowadzi do rozwoju kompetencji kluczowych.
Kompetencje te zostay okrelone w Zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia si przez cae ycie (2006/962/WE). Powodzenie na rynku pracy nie zaley bowiem jedynie od posiadania kwalifikacji cile zawodowych, ale take od posiadania dodatkowych umiejtnoci, czyli kompetencji kluczowych13. W tym: kompetencji matematycznych, informatycznych, sprawnego posugiwania si jzykiem polskim i jzykiem obcym, rozumienia, porzdkowania, oceniania wartoci
11
Konkurs 01/POKL/9.1.2/2010 poddziaanie 9.1.2 typy projektw oraz

kryteria horyzontalne, dostpu, merytoryczne i strategiczne, Departament Europejskiego Funduszu Spoecznego, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomorskiego, Gdask 9.03.2010, http://defs.pomorskie.eu [10.09.2013].
12
Badania dedykowane szkoom zawodowym, jako podstawa do opracowania
programw rozwojowych, op. cit.
13
K. Symela, Moduowe ksztacenie zawodowe w Polsce, op. cit., s. 2.
131
i znaczenia informacji oraz ich wykorzystywania w dziaaniu przez tworzenie informacji w jzyku waciwym dla danej dyscypliny, wycigania
wnioskw, planowania, przewidywania skutkw, w tym umiejtnoci
rozwizywania problemw, po oczekiwane przez pracodawcw cechy
osobowociowe, tj. aktywn postaw wobec otoczenia, samodzielne
uczenie si i podejmowanie zada oraz przestrzeganie regu ycia spoecznego.
Ze wzgldu na szczegln wag powyej okrelonych kompetencji
kluczowych programy rozwojowe powinny z jednej strony przyczynia
si do ich rozwoju, z drugiej za stanowi w oparciu o nie instrument
wyrwnywania szans edukacyjnych. Kompetencje kluczowe w kontekcie programw rozwojowych mog by rozwijane zarwno poprzez
zajcia pozalekcyjne, dodatkowe oraz wyrwnawcze, jak rwnie poprzez tworzenie i wdraanie nowych metod ich rozwijania. Jednoczenie
programy rozwojowe musz zawiera elementy zgodne z polityk edukacyjn danego regionu, ktra w duej mierze wynika z sytuacji na regionalnym i lokalnym rynku pracy.
Wsparcie w ramach Dziaania 9.2 Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego PO KL jest skierowane do takich rodzajw beneficjentw, jak14 organy prowadzce szkoy zawodowe jednostki samorzdu terytorialnego i inne organy prowadzce szkoy zawodowe (z wyczeniem szk dla dorosych), tj. zasadnicze szkoy zawodowe, technika oraz dla innych podmiotw gdy jest to realizacja projektu na rzecz rnych szk lub uczniw. Natomiast w kadym z tych
projektw grup docelow mog stanowi15:
uczniowie i wychowankowie szk i placwek owiatowych
prowadzcych ksztacenie zawodowe (z wyczeniem suchaczy
szk dla dorosych);
szkoy i placwki (instytucje i kadra pedagogiczna) prowadzce
ksztacenie zawodowe (z wyczeniem szk dla dorosych);
pracodawcy;
partnerzy spoeczno-gospodarczy.
Wrd przykadowych dziaa, ktre mog by realizowane w ramach programw rozwojowych szk ksztacenia zawodowego ukierun-
14
Szczegowy opis priorytetw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki,

op. cit., s. 294-300.
15
Tame, s. 294-300.
132
Rozdzia 5.
kowanych na zmniejszanie dysproporcji w osigniciach uczniw oraz

podnoszenie jakoci procesu ksztacenia, wymieni mona 16:
dodatkowe zajcia dydaktyczno-wyrwnawcze oraz specjalistyczne;
doradztwo i opiek pedagogiczno-psychologiczn;
dodatkowe zajcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniw
ukierunkowane na rozwj kompetencji kluczowych, ze szczeglnym uwzgldnieniem ICT (technologii informatycznych
i telekomunikacyjnych), jzykw obcych, przedsibiorczoci,
nauk przyrodniczo-matematycznych;
efektywne programy doradztwa edukacyjno-zawodowego;
modernizacj oferty ksztacenia zawodowego oraz dostosowanie
jej do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy (wprowadzanie nowych kierunkw ksztacenia, modyfikacja programw
nauczania na kierunkach istniejcych);
wspprac szk z pracodawcami i instytucjami rynku pracy
suc podnoszeniu kwalifikacji zawodowych uczniw jako
przyszych absolwentw i wzmacnianie ich zdolnoci do zatrudnienia (w tym w zakresie praktycznych form nauczania stae i
praktyki);
wyposaenie szk w nowoczesne materiay dydaktyczne zapewniajce wysok jako ksztacenia;
wdroenie nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania
cechujcych si wysz skutecznoci ni formy tradycyjne;
wdraanie programw i narzdzi efektywnego zarzdzania placwk owiatow.
5.3.
Stan
realizacji
programw
wojewdztwie podlaskim
rozwojowych
Poniej zostay opisane wybrane informacje dotyczce stanu realizacji programw rozwojowych w wojewdztwie podlaskim w ramach
Dziaania 9.2 Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego PO KL.
W wojewdztwie podlaskim w latach 2008-2009 na konkursy w ramach tego dziaania wpyny 83 wnioski. Ocenie merytorycznej poddano 63 wnioski (75%). Dofinansowanie przyznano 32 projektom, czyli
16
Tame, s. 294-300.
133
okoo 38% z wszystkich zoonych wnioskw17. W okresie tym nie wykorzystano w peni przyznanej alokacji na to dziaanie. Naley zatem
zauway, e podmioty skadajce wnioski miay relatywnie due szanse
na otrzymanie dofinansowania oraz e mona byo obj wsparciem
wicej projektw.
Tabela 1. Zrealizowane konkursy w ramach Dziaania 9.2 w woj. podlaskim
do 2010 roku
2008
2009
10 100 000
11 000 000
Liczba wnioskw zoonych w ramach konkursu
29
54
Liczba wnioskw podlegajcych ocenie merytorycznej
16
47
Liczba wnioskw przyjtych do dofinansowania
12
20
7 210 754,91
5 834 214,12
Alokacja
Kwota przyznanego dofinansowania
% wykorzystania alokacji
71,39
53,04
rdo: Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego, Konferencja
Wykorzystanie funduszy unijnych w owiacie programy rozwojowe szk o profilu
zawodowym obszar interwencji Dziaania 9.2 PO KL, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego w Biaymstoku, Biaystok 22.02.2010.
Jeli za chodzi o osignite wskaniki w ramach Dziaania 9.2 od

pocztku realizacji, na pocztku 2010 roku warto docelowa wskanikw nie zostaa osignita. Wskanik liczby szk i placwek, ktre
wdroyy programy rozwojowe, osignito w 72%. Niemniej wskanik
liczby szk i placwek ksztacenia zawodowego, ktre wsppracoway
z przedsibiorstwami w zakresie wdraania programw rozwojowych,
zosta zrealizowany zaledwie w 4%. W projektach Dziaania 9.2 udzia
wzio 417 uczniw.
Odnoszc si do typw projektw, naley zauway, e w latach
2008-2009 dominoway zajcia pozalekcyjne, ktre realizowano
w 30 projektach. Zaledwie po jednym projekcie realizowano w odniesieniu do realizacji szkolnych orodkw kariery i projektw badawczych.
Jeli za chodzi o dziaania realizowane w projektach, to 79,9% stanowiy zajcia pozalekcyjne. W dalszej kolejnoci decydowano si na
wycieczki edukacyjne (7,1%) i doposaenie szk (6,4%). Praktyki stanowiy tylko 3,9% zaj.
17
Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego, op. cit.
134
Rozdzia 5.
Tabela 2. Osignite wskaniki w ramach Dziaania 9.2 od pocztku

realizacji w woj. podlaskim do 2010 roku
Nazwa wskanika
Warto
docelowa
wskanika
Mr*
Mp**
Liczba szk i placwek, ktre wdro124

90
90
72,58
yy programy rozwojowe
Liczba szk i placwek ksztacenia
zawodowego, ktre wsppracoway
93
4
4
4,31
z przedsibiorstwami w zakresie
wdraania programw rozwojowych
Liczba uczniw w szkoach prowadzcych ksztacenie zawodowe, kt417
417
rzy zakoczyli udzia w staach
i praktykach w ramach Priorytetu
*Mr Warto wskanika osignita w ostatnim roku 2009; **Mp warto wskanika
osignita od pocztku realizacji dziaania.
W podsumowaniu Dziaania 9.2 w trybie konkursowym na pocztku

2013 roku wskazywano, e w latach 2008-2012 wybrano 99 projektw
do dofinansowania 18. W tym jeden projekt w trybie systemowym, jeden
projekt innowacyjny oraz trzy projekty z komponentem ponadnarodowym. cznie na projekty te przeznaczono 63 mln z z alokacji 67 mln
z. Do wykorzystania na 2013 rok pozostao 16% caej sumy alokacji.
18
A. Godlewska, Prezentacja z konferencji pt.: EFS dla rozwoju szk

Dziaanie 9.2 w ramach PO KL, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 03.04.2013, www.pokl.wrotapodlasia.pl [10.09.2013].
135
Schemat 8. Typy projektw realizowanych w ramach Dziaania 9.2

w odniesieniu do kwoty dofinansowania w woj. podlaskim w latach
2008-2009

Schemat 9. Rodzaje dziaa w realizowanych projektach Dziaania 9.2

w woj. podlaskim w latach 2008-2009

136
Rozdzia 5.
Schemat 10. Wykorzystanie alokacji w ramach Dziaania 9.2. w woj.

podlaskim do 2013 roku
rdo: A. Godlewska, Prezentacja z konferencji pt.: EFS dla rozwoju szk Dziaanie 9.2 w ramach PO KL, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok
03.04.2013.
Tabela 3. Osignite wskaniki w wyniku realizacji projektw w ramach

Dziaania 9.2 wybranych w trybie konkursowym w woj. podlaskim do 2013
roku
Wskanik
Warto
docelowa
Warto
osignita na
dzie
31.12.2012

zawodowego, ktre wdroyy pro105
89
84,76
gramy rozwojowe
zawodowego, ktre wsppracoway
79
83
105,06
z przedsibiorstwami w zakresie
wdraania programw rozwojowych
Liczba uczniw w szkoach prowadzcych ksztacenia zawodowe, kt11 337
2651
23,38
rzy zakoczyli udzia w staach
i praktykach w ramach dziaania
rdo: A. Godlewska, Prezentacja z konferencji pt.: EFS dla rozwoju szk Dziaanie 9.2 w ramach PO KL, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok
03.04.2013.
W odniesieniu do wskanikw realizacji projektw w ramach Dziaania 9.2 wybranych w trybie konkursowym w kolejnych latach udao si
poprawi w szczeglnoci zakres wsppracy szk ksztacenia zawodowego z przedsibiorstwami. Wskanik zosta zrealizowany w 105%.
Niemniej jednak wskanik liczby szk i placwek, ktre wdroyy programy rozwojowe, nie uleg znaczcej poprawie i wynosi 84%. Nie
137
udao si take osign wyznaczonego wskanika liczby uczniw, ktrzy za porednictwem projektw uczestniczyli w staach i praktykach.
5.4.
Case study
W tym miejscu opisane zostan wybrane projekty zrealizowane

w ramach Dziaania 9.2 w wojewdztwie podlaskim. Peny przegld
projektw umoliwia witryna Ministerstwa Rozwoju Regionalnego19.
5.4.1. Zesp Szk Technicznych w Suwakach Technikum nr

3 projekt pt. Edukacja w technikum inwestycj w
przyszo ucznia
Projekt pt. Edukacja w technikum inwestycj w przyszo
ucznia stanowi przykad dotyczcy wdraania programu rozwojowego.
Projekt ten by realizowany od 01.08.2012 do 31.07.2013 roku, w ramach Zespou Szk Technicznych w Suwakach, Technikum nr 320.
czna warto projektu wyniosa 286 683,56 z, w tym wkad wasny
Miasta Suwaki 34 864,00 z.
W ramach projektu przewidziano liczne dziaania majce na celu wyrwnanie i zwikszenie szans edukacyjnych 200 uczniw szkoy i poszerzenie oraz uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej. Wrd dziaa realizowanych w tym projekcie znalazy si m.in. 4 dwudniowe wyjazdy edukacyjne, w ktrych wzio udzia 200 uczniw. Poznali oni zakady
przemysowe stosujce nowoczesne technologie i techniki wytwarzania:
wytwrni materiaw budowlanych Przedsibiorstwo Produkcji Betonw PREFBET Spka z o.o. w niadowie, Centrum Handlowe Budexpo w Warszawie, zakad przemysu energetycznego ENERGA Elektrownie Ostroka S.A., fabryk obrabiarek sterowanych numerycznie,
przedsibiorstwo zajmujce si konstruowaniem i wytwarzaniem urzdze produkcyjnych NEOTECH Sp. z o.o. w Biaymstoku, zakad
produkujcy konstrukcje metalowe ROLSTAL Pawowski w Ostrowi
Mazowieckiej. Ponadto miay miejsce wizyty na uczelniach: w Politechnice Biaostockiej, Politechnice Warszawskiej i w Wojskowej Akademii
Technicznej.
19
Lista projektw dziaania 9.2 w wojewdztwie podlaskim, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.mapadotacji.gov.pl [10.09.2013].
20
Projekt Edukacja w technikum inwestycj w przyszo ucznia, Zesp
Szk Technicznych w Suwakach, http://zst.hostingasp.pl [10.09.2013].
138
Rozdzia 5.
W praktykach zawodowych udzia wzio 65 uczniw. Odbyy si

one w 12 przedsibiorstwach i u 13 pracodawcw wsppracujcych ze
szko w branach budowlanej i maszynowej. Uczniowie mieli dostp do
nowoczesnych maszyn, urzdze, technologii wytwarzania, a take moliwo udziau w procesie produkcyjnym i pracy w zespole z innymi
pracownikami danej brany, dziki czemu mogli zastosowa teori
w praktyce, a co za tym idzie podwyszy swoje umiejtnoci praktyczne i poznawa rynek pracy.
Byy te realizowane kursy nadajce uprawnienia, w tym: operator
wzkw widowych, monta i demonta rusztowa, obsuga kasy fiskalnej, pomoc przedmedyczna. W kursach uczestniczyo 48 uczniw.
Wszyscy uczestnicy ukoczyli kursy i przystpili do egzaminu kocowego. Uczestnicy kursw nabyli dodatkowe umiejtnoci zawodowe,
przez co zwikszyli swoj atrakcyjno jako przyszli pracownicy.
Zostay rwnie zorganizowane zajcia przygotowujce do egzaminu
zawodowego skierowane do uczniw klas czwartych w zawodach: technik elektronik, technik elektryk, technik budownictwa, technik mechanik, technik teleinformatyk, technik mechatronik. cznie zostao utworzonych 8 grup 10-osobowych, ktre wziy udzia w 48 godzinach szkole na grup.
Kolejny rodzaj dziaania, w ktrym brali udzia uczniowie szkoy, to
zajcia przygotowujce do matury. Byy one skierowane do uczniw
klas czwartych, ktrzy bd chcieli przygotowywa si do zdawania
przedmiotw dodatkowych na maturze w zakresie podstawowym
z chemii i z biologii oraz w zakresie rozszerzonym z matematyki, z fizyki i astronomii, z jzyka angielskiego, z geografii. W ramach zaj utworzono 8 grup 10-osobowych w wymiarze 48 godzin na grup.
Obok powyszych byy realizowane rwnie zajcia dydaktyczne
o charakterze wyrwnawczym z matematyki, jzyka polskiego, jzyka
angielskiego. Uczestnicy podczas zaj mogli uzupenia swoje zalegoci po gimnazjum i wyrwnywa wiedz, a take podwysza kompetencje matematyczne oraz doskonali porozumiewanie si w jzyku polskim i jzyku angielskim. Zajcia byy przeprowadzone wrd 60
uczniw w 6 grupach 10-osobowych w wymiarze 60 godzin.
W ramach k zainteresowa uczniowie mieli rozwija: zainteresowania i pasje techniczne, mechatroniczne, dziennikarskie; umiejtno
porozumiewania si w jzyku ojczystym i obcym; a take stosowania
technologii informacyjno-komunikacyjnych. Zajcia w koach umoliwi praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej. W ramach zaj
uczestnicy stworzyli: dwa programy komputerowe demonstrujce przetwarzanie dwiku i obrazu w teleinformatyce na DVD-ROM; stron
139
internetow zawierajc pliki ze stworzonymi programami oraz zdjcia

i opis stanowisk laboratoryjnych wykorzystanych w ramach projektu;
dwa numery gazety szkolnej ZETECIOR; dwa pojazdy Line Follower. W ramach 4 k w zajciach uczestniczyo 40 uczniw, po 10 osb
w kadym kole, w wymiarze 60 godzin na grup.
Inn form wsparcia, ktra zostaa zrealizowana w ramach projektu,
stanowio doradztwo zawodowe. Zostali nim objci wszyscy uczestnicy
projektu. Przeprowadzono warsztaty doskonalce umiejtnoci poznawania wasnego potencjau osobowego i planowania rozwoju zawodowego. W ramach zaj uczniowie opracowali indywidualne plany dziaa oraz wasny profil zawodowy. Zajcia odbyway si w 20 grupach
10-osobowych w wymiarze 5 godzin na grup.
Ponadto w szkole otwarto pracowni komputerowego wspomagania
projektowania czci maszyn.
Jak wynika z zapisw dotyczcych powyszego projektu, miay
w nim miejsce zarwno dziaania majce na celu modernizacj samej
analizowanej szkoy zawodowej poprzez wprowadzenie zaj dodatkowych, jak rwnie mona wskaza na dziaania sprzyjajce pracy pracownikw nauczycieli poza godzinami standardowych zaj. Projekt
pozwoli na sfinansowanie tego rodzaju dziaa. Pojawiy si rwnie
elementy wsppracy z pracodawcami w postaci wizyt studyjnych i praktyk zawodowych.
5.4.2. Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa

Staszica i Centrum Ksztacenia Ustawicznego projekt
pt. wiadomy wybr pewny sukces programy
rozwojowe dla szk zawodowych
Projekt wiadomy wybr pewny sukces programy rozwojowe dla
szk zawodowych by realizowany od 01.10.2008 do 31.05.2011 roku21. Jego oglna warto wyniosa 3 047 294,19 z. Projekt by realizowany przez Wysz Szko Administracji Publicznej im. Stanisawa
Staszica w Biaymstoku w partnerstwie z Miastem Biaystok reprezentowanym przez Centrum Ksztacenia Ustawicznego. Koncepcja projektu
powstaa z myl o rozwoju szkolnictwa zawodowego na terenie woje21
Informacja dotyczca projektu wiadomy wybr pewny sukces projekty

rozwojowe dla szk zawodowych, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego w Biaymstoku, www.pokl.wrotapodlasia.pl [10.09.2013].
140
Rozdzia 5.
wdztwa podlaskiego i wynikaa z potrzeby dostosowania sposobu

ksztacenia zawodowego do procesw zachodzcych na rynku pracy.
Gwnym celem byo podniesienie atrakcyjnoci i jakoci ksztacenia
zawodowego przez opracowanie i wdroenie programw rozwojowych
w 60 szkoach. Dziaanie to miao przyczyni si do modernizacji procesu ksztacenia i wzmocnienia potencjau szkolnictwa zawodowego
w zakresie dziaa edukacyjno-zawodowych i sieci Orodkw Kariery
oraz aktywne wczenie pracodawcw w proces ksztacenia. Projekt mia
take za zadanie zwikszenie dostpu do usug poradnictwa i doradztwa
edukacyjno-zawodowego poprzez utworzenie Orodkw Kariery, rozszerzenie oferty doradczej o usugi poradnictwa w Orodkach Kariery,
opracowanie i wdroenie 7 programw rozwojowych pracy doradczej
dla uczniw z rnych poziomw i typw ksztacenia pn. Zawodowy
Nawigator, a take wzmocnienie jakoci usug poradnictwa zawodowego w szkoach przez dziaalno orodka koordynujcego Regionalnego Centrum Doradztwa Zawodowego.
W ramach oferty skierowanej do szk znalazo si zadanie pod nazw Zawodowy Nawigator. W jego ramach zostay przygotowane
i wdroone programy rozwojowe. Inne programy opracowano dla zasadniczych szk zawodowych, a inne dla technikw. Zostay one stworzone przez zesp ekspertw przedstawicieli instytucji rynku pracy,
placwek owiatowych, poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz
przedstawicieli lokalnych pracodawcw.
Godny uwagi jest fakt, e programy wchodzce w skad Zawodowego Nawigatora uzyskay pozytywne rekomendacje Podlaskiego Kuratora Owiaty oraz Prezydenta Miasta Biaegostoku, Stowarzyszenia
Doradcw Szkolnych i Zawodowych RP oraz Narodowego Forum Doradztwa Kariery, w ktrych podkrela si komplementarno i innowacyjno rozwizania.
Kolejnym rodzajem dziaania prowadzonego we wsppracy ze szkoami byy grupowe spotkania z modzie, ktre skierowano do uczniw
koczcych szko, zainteresowanych poszukiwaniem pracy (np. dotyczce poznania rynku pracy) oraz spotkania skierowane do uczniw
chccych kontynuowa nauk bd zdoby nowy zawd (np. planowanie
kariery edukacyjnej i zawodowej). Trzecia grupa spotka bya skierowana do uczniw na kadym etapie ksztacenia (np. korzystna autoprezentacja, czyli jak wybra najlepszy wizerunek, sposoby radzenia sobie ze
stresem).
Poza wskazanymi powyej dziaaniami trzecim rodzajem wsparcia
dla szk zaklasyfikowanych do udziau w projekcie byo indywidualne
141
poradnictwo zawodowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczne dla

uczniw.
Projekt promowa te wspprac z pracodawcami. Miaa ona na celu
zapoznanie modziey z moliwociami wynikajcymi z ksztacenia
zawodowego, realiami rodowiska pracy i zawodw, wymaganiami na
stanowiskach. Da te moliwo uzyskania informacji dotyczcych
potrzeb lokalnego rynku pracy w kontekcie kwalifikacji i kompetencji
pracownikw oraz zasad rekrutacji.
Pracodawcy byli take wczani w proces ksztacenia poprzez organizacj spotka pracodawcw z uczniami i dodatkowe praktyki zawodowe. W ramach projektu zostay zorganizowane dodatkowe
2-tygodniowe praktyki zawodowe dla uczniw szk zakwalifikowanych
do projektu. Podstawowym celem praktyk zawodowych byo ksztatowanie umiejtnoci zawodowych poszukiwanych na rynku pracy oraz
wdroenie do praktycznego stosowania rnych form pracy. Wiadomoci oraz umiejtnoci nabyte na zajciach teoretycznych mogy, w ramach praktyk zawodowych, zosta skonfrontowane z rzeczywistymi
dowiadczeniami, tak aby ucze potrafi wykonywa dan prac, a nie
tylko dysponowa wiedz teoretyczn.
Realizowane byy rwnie usugi poradnictwa zawodowego dla 8000
uczniw. W ramach projektu odbyy si take Podlaskie Targi Pracy,
ktrych gwnym celem byo zblienie uczniw do rodowiska pracodawcw, dostarczenie uczniom informacji o rynku pracy, specjalnociach i poszukiwanych kwalifikacjach. W wydarzeniu wzio udzia
blisko 3000 uczniw wraz z opiekunami oraz 49 wystawcw. Poza tym
odby si Turniej Wiedzy o Zawodach, ktrego celem byo podniesienie
wiadomoci uczniw w zakresie podejmowania samodzielnych i trafnych decyzji dotyczcych wyboru przyszego zawodu.
5.4.3. Biaostocka Fundacja Ksztacenia Kadr projekt

ponadnarodowy CZAS NA STA - regionalny program
stay dla uczniw szk zawodowych w niemieckich
przedsibiorstwach
Projekt pilotaowy i ponadnarodowy realizowany w partnerstwie
z Parlamentem Hanzeatyckim CZAS NA STA regionalny program
stay dla uczniw szk zawodowych w niemieckich przedsibiorstwach realizowany jest od 01.07.2013 do 30.06.2015 roku. Warto
budetu projektu to 2 496 648,00 z i obejmuje obok dziaa wsppracy
ponadnarodowej z budetem 594 000,00 z dziaania modernizacyjne
142
Rozdzia 5.
kierowane do 20 szk zawodowych z terenu wojewdztwa podlaskiego

ksztaccych w branach strategicznych dla regionu, czyli w zawodach
spoywczych, turystycznych, budowlanych i maszynowych. Projektem
objto 200 uczniw biorcych udzia w szkoleniach i staach zawodowych w Polsce oraz Niemczech, a take 80 nauczycieli tworzcych modernizacyjne Zespoy Szkolne w oparciu o wiedz praktyczn zdobyt
w trakcie szkole wyjazdowych z udziaem lokalnych pracodawcw oraz
wizyt studyjnych w Niemczech w zakresie dobrych praktyk Dualnego
Systemu Ksztacenia. Udzia w projekcie przygotowuje 20 szk zawodowych do stworzenia i realizacji wasnego programu rozwojowego
w oparciu o Dualny System Ksztacenia z udziaem lokalnych pracodawcw zaangaowanych w przygotowanie programu oraz partnerw
zagranicznych zwikszajcych atrakcyjno oferty edukacyjnej szkoy.
W ramach projektu wdraane jest innowacyjne narzdzi internetowe
umoliwiajce sprawn komunikacj pomidzy szko (opiekunami
zdalnymi z ramienia szkoy) a pracodawcami realizujcymi stae zawodowe. Platforma e-Stay umoliwia nie tylko biecy monitoring realizowanego stau lub praktyki, ale co najwaniejsze, jest instrumentem do
budowania i wsplnego projektowania (modyfikowania) programw
stay przez pracodawc i nauczyciela zawodu, z moliwoci potwierdzania kolejnych zada zawodowych przez opiekuna z firmy, ucznia
oraz opiekuna zdalnego ze szkoy, czyli prowadzenia elektronicznego
dziennika praktyki zawodowej realizowanej poza szko.
Podejcie to realizuje zaoenia modelowego programu rozwojowego
opisanego powyej. Uwzgldnia ono dwa obszary modernizacyjne, jakimi s Dualny System Ksztacenia budowany w ramach 20 programw
rozwojowych oraz e-Edukacja w pilotaowym narzdziu do organizacji
i monitorowana praktyk zawodowych i stay poza szko. Zgodnie
z modelem programu rozwojowego w projekcie uwzgldniono cele oraz
dziaania przeznaczone dla Ucznia, Szkoy i Otoczenia:
1) Wsparcie UCZNIA poprzez modyfikacj, uzupenienie
programu nauczania i dodatkowe elementy ksztacenia
praktycznego formie wakacyjnych patnych stay zawodowych
w firmach niemieckich oraz w podlaskim rzemiole, wraz ze
szkoleniami przygotowujcymi do nauki zawody w firmie:
STAE ZAWODOWE w wymiarze 110 godzin dla 200 uczniw
w podlaskich firmach, poczone z 40-godzinnym, tygodniowym
staem zagranicznym w Niemczech z polsk opiek
i tumaczem wraz ze stypendium staowym;
SZKOLENIA zawodowe w wymiarze 32 godzin, przygotowujce do stay zawodowych z zakresu Dualnego Systemu Ksztace-
143
2)
3)
nia, Rozwoju Kariery oraz nauki jzyka niemieckiego w zakresie

tematycznym stau zagranicznego oraz projektowania
i obsugi wasnego, indywidualnego programu stau na Platformie e-Stay;
Wsparcie SZKOY poprzez powoanie modernizacyjnych
zespow szkolnych
oraz przygotowanie
nauczycieli
i pracownikw administracyjnych do wdraania Dualnego
Systemu Ksztacenia poprzez programy rozwojowe:
WIZYTA STUDYJNA W NIEMCZECH dla zespou szkolnego
w zakresie dobrych praktyk Dualnego Systemu Ksztacenia SK
organizacji stay dla uczniw szkoy w firmach polskich
i niemieckich;
SZKOLENIA wyjazdowe z udziaem pracodawcw diagnozujce luk kompetencyjn oraz przygotowujce do opracowana
programw stay wakacyjnych niwelujcych luki kompetencyjne absolwentw szkoy z zastosowaniem funkcji opieki zdalnej
nad uczniem, z zastosowaniem narzdzia internetowego Platforma e-Stay z moduem logistycznym i merytorycznym dla
szkoy, z opracowaniem kontentw edukacyjnych dla brany turystycznej, spoywczej, budowlanej i maszynowej oraz elektronicznego, internetowego dziennika stay lub praktyk zawodowych dla 20 szk zawodowych.
Wsparcie OTOCZENIA szkoy, w szczeglnoci lokalnych
pracodawcw, poprzez diagnoz luki kompetencyjnej
powstajcej
pomidzy
potrzebami
kompetencyjnymi
pracodawcw a moliwociami edukacyjnymi szkoy oraz
zaproponowanie instrumentw lokalnej wsppracy i edukacji
praktycznej poza szko, niwelujcych luki kompetencyjne:
SEMINARIA MP z udziaem lokalnych pracodawcw, realizowane w formie wyjazdowych warsztatw integracyjnych
w orodkach edukacyjno-rekreacyjnych z udziaem dyrekcji
szk i nauczycieli zawodowych, celem zdiagnozowania luk
kompetencyjnych absolwentw szk wsppracujcych z pracodawcami oraz opracowania elastycznej formuy programowania
praktyk i stay zawodowych w firmie w oparciu o zadania zawodowe zwizane z luk kompetencyjn oraz internetowe narzdzia wspomagajce proces tworzenia i monitorowania jakoci
ksztacenia praktycznego poza szko na Platformie
e-Stay obsugiwanej przez opiekunw stay z ramienia firm zaangaowanych w Dualny System Ksztacenia.
144
Rozdzia 5.
PROGRAM ROZWOJOWY przygotowany z uwzgldnieniem

potrzeb oraz potencjau edukacyjnego otoczenia szkoy z wykorzystaniem nowoczesnych instrumentw zarzdzania Dualnym
Systemem Ksztacenia oraz wsppracy ponadnarodowej, celem
finansowania wsppracy szkoy z otoczeniem w ramach projektw realizowanych w perspektywie finansowania 2014-2020 z
wykorzystaniem rodkw unijnych na rzecz rozwoju edukacji
zawodowej i ksztacenia ustawicznego oraz rozwoju przedsibiorstw.
Z powyszego wynika, e projekt jest kierowany do wybranych szk
zawodowych w woj. podlaskim ksztaccych w branach kluczowych
dla rozwoju regionu, a jego celem jest przygotowanie szk do ksztacenia w Dualnym Systemie Ksztacenia poprzez przeznaczony dla kadej
szkoy Program Rozwojowy realizowany we wsppracy z podlaskim
i niemieckim rzemiosem z zastosowaniem rozwiza e-Edukacji.
Opisany projekt jest dobr praktyk w zakresie zastosowania modelowego programu rozwojowego, rozumianego jako produkt finalny
i efekt projektw badawczych, innowacyjnych i pilotaowych w projekcie standardowym. To take przykad budowania regionalnych, systemowych dziaa na rzecz rozwoju i modernizacji edukacji zawodowej
z angaowaniem lokalnych pracodawcw oraz inspirowaniem i zachcaniem do rozwoju nauczycieli zawodu w szkole oraz rzemiole. Podejcie
takie wpisuje si take w strategi Modernizacja & Adaptacyjno
opisan w rozdziale czwartym, dlatego te moe stanowi modelowy
instrument dalszych dziaa w zakresie zwikszania adaptacyjnoci szk
zawodowych oraz ich modelowej modernizacji, uwzgldniajcej potrzeby nie tylko uczniw czy nauczycieli pracujcych w szkole, lecz take
otoczenia pracodawcw, znajdujcych argumenty i motywacje do angaowania si w rozwj szkoy i wsplne kreowanie wasnej przyszoci
zwizanej z kondycj i przyszoci edukacji zawodowej.
ROZDZIA 6.
DOWIADCZENIA NORWESKIE
6.1.
System edukacji w Norwegii1
System edukacji w Norwegii zakada 10-letni okres obowizkowej

nauki, od 6. roku ycia. 10-letnie ksztacenie skada si z poziomu niszego (klasy 1-4), poziomu redniego (klasy 5-7) oraz poziomu sekundarnego I (klasy 8-10). Ksztacenie to jest dla wszystkich uczniw obowizkowe.
W szkoach ponadpodstawowych po trzech latach (klasy 11-13)
mona zdoby matur. Warunkiem nauki w tych szkoach jest dobra
znajomo jzyka norweskiego. Poziom sekundarny II obejmuje wszystkie rodzaje szk pomidzy szko obowizkow a studiami na wyszej
uczelni. Wszyscy modzi ludzie pomidzy 16. a 19. rokiem ycia maj
ustawowe prawo do 3-letniego ponadpodstawego ksztacenia szkolnego,
ktre koczy si zdobyciem kwalifikacji zawodowych, uprawnie do
podjcia studiw na uniwersytecie czy w innej wyszej uczelni lub te
zdobyciem kwalifikacji czciowych. Jednak uczszczanie do szkoy
ponadpodstawowej (poziom sekundarny II) lub do szkoy zawodowej nie
jest obowizkowe.
Szkolnictwo wysze reprezentuj uniwersytety oraz inne szkoy wysze. Po trzech latach otrzymuje si stopie licencjata, natomiast po nastpnych dwch nauki stopie magistra. Nastpnie mona jeszcze odby 3-letnie studia doktoranckie. Wyjtkiem s tu nastpujce kierunki:
medycyna, psychologia, weterynaria oraz teologia, w ktrych zostay
zachowane dotychczasowe tytuy.
Kierunki studiw w innych szkoach wyszych s krtsze (od 2 do 4
lat) i w wikszym stopniu zorientowane na praktyk. Na takich wanie
uczelniach odbywa si ksztacenie na przykad na nauczyciela czy na
Wsplne uczenie si i uczenie si od siebie nawzajem. Systemy edukacyjne

w krajach nadbatyckich, Parlament Hanzeatycki, s. 22; http://www.dualtraining.eu /resources/ Gesamtkonzept_Bildung_170806_pl.pdf.
1
146
Rozdzia 6.
inyniera. W niektrych szkoach wyszych istnieje moliwo otrzymania tytuu magistra, natomiast w trzech z tych szk tytuu doktora.
Istnieje moliwo czenia kursw oferowanych przez uniwersytety
z kursami na innych uczelniach.
edukacja obowizkowa
Schemat 11. System edukacji w Norwegii

20+ wysza edukacja na poziomie collegu, uniwersyteckim
19
praktyka zawodowa/dowiadczenie
edukacja
zawodowe
18
dorosych
17
edukacja rednia wyszego szczebla (II stopie)
16
15
14
13
12
11
edukacja podstawowa i edukacja rednia niszego szczebla
(I stopie)
10
9
8
7
6
5
4
3
edukacja przedszkolna
2
1
wiek
rdo: Wsplne uczenie si i uczenie si od siebie nawzajem. Systemy edukacyjne
w krajach nadbatyckich, Parlament Hanzeatycki, s. 22.
147
Dowiadczenia norweskie
6.1.1. System ksztacenia zawodowego w Norwegii2

Schemat 12. Uczestnicy systemu ksztacenia zawodowego w Norwegii
rdo: Vocational Education and Training in Norway, Norwegian Directorate for Education and Training, op. cit., s. 2.
Powyszy schemat wskazuje na trzy kluczowe filary edukacji zawodowej w Norwegii:
Na podstawie: Systemy edukacji w Europie stan obecny i planowane reformy, stan na grudzie 2011 r., http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.
org.pl/files/norwegia.pdf; Vocational Education and Training in Norway, Norwegian Directorate for Education and Training, http://www.udir.no/upload/
Fagopplaring/4/Vocational_Education_and_Training_in_Norway.pdf; Wsplne
uczenie si i uczenie si od siebie nawzajem. Systemy edukacyjne w krajach
nadbatyckich, Parlament Hanzeatycki, s. 22, op. cit.
2
148
Rozdzia 6.
1) WADZE EDUKACYJNE wadze na szczeblu krajowym

(Ministerstwo Edukacji i Wydzia Edukacji i Szkole) s
odpowiedzialne za programy nauczania, sylabusy, struktur
systemu oraz akty prawne. Wadze na szczeblu powiatowym s
odpowiedzialne za wymiarowanie i dostarczanie finansowania
z budetu pastwa (w tym praktyk zawodowych), dla
zapewnienia praktyk zawodowych i nadzoru.
2) PARTNERZY SPOECZNI norweski system funkcjonuje na
zasadzie trjstronnej wsppracy. Na podstawie ustawy
o owiacie system wsppracy, zarwno na szczeblu krajowym,
jak i regionalnym, z udziaem zarwno zwizku pracodawcw,
jak i zwizku pracownikw. Na poziomie krajowym wystpuje
Krajowa Rada ds. Ksztacenia i Szkolenia Zawodowego
(Samarbeidsrdet dla yrkesopplring) ciao powoane do
wsppracy w dziedzinie ksztacenia i szkolenia zawodowego,
udziela porad i podejmuje inicjatywy w ramach ksztacenia
i szkolenia zawodowego. Jedna Rada Szkolenia Zawodowego
(Faglig rd) istnieje dla kadego programu ksztacenia
i szkolenia zawodowego. Na poziomie regionalnym wystpuj
Powiatowe
Urzdy
Szkolenia
Zawodowego
(Yrkesopplringsnemnder), po jednym w kadym okrgu. Ciaa
te maj specyficzne zadania doradcze okrelone w ustawie
o owiacie. Organizacje uczniw i praktykantw s
reprezentowane zarwno na poziomie kraju, jak i okrgw.
3) INSTYTUCJE EDUKACYJNE edukacja i szkolenia s
prowadzone zarwno w szkoach, jak i przedsibiorstwach.
Przedsibiorstwa publiczne, i prywatne przyjmuj praktykantw
i s zatwierdzone jako przedsibiorstwa szkoleniowe przez
wadze regionalne.
Nadzr nad edukacj zawodow w Norwegii sprawuj wadze okrgowe. Ksztacenie na poziomie rednim II stopnia obejmuje ksztacenie
oglne i zawodowe. Prowadzi do uzyskania kwalifikacji pozwalajcych
na wstp na wysze uczelnie lub do kolegiw, uzyskania kwalifikacji
zawodowych lub udokumentowania czciowych kwalifikacji. Ksztacenie oglne w szkole obejmuje: ksztacenie na poziomie I (Vg1); ksztacenie na poziomie II (Vg2); ksztacenie na poziomie III (Vg3). Na kady
z poziomw przewidziany jest rok nauki. Ksztacenie zawodowe obejmuje dwa lata w szkole i roczne lub 2-letnie (jeli dotyczy zawodw
produkcyjnych) przyuczenie do zawodu. Istniej kolegia zawodowe
(Fagskole), ktre oferuj ksztacenie policealne (ISCED 4). Kolegia
prowadz praktyczne kursy, programy zawodowe, ktre trwaj od p
149
roku do dwch lat i s alternatyw dla studiw wyszych. Ukoczenie

kursw skutkuje uzyskaniem zawodu i kwalifikacji pozwalajcych na
bezporednie wejcie na rynek pracy. Od roku 2010 za finansowanie
kolegiw zawodowych odpowiadaj wadze okrgowe.
Wszyscy uczniowie w wieku 16-19 lat, ktrzy ukoczyli grunnskole
(szko obowizkow), maj ustawowo zagwarantowane prawo do nauki
w szkole redniej II stopnia. Dla modych ludzi w wieku 15-21 lat, ktrzy nie pracuj i nie uczszczaj do szkoy, stworzono system informacji,
poradnictwa i praktycznej pomocy. Uczniowie mog ubiega si o przyjcie do szk poza terenem swej gminy.
Schemat 13. System ksztacenia redniego wyszego stopnia (II stopnia)
w Norwegii
System certyfikacji istnieje od 1950 r. i daje dorosym prawo zdawania egzaminu czeladniczego na dowd dugiej i odpowiedniej praktyki.
Program odgrywa wan rol w tworzeniu nowych zawodw i jest wa-
150
Rozdzia 6.
nym narzdziem rekrutacji dla trenerw i czonkw komisji egzaminacyjnych.

Przyjcie do kolegiw zawodowych odbywa si po ukoczeniu szkoy redniej II stopnia lub rwnorzdnych kwalifikacji zdobytych na drodze pozaformalnego uczenia si lub pracy.
Po raz pierwszy norwescy uczniowie spotykaj si z ksztaceniem
zawodowym na poziomie szkoy redniej niszego szczebla poprzez
program wyboru przedmiotw (utdanningsvalg). Umoliwia on uczniom klas 8-10 (13-15 lat) wyprbowanie przedmiotw z rnych programw szk rednich wyszego szczebla, w tym ksztacenia i szkolenia
zawodowego.
Ksztacenie na poziomie szkoy redniej II stopnia obejmuje 12 programw: 3 programy ksztacenia oglnego i 9 programw ksztacenia
zawodowego: program technicznej i przemysowej produkcji; program
elektryczny i elektronika; program budownictwa; program dla restauracji
i przetwrstwa spoywczego; program zdrowia i opieki spoecznej; program dla mediw i komunikacji; program dla rolnictwa, rybowstwa
i lenictwa; program do obsugi i transportu; program do projektowania,
sztuki i rzemiosa. Wsplna podstawa programowa obejmuje jzyk norweski, religi i etyk, jzyk angielski (oraz inne jzyki obce dla programw ksztacenia oglnego), wiedz o spoeczestwie, geografi, histori, przedmioty cise i przyrodnicze, matematyk i wychowanie fizyczne. Kady program ksztacenia skada si z roku przygotowawczego
i dwch lat specjalizacji.
Standardowy model dla ksztacenia i szkolenia zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym jest czsto nazywany modelem 2 + 2. Odnosi si to do podziau standardowego programu czterech lat na dwuletnie
szkolenie w szkoach, nastpnie dwa lata szkolenia opartego na przedsibiorstwach, ktrym odpowiada jeden rok w szkole. Po pierwszym
roku na poziomie ponadgimnazjalnym w jednym z 9 programw nauczania, ucze ma do wyboru kilka specjalizacji w 12. roku nauki, co
prowadzi do dalszej specjalizacji w 13. roku nauki (18 lat), gdy zawd
jest ju wybrany. Jeeli ucze chce si przenie do Generalnego Programu Studiw, moe to zrobi, jeli zaliczy rok dodatkowej nauki kwalifikujcej do szkolnictwa wyszego3.
Vocational Education and Training in Norway, Norwegian Directorate for

Education and Training, op. cit. s. 4.
151
W ramach wikszoci programw ksztacenia zawodowego ostatni

rok specjalizacji zamienia si na dwuletnie przyuczenie do zawodu
w zakadach pracy.
Egzamin
Schemat 14. System ksztacenia i szkolenia zawodowego w Norwegii
Ksztacenie przygotowujce do zawodu odbywa si w ramach szkoy

ponadpodstawowej (poziom sekundarny II) i trwa z reguy 4 lata. Pierwsze dwa lata ksztacenia odbywaj si w szkole, podczas gdy okres specjalizacji (3. i 4. rok nauki), a wic ksztacenie praktyczne, ma miejsce
w zakadzie pracy. W przypadku braku odpowiedniej liczby miejsc
w zakadach trzeci rok nauki odbywa si rwnie w szkole. Egzamin
kocowy (egzamin na robotnika wykwalifikowanego) jest taki sam, niezalenie od tego, czy praktyczne ksztacenie odbywao si w szkole czy
w zakadzie. 50% czasu ksztacenia zajmuje nauka praktyczna jako taka,
natomiast druga poowa czasu to praca przy produkcji, gdzie praktykant
jest traktowany jak normalny pracownik. Uczniom, ktrzy ukoczyli
ksztacenie zawodowe, jest teraz atwiej otrzyma uprawnienia do studiowania na uniwersytecie lub w innej szkole wyszej. Od 3. roku nauki
152
Rozdzia 6.
w szkole zawodowej mona zalicza kursy, ktre po 4. roku prowadz

do matury4.
Treci nauczania w szkole redniej II stopnia s opracowywane (dostosowywane) w sposb zdecentralizowany do potrzeb indywidualnych
uczniw i lokalnego rynku pracy zgodnie z zasad ukierunkowywania
ksztacenia na realizacj celw, a nie szczegowe ustalanie treci.
Wszystkie programy zawodowe w kolegiach musza by akredytowane
przez NOKUT Norwesk Agencj ds. Zapewniania Jakoci w Edukacji.
Podstaw oceny stanowi ocena ciga i egzaminy na zakoczenie
roku. Egzaminy s na og przeprowadzane i oceniane przez instytucje
zewntrzne. Po szkole redniej I stopnia przeprowadzany jest obowizkowy test kompetencyjny z czytania i matematyki oraz nieobowizkowo
z jzyka angielskiego. Przejcie do kolejnego etapu jest uzalenione od
wynikw w nauce (w oparciu o ocen cig i wyniki egzaminw kocowych). Szkoy wydaj wiadectwa ukoczenia tych etapw ksztacenia, ktre prowadz do szkolnictwa wyszego. Kwalifikacje zawodowe
s zatwierdzane przez Okrgowe Komisje Egzaminacyjne. Z wyjtkiem
programw technicznych i morskich (w kolegiach) nie ma standardowych cieek przechodzenia z ksztacenia zawodowego do szkolnictwa
wyszego5.
6.1.2. Dziaania
zwikszajce
zawodowego w Norwegii
atrakcyjno
ksztacenia
Norweski rzd wdraa obecnie szereg dziaa majcych na celu

zwikszenie elastycznoci i atrakcyjnoci oraz znaczenia ksztacenia
i szkolenia zawodowego na poziomie rednim. Dziaania te zostay zapisane w Biaej Ksidze Parlamentu w 2013 roku. Obejmuj one przeciwdziaanie niedopuszczalnie wysokiemu poziomowi przedwczenie
opuszczajcych system szkolny, poprzez zwikszenie liczby stay i praktyk zawodowych, uelastycznienie systemu i zwikszenie dotacji pastwowych na rzecz przedsibiorstw, ktre zapewniaj stae i praktyki
zawodowe. Rzd ma rwnie na celu wzmocnienie systemu doradztwa
Wsplne uczenie si i uczenie si od siebie nawzajem. Systemy edukacyjne
w krajach nadbatyckich, Parlament Hanzeatycki, s. 22; http://www.dualtraining.eu/resources/Gesamtkonzept_Bildung_170806_pl.pdf.
5
Systemy edukacji w Europie stan obecny i planowane reformy, stan na grudzie 2011 r., op. cit., s. 6
4
153
zawodowego dla uczniw. Innym z celw rzdu jest wzmocnienie czenia cieki ksztacenia i szkolenia zawodowego oraz szkolnictwa wyszego poprzez rozwj kursw dla uczniw, ktrzy chc poczy szkolenie zawodowe z oglnym programem studiw. Podpisana w 2012 r.
przez Ministerstwo Edukacji i Bada Naukowych, Ministerstwo Spraw
Rzdowych, partnerw spoecznych i wadze regionalne umowa spoeczna (Samfunnskontrakten) dotyczca ksztacenia i szkolenia zawodowego ma na celu zwikszenie liczby stay i praktyk zawodowych o 20%
w do 2015 r.
Dodatkowo ministerstwa (Ministerstwo Edukacji i Bada Naukowych, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej we wsppracy z Ministerstwem Dzieci, Rwnoci i Integracji Spoecznej) podjy dziaania
majce na celu popraw ksztacenia ustawicznego dorosych i przeciwdziaanie wykluczeniu. Ich celem jest opracowanie nowej, kompleksowej polityki na rzecz poprawy wiedzy i umiejtnoci osb dorosych
z niskim wyksztaceniem, niskimi podstawowymi umiejtnociami lub
niepotwierdzonymi kompetencjami. Ksztacenie dorosych (Voksenopplring) w Norwegii obejmuje wiele dziaa edukacyjnych, takich jak
formalna edukacja dorosych na poziomie podstawowym i rednim, nieformalne ksztacenie w szkoach rednich i ludowych, uczenie si na
odlego i uczenie si w miejscu pracy. Jeli chodzi o ksztacenie formalne, gminy s odpowiedzialne za gimnazja dla dorosych, a wadze
wojewdzkie za szkoy rednie i szkolenia. Edukacja dorosych obejmuje take stowarzyszenia i instytucje ksztacce na odlego. Corocznie okoo 10 tys. dorosych ksztaci si w gimnazjach, a okoo 20 tys.
pobiera nauk w szkoach rednich II stopnia6.
Dziaaniem zwikszajcym atrakcyjno szkolenia zawodowego jest
take cykliczna ocena jego jakoci. Zarwno szkoy, jak i organizacje
szkoleniowe s oceniane i nadzorowane przez administracj powiatu.
Powiaty, poprzez wasne komitety ksztacenia zawodowego, s zobowizane do przeprowadzenia oceny, zanim przedsibiorstwo zostanie
zatwierdzone jako organizacja szkoleniowa. Ponadto powiat ma obowizek nadzoru wobec przedsibiorstwa przez cay okres nauki i ma prawo
do odwoania jego statusu jako organizacji szkoleniowej, jeli szkolenie
nie jest zgodne z celami umowy szkoleniowej. Szkoy i organizacje
szkoleniowe prowadz wasn autoewaluacj, oceniaj organizacj,
6
Reforms in Vocational Education and Training and Adult Learning, 6.06.2014,

https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Norway:Reforms
_in_Vocational_Education_and_Training_and_Adult_Learning.
154
Rozdzia 6.
w jakim stopniu s one w stanie speni wymogi okrelone w programach nauczania, etc. Ocena ta jest przeprowadzana zgodnie z ustalonymi
procedurami. W zwizku z powyszym praktykanci s stale oceniani
przez przedsibiorstwa. Uwaa si to za skuteczny mechanizm zapewnienia jakoci, w sytuacji gdy przedsibiorstwa nastawione s na osiganie wydajnoci i rentownoci, a tym samym na jako pracy. Krajowe
Biura Edukacji (Statens utdanningskontorer) corocznie robi sprawozdania z sytuacji w podstawowej, redniej i wyszej edukacji w swoich
okrgach. Ponadto skutecznym mechanizmem zapewnienia jakoci jest
to, e egzaminy zawodowe s oceniane przez przedstawicieli rnych
zawodw. Generalnie, s oni s bardzo zainteresowani utrzymaniem
wysokiego poziomu profesjonalizmu wrd pracownikw wykwalifikowanych i cile przestrzegaj certyfikacji nowych kandydatw.
Aby zapewni wysok jako szkolenia, wadze pastwowe organizuj i finansuj rozwj rnych pomocy metodycznych i innych w celu
wspierania nauczycieli i szkoleniowcw w przedsibiorstwach. Pomoce,
ktre s uzupenieniem programu nauczania, nie mog by postrzegane
jako dyrektywy, ale stanowi rady i pomysy poprzez przykady dobrych
praktyk. Istnieje oddzielna pomoc metodologiczna wpierajca prace
projektowe jako form nauczania. W Norwegii uczniowie bior cz
odpowiedzialnoci za wasn nauk. Tak wic oczekuje si od nich, e
aktywnie bd przyczynia si do planowania i wdraania ksztacenia
i szkolenia. Przygotowano poradniki dla modych osb, jak uczestniczy
w procesach oceny. Dla kadego zawodu powstay take dzienniki, ktre
s uywane przez praktykantw przez cay okres szkolenia, zarwno
w szkole, jak i w przedsibiorstwie. Dziennik okrela gwne tematy
szkolenia w danym zawodzie. Jest on uywany zarwno przez trenera,
jak i ucznia, do dokumentowania szkolenia i zakoczone zadania. Profesjonalny postp ucznia jest oceniany na pimie przez trenerw co sze
miesicy. Dziennik przyczynia si do zapewnienia jakoci ksztacenia
i motywuje uczniw do aktywnego udziau w szkoleniu. Ponadto funkcjonuje jako instrument promowania wsppracy midzy szkoami
i przedsibiorstwami. Narodowe Centrum Zasobw Edukacyjnych (Nasjonalt lremiddelsenter) jest odpowiedzialne za zatwierdzanie podrcznikw i innych pomocy dydaktycznych wykorzystywanych w ramach
szkoy redniej i ksztacenia zawodowego. W swojej pracy Centrum
wykorzystuje du sie konsultantw zewntrznych posiadajcych niezbdne dowiadczenie zawodowe lub pedagogiczne.
Aby zapewni odpowiedni poziom jakoci nauczania i ksztacenia
zawodowego wymaganego przez pracodawcw i spoeczestwo oraz
155
dostosowanie systemu do zmian w technologii i rodowisku spoecznym,

stosowane s nastpujce zasady:
szeroki program nauczania, stosowany niezalenie od tego, gdzie
odbywa si szkolenie i ktre grupy otrzymaj szkolenie wczeniej byy osobne programy do przedmiotw szkolnych, praktyk
zawodowych, kursw na rynku pracy i edukacji dorosych;
programy nauczania o strukturze moduowej, zaprojektowane
w celu zwikszenia elastycznoci i speniania specyficznych potrzeb niektrych uczniw. Moe to mie zastosowanie do osb
dorosych, uczestnikw szkole na rynku pracy oraz studentw,
ktrzy z rnych powodw nie mog uczestniczy
w penych kursach. Moduowa konstrukcja uatwia rwnie
szkoom dopasowanie kursw do potrzeb rynku pracy;
stosowane jest szerokie pojcie wiedzy zawierajce umiejtnoci
praktyczne, wartoci etyczne, postawy, kompetencje spoeczne i
umiejtnoci komunikacyjne itp.7;
6.1.3. Unormowania prawne pracy nauczycieli w Norwegii

Podstawowe unormowania prawne pracy nauczyciela 8 sprowadzaj
si do nastpujcych:
pracodawc nauczyciela jest samorzd lokalny;
nauczyciel jest zatrudniany na podstawie kodeksu pracy;
nowy system ksztacenia nauczycieli kadzie nacisk na specjalizacj (w roku 2014 pojawi si pierwsi absolwenci nowego systemu ksztacenia);
wiek emerytalny wynosi 67 lat;
istnieje moliwo uzyskania wczeniejszej emerytury (od 62.
roku ycia), przy jednoczesnym zmniejszeniu poborw o blisko
50%;
wiekiem granicznym dla penienia funkcji nauczyciela jest
70 lat;
H. Farstad, Vocational education and training in Norway, CEDEFOP European Centre for the Development of Vocational Training, 1999, s. 116 i nast.;
http://www.cedefop.europa.eu/EN/publications/14197.aspx.
8
M. Weiland, Skuteczny system ksztacenia ustawicznego nauczycieli gwarancj
wysokiej jakoci edukacji dzieci i modziey, http://www.odn.slupsk.
pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1310&Itemid=389.
7
156
Rozdzia 6.
czas pracy nauczyciela wynosi 40 godzin tygodniowo (15 do 27

godzin nauczania), za pensum dydaktyczne jest uzalenione od
etapu ksztacenia;
nauczyciele pracuj przewanie w 5-osobowych zespoach roboczych, wsplnie przygotowujcych si do lekcji;
doskonalenie zawodowe nauczycieli jest bezpatne;
nauczyciele maj moliwo uczestnictwa w formach doskonalenia w czasie godzin pracy;
wszelkie przywileje zwizane z wynagrodzeniem i penieniem
funkcji nauczyciela ustalane s indywidualnie z dyrektorem
szkoy i przedstawicielami samorzdowymi.
W szkoach rednich II stopnia ucz wycznie nauczyciele przedmiotu, ktrzy ukoczyli trwajce od 3 do 6 lat studia na uniwersytecie
i roczny kurs w zakresie teorii i praktyki pedagogicznej lub maj wyksztacenie zawodowe i kwalifikacje nauczycielskie.
6.1.4. Szkolenie nauczycieli

zawodowym9
trenerw
szkolnictwie
Wysoki poziom kompetencji wrd kadry szkoleniowej w instytucjach szkoleniowych i przedsibiorstwach ma kluczowe znaczenie dla
zapewnienia jakoci szkolenia. Ksztacenie nauczycieli w publicznych
instytucjach edukacyjnych i szkoleniowych jest rne, w zalenoci od
poziomu szkolenia i rodzaju poszukiwanych kwalifikacji. Z jednym wyjtkiem: wszystkie programy szkoleniowe oparte s na pozytywnym
zakoczeniu ksztacenia oglnego na poziomie ponadgimnazjalnym.
Nauczyciele w ramach szkolnictwa zawodowego uzyska mog swoje kwalifikacje poprzez jedn z dwch nastpujcych alternatywnych
cieek:
1) trzy lata szkolenia jako nauczyciel przedmiotu specjalista
(szkolenie na zasadzie szkolenia nauczyciela szkoy redniej
tzn. nauczyciele s absolwentami uczelni i/lub szk wyszych,
ktrzy ukoczyli trzy i p do szeciu lat studiw
w odpowiednich podmiotach, ponadto ukoczyli roczny kurs
teorii i praktyki edukacyjnej, w tym 12 do 14 tygodni od
nadzorowanej praktyki w szkole)
H. Farstad, Vocational education and training in Norway, CEDEFOP European Centre for the Development of Vocational Training, 1999, s. 116 i nast.
http://www.cedefop.europa.eu/EN/publications/14197.aspx.
9
157
2) szkolenie jako fachowca, udokumentowane przez dowiadczenie

zawodowe i wiadectwo czeladnicze:
odpowiednie dowiadczenie w pracy;
dwa lata ksztacenia teoretycznego na uczelni technicznej;
jeden rok teorii i praktyki, w tym 12 do 14 tygodni od nadzorowanej praktyki w szkole edukacji.
Wikszo personelu w orodkach edukacyjnych stanowi pracownicy zatrudnieni w niepenym wymiarze czasu pracy, wywodzcy si ze
rodowiska nauczycielskiego, a take formalnie wyksztaceni nauczyciele. Wielu trenerw w innych przedsibiorstwach prywatnych posiada
wysokie kwalifikacje zawodowe, jednake nie s certyfikowani jako
nauczyciele. Tak dugo, jak nie prowadz oni nauki w publicznej instytucji szkoleniowej, ktra zostaa zatwierdzona do wydania certyfikatw
kompetencji formalnych, nie s przedmiotem adnych uregulowa dotyczcych formalnego ksztacenia i szkolenia. Generalnie nauczyciele rni si w zalenoci przedmiotu nauczania. Nauczyciele przedmiotw
oglnych teoretycznych zawsze musz posiada wysze wyksztacenie
z zakresu nauczanego przedmiotu. Aby zosta nauczycielem przedmiotu
zawodowego, trzeba mie dowiadczenie w tym zawodzie i posiada
certyfikat czeladniczy, co jest minimalnym wymogiem. Wielu z tych
nauczycieli dalej ksztaci si w swojej dziedzinie. Wszyscy nauczyciele,
ktrzy chc by zatrudnieni na stae, musz odby szkolenie z pedagogiki na uczelni pastwowej: albo jednoroczne w penym wymiarze czasu,
albo dwuletnie w niepenym wymiarze czasu.
Nie ma adnych szczeglnych ustale dotyczcych ksztacenia instruktorw i wychowawcw zatrudnionych w przedsibiorstwach, a odpowiedzialnych za szkolenie uczniw w szkoach rednich II stopnia.
Jednak w procesie rekrutacji i zatwierdzania przedsibiorstw do szkolenia praktykantw administracja powiatu prowadzi ocen indywidualn
przedsibiorstwa. Badany jest poziom kwalifikacji zawodowych, jakie
reprezentuje cae przedsibiorstwo, oraz osobiste i zawodowe kwalifikacje osb odpowiedzialnych w szczeglnoci za prowadzenie nauki. Jednak nie ma adnych formalnych wymogw w zakresie wyksztacenia
pedagogicznego.
Doskonalenie zawodowe dla nauczycieli i instruktorw na poziomie
ponadgimnazjalnym odbywa si poprzez szkolenia. W ramach reformy
Ministerstwo Edukacji przedstawio plan dziaania na rzecz aktualizacji
wyksztacenia i dalszego szkolenia trenerw, aby zapewni wysok jako ksztacenia zawodowego na poziomie rednim. Szkolenia te kierowane s do nauczycieli i instruktorw oraz liderw biznesu i czonkw
komisji egzaminacyjnych i rad odwoawczych. Ich celem jest wyposae-
158
Rozdzia 6.
nie nauczycieli i instruktorw w zaktualizowan wiedz na temat nowych programw nauczania. Oferowane szkolenia zawodowe dla kadry
opieraj si na czterech moduach: jednym oglnym i trzech moduach
specjalistycznych. Mog by podejmowane niezalenie od siebie. Moduy zawieraj odpowiednie elementy prawne, planowanie i organizowanie
szkole w przedsibiorstwie, podstawy pedagogiki, ocen i popraw
jakoci ksztacenia. Koszty s podzielone midzy pastwo, wadze regionalne i pracodawcw.
6.1.5. Dobre praktyki norweskie w zakresie Dualnego Systemu

Ksztacenia dowiadczenia partnerw z Trondheim
Grupa Robocza Modernizacja & Adaptacyjno, przygotowujc si
do opracowania i przyjcia wsplnej strategii dziaania na rzecz rozwoju
edukacji zawodowej w latach 2014-2020, uczestniczya w maju 2014
roku w wizycie studyjnej w Trondheim w Norwegii. Przedmiotem
wsppracy ponadnarodowej z partnerami norweskimi z obszaru samorzdw terytorialnych, rzemiosa oraz szkolnictwa zawodowego byy
dobre praktyki w zakresie promocji szkolnictwa zawodowego oraz organizacji Dualnego Systemu Ksztacenia, w szczeglnoci rozwiza instytucjonalnych kojarzcych uczniw szk zawodowych oraz pracodawcw na potrzeby praktycznej nauki zawodu poza szko. Analiza dowiadcze norweskich miaa uzupeni niemieckie rozwizania w zakresie Dualnego Systemu Ksztacenia bdce przedmiotem wizyt studyjnych w Goetz w Niemczech dla 30 uczestnikw szkole realizowanych
zgodnie z rekomendacjami grupy roboczej. W ten sposb dowiadczenia
skandynawskie i niemieckie, uzupenione w dalszej czci projektu poprzez wspprac i wyjazdy studyjne na Litw i otw, skadaj si na
wsplny model hanzeatycki wytyczajcy kierunki rozwoju i przyszoci
edukacji zawodowej w woj. podlaskim.
Podsumowujc dobre praktyki analizowane przez grup robocz
w ramach wizyty studyjnej w Norwegii, naley wskaza na nastpujce
rozwizania zwikszajce efektywno praktycznej nauki zawodu poza
szko w ramach Dualnego Systemu Ksztacenia, ktre moliwe s do
zastosowania w Polsce bez koniecznoci zmiany prawa:
1) Dziaania na poziomie SZKOY ZAWODOWEJ zwizane
z doskonaleniem kadry nauczycieli zawodu, w szczeglnoci
cilejszego powizania kadry dydaktycznej szkoy zawodowej
z praktyk gospodarcz:
organizowanie systematycznych wizyt uczniw z nauczycielami
zawodu w firmach lokalnych;
159
systematyczne konsultacje z firmami programw nauczania, coroczne modyfikowanie programw nauczania praktycznego
w konsultacji z firmami i ewaluacja zmian;
cige podnoszenie i aktualizowanie kompetencji nauczycieli
zawodu poprzez wspprac z firmami, poznawanie nowoci
technologicznych w branach oraz intermentoring pomidzy
starszymi nauczycielami a uczniami w zakresie technik informatycznych.
2) Dziaania na poziomie RZEMIOSA zwizane z promocj
zawodw rzemielniczych oraz angaowaniem pracodawcw
w dualny system ksztacenia:
promowanie Dualnego Systemu Ksztacenia jako rozwizania
gwarantujcego trwao firm, poprzez zapewnienie kadr chccych wykonywa zawd, co ma szczeglne znaczenie w kraju
zamonym o rozbudowanym systemie socjalnym, w ktrym
modzie nie ma motywacji do wykonywania zawodw rzemielniczych;
organizowanie systemu bonusw i wsparcia dla firm zrzeszonych w Izbach Rzemielniczych i zaangaowanych w Dualny
System Ksztacenia, takich jak szkolenia branowe i specjalistyczne (od ksigowoci po obsug smartfonw), moliwo
korzystania z lokalu Izby w miecie wraz z miejscami noclegowymi oraz z apartamentu na Wyspach Kanaryjskich dla zasuonych czonkw Izby;
organizacja lokalnych Dni Rzemiosa promujcych zawody rzemielnicze w modelu Popytowego Doradztwa Kariery,
w ramach ktrych modzie gimnazjalna moe prbowa zawodw w ramach wstpnej orientacji zawodowej przed wyborem
szkoy;
wsptworzenie i wspfinansowanie (przekazanie czci wynagrodzenia za ksztacenia praktyczne w firmie) Biura Ksztacenia,
ktrego zadaniem jest kojarzenie uczniw szk zawodowych z
pracodawcami, w tym organizacja administracyjna i merytoryczna nauki zawodu w firmie.
3) Dziaania na poziomie WADZ LOKALNYCH zwizane
z zapewnieniem jakoci i wsparciem Dualnego Systemu
Ksztacenia w regionie:
promowanie firm ksztaccych w zawodzie poprzez Certyfikat
Jakoci oraz w ramach dziaa marketingowych zwizanych
z produktami i usugami tych firm. Zarzdzanie mark lokaln,
160
Rozdzia 6.
kojarzon z elitarnym gronem firm uczestniczcych w Dualnym

Systemie Ksztacenia wpywa na korzyci ekonomiczne tych
firm, a co za tym idzie zachca je do realizacji ksztacenia
praktycznego i wsppracy ze szkoami;
promowanie modziey uczcej si w szkoach zawodowych poprzez specjalny, modny i akceptowany przez uczniw, rozpoznawalny na ulicach strj ucznia szkoy zawodowej;
prowadzenie staego monitoringu potrzeb kompetencyjnych pracodawcw i uwzgldnianie tych potrzeb w programach nauczania teoretycznego i praktycznego w szkoach zawodowych;
opracowanie progresywnego systemu finansowania praktycznej
nauki zawodu w firmie, poprzez zwikszanie stypendium wraz z
kolejnymi latami nauki w firmie przy rwnoczesnym zmniejszaniu zaj teoretycznych w szkole i zwikszaniu czasu nauki w
firmie. Ucze z czasem staje si wartoci dla firmy uczestniczcej w ksztaceniu praktycznym; bierze coraz wikszy udzia w
produkcji i usugach firmy, co zachca firmy do angaowania si
w Dualny System Ksztacenia obniajcy istotnie koszty zatrudnienia czci pracownikw i zwikszajcy konkurencyjno firmy.
Powysze zestawienie ukazuje zasadno projektowania dziaa rozwojowych na rzecz edukacji zawodowej z zaangaowaniem organizacji
pozarzdowych, pracodawcw, wadz oraz samych szk zawodowych.
Potwierdza to trafno przyjtych zaoe modelowych modernizacji
szkolnictwa zawodowego obok dziaa kierowanych na rzecz uczniw
i kadry szkoy, take dziaania kierowane do otoczenia szkoy, ze szczeglnym uwzgldnieniem pracodawcw i tworzenia zacht do ich aktywnego uczestnictwa w Dualnym Systemie Ksztacenia.
ROZDZIA 7.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
Mona zauway, e Rzeczpospolita Polska formalnoprawnie odstpuje od takiego zadania, jak przeciwdziaanie bezrobociu. Nieobowizujca ju Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziaaniu bezrobociu 1 nawet w samym tytule zawieraa okrelenie przeciwdziaanie bezrobociu. Nowa ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy stara si unika takiego okrelenia (jakkolwiek pojawia si ono w niej sporadycznie) i w art. 3 ust. 1 wskazuje, co jest zadaniem Rzeczypospolitej w kwestii bezrobocia: zadania pastwa
w zakresie promocji zatrudnienia, agodzenia skutkw bezrobocia oraz
aktywizacji zawodowej s realizowane na podstawie uchwalanego przez
Rad Ministrw Krajowego Planu Dziaa na rzecz Zatrudnienia, zawierajcego zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia, zwanego
dalej Krajowym Planem Dziaa, oraz w oparciu o inicjatywy samorzdu gminy, powiatu, wojewdztwa i partnerw spoecznych. Zadaniem pastwa polskiego jest obecnie agodzenie skutkw bezrobocia.
Pastwo uwiadomio wic swoj ograniczon rol na rynku pracy nie
przeciwdziaa bezrobociu, a agodzi jego skutki. Najefektywniej przeciwdziaa bezrobociu mona poprzez tworzenie nowych miejsc pracy
oraz utrzymanie istniejcych. Nowe miejsca pracy tworz przede
wszystkim pracodawcy z sektora podmiotw niepublicznych, nade
wszystko przedsibiorcy. Takimi przedsibiorcami-pracodawcami s te
rzemielnicy. Pastwo ma na tym polu, jak ju wspomniaem, ograniczone moliwoci, lecz winno wspomaga pracodawcw, m.in. poprzez
aktywizacj instytucji rynku pracy. Instytucje rynku pracy mog poredniczy (wspomaga) w tworzeniu nowych miejsc pracy lub w utrzymaniu istniejcych poprzez odpowiednie szkolenia (w tym przekwalifikowania), polityk informacyjn, itp.
Od kilku lat w sektorze owiaty trwaj masowe zwolnienia nauczycieli. Przyczyny s najczciej obiektywne, gdy zmniejsza si liczba
1
DzU z 2003.58.514 ze zm.
162
Rozdzia 7.
dzieci uczszczajcych do placwek owiatowych, w szczeglnoci

szk. W dniu 30 sierpnia 2013 r. minister edukacji narodowej pani Krystyna Szumilas w wywiadzie dla Polskiego Radia stwierdzia, e od
1 wrzenia grupa ok. 7 tys. nauczycieli straci prac. Wedug pani minister liczba ta moe si zmniejszy2.
Nauczyciele, ktrzy strac prac, bd mieli (w aktualnej sytuacji na
rynku pracy) ograniczone moliwoci powrotu do zawodu nauczyciela
sensu stricto. Bd wic coraz czciej wiadczy prac w innych formach (ni nauczycielski stosunek pracy), np. na podstawie rnych
umw o prac, rnych umw cywilnoprawnych lub stan si przedsibiorcami. Podsumowujc, takie wiadczenie pracy, na styku owiaty,
rzemiosa i instytucji rynku pracy, moe przybiera dowolne formy,
oczywicie w ramach prawa. Pracownicy owiaty zawodowej to
w szczeglnoci osoby zatrudnione w zasadniczych szkoach zawodowych, technikach, szkoach policealnych oraz szkoach specjalnych
przysposabiajcych do pracy. Podstawowym wyzwaniem tych szk jest
dostosowanie profilu ksztacenia i kompetencji wiadczcych nauk
osb do potrzeb wspczesnego rynku pracy.
Nauczycielami zawodu s take osoby zatrudnione w pozaszkolnym
systemie ksztacenia zawodowego, tj. w Centrach Ksztacenia Praktycznego, Ochotniczych Hufcach Pracy, orodkach doksztacania i doskonalenia zawodowego (np. Centra Ksztacenia Ustawicznego), jak te pracodawcy uczestniczcy w praktycznym nauczaniu zawodu.
Jednym z podstawowych obszarw funkcjonowania szkoy jest jej
wsppraca z otoczeniem na rzecz rozwoju wasnego i lokalnego. Do
kluczowych podmiotw zewntrznych, z ktrymi szkoa powinna
wsppracowa w kontekcie zmian na rynku pracy, nale: organ prowadzcy szko zawodow, wojewdzka i powiatowa rada zatrudnienia,
wojewdzkie i powiatowe urzdy pracy, Ochotnicze Hufce Pracy, izby
i cechy rzemielnicze, pracodawcw, centra ksztacenia zawodowego
i ustawicznego, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, gminne centra
informacji, agencje zatrudnienia, organizacje pozarzdowe, kuratoria,
placwki doskonalenia nauczycieli oraz szkoy i inne placwki edukacyjne.
W przypadku wsppracy z czci podmiotw otoczenia zewntrznego szkoa nie moe by ich rwnym partnerem. S to podmioty,
z ktrymi szkoa ma uregulowany prawnie obowizek wsppracy bd
2
Wywiad z minister edukacji narodowej Krystyn Szumilas. Jedynka. Polskie

Radio.
163
Wnioski i rekomendacje
te relacj zalenoci pionowej. Podmioty te stanowi: organ prowadzcy szko zawodow, Ochotnicze Hufce Pracy, poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz kuratoria owiaty.
Szkoy zawodowe mog porednio uczestniczy w ksztatowaniu polityki zatrudnienia i rynku pracy poprzez wspprac z: wojewdzk
i powiatow rad zatrudnienia, wojewdzkim i powiatowymi urzdami
pracy, izbami i cechami rzemielniczymi, pracodawcami, agencjami
zatrudnienia, organizacjami pozarzdowymi dziaajcymi w obszarze
rynku pracy.
Kluczowe bariery wsppracy szk zawodowych z otoczeniem to:
brak zasobw finansowych i materialnych; peryferyjne pooenie; brak
czasu i zasobw kadrowych; brak zaangaowania i chci do dziaa;
nieznajomo prawa; konkurencja placwek o zasoby instytucji; oraz
przekonanie o monopolu edukacyjnym szkoy. W przypadku szk zawodowych barierami we wsppracy z pracodawcami s: brak wiedzy
o moliwoci i korzyciach z takiej wsppracy, brak dostatecznego zainteresowania uczniw praktyczn nauk zawodu bezporednio w przedsibiorstwach, niska jako kandydatw zgaszajcych si do firm w celu
odbycia stau lub szkolenia zawodowego, niedopasowanie programu
edukacji zawodowej do potrzeb lokalnego rynku pracy, le dziaajcy
system doradztwa zawodowego w szkoach, brak zaangaowania samorzdu w stymulowanie wsppracy szk i pracodawcw, obawy pracodawcw co do kwestii formalnofinansowych, postrzeganie wsppracy
w kategoriach kosztw, krtkofalowe nastawienie na zabezpieczenie
biecej dziaalnoci firmy oraz niski poziom spoecznej odpowiedzialnoci biznesu.
Podstawowym instrumentem zarzdzania modernizacj szk zawodowych s ich programy rozwojowe. Programy powinny zmierza do
wywoania pozytywnych zmian w szkole przy uwzgldnieniu zalece
polityki edukacyjnej. Programy powinny obejmowa diagnoz, cele,
budet zdaniowy, harmonogram i ewaluacj rezultatw. Realizacja programw rozwojowych moe zosta wsparta w ramach Dziaania 9.2
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Projekty powinny wwczas
speni dodatkowe kryteria i prowadzi do podniesienia zdolnoci
uczniw do przyszego zatrudnienia, w tym wyposaenia ich w kompetencje kluczowe. Grup docelow mog by uczniowie i wychowankowie szk i placwek owiatowych, jak rwnie szkoy i placwki,
w tym kadra, pracodawcy oraz partnerzy spoeczno-gospodarczy. Projekty mog prowadzi m.in. do modernizacji oferty ksztacenia zawodowego, do dostosowania jej do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku
164
Rozdzia 7.
pracy oraz do wdroenia nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania cechujcych si wysz skutecznoci ni formy tradycyjne.
Istotnym wyzwaniem dla adaptacyjnoci pracownikw owiaty do
warunkw rynkowych s prawno-organizacyjne aspekty zatrudnienia
nauczycieli w oparciu o ustaw Karta nauczyciela. Regulacja ta okrela
szczegowo zasady awansu zawodowego, jednake cz jej aspektw
motywacyjnych jest krytykowana za nieadekwatno do warunkw
wspczesnego rynku pracy.
Karta nauczyciela dotyczy take pracownikw zatrudnionych u pracodawcw, ktrzy peni funkcj instruktorw praktycznej nauki zawodu
oraz kierownikw praktycznej nauki zawodu. Zatrudnienie zgodnie
z Kart nauczyciela moe by wic traktowane jako atrakcyjne dla tych
pracownikw z perspektywy bezpieczestwa warunkw pracy, ale nieatrakcyjnie z perspektywy pacy i kosztw dla pracodawcy. Regulacje
prawne przewiduj moliwo zatrudniania przez szkoy osb bez kwalifikacji nauczycielskich i niebdcych nauczycielami. Niemniej jednak
w takich sytuacjach niezbdne jest wyraenie zgody na zatrudnienie
przez kuratora owiaty. Ogranicza to zatem swobod zatrudnienia kadry
pedagogicznej, a zarazem wydua procedur pozyskania do szk pracownikw z dowiadczeniem w biznesie. Proponowany projekt zaoe
nowelizacji ustawy Karta nauczyciela jest zorientowany na ograniczenie
kosztw ekonomicznych zatrudniania nauczycieli. Wzbudza natomiast
wtpliwoci co do poprawy jakoci ksztacenia i wdraanych rozwiza
motywujcych nauczycieli.
Adaptacyjno pracownikw owiaty w warunkach rynkowych jest
moliwa do uzyskania przez zastosowanie elastycznych form zatrudnienia i organizacji czasu pracy. Wykorzystanie tych rozwiza jest ograniczone w odniesieniu do nauczycieli z uwagi na pierwszestwo ustawy
Karta nauczyciela nad kodeksem pracy. Nauczyciele szk publicznych
mog by zatrudnieni w ramach umowy o prac lub mianowania. Tym
samym moliwe s do zastosowania jedynie elastyczne formy organizacji czasu pracy.
Przekwalifikowanie nauczycieli stanowi wyzwanie z uwagi na zmiany demograficzne i zmniejszajc si liczb uczniw, a w konsekwencji
mniejsze zapotrzebowanie na prac nauczycieli. Pracownicy owiaty
mog jednak by wdraani do nowych zawodw, jak asystent rodziny,
nauczyciel osb dorosych, oraz do pracy w zawodach zblionych do
wykonywanej specjalizacji. Rzdowy program wsparcia nauczycieli
przewiduje pomoc tylko i wycznie dla nauczycieli, ktrzy zostali
zwolnieni z pracy. Nie dotyczy osb, ktre s zagroone zwolnieniami.
165
Norwegia ma dobrze rozwinity ponadgimnazjalny system ksztacenia i szkolenia zawodowego zwizanego z praktyk, ktry cieszy si
wysokim stopniem zaufania wrd zainteresowanych. Mocnymi stronami systemu s3:
silna wsppraca trjstronna na krajowym poziomie, powiatu
i sektorowych;
system ksztacenia i szkolenia zawodowego wspierany przez
wysoki poziom zaufania pomidzy zainteresowanymi stronami;
wedug standardw midzynarodowych system jest stosunkowo
otwarty.
Wyzwaniem dla systemu norweskiego moe by zdolno reagowania systemu ksztacenia zawodowego determinowanego wyborami
uczniw do zapotrzebowania rynku pracy. Problemem te jest nadmierne
starzenie si instruktorw, co utrudnia pozyskiwanie nowych trenerw
na tyle szybko, aby dopasowa tempo do procesu odchodzenia na emerytur. Nie ma adnych wymaga kwalifikacyjnych dla trenerw w przedsibiorstwach i doradcw zawodowych. Aby poprawi dopasowanie
ksztacenia i szkolenia zawodowego do potrzeb rynku pracy, wyborw
uczniw, system ten powinien by lepiej prowadzony i kierowany.
Planowanie ksztacenia i szkolenia zawodowego powinno
uwzgldnia dostpno miejsc praktyk zawodowych; powiaty
powinny ogranicza te programy, ktre s mao popularne.
Uczniowie powinni otrzyma dobr informacje zawodow,
wsparcie kariery od dobrze wykwalifikowanego personelu na
niszych etapach edukacji.
Aby przeciwdziaa porzucaniu nauki, naley wzmocni interwencj
w pierwszych latach nauki, aby pomc osobom zagroonym wypadniciem. Naley zwikszy elastyczno systemu do utrzymania studentw
w szkole poprzez unikanie zwikszenia nierwnoci. Pracodawcy
w Norwegii otrzymuj stosunkowo due dotacje na praktyki zawodowe
(120 tys. koron + 5 tys. koron miesicznie na koszty ksztacenia). Naley
podj kroki w celu zapewnienia, eby jako szkole bya wspmierna
do kosztw organizacji praktyki poprzez przeprowadzanie systematycznej analizy kosztw, korzyci i jakoci praktyk.
Vocational Education and Training in Norway Strengths, Challenges and

Recommendations, OECD, http://www.oecd.org/education/innovation-education
/45167059.pdf.
166
Rozdzia 7.
Rekomendacje
Podsumowujc dowiadczenia krajowe oraz norweskie w realizacji
dziaa na rzecz podniesienia jakoci ksztacenia zawodowego oraz dostosowania systemu edukacji zawodowej do potrzeb rynku pracy, mona
sformuowa katalog rekomendacji, zgodnie z obszarami przygotowanej
strategii Modernizacja & Adaptacyjno, zwikszajcy trafno i skuteczno podejmowanych dziaa w poszczeglnych obszarach problemowych partnerstwa:
1) ZWIKSZENIE EFEKTYWNOCI ZARZDZANIA szkoami
zawodowymi: przez dyrekcj szk zawodowych i organy
prowadzce szkoy w oparciu o model wsppracy lokalnej szk
zawodowych, instytucji rynku pracy oraz pracodawcw:
wskazane jest utworzenie lub promocja orodkw wsppracy
szk zawodowych z pracodawcami i instytucjami rynku pracy w
zakresie dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnego
rynku pracy poprzez rozwj Dualnego Systemu Ksztacenia w
oparciu o wspln ofert Popytowego Doradztwa Kariery dla
modziey uczniw oraz osb dorosych z wykorzystaniem modeli orodkw oceny kompetencji;
niezbdne jest utworzenie wsplnych zasobw zdalnych dla
bran i zawodw strategicznych oraz internetowych instrumentw zarzdzania ofert edukacyjn szk zawodowych w oparciu
o Platform e-Stay;
zasadne jest wykorzystanie przez szkoy zawodowe moliwie
penego potencjau tworzenia nowych relacji z podmiotami otoczenia zewntrznego. Zasadne jest wykroczenie poza wspprac
o charakterze obligatoryjnym oraz zerwanie z przekonaniem o
monopolu edukacyjnym szkoy;
poprawa jakoci wsppracy szk z otoczeniem wymaga m.in.:
uaktywnienia szk w nawizaniu wsppracy, tworzenia sytuacji do zainteresowania pracodawcw samodzielnym inicjowaniem kontaktu ze szkoami, zachcania pracodawcw do realizacji programw edukacyjnych dostosowanych do specyfiki danej
brany i potrzeb regionu, tworzenia klastrw gospodarczych do
koordynacji wsppracy ze szkoami, prowadzenia kampanii informacyjno-promocyjnych, upowszechniania dobrych praktyk,
zaangaowania w porednictwo wsppracy instytucji otoczenia
biznesu;
zasadne jest wykorzystanie programw rozwojowych szk do
stymulowania ich wsppracy z otoczeniem oraz do przygoto-
167
2)
wania kadry szk do zmian w realizowanych przez te orodki

zada na potrzeby rynku pracy.
ZWIKSZENIE ADAPTACYJNOCI pracownikw owiaty
poprzez promocj i wdraanie elastycznych form zatrudnienia
rynku pracy:
konieczne jest podniesienie kompetencji i zwikszenie adaptacyjnoci nauczycieli zawodu w obszarze Dualnego Systemu
Ksztacenia poprzez realizacj projektw promujcych alternatywne obszary aktywnoci zawodowej nauczycieli, takiej jak
trener zawodu, certyfikator kompetencji czy e-edukator, z wykorzystaniem Platformy e-Stay, co moe by kluczowym instrumentem dywersyfikacji rde finansowania edukacji zawodowej oraz reorientacji zawodowej nauczycieli zagroonych bezrobociem w efekcie likwidacji szkoy;
niezbdne jest przejrzyste przyblianie zasad Karty nauczyciela
pracodawcom, ktrzy mogliby wsppracowa ze szkoami
w ramach praktycznej nauki zawodu;
zachodzi potrzeba rozwijania mechanizmw motywacyjnych dla
kadry owiaty, ktre nie pocigaby za sob jednoczesnego
spadku pac nauczycieli i nie wzbudzayby wtpliwoci co do
profesjonalizmu oceny pracy nauczycieli;
istotne jest wprowadzenie rozwiza, ktre umoliwiyby uatwienia w zatrudnianiu i motywowaniu przez szkoy specjalistw
z podmiotw otoczenia szkoy, w szczeglnoci przedstawicieli
pracodawcw na potrzeby praktycznej nauki zawodu. Aktualny
system wynagradzania i awansu nauczycieli nie jest atrakcyjny
dla osb ze rodowiska biznesu;
Istotne jest wprowadzanie do szk elastycznych systemw organizacji czasu pracy, takich jak: rwnowany system czasu pracy, przerywany system czasu pracy, zadaniowy system czasu
pracy, ruchomy system czasu pracy, system pracy weekendowej, system skrconego tygodnia pracy, zmienne godziny
rozpoczynania pracy, indywidualny rozkad czasu pracy, indywidualne konta czasu pracy oraz zmniejszenie wymiaru czasu
pracy jako rekompensata za korzystanie z urlopu wychowawczego;
dotychczas realizowane w kraju wsparcie w zakresie przekwalifikowania nauczycieli miao form gwnie krtkotrwaych kur-
168
Rozdzia 7.
3)
sw, warsztatw i szkole. Realizowane projekty powinny w

wikszym stopniu by zwizane z faktycznym poszukiwaniem
nowego miejsca zatrudnienia oraz pynnym przejciem
z jednego miejsca zatrudnienia do innego w formie outplacementu;
moliwe jest wdraanie modeli szk zawodowych prowadzonych przez organizacje pozarzdowe oraz izby i cechy rzemielnicze, ktre cho nie przyjmuj formy szk niepublicznych,
efektywniej realizuj program nauczania, pozwalaj na peniejsze zaangaowanie szkoy we wspprac z otoczeniem zewntrznym oraz elastyczne zatrudnienie nauczycieli.
MODERNIZACJA SZK ZAWODOWYCH w zakresie
dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb lokalnych rynkw
pracy:
niezbdne jest wdroenie w szkoach zawodowych Dualnego
Systemu Ksztacenia z udziaem rzemiosa z wykorzystaniem
narzdzi diagnozy luki kompetencyjnej oraz organizacji praktyk
zawodowych niwelujcych luk kompetencyjn;
wdraanie Dualnego Systemu Ksztacenia powinno by wspierane poprzez model Popytowego Doradztwa Kariery z wykorzystaniem zasobw i kompetencji instytucji rynku pracy i rzemiosa oraz rozbudow zdalnych zasobw e-Edukacji w szkoach
zawodowych na potrzeby doskonalenia oferty edukacyjnej;
programy rozwojowe powinny by opracowywane przez szkoy
we wsppracy z podmiotami otoczenia zewntrznego. Wykorzystanie opinii i zaangaowania do wspdziaania ze strony
partnerw pozwoli szkoom na ich peniejsz modernizacj. Jednoczenie wczenie w proces przemian podmiotw zewntrznych powinno prowadzi do generowania korzyci take dla
nich, a w konsekwencji dla rodowiska lokalnego i regionu;
programy rozwojowe powinny uwzgldnia nie tylko konsultowanie dziaa z podmiotami otoczenia szkoy, lecz take ich
udzia w ewaluacji tych dziaa. Programy powinny uwzgldnia
dziaania w obszarze wspierania praktyki, kariery i e-edukacji
zarwno uczniw, jak i kadr szkoy oraz podmiotw otoczenia;
dostosowanie oferty edukacyjnej szkoy zawodowej do potrzeb
rynku pracy nie moe ogranicza si do dziaa zwizanych
z otwieraniem lub likwidowaniem kierunkw ksztacenia, nawet
jeeli dziaania te oparte s na wnikliwiej analizie potrzeb powiatowego czy regionalnego rynku pracy. Naley podkreli
169
fakt, e dynamika rynku pracy oraz jego nieprzewidywalno

zwizana z procesami o charakterze globalnym czsto wyprzedza efekty prac modernizacyjnych zwizanych z ksztatowaniem
oferty kierunkw ksztacenia. Czas, jaki musi min od wprowadzenia nowego kierunku do wejcia na rynek pracy pierwszych absolwentw, czsto by zbyt dugi, by szkoa moga skutecznie odpowiada na zmiany rynkw pracy. W tym zakresie
szkoa powinna uwzgldnia tendencje dugookresowe czy kierunki ksztacenia zgodne ze strategi rozwoju regionalnego (zarwno na poziomie gminy, jak i wojewdztwa). Tym samym w
puli dziaa modernizujcych ofert edukacyjn obok uruchamiania czy likwidowania kierunkw ksztacenia powinny znale si inne dziaania podnoszce jako i trafno ksztacenia,
takie jak rozwizania z zakresu Moduowego Systemu Ksztacenia, Dualnego Systemu Ksztacenia, e-Edukacji czy Popytowego
Doradztwa Kariery. Kady z tych obszarw moe by wyzwaniem rozwojowym dla szkoy zawodowej i przyczynia si do
wikszej elastycznoci i mobilnoci absolwentw na rynku pracy, w sytuacji gdy dynamika rynku pracy po raz kolejny zaskoczy autorw nowej oferty edukacyjnej rozumianej w wskim
znaczeniu jako pula kierunkw ksztacenia dostosowana do potrzeb rynku pracy;
w zwizku z powyszym rekomenduje si szersze spojrzenie na
aspekt dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy i
szersze spojrzenie na rynek pracy, wykraczajce poza zagadnienie samych zawodw oraz popytu i poday na te zawody. Jedn
z kluczowych rl szkoy zawodowej powinno by przygotowanie absolwenta do pracy w ogle, ksztatowanie postaw i kultury
pracy, ktre s wysoko cenione przez przyszych pracodawcw.
W tym obszarze istotne znaczenie mog mie rozwizania Dualnego Systemu Ksztacenia, ksztatujce postawy kluczowe dla
kultury pracy. Ma to szczeglne znaczenie w promocji zatrudnienia w zawodach mao popularnych, wymagajcych wytonej
i cikiej pracy. Przesunicie akcentu z kwalifikacji zawodowych na kultur pracy i umiejtnoci rynku pracy stawia przed
szkolnictwem zawodowym nowe wyzwanie promowania karier
opartych na konkretnym zawodzie i uczciwej pracy, cieszcych
si szacunkiem spoecznym. W tym wymiarze konkurs dyplomw i certyfikatw zawodowych powinien odgrywa mniejsz
rol. W tym duchu powinny by wdraane rozwizania Moduowego Systemu Ksztacenia, w ktrym potwierdzone zadanie
170
Rozdzia 7.
zawodowe jest bardziej zrozumiae dla pracodawcy ni dyplom

dla caego zawodu. Zwiksza to komunikacj z pracodawcami, a
co za tym idzie elastyczno absolwenta na rynku pracy. W
podobny sposb naley zwiksza jako ksztacenia przez rozwizania z zakresu e-Edukacji, przygotowujcej absolwentw do
uczenia si przez cae ycie oraz planowania wasnej cieki
rozwoju zawodowego z zastosowaniem instrumentw z zakresu
Doradztwa Kariery. Przygotowanie absolwenta do ycia w spoeczestwie informacyjnym i opartym na wiedzy jest wyzwaniem dla szk zawodowych, ktrego nie mona pomija, orientujc si na dziaaniach zwizanych z otwieraniem nowych kierunkw ksztacenia i wyposaeniem szk w kosztowne urzdzenia dydaktyczne zwizane z nowymi kierunkami. Dywersyfikacja celw edukacyjnych w ofercie edukacyjnej zwiksza
prawdopodobiestwo sukcesu edukacyjnego, a tym samym ukazuje now rol szkolnictwa zawodowego w ogle. W obliczu
deprecjacji szkolnictwa zawodowego w Polsce oraz niepokojcych tendencji w skali kraju w zakresie malejcej rangi wyksztacenia zawodowego w wyborach edukacyjno-zawodowych
modziey, budowanie nowego wizerunku szkolnictwa zawodowego, wykraczajcego poza aspekt tradycyjnie rozumianego zawodu, powinno by kluczowym wyzwaniem rozwojowym dla
szk zawodowych. Tym samym obszary te nie mog by pominite w dziaaniach zwizanych z modernizacj oferty edukacyjnej i podnoszeniem jakoci ksztacenia zawodowego.
BIBLIOGRAFIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
100 mln z z UE na wsparcie nauczycieli, 27.08.2013,

Ministerstwo Edukacji Narodowej, www.men.gov.pl.
Badania dedykowane szkoom zawodowym, jako podstawa do
opracowania
programw
rozwojowych,
Spotkanie
z przedstawicielami szk zawodowych na Mazowszu 06.12.2011
r.,
Mazowieckie
Obserwatorium
Rynku
Pracy,
http://obserwatorium.mazowsze.pl/upload/user/MORP_12%20bad
a%C5%84.pdf.
Badanie efektw projektw realizowanych w ramach Dziaania
9.4 PO KL w wojewdztwie pomorskim majcych na celu
dostosowanie kwalifikacji nauczycieli ksztacenia zawodowego do
zmieniajcej si sytuacji w regionie i zmian w systemie edukacji,
Pracownia Bada i Doradztwa Re-Source, Pozna 2012.
Baran K.W. (red.), wiertniak B.M., Driczinski S., Gral Z.,
Kosut A., Perdeus W., Pitkowski J., Skpski M., Tomaszewska
M., Wodarczyk M., Wyka T., Kodeks pracy. Komentarz, WKP,
2012.
Baraski A., Rozwadowska-Skrzeczyska J., Szymaska M.,
Karta nauczyciela. Komentarz, LEX, 2012.
Bialskie rzemioso wczoraj i dzi, Cech Rzemielnikw
i Przedsibiorcw w Biaej Podlaskiej, www.cechbialski.com.pl
/jomla/index.php/historia.html.
Cech Rzemielnikw i Przedsibiorcw, Oglnopolski Katalog
Szkolnictwa, www.szkolnictwo.pl.
Charakterystyka
OHP,
Komenda
Gwna
OHP,
www.ohp.pl/?id=41.
Dzielnicka E., Wierzchowska-Szymanek A., Poradnictwo
zawodowe w poradniach psychologiczno-pedagogicznych,
ECORYS Polska, Warszawa 2008.
Dziewulak D., Ksztacenie zawodowe w Polsce i w wybranych
pastwach Unii Europejskiej, Analizy BAS, nr 6 (95),
22.04.2013.
Dziewulak D., Obowizek szkolny w Unii Europejskiej, Analizy
BAS, nr 9 (34), 18.03.2010.
172
Bibliografia
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie. Podstawowe Akty Prawne,

Zwizek Rzemiosa Polskiego, www.zrp.pl.
Entrepreneurs
small
business
encyclopedia,
www.entrepreneur.com/encyclopedia.
Farstad H., Vocational education and training in Norway,
CEDEFOP European Centre for the Development of Vocational
Training, 1999, http://www.cedefop.europa.eu.
Formy nauki zawodu. Raport kocowy, PSDB, Wojewdzki Urzd
Pracy w Warszawie, Warszawa 2010, http://obserwatorium.
mazowsze.pl.
Godlewska A., Prezentacja z konferencji pt.: EFS dla rozwoju
szk Dziaanie 9.2 w ramach PO KL, Urzd Marszakowski
Wojewdztwa
Podlaskiego,
Biaystok
03.04.2013,
www.pokl.wrotapodlasia.pl.
Gral Z. (red.), Bielak-Jomaa E., Drabek A., Paluszkiewicz M.,
Staszewska E., Wodarczyk M., Wrocawska T. Ustawa
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Praktyczny
komentarz, LEX, 2011.
Grabek A., Gminy walcz z Kart, Rzeczpospolita 20.04.2012,
www.rp.pl/artykul/10,863057-Gminy-walcza-z-Karta.html.
Hernik K., Solon-Lipiski M., Stasiowski J., Sijko K., Jabkowski
S.G., Walczak A., Wsppraca szk z podmiotami zewntrznymi.
Raport z badania otoczenia instytucjonalnego przedszkoli, szk
podstawowych i gimnazjw, Instytut Bada Edukacyjnych,
Warszawa 2012.
Informacja dotyczca projektu wiadomy wybr pewny sukces
projekty rozwojowe dla szk zawodowych, Urzd
Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego w Biaymstoku,
Instytucje rynku pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej.
www.mpips.gov.pl.
Jas M., ysak K., Fundusze unijne dla owiaty: Jak budowa
programy rozwojowe szk, by edukacja bya skuteczna, przyjazna
i nowoczesna?, Fundacja Fundusz Wsppracy, Warszawa 2009.
Jakowski K., Maniewska E., Komentarz aktualizowany do
ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.98.21.94),
LEX/el.2013.
Jedynka. Polskie Radio Biaystok. www.polskieradio.pl.
Kalinowska I., Kujszczyk B., Maturz M., Sajko J., wiercz B.,
Tymoszuk A., Elastyczne formy zatrudnienia. Informator Praca
173
Bibliografia
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
zbiorowa. Wojewdzki Urzd Pracy w Warszawie, Warszawa

2012, ISBN 978-83-62188-2.
Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Jedliski A.,
Kopaczyska-Pieczniak K., Niezbecka E., Sokoowski T., Kodeks
cywilny. Komentarz. Tom I. Cz oglna, WKP, 2012.
Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kopaczyska-Pieczniak
K., Kozie G., Niezbecka E., Sokoowski T., Kodeks cywilny.
Komentarz. Tom III. Zobowizania cz szczeglna, LEX,
2010.
Klimczuk-Kochaska M., Klimczuk A., Outplacement dla firm
bariery, potrzeby, czynniki rozwoju, Narodowe Forum Doradztwa
Kariery, Biaystok-Krakw 2012, www.innowacjenazakrecie.pl.
Klimczuk-Kochaska M., Klimczuk A., Outplacement dla
pracownikw bariery, potrzeby, czynniki rozwoju, Narodowe
Forum
Doradztwa
Kariery,
Biaystok-Krakw
2012,
http://innowacjenazakrecie.pl.
Kodeks pracy. Komentarz. Autorzy Florek L. (red.), Celeda R.,
Gonera K., Godziewicz G., Hintz A., Kijowski A., Pisarczyk .,
Skoczyski J., Wagner B., Zieliski T., opublikowano LEX, 2011.
Komunikat dla zainteresowanych przekazaniem szkoy,
Stowarzyszenie Edukator, www.sosedukator.pl/publikacje/1367kom.
Konkurs 01/POKL/9.1.2/2010 poddziaanie 9.1.2 typy
projektw oraz kryteria horyzontalne, dostpu, merytoryczne
i strategiczne, Departament Europejskiego Funduszu Spoecznego,
Urzd Marszakowski Wojewdztwa Pomorskiego, Gdask
9.03.2010, http://defs.pomorskie.eu.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (DzU 1997 r. nr 78 poz.
483 ze zm.).
Kordas-Surowiec M., Agencja zatrudnienia, [w:] B. RyszKowalczyk (red.), Polityka spoeczna gmin i powiatw.
Kompendium wiedzy o instytucjach i procedurach, Elipsa,
Warszawa 2011.
Kosakowska J., Nauka zawodu w rzemiole, Rynek Pracy
9/2006.
Krajewska M., Wsppraca dyrektora z organem prowadzcym,
Wiedza i Praktyka, 12.10.2009, http://oswiataonline.pl/sprawyorganizacyje-szkoly/wspolpraca-dyrektora-z-organemprowadzacym-212077.html [10.09.2013].
Krupski R. (red.), Elastyczno organizacji, Wyd. Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocawiu, Wrocaw 2008.
174
Bibliografia
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
Ksztacenie zawodowe podrczniki, Ministerstwo Edukacji

Narodowej,
www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=category
&layout=blog&id=126&Itemid=161 [10.09.2013].
Kuczaek B., Model wiejskiej szkoy prowadzonej przez
zewntrzn organizacj poytku publicznego non-profit,
wypracowany przez omyskie Stowarzyszenie Edukator,
Stowarzyszenie Edukator, oma 2011, www.sosedukator.pl.
Lista projektw dziaania 9.2 w wojewdztwie podlaskim,
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.mapadotacji.gov.pl
MEN prbuje pomc. 100 mln z ze rodkw UE na aktywizacj
zawodow nauczycieli, Serwis samorzdowy Polska Agencja
Prasowa 27.08.2013, www.samorzad.pap.pl.
Model programu rozwojowego opracowany w ramach bada
lokalnych dla 12 szk zawodowych, wspierajcych tworzenie
i wdraanie programw rozwojowych na potrzeby Projektu
Szkolnictwo zawodowe. Kondycja Potencja Potrzeby II
Dziaanie 9.2. POKL, PSDB, BFKK, Warszawa-Biaystok 2013,
http://obserwatorium.mazowsze.pl.
Myszka S., Kierunki zmian w rozwoju ksztacenia zawodowego
i ustawicznego w Polsce. Szkoa zawodowa szko pozytywnego
wyboru, innowacyjnej wiedzy, umiejtnoci i kompetencji, [w:]
Biuletyn Informacyjny, nr 19, Samorzdowe Centrum Edukacji
w Tarnowie, Tarnw 2009, www.sce.pl.
Napado
A.,
Przygotowanie
zawodowe
pracownikw
modocianych, Konferencja: Wyzwania dla rozwoju ksztacenia
ustawicznego w wojewdztwie lubuskim w perspektywie
dugoterminowej, Wojewdzki Urzd Pracy w Zielonej Grze,
21.09.2009, www.wup.zgora.pl.
Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona,
Wojewdzki Urzd Pracy w Krakowie, Krakw 2009, 21-22.
Oko W., Nowy sownik pedagogiczny. ak Wydawnictwo
Pedagogiczne.
Opinia: Projekt zaoe projektu ustawy o zmianie ustawy Karta
Nauczyciela, 21.03.2013, Zwizek Nauczycielstwa Polskiego,
www.znp.edu.pl.
Osbert-Pociecha G., Elementy teorii elastycznoci organizacji.
Okrelenia, definicje, problemy, [w:] R. Krupski (red.),
Elastyczno organizacji, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we
Wrocawiu, Wrocaw 2008.
175
Bibliografia
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
Owiata i Wychowanie w roku szkolnym 2011/12. Gwny Urzd

Statystyczny, Warszawa 2012.
Pilich M. Ustawa o systemie owiaty. Komentarz, ABC, 2012.
Piojda K., Ochotnicze Hufce Pracy rzeczywicie pomagaj?,
RegioPraca, 18.07.2013, www.regiopraca.pl.
Podniesienie atrakcyjnoci i jakoci szkolnictwa zawodowego,
Konferencja Wykorzystanie funduszy unijnych w owiacie
programy rozwojowe szk o profilu zawodowym obszar
interwencji Dziaania 9.2 PO KL, Urzd Marszakowski
Wojewdztwa Podlaskiego w Biaymstoku, Biaystok 22.02.2010,
Podrcznik Wskanikw Program Operacyjny Kapita Ludzki
2007-2013 stanowicy zacznik do Zasad systemu
sprawozdawczoci Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 20072013 z dnia 24 grudnia 2012 r.
Postanowienie Sdu Najwyszego z dnia 13 maja 1977 r. (I PZ
23/77).
Projekt Edukacja w technikum inwestycj w przyszo
ucznia, Zesp Szk Technicznych w Suwakach,
http://zst.hostingasp.pl.
Projekt zaoe projektu ustawy o zmianie ustawy Karta
nauczyciela oraz niektrych innych ustaw, projekt z dnia
12.07.2013 r., Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Projekt: Podniesienie kwalifikacji dla kadry pedagogicznej szk
subregionu koniskiego, Miejski Orodek Doskonalenia
Nauczycieli
w
Koninie,
www.modn.konin.pl/projekt94/
[10.09.2013].
Projekt: Studia podyplomowe szans na rozwj i awans
zawodowy nauczycieli, Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa
w Suwakach.
Projekt: Uczymy dorosych na odlego, Zakad Doskonalenia
Zawodowego w Poznaniu,
Raj M., Wsppraca szk prowadzcych ksztacenie zawodowe z
przedsibiorcami. Regulacje prawne wedug stanu prawnego na
dzie 20 wrzenia 2011, PL Europa, d 2011, www.pleuropa.pl.
Reforms in Vocational Education and Training and Adult Learning, 6.06.2014.
Rewers K., Dzielnicka E., Diagnoza owiatowego systemu
poradnictwa edukacyjno-zawodowego w Pomorskiem, ECORYS
Polska, Warszawa 2007, www.kuratorium.gda.pl.
176
Bibliografia
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11

grudnia 2002 r. w sprawie szczegowych zasad dziaania
publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym
publicznych poradni specjalistycznych, DzU 2003 nr 5 poz. 46.
lutego 2003 r. w sprawie standardw wymaga bdcych
podstaw
przeprowadzania
egzaminu
potwierdzajcego
kwalifikacje zawodowe, DzU nr 66, poz. 580 z pn. zm.
stycznia 2005 r. w sprawie wysokoci minimalnych stawek
wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, oglnych warunkw
przyznawania dodatkw do wynagrodzenia zasadniczego oraz
wynagradzania za prac w dniu wolnym od pracy, DzU 2005 nr
22 poz. 181.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia
2013 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wysokoci
minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli,
oglnych warunkw przyznawania dodatkw do wynagrodzenia
zasadniczego oraz wynagradzania za prac w dniu wolnym od
pracy, DzU 2013 poz. 913.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 maja
2013 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie nadzoru
pedagogicznego, DzU 2013 nr 0 poz. 560.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca
2009 r. w sprawie szczegowych kwalifikacji wymaganych od
nauczycieli oraz okrelenia szk i wypadkw, w ktrych mona
zatrudni nauczycieli niemajcych wyszego wyksztacenia lub
ukoczonego zakadu ksztacenia nauczycieli, DzU z 2009 r. nr
50, poz. 400 ze zm.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia
2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu, Dz.U. 2010 nr 244
poz. 1626.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 listopada
2009 r. w sprawie placwek doskonalenia nauczycieli, DzU 2009
nr 200 poz. 1537.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca
2012 r. w sprawie dopuszczania do uytku w szkole programw
wychowania przedszkolnego i programw nauczania oraz
dopuszczania do uytku szkolnego podrcznikw, DzU 2012 nr 0
poz. 752.
177
Bibliografia
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja

2001 r. w sprawie ramowych statutw publicznego przedszkola
oraz publicznych szk, DzU 2001 nr 61 poz. 624.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca
2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodw szkolnictwa
zawodowego, DzU 2007 nr 124 poz. 860.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego
2012 r. w sprawie podstawy programowej ksztacenia w
zawodach, DzU 2012 nr 0 poz. 184.
Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
7 padziernika 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego, DzU
2009 nr 168 poz. 1324.
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 grudnia
2004 r. w sprawie szczegowych zada i organizacji
Ochotniczych Hufcw Pracy, DzU 2005 nr 6 poz. 41.
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia
6 padziernika 2004 r. w sprawie rad zatrudnienia, DzU 2004 nr
224 poz. 2281.
Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia
12 listopada 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie
klasyfikacji zawodw i specjalnoci na potrzeby rynku pracy oraz
zakresu jej stosowania, DzU 2012 nr 0 poz. 1268.
Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia
27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodw i specjalnoci
na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania, DzU 2010 nr 82 poz.
537.
Rozporzdzenie Rady Ministrw dnia 31 grudnia 1975 r.
w sprawie uprawnie pracowniczych osb wykonujcych prac
nakadcz, DzU z 1976 r. nr 3, poz.19 ze zm.
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie
przygotowania zawodowego modocianych i ich wynagradzania,
DzU 1996 nr 60 poz. 278 2012.09.01.
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 9 listopada 2004 r.
w sprawie sposobu organizacji uzupenienia wyksztacenia
oglnego modziey w Ochotniczych Hufcach Pracy oraz
zdobywania przez ni kwalifikacji zawodowych, DzU 2004 nr 262
poz. 2604.
Rysz-Kowalczyk B. (red.), Polityka spoeczna gmin i powiatw.
Kompendium wiedzy o instytucjach i procedurach, Elipsa,
Warszawa 2011.
178
Bibliografia
Skrzydo W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz,

LEX, 2013.
85. Sownik Jzyka Polskiego PWN, sjp.pwn.pl.
86. Sobczyk A. Ustawa o zatrudnianiu pracownikw tymczasowych.
Komentarz. Zakamycze, 2005.
87. Standardy wymaga bdce podstaw przeprowadzania egzaminu
potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe, Centralna Komisja
Egzaminacyjna, www.cke.edu.pl.
88. Strategic Outsourcing by Maurice F. Greaver-A Book Review,
ww.outsource2india.com.
89. Symela K., Moduowe ksztacenie zawodowe w Polsce elementy
diagnozy, KOWEZiU, Warszawa 2009, www.koweziu.edu.pl.
90. Systemy edukacji w Europie stan obecny i planowane reformy,
stan na grudzie 2011r., http://www.eurydice.org.pl.
91. Szczegowy opis priorytetw Programu Operacyjnego Kapita
Ludzki, MRR, Warszawa 2013.
92. Szpunar O., Karta nauczyciela rujnuje gminy, 20 godzin zamiast
18 proponuj samorzdowcy, Gazeta Wyborcza 26.04.2012.
93. wiadczenie usug na rzecz MP, Projekt BSR QUICK, Hanse
Parlament, Hamburg 2011.
94. Tomanek A. (red.), Flexicurity w wymiarze regionalnym
(wojewdztwo podlaskie). Raport z bada, Izba Rzemielnicza
i Przedsibiorczoci w Biaymstoku, Biaystok 2011.
95. Tomanek A., Flexicurity i jej komponenty ujcie teoretyczne,
[w:] A. Tomanek (red.), Flexicurity w wymiarze regionalnym
(wojewdztwo podlaskie). Raport z bada, Izba Rzemielnicza
i Przedsibiorczoci w Biaymstoku, Biaystok 2011.
96. Uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 19 grudnia 1978 r., I PZP
36/78.
97. Uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 20 wrzenia 1994 r. I PZP
37/94.
98. Ustawa z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracownikw
tymczasowych, DzU 2003 nr 166 poz. 1608.
99. Ustawa z dnia 11 wrzenia 2003 r. o subie wojskowej onierzy
zawodowych, DzU z 2010 r. nr 90, poz. 593 ze zm.
100. Ustawa z dnia 12 lipca 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz ustawy o zwizkach zawodowych, DzUz 2013 r. Nr 896.
101. Ustawa z dnia 12 padziernika 1990 r. o Stray Granicznej, DzU z
2011 r. nr 116, poz. 675 ze zm.
102. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy,
84.
179
Bibliografia
103. Ustawa z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze

spoecznych, DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.
104. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu
i przeciwdziaaniu bezrobociu, DzU z 2003.58.514 ze zm.
105. Ustawa z dnia 15 wrzenia 2000 r. Kodeks spek handlowych,
DzUz 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.
106. Ustawa z dnia 16 wrzenia 1982 r. o pracownikach urzdw
pastwowych, DzU z 2013 r. nr 269.
107. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sdw
i prokuratury, DzU z 2011 r. nr 109, poz. 639 ze zm.
108. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie
owiaty oraz niektrych innych ustaw, DzU 2011 nr 205 poz.
1206 z pn. zm.
109. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci
gospodarczej, DzU z 2013 r. nr 672 ze zm.
110. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy, DzU 2004 nr 99 poz. 1001 z pn. zm.
111. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach
samorzdowych, DzU z 2008 r. nr 223 poz. 1458 ze zm.
112. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole, DzU 1989 nr 17 poz.
92.
113. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, DzU 1964
nr 16 poz. 93 z pn. zm.
114. Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczestwa
Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu, DzU z 2010 r. nr 29, poz.
154 ze zm.
115. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej,
DzUz 2009 r. nr 12, poz. 68 ze zm.
116. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks
pracy oraz niektrych innych ustaw, DzU 2007 nr 181 poz. 1288.
117. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks
pracy oraz niektrych innych ustaw, DzUz 2007 r. nr 181, poz.
1288.
118. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, DzU z 1998 r. Nr
21, poz. 94 ze zm.
119. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, DzU 2006
nr 97 poz. 674 z pn. zm.
120. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Subie Celnej (Dz.U. z 2009
r. Nr 168, poz. 1323 ze zm.),
121. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, DzU z 2011 nr 287,
poz. 1687 ze zm.
180
Bibliografia
122. Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty, DzU z 2004

r. nr 256, poz. 2572 ze zm.
123. Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty, Dz.U. 1991
nr 95 poz. 425.
124. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o subie funkcjonariuszy Suby
Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego,
DzUz 2006 r. nr 104, poz. 710 ze zm.
125. Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Subie Wiziennej, DzU
z 2010 r. nr 79, poz. 523 ze zm.
126. Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracownikw
tymczasowych, DzU 2003 r. nr 166, poz. 1608 ze zm.
127. Vocational Education and Training in Norway, Norwegian Directorate for Education and Training.
128. Weiland M., Skuteczny system ksztacenia ustawicznego
nauczycieli gwarancj wysokiej jakoci edukacji dzieci i modziey
129. Wojciechowski W., Determinanty efektywnoci wsppracy
przedsibiorstw ze szkoami zawodowymi. Przegld literatury oraz
polskich i midzynarodowych bada empirycznych, PL Europa,
d 2011, www.pleuropa.pl.
130. Wsplne uczenie si i uczenie si od siebie nawzajem. Systemy
edukacyjne w krajach nadbatyckich, Parlament Hanzeatycki,
http://www.dual-training.eu.
131. Wyrok Sdu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 padziernika
2009 r. sygn. akt V ACa 418/09.
132. Wyrok Sdu Apelacyjnego w odzi z dnia 22 stycznia 2013 r., III
AUa 888/12.
133. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 17 lipca 2009 r., I PK 26/09.
134. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 lutego 2009 r., II PK 186/08.
135. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 padziernika 2007 r., II PK
49/07.
136. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 31 sierpnia 1977 r., I PRN
112/77.
137. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 6 padziernika 1998 r., I PKN
389/98.
138. Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 9 stycznia 2008 r., III UK 76/07.
139. Wyrok Sdu Najwyszy z dnia 12 lipca 2012 r., II PK 308/11.
140. Wyrok Sdu Najwyszy z dnia 9 lipca 2008 r., I PK 315/07.
141. Wyroku Sdu Najwyszego z dnia 15 listopada 2001 r., II UKN
627/00.
181
Bibliografia
142. Zapotrzebowanie grup docelowych na okrelone typy projektw.

Raport kocowy, ASM Centrum Bada i Analiz Rynku, Kutno
2010, www.efs.lubuskie.pl.
143. Zarba P., Kpczyk R., Misztal J., Hadrian M., Biernat A.,
Wsppraca szk zawodowych z pracodawcami przykadowe
rozwizania, KOWEZiU, Warszawa 2013.
144. Zasady wynagradzania nauczycieli w szkoach prowadzonych
przez Stowarzyszenie Edukator, Stowarzyszenie Edukator,
www.sosedukator.pl.
145. Zatrudnianie nauczycieli, Biuletyn Owiatowy, Sierpie 2009.
146. Zatrudnianie nauczycieli/osb niebdcych nauczycielami
niespeniajcych wymaga kwalifikacyjnych, Kuratorium Owiaty
w Warszawie, www.kuratorium.waw.pl.
SPIS TABEL
Tabela 1. Zrealizowane konkursy w ramach Dziaania 9.2 w woj.

podlaskim do 2010 roku.................................................................................133
Tabela 2. Osignite wskaniki w ramach Dziaania 9.2 od pocztku
realizacji w woj. podlaskim do 2010 roku ......................................................134
Tabela 3. Osignite wskaniki w wyniku realizacji projektw w ramach
Dziaania 9.2 wybranych w trybie konkursowym w woj. podlaskim do 2013
roku...............................................................................................................136
SPIS SCHEMATW
Schemat 1. System szkolny i pozaszkolny ksztacenia zawodowego

w Polsce ......................................................................................................... 13
Schemat 2. Etapy nauczania w szkolnictwie zawodowym w Polsce ................. 14
Schemat 3. Inicjatorzy partnerstw lokalnych ..................................................109
Schemat 4. Inicjatorzy i czonkowie partnerstwa Modernizacja &
Adaptacyjno ...............................................................................................111
Schemat 5. Obszary rozwoju i modernizacji w modelu programu
rozwojowego .................................................................................................125
Schemat 6. Poziomy dziaa rozwojowych w modelu programu
rozwojowego .................................................................................................127
Schemat 7. Modelowy program rozwojowy krok po kroku .............................128
Schemat 8. Typy projektw realizowanych w ramach Dziaania 9.2
w odniesieniu do kwoty dofinansowania w woj. podlaskim w latach 20082009 ..............................................................................................................135
184
Spis schematw
Schemat 9. Rodzaje dziaa w realizowanych projektach Dziaania 9.2

w woj. podlaskim w latach 2008-2009........................................................... 135
Schemat 10. Wykorzystanie alokacji w ramach Dziaania 9.2. w woj.
podlaskim do 2013 roku ................................................................................ 136
Schemat 11. System edukacji w Norwegii ..................................................... 146
Schemat 12. Uczestnicy systemu ksztacenia zawodowego w Norwegii ......... 147
Schemat 13. System ksztacenia redniego wyszego stopnia (II stopnia)
w Norwegii ................................................................................................... 149
Schemat 14. System ksztacenia i szkolenia zawodowego w Norwegii ........... 151

Formalnoprawne Aspekty Modernizacji Szkolnictwa Zawodowego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Formalnoprawne Aspekty Modernizacji Szkolnictwa Zawodowego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FORMALNOPRAWNE ASPEKTY

Copyright by Izba Rzemielnicza i Przedsibiorczoci w Biaymstoku

1.1. Podstawy systemu ksztacenia zawodowego w Polsce...................... 11

2.1. Organizacja pracy i formy wiadczenia pracy .................................. 25

3.1. Podmioty otoczenia szkoy zawodowej ............................................ 77

3.1.5. Izby i cechy rzemielnicze ..................................................... 85

4.1. Definicja, obszary dziaania, rodzaje partnerstw lokalnych

5.1. Program rozwojowy szkoy charakterystyka oraz etapy

dla uczniw szk zawodowych w niemieckich

6.1. System edukacji w Norwegii ......................................................... 145

Niniejsza publikacja powstaa w ramach projektu PO KL PWP:

1.1. Podstawy systemu ksztacenia zawodowego w Polsce

D. Dziewulak, Obowizek szkolny w Unii Europejskiej, Analizy BAS, nr 9

o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz niektrych innych ustaw3,

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz

m.in. przez Centrum Ksztacenia Praktycznego, Ochotnicze Hufce Pracy

rdo: Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona, Wojewdzki

osoby prawne i fizyczne prowadzce dziaalno owiatow

Schemat 2. Etapy nauczania w szkolnictwie zawodowym w Polsce

rdo: Nauka zawodu. Szkoa czy pracodawca? wersja rozszerzona, Wojewdzki

Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r.

Ponadto w zwizku z powyszym wedug rozporzdzenia Ministra

Przyczyny wprowadzania zmian w rozwoju szk

Na pocztku XXI wieku w Polsce niezbdne s dziaania majce na

Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 padziernika 2009 r.

go z praktyk i potrzebami rynku pracy. Z drugiej strony zauwaa si

Do tego istotne s zmiany wynikajce z czonkostwa w Unii Europejskiej. W szczeglnoci:

K. Symela, Moduowe ksztacenie zawodowe w Polsce, op. cit., s. 2.

cym opracowywania i wdraania programw rozwojowych wskazano na

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Mona wic na podstawie analizy tematu przyj, e organizacja

Ustawa z dnia 7 wrzenia 1991 r. o systemie owiaty (DzU z 2004 r. nr 256,

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (DzU 1997 r. nr 78 poz. 483 ze zmianami).

publiczne suby zatrudnienia;

M. Paluszkiewicz, T. Wrocawska, Teza 1, Komentarz do art. 6 ustawy

przestrzeni rozwoju cywilizacyjnego ulegao formalizacji, czyli zostao

2.1. Organizacja pracy i formy wiadczenia pracy

Pastwowej Stray Poarnej) 16, funkcjonariuszy Stray

Oglna charakterystyka form wiadczenia pracy

Zatrudnienie pracownicze jest wiadczeniem pracy najczciej na

Ustawa z dnia 11 wrzenia 2003 r. o subie wojskowej onierzy zawodowych

A. Sobczyk. Ustawa o zatrudnianiu pracownikw tymczasowych. Komentarz.

(zatrudnienia), poniewa niektre z nich (tak jak wskazaem powyej),

2.2.1. Zatrudnienie pracownicze. Stosunek pracy

9) stosunek pracy na podstawie wyboru art. 73-75 kodeksu pracy;

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorzdowych (DzU

dzeniem, pracownik za do wykonywania pracy okrelonego rodzaju na

Umow o prac naley zawrze na pimie. Jeeli umowa o prac nie

w przecitnie piciodniowym tygodniu pracy. Zatrudnienie w niepenym

K. Jakowski, E. Maniewska, Teza 4.1. Komentarz aktualizowany do ustawy

Wyrok Sdu Najwyszego z dnia 25 lutego 2009 r. (II PK 186/08).

ktrej zostaa zawarta, to nie ma moliwoci przeduenia okresu, przez

Wyrok Sdu Najwyszy z dnia 12 lipca 2012 r. (II PK 308/11).

okres do 3 miesicy i rozwizuje si z nadejciem umwionego terminu.

Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

z pracownikiem uczyni przyrzeczenie, e inny zakad pracy zatrudni tego

2.2.2. Zatrudnienie niepracownicze

Postanowienie Sdu Najwyszego z dnia 13 maja 1977 r. (I PZ 23/77).

Take wedle uchway Sdu Najwyszego z dnia 19 grudnia 1978 r.

Uchwaa Sdu Najwyszego z dnia 19 grudnia 1978 r., I PZP 36/78.

osobom fizycznym wykonujcym prac na innej podstawie ni stosunek

Art. 304 1 i 3 kodeksu pracy.

Wyrok Sdu Apelacyjnego w odzi z dnia 22 stycznia 2013 r. (III AUa