Andrzej Klimczuk

Szkoa Gwna Handlowa w Warszawie

aklimczuk@gazeta.pl
19 marca 2015
SIE Country Summary
Polska
Spis treci
Jaka jest historia innowacji spoecznych w Twoim kraju - co si dziao w cigu ostatnich 10
lat? .............................................................................................................................................. 1
Na jakie wyzwania odpowiadaj innowacje spoeczne? ............................................................ 4
Kim s gwni aktorzy? Jakiego rodzaju przedsibiorstwa, jakie dziay/poziomy rzdu, jakie
sektory wspieraj innowacje spoeczne? Jakie inne organizacje s zaangaowane we
wdraanie innowacji spoecznych? Co z obywatelami i spoecznociami lokalnymi?.............. 8
Kto promuje innowacje spoeczne? .......................................................................................... 10
Prosz wskaza kilka kluczowych projektw, ktre ilustruj innowacje spoecznych w Twoim
kraju .......................................................................................................................................... 14
Zalecana literatura .................................................................................................................... 16

Jaka jest historia innowacji spoecznych w Twoim kraju - co si dziao w cigu ostatnich
10 lat?
Koncepcja innowacji spoecznych nie bya szeroko stosowana pod tak wanie nazw
w Polsce do pocztku XXI wieku. W latach 90. XX wieku w odniesieniu do nowych
rozwiza spoecznych stosowano gwnie zwroty takie jak zmiana spoeczna i
instytucjonalizacja zmiany. Zwrot innowacje odnoszono gwnie do nowych rozwiza
technologicznych oraz produktw i usug rynkowych. Dyskusja nad pojciem innowacji
spoecznych w Polsce jest wci jeszcze na wczesnym etapie. Badacze i organizacje
zajmujcy si tym zagadnieniem posuguj si gwnie ogln definicj, ktra zakada e
innowacje spoeczne maj zarwno spoeczne cele, jak i rodki, obejmuj nowe idee
(produkty, usugi i modele), ktre zaspokajaj potrzeby spoeczne (skuteczniej ni ich
alternatywy) oraz tworz nowe relacje spoeczne i zwizki oparte na wsppracy1.
Nie oznacza to bynajmniej, e spoeczestwo polskie nie ma dowiadcze w
generowaniu i upowszechnianiu innowacji spoecznych. Innowacje spoeczne byy do
niedawna wizane w Polsce gwnie z przedsibiorczoci spoeczn z uwagi na siln
promocj i rozwj nowych form ekonomii spoecznej na pocztku XXI wieku. Niemniej
istniej te publikacje w ktrych pojcie to stosowane jest w odniesieniu do procesw
instytucjonalizacji i zmian spoecznych2, zmian w organizacjach komercyjnych w kontekcie
wdraania rozwiza spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (ang. corporate social

Robin Murray, Julie Caulier-Grice i Geoff Mulgan, The Open Book of Social Innovation (London: NESTA,
2010).
2
Piotr Sztompka, Socjologia: Analiza spoeczestwa (Krakw: Znak, 2002); Paulina Zadura-Lichota, red., wit
innowacyjnego spoeczestwa: Trendy na najblisze lata (Warszawa: Polska Agencja Rozwoju
Przedsibiorczoci, 2013); Anna. Olejniczuk-Merta, red., Innowacje spoeczne: Od idei do upowszechniania
efektu (Warszawa: Instytut Bada Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, 2014).

responsibility; CSR)3 oraz do upowszechniania dobrych praktyk i rozwiza spoecznych z

innych krajw4.
W tym miejscu za najwaniejszy naley uzna zwizek innowacji spoecznych z
przedsibiorczoci spoeczn w ktrej upatruje si nowych rozwiza na rzecz
rozwizywania szeroko rozumianych problemw spoecznych, aktywizacji i integracji
spoecznej. Przedsibiorcy spoeczni s postrzegani jako innowatorzy i lokalni liderzy, ktrzy
odkrywaj lub wdraaj nowe sposoby zarzdzania zasobami i dziaaniami w odniesieniu do
takich obszarw jak bezrobocie, wykluczenie spoeczne, ochrona rodowiska oraz
zatrudnienie osb z ograniczeniami sprawnoci.
Nadmieni naley przy tym, e w minionej dekadzie zrealizowano wiele projektw,
ktrych celem byo odrodzenie polskich tradycji przedsibiorczoci spoecznej i oddolnych
inicjatyw spoecznych z XIX wieku i pocztku XX wieku. Tematyka ekonomii spoecznej
zostaa w Polsce z znacznej mierze zaniechana w okresie realnego socjalizmu (1945-1989) z
uwagi na dominacj modelu gospodarki centralnie planowanej. Po transformacji 1989 roku
wiele podmiotw ekonomii spoecznej zostao sprywatyzowanych lub zlikwidowanych.
Odnowa ekonomii spoecznej zacza si dopiero wraz z przystpieniem Polski do Unii
Europejskiej w 2004 roku oraz wraz ze zmianami w prawie takimi jak wprowadzenie
nowych ustaw o: instytucjach rynku pracy5, zatrudnieniu socjalnym6, dziaalnoci poytku
publicznego i wolontariacie7, partnerstwie publiczno-prywatnym8 oraz o spdzielniach
socjalnych9. Nowe ramy prawne ureguloway powoywanie do ycia nowych podmiotw
takich jak stowarzyszenia, fundacje, spdzielnie socjalne, centra integracji spoecznej i
zakady aktywnoci zawodowej i kluby integracji spoecznej oraz ustanowiy zasady
wsppracy podmiotw publicznych, komercyjnych, pozarzdowych i ekonomii spoecznej.
W minionej dekadzie projekty dotyczce ekonomii spoecznej w Polsce w
szczeglnoci skupiay si na tematyce ruchu spdzielczego, towarzystw ubezpiecze
wzajemnych, towarzystw spoecznych itp.10. Ustanowiono te studia podyplomowe z zakresu
zarzdzania gospodark spoeczn na Uniwersytecie Warszawskim i Maopolskiej Szkole
Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie11. W ramach tych

Elbieta Jdrych, Inwestowanie w innowacje spoeczne w organizacjach gospodarczych (PWN: Warszawa,

2013).
4
Ilkka Taipale, 100 fiskich innowacji spoecznych (Katowice, Warszawa: Wydawnictwo Szara Godzina;
Ambasada Finlandii, 2013); Marta Maecka-Dobrogowska i Magdalena Skup, Franczyza spoeczna. EuropaPolska-wojewdztwo podlaskie (Fundacja Forum Inicjatyw Rozwojowych: Biaystok, 2012); Michael Berriman i
Guy Turnbull, Franczyza spoeczna dobre praktyki europejskie - kompendium (Fundacja Forum Inicjatyw
Rozwojowych: Biaystok, 2013); Dominik Soowiej, Kompendium innowacji spoecznych (Fundacja Forum
Inicjatyw Rozwojowych: Biaystok, 2014).
5
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 nr 99 poz.
1001.
6
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, Dz.U. 2003, nr 122 poz. 1143.
7
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2003, nr 96 poz.
873.
8
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. 2005, nr 169 poz. 1420.
9
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spdzielniach socjalnych, Dz.U. 2006, nr 94 poz. 651.
10
Krzysztof Wittels, Socjal ery kapitau. Zapomniany dorobek warszawskich przedsibiorstw 1864-1939,
dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/1278569.html; W stron polskiego modelu
gospodarki spoecznej - budujemy nowy Liskw, dostp 9.02.2015, www.isp.org.pl/site.php?id=398; Anna
Szustek, Polski sektor spoeczny, Wyd. 2 uzup (Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2009); Mirosaw
Wawrzyski, Samopomoc i samoorganizacja Polakw od XIX do XXI wieku (Toru: Dom Wydawniczy Duet,
2007).
11
Gospodarkaspoleczna.pl, dostp 9.02.2015, www.gospodarkaspoleczna.pl; MSAP: Studia podyplomowe
Ekonomia spoeczna, dostp 9.02.2015, www.msap.uek.krakow.pl/index.php?id=tresc&ajdi=25.

projektw przygotowane zostay take podrczniki z zakresu ekonomii spoecznej i

przedsibiorczoci spoecznej12.
Ponadto w latach 2009-2012 istniaa sie Better Future of Social Economy (BFSE;
pol. Lepsza przyszo ekonomii spoecznej) prowadzona przez Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego13. Bya to sie suca do wzajemnej nauki instytucji zarzdzajcych
Europejskim Funduszem Spoecznym, ktre wymieniay si wiedz i dowiadczeniami oraz
dziel si dobrymi praktykami, w celu wspierania rozwoju ekonomii spoecznej w ramach
programw operacyjnych EFS. Czonkowie sieci pracowali razem w ramach seminariw,
warsztatw i wzajemnych ocen w piciu obszarach tematycznych: franchisingu spoecznego,
instrumentw finansowych w szczeglnoci dla gospodarki spoecznej, narzdzi do pomiaru
spoecznej wartoci dodanej, partnerstw dla spoecznie odpowiedzialnych zamwie
publicznych oraz prawa wsplnotowego i usug socjalnych uytecznoci publicznej.
Kontynuacj tego projektu stanowia Social Entrepreneurship Network (SEN; Sie ds.
przedsibiorczoci spoecznej), w latach 2013-2015, ktra koncentrowaa si na wsppracy
pomidzy organizacjami z dziewiciu krajw UE. SEN budowao macierz wskazwek, w
jaki sposb rzdy mog stworzy kompleksowy system wsparcia celem zachcania do
rozwoju przedsibiorstw spoecznych.
W latach 2009-2014 prowadzono prace nad dalszymi zmianami w prawie, ktre
doprowadziy do powstania Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Spoecznej, ktry
zosta przyjty przez Rad Ministrw 12 sierpnia 2014 roku 14. Program umiejscawia
ekonomi spoeczn w kontekcie zintegrowanych strategii opracowanych w ramach
struktury Polska 2030 Dugookresowa strategia rozwoju kraju15. Realizacja programu ma
sprawi, i przedsibiorstwa spoeczne bd trwaym i dostrzegalnym podmiotem ycia
spoeczno-gospodarczego w wymiarze lokalnym i regionalnym. Program przewiduje oglne
wspieranie dziaa na rzecz kreowania innowacji w obszarze przedsibiorczoci spoecznej.
Ponadto podjto prace nad ustaw o przedsibiorczoci spoecznej, ktra ma za zadanie
stworzy moliwo starania si o status przedsibiorcy spoecznego, co bdzie
potwierdzeniem, e dany podmiot, prowadzi dziaalno gospodarcz a jednoczenie realizuje
konkretne cele spoeczne. Przewiduje si przygotowanie i wdroenie dziaa edukacyjnych
dotyczcych przedsibiorczoci spoecznej, w tym skierowanych do dzieci i modziey w
zakresie przygotowania do przedsibiorczoci oraz wspierania spdzielni uczniowskich.
Ponadto w minionej dekadzie wiele uwagi zajmowaa debata nad kapitaem
spoecznym Polakw, w szczeglnoci nad niskim poziomem zaufania co znaczco blokuje
12

Ewa Le i Magorzata. Odak, red., Podstawy ksztacenia w zakresie przedsibiorczoci spoecznej: Pakiet
edukacyjny (Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008); Ewa Le, red., Gospodarka
spoeczna i przedsibiorstwo spoeczne: Wprowadzenie do problematyki (Warszawa: Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008); Jerzy Hausner, red.,
Zarzdzanie podmiotami ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej
Uniwersytetu Ekonomicznego; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Marek Benio i Jerzy Hausner, red.,
Finansowanie i otoczenie prawne podmiotw ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji
Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Konrad Dudzik i Jerzy Hausner,
red., Przedsibiorstwa spoeczne w Polsce: Teoria i praktyka (Krakw: Uniwersytet Ekonomiczny. Maopolska
Szkoa Administracji Publicznej; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Jerzy Hausner, red., Ekonomia spoeczna a
rozwj, (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego, 2008); Jerzy
Hausner i Micha Adamczyk, red., Wspieranie ekonomii spoecznej (Krakw: Uniwersytet Ekonomiczny,
Malopolska Szkoa Administracji Publicznej, 2008); Maciej Frczek, Jerzy Hausner i Stanisaw Mazur, red.,
Wok ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej. Uniwersytet Ekonomiczny,
2012).
13
Social Entrepreneurship Network, dostp 2.03.2015, http://socialeconomy.pl; Better Future of Social
Economy, dostp 2.03.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/879160?projekt=531302.
14
Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Spoecznej (Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, 2014).
15
An integrated approach to development in Poland (Warszawa: Ministry of Regional Development, 2011).

wspprac i powstawanie nowych inicjatyw16. W ostatnich latach znaczenia nabiera te

dyskusja nad realnym wpywem i trwaoci przedsiwzi spoecznych, ktre maj stae
trudnoci osiganiem samowystarczalnoci finansowej i s zalene od funduszy
zewntrznych, takich jak fundusze strukturalne i rodki w ramach Europejskiego Funduszu
Spoecznego.
Na jakie wyzwania odpowiadaj innowacje spoeczne?
Jak ju wspomniano innowacje spoeczne w Polsce rozpatrywane s gwnie w
kontekcie gospodarki spoecznej i przedsibiorczoci spoecznej. Tym samym ich
opracowywanie i wdraanie wie si gwnie z prac socjaln i rozwizywaniem takich
problemw spoecznych jak bezrobocie, ubstwo, integracja i zatrudnienie osb z
niepenosprawnociami, wykluczenie spoeczne, bezdomno oraz walka z uzalenieniami.
Za innowacje spoeczne mona uzna znaczn cz projektw, ktre byy
realizowane podczas wdraania Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL, finansowanej z budetu
UE na lata 2004-2006. By to pierwszy w Polsce program, w ramach ktrego moliwe byo
wdraanie projektw innowacyjnych na znaczn skal. Z jego pomoc rozpoczto te szerok
promocj odnowy ekonomii spoecznej17. Zakres dziaa Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL
w Polsce obejmowa pi tematw18:
Temat A: Uatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom majcym
trudnoci z integracj lub reintegracj na rynku pracy, celem promowania rynku pracy
otwartego dla wszystkich.
Temat D: Wzmocnienie krajowej gospodarki spoecznej (trzeciego sektora), a w
szczeglnoci usug na rzecz spoecznoci lokalnych oraz poprawa jakoci miejsc pracy.
Temat F: Wspieranie zdolnoci przystosowawczych przedsibiorstw i pracownikw
do zmian strukturalnych w gospodarce oraz wykorzystania technologii informacyjnych i
innych nowych technologii.
Temat G: Godzenie ycia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i
mczyzn, ktrzy opucili rynek pracy, poprzez wdraanie bardziej elastycznych i
efektywnych form organizacji pracy oraz dziaa towarzyszcych.
Temat I: Pomoc w spoecznej i zawodowej integracji osb ubiegajcych si o status
uchodcy.
Szerzej zakrojone dziaania w zakresie kreowania i wykorzystywania innowacji
spoecznych realizowano przede wszystkim w latach 2007-2013 w Programie Operacyjnym
Kapita Ludzki19. Jego gwnym celem by jest wzrost poziomu zatrudnienia i spjnoci
spoecznej. Cele szczegowe stanowiy:
- podniesienie poziomu aktywnoci zawodowej oraz zdolnoci do zatrudnienia osb
bezrobotnych i biernych zawodowo;
- zmniejszenie obszarw wykluczenia spoecznego;
- poprawa zdolnoci adaptacyjnych pracownikw i przedsibiorstw do zmian
zachodzcych w gospodarce;

16

Diagnoza Spoeczna - Warunki i jako ycia Polakw, dostp 9.02.2015, www.diagnoza.com.

Beata Puszczewicz, Marek Maziuk i Ewa Wosik, red., Gospodarka spoeczna w projektach EQUAL:
Partnerstwa na rzecz Rozwoju realizujce projekty w ramach Programu Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL w
zakresie tematycznym D Wzmocnienie krajowej gospodarki spoecznej (trzeciego sektora), a w szczeglnoci
usug na rzecz spoecznoci lokalnych, z akcentem na podnoszenie jakoci miejsc pracy (Warszawa: Biuro
Koordynacji Ksztacenia Kadr. Fundacja Fundusz Wsppracy; Fundacja Fundusz Wsppracy, 2006).
18
About EQUAL, dostp 9.02.2015, www.equal.org.pl/equal.php?lang=en.
19
Program Operacyjny Kapita Ludzki Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Warszawa:
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014).
17

upowszechnienie edukacji spoeczestwa na kadym etapie ksztacenia przy

rwnoczesnym zwikszeniu jakoci usug edukacyjnych i ich silniejszym powizaniu
z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy;
- zwikszenie potencjau administracji publicznej w zakresie opracowywania prawa i
polityk, wiadczenia usug wysokiej jakoci oraz wzmocnienie mechanizmw
partnerstwa;
- wzrost spjnoci terytorialnej.
Program Operacyjny Kapita Ludzki skada si z 10 Priorytetw, realizowanych
rwnolegle na poziomie centralnym i regionalnym.
Priorytety realizowane centralnie to:
Priorytet I. Zatrudnienie i integracja spoeczna;
Priorytet II. Rozwj zasobw ludzkich i potencjau adaptacyjnego przedsibiorstw
oraz poprawa stanu zdrowia osb pracujcych;
Priorytet III. Wysoka jako systemu owiaty;
Priorytet IV. Szkolnictwo wysze i nauka;
Priorytet V. Dobre rzdzenie.
Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:
Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich;
Priorytet VII. Promocja integracji spoecznej;
Priorytet VIII. Regionalne kadry gospodarki;
Priorytet IX. Rozwj wyksztacenia i kompetencji w regionach.
Dodatkowo realizowany by Priorytet X Pomoc techniczna, ktrego celem byo
zapewnienie waciwego zarzdzania, wdraania oraz promocji Europejskiego Funduszu
Spoecznego.
Ponadto Krajowa Instytucja Wspomagajca we wsppracy z Instytucj Zarzdzajc
PO KL w oparciu o zrealizowane projekty innowacyjne opracowaa zestawienie wytycznych
w zakresie wdraania projektw innowacyjnych i wsppracy ponadnarodowej w ramach
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, wraz z propozycj ujcia czci z nich w
programach operacyjnych na lata 2014-202020. Tym samym stworzono podstawy do podziau
innowacji spoecznych w realizowanym na poziomie centralnym nowym Programie
Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwj (PO WER) oraz w Regionalnych Programach
Operacyjnych (RPO). Skoncentrowano si na wsparciu blokowym, czyli pogrupowaniu
projektw innowacyjnych w bloki tematyczne moliwe do zidentyfikowania w ramach
wszych zagadnie w obrbie czterech gwnych obszarw wsparcia Europejskiego
Funduszu Spoecznego:
Obszar: Adaptacyjno (5 blokw okoo 56 projektw innowacyjnych w latach 2007-2013)
1. Blok tematyczny: Budowanie potencjau adaptacyjnego przedsibiorstw
2. Blok tematyczny: Pracownicy 50+
3. Blok tematyczny: CSR
4. Blok tematyczny: Idea flexicurity
5. Blok tematyczny: Przedsibiorczo akademicka oraz wsppraca przedsibiorcw
z sektorem nauki
Obszar: Dobre rzdzenie (2 bloki okoo 18 projektw innowacyjnych)
1. Blok tematyczny: Modernizacja administracji publicznej
2. Blok tematyczny: Aktywne NGOs sprawne pastwo
Obszar: Edukacja i szkolnictwo wysze (7 blokw okoo 42 projekty innowacyjne)
1. Blok tematyczny: Innowacyjne metody nauczania uczniw
-

20

Innowacje PO KL 2014-2020, dostp 9.02.2015, www.kiwpokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=1522&Itemid=776&lang=pl.

2. Blok tematyczny: Ksztacenie zawodowe i ustawiczne w powizaniu z rynkiem

pracy
3. Blok tematyczny: Ksztatowanie przedsibiorczoci wrd uczniw
4. Blok tematyczny: Systemy motywowania nauczycieli do innowacyjnoci
5. Blok tematyczny: Uczniowie o indywidualnych potrzebach edukacyjnych
6. Blok tematyczny: Ksztacenie ustawiczne osb dorosych
7. Blok tematyczny: Monitorowanie losw zawodowych absolwentw szk wyszych
Obszar: Zatrudnienie i integracja spoeczna (9 blokw okoo 130 projektw innowacyjnych)
1. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa osb bezrobotnych w grupie wiekowej
powyej 45 roku ycia
2. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa osb opuszczajcych zakady karne
3. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz osb niepenosprawnych
4. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz podmiotw ekonomii spoecznej
5. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz osb bdcych w szczeglnej sytuacji na
rynku pracy
6. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa absolwentw i osb bezrobotnych
poniej 25 roku ycia
7. Blok tematyczny: Godzenie rl zawodowych i rodzinnych
8. Blok tematyczny: Instrumenty interwencji socjalnej i wyrwnywania szans
9. Blok tematyczny: Wsppraca instytucji rynku pracy, pomocy i integracji
spoecznej oraz organizacji pozarzdowych
Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwj na lata 2014-2020, ktry ma by
finansowany z Europejskiego Funduszu Spoecznego zosta przyjty przez Rad Ministrw 8
stycznia 2014 roku i zatwierdzony przez Komisj Europejsk 17 grudnia 2014 roku21.
Priorytety PO WER to:
1. Osoby mode na rynku pracy: realizacja dziaa skierowanych do bezrobotnych
osb modych w wieku 15-29, ktre bd przyczyniay si do ich aktywizacji zawodowej oraz
poprawy sytuacji na rynku pracy.
2. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji: wdroenie
reform systemw i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z
punktu widzenia strategii Europa 2020 i krajowych programw reform.
3. Szkolnictwo wysze dla gospodarki i rozwoju: wspieranie jakoci, skutecznoci i
otwartoci szkolnictwa wyszego jako instrumentu budowy gospodarki opartej o wiedz.
4. Innowacje spoeczne i wsppraca ponadnarodowa: realizacja dziaa nietypowych,
innowacyjnych, ponadnarodowych, prowadzcych do wypracowania rozwiza w celu ich
przetestowania przed przejciem do fazy wdroenia, ktre w wikszoci przypadkw bdzie
miao miejsce na poziomie regionalnym, a take realizacja programw w zakresie mobilnoci
ponadnarodowej.
5. Wsparcie dla obszaru zdrowia: realizowane bd m.in. dziaania dotyczce
wdroenia i rozwoju programw profilaktycznych w zakresie chorb negatywnie
wpywajcych na zasoby pracy, dedykowanych osobom w wieku aktywnoci zawodowej oraz
wdroenie dziaa projakociowych i rozwiza organizacyjnych w systemie ochrony
zdrowia uatwiajcych dostp do niedrogich, trwaych oraz wysokiej jakoci usug
zdrowotnych;
6. Pomoc techniczna.
Za istotne rdo wsparcia dla innowacji spoecznych w ostatnich latach mona uzna
take Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2009-2013 (PO FIO)22. PO FIO
21

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwj 2014-2020 PO WER 2014-2020 (Warszawa: Ministerstwo
Infrastruktury i Rozwoju, 2014).
22
PO FIO 2009-2013, dostp 9.02.2015, www.pozytek.gov.pl/PO,FIO,2009-2013,1127.html.

stanowi kontynuacj Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, realizowanego w latach 2005-2007

w formie programu rzdowego, a w 2008 roku w formie rezerwy celowej budetu pastwa.
Celem gwnym PO FIO jest zwikszenie udziau organizacji pozarzdowych oraz
podmiotw kocielnych i zwizkw wyznaniowych prowadzcych dziaalno poytku
publicznego w realizacji zada publicznych, w ramach ksztatowanych i prowadzonych na
zasadach partnerstwa i pomocniczoci polityk publicznych. PO FIO stanowi operacjonalizacj
Strategii Wspierania Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego na lata 2009-2015.
W PO FIO 2009-2013 przewidziano realizacj piciu Priorytetw:
Priorytet I. Aktywni, wiadomi obywatele, aktywne wsplnoty lokalne (Projekty
realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach angaowa obywateli, dajc im
moliwo aktywnego dziaania oraz czenia aktywnoci ze zdobywaniem wiedzy w sferze
dziaa obywatelskich).
Priorytet II. Sprawne organizacje pozarzdowe w dobrym pastwie (Projekty
realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach przyczynia si do
wzmocnienia potencjau ludzkiego i instytucjonalnego realizujcych je organizacji (w
wymiarze ilociowym i/lub jakociowym).
Priorytet III. Integracja i aktywizacja spoeczna. Zabezpieczenie spoeczne (Projekty
realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach stosowa zasad
empowerment, czyli wczania beneficjentw w dziaania i decyzje podejmowane w ramach
projektw).
Priorytet IV. Rozwj przedsibiorczoci spoecznej (Projekty realizowane w ramach
priorytetu powinny w rnych formach promowa ide czenia aktywnoci ekonomicznej
(zawodowej) z aktywnoci spoeczn).
Priorytet V. Pomoc techniczna.
Rada Ministrw w dniu 27 listopada 2013 przyja Program Fundusz Inicjatyw
Obywatelskich na lata 20142020. Jego celem gwnym jest zwikszenie zaangaowania
obywateli i organizacji pozarzdowych w ycie publiczne23.
Priorytet 1. Mae inicjatywy (zwikszanie roli inicjatyw nieformalnych; animowanie
dziaa samopomocowych; wspieranie modych organizacji pozarzdowych).
Priorytet 2. Aktywne spoeczestwo (aktywizacja obywateli w sprawach
wsplnotowych; rozwijanie wolontariatu; poprawa zdolnoci organizacji pozarzdowych do
mobilizowania zasobw; aktywizacja wsppracy wsplnot lokalnych i instytucji
publicznych; wspieranie aktywnych form integracji spoecznej; rozwj przedsibiorczoci
spoecznej; tworzenie warunkw rozwoju bezpatnego poradnictwa prawnego i
obywatelskiego).
Priorytet 3. Aktywni obywatele (zwikszanie wpywu obywateli na polityki publiczne;
rozwijanie edukacji obywatelskiej i kompetencji spoecznych; wzrost znaczenia organizacji
straniczych i rzeczniczych; wspieranie tworzenia partnerstw (w tym partnerstwa publicznospoecznego) i innych form wsppracy, sucych aktywizacji obywateli oraz przekazywaniu
im realizacji zada publicznych).
Priorytet 4: Silne organizacje pozarzdowe (zwikszanie kompetencji organizacji
obywatelskich; wspieranie dziaa o charakterze systemowym).
Priorytet 5. Pomoc techniczna.
W kadym priorytecie okrelono od kilku do kilkunastu obszarw wsparcia, w ramach
ktrych bd mogy by realizowane projekty.

23

Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020 (Warszawa: Departament Poytku Publicznego
Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej, 2013).

Kim s gwni aktorzy? Jakiego rodzaju przedsibiorstwa, jakie dziay/poziomy rzdu,

jakie sektory wspieraj innowacje spoeczne? Jakie inne organizacje s zaangaowane
we wdraanie innowacji spoecznych? Co z obywatelami i spoecznociami lokalnymi?
Mona uzna, i gwnymi podmiotami, ktre wspieray i promoway innowacje
spoeczne w kontekcie ekonomii spoecznej byy w Polsce w minionych latach organizacje
zwizane z projektem Zintegrowany system wsparcia ekonomii spoecznej (ZSWES), ktry
trwa od lipca 2009 do grudnia 201324. Liderem partnerstwa byo Centrum Rozwoju Zasobw
Ludzkich (CRZL), instytucj inicjujc Departament Poytku Publicznego Ministerstwa
Pracy i Polityki Spoecznej. Obok lidera w skad partnerstwa wchodziy: Fundacja Pomocy
Wzajemnej BARKA25; Fundacja Fundusz Wsppracy (FFW)26; Fundacja Inicjatyw
Spoeczno-Ekonomicznych (FISE)27; Instytut Spraw Publicznych (ISP)28; Uniwersytet
Ekonomiczny w Krakowie, dziaajcy przez Maopolsk Szko Administracji Publicznej
(MSAP)29; Program Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) - Regionalne Centrum
UNDP w Bratysawie30; oraz Zwizek Lustracyjny Spdzielni Pracy (ZLSP)31.
Gwnym celem projektu bya poprawa kondycji ekonomii spoecznej w Polsce. W
ramach projektu zostay utworzone stae, zinstytucjonalizowane mechanizmy wsparcia
merytorycznego podmiotw ekonomii spoecznej i ich otoczenia. Cele szczegowe
obejmoway m.in. tworzenie i rozwijanie standardw jakoci usug instytucji pomocy i
integracji spoecznej; wzrost kompetencji i wzmocnienie potencjau kadr instytucji pomocy,
integracji spoecznej, ekonomii spoecznej poprzez szkolenia i kursy, doradztwo i studia
podyplomowe, a take wizyty studyjne i stae; profesjonalizacja dziaa wspierajcych
podmioty ekonomii spoecznej; podniesienie wiadomoci spoecznej w zakresie moliwoci
rozwizywania problemw za pomoc narzdzi ekonomii spoecznej; oraz wzmocnienie
otoczenia instytucji ekonomii spoecznej na poziomie lokalnym za pomoc metody
budowania partnerstw na rzecz ekonomii spoecznej.
Inn istotn inicjatyw wspierajc i promujc innowacje spoeczne stanowi
Oglnopolskie Spotkania Ekonomii Spoecznej (OSES), ktre rozpoczy si od Staej
Konferencji Ekonomii Spoecznej (SKES) - spotkanie dla praktykw, naukowcw i
politykw w z caej Europy w 2004 roku w Krakowie32. Od 2006 roku zorganizowano osiem
dorocznych konferencji ekonomii spoecznej w takich miastach jak Krakw, Warszawa,
Gdask, Pozna i Lublin. Konferencje gromadz przedsibiorcw spoecznych, praktykw,
teoretykw, przedstawicieli administracji pastwowej i samorzdw i naukowcw.
Sekretariat Staej Konferencji Ekonomii Spoecznej jest prowadzony przez Fundacj
Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych33. Fundacja prowadzi take najwikszy w Polsce portal
internetowy dotyczcy ekonomii spoecznej (www.ekonomiaspoleczna.pl).

24

O projekcie Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015,

www.ekonomiaspoleczna.pl/x/879362?projekt=543995.
25
Barka, dostp 15.03.2015, http://barka.org.pl.
26
Fundacja Fundusz Wsppracy, dostp 15.03.2015, http://cofund.org.pl.
27
Fundacja Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych (FISE), dostp 15.03.2015, www.fise.org.pl.
28
Instytut Spraw Publicznych, dostp 15.03.2015, www.isp.org.pl.
29
MSAP, dostp 15.03.2015, www.msap.uek.krakow.pl.
30
UNDP in Europe and Central Asia, dostp 15.03.2015, www.undp.org/content/rbec/en/home.html.
31
Zwizek Lustracyjny Spdzielni Pracy, dostp 15.03.2015, www.zlsp.org.pl.
32
Staa Konferencja Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/skes;
Oglnopolskie Spotkania Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015,
www.ekonomiaspoleczna.pl/x/683939?projekt=683939; Ekonomiaspoleczna.pl: Current events, dostp
9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/678296; Ekonomiaspoleczna.pl: Past events, dostp 9.02.2015,
www.ekonomiaspoleczna.pl/x/436301.
33
Foundation for Social and Economic Initiatives: About us (en), dostp 2.03.2015, www.fise.org.pl/x/17043.

Ponadto w minionych latach podmioty komercyjne i publiczne zaczy organizowa

wydarzenia promujce innowacje spoeczne. Przykady stanowi:
- Magazyn CR Navigator organizator konferencji Innowacje spoeczne. Nowe
otwarcie w 2013 roku w Warszawie34;
- Agencja Rozwoju Innowacji SA i Dolnolski Zwizek Pracodawcw, ktre w ramach
projektu CSR drog do innowacji w 2013 roku zorganizoway Gal Liderw
Innowacji Spoecznych, podczas ktrej wrczono certyfikaty Arinova Social Open
Business i wyrniono najlepsze pomysy na innowacje spoeczne w maym
biznesie35;
- w 2014 roku Krajowa Instytucja Wspomagajca Centrum Projektw Europejskich
zorganizowaa targi W krgu innowacji, majce na celu promocj innowacyjnych
projektw zrealizowanych w ramach Programu Kapitau Ludzki36. Podczas targw
wrczono rwnie nagrody w konkursie Regaty Rozwoju: Liderzy Innowacji i
Wsppracy Ponadnarodowej POKL37;
- W czerwcu 2014 w odzi z inicjatywy Politechniki dzkiej i Uniwersytetu
Wrocawskiego obya si Midzynarodowa Konferencja Innowacje Spoeczne jako
cz europejskiego projektu TEPSIE. Konferencja koncentrowaa si na dialogu
midzy midzynarodowymi ekspertami i ich wschodnimi wsppracownikami w
odniesieniu do badania rnic i wsplnych wyzwa i rozwiza38.
Ponadto w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwj na lata 20142020 polski rzd i samorzdy zamierzaj wspiera innowacje spoeczne w ramach projektw
systemowych i lokalnych39. Warto podkreli szerokie ujcie grup docelowych do ktrych
zaadresowane bd dziaania w ramach tych projektw:
- osoby mode, w tym niepenosprawne, w wieku 15-29 lat (kategoria NEET: ang. not
in employment, education or training),
- mikro, mae i rednie przedsibiorstwa i ich pracownicy,
- podmioty ekonomii spoecznej, przedsibiorstwa spoeczne i orodki wsparcia,
- pracownicy administracji publicznej,
- pracownicy wymiaru sprawiedliwoci i prokuratury,
- jednostki samorzdu terytorialnego i ich pracownicy,
- instytucje rynku pracy,
- publiczne i niepubliczne suby zatrudnienia,
- Ochotnicze Hufce Pracy,
- partnerzy spoeczni
- szkoy i placwki owiatowe rnego typu, w tym prowadzce ksztacenie zawodowe
i ustawiczne oraz ich organy prowadzce,
- absolwenci szk i placwek systemu owiaty prowadzcych ksztacenie zawodowe,
- pracownicy systemu owiaty,
34

Kierunek innowacje spoeczne - zaproszenie na konferencj, dostp 2.03.2015,

www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/933243.html?ci=es_komentarze&resid=933243&state=am.
35
Rafa Smotrzyk, Mae firmy Dua sprawa. CSR drog do innowacji, dostp 2.03.2015,
www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86197.asp?soid=EEC952DEF0304EB6BEFE8F423C769579; CSR drog do
innowacji, dostp 15.03.2015, www.innowacjecsr.eu.
36
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju - W krgu innowacji spoecznych, dostp 2.03.2015,
www.mir.gov.pl/aktualnosci/fundusze_europejskie/Strony/Wkregu_innowacji_spolecznych_161014.aspx.
37
II edycja konkursu Regaty rozwoju: liderzy innowacji i wsppracy ponadnarodowej PO KL 2007-2013
rozstrzygnita!, dostp 2.03.2015, www.kiw-pokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=1527:iiedycja-konkursu-regaty-rozwoju-rostrzygni%C4%99cie&Itemid=193&lang=pl.
38
International Conference of Social Innovation, Dostp 15.03.2015, www.socialinnovation.pl/about-theconference/.
39
Program Wiedza Edukacja Rozwj: Dla kogo jest Program?, dostp 2.03.2015, www.power.gov.pl/strony/oprogramie/zasady/dla_kogo_jest_program/.

podmioty wiadczce usugi edukacyjne,

uczelnie i jednostki naukowe,
osoby uczestniczce w ksztaceniu na poziomie wyszym (w tym studenci
niepenosprawni),
osoby w wieku aktywnoci zawodowej, w wikszoci ze zidentyfikowanych grup
najwikszego ryzyka,
podmioty wiadczce usugi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i ich
pracownicy,
kadry medyczne,
osoby odbywajce kar pozbawienia wolnoci,
spoeczno romska.

Kto promuje innowacje spoeczne?

Jak ju wspomniano - innowacje spoeczne nie byy szeroko bezporednio promowane
w Polsce. Jak zauwaa Kuba Wygnaski istnieje wiele rnych barier dla rozwoju innowacji
spoecznych w Polsce40. Mianowicie:
Niski poziom kapitau spoecznego (szczeglnie w wymiarze czcym),
Wysoki poziom indywidualizmu - inteligentni, wyksztaceni ludzi nie znajduj
odzwierciedlenia w inteligentnych instytucjach,
Bulimia pastwa i podejcie regulacyjne do polityk publicznych, kontradyktoryjna
koncepcja pastwa i spoeczestwa obywatelskiego,
Brak polityki opartej na dowodach,
Prozelityzm rynku - gboka wiara, e konkurencja jest gwnym rdem innowacji
i optymalnej konfiguracji potrzeb i rozwiza,
Innowacje podporzdkowane domenom instytucjonalnych rodowisk akademickich i
przedsibiorstw - nie za do wsprzdzenia (ang. governance) i procesw
spoecznych,
Sabe metakompetencje np. jak uczy si na wasnych bdach, jak si uczy od
innych,
Brak odpowiednich destylacji dobrych praktyk - problem samodzielnego wyboru
innowacji - brak odpowiednich walidacji / faszywe ewaluacje,
Brak mechanizmu skalowania i konwergencji dobrych praktyk,
Brak przestrzeni instytucjonalnej dla innowacji spoecznych - inkubatorw, hubw,
centrw doskonaoci itp.,
Patentowanie, patentowanie, patentowanie - brak kultury otwartego kodu,
Przeronite infrastruktury techniczne w zakresie informacji i szkole (typ EFS),
Za mao dziur strukturalnych - pomostowych sektorw, bran i grup
Niemniej mona wskaza na podmioty i inicjatywy, ktre w ostatnich latach podejmoway
dziaania bezporednio ukierunkowane na promocj innowacji spoecznych.
Innowacj spoeczn i generatorem kolejnych innowacji w Polsce jest idea
medialabw i fablabw. Pierwszy w Polsce medialab zosta zorganizowany pod hasem
Obz Kultury 2.0 w ramach projektu Kultura 2.0 w 2010 roku w miejscowoci Chrzelice
pod Opolem41. Bya to prba stworzenia trwaej platformy wsppracy osb dziaajcych na
polach edukacji, aktywizmu, sztuki i techniki. MediaLab Chrzelice zosta zorganizowany z
40

Kuba Wygnaski, Social Innovations in Poland: Ready or Not?, dostp 6.03.2015,

/www.slideshare.net/SIeXchange/kuba-wygna.
41
Wikipedia: Media Lab, dostp 2.03.2015, http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=41273127; Labkit.pl,
dostp 2.03.2015, www.labkit.pl.

10

inicjatywy Fundacji Ortus, a partnerami projektu byli Narodowy Instytut Audiowizualny,

Creative Commons Polska oraz Komisja Historii i Tradycji Ziemi Chrzelickiej. W 2012 roku
powstay Medialab Gdask42 i Medialab Katowice43. Podmioty te skupiaj si na na
interdyscyplinarnych dziaaniach starajcych si znale nowe zastosowania dla technologii
cyfrowej i innowacyjne sposoby wykorzystania nowych mediw w celu promowania
zrwnowaonej transformacji miejskiej. Medialab to miejsce spotka dla wszystkich
zainteresowanych ide udostpniania, spotkania inspirujcych artystw i projektantw, jak te
uyteczna platforma wsppracy z midzynarodowymi artystami i instytucjami.
Instytut Bada Strukturalnych (IBS) to pozarzdowa organizacja badawcza, ktra w
2014 roku na bazie swoich poprzednich dowiadcze utworzya wewntrzny Program
Innowacji Spoecznych i Instytucjonalnych44. Zajmuje si ekonomi sektora publicznego,
zwaszcza w kwestii rynku pracy, zdrowia i polityki spoecznej. Program koncentruje si
gwnie na empirycznych badaniach mikro- i makroekonomicznych, czc badania
podstawowe i stosowane. W ostatnich latach, IBS koncentrowa si na serii bada
Zatrudnienie w Polsce. Program obejmuje rwnie projekt iSWORD w ktrym zostay
opracowane praktyczne narzdzia gospodarcze do uproszczenia ilociowej oceny wpywu
polityki publicznej.
Centrum Wspierania Aktywnoci Lokalnej CAL stanowi stay zesp badaczy i
ekspertw zwizanych z Centrum Wspierania Aktywnoci Lokalnej CAL i Instytutem Spraw
Publicznych45. Centrum powstao w ramach projektu systemowego Tworzenie i rozwijanie
standardw usug pomocy i integracji spoecznej w 2011 roku. Celem Laboratorium jest
dziaalno skoncentrowana na opracowaniu standardu rodowiskowej pracy socjalnej
zarwno w aspekcie kwalifikowanej usugi spoecznej, jak rwnie rozumianej szerzej jako
organizowanie spoecznoci lokalnej. Centrum wydaje seri publikacji Prace Laboratorium
Innowacji Spoecznej, ktre opisuj szeroko zakrojone prace diagnostyczne, modelujce,
testujce i upowszechniajce, ktre maj charakter dugofalowego procesu badania w
dziaaniu.
Wrd innych organizacji pozarzdowych promujcych innowacje spoeczne w Polsce
mona wymieni: program Ashoka w Polsce46, Fundacj Stocznia47, Biuro Projektowe
Programu Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) (zakoczyo swoj dziaalno w
Polsce z kocem 2013 r.)48, Fundacj Warsztat Innowacji Spoecznych49 oraz Gdask
Fundacj Innowacji Spoecznej50.
Wrd podmiotw komercyjnych promocj innowacji spoecznych prowadzi wyranie
przede wszystkim Orange Polska w ramach Centrum Badawczo-Rozwojowego Orange Labs
Polska, ktre prowadzi projekty w modelu open innovation oraz projekt Miasteczko
Testowe, polegajcy na nieodpatnym udostpnianiu infrastruktury szerokopasmowej do
prowadzenia projektw badawczych dla studentw szk wyszych oraz wymiany

42

Medialab Gdask, dostp 15.03.2015, http://medialabgdansk.pl.

Medialab Katowice, dostp 3.03.2015, http://medialabkatowice.eu/en/about-medialab/.
44
IBS - Research Programs: Social Programme, dostp 2.03.2015, http://ibs.org.pl/en/research/researchprograms#1,social-programme.
45
Organizowanie Spoecznoci Lokalnej - Laboratorium Innowacji Spoecznej, dostp 2.03.2015,
www.osl.org.pl/o-lis/.
46
Ashoka Polska, dostp 3.03.2015, http://poland.ashoka.org.
47
Pracownia bada i innowacji spoecznych Stocznia, dostp 2.03.2015, http://stocznia.org.pl.
48
United Nations Development Programme in Poland, dostp 2.03.2015,
https://webgate.ec.europa.eu/socialinnovationeurope/en/directory/organisation/united-nations-developmentprogramme-poland.
49
Warsztat Innowacji Spoecznych, dostp 2.03.2015, www.facebook.com/WarsztatInnowacjiSpolecznych.
50
Gdaska Fundacja Innowacji Spoecznej - O Fundacji, dostp 2.03.2015, http://gfis.pl/o-fundacji/.
43

11

dowiadcze zwizanych z najnowszymi trendami naukowymi i technologicznymi 51. Ponadto

Fundacja Orange prowadzi w caym kraju innowacyjne programy takie jak: Akademia Orange
(wsparcie edukacji kulturalnej i medialnej), pracownie Orange (wsparcie wykorzystywania w
kreatywny sposb ICT na poziomie lokalnym), edukacja z internetem, program wsparcia dla
bibliotek oraz e-wolontariat52.
Mona te wskaza dwa programy uczelni wyszych. Wysza Szkoa Pedagogiczna
im. Janusza Korczaka w Warszawie w 2013 roku powoaa do ycia Instytut Innowacji
Spoecznych53. Zadaniem tej jednostki organizacyjnej jest m.in. prowadzenie bada
naukowych oraz ich upowszechnianie i promocja, rozwijanie wsppracy midzynarodowej
uczelni, dziaa innowacyjnych z obszaru edukacji, pedagogiki, polityki spoecznej i pracy
socjalnej, wspieranie procesu dydaktycznego uczelni.
Drugi program prowadzi Akademia Leona Komiskiego, ktra w 2014 roku
powoaa do ycia Centrum Etyki Biznesu i Innowacji Spoecznych 54. W ramach tego
centrum uczelnia prowadzi studia podyplomowe Innowacje spoeczne w gospodarce we
wsppracy z United Nations Global Compact. Ich celem jest powoanie grupy wysokiej klasy
specjalistw, ktrzy bd potrafili kompetentnie opracowa, oceni oraz wdroy
innowacyjne rozwizania oraz modele biznesowe, majce na celu podnoszenie jakoci ycia
w oparciu o wspprac midzysektorow.
Ponadto od 2013 roku Narodowe Centrum Bada i Rozwoju prowadzi program
Innowacje Spoeczne55. Jest to program wsparcia sektora nauki, otoczenia gospodarczego
oraz sektora organizacji pozarzdowych w zakresie podejmowania i realizacji innowacyjnych
dziaa i inicjatyw spoecznych bazujcych na osigniciach nauki i techniki. Program
adresowany jest do konsorcjw w skad, ktrych wchodzi, co najmniej jedna jednostka
naukowa oraz co najmniej jeden przedsibiorca albo, co najmniej dwie jednostki naukowe, z
obligatoryjnym udziaem organizacji pozarzdowej. Cele szczegowe programu zakadaj
wzrost liczby wdroe innowacyjnych rozwiza technicznych oraz innowacyjnych
produktw, usug i procedur pozwalajcych na rozwizanie zoonych problemw
spoecznych; oraz wzrost wsppracy midzysektorowej na poziomie lokalnym, regionalnym
i krajowym. Za wczenie jest jeszcze na opisanie efektw projektw dofinansowanych w
ramach tego programu.
W minionych latach pojawiy si take inicjatywy samorzdowe na rzecz innowacji
spoecznych. Miasto d jako pierwsze miasto w Polsce stworzyo Fundusz Innowacji
Spoecznych (FIS) w 2013 roku 56. Fundusz ten stanowi dodatkowy mechanizm przeznaczony
do wspfinansowania dziaalnoci organizacji pozarzdowych zorientowanych na
promowanie zrwnowaonego rozwoju miasta. Fundusz zosta stworzony przez UNDP,
Urzd Miasta odzi oraz dzk Federacj Organizacji Pozarzdowych. FIS wspiera
innowacyjne projekty w takich dziedzinach, jak kultura, edukacja, partycypacja i pomoc
spoeczna. Fundusz definiuje innowacje jako innowacyjne podejcie do problemw
spoecznych, ktre s bardziej skuteczne, efektywne i zrwnowaone ni istniejce
51

Natalia wik, red., Wsplna odpowiedzialno. Rola innowacji (Warszawa: Forum Odpowiedzialnego
Biznesu, 2012).
52
Fundacja Orange, dostp 15.03.2015, www.fundacja.orange.pl.
53
WSP - Instytut Innowacji Spoecznych, dostp 2.03.2015,
www.wspkorczak.eu/pl/archiwum,Instytut+Innowacji+Spo%C5%82ecznych,rid,12784.html.
54
Rekrutacja na studia podyplomowe Innowacje spoeczne w gospodarce, dostp 2.03.2015,
www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/1011829.html?ci=es_komentarze&resid=1011829&state=am.
55
NCBR: Innowacje Spoeczne, dostp 2.03.2015, www.ncbir.pl/programy-krajowe/innowacjespoleczne/aktualnosci/art,2462,drugi-konkurs-w-ramach-programu-innowacje-spoleczne.html.
56
Connor Friesen, Social Innovation Fund for the City of Lodz, dostp 2.03.2015,
https://webgate.ec.europa.eu/socialinnovationeurope/en/directory/poland/organisation/social-innovation-fundcity-lodz.

12

rozwizania i ktrych oddziaywanie wykracza poza okrelon grup odbiorcw i obejmuje

spoeczno lokaln. Fundusz skada si w 60% z wkadu finansowego miasta oraz w 40% ze
rodkw z sektora prywatnego.
Inny przykad promocji innowacji spoecznych stanowi Pomorski Park NaukowoTechnologiczny w Gdyni57. W jego ramach stworzono dzia, ktry zorientowany jest na
wspieranie nowych pomysw w dziaalnoci spoecznej kierowanej do mieszkacw miast.
Dzia obejmuje kilkuosobowy zesp oraz ponad 100 pracownikw miejskich instytucji i
organizacji pozarzdowych i lokalnych dziaaczy, ktrzy na rne sposoby wspieraj rozwj
innowacyjnych idei. Zadaniem dziau jest tworzenie i realizowanie innowacyjnych strategii,
modeli i metod oraz rozwiza projektowanych w odpowiedzi na wyzwania spoeczne,
projektowanie usug spoecznych, wspieraniem przedsibiorczoci spoecznoci oraz
rewitalizacji w lokalnych spoecznociach. Przykady dziaa stanowi projekty:
Wymiennikownia - innowacyjna przestrze wsppracy na rzecz modych osb58, Gdyski
Dialog, ktry obejmuje realizacj konsultacji spoecznych59, Kurs Partycypacja
obejmujcy m.in. recenzowanie usug z zakresu aktywizacji osb starszych prowadzonych
przez instytucje miejskie60, Spacery badawcze majce na celu lepsze dostosowywanie
przestrzeni publicznych do potrzeb mieszkacw61.
Przykadem instytucji miejskiej wspierajcej innowacje spoeczne jest te
Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Spoecznych i Szkole62. Centrum powstao w
2008 roku jako miejska placwka doskonalenia nauczycieli, instytucja wiedzy i edukacji.
Jego gwnym celem jest wspieranie warszawskiego rodowiska edukacyjnego oraz
podniesienie jakoci pracy szk i placwek owiatowych Warszawy m.in. przez promowanie
innowacji edukacyjnych i spoecznych, przygotowanie oferty szkoleniowej i organizacj
rnych form wymiany dowiadcze, inicjowanie rnorodnych form pracy w szkoach i
placwkach owiatowych, inicjowanie i nawizywanie midzynarodowej wsppracy
edukacyjnej, uspoecznienie warszawskiej owiaty poprzez wzmocnienie wpywu rodzicw i
uczniw na funkcjonowanie szkoy.
Innowacje spoeczne na poziomie regionalnym i lokalnym byy te gwnym
obszarem bada i interwencji w ramach projektu Kalkulator Kosztw Zaniechania wprowadzenie innowacyjnych rozwiza na Mazowszu w zakresie polityki spoecznej w
obszarze analizy kosztw braku podejmowania dziaa aktywizujco-wpierajcych, ktry
by realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 63. Gwnym celem tego
projektu prowadzonego przez Mazowieckie Centrum Polityki Spoecznej byo stworzenie
warunkw do zwikszenia efektywnoci i spjnoci polityki spoecznej dla wszystkich
jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa mazowieckiego do koca 2014 roku
poprzez wypracowanie i przetestowanie w 25 samorzdach innowacyjnego modelu do
prowadzenia aktywnej polityki spoecznej. Projekt obejmowa promocj innowacyjnych usug
spoecznych i projektw zidentywidowanych jako najbardziej efektywne i uyteczne w
rozwizywaniu 10 wybranych problemw spoecznych. Projekt obejmowa rwnie rozwj
57

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Innowacje Spoeczne, dostp 2.03.2015,

http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/innowacje-spoleczne#sthash.VMPq1Eoj.dpuf.
58
Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Wymiennikownia, dostp 2.03.2015,
http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/wymiennikownia-1#sthash.VMPq1Eoj.dpuf.
59
Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Gdyski Dialog, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacjespoleczne/gdynski-dialog-1#sthash.VMPq1Eoj.dpuf.
60
Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Kurs Partycypacja, dostp 2.03.2015,
http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/kurs-partycypacja#sthash.VMPq1Eoj.dpuf.
61
Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Spacery badawcze, dostp 2.03.2015,
http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/spacery-badawcze#sthash.VMPq1Eoj.dpuf.
62
Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Spoecznych i Szkole, dostp 2.03.2015, www.wcies.edu.pl.
63
Kalkulator Kosztw Zaniechania, dostp 2.03.2015, http://kkz.mcps-efs.pl/unactive2.html.

13

szeciu nastpujcych narzdzi: Kalkulatora Spoecznego, Dyfuzora Innowacji Spoecznych,

Katalogu Innowacji Spoecznych, Systemu Szkole, Modelowej Strategii Rozwizywania
Problemw Spoecznych i Sieci Liderw Innowacji Spoecznych.
Prosz wskaza kilka kluczowych projektw, ktre ilustruj innowacje spoecznych w
Twoim kraju
Bardzo trudno wybra innowacje spoeczne, ktre powstay w Polsce w ostatniej
dekadzie. W tym miejscu warto zwrci uwag w pierwszej kolejnoci na Katalog rezultatw
Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL. Obejmuje on baz 88 projektw z ktrych wiele miao
nowatorski charakter i wyznaczao dalsze standardy dziaania w kolejnych projektach
dofinansowanych w Polsce ze rodkw EFS64. Jeszcze bogatsza jest baza projektw
innowacyjnych zrealizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Baza ta
obejmuje 490 projektw z lat 2007-201365.
W tym miejscu mona przytoczy przykady innowacji spoecznych wdraanych przez
Fundacj Stocznia w ramach projektu Kolab. Znajduj si wrd nich m.in.:
opracowanie regu emisji kampanii spoecznych w mediach publicznych66,
standardy jakoci usug opiekuczych w Gdyni67,
model finansowania obywatelskich projektw spoecznych68,
model zachowania pynnoci finansowej podmiotw realizujcych projekty Programu
Operacyjnego Kapita Ludzki69,
model rozliczania za rezultaty zada publicznych zlecanych organizacjom
pozarzdowym70.
W ramach midzynarodowego projektu WILCO w dwch miastach Polski
zidentyfikowano i opisano szczegowo kilka przykadw innowacji spoecznych71.
Mianowicie w Warszawie:
Fundacja MaMa (dziaania opieraj si na koncepcji, e matki z maymi dziemi s
obywatelkami z penymi prawami, jak wszyscy inni i e w zwizku z tym nie powinny
by wykluczone z udziau w lokalnym yciu publicznym z powodu stereotypw
kulturowych i barier architektonicznych. Pomysy i projekty Fundacji MaMa s
zwizane z takimi pojciami, jak ekonomia spoeczna i kooperatywy spoeczne,
oddolna solidarno, wzajemna pomoc i feminizm. Zostaa zaoona przez matki z
maymi dziemi)72,
Fundacja Rozwoju Oprcz Granic (zostaa zaoona w 2006 roku przez grup
Polakw i Biaorusinw. Gwnym celem pocztkowo byo rozwijanie wsppracy
64

Equal: Results Database - List of Projects, dostp 3.03.2015, www.equal.org.pl/baza.php?M=3&lang=en.

Baza PO KL, dostp 3.03.2015, www.kiwpokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=33&Itemid=297&lang=pl.
66
Kolab - Reguy emisji kampanii spoecznych w mediach publicznych, dostp 3.03.2015,
http://kolab.pl/przyklady/przyklad/2.
67
Kolab - Standardy jakoci usug opiekuczych w Gdyni, dostp 3.03.2015,
http://kolab.pl/przyklady/przyklad/3.
68
Kolab - Model finansowania obywatelskich projektw spoecznych, dostp 3.03.2015,
http://kolab.pl/przyklady/przyklad/6/etapy_procesu.
69
Kolab - Pynno finansowa w projektach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, dostp 3.03.2015,
http://kolab.pl/przyklady/przyklad/11.
70
Kolab - Rozliczanie za rezultaty zada publicznych zlecanych organizacjom pozarzdowym, dostp
3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/13.
71
Adalbert Evers, Benjamin Ewert i Taco Brandsen, eds., Social Innovations for Social Cohesion. Transnational
Patterns and Approaches from 20 European Cities (Liege: EMES European Research Network asbl, 2014),
www.wilcoproject.eu/book/chapters/about-this-book/.
72
Fundacja Mama, dostp 19.03.2015, http://fundacjamama.pl.
65

14

pomidzy dziaaczami z Polski i Biaorusi, ale wkrtce organizacja zmienia swoje

cele i ustanowia dziaania na rzecz wsparcia w Warszawie imigrantw pochodzcych
zwaszcza z Europy Wschodniej: Ukrainy i Biaorusi)73,
Zesp Wsplny do Spraw Rozwizywania Problemw Spoecznych w Zakresie
Mieszkalnictwa, Reprywatyzacji oraz Walki z Bezdomnoci i Wykluczeniem
Spoecznym na terenie m. st. Warszawy (podjcie negocjacji midzy
przedstawicielami miasta, najemcami i organizacjami squaterskimi),
Projekt Zosta w Polsce-swoim szefem! (jedyny projekt spoeczny w Polsce
skierowany bezporednio do emigrantw, ktrzy zdecydowali si wrci do kraju w
celu zarejestrowania wasnej dziaalnoci gospodarczej w stolicy)74.
Innowacje spoeczne rozpoznane w Plocku stanowiy:
Pocka Rada Seniorw (jest organem doradczym i inicjatywnym Prezydenta Miasta
Pocka w sprawach odnoszcych si do osb powyej 50 roku ycia. Celem dziaania
Rady jest integracja, wspieranie i reprezentowanie spoecznoci osb starszych
poprzez wpywanie na obszary, ktre dotycz wszystkich mieszkacw Pocka) 75,
Stowarzyszenie Wsplnota Rosyjska (organizacja spenia wiele funkcji, ktre maj
znaczenie dla imigrantw: organizuje imprezy kulturalne, podtrzymuje tradycje
kulturowe, buduje wizerunek imigrantw ze Wschodu i podstawy do komunikacji
Polakw z innymi imigrantami w Pocku, a take pomaga w znalezieniu pracy lub
mieszka. Czonkowie stowarzyszenia brali rwnie udzia w wycieczkach do Rosji i
Biaorusi zorganizowanych przez central w Warszawie)76,
Miejskie Towarzystwo Budownictwa Spoecznego w Pocku (to deweloper spoeczny
wyznaczony przez gmin, ktrego praca skupia si gwnie na budowie i wynajmie
domw w celu realizacji polityki mieszkaniowej gminy)77,
Projekt Razem dla rewitalizacji (trwa prawie 15 miesicy i obejmowa ponad 100
mieszkacw Starego Miasta w Pocku. Projekt, finansowany gwnie ze rodkw
unijnych, by zarzdzany przez Miejski Orodek Pomocy Spoecznej. Celem projektu
pilotaowego byo stworzenie oglnego modelu do realizacji przez inne miasta i
gminy. Pock mg wzi udzia w konkursie o fundusze, bo speni wany warunek od 2005 roku gmina wdraaa wasny program rewitalizacji z niektrymi partnerami
spoecznymi)78,
Fundacja Fundusz Grantowy dla Pocka (Fundacja ogasza cykliczne konkursy dla
organizacji pozarzdowych w Pocku. Zgodnie ze statutem zapewnia wsparcie
finansowe dla projektw na rzecz: a) podwyszania poziomu wyksztacenia
mieszkacw Pocka, b) przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu i
ekonomicznemu osb takim wykluczeniem zagroonych, c) podwyszania poziomu
bezpieczestwa publicznego, d) zachowania dziedzictwa historycznego oraz rozwoju
kultury i sztuki, e) podnoszenia jakoci pomocy spoecznej, f) poprawy stanu
rodowiska naturalnego oraz podnoszenia wiadomoci ekologicznej mieszkacw
Pocka, g) podnoszenia atrakcyjnoci turystycznej, spoecznej i gospodarczej Pocka,
h) upowszechnienia rekreacji, kultury fizycznej i sportu, i) wspierania rodowiska
gospodarczego oraz przedsiwzi skierowanych na rozwj gospodarczy Pocka, j)

73

Fundacja Rozwoju Oprcz Granic, dostp 19.03.2015, www.frog.org.pl.

Projekt Zosta w Polsce - swoim szefem!, dostp 19.03.2015, www.zostanszefem.vizja.pl/pl.
75
Portal Integracyjny Pock: Pocka Rada Seniorw, dostp 19.03.2015,
www.plock.eu/pl/plocka_rada_seniorow.html.
76
Stowarzyszenie Wsplnota Rosyjska, dostp 19.03.2015, www.wspolnota.rosjanie.pl.
77
Miejskie Towarzystwo Budownictwa Spoecznego w Pocku, dostp 19.03.2015, www.mtbs.plock.pl.
78
Razem dla rewitalizacji - O projekcie, dostp 19.03.2015, http://mopspl.home.pl/rdr/index.php?page=home.
74

15

wzmocnienia integracji europejskiej oraz wsppracy midzynarodowej,

prowadzenia dziaalnoci na rzecz ochrony i promocji zdrowia)79.

k)

Zalecana literatura
Anochina, Wiktoria. Turystyka zrwnowaona jako innowacja spoeczna i model edukacji ekologicznej.
Studia Mazowieckie 4, 1-2 (2009).
Bielski, Piotr. Karwno w stron wsi uczcej si Zrwnowaony RozwjZastosowania, no. 2 (2011): 38
49.
Bdowski, Piotr. Kalkulator spoeczny narzdzie kalkulatora kosztw zaniechania w polityce spoecznej:
Polityka Spoeczna - Numer tematyczny 3/2014. www.ipiss.com.pl/wp-content/plugins/downloadmonitor/download.php?id=1971.
Broniewska, Maria. Spoeczna odpowiedzialno i zaufanie podstaw strategicznej wsppracy
midzysektorowej. Management and Business Administration. Central Europe, no. 1 (2013): 7184.
Bukowski, Andrzej, Seweryn Rudnicki i Jan Strycharz. Spoeczny wymiar innowacji. Zarzdzanie Publiczne,
2 (20) (2012): 1323.
Eymontt, Andrzej i Krzysztof Wierzbicki. Social Innovations in the Field of Wastewater Treatment in Rural
Areas. Ochrona rodowiska i Zasobw Naturalnych 25, no. 4: 6975.
Heizer, Paulina, Maciej Lipiarski, Dawid Sobolak i Jan Strycharz. Analiza i kreatywno: innowacja w dziaaniu
na rzecz wsplnoty. Krakw: Warsztat Innowacji Spoecznych, 2013.
Katana, Katarzyna. On social innovationa description of the phenomenon. Zeszyty Naukowe Politechniki
lskiej, no. 75 (2014): 4352.
Kazoj, Katarzyna. Innowacje spoeczne sposobem na zwikszanie konkurencyjnoci. In Midzynarodowe
stosunki gospodarcze. Cz II. Arkadiusz wiadek i Joanna Winiewska, red., 1824. Szczecin: IVG, 2013.
Kamierczak, Tomasz i Marek Rymsza, red. W stron aktywnych sub spoecznych. Warszawa: Instytut Spraw
Publicznych, 2012.
Knop, Lilla, Monika Szczepaniak i Sawomir Olko. Innowacje spoeczne w kreatywnej Europie w perspektywie
strategii Europa 2020. no. 73 (2014): 23953.
Kroik, Janusz i Jan Skonieczny. Innowacja spoeczna a spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa:
Konferencja Innowacje w Zarzdzaniu i Inynierii Produkcji Zakopane 2013 - Artykuy. Dostp
19.03.2015. http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2013/p014.pdf.
Kurleto, Magorzata. Innowacyjno w przedsibiorczoci spoecznej a ustawowy zakres filantropii i
dobroczynnoci. Studia Ekonomiczne/Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 183, cz. 1 (2014): 13041.
Kwanicki, Witold. Innowacje spoecznenowy paradygmat czy kolejny etap w rozwoju kreatywnoci
czowieka? MPRA Paper No. 62419. Dostp 19.03.2015. http://mpra.ub.uni-muenchen.de/62419/.
uczyszyn, Andrzej. Innowacje spoeczne jako determinanta rozwoju lokalnego. Biblioteka Regionalisty,
no. 12 (2012): 7382.
Mendel, Maria i Bohdan Skrzypczak, red. Praca socjalna jako edukacja ku zmianie: Od edukacji do polityki.
Warszawa: Instytut Praw Publicznych, 2013.
Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo rodowiska, Forum Odpowiedzialnego Biznesu i PwC. Wizja 2050.
Innowacje spoeczne Podsumowanie prac grupy roboczej w 2013 r. www.pwc.pl/pl_PL/pl/doradztwocsr/wizja-2050/assets/broszura_wizja_2050_pl_innowacje_spoleczne_podsumowanie.pdf.
Olejniczuk-Merta, Anna, red. Konsumpcja i innowacje. Warszawa: Instytut Bada Rynku, Konsumpcji i
Koniunktur, 2015. www.marketingirynek.pl/files/1276809751/file/ibrkk_cd_mir2_2005.pdf.
Olejniczuk-Merta, Anna. Innowacje spoeczne. Konsumpcja i Rozwj, 1 (4) (2013): 2134.
Olejniczuk-Merta, Anna. Marketing and Social InnovationA Comparative Analysis. Management and
Business Administration. Central Europe 22, no. 4 (2014): 14452.
Olejniczuk-Merta, Anna. Rozwj innowacji spoecznych a badania marketingowe. Prace Naukowe
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, no. 336 (2014): 2230.
Peka, Wanda. Innowacje spoeczne w polityce Unii Europejskiej. Polityka Spoeczna, no. 1 (2014): 15.
Polit, Aleksandra. Networking uczelni i instytutw naukowych oraz programw dotujcych wspprac
midzynarodow jako wsparcie dla innowacji spoecznych. Acta Innovations, no. 2 (2012): 95103.
Pyszka, Adrian. Spoecznie odpowiedzialne innowacjekonieczno czy moda? In Innowacje w zarzdzaniu i
inynierii produkcji. R. Knosal, red., 10818. Opole: Oficyna Wydaw. Polskiego Towarzystwa Zarzdzania
Produkcj, 2012.
Rb, Karolina. Social Innovation as a Part of Enterprise Management Strategy. Zeszyty Naukowe. Organizacja
i Zarzdzanie/Politechnika lska, no. 75 (2014): 13136.
79

Fundacja Fundusz Grantowy dla Pocka, dostp 19.03.2015, www.funduszgrantowy.plock.eu.

16

Rudnicki, Seweryn, red. Nauki spoeczne a komercjalizacja wiedzy: Jak humanici tworz innowacje dla
gospodarki i spoeczestwa. Krakw: Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera; Wysza Szkoa
Europejska im. ks. Jzefa Tischnera w Krakowie., 2013.
Rudnicki, Seweryn, red. Nowe perspektywy Nauki spoeczne dla gospodarki. Krakw: Wysza Szkoa
Europejska im. ks. Jzefa Tischnera; Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera w Krakowie.,
2011.
Sempruch, Gabriela. Innowacje spoeczneinnowacyjne instrumenty polityki spoecznej w projektach
finansowanych ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego. Zarzdzanie Publiczne, 2 (18) (2012):
3345.
Skawiska, Eulalia, Ewa Sobolewska-Poniedziaek i Romuald I. Zalewski. Znaczenie innowacji spoecznych w
ksztatowaniu wizerunku regionu jako rda przewagi konkurencyjnej. Przegld Organizacji, no. 6 (2014):
613.
Skowroska, Agnieszka, red. Nowe kierunki i tendencje w organizacji i zarzdzaniu pomoc spoeczn.
Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobw Ludzkich, 2013.
Skowroska, Agnieszka, red. Nowe ujcia znanych problemw pomocy spoecznej. Warszawa: Centrum
Rozwoju Zasobw Ludzkich, 2013.
Skrzypczak, Bohdan., red. Organizowanie spoecznoci lokalnej: Analizy, konteksty, uwarunkowania.
Warszawa: Instytut Praw Publicznych, 2011.
Szczepaniak, Monika. Znaczenie sieci wsppracy w rozwoju innowacji spoecznych. Zeszyty Naukowe
Politechniki lskiej, no. 76 (2014): 15566.
Sztop-Rutkowska, Katarzyna i Andrzej Klimczuk. Regionalne obserwatorium kultury w wojewdztwie
podlaskimuwarunkowania i planowane kierunki rozwoju. Kultura i Edukacja 95, no. 2 (2013): 222-246.

17