Akademia Sukcesu

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.
pl
zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl
Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Iwona Majewska-Opieka, rok 2009

Autor: Iwona Majewska-Opieka
Tytu: Akademia sukcesu
Wydanie I
Data: 30.09.2009
ISBN: 978-83-7582-885-6
Projekt okadki: Marzena Osuchowicz-Podle
Redakcja: Magda Wasilewska, Sylwia Fortuna
Skad: Karolina Pawlas
Wydawnictwo Zote Myli sp. z o.o.
44-100 Gliwice
ul. Daszyskiego 5
www.ZloteMysli.pl
e-mail: kontakt@zlotemysli.pl
Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice
informacje byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich
wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.
Autor oraz Wydawnictwo Zote Myli nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za
ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice.
Niniejsza publikacja, ani adna jej cz, nie moe by kopiowana, ani w jakikolwiek inny
sposb reprodukowana, powielana, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez
pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metod kserograczn, fotograczn, a take
kopiowanie ksiki na noniku lmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw
autorskich niniejszej publikacji.
Wszelkie prawa zastrzeone.
All rights reserved.
Spis treci
CZ PIERWSZA:
1. Zamiast wstpu ............................................................................7
2. A moe do Akademii Sukcesu?!.......................................................13
3. W poszukiwaniu przewodnika ..........................................................20
4. Samodoskonalenie jako styl ycia....................................................25
5. Samodoskonalenie w Polsce ...........................................................33
6. Tworzenie nowego wymiaru.............................................................38
7. Rozwi skrzyda!..........................................................................44
8. Lekcja latania widziana z drugiej strony ...........................................50
9. Czym jest sukces?.......................................................................57
10. Sukces jak by z nim szczliwym .............................................63
11. wiat czowieka sukcesu .............................................................68
12. Poczucie wasnej wartoci ...........................................................74
13. Odpowiedzialno za wasne ycie .................................................88
14. Cele drogowskazy naszego ycia ................................................95
15. Powrt do marze....................................................................101
16. Mj kompas............................................................................108
17. Mio magiczna sia.............................................................115
18. Jak kocha i by kochanym........................................................121
19. Psychologia i mio .................................................................127
20. Nie daj si! Bd asertywny!......................................................133
21. Za gosem intuicji....................................................................139
22. Szlachetne zdrowie...................................................................145
23. Od czego zaley nasze zdrowie?..................................................151
24. y w zgodzie ze sob i wiatem................................................157
25. Co to jest szczcie?...............................................................163
26. Szczcie umiecha si codziennie...............................................169
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
Odzyska swj czas .................................................................175

O poczuciu obtoci .................................................................181
Sukces po polsku.....................................................................186
Dlaczego ory mog lata?.........................................................194
Nie auj trudu........................................................................201
Jak dugo mam pracowa? ......................................................208
Czego Ja si nie nauczy......................................................215
Jak daleko pada jabko?............................................................220
Tam, gdzie kwitn kwiaty ..........................................................226
Po co pracujemy?.....................................................................232
Co nam przeszkadza w osigniciu sukcesu zawodowego?.................238
Robienie wody z mzgu?............................................................248
Tsknota za liderem .................................................................254
Liderzy dla Polski ....................................................................259
Ku doskonaoci ......................................................................265
Po czym pozna lidera?.............................................................273
Jak skutecznie kierowa przedsibiorstwem ..................................279
Wygrana-wygrana albo nie robimy interesw ..................................287
Nie ile, ale co i w jaki sposb .............................................293
Siej nawyk..............................................................................302
Prd jest, czyli wstp do psychologii transpersonalnej ....................309
CZ DRUGA:
1. O witach Boego Narodzenia .....................................................321
2. Noworoczne reeksje...................................................................325
3. Wakacje dla duszy .....................................................................330
4. Jeszcze o duszy........................................................................335
5. Wakacyjny remanent w dziale emocji..............................................340
Wyniki testu z rozdziau 12. ...........................................................345
CZ PIERWSZA
1. Zamiast wstpu
Obowizkiem kadego z nas jest przey ycie
najpeniej, wykorzystujc moliwie najwicej
z naszego ludzkiego potencjau.1
Prawie pitnacie lat temu, kiedy jeszcze mieszkaam

w Indianie, co tydzie pod hasem Akademia Sukcesu ukazywa si w chicagowskim Dzienniku Zwizkowym polonijnym pimie o najwikszym nakadzie mj felieton. Tamtejsza telewizja w kad rod
wywietlaa siedmiominutowe spotkanie z Akademi
Sukcesu, podobn audycj ma te w Chicago Radio
dla Ciebie. W Polsce pod takim samym tytuem
drukowa moje teksty Magazyn Rzeczpospolitej.
W Businessman Magazine, nieistniejcym ju miesiczniku dla ludzi biznesu, nie miay one wsplnego
tytuu, ale ja nazywaam je rwnie Akademi
Sukcesu. Skd ta nazwa?
W sierpniu 1994 roku z grup przyjaci rozpoczlimy w Chicago dziaalno polegajc na popularyzo1
Wszystkie cytaty na pocztku rozdziaw s mojego autorstwa

i pochodz z ksiki Droga do siebie (Majewska-Opieka I.,
Droga do siebie, Konstancin-Jeziorna 2007).
1. Zamiast wstpu
waniu wrd Polakw idei wiadomego rozwoju
i doskonalenia charakteru.
Zaleao nam w jednakowy sposb na pobudzeniu
spoecznoci polonijnej do peniejszego, ciekawszego
i bardziej udanego ycia, jak i na rozpowszechnianiu
informacji z zakresu rozwoju ludzkich moliwoci
zycznych, psychicznych i parapsychicznych, a take
na dotarciu do wszelkich nowoci z zakresu niekonwencjonalnego podejcia do medycyny i zjawiska
uzdrawiania.
Skoczyam warszawsk psychologi i przez kilka lat
studiowaam w Toronto w Kanadzie psychologi osigni i pokrewne dziedziny. Bywaam na wykadach
i seminariach najwybitniejszych przedstawicieli ruchu rozwoju potencjau czowieka.
Suchaam Berniego Siegela, Wayne'a Dyera, Briana
Tracy'ego. Byam na wykadach Shakti Gawain, Boba
Proctora i Anthony'ego Robbinsa. Uczestniczyam
w seminariach Stephena R. Coveya, Susan Jeffers
i innych. Sama pracowicie urzeczywistniaam zasady
pozytywnego mylenia, skutecznego dziaania i szczliwego ycia. Konsekwencj byo rodzenie si coraz
silniejszego pragnienia bycia jedn z nich, robienia
tego, co robi ludzie tak bardzo przeze mnie podziwiani. Pewnego kwietniowego dnia, po lekturze ksiki podobnej do tej, ktr teraz czytasz, spisaam
pragnienia i zaczam je realizowa.
1. Zamiast wstpu
Ju w czasach, kiedy powstaway te krtkie, ale pene
treci teksty, udao mi si sporo osign. Przekonana
o przydatnoci zgbionej wiedzy i sile poznanych
technik pomogam wielu ludziom zmieni ich ycie na
lepsze. Prowadziam wykady i seminaria w Stanach,
w Kanadzie i w Polsce. Wszdzie uczyam, jak:
przej kontrol nad wasnym yciem,
by lepszym i szczliwszym czowiekiem,
lepiej kierowa przedsibiorstwem,
prowadzi przez fragment swojego ycia wasne
dzieci.
Moje ksiki poznao ju wielu ludzi, a jeszcze wicej
czytao moje artykuy. Czasami czytelnicy pisali do
mnie lub telefonowali i std wiedziaam, e podoba im
si moja lozoa i sposb jej przekazywania. Wiedziaam te, e wszyscy oni chcieli y pikniej, lepiej
i szczliwiej.
Pod tym wzgldem dzi nic si nie zmienio. Ludzie
wci pragn tego samego. Dzi maj jednak w Polsce
wicej moliwoci, eby zetkn si z uatwiajc to
ksik czy motywujcym szkoleniem. Maj ksiki
nagrane na pytach, maj elektroniczne wersje ksiek. Jest nas te osb zajmujcych si profesjonalnie
wspieraniem rozwoju innych teraz w Polsce wicej,
a z zagranicy co jaki czas przyjedaj trenerzy,
ktrzy byli moimi nauczycielami. W tamtych latach
1. Zamiast wstpu
wraz z Tadeuszem Niwiskim bylimy pionierami
ruchu rozwoju potencjau czowieka. Dzi jestemy Wanie, kim?
Co pewien czas pojawia si we mnie takie pytanie.
Kim jestem? Nestorem? Klasykiem?
Napisaam ju jedenacie ksiek. Wszystkie s
dostpne i czytane. Dalej prowadz szkolenia, wykady i indywidualne konsultacje. Prowadz blog na
swojej stronie, a mylaam, e ten rodzaj kontaktu
z czytelnikami jest nie dla mnie. C, rozwijam si
cigle. Aha! Mieszkam od kilku lat znowu w Polsce
i raczej rzadko wykadam poza Ojczyzn. Duo
podruj, najczciej z moimi dorosymi ju crkami. I cho wiele swoich marze zrealizowaam,
z tych dzisiejszych pojawiaj si nowe cele inne,
wiksze, ciekawsze. Ja te realizuj wci od nowa
swoj wizj sukcesu.
A ten nie przyjdzie sam, to oczywiste. Trzeba nad nim
pracowa. Wiem to ja, i Ty pewno take wiesz, skoro
signe po t prac. Wie o tym kady czowiek
sukcesu. Dziaaniu musi towarzyszy praca, take ta
nad sob. Tak prac mog by Twoje zaoczne studia
w Akademii Sukcesu praca z t ksik. Pozwoli Ci
to odkry w sobie zapewniajce sukces cechy, rozwin
je, dowiedzie si, jak z nich korzysta i dosta
zastrzyk energii umoliwiajcy dziaanie. Proponuj
Ci podobny sposb postpowania. W taki bowiem
sposb czowiek przejmuje wiadom kontrol nad
10
1. Zamiast wstpu
wasnym rozwojem. To pewny sposb na doskonalenie
siebie, skuteczne dziaanie i szczliwe ycie.
W chicagowskiej Akademii Sukcesu zajcia odbyway
si co tydzie. Przez dwie godziny rozmawialimy na
okrelony temat. Dostarczao to niezbdnych informacji i rozwiewao pojawiajce si wtpliwoci. Nastpnie zadawaam" konkretne czynnoci do wykonania w czasie najbliszego tygodnia. Ten rodzaj
wicze pozwala wzmocni przyswojon wiedz
i wprowadzi j w czyn. Pomylaam, e podobn
form mog przyj w tej ksice. Najpierw artyku
skondensowana porcja wiedzy, inspiracji lub motywacji, a nastpnie przez tydzie (lub inny, wybrany
przez Ciebie okres) praca na zadany temat. Oczywicie mona, a nawet naleaoby najpierw przeczyta
cao, by mie oglne pojcie o moim programie.
Potem jednak, bardzo prosz, wr do pocztku i
przerb ksik. Zawaram w niej tyle materiau, by
osobom zdecydowanym pracowa w zaproponowanym
przeze mnie tempie wystarczy on na cay rok.
Wszystkim artykuom przywieca wsplna myl,
wszystkie obdarzyam pozytywnym myleniem i moj
mioci. Niektre z nich te wydzielone w Czci II
maj szczeglny charakter, gdy dotycz szczeglnych dni, np. Nowego Roku czy Boego Narodzenia.
Warto je przerobi" we waciwym terminie. ycz
przyjemnej lektury, wielu reeksji i rozwoju.
11
1. Zamiast wstpu
ZADANIA
Przeczytaj pierwszy raz ksik.
Przez najbliszy tydzie staraj si dowiedzie, czego
naprawd pragniesz. Te prawdziwe pragnienia czuje
si wrcz zycznie, w formie lekkiego ucisku w okolicy
mostka.
Za notes, w ktrym zapisywa bdziesz najwaniejsze myli z czytanych ksiek. Zacznij ju od
nastpnego rozdziau.
12
2. A moe do Akademii Sukcesu?!
2. A moe do Akademii
Sukcesu?!
Ksztatujc we waciwy sposb siebie i wasne
rodowisko, moemy przeywa wszystko w sposb umoliwiajcy nam stay rozwj.
SUKCES! Jego magia wynika z przypisywania mu

wielu znacze i mnogoci wyzwalanych w nas uczu.
Pragniemy go; wiele powicamy, by go osign;
cieszymy si, kiedy przychodzi i przykro nam, gdy go
nie ma. Bywa, e zazdrocimy go innym lub udajemy,
e nie zaley nam na pewnych osigniciach. Nierzadko rwnie boimy si sukcesu! Tak, tak boimy.
Oczywicie lk ten jest niewiadomy, zaszyty gboko
w sposobie mylenia, odczuwania i postrzegania wiata; ukryty w podwiadomoci.
Czy nie zdarza si czasem, e pewne nieuwiadamiane zachowania sabotuj nasze denia do upragnionego celu? Ile to razy wkadamy sporo wysiku
w realizacj jakiego planu po to tylko, aby w decydujcym momencie zrezygnowa. Zapomnimy gdzie
13

zadzwoni, pj. Gotowi jestemy nawet si rozchorowa, byle nie stan twarz w twarz z szans na
sukces. Rzadko robimy to z pen wiadomoci,
raczej wanie zapominamy; naprawd nie mamy
czasu albo siy. Ile to razy syszaam, szczeglnie
od kobiet, e jaka sprawa si przeciga, e czego nie
zrobiy, bo naprawd nie miay siy. Wierz. Wiem
jednak, e jest jeszcze inna prawda, nawet nieznana
bohaterkom tych opowieci lk.
Dlaczego boimy si sukcesu? Przyczyny s rne,
a bywa, e u jednej osoby jest ich nawet kilka. Oto
przyzwyczailimy si do pewnego sposobu ycia i nawet gdy nie jest ono takie, jakiego pragniemy, jest
znane, podczas gdy kto wie, co przynie moe
zmiana?. Jej nie znamy i nikt nie moe nam zagwarantowa, e na pewno bdzie lepiej. Nawet w teatrze
nie ma pewnoci, e premiera bdzie sukcesem
Mimo e byo tyle prb, w tym generalna. A ycie?
Je si przeywa bez prb. Ryzyko jest jego staym
elementem. Trzeba je zatem oswoi.
Boimy si odpowiedzialnoci poczonej z nowym zawodem, stanowiskiem czy rol spoeczn, czyli mamy
za mao wiary w siebie. Nie wierzymy, e podoamy, e
nam si uda, a take nie bardzo chcemy angaowa si
w wiksz odpowiedzialno. Polubilimy ju nasz
wygodn pozycj.
Czciej, niby si mogo wydawa, uwaamy take,
e nie zasugujemy na sukces. Powodowane jest to
14

niskim poczuciem wasnej wartoci oraz wyniesionymi z domu przekonaniami. Jeli nasi rodzice nie
uwaali siebie za ludzi sukcesu, bywa, e my sami nie
dajemy sobie pozwolenia na odnoszenie sukcesw.
A prawdopodobiestwo, e rodzice nie myleli o sobie
jak o ludziach sukcesu, jest wielkie. W Polsce jeszcze
dzi rzadko tak o sobie mylimy. Sukces traktowany
jest u nas wci jako co wyjtkowego. Przywyklimy
uwaa, e jest on dla wybranych, za przecitni
ludzie wiod normalne" ycie, czyli szare i nieciekawe. Nie zdylimy si przyzwyczai, e sukces jest
moliwy, jest dostpny. Nie umiemy go zauwaa. Ale
to si zmienia i Ty sam moesz by nonikiem tej
zmiany.
Wszak kady moe osiga sukcesy! To sukces jest
norm. Mamy w sobie wszystko, czego potrzebujemy,
aby realizowa wszelkie pragnienia. Rzecz w tym, aby
to w sobie odkry i nauczy si z tego korzysta.
Jak to zrobi?
Psychologi sukcesu i osigni zajmuje si wielu
ludzi. Napisano na ten temat duo ksiek, przygotowano wiele kursw, seminariw i warsztatw. Coraz
wicej ludzi ma wiadomo, e odnoszenia sukcesw
mona si nauczy. Ci, ktrzy uczestniczyli w takich
seminariach, czsto zakadaj potem kluby ludzi
sukcesu. W klubach tych pod dyskretnym kierownictwem osb o krok bardziej wtajemniczonych, a take
15

na wasn rk (w zgodzie z instrukcj!) wicz to,
czego si nauczyli.
Nam, Polakom, jest to szczeglnie potrzebne, gdy
w czasach PRL-u przywyklimy sdzi, e przejmowanie odpowiedzialnoci za wasne ycie na nic si nie
zda, a marzenia i plany nie maj sensu, poniewa
ograniczenia narzucane przez warunki ycia i tak nie
pozwol na ich realizacj.
Sama dziaaam w taki sposb, zanim w Kanadzie nie
poznaam koncepcji, ktr tutaj si z Tob dziel.
Ustrj od dwudziestu lat jest inny, ale te wzory wci
w wielu ludziach pokutuj. Przenosz je dalej rodzice,
nauczyciele a i peno ich cigle w podwiadomoci
zbiorowej Polakw. Przyzwyczailimy si do ycia
w wiadomoci braku, wmawiano nam, e gdy jedni
maj wicej, innym musi brakowa. System ekonomiczny potwierdza zreszt t swoist lozo. ylimy w cigej trosce o zaspokajanie naszych podstawowych potrzeb, martwic si o to, czy dla nas
starczy Wszystko, co moglimy robi, to dostosowywa si do okolicznoci. Opanowalimy t sztuk
znakomicie. Polak potra dostosowa si do kadych
warunkw. To wielka zaleta i bardzo przydatna cecha.
W yciu nie chodzi jednak o dostosowywanie si, ale
o ksztatowanie go zgodnie z wasnymi zdolnociami
i pragnieniami!
16

Chocia inna otacza nas dzi rzeczywisto, wci
przewanie dostosowujemy si do niej, i to w sposb,
do jakiego przywyklimy. Lata ycia w okrelonych
warunkach powoduj, e podwiadomie dziaamy
w nowych sytuacjach zgodnie ze star wiedz o yciu.
Chcemy wci korzysta ze starych map, podczas gdy
wiadomo, e zmieniono nazwy tylu ulic Nic dziwnego, e nie zawsze udaje nam si dotrze do celu.
Dzi zreszt take niektrzy politycy prbuj utrzyma nas w tym stanie. Wmawiaj nam niemoc
i sabo. Osabiaj szerzonym uparcie negatywizmem, nazywajc go realizmem Nastawiaj niechtnie do ludzi bogatych, spenionych, do ludzi
sukcesu. Nie zachcaj do przejmowania penej odpowiedzialnoci za wasne ycie. Wci cz z nas yje
w PRL-u, a patrzc na ycie tych, ktrzy uwierzyli
w nowe moliwoci, swoj codzienno oceniamy
nawet gorzej ni t z poprzedniego systemu. Dzi,
niestety, mamy si do kogo porwna. Ale te na
szczcie! S bowiem dobre wzory, s przykady, s
moliwoci i s sposoby dotarcia do nich. Trzeba si
odway na ruch we waciw stron.
Zaczynamy od zmiany wiadomoci: trzeba sprawi
sobie nowe mapy i kupi kompas.
Zainteresujmy si naszym yciem.
Poznajmy prawa, zgodnie z ktrymi funkcjonuje
i dziaa czowiek.
17

Nauczmy si programowa swoj podwiadomo.
Poznajmy zasady skutecznych zachowa w kadym
rodowisku.
Poznajmy siebie samych.
A nade wszystko: zacznijmy znowu marzy.
Zacznijmy snu plany dostosowane do naszych wewntrznych, nie zewntrznych, warunkw.
Nauczmy si pokonywa lki zwizane z wcielaniem
planw w ycie.
W ostatnich latach zainteresowanie psychologi i jej
wykorzystaniem zwikszyo si w Polsce znacznie,
wiadczy o tym choby niezwyka popularno literatury nastawionej na popularyzowanie tej wiedzy.
Jednak bardzo czsto ksiki te czytane s jak
literatura fantastyczna Ot, takie ciekawe rzeczy.
Dobrze, jeli budz przynajmniej pozytywne uczucia,
to zawsze jaki zysk. Dobrze te, kiedy budz negatywne Zdarzyo mi si usysze od bliskiej mi osoby,
e moja Droga do siebie j denerwuje, poniewa co
chwila jest za na siebie, e nie robi tego, czego
naprawd pragnie. To te zysk jeli waciwie si
do informacji, jak niesie nam emocja, podejdzie.
Ksiki z dziedziny samorozwoju i psychologii sukcesu naley traktowa jak podrczniki i w taki sam
sposb z nich korzysta. Mao tego, powinny one
stanowi preludium do spotka z ludmi, ktrzy je
18

pisz z nauczycielami sukcesu i penego ycia,
najlepiej na szkoleniach. Powinny by pocztkiem
staej nauki skutecznego dziaania.
Wszak, korzystajc z wiedzy innych, uczymy si
obcych jzykw, nowych zawodw, jazdy na nartach
czy prowadzenia samochodu. Dlaczego nie mielibymy
si nauczy skutecznego dziaania i osigania sukcesw? W tej dziedzinie take s specjalici, ktrzy
potra pomc. Tym bardziej, e nauka ta jest
znacznie przyjemniejsza ni inne mudne przyswajanie wiedzy. Towarzysz jej pozytywne emocje i podwyszony poziom energii. Tymczasem masz mnie.
Korzystaj.
ZADANIA
Zapisz najwaniejsz dla Ciebie myl z przeczytanego tekstu.
Co robisz w zakresie tego, na co wskazuje odpowied
na pierwsze pytanie?
Co myl lub myleli o sukcesie Twoi rodzice? Jakie
podejcie do tego zjawiska panuje w najbliszym Ci
rodowisku?
Jeli do koca nie rozumiesz jakiego sowa,
sprawd jego znaczenie. I dziaaj tak przez ca
ksik.
19
3. W poszukiwaniu przewodnika
3. W poszukiwaniu
przewodnika
Wszystko, czego potrzebujemy, jest w nas.
Dawno doszam do wniosku, e celem ycia czowieka

jest denie do doskonaoci stawanie si coraz
lepszym, mdrzejszym, sprawniejszym i bardziej zczonym z caym wszechwiatem. To nie zdobywanie
kolejnych rzeczy, stanowisk, pozycji i pienidzy, ale
stopniowe uwalnianie olbrzymiego potencjau, jaki
jest w kadym z nas, jest prawdziwym celem ziemskiej wdrwki. To samo zreszt mwi najwiksze
religie i lozoe.
wiadomo tego tlia si we mnie zawsze, ale pewnego dnia objawia si ona z ca moc i oczywistoci.
Nigdy nie zapomn tego momentu! Byo to w Toronto,
wiosn 1990 roku. Od jakiego czasu mieszkaam
w Kanadzie, ale dopiero wtedy przeczytaam swoj
pierwsz ksik z olbrzymiej rodziny tych, ktre
staraj si pomc czowiekowi w odkryciu w sobie
potgi i wykorzystywaniu jej w codziennym yciu
20
w harmonii ze sob samym, innymi i wiatem. Ksika nosia tytu Discover Power Within You (Odkryj
si, ktra jest w tobie), a jej autorem by Eric
Butterworth.
Przeyam wtedy cudowne zjawisko Aha!", ktre
pamitaam dobrze z dziecistwa. Nie byam asem
z matematyki. Miaam dobre stopnie, ale ja sama
doskonale wiedziaam, e nie s one poparte rzeteln
wiedz i zrozumieniem przedmiotu. Brak matematycznego instynktu rekompensowaam prac, dopisywao mi te szczcie. Czsto bywao, e po duszym
skupianiu si na trudnym zadaniu nagle doznawaam
olnienia rozumiaam, o co chodzi. Skomplikowane
sformuowania poprzetykane cyframi staway si zrozumiae, wrcz oczywiste, i wiedziaam ju, jak
rozwiza zadanie. To byo wanie zjawisko Aha!
nage ujrzenie czego w innym, lepszym wietle.
Pewnie nie tylko ja miaam takie dowiadczenia. I nie
trzeba koniecznie problemw matematycznych, aby je
przey. Czy cae nasze ycie nie wyglda podobnie?!
Czy nie jest tak, e praca i to, co nazywamy szczciem, powoduj, e przelizgujemy si z roku na rok,
a czasami udaje nam si nawet zdobywa dobre
stopnie?
Kto z nas od razu wie, jak y? Czy nasi rodzice
obdarowuj nas doskonaymi przewodnikami, czym
w rodzaju ksiki: Jak y? Przewodnik ycia zdrowego, szczliwego i penego sukcesw? Niestety nie!
21
Sami ich nie maj i czsto dziwi si, jak to si stao,
e ich dzieci s takie, jakie s.
Jednak w tym cudownym procesie ycia s momenty,
w ktrych doznajemy olnienia dowiadujemy si
czego nowego, co w zdecydowany sposb zmienia
nasz stosunek do wszystkiego. Tym razem zrozumiaam, e moje niemal codzienne zymanie si na
rzeczywisto, na Kanadyjczykw, urzdy, dzieci, ma i w ogle ycie nie ma sensu. To nie Kanada
wybraa mnie, a ja j Ma zreszt te. Nikt nie
podkada mi kd pod nogi, to przede wszystkim ode
mnie zaley, co widz przed sob i w co wierz. wiat
nie jest winien mojej frustracji! Winny nie jest nikt,
ale najwicej do powiedzenia w tej sprawie ma
niejaka Iwona, czyli ja sama.
Nie zawsze to nage olnienie dokonuje si, niestety,
w sposb przyjemny za spraw przeczytanej ksiki,
dokonanych przemyle czy usyszanego wykadu.
Bywa, e ludzie zaczynaj widzie ycie z innej perspektywy na skutek wydarze dramatycznych, czsto
tragicznych. Czasami cika choroba (wasna lub
kogo bliskiego), zerwany zwizek, alkoholizm czy
narkomania czonka rodziny ka spojrze na ycie
w kategoriach prawdziwych wartoci. To take jest
zjawisko Aha!. Zwykle dowiadujemy si wtedy, e
przegapilimy co w yciu, stracilimy czasem bezpowrotnie cenn warto. Jednak i wtedy zdarzenie
takie moe mie swj cel, swj dobry skutek.
22
Take w moim yciu osobistym straty miay udzia
w odnajdowaniu kolejnych kawakw olbrzymiej skadanki pt. ycie. Jednake ten wiosenny dzie w Toronto spowodowa, e znalazam jej kluczowe fragmenty, takie, ktre sprawiy, e zaczam rozumie, co
waciwie ukadam i to, e musz to zrobi sama.
Po ksice Butterwortha przeczytaam wiele, wiele
ksiek. Myl, e znam ich w tej chwili ponad sto.
Zaczam te chodzi na kursy prowadzone przez
najwybitniejszych przedstawicieli ruchu rozwoju potencjau czowieka, prezentujcych rne koncepcje,
patrzcych na ycie czowieka z odmiennych punktw
widzenia, prbujce pomc w optymalnym funkcjonowaniu w takich dziedzinach jak wasne zdrowie, praca
zawodowa, relacje z innymi ludmi.
Zmieniaam si bardzo szybko, a w lad za tym szy
zmiany w moim yciu. Psychologiczne wyksztacenie
pozwalao mi sprawniej porusza si w kadej z proponowanych koncepcji, widziaam nawet, e czasami
swoj wiedz uzupeniam wiedz prelegentw.
Moje ycie weszo na inne tory
Tak pisaam pitnacie lat temu. Mylisz, e wiele si
zmienio? Dzi znam wprawdzie pewnie ju kilkaset
poradnikw i ksiek z dziedziny psychologii osigni. Jestem mdrzejsza o wiele dowiadcze. Jednak wci czytam kolejne ksiki, ktre powoduj
u mnie kolejne Aha!. Czasami nawet te same,
czytane raz jeszcze, wydaj si dawa mi informacje,
23
ktrych kiedy nie widziaam. Rozwj jest procesem
cigym. Jeli istnieje jaki jego cel, to na pewno nie
w tym yciu. Chodzi o to, by stawa si coraz lepszym,
doskonalszym, lepiej sucym innym i wiatu. A wtedy przyjdzie te szczcie.
ZADANIA
Sprbuj sobie przypomnie, czy dowiadczye zjawiska Aha!.
Pjd do biblioteki lub ksigarni i przejrzyj ksiki
z dziedziny samorozwoju i popularnej psychologii.
Zrb sobie krtk list ksiek, ktre chcesz przeczyta w najbliszym czasie. Zrb to sam, prosz. Cho
na kocu ksiki znajdziesz troch moich propozycji,
wierz, e kademu czowiekowi potrzebne s inne
ksiki. Jeli spodoba Ci si moje podejcie, z pewnoci warto sign po inne moje ksiki. Zajrzyj na
moj stron: www.majewska-opielka.pl
24
4. Samodoskonalenie jako styl ycia
4. Samodoskonalenie
jako styl ycia
Najpierw trzeba zdoby podstawy, a potem za
pomoc treningu wznosi si na wyyny
mistrzostwa.
Zaczo si od Emersona, Thoreau i Jamesa Allena,

potem przyszli Dale Carnegie, Napoleon Hill i Norman
Vincent Peale. To ich naley uzna za ojcw idei
rozwoju potencjau czowieka i ruchu nawoujcego do
wiadomego ycia, koncentracji na wasnym rozwoju,
doskonalenia charakteru, osobowoci i kwalikacji
zawodowych, a take do przeobraenia duchowego,
zdajcego w kierunku poznania naturalnej siy
czowieka oraz wikszej jednoci z wszechwiatem
i pojmowanym w rozmaity sposb Bogiem. Rnorodny w swoich zaoeniach lozocznych i skierowany do rnych odbiorcw, ruch ten ma kilka nurtw.
Osobicie podzieliabym go na:
25

Nurt psychologiczno-terapeutyczny reprezentowany gwnie przez psychologw (np. Johna Bradshawa czy Susan Jeffers), psychiatrw (np. M. Scott
Pecka czy Geralda Jampolsky'ego), a take lekarzy
healerw2 takich jak Deepak Chopra, Bernie Siegel,
Louise L. Hay czy Evelyn Monahan.
Nurt doskonalenia charakteru i dziaania poprzez prac ze wiadomoci, w ktrym prym wiod
Stephen R. Covey, Blaine Lee, Merillowie, a teraz
doczy do tego grona syn Coveya rwnie Stephen.
Tym te wczeniej zajmowali si Dale Carnegie
i Napoleon Hill, aczkolwiek oni otworzyli rwnie
furtk przed mistrzami wszelkiego rodzaju technik.
Nurt doskonalenia wszelkich funkcji czowieka
poprzez prac z podwiadomoci. Zalicza si tu takie
techniki wykorzystujce cisy zwizek ciaa i umysu
jak programowanie neurolingwistyczne czy metoda
Josego Silvy. Tu znajdzie si rwnie Shakti Gawain
i tak popularny w Polsce Joseph Murphy, a take
Rhonda Byrne (Sekret).
Nurt duchowo-eteryczny, z mistrzami midzy
innymi w osobach Marianny Williamson, Jamesa
Redelda, a take N.D.Walscha czy Vincenta Normana Peale'a.
Przesanie ruchu przenikno ju do wszystkich dziedzin ycia.
2
Healer (ang.) uzdrowiciel leczcy przez przekazywanie wasnych

dobroczynnych bioprdw.
26

wiat pracy powszechnie uczszcza na zajcia z zakresu samodoskonalenia. Wiele rm organizuje w zakadach kursy, wysya ludzi na seminaria do znanych
trenerw stymulatorw rozwoju potencjau czowieka lub przeznacza roczn sum do indywidualnego
wykorzystania na doszkalanie si w tej dziedzinie.
Ruch odgrywa wan rol take w medycynie. Trzej
przedstawiciele nowatorskiego sposobu mylenia i leczenia zjolog Norman Cousins, chirurg onkolog
Bernie Siegel i endokrynolog Deepak Chopra s
powszechnie znani, a prnie rozwijajca si psychoneuroimmunologia ma swoje korzenie wanie w ruchu
rozwoju potencjau czowieka.
Z dorobku ruchu korzysta rwnie edukacja. Kilka
stanw Ameryki Pnocnej podjo decyzj o wprowadzeniu obowizkowych zaj opartych na Siedmiu
nawykach zapewniajcych prawdziw skuteczno dziaania Stephena R. Coveya, za budowanie
poczucia wasnej wartoci uczniw jest niemal trwaym elementem amerykaskiego procesu nauczania.
W Kanadzie dzienniczki uczniw oparte s o system
coveyowskich kalendarzy organizerw. Budowanie
poczucia wasnej aktywnoci, proaktywnoci czy pozytywne mylenie to trwae elementy amerykaskiej kultury.
Ruch rozwoju potencjau czowieka wpyn take
na prawo. Postuluje on dziaanie w ramach postawy
wygrana-wygrana, czyli takiej, w ktrej interesy
27

zawiera si jedynie wtedy, kiedy kada z zaangaowanych w nie stron dostaje to, co jest dla niej w tej
transakcji wane. Wygrana-wygrana to nie jest kompromis, w ktrym zwykle kto traci, a czsto trac
obie strony. To nowy sposb mylenia, oparty na
komunikacji empatycznej i wsplne szukanie trzeciego wyjcia. Ide t podchwycili nie tylko harwardzcy prawnicy Fisher i Ury, ale take wielu
innych. Niektrzy proponuj nawet, by szkoy prawnicze koncentroway si w znacznie wikszym stopniu
na przygotowywaniu swoich absolwentw do dziaa
w myl tej zasady, miast uczy ich wygrywania spraw
kosztem przegrania drugiej strony. Coraz popularniejsze s na Zachodzie sdy mediacyjne, cho proces
ten nie jest atwy, poniewa znakomita cz prawnikw boi si, e spowoduje to upadek ich pozycji.
Wreszcie to z tego prdu wywodzi si ruch ekologiczny
i powrt do natury. Coraz czciej ludzie staraj si
przywraca swojemu yciu i otoczeniu charakter
bardziej pierwotny, pozbawiony niszczcej natur
chemii i zej technologii. Mona te mwi o wikszym
zrozumieniu dla mioci bliniego i solidarnoci ekonomicznej. Jest szansa, e obecny kryzys wywrze ten
pozytywny skutek, e ludzie inaczej zaczn myle
o nansach. Rozumie si ju, e przemoc i agresja
rozchodzi si jak grypa. Trzeba zadba, by wirus nie
przenosi si tam, gdzie mona tego unikn. Warto
produkowa na nie przeciwciaa. W Hollywood zawizaa si grupa aktorw, reyserw i scenarzystw,
28

ktrzy postanowili tworzy jedynie lmy o pozytywnym nastawieniu, niosce wartociowe przesania
goszce zwycistwo mioci i opartych na niej
moralnych wartoci. Jake cenna to idea. Przynajmniej ci, ktrzy chc oglda takie lmy, maj wybr.
Nowy styl ycia jest jednoczenie rdem zarabiania
pienidzy. Szkolenia prowadzone przez znanych trenerw samorozwoju s drogie. Jednodniowe seminaria kosztuj od 150 do 1000 dolarw, a i tak, by wzi
w nich udzia, trzeba si duo wczeniej zapisa. Za
indywidualne konsultacje u Tony'ego Robbinsa paci
si do 10,000 dolarw i czeka tygodniami na
przyjcie. Z jego usug korzystao wielu sportowcw
i sporo znakomitoci, wrd nich choby Andre Agassi,
ksina Diana, prezydent Clinton. Kilkugodzinne
seminarium prowadzone przez Stephena R. Coveya
kosztuje 500 dolarw, a czasami za 40 dolarw mona
przez trzy godziny sucha na przykad Marianny
Williamson w sali, w ktrej jest kilkaset osb. Amerykanie nie auj jednak na to pienidzy. Rozumiej,
e jedyn szans na pene i wartociowe ycie jest
cigy rozwj. Sale, ba, stadiony s wypenione ludmi
chtnymi posucha swoich mistrzw.
Podawane przeze mnie informacje pochodz sprzed 15
lat. Nie sdz, by ceny byy dzi w Stanach Zjednoczonych nisze, raczej przeciwnie. W Polsce to zrozumienie dla potrzeby takiego inwestowania w siebie
jest zdecydowanie mniejsze. Jest lipiec 2009 roku,
29

kiedy pisz te sowa. Bilet na spotkanie z amerykaskimi motywatorami, choby Brianem Tracym kosztuje okoo 2000 zotych. Jeli za szkolenie paci rma,
ludzie chtnie z tego korzystaj i zwykle s bardzo
zadowoleni, jeli jednak trzeba paci samemu jest
gorzej. Warto, eby rwnie Polacy zrozumieli, e ten
rodzaj inwestowania w siebie robi si wrcz niezbdny. Wczoraj mody czowiek, podpisujcy si Fred,
napisa mi, e dla niego dostpne s szkolenia w cenie
do 100 zotych. I pono mona tra na dobre szkolenie w tej cenie. Z pewnoci, ale pewne jest i to, e
albo na sali jest kilkaset osb, albo nie robi tego
szkoleniowcy z tak zwanej grnej pki. Dobry trener
musi mie charyzm, zdolno zachcenia innych do
zmiany swoich nawykw i musi by wiarygodny. eby
spenia te wszystkie warunki, musi sam by czowiekiem, jakiego chce widzie w innych. Musi by tym,
czego uczy. A to nie przychodzi z dnia na dzie.
Inwestowa w siebie i teraz ma prawo wymaga, by
zrobili to inni.
Stwierdzenie Freda ogranicza i jego moliwoci,
i swobodny przepyw energii, jak s pienidze. Nie
warto tak mwi. Wrc jeszcze do tego w rozdziale
Wiedza, jak wszystko, co jest dostpne na rynku
kosztuje. I dua szansa jest na to, e tym wicej
trzeba zapaci, im lepiej jest wykadana. Jeste gotw
paci za nauk jazdy samochodem, lekcje zjedania
na nartach czy studia? Dlaczego ten rodzaj wiedzy
miaby by poza Twoim zasigiem? Prawda tkwi
30

w czym innym nie wierzysz tak naprawd, e to Ci
pomoe; nie masz motywacji albo nie chcesz si
zmienia. Warto da sobie szans. Musimy pomc
naszej psychice nady za zmianami w wiecie.
Kade kolejne szkolenie, kada przeczytana ksika
nie tylko daje nam now wiedz, nie tylko podpowiada, jak pracowa nad tworzeniem umiejtnoci, ale
rwnie daje zastrzyk energii. Trzeba by wewntrz
sterownym i bardzo zdyscyplinowanym, eby bez
pomocy innych ludzi czy si z zewntrz utrzymywa
swoje ycie na wysokim poziomie motywacji i skutecznego dziaania. Nawet najwybitniejsi liderzy, jak
choby Gandhi, potrzebowali pomocy Boga, ale te
wiary innych ludzi. Osobicie nie wyobraam sobie
ycia bez ksiek motywacyjnych, bez poradnikw
wskazujcych z rnych perspektyw t sam drog.
Prowadzc zajcia z doskonalenia charakteru i sposobw dziaania, wci mam do czynienia z tymi sprawami: sama o tym mwi, sucham te armujcych
wypowiedzi innych ludzi. Samo to ju powoduje, e
moja podwiadomo zaprogramowana jest na okrelony sposb mylenia i zachowania. Mam te wyszy
poziom energii ni przecitni ludzie i silniejsz motywacj do realizacji wasnych celw. A mimo to,
czasami spadam z mojej drabiny sukcesu, mam chwile
zwtpienia, ogarnia mnie krtkotrway marazm.
Krtkotrway, poniewa wiem, jak si broni, co robi.
Natychmiast wtedy sucham tamy Coveya, Dyera lub
Marianny Williamson albo sigam po jak przypad-
31

kow ksik. Uyam cudzysowu, poniewa w wiecie indywidualnego rozwoju nie ma przypadkw
wszystko jest po co. Ksika, na ktr traam, jest
zwykle bardzo przydatna i pozwala mi wyj z kryzysu
z jeszcze wiksz si i przekonaniem, e id waciw
drog. Gdybym chciaa wybra tak pozycj, kierujc
si jedynie logik, na pewno nie traabym lepiej.
A to, e czytasz moj ksik, to te nie przypadek
ZADANIA
Przemyl lub przedyskutuj z przyjacimi przeczytany tekst. Co mylisz o proponowanym tu podejciu
do rozwoju? Czy warto inwestowa w ksiki i szkolenia pomagajce y? Czy zgadzasz si, e moe si to
sta stylem ycia?
Bye na jakim szkoleniu? Co o nim sdzisz? Czy
spenio Twoje oczekiwania? Dlaczego?
Jak trae na t ksik? Czy sdzisz, e to
przypadek?
32
5. Samodoskonalenie w Polsce
5. Samodoskonalenie
w Polsce
Naszym wyborem jest wiat, w jakim chcemy
y.
Dzi ju nie ma przymusu granic. Polak jest swobodny

w wybieraniu miejsca na ycie. Wybieramy codziennie
nasz Ojczyzn.
Wierz, e niemal dla wszystkich jest te oczywiste, e
pozytywne zmiany, jakie w niej zachodz, s trwae,
a kierunek, w jakim zda znakomita wikszo
spoeczestwa waciwy. Wikszo Polakw uwierzya rwnie w to, e to od nas samych zaley nasz los
tak indywidualnie, jak i zbiorowo i jest gotowa
przej za niego jednoosobow odpowiedzialno.
Podstaw sukcesu coraz czciej widzimy nie w cwaniactwie i ucie szczcia, ale we wasnym rozwoju,
waciwych wartociach i przestrzeganiu uniwersalnych praw. Staramy si rwnie pozna si tkwic
w kadym z nas i wykorzysta do budowania indywidualnego sukcesu. Uczymy si skutecznie wspdzia-
33
a. Postp psychologiczny nie jest by moe tak
spektakularny jak ten w gospodarce, jednake widoczne s wielkie przemiany w ludziach i lepsze
nastawienie do samodoskonalenia. Obserwowaam te
zmiany w odstpach trzech miesicy, przyjedajc
z Ameryki do Polski na szkolenia. Za kadym razem
zastawaam nie tylko pikniejszy kraj, ale i ludzie
zdawali si inni zrelaksowani, umiechnici, bardziej dla siebie uprzejmi. Zewszd spotykaam mnstwo optymizmu i energii do dziaania. I tak byo
przez kilka lat. Podchwytywano nowe pomysy, wiedz, uczono si. Niestety, dzi ten proces jakby si
zahamowa, a nawet odwrci. Zastanawiam si,
z czego to wynika? Przychodz mi do gowy dwie
przyczyny. Pierwsza taka, e samodoskonalenie poszo
nie w t stron, w ktr i powinno. Polacy zachwycili
si gwnie metodami pozwalajcymi rzekomo szybko
naby umiejtnoci zwikszajcych sprzeda, poprawiajcych relacje czy pozwalajcych wygra wybory.
Dali si uwie niczym Amerykanie w latach szedziesitych i siedemdziesitych mocy technik, socjotechnik i rnych manipulacji. Uczyli si, krtko
mwic, udawa kogo, kim by powinni lub kogo
oczekiwaa ich zdaniem osoba, wobec ktrej
stosowali owe techniki. Mocny ucisk doni, spojrzenie prosto w oczy, dostosowywanie tonu wasnej
wypowiedzi do tonu rozmwcy, potakiwanie, kiedy
kto mwi, odpowiedni strj, postawa, mimika, gesty i tak dalej. Byo te troch atwej do
34
kupienia szarlatanerii oferujcej kolejne algorytmy,
czyli proste i zawsze dziaajce przepisy, jak zrobi to
czy tamto. Uwierzono, e mona rozpozna natychmiast typ klienta i stosownie go potraktowa, e
mona zastosowa wybrany styl kierowania w zalenoci od sytuacji i potrzeby; e mona zmieni nawyk
albo zlikwidowa dugoletnie przyzwyczajenie dziki
zakotwiczeniu umownemu ruchowi, ktry niczym
pstryczek wyczy niechcian czynno; mamiono, e
jestemy w stanie rozpozna natychmiast, czy nasz
rozmwca jest wzrokowcem czy suchowcem, a moe
kinestetykiem Zafascynowani takimi prostymi drogami prowadzcymi do sukcesu ludzie chonli je i
faktycznie osigali sukcesy. Ale nie dlatego, e co
umieli, tylko mylc tak, mieli wicej pewnoci siebie
i odwagi, ktra pozwalaa im na odwane ruchy. Poza
tym bya koniunktura na sukces.
Druga przyczyna to fakt, e poznawalimy te wszystkie nowe metody podejcia do dziaania w czasach
prosperity, boomu gospodarczego, spoecznej euforii.
Pozytywne mylenie rodzio si samo i nawet najzagorzalsi sceptycy musieli przyzna, e Polska zmienia
si na lepsze. Nie powicono zatem wystarczajcej
uwagi tej ogromnie wanej cesze pozytywnemu
myleniu. Zaniedbano prace nad charakterem i budow waciwych nawykw, zajmujc si raczej pozorami i wizerunkiem oraz budowaniem waciwych
postaw.
35
Zreszt sporo ludzi ma niestety podejcie jak zarobi,
eby si nie narobi, takie szybkie zmiany , szybki
zysk Jak zupa byskawiczna! Dlatego tego typu
rady zawarte w ksikach i szkoleniach traay na
podatny grunt. Niestety przy prawdziwym zysku,
autentycznym sukcesie czy dobrobycie obowizuje
raczej prawo tradycyjne, naturalne: Najpierw si
sieje, potem troszczy o to, co si posiao, a na kocu
zbiera.
Z upywem lat euforia opada, kapitalizm zacz
wymaga od ludzi dostosowania si rwnie w zakresie
odpornoci, konsekwencji, twrczoci A do tego
wszystkiego potrzebny jest waciwy charakter. A
prosi si, by zacytowa stare powiedzenie Goethego:
eby zrobi co, trzeba by kim. A ja dodam jeszcze:
nie wystarczy wiedzie jak.
Dlatego trzeba inwestowa w siebie, ale naley to
robi mdrze korzysta z tych ksiek i szkole,
ktre nie tylko ucz sposobw dziaania, ale podpowiadaj take, jak zmieni siebie, by atwiej nam byo
osiga zamierzone cele i wspdziaa z innymi. Ta
ksika naley to takiego nurtu.
I jeszcze jedno warto wiedzie: rodzimi trenerzy
i autorzy w niczym nie ustpuj zagranicznym. Maj
nawet nad nimi przewag znajomo jzyka polskiego i polskich realiw.
36
ZADANIA
Dowiedz si, czy w Twoim miecie dziaa jakie
stowarzyszenie lub klub ludzi majcych na celu
wasny rozwj. Moe s instytucje ksztacce w tej
dziedzinie?
37
6. Tworzenie nowego wymiaru
6. Tworzenie nowego
wymiaru
Szans na inne, lepsze ycie mog Ci objawi
rni ludzie moe to by przyjaciel, ksidz czy
pastor, czowiek spotkany przypadkowo na
ulicy, niespodziewany go, zagraniczny autor
ksiki lub rodzimy pisarz.
Zanim zmieniam si na dobre, wiele razy z rnych

stron docieray do mnie sygnay podpowiadajce inny
styl ycia, inne rozwizania, nowe podejcie do ycia.
Czasami ta dobra nowina pukaa wprost do moich
drzwi. Tak byo z Basi, niezwyk kobiet, ktr
spotkaam dawno temu na swojej drodze ycia, ksidzem, ktry dawa mi lub, potem Iren, za spraw
ktrej usyszaam po raz pierwszy o istnieniu ksiek
pomagajcych y i zaczam czyta po angielsku, El,
z ktr poszam pierwszy raz na szkolenie i Jackiem,
z ktrym przez kilka lat rozwijaam si, wsplnie
dziaaam i siaam to, czego plony przyszy pniej.
Nie zawsze i nie od razu przeywaam zjawisko Aha!
wystarczajce do tego, by zmieni mj sposb dziaa-
38

nia cakowicie. Robiam drobne korekty, drobne zmiany. Widocznie nie byam na to jeszcze odpowiednio
przygotowana. Nauczyciel przychodzi wtedy, kiedy
ucze jest gotowy mwi chiskie powiedzenie. Ten
ostateczny nauczyciel! Kady poprzedni bowiem wnosi co, co pozwala si w kocu otworzy na powan
zmian sposobu mylenia. Od zmiany mylenia zaczyna si wszystko, co nowe.
Trzeba widzie inaczej wiat, oczekiwa czego innego
ni dotd i postpowa inaczej, ni si postpowao,
eby w yciu zaszy obserwowalne zmiany na lepsze.
Ale jak to zrobi? To pytanie, ktre sysz najczciej.
Przede wszystkim otworzy si na przyjcie ludzi
i okolicznoci, ktre mog wnosi nam nowe spojrzenie na wiat. I zamkn si na te przekaniki
informacyjne, ktre nam nie su. Przypatrz si
znajomym, kolegom i przyjacioom, take rodzinie.
Czy to, co mwi, sprzyja rozwojowi, dziaaniu, sukcesom? Wszelkie wypowiadane zdania, opinie, sowa
zapamitywane s przez podwiadomo i potem,
niezalenie od naszych wiadomych dziaa, wpywaj na nasze zachowanie. Ma to miejsce albo poprzez
myli lub sowa, ktre nagle si pojawiaj, albo
poprzez tak zwan mow ciaa czy inne niewiadome zachowania. Nagle wiemy, e nam si nie uda,
mwimy, e to jest trudne, kurczymy si w sobie,
poc nam si donie, jemy za duo lub zapominamy
o czym istotnym. To wszystko za robota podwiado-
39

moci. Tak reaguje czowiek w sytuacjach trudnych
(wolaabym ich tak nie nazywa, ale tak to brzmi
w jzyku psychologii), jeli jego podwiadomo jest
le zaprogramowana przez otoczenie i niego samego.
To oczywiste, e ten, kto ma program pozytywny,
bdzie przejawia zupenie inne zachowania. Dlatego
musimy zamkn kurki programujce nas negatywnie:
Nie oglda programw telewizyjnych, ktre nios
negatywne treci. Raz wysuchane wiadomoci wystarcz spokojnie! A nadto. Kiedy obserwuj u siebie
spadek pozytywnej energii, przerzucam si na Teleexpress. Tam take s wiadomoci, a podane w bardziej znonej formie. No i czciej mwi si te
o dobrych zdarzeniach.
Nie wypowiada negatywnych ocen i sdw. Powstrzymywa si od krytycyzmu i ualania. Uywa
pozytywnego jzyka sw dobrych i adnych.
Unika negatywnie wypowiadajcych si, wiecznie
narzekajcych i szukajcych sensacji i za w innych
ludzi. S jak bakterie zego nastroju czy negatywnego
mylenia. Ich sowa wnikaj do naszej podwiadomoci, co powoduje rwnie u nas gorszy ogld wiata
i takie samopoczucie.
Niestety czasami trzeba dokona trudnego wyboru. Ci
ludzie to czsto dugoletni znajomi, rodzice, ba, maonkowie! Nie zawsze chcemy ich unika, czasami
40

wrcz nie pozwalaj nam na to okolicznoci. Dlatego
najpierw trzeba powiedzie naszym bliskim bakteriom, e nie chcemy duej tkwi w tym zaczarowanym krgu narzekania, plotkowania, skarenia si,
niemocy, krytykanctwa czy ualania. Mamy zamiar
tworzy nowy wymiar naszej rzeczywistoci tak
wewntrznej, jak i zewntrznej i zapraszamy ich,
aby si do nas przyczyli. Bardzo moliwe, e si
zgodz. Naley wyjani im, po co to robimy i jak
chcemy postpowa. Mona podsun t czy inn
ksik, ktra nam daa motywacj do zmiany. A jeli
s jeszcze niegotowi? C, unika to nie znaczy
przesta si denitywnie widywa z dan osob. To
polecam tylko wtedy, jeli niszczy nas ona zoliwie,
celowo i z premedytacj. Unika to rzadziej si
spotyka, nie rozmawia na pewne tematy, odmawia
suchania niektrych tekstw czy opowieci, a przy
tym samemu suy przykadem. Nie przechwala si,
nie popisywa zmianami, nie zasypywa ich sowami,
ale spokojnie odpowiada na zadawane pytania, nie
da si sprowokowa do ktni.
Czasami jednak trzeba si z kim rozsta denitywnie. Ma to miejsce wtedy, kiedy jestemy bardzo
stamszeni przez najbliszych, gdy zupenie nie wierzymy w siebie i ewidentnie widzimy, e przyczyna
naszych postaw ulokowana jest rwnie w tym, jak
nas traktuj. Kiedy mwimy, czego nie chcemy, co jest
dla nas wane i prosimy, by uszanowa nasze zdanie,
a kto inny zupenie si z tym nie liczy, nie prbuje
41

nawet z nami wsppracowa, trzeba zerwa kontakt.
Nie moe by zgody na lenie, ponianie, wyzywanie,
permanentn krytyk, wulgarny jzyk i przemoc.
Wci mona kocha, yczy jak najlepiej i deklarowa
gotowo pomocy, jednak w obronie siebie, naley
opuci danego czowieka czy ludzi. Bywa, e jest to
jedyny moliwy sposb. To moe by niestety przyjaciel, m czy ona, mog by rodzice albo przeoony.
Wrci mona wtedy, kiedy jest si ju silniejszym.
To tak jak z diet wszelkiego rodzaju, ktra ma
poprawi nasz stan zdrowia. Najpierw trzeba oczyci
organizm. Tak jak z wstawianiem nowych mebli do
pokoju trzeba wystawi stare. Tworzenie nowego
wymiaru wasnego ycia czy si te z wpywem na
innych ludzi. Tak jak Ty otworzye si i wci
otwierasz na informacje od innych, sprawdzasz je
i stosujesz, tak samo inni mog skorzysta z Twojego
przywdztwa. Tak tworzy si nowy wiat.
ZADANIA
Zanotuj najwaniejsze myli z tego rozdziau.
Obserwuj, jakiemu programowaniu ulegasz: co ogldasz w telewizji, jak rozmawiasz z bliskimi, czego
suchasz?
Jeli jest kto, kto programuje Ci negatywnie,
porozmawiaj z nim. Przygotuj si najpierw do tej
rozmowy. Wane, eby wiedzia, co chcesz powiedzie. Moesz przeczyta rozdzia Komunikacja.
42

Zastanw si, czy spotkae na swojej drodze osoby,
ktre podpowiaday Ci t bardziej skuteczn metod
na ycie. Jeli to moliwe, zbli si do nich.
Jak trae na t ksik? To gos, ktry Ci woa. To
Twj kolejny nauczyciel. Trzeba inaczej spojrze na
wiat. Czy jeste gotowy?
43
7. Rozwi skrzyda!
7. Rozwi skrzyda!
Nasz potencja jest praktycznie nieograniczony.
Czowiek zawsze marzy o lataniu. Ch wzniesienia

si ponad ziemi bya silniejsza ni zczone z tym
ryzyko. Czasem w snach odbywamy swoje loty, a kady, komu si to zdarzyo, twierdzi, i jest to niezapomniane uczucie.
Skd w nas si bierze to pragnienie? Myl, e jest to
zyczny wymiar tsknot duszy, ktra pragnie wznie
si ponad przecitno materialnej egzystencji ku
emocjonalnej wolnoci, intelektualnej doskonaoci
i duchowej wzniosoci. Niebo jest symbolem lepszego
istnienia dobra, szczcia, spenienia. Wzbijajc si
zatem ku niemu, dymy do naszego ideau, a to
wypenia nas niedajc si z niczym porwna radoci. Wcale nie mniej silne i przyjemne uczucie
towarzyszy nam wwczas, gdy speniamy wasne
marzenia, realizujemy cele, a nawet wtedy, gdy
z zaangaowaniem i poczuciem doskonaoci robimy
pozornie zwyke rzeczy, ktre wszak wypywaj z naszych pragnie.
44
7. Rozwi skrzyda!
Aby pragnienie zamieni w czyn, trzeba jednak wiele
siy i motywacji. Musimy najpierw odkry nasze
skrzyda, znale je u siebie. Nastpnie nauczy si
z nich korzysta i uruchomi moc, ktra pozwoli nam
si oderwa od ziemi A i potem w grze nauczy si
wykorzystywa ruchy powietrza tak, by traci jak
najmniej energii. Jest si czym zaj, jeli pragnie si
lata wysoko, pewnie i spokojnie. Odczuwana w czasie
lotu rado pochodzi nie tylko ze wiadomoci denia
do celu, ale take z poczenia pracy, wysiku i wykorzystania fragmentw naszego potencjau. Latajc,
przeywamy cudowne wraenie samorealizacji.
Samorealizacja jest najwysz potrzeb czowieka.
W akcie pyncego z gbi duszy tworzenia speniamy
funkcj czowieczestwa. Pozostawiamy po sobie co
trwaego, dobrego, piknego.
To nie musi by wielkie miar innych ludzi, mody czy
potocznych opinii. Wystarczy, e dla nas jest to due.
Oczywicie ideaem jest, kiedy znajdziemy w yciu
swoje powoanie i potem, angaujc si w to w peni,
robimy to najlepiej jak potramy. Wtedy mamy szans
wznie si na poziomy mistrzostwa. I nie musi to by
nic nadzwyczajnego. Znam pucybuta, miego mczyzn, ktrego spotykam w rnych pocigach ekspresowych, ktry osign mistrzostwo w tym, co robi.
Patrzc na jego prac, mam wraenie, e on take
lata. Ja rwnie mam to szczcie pisanie i prowadzenie zaj jest moj pasj. Wkadam w to swoje
45
7. Rozwi skrzyda!
serce, ale rwnie sporo siy i zwykej codziennej
pracy. Nawet teraz, kiedy to pisz, rozpiera mnie
radosna sia w rodku. Myl, e tak wanie czuje si
kto, kto lata. Lata zapewne Mozart, lata Kochanowski, lata Michael Jackson.
Pragnienie samorealizacji jest w kadym. Wszyscy
posiadamy rwnie potrzebne nam do jego zaspokojenia talenty i zdolnoci. Nie wszyscy jednak zdajemy
sobie z tego spraw. Nie syszymy go i nie yjemy tak,
by je speni. Gdy odzywa si bolenie, nazywamy je
chandr, dziwnymi cigotami lub depresj i zaguszamy alkoholem, seksem, nieustajc zabaw czy
zakupami. A to jest tskne woanie o sens w yciu,
o robienie czego, do czego jestemy przeznaczeni, do
czego mamy specjalne zdolnoci, co bdziemy robi
dobrze i ku poytkowi innych.
Nie wszyscy te czujemy, e mamy skrzyda. Niektrym z nas wydaje si, e przeznaczeniem czowieka
jest przecitno, zwyczajno i niemoc. Poruszamy
si po yciu niczym orle piskl wrd kurczt. Ilekro
czujemy, e mamy skrzyda, ktre mogyby nas unie
wysoko, patrzymy na inne kury i ju wiemy my
nie latamy. A gdybymy myleli inaczej, to owe kury
nieloty chtnie nam powiedz: my nie latamy i ty nie
latasz, dzib spokojnie ziarenka z ziemi i zapomnij
o niebie.
Mylenie takie jest z gruntu niewaciwe. Czowiek
jest najwikszym cudem stworzenia. Jemu oddana
46
7. Rozwi skrzyda!
zostaa we wadanie ziemia z caym piknem i bogactwem. On jest panem swojego losu i wacicielem
skrzyde. Moment, w ktrym to zrozumie, to jego
drugie narodziny.
Ludzie rnie dochodz do zrozumienia potrzeby
samorealizacji i odkrycia wasnej wielkoci. Kady
z nas poda do siebie inn drog. Wiadomo jednak,
e najczciej na jej pocztku znajduje si bolesne
przeycie lub inspiracja innego czowieka. Czsto kto
inny musi nam powiedzie, ba, pokaza, e mamy
skrzyda, e jestemy inni, ni mylelimy. Niczym
w bajce o lwie pord stada owiec potrzebny jest kto,
kto doprowadzi nas do tai jeziora i pokae wasne
odbicie jake inne od tego, ktre spodziewalimy si
zobaczy. Kiedy kto taki przychodzi gdy poruszy
nas ksika lub artyku, usyszane kazanie czy wypowied przypadkowo spotkanego czowieka znak to,
e jestemy gotowi, by zmieni swoje ycie. Pamitamy? Nauczyciel przychodzi wtedy, gdy ucze jest
gotowy a jeden z pyncych moraw z tego zdania
jest taki:
Nie przegap swojej szansy, gdy spotkasz
nauczyciela.
Teraz jest taki czas dla Ciebie. Wniknij w siebie,
w swoje najgbsze pragnienia. Czego chcesz od
wiata? Jak chciaby y? Co mie? Co zobaczy? Co
zrobi i czego dokona? Jak chciaby zosta zapami-
47
7. Rozwi skrzyda!
tany? Przejd z nauczycielem, czyli ze mn, pierwszy
odcinek drogi. Dowiedz si, czego naprawd chcesz
i zaakceptuj swoje pragnienia. Odkryj wszystkie swoje
zdolnoci i talenty. Zrozum, e masz skrzyda.
Potem zadbaj o nie pielgnuj swoje dary, zdobywaj
nowe umiejtnoci. Wzmacniaj si, ktra pozwoli Ci
zrealizowa marzenia.
Wreszcie: rozwi skrzyda! Sprbuj oderwa si od
ziemi. Le w kierunku Twoich pragnie, a raczej
celw, ktre je ucieleni. Zapewniam potrasz.
Moesz prbowa kilka razy, ale w kocu bdziesz
lata. Pomog.
A potem ju tylko wicz, wicz, by by coraz sprawniejszy; by lata coraz wyej i dalej; by coraz peniej
przeywa kady moment ycia. To jest samorealizacja.
ZADANIA
Czy jeste gotw do nauki latania? W yciu nie ma
przypadkw. To, e czytasz t ksik, wiadczy
o Twojej wewntrznej gotowoci.
Wsuchaj si w swj wewntrzny gos. Spisz w zeszycie wszystkie swoje pragnienia na t chwil. Pomyl
48
7. Rozwi skrzyda!
o tym przez par dni, a ilekro poczujesz, e czego
pragniesz, dopisz do listy.
Podkrel te pragnienia, ktre wywouj w Tobie
lekki ucisk w okolicy serca albo odka. Czy jest co
takiego?
49
8. Lekcja latania widziana z drugiej strony
8. Lekcja latania
widziana z drugiej
strony
Z pasji dzielenia si posiadan wiedz i wasnymi dowiadczeniami narodzio si wiele zawodw.
Kolejni adepci sztuki szczliwego i spenionego ycia

przekraczali progi Akademii Sukcesu. Za kadym
razem bya to wielka niespodzianka take dla mnie.
Niektrzy zetknli si ju wczeniej z metodami pozytywnego programowania ycia i dziaa nastawionych na sukces; byli i tacy, ktrzy uczestniczyli ju
w powiconych temu zajciach. Wikszo jednak nie
bardzo wiedziaa, czego tak naprawd oczekiwa od
spotka tego rodzaju. Ja rwnie musiaam sprawdzi, jakie jest ich nastawienie: czy oczekuj recepty
i piguki, czy raczej moliwoci zastanowienia si nad
tematami, nad ktrymi na og si nie rozmyla? Czy
chcieli sucha, czy mwi? Pracowa indywidualnie
50

czy raczej w grupie? Pragnli porady czy tylko innego
spojrzenia na rzeczywisto? Przyprowadzia ich potrzeba czy jedynie ciekawo poznawcza?
Witajc ich, zawsze czuam, e przynosz ze sob
wszystkie te oczekiwania, egnajc miaam wraenie, e wikszo otrzymaa to, po co przysza. Nie
widziaam rozczarowanych, smutnych czy znudzonych Opuszczali sal w pogodnym podnieceniu, nie
spieszc si. Czasem rozmawiali jeszcze ze mn,
jeszcze jedn chwil chcieli wykorzysta, by dowiedzie si wicej.
Czy wszyscy wrc? Pewnie nie! Niektrzy dojd do
wniosku, e to im wystarczy, inni zwyczajnie po
gbszym zastanowieniu dojd do wniosku, e nie
pasuj im jako mistrz. Nic dziwnego. Tu musi zaiskrzy, zupenie tak samo jak w relacjach erotycznych, cho w zakresie nieco innych obszarw. Musz
podoba si tym ludziom zewntrznie, ale take
osobowociowo. Musi im odpowiada mj tembr gosu,
tempo mwienia, dynamika zaj. Ja podobnie podchodz do wyboru swoich nauczycieli.
Nie bez powodu zajcia motywacyjne i rozwijajce
umiejtnoci prowadzi tak wielu ludzi jeden czowiek nie jest w stanie dotrze do wszystkich.
Czsto rozmawiam ze znajomymi, ktrzy zachwycaj
si jakim trenerem, a mnie on specjalnie nie porwa.
Jest te odwrotnie. Jestem jednak przekonana, e
zawsze, po kadym spotkaniu w podwiadomoci
51

kadego z uczestnikw zasiane zostanie malekie
ziarenko wiadomego rozwoju, ktre we waciwym
czasie wzejdzie. Tak te jest pewnie z kadym studentem, ktry przekroczy progi Akademii Sukcesu.
Zajcia Akademii Sukcesu daj szans peniejszego
zapoznania si z konkretnymi zagadnieniami zwizanymi z poznawaniem siebie i objciem penej kontroli
nad yciem. Pomagaj w odkrywaniu wasnych mocnych stron, tego, co jest charakterystyczne dla kadego z nas. Daj te wiedz o tej sile, ktra jest waciwa
wszystkim przedstawicielom ludzkiego gatunku.
W czasie zaj uczestnicy uwiadamiaj sobie zwykle,
e s lepsi, ni sdzili. Ja za pokazuj im, e mog
zrobi ze swoim yciem znacznie wicej, ni przypuszczaj praktycznie wszystko, czego naprawd pragn.
Przekonuj ich, powoujc si na dostpne badania
oraz dowiadczenia wielu ludzi, e czowiek nie
pragnie niczego, czego nie byby w stanie zrealizowa.
Jeli to pragnienie jest prawdziwe, jeli to nie jest
jaki program spoeczny czy wdrukowane nam przez
otoczenie oczekiwanie, to pojawia si ono wanie
dlatego, e nasza intuicja wie, e jego spenienie
znajduje si w krgu naszych moliwoci. Dotyczy to
zarwno zawodw, jak i innych dokona, a nawet
pragnie czysto materialnych. Wane jednak, by
kadej mrzonki czy widzimisi nie nazywa pragnieniem.
52

Nasze wysze Ja zna nas lepiej ni my sami
i doskonale wie, na co nas sta. To ono jest bezporednim sprawc naszych pragnie.
Namawiam zatem do budowania obrazu swojej rzeczywistoci w wyobrani, czyli do marze, ktre
posu jako kierunki, w ktrych powinno i nasze
ycie. Namawiaam moich uczniw w Akademii, dzi
namawiam Ciebie. Mamy atwiej: nie musi Ci si
podoba mj gos i ja sama nie musz Ci si podoba
Wystarczy, by poda za tokiem mojego rozumowania, generowa w sobie pozytywn energi i zamienia
j na dziaanie.
Wyobrania jest okiem duszy to dziki niej dusza
moe projektowa i widzie swoje tsknoty i pragnienia. Marzenia, ju te konkretne, tworz pomost
pomidzy tymi pragnieniami a rzeczywistoci. To
taki szkic do dziaania niezbdny, by mona byo
stworzy cele. Cele to tak naprawd marzenia z terminem realizacji. I tylko takie prawdziwie motywuj
i daj gwarancj spenienia. Wszystkie moje cele
wynikajce z marze zostay spenione, te za, ktre
powstaway bo tak trzeba, bo przydaoby si, bo
wypada , bo kobieta z moj pozycj i tak dalej
nie zawsze. Cigle marz i wpisuj kolejne cele na
strony moich kalendarzy.
Tajemnica szczliwego ycia polega na tym, by:
53

nie ba si pragnie, nie dusi ich w sobie;
zrozumie, e ma si wszystko, co jest potrzebne do
realizacji swoich marze;
odway si na te marzenia;
marzy regularnie i na wszystkie tematy;
marzenia zamienia na cele;
cele realizowa zgodnie z zasadami skutecznego
dziaania.
Sama przekonaam si, e to prawda, dlatego z radoci pomagam uczestnikom seminariw w wiczeniach
uatwiajcych zrozumienie ich potrzeb i wartoci oraz
odkrycie wasnego modelu sukcesu. Z szacunkiem
obserwuj przy tym, jak odtwarzaj marzenia, przenosz je na papier i buduj kolejne kroki majce
doprowadzi do ich realizacji. Widz, jak marzenia
staj si celami, a cele dziel si na mae kroki
prowadzce do ich realizacji czyli zadania.
Z du przyjemnoci patrz zawsze na suchaczy,
ktrzy moe nawet o tym nie wiedzc otwieraj si
na moje przesanie. Ich twarze rozluniaj si, usta
przybieraj pogodny wyraz zainteresowania, rozchylajc si czasami w charakterystycznym dla uczucia
przyjemnoci ciepym umiechu. Widz w ich oczach
zrozumienie czsto bdce potwierdzeniem ich
wasnych przemyle i co na ksztat nadziei czy
moe oczekiwania. Miaam wraenie, e wielu z nich
54

wychodzi w nastroju antycypacji czego innego ni
dotd, czego znacznie lepszego. To dobrze. Tak ma
dziaa spotkanie w Akademii Sukcesu. Tak te ma
dziaa czytanie kolejnych rozdziaw tej ksiki.
Czy si nie zawiod? Wszystko zaley od tego, co
zrobi z otrzyman wiedz i usyszanym przesaniem.
Recepta na sukces i szczcie dziaa tak samo jak
kada inna recepta: trzeba zgodnie z ni postpowa,
kupi lekarstwa, zaywa, wierzy, e pomoe i i za
jaki czas skontrolowa rezultaty kuracji.
Niezwykle wany jest element wiary, cho widziaam
sytuacje, w ktrych wielcy sceptycy chcc mi udowodni, e to nie dziaa, postpowali wedug moich
wskazwek i przekonywali si, e dziaa.
Jest wszak jedna zasadnicza rnica: leczenie ciaa
rzadko bywa przyjemne, natomiast proces dochodzenia do lepszej kondycji psychicznej i duchowej daje
rado ju od pierwszego momentu rozpoczcia kuracji.
ZADANIA
55

Gdyby mg wybiera we wszystkich zawodach
kim chciaby by? A gdyby nie chodzio o zarabianie
pienidzy, to co chciaby robi?
Czy marzysz? Zapisz swoje marzenia3 te elementy,
ktre pojawiaj si w nich najczciej. A moe zechciaby opisa wymarzony dzie ycia taki normalny dzie pracy od rana, od momentu, kiedy si
budzisz a do ponownego zanicia? Sprbuj, to
ciekawa zabawa.
Jeli nie marzysz obojtnie ju czy jeszcze zacznij!
Chodzi o marzenia realistyczne, nie fantazjowanie, ktre nie musi

mie adnego zwizku z rzeczywistoci.
56
9. Czym jest sukces?

Pki dymy do celu, pty osigamy sukcesy.
Wszyscy pragniemy sukcesw. Czowiek chce zostawi

po sobie trway lad na ziemi i jeli mu si to nie
udaje, nie potra by szczliwy. Ten trway lad
rozumiany jest bardzo rnie, jednak kady chce
zasadzi drzewo albo zbudowa dom, mie dzieci albo
namalowa pikny obraz czy skomponowa piosenk.
atwiej jest znosi trudne warunki zyczne, ni by
pozbawionym sensu wasnego istnienia.
Zaspokojenie potrzeby sukcesu jest tak wane, e
czsto dla pracy nad osigniciem podanego dla nas
celu gotowi jestemy powici inne wartoci. Historia
dostarcza na to wielu dowodw. Jednak dowodzi
take, i ludzie, ktrzy d do realizacji swoich
zamierze w myl zasady cel uwica rodki czy te
zaniedbujc pozostae sfery swojego ycia, rzadko s
szczliwi. Nawet jeli doznaj silnej radoci w momencie samego osignicia celu, ktry nazywaj sukcesem, bywa, e pniej nie widz sensu wasnego
ycia, s skceni ze sob i wiatem lub nie maj
nikogo, kto cieszyby si razem z nimi. Jake czsto
57

ycie ludzi powszechnie uznawanych za zwycizcw,
wielbionych za to, e udao im si osign wyyny
ludzkich umiejtnoci czy zdoby rzeczy trudne do
zdobycia, dla nich samych jest gorzk tragedi.
Samotno, zgorzknienie, alkoholizm, narkomania,
nawet obd i przedwczesna mier z cudzej lub
wasnej rki s czasem ubocznym skutkiem denia
do sukcesu. Czytaam ostatnio biogra Coco Chanel.
Osigna wiele, odbia niewtpliwie swj lad na
ziemi, a umara w samotnoci zgorzkniaa i pena
lkw biorcych si midzy innymi z poczucia winy.
Takie przykady mona mnoy. Jednak czy mona
mwi tu o sukcesie? O pozytywnym efekcie jakiego
przedsiwzicia tak. Ale o sukcesie ycia nie!
Mwic o sukcesie, mam na myli ycie, w ktrym
realizujc si w peni w jednej z jego sfer, nie
niszczymy innych.
Dla mnie sukcesem jest proces, stae dziaanie na
najwyszym poziomie indywidualnych moliwoci
w kierunku spenienia wasnych, w peni uwiadamianych pragnie, z zachowaniem uniwersalnego
kodeksu moralnego oraz rwnowagi pomidzy wszystkimi paszczyznami ycia.
Jakie to paszczyzny? Cielesna, emocjonalna, intelektualna i duchowa cztery wymiary ludzkiego ycia.
Obojtne, jak rozumiemy sukces i co jest naszym
celem, niedobrze jest, gdy kierujemy ca uwag
i energi tylko w jednym kierunku. Tylko wtedy
58

bdziemy szczliwi, jeli w miar naszych moliwoci zadbamy o kad z tych sfer. Oczywicie
ktra z nich moe by lepiej zadbana lub moemy by
w niej lepiej rozwinici, ale pozostae rwnie musz
dosta swoj cz troski i aktywnoci. Tylko takie
ycie jest sukcesem. Zreszt w oglnej harmonii
sukcesy w poszczeglnych dziedzinach przychodz
znacznie atwiej. Dlatego nie oddzielam sukcesu od
szczcia, a w swojej pracy pomagam w dojciu do
ycia zdrowego, szczliwego, penego osigni i jednoczenie bogatego w duchowe przeycia mioci do
blinich i siebie.
W jednym z wywiadw z Tadeuszem Niwiskim,
autorem znakomitych ksiek Ja, Ty i My, nauczycielem sukcesu w Kanadzie i Polsce, przeczytaam, e dla jakiego uczestnika warszawskiego kursu
Drogi do sukcesu sukces to umiejtno omijania
przepisw. Przeraziam si nieco. Nawet jeli przepisy nie uatwiaj w Polsce ycia ludziom przedsibiorczym, a niektre wrcz pozbawione s sensu, taka
wypowied wskazuje, e pojcie sukces niekoniecznie czy si z moralnoci. To niedobrze. Bardzo
atwo jest zej na manowce, jeli stosuje si nieznane
i zbyt czste skrty. Ta prawda dotyczy nie tylko
podrowania po nieznanych okolicach, ale rwnie
ycia. Postpujc w taki sposb, mona nie tylko nie
zasuy na miano czowieka sukcesu, ale wrcz
skoczy jako kto powszechnie potpiany. A nawet
jeli udawa nam si bdzie przechytrzy przepisy
59

i prawo, sumienie upomni si kiedy o swoj danin.
Zapewniam. Ten wywiad czytaam pod koniec lat
dziewidziesitych. Dzi z radoci to stwierdzam
myli tak coraz mniej ludzi.
Kady z nas ma swoj wasn lozo i wedug niej
organizuje sobie ycie. Jeli jest z niego zadowolony
i on, i inni wszystko w porzdku. Jeli nie moe
naley przyjrze si bliej swoim pogldom Moe
warto skorzysta z dowiadcze innych, choby tych,
ktrzy odkryli i nazwali zasady skutecznego ycia?
Czasami jedna maa zmiana w sposobie mylenia
pociga za sob olbrzymie zmiany w skutecznoci
naszych dziaa i poziomie odczuwanego szczcia.
Zrozumienie nierozcznoci naturalnych wartoci
(uniwersalnej moralnoci) z deniem do indywidualnie pojtego sukcesu jest szczeglnie istotne. Oszoomieni nowymi moliwociami, jake czsto staramy
si wykorzysta je natychmiast i za wszelk cen,
dopuszczajc si przy tym czynw nie tylko nierozsdnych, ale wrcz niemoralnych. Z blem obserwowaam, jak szybko Polacy akceptowali amerykaskie
wzory sukcesu z czasw Ala Capone. Ameryk uratowao od kompletnego zdemoralizowania dziedzictwo
surowej wiktoriaskiej moralnoci. Dla Polski me ma
takiego ratunku, gdy ostatnie stulecia raczej zmikczay ni utwardzay nasze moralne podoe. Std
wane jest dla nas, bymy swoje cele yciowe realizo-
60

wali zgodnie z liter prawa i zwyk ludzk uczciwoci.
Stany Zjednoczone dawno odeszy od tamtych wzorcw. Najwybitniejsi dyktatorzy stylu w biznesie
i przedsibiorczoci, tacy jak Stephen R. Covey, Tom
Peters, Waren Bennis czy nieyjcy ju Peter Drucker,
zaczynali swoje ksiki i kursy od uwiadomienia roli
owych naturalnych wartoci dla skutecznego dziaania. Ani elazna kurtyna, ani pastwowa cenzura
nie chroni ju Polakw przed przepywem informacji.
Mamy dostp do wszystkich materiaw, jakich potrzebujemy. Wybierajmy te, ktre s najnowsze i najlepsze; takie, ktre nas buduj i ktre nam su.
Sukces ma wiele twarzy. Dla jednych czy si on
nieodzownie z duymi pienidzmi, dla innych ze
saw, jeszcze innym kojarzy si przede wszystkim
z szacunkiem ludzi. A s i tacy, ktrych celem jest
spokojny, szczliwy dom, kariera zawodowa lub
zdobycie mistrzostwa w jakiej dziedzinie. Bywa, e
sukcesem jest przeycie kolejnego dnia. Mimo tak
wielkiej rnorodnoci celw, metody ich osigania
opieraj si na kilku podstawowych prawach wymagajcych tych samych sposobw zachowa. Mona je
pozna i uczyni swoim nawykiem. Trzeba jednak
zechcie powici temu troch czasu oraz zainwestowa w pomoc ksiki, seminaria, porady. Jest to
jednak inwestycja niezwykle opacalna, zwracajca
si tysickrotnie w kadej dziedzinie ycia. Korzysta-
61

jc z wiedzy innych, atwiej bdziemy dochodzi do
wytyczonych celw, a nasze ycie stanie si ciekawsze
dla nas i atwiejsze dla innych. Trzeba zacz od
poznania siebie
ZADANIA
Zastanw si, co jest dla Ciebie sukcesem.
Podkrel w tekcie fragmenty, ktre mwi o znaczeniu rwnowagi. Zastanw si, w jakim stopniu utrzymujesz t rwnowag w swoim wasnym yciu.
Przedyskutuj z najbliszymi lub ze wsppracownikami spraw moralnoci w deniu do sukcesu.
Znajd w tekcie moj denicj sukcesu i przeanalizuj j. To wane, by naprawd zrozumia ide
zdrowego podejcia do sukcesu.
62
10. Sukces jak by z nim szczliwym
10. Sukces jak by

z nim szczliwym
Niektrzy ludzie nie zdaj sobie sprawy z tego,
e s ludmi sukcesu tylko dlatego, e nie
wiedz, czego pragn.
W zakresie tematyki sukcesu i szczcia wiele jest

nieporozumie. Przekonuj mnie o tym listy moich
czytelnikw, pytania suchaczy, nawet rozmowy z przypadkowo spotkanymi ludmi.
Sformuowaam tytu specjalnie w taki sposb, poniewa okazuje si, e dla niektrych ludzi sukces jest
niemal obietnic szczcia. Myl jednak o tym sukcesie jak o zwykym celu, niepowizanym z caoci
ycia, z jego wszystkimi obszarami. Myl: osign
sukces, jak zostan szefem rmy, piosenkarzem,
wyjd za bogatego czowieka i podaj do tego
swojego sukcesu, nie widzc czsto niczego innego. Id
do niego niczym do ziemi obiecanej i czsto przeywaj wielkie frustracje, gdy okazuje si, e osignicie
celu nie tylko nie dao im szczcia, ale wrcz ich
63

unieszczliwio; biegnc za czym, co wydawao si
wane, stracili co, co okazao si znacznie waniejsze.
Wspinaj si pracowicie po drabinie sukcesu po to
tylko, by, bdc ju na szczycie, stwierdzi, e przystawili j do zej ciany, a do tego po drodze poamali
szczeble.
Wynika z tego, e zamiast zaczyna denie do czego
od okrelenia, co jest w naszym yciu najwaniejsze,
jakie wartoci chcielibymy w nim zachowa, czego
pragniemy dokona, przystpujemy do dziaania bezmylnie, pod wpywem wzorw spoecznych i wartoci
innych ludzi. Nasze ycie musi mie plan. Musimy
powici troch czasu na ustalenie, jaki ksztat
chcemy mu nada w zakresie kadego z obszarw
ludzkiego istnienia.
Musimy pamita, e nie yjemy w prni spoecznej
i e nic nie jest nam bardziej potrzebne do szczcia
jak poczucie sensu ycia i wiadomo uczestniczenia w yciu innych.
Sukces jest te zazwyczaj rozumiany jako pozytywny
wynik denia do celu, jako osignicie zamierzonego
efektu, czyli jako jednorazowy akt. Za przeciwiestwo
sukcesu uwaa si za powszechnie sytuacj, w ktrej
z jakiego powodu nie udaje si owego celu osign
i nazywa si to niepowodzeniem. Z takiego podejcia
rodz si kolejne problemy i frustracje robione po
drodze bdy wpdzaj poszukiwaczy sukcesu w poczucie cigych poraek.
64

A przecie bd nie musi by porak, moe by
informacj o tym, jak nie naley realizowa celu, do
ktrego dymy. Przecie przeszkoda nie musi przerwa naszej aktywnoci, moe natomiast uruchomi
w nas pomysowo i inicjatyw, w wyniku ktrych
znajdziemy sposb, aby j pokona. Tak dugo osigamy sukcesy, jak dugo konsekwentnie dymy w kierunku spenienia naszych marze. Porak jest zaprzestanie tych de marazm, stagnacja. Porak
jest bezwolne poddanie si falom ycia.
Kolejne nieporozumienie dotyczce pojmowania samego sukcesu to czenie tego pojcia ze stanem konta
w banku, z zarabianiem duych sum pienidzy.
Czy Akademia Sukcesu osigna ju sukces? Pytali
mnie o to czasami ludzie i nie chodzio ich o to, jak
wielu osobom pozwolia ona uwierzy w sens swojego
ycia, zacz w nim proces zmian, ilu ludziom pomoga polubi siebie i nawiza peniejsze stosunki
z innymi, w jakim stopniu przyczynia si do uwiadomienia przez wielu wasnej siy i tkwicych w niej
moliwoci, ile osb zaprzyjanio si za jej spraw,
wreszcie ile przeszkd pokonali twrcy Akademii
Sukcesu, by moga coraz lepiej suy ludziom
chodzio o to, czy im si to opaca, czy maj wielkie
pienidze.
Sukces niewiele ma wsplnego z pienidzmi. Pienidze oczywicie s wyznacznikiem poziomu prosperowania rmy czy ludzi wykonujcych dany zawd, nie
65

wiadcz one jednak o ich prawdziwym sukcesie.
Pozwalaj wybra sobie styl ycia, jaki jest najwaciwszy dla danej osoby, dla jej potrzeb, umoliwiaj
materialn opraw jej yciowego sukcesu, ale rzadko
s czym najwaniejszym. Wanie ci ludzie, dla
ktrych sukces to $ukce$, rzadko bywaj naprawd
szczliwi. Pienidze nie mog by celem dziaalnoci,
musz by jej produktem ubocznym, powstawa jako
logiczna konsekwencja pracy, ktra suy innym.
Tylko tak pojmowany sukces zawodowy moe da
poczucie spenienia w yciu, czyli uczucie szczcia.
ZADANIA
Jakie wydarzenia z Twojego ycia nazwaby sukcesem? Zapisz je.
Do czego dysz aktualnie?
Przez najbliszy tydzie myl o tym, jakie sprawy s
dla Ciebie najwaniejsze. Rozmawiaj o tym z najbliszymi. Pamitaj o kadym z obszarw ciele, emocjach, intelekcie, duszy. Je take zapisz.
66

Sprawd, czy Twoja drabina sukcesu stoi przy
waciwej cianie. Czy jeste pewien, e to, do czego
teraz dysz, da Ci poczucie spenienia?
Zastanwmy si nad kolejnymi pytaniami prowadzcymi do zgbienia tajemnicy udanego ycia: Czym
wyrniaj si ludzie sukcesu? Co takiego w sobie
maj, a czego brakuje tym, ktrym w yciu si nie
udaje? Jak mylisz?
67
11. wiat czowieka sukcesu
11. wiat czowieka

sukcesu
Czowiek ma w sobie olbrzymie moliwoci, ale
tak jak sia rozszczepienia jdra atomu mog
one suy rnym celom: tworzeniu, budowaniu
i pomocy lub niszczeniu, tragedii i rozpaczy.
Czy mylae o tym, co odrnia ludzi sukcesu spenionych i szczliwych od tych, ktrzy uwaaj
siebie za nieudacznikw czy miernoty? Czym rni
si osoby uznawane przez wiat za ludzi sukcesu od
tych, ktrzy nie maj w wiecie takiej opinii? Co
takiego stao si czy czego zabrako, e istniej wrd
ludzi takie kategorie? Tak naprawd wszyscy bowiem
powinnimy si czu ludmi sukcesu. Wszak wszyscy
rodzimy si unikatowi, jedyni w swoim rodzaju,
jednak z penym wyposaeniem do tego, aby mc
realizowa wszystkie swoje pragnienia. Co wicej, jak
ju wiesz, nasza wyobrania nie pozwala sobie nawet
na marzenia, ktrych nie jestemy w stanie speni.
Nie ma marze nierealnych, s tylko te niespenione!
68

Dodajmy do tego sowo jeszcze. To wiele zmienia.
I powtarzajmy jak mantr:
Nie ma marze nierealnych, s tylko te jeszcze
niespenione.
Prawd jest powiedzenie, e cokolwiek wymyli ludzki
rozum i w co uwierzy, czowiek jest w stanie osign.
Dlaczego zatem nie wszyscy postpuj zgodnie z tym
hasem, ba, nie wszyscy wierz nawet w jego prawdziwo?
Na taki obraz skada si nie tyle wyposaenie, z jakim
przychodzimy na wiat, ale raczej rnorodno ludzkich dowiadcze. W rnych kulturach wzrastalimy,
w innych domach, pord rozmaitych ludzi. Okolicznoci naszego wzrastania i rozwoju byy rne, a i dzisiaj kady z nas yje w specycznym mikroklimacie,
do ktrego dopuszcza istniejcy wok niego makrowiat jedynie w takim wymiarze, na jaki pozwalaj
mu jego dotychczasowe dowiadczenia. I tutaj czasami
koo si zamyka. Te rnorodne warunki naszego
ycia i rozwoju powoduj, e kady z nas ma wiat,
ktry cho nam wydaje si najprawdziwszy i odzwierciedlajcy dokadnie to, co jest na zewntrz nas, to tak
naprawd jest wytworem naszej wasnej percepcji.
Wystarczy dopuci czasem nowe informacje, podda
si im, uwierzy komu i przey zjawisko aha!, by
wiat uleg zmianie albo przynajmniej zmienio si
w nim nasze miejsce. To, czym tak naprawd rni
69

si ludzie sukcesu od tych, ktrzy go nie osigaj, to
sposb widzenia wiata i swojego w nim miejsca.
Nie zmienimy yciorysw. Nie spowodujemy, aby nasi
rodzice i nauczyciele chwalili nas czciej ni krytykowali i uczyli, e mamy prawo siga w yciu po
wszystko, czego zapragniemy. Nie woymy swojej
modoci w system spoeczny, ktry nagradza indywidualizm i przedsibiorczo, a od wczesnych lat uczy
przejmowania odpowiedzialnoci za wasne ycie. Nie
odwrcimy kolei naszych dowiadcze, gdy to raz po
raz okazywao si, e nie akceptowano naszych
planw albo nie nagradzano naszych wysikw czy
waciwej postawy moralnej. To wszystko na zawsze
zostanie w magazynach naszej podwiadomoci, wywierajc cichy wpyw na postrzeganie otaczajcej nas
rzeczywistoci. Jednak moemy woy do niej, niczym
do komputera, take nowe, lepiej nam suce programy, a i te stare uaktualni tak, by mona z nich
byo korzysta. Moemy popatrze na ca nasz
przeszo w kategoriach sukcesw i korzyci.
Kade, nawet tragiczne, przeycie daje co pozytywnego, choby nauk na przyszo czy kontakt z nowym
uczuciem lub dowiadczeniem.
Zobaczmy, e system spoeczny, w ktrym ylimy my
albo nasi rodzice, nie tylko pozbawi nas pewnych
wartoci, ale take da nam cechy, ktrych na prno
szuka bdzie wychowany w atwej i dostatniej rzeczywistoci Amerykanin. Polak potra to slogan
70

nioscy wiele prawdy. Spjrzmy, jacy elastyczni jestemy w dziaaniu, jak atwo dostosowujemy si do
wszelkich sytuacji, jak znakomicie radzimy sobie
w trudnych momentach, zastpujc dostpnymi rodkami to, czego nie mamy. A dziw, e tak bardzo boimy
si kryzysw. Wszak jest to moment, w ktrym akurat
Polacy mog sobie radzi lepiej ni inni. I radz.
Mamy 2009 rok. Polska na tle innych, od dawna
demokratycznych i wolnorynkowych krajw, ma si
znacznie lepiej. Czy to zasuga rzdzcych? Na pewno
w jakim stopniu tak, ale w moim przekonaniu to
wanie zasuga naszej polskiej zaradnoci, odpornoci
i elastycznoci.
Przyjrzyjmy si raz jeszcze otaczajcemu nas wiatu:
wicej w nim dobra ni za i cigle opaca si by
uczciwym Choby dla spokoju wasnego sumienia,
ktrego niepokj zniszczy moe najpikniejszy sukces. Uwiadommy sobie wreszcie, e czowiek uczy si
przez cae ycie i dyplom najlepszego uniwersytetu
nie zwalnia nas z obowizku cigego doskonalenia
swoich umiejtnoci i charakteru. Mamy prawo
popenia bdy pod warunkiem, e si na nich
uczymy i e robimy to z pen wiadomoci.
Zobaczmy, czego warto si nauczy, aby by ludmi
sukcesu! Nie trzeba w tym celu robi specjalnych
bada, zostay ju zrobione przez zajmujcych si tym
zagadnieniem specjalistw (tak, od tego te s fachowcy!). Wiadomo, jakie cechy i postawy uatwiaj
71

realizacj pragnie i ycie w ogle. S nawet
sprawdzone programy obtujce w konkretne metody
rozwijajce owe umiejtnoci.
Co zatem trzeba posiada i jak przyj postaw, aby
by skutecznym? Najpierw nazw jedynie warunki
skutecznego dziaania, bliej przyjrzymy si im w kolejnych rozdziaach.
Poczucie wasnej wartoci, zarwno w wymiarze
oglnym wartoci czowieka, jak i jednostkowym
mojej osobistej wartoci i przydatnoci.
Pena odpowiedzialno za wasne ycie, powodujca, e czujemy si panami swojego losu i dostosowujemy okolicznoci do naszych potrzeb i wartoci, a nie
odwrotnie.
Jasno sprecyzowane cele yciowe, umoliwiajce
denie do ich realizowania i dajce kontrol nad
przebiegiem procesu, jakim jest ycie; zwikszajce
rwnie szans na widzenie siebie jako czowieka
sukcesu.
wiadomo praw i wartoci naturalnych, ktre
reguluj przebieg tego procesu.
Metody dziaania zapewniajce skuteczno. Waciwe podejcie do komunikacji, zarzdzania sob w czasie i samego sowa skuteczny.
72

Odpowiedni poziom energii umoliwiajcy nam
funkcjonowanie na najwyszym poziomie wasnych
moliwoci. To czy si w pewien sposb ze zdrowiem.
To wszystko!
ZADANIA
Wypisz wszystkie zdarzenia ze swojej przeszoci,
ktre teraz uwaasz za sukcesy. Podejd do tego
z wikszym rozmachem ni w ubiegym tygodniu.
Zastanw si nad tym, jak niektre przykre zdarzenia i sytuacje z Twojego ycia wpyny pozytywnie na
ksztatowanie Twojego charakteru lub osobowoci.
Znajd pozytywy w sytuacjach, ktre byy dla Ciebie
cikie, trudne czy przykre. One rwnie co Ci day.
Co?
Czy przychodzi Ci na myl, co w Twoim widzeniu
wiata moe Ci przeszkadza w osiganiu wikszych
sukcesw, wikszego zadowolenia z ycia?
73
12. Poczucie wasnej wartoci
12. Poczucie wasnej

wartoci
Tylko szacunek i zrozumienie dla siebie moe
wytwarza te same uczucia dla innych.
Najwaniejsz w moim odczuciu cech niezbdn do

osigania sukcesw jest poczucie wasnej wartoci.
Waciwie wyksztacone zapewnia bowiem wiadomo nieograniczonych moliwoci czowieka, jego
olbrzymiej zdolnoci adaptacyjnej, zarwno w sensie
zycznym, jak i psychicznym. Takie podejcie do
wiata stawia nas w jego centralnym miejscu. Rozumiemy, e jestemy w stanie uczyni ziemi podleg
sobie, a osignicia innych ludzi ka nam przypuszcza, e kady z nas ma wielki potencja, z ktrego
moe czerpa. Sigamy zatem nie po to, co dostpne,
ale po to, co upragnione, pragniemy za nie tego, co
wydaje nam si moliwe, ale tego, co nam podsuwa
nasza wyobrania. Nie ma to nic wsplnego z brakiem
pokory. Przeciwnie pozwala wanie z pokor uczestniczy w dalszym tworzeniu wiata. Pokora sprawia,
e liczymy si z prawami natury, potramy wsppra-
74

cowa z ludmi i korzysta z ich wiedzy, a take gotowi
jestemy si uczy i doskonali. Spraw sumienia jest
dbanie o to, abymy we wszystkim, co robimy, zachowywali si z godnoci, jak przystoi najwyszej kreacji
na ziemi.
Czowiek to nie jest pikne zwierz. Jestemy jakociowo inni od caego zwierzcego wiata, nawet jeli
mamy podobne tkanki i narzdy.4
Poczucie wartoci uwiadamia nam rwnie wanie
to: unikatowe w przyrodzie wyposaenie czowieka,
umoliwiajce mu samorealizacj i ycie w wymiarze
duchowym. C to za dary?
Samowiadomo, ktra pozwala nam nie tylko postrzega wiat, ale wyodrbnia siebie z tego wiata,
oddziela od niego, rwnie od tego, co robimy.
Czytasz t ksik, ale jednoczenie moesz zaobserwowa, jak siedzisz, a nawet co czujesz. Ja wanie
zauwayam, e znowu trzymam nog na nodze,
cho wiem, e to jest niezdrowe i od pewnego czasu
staram si tak nie robi. Nawyk. Jeli zajmiemy si
czym z caym zaangaowaniem, moemy na chwil
oderwa si od samowiadomoci. Wtedy kontrol
przejmuj nawyki i podwiadomo. Tak, ale nie
jestemy naszymi nawykami. Szybko zatem zmieniam sposb siedzenia. Jeszcze kilka dni i wyrobi
nowy siedzenie we waciwej postawie. Samowia4
Czowiek to nie jest pikne zwierz, to tytu ksiki Barbary

Skargi, Wydawnictwo Znak, Krakw 2007.
75

domo pozwala nam korygowa swoje zachowanie
i wyrabia takie nawyki, ktre w chwilach automatycznego dziaania bd rwnie nam sprzyja.
Sumienie zakodowane jest w nas jak kompas, ktry
daje zna, kiedy odchylamy si od praw uniwersalnych i takich wartoci. To nie jest tylko sprawa
superego, informacji wdrukowanych nam przez spoeczestwo, ktre mwi nam, co jest ze, a co dobre.
Wiem zarwno z bada innych, jak i z moich rozmw
i obserwacji, e ludzie robic co, co niby dozwolone,
ale jednak niedobre, czuj, e by moe postpuj
niewaciwie. Czsto szybko odrzucaj ten impuls,
zastpujc go sprytnym czy logicznym tumaczeniem i wkrtce o nim zapominaj. Ale to nie znaczy,
e go nigdy nie byo. Sumienie warto ksztaci
i wzmacnia. Wtedy prowadzi nas najlepsz drog
przez ycie. Pozwala unikn manowcw i lepych
drg. Skraca te znacznie czas naszych niektrych
decyzji automatycznie bowiem eliminujemy te wybory, ktre cz si z nieuczciwoci, podoci czy
innym zym zachowaniem. atwo sprawdzi, czy
jakie zachowanie jest dobre: trzeba tylko zapyta,
czy chciabym, eby tak postpowali wszyscy?
Wyobrania, za spraw ktrej moemy widzie to,
czego nigdy nie widzielimy, a to, co widzielimy,
ustawia w rnych konguracjach, suy nam do
ucieczki od ycia albo jego armacji i wzbogacania.
Zwyke fantazjowanie, ucieczka w nierealne marzenia
76

(na przykad bycie wrk czy Ronaldo) jest strat
czasu i tylko pozornym umilaniem ycia. Pewne
odmiany fantazjowania s wrcz szkodliwe. Jednak
wyobraanie sobie z detalami tego, co pragniemy mie
lub zrobi, jest wysoce wskazane. W ten sposb
powstaj szkice naszej przyszoci, rodzi si silniejsze
pragnienie, przez co wzrasta motywacja. Jest to
rwnie sposb, w jaki komunikujemy zgromadzonej
we Wszechwiecie energii Podwiadomoci Zbiorowej (powstaej z informacji wysyanych przez wszystkich ludzi) na czym nam zaley, czego pragniemy, do
czego dymy. Istnieje dua szansa, e nasze komunikaty tra do tych, ktrzy mog nam pomc i ktrzy
przypadkiem pojawi si na drodze naszego ycia.
Nigdy bymy ich nie zauwayli, gdyby nie nasza
wyobrania.
Wola to ona daje nam si denia do celu oraz
niezbdn do tego wytrwao. Kady j ma. To
znaczy, kady j mia, kady dosta wraz z przyjciem
na wiat. Moliwe, e na skutek sposobu, w jaki y,
zredukowa j znacznie. Jeli nie spenia si danych
sobie i innym obietnic, pobaa sobie nadmiernie
i zwalnia si ze wszystkich obowizkw, jest szansa,
e wola skarowacieje. Mona j jednak odbudowa.
Wola jest nam potrzebna do wszelkich aktw wynikajcych z naszych zamierze. Bez niej nie jestemy
w stanie zmienia nawykw likwidowa starych,
tworzy nowych. Wiadomo za, e dziaajc po staremu, otrzymuje si to, co zawsze. eby otrzyma co
77

innego, nowego, trzeba zmieni swoje nawyki, czasem
nawet charakter. wicz wol od wielu lat i dlatego
atwo jest mi realizowa wszelkie moje cele. Jestem
pewna, e to, nad czym teraz pracuj zmiana
nawykw ywieniowych i sposobu siedzenia take
nie zajmie mi wiele czasu.
Mylenie abstrakcyjne to zdolno do tworzenia wyobrae, poj, a take umiejtno wytwarzania
narzdzi i posugiwania si nimi. Niektrzy twierdz,
e posiadaj je rwnie pewne zwierzta. Nawet jeli
tak jest, to na pewno w szcztkowym stopniu. Mylenie abstrakcyjne umoliwia uoglnianie, wyciganie
wnioskw, dedukowanie i abstrahowanie, czyli odcicie si od pewnych faktw i przeniesienie uwagi w inne
miejsce. Mylenie abstrakcyjne wie si ze stosowaniem operacji mylowych (poznawczych), dziki ktrym tworzymy nowe pojcia, moemy rozwin logiczn dyskusj na konkretne tematy. Rnica midzy
myleniem konkretnym a abstrakcyjnym jest taka, e
pierwsze opiera si na manipulowaniu poznanymi
przedmiotami, a drugie na operowaniu poznanymi
pojciami. Mylenie abstrakcyjne daje nam moliwo
operowania pojciami, a przede wszystkim moliwo
zachowywania si zgodnie z obowizujcymi normami
etyczno-moralnymi.
Zdolno do mioci jest cech specycznie ludzk. Oj,
dostaoby mi si za to od niejednego waciciela
milutkiego pieska czy kotka, moe nawet chomika.
78

Wielu posiadaczy zwierzt sdzi, e potra one
bardziej kocha ni czowiek. C, w stosunku do
siebie nawzajem kieruj si raczej instynktem i wyuczonymi sposobami dziaania, zapewniajcymi im
najlepsze funkcjonowanie. Mog przeywa w jaki
sposb utrat partnera, ale to nie jest mio. Do
ludzi si przywizuj, wspdziaaj z nimi i szybko
ucz si, jak im mog pomc, jak zachowa si, aby
zasuy na ich umiech czy czuy gest. Ale nie sdz (i
chyba nikt nie sdzi), e powic si dla idei z mioci
do wasnych dzieci czy swojego pana, e zrezygnuj
z jakich swoich potrzeb po to, by obiektom ich
mioci byo lepiej. A czowiek jest do tego zdolny.
Mio jest te pewn energi, si, ktra leczy,
zmienia i buduje.
Sprowadzanie ycia czowieka jedynie do procesw
zjologicznych i spoecznych oznacza rezygnacj z unikatowych moliwoci rozwoju duchowego i dobrowolne
sytuowanie si na poziomie wiata zwierzt. Tymczasem wydaje si, e dla szczliwego ycia, dla poczucia
jego spenienia, waniejszy jest w wymiar emocjonalny i duchowy ni zyczny.
Ilu z nas yje na co dzie w poczuciu ludzkiej
wartoci? Zaiste, niewielu. Wystarczy popatrze, jak
traktujemy siebie i innych. Koncentrujemy si gwnie na zycznym wymiarze ycia. Wolimy mie ni
by, przez co tracimy to, co najpikniejsze i najbardziej ludzkie. Nic dziwnego, e czsto zdobywajc
79

kolejne rzeczy, ktre ju maj inni, nie zauwaamy
tego, co mamy tylko my; gubimy sens wasnego ycia,
zastpujc go sensem zbiorowym. W zmianie tego
nastawienia tkwi pierwszy krok w kierunku prawdziwego sukcesu i szczcia, czyli ycia, na ktre patrzymy z radoci w kadym jego momencie.
Indywidualny wymiar poczucia wasnej wartoci to
zdawanie sobie sprawy ze swoich zdolnoci, umiejtnoci i talentw, silnych stron charakteru i osobowoci swojego prawa do sukcesu i szczcia.
Kultura, w jakiej wzrastalimy, nastawiona jest gwnie na poprawianie, korygowanie, karcenie, czyli na
zauwaanie gorszych stron ludzkiego funkcjonowania.
Nic zatem dziwnego, e bardziej zdajemy sobie spraw
z wad ni z zalet i lepiej widzimy to, czego nam
brakuje, ni to, co mamy. Zawsze przekonuj si o tym
uczestnicy moich seminariw, poznajc zaraz potem
swoj lepsz stron siebie prawdziwych.
Z braku poczucia wartoci bierze si brak wiary we
wasne moliwoci, z niego za niewiara w sens
dziaania. Sigamy zwykle po co, co wydaje nam si
dostpne, a mimo to bywa, e brak pewnoci siebie nie
pozwala nam uzyska nawet tego. Jak mao wiary
w swoje moliwoci maj ludzie, niech wiadczy fakt,
i 80% Amerykanw wykonuje prac poniej swoich
kwalikacji. Myl, e w Polsce nie wyglda to lepiej,
a gdy chodzi o Polakw yjcych w Stanach, to procent
ten jest sporo wyszy. Z dyplomami uniwersyteckimi
80

i znajomoci angielskiego nie gorsz ni ta, jak
posiada przecitny imigrant, wykonuj czynnoci,
ktre nie daj satysfakcji i nie zawsze zapewniaj
rodki do godziwego ycia. Wszdzie, za granic
i w ojczynie, czujemy si przypisani do jednego
miejsca pracy i nie mylimy nawet o tym, by zmieni
je na inne, dajce nam wicej spenienia zawodowego.
Dawno zapomnielimy o modzieczych marzeniach
o ciekawej pracy. Wszystko dlatego, e zbyt nisko si
cenimy, co, cho czsto nieuwiadamiane, zaburza
nasze codzienne funkcjonowanie. Obraz imigracji
w Stanach Zjednoczonych pod koniec ubiegego stulecia by wanie taki. Teraz jest ju troch lepiej, ale
spjrzmy wci zbyt wielu wyksztaconych polskich
londyczykw podejmuje prac znacznie poniej
wasnych moliwoci i zbyt szybko si do tego przyzwyczaja. Boj si siga po co wicej, gdy w gbi
duszy nie wierz, e im si to uda, ba, e na to
zasuguj. Czasami obserwuj te paradoksalne zjawisko, kiedy to kto dy jednak do zdobycia pozycji,
o ktrej na poziomie wiadomoci wie, e ma wszelkie
potrzebne do jej wykonywania kwalikacje, ale nie
majc poczucia wasnej wartoci w gbi, w podwiadomoci nie dostaje tej pracy. Co psuje, na jakim
etapie swojego denia. Lk tkwicy w podwiadomoci i caa prawda o sobie, jaka si tam znajduje,
niweczy socjotechniki, przygotowane wypowiedzi i gesty, wyuczon byskotliwo.
81

Brak poczucia wasnej wartoci bywa te rdem
osobistych problemw. Sami jej nie majc, domagamy
si, by inni nas ni wypeniali, a kiedy wyapiemy z ich
zachowania najmniejszy sygna wiadczcy o tym, e
nie jestemy doceniani, jest nam bardzo przykro.
Albo dla odmiany pozwalamy si traktowa
w sposb uwaczajcy czowieczej godnoci.
Tak, brak poczucia wasnej wartoci jest podoem
problemw. Ba, tragedii.
Kilkanacie lat temu prbowaam odpisywa na listy
czytelniczek do Przyjaciki. Skaryy si, e s bite
i lone przez swoich mw, a nawet narzeczonych.
Nie znaam jeszcze wtedy lozoi sukcesu i szczcia,
w czym si dzi specjalizuj, jednak instynktownie
czuam, e w tych skargach jest co sprzecznego
z natur dziaania czowieka. Te kobiety nie chciay
odej, nie mylay o zostawieniu swoich oprawcw.
Czasami pisay o narzeczonych. Listy budziy we
mnie wzburzenie, ale nie potraam, niestety, uala
si nad autorkami listw i pisa, jak to je rozumiem
i wspczuj. Przypominaam im raczej o ich ludzkiej
godnoci i wielkiej indywidualnej wartoci. O sile,
ktra w nich tkwi, cho na pewno jest stamszona.
Radziam, aby przejy odpowiedzialno za wasne
ycie zrobiy co z nim lub polubiy. Brzmi to moe
okrutnie i cynicznie, ale taka jest prawda. Skarenie
si i oczekiwanie, e inni zaatwi spraw za nas,
niewiele pomoe. Nawet jeli wyrwie si tak kobiet
82

z rk jej oprawcy, jest dua szansa, e ona zakocha si
w podobnym czowieku lub wrci do tego pierwszego. Moje przypuszczenia potwierdziy potem dowiadczenia z pracy w schroniskach dla kobiet w Kanadzie.
Czsto takie kobiety wracay do swoich mw, szczeglnie w pierwszym okresie, kiedy prowadzona psychoterapia nie zdya nauczy ich nowych zachowa,
nie wzmocnia w nich poczucia wasnej wartoci. To
nad budowaniem poczucia wasnej wartoci trzeba
przede wszystkim pracowa z takimi kobietami. Wesprze je przede wszystkim psychologicznie.
To, jak widzimy siebie, odgrywa bowiem decydujc
rol w tym, jak pozwalamy siebie traktowa. Dlatego
im prdzej zaczniemy pracowa nad pozytywnym
odbiorem siebie, tym szybciej bdziemy osiga sukcesy na wszelkich polach dziaalnoci.
ZADANIA
Na oddzielnej kartce zrb list wszystkich swoich
zdolnoci, umiejtnoci i talentw, wypisz mocne
strony charakteru i pozytywne cechy osobowoci.
No t kartk przy sobie przez najbliszy tydzie
i czytaj j tak czsto, jak jest to moliwe. Wracaj do
niej take w nastpnych tygodniach, szczeglnie wte-
83

dy, gdy nie jeste z siebie zbyt zadowolony albo nie
wszystko ukada si po Twojej myli.
Zastanw si, jakie masz wyobraenie o sobie. Czy
sdzisz, e obdarzasz siebie wysokim poczuciem wasnej wartoci? Moesz to atwo sprawdzi. Odpowiedz
tak lub nie na nastpujce pytania:
1. Jeeli podejmiesz jak decyzj, czy masz zwykle
do siy, aby jej broni nawet jeli z tego powodu
jeste gorzej traktowany przez rodowisko?
2. Gdyby w czasie wystawnego obiadu w gronie
znaczcych osb musia nagle skorzysta z toalety,
czy raczej ciskaby nogi, ni odszed od stou?
3. Gdyby chcia kupi frywolny, podniecajcy strj,
czy wolaby zamwi go raczej w wysykowym
domu towarowym, ni kupi w sklepie?
4. Czy uwaasz si za dobrego kochanka / kochank?
5. Jeli nie byby zadowolony z obsugi w sklepie, czy
miaby odwag poskary si menederowi?
6. Czy nie lubisz oglda swoich zdj?
7. Czy bardzo si denerwujesz, kiedy jeste krytykowany?
8. Czy masz tendencj do zachowywania wasnych
opinii dla siebie?
84

9. Czy sprawia Ci trudno wiara w szczero ludzi,
ktrzy prawi Ci komplementy?
10. Czy czujesz si z reguy gorszy od ludzi, ktrych
spotykasz?
11. Czy jeste zadowolony ze swojego wygldu?
12. Czy uwaasz, e jeste tak samo zdolny jak inni
ludzie?
13. Czy czuby si bardzo le, gdyby wystpi
w stroju codziennym na przyjciu, na ktrym
wszyscy byliby ubrani wieczorowo?
14. Czy wikszo ludzi Ci lubi?
15. Czy moesz powiedzie o sobie sympatyczny lub
urocza?
16. Czy masz poczucie humoru?
17. Czy jeste dobry w tym, co robisz?
18. Czy ubierasz si gustownie?
19. Czy jeste opanowany w czasie trudnych i kryzysowych sytuacji?
20. Czy dobrze wsppracujesz z innymi?
21. Czy okreliby siebie jako normalnego lub
przecitnego?
22. Czy czsto przychodzi Ci do gowy, e chciaby
wyglda jak kto inny?
23. Czy czsto jeste zazdrosny o osignicia innych?
85

24. Czy zazwyczaj unikasz robienia czego, co drani
innych, nawet jeli jest to co, na co masz ochot?
25. Czy ubierasz si dla innych?
26. Czy spor cz ycia spdzasz na robieniu rzeczy,
ktrych nie lubisz?
27. Czy pozwalasz innym ludziom kierowa swoim
yciem lub je organizowa?
28. Czy mylisz, e masz wicej dobrych stron ni
saboci?
29. Czy wydaje Ci si, e to zwykle Ty przepraszasz
innych?
30. Czy bardzo si przejmujesz, jeli zdarzy Ci si
niechccy zdenerwowa innych?
31. Czy czsto mylisz o tym, e chciaby mie wicej
umiejtnoci i zdolnoci?
32. Czy zwykle prosisz innych o rady?
33. Czy patrzysz w lustro czciej ni trzy razy
dziennie?
34. Czy masz siln osobowo?
35. Czy jeste dobrym przywdc lub kierownikiem?
36. Czy masz dobr pami?
37. Czy masz powodzenie u pci przeciwnej?
38. Czy potrasz zarzdza swoimi pienidzmi?
86

39. Kiedy kupujesz sobie ubranie, czy zawsze radzisz
si przy tym innych?
40. Czy na przyjciach zawsze czekasz na innych, aby
przeamali pierwsze lody?
Wyniki na kocu ksiki.
87
13. Odpowiedzialno za wasne ycie
13. Odpowiedzialno za
wasne ycie
Rezygnacja z wyboru jest rwnie wyborem.
Cezary Kwiatkowski, jeden z wczesnych animatorw

ruchu rozwoju potencjau czowieka w Polsce, opowiada, e kiedy w 1980 roku w dzkim klubie Empik
powiedzia suchaczom, e mog zrobi wszystko,
czego pragn wyrzucono go za drzwi. Wierzy mi
si w to nie chciao, ale zaklina si, e tak byo
Mimo wszystko myl, e musia jeszcze co dorzuci,
eby zasuy sobie na takie potraktowanie. A moe
po prostu uznano, ze pod tymi sowami kryje si
namawianie na przykad do zlikwidowania tamtego
ustroju?
Czasy si zmieniy. W Polsce nie ma ju tak silnie
kontrolujcego ustroju, a na wiecie coraz goniej
i powszechniej mwi si o nieograniczonoci ludzkich
moliwoci. Nie znaczy to, e nie ograniczaj nas
adne prawa tak, ograniczaj, te zyczne i chemiczne, a take naturalne psychologiczne. Jednake
88

w ramach tego moemy dokonywa rzeczy, o ktrych
nam si nie nio. I cho pewne okolicznoci ycia
tworz si bez naszego bezporedniego udziau, to
jedynie my sami jestemy odpowiedzialni za swoje
ycie. Odpowiedzialni, czyli zdolni do odpowiedzi na to
wszystko, co niesie ycie, okolicznoci, ludzie. Wci
powtarzam na swoich szkoleniach, w rnej formie i na
rnych przykadach si opierajc, t podstawow
zasad ycia ludzi sukcesu. Z reguy uczestnicy spotka ze mn ochoczo na to przystaj, kiwajc nawet
zgodnie gowami. Kiedy jednak wyjaniam, e z tego
powodu mog zrobi ze swoim yciem cokolwiek
zapragn poprowadzi je w jakim zechc kierunku,
rozwin wspaniale lub zniszczy zaczynaj powtpiewa, podpierajc si argumentami w rodzaju:
szczcie, przypadek, wpyw dziecistwa, zaleno od innych. A ju jawny opr, czasami nawet
agresj, budzi moje niezachwiane przekonanie, e
adne okolicznoci nie zwalniaj nas z odpowiedzialnoci za wasne ycie, czyli z dokonywania jednoosobowych wyborw. Natychmiast padaj przykady,
w ktrych to rzekomo czowiek zmuszony zostaje do
podjcia okrelonej decyzji lub inni dokonuj wyboru
za niego. Zapomina si tu o tym, e wszak to jego
wybory doprowadziy do okrelonej sytuacji i o tym, e
cigle w czowiek ma wybr okrelonego pojmowania
i odczuwania owej sytuacji, i o tym take, e rezygnacja z wyboru jest rwnie wyborem. Dopiero analiza
poszczeglnych wypadkw doprowadza moich sucha-
89

czy do wniosku, e nie ma sytuacji, w ktrej nie
istniaaby moliwo wybierania, a jedynie od nas
samych zaley, czy chcemy z tego skorzysta i jakich
wyborw dokonamy.
Nawet w wojsku onierz ma prawo odmwi wykonania rozkazu, w takich samych sytuacjach dwoje
ludzi zachowuje si rnie, a ten sam przykad
posuy dwm rnym ludziom do wycignicia odmiennych wnioskw. Przypomina mi si pewna historia, ktra znakomicie to ilustruje:
Dwch braci bliniakw miao odmienne charaktery jeden by szanowanym profesorem
uniwersytetu, dobrym mem i ojcem dwch
crek, drugi wci traa do wizienia, pi,
a swoje dzieci bi i poniewiera on. Zostali
wybrani do bada nad blinitami jednojajowymi, aby sprawdzi, na ile podobnie ksztatuje
si ich ycie. Ojciec tych mczyzn by pijakiem,
awanturnikiem i drobnym przestpc. Bi chopcw i ich matk. Zatem takie same geny, to samo
wychowanie dao zupenie inne efekty. Zapytani
o to, jak sdz, dlaczego ich ycie potoczyo si
wanie w takim kierunku, kady z nich wyrazi
swoj opini, ale te doda: z ojcem takim jak
mj jak mona byo inaczej postpowa?.
Za spraw takich opowiada, wyjanie i kolejnych
przykadw rodzi si na moich zajciach wiadomo,
90

od ktrej rozpoczyna si przejmowanie odpowiedzialnoci za wasne ycie. Dziwi to niektrych. Jak to?
Przecie tu nie ma nad czym pracowa mwi
wszak znakomita wikszo dorosych ludzi czuje
si odpowiedzialna za wasne ycie. Czy bowiem nie
utrzymuj siebie i tych, ktrzy od nich zale? Czy
nie wywizuj si z powierzonych im zada? Czy nie
podejmuj istotnych dla ich ycia decyzji?
Przecitny dorosy czowiek na kade z tych pyta
odpowie twierdzco. Potwierdza on jednak zaledwie
wywizywanie si z przyjtych na siebie obowizkw
(zreszt take si rnie z nich wywizuje), nie za
odpowiedzialnoci za ycie. Wikszo tak zwanych
przecitnych obywateli uwaa, e ich ycie wyglda
tak jak wyglda z rnych powodw: tak si uoyo,
tak mnie rodzice wychowali, byem z maej wioski,
nie miaem warunkw do nauki, taki los. A przecie
kade z podobnych wyjanie co najwyej utrudnia
pewne wybory, ale w adnym wypadku ich nie przekrela. Raz jeden zdarzyo mi si, kiedy kto powiedzia mi wprost: no c, jestem, kim jestem, bo jak
inni si uczyli, to ja balowaem. Przynajmniej przyj
na siebie odpowiedzialno za swoj sytuacj. Dobry
pocztek. Mona byoby pj za ciosem i zmieni co
w swoim yciu na lepsze. Tak, tyle e to wymaga
pewnego wysiku, jakiej pracy, troch zmian Chyba mi si nie chce ostatecznie usyszaam. I to
rozumiem! Kady ma prawo do wasnych wyborw!
Ma prawo chcie lub nie chcie. Rzecz w tym, by
91

zdawa sobie spraw z tego, e jego sytuacja to przede
wszystkim jego wybr.
Czy moemy nazwa odpowiedzialnym kogo, kto
skary si regularnie na swoj prac, ycie, sytuacj
rodzinn czy materialn, a nie robi nic, by to zmieni?
Czy odpowiedzialne jest mwienie: ju taki jestem,
nie mog si zmieni, zwalanie odpowiedzialnoci za
niemono znalezienia pracy na swoje pochodzenie
czy tumaczenie, e nie mog studiowa, bo musz
utrzyma dom? Czy czowiek odpowiedzialny pozwoli
innym wyprowadzi si z rwnowagi? Albo czy ulegnie
presji innych ludzi i zrobi co niezgodnego z wasnymi
wartociami? Nie, nie, nie i jeszcze raz nie!
Odpowiedzialno za wasne ycie czy si z inicjatyw, z kreowaniem, nie za z dostosowywaniem si do
istniejcych warunkw; polega na tworzeniu wizji
tego ycia i cigym dokonywaniu wyborw, ktre nas
do niej zbliaj. Jest podejciem, ktre nie szuka
usprawiedliwie, ale sposobw na zrealizowanie pragnie. Ludzie obdarzeni odpowiedzialnoci, t niezbdn w osiganiu sukcesw cech, rozumiej, e
cho wielkie wybory nadaj cele naszemu yciu, to
jednak te malekie codzienne doprowadzaj nas
do nich.
Czy jestemy w taki wanie sposb odpowiedzialni za
wasne ycie? Rzadko, niestety. Szczeglnie my, Polacy, mamy z tym powane kopoty, poniewa przez lata
podlegalimy warunkowaniu ubezwasnowolniajcych
92

systemw. Dzi zreszt rodzice i szkoa take niewiele
robi, by wychowywa bardziej odpowiedzialne za
swj los pokolenie. Nie s te dobrym przykadem. Na
szczcie otwarte s granice wyjedamy i do nas
przyjedaj, mona czerpa wzory, skd si chce.
Moemy trwa w tym, co mamy, narzekajc i wiodc
nieciekawe ycie nieudacznikw lub dostosowujc si
zaledwie do tego, co serwuj nam inni. A moemy te
zmieni swj program nauczy si przejmowa
odpowiedzialno za swoje ycie, za wszelkie poczynania, za wszystko, co si nam w nim przydarza.
Moemy poprzesta na tym, co wiemy o sobie albo
moemy si rozwija. Wybr naley do kadego z nas.
Ja wybieram rozwj!!! A Ty?
ZADANIA
Jak oceniasz wasn odpowiedzialno za ycie?
Przyjrzyj si swojemu zachowaniu, w ktrych momentach zwalasz win na innych? Czy nie skarysz si na
los? Nie oskarasz rodzicw, wspmaonka lub
pastwa o przyczyn Twoich niepowodze?
Przez najbliszy tydzie zastanawiaj si przed podjciem kadej codziennej decyzji. Nie rb niczego
93

automatycznie, zastanawiaj si, czy to, co wybierasz,
suy najlepiej Twojemu szczciu.
Zastanw si, co moesz zrobi ju dzi no dobrze w najbliszym czasie, by poprawi swoje ycie.
94
14. Cele drogowskazy naszego ycia
14. Cele drogowskazy

naszego ycia
Dla szczliwego, spenionego ycia istotn spraw jest pena wiadomo tego, dokd si zmierza.
Celem mojej dziaalnoci jest zachcenie jak najwikszej liczby ludzi do udoskonalania charakteru, do
zdobywania wiedzy i umiejtnoci, ktre umoliwiaj
realizacj pragnie. Namawiam do studiowania
studiowania siebie, wiata i praw naturalnych, ktre
kieruj skutecznym dziaaniem. Niekoniecznie w Akademii Skutecznego Dziaania, ktra zastpia w Polsce
chicagowsk Akademi Sukcesu, a take niekoniecznie z moimi ksikami. Bd szczliwa, jeli moje
teksty zawiod Pastwa na seminaria i wykady
moich amerykaskich i polskich kolegw. Sama przeywaam wspaniae chwile na spotkaniach z nimi
i wiem, e warto w to zainwestowa. Pewien mj
znajomy z Toronto opowiada mi nawet, e wyda
kiedy ostatnie 500 dolarw na takie seminarium, ale
zaowocowao ono znacznym zwielokrotnieniem tej
95

sumy ju w pierwszym roku. Kiedy go poznaam,
a byo to jakie trzy lata po tym kursie, doskonale
prosperowa jako znakomity sprzedawca domw, sam
posiada dwa, a w wolnych chwilach organizowa
amatorski teatr, co zawsze byo jego marzeniem
i pasj, wicej CELEM.
Poznaam Andrzeja zaraz po przyjedzie do Kanady
i ju na pierwszym spotkaniu zrozumiaam, jak
istotne dla naszego ycia, dla osigania w nim sukcesw, jest posiadanie konkretnych, jasno sprecyzowanych celw. Zrozumiaam to bardzo bolenie sama
ich nie miaam, cho nie zdawaam sobie z tego
sprawy. Mylaam, e wiem, czego pragn. Chciaam
mie jak dobr prac, adne mieszkanie, jaki
samochd, chciaam co pisa itp. Ale to nie s
cele. powiedzia mj pierwszy nauczyciel skutecznego dziaania. Pniej Barbara Sheer na swoim
seminarium skwitowaa to jeszcze dosadniej To s
pobone yczenia! Cel to marzenie z dat realizacji
dodaa. Zapamitaam to i po latach powiedzenie
stao si moj ulubion denicj celu. Dla kadego
czowieka dobra praca, adne mieszkanie, napisanie czego, a nawet bycie szczliwym znaczy co
innego. Wane jest, co to znaczy dla Ciebie. Musi
wypywa z Twoich marze. Napisaa ksik pt.
Mgby zrobi wszystko, gdyby tylko wiedzia co
i pomaga innym zamienia marzenia na cele. Nic
dziwnego, e doskonale wie, e problemem wielu osb
jest to, e nie wiedz, czego naprawd chc. Cele
96

wyznacza im nie motywujca do dziaania wizja
wasnego ycia, ale okolicznoci ycia, terminy, zwyczaje. Wyznacza je moda, telewizja, inni ludzie. Dzisiaj ja mam bardzo czsto do czynienia z takimi
wanie ludmi. Przychodz do mnie na szkolenia,
eby si dowiedzie czego chc. I susznie. Od tego
trzeba zacz. Dowiadczenie pokazuje, e jeeli
wiesz, do czego dysz i co masz zrobi, eby to
osign, dziaanie staje si atwiejsze i bardziej
skuteczne. Stare chiskie przysowie gosi: Jeli nie
wiesz, dokd idziesz, to niewane, jak wybierzesz
drog.. Czy nie podobn informacj usyszaa rwnie
Alicja w Krainie Czarw od Kota? Warto odpowiedzie
sobie na pytanie: jakie s moje gwne cele yciowe?.
Najpierw powinny to by cele dugoterminowe, wizja
ycia, jakiego pragniemy. Wizja ycia to ubrane
w sowa pragnienie tego, gdzie chciaby by, co
chciaby robi i mie, jak chciaby y i jakimi
wartociami si kierowa. Niech bdzie szeroka i pikna.
Z bada wiadomo, e osoby, ktre pragn w yciu
wiele osign i buduj pikne wizje, osigaj wicej.
Maj te zwykle wicej energii. Wizj zamienia si na
konkretne, pojedyncze cele, na przykad: by lekarzem mie dom w adnej okolicy zwiedza wiat.
W latach czterdziestych XX wieku zapytano absolwentw Uniwersytetu Yale, czy maj ju konkretne
yciowe cele. Okazao si, e tak rozumiane cele miao
97

tylko 5% osb koczcych w tamtym momencie studia. Kolejne pytanie brzmiao: a kto ma te cele
zapisane?. Swoje cele spisao tylko 3% absolwentw.
Po dwudziestu latach ludzi tych zebrano ponownie
i sprawdzono, jak uoyli sobie ycie. Okazao si, e te
3% osb, ktre spisay swoje cele, zgromadzio dwa
razy wicej wszelakich dbr i pienidzy ni pozostae
97% absolwentw. Dodatkowo wszyscy deklarowali
wiksze zadowolenie z ycia i czuli, e byo ono
bardziej spenione, ni ich kolegw, ktrzy tych celw
wczeniej nie spisali.
Jestem nauczycielem skutecznego dziaania i wiem,
e zapisanie swoich marze wzmacnia motywacj do
dziaania, silniej zakorzenia si w wiadomoci i podwiadomoci, a take daje moliwo kontrolowania
wasnych postpw w realizacji celw. Zapisanie wizji
i celw zwiksza o okoo 80% szans na ich realizacj.
Tak twierdz rwnie psychologowie (tak si skada,
e psychologiem te jestem). Wizja ycia to pene
wyraenie siebie. Siebie jakim jeste teraz zatem
moe si zmienia. Czasami czowiekowi zmieniaj cel
drzwi, przez ktre wchodzi, ale i do tych drzwi
doprowadzi go jaki cel.
Wizja nie musi te mie (i czsto nie ma) zwizku
z Twoj obecn sytuacj. Nie myl przypadkiem, e
co takiego nie moe si przydarzy wanie Tobie.
Moe. Pikne wizje powstaj czasem w bardzo trudnych warunkach. Czsto dopiero trudnoci inspiruj
98

nas do zmiany sposobw dziaania. Ludzie zmieniaj
si bowiem na skutek inspiracji lub desperacji. Dlatego zacznij robi co w tym kierunku ju teraz. Mam
nadziej, e ta ksika zainspiruje Ci do dziaania.
Im wczeniej zajmiesz si tworzeniem wizji swojego
ycia, tym wiksz masz szans na jej realizacj.
A teraz pomyl, co musi, co powinno si sta za rok,
aby za lat 20 by w wymarzonym miejscu. Na pewno
mona, a moe nawet trzeba ju zrobi co w tym
kierunku. Zrb pierwszy krok, to sprawi, e poczujesz,
i idziesz we waciw stron. Pamitasz jedn z zasad
skutecznego dziaania? eby zbiera plony, trzeba
najpierw zasia nasiona, a potem pielgnowa roliny.
Zakada to prac i stopniowe realizowanie ostatecznej
wizji. W jaki sposb bdziesz przygotowywa si do
realizacji marze? To jest kolejne zadanie, ktre ma
Ci przybliy do tworzenia celw. O ile bowiem wizja
nie musi by racjonalna i realna, dotyczy jedynie
oglnego kierunku i ma na celu stworzenie silnie
motywujcego Ci do dziaania nastroju, o tyle cele
musz by konkretne, racjonalne, mie mierzalne
efekty i przyblia Ci do realizacji pragnie. Wizja
pynie z serca, ale cele ju z rozumu. Niepowodzenia
wielu ludzi w realizacji wasnych marze bior si
std, e ich wizja nigdy nie zostaa zamieniona na
cele.
99

ZADANIA
Odpowiedz sobie na te pytania, najlepiej na pimie.
Jakie masz marzenia? O czym marzye jako dziecko?
Co z tego przetrwao? Jaki cel chciae osign,
odkd tylko pamitasz? Czy miae jaki pomys,
ktry Twoim zdaniem mgby zmieni wiat? Jak
wyobraasz sobie swoje ycie rodzinne? Gdzie chciaby mieszka, w jakim otoczeniu? Jakie sprzty s Ci
niezbdne, aby mg w peni cieszy si yciem? Co
chciaby zrobi dla innych, dla wiata? Odpowiedzi
na te i podobne pytania pozwol Ci lepiej przyjrze si
wasnym potrzebom i wartociom moe wyzwol
pragnienia?
Zapisz wynikajce z Twojej wizji cele na najbliszy
rok. Jeli nie bdzie Ci to wychodzio, moe powiniene przeczyta raz jeszcze nastpny rozdzia (rozumiem, e przeczytae ju raz t ksik) i zacz od
podanych tam wicze.
100
15. Powrt do marze
15. Powrt do marze

Uwaaj na swoje marzenia. One si speniaj!
Kiedy ostatnio marzye? Nie fantazjowae, ale marzye. O tym, co jest dla Ciebie wane, co chciaby
mie albo przey. Kiedy wyobraae sobie dokadnie,
z detalami, e masz to, czego pragniesz i cieszye si
tym? W dziecistwie marzymy wszyscy, prosimy
pierwsz gwiazdk o spenienie jakiego yczenia,
modlimy si szczerze do Boga albo do witego
Mikoaja. Potem ju tylko niektrzy. Ale to wanie ci
niektrzy osigaj w yciu najwicej. Marzenia
peni kilka wspaniaych rl w naszym yciu.
Po pierwsze wicz wyobrani. To dziki marzeniom,
utrzymujemy zdolno wyobraania sobie rnych
rzeczy i zjawisk. Marzenia rozwijaj nasze zdolnoci
twrcze. Nawet jeli nie potra si czego uszy,
zbudowa czy namalowa, zawsze mona to sobie
wyobrazi. A kiedy potra si to robi z wyobrani
atwiej jest przenie w wiat rzeczywisty. Marzc
o czym, co jest dla nas wane, programujemy na to
nasz podwiadomo, bombardujemy j tysicem
obrazw upragnionej rzeczy czy zjawiska, a przez to
101
15. Powrt do marze

atwiej zauwaymy najmniejsz nawet okazj, w ktrej moemy urzeczywistni nasze marzenie.
Jeli marzysz, eby zobaczy ordy w Norwegii, to
z pewnoci szybciej zauwaysz tani wycieczk
wrd licznych ogosze. Czciej te dostrzega
bdziesz a przez to do nich wchodzi biura podry.
Marzenia daj rwnie energi do dziaania motywuj. Wyobraajc sobie, e to, czego pragniesz, jest
ju Twoim udziaem, podnosisz poziom emocji, pragnienia. Chcesz tego jeszcze bardziej, zatem chtniej
robisz co, co moe Ci do tego przybliy.
W marzeniach robisz rwnie prby zachowa, ktre
atwiejsze s potem w rzeczywistoci. Jeli kto wiele
razy wyobraa sobie, jak zdaje egzamin na prawo
jazdy, jak wykonuje rne ruchy, a potem cieszy si,
dowiadujc si, e zda, swobodniej zachowuje si
potem w rzeczywistej sytuacji.
I wreszcie ostatnie, ale nie najmniej wane, ba, moe
wanie najbardziej istotne dwa zjawiska po pierwsze, marzc, wydobywasz z siebie swobodnie to, co
czasem ukryte jest pod pokrywk rnych trzeba,
naley, powiniene docierasz do sedna siebie, do
siebie prawdziwego. Nie mylc w tym momencie
logicznie, nie ulegajc nakazom praktycznym, otwierasz si na pragnienia swojej duszy. Jako moda
dziewczyna na poziomie wiadomoci i rozmw z dorosymi deklarowaam, e bd lekarzem albo prawnikiem (ju ta rozpito pomidzy tak rnymi
102
15. Powrt do marze

zawodami powinna dawa co do mylenia), kiedy
jednak oddawaam si marzeniom, widziaam siebie
siedzc przy duym biurku i piszc na maszynie
albo uczc dzieci. Po kilku prbach jestem wreszcie
w miejscu swoich marze due biurko i komputer
wprawdzie, a nie maszyna do pisania (tego moje
marzenia nie przewidziay, ale na szczcie byli tacy,
co marzyli o lepszym urzdzeniu do pisania ni
zwyka maszyna), ale to jest to, o co mi chodzio. Ucz
wprawdzie gwnie dorosych, ale to take rnica
niewielka. Marz dalej. Nie zrealizowaam jeszcze
wszystkich marze zwizanych i z pisaniem, i z uczeniem. No i mam jeszcze inne.
Marzc i wyobraajc sobie dokadnie, jak najdokadniej to, czego pragniesz, przesyasz zapotrzebowanie
do Podwiadomoci Zbiorowej. Coraz czciej ju nie
tylko metazycy i szczeglni psychologowie, ale zycy
kwantowi, biolodzy i inni naukowcy mwi o tym, e
poruszamy si jakby w wielkiej zupie myli, e
wszystko jest skpane w cigej energii. To przez t
zup przenosimy swoje pragnienia w rne strony i
przychodzi odpowied, pomoc, szansa na realizacj.
Myl, e nie jest dla Ciebie wane, jak to dokadnie
dziaa, wane, e dziaa i mnstwo osb nauczyo si
z tego korzysta.5
5
Duo na ten temat znajdziesz w ksice (lub na lmie) Rhondy

Byrne Sekret, w Potdze podwiadomoci Josepha Murphy'ego, w Za gosem intuicji Shakti Gawain i wielu innych.
103
15. Powrt do marze

Pamitam, jak wyobraaam sobie w marzeniach, e
okadka mojej pierwszej ksiki ma niebieski kolor.
Tyle razy powtarzaam w mylach ruch, kiedy zdejmuj j z ksigarskiej pki, ogldam, wchaniam
wiey zapach papieru, kartkuj rwno zapenione
drukiem strony Ju wiesz? Bez mojej wiedzy
wydawcy zadecydowali, e okadka bdzie niebieska.
A ja zupenie si nie zdziwiam. Podobnie wymarzyam sobie swj dom, kilka ubra, wycieczk do
Norwegii (zaproponowano mi szkolenie na promie)
i wiele innych rzeczy. Teraz pracuj nad kolejnym
projektem, ale to tajemnica
Zatem do roboty! Marz!
Kiedy? Najlepiej przed snem, ale dobrym miejscem
jest pocig, samolot czy inne sytuacje, w ktrych na
co czekasz. Marzc przed snem czy w pnie, dodatkowo wykorzystujemy efekt tak zwanego stanu alfa,
ktry jeszcze silniej programuje nasz podwiadomo.
Marzenia trzeba zamieni na cele. To ju wiesz.
Zdecydowanie atwiej jest w yciu dziaa, kiedy si
wie, dokd chce si i. Nie traci si wtedy czasu na
poszukiwania, lepiej wida te pojawiajce si moliwoci realizacji upragnionych celw, a ponadto ma si
zdecydowanie wicej energii, ktr generuje pragnienie. Coraz czciej docenia si w naszym spoeczestwie ludzi znajcych swoje cele. Pytaj ju o to na
104
15. Powrt do marze

rozmowach kwalikacyjnych take przyszli pracodawcy. Znam nastpujc histori.
Do pewnego bardzo zajtego znanego profesora
przyszed student, ktry chcia si zapisa na
prowadzone przez niego seminarium magisterskie. Z braku czasu profesor znacznie ogranicza
liczb seminarzystw. Tym razem take chcia
pozby si modego czowieka, odsyajc go do
kogo innego. Ten jednak powiedzia: Dobrze,
z alem to zrobi, ale trudno. Niech pan chocia
pozwoli, e opowiem, co robi. Okazao si, e
majc 22 lata, wygra ju par konkursw na
stypendia zagraniczne, m.in. studiowa przez
rok w Danii. Nie tym jednak przekona profesora do siebie, ale tym, co zdaniem pana profesora
w polskiej kulturze mylenia jeszcze nie wystpuje: wyj kartk i powiedzia: To jest moje
ycie, ten wykres, tak sobie te najblisze 20 lat
zaplanowaem. Ku zdziwieniu profesora zapisane tam byo: koniec studiw w roku 1998,
3 lata pracy w banku, 4 lata w wielkim przedsibiorstwie, potem ile tam lat pracy w kolejnych dziaach duej zachodniej rmy konsultacyjnej, a okoo roku 2015 zaoenie wasnej,
midzynarodowej rmy doradczej. Profesor by
pod wielkim wraeniem. Student zosta przyjty
na wybrane seminarium.
105
15. Powrt do marze

Od wielu lat w podobny sposb podchodz do ycia.
Nie tworz cieki nowej kariery (cho mam jeszcze
pewien plan), poniewa znakomicie odnajduj si
w tym, co robi, ale planuj w taki sposb swj rozwj,
kolejne ksiki i przedsiwzicia biznesowe. Nawet
swj powrt do Polski zaplanowaam na do 2000
roku i wrciam tu w maju 2000 roku. Ogromnie
jestem ciekawa, co dzi robi opisany tu wczesny
student. Jedno wiem na pewno: wicej ni jego
koledzy, ktrzy takich planw nie mieli. I na pewno
jest bardziej zadowolony ze swojego ycia.
ZADANIA
Zapisz najwaniejsz dla Ciebie myl z tego rozdziau.
Opisz wymarzony dzie albo przeczytaj raz jeszcze,
jeli to ju robie.
Poznaj odpowiedzi na nastpujce pytania, moe
pomog Ci stworzy konkretne cele. Czy bdziesz
kontynuowa nauk? A moe chcesz zaoy wasn
rm? Czy bdziesz w jaki sposb oszczdza, gromadzi kapita? Moe potrzebujesz specjalistycznej
wiedzy lub szczeglnych umiejtnoci? Czy nie warto
zapisa si na jakie szkolenie (kurs), ktre pomoe Ci
znale wymarzon prac w przyszoci albo podnie
kwalikacje, by zacz robi co, o czym marzysz?
Masz partnera (partnerk, on, ma, dziewczyn,
106
15. Powrt do marze

chopaka)? A jaki on/ona miaby by, jeli wci go/jej
nie ma przy Tobie? O tym te mona marzy.
Gdyby wiat by doskonay, gdyby mia do dyspozycji cay istniejcy czas i wszystkie pienidze, gdyby
wiedzia, e nie moe Ci si nie uda, co by zrobi?
Wymie trzy marzenia, ktre chciaby zrealizowa.
Marz jak najczciej.
107
16. Mj kompas
16. Mj kompas
Mamy takie same potrzeby, ale rnie je zaspakajamy, std rni ludzie maj rne wartoci.
Z wartociami jest kopot trudno je zdeniowa.

Istnieje sporo nieporozumie co do tego, co jest, a co
nie jest wartoci. Myli si wartoci z potrzebami,
zaletami, uczuciami, a take z pryncypiami uniwersalnymi wartociami, ktrych przestrzeganie daje
gwarancj dobrego ycia. Kto mwi: najwiksz
wartoci jest dla mnie mio i najczciej tak
naprawd chodzi mu o to, e chciaby kocha i by
kochanym (przewanie chodzi o mio erotyczn lub
jak nazywaj to adnie Amerykanie romantyczn).
Czy faktycznie jest to dla niego tak wielk wartoci,
okazuje si wtedy, kiedy trzeba powici co innego
dla owej mioci, choby wasn wygod, wolno czy
ambicj. I niestety, mwic mio, rzadko kto ma na
myli mio bliniego, mio do wszystkich ludzi.
Pytanie, czy akceptujc tak warto i uznajc j za
wasn, potralibymy narzuci sobie to uczucie?
Uywajc niezwykle czsto tego sowa, w rnych
kontekstach, tak naprawd nie rozumiemy, co ono
108
16. Mj kompas
waciwie znaczy. Jak zatem ma nam suy jako
pomoc w drodze? Tymczasem jeli cele s drogowskazem ycia, to wartoci kompasem.
Sownik Jzyka Polskiego6 deniuje warto w czterech aspektach, dwa z nich s dla nas istotne:
jeli kto lub co ma jak warto, to ma jakie
zalety;
wartoci etyczne, estetyczne itp. to zasady i przekonania wane w yciu jakiej spoecznoci, bdce
podstaw przyjtych w niej norm i ocen.
Drugie z wymienionych podej do znaczenia sowa
warto jest rwnie dla nas przydatne, z tym e
chodzioby raczej o wartoci wane dla jednostki.
Moe lepiej byoby popatrze na wyznawane przez
nas wartoci szerzej i uj je tak, by atwo mona nam
byo je okreli. Najpierw podzielimy wartoci indywidualne na:
to, co pragn (ale naprawd pragn!) w yciu mie;
to, czym chc si w yciu kierowa, czyli jakie zasady
postpowania (wartoci moralne) wybieram.
W pierwszej grupie znale si moe na przykad:
rodzina, mio, dobrobyt, dzieci, wolno, wpyw,
ycie, zdrowie i tak dalej. Nie bdzie tam ju jednak
domu czy samochodu, to s raczej elementy dobrobytu
6
Sownik Jzyka Polskiego, pod redakcj M. Baki, tom 5, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2007.
109
16. Mj kompas
(dla niektrych) cele do osignicia. Zwracam
uwag, e nie wszyscy musz pragn tego samego
i rnie mog pojmowa czy te rozumie sowo
rodzina albo dobrobyt, czy jeszcze bardziej
skomplikowan warto wolno. Wszak ludzie
naprawd rnie wyobraaj sobie udane ycie i cho
potrzebuj spenienia w kilku takich samych dla
wszystkich obszarach, rnie je realizuj, inne elementy rzeczywistoci stanowi dla nich warto.
Chodzi o to, ebymy wiedzieli, co rozumiemy pod
danym sowem i dzielili si tym zrozumieniem z wanymi dla nas ludmi.
Problem bowiem zaczyna si, kiedy albo nie wiemy, co
tak naprawd jest dla nas wane, albo bliscy sobie
ludzie zupenie inaczej pojmuj te same sowa maj
inne wartoci, cho nazywaj je tak samo. Dla mnie
rodzina nie ma nic wsplnego z bliskoci przestrzenn czy terytorium, nie wymaga wizw krwi albo
zapisw w urzdzie. Tak po czci zreszt mam
rodzin i jestem z niej bardzo zadowolona. Dla innych
natomiast rodzina musi razem mieszka (albo chocia
blisko), czsto si odwiedza, mie jakie prawne
powizania i tak dalej. Na szczcie mamy prawo do
wasnych wyborw jeli tylko nikogo one nie krzywdz.
W drugiej grupie jest miejsce na wasny wybr
wartoci takich jak: spjno wewntrzna, uczciwo,
rzetelno, doskonao w dziaaniu, permanentne
110
16. Mj kompas
denie do doskonaoci, prawda, sprawiedliwo,
mio (bliniego), szacunek, pracowito i tak dalej.
W zasadzie kade z tych sw wyraa jak pozytywn
tre, s to bez wtpienia zalety ludzkich zachowa,
ludzkiego postpowania. Ideaem byoby, ebymy
wczyli te wszystkie wartoci do swoich codziennych
zachowa. Osobicie prbuj to robi. Staram si od
ponad dwudziestu lat y wedug tego kompasu,
jednak sprzeniewierzyabym si mojej najwaniejszej
wartoci spjnoci wewntrznej, gdybym powiedziaa, e zawsze mi si to udaje. Mam problem z mioci
bliniego, z pracowitoci dla samej pracy, z szacunkiem dla niektrych ludzi. Wci jednak nad tym
pracuj. Mam jednak wybrane te wartoci, ktre s
dla mnie najwaniejsze i one towarzysz mi zawsze.
To jest na przykad spjno wewntrzna, doskonao
w dziaaniu obojtnie, czy robi zup czy pisz
ksik (przy czym, mwic doskonao, mam na
myli dziaanie na najwyszym poziomie, na jakim
w danym momencie mnie sta). Dziaam w myl
realizmu praktycznego lozoi Tadeusza Kotarbiskiego, ktry skonny by raczej namawia do zakadania na wasne ycie takich wartoci, ktre jestemy
w stanie speni, a nie frustrowa si, e wci nie
kochamy bliniego tak, jak nakazywa Chrystus.
Myl, e to bardzo dobre podejcie dla wikszoci
ludzi.
Ostatnio do powszechne i modne zwaszcza w niektrych krgach jest relatywistyczne podejcie do
111
16. Mj kompas
ycia, ktre kae sdzi, e wszystko jest wzgldne
i kady ma prawo do wasnych wartoci. Bezwzgldnie: kady ma prawo do wasnych wartoci, warto
jednak mie jaki moralny wzorzec czy dobrowolnie
przyjty obowizek postpowania, ktry prowadzi
raczej do dobra i harmonii ni do chaosu i za. Jestem
wielk zwolenniczk stworzonego przez Immanuela
Kanta imperatywu kategorycznego, ktry postuluje
bezwarunkowy nakaz moralny: Postpuj tylko wedug takiej maksymy, dziki ktrej moesz zarazem
chcie, eby staa si powszechnym prawem. Czy
ktokolwiek zdrowy na umyle chciaby, by kamstwo
stao si prawem powszechnym albo bylejako, brak
szacunku czy egoizm? Sdz, e nie. Aby by bardziej
pewnym, e tak si nie stanie, trzeba samemu
postpowa wedug tego imperatywu. Chodzi o to, by
postpowa moralnie, a nie jedynie dziaa sprawnie.
Kant odrnia dziaania ostrone od dziaa moralnych. Tumaczy to na przykadzie czowieka, ktry
spaca dugi jeli robi to po to, by by skutecznym
i nie cign na siebie uniemoliwiajcych mu t
skuteczno konsekwencji, nie jest czowiekiem moralnym. Moralny bdzie wwczas, kiedy dziaa z poczucia moralnego i (w tym wypadku) nansowego
zobowizania, z ktrego wynika obowizek spacenia dugu. Postpuje wedug pewnej zasady, ceni sobie
warto uczciwo i spjno wewntrzn objawiajc si midzy innymi dotrzymywaniem obietnic.
112
16. Mj kompas
Z tego powodu kamstwo, nawet w danej sytuacji
stosowne, nigdy nie jest moralne, w adnych warunkach. Wszak gdyby uzna je za powszechnie obowizujce prawo moralne, to w ogle nie mona byoby
mwi o moralnoci.
Tak si skada, e bardzo czsto (najczciej) prawdziwa skuteczno idzie w parze z moralnoci. Skuteczno bowiem wtedy tylko ma sens, kiedy dane
dziaanie nie prowadzi do negatywnych konsekwencji,
przewyszajcych sens, ktry owo dziaanie wyznaczao.
Takie negatywne konsekwencje to wizienie, niesawa, ale take wyrzuty sumienia, ktre czsto
powoduj, e zdobyty cel traci swoj warto.
Etyka i prakseologia, dwie dziedziny lozoczne,
stanowi drogowskazy przy wyborze naczelnych wartoci yciowych, ktrym na og podporzdkowuje si
pozostae, a take metody osigania celw, ktre ich
dostarczaj.
ZADANIA
Zapisz najwaniejsz dla Ciebie myl z tego rozdziau.
Jakie wartoci moralne s dla Ciebie najwaniejsze?
Wypisz je. Zrb to tak, jak proponuj w tym tekcie
to, co chciaby mie w yciu, i to, jakimi przekonaniami chciaby si kierowa w yciu. Zastanw si
113
16. Mj kompas
nad tym gboko. I moe podziel si tymi wartociami
z najbliszymi. Zapisz je take w swoim kalendarzu.
Czy kierujesz si nimi ju w tej chwili we wasnym
yciu? Czy wychowujesz w ich duchu dzieci, jeli je
masz? Zastanw si nad tym jak moesz to robi?
114
17. Mio magiczna sia
17. Mio magiczna

sia
Mio jest procesem, w ktrym adept sztuki
kochania uczy si dawa, i dochodzi do punktu,
w ktrym dawanie jest dla niego czym waniejszym ni branie, z tego czerpie podstawow
rado ycia.
All you need is love piewali Beatlesi czterdzieci lat

temu. Od kiedy zaczam rozumie angielski, ich
piosenki znacznie mniej mi si podobaj, ta jednak
zyskaa moj pen aprobat z powodu gbokiego
sensu tych prostych sw. Wszystko, czego potrzebujemy, to mio. Temat ten towarzyszy nam niemal
codziennie lmy, ksiki, piosenki, zwierzenia i tskne wyznania Mio. Wydaje nam si, e wiemy
o niej wszystko. Sdzimy, e wystarczy by czowiekiem, by umie kocha, a tak zwane szczcie w mioci sprowadza si do znalezienia waciwego obiektu. Mio macierzyska zdaje si nierozcznie
zwizana z posiadaniem dziecka, mio braterska
towarzyszy rzekomo rodzestwu, jedynie co do mioci
115

bliniego nie wszyscy s pewni, czy faktycznie tli si
w kadym sercu.
Tymczasem ju Erich Fromm zauway ponad p
wieku temu, e mio jest sztuk i jako taka podlega
wszystkim prawom mistrzostwa. Aby uzyska mistrzostwo w jakiej dziedzinie, trzeba prcz talentu,
czyli tkwicego w nas potencjau mie nauczycieli,
wzory i praktyk. Mioci mona i trzeba si nauczy.
Nieudane zwizki nie s jedynie kwesti doboru
partnera. Podobnie system, obojtnie, jak niesprawiedliwy, nie jest sprawc zabjstw i krzywd wyrzdzanych sobie nawzajem. Cho wszystko to ma wpyw na
owe zjawiska, gwna ich przyczyna tkwi w nieumiejtnoci kochania siebie i innych. Usyszaam niedawno w telewizji amerykaskiej z ust jednego z psychologw zajmujcych si problematyk przestpczoci,
e przestpczo nie jest spowodowana ubstwem
materialnym, ale ubstwem duszy. W lad za t
wypowiedzi przedstawiono oczywicie wyniki odpowiednich bada, gdy inaczej niektrym ludziom
trudno byoby przyj takie zdanie.
Jednym z waniejszych poczyna ludzkoci na rzecz
likwidowania przestpstw czy w ogle za powinno by
nauczanie mioci. Zacz trzeba, jak zawsze, od
siebie. Trzeba nauczy si kocha siebie. Oj, nie
umiemy tego, zwaszcza my, Polacy. Mio do siebie
kojarzy nam si z brzydkimi cechami egoizmem czy
narcyzmem tpionymi przez polskie matki, szkoy,
116

spoeczestwo. A skojarzenie jest niewaciwe, bo to,
co obserwujemy jako samolubstwo czy zapatrzenie
w siebie, jest w istocie skutkiem braku mioci,
rozpaczliwym woaniem duszy o uczucie dla nas
samych. Czowiek prawdziwie siebie kochajcy ma
tej mioci tak duo, e obdziela i wypenia ni innych.
Nie domaga jej si rwnie tak natarczywie od innych,
nie usiuje wci zwraca na siebie uwagi obojtnie,
w jaki sposb. Potra te bez przykroci by sam ze
sob, nie boi si, jak pozbawieni mioci dla siebie
ludzie, samotnoci.
Jezus, najwikszy nauczyciel, mwi: kochaj bliniego swego jak siebie samego. Nie mwi, e mamy
innych kocha bardziej, jedynie tak, jak samych
siebie. Mioci do siebie dawa najwysz rang kto
to jednak rozumia i rozumie?
Mio do siebie otrzymujemy wraz z yciem. Wystarczy dobrze obserwowa dzieci, aby to poj. S zadowolone z siebie, ze swojego wygldu. S przejte
swoimi potrzebami i jak potra dbaj o to, by byy
one zaspokojone. Odwanie eksploruj terytorium,
z wiar w siebie i cigym umiechem na ustach
i byskiem w oku zdobywaj kolejne umiejtnoci.
Rol rodzicw jest umiejtne utrwalanie w dzieciach
tej mioci, tak aby staa si dla nich wzorem kochania
innych. Rodzice zamiast kocha dzieci bezwarunkowo
i umacnia w nich poczucie istot dla siebie najwaniejszych, wskazuj im cigle pierwszestwo potrzeb
117

innych ludzi, nie szczdz negatywnych porwna
i okrele pomniejszajcych ich poczucie wasnej
wartoci. Wci od nowa pokazuj im, e nie s tak
dobre, jak sdz i gorsze, ni im si wydaje, a w ogle
to niby dlaczego wiat miaby si wok nich krci?
Pokora to, o co im rzekomo chodzi. Pokora nie wobec
limitw ludzkiego poznania, moliwoci jednostkowych czy grupowych, nie w stosunku do omylnoci
czy niedoskonaoci wasnego gatunku, ale pokora
w ogle do wszystkiego, wszystkich i wszdzie.
Pokora, ktra czsto manifestuje si w maych ludziach upokarzaniem. W gruncie rzeczy tacy wychowawcy utrudniaj im nawizanie dobrych stosunkw
ze sob samymi, a przez to kochanie innych. Jak
bowiem moemy kocha innych, skoro nie wiemy, co to
znaczy, bo nie nauczylimy si kocha siebie? Jak
moemy dzieli si z naszymi partnerami mioci,
skoro nie ma jej w nas, a wszystko, czego tak
naprawd oczekujemy, to wanie tego, e to partner
nam jej dostarczy? Napeni nam mioci nasze puste
serce. Kocham si w nim czyli tak naprawd
kocham swoje odbicie w drugim czowieku; to, e na
mnie adnie patrzy, e chwali, e podziwia, e pieci
Mio erotyczn traktujemy jako szans na wypenienie uczuciem. Rzucamy si w ni zachannie,
stawiajc podwiadomie naszemu partnerowi zadanie
nie do wykonania. Nikt bowiem nie jest w stanie
wypeni mioci drugiej osoby Tylko ona sama
moe to zrobi.
118

Dlatego jeszcze raz powtarzam: zacznijmy najpierw
kocha siebie. Dajmy sobie t mio, jeli nam jej nie
dano czy nie nauczono, jak mamy kocha siebie.
Bdmy dla siebie dobrzy, troskliwi, wyrozumiali.
Dbajmy o siebie mdrze o ciao i dusz. Nie niszczmy
swoich tkanek szkodliwymi produktami. Dostarczajmy sobie przyjemnych wrae, tak dla ciaa, jak
i umysu, i serca. Mwmy do siebie i o sobie pozytywnym jzykiem. Nie krytykujmy siebie, nie oskarajmy
i nie degradujmy. Miejmy odwag pochwali si gono
i bromy swoich praw.
Dobrym pocztkiem jest nastpujce wiczenie: sta
przed lustrem, spjrz sobie gboko w oczy i powanie, z przekonaniem wyznaj sobie mio. Kocham ci
i od dzi bd robi wszystko, eby by szczliwy.
Jeli potrasz to zrobi, jeste gotowy, by lepiej zadba
o siebie, wyrobi sobie wysze poczucie wasnej wartoci, a w konsekwencji lepiej kocha innych.
Mio ma magiczn si. Dziki niej dzieci szybciej si
rozwijaj, doroli dokonuj cudw. Jest rdem ycia
i energi napdzajc nasze dziaania. A wic uczmy
si kocha siebie, uczmy tego nasze dzieci, wtedy
wiat bdzie zdecydowanie lepszy. W takim wiecie
atwiej bdzie o sukces.
119

ZADANIA
Rb opisane wyej wiczenie z lustrem przynajmniej
raz dziennie przez nastpujce po sobie 30 dni. Tylko
pierwszego dnia powiedz od dzi, w nastpne dni
wystarczajca jest formua i zrobi wszystko, aby
Wierz, e spodoba Ci si ten zwyczaj i ju z niego nie
zrezygnujesz. C za wspaniay sposb na rozpoczcie
dnia!
Zacznij mwi o sobie dobrze, a przynajmniej nie
mw le.
Praw innym komplementy i spokojnie przyjmuj te
skierowane do Ciebie.
Dbaj o siebie, o swoje ciao, o emocje, intelekt i dusz.
Sprawiaj sobie drobne przyjemnoci.
120
18. Jak kocha i by kochanym
18. Jak kocha i by

kochanym
wiat musi si nauczy kocha.
Na swoich seminariach Stephen R. Covey, wiodcy

doradca przedsibiorstw w zakresie kierowania, mwi
nie tylko o relacjach w miejscu pracy, ale take o tych
pomidzy maonkami, rodzicami i dziemi, i w ogle
o zwizkach midzyludzkich Nikogo to nie dziwi.
Uczestnicy jego kursw rozumiej ju, e na sukces
czowieka skadaj si nie tylko powodzenia w pracy,
ale take dajce rado zwizki z bliskimi i wiatem.
Amerykanie ju wiedz. Przekonali si o tym niejednokrotnie bolenie, e bez wsparcia pyncego z emocjonalnej, intelektualnej i duchowej sfery ycia czowieka, osiganie wysokiej produktywnoci zawodowej
jest trudniejsze. Zreszt nawet gdy kto cigle tego
nie rozumie, gdy wci oddziela ycie zawodowe od
prywatnego, to i tak to drugie jest tak istotnym
elementem dobrego samopoczucia, e chtnie sucha
informacji, ktre pozwol mu nad nim lepiej zapano-
121

wa. Poniewa to samo robi na swoich szkoleniach,
wiem, e uczestnicy wprost zapadaj si w te wiadomoci. Czsto potem sysz, e bya to dla nich
jedna z wartociowszych czci seminarium.
Na jednym z takich spotka w krgu wysokich rang
menederw Covey mwi o roli proaktywnoci w yciu, podajc przykady zaczerpnite z ycia rodzinnego. W pewnej chwili jeden z uczestnikw powiedzia:
Stephen, podoba mi si to, co mwisz Ale sytuacje
s tak rne. Wemy moje maestwo. Naprawd si
martwi. Nie czujemy ju do siebie tego, co dawniej.
Myl, e jej ju nie kocham i ona mnie nie kocha. Co
mog zrobi?
Nie czujecie tego co dawniej? spyta Stephen Covey.
Wanie potwierdzi suchacz. A mamy troje
dzieci, na ktrych naprawd nam zaley. Co by
radzi?
Kochaj j odpowiedzia autor 7 nawykw skutecznego dziaania.
Mwiem. Nie ma ju we mnie tego uczucia.
Kochaj j.
Nie rozumiesz. Nie czuj ju do niej mioci.
Kochaj j zatem. Jeli nie masz ju uczucia, tym
bardziej j kochaj.
Ale jak mona kocha, kiedy si nie kocha?
122

Przyjacielu, kocha to czasownik. Mio uczucie
to owoc czynnoci nazwanej przez ten czasownik.
Zatem kochaj j. Su jej. Suchaj jej. Wspczuj.
Doceniaj. Utwierdzaj j w jej czynach. Czy jeste
gotw to robi?
Mczyzna nie odpowiedzia, ale kiedy usiad, wida
byo, e wci myli. Nie znam dalszych losw jego
i jego ony, wiem jednak, e wiele maestw zaczo
powaniej i bardziej wiadomie podchodzi do swojej
mioci po moich zajciach. Najbardziej lubi, kiedy
wieczorem posusznie dzwoni do on i mw, by
powiedzie im, e ich kochaj albo chocia jak wani
s w ich yciu i jak wiele dla nich znacz. Opowiadaj
potem, jak bardzo wzruszajce byo to przeycie.
W dziedzinie uczu uwaamy si jakby za bardziej
bezradnych, obdarzonych mniejsz kontrol nad tym,
co si wok nas dzieje ni w dziedzinie aktywnoci
zawodowej czy kadej innej. Tam bardziej odczuwamy
kontrol nad wydarzeniami. O uczuciach mwimy tak,
jakby zaleay one nie od nas, ale od czynnikw
z zewntrz, na ktre nie mamy wpywu. W najlepszym
wypadku od tej drugiej osoby. Taki sposb mwienia,
pozbawiony wadzy czy mocy sprawczej, Covey nazywa jzykiem reaktywnym. Duo w nim zwrotw typu
musz, nie mog, nie mam wpywu, nie wiem,
tak ju jest, mio mina i tak dalej. Uywanie
reaktywnego jzyka jest powanym problemem, poniewa wyraone nim zdania staj si samospenia-
123

jc przepowiedni. Utwierdza to ludzi w przekonaniu, e rodowisko ich ogranicza i dostarczaj dowodw na poparcie tej wiary. Czuj si jak coraz bardziej
pozbawiane kontroli, nieodpowiadajce za wasne
ycie i przeznaczenie oary. Win za wasn sytuacj
uczuciow obarczaj siy zewntrzne innych ludzi,
okolicznoci, nawet gwiazdy. W tym wypadku sprowadzaj mio do bliej nieznanych si, ktre nami
rzdz, pozbawiajc si wpywu zarwno na to, co
sami robi, jak i na to, co czuj.
W literaturze piknej wszystkich postpowych spoeczestw sowo kocha to czasownik. A czasownik
oznacza czynno. Trzeba zatem co robi, by kocha.
Trzeba wci wybiera mio.
Ludzie reaktywni, czyli tacy, ktrzy nie decyduj
o swoim yciu w kadym jego momencie, ale pozwalaj innym siom robi to za nich rozumiej je jako
nazw uczucia. Sami powodowani s uczuciami. Hollywood zrobi nam scenariusz, w ktrym wierzymy, e
nie jestemy odpowiedzialni za uczucia, e jestemy
ich produktem. Ale hollywoodzki scenariusz nie opisuje prawdziwej rzeczywistoci. Jeli nasze uczucia
kontroluj nasze dziaanie, to tylko dlatego, e zrezygnowalimy z odpowiedzialnoci i zachcilimy je do
tego.
Ludzie proaktywni sowo kocha traktuj jak czasownik. Kocha, to robi co w tej sprawie, suy
drugiemu czowiekowi, angaowa si w jego ycie,
124

dawa siebie. To take suy waciwie sobie i prawidowo si programowa uywa odpowiednich sw
w mwieniu i myleniu. Nazywa ukochanego adnie, koncentrowa si raczej na jego zaletach ni na
wadach, tumaczy przed sob i innymi. Mio jest
wartoci, ktra si dokumentuje poprzez pene mioci dziaanie. Dziaanie jest efektem mylenia. A mylenie zaley od nas. Ludzie proaktywni podporzdkowuj uczucia wartociom. Mio to uczucie, zatem
mona je wskrzesi kochaniem; waciwym mwieniem, myleniem.
Tak jak uczymy si przez cae ycie wielu rnych
rzeczy, tak samo uczymy si mioci. Dzieje si tak
niezalenie od tego, ile wysiku w to wkadamy i czy
robimy to wiadomie, czy nie. Jednake nauka dawania i brania mioci pozostawiona przypadkowi moe
by bardzo bolesna i okupiona wielkimi stratami.
Wiem co o tym. Dlatego znacznie lepiej jest przej
nad tym procesem wiadom kontrol. Zapraszam do
zrobienia pierwszego kroku w tym kierunku ju
dzisiaj.
125

ZADANIA
Zacznij traktowa siebie jak pana swoich uczu.
Kochaj, a mio przyjdzie. Wykorzystaj do tego
wskazwki umieszczone powyej.
Przez cay tydzie myl o wszystkich, ktrych
kochasz, jedynie dobrze, pomagaj im, spdzaj z nimi
czas, obdarzaj gestami penymi mioci.
126
19. Psychologia i mio

Tak jak umiemy, staramy si wyrazi siebie,
zostawi co po sobie, udokumentowa swoje
istnienie we wszechwiecie.
Psychologia, cho pod rnymi nazwami, od ponad

dwustu lat prbuje przyczyni si do lepszego zrozumienia ludzkiego ycia i uczynienia go bardziej produktywnym i szczliwszym. Jednak pomimo tak
dugiego stau, co pewien czas przekonuj si od
nowa, e nie wszyscy tak naprawd wiedz, czego
przecitny czowiek moe oczekiwa od tej dziedziny
wiedzy.
Sporo ludzi podchodzi do psychologii (i psychologw!)
z pewnym lkiem. Boj si odszyfrowania, poznania
tajemnic duszy czy oceny. Cz ludzi utosamia
nasz prac z naprawianiem tego, co si popsuo,
uwaaj zatem, e kto, kto korzysta z porad psychologa, jest w jaki sposb nienormalny. S te ludzie,
ktrzy uwaaj, e tak naprawd psychologia nie jest
adn nauk i kady wie, co robi, aby by szczliwym: jak wychowywa swoje dzieci i traktowa yciowego partnera, w jaki sposb podchodzi do swojego
127

zdrowia psychicznego i jak rozwizywa wszelkie
konikty. A nawet ci, ktrzy przyjmuj, e psychologia
jako nauka moga zdoby na ten temat wicej wiadomoci ni pojedynczy czowiek w wyniku swojego
ycia, nie zdaj sobie sprawy z tego, jak przydatna
jest to wiedza w rnych obszarach ycia. Ostatnio
spotykam te i takich ludzi, ktrzy uwaaj, dla
odmiany, e psycholog niczym cudotwrca moe pomc we wszystkim da konkretn recept, przepis, co
robi, a co nie, i nawet jeli tej recepty nie bdzie si
przestrzega sytuacja si poprawi.
To mity, a jakie s fakty?
Dobry psycholog potra czsto okreli czyj osobowo lepiej ni on sam i szybciej dotrze do sedna
problemu, ale nie odszyfruje tajemnic, ktrych nie
chce si zdradzi. Z wiedzy psychologw najwicej
skorzystaj ludzie wiadomi i rozsdni, a to, e maj
tak gotowo, dobrze wiadczy o ich podejciu do
ycia konsultuj si z fachowcem. Co do sformuowa normalny i nienormalny jeli kto mwi, e
wie, co to znaczy, nie wierzcie S pewne narzdzia,
ktre do arbitralnie prbuj stawia takie granice,
ale jak bardzo s pynne i niedoskonae, codziennie
pokazuje ycie. Ciekawym zbeletryzowanym podejciem do tego problemu jest ksika Paula Coelho
Weronika postanawia umrze.7 I wreszcie, psychologia jest wiedz i to gromadzc cakiem duy materia
7
Coelho P., Weronika postanawia umrze, Warszawa 2000.
128

dowodowy, i cho rzeczywicie s jednostki, ktre
lepiej wiedz, jak y, ni najlepsi psychologowie,
przecitny czowiek zawsze skorzysta z wiedzy dobrego psychologa. Z drugiej strony fakt, e kto jest
psychologiem, nie daje adnej gwarancji, e jego ycie
bdzie szczliwsze, lepsze czy nawet zdrowsze. To,
jak w kadym wypadku, zaley nie od tego, czy si
wie, ale czy korzysta si z tej wiedzy.
Psychologia oddaje dzi olbrzymie usugi. Dziki jej
popularnemu ujciu w ksikach, artykuach oraz
programach radiowych i telewizyjnych ludzie uzupeniaj swoje dowiadczenie, rozwizuj problemy, zrywaj z naogami i reperuj zwizki z innymi. Ci,
ktrzy korzystajc z tych rde, nie znajduj odpowiedzi na wszystkie pytania, szukaj osobistego kontaktu z psychologami, przychodz na prowadzone
przez nich wykady, zasigaj porad albo angauj
ich w swoje prywatne ycie w charakterze trenerw.
S te i tacy, ktrym psycholog potrzebny jest po
prostu po to, by mieli przed kim wyrzuci z siebie
wszystko, co im ciy. Nie tak atwo bowiem znale
kogo, kto bdzie sucha ze zrozumieniem, nie oceniajc przy tym, nie dziwic si i nie prbujc radzi,
gdy nie o rad chodzi. Psycholog zatem peni take t
rol.
Coraz wicej ludzi rozumie, e psychologia nie tylko
pomaga spoeczestwu w przywrceniu mu jednostki,
ktrej zachowanie wyszo poza oglnie respektowane
129

normy kulturowe czy spoeczne, ale suy take
pomoc tym wszystkim, ktrzy chcieliby stawa si
coraz lepszymi, coraz skuteczniej dziaajcymi i coraz
szczliwszymi czonkami tego spoeczestwa. Wykady, seminaria i kursy organizowane przez przedstawicieli ruchu indywidualnego rozwoju ciesz si coraz
wiksz popularnoci, take w spoeczestwie polskim. Psychologom zajmujcym si doradztwem rozwojowym przybywa klientw niemal z dnia na dzie.
Prawd mwic, ta ga psychologii wydaje si by
najbardziej skuteczna.
Psychologia wkroczya do szk, przedszkoli i placwek
owiatowych, do szpitali i gabinetw lekarskich, do sal
sdowych, zakadw karnych, a take do zakadw
pracy i wielu innych miejsc, gdzie mona pomc
czowiekowi wykorzysta w peni tkwice w nim
moliwoci i zdolnoci.
Coraz wicej wyksztaconych w tej dziedzinie ludzi
rozumie te, e najwaniejsz spraw jest prolaktyka, czyli uwiadamianie i zapobieganie. Wielu psychologw widzi swoj rol gwnie w uczeniu innych
wiadomego korzystania z darw, jakie otrzymali
wszyscy ludzie, oraz w pomaganiu im w znalezieniu
indywidualnie pojtego gbokiego sensu wasnego
ycia i deniu do zrealizowania wszystkich jego
celw. W tym bowiem jest szansa nie tylko rozwoju
jednostek, a przez to spoeczestwa, ale take podniesienie jego kondycji zycznej i materialnej. Jeli
130

wcza si do pracy uniwersalne wartoci, lozo
prawdziwej skutecznoci, to jest to rwnie szansa
moralnej odnowy.
Czy to si udaje? Czy efekt pracy zaangaowanych
w te dziaania psychologw wychodzi poza szans?
Tak jak rni s lekarze, inynierowie, nauczyciele
i robotnicy, tak samo rni s psychologowie. Jednym
atwiej przychodzi dojcie do rozmaitych charakterw
i osobowoci, inni musz w tym celu pokonywa wiele
progw. Nie wszyscy aktualizuj swoj wiedz i nie
wszyscy pracuj nad wasnym rozwojem w stopniu
zapewniajcym im sukcesy. Nie wszyscy te kochaj
ludzi. A jak powiedzia znakomity wiedeski psychiatra, twrca szkoy logoterapii Viktor Frankl: kto,
kto nie kocha drugiego czowieka, nie jest w stanie
uwiadomi sobie w peni jego prawdziwej istoty.
Dlatego wybierajc si do psychologa czy te idc na
jego wykad, dobrze jest wczeniej dowiedzie si,
jakie pogldy i standardy moralne wyznaje, jak sam
wciela w ycie przekazywan innym wiedz. Mona
si tego dowiedzie, czytajc jego prace czy choby
yciorys, znale szans na posuchanie jego wykadu
czy prelekcji, zapyta znajomych. Jeli kto zaprzyjaniony jest dobrze ze swoj intuicj, ona powinna
podpowiedzie mu waciwy wybr.
I bardzo wane jeli nie czujesz, e ufasz w peni
swojemu doradcy, nie zaczynaj wsppracy. I przerwij
j, kiedy stwierdzisz, e nie masz zaufania. Moe si
131

zdarzy, e psycholog sam zrezygnuje ze wsppracy.
Ja sama nie wyobraam sobie pracy z kim, kto mi nie
ufa.
Podstaw skutecznego procesu pomagania, leczenia
czy uczenia jest bowiem wzajemne ZAUFANIE osb
biorcych w nim udzia i mio. Tylko takim ludziom,
ktrych moecie obdarzy zaufaniem, powierzajcie
swoje troski. Tylko ci, ktrzy bd Wam ufa i obdarza Was mioci, mog naprawd pomc.
ZADANIA
132
20. Nie daj si! Bd asertywny!
20. Nie daj si! Bd

asertywny!
Prawdziwy altruizm jest uzasadnion konsekwencj naszych dziaa i wartoci, nie koliduje
z naszymi potrzebami, lecz jest nawet ich spenieniem.
Wszyscy wiedz, co to znaczy nie daj si!. Rne

sposoby samoobrony mog by brane pod uwag,
jednak kady rozumie, i chodzi o to, by nie pozwoli
innym ludziom wykorzystywa siebie, ponia, znca
si zarwno zycznie, jak i psychicznie.
Dla mnie nie da si to jednak co wicej. To
ochrona wasnego terytorium psychicznego przed inwazj innych. Rozumiem przez to:
zdolno do zachowywania i wygaszania wasnego
osdu i zdania na okrelony temat;
umiejtno odmawiania;
umiejtno upominania si o swoje prawa;
133

zdolno do indywidualnego decydowania o sposobie
spdzania czasu czy ycia.
Jest to zatem zdolno do ycia wedug wasnego
uznania, pod warunkiem, e nie krzywdzimy tym
innych ludzi ani nie dokonujemy inwazji na ich
terytorium psychiczne czy zyczne.
Czy kady moe o siebie waciwie zadba?
Czy jest to sztuka wymagajca arsenau specjalnych
rodkw, sposobw i technik?
Czy mona si tego nauczy?
Dla wielu osb pytania te stanowi nie tylko przejaw
zaciekawienia, ale s wyrazem blu, jakiego dowiadczaj na co dzie, bdc zycznie czy psychicznie
ponianymi lub wykorzystywanymi przez innych.
W pracy, w rodzinie i w rnych innych sytuacjach
spoecznych jest bardzo duo ludzi, ktrzy nie potra
zadba o siebie, ba, nawet si broni. Przepracowani
podwadni biorcy na siebie wci dodatkowe zadania, czasem wykonujcy nawet prace za kolegw;
koleanki wykonujce szereg zaj, w ktrych zgodziy si pomc, babcie niepotrace odmwi synowej
czy crce i powicajce niemal kad chwil opiece
nad wnukami przykady mona mnoy. Wierz, e
moje odpowiedzi na powysze pytania przynios tym
wszystkim osobom nadziej:
134

Kady czowiek jest w stanie zadba o siebie
w sposb zapewniajcy mu komfort psychiczny
i zyczny.
Nie zawsze jest to atwe, zwaszcza e rodowisko
zdyo si ju przyzwyczai do okrelonych zachowa
oary braku asertywnoci. Najwikszym problemem
s pierwsze kroki matka, ona czy synowa, ktra
raptem odmawia wykonania czego, co zawsze robia,
broni wasnego zdania albo prbuje zrobi co po
swojemu, budzi najpierw zdziwienie, a zaraz potem
oburzenie, czasem agresj.
Owszem, istniej metody i techniki uatwiajce przyjmowanie takiej postawy. Tak! Tak! Tak! Mona si
tego nauczy! Cho zachowania te s tak naprawd
najbardziej skuteczne, kiedy wypywaj z naturalnego
poczucia wasnej wartoci.
Zesp przekona, postaw i umiejtnoci pozwalajcych na ycie wedug wasnego uznania i bez krzywdzenia innych to asertywno zdolno do penego
zaspokajania swoich potrzeb, wyraania myli i ochrony wasnych interesw w sposb atwy do przyjcia
przez innych.
Czasami czowiekowi tak bardzo dokucza sytuacja,
w ktrej si znajduje, tak bardzo cierpi z tego powodu,
e samoistnie budzi si w nim opr. Postanawia
wtedy:
135

Nigdy wicej nie pozwol si zrani!
Ju nigdy nie zwi si z kim, kto mnie niszczy!
Koniec z wysugiwaniem si moj osob! itp.
Czasami uda mu si waciwie zapanowa nad sytuacj. Czciej jednak buduje ochronny pancerz, ktry
powoduje, e staje si ostry, nieprzyjemny bd atakuje pierwszy w myl wojennej maksymy najlepsz
obron jest atak. Bywa te, e aby chroni swoje
uczucia, by nie pozwoli si zrani, zamyka si w sobie
i nie pozwala innym dotrze do swego serca. Oto
kobieta, skrzywdzona przez jednego mczyzn, broni
si przed emocjonalnym kontaktem z innymi. Mczyzna, poniany przez jedn kobiet, ponia inn.
Dziecko, ktremu zbytnio ogranicza si wolno, buntuje si przy kadej udzielonej radzie lub postpuje
dokadnie odwrotnie. Kade z tych zachowa jest
przejawem nieskutecznego walczenia o siebie, podobnie jak jest nim opryskliwo, brak uprzejmoci czy
agresywno. Mona powiedzie, e jest to obrona. Ale
jaka? Mao skuteczna zaatwiajc jedne sprawy,
czyni problemy z innych.
Dlatego lepiej jest, gdy uczy si asertywnoci pod
kierunkiem osb wiedzcych, jak si do tego zabra.
Istniej treningi asertywnoci budujce podane
postawy, a co za tym idzie zachowania. Ich forma
jest rna. Czasami s to kilkugodzinne sesje polegajce na konfrontacji z sytuacjami sprawiajcymi problemy i nauka prawidowych reakcji. Czasem jedynie
136

wykady uwiadamiajce prawa czowieka. Bywa te,
e s to grupy pracujce nad waciwym zrozumieniem zachodzcych zjawisk i uczce si technik
uatwiajcych nadawanie im podanego przez siebie
kierunku.
Ostatni z tych sposobw stosowalimy ze znacznym
powodzeniem na zajciach w Akademii Sukcesu.
Przez cztery sesje uczestnicy uczyli si sposobw
uatwiajcych im przyjcie asertywnej postawy. Poniewa uwaam, e przyczyna niewytworzenia si tej
postawy ley przede wszystkim w braku mioci
i szacunku dla siebie samego, dlatego rwnolegle
prowadziam grup pod hasem Pokochaj siebie.
Uczestnictwo w obu grupach i wykonywanie proponowanych wicze naprawd gwarantowao porzucenie
biernej postawy wobec zycznej i psychicznej agresji
innych ludzi. Zajcia zapewniay nie tylko umiejtno obrony, ale dodaway take odwagi do peniejszego uczestniczenia w yciu. Uczyy przyjaznej asertywnoci.
Lata szkole prowadzonych w najrozmaitszych grupach zmieniy mj pogld na asertywno i potrzeb
wyrabiania jej w ramach warsztatw. Bardzo czsto
widziaam pozbawionych wraliwoci ludzi (przewanie mczyzn) przekonanych, e ich zachowania
dce do zapewnienia im komfortu i realizacji celw
s asertywne i godne pochway, podczas gdy ja
widziaam w nich agresywnych tupeciarzy. Mogliby
137

po drodze do swojego celu zrani kilka osb i nawet by
tego nie zauwayli. Dlatego przestaam prowadzi
zajcia z samej asertywnoci, uznajc, e jest ona
efektem pracy nad poczuciem wasnej wartoci. Uwaam, e naley zbudowa poczucie wasnej wartoci,
nastpnie nauczy si empatycznej komunikacji i zasady wygrana-wygrana8, w ktrej kada ze stron
dostaje to, co jest dla niej wane.
Ale to ju temat do innych rozwaa.
ZADANIA
Zastanw si, czy masz problemy z odmawianiem,
proszeniem i ochron swojego terytorium psychicznego.
Jeli Twoje kopoty s due, pracuj nad poczuciem
wasnej wartoci, dopiero wtedy zainteresuj si dobrym szkoleniem w zakresie asertywnoci.
W rozdziale 44., zatytuowanym Wygrana-wygrana, moesz

przeczyta wicej na temat tej formy podejcia do ycia.
138
21. Za gosem intuicji

Intuicja wykorzystujc umiejtnoci wszystkich ludzi i wiedz zbiorow wybiera zawsze
to, co jest nam w danym momencie potrzebne.
Wok intuicji jest troch nieporozumie. Uywa si

tego sowa w potocznym jzyku, mwi si o dziaaniach
i odczuciach intuicyjnych, o kobiecej intuicji czy
o gosie intuicji. Czasem jednak okrelenie to kojarzy
si z czym niezwykym, z wyjtkowymi zdolnociami
czy wrcz ze zjawiskami paranormalnymi. To powoduje sprzeczne odczucia nie tylko do samego zjawiska,
ale nawet do sowa. Ci, ktrzy go uywaj na co dzie,
czsto nie zdaj sobie nawet sprawy z tego, jaka
potga ukryta jest w intuicji. Ci drudzy za albo
podchodz do niej jak do magii z du doz
ciekawoci i lekkim dreszczykiem emocji albo te
odrzucaj w ogle jej istnienie, poniewa nie wierz
w nic, co nie jest naukowo wytumaczone. Zwaszcza
mczyni niechtnie posugiwali si tym sowem na
okrelenie swoich przeczu czy niewytumaczonej
wiedzy. Dzi jeszcze, szczeglnie ci starsi, wol
mwi o nosie, przeczuciu czy kontaktach. Zja-
139

wisko intuicji istnieje jednak i znajduje si, owszem,
w krgu zainteresowa nauki. S ju nawet tworzone
hipotetyczne teorie jej dziaania, wszystkie zwizane
z zyk kwantow. Rzecz jednak nie w wyjanieniach.
Tylu rzeczy nie rozumiemy, a jednak z tego korzystamy. Mao kto rozumie, jak dziaa telewizja, a niech no
usyszy tylko w niej co, co moe mu si przyda, stara
si to wykorzysta. Namawiam do podobnego podejcia do intuicji, podwiadomoci czy Podwiadomoci
Zbiorowej, ktra wedug Junga jest sum indywidualnych podwiadomoci.9 Jednostkowa podwiadomo ludzka jest czci wielkiej podwiadomoci
zbiorowej, wysya do niej wszelkie wasne informacje,
ale take moe korzysta z tego wielkiego magazynu
za pomoc synchronii swoistego podczenia.
Czasami, nie rozumiejc czego, uznajemy to za
niemoliwe albo prbujemy nada temu wytumaczaln, zrozumia dla nas formu. Kolejnego dowodu na
istnienie takiego podejcia, tym razem do intuicji
wanie, dostarczya mi dyskusja z inteligentnym
przedstawicielem nauk empirycznych, ktr prowadziam po jednym z wykadw w Akademii Sukcesu.
Mj rozmwca prowadzi wywd, z ktrego wynikao,
co nastpuje:
9
Czasami w literaturze pojawia si okrelenie niewiadomo lub

niewiadomo zbiorowa. Chodzi o to samo, cho moim zdaniem
jest to ze tumaczenie, wszak podwiadomie to nie zawsze to
samo co niewiadomie.
140

Zdarzenia ukadaj si na zasadzie rachunku
prawdopodobiestwa, my reagujemy, a dopiero
po fakcie nazywamy nasze dziaania intuicyjnymi, podczas gdy reakcje te powodowane byy po
prostu wczeniejszymi tkwicymi gdzie w magazynach podwiadomoci dowiadczeniami.
Nie ma w tym nic nadprzyrodzonego. Nie ma
potrzeby nazywa tego intuicj.
Oczywicie, mona i tak. Tyle e to te jest nazywanie
czego post factum. Dlaczego to podejcie miaoby by
lepsze?
Czowiek sam w sobie jest zjawiskiem nadprzyrodzonym. adne znane prawa przyrody nie s w stanie
wytumaczy naszych emocji, snw, marze, twrczoci i duchowych wzlotw. Wszystkie przeprowadzone
badania, zwaszcza te biologiczne, nie wyjaniy, dlaczego jak pisa Leszek Koakowski adna krowa
nie napisaa Fenomenologii ducha ani nie zbudowaa katedry w Mediolanie.
Co do drugiego zdania, to c, bardzo moliwe, e
intuicja bazuje na danych z podwiadomoci, nie daje
to jednak powodu, by nie nazywa jej intuicj. Jest to
tak samo dobra nazwa jak nazwy rka, samochd
czy wyobrania.
Jako zjawisko jest ona nierozerwalnie zwizana
z czowieczestwem, z tym, co w nas inne ni u reszty
przyrody. Wraz z samowiadomoci, sumieniem,
141

wol i wyobrani stanowi jeden z darw otrzymanych w naszym wyposaeniu. Umiejtnie wykorzystywana moe odda nam nieocenione przysugi, zaniedbana niszczeje ale nie zanika. Zawsze mona do
niej wrci.
Cokolwiek dzieje si w mylach innych ludzi, nawet
jeli jest to niewypowiedziane, przenosi si do podwiadomoci zbiorowej, czyli wielkiego magazynu
caej umysowej energii naszego wiata. Wszyscy
posiadamy zdolno podczania si do tego magazynu
i czerpania z niego w kadym momencie. Dzieje si to,
gdy tworzymy, gdy mylimy, gdy pimy, gdy si
relaksujemy lub medytujemy, a take wtedy, gdy
pozwalamy si prowadzi naszej intuicji.
W rnym stopniu odkrywamy w sobie t zdolno.
Jedni korzystaj z niej bardzo czsto, inni znacznie
rzadziej. Nie ma chyba nikogo, kto choby raz nie
podczy si do tego rda nieograniczonej inteligencji Sztuk jest jednak wiadome korzystanie z tej
siy, zaprzganie jej do wszelkich poczyna w dowolnym momencie ycia. Mona si tego nauczy.
Mona czerpa ze zbiorowej podwiadomoci przy
tworzeniu, mona zasiga u niej rady dla lepszego
rozumienia snw, mona dostawa odpowiedzi na
stawiane przed relaksem i medytacj pytania, mona
wreszcie nauczy si poda za gosem intuicji.
Jak tego dokona? Przede wszystkim jej nie odrzuca,
nie tumaczy przypadkiem czy innymi racjonalny-
142

mi przyczynami, tylko podda si jej uwierzy.
Tajemnica zawiera si w trzech sowach: wyciszenie,
odrnienie, wiara.
Trzeba si wyciszy, ukoi zmysy i umys, by mc
sysze nasz wewntrzny gos. Chodzi o to, by z jednej
strony uspokoi szare komrki, by nie nadaway wci
kolejnych komunikatw, nie rozwizyway bez przerwy problemw, nie odpowiaday na kade pojawiajce si pytanie. Kiedy idzie si za gosem swojego serca,
angauje si w sprawy, ktre nas naprawd zajmuj,
robi si to, co si szczerze lubi, czciej poddaje si
chwili, sytuacji i robi si to z wikszym spokojem.
Osobicie zawsze przed zajciami mwi sobie co
w rodzaju modlitwy, w ktrej poddaj swoje dziaania
Mdroci Boga otwieram si przez to na kontakt
z Podwiadomoci Zbiorow. I prosz mi wierzy,
moje szare komrki nie byyby w stanie wymyli
tego, co wiem. Intuicja to dochodzenie do prawdy bez
logicznego mylenia. Prawdy, ktra tym, co s z ni
zaprzyjanieni, zajmuje chwil, tym, co w ni nie
wierz miesice bada. Ostatnimi czasy, lata po
tym, kiedy pisaam ten artyku po raz pierwszy,
Malcolm Gladwell w ksice Bysk. Potga przeczucia ostatecznie nobilitowa intuicj do rangi dobrze
sucego czowiekowi narzdzia psychicznego Nazwa j jednak natychmiastowym poznaniem eby
si le nie kojarzyo, eby nie nasuwao myli o czym
niezwykym czy pozazmysowym. Zatem trzeba si
wyciszy i skoncentrowa na gwnym zadaniu. Wyci-
143

szy emocjonalnie trzeba si rwnie dlatego, by inne
emocje nie zaburzyy nam waciwego rozpoznania
prawidowej odpowiedzi. W gowie mamy wiele przemawiajcych do nas gosw gos sumienia, gos
spoeczny, nasz wiedz i minione dowiadczenia,
wreszcie gos lku. Musimy si nauczy wyrnia
spord nich ten waciwy gos intuicji. A potem ju
tylko z wiar dziaa. Znowu trzeba uwierzy ju nie
w sam intuicj, ale w to, co nam podpowiada. Moe
zabrzmi to miesznie, ale ilekro skorzystamy z podpowiedzi i okae si, e dobrze zrobilimy, warto
podzikowa naszej intuicji. Albo w jaki inny sposb
to doceni. Otworzy to nasz umys na czerpanie z tego
rda. Praktyka zamyka si w sowie WICZENIE.
Trzeba wiczy, wiczy, wiczy
ZADANIA
Czy znasz gos swojej intuicji?
Postpuj przez ten tydzie tak, jak nakazuje Ci
wewntrzny gos.
Sprbuj zgadywa, kto dzwoni, gdy syszysz dwik
telefonu. Zdziwisz si, jak czsto bdziesz mia racj.
144
22. Szlachetne zdrowie

Jestem gboko przekonana, e naukowe potwierdzenie bada parapsychologii czy niekonwencjonalnej medycyny i psychologii jest kwesti najbliszych lat, moe nawet miesicy.
Szlachetne zdrowie, nikt si nie dowie, jako smakujesz, a si zepsujesz ubolewa kilkaset lat temu
poeta z Czarnolasu.
Cho dzi wiadomo wagi zdrowia dla funkcjonowania czowieka jest bardziej powszechna, nie znaczy to
wcale, e szanujemy je bardziej ni wspczeni
Kochanowskiemu. Bogatsi w wiedz na temat likwidowania symptomw chorobowych i technologiczne
zdobycze medycyny stawiamy jakby bardziej na dziaania z zewntrz ni na wasn wol w procesie
uzdrawiania i utrzymywania zdrowia.
Co robi przecitny czowiek, gdy boli go gowa,
minie krgosupa czy odek? Oczywicie bierze
odpowiednie lekarstwo, a kiedy bl si powtarza lub
staje si bardziej dokuczliwy idzie do lekarza.
145

A c robi przecitny lekarz? Przepisuje kolejne
lekarstwa, czasami diet lub konkretne wiczenia,
bywa, e operuje lub uywa innego sposobu interwencji zycznej. Zwykle pomoc koczy si tymczasowym
zlikwidowaniem dokuczliwych objaww chorobowych,
pacjent jest zaleczony, rzadziej wyleczony, prawie
nigdy uzdrowiony.
Jaka jest rnica pomidzy wyleczeniem a uzdrowieniem? Termin wyleczenie odnosi si jedynie do
zycznego wymiaru czowieka, czsto wrcz do konkretnych objaww chorobowych czy jednostki chorobowej; leczy si przezibienie, rany, AIDS lub raka.
Uzdrowienie dotyczy czowieka jako caoci zatem
oprcz ciaa uwzgldnia take emocjonalny, intelektualny i duchowy charakter ludzkiego funkcjonowania; w tym wypadku leczy si przede wszystkim
dusz. Czowiek jedynie wyleczony szybko zapadnie
na kolejn chorob jego ciao znajdzie inny sposb
na uzewntrznienie napi, jakie w nim tkwi, zasygnalizowanie niespenionych potrzeb lub przecienia. Czowiek uzdrowiony to czowiek odkrywajcy
ycie po raz drugi tym razem cieszcy si kad jego
chwil, czowiek spokojny i szczliwy, u ktrego
ustpuj nie tylko objawy choroby, ale take jej
przyczyny; choroba nie powrci ani nie pojawi si
nagle inne objawy.
Bywa, e czowiek uzdrowiony umiera, jego choroba
nie zostaa wyleczona, a on sam wybra przejcie
146

w inny wymiar. Jednake trzeba zobaczy umierajcego uzdrowionego czowieka, by zrozumie, e nie
dzieje si nic strasznego Czowiek taki jest spokojny
i szczliwy, niesie te wszystkim dokoa si i wiar
w sens ludzkiego istnienia. Uzdrowienie pozwala
przey to, co umkno mu gdzie po drodze, pozwala
dopeni si uczuciem spenionego ycia.
Takie podejcie do ycia, choroby i mierci dla wspczesnego czowieka Zachodu jest dziwne. Nie, no co ty
mwisz usyszaam od bliskiej znajomej, kiedy
prbowaam jej powiedzie to, co tutaj pisz. (Najtrudniej jest by prorokiem we wasnym kraju.) To
zupenie jak w tym powiedzeniu: operacja si udaa,
tylko pacjent umar. Zdrowy czowiek ma y. Takie
jest nasze podejcie y, nie cierpie, nie umiera
oto objawy dobrego ycia. Upieram si, e czasem
trzeba pocierpie, by potem lepiej i bardziej wiadomie y i przy tym take, e uzdrowiony czowiek
moe jednak umrze. Zgadzam si te, e yjc we
waciwy sposb od pocztku dbajc caociowo
o wszystkie aspekty czowieczestwa, mona y
w zdrowiu spokojnie do 150 lat. Twierdz tak coraz
czciej biolodzy, zjolodzy, rzadziej (ze zrozumiaych
powodw) lekarze. Osobicie bardziej wierz tym
pierwszym.
Tradycyjna medycyna nastawiona jest niestety tylko
na leczenie. Medycyna zajmuje si chorob, a nie
czowiekiem, a wska specjalizacja pogbia jeszcze
147

bardziej to podejcie. Likwiduje symptomy choroby.
Wikszoci lekarzy nie interesuje ludzka psychika,
cho powszechnie wiadomo, e 90% wszelkich chorb
to choroby o podou psychosomatycznym. Lekarze
rozumiej psychik najwyej jako ycie w zbyt duym
stresie i wraz z nitrogliceryn czy miksturami na
chory odek zalecaj spokojniejsze, lepiej zorganizowane ycie i wicej odpoczynku. Dobre i to, jednake
nie docieraj tym do sedna sprawy. Przyczyny zawaw, wrzodw odka i dwunastnicy, alergii, bli
krgosupa, a take nowotworw (i wielu innych
chorb) le w psychice i dowiadczeniach ludzkiego
ycia. Oczywicie odbijaj swoje pitno na ciele.
Umys i ciao tworz nierozerwaln cao, ktrej
w adnym wypadku nie mona rozpatrywa oddzielnie. Co wicej, wydaje si, e w tej caoci dominujca
rola przypada psychice. Od kilkudziesiciu lat wiadomo, e uczucia maj swj wymiar chemiczny, a one
same powodowane s okrelonym sposobem mylenia.
Jestemy tym, co mylimy, a prawda ta objawia si
take w zakresie ciaa. Choroba jest czsto ostatecznym akordem organizmu prbujcego zwrci nasz
uwag na wane dla niego sprawy.
Dlatego czsto wystarczy zmieni sposb mylenia
albo pozby si nielubianej pracy, aby skoczyy si
przykre dolegliwoci.
Wystarczy wybaczy sobie lub komu innemu, oderwa si psychicznie od ppowiny rodzicielskiego
148

domu czy zacz robi to, co si lubi, by zlikwidowa
zoliwy nowotwr. Coraz wicej lekarzy, szczeglnie
onkologw i chirurgw, zdaje sobie z tego spraw
i stosuj leczenie holistyczne (caociowe) uwzgldniajce wszystkie obszary ycia pacjenta. Lecz jednoczenie ciao i psychik, a czsto tylko psychik,
gdy ciao leczy si samo. Obok lancetu, chemioterapii
i promieni rentgenowskich coraz czciej obecna jest
psychoterapia, wizualizacja czy relaksacja, a oprcz
lekarstw przepisywane s armacje i modlitwa.
Czy moliwe zatem jest uzdrowienie duszy, nim
dojdzie do choroby? Tak, tak samo jak moliwe jest
waciwe zrozumienie kadej choroby w jej najpierwszym stadium.
Jak to zrobi? Trzeba zmieni nastawienie dba
o siebie, nie o zdrowie.
Problematyk t zajmuje si wiele wspczesnych
dziedzin psychoterapii i medycyny naturalnej. Wykady, seminaria, warsztaty, artykuy, programy radiowe
i telewizyjne, a zwaszcza ksiki powicone tajemnicom zdrowia dostpne s dla coraz wikszej liczby
zainteresowanych.
Warto przeczyta, co o tym myli Louise Hay, Deepak
Chopra czy Bernie Siegel, ale proponuj take zaznajomi si z pracami Michaa Tombaka, bliszego nam
kulturowo i klimatycznie. Kada z tych osb zaczyna
od sposobu mylenia, a na sposobie ycia koczy.
Wszak innej drogi nie ma. Pono Seneka powiedzia
149

ponad dwa tysice lat temu, e my nie umieramy, my
si zabijamy.
Kiedy czowiek zaczyna cieplej zajmowa si sob,
koczy ze szkodliwymi dla siebie substancjami nie
zatruwa si wiadomie, odywia w zgodzie z oczekiwaniami jego ciaa, dostarcza mu wieego powietrza
i ruchu. Ju samo takie mylenie powoduje lepsze
samopoczucie. A to wszystko zamienia si na lepsze
zdrowie.
Jak to ma si do sukcesu? Znowu posu si sowami
poety: bo dobre mienie, pery, kamienie [] dobre s,
ale gdy zdrowie w cale.
ZADANIE
Czy dbasz o siebie dobrze i ciepo, z mioci?
W Polsce jest wiele ksiek na temat medycyny
holistycznej, choby wymienione w tym rozdziale, ale
nie tylko one. Znajd je i wpisz kilka na list swoich
lektur.
Co moesz ju dzi zrobi dla siebie, by by zdrowym? Zrb to.
150
23. Od czego zaley nasze zdrowie?
23. Od czego zaley

nasze zdrowie?
Ciao jest zarwno pierwszym odbiorc wszelkich bodcw zewntrznych, jak i wykonawc
wszystkich programw uwiadamianych i podwiadomych pracujcych w caociowym systemie zwanym czowiek.
Rzadko stawiamy to pytanie. Bardziej interesuje nas,

co powoduje choroby i jakie rodki zwalczaj ich
objawy ni to, co wpywa na fakt, e podczas gdy jedni
choruj inni zachowuj zdrowie. Niektrzy prbuj
zwraca uwag nauki w stron skuteczniejszej prolaktyki, jednak ich gos ginie w tumie zafascynowanych kolejnym odkryciem nowym wirusem, lekarstwem, now technik diagnostyczn. Sowniki
medyczne wypenione s terminami z patologii, ale
sprbujcie znale w nich termin zdrowie Dla
wikszoci lekarzy zdrowie to brak choroby.
Ta koncentracja na chorobach po pierwsze sprowadza
funkcj lekarza do roli wyszukujcego i leczcego
151

choroby, po drugie odwraca jego uwag od czowieka
jako caoci, a przenosi j na poszczeglne organy
i systemy znajdujce si w jego ciele, po trzecie
powoduje atmosfer przygnbienia lub paniki, ktra
(potwierdzaj to ostatnie badania dotyczce AIDS
i nowotworw) nie sprzyja zdrowieniu i zmniejsza
odporno na konkretne choroby.
W pewien sposb brzydzimy si chorych, obawiamy
czy wypieramy ich istnienie ze wiadomoci. Podczas
redniowiecznych epidemii pielgnowano siebie nawzajem, a do miejsc dotknitych plag bardowie
przybywali z uzdrawiajc pieni, mimo e czciej
ni dzi uznawano chorob za kar bosk; pod koniec
dwudziestego wieku wikszo z nas nie potra
szczerze przytuli chorych na AIDS, przy czym dotyczy to take personelu medycznego. Odczowieczono
chorob, staa si domen medycyny i medykw.
Jeli czonek chiskiej rodziny cesarskiej zachorowa
lekarza zwalniano; obecnie idziemy do lekarza
dopiero, gdy nam co dolega, a zadaniem testw jest
wykrycie nieprawidowoci w funkcjonowaniu naszego
organizmu. Nawet ewidentne bdy w sztuce lekarskiej trudno jest udowodni A co to by si dziao,
gdybymy mieli zwalnia lekarzy rodzinnych, ktrych
pacjenci choruj? Micha Tombak, biolog, autor
wielu ksiek na temat zdrowego ycia10, to prywatnie syn lekarki, ktra dbajc o swoje dziecko w naj10
Na przykad Czy mona y 150 lat? d 2009.
152

lepszy ze znanych jej sposobw, doprowadzia go
licznymi lekarstwami do marskoci wtroby. Dopiero
kiedy sam zacz by odpowiedzialny za siebie i interesowa si raczej zdrowiem ni chorob, prolaktyk
i mdrym yciem, a nie leczeniem i zatruwaniem si
lekarstwami, odzyska peni si. Jego ksiki obtuj
w wiele pomocnych rad utrzymywania zdrowia i dobrego samopoczucia. Uczciwie mwic, gdyby chcie je
stosowa wszystkie, nie starczyoby czasu na inne
sprawy w yciu, jednak kady moe tam znale
jakie zalecenia i pomysy na wasne ycie. Ja znalazam sporo i ju po kilku tygodniach ich stosowania
czuam si znacznie lepiej, jeszcze lepiej.
W czasach, gdy Pasteura otaczaa aureola chway,
Antoine Bechamp mwi: Zamiast stara si demonstrowa, jakie nienormalne warunki powoduj chorob, zajmijmy si najpierw poznaniem normalnych
warunkw, ktre zapewniaj nam zdrowie. Dzi
znamy wirusy wywoujce choroby, ale cigle nie
potramy powiedzie (wielu nawet o to nie pyta),
dlaczego, mimo ich niezliczonej liczby, niektrzy s na
nie odporni. I co to waciwie znaczy odporno?
Trudno uwierzy, by mona byo j zdoby za spraw
chemikaliw, w kadym razie nie atwiej ni za
spraw waciwego stylu ycia.
Medycy dziewitnastego wieku rozumieli natur
swych pacjentw czsto dawali ulg bez zastrzykw
i piguek po prostu suchajc. Dzisiaj nasze apteczki
153

wypchane s lekami, a lekarze rodkami chemicznymi
umierzaj bl po stracie najbliszych. Hmm
Pewnie dlatego, e jak mwi Franz Kafka Przepisa recept jest atwo, ale zrozumie ludzi trudno.
Efekt jest taki, e cho yjemy duej, wcale nie
jestemy zdrowsi. Moe zakonserwowani
Jak to zmieni? Myl, e trzeba si bardziej skupi na
dostarczaniu wiedzy z zakresu psychoneuroimmunologii11 zarwno spoeczestwu, jak i lekarzom.
Szczeglnie moe tym drugim. Czsto bowiem nawet
bardzo wiadomy pacjent pytajc lekarza o sprawy
zwizane z niekonwencjonalnym podejciem do medycyny, na przykad o armacje, leczenie miechem
i nadziej czy nawet jakimi naturalnymi substancjami, jak olej, spotyka si z lekcewacym umiechem
lub wzruszeniem ramion. Naley uczy metod postpowania zapewniajcych szczliwe, pene zadowolenia ycie, czyli w konsekwencji zdrowie, a take tego,
jak uczyni z choroby gdyby jednak przysza swojego sprzymierzeca, nie wroga.
11
Psychoneuroimmunologia nauka zajmujca si badaniem

pracujcego w czowieku systemu uzdrawiajcego, na ktry
skada si psychika oraz ukad nerwowy, hormonalny i obronny.
154

ZADANIA
Postanw, e bdziesz zdrowy, nie zgadzaj si na
rne programujce stwierdzenia typu z wiekiem
i tak dalej.
Stwrz korzystajc z rad ekspertw, a take
wasnej intuicji zapewniajcy Ci to program: odywiaj si waciwie, wicz, spdzaj sporo czasu na
wieym powietrzu.
Patrz na ycie jak na wasn kreacj:
1. rb to, co przynosi Ci zadowolenie, daje poczucie
sensu ycia i wasnej wartoci; uczy mio dla
siebie i innych nadrzdnym celem;
2. troszcz si o ciao i dusz z mioci zaspokajaj
wszystkie swoje potrzeby;
3. twrz pene radoci, mioci i szczeroci zwizki
z innymi; duo rozmawiaj;
4. wybacz tym, ktrym pozwolie si zrani; wybacz
sobie zachowania, ktrych aujesz;
5. wyraaj emocje i uwalniaj napicia;
6. wyobraaj sobie przyjemne rzeczy i myl pozytywnie;
155

7. miej si czsto
8. kad yciow sytuacj traktuj jak nauk i szans
na rozwj.
Zorientuj si, czy w Twoim miecie jest lekarz
o holistycznym podejciu doceniajcy zwizki psychiki ze stanem zjologicznym czowieka. Korzystaj
z jego rad.
156
24. y w zgodzie ze sob i wiatem
24. y w zgodzie ze
sob i wiatem
Rozwijanie potencjau immunologicznego to nie
tylko opanowywanie poszczeglnych funkcji
mzgu, ale take wiadome kontrolowanie naszego emocjonalnego ycia.
Na jednym z wykadw mwiam o nowym podejciu

do zdrowia w teoretycznym i w praktycznym wymiarze. Mwiam zatem o tym, co moge przeczyta
dotd w tej ksice: o przeniesieniu koncentracji ze
znajdowania kolejnych przyczyn chorb na badanie
czynnikw odpowiedzialnych za zachowanie zdrowia,
o przywizywaniu wagi zarwno do diety umysowej,
jak i ywnociowej, o walce z naogiem negatywnego
mylenia i rozsiewania zarazkw przykrych emocji,
a take o naszej sile psychozjologicznej, ktra waciwie stymulowana jest w stanie leczy wikszo
naszych dolegliwoci.
Na sali bya para modych ludzi: on student medycyny, ona studentka psychologii. Mimo e sceptycz-
157

nie podchodzili do reprezentowanej przeze mnie lozoi, udao mi si zainteresowa ich na tyle zajciami
na temat sukcesu, e zdecydowali si wysucha
wykadu o zdrowiu. Jednak ich czste zwracanie si
do siebie oraz mimika twarzy modego adepta sztuki
medycznej nie sugeroway aprobaty dla tego, co
mwiam.
W czasie przerwy podeszam zatem do modziey
i zapytaam:
Jak wam si podoba to, co mwi?
Ooo, wietne, bardzo interesujce, naprawd bardzo
wyrecytowa student wyranie przytoczony autorytetem mojego wieku i tempa, w jakim prowadz
wykad.
Dowiedzieli si pastwo czego nowego? pytaam
niezraona brakiem szczeroci w poprzedniej wypowiedzi.
W zasadzie to, co pani podaje, to tylko pojedyncze
przykady, niepoparte adnymi badaniami prawd
powiedziawszy, badania mwi czsto co innego ni
pani rozkrca si chopak przy milczcej aprobacie swojej towarzyszki. Na przykad nie zgadzam si
z tym, e wychodzenie na dwr z mokr gow nie ma
nic wsplnego z apaniem kataru. Zrobi pauz,
najwyraniej czekajc na moj reakcj, ale ja milczaam w skupieniu. Przy okazji chciaam mu pomc
uczy si przekazywania innym swoich myli bez
158

specjalnej zachty. Przecie to wyzibia organizm
stwierdzi.
Czy zna pan jakie badania potwierdzajce pask
teori? zapytaam, wszak na badania si powoywa.
Nie, ale zdrowy rozsdek to mwi i fakty z zyki.
Dlaczego zatem cz (znakomita wikszo) ludzi
wychodzcych z mokr gow na dwr nie dostaje
kataru? Dlaczego nie dostaj go ja czy moja crka
praktykujca ten zwyczaj codziennie? Mao byo
czasu, wic nie pytaam go ju o fakty z zyki
wskazujce na moliwo zaraenia si przez wyzibienie organizmu.
Moe oglnie s bardziej odporni
Moe, ale to nie jest fakt mokrej czy suchej gowy, ale
stanu oglnej odpornoci, ktra (ewentualnie) powoduje, e mamy katar lub nie. Zgoda, e wychodzenie
organizmu mao odpornego moe j zmniejszy. Ale to
nie mokra gowa jest przyczyna zazibienia!
No tak, ale gdybymy nie wyszli z mokr gow, nie
dostalibymy go dziewczyna przysza w sukurs
swojemu rozmwcy.
I ty, Brutusie! pomylaam. Wszak dziewczyna
winna sta na pozycjach psychologicznych. A gono
powiedziaam:
Nie dostalibymy go raczej wtedy, gdybymy po
prostu nie wierzyli, e go w taki sposb dostaniemy,
159

a potem gdybymy prowadzili zrwnowaone emocjonalnie i biologicznie ycie.
No dobrze, ale badania wiadcz, e palenie papierosw jest przyczyn raka puc, a pani powiedziaa, e
wikszo nowotworw ma swoje podoe w yciu
psychicznym pacjentw. Podoba mi si chopak, nie
dawa za wygran.
Powiedziaam i podtrzymuj. Palenie papierosw
jest czynnikiem zwikszajcym ryzyko zachorowania
na raka puc, to prawda. Ludzie, ktrzy pal papierosy, posiadaj jednak pewne dodatkowe zmienne,
zwane w metodologii bada artefaktami Wie pan, co
to s artefakty? Nie wiedzia. To pewne cechy
osoby badanej czy przedmiotu bada lub samej sytuacji badania, ktrych nie kontrolujemy, a ktre mog
wpywa na wyniki bada. W tym wypadku artefaktem moe by stan psychiczny badanych osb. Moim
zdaniem ludzie pogodni, w peni kontrolujcy swoje
emocje, nie maj potrzeby palenia. Jeli pal, to dla
towarzystwa. Powodem moe te by styl ycia.
Z dowiadczenia wiem, e czsto ludzie pal z nudw. Nie maj pasji w swoim yciu, nie podoba im si
tak naprawd to, co si w ich yciu dzieje, a nie
potra si zmobilizowa do zmiany, zatem pal. Jak
mwi Louise Hay: dymem z papierosa prbuj
zasnu to, czego nie chc widzie. Negatywne emocje,
brak pewnych substancji w organizmie powodowany
takim, a nie innym stylem ycia (take, przyznaj,
160

paleniem papierosw) powoduje zmiany chorobowe.
Zastanwmy si moe, jakie s przyczyny palenia
papierosw. To z pewnoci doprowadzi nas do peniejszej odpowiedzi na pytanie o pochodzenie raka.
No nie! achna si moja przysza koleanka po
fachu. To przypomina rozwaania, co byo pierwsze:
jajko czy kura. W kocu, jakie to ma znaczenie, skoro
papierosy szkodz?!
Skoczya si przerwa, miaam zamiar odpowiedzie
modym ludziom na to pytanie w czasie drugiej czci
wykadu, niestety wyszli. Podobno przyczyn byo
przezibienie dziewczyny. C, pewnie chodzia po
dworze z mokr gow
To, jaki czynnik uznamy za przyczyn pierwotn
chorb, ma olbrzymie znaczenie, gdy zadecyduje
o skutecznoci zapobiegania chorobom w ogle, a nie
tylko kurowania okrelonej jednostki chorobowej.
W omawianym przypadku, kto wie, czy gdybymy
w odpowiednim czasie oduczyli owego czowieka palenia papierosw, to nie dostaby zawau albo nie
wyhodowa guza w innym miejscu? Nie ma tego
rodzaju bada, std moemy tylko spekulowa. Z duym jednak prawdopodobiestwem na podstawie
tego, co dzi wiadomo o wpywie emocji na zdrowie
moemy powiedzie, e gdybymy w odpowiednim
momencie nauczyli go y w zgodzie ze sob i wiatem,
nie tylko nie miaby chorb, ale i nie paliby papierosw!
161

ZADANIA
Jeli palisz, zastanw si tak naprawd, dlaczego.
Jeli chcesz przesta pali, nie odpowiadaj mi przypadkiem bo lubi.
162
25. Co to jest szczcie?

Zagubiony w wiecie o tysicu znacze czowiek
musi czasem czeka wiele lat, a nieraz i cae
ycie, aby dowiedzie si, co ceni najbardziej.
Termin szczcie zwizany jest chyba bardziej z lozo ni jakkolwiek inn dziedzin poznania. Jako
e nazywa on stan a raczej wiadomo ludzkiej
psychiki, ley take w polu zainteresowa psychologii.
Obszar ten nie podlega jednak naukowym (przebiegajcym w kontrolowanych warunkach i powtarzalnym) badaniom ani staym miarom. Jedyne dostpne
narzdzie pomiaru szczcia to introspekcja, czyli
indywidualne wejrzenie badanych osb w gb swoich
uczu i dokonywane na tej podstawie opisy, a potem
ich statystyczne opracowywanie.
Co zatem mwi statystyka? Ano to, e nie zawsze
ludzie, ktrych wiat uznaje za dzieci szczcia,
sami uwaaj si za takich oraz to, e czsto ludzie,
ktrych nikt by o szczcie nie podejrzewa, wanie s
szczliwi. Zaledwie 3% ludzi yjcych w krajach
zachodniej kultury uznaje swoje ycie za spenione
pod kadym wzgldem i tak samo s odbierani przez
163

innych. Mwic inaczej: tylko ta maleka grupa
jednoczenie uznaje si za szczliwych i ma do tego
powody uznawane przez innych za niezbdne, by mc
czu si szczliwym. Inni albo nie s szczliwi,
albo nie maj powodw dla swojego szczcia. Tak
przynajmniej sdz ci, co na nich patrz.
A jakie to niby inne powody mamy mie do szczcia
ni te, ktre ewidentnie mamy, skoro szczliwymi
nas czyni? Jakie te prawo maj inni osdza, czy to,
co mamy, jest wystarczajce do tego, bymy czuli si
szczliwi? A jednak ludzie wci to robi. Nazywaj
cae narody nieszczliwymi, ba, chc nawet rne
grupy uszczliwia na si, ujmuj si w ich imieniu
i tumacz, tumacz im, e s nieszczliwi, e nie
maj tego wszystkiego, co moe im szczcie da.
W kocu widzc co trac, ludzie ci zaczynaj tskni
za nieznanym yciem i faktycznie przestaj by
szczliwi.
Sam wiat zaprojektowany jest tak, by cieszy nasze
zmysy. Przyroda ta ywa i ta nieoywiona jest
niekoczcym si rdem dozna pikna, obtoci
i harmonii. Ile to razy rozpiera mnie szczcie,
wanie kiedy patrz na wschd czy zachd soca,
sysz wiergot ptakw czy widz choby pole usane
makami? My sami wyposaeni jestemy we wszystko,
co jest nam potrzebne do tworzenia raju na ziemi,
a przynajmniej maych, indywidualnych oaz szczcia
i radoci.
164

Od nas jedynie zaley, na co bdziemy patrze, czego
bdziemy sucha, czego dotyka.
My zdecydujemy, co bdziemy myle na okrelony
temat.
Szczcie jest wewntrz nas. adne przedmioty, ludzie
i wydarzenia z zewntrz nie s w stanie nam go
zapewni. Std nie ma adnej drogi do osignicia
szczcia. Jest natomiast sposb na uwolnienie szczcia i rozlanie go na swoje ycie. Prowadzi on zawsze
do siebie, do swojego wntrza, do rda naszej siy
i jednostkowego programu na spenienie. Szczcie
jest drog i sposobem na ycie.
Owszem, za spraw dozna z zewntrz moemy
przeywa tak zwane szczytowe dowiadczenia, czyli
maksymalne stenie pozytywnych emocji. Znamy
takie uczucia pierwsze momenty zakochiwania si
i potem szczeglne chwile przypominajce nam o nadzwyczajnej bliskoci drugiego czowieka, lub, przyjcie dziecka na wiat. Jaki wielki sukces, nagroda,
zdobycie czego uznawanego za trudne do osignicia
czy choby czego, na co dugo si czekao. Nazywa si
to potocznie szczciem, mwi si jestem szczliwa, bo tak si utaro. Wszyscy wiedz, o co chodzi. To
s jednak tylko momenty wielkich emocji, to nie jest
szczcie w rozumieniu lozofw czy nauczycieli
pomagajcych w rozwoju duchowym. Uzalenianie
swojego szczcia od takich przey z gry skazuje nas
na niepowodzenie, jako e natur czowieka jest
165

leniwe denie do homeostazy, a dowiadczenia szczytowe cho przyjemne s jej zaburzeniem. Wynika
z tego prosty wniosek: nie moe ich by zbyt wiele
w naszym yciu. Zreszt te wyjtkowe pozytywne
przeycia s rwnowaone podobnymi dowiadczeniami o charakterze negatywnym. Czy z faktem zakochania nie czy si istniejce niebezpieczestwo
koca tego uczucia, z faktem lubu konieczno
rozstania (choby poprzez mier), a z faktem urodzenia dziecka moment, w ktrym musimy pozwoli mu
odej?
Mwimy take, e jestemy szczliwi, kiedy dostaniemy wreszcie upragnion rzecz czy znajdziemy si
w sytuacji, ktra w naszej kulturze jest podana. To
take bd naszego postrzegania rzeczywistoci, do
ktrego wdroono nas sposobem wychowywania. Anthony de Mello w Przebudzeniu pisze, e nauczono
nas wiza szczcie z wystpowaniem pewnych warunkw, spenieniem potrzeb czy nawet ycze.
Szczcie jest naszym stanem naturalnym. pisze.
Wystarczy popatrze na mae dzieci, ktrych szczliwo jest naturalnym stanem i do ktrych Krlestwo naley a do chwili, gdy je powstrzymamy
i zarazimy gupot spoeczestwa i kultury. Szczcie
jest czym, co ju posiadamy. Dlatego nie mona go
zdoby, mona je jedynie odkry w sobie. Micha
Tombak, wspominany ju tutaj przeze mnie profesor
biochemii i propagator zdrowego stylu ycia, uwaa,
e dzieci s tak radosne, poniewa waciwie oddy-
166

chaj. By moe jest to rwnie powd szczliwoci,
ale on take bierze si z powietrza, znikd.
Zostaam obdarzona ask postrzegania wiata i siebie
w kategoriach pozwalajcych mi w blu, w trudzie
i w codziennym bytowaniu zachowywa wiadomo
szczcia. Wiele razy wprawiaam w konsternacj
nawet najbliszych mi ludzi, kiedy w wyjtkowo
trudnych dla mnie momentach twierdziam, e nie
jestem nieszczliwa, a jedynie smutna, zmczona czy
rozgoryczona. I byam szczliwa. Zawsze cieszyam
si, e yj i nie miaam tego ycia do. Pamitam te
sytuacj, kiedy jeden z mczyzn, ktrych obdarzaam
uczuciem, niemal obrazi si na mnie, kiedy dowiedzia si, e on nie moe mnie unieszczliwi. Bo nie
moe! Nikt nas nie moe unieszczliwi, tylko my
sami. Eleonora Roosevelt powiedziaa Nikt nie jest
mnie w stanie zrani bez mojego wasnego udziau.
Zrani! A c dopiero unieszczliwi?!
Studia nad ludzk psychik umoliwiy mi poznanie
nowych sposobw odkrywania szczcia w sobie. To
dlatego pragn pilotowa innych w ich podry do
szczcia, towarzyszy im w Drodze do siebie.12 Std
moja dziaalno seminaryjna, moje ksiki, moje
artykuy
12
Droga do siebie taki tytu nosi nawet moja pierwsza ksika,

wydana w 1995 roku, ale uzupeniona o moje dowiadczenia
i wiedz jest dostpna w najnowszym wydaniu (2008) wydawnictwa MEDIUM.
167

Szczcie nie jest bowiem niczym innym jak penym
zrozumienia i akceptacji kontaktem ze sob i wiatem,
ktrego podr w gb siebie moe nas nauczy.
Majc t wiadomo, znajdujemy si w przedsionku
siebie samych; my ja albo inny trener, pod kierunkiem ktrego zdecydujesz si pracowa moemy
wprowadzi Ci do przedpokoju i pokaza drzwi do
kolejnego odkrywania siebie jednak pokoje kady
musi zwiedza sam. Ale wanie to ju jest szczcie.
Zapraszam do wsplnej podry!
ZADANIA
Napisz, czym dla Ciebie jest szczcie.
168
26. Szczcie umiecha si codziennie
26. Szczcie umiecha

si codziennie
Droga do szczcia prowadzi przez siebie.
Szczcie raz si umiecha piewaa Hanka Ordonwna, a po niej inne przekonane o tym piosenkarki
(i piosenkarze!), urzdniczki, gospodynie domowe
i uczennice, a odporni na sentymentalne trele mczyni pogwizdywali ten refren przy goleniu. Gdy
okazj t ominiesz, to ju przepad, to ju zginiesz, bo
szczcie przyszo, moge je mie.
Baamucono nas takimi piosenkami, lmami, proz
i poezj. Wyrolimy w przekonaniu, e szczcie jest
czym nadzwyczajnym, poczonym z przyspieszonym
biciem serca, kup pikna i najlepiej jeszcze z bliskim
oddechem drugiej powki, co to tylko jedna jedyna
jest dla nas przeznaczona. Wychowalimy si na
romantycznej poezji penej nieszczliwej mioci
(to oksymoron mio nie moe by nieszczliwa!)
i tsknoty do kraju modoci, na modopolskim rozdarciu i pdzie w kierunku samounicestwienia myli
169

na rzecz emocji, na wojennym walczyku, powojennym
marszu i bolesnym rozdzieraniu ran Rzeczywisto
Polski Ludowej sprzyjaa ucieczce w ramiona miosnych taktw szczcia w piosence, poezji i literaturze.
Luminarze tamtejszej rzeczywistoci, wierzc w zwizek szczcia ze stanem posiadania, usiowali od tego
drugiego odwrci nasz uwag. Woleli, by obywatele
marzyli raczej o wielkiej mioci, wspaniaych ideach,
wielkich wzlotach, ni zwykej umiechnitej codziennoci. Efekt takiego programowania to stan uczu,
ktry nazywam zespoem Barbary Niechcicowej.
Znaczna cz Polakw, i w ogle sporo ludzi, cierpi na
ten sam charakterystyczny sposb mylenia i zachowania, jaki przejawiaa bohaterka Nocy i dni Marii
Dbrowskiej. U niej objawia si on tsknot za tym,
co raz przeya romantycznym zachowaniem przystojnego modego czowieka, ktry nie zawaha si
wej dla niej (w eleganckim stroju, smokingu chyba
albo czym rwnie wytwornym) do stawu po nenufary.
Raz po raz odtwarzaa t romantyczn scen w marzeniach piknie ubrane kobiety, przystojni panowie, soneczny dzie i beztroskie spotkanie. Jak mg
wygra w takiej konkurencji jej realny, zapracowany,
prostoduszny i niezbyt elegancki m Bogumi
Niechcic? Nie mia szans! No i te nenufary! Sama
nazwa tchnie poezj. Gdyby nazwaa je chocia grzybienie biae Myl, e ta jedna z pikniejszych scen
polskiej kinematograi, ktrej towarzyszy rwnie
pikna muzyka, miaa szanse zama ycie niejednej
170

kobiecie. I kto wie, czy nie zamaa. Skonni bowiem
jestemy zwaszcza skonne upatrywa szczcia
w chwilach niezwykych, poetyckich, romantycznych.
Na podstawie ich wanie wyobraamy sobie inne, ba,
cae dnie i noce. Nic dziwnego, e tsknimy za takim
yciem, a to, ktre nas otacza, wydaje si szare
i banalne. Najgorzej, e nic nie robimy w kierunku
realizacji owych pragnie, bo tak naprawd wiemy, e
s to tylko fantazje nie marzenia.13 Cierpicy na
zesp Barbary Niechcicowej szukaj szczcia na
zewntrz i do tego ograniczaj je do kilku znanych
scen lub przedmiotw. Marz o szczciu, ale chc, aby
kto inny im je da Jednym sowem uwaaj, e
mog by szczliwi tylko gdy co dostan, gdy co
zdobd, gdy gdzie si znajd, gdy kto ich pokocha
lub odwzajemni uczucia w taki sposb, jaki sobie
wyobraaj. Swoje ycie wci porwnuj do innych.
Ci maj lepiej, tamta jest bardziej kochana, owa
adniejsza. Och, gdybym tylko moga Trawa
zawsze jest adniejsza u ssiada.
Jest jeszcze jeden element, ktry nie uatwia nam
szczliwoci na co dzie: uwaa si potocznie, e to
normalne, i ludzie nie s szczliwi, e popadaj
w depresje i przygnbienia, e maj ataki lku czy
furii Rzecz ludzka mwi wiat, a tym, ktrzy
twierdz, e s szczliwi jak dzie dugi, po prostu
si nie wierzy. Rni intelektualici, w tym nierzadko
13
W poprzednich rozdziaach pisaam o marzeniach i fantazjach.

Ten przykad znakomicie pokazuje, czym one si rni.
171

tacy, ktrych bardzo ceni, rozpisuj si nad bolesn
kondycj czowieka, jego penej zmaga egzystencj
i odnoszonymi ranami. Czowiek szczliwy to dla
nich czowiek paski, zbyt mao skomplikowany, pytki. Albo po prostu nieszczery.
Wiem co o tym! Sama jestem czsto tak traktowana
w rnych sytuacjach.
Czy jeste szczliwa, kiedy wracasz do domu
z lotniska, na ktrym poegnaa odlatujc do
Kanady crk? pytaj mnie czasem, by mi udowodni, e bywam nieszczliwa.
Tak, jestem! Jestem smutna, ale szczliwa. Jestem
szczliwa, e mam crki! Jestem szczliwa, e
potra szanowa ich wybory, a one moje; e kada
z nas ceni sobie swoje wasne pomysy na ycie.
Jestem szczliwa, e i Magdalena, i Weronika s
takimi crkami, za ktrymi tskni, ktrych brakuje
mi na co dzie. Jestem wreszcie szczliwa, e mog
w peni przeywa swoje ludzkie emocje smutku, e ci,
ktrzy mnie otaczaj, nie tylko to rozumiej, ale
pomagaj mi w jego penym przeyciu. Nie wpadam
w depresj, ale i nie broni si przed smutkiem
pacz niemal sodko przez jaki czas i to ze
wiadomoci ycia i szczcia.
I to jest szczcie moliwo penego przeywania
ycia, tego, co faktycznie ludzkie. Moje szczcie nie
zaley od moich crek, czowieka, ktrego kocham,
jego sposobu okazywania mioci; moje szczcie nie
172

zaley od tego, czy kupi mieszkanie, ktre mi si
podoba, ani nawet od tego, czy ludzie przyjd, by
posucha, co mwi
Moje szczcie zaley ode mnie. W kadych warunkach mona by szczliwym.
Przyznaj, e czasami trudno jest je dostrzec, kiedy
pitrz si problemy czy trudnoci, ale wanie wtedy
trzeba ze zdwojon energi szuka go w naszej
codziennoci.
Tyle uczu mieci si midzy jednym uderzeniem
serca a drugim; tyle przedmiotw mona uj w rce
jak mwi jeden z moich ulubionych poetw Zbigniew Herbert.
Tyle rzeczy do zrobienia, tyle sw do powiedzenia,
tyle myli do wysnucia, tyle snw do przeycia to ju
ja, i te adnie!
ycie trwa, obojtnie, co by si dziao, a nasza gowa
w tym, by przey je jak najpeniej. Wyjdmy z zespou
Barbary Niechcicowej. Zacznijmy szuka szczcia
w sobie!
173

ZADANIA
Zastanw si, gdzie szukasz rde swojego szczcia. Przypomnij sobie najszczliwsze momenty. Dlaczego byy szczliwe?
Przemyl w tym tygodniu ten tekst. Sprbuj znale
szczcie w sobie. Jak moesz zmieni mylenie
i patrzenie na codzienno, aby by szczliwszy?
174
27. Odzyska swj czas

Wszystko, co dzieje si w naszym yciu, ma
okrelon wano i czas darowany nam do
przeprowadzenia tego dziaania.
Nasz codzienno wypeniaj tysice duych, maych

i cakiem malekich zaj, ktre powoduj, e wielu
ludzi, wiele rodzin yje w nieuporzdkowanym pdzie.
Popdzani rnorodnymi obowizkami i okazjonalnymi kryzysami ludzie, umczeni prac i czynnociami,
ktre ich nu, dla relaksu zanurzaj si w ogldanie
pytkich lmw lub kolejnego meczu piki nonej,
rozmawiaj przez telefon ze znajomymi lub serfuj
po Internecie, oddajc si zudnemu wraeniu, e to,
co robi, ma znaczenie
Tato, pograj ze mn w pik? prosi starszy
syn.
Nie mam czasu! pada odpowied.
Mamusiu, poczytaj mi! prosi najmodsze
dziecko.
Nie dzisiaj kochanie. Nie mam czasu.
175

Mamo zaczyna niepewnie rodkowe.
Co znowu chcesz!? Mw szybko, bo nie mam
czasu!
Nie zd si obejrze i ju po wieczorze, a tu
jeszcze pranie trzeba zrobi albo zreperowa co
w samochodzie.
Suchaj, moe poszlibymy ktrego wieczora
gdzie razem na kolacj?! Tak sami, tylko we
dwoje proponuje ona.
Kiedy? Przecie
Spdzaj kawaek nocy nad niedokoczonymi
obowizkami domowymi. W nocy on tuli si do
niej z czuym kochanie i znowu:
Daj spokj, nie teraz, nie ma JU czasu, jest
pno!
Rano prbuj odespa stracony czas, wstajc
z ka dobre kilka minut po ostatnim dzwonku
budzika. Szybko si myj, szybko ubieraj,
szybko jedz, poganiaj dzieci i wchodz w nowy,
kolejny dzie bez czasu.
Smutno mi, kiedy o tym myl, bo wiem, e tak
naprawd to nie czasu brakuje w yciu tych ludzi, ale
rozsdnego nim gospodarowania. Nie czasu, ale jasnej
hierarchii celw. Nie potra zarzdza sob w czasie.
Sob wszak nie da si zarzdza czasem, mona
jedynie zarzdza sob, tak aby mie wystarczajco
176

duo czasu na wszystko, co jest dla nas naprawd
wane.
Wszystkie zegary wiata odmierzaj czas w jednakowym tempie, a jednak jedni zd zrobi w nim
mnstwo istotnych rzeczy, a inni nie. Ci, ktrzy
potra zarzdza zawieszonym w czasie yciem,
osigaj zwykle powodzenie w wanych dla nich
przedsiwziciach. To oni najwicej tworz, produkuj
i dziaaj. Oni wreszcie paradoksalnie maj
w yciu wicej spokoju i radoci. Gdybym nie potraa
waciwie zarzdza sob w czasie, nigdy nie napisaabym jedenastu ksiek, setek artykuw i jeszcze
listw i wierszy. Nie pozwoliyby mi na to liczne
zawodowe obowizki. A ju mowy nie ma o tym, abym
moga sama czyta, spotyka si z bliskimi mi ludmi
czy uczestniczy w yciu kulturalnym Polski i Europy.
Robi to wszystko, poniewa kiedy nauczyam si
zarzdza sob w czasie.
Jak mona si tego nauczy?! Najpierw trzeba troch czasu, by pomyle nad sensem swojego ycia,
nad jego przemijaniem i utrat wspaniaych przey
kosztem bieganiny, lichej rozrywki, jaowych rozmw.
Jak czsto dajesz sobie chwil na takie myli? Kiedy
ostatnio mylae lub rozmawiae o tym, co jest dla
Ciebie najwaniejsze? Kiedy, za PRL-u jeszcze, by
taki dowcip:
177

Lokalny dygnitarz przyjecha z gospodarsk
wizyt na budow. Robotnicy dowiedzieli si
o tym i szybko wzili si za prac, a czasem za jej
markowanie. Jeden z nich chwyci taczk i pobieg. Pech chcia, e to on tra na dostojnego
gocia.
Czekajcie no, gdzie tak biegniecie z tymi
pustymi taczkami?
Pustymi, pustymi odpowiedzia robotnik. Bo
tyle roboty jest, e nie ma ich kiedy zaadowa.
Ot to! Tak wyglda czasem nasze ycie. Biegamy,
gonimy w popiechu i w kocu nawet nie wiemy po co.
Dlatego trzeba si zatrzyma i zada sobie kilka
pyta. Potem ustali, co jest najwaniejsze i jak
chcemy y. Nastpnie trzeba podj decyzj o zmianie
stylu dotychczasowego ycia. Bdzie to si prawdopodobnie czyo z robieniem tych rzeczy, ktre s dla
nas najwaniejsze. Za kadym razem, kiedy signiemy po pilota, zapytamy moe: czy to jest to, co nam
mnie i rodzinie najbardziej suy, daje nam
najwicej radoci i budujcych przey, jednoczy nasz rodzin? Jeli odpowied bdzie przeczca moe
zdecydujemy si na co innego. Podobnie mona
postpowa z innymi zajciami, ktre dotd robilimy
niemal mechanicznie, bezmylnie, nawykowo. eby
wzmocni si w tym nowym sposobie postpowania,
dostarczy sobie tak motywacji, jak i wicej wiedzy na
temat zarzdzania sob w czasie, warto przeczyta
178

dobr ksik14 na ten temat. Wystarczy wystuka na
klawiaturze ktr z podanych w przypisie dolnym
ksik, a kilka innych tytuw pojawi si na stronie
dowolnej ksigarni wysykowej. Mona te pj na
powicone temu zagadnieniu szkolenie.
Godziny spdzone nad ksik lub na kursie uczcym,
jak wzbogaci swoje ycie, jak uczyni je zdrowszym
i szczliwszym, s nie tylko inwestycj w siebie
jedyn osob, ktra moe nam zaatwi to, czego
pragniemy. S one ju naszym pierwszym wkadem
w to lepsze ycie, dowodem na to, e naprawd zaley
nam na czym wicej ni to, co mamy. Ten wkad
natychmiast procentuje. Czytanie zamienia si w przyjemno, a chodzenie na wykady czy seminaria
w potrzeb. Pomau jednak zaczynamy dostrzega,
e nasze ycie staje si ciekawsze, a my sami cho
robimy wicej nie jestemy ju tak zmczeni.
Staje si jasne, e czas spdzony z dziemi nie jest
czasem straconym, e to raczej wiele innych spraw
moe poczeka. Oczywista zaczyna by potrzeba chwil
spdzanych z yciowym partnerem w sodkim tte-tte. Odwiedzamy dawno zapomniane miejsca, w ktrych byo nam kiedy tak dobrze razem. Nagle
zaczynamy czyta, gimnastykowa si albo spacerowa. I na wszystko JEST czas! Dzie jakby si
wyduy. Poniewa nic nie bierze si z niczego
14
Na przykad: Covey S.R., Merrill A.R., Merrill R.R., Najpierw

rzeczy najwaniejsze, Pozna 2005; albo Majewska-Opieka I.,
Ku doskonaoci, Gdask 2009.
179

dnia nie da si rozcign, oczywiste jest, e
rezygnujemy z innych czynnoci. Tyle e tym razem
robimy to wiadomie wybieramy. I zapewniam,
nasze ycie tylko na tym zyskuje.
ZADANIA
Zastanw si, jak gospodarujesz swoim czasem. Czy
wszystko, czemu powicasz minuty, godziny i lata
swojego ycia, naprawd jest tego warte?
Zastanw si, co jest dla Ciebie najwaniejsze w tym
momencie?
Obserwuj si przez nastpne dwa tygodnie. Zobacz,
na co tracisz czas.
Przeczytaj ksik o zarzdzaniu czasem lub wybierz si na powicone temu seminarium.
Staraj si y, zarzdzajc sob w czasie przez
nastpne 30 dni. Zapewniam, nie bdziesz chcia ju
y inaczej.
180
28. O poczuciu obtoci

Rzeczywisto jest bez naszego udziau zaprogramowana tak, aby starczyo dla wszystkich;
aby kady dosta tyle, ile mu potrzeba, zarwno
w zycznym, jak i psychologicznym sensie tych
sw.
Czy wiesz, dlaczego gobek zosta symbolem pokoju?

Ot, kiedy Noe zbudowa ark, wybra si
w podr, aby przyprowadzi na ni zwierzta.
To jasne, e wszystkie chciay si znale na arce.
To bya szansa ocalenia. Przekrzykiway si
zatem nawzajem, by zwrci na siebie jego
uwag:
Ja wietnie biegam po drzewach, we mnie,
we mnie prosia wiewirka.
A ja jestem krlem zwierzt, mnie chyba jak
mao komu naley si miejsce na twojej arce?
upewnia si lew.
Ja jestem niezwykle szybka, zabierz mnie take
prosia antylopa.
181

W tej oto tonacji wszystkie zwierzta upominay
si o miejsce na arce. Tylko gob siedzia
spokojnie i przysuchujc si innym zwierztom,
milcza. Tak odmienne zachowanie ptaka zainteresowao Noego. Zwrci si zatem do niego
z pytaniem:
A c to, czemu ty milczysz? Czyby nie chcia
znale si na arce?
Ale chc, oczywicie. A milcz, poniewa nie
wydaje mi si, abym mia co doskonalszego ni
inni odpowiedzia spokojnie gob. Kady
z nas ma co niepowtarzalnego, jedynego w swoim rodzaju, co wielkiego, co tylko on dosta od
Boga. Kady z nas jest w jakim sensie wyjtkowy i dlatego sdz, e dla kadego z nas
znajdzie si miejsce na arce dokoczy przy
zupenej ciszy innych zwierzt.
A na to Noe:
Masz racj, gobku. Oczywicie, teraz przypomniaem sobie, e Bg prosi mnie, abym zabra
po parce wszelkiego stworzenia. Mwi take,
abym znalaz sobie wrd was posaca, myl,
e jeste do tego znakomity!
Tak to gobek pokojowo rozwiza wany problem,
zosta posacem arki i zaatwi sobie etat symbolu
pokoju.
182

A jednak gob mia co takiego specjalnego, czego
inne zwierzta nie miay. Mia poczucie obtoci!
Rozumia, e wiat zaprogramowany jest tak, e dla
kadego starczy na nim miejsca, kady wreszcie
zrealizuje swoje pragnienia, gdy wszyscy obdarzeni
jestemy czym wyjtkowym i niepowtarzalnym.
Czu, e nie trzeba o to walczy, w kadym razie nie
kosztem innych. By spokojny, nastawiony pozytywnie
do innych, nierywalizujcy. Gdybymy wszyscy myleli podobnie, wiat byby znacznie przyjemniejszym
miejscem do ycia, a ludzie zdecydowanie mniej
zestresowani szczliwsi.
wiadomo obtoci (ang. abundance mentality) jest
cech charakteru potrzebn tym wszystkim, ktrzy
pragn prowadzi innych ludzi w rnych dziedzinach
ycia, zatem menederom, wacicielom zakadw
gospodarczych, osobom nadzorujcym prac innych,
nauczycielom i rodzicom. Wszystkim zatem!
Pozwala ona zrozumie, e dobra tego wiata nie
mona ujmowa w kategoriach wielkiego tortu i obawia si, e jeli kto inny odkroi z niego kawaek,
moe nie starczy dla nas. Jeli ju chcielibymy uy
tego porwnania, to niech bdzie to wielki, pyszny, ale
wci odnawiajcy si tort. Niewane, jak wielki
kawa odkroi Rockefeller, Einstein, Picasso czy Lincoln, cigle starczy go dla Kowalskiego, Nowaka
i Majewskiej-Opieki Kady z nas ma na tym
183

wiecie swoje miejsce, swoje niepowtarzalne ycie do
przeycia, swoje wielkie idee do odkrycia.
Oczywicie kawaki nie s rwne. Bierzemy tyle, ile
wydaje nam si, e jestemy w stanie zje. Mamy
rne apetyty, z rn szybkoci jemy, a czasami
wstydzimy si poprosi o dokadk. Jednak tort jest
i czeka, a jedzcy go ludzie nie s dla nas adnym
zagroeniem. Wszak tort si wci odnawia.
Zrozumienie tego pozbawia nas zawici i cikich
przey zwizanych z sukcesami innych, uwalnia od
chci kopania pod innymi dokw i nieuczciwego
zwalczania konkurencji. Dziki temu znacznie wicej
energii moemy powici wasnemu doskonaleniu si
i koncentracji na swoim talerzu. Chtnie i z radoci
wsppracujemy z innymi, dzielimy si pomysami,
pomagamy im w odnalezieniu ich miejsca w wiecie.
Niektrym ludziom trzeba pomc doj do tortu. Moe
siedz za daleko i nie maj siy dopcha si do stou
A moe w ogle go nie widz albo myl, e jest
przeznaczony dla innych dla wybranych. Jeli si
nawet zdarzy, e istotnie zabior nam nasz porcj, e
kto yjcy w poczuciu braku nie wytrzyma napicia,
jakie powstaje pod wpywem walki o byt i pokusi si
o ni, nie przeywajmy tego bolenie. To bya tylko
pierwsza porcja! Tort cigle stoi i z pewnoci go nie
zabraknie. Raz jeszcze podejdmy, odkrjmy kolejn
porcj i moe troch lepiej pilnujmy talerza. wiat
nie skada si niestety z samych ludzi yjcych
184

w poczuciu obtoci. Przeciwnie tych z poczuciem
braku wydaje si by wicej. Trzeba si uczy dba
o swj talerzyk, ale nadmierne przeywanie straty
niczego tu nie zmieni.
Pamitajmy, e wiat jest wiatem obtoci. I nalee
on bdzie w konsekwencji zawsze do tych, ktrzy tak
myl.
Niektrym z nas trudno to zrozumie. Szczeglnie
Polacy wychowani w PRL-u mog mie taki problem.
yo si wtedy w warunkach obowizkowego dzielenia
po rwno i pilnowania, eby kto przypadkiem nie
zjad za duo; w poczuciu permanentnego braku
i zewntrznej kontroli. Trzeba uwiadomi sobie, e
tamten wiat by sztuczny a poza tym odszed.
Prawdziwy wiat jest pysznym, wiecznie odnawiajcym si tortem.
ZADANIA
Przedyskutuj omwione zagadnienie w gronie znajomych. Dowiedz si, jak patrz na to zagadnienie
inni? Czy wiat jest wiatem obtoci?
Staraj si pamita przez nastpny tydzie o obtoci wszelkiego dobra w wiecie. Jak wpywa to na
Twoj postaw i zachowanie? Zanotuj zmiany.
185
29. Sukces po polsku

atwiej zmieni w kraju warunki polityczne,
ekonomiczne i spoeczne ni mentalno jego
obywateli.
Dowiadczenia 1997 roku, zarwno te z Akademii

Sukcesu w Chicago, jak i z mojej pracy w Polsce
potwierdzay, i Polacy s narodem otwartym i chtnym do przyjcia wiedzy, ktr oarowuj im w ramach obecnego ju w kraju nurtu psychologii sukcesu.
W Warszawie w jednym tylko padziernikowym tygodniu odbyo si moje seminarium, kurs Tadeusza
Niwiskiego Drogi do sukcesu", kurs Silva Mind
Control prowadzony przez specjalist z Kanady oraz
kilka pomniejszych spotka na tematy zwizane
z rozwojem ludzkiego potencjau i coraz peniejszym
funkcjonowaniem. Podobnie jest w caej Polsce i to nie
tylko w duych orodkach miejskich.
Na spotkanie ze mn przychodzili nie tylko warszawiacy czy mieszkacy pobliskich miast, niektrzy
pokona musieli kawa drogi. Najmilej wspominam
pilnego studenta z Pocka i trzy wspaniae dziewczyny z Gdaska. Tolek dojeda samochodem, a mo-
186

de (najstarsza miaa 24 lata!) gdaszczanki przyjechay pocigiem, mieszkay w motelu i oczywicie
paciy za zajcia Jakie wspaniae zrozumienie
potrzeby inwestowania w siebie. Znali mnie jedynie
z mojej ksiki Droga do siebie i to wystarczyo, aby
zmobilizowa siy i rodki na spotkanie. To buduje
i wzmacnia wiar w sens naszego przedsiwzicia.
Sukces w nowym wydaniu cieszy si popularnoci
niemal we wszystkich krgach. Podobno w tamtym
okresie istniao okoo 600 mniejszych i wikszych
instytucji zajmujcych si pomaganiem w jego osiganiu. Organizowano kursy dla pracownikw przedsibiorstw i dla indywidualistw chccych si rozwija. Prowadzono pod tym hasem audycje radiowe
i telewizyjne.
Dawao si jednak zauway, e w Polakach wci
pokutuje przekonanie o przemonym wpywie warunkw zewntrznych na skuteczno dziaa poszczeglnych ludzi. Trudno im zrozumie, e w tych samych
warunkach innym udaje si jednakowo dokonywa
rzeczy wspaniaych. Zaznaczam mwimy o takich
samych warunkach.
W czasie jednej z moich audycji radiowych, w ktrej
uczestniczyam wraz z profesorem socjologii jednego
z warszawskich uniwersytetw, zadzwoni mody czowiek. Skoczy technikum hotelarskie i z werw opowiada, jak to na skutek pukania, pytania i proszenia
udao mu si znale wspania prac. Coraz bardziej
187

si cieszyam. Chopak mia okoo dwudziestu lat i to,
co i jak mwi kazao mi przypuszcza, e oto idzie
mode, bardziej przedsibiorcze pokolenie. Zaczynaam w to wierzy Niestety, zakoczy wiadomoci,
i jego wyczyn jest jedyny wrd tegorocznych
absolwentw szkoy. Reszta albo nie pracuje, albo
narzeka na prac, ktr wykonuje. Z jego wypowiedzi
wynikao jeszcze co kolejne potwierdzenie sw
Jezusa: Procie, a bdzie wam dane, szukajcie,
a znajdziecie; koaczcie, a otworz wam.15 Powiedziaam to gono. Na co szanowany (take przeze
mnie) profesor socjologii odpowiedzia, e te sowa
dotycz religii, a nie ycia. Zdziwiam si, wszak
nawet czowiek niewierzcy moe atwo zauway, e
wiele prawd biblijnych sprawdza si w yciu, a ju na
pewno ktokolwiek nie byby ich autorem za cel
maj wanie stosowanie ich w yciu. Niestety czsto
tak bywa, e si tego nie przyjmuje do wiadomoci,
a prym wiod wanie rodowiska naukowe. Nie
wiem, czy pana profesora przekonao moje zapewnienie, e odkd stosuj t dewiz w codziennym yciu
zmienio si ono cakowicie. Ale tutaj akurat si nie
dziwi, jako naukowiec mia za mao dowodw
mnie no i tego chopaka z audycji. By rok 1997.
Powszechne byo rwnie narzekanie. Rzadko spotykaam ludzi, ktrzy nie narzekaliby na nic. Czasem
jest to nawet zabawne. Pamitam, e nie min
jeszcze tydzie od powoania nowego premiera, a nie15
Mt, 7.7.
188

ktrzy ju go krytykowali bo nie wida zmian.
W tym wypadku Polacy skonni s liczy na cud, cho
w stosowanie rad biblijnych na poprawienie wasnego
ycia niekoniecznie.
wiadomo obtoci, o ktrej pisaam w poprzednim
rozdziale, bya nieznana wszystkim, nawet tym, ktrzy pragn pomaga w rozwoju innym, czyli rmom
szkoleniowym i trenerom. Boj si konkurencji, czuj
si zagroeni obecnoci kogo innego, kto robi to
samo. Mogam to obserwowa z bardzo bliska. W nie
do koca uczciwych zachowaniach w stosunku do
mnie czai si lk. Moi koledzy bali si, e zabior im
bezpowrotnie kawaek przygotowanego dla nich tortu.
A przecie jest dokadnie odwrotnie kontakt z dobrym szkoleniem moe jedynie wyostrzy apetyt na
kolejne. C, zmiana mentalnoci jest znacznie trudniejsza ni przeorganizowanie ekonomii. Jednak Polacy wolno, ale konsekwentnie podaj we waciwym kierunku.
Mamy rok 2009. Rynek ksigarski zasypany jest
lepszymi, gorszymi i zupenie do niczego ksikami
o charakterze poradnikowym. W rny sposb staraj
si one wspiera indywidualny rozwj. Z rnym
skutkiem. Podobnie jest na rynku szkoleniowym.
Trudno dzi chyba zliczy rmy zajmujce si tym
na stae, a liczba zaangaowanych w nie trenerw
znacznie si zwikszya. Polacy si szkol. Rzadziej
zupenie dobrowolnie, z indywidualnej potrzeby i za
189

wasne pienidze, czciej s to szkolenia i programy
organizowane przez pracodawcw, a przynajmniej
przez nich sponsorowane. Biznes szybko zrozumia,
e mu si to opaca, sprzedawcy wszelkiego autoramentu i kadra kierownicza rwnie. Wci jednak
w gbi duszy nie wszyscy maj wystarczajco due
zrozumienie dla potrzeby indywidualnego wzrostu
oraz bardzo sabo rozwinite poczucie obtoci, skoro
w licie od modego czytelnika mojego bloga czytam,
e interesuj go szkolenia do 100 zotych i e mona
znale za t cen wartociowe propozycje. 16
Zaniepokoio mnie to troch. Wierz, e mona mie
takie szczcie. By okres, kiedy ja za swoje szkolenia
pobieraam niewiele wysz opat. Nie w tym rzecz,
chodzi o samoograniczanie si, o stawianie sobie
niepotrzebnych ogranicze, powodowanych zarwno
wiadomoci braku (w miejsce obtoci), jak
i faktycznym brakiem wiary w warto szkole.
100 zotych to jedna trzydziesta trzecia przecitnej
pensji w Polsce. Najtasze seminarium, na jakim
byam w Kanadzie, w czasach gdy ja sama
znajdowaam si w pozycji owego modego czowieka,
kosztowao prawie 200 dolarw, a rednia pensja
miesiczna wynosia nieco ponad 2000 dolarw.17
16
17
h t t p : / / w w w. m a j e w s ka -o p i e l k a . p l /1 4 7 1 0 1 .h t m l d o s t p
z 15.09.2009.
Mwimy tu oczywicie o pensjach brutto, podatki w Kanadzie
nigdy nie byy i nie s nisze ni w Polsce. Przytaczam te
informacje, bo wiem z dowiadczenia, jak toczy si dalej dyskusja
z moimi rodakami, kiedy podaj te dane.
190

I nigdy wicej nie znalazam takiego taniego
szkolenia. Moe warto te doda, e moja wczesna
pensja bya poniej redniej, ale moje zrozumienie
dla wartoci szkole i potrzeba rozwoju znacznie
powyej. W efekcie mojej pracy nad sob roso mi
rwnie poczucie obtoci.
Trzeba jednak sprawiedliwie powiedzie, e Polacy
wydaj jednak coraz czciej wasne pienidze na
szkolenia. Myl, e zaczynamy rozumie, e wiedza
kosztuje. Skoro paci si za nauk na wyszych
uczelniach, kursy przygotowujce do prawa jazdy czy
obsugi komputera, bardziej oczywiste staje si i to, e
mona (trzeba!) zapaci za kursy ycia.
Kolejn zmian jest w Polsce to, e modzie w ogromnej wikszoci jest dzi bardziej przedsibiorcza,
chtniej chwyta odpowiedzialno za ycie we wasne
rce, siga po wicej Niestety widz tu jeszcze sporo
do zrobienia. Ot ta odpowiedzialno za ycie sprowadza si czsto do tego, e cho staraj si samodzielnie osiga sukcesy, kiedy im si to nie udaje
odpowiedzialnoci zbyt chtnie dziel si ze spoeczestwem: rodzicami, pracodawcami, rzdem, sytuacj to oni s winni. Rzadko kto przyznaje si, e nie
jest zbytnio pracowity, e dba o pozory, nie o charakter,
e nie pracuje na najwyszym poziomie swoich moliwoci albo nie powiksza tych moliwoci. Inne
nieporozumienie to to, e czasami modzi ludzie
sigaj po wicej, ni im si naprawd naley. Kocz
191

studia czy inn szko i przekonani s, e natychmiast
zasuguj na wielkie pienidze, znakomit pozycj,
gadety menedera i splendor. Nic dziwnego, e
przeywaj rozczarowania albo narzekaj na swoj
sytuacj. Jak donosi w ksice Poza schematem
Malcolm Gladwell, naukowcy doszli do wniosku, ktry
sprawdza si na wielu polach, e eby by naprawd
w czym dobrym, by doj do mistrzostwa pozwalajcego oczekiwa wielkich apanay i honorw, oprcz
posiadania talentu czy zdolnoci, pasji i kilku cech
charakteru, trzeba jeszcze danej dziedzinie powici
przynajmniej 10.000 godzin na wiczenie, na dochodzenie do perfekcji, do profesjonalizmu w kadym
calu, do sprawnoci uatwiajcej poruszanie si po
wybranym polu w kadej sytuacji.
Z narzekaniem te ju jest nieco inaczej. Polacy
zapytani o to, czy s zadowoleni z ycia, deklaruj
ju w 70%, e tak. A pamitajmy, e okres to nieatwy,
spadek koniunktury gospodarczej, w niektrych pastwach dotkliwie odczuwany kryzys nansowy, a i Polsce nie brakuje jego negatywnych skutkw. Do tego
rodzime potyczki naszych niezbyt rozumiejcych swoj rol politykw (ci to dopiero czyci przedstawiciele
braku obtoci i prawdziwej odpowiedzialnoci). Trzeba tu jednak wyranie zaznaczy, e czym innym jest
deklarowane ankieterowi zadowolenie, a czym innym
codzienne narzekanie. Moim zdaniem nadal narzekamy. Nie robi tego jedynie ci, ktrzy zajli si prawdziwie swoim rozwojem stali si proaktywni, po-
192

wikszyli poczucie wasnej wartoci i bardziej zatem
uwierzyli w siebie i swoj sprawcz moc, a take
zaszczepili w sobie poczucie obtoci. To dlatego
mona powiedzie, e oglna pula narzekania si
zmniejszya. Reszta dalej narzeka: na drogi, na korki,
na pogod, na deszcz, na susz, na upay, na mrozy, na
szefa, na on, na ssiadw, na dzieci, na nauczycieli,
na szko, na ceny, na komunikacj, na posw, na
rzd, na prezydenta, na telewizj, na zdrowie, na
sub zdrowia i kad inn sub, na moemy tak
jeszcze dugo wymienia. Niestety w tej materii dalej
przyznaabym Polakom mistrzostwo wiata.
I nie zdajemy sobie sprawy z tego, e pozbawiamy si
w ten sposb siy, zamykamy si na rado ycia,
przyjemno bycia, na sukces i szczcie na co dzie.
A ten premier, na ktrego w 1997 roku po tygodniu
rzdw ju narzekano i krytykowano jego dziaania,
jest dzi szefem Parlamentu Europejskiego. Oby
znalaz wicej uznania w Europie ni w Polsce.
ZADANIA
Jakie jest Twoje zdanie na temat ponoszenia kosztw samodoskonalenia i rozwoju pod kierownictwem
mistrza?
Przez najbliszy tydzie nie narzekaj.
193
30. Dlaczego ory mog lata?
30. Dlaczego ory mog

lata?
Jedn z waniejszych cech prawdziwego i dumnego czowieczestwa jest zrozumienie, e to
wiadomo ksztatuje byt.
Dostaj wiele listw od czytelnikw moich ksiek.

Raczej elektronicznych, ale od czasu do czasu zdarza
si taki tradycyjny papierowy. Te zwykle poruszaj
mnie najbardziej. Szanuj woony w to trud napisanie, bez moliwoci poprawienia za spraw delete
i wklepania nowych liter i sw, z koniecznoci
znajomoci ortograi i pisania takiego, bym moga to
odczyta. A potem jeszcze kupi znaczek, kopert
i pofatygowa si do skrzynki, aby puci list do mnie.
To jednak wymaga pewnego wysiku. I dobrze
rokuje na przyszo. To jest jednak oznaka pewnej
determinacji, poruszenia albo innej silnej emocji,
ktre mog uruchomi zapon bomby energetycznej
powodujcej napd do samorozwoju.
194

Ludzie dziel si w listach wraeniami, jakie wywara
na nich lektura moich ksiek lub artykuw albo
usyszane ode mnie sowa na jakim spotkaniu. Ale
przede wszystkim dziel si swoimi problemami.
Uywaj sowa problemy, chocia ja sama wolaabym wyzwania, a bardzo czsto opisywane przez
nich sytuacje s dla mnie po prostu realiami ycia
danej osoby. Ludzkie ycie ukada si rnie. Trudno
pewnie byoby znale ycie absolutnie idealne (cokolwiek miaoby to znaczy) i pewnie nie ma dwch
y zupenie jednakowych.
Jedna z czytelniczek z ktr zdyam ju si
zaprzyjani moda, inteligentna kobieta napisaa:
[] Udwignam, poradziam sobie, zwyciyam i nadal zwyciam, jednak nie opuszcza
mnie myl, e ycie jest trudne. Chc, pragn
myle inaczej, chc, aby moje ycie byo radosne, bez lkw i trosk. Pragn tego z caego serca.
Staram si postpowa zgodnie z intuicj jasno
widz, e to waciwa droga. Moje ycie jest
dobre, nawet bardzo dobre, jednak zbyt wiele
w nim cigle POCZUCIA TRUDU (ona to tak
zaznaczya), jakiej cichej rozpaczy, cierpienia.
Czy tak musi by? Czy nie ma atwiejszej,
prostszej drogi?
Odpisaam jej wtedy:
195

[] Piszesz, e w Twoim yciu cigle jest tyle
poczucia trudu C, myl, e to jest normalne. Im wyej stawiamy sobie poprzeczk, tym
wicej trudu moemy oczekiwa, ale doskonale
obie wiemy, e jego efekty s wystarczajc
nagrod. Dodatkowo duo zaley od tego, jak
samemu si na nie patrzy, jak nazywa si to,
czego dowiadczamy. Sama napisaa poczucia
trudu, a przecie poczucie w znacznym stopniu zaley od Ciebie.
A poza wszystkim ycie nie zostao pomylane
jako atwe. Kto zreszt powiedzia, e wtedy
byoby nam lepiej, e bardziej cenilibymy czy
lubili takie atwe ycie? Ma ono by fascynujce, pikne, dobre, nawet bardzo dobre, zaskakujce, wyzywajce i rne ale nie atwe.
Nie chodzi o to, aby byo zmaganiem z okolicznociami, ale przecie nie byoby rozwoju, gdyby
nie naleao pokonywa trudnoci. Jestem pewna, e jeszcze chwilk tylko zajmie Ci spojrzenie
na to ycie, jak na trud peen uroku.
Cierpienie? Czy musi by cierpienie?
Tylko Ty sama decydujesz, czy chcesz cierpie
i w jaki sposb chcesz to uczucie przeywa.
Emocje s naszym systemem informacyjnym
informuj nas o stanie relacji pomidzy nami
i wiatem. Daj nam zna o pewnych zjawiskach mwi, e co nie jest tak, jak bymy
196

sobie tego yczyli, e czego nam brakuje lub
czego mamy w nadmiarze; mwi nam, na ile
skutecznie sigamy w yciu po to, czego potrzebujemy; mwi o naszych relacjach z ludmi
i wiatem.
Jeeli tak je potraktujemy i skupimy si na
zjawiskach, ktre je powoduj, a nie na samych
emocjach, jeeli bdziemy co robi, aby ksztatowa wiat w podanym przez nas kierunku,
to uczucia, ktrych nie chcemy, znikn, a chciane
bd trwa. Wymaga to pewnego treningu, ale
jest moliwe do osignicia.
Pytasz (pewno retorycznie, ale ja Ci odpowiem),
czy nie ma innej, krtszej drogi do ycia radosnego, bez lkw? Myl, e to ycie jest drog,
a lki mog sta si drogowskazami, jeli
nauczymy si z nich korzysta we waciwy
sposb. Moe nie tyle one same, ile cele, ktre
sobie postawimy, uwzgldniajc ch pozbycia
si owych lkw.
Jeste z pewnoci na dobrej drodze. Bd
oczywicie trudne momenty, zwtpienia i ciernie Ale to jest cz tej przygody.
Traktuj to wszystko z przymrueniem oka
i z umiechem. Kiedy koczymy ziemsk wdrwk, najwiksze zdziwienie budzi w nas to, e
traktowalimy ycie tak miertelnie powanie.
[]
197

List mojej czytelniczki jest do znamienny; wiele osb
w podobny sposb myli o yciu. I wiem to nie tylko
z mojej lektury epistolarnej, ale take ze spotka
i rozmw, ktrych mam setki. Dlatego odpowied, jak
jej daam, moe take posuy innym.
ycie jest trudne, to prawda ! Trzeba sobie z tego zda
spraw. M. Scott Peck psychiatra, autor ksiki
The Road Less Traveled, przetumaczonej najpierw
na polski pod niezrcznym tytuem Bezlitosna aska,
nastpnie Droga rzadziej wdrowana oraz Droga
mniej uczszczana, uwaa nawet, e im wczeniej
zdamy sobie z tego spraw, tym dla nas lepiej.
Uwiadommy sobie raz na zawsze, e ono jest trudne
i przestamy si skary. Wemy si do roboty, do
robienia czego, co uczynioby je atwiejszym. Tak
uwaa Scott Peck. I ja rwnie. Z t rnic, i ja
wolaabym, eby zamiast nazywania ycia trudnym,
mwio si nieatwe sens ten sam, a brzmi jakby
lej.
Szukanie skrtw na drodze przez ycie nie ma sensu;
nie daje to zazwyczaj prawdziwej satysfakcji. Wybierajc te skrty, moemy si bowiem pozbawi tego, co
jest esencj ycia radoci z dobrze wykonanego
zadania, satysfakcji z pokonywanych przeszkd. Oczywicie naley dostrzega i korzysta ze sprzyjajcych
okolicznoci: przyj propozycj wsplnej podry czy
nawet podwiezienia nas do pewnego punktu. Jednak-
198

e pamita musimy, e jest to droga, ktrej nikt inny
nie moe za nas odby.
Cho nie zawsze mamy wpyw na to, co na tej drodze
spotykamy, reakcja na to, co nas spotyka, z pewnoci
zaley tylko od nas.
J.C. Maxwell autor ksiki By liderem twierdzi,
e ycie jest w 10% tym, co nam si przydarza i w 90%
tym, jak na to reagujemy.18
Pewien lozof powtarza, by obserwowa ory pikne,
dostojne ptaki symbole szczeglnej doskonaoci
w wiecie przyrody. Lataj wysoko, bardzo wysoko,
pokonujc uparcie lecz z gracj i bez cierpienia
opr powietrza. Czasem uywaj pracy swoich
skrzyde, czasem instynktownej wiedzy i dowiadczenia w lataniu, ktre to podpowiadaj im, w jaki sposb
powinny si ustawi, by wykorzysta prdy powietrzne. Powietrze jest jedynym czynnikiem, ktry im to
latanie utrudnia. Jednake i tu uwaga powietrze
jest rwnie czynnikiem, ktry im to umoliwia.
W prni moliwo latania nie istnieje!
Podobnie jest z naszym yciem. Nie czulibymy jego
pikna i nie byoby tak podane, gdyby nie byo
pasmem no wanie moe zmiemy sowo problemy na okazje do rozwoju?
Czym innym bowiem jest w istocie problem, jak nie
okazj do rozwoju? Daje nam szans uruchomienia
18
Maxwell J.C., By liderem, Konstancin-Jeziorna 2007.
199

swoich wszelkich si, moliwo wykorzystywania
zdolnoci i talentw, a take szans na twrcz
wspprac z innymi ludmi. Wiele wynalazkw,
nowych idei i pomysw jest efektem takiego podejcia
do problemw.
Nauczmy si patrze na nie podobnie, a bdziemy
lata coraz wyej i duej.
ZADANIA
Staraj si zastpowa sowo problem innym, bardziej mobilizujcym do dziaania. Oto moje propozycje: zadanie, wyzwanie, szansa na sprawdzenie, moliwo doskonalenia itp.
Postaraj si w tym tygodniu znale kilka wyzwa
ze swojego ycia i zamieni je na szanse na rozwj.
200
31. Nie auj trudu
31. Nie auj trudu

Warto pamita, e pozostawiono nas z caym
trudem rozwoju samym sobie tylko dlatego, e
dostalimy moc, z ktrej moemy korzysta
moc, ktra jest w nas.
Czsto sysz od ludzi szczere wyznania:

Trudno si nie zgodzi z tym, co pani pisze, ale to
taaakie trudne
A uczestnicy seminariw, z ktrymi wsplnie pracujemy nad podniesieniem jakoci ich ycia, czasami
stwierdzaj:
Oczywicie, e chc zmieni swoje zachowanie,
ale brakuje mi siy.
Skar si te czasem:
Wie pani, motywacji to mi nie brakuje, cele te
mam. Najgorsze jest to, e nie mam silnej woli.
201
31. Nie auj trudu

Jednym sowem te trudne. Im take praca nad sob
jawi si jako zajcie nieatwe, wymagajce specjalnego wysiku albo posiadania dodatkowej cechy silnej
woli.
Wszdzie sucham o trudzie pracy nad sob, wysiku
podejmowania zmian w swoim yciu, o kopotach
z cechami charakteru, o brakujcych fragmentach
rzeczywistoci wyksztaceniu, odpowiedniej sytuacji
materialnej, rodzinnej czy spoecznej. W zasadzie
sama praca kojarzy si ju z trudem, z wkadanym
w to wysikiem (w domyle nieprzyjemnym). Zastanawiaam si nawet, czy podtytu mojej ostatnio
uzupenionej i wznowionej ksiki Ku doskonaoci.
30 dni pracy nad sob nie zniechci ludzi do jej
zakupu czy przeczytania. Kupuje si, wbrew pozorom, atwiej. Upewniaj mnie w tym czasem niektre
zdarzenia. Ot, podarowaam t ksik mojej kosmetyczce, modej kobiecie, niezwykle prnej, inteligentnej i miej, osigajcej w swoim zawodzie znaczne
sukcesy. Jej pracownica, o nieco innej charakterystyce, zobaczya ksik i stwierdzia: To co ty bdziesz
teraz pracowa nad sob?! I w tym, co powiedziaa,
brzmia rodzaj pogardy zmieszany z nut niedowierzania. Niestety jej podejcie nie naley do rzadkoci.
Sucham tych ludzi, patrz na nich i widz, ile trudu
wkadaj w swoj codzienno. Jak ciko pracuj, ile
cierpi, ile energii przeznaczaj na zajcia nieprzynoszce im ani poytku, ani prawdziwej przyjemnoci.
202
31. Nie auj trudu

Mwi to czsto ci sami ludzie, ktrzy pracuj po
kilkanacie godzin w trudnych warunkach; ci, co
sprostali albo codziennie prbuj sprosta wymogom ycia w Stanach czy Kanadzie; ci, co znosz bl
poniania czy trud ycia w zwizku, ktry nie daje
radoci, co cierpi wrcz bl zyczny zadawany im
przez innych. Mwi to jeszcze czciej nasi rodacy
mieszkajcy w Ojczynie. Mona si mczy, kiedy
sytuacja tego wymaga. Mona pracowa i wkada
wysiek w co, co zostao przez kogo narzucone czy
choby wymylone Ale eby samemu woy troch
pracy w zmian swoich nawykw, a w konsekwencji
siebie? To jest trudne I dlatego przewanie nie
podejmuj si tej pracy. Z braku wiary
A czy atwe jest ycie bez troski o wasny rozwj? Czy
lekko jest by czowiekiem dostosowujcym si jedynie do wszystkiego, co ono niesie, wykorzystujc tylko
to, co ycie w nas samo zaszczepia? Czy ycie bez
radoci, ktre prowadzi wielu z nas, nie wymaga
codziennego trudu? Czy w pewne przedsiwzicia,
w ktrych czasem trudno doszuka si gbszego
sensu, nie wkadamy znacznego wysiku? Czy cierpienia, jakich doznajemy w nieudanych zwizkach, s
mniejsze ni te, jakich spodziewamy si, decydujc si
na zmiany?
Dla mnie jest to rwnie trudne, a nawet trudniejsze,
ni przejcie peniejszej kontroli nad wasnym yciem.
Jest to rwnie daleko bardziej przykre, gdy oprcz
203
31. Nie auj trudu

blu powodowanego specyk okrelonych sytuacji
docza si do takiego ycia bl niespenionych pragnie, cierpienie oary miotanej przeciwnociami
losu. Te emocje, czsto nawet nieuwiadamiane, mog
powodowa rozdranienie albo negatywne nastawienie do ludzi i wiata, picie alkoholu, przejadanie si
lub choroby (tak! choroby), a take cigy popiech,
bieganie od jednych spraw do innych, by czu si
zajtym i produktywnym. Wszystko to po to, by nie
myle o upywajcym czasie, o pragnieniach, ktre s
w nas, o braku sensu w tym, co sami sobie fundujemy.
Tyle trudu, zabiegw i przykroci po to, by nie zaj
si tym, co w istocie znacznie atwiejsze i o niebo
przyjemniejsze! prac nad sob zmierzajc do
przejcia kontroli nad swoim ciaem, emocjami i codziennoci. Za kadym razem, kiedy znowu to widz,
nadziwi si nie mog.
Tak naprawd yjemy w sposb taki, a nie inny,
dlatego, e takie wanie nawyki wypracowalimy
zamiast innych, e w miejsce wyborw, ktre nas
tworz, dokonujemy tych, ktre nas niszcz, albo
wybieramy, eby nie wybiera, pozwalajc, by inni
ludzie lub tak zwany los podejmowali za nas
decyzje.
To prawda, e robic co nawykowo, wkadamy w to
mniej wysiku ni robic co po raz pierwszy, drugi czy
trzeci. W tym sensie nawyk niewybierania czy nawyk
ycia w okrelony sposb moe si wydawa w danym
204
31. Nie auj trudu

momencie atwiejszy. Jednake na dusz met konsekwencje takiego zachowania mog wymaga i zazwyczaj wymagaj o wiele wicej wysiku i trudu,
a daj z pewnoci znacznie mniej przyjemnoci
i prawdziwej satysfakcji. Takie krtkowzroczne, do
tymczasowe podejcie moe doprowadzi do takich
sytuacji, ktrych faktycznie nie bdziemy mogli opanowa, gdy zabraknie nam zarwno mentalnych, jak
i charakterologicznych kompetencji. Wtedy dopiero
bdzie trudno. A nie do, e trudno, to jeszcze
beznadziejnie.
ycie w ogle nie jest atwe! Dlaczego zreszt miaoby
by?! To ju wiemy!
ycie ma by fascynujce, ciekawe, wspaniae, spenione ale niekoniecznie atwe. ycie ma powodowa
rozwj czowieka.
Z kadym rokiem powinnimy wicej wiedzie, wicej
rozumie, mie na swoim koncie wicej udanych
przedsiwzi i informacji, jak nie naley robi
pewnych rzeczy, ktre niektrzy nazywaj bdami.
Byoby dobrze, gdybymy te z kadym rokiem mieli
na naszym zwykym, bankowym koncie wicej pienidzy.
Problem zatem sprowadza si tak naprawd nie do
tego, czy ycie jest trudne czy nie, lecz do tego, w co
nasz wysiek wkadamy. Czy w prac, ktrej nie
lubimy i ktr wykonujemy z niechci, czy raczej
(albo przez jaki czas rwnolegle) w nauk zawodu,
205
31. Nie auj trudu

ktry chcielibymy wykonywa? Czy staramy si
znie cik sytuacj rodzinn, czy podejmujemy
trud jej zmiany? Czy znosimy przykre uczucie odmwienia sobie nadprogramowego przysmaku, czy te
rwnie przykre uczucie posiadania nadprogramowych
kilogramw i towarzyszc temu frustracj?
Twierdz, e ycie radosne, ciekawe i spenione wymaga takiego samego wysiku jak uparte trwanie
wci w tych samych, niesucych nam schematach.
Ugotowanie dobrej albo zej zupy wymaga tyle samo
czasu i pracy. To, co robi rnic, to dobry przepis lub
wyobrania i waciwe nawyki.
Oczywicie, zawsze jest nieco trudniej na pocztku.
Statek kosmiczny najwicej energii potrzebuje przy
starcie i do oderwania si od siy ziemskiego przycigania, dalej leci ju przy znikomym jej wykorzystywaniu. Podobnie jest z nami najtrudniej jest zacz
i oderwa si od starego nawyku. Potem jest ju
atwiej, znacznie atwiej, ni byo przed decyzj
o podjciu pracy nad sob. Jeli wybierasz raczej t
drug wersj trudu, zapraszam do remanentu swojego
ycia. Przejrzyjmy je dokadnie.
Zastanw si, czy s dziedziny, w ktre wkadasz
bezproduktywny trud?
Czy rozkad Twoich wysikw jest zgodny z Twoj
hierarchi wartoci, z Twoimi prawdziwymi potrzebami?
206
31. Nie auj trudu

Zastanw si, jakie zmiany moesz poczyni, aby
ycie dawao Ci wicej radoci.
A teraz podejmij nowe decyzje.
ZADANIA
Odpowiedz na postawione w tekcie pytania.
Jeli nie wiesz, od czego zacz, przeczytaj ktr
z ksiek, ktre mog podpowiedzie drog Czytajc
t ksik i wykonujc zadania, ktre w niej zawaram, tak naprawd ju zacze. Ju pracujesz! Czy to
jest cika praca?
207
32. Jak dugo mam pracowa?
32. Jak dugo mam

pracowa?
W oglnym rachunku ycia poszczeglnych ludzi
liczy si to, w jakim stopniu wykorzystali swj
wewntrzny potencja.
Bardzo czsto dostawaam w tamtym czasie (w 1997

roku) listy od czytelnikw mojej ksiki. Przyszo mi
nawet teraz do gowy, e chyba czciej ni dzisiaj.
Moe dlatego, e wwczas byo to jednak dla wielu
ludzi zupenie nowe podejcie do ycia, dzi czsto
sysz, e to nic nowego, nic odkrywczego. I susznie.
Ani to nowe, ani odkrywcze. Jedyne, czego wymaga, to
wcieli te prawdy w ycie. Postanowiam podzieli si
dwoma listami.
Pierwszy by ze Szwajcarii od piewaka z chru
operowego. Kupi Drog do siebie z przekonaniem,
e to wanie ta ksika jest mu potrzebna, e moe
wnie co istotnego do jego ycia. Przycign go
motyl na okadce. I tu pragn zaznaczy, e o ile motyl
jest dzi czstym okadkowym motywem, o tyle
208

wtedy byo to rzadkoci. Nawet moi wydawcy bez
wielkiego entuzjazmu zgodzili si na moj propozycj
umieszczenia go na pierwszej okadce jak to si
mwi w wydawnictwie. W tym roku (2009) to od
Gdaskiego Wydawnictwa Psychologicznego wysza
propozycja umieszczenia motyla (w zasadzie motyli)
na okadce Ku doskonaoci. Jako bardziej czujemy,
e motyl moe by symbolem upartego denia do
tego, by by sob w maksymalnym wydaniu, wszystkim, na co nas sta Jest symbolem realizacji
zawartego w nas potencjau.
Mj czytelnik ze Szwajcarii twierdzi, e przeczyta
ksik jednym tchem i zachwyci si jej treci.
Pod wpywem tej lektury zacz pracowa nad cechami, ktrych nie posiada, a ktre jego zdaniem s
niezbdne, by by solist. Twierdzi, e dodaa mu siy
do ycia, do pracy, do dalszego rozwoju. Podobno sam
list do mnie jest pewnym osigniciem, poniewa nie
lubi pisa i nie pisze. Przekonany jednak przeze mnie
o potrzebie tej formy umysowego wiczenia, postanowi pisa listy do swojego syna i do mnie. Zaliczy
mnie do grona swoich profesorw. A list zakoczy:
Wanie wypiem ostatni szklank kawy. Papierosy, alkohol, kawa ju nie potrzebuj!
Co wspaniaego. Jeszcze w tej chwili czuj to wspaniae uczucie, ktre towarzyszyo mi, kiedy to czytaam.
209

A pisz o tym nie po to, by pochwali si, jak si
maj moje sowa (cho pewnie troch i po to nikt nie
jest zwolniony, ja take, od odrobiny prnoci), ale po
to, by uwiadomi si, jak ma czowiek, ktry
pragnie si rozwija. Autor listu naley do wielu
ludzi, ktrzy poczuli w sobie pragnienie wzrostu, ch
rozwoju wasnych moliwoci, potrzeb kontaktu
z tym, co w nas samych najlepsze i co najdoskonalsze
we wszechwiecie. W jego wypadku potrzeby te obudziy si akurat za spraw mojej ksiki, ale podobne
odczucia rodz si podczas czytania innych autorw
zajmujcych si problematyk rozwoju i duchowego
wzrostu. Ja sama kiedy przeczytaam tak ksik
Waciwie chyba dlatego dzi je pisz dla innych.
Licz wanie na to, e obudz w innych potrzeb
rozwoju, zmiany.
Myl, e dla kadego, kto pisze poradniki psychologiczne, najwiksz nagrod s listy czytelnikw.
Zwaszcza cenne s te, z ktrych dowiadujemy si, i
oto kolejny czowiek doczy do grona wiadomie
rozwijajcych si ludzi.
Listy s rne. Dzieje si tak nie tylko dlatego, e
rni s ludzie i takie ich podejcie do samego faktu
pisania listw, ale gownie dlatego, i kady dostrzega
w ksikach to, czego oczekuje, co jest mu najbardziej
potrzebne oraz to, do czego jest ju przygotowany. Dla
jednych jest zatem Droga do siebie natchnieniem do
wzrostu duchowego i harmonijnego rozwoju, dla
210

innych praktycznym poradnikiem sztuki ycia, dla
jeszcze innych wyjanieniem niektrych psychologicznych procesw zachodzcych w yciu lub drogowskazem wyznaczajcym kierunek indywidualnego sukcesu, ktry jak wiadomo ludzie pojmuj bardzo rnie.
Tak rol odegraa ona w przypadku autora drugiego
listu tym razem z Polski. Nie wiem, czym si
zajmuje, bo nie napisa nic na ten temat. Wiem
jednak, e udao mu si w czasie trzech lat intensywnej nauki znakomicie opanowa angielski, co jest
powodem jego dumy (i susznie!) i podziwu innych.
Mimo tego niewtpliwego sukcesu uwaa, e nie ma
silnej woli i wytrwaoci i nie jest zdolny do dugotrwaej pracy nad sob. W licie pisze:
Wiem, e kady czowiek ma swoje wasne tempo
rozwoju, ale prosz mi powiedzie, czy p roku
intensywnej pracy moe przynie due zmiany?
[] Z natury jestem bardzo niecierpliwy i jeli
co dugo trwa, to zniechcam si. P roku
byoby dla mnie do zaakceptowania. Natomiast
jeli mam pracowa nad sob np. 10 lat lub cae
ycie, to ycie nie byoby dla mnie niczym innym,
tylko prac. Chciabym jaki okres ycia (np.
jeden rok) powici na prac, rozwj itd.,
a pniej z tego ycia korzysta, co mie, chocia
w dalszym cigu w jakim zakresie, do jakiego
stopnia pracowa nad sob, ale niejako z grki.
211

Myl, e sporo osb podziela te wtpliwoci i chciaoby postawi podobne pytanie jak dugo mam pracowa?
Odpowied jest nastpujca: cae ycie! I nie dodam tu
sowa niestety, poniewa nie widz w tym adnej
przykrej nowiny. Wprost przeciwnie, raczej szczliw
sytuacj. Wszak zadaniem czowieka na ziemi jest
rozwj. Przyszlimy na ten wiat po to, by nauczy si
jak najwicej, jak najwicej zrozumie, pozna i przey. Nie wystarczy rok czy nawet 10 lat, aby przerobi
lekcj caego ycia. Kolejne okresy nios kolejne
wymagania i zadania do wykonania, stwarzaj nowe
moliwoci i szanse. Zanudziabym si chyba, gdybym
w jakim momencie dosza do wniosku, e jestem ju
wystarczajco rozwinita i teraz mog ju tylko y.
yj, ale pki czowiek yje wiadomie, rozwj jest
jego towarzyszem. Ju teraz, w roku 2009 dostaam
list od czytelnika wznowionej Drogi do siebie, ktr
uzupeniam o swoje nowe dowiadczenia i wnioski
oraz o cay kocowy rozdzia, zatytuowany Spirala.
Pisa, e kiedy czyta t ksik, to troch nie bardzo
mia do mnie zaufanie, myla, e ja sdz, e mona
si czego nauczy raz na zawsze i e sama uwaam
si ju za tak wanie nauczon.
I dopiero kiedy przeczytaem ostatni rozdzia,
uwierzyem Pani, a mj szacunek jest teraz
wielki. Gratuluj dobrej roboty.
212

A w kocowym rozdziale byo to, e ja sama wci
popeniam bdy i wci przerabiam to samo, cho
na coraz wyszym poziomie. Ale na tym polega rozwj,
przynajmniej mj wasny.
Rozwj wymaga staego wysiku, ale jest te rdem
natychmiastowych pozytywnych wzmocnie przyjemnych dozna. Rzecz w tym, by uzna ten proces za
twrcz aktywno, nie cik prac.
Ju pierwsze momenty wiadomie podjtego rozwoju
daj przyjemno. Obserwowanie i poznawanie siebie
i wiata w nowy sposb, wykorzystywanie pojawiajcych si sytuacji na zdobycie wiedzy i dowiadczenia,
na pokonanie saboci lub wytworzenie umiejtnoci,
daje rado znacznie wiksz ni zajmowanie si
zwykym zdobywaniem rzeczy, o ktre najczciej
chodzi w sformuowaniu mie co z ycia.
W miar wzrastania pewne rzeczy przychodz atwiej,
gdy wyrabiamy w sobie nawyki waciwego zachowania. Pojawi si jednak nowe zadania do wykonania, do ktrych wczeniejsza praca daa nam przygotowanie. Teraz one wymaga bd od nas nowego
zaangaowania i kolejnej porcji wysiku.
A sukcesy? Obojtnie, jak je rozumiemy bd.
Wane, bymy zrozumieli to, co zrozumia autor
pierwszego listu, a co adnie uja w sowa Mira, moja
wsppracowniczka z Polski: sukces jest efektem,
celem jest rozwj.
213

ZADANIE
214
33. Czego Ja si nie nauczy
33. Czego Ja si nie

nauczy
ycie dano nam po to, abymy doskonalili si
w czasie jego trwania w swoim wasnym,
indywidualnym rytmie.
Zaszczepiono w nas przekonanie, e czasem odpowiednim na nauk jest dziecistwo i wczesna modo.
W tym okresie poddaje si ludzi intensywnemu
procesowi uczenia. Wkada si do maych gwek
niezbdne w danej kulturze wiadomoci, waciwe dla
niej kody intelektualne oraz wdraa do charakterystycznych dla niej zachowa. Uczymy si czyta,
pisa, liczy, przyswajamy sobie normy spoeczne.
Dostajemy rwnie porcj wiedzy o otaczajcym nas
wiecie, prbujemy zrozumie, jak dziaa ta skomplikowana machina wszechwiat. Wierzc w prawdziwo stwierdzenia czego Ja si nie nauczy, tego Jan
nie bdzie umia, spoeczestwo organizuje szereg
zaj rozwijajcych zainteresowania i uzupeniajcych
wyksztacenie Jasiw i Mago. Lekcje muzyki,
215

taca, jzykw obcych, rysunku oraz rnorodne koa
zainteresowa maj uzupeni wyksztacenie.
Wikszo polskich rodzicw doceniaa i docenia wag
wyksztacenia. Nawet w biednych rodzinach wygospodarowywano pienidze na dodatkowe zajcia rozwijajce intelekt dzieci.
Jednak w Polsce podkrelano zawsze szczeglnie
wag formalnej edukacji oraz wyranie zaznaczano
okres ycia przeznaczony na nauk. Ludzie doroli
uczyli si znacznie rzadziej i najczciej w szkoach
wieczorowych. Sam fakt, i na studia dzienne przyjmowano jedynie kandydatw poniej pewnego wieku
(26 lat) wiadczy o spoecznym nastawieniu do nauki.
Owszem, byy kursy, odczyty, nawet cykle owiatowe,
ale ile osb w nich uczestniczyo i w jaki sposb
traktowao te zajcia? Opowiadaa mi koleanka,
ktra pracowaa w jednym z najadniejszych i najlepiej
dziaajcych warszawskich Domw Kultury, jakim
problemem byo zapewnienie widowni dla darmowych spotka ze znanymi ludmi z krgu nauki
i kultury. Na spotkania stanowice moliwo poszerzenia wiedzy przychodzio zazwyczaj kilkanacie
osb. I traktowano to jako rozrywk lub zabicie
czasu.
Najwyraniej nie docenialimy wagi permanentnego
uczenia. Wraz z kocem edukacji formalnej koczymy
systematyczn nauk, ba, nawet trosk o nasz umys.
Trzeba powiedzie, e dzi wiele si w tej materii
216

zmienio, wci jednak sporo ludzi ze zdziwieniem
dowiaduje si, e ma si czego uczy, chodzi na kursy,
szkolenia czy seminaria I do tego samemu za to
paci!
Tymczasem Jan moe si spokojnie nauczy tego,
czego Ja nie mia okazji lub nie chcia.
Powinien wrcz regularnie dostarcza poywienia
swojemu intelektualnemu obszarowi. Umys jest
nam potrzebny nie tylko do penego ludzkiego funkcjonowania, ale do podwyszenia skutecznoci wszelkich dziaa. Dobrze utrzymywany i zadbany jest
take wany dla dobrej kondycji zycznej. Czowiek
starzeje si znacznie wolniej, jeeli jego umys utrzymywany jest w penej gotowoci.
Niektrzy sdz, e jego wydolno zmniejsza si wraz
z wiekiem. Dzieje si tak tylko wtedy, gdy umys nie
jest regularnie stymulowany, to znaczy gdy nie
dostarcza mu si bodcw wymagajcych intelektualnego wysiku. Sprawno umysowa ludzi starszych,
ktrzy dbaj o cigy rozwj intelektualny, nie zmienia
si; czasami wanie w jesieni ycia wydaj oni
najpikniejsze owoce swojej myli. A niemal regu
jest, e to wanie w tym okresie atwiej jest zrozumie
niektre zagadnienia atwiej je woy we waciwe miejsce siatki informacyjnej naszego umysu.
Kluczem do tego jest jednak rwnomierne stymulowanie wszystkich funkcji naszego umysu. Trzeba
wiczy zarwno pami i zdolnoci percepcyjne, jak
217

i inteligencj, mylenie, take abstrakcyjne, i tworzenie.
Ideaem jest zatem permanentne uczenie si, czyli
cige zaangaowanie w poznawanie nowych rzeczy,
nabywanie kolejnych umiejtnoci, poznawanie rzeczy
nieznanych, a take wasna twrczo intelektualna.
W tym celu mona po prostu korzysta z wszelkich
szk. Trzeba powiedzie, e dla niektrych ludzi
(choby tych z niskim poziomem samodyscypliny) jest
to najlepsza droga.
Mona rwnie chodzi na rozwijajce umys prelekcje
i spotkania, czyta ksiki popularnonaukowe, zwiedza muzea i wystawy wyjaniajce rne aspekty
naszego ycia, oglda pewne programy telewizyjne,
uczy si samodzielnie jzyka czy rozmawia z ludmi
wiedzcymi co na interesujcy nas temat.
Mona rozwizywa krzywki, szarady, rebusy, gra
w gry wymagajce mylenia, zbiera cytaty z wypowiedzi mdrych ludzi, uczy si na pami piknych
fragmentw poezji lub prozy, zapisa si do klubu
dyskusyjnego, prowadzi dziennik albo intensywn
korespondencj polegajc na wymianie myli, a nie
jedynie yciowych faktw.
Mona wreszcie (w kadym wieku!) uczy si gra na
instrumencie, malowa, rzebi Mona zgbia
tajniki komputera, poznawa nowe czynnoci, uczy
si obsugiwa coraz to inne urzdzenia.
218

Im wicej rodzajw intelektualnej aktywnoci wczamy do naszych codziennych zaj, tym intensywniej
stymulujemy umys, tym bardziej zwikszamy swoj
szans na ciekawe, pene, dusze i zdrowsze ycie.
ZADANIA
Co robisz w zakresie permanentnego uczenia si?
Wybierz si w tym tygodniu na odczyt lub odwied
jak placwk owiatow.
219
34. Jak daleko pada jabko?
34. Jak daleko pada

jabko?
Nasza przeszo, cho nie bez znaczenia, w adnym wypadku nie moe mie negatywnego
wpywu na nasz przyszo.
Kiedy siadam do komputera, nie zawsze wiem, o czym

bd pisa. Bywa, e skupiam si chwil i prosz
swoj podwiadomo, by podsuna mi temat. Dzisiaj
pomys przyszed wczeniej, cho podwiadomo
z pewnoci miaa w tym swj udzia.
Skoczyam codzienne wiczenia gimnastyczne w telewizyjnym towarzystwie Denis Austin. Nie byam
zmczona, dzisiejsza porcja nie bya cika: krtka
rozgrzewka, kilkuminutowy aerobik i dusze skupienie na rozwijaniu mini ramion, potem rozciganie
i studzenie mini. Sama dooyam sobie wiczenia
na minie brzucha, bez ktrych moja gimnastyka nie
wydaje mi si kompletna.
Rozpieraa mnie rado. Cieszyam si, e potra
wykona demonstrowane przez trenerk ruchy, a ciao
220

agodnie poddaje si moim komendom. Jak zwykle po
gimnastyce czuam si zgrabniejsza, adniejsza, modsza i lepsza. Tak, lepsza, poniewa zrobiam co
dobrego dla siebie, a take dotrzymaam danej sobie
obietnicy, e bd wiczy przynajmniej trzy razy
w tygodniu.
W drodze do azienki zatrzymaam wzrok na wiszcej
na cianie fotograi mojej matki. Miaa wtedy tyle lat,
co ja w tej chwili. Bya ju babci (ja szczliwie nie
jestem, moja dwudziestoletnia crka wanie zacza
studia i jeszcze dugo nie zamierza zakada rodziny).
Jej adn twarz lekko tylko znieksztacay niepotrzebne fadki tuszczu, za to sylwetka bya zdecydowanie
za cika. Odkd pamitam moja mama bya otya.
artowaa sobie z tego, mwia, e to rodzaj asekuracji
na wypadek gorszych czasw. Nie widziaa w tym
swojego udziau. Mam tendencj do tycia mwia.
Nie jem duo i sporo si ruszam. Ot, tak mam
przemian materii.
O mnie mwia to samo. Ssiedzi i krewni wryli:
Bdziesz taka jak mama. To ju wida. Uwierzyam
w to przez chwil. Godziam si z tym, e bd przy
koci. Jako dziecko i moda dziewczyna miaam
pewnie lekk nadwag. A wiadomo, e kiedy way
si wicej ni trzeba, trudniej si wiczy i ma si mniej
energii. Nie ruszaam si zatem zbyt wiele i nie
uprawiaam duej adnego sportu. Owszem, jedziam na ywach, na rowerze, graam okazjonalnie
221

w pik, badmintona albo troch pywaam. Nie byo
w tym jednak adnej systematycznoci. Moje minie
nie rozwijay si, a ich sprawno, elastyczno i sia
zmniejszay si pomau. Jako dwudziestoletnia matka
dwjki dzieci miaam szczup, adn gur, ale pono
moja mama w tamtym okresie te bya szczupa.
W wieku trzydziestu czterech lat nie byam wprawdzie otya, ale wayam za duo, wygldaam powaniej i zaczynaam odczuwa pewne zyczne dolegliwoci. Pamitaam, e moja mama w tym okresie bya
ju otya. Na swj sposb zgrabna, ale zdecydowanie
puszysta.
To wanie w tym czasie zetknam si z psychologi
osigni, ktra olbrzymi rol w ksztatowaniu wasnego ycia przypisuje oczekiwaniom i nastawieniom.
Fakty gromadzone przez jej zwolennikw wykazuj,
e to, co w yciu osigamy, to, co nas spotyka, a take
to jak wygldamy zwizane jest z naszymi nastawieniami i oczekiwaniami. Zrozumiaam, e to moje
oczekiwania doprowadziy mnie zarwno do yciowego zauka, w jakim si znalazam, jak i do nadwagi
i przycikiej sylwetki. Zdaam sobie spraw, e przez
cae lata yam w przekonaniu, e mam z przemian
materii i musz ogromnie uwaa, co jem, bo w przeciwnym razie bd miaa nadwag. Zrozumiaam, e
uwierzyam w to, co mwili o mnie inni ludzie.
Postanowiam zmieni swoje ycie i swj wygld,
zaczynajc od zmiany nastawie i przekona.
222

Przestaam opowiada o tendencji do tycia i o nadwadze. Ubraam si w strj, w ktrym wygldaam
najszczuplej, stanam przed lustrem i cho tego
nie widziaam powiedziaam: Ooo, zeszczuplaam!.
W powtarzanych podczas relaksu armacjach mwiam, e wa tyle, ile powinnam, aby zachowa
zdrowie i adn sylwetk. Mj organizm ma ochot
na jedzenie tylko tego, co jest dla mnie dobre i poyteczne. W wyobrani wsuwaam si w rozmiar 38
i odbieraam komplementy znajomych.
Marzenia szybko stay si rzeczywistoci. Znajomi
zaczli dostrzega zmiany w mojej sylwetce, waga
przychylia si do ich zdania i stopniowo zmniejszaa
si numeracja ubra. Zaczam wiczy, a wtedy
zmienia si struktura mojego ciaa. Niemal z dnia
na dzie obserwowaam rnice w stanie mini.
Przybywao ich, staway si twardsze i bardziej elastyczne.
Dzi czuj si lepiej ni dwadziecia lat temu zycznie i psychicznie; myl, e jestem te bardziej
sprawna.
Podzieliam si t osobist histori, poniewa wasny
przykad jest najbardziej wiarygodny, a jestem pewna,
e wiele osb dowiadczyo w dziecistwie podobnych
porwna do rodzicw. Czasami dotyczyy wagi, czasami cech charakteru lub warunkw zewntrznych
uniemoliwiajcych sukces czy rozwj. Ile to razy
sysz opinie, ktre nie pozwalaj wygaszajcym je
223

osobom wyrwa si z zakltego krgu niechcianej
sytuacji tylko dlatego, e wierz w ograniczenia przemycone im do gowy przez innych ludzi. yj w przekonaniu, e niedaleko pada jabko od jaboni i godz
si z dan sytuacj. Uwaaj, e s za niscy, za
brzydcy, za wysocy, za mao inteligentni czy sprytni,
aby zrobi to, czego pragn.
Namawiam, by odrzuci te przekonania i zacz myle inaczej. Ja sama nie tylko wygldam inaczej ni
moja mama yj inaczej Peniej.
Tak pisaam w wieku czterdziestu jeden lat. Dzi
mam pidziesit pi, a moja mama nie yje od
dwch lat. Najtrudniej jest by prorokiem we wasnym kraju nie udao mi si namwi jej na inny styl
ycia. Ta bardzo pracowita i pena energii w yciu
zawodowym czy w zabieganiu o lepsz codzienno
kobieta, robia si absolutnie bierna w kwestii ruchu
dla zdrowia, gimnastyki czy zmiany nawykw ywieniowych. Pewnie yaby jeszcze, gdyby udao mi si
pomc jej w przejciu innego stylu ycia. By czas,
kiedy mylaam o tym z poczuciem winy.
Koo pidziesitki znowu dopady mnie rne zwtpienia, czy w tym wieku jeszcze mona, znowu
przytyam, znajdujc tym razem inne zjologiczne
przyczyny. mier mojej mamy, a take pogorszenie
si stanu zdrowia znowu pchno mnie we waciw
stron. Zaczam znowu codzienn gimnastyk, nordic
walking spacer z kijami i jem gwnie warzywa
224

i owoce z maymi ilociami ptasiego misa. Wag mam
w normie, wyeliminowaam sporo dolegliwoci i wierz, e bd y jeszcze bardzo dugo. A od mamy
zabraam pozytywne mylenie, poczucie humoru i samodzielno. Kady z nas moe to zrobi.
Moemy dziedziczy po rodzicach to, co chcemy.
Moemy ksztatowa swoje wasne ycie nawet na
przekr kodom genetycznym.
Jabka podlegaj lepo sile grawitacji, czasem tylko
uda im si oddali od jaboni Ale czowiek? Ten ma
samowiadomo, wyobrani, rozum i wol, ktre to
skarby s znacznie silniejsze ni najsilniejsze genetyczne uwarunkowania.
ZADANIA
Zastanw si, czy nie syszysz przypadkiem od
bliskich, e masz co z ojca, z matki albo z kogo
innego? Jeli to forma pochway, w porzdku rozwijaj
t cech. Jeli jednak jest to wada albo co, czego mie
nie chcesz, poka rodzince, e s w bdzie, e ju tego
NIE MASZ.
Czy masz jakie inne ograniczajce Ci przekonania? Jeli je znajdziesz odrzu.
225
35. Tam, gdzie kwitn kwiaty
35. Tam, gdzie kwitn

kwiaty
ycie jest stworzone dla czowieka i wszystko
zostao pomylane w nim tak, aby umoliwi mu
wykorzystanie jego moliwoci, rozwinicie peni
ludzkiej siy i przeycie szczcia w caej jego
krasie.
Znowu byam w Polsce. Tym razem oprcz Warszawy

odwiedziam Szczecin, zajrzaam do swojego rodzinnego miasteczka podwarszawskiego Legionowa,
byam te na lsku.
Odwiedzam Polsk co trzy miesice i za kadym
razem z radoci dostrzegam w niej pozytywne zmiany. Spotykam coraz mniej narzekajcych osb. A ci, co
narzekaj, czsto robi to w stylu pewnego Polaka
z Nowego Jorku. Znalaz si on wrd ludzi obserwujcych czowieka, ktry gra na skrzypcach, chodzc po
linie zawieszonej na wysokoci kilku piter. I gra
zupenie dobrze. Ale to niezwyke! Zachwycajce!
Czy to nie wspaniae? zachwycali si spogldajcy
226

w gr widzowie. A nasz rodak na to: Paganini to on
nie jest! Bardzo to adekwatne do sytuacji z 1996 roku
w Polsce. Tak naprawd ludzie wszyscy, cznie
z rzdem, na ktry zawsze narzeka najatwiej dokonuj rzeczy niezwykych. Cay wiat nas podziwia.
Czas najwyszy, bymy zaczli docenia siebie, swj
kraj i to, co w nim robimy.
Tak niezadowolonych ludzi jest coraz mniej. Zaczynaj si orientowa, e ycie w kraju zarzdzanym przez
rynek nie zawsze wyglda tak jak w amerykaskim
lmie. Do wikszoci zaczynaj ju dociera prawa
rynku i wiadomo, e aby mc dzieli, trzeba mie
pewien zapas. Std coraz mniej postaw roszczeniowych, coraz wicej wsplnej odpowiedzialnoci i przedsibiorczoci na rn skal. Ludzie coraz lepiej
rozumiej otaczajc ich rzeczywisto, przystosowuj
si do niej, a co wicej zaczynaj j ksztatowa.
Coraz mniej Polakw trwa w szoku niskich pensji
i wysokich cen. Coraz wicej z nich odgrzewa swoje
marzenia, zaczyna robi dugoterminowe plany i planowo dziaa.
W Polsce nastpuje w sposb wyrany, cho stopniowy i czsto bolesny przesunicie paradygmatu,
wedug ktrego jej obywatele postrzegaj rzeczywisto.
Paradygmat to wiedza na konkretny temat obecna
zarwno w naszej wiadomoci, jak i podwiadomoci,
ktra jest sum naszych dowiadcze i ktra to
227

ksztatuje nasze nastawienie do wiata, a co za tym
idzie programuje dziaania.
Zmiana paradygmatu jest zatem najskuteczniejszym
sposobem powodowania zmian w dziaaniu. Aby naprawd dziaa inaczej, czowiek musi waciwie poj
i sytuacj, w ktrej si znajduje, i swoj w niej rol.
Std tak wan funkcj peni mog wszelkie ksiki
i kursy otwierajce wiadomo, i ludzie, ktrzy
zmienili swj paradygmat na lepiej sucy w dzisiejszych czasach i potra go waciwie przedstawi
innym. To pewnie dlatego Akademia Sukcesu jest
w Polsce tak mile widziana.
Nasi rodacy zastpuj stare, nieprzydatne mapy
paradygmaty nowymi albo przynajmniej wprowadzaj na nich zmiany. Coraz czciej sigaj te po
kompas naturalnych praw i zasad skutecznego dziaania. Jako e paradygmaty to tylko mapy, ktre
pozwalaj waciwie widzie wiat, a w nim siebie
i budowa cele, potrzebny jest jeszcze kompas, by do
nich doj najlepsz drog.
Na kadym kroku spotykam przedsibiorczych ludzi.
Rnorodne usugi rodz si niby grzyby po deszczu
i tam, gdzie jeszcze p roku temu bya luka dzi jest
ju jej wypenienie.
Oczywicie sama przedsibiorczo rnie jest pojmowana. S ludzie, ktrzy chc szybko zdoby fortun
i za prac ka sobie paci zbyt wysok cen lub
w swojej dziaalnoci sigaj po nieuczciwe metody.
228

Takich ludzi nie brakuje nigdzie. Ostatecznie jednak
ostanie si biznes prowadzony wedug praw skutecznego dziaania, z ktrych jedno zakada ukad prawdziwej wygranej wszystkich uczestniczcych w wymianie stron. I tego Polacy take si ucz!
Mimo nieuporzdkowanej sytuacji prawnej, Polska
sprzyja ludziom proaktywnym, przejmujcym odpowiedzialno za kady fragment swojego ycia. Czsto
takiej proaktywnoci Polacy uczyli si na emigracji,
choby w Kanadzie czy Stanach Zjednoczonych. Nic
dziwnego zatem, e wielu z nich przez lata yjcych za
granic, wraca dzi do Polski. Spotykam ich wszdzie.
W szkole biznesu niezwykle kompetentna sekretarka
okazuje si by do niedawna mieszkank Ottawy;
dziennikarka z zespou poczytnego polskiego magazynu ptora roku temu wrcia z kilkuletniego pobytu
w Nowym Jorku; waciciel pralni chemicznej spdzi
ostatnie dziesi lat w Stanach; pani prowadzca
szeroko zakrojon dziaalno nastawion na samorozwj ya czas jaki w Australii; prezenterka radiowa, z ktr wsplnie nagraam kilka audycji, wrcia
z Holandii; moja przyjacika po kilku rnych latach
w Kanadzie pracuje dzi w Polsce w wietnie prosperujcej rmie handlowej; spotkany w telewizji czonek
zespou redakcyjnego spdzi pi lat w Kalifornii,
a jeden z najpopularniejszych prezenterw telewizyjnych, z ktrym miaam przyjemno rozmawia zarwno na wizji, jak i prywatnie przyznaje si, e
przez kilka lat robi nadruki na podkoszulkach
229

w montrealskiej fabryce, wierzc, e skoczy w Kanadzie studia reyserskie To tylko garstka ze spotykanych przeze mnie ludzi, ktrzy wrcili do Polski, by
tu y i pracowa. No i ja, chocia jedn nog, bo wci
to w Indianie mam swj dom
Jest nam atwiej ni innym Polakom. Mamy dowiadczenie funkcjonowania w wolnorynkowej gospodarce,
od dawna funkcjonujemy wedug innych paradygmatw, co owocuje zwykle lepiej zorganizowanym biznesem lub bardziej odpowiedzialnym podejciem do
pracy. A jednoczenie znamy nasz kraj doskonale
i rozumiemy mentalno rodakw. To wszystko powoduje, e w wikszoci wypadkw funkcjonujemy znakomicie Rozkwitamy.
Ja sama obserwuj to w swoim wasnym yciu. Dobrze
si czuj w Stanach. Mam tam wygodne ycie i prac,
ktra daje mi duo radoci, jednak w Polsce wszystko,
co robi, przybiera wikszy wymiar. Rozkwitam i ja
peniejszymi kolorami.
Wracajc do kraju, rozmawiaam o tym w samolocie
z moj przemi towarzyszk podry, ktra w odpowiedzi na moje reeksje powiedziaa: kwiaty zawsze
kwitn najpikniej w miejscu, z ktrego pochodz.
Jak mio czyta mi si te zdania kilkanacie lat pniej.
Jeszcze przez kilka lat dolatywaam na gocinne
wystpy do Polski, najpierw z Chicago, potem z Toronto. Jednak coraz trudniej byo mi si rozsta z moj
ojczyzn, z miejscem, w ktrym tak piknie rozkwita-
230

am. Za kadym razem, kiedy wracaam do Polski,
obiecywaam sobie, e teraz to ju uda mi si namwi
rodzin na powrt do Polski. Nie udawao si. Kiedy
jednak Weronika, moja modsza crka, bya wystarczajco dorosa, bym moga odwrci styl ycia bywa
w Kanadzie, a y w Polsce zrobiam to. Wrciam
w 2000 roku do Polski. Pracuj tu i yj ju dziewi
lat kwitn w kraju, z ktrego pochodz, pewnie
najpikniej. Nie miaam nawet minuty, w ktrej aowaabym tego powrotu.
Dobrze jest wyjecha na jaki czas. Znakomicie, e
modzi ludzie maj dzi takie moliwoci, e mog
uczy si za granicami Polski jzyka, innej kultury,
samodzielnoci i adaptacji, a take tolerancji dla
innego. To wszystko zaprocentuje. Mam te nadziej,
e wielu z nich wrci albo bdzie wraca. Kwiaty nie
tylko najpikniej kwitn w miejscu, z ktrego pochodz, take pachn tutaj inaczej, a moe w ogle tylko
tutaj pachn jak maciejka.
ZADANIE
231
36. Po co pracujemy?
Nie rbmy nic wbrew sobie.
Niektrzy twierdz, e pracuje si po to, eby y,

a w najlepszym wypadku po to, by mie pienidze na
przyjemnoci. Mwi, e to, co robi dla pienidzy, jest
dla nich koniecznoci i gdyby mieli pienidze z innych
rde nie pracowaliby. Narzekaj na swoj prac,
a przecie wykorzystali wiele sposobw, by uciszy
buntujc si od czasu do czasu dusz, ktra domagaa
si dla nich czego lepszego. Uywaj znanych usprawiedliwie: robi to chwilowo, potem wszystko si
zmieni, musz to robi, bo kto utrzyma rodzin.
Przekonuj siebie i innych: ta praca i tak nie jest
taka za, w porwnaniu z tym, co robi X, naharuj si,
to prawda, ale mam spokj nie musz gwkowa.
Czasem nawet wyl gdzie bez nadziei na odpowied
jedno czy dwa resume19 i dalej chodz do pracy, ktrej
nie lubi, ktra ich nie rozwija, w ktrej czuj si gorsi
ni s w istocie. Tak pisaam w drugiej poowie lat
19
Poniewa tekst ten pisaam najpierw dla Polakw yjcych

w Stanach Zjednoczonych, posugiwaam si tamtejszym nazewnictwem. W Polsce powiedziaabym yciorys zawodowy, bo CV
nie lubi mwi.
232
dziewidziesitych w Chicago, gdzie wielu ludzi
z wyszym wyksztaceniem wykonywao prace sprztaczek, pracownikw budowlanych, nia, kelnerek czy
dozorcw. Jednak dotyczy to rwnie pracy na wyszym poziomie, ale takiej, ktrej si nie lubi czy
w ktrej si nie tylko nie rozwija, ale wrcz degraduje
intelektualnie. W Polsce rwnie mnstwo osb nie
lubi swojej pracy. Sama wykonywaam prac poniej
swoich moliwoci i oczekiwa w Toronto, szybko
jednak z tego zrezygnowaam, bo czuam, e mog si
niestety przyzwyczai do tego, e zarabiam pienidze
bez przyjemnoci pyncej z tej pracy. Dopki uczyam
si czego nowego na przykad wymiany zamkw lub
uszczelek, praca ta miaa jaki sens, kiedy jednak
mogam ju zacz spokojnie odcina kupony, zrezygnowaam. Wtedy zreszt przypadkiem traam na
ksik, ktra zmienia moje ycie. Cho ciesz si, e
przeyam takie dowiadczenie z pewnoci wzbogacio ono moj wiedz w wielu sprawach i sytuacjach,
ktrych nigdy nie poznaabym robic co innego to
jednak ciesz si rwnie, e miaam si i odwag
z tego wyj.
Mona oszuka innych ludzi, nawet do pewnego
stopnia siebie swj rozum. Duszy jednak nie da si
oszuka, nie mona jej wmwi rzeczy, ktre w oczywisty sposb nam nie su.
Praca, ktr wykonujemy, musi by w zgodzie z naszymi aktualnymi potrzebami i oprcz pienidzy
233
dawa wiadomo wasnego rozwoju i wkadu w dobro innych ludzi. Jeli tak jest, z radoci wykonujemy obowizki gospodarza domu, piastunki dzieci czy
pokojwki w hotelu. Jeli jednak nie potramy odnale w wykonywanej pracy adnych pozytyww ronie w nas rozgoryczenie, ale i pretensje, ktre
wylewamy na zewntrz w rny sposb i czsto
w najmniej spodziewanych momentach. W ciemniejszych kolorach postrzegamy kraj, w ktrym yjemy,
miasto, gdzie zdecydowalimy si zamieszka i ludzi,
ktrzy nas otaczaj. Nasze relacje z bliskimi cierpi
z powodu naszych emocji. Cay wiat staje si mniej
pikny, a ycie traci powan cz swojego niewtpliwego sensu.
Praca bowiem jest istotnym elementem naszego ycia.
Niektrzy twierdz nawet, e yje si po to, eby
pracowa. Cho nie zgadzam si z nimi uwaam, e
czowiek yje po to, by si uczy i doskonali, a praca
moe by na to jednym ze sposobw nie da si ukry,
e niemal jedn trzeci czasu pomidzy 20. a 60.
rokiem ycia spdzamy w pracy. Pomylmy! Osiem
godzin z kadego dnia! Czy sta nas na to, aby
oddawa ten czas innym jedynie za pienidze?!
Kady musi udzieli odpowiedzi na to pytanie samodzielnie. Radz jednak skonsultowa j z wasnym
sumieniem.
Dla tych, ktrzy uznaj, e nie sta ich na to a take
dla tych innych, ktrzy by moe cigle nie wierz, e
234
jest inne wyjcie mam dobr nowin. Mamy dwie
moliwoci zmiany naszej sytuacji: moemy polubi
wykonywan prac albo j zmieni.
Wiem, nie odkryam Ameryki! Nie mam zreszt
takich aspiracji. Przypominam jedynie oczywiste
prawdy, o ktrych na co dzie nie pamitamy. Powysza jest jedn z nich.
Trzeba zacz od polubienia tego, co si robi, gdy
moemy potrzebowa troch czasu, by znale to, co
chce si robi.
Aby polubi prac, naley przede wszystkim potraktowa j jak dowiadczenie yciowe, czyli moliwo
poznania czego nowego, innego nauczenia si
czego.
Kiedy w Kanadzie pracowaam jako superintendent20
dwudziestopitrowego budynku w Toronto, codziennie
nastawiaam si na zdobywanie kolejnych dowiadcze i wiedzy. Niektrym trudno w to uwierzy, ale
dziki przyjtej postawie do pewnego momentu pracowaam wrcz z entuzjazmem, a miaam nastpujce
korzyci:
20
Superintendent gospodarz domu, osoba odpowiedzialna za

oglny ad, nadzorujca prac sprztaczy i innych rm obsugujcych dom, wykonujca jednak rwnie sporo czynnoci zycznych, na przykad wymian kontenerw ze mieciami,
odgarnianie niegu itp.
235
Moliwo nauki angielskiego przez rozmowy z lokatorami obdarzonymi rnym akcentem.
Opieka nad domem i dziemi, nie opuszczaam
mieszkania na kilka godzin, jak miaoby to miejsce
w wypadku innej pracy.
Szansa na poznawanie zwyczajw i kultur innych
narodw (Chiczycy, Japoczycy, Wosi, Jamajczycy,
Iraczycy, ydzi z rnych pastw, Hindusi i tak
dalej), a nawet na blisze znajomoci z nimi.
Opanowanie takich umiejtnoci, jak wymiana
uszczelki, bezpiecznika czy zamka w drzwiach, podczas gdy dotd nie wbijaam nawet gwodzi.
Wykorzystywanie mojej wiedzy psychologicznej z poytkiem dla innych.
Czas na nauk wasn i przygotowanie do innej
pracy.
Nauka radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych.
Inspirujce dowiadczenie pracy zycznej.
wiadomo pozytywnego wkadu w spokojne ycie
innych.
Myl, e na kady zawd mona spojrze z podobnego
punktu widzenia, cho, naturalnie, rne bd korzyci. Zachcam do tego. Bdzie nam si znacznie
przyjemniej i wydajniej pracowao. Ju to samo
znacznie polepszy nasz sytuacj.
236
Trzeba zadba o teraniejszo, zanim zajmiemy
si przyszoci.
Zachcam rwnie do rozpoczcia stara w kierunku
znalezienia lepszej pracy takiej, ktra najlepiej jest
spjna z naszymi zdolnociami i marzeniami. Kady
moment jest waciwym momentem. Zacznijcie ju
dzi. I pamitajcie: nie jestecie sami. S ludzie,
ktrzy wiedz, jak to zrobi, ktrzy zrobili to sami
i gotowi s dzieli sw wiedz z innymi.
ZADANIA
Jaki masz stosunek do wasnej pracy?
Wymie korzyci, jakie masz ze swojej pracy te
pozanansowe.
Jeli jej nie lubisz, jak decyzj podejmujesz: polubi
czy zmieni?
W zalenoci od podjtej decyzji podejmij odpowiednie dziaania.
237
37. Co nam przeszkadza w osigniciu sukcesu zawodowego?
37. Co nam przeszkadza

w osigniciu sukcesu
zawodowego?
Zaczniemy dziaa, gdy naprawd zrozumiemy,
ile zyskamy, yjc zgodnie ze swoim przeznaczeniem i moliwociami.
Mieszkam w Stanach Zjednoczonych i moja dzisiejsza

reeksja dotyczy gwnie tego, co dzieje si tutaj.
Mechanizm zachowa utrudniajcych sukces zawodowy jest jednak ten sam w Polsce, wszak jest ona dla
wikszoci rwnie zupenie nowym pastwem z innym ustrojem, innymi potrzebami niemal Ameryk
Tak zaczynaam ten artyku kilkanacie lat temu.
Istotnie tak byo. Analogie s i teraz, kiedy transformacja w zasadzie si dokonaa czy nas choby
dekoniunktura gospodarcza i trudnoci nansowe
roku 2009.
238

Pisaam dalej: Przybywamy na ten kontynent z gow
pen marze, z rkami gotowymi do pracy, a sercem
penym nadziei Czy nie tak? Nie opucilibymy
wszak Polski bez wiary w lepsze ycie, nadziei na to,
e stanie si ono naszym udziaem, i gotowoci do
pracy w kierunku realizacji tych marze. Przywioda
nas tu nadzieja na sukces i szczcie.
I znowu jest analogia: z nadziei na sukces i lepsze
ycie wyrosa III Rzeczpospolita, z takich marze
zrodzia si Solidarno i powsta nowy ustrj. Polacy
bardzo wiele obiecywali sobie po nowym demokratycznym i wolnorynkowym ustroju.
Dlaczego zatem niektrzy nie dostrzegaj na co dzie
obecnoci sukcesu i szczcia, a nadziej i marzenia
zgubili gdzie po drodze? Dlaczego jest sporo ludzi
rozgoryczonych i niezadowolonych? Dlaczego nie
wszyscy znajduj rado w wykonywanej pracy, nie
postrzegaj tego, co robi, jako zawodowego sukcesu?
Przede wszystkim wydaje mi si, e podobnie jak ci, co
przyjedali do Ameryki, znali rzeczywisto kapitalistyczn z opowiada, lmw i wasnych marze.
Niestety zastana rzeczywisto odbiegaa od tych
obrazw i nie kady potra dostosowa si do nowych
warunkw. Najgorsze jest to, e rzadko kto marzy
o konkretnym zawodzie, o konkretnej pracy, o tym, co
z powodzeniem i radoci wykonuje, ale raczej o protach, jakie ich praca (bliej nie wiadomo jaka) daje.
239

Nawet sprzyjajc rzeczywisto trudno jest wykorzysta.
Myl zatem, e przyczyn tego niezadowolenia jest
wanie brak pracy zgodnej z upodobaniami i odpowiadajcym im wyuczonym zawodem. Albo zawd,
ktry mamy, nie jest tak naprawd przez nas wybrany, ale wyuczony pod wpywem spoecznych trendw,
rad rodziny czy przypadku. Albo zawd mamy
wymarzony, ale nie moemy znale pracy, w ktrej
moglibymy si realizowa. Albo, owszem, wykonujemy ten zawd, ale wolelibymy co, co czyoby si na
przykad z wikszym prestiem i wyszym wynagrodzeniem. Prosz pamita, e dzi telewizja, lmy,
kolorowe magazyny szybko potra przekona sabych w swoich przekonaniach ludzi, e w porwnaniu
z innymi niewiele osignli i nie maj prawa
uwaa si za ludzi szczliwych czy ludzi sukcesu.
Ronie w nas przez to poczucie bezsilnoci i rozgoryczenie. Wpadamy w pracowity marazm. Te sowa
przecz sobie jedynie pozornie, bo tak naprawd
ludzie, ktrzy nie kochaj swojej pracy, wykonuj j
niejako automatycznie, bez penego zaangaowania,
bez nadprogramowych dziaa i bez polotu. Przestaj
czasem w takiej pracy w ogle czu, obojtniej na
szereg zjawisk.
Poniewa w organizmie nic nie ginie, a kada akcja
musi spowodowa reakcj, negatywne uczucia jednak
si gdzie odkadaj, a nastpnie wylewaj w postaci
240

ci i rozgoryczenia, w zoliwoci, cynizmie, sarkazmie lub biadoleniu.
W ten sposb niestety zabijaj ju nie tylko wasne
marzenia, ale take marzenia innych.
Jakie to przyczyny powstrzymuj ludzi przed podjciem wymarzonej pracy? Kiedy pytaam o to studentw Akademii Sukcesu lub moich wczesnych klientw, rzadko otrzymywaam odpowiedzi inne ni
nastpujce: bo jestem emigrantem, ciko jest
dosta prac w tym zawodzie, sabo znam angielski,
nie mam znajomoci, nie mam szczcia, nie mam
dobrego resume.
Kiedy pytam dzi o to Polakw, sysz: jestem za
stary, jestem za mody, bo jest kryzys, ciko jest
dosta prac w moim zawodzie, nie ma pracy, sabo
znam angielski, nie mam znajomoci nie mam
szczcia, nie wiem, jak si za to zabra i to lubi
najbardziej wysaam swoje CV do X rm i adnej
odpowiedzi i wreszcie szukam, pytam, rodzina
szuka. Jak wida, argumenty s bardzo podobne,
rzekabym: takie same. I moe to Ciebie zdziwi ale
prawdziwe przyczyny takiej sytuacji rwnie. I tam,
i tu s wszak ludzie, ktrzy w tych samych warunkach
dostawali t wymarzon prac lub sami j sobie (jak
w moim przypadku) organizowali.
Przyjrzyjmy si bliej powodom takiej sytuacji i stosowanym wykrtom. Po pierwsze ludzie bardzo czsto
maj zawd, ktry nie ma nic wsplnego z ich marze-
241

niem, zatem praca, jakiej szukaj, rwnie nie moe
by wymarzona. Takiej pracy szuka si z mniejsz
pasj, nie wida jej te w nas, kiedy przychodzi do
spotkania z ewentualnym pracodawc, nie zauwaa
si rwnie pojawiajcych si moliwoci. Nie przyciga si do siebie czego, czego si szczerze nie
pragnie. Tak naprawd taki kto szuka jakiej pracy
albo dobrej pracy oba pojcia s rwnie enigmatyczne.
Po drugie, jeli kto rzeczywicie ma wymarzony
zawd, skoczy szko, ktr chcia naprawd skoczy i nie moe znale pracy, w ktrej mgby si
realizowa, to znaczy, e brakuje mu charakteru.
Moe nie wierzy w siebie, nie ma wystarczajco duo
poczucia wasnej wartoci; moe ulega schematom
typu jest kryzys, nie ma pracy w tym zawodzie;
moe nie potra myle pozytywnie i w kategoriach
obtoci; moe brakuje mu prawdziwej odpowiedzialnoci, proaktywnego dziaania, przejmowania sterw
ycia we wasne rce; a moe za mao pracuje nad
wasnym mistrzostwem w swoim zawodzie, nie doskonali swojej wiedzy.
To mona nadrobi, pracujc nad charakterem, na
przykad w Akademii Sukcesu albo w Akademii Skutecznego Dziaania (ASD)21.
Ponadto kto, kto kocha swj zawd, bdzie gotw
robi nawet bez pienidzy to, czego si nauczy, by mc
21
Tak nazywa si moja warszawska rma, w ktrej dzi pracuj.
242

by blisko i by si dalej rozwija. Pracowaam przez
pewien czas za darmo, a nawet do budowania swojej
zawodowej pozycji dokadaam z pienidzy ma.
Ale to take jest normalne. Czasem trzeba zainwestowa w swoj wymarzon karier. To z pewnoci jest
co, czego si nikt nie spodziewa ani w Stanach
Zjednoczonych, ani w lepszej Polsce. A z mojego dowiadczenia wynika, e rzadko kto jest na to gotowy.
Wikszo chce natychmiast zarabia.
I wreszcie trzecia sytuacja, kiedy kto wykonuje
zawd, ktry lubi, ale chciaby, eby czyo si to
z wikszymi pienidzmi i ewentualnie prestiem. C.
Jedna rada: musi by w tym wietny, znakomity,
najlepszy, prawie najlepszy Zreszt jeli kto naprawd kocha jak prac, bardzo szybko staje si
w niej lepszy powica jej wicej czasu, wicej godzin
i to powoduje, e staje si szybciej mistrzem. A mistrz
w kadym zawodzie dostaje swoje pienidze i swj
presti. Mistrzowie nie narzekaj, bo albo maj tak
wielk rado i presti pynce z wykonywania pracy
(spjrz choby na nauczycieli z zamiowania), e
przesaniaj im one brak pienidzy, albo szybko staj
si dobrze zarabiajcymi mistrzami (popatrz na niektrych lekarzy, programistw, inynierw, pisarzy,
psychologw etc.).
A teraz spjrzmy na te argumenty z innej strony:
243

Emigranci, wrd nich rwnie Polacy, stanowi
wikszo pracujcych zgodnie ze swym wyksztaceniem. Ameryka jest krajem emigrantw i w tym
rwnie tkwi jej sia. Nie inaczej jest dzi w Europie,
gdzie mamy prawo podejmowa kad prac, a nie
tylko t nisko patn.
Nawet w czasach Wielkiego Kryzysu, kiedy o prac
naprawd byo trudno, ludzie pracowali, ba, robili
nawet majtki. Dzisiaj rwnie kto wykonuje prac,
ktr nam trudno jest dosta.
Czsto angielski osb niemogcych znale waciwej pracy jest lepszy ni tych, ktre j dostay.
Wreszcie co stoi na przeszkodzie w opanowaniu
angielskiego w stopniu wystarczajcym do objcia
kadego stanowiska?!
Znajomoci z pewnoci uatwiaj uzyskanie pracy
(co jest normalne chtniej zatrudnia si poleconych
ludzi i nie ma w tym nic nagannego), jednake z bada
nad skutecznoci w poszukiwaniu pracy nie wynika,
by by to czynnik podstawowy. Znajomoci nie s
zreszt czym nieosigalnym, zamiast zatem ubolewa nad ich brakiem, trzeba je nawiza.
Tak zwane szczcie w yciu to kombinacja przygotowania i okolicznoci. Sprzyjajce okolicznoci rzadko pojawiaj si nieprzygotowanym, a moe inaczej
nieprzygotowani nie s w stanie ich zauway.
Dlatego nie narzekajmy na brak szczcia, ale przygotujmy si do spotkania ze wspania okazj!
244

A dobre CV? Zdaniem R.N. Bollesa, specjalisty
w dziedzinie szukania pracy i zmieniania zawodu,
okoo 9% pracownikw znajduje prac poprzez odpowiadanie na ogoszenia i tylko 8% poprzez masowe
rozsyanie yciorysw. W swojej ksice Spadochron
podaje przykady yciorysw, ktrych aden fachowiec
nie uznaby za poprawne, a ktre jednak zainteresoway potencjalnych pracodawcw na tyle, by chcieli
zobaczy ludzi, ktrzy je napisali.22
Widzimy zatem, e te przeszkody to tak naprawd
wykrty lub niezrozumienie sedna sprawy, czyli tego,
co naprawd trzeba posiada, aby dosta wymarzon
prac.
Jak widzimy, argumenty w Polsce i Stanach s bardzo
podobne, cznie z nieznajomoci angielskiego, przy
czym w Polsce odpada wymwka emigrant, a dochodzi wiek magiczne cyfry rne u rnych ludzi
45, 40, 35, a nawet 30 lat. Tak, jeden z moich
znajomych twierdzi, e czowiekowi ponad trzydziestoletniemu znacznie trudniej dosta dobr prac ni
komu modszemu. By moe niektrzy pracodawcy
prezentuj tak powan nieznajomo psychiki czowieka i jego moliwoci. Myl jednak, e to po prostu
kolejny wykrt tych, ktrym nie wyszo albo nawet
nie prbowali.
A co naprawd trzeba posiada? Przede wszystkim
marzenia o pracy. Nie wolno opuszcza rk, rezygno22
Bolles R.N., Spadochron, Warszawa 1993.
245

wa, zastpowa namiastkami ycia tego, co mogoby
by yciem prawdziwym. Po drugie, trzeba uwierzy
w to, e jest si wystarczajco dobrym, by uzyska t
prac, a jeli stwierdzamy braki uzupeni je. Po
trzecie poszukiwa pracy aktywnie i w sposb planowy, z zaangaowaniem nie tylko wiedzy na temat
rynku pracy i najskuteczniejszych metod jej szukania,
ale rwnie angaujc do tego wszystkie swoje umiejtnoci i zdolnoci oraz podwiadomo. Po czwarte
wreszcie: nauczy si przedstawia z najlepszej strony.
Nie zawsze jest to atwe, gdy nie uczono nas ani
wiary w siebie, ani umiejtnoci pokazywania si
z najlepszej strony, ani take korzystania z podwiadomoci. Na szczcie nauczy mona si wszystkiego,
trzeba tylko znale odpowiednie rda nauki. Jest
sporo ksiek pomagajcych w odnalezieniu w sobie
mocnych stron i wiary we wasne siy, istniej kursy
i szkolenia uatwiajce odnalezienie i demonstrowanie
swojego lepszego ja.
Namawiam zatem odgrzejmy swoje marzenia,
uwierzmy, e moemy zrobi ze swoim yciem wszystko, czego naprawd pragniemy i do dziea!
ZADANIA
Jeeli nie lubisz swojej pracy albo nie moesz jej
znale, zastanw si, co chciaby naprawd robi
246

i zorientuj si, jakie dziaania trzeba przedsiwzi,
aby j wykonywa. Potraktuj to przynajmniej jako
wiczenie w proaktywnoci.
247
38. Robienie wody z mzgu?
38. Robienie wody

z mzgu?
Problem polega nie na tym, czy mzg si pierze,
ale kto to robi. Lepiej pra go wiadomie i samemu, ni pozwala to robi innym, bez naszego
udziau.
Dziel si ze suchaczami i czytelnikami spostrzeeniami na temat ycia, prbuj co radzi, czasem

pokazuj inny punkt widzenia. Zawsze staram si
zarazi optymizmem i pozytywnym myleniem. Robi
to, poniewa wierz, e takie podejcie do ycia
pozwala wicej z niego czerpa: budowa pikne cele
i skutecznie po nie siga. Kad duy nacisk na
zmian sposobu mwienia, mylenia, a nawet odczuwania, bo zgadzam si ze sowami ojca amerykaskiej
psychologii Williama Jamesa: Najwikszym odkryciem mojego pokolenia jest to, e istoty ludzkie mog
odmienia swoje ycie przez zmian postawy yciowej.
Ciesz si, e nale do grona tych, ktrzy to zrozumieli
i z zapaem dziel si dobr nowin z innymi. Mam
248

jednak wiadomo, e wielu ludzi nie tylko nie wierzy
w t dobr nowin, ale wrcz uwaa, e to, co robi ja
i mnie podobni, szkodzi ludziom. Wprawdzie mnie
osobicie nikt jeszcze tego nie powiedzia, ale w czasie
jednej z ostatnich audycji radiowych Akademii Sukcesu prowadzca j doktor psychologii usyszaa od
suchaczki, e cho jej samej podoba si to, co pani
mwi, ale e jest to robienie wody z mzgu suchaczy.
Bardzo si ciesz, e ta pani tak szczerze podzielia si
tym, co myli. Jest to dla nas bardzo cenna informacja. Mwi ona, e s tacy, ktrzy nie wierz w moliwo zarzdzania wasnym yciem, osigania celw,
ktre si przed sob postawi czy doskonalenia siebie
na kadym poziomie swojego istnienia. wiadczy ona
take o tym, e powinnimy zwikszy skuteczno
oddziaywania na ludzkie umysy, tak by atwiej byo
im uwierzy w to, co mwimy.
Problem polega na tym, e ludzie atwiej wierz w to,
co widz, ni w to, co sysz, a aby mogli widzie
efekty lozoi, ktrej uczymy musz przyj do nas
do Akademii i zobaczy nie tylko nas prowadzcych
zajcia ale take uczestnikw naszych zaj, ktrzy
czsto przeszli ju znaczny odcinek drogi prowadzcej
do wasnej doskonaoci, sukcesu i szczcia. Skoro
jednak ludzie ci nie wierz w to, co mwimy i piszemy,
nie maj motywacji, by do nas przyj. I tu koo si
zamyka.
249

Szukamy drg wyjcia z tego koa. Szukalimy jej
wtedy w Chicago, szukam jej dzisiaj ja w swojej pracy
w Polsce. Chcemy mie wiadomo, e traamy do
wielu osb i wielu ludziom pomagamy wej na ich
drog do indywidualnie pojtego sukcesu i szczcia.
Pisz ksiki, napisaam ich ju jedenacie. Ta pozycja te pisana jest po to, by dotrze do kolejnej grupy
ludzi z zacht do pracy nad sob i wiar, e to
naprawd przynosi podane rezultaty.
Mnstwo ludzi przecie dalej w to nie wierzy. Kiedy
pisaam ten tekst po raz pierwszy w Chicago nikt
jeszcze mi tego nie powiedzia. Dzi jestem ju po
wielu takich rozmowach. Spotykaam si z tym, e
lepiej by spontanicznym i trzeba by sob (tak jakby
czowiek, ktry wypracuje w sobie wysze poczucie
wasnej wartoci czy inn pozytywn cech, przesta
by sob), a take z tym, e sukces i tak zaley od
szczcia albo e powodzenie w dziaaniu zaley od
tak wielu czynnikw, e praca nad popraw charakteru nic tu nie da. Jakby nie byo prawd, e przy tych
wszystkich czynnikach element charakteru, wasnej
skutecznoci jest rwnie wany, a moe najwaniejszy.
Powiedziano mi rwnie, e namawiam do prania
mzgu, zachcajc do stosowania armacji czy posugiwania si jzykiem wzmacniajcym pozytywne nastawienie do wiata tak nasze wasne, jak i innych.
Zapomniano jednak o tym, e mzg jest zawsze przez
kogo prany rzecz w tym, komu pozwalamy to robi.
Kiedy kto mwi nam o naszej saboci i braku
250

moliwoci oraz o zym wiecie, pierze nam mzg tak
samo jak ten, kto mwi bdzie o naszej sile i wci
nowych moliwociach otwierajcych si przed nami
i wiecie, ktry w duym stopniu zaley od naszego
sposobu jego ogldu. Oczywicie zwykle s to zastrzeenia osb, ktre nie miay czasu lub potrzeby zapozna si z ktr z moich ksiek w caoci czy przyj
na cae seminarium. Ksik przejrzeli, a mnie syszeli w radiu i to tam najczciej dzwoni, eby
przekaza mi swoje zdanie.
Zawsze si zastanawiam, dlaczego ludzie wol mie
mniejszy wpyw na swoje ycie. Dlaczego tak chtnie
pozbywaj si prawdziwej odpowiedzialnoci za swoje
ycie? Dlaczego wol wierzy w gorsze, zamiast
w lepsze? Dlaczego bardziej odpowiada im bycie
puchem marnym ni wiadomym swoich celw i siy
sprawczej czowiekiem, najwysz kreacj na Ziemi?
W jaki sposb przekona ludzi, e ich ycie zaley od
nich samych?
Jak spowodowa, by uwierzyli w to, w co wierz
miliony zdrowych, szczliwych i osigajcych sukcesy
ludzi, e dobre samopoczucie to co, za co jestemy
odpowiedzialni, a nie co, co zaatwiaj nam okolicznoci i inni ludzie?
Jak pomc im zrozumie podstawow prawd, ktr
Ralph Waldo Emerson uj w sowach: Czowiek jest
taki, w jaki sposb myli przez cay dzie, Marek
Aureliusz: ycie czowieka jest takie, jakie s jego
251

myli, a religia chrzecijaska: Jakie myli ma
czowiek w sercu swoim, taki te jest.
W wietle tych sw nie jest robieniem wody z mzgu
wskazywanie ludziom na ich si, jest tym natomiast
przykadanie wagi do ich saboci. Nie jest wod
przekonanie, e my sami decydujemy o jakoci naszego ycia, o celach, jakie sobie stawiamy i sposobach ich
realizowania; jest ni natomiast wiara w przeznaczenie, lepy los czy ut szczcia. Nie zamieniamy te
mzgw w wod, gdy mwimy, e s zdolne do
kontrolowania emocji, do nadawania zdarzeniom
sensu, do programowania naszej podwiadomoci i do
pomagania w realizacji marze przez ich wizualizacj.
Wzmacniamy przez to mzgi przyznajemy im si,
ktr faktycznie maj. Popychamy ludzi w kierunku
wikszego wykorzystania moliwoci umysu, w kierunku peniejszej realizacji wasnego potencjau. Wod z mzgu robi ci wszyscy, ktrzy nas przed tym
powstrzymuj.
Mam w zwizku z tym propozycj. Zapraszam do
korespondencji. Prosz do nas pisa dzieli si
swoimi pewnociami i wtpliwociami, prosz nas
chwali i gani, a nade wszystko prosz nam pisa
o swoich dowiadczeniach w przejmowaniu peniejszej
kontroli nad wasnym yciem. Moe dziki tej korespondencji znajdziemy odpowied na nasze podstawowe pytania i atwiej bdzie nam traa do okopanych
serc.
252

ZADANIA
Napisz do mnie list. Skorzystaj z moliwoci kontaktu na stronie www.majewska-opielka.pl. Ale
moesz te go napisa w zeszycie i nigdy nie wysa.
253
39. Tsknota za liderem

Liderem moe by tylko czowiek niezaleny,
ktry w peni rozumie wspzaleno zachodzc w naszej rzeczywistoci i potrzeb wspdziaania z innymi.
Niemal kada nacja skary si na brak liderw.

Ameryka tskni za ludmi pokroju Kennedyego,
Wielka Brytania za kim w stylu Churchilla, Polacy
za Dziadkiem Pisudskim. Ci trzej panowie, cho
nie pozbawieni wad osobowociowych, byli ludmi
charakteru. I byli przywdcami dla swoich narodw.
Dzisiaj nie tylko polityka, ale nawet dziaalno
gospodarcza wymaga, by na jej czele stali liderzy
ludzie z wizj przyszoci, charakterem budzcym
zaufanie i zdolnoci do motywowania innych do
dziaania.
Sytuacja na rynkach krajowych i zagranicznych zmienia si nieustannie. Przybywa nowych produktw,
ludzie maj wysze oczekiwania zarwno co do kupowanego towaru, jak i do wykonywanej pracy, a znalezienie dziury do wypenienia w nasyconym produktami i usugami rynku jest coraz trudniejsze. Do tego
254

jeszcze rne nieprzewidziane okolicznoci kataklizmy, katastrofy czy kryzysy.
W takiej sytuacji zmieni si musz zasady ubiegania
si o klientw, sposoby zarzdzania zakadami pracy
i kierowania ludmi. Stare wyprbowane metody nie
wystarczaj, aby prowadzi przedsibiorstwo ustabilizowane, w ktrym zmiany nie zagraaj, ale wzmacniaj i rozwijaj. Trzeba szuka nowych drg zabiegania o klienta, a take zwiksza jego poczucie
bezpieczestwa i poziom zaufania. Niezbdn wartoci, by wej na rynek, jest cigle jako. Jednak aby
na trwae pozyska klienta, trzeba mu da co
specjalnego.
Podobnie jest z produkcj. Bezpowrotnie miny czasy,
gdy wystarczao pracowa wydajnie. Dzi trzeba pracowa skutecznie. Pomidzy tymi dwoma okreleniami jest zasadnicza rnica. Mona by bardzo wydajnym, ale poda w niewaciwym kierunku. Takie
dziaania nie przyczyni si do dugofalowych sukcesw. atwo to sobie wyobrazi przez nastpujce
porwnanie: wiercc w ziemi w poszukiwaniu ropy
naftowej, mona pokonywa wszelkie rekordy rm
wiertniczych mona by bardzo wydajnym. Jednake jeeli na terenie, na ktrym odbywa si to wiercenie, nie ma ropy c nam z naszej wydajnoci?
A kiedy mwimy o prawdziwie skutecznym dziaaniu,
ma to sens jedynie w odniesieniu do duszej perspektywy czasowej. Wane jest take i to, by upragnione
255

efekty nie byy osigane zbyt wysokimi kosztami czy
to materialnymi, czy moralnymi, czy te emocjonalnymi. Mona bowiem wspi si na szczyt drabiny
tylko po to, by stwierdzi, e stoi si przy niewaciwej
cianie. Bardzo podobnie jest z sukcesem rmy czy
indywidualn drog yciow niejednego czowieka.
Aby szuka nowych drg do klientw, okrela, gdzie
postawi drabin i dziaa skutecznie, potrzebni s
ludzie, ktrzy wykorzystujc wszystkie umiejtnoci,
potra uwolni si tkwic w pracownikach danego
przedsibiorstwa. Potrzebni s ludzie o konkretnych
cechach charakteru i specycznych umiejtnociach
niezbdnych do skutecznego prowadzenia innych.
Potrzebni s liderzy. Wspczesna gospodarka kadzie
nacisk na ludzi, na tworzenie pomidzy nimi takich
relacji, by powstawaa synergia mechanizm, w wyniku ktrego efekty s znacznie wiksze ni suma
pojedynczych wkadw. Prawda ta obowizuje w stosunku do wszystkich przedsibiorstw, bez wzgldu na
wielko i czas istnienia. Jedynie te zakady, ktre j
zrozumiej, maj szans na rozwj i egzystencj bez
adnych uszczerbkw.
Podobnie jest z ludmi, ktrzy pragn zaznaczy
swoj aktywno w yciu spoecznym czy gospodarczym. Oni take musz zrozumie, e aby skutecznie
w nim si porusza, potrzebuj okrelonej wiedzy
i umiejtnoci. Zdobd je, wczeniej czy pniej, ale
ycie ten najlepszy nauczyciel przysya olbrzymie
256

rachunki. Dlatego trzeba o nie zadba odpowiednio
wczenie samemu.
Liderowania mona si nauczy!
Tak uwaa wielu trenerw wspierajcych kadr kierownicz w prowadzeniu mniejszych i wikszych zespow. Wane jest jednak, by zrozumie, e nie mona
udawa lidera, trzeba nim by naprawd tylko
wtedy ludzie za nami pjd. Nie mona take na
duej oszuka ludzi, e mog nam zaufa. Szybko si
zreektuj, e zostali oszukani.
eby mc zrobi co, trzeba by kim mwi Goethe.
Trzeba mie charakter, by ludzie nam zaufali. Trzeba
pozna sztuk przewodzenia, by naprawd chcieli pod
naszym kierownictwem pracowa. Jeli zadba si
waciwie o swoich podwadnych, szansa, e oni
zadbaj waciwie o produkt i klientw, jest znacznie
wiksza. Trzeba jednak take zadba o siebie. Jak?
Poprzez czytanie i przerabianie ksiek, choby takich
jak mj Umys lidera23 czy ksiki Stephena R.
Coveya, Blancharda, Petersa, Druckera i wielu, wielu
innych. Rwnolegle z czytaniem warto wybra si na
szkolenie z zakresu kompetencji menederskich. Na
rynku jest spory wybr takich szkole. Bezporednia
interakcja z trenerem moe rozwia wiele wtpliwoci, a take dostarczy wikszej wiary w sens pracy
nad doskonaleniem siebie. Moe te odbudowa nadwtlon energi do pracy.
23
Majewska-Opieka I., Umys lidera, Konstancin-Jeziorna 2001.
257

Obejrzyj si. Czy kto za Tob idzie? Czy kto Ci
naladuje? Czy potrasz zaszczepi w ludziach entuzjazm? Czy wyzwalasz w nich najlepsze cechy? Czy
potrasz sprawi, by ze sob wsppracowali? Jeli
tak, jeste ju liderem.
ZADANIA
Jakie najwaniejsze funkcje Twoim zdaniem peni
lider w grupie? Co z tego znalaze w tym tekcie?
W tym tygodniu sprbuj wej w rol lidera, w zgodzie z tym, jak to uje.
Porozmawiaj na temat liderowania ze swoimi podwadnymi lub przeoonymi.
Jeli chcesz si rozwija w tej materii, przeczytaj
jak ksik i id na szkolenie.
258
40. Liderzy dla Polski

Menederowie pilnuj zgodnego z planem przebiegu spraw w teraniejszoci, natomiast liderzy
patrz dalej i szerzej ku przyszoci.
Polska potrzebuje liderw! Potrzebuje ich do ycia

politycznego i spoecznego, potrzebuje ich do biznesu
i gospodarki. Pord zmian na rynku polskim i rynkach zagranicznych, przy braku stabilizacji administracyjno-rzdowej i w sytuacji rodzenia si nowego
stosunku do ycia, jedynie prawdziwi przywdcy to
znaczy, przypomnijmy, ludzie z wizj przyszoci,
budzcym zaufanie charakterem i zdolnoci do
inspirowania innych mog poprowadzi nard polski
w stron spokojnego dobrobytu.
Tak pisaam kilkanacie lat temu. Czas pokaza, e
brak liderw mocno da si Polakom we znaki. Prawd
mwic na przestrzeni 20 lat wolnej Polski trudno
szczeglnie w polityce o nazwiska, pod ktrymi bez
zastrzee mona byoby napisa lider. Z gospodark
jest nieco lepiej, ale i tutaj czas werykuje niekorzystnie osoby, ktre chciayby si za tych liderw
uzna. Okazuje si, e kiedy nastaj albo trudniejsze
259

czasy, albo te pojawia si atwa okazja zysku, zapomina si o wartociach zwizanych z faktem bycia
liderem i zdradza zaog rmy, klientw i siebie.
Kim jest zatem lider?
Wiele jest denicji tych szczeglnych ludzi, ktrzy
potra motywowa innych do najwikszych dokona
i prowadzi w kierunku realizacji najmielszych
celw. Najbardziej podoba mi si denicja Warrena
Bennisa, profesora Uniwersytetu Poudniowej Kalifornii, specjalisty w dziedzinie szkolenia liderw.
Twierdzi on, e przywdztwo jest kompozycj ambicji,
kompetencji i spjnoci wewntrznej. Ambicja nie
wymaga wyjanienia, w wypadku kompetencji chodzi
zarwno o kompetencje zawodowe, jak i te niezbdne
do kierowania ludmi, natomiast spjno wewntrzna (ang. integrity) tumaczona czasem przez naszych
tumaczy jako integralno lub uczciwo to zgodno tego, co si myli, z tym, co si mwi i robi,
przejawiajca si w podejmowaniu zobowiza w stosunku do siebie i innych i wypenianiu ich. Pisaam
ju tutaj o tej szlachetnej cesze charakteru.
Denicja ta zdaje si dotyka wszystkich istotnych
cech niezbdnych liderowi. Moe z wyjtkiem jednej
dojrzaej wspzalenoci. Na t cech odpowiednio
silny nacisk kadzie chyba tylko Stephen R. Covey,
autor przetumaczonego przeze mnie bestsellera 7
nawykw skutecznego dziaania.24
24
Covey S.R., 7 nawykw skutecznego dziaania, Pozna 2000.
260

Dojrzao w rozumieniu Coveya to rwnowaga pomidzy odwag dziaania i mwienia, a trosk o wszelkie bezpieczestwo, take emocjonalne innych, czyli
trosk o uczucia. Za przez wspzaleno rozumie on
poziom rozwoju, na ktrym czowiek potrac samodzielnie uzyskiwa od ycia to, na czym mu zaley
zwraca si w kierunku innych ludzi, gdy rozumie,
e przez wspdziaanie jest w stanie osign znacznie wicej. Zaznaczam najpierw potrzebne jest
przeycie niezalenej samodzielnoci! By moe inni
autorzy i trenerzy przywdztwa nie podkrelaj tej
cechy tak dobitnie, gdy spoeczestwo amerykaskie
funkcjonuje w sposb uatwiajcy przechodzenie zalenych i niedojrzaych dzieci w wiat niezalenych
i dojrzaych producentw.
W Polsce natomiast cecha ta wydaje si bardzo
podana, jako e zarwno miniony system spoeczny,
jak i system szkolnictwa, take ten obecny, nie
przygotoway i nadal nie przygotowuj ludzi do
skutecznego wspdziaania; nie wdraay bowiem
do niezalenoci. Zarwno wychowanie modych
ludzi, jak i sytuacja dorosych Polakw w ostatnich
stuleciach nie sprzyjay rozwojowi niezalenoci. C,
nie mona by czowiekiem niezalenym, yjc w zalenym kraju i bdc uwikanym w zbyt wiele zalenoci sytuacyjnych. Polak czasw Peerelu niewiele
mia wolnoci w wyborach i niewiele te moliwoci do
ich wiczenia. Dzi ogrom moliwoci powoduje nie-
261

rzadko wrcz przytoczenie nieprzygotowanych do
tego ludzi.
Przyjrzyjmy si polskim liderom. Potra prowadzi
do walki! Znakomicie sprzeciwiaj si i walcz o rne
cele. Zwyciaj.
Problem zaczyna si w momencie zwycistwa: ci sami
przywdcy, ktrzy w sytuacji walki potrali porwa za
sob tumy i podtrzymywa przed nimi wizj celu,
o ktry walcz, w sytuacji spokoju nie potra ju
nawet stawia nowych celw. Trac zwolennikw.
Przyczyna? Brak zrozumienia istoty wspdziaania,
brak kompetencji, brak spjnoci wewntrznej, czsto
nawet brak ambicji. Zabrako ktrej z tych cech.
W szkoleniu liderw zatem naley uwzgldnia
przede wszystkim wyrabianie powyszych cech, a dopiero w drugiej kolejnoci uczy technik uatwiajcych
kierowanie ludmi. To, co obserwuj w praktyce, zdaje
si wiadczy o odwrotnej tendencji. Odnosz nawet
wraenie, e cechy najbardziej potrzebne wszystkim
zaangaowanym w ycie spoeczne i gospodarcze ludziom traktowane s po macoszemu. C, nauczy
mona tylko tego, co si samemu wie i potra; odnale u innych moemy tylko to, co sami posiadamy.
Podobne rodzi podobne. Tak napisa John C. Maxwell
w ksice By liderem i jest w tym gorzka prawda.25
25
262

Cho nie jest obojtne, kto bdzie prowadzi proces
ksztatowania przywdczej mentalnoci (i w ogle
nowej mentalnoci), jedno jest pewne: szans na
dugofalowe powodzenie w przedsiwziciach gospodarczych czy spoecznych maj tylko ci, ktrzy podejm proces cigego doskonalenia.
Niestety nie wszystkie organizacje i nie wszyscy
biznesmeni rozumiej ten podstawowy wymg naszych czasw. Nie wszystkie rmy stawiaj na doskonalenie kadry kierowniczej i treningi dla personelu.
Nie widz z tego korzyci. Uwaaj, e ich na to nie
sta, e jest to luksus.
Ot nie jest to luksus, cho kursy bywaj kosztowne.
Jest to konieczna inwestycja, ktra powinna si
szybko zwrci.
S te tacy, ktrzy zgadzaj si z logik wywodw
specjalistw w dziedzinie szkolenia liderw, przyjmuj nawet podstawowe zasady. C z tego, skoro, nie
uczestniczc w kursach, nie potra ich zamieni na
praktyczne dziaanie.
Jest te wiele przedsibiorstw, ktre usiuj utrzyma
osignity przed laty poziom; boj si wrcz liderw,
ktrzy z zaoenia stawiaj wyzwanie zastanym systemom szukaj nowych.
Wszyscy oni przegrywaj. Wygrywaj ci, ktrzy nie
boj si podj ryzyka.
263

Kluczem do sukcesu jest dzi ciga nauka. Bez
wzgldu na to, jak due sukcesy osiga czowiek czy
rma, szkolenia i konsultacje s zawsze potrzebne.
Podobnie jak w sporcie nawet najlepsi zawodnicy
potrzebuj trenera.
Zastanawiajce, e nie musiaam nic zmienia w tym
rozdziale Po tylu latach! Troch szkoda
ZADANIA
Dla kogo Ty sam jeste lub mgby by liderem?
Popatrz w tym tygodniu w taki sposb na otaczajc
Ci rzeczywisto. Przyjmij pozycj lidera.
264
41. Ku doskonaoci
41. Ku doskonaoci
Okrelenie lider zobowizuje, tote ci, ktrzy
go uywaj w odniesieniu do siebie lub osoby,
ktr wspieraj, powinni pierwsi zadba o swoj
postaw i zachowanie.
Zaczniemy nietypowo, od wiczenia: zrb, prosz list

piciu najwaniejszych Twoim zdaniem cech lidera.
Biznes zdominowa wiat. Zasady pomnaania zysku,
skutecznego zarzdzania i zdobywania klienta kieruj
spoeczestwami zachodniej kultury, a biznesmeni
i kadra kierownicza nadaj im styl i charakter. Nic
zatem dziwnego, e wrd czynnikw zagraajcych
istnieniu naszej kultury, naukowcy z Uniwersytetu
Michigan stawiaj ju na trzecim miejscu jako
kierowania i zarzdzania przedsibiorstwami i instytucjami (po wojnie lub przypadkowym wybuchu nuklearnym i wiatowej epidemii, zbiorowym zatruciu
lub depresji).
Przez lata dziaalno przedsibiorcw bya silnie
skorelowana z naturalnymi prawami i wartociami
moralnymi spoeczestwa. W pewnym jednak momencie moliwo pomnaania zysku staa si tak
265
41. Ku doskonaoci
potnym czynnikiem napdowym, e biznes wymkn si spod kontroli zasad moralnych. Zaczto
wtedy mwi o twardych prawach rzdzcych biznesem, o dungli, walce o byt, stosowano zasad cel
uwica rodki, a wszechpotnym celem sta si
zysk. By to okres podporzdkowywania caoci ycia
niemal jednemu celowi robieniu pienidzy; okres
triumfw i dramatw, okres zaamania rodziny.
Dzi Ameryka wie, e byo to ze wszech miar niewaciwe. Zyski byy niewspmierne do strat spoecznych. Chyba tylko duch krlowej Wiktorii uchroni
Stany przed upadkiem. Stosowano wwczas psychologi, a jake, po to jednak, by manipulowa innymi,
budowa nieprawdziwy wizerunek wasny, wyzwala
w pracownikach krtkotrwa motywacj, a na problemy przepisywa chwilowe rozwizania, ktre jedynie agodziy sytuacj. Wkrtce jednak po takim
leczeniu problemy odzyway si ze zdwojon si.
Stephen R. Covey twrca Covey Leadership Center
i Institute for Principle-Centered Leadership26, konsultujcy czoowe rmy amerykaskie nazywa takie
podejcie Etyk osobowoci, a jej dziaanie porwnuje
do plastrw przylepianych na wrzody i do aspiryny
umierzajcej bl. Nie likwiduj one ogniska chorobowego, jedynie maskuj prawdziwy problem. Covey
przeciwstawia temu etyk charakteru, opart na
26
Dzi po poczeniu z rm Franklin nazywa si Covey-Franklin,

a w Polsce jej szkolenia prowadzi rma Door.
266
41. Ku doskonaoci
prawdziwych mapach wiata na widzeniu go w sposb zgodny z zasadami moralnymi naszej cywilizacji.
Twierdzi, e prawdziwa skuteczno moliwa jest
jedynie wtedy, kiedy bdzie si na co dzie uwzgldnia proste zasady moralne i pracowa nad tym, by
stay si one nawykami. Na takiej zasadzie pomaga
budowa postawy biznesmena, menedera, kierownika, pracownika, rodzica czowieka. Zgadza si on ze
zdaniem Warrena Bennisa, powszechnie uznawanego
w Stanach za znawc zjawiska kierowania innymi,
liderowania, ktry uwaa, e w gruncie rzeczy proces
stawania si liderem jest procesem stawania si
wewntrznie spjn istot ludzk.
Zatem najlepsze kursy dla biznesmenw i menederw
oraz konsultacje dla zakadw pracy nastawione s na
zmian od wewntrz, czyli doskonalenie przede
wszystkim siebie.
Dopiero to prawdziwie i konsekwentnie zwiksza si
oddziaywania na wsppracownikw, podwadnych
i klientw. Ameryka idzie dzi27 wyranie w kierunku
etyki charakteru, czyli doskonali ludzi odpowiedzialnych za obraz biznesu tak, by nie tylko posiadali
okrelone umiejtnoci i wiedz oraz zachowywali si
27
Pisaam to w roku 1997 i faktycznie szkolenia budujce raczej

charakter ni socjotechniki i sposoby manipulowania cieszyy si
wikszym powodzeniem. Okazao si jednak, e nie wystarczyo
dziesiciolecia, by naprawi bdy poprzedniej epoki. Przez te
lata byo na to wiele dowodw. Jednak spektakularne klski
rm, ktre nie uwierzyy w t teori, dobitnie j potwierdzaj
Ameryka wci pracuje nad charakterem.
267
41. Ku doskonaoci
we waciwy sposb w rnych sytuacjach, ale by byli
ludmi wikszego formatu take pod wzgldem
moralnoci.
W czasie zaj ze studentami ostatnich lat psychologii
pracy na jednym z polskich uniwersytetw, poprosiam o zrobienie listy cech charakteru prawdziwego
lidera. Rozmawialimy wczeniej o tym, czego wymaga si w yciu zawodowym i prywatnym od lidera,
jakie stawia si przed nim zadania. Rzecz miaa
miejsce w 1997 roku. Nie przytocz tych list, nie ma
sensu, podziel si jednak wnioskami z tego wiczenia:
Listy znacznie si od siebie rniy.
Powtarzajce si cechy dotyczyy w wikszoci autorytarnego sposobu zarzdzania. Byy to cechy typu:
pewno siebie, konsekwencja, stanowczo.
Nie pojawia si adna z cech uwaanych za najwaniejsze przez amerykaskich specjalistw w zakresie szkolenia liderw (sic!).
A jakie to cechy? Ju o nich mwilimy, to:
poczucie wasnej wartoci;
poczucie odpowiedzialnoci za swoje czyny i los;
proaktywno, czyli zdolno do odpowiadania na
pojawiajce si bodce zgodnie z wasn wizj ycia
268
41. Ku doskonaoci
i wartociami; zdolno do ksztatowania rzeczywistoci wedug tej wizji;
wiadomo obtoci dbr tego wiata;
dokonywanie zmian gwnie poprzez prac nad sob;
spjno wewntrzna ycie w zgodzie z wyznawanymi wartociami; zgodno tego, co mylimy, z tym,
co mwimy i robimy.
Dopiero obdarzony takimi zaletami czowiek moe
skutecznie wspdziaa z innymi, dopiero w jego
rkach dodatkowe narzdzia zwikszajce wpyw na
innych ludzi, takie jak socjotechniki czy inne techniki
dziaania mog by uyte ku wikszemu poytkowi
zaangaowanych w prac interesariuszy.28
Poczucie wasnej wartoci niezbdne jest do osigania
sukcesw bez nadmiernego nakadu si, a take pozwala na swobodne inspirowanie rozwoju innych
ludzi, ktrych wtedy nie odbiera si jako zagroenia
dla wasnej pozycji. Wysokie poczucie wasnej wartoci umoliwia te penowartociowe kontakty z innymi, gdy ludzie nim obdarzeni nie wymagaj cigego
dowartociowywania z zewntrz i s bardziej otwarci
na krytyk. Niskie poczucie wartoci powoduje koncentracj na wasnym ego i zaburza proces wspdziaania, a nawet w ogle dziaania celowego. Najgorsze,
e do takich ludzi naley znaczna cz nauczycieli,
28
Interesariusze to wszystkie osoby zwizane z dan rm, danym

procesem (neologizm wasny).
269
41. Ku doskonaoci
rwnie akademickich. A czy mog wychowywa
w poczuciu wasnej wartoci ci, ktrzy sami jej nie
posiadaj?
Odpowiedzialno za swoje czyny i los wydaje si
obecna u znakomitej wikszoci dorosych ludzi. Czy
jednak tak jest? To, e przejlimy obowizki wynikajce z dorosego ycia nie wiadczy jeszcze o posiadaniu tej cechy. Wszak ubezwasnowolniajce oni
wci pokutuje w polskim spoeczestwie jako usprawiedliwienie lub / i oskarenie. To sposb na
uchylanie si od odpowiedzialnoci. Czasami zwala
si win za nieudane przedsiwzicie na warunki i
natychmiast ronie rzesza usprawiedliwiajcych.
Fakt, e te same warunki istniay w momencie,
gdymy co zaczynali czy te e inni w tych samych
warunkach odnieli sukces, zdaje si mie drugorzdne znaczenie. A przecie przejcie penej odpowiedzialnoci za swoje bdy jest pierwszym krokiem do
naprawy dziaania.
Najlepiej funkcjonuj ci, ktrzy ksztatuj rzeczywisto odpowiednio do swoich potrzeb, czyli realizuj
wasne cele w kadych okolicznociach albo wycigaj
z nich to, co jest im wanie potrzebne, w najgorszym
wypadku chocia przykre, ale uczce, dowiadczenie. Nauka odczytywania otaczajcej rzeczywistoci
tak, by wydobywa z niej czynniki sprzyjajce osiganiu celw, jest do tego pierwszym krokiem.
270
41. Ku doskonaoci
czy si to z poczuciem obtoci, postaw polegajc
na traktowaniu wiata jako miejsca obtujcego we
wszelkie dobra, gdzie kady znajdzie ich dla siebie
wystarczajco duo. To postawa podpowiadajca, e
klient jest, tylko trzeba znale do niego drog, e
rodki trzeba zdoby, a pienidze podnie z ulicy.
Takie mylenie nie ogranicza horyzontw, nie budzi
paraliujcych dziaanie lkw, zachca do stawiania
ambitnych celw.
Kursy i ksiki traktujce o dugotrwaym sukcesie
i dobrobycie podkrelaj, e mona mie w yciu
wszystko, czego si pragnie i by szczliwym tylko
wtedy, gdy bdzie si pomagao innym znale ich
wasne szczcie. Kurczowa obrona wasnych, jednostkowych celw i mylenie jedynie w kategoriach osobistego, wsko pojtego interesu niemal nigdy nie
przysparzaj dbr. Owszem, moliwy jest krtkotrway sukces, ale w dalszym yciu przyjdzie za niego
drogo zapaci.
Lider zdaje sobie te spraw z tego, e nie jest w stanie
zmieni ludzi ani wpywa na ich zachowanie bez
zgody ich samych. Dlatego pracuje nad sob, nad
doskonaleniem swojego wntrza, by mc lepiej rozumie innych i by przez nich lepiej rozumianym. Kiedy
o potrzebie wypracowywania tych wszystkich cech
w sobie i w dzieciach mwiam na seminarium dla
doradcw nauczycieli i wizytatorw, syszaam czsto:
To my im [nauczycielom] przecie to mwimy!. Moi
271
41. Ku doskonaoci
suchacze najwyraniej uznali, e oni sami posiadaj
te wszystkie cechy, tylko oni nauczyciele powinni
si zmieni. Ewidentnie nie byli to liderzy.
Dyrektorzy i kierownicy rm z podobnym nastawieniem organizuj szkolenia dla swoich pracownikw,
a sami w nich nie uczestnicz. Mechanizm jest ten
sam to oni powinni si zmieni, ja to wiem i stosuj.
Tymczasem ani nie wiedz wszystkiego, zanim nie
usysz, ani nie stosuj, cho niektre rady wydaj si
by oczywiste. Przypomina mi si tutaj szczere wyznanie jednego z polskich biznesmenw po seminarium: Prosz pani, mymy nawet nie wiedzieli, e nie
wiemy.
Trzeba powiedzie, e po tych kilkunastu latach, kiedy
to szkolenia w Polsce s szeroko dostpne, a rynek
wrcz zalewany ksikami dla liderw, sytuacja bardzo si zmienia na plus oczywicie. Dzi rwnie
prosz uczestnikw swoich zaj o sporzdzenie listy
cech niezbdnych liderom i ich listy s podobne
i zawieraj wiele z tych cech, ktre naprawd si licz.
ZADANIA
Jak wygldaa w stosunku do tego, co tu przeczytae, Twoja lista cech lidera? Wypisz cechy lidera
z tekstu i porwnaj.
272
42. Po czym pozna lidera?
42. Po czym pozna

lidera?
Nie upatrujmy w rozhisteryzowanych, kaprynych, choby nawet proaktywnych ludziach
liderw.
Nie zaprowadz nas daleko!
Lidera zazwyczaj poznaje si po osigniciach na jego

polu dziaania i po wysokich kompetencjach, ktre mu
to zapewniy. Poznaje si go rwnie po zespole cech
charakteru, ktre daj mu wadz nad samym sob.
Pierwszym bowiem sukcesem lidera jest zwycistwo
nad sob. Dopiero potem mona prbowa zwycia
publicznie z innymi.
Ten, za ktrym mona poda i od ktrego warto si
uczy, to przede wszystkim czowiek niezaleny, znajcy siebie, proaktywny, majcy konkretn wizj
i potracy w codziennym yciu wciela j w czyn.
Jedynie tak przygotowany czowiek moe zdobywa
kolejne przymioty przywdcy: mylenie w kategoriach
wygranej wszystkich stron, autentyczn ch rozu-
273

mienia ludzi oraz wspierania ich w deniu do
indywidualnego rozwoju. Wykorzystujc te cechy
i umiejtnoci, lider ma szans doprowadzi w kierowanym zespole do synergii pracy, ktrej efekt jest
wikszy ni suma poszczeglnych wkadw. Dziki
waciwemu kierowaniu ludzie dziel si wiedz,
wsppracuj ze sob w harmonii, a waciwie kierowani maj entuzjazm do pracy i wci si rozwijajc,
daj z siebie to, co maj najlepszego. Utopia? Nie,
idea. Widywaam ju jednak zespoy bliskie ideau.
Prowadzili je prawdziwi liderzy. Lidera mona pozna
rwnie po jego zespole.
Poznaj siebie. Tak radzia ju Wyrocznia Delcka.
Jest to zasadniczy skadnik sukcesu w kadej dziedzinie, a take esencja przewodzenia. Niestety zwykle
bardziej si koncentrujemy na poznawaniu innych
i zdobywaniu zbdnych informacji ni na poznaniu
siebie.
Lidera charakteryzuje znajomo siebie przede
wszystkim a dopiero potem znajomo (szczeglnie
z najlepszej strony) swoich ludzi.
Mwic o poznaniu siebie, mam na myli jego dwa
aspekty: poznanie siy czowieka, siy naszego gatunku oraz odkrycie wasnej, indywidualnej siy. Bez
wiadomoci obu tych mocy, trudno jest by prawdziwym liderem.
Niewiele dowiadujemy si na pierwszy temat na
lekcjach biologii, anatomii czy zjologii. Medycyna
274

za traktuje raczej o chorobach, czyli niedoskonaociach czowieka. Doskonaoci zdrowia si nie zajmuje i nie wnika w to, co si za tym kryje. Raczkujca
na wiecie psychoneuroimmunologia, czyli nauka
zajmujca si wzajemnym wpywem zjawisk psychicznych, neurologicznych i odpornociowych, z naciskiem
na psychiczne, w Polsce jest w powijakach.
Tymczasem wiadomo siy i znaczenia kontroli nad
ciaem jest nam potrzebna do penego uruchomienia
siy psychicznej. Pierwsze, co powinien posi lider
z prawdziwego zdarzenia, to znajomo wasnego ciaa
i wadza nad nim.
Nie znamy rwnie naszej siy psychicznej, nie wiemy
nawet, jakie wyposaenie otrzymalimy wraz z yciem
i jak z niego najlepiej korzysta. Najprawdopodobniej
wykorzystujemy mzg rednio w zaledwie 5 procentach.29
Psychologia dopracowaa si kilku teorii z ktrych
najbardziej none powstay jako efekt badania
zwierzt i ludzi chorych i odebraa nam si, oddajc
j genom i popdom, rodzicom i wychowawcom czy
spoeczestwu. Nic zatem dziwnego, e tak trudno jest
przej odpowiedzialno za swj los, nie obwinia
nikogo i nie zasania si sched po dziadkach czy
rodzicach.
29
Podaj redni. Rne dane mona spotka, ale nigdy nie

spotkaam w literaturze wartoci wyszej ni 15%.
275

Chcc przewodzi innym, musimy pozna si zdrowego czowieka i stara si wykorzysta w wikszym
stopniu istniejcy w nas, take ten indywidualny,
potencja. Poznanie i cige doskonalenie silnych stron
da nam podstaw, na ktrej moemy budowa swoje
dziaanie karier zawodow, spoeczn, sukcesy,
zwycistwa, do ktrych poprowadzimy take innych.
A saboci? Jeli ju musimy si do nich przyznawa,
to po to tylko, by je zlikwidowa albo zrekompensowa zaletami.
Truizm? Praktyka wskazuje, e cho wydaje nam si
to oczywiste, niewiele to nam daje! Nie znamy siebie
prawdziwych. Na moich seminariach uczestnicy proszeni o pochwalenie si swoimi zaletami podaj cechy
w rodzaju: skromny, pomagajcy innym, szczery.
Cechy te, naturalnie, s godne pochway, ale pochodz ze spoecznego zwierciada, nie s odbiciem
naszych wyjtkowych predyspozycji, naszej siy. Tego
nas nie nauczono. Nie nauczono nas nawet patrze na
siebie w taki sposb. A to wanie chodzi o takie cechy.
To takie przymioty naley w sobie znale i wci
przypomina, e je si posiada. Tylko umiejtne
samodzielne wniknicie w siebie lub przyjrzenie si
sobie z pomoc trenera moe nam to zapewni.
Jeli chodzi o wady, to uczestnicy zaj wyliczaliby je
chtnie, zbyt chtnie Nie s z nich dumni, przeszkadzaj im nawet czasami w yciu, jednak gdy
prosz, aby wybrali cho jedn, ktr chc wyelimi-
276

nowa, wyglda na to, e nie bardzo maj ochot si
z nimi rozsta. Boj si zmian czy pracy? Albo moe
zniknie wygodne alibi, dlaczego im si nie udaje
Takiej postawy nie moe przyjmowa kto, kto chce
prowadzi, uczy czy wychowywa innych. Takiej
postawy nie moe przyjmowa lider! Nie bd chcieli
si od niego uczy, a podwiadomie mog naladowa
niepodane zachowania. Czowiek uczy si bowiem
gwnie przez obserwacj. Zatem nie to, co mwimy,
ale to, co robimy, a nawet jacy jestemy zostaje
w ludziach. To wywiera na nich gwne wraenie.
Piknie sformuowa t prawd Emerson: To, jaki
jeste, tak bardzo krzyczy do mnie, e nie sysz, co
mwisz.
ZADANIA
Zapisz najwaniejsze dla Ciebie myli z przeczytanego tekstu.
Czy masz prawdziw i pen wadz nad swoim
ciaem: czy jesz zdrowe produkty? Czy gimnastykujesz
si regularnie? Czy wstajesz rano? Czy nie zatruwasz
swojego ciaa dymem papierosowym, dopalaczami
czy narkotykami? Czy jeste peen energii bez wzgldu na cinienie na dworze?
Znasz swoje zalety? Podaj je szybko.
277

Moe znajdziesz jedn sabo, ktr chciaby wyeliminowa ze swojego charakteru. Zacznij nad tym
pracowa.
Wpisz na list swoich lektur, a potem przeczytaj
Najwikszy cud wiata Oga Mandino.30
30
Mandino O. Najwikszy cud wiata, Konstancin-Jeziorna 1995.
278
43. Jak skutecznie kierowa przedsibiorstwem
43. Jak skutecznie

kierowa
przedsibiorstwem
Manifestowanie zaufania jest jednym z najsilniejszych motywacyjnych czynnikw ludzkiego
zachowania.
Badania z psychologii zarzdzania i studia nad

biznesem coraz czciej wykazuj, e o funkcjonowaniu i powodzeniu rmy decyduje w duej mierze
CHARAKTER LIDERA. Kompetencje zawodowe, biego w analizowaniu i planowaniu ekonomicznym
oraz sprawno organizacyjna wydaj si wtrne
w stosunku do charakteru osb kierujcych przedsibiorstwem. Liderzy rni si w zakresie poszczeglnych cech osobowoci czy temperamentu, ale maj te
cechy wsplne. Z pewnoci te prawdziwi liderzy
a nie ci, ktrzy zajmuj po prostu etat menederski
to ludzie, ktrzy zdaj sobie spraw zarwno z siy
gatunku ludzkiego, jak i z indywidualnych nieograni-
279

czonych moliwoci kadego czowieka, na pewno
znaj te swoje silne strony i swoj warto. Ludzie
ci s proaktywni, czyli cakowicie odpowiedzialni za
swoje ycie, w ktrym dokonuj wiadomych wyborw.
yj te w poczuciu obtoci wierz, e dbr tego
wiata starczy dla wszystkich, trzeba je tylko umie
tworzy. Liderzy cigle si doskonal, rozwijaj i poszerzaj swoj wiedz. Jednym sowem s to ludzie,
ktrzy odnieli zwycistwo nad sob, co uatwia im
pocignicie za sob innych. To wszystko ju wiesz,
przypominam jednak pewne rzeczy, poniewa w ten
sposb pewne informacje mog wej na trwae do
Twojej wiadomoci i podwiadomoci. Rene C.
McPherson, prezes znakomitej amerykaskiej rmy
Dana, a take nauczyciel biznesu, powtarza, e
pewne rzeczy trzeba dorosym ludziom powtarza
wci od nowa, niemal jak uczniom trzeciej klasy.
Wziam sobie te sowa mocno do serca.
Niezalenie jednak od cech charakteru zapewniajcych pen kontrol nad sob, prawdziwi liderzy maj
rwnie si, ktra przyciga do nich ludzi, zjednuje
ich i powoduje, e dobrze si czuj w organizowanym
przez nich wiecie pracy. Liderzy z prawdziwego
zdarzenia potra bowiem wzmacnia w nas to, co
jest nasz wielk potrzeb poczucie sensu ycia
i wasnej wartoci. Czasem nawet wrcz nam to daj.
Najwybitniejsi liderzy czsto maj wrodzon charyzm, dziki ktrej zdobywaj ludzkie serca, a przez to
280

ich umysy i rce. Nie trzeba jednak by Hewlettem
czy Packardem, by zorganizowa przedsibiorstwo,
w ktrym ludzie bd pracowa na maksymalnym
poziomie swoich moliwoci, wykorzystujc czasem
zdolnoci, o ktrych istnieniu wczeniej nie wiedzieli.
W jaki sposb mona si zbliy do idealnego kierowania? Przede wszystkim trzeba dobrze zrozumie
wspzalen struktur pracy i wspycia z ludmi,
pozna jej podstawowe psychologiczne i socjologiczne
wyznaczniki i nauczy si postpowa w kadej sytuacji zgodnie z naturalnymi prawami zapewniajcymi
skuteczno dziaania. Bardzo czsto szefowie maj
liniowe postrzeganie sytuacji widz wybrany fragment caoci, zapominajc o tym, e o sukcesie rmy
decyduje kady (kady!) zachodzcy w niej proces.
Nie sposb w tym miejscu omwi wszystkich praw,
ktrych przestrzeganie gwarantuje twrcze wspdziaanie, i choby wskaza na wszystkie umiejtnoci
zapewniajce skuteczne kierowanie przedsibiorstwem. Dlatego dotkn jedynie tego, co wydaje si
najistotniejsze.
Podkrelam: umiejtno twrczego wspdziaania
z zespoem ludzi zasadza si na posiadaniu wymienianych wczeniej cech.
Bez odpowiedniego charakteru szef nigdy nie bdzie
liderem, a prowadzone przez niego przedsibiorstwo
nie wzniesie si ponad przecitno.
281

Co potrzebne jest jeszcze czowiekowi, by uznano go za
lidera grupy, przedsibiorstwa, rodowiska rodziny?
Lider musi mie wizj swojego przedsiwzicia, czyli
obraz przedsibiorstwa za lat kilka oraz zarys sposobu, w jaki mona to zrealizowa. Wizja nie musi by
cakowicie realna, jej zadaniem jest pobudza energi
do dziaania, dawa motywacj do tworzenia i realizowania ju konkretnych i moliwych do osignicia
celw. Lider musi te mie jasno okrelone wartoci,
ktre chciaby propagowa i ktre wyznacza bd
sposb jego postpowania. Te wartoci powinny si
znale w tworzonej wsplnie z pracownikami (nie za
przyniesionej z biura rmy consultingowej) misji. To
jest ogromnie istotne dla dalszego kierowania rm.
Zaraz na pocztku dziaalnoci lider powinien jasno
okreli najwaniejsze dla niego wartoci, a nastpnie
przekona do nich ludzi, ktrymi kieruje, i wszczepia
je tak, by stay si take ich wartociami. Philip
Selznick, amerykaski psycholog biznesu, uj to
zwile i trafnie: Lider w instytucji jest przede
wszystkim ekspertem w promowaniu i ochronie wartoci. Warto pamita, e nikim innym nie jest lider
w rodzinie czy w pastwie. Wszystko, co robi lider,
powinno wynika z tych wartoci, by ich egzemplikacj i stanowi wzr zachowania dla innych.
Bardzo czsto obserwujemy jednak, nie tylko w przedsibiorstwach, ale take w rodzinach i organizacjach
spoecznych, e struktura i wyprowadzone z niej
zasady s tak sztywne, e zaciemniaj podstawowy
282

cel to, co naprawd jest wane. Czasem konsultujc
rmy, mam wraenie, e ludzie stali si w nich
niewolnikami zarzdzania: struktur, mechanizmw,
procedur.
Inn wan cech dobrego menedera, pretendujcego do roli lidera, jest umiejtno tworzenia atmosfery
sprzyjajcej synergii. Synergia, jak pamitasz, to
dziaanie, w wyniku ktrego ludzie tworz warto
pracy wysz ni suma wysiku pojedynczych osb.
Charakterystyczn cech opartego na waciwych
zasadach wspdziaania ludzi jest to, e prowadzeni
przez lidera potra wchodzi midzy sob w interakcje, ktre doprowadzaj do rezultatw nieporwnanie
wikszych ni indywidualna praca kadego z nich czy
praca zbiorowa w uschematyzowanej, ustrukturalizowanej atmosferze. Dziaa to mniej wicej tak. Zesp
pracuje nad rozwizaniem jakiego problemu. Wojtek,
ktry zawsze zaczyna, co powiedzia. Po chwili Ala
wtrcia co do tego pomysu, uzupenia go ona
zawsze popiera pomysy innych. Leszek umys
gboko analityczny znalaz minusy proponowanego
rozwizania i yczliwie powiedzia o tym kolegom;
Wojtek obruszy si troch, bo jest raczej przywizany
do swoich pomysw. Pawe lider zespou szybko
wkroczy z pochwa obu sposobw dziaania, pochwali analiz Leszka i podkreli plusy pomysu Wojtka
oraz zapyta Leszka, jak by on to widzia. Nie bardzo
widzia. Siedzca dotd cicho Magosia rzucia jaki
pomys, ktry bra nieco z pomysu Wojtka i nie mia
283

tamtych bdw. Leszek pochwali ten pomys. Pawe
dooy co jeszcze, Ala jak zwykle rwnie i wtedy
Wojtek wyszed z wizj perfekcyjn, zadowalajc
wszystkich. Proste? Tak, ale eby tak pracowa, ludzie
musz si zna, lubi, mie do siebie zaufanie i nie ba
si pomyli. Jak wida, kady ma tu wkad i nigdy bez
udziau innych osb nie powstaoby tak dobre rozwizanie. Tak jest rwnie z powaniejszymi problemami.
Oczywicie synergia nie zawsze jest pomocna. Czasami lepiej pracowa w pojedynk albo schematycznie
wykonywa ustalone zadania. To wanie zadaniem
lidera jest odrnianie sytuacji, w ktrych synergia
jest przydatna, od tych, w ktrych nie wnosi ona nic
dobrego, a take tworzenie sprzyjajcego rodowiska
lub dostrzeganie sytuacji, w ktrych powstaje waciwa atmosfera i natychmiastowe jej wykorzystanie.
Synergia jest zjawiskiem, w ktrym potrzebne s:
swoboda dziaania,
poczucie bezpieczestwa,
otwarto na pomysy innych,
wasna pomysowo,
odwaga,
pewien rodzaj napicia twrczego, ktre towarzyszy
ludziom szczerze zaangaowanym w to, co robi.
284

Ju z tych kilku sw opisu wida, e nie moe
powstawa w zakadach nastawionych na zachowanie
tego, co ju osigny i bojcych si popenia bdy.
Nie bdzie synergii w przedsibiorstwach, w ktrych
do pracownikw nie ma si zaufania i traktuje si ich,
jakby w naturze swojej mieli niech do pracy. Nie
bdzie synergii w rodzinach, gdzie od ich czonkw
wymaga si, by robili wszystko zgodnie z instrukcj
i nie ufa si im wystarczajco, by obdarzy odpowiedzialnoci. Takie podejcie jest rezygnacj z olbrzymiego potencjau ludzkiego umysu i jak to okreli
jeden z menederw General Electric rodzajem
demoralizacji. Tworzc systemy, ktre zabezpieczaj
nas przed 5 procentami zych pracownikw, demoralizujemy 95% kadr, ktre zachowuj si jak doroli
ludzie powiedzia o ciasnych, naszpikowanych
przepisami i zasadami formach pracy. Umiejtno
zarzdzania zakadem tak, by konieczne przepisy
regulujce nie niszczyy inicjatywy i spontanicznoci
pracownikw, jest jedn z najistotniejszych cech liderw. Podobna umiejtno prowadzenia rodziny jest
jeszcze wiksz sztuk.
ZADANIA
Czy w miejscu, w ktrym pracujesz lub uczysz si, s
wyrane postacie liderw? Czy miae w swoim yciu
285

do czynienia z liderem? Kto to by? Dlaczego uwaasz
go za lidera? Czy inni te tak sdzili?
Czy widzisz w sobie liderskie predyspozycje? Czy
chciaby by liderem?
Jak widzisz swoj rol w rodzinie?
286
44. Wygrana-wygrana albo nie robimy interesw
44. Wygrana-wygrana
albo nie robimy
interesw
Jedyn moliw do zaakceptowania form
wspistnienia z innymi ludmi jest zasada
wygrana-wygrana. Tak zasad kady lider
musi w sobie wypracowa i wpaja j innym.
W nastawionych na cel interakcjach z innymi ludzie

przyjmuj najczciej nastpujce postawy:
wygrana-przegrana postawa, w ktrej dany czowiek uwaa, e wygra tylko wtedy, gdy udao mu si
pokona kogo innego; wygrana, w ktrej wacicielowi tej postawy nie chodzi o to, by przegrywali inni on
raczej o nich nie myli, zaley mu jedynie na tym, aby
on wygra, czyli mia to, co jest dla niego wane;
przegrana-wygrana postawa, w ktrej przejawiajcy j pozwalaj wygrywa innym;
287

przegrana-przegrana gdzie adna ze stron nie
uzyskuje pozytywnych efektw.
Jeli masz charakter lidera, jeeli bliskie Ci s
opisywane tu sposoby dziaania, to niezalenie od
tego, kim jeste, prezesem przedsibiorstwa, nauczycielem czy te dozorc, z chwil gdy wchodzisz
z innymi w ukad zakadajcy wspzaleno, przyjmujesz rol przywdcy. Korzystasz z moliwoci wywierania wpywu na innych ludzi, czyli de facto
przewodzenia. Stephen R. Covey podaje siedem
zasad postpowania prowadzcych do skutecznego
przewodzenia i nazywa je nawykami31. Chodzi
bowiem o to, by mie je w sobie tak mocno zakorzenione, e w wymagajcych tego sytuacjach uruchamia
si je wrcz automatycznie. Jedn z nich nazywa
wygrana-wygrana. Jest to takie mylenie, mwienie
i postpowanie, ktre nastawione jest na to, by w danej
sytuacji (zwaszcza przy sprzecznych interesach, w negocjacjach czy innych interakcjach o charakterze koniktowym) kada ze stron wychodzia z niej zadowolona. Postawa wygrana-wygrana albo nie robimy
interesw, jest jeszcze silniejsza, z jednej strony daje
moliwo wycofania si, gdy osignicie rezultatu
wygrana-wygrana jest niemoliwe, z drugiej raz
jeszcze podkrela, e innej drogi nie ma. Dzisiejsza
wygrana jednej strony moe by jutrzejsz przegran
powodowan zymi emocjami, odwetem czy wasnymi
problemami z sumieniem.
31
Std tytu ksiki 7 nawykw skutecznego dziaania
288

Model ten urealnia nieco postaw polegajc na
uszczliwianiu wszystkich bez wzgldu na okolicznoci. Wiadomo, e s sytuacje, w ktrych nie istnieje
moliwo zaspokojenia potrzeb kadej ze stron i wtedy opcja nie robimy interesw daje moliwo
utrzymywania w biznesie jedynie postawy: wygranawygrana.
Mwic po prostu: przystpujemy tylko do takich
interesw, w ktrych wszystkie strony s zadowolone;
jeli zdajemy sobie spraw z tego, e wygrywamy
kosztem innych albo e inni prbuj nas wykorzysta,
nie przystpujemy lub wycofujemy si z takich transakcji.
Podejcie wygrana-wygrana albo nie robimy interesw jest moliwe do zastosowania na pocztku
zwizkw biznesowych czy przy powstawaniu przedsibiorstwa. W zwizkach duej trwajcych nie
robimy interesw moe si okaza opcj nierealn,
prowadzc do powanych problemw, zwaszcza
w przypadku biznesw rodzinnych lub przedsiwzi,
ktrym pocztek daa przyja. Dlatego zdarza si
nader czsto, e dla dobrych stosunkw ludzie godz
si na kompromis za kompromisem; mwi wygranawygrana, podczas gdy naprawd myl wygranaprzegrana lub przegrana-wygrana. Godz si na co,
a w duchu czuj si pokrzywdzeni, wykorzystani albo
przeciwnie maj wiadomo, e wykorzystali
kogo, naduyli siy czy przywizania drugiej osoby.
289

Stwarza to powane problemy, zarwno ludziom, jak
i przedsibiorstwu zwaszcza gdy konkurencja oparta jest na wsppracy w myl zasady wygranawygrana. Bez wiadomoci opcji nie robimy interesw takie przedsibiorstwa zwyczajnie podupadaj,
gin lub zwracaj si do dowiadczonych menederw,
aby je poprowadzili, uzdrowili. Na pewno zakadajc
przedsibiorstwo rodzinne lub spk tworzon przez
przyjaci, dobrze jest uwzgldni moliwo nie
robimy interesw, czy tworzy umowy tak, by owe
przedsiwzicia mogy prosperowa, nie niszczc jednoczenie zwizkw. Kiedy patrz czasami na podsuwane mi umowy przez moich klientw porednikw,
to znaczy osoby, ktre wynajmuj mnie do przeprowadzenia wykadu dla ich klienta, zastanawiam si,
czy znaj w ogle ide wygrana-wygrana. Nie inne
byy te moje niektre dowiadczenia z wydawnictwami. Na szczcie nauczyam si w toku mojej kariery
korzysta z zasady wygrana-wygrana albo nie robimy
interesw i nie daj si wcign w pozostae konguracje. Dbam rwnie o to, by nikt nie czu si
przegrany w relacjach ze mn.
Naturalnie istnieje kilka rodzajw zwizkw, w ktrych nie da si zastosowa zasady nie robimy interesw", choby zwizki rodzinne. Nie opucimy dzieci
i ony / ma, by sztywno trzyma si tego rozwizania (czasami lepiej, jeli to niezbdne, pj na
kompromis sabsz posta wygranej-wygranej).
Warto sobie jednak uwiadomi, e fusy po takich
290

kompromisach dugo osadzaj si na zwizkach,
a jeli jest ich duo odkadaj i w kocu dochodzi
do przegranej-przegranej zwizek si rozpada.
Jednake w wikszoci wypadkw negocjowanie z pozycji wygrana-wygrana albo nie robimy interesw
jest moliwe. Postawa ta, by moga speni swoje
zadanie podniesienia skutecznoci dziaania danego
przedsibiorstwa (take danego czowieka), musi by
stosowana w odniesieniu do wszystkich. Przedsibiorstwo powinno stosowa t polityk zarwno w stosunku do swoich klientw, jak i dostawcw czy wsppracownikw, a take (a nawet przede wszystkim!)
w stosunku do wasnego personelu. Kada osoba
zwizana w jaki sposb z danym zakadem powinna
czu, e dostaje to, na czym jej zaley. Jest to
niezbdny, acz niedoceniany warunek wysokiej produktywnoci. Jego rola pomniejszana jest, szczeglnie
gdy chodzi o stosunek do wasnych pracownikw. Ren
McPherson, wspominany ju prezydent Dany, take
dziekan szkoy biznesu w Stanford w opisywanym
wrd najlepszych rm przez T. J. Petersa i R.H.
Watermana studium powiconym doskonaoci
przedsibiorstw, W poszukiwaniu doskonaoci, wyznaj ze smutkiem: Niemal wszyscy zgadzaj si, e
ludzie s naszymi najwaniejszymi rodkami. Jednak
niemal nikt nie pamita o tym na co dzie.
Z pewnoci pamita si o tym, jednak w przedsibiorstwach uzyskujcych najlepsze wyniki pamitaj
291

jedynie liderzy prowadzcy je od sukcesu spoecznego
do ekonomicznego. Pamitaj take ludzie, ktrzy nie
tylko osigaj sukcesy we wszystkich dziedzinach
ycia, ale stanowi wzr moralny dla innych.
ZADANIE
O wygranej-wygranej moesz dowiedzie si wicej
z mojej ksiki Umys lidera, a przede wszystkim
z ksiki Coveya 7 nawykw skutecznego dziaania.
Pamitaj, by robi polecane wiczenia.
Zaobserwuj, jak postaw przybierasz w rnych
sytuacjach negocjacyjnych czy koniktowych.
292
45. Nie ile, ale co i w jaki sposb
45. Nie ile, ale co

i w jaki sposb
Jeszcze jedna umiejtno pozwala nam skuteczniej dziaa umiejtno waciwego poruszania si pord spraw wanych, bahych,
pilnych i bezterminowych.
Uczestnicz w kursach doskonalcych kadr kierownicz i biznesmenw na dwch kontynentach. Sama

take prowadz takie zajcia. Nieodmiennie gwnym
oczekiwaniem kursantw jest pomoc w okieznaniu
czasu. Obojtnie, w jaki sposb formuuj swoj
potrzeb, w podtekcie jest zawsze skarga, e maj
go za mao. artobliwie twierdz, e tylko rozcignicie doby umoliwioby im wypenienie wszystkich
zobowiza. Pytam ich czasem wtedy: czy wyduenie
dnia o 20% zmienioby w sposb istotny ich sytuacj?
Zwykle odpowiadaj: nie. Nie w czasie zatem problem!
Wikszo z tych ludzi ma zgrabne terminarze, w ktrych planuj i zapisuj wszelkie zajcia, spotkania,
293

prace itp., niektrzy byli ju nawet na jakim kursie
doskonalcym w tym zakresie. To dobrze, kalendarze,
agendy i terminarze pomagaj bowiem czsto zorganizowa czas i uporzdkowa prac, za wskazwki
uzyskiwane na odbytych szkoleniach pozwalaj czasem zwikszy wydajno. Jednake zasadniczy problem poczucie popiechu, braku harmonii w yciu
zawodowym i prywatnym oraz wraenie przecienia
drobiazgami nie mija.
Z czego si to bierze? Gwnie z tego, i wikszo
obecnych na rynku szkoleniowym kursw, terminarzy
i ksiek powiconych gospodarowaniu czasem wywodzi si ze sposobu mylenia nalecego zdaniem
Stephena R. Coveya wspominanego ju tu wielokrotnie znakomitego amerykaskiego motywatora
i stymulatora rozwoju jednostek i przedsibiorstw
do trzeciej generacji zarzdzania czasem. Koncepcje nalece do tej rodziny, cho rni si od siebie
w szczegach, zakadaj, e generalnie w yciu chodzi
o to, by robi jak najwicej w jak najkrtszym okresie.
Uwzgldniaj wprawdzie czynnik wanoci spraw
i proponuj, by okreli priorytety, jednake milczco
zakadaj, e najlepiej zrobi wszystko. Traktuj
prac, zadania do wykonania i niezbdny do tego czas
jak co oderwanego od reszty ycia, nie wnikaj
w gbsze zagadnienia natury pragmatycznej przydatnoci tego, co si robi ani (tym bardziej!) w zagadnienia natury lozocznej caociowego funkcjono-
294

wania czowieka i moralnej czy nikt na tym nie
cierpi.
To wanie takie podejcie rodzi popiech, frustracj,
a nade wszystko poczucie braku rwnowagi i umykania niektrych spraw. Objawia si zym samopoczuciem, wrzodami odka, zawaami i upadkiem rodziny. Czasem wiedzie do pracoholizmu autentycznego
uzalenienia od wprowadzajcego napicie dziaania.
Bardzo te czsto ludzie yjcy wedug wskazwek
wywodzcych si z trzeciej generacji zarzdzania
czasem skar si sowami: czuj si, jakby ycie
przeciekao mi przez palce. Ile razy to syszaam!
Ile razy mwiam tak sama, zanim nie zaczam
postpowa wedug zasad czwartej generacji?!
Nowe podejcie do zagadnienia zarzdzania czasem,
zwane czwart generacj reprezentuje przede
wszystkim rma Franklin-Covey. Przywieca ono
take mojej dziaalnoci, gdy wypywa z koncepcji,
ktrymi kieruj si w swojej pracy wypywa z holistycznego ujcia czowieka, a na zagadnienie czasu
spoglda z perspektywy caego ycia, celw i wartoci
oraz penionych rl spoecznych. Jest nie tylko sposobem na zapanowanie nad codziennoci, ale lozo
zmuszajc do zastanowienia si nad yciem, przeorganizowania go i wprowadzenia do niego pewnego
porzdku wynikajcego z przyjtych wartoci. Koncepcja ta nie oddziela pracy od ycia prywatnego i nie
namawia do zmieszczenia w kadym dniu biecych
295

spraw, ale do cigego wartociowania zaj z punktu
widzenia ich WANOCI dla nas i innych i takiego do
nich podejcia, by kady nasz ruch by optymalny.
To, co liczy si naprawd, to nie wydajno, ale
skuteczno. Znaczenie ma nie to, ile pracujemy i jak
szybko, ale to, w co inwestujemy swj czas i w jaki
sposb.
Wydajno jest podstaw przetrwania. Skuteczno
jest podstaw sukcesu pisze w ksice By
liderem John C. Maxwell.32 I trudno si z nim nie
zgodzi! Nowe podejcie zakada rwnie, e czasem
zarzdza nie mona, mona jedynie zarzdza SOB
w czasie.
Przyjrzyjmy si bliej podejciu nastawionemu na
skuteczno. Wszelkim sprawom mona przyporzdkowa dwie zmienne wano i pilno. W ten sposb
otrzymamy zajcia:
wane i pilne,
pilne i niewane,
niewane i niepilne,
wane i niepilne.
Jedn z najwaniejszych umiejtnoci potrzebnych do
skutecznego dziaania w czasie jest odrnianie rzeczy
wanych od pilnych. Dla niektrych te sowa s
32
296

niemal tosame, cho wcale tak nie jest. Pilno
zwizana jest z czasem, ktry musimy powici danej
czynnoci natychmiast (jeli chcemy j podj), wano czy si z wag danej sprawy dla naszego ycia,
zdrowia i innych istotnych dla nas wartoci. Jake
czsto wydarzenie opatrzone konkretn dat, dzwonicy telefon, spotkana na ulicy osoba czy inne pilne
sprawy staj si dla nas wane i powicamy im
uwag w pierwszej kolejnoci, nawet gdy ich znaczenie dla naszego istnienia jest znikome. Natomiast
sprawy wane, takie jak cige inwestowanie w zwizek, konserwacja maszyn, nauka wasna czy uczenie
innych, wreszcie waciwy odpoczynek odkadamy,
bo tylko dlatego, e nie maj konkretnej daty i nie s
pilne, wydaj nam si mniej wane.
Umiejtno waciwego zarzdzania sob w czasie
sprowadza si do koncentrowania si w dziaaniu
gwnie na sprawach wanych, cho nie pilnych,
moliwie sprawnym zaatwianiu tego, co wane i pilne,
umiejtnym eliminowaniu spraw pilnych i niewanych
i absolutnym wyczeniu ze swojego ycia zaj niewanych i niepilnych.
Poniewa dla harmonijnego funkcjonowania czowieka istotne jest w takim samym stopniu ycie zawodowe, jak i prywatne, czwarta generacja proponuje
specjalne akcesorium do planowania czasu terminarze, ktre pozwalaj uwzgldni wszystkie role spoeczne ich posiadaczy, a ukadanie harmonogramw
297

zaczyna od spraw najwaniejszych, cho wcale nie
pilnych. Nie chodzi przy tym o wag nadawan przez
otoczenie i okolicznoci, ale o osobisty stosunek do
danej sprawy zwizany z wasn hierarchi wartoci,
celami i rozumieniem ycia. Wyprawa do cyrku
z dziemi moe si okaza waniejsza ni proba
szefa, by zrobi co poza godzinami pracy, a ciekawy
wyjazd subowy moe przegra w konkurencji z urodzinami ony.
Zajciom w samej pracy mona nadawa now hierarchi wanoci, a sytuacje pilne i niewane zamienia w wane cho wcale niepilne. Oto zarzdzajcy
sob w czasie meneder zaskoczony zbyt pnym
zawiadomieniem o naradzie u szefa, po ktrej nie
spodziewa si zbyt wiele (bo wie, e inni rwnie bd
zaskoczeni i nieprzygotowani), moe na przykad
wystpi na nim z krtk propozycj zmian w sposobie
przygotowywania i prowadzenia spotka tego typu.
W ten sposb czas na naradzie nie bdzie stracony,
a by moe zaowocuje w przyszoci innym systemem
informowania o spotkaniach i ich przeprowadzania.
Powicajc gros swojego zainteresowania sprawom
wanym, cho bezterminowym, czyli zapobiegajc,
przygotowujc, uczc si i instruujc innych, konserwujc, wzmacniajc czy odpoczywajc waciwie
organizujemy swoje ycie i prac, tak e coraz mniej
w nich kryzysw i niespodzianek czyli spraw pilnych
i wanych, a my sami stajemy si coraz lepiej
298

przygotowani i coraz sprawniejsi. yjc z now wiadomoci, szybko rozpoznajemy sprawy pilne i niewane i rezygnujemy z nich. A sprawy niepilne
i niewane? Na nie spokojnie moe nam zabrakn
czasu!
Istotn rol w planowaniu zgodnym z duchem czwartej generacji peni powierzanie pracy innym. Nie jest
to niestety silna strona polskiej kadry kierowniczej.
Przyzwyczajone do autorytarnej formy rzdzenia
i wychowania spoeczestwo nie tylko tworzy podobnych liderw, ale i ci, co za nimi postpuj, oczekuj
wanie takiej formy kierowania.
Jeli co razi podwadnych, to forma zlecania zada,
a nie ich istota, a ju rzadko kto domaga si wikszej
odpowiedzialnoci za podejmowanie decyzji.
Dzisiejsi menederowie to wczorajsi pracownicy, ktrym mocno ograniczano niezaleno. Std czsto nie
potra wspdziaa i nie doceniaj wagi powierzania
czci odpowiedzialnoci za wykonywan prac innym. Zazwyczaj zbyt wiele na siebie bior, nie ufaj
umiejtnociom innych, a jeli przekazuj prac, to na
zasadzie zlecania konkretnej sprawy i zalecania metody jej wykonania. Pochania to czsto wicej czasu
ni cakowicie samodzielne wykonanie danej czynnoci i absolutnie nie odcia umysu i systemu nerwowego takiego szefa. Powierzanie pracy ma sens tylko
wtedy, gdy przekazuje si odpowiedzialno i zostawia
wzgldn samodzielno w wyborze metod dziaania,
299

a take w rozliczaniu. Problem ze znalezieniem np.
dobrej sekretarki nie polega na tym, e nie ma kobiet
potracych sprosta temu zadaniu (nawiasem mwic, w moim odczuciu wymaga si od polskiej
sekretarki znacznie wicej ni od szefa i to nieprawda,
e zawodowe kompetencje amerykaskich sekretarek
s wysze, one po prostu maj wicej uprawnie,
bardziej woln rk), ale e jej pracodawcy zaley na
tym, by mylaa i dziaaa dokadnie tak, jak on to
sobie wyobraa. Gdyby dyrektorzy, prezesi etc. przyjli rnice w sposobie mylenia jako wzbogacenie ich
dziaania, atwiej byoby waciwie wykorzysta talenty sekretarek. Tylko takie podejcie do pracy
umoliwia otwarcie kanaw twrczoci pracownikw
i wytwarza synergi zwielokrotniajc liczb i jako
dziaa.
Przed trenerami zajmujcymi si doskonaleniem zawodowym, a w tym pomoc we waciwym wykorzystaniu czasu, stoi zatem podwjne wyzwanie:
zmiana mentalnoci kadry kierowniczej i biznesmenw;
trenowanie w innym myleniu ich podwadnych.
Dobre szkolenie musi obejmowa obydwa wymienione
aspekty i najlepiej, gdy program pozwala na jednoczesne uczestnictwo w nim zarwno szefa, jak i jego
bezporednich podwadnych.
300

Reasumujc: zagadnienie gospodarowania czasem ujmowane moe by jedynie w szerszym aspekcie celw
i wartoci (ludzi i zakadw pracy) i tylko w taki
sposb moe by ono zamieniane na konkretne programy szkoleniowe. Inne potraktowanie tego problemu nie przyniesie poytku rmie, poniewa nie
odblokuje twrczego potencjau pracownikw. Nie
doda im te szczcia i siy do pracy oraz wiadomoci,
e ich ycie jest harmonijn caoci, e yj, a nie
spdzaj czas. A wiadomo, e od kondycji psychozycznej pracownikw zaley w najwikszym stopniu
powodzenie danego przedsibiorstwa.
ZADANIE
Przyjrzyj si dokadnie temu, co robisz z czasem.
Czy znalaze w tym tekcie co, co moesz natychmiast wykorzysta?
Najwicej na ten temat znajdziesz w ksice Najpierw rzeczy najwaniejsze.33
33
Covey S.R., Merrill A.R., Merrill R.R., Najpierw rzeczy najwaniejsze, Pozna 2005.
301
46. Siej nawyk
46. Siej nawyk

Kady ma szans stworzenia siebie.
Wszystko, co jest nam do tego potrzebne, znajduje si w nas samych: samowiadomo, wola,
wyobrania i sumienie.
Albert E. Gray w eseju pt. The Common Denominator od Success (Wsplny wyznacznik sukcesu)
napisa: Wszyscy ludzie sukcesu maj nawyk robienia tych rzeczy, ktrych ci, co w yciu osigaj
niewiele, robi nie lubi. Niekoniecznie lubi je robi
i oni, jednak ich chci i niechci podporzdkowane s
sile ich celu.34
I nie chodzi tutaj o wielkie sprawy, o dziaania
wymagajce nadzwyczajnego wysiku, ale o codzienne,
zwyke rzeczy, robione regularnie. O dziwo! Czasami
atwiej przecitnemu czowiekowi wzi si pod wpywem chwili za co wielkiego, ni regularnie, codziennie sumiennie wywizywa si z malekich spraw.
Zwaszcza Polakowi, nieprawda?! Chocia nawet
34
http://www.scribd.com/doc/4631706/The-Common-Denominatorof-Success[dostp z 15.09.2009].
302
46. Siej nawyk

wtedy dziaaby znacznie lepiej i skuteczniej, gdyby
mia dobre nawyki.
Tak, to, co odrnia czowieka sukcesu od czowieka
klski czy miernego czonka spoecznoci to wanie
jego nawyki kilka utrwalonych sposobw postpowania. Decyzja o ich tworzeniu zapada wiadomie
i pod wpywem najwaniejszych dla czowieka wartoci i wypywajcych z tego celw. W konsekwencji tacy
ludzie osigajcy sukcesy kieruj si w kadej sytuacji
swoimi gbokimi wartociami. A dziki temu z kolei
nie ulegaj chwilowym emocjom, kaprysom i nastrojom, chceniom i niechceniom, a take zwykemu
lenistwu. S po prostu cakowicie odpowiedzialni za
swoje ycie. Przejmuj kontrol wszdzie tam, gdzie
jest ona moliwa, a ich wybory zgodne s z naturalnymi prawami rzdzcymi wiatem, sprowadzajcymi
si do prawa zbioru, ktre wyrazi mona nastpujc formuk:
Posiej myl, zbierz dziaanie.
Posiej dziaanie, zbierz nawyk.
Posiej nawyk, zbierz charakter.
Posiej charakter, zbierz przeznaczenie.
Z tego prawa wynika, e czowiek jest tym, co myli.
Prawd t podkrelaj niemal wszyscy przedstawiciele ruchu rozwoju potencjau czowieka. Co z tego?
Rzadko kto bierze to sobie do serca. A jeszcze rzadziej
rozumie, e nie wystarczy samo waciwe mylenie
303
46. Siej nawyk

rwnie doniose znaczenie dla naszego przeznaczenia maj nawyki. To one buduj charakter, ktry
dopiero tworzy nasz przyszo. To od tych nawykw
tak naprawd zaley zarwno to, co osigamy, jak i to,
ile zadowolenia daje nam kady dzie. Chciaam
napisa zwyky Jednak przy takim postpowaniu
nie ma zwykych dni, prosz mi wierzy Kady jest
niezwyky!
Na szczcie nie jestemy prost sum naszych
nawykw. Czowiek to znacznie wicej. Nawyki moemy tworzy i likwidowa. Zaley to wycznie od
nas. I to jest waciwo, ktra dana jest kademu
czowiekowi, niezalenie od kultury, zdolnoci czy
innych cech charakteru. Nie kady ma szczcie
dowiedzie si, e ma w sobie tak si, to fakt.
Jednak kiedy ju to wie, reszta jest w jego rkach.
Moemy te niechciane nawyki, te, ktre nam w yciu
przeszkadzaj, zastpowa podanymi. Wymaga to
od nas specjalnego zaangaowania postawy nastawionej na ch zlikwidowania starego lub wytworzenia nowego nawyku, wiedzy co i dlaczego chcemy
zmienia oraz umiejtnoci jak.
Najwaniejsza wydaje si postawa, ona daje nam si
i podtrzymuje kierunek naszego dziaania. Sia bdzie
nam potrzebna szczeglnie na pocztku naszej pracy
nad sob. Jest to troch tak, jak w wypadku lotw
kosmicznych: wicej energii potrzeba na pierwsze
kilometry lotu ni na ca pniejsz podr. Kiedy
304
46. Siej nawyk

jednak oderwiemy si od Ziemi i przelecimy przez
pierwsze kilometry wytwarzanego nawyku, praca
bdzie coraz atwiejsza, a w kocu dojdziemy do
takiego punktu, w ktrym bdziemy dziaa bez
wysiku nawykowo.
Odpowiednia postawa jest zwykle efektem inspiracji
lub desperacji dziaamy powodowani chci rozwoju
i doskonalenia lub olbrzymimi problemami yciowymi, ktre zmuszaj nas do dziaania. Jest to nasza
motywacja i informacja, dlaczego chcemy co zmieni. Chcemy mie wicej radoci i przyjemnoci w yciu
lub mniej blu i przykroci. Zwykle te wiemy, co nam
przeszkadza lub co chcielibymy w sobie wypracowa.
Mamy zatem odpowiedni wiedz.
Natomiast umiejtno wytwarzania nawyku mona
zdoby metod prb i bdw dugo i czasami
kosztownie lub uzyska od osb, ktre zajmuj si
tym profesjonalnie od doradcw rozwojowych lub
nastawionych na rozwj psychologw. W zalenoci od
tego, jaki nawyk chcemy wyrobi lub zlikwidowa,
rne s techniki i wiczenia wspomagajce. Inaczej
oduczamy si negatywnego mylenia i zamartwiania,
inaczej palenia papierosw, a jeszcze inaczej nawykowego pocierania nosa; inaczej take wypracowujemy
w sobie nawyk gimnastykowania, inaczej nawyk
mwienia prawdy, a inaczej nawyk planowania. Pewne zasady s jednak wsplne, niezalenie od tego, nad
czym pracujemy.
305
46. Siej nawyk

Na wytworzenie nawyku potrzeba 30 do 45 dni pracy
nad nim, tzn., e jeli chcemy, by gimnastykowanie
weszo nam w krew, musimy robi to wytrwale przez
okrelony wyej czas, najlepiej nie krcej ni przez 30
minut dziennie. Zapewniam, e po takiej zaprawie
codzienne wiczenia bd nam niezbdne do dobrego
samopoczucia.
Miejmy stale w myli obraz celu, do ktrego dymy.
Wizualizujmy (wyobraajmy sobie dokadnie) siebie
z nowym nawykiem, zachowujcego si w rnorodnych sytuacjach tak, jak chcielibymy si zachowywa.
Starajmy si kojarzy z nawykiem, nad ktrym
pracujemy, pozytywne myli i emocje, unikajmy negatywnych okrele.
Zapisujmy efekty naszej pracy w dzienniku lub
kalendarzu i mwmy swoim bliskim o pracy nad
danym nawykiem.
Promy o wsparcie Boga lub chocia... podwiadomo.
Praca nad stworzeniem podanego nawyku zgodna
z podanymi zasadami bdzie nie tylko skuteczniejsza,
ale take przyjemniejsza, a sam nawyk powstanie
szybciej i bdzie silniejszy.
Zachcam do pracy nad sob, do uczynienia kolejnego
kroku na drodze ku doskonaoci. Prosz jednak
o jedno: nie zaczynajcie pracy nad sob, dopki nie
306
46. Siej nawyk

bdziecie absolutnie pewni, e tym razem wytrwacie
przez 30 czy 45 dni.
Nic tak nie niszczy charakteru jak niedotrzymywanie
danych sobie obietnic. Natomiast ich dotrzymywanie
buduje spjno wewntrzn cech, ktra jest
podstaw silnego charakteru.
Pracujc nad nawykami, tworzymy nie tylko waciwe
przyzwyczajenia zapewniajce skuteczne dziaanie
i sukcesy tam, gdzie ich pragniemy, ale take wzmacniamy si samego charakteru, jego podstaw. A to jest
fundament do szczliwszego ycia.
Zapraszam do pracy! C to jest 45 dni! Nawet jeli
przeyjemy w czasie ich trwania troch niewygody czy
bdziemy musieli nagi si do robienia rzeczy, za
ktrymi nie przepadamy nagroda warta jest tego
wysiku.
ZADANIA
Jeli chcesz naprawd zmieni co w swoim yciu,
potraktuj bardzo powanie przekazane tu wskazwki.
Wybierz jeden nawyk, ktry chciaby w sobie wypracowa i zacznij nad nim prac. Od dzi. Moe to by
wewntrzna praca motywowanie siebie do zaczcia
tej pracy; zapisanie pewnych celw takie przygotowanie gruntu do jutrzejszego (albo innego wyznaczo-
307
46. Siej nawyk

nego dnia) startu. Z moich dowiadcze wynika, e
najlepiej zaczyna dzi.
308
47. Prd jest, czyli wstp do psychologii transpersonalnej
47. Prd jest, czyli

wstp do psychologii
transpersonalnej
yjemy, nie wiedzc, e nie zajmujemy si
w pierwszym rzdzie tym, co w ludzkim yciu
najpikniejsze i co ma najwiksz warto.
W Polsce wida dzi wyranie, e atwiej zmieni

ustrj ni mentalno. Znacznie atwiej podnie
poziom ycia ni myli.
Mentalno narodu ksztatuje nie tylko poziom codziennego ycia, ale take myl spoeczna, w ktrej
lozoa i psychologia maj naczelne miejsce. Na
wspczesny obraz spoeczestwa amerykaskiego
skadaj si nie tylko hamburgery, literatura brukowa, coca-cola, automatyzacja i wysoki poziom technologii, ale take myli Emersona, Masowa, Rogersa,
Frankla, Eriksona i ich wspczesnych kontynuatorw. Ta myl chroni spoeczestwo amerykaskie
przed upadkiem i nadaje mu ostateczny ksztat. Obok
309

poj typu komputer, dolar, rynek, informacja i biznes,
powszechnie kojarzonych ze wspczesn Ameryk,
sposb mylenia Amerykanw ksztatuj takie pojcia
jak: mio, spjno wewntrzna, dusza, duch, Bg,
wszechwiat, cao. To pozornie odlege od siebie
sownictwo przeplata si i przewija w wypowiedziach
ludzi ksztatujcych mentalno tego narodu.
Nie majc tak silnej tradycji pozytywnego mylenia,
polska lozoa i psychologia stoj wobec koniecznoci
poczenia wysikw w budowaniu polskiej myli
spoecznej, ktra mogaby nie tylko opisa now
rzeczywisto, ale take dawa ludziom odpowied
JAK znale si w tym nowym wiecie, JAK si
zmienia i PO CO.
Skoczyam psychologi pitnacie lat temu. wiat
zmieni si od tamtego czasu niezwykle zarwno
w swojej formie, jak i treci; studia psychologiczne
prbuj zmieni form, nic nie wskazuje na to, by
zmieni si miaa ich tre. Wci te same podrczniki, te same autorytety, ten sam argon, a co gorsza to
samo nastawienie na leczenie, korygowanie, na opis
chorej rzeczywistoci i izolowane badania ludzkich
zdolnoci psychicznych. Generalnie z jednej strony
koncentracja na sabociach i problemach ludzkich,
z drugiej rozkadanie czowieka na czynniki pierwsze
i szczegowe badania nad kadym z nich w oderwaniu
lub co najwyej w korelacji z innymi. Takie podejcie
do przedmiotu z zaoenia powoduje postrzeganie
310

wiata przez psychologw gwnie w kategoriach problemw i ludzkich saboci, ktre uoglnia si, nazywa
i przydziela do okrelonej kategorii. Daje niepeny
i wypaczony punktem widzenia opis rzeczywistoci
oraz sabiutkie efekty w oddziaywaniu na ludzi.
Wychodzc ze zych zaoe, nie mona naprawd
pomc.
Ludzie postrzegaj psychologw troch jak rentgen
(pani to mnie pewno ju rozszyfrowaa), a troch jak
naprawiaczy, do ktrych si udajemy lub jestemy
doprowadzani, kiedy jest z nami co nie tak, kiedy
cierpimy. Wymaga to nierzadko odwagi i pokonania
uprzedze rodowiska, a zawsze czy si z win
cudz lub nasz ktra jest jednym z najbardziej
destruktywnych uczu. W tym sensie psycholog ju na
wstpie dokada swojemu klientowi (wol to sowo od
pacjenta) problemw A dziay zajmujce si psychologi rozwojow, psychologi osigni, psychologi twrczoci czy psychologi pracy? Skromne to
w Polsce poletka, a i one wychodz z faszywej
przesanki ograniczonych moliwoci, statystycznych uj, narzuconych standardw.
Nic zatem dziwnego, e wpyw psychologii polskiej na
realne ycie spoeczestwa jest saby. Takie podejcie
nie moe porwa nauczyciela, wychowawcy, rodzica,
lekarza, menedera, biznesmena czy polityka. Wszak
nie porywa ono nawet studenta psychologii.
311

Kto chce by podmiotem statystycznym? I to podmiotem zdeterminowanym rnymi zjawiskami, na ktre
rzekomo nie ma wpywu. Win za nasze problemy
ponosz geny (determinizm biologiczny), rodzice to
oni nas tak uksztatowali (determinizm psychologiczny), system, spoeczestwo lub jego instytucje, ktre
nas hamuj, krpuj, zmuszaj. Tak odbywa si
rozbir naszej odpowiedzialnoci za ycie.
Gdzie jest w tym wszystkim czowiek ze swoj
samowiadomoci, sumieniem, wyobrani i wol?!
Gdzie jest sia naszego wyboru?
Gdzie mio jako przeciwiestwo lku?
Gdzie potga marze?
Gdzie prawdziwy pragmatyzm opartej na naturalnych
wartociach moralnoci?
Gdzie nasza dusza?
O tym szanujcy si psychologowie nie rozmawiaj.
A szkoda! Bo dopiero tutaj zaczynaj si prawdziwe
moliwoci dla kadej dziedziny psychologii. Od rozwojowej uwzgldniajcej rozwj od zera do nieskoczonoci przez wychowawcz wychowujc w duchu bezwarunkowej mioci, akceptacji innoci i prawa
do bycia sob w kadym wieku, przez psychologi
pracy wykorzystujc zdobycze poprzednich dziedzin i wprowadzajc w wiat maszyn i ludzi opart
na sumieniu etyk charakteru, po psychologi zdro-
312

wia zajmujc si przede wszystkim odpowiedzi na
pytanie: dlaczego ludzie s zdrowi? a nastpnie
uatwiajc ludziom wydobycie z siebie uzdrawiajcej
siy oraz ustawienie we waciwej do niej proporcji
tradycyjnej medycyny. Dopiero badajc to, o czym
nawet si nie mwi, mona stworzy skuteczne techniki pozwalajce na prawdziwie adekwatne dziaanie
take w ramach psychologii klinicznej
Wiadomo, e wiadomo moe ksztatowa byt i e na
tym zasadza si prawdziwie wartociowe ycie. Wiadomo take, e istnieje we wszechwiecie co wicej
ni pojedyncza wiadomo ludzka, do ktrej czowiek
moe si w kadym momencie odwoa. To nic, e jej
jeszcze nie nadalimy naukowego terminu, e jej nie
kontrolujemy i nie mierzymy; to nic, e jej nie
rozumiemy. Przypomina mi si tutaj odpowied Tomasza Edisona udzielona pewnej dociekliwej damie,
ktra go zapytaa:
Mistrzu, co to jest prd?
Madame, prd JEST i prosz z niego korzysta
odpowiedzia ten wielki uytkownik prdu.
***
Czowiek jest fenomenem szczeglnym i jest w stanie
niemal w kadym momencie podcza si do prdu,
ktry umoliwi mu poznanie swojej misji i siy oraz
313

uatwi funkcjonowanie na najwyszym poziomie swoich moliwoci w danym momencie.
Nie ma w tym magii, jest z pewnoci metazyka, ale
czowiek jest kompozycj zyki i metazyki i tylko
w taki sposb mona go traktowa.
Psychologia polska nie tylko mao si liczy w myli
spoecznej, jest ona take w widoczny sposb nieskuteczna. Nic dziwnego eby mc pomaga innym,
trzeba najpierw pomc sobie. Tylko tego moemy
nauczy innych, czego nauczylimy si sami, tylko
w takim stopniu zmienimy wiat wok nas, w jakim
zmienimy siebie. Polska psychologia musi zmieni
paradygmat, w ramach ktrego funkcjonuje otworzy
si na nowe ruchy i kierunki, zacz mwi normalnym jzykiem, bez pseudonaukowego argonu i otworzy sztucznie utrzymywane rodowisko; zaj si
bardziej praktyk ni teori (teoria ma sens tylko
wtedy, gdy suy praktyce) i prolaktyk w miejsce
terapii.
Nie kwestionuj potrzeby tradycyjnych studiw, ale
w dodatku do tego powinny by organizowane seminaria, klasy czy kursy poszerzajce wiadomo studentw o ten metazyczny wymiar czowieka, uczce,
jak pozbiera poznawane elementy ukadanki w jedn
cao, jak pomc samemu sobie i jak naprawd pomc
innym.
Tak pojmowane studia wymagaj rozszerzenia obowizujcej psychologicznej koncepcji czowieka.
314

Ksidz Profesor Jzef Tischner powiedzia, e komunizm zostawi po sobie bd antropologiczny, bd
w postrzeganiu czowieka35. W wypadku psychologii
naoya si na to take przemona ch bycia nauk
empiryczn mierzaln i powtarzaln zauroczenie
materializmem. Trzeba od tego odej i wypracowa
dobrze sucy nam wizerunek czowieka:
Czowieka jako caoci skadajcej si z ciaa, intelektu, emocji i ducha.
Czowieka obdarzonego wielk si i nieograniczonym potencjaem w zakresie kadego z wymienionych
obszarw czowieczestwa.
Czowieka obdarzonego odpowiedzialnoci za wasne ycie.
Czowieka obdarzonego prawem dokonywania wyborw w kadej sytuacji.
Czowieka, ktry pojmuje ycie jako rozwj, jako
cige denie do doskonalenia tego, co w nim najlepsze.
Czowieka kochajcego i kochanego.
Czowieka szczliwego, nawet gdy cierpi, przez to,
e rozumie swoje cierpienie.
35
Michnik A., akowski J., Tischner J., Midzy panem a plebanem,

Krakw 2001.
315

Nie wiem, jak ma si ten obraz do lozoi, jej
dogmatw i aksjomatw. Jestem psychologiem praktykiem i to, co wiem na pewno, to to, e ma on si
praktyczn. To jest wizerunek czowieka, ktry porywa, inspiruje, dodaje skrzyde take studentom
psychologii.
Tak pisaam pitnacie lat temu. Dzi ju trzydzieci
lat dzieli mnie od dyplomu magistra psychologii.
I musz powiedzie, e przez te pitnacie lat psychologia nieco otworzya si na inne prawdy szczeglnie
za spraw uczelni prywatnych, w ktrych jednak
panuje nieco wikszy duch wolnoci intelektualnej.
Prawda jest jednak taka, e nie tylko w Polsce, ale na
wiecie w ogle licz si dla intelektualistw jedynie
zdania ludzi, ktrzy maj kwity na mdro, jak uj
to Janusz Winiewski w ostatniej ksice Bikini.36
Sam jest posiadaczem takiego kwitu doktorat, praca
na zachodnich uniwersytetach, niekwestionowany
dorobek naukowy dlatego jego gos jest bardziej
nony ni na przykad mj. Jednak w Stanach myl
spoeczna jest rwnie kreowana przez to, co pisz
ludzie niekoniecznie zwizani ze rodowiskiem akademickim. Przedziera si ona do oglnego mylenia za
spraw olbrzymich nakadw ksiek i kry nastpnie, i wchodzi w rne interakcje i konguracje z wiedz naukow. Czekam na taki moment w Polsce.
Pki to nie nastpi, nasi profesjonalici pozbawieni
bd tej praktycznej siy, o ktrej pisz w tej ksice,
36
Winiewski J. Bikini, Warszawa 2009.
316

prawdziwej mdroci w miejsce wiedzy jedynie, i przez
to trudniej bdzie im zmienia wiat na lepsze. Co
wicej nie bd operowa wok jednej wizji, ktra
jest moliwa jedynie przy przyjciu wsplnych zaoe
co do istoty czowieka i jego celu na ziemi.
ZADANIA
Zapisz najwaniejsz dla Ciebie myl z przeczytanego
tekstu.
Co jest Twoim celem na ziemi?
317
CZ DRUGA
319
1. O witach Boego
Narodzenia
Otwrzmy nasze serca, pozwlmy, aby przepywaa przez nie mio, pielgnujmy j, dawajmy
sobie i dalej blinim, wiatu i wszechwiatu.
Wigilia, Boe Narodzenie Dla wielu ludzi okres ten

jest najmilszym fragmentem odmierzanego kartkami
kalendarza czasu. Dlaczego? Czy dla jego kolorowej
oprawy wiecideek na choince, barwnie przybranych sklepw i odwitnych ulic? A moe dla pysznych
witecznych potraw i prezentw, ktre spodziewamy
si dosta?
Na pewno i te elementy maj znaczenie, wszak
jestemy stworzeniami emocjonalnymi i mie przeycia estetyczne maj dla nas du warto. yjemy te
w materialnym krlestwie rzeczy, w zwizku z czym
rado z nowych nabytkw nie jest nam take obca.
Myl jednak, e urok wit Boego Narodzenia
wikszo ludzi odbiera przede wszystkim poprzez
wymiar duchowy. Jest to rocznica przyjcia na wiat
321
1. O witach Boego Narodzenia

Jezusa, ktry pokaza czowiekowi potg mioci,
przewag dobra nad zem i zwycistwo ducha nad
materi. Stara si w czasie krtkiej ziemskiej wdrwki przekaza prawd o czowieku i jego Bogu;
uczy mioci dla siebie i blinich, mwi o sile wiary
i cudach, ktre ona czyni. Wszdzie nis ze sob pokj
i namawia do wybaczania.
Jak spucizn zostawi po sobie?
Wiernych, ktrzy przyjli Go jako Boga i zainicjowali
najwiksz religi wiata. Tysice kociow, zwyczajw, celebracji, pamitek Jego istnienia.
Czy jednak my, chrzecijanie, waciwie pojmujemy
sowa Chrystusa?
W imi wiary ginli i gin ludzie, cho prawo nie
zabijaj nie zawiera adnych wyjtkw. Religia jest
rdem nieporozumie, nienawici i walki, chocia
Jezus wiele razy powtarza, e najwaniejszym prawem jest mio.
Nawet najbardziej biegli w naukach o mioci chrzecijaskiej odeszli od wzorw dawanych przez jej
Mistrza. Take w tym gronie znajdziemy wiele dowodw na ma wiar czowieka. le si te chyba
interpretuje samo zjawisko mioci, zwaszcza tej dla
siebie. Mio myli si z posiadaniem lub przywizaniem, a mio dla siebie uwaa si wrcz za co
nagannego. A Jezus mwi wyranie: Kochaj bliniego swego jak siebie samego, czyli nie tylko nie
322

zabrania kocha siebie, ale nawet mio t stawia za
wzr. Dobrze wiedzia, e nie da si naprawd suy
innym, jeli wyrzeknie si siebie i nie mona pokocha
blinich, jeli najpierw nie obdarza si mioci wasnego istnienia.
A czy zapamitalimy, co mwi Chrystus o potdze
wiary? Czy pamitamy, czego dokonywali ci, ktrzy
wierzyli Jego sowom? Take nie. Gdybymy naprawd pamitali, mocniej wierzylibymy w to, co robimy
i w swoj moc dokonania tego, czego pragniemy.
Nie wierzc w Boga ustanawiamy prawa, ktre nas
gubi. Wierzc traktujemy ycie jak cik drog ku
niewiadomej zapacie, a Ziemi jak przedpokj do
prawdziwego ycia. Tymczasem ycie ma swoje prawa
i zawsze jest prawdziwe.
y trzeba radonie i w zgodzie ze swoim potencjaem.
Trzeba oczekiwa i dy do najlepszego, jednoczenie
akceptujc to, co w swoim rozumieniu wiata uwaamy za tragiczne i niesprawiedliwe. Trzeba szuka,
prosi, puka i cieszy si, gdy wreszcie uzyskamy to,
do czego dylimy.
Trzeba samemu dawa i bra od tych, ktrzy pragn
dawa. Trzeba kocha siebie i innych. Trzeba wybacza winy (take sobie). Trzeba wysya wiatu tylko
dobr energi.
Brzmi to jak pikna bajka, jednake jest absolutnie
moliwe. Jezus mwi wszake, e mamy prawo si
323

myli, moemy bdzi. Chodzi jednak o to, bymy
korzystali z naszego wewntrznego kompasu, ktry
zostawi i za jego pomoc potrali odnale waciw
dla nas drog.
wita Boego Narodzenia pozwalaj nam przypomnie sobie, kim jestemy i co posiadamy. Moemy
odnale w sobie si i wiar, o ktrej tak piknie
mwi Jezus i i z ni dalej w Nowy Rok, zabierajc
ze sob witeczny nastrj.
ZADANIA
Potraktuj powanie nauki Jezusa. Powi im najbliszy tydzie. Nie ma znaczenia, czy jeste religijny,
a nawet wierzcy, to wietny trening charakteru.
Jeeli masz sobie lub innym co do wybaczenia, zrb
to. Jest wiele technik, wrd nich stosowana przez
Emetta Foxa technika wyobraania sobie osoby, do
ktrej masz al, jako umiechnitej serdecznie i szczliwej oraz mwienie do niej w wyobrani: Wybaczam
ci. ycz ci tylko dobra. Uwalniam ci z mojego ycia.
Im wicej powtrze dokona Twoja wyobrania, tym
szybciej nastpi efekt wybaczenia.
324
2. Noworoczne reeksje
Kade nowe ycie musi si zacz od postanowienia zmian, kade postanowienie od wejrzenia w swoje pragnienia i wartoci, w swoje
sumienie.
Obojtne, czy jest to ycie jednostki, czy narodu.
Umar krl, niech yje krl. Takim hasem okrzykiwano jednoczenie zgon jednego krla i powoanie
nastpnego. Wyraa ono znakomicie uczucia, ktre
towarzysz nam take w Noc Sylwestrow, kiedy to
egnamy stary rok i wchodzimy w nowy. Jest odrobina
alu, bo mino troch czasu z naszego ycia, jestemy
znowu o rok starsi, zostawiamy za sob czsto pikne
przeycia lub dramatyczne dowiadczenia, za ktrymi
wci cignie si mgieka smutku. Jednoczenie jednak odzywa si w nas oczekiwanie nowego, gotowo
kolejnych dowiadcze i nadzieja na lepsze jutro. To
wyjtkowy moment, czas rozrachunku i zapomnienia,
a potem czas radoci i nowej pracy.
Koczcy si rok jest szans na dokonanie krtkiego
przegldu naszych osigni. Moemy sprawdzi, na
ile zbliylimy si do wielkich yciowych celw, a take
325
ktre z drobnych postanowie udao nam si zrealizowa. atwo to zrobi, jeli w upywajcy wanie rok
wkraczao si z konkretnymi spisanymi celami.
Sprawdzamy teraz, co zrealizowalimy i w jakim
stopniu, a take czego nie udao nam si zrobi
i dlaczego. Z pewnoci okae si take, e s punkty
ubiegorocznego programu, ktre w pewnym momencie straciy swoj aktualno, okazay si nieistotne
lub niegodne realizacji. Niektrych celw nie sposb
zrealizowa w ramach jednego roku, ale na pewno
mona zrobi co, co nas do tej realizacji przybliy.
Zrobie to? Czy na pocztku mijajcego roku zrobie
list celw, ktre chciaby zrealizowa albo chocia
zrobi co, w kierunku ich realizacji?
Gratuluj tym, ktrzy podobnie jak ja mieli
spisane cele na kolejny rok. Podobno tylko 5% ludzi
regularnie planuje, a jedynie 3% zapisuje swoje cele.
Naleymy zatem do elity. Myl jednak, e procent
ten byby wyszy, gdyby brano pod uwag noworoczne postanowienia, ktre wielu ludzi z rozmachem
rzuca na papier w ostatnich dniach starego roku.
Tak ju jest, e jeli zapisujemy plany, zwykle lepiej je
realizujemy. Potwierdza to nie tylko potoczna wiedza,
ale take badania psychologw zajmujcych si psychologi osigni. Naturalnie samo zapisywanie nie
wystarcza, trzeba i w obranym kierunku i wykonywa kolejne kroki niezbdne do dotarcia do upragnionego celu. Tymczasem te noworoczne postanowienia
326
realizowane s czsto przez pierwsze dni roku, a potem, niestety, zarzucane. Wiadomo, e na pocztku
roku wzrasta na przykad zainteresowanie klubami
zdrowia, siowniami i salami gimnastycznymi. To
dlatego, i wielu ludzi w noworocznych postanowieniach zawiera trosk o swoj sprawno zyczn
i zdrowie. Pocztek roku to take spadek sprzeday
papierosw i niezdrowej ywnoci. Domylamy si,
jakie postanowienie za tym stoi. Niestety z biegiem
dni tylko nieliczni utrzymuj si przy swoich postanowieniach i wiernie realizuj plany. To oni wygrywaj. Wygrywaj dzie za dniem rok, lata ycie.
Dlatego sam plan nie wystarczy. Musi sta za nim
mocne postanowienie systematycznej pracy podsycane pragnieniem zmiany. Koniec roku jest dobrym
momentem, by wytworzy w sobie to pragnienie.
Zacznijmy od przyjrzenia si temu, czego dokonalimy
w mijajcym roku. Skupmy si na sukcesach i pozytywnych dowiadczeniach. Zapiszmy je. Ustalmy, czego si nauczylimy (bardzo czsto ta nauka wypywa
z nieudanych przedsiwzi), co zrobilimy. Pochwalmy si za nasze osignicia, moe nawet dajmy
sobie jak nagrod. Poegnajmy odchodzcy rok
rozgrzeszeniem si z naszych win. To ju mino! Jeli
mona zrobi co, aby sytuacj naprawi lub ulepszy
zrbmy to. Gdy mona kogo przeprosi lub zadouczyni mu krzywd, jakich dozna z naszego powodu,
to take zrbmy. Jednake nie mylmy ju o tym
duej i nie drczmy si, jeeli nic wicej zmieni si
327
nie da. Wejdmy w nowy rok z now dusz, wejdmy
w niego wolni i czyci.
Nastpnie pomylmy, czego chcielibymy dokona
w biecym roku. Zacznijmy od idealnego wyobraenia naszej sytuacji yciowej. Mylmy o tym intensywnie, wizualizujmy sobie podany obraz ze wszystkimi
szczegami, popumy wodze marzeniom i wyobrani.
Tu jest miejsce na przypomnienie sobie wszystkiego,
czego w yciu pragniemy. Mylmy o tym intensywnie,
rozkoszujmy si uczuciem spenionego ycia, to podsyca pragnienie. Zapiszmy to. Przeniemy na papier
nasze idealne ycie. Tym sposobem utrwalimy ten
obraz i nadamy mu intensywniejszy charakter w podwiadomoci zbiorowej.
Zobaczmy teraz, co moemy zrobi ju w tym roku,
aby zbliy si do naszych marze. Tym razem
bdmy cigle odwani ale realni. Twrzmy cele,
ktre bd dla nas wyzwaniem, jednak maj pen
szans na realizacj. Rbmy plany, ktre pozwol nam
uj nadchodzcy rok w karby naszych prawdziwych
pragnie i spowoduj zorganizowane dziaanie w kierunku ich realizacji. Zapiszmy je w naszych nowych
kalendarzach, pamitnikach, terminarzach. Nomy
przy sobie, czytajmy tak czsto, jak to moliwe,
wizualizujc sobie od czasu do czasu idealny obraz
naszego ycia. I dziaajmy
328
ZADANIA
Oczywicie nie tylko Nowy Rok sprzyja planowaniu.
Swoje pierwsze plany robiam w kwietniu. Kiedykolwiek przeczytasz powyszy tekst we si do zrobienia planu na najblisz przyszo. Zapisz swoje cele
na najbliszy rok.
329
3. Wakacje dla duszy

Obszar duchowego funkcjonowania czowieka
nie tylko pozwala osign szczcie i spokj, ale
jest te rdem naszej ludzkiej siy.
Lato to okres, w ktrym tradycyjnie staramy si

wygospodarowa troch czasu dla siebie. Mylimy
o tym, eby odpocz, odpry swoje ciao i umys,
eby naadowa swj akumulator czy te jak mwi
Stephen R. Covey naostrzy pi. Planujc wakacje,
kierujemy si rnymi priorytetami, czsto na nasze
wybory wpyw ma sytuacja rodzinna i nansowa.
Jedni jed na pikne plae i egzotyczne wycieczki,
inni pod namiot do pobliskiej wypoczynkowej miejscowoci. Nasze wakacje maj te rn dugo.
Rzecz nie w tym, gdzie pojedziemy i na jak dugo, ale
w jaki sposb spdzimy ten cenny czas. Dobrze
zaplanowany i zorganizowany moe przynie pen
odnow si, co zwikszy nasze moliwoci codziennego
oddziaywania na rzeczywisto i nasz wytrzymao
na nieprzewidziane, trudne sytuacje.
330

Sprbujmy zatem podej do wakacji proaktywnie
skoncentrujmy si na dostarczeniu poywki kademu z czterech obszarw: duchowemu, umysowemu,
cielesnemu i emocjonalnemu.
W tym rozdziale porozmawiajmy o wakacjach dla
duszy.
Wymiar duchowy naszego ycia to rdze czowieczestwa. To bardzo prywatny, a jednoczenie najbardziej istotny obszar ludzkiego funkcjonowania. Stymulujc dusz, dostarczajc jej waciwego dla niej
pokarmu, pobudzamy wszystkie spryny niezbdne
do prawidowego funkcjonowania: nasze marzenia
i pragnienia, nasze umiejtnoci i zdolnoci, nasze
siy twrcze i mechanizmy obronne. Czy zatem nie
naley w pierwszej kolejnoci pomyle o duszy?
Dla wielu wakacje regenerujce dusz to bd te
spdzone z natur. I dobrze! Natura przekazuje swoje
wasne bogosawiestwo tym, ktrzy si w niej zanurz. Wyrwanie z haasu i zgieku miasta i poddanie
harmonii i rytmowi natury przyblia nas do niej,
a przez to do wszechwiata napenia jego twrcz
si. W kontakcie z natur, pord jej dwikw i ciszy,
moliwe jest take poznawanie i przeywanie siebie,
leczenie wielu psychologicznych problemw. Jeeli
czujemy si ostatnio dziwnie, miewamy zmienne
nastroje lub towarzyszy nam cigy smutek czy zniechcenie, tym bardziej jedmy w plener i znajdmy
tam jeden dzie tylko dla siebie.
331

Artur Gordon opisa bardzo osobist histori wasnej
odnowy duchowej w opowiadaniu zatytuowanym
The Turn of the Tide (Odwrt). By okres w jego
yciu, kiedy wszystko wydawao mu si szare, nudne
i pozbawione sensu. Straci entuzjazm do pracy i ycia;
bezowocnie prbowa co napisa. Sytuacja pogarszaa
si z dnia na dzie. W kocu poszed do lekarza.
Lekarz stwierdzi, e zycznie wszystko jest w porzdku i poprosi Gordona, aby spdzi jeden dzie
dokadnie wedug jego zalece. Kaza mu uda si
w miejsce, w ktrym by najszczliwszy jako dziecko.
Pozwoli mu wzi ze sob tylko jedzenie; adnych
osb towarzyszcych, adnych ksiek czy radia.
Wypisa te cztery recepty i nakaza je otwiera co
trzy godziny: o dziewitej, dwunastej, pitnastej
i osiemnastej.
Nazajutrz uda si zatem Gordon na pla. Otworzy
pierwsz recept i przeczyta: Suchaj uwanie.
Pomyla, e lekarz jest chory. Jak mona sucha
przez trzy godziny? Jednake zgodzi si postpowa
wedug zalece lekarza, wic zacz sucha. Sysza
zwyke dwiki morza i ptakw. Po chwili jednak
usysza inne dwiki, ktrych nie zauway wczeniej. W trakcie suchania przypomniay mu si lekcje,
jakich morze udzielao mu w dziecistwie cierpliwoci, respektu i wiadomoci wspzalenoci zjawisk.
Wsuchiwa si w dwiki i w cisz i czu narastajcy spokj.
332

W poudnie Gordon otworzy nastpn kartk papieru
i przeczyta: Sprbuj dosign przeszo. Czego
mam dosign w tej przeszoci? zastanawia si.
Moe dziecistwa, moe najbardziej szczliwych momentw? Zacz myle o tym, co mino, o jego
maych chwilach radoci. Prbowa dokadnie je sobie
przypomnie. A przypominajc je sobie, czu rosnce
w nim ciepo.
O pitnastej wzi kolejn kartk. Dotd wypenianie
polece zawartych w receptach nie byo trudne,
jednake ta bya inna. Zbadaj swoje motywy oto,
co byo na niej napisane. Pocztkowo zacz myle
o tym, czego pragn dla siebie sukcesw, uznania,
dobrobytu. Jednak po chwili przyszo mu do gowy, e
te motywy nie s wystarczajce i moe wanie tu ley
rozwizanie problemu. Moe przyczyn jego marazmu
s wanie paskie motywy jego dziaania. Pomyla
o minionych chwilach szczcia. Przypomnia sobie, e
zawsze, kiedy by naprawd szczliwy, byli przy nim
ludzie: robi co dla nich, z myl o nich, jego dziaanie
miao sens take z ich punktu widzenia.
Oczywiste mi si wydao pisa Artur Gordon e
jeli motywy postpowania s niewaciwe, nic nie
moe by waciwe. Nie ma znaczenia kim jeste
listonoszem, fryzjerem, sprzedawc ubezpiecze czy
gospodyni domow. Dopki czujesz, e suysz innym, znaczy, e dobrze speniasz swoje zadanie. Kiedy
interesuje ci jedynie dbanie o siebie, robisz to
333

z mniejszym skutkiem to prawo tak nieugite, jak
prawo cienia.
Kiedy przysza osiemnasta, wypenienie ostatniej
recepty nie zajo duo czasu. Mwia: Napisz na
piasku swoje obawy. Gordon uklk i napisa kilka
sw kawakiem muszli na mokrym jeszcze piasku
nadbrzea. Wsta, odwrci si i odszed. Nie spojrza
za siebie; wiedzia, e fala powrci i zmyje jego obawy.
ZADANIA
Zachcam do skorzystania z porady, ktrej udzieli
Gordonowi mdry lekarz, zwaszcza e, w przeciwiestwie do Gordona, dostajemy j bezpatnie!
Kady z nas moe przey podobn przygod ze sob
ze swoj dusz. Moe mie ona inny przebieg,
moemy dowiedzie si czego innego ni Artur
Gordon, jednake lekcja bdzie miaa podobn warto.
334
4. Jeszcze o duszy
4. Jeszcze o duszy
Zachwyt nad piknem kwiatu, obrazu czy zachodu soca, cudowna ekstaza w ramionach
kochanej osoby, trudne do nazwania uczucie
towarzyszce urodzeniu dziecka, napisaniu
wiersza czy skomponowaniu utworu muzycznego lub te osignicie stanu pogody i spokoju
wewntrznego wszystko to jest przejawem
naszego ycia duchowego.
Bardzo czsto, za czsto, spotykam ludzi, ktrzy

ciko pracuj, osigaj kolejne stopnie kariery, zdobywaj coraz to inne symbole statusu materialnego,
korzystaj z uciech tego wiata i cigle s nieszczliwi. Brakuje im poczucia spenionego ycia, nie czuj
harmonii z otoczeniem, nie doznaj gbokich przey.
Ludzie ci yj samym chlebem czasem moe
bueczkami podanymi na srebrnej tacy, cigle jednak
bez wiadomej troski o zaspokojenie potrzeb wasnej
duszy.
Poczucie szczcia, radoci ycia i sensu istnienia ma
niewiele wsplnego z dobrami materialnymi.
335
4. Jeszcze o duszy
W codziennym zabieganiu o te dobra atwo jest utraci
zdolno gbokiego odczuwania radoci ycia, uodporni si na otaczajce nas pikno i ludzkie uczucia,
zgubi poczucie najwaniejszego celu istnienia wzrastania duchowego. To dlatego w Pimie witym
czytamy, e atwiej jest wielbdowi przej przez
ucho igielne, ni bogaczowi dosta si do nieba.
W stwierdzeniu tym nie chodzi o to, e pienidze s
czym zym, bynajmniej, s one symbolicznym rodkiem wymiany dbr i jako takie nie maj adnej
wartoci etycznej nie s ani dobre, ani ze. Nie
chodzi take o to, e ludzie bogaci naraeni s na
wicej pokus, jak myl niektrzy. Nie, pokusy ycia
nieprawego, niezgodnego z zasadami moralnymi i prawem naturalnym s jednakowe dla biednych i majtnych. Nie w tym rzecz! Tutaj nie ma rnic. Zasadnicza rnica polega na tym, e ludzie majcy pienidze
s czsto tak bardzo pochonici ich robieniem i wydawaniem, e ju na nic innego nie maj czasu. Szczeglnie nie maj go wanie dla duszy.
Przypomina mi si tutaj opowie o czowieku, ktry
stan przed witym Piotrem, aby usysze werdykt,
ktrymi drzwiami ma wyj z sali niebieskiego sdu.
Jak mylisz, dokd powiniene teraz pj? pyta go
agodnie Piotr.
Do raju odpowiada pewnie mczyzna. Cae ycie
ciko pracowaem, utrzymywaem swoj rodzin,
zaspokajajc na najwyszym poziomie ich wszystkie
336
4. Jeszcze o duszy
potrzeby, oddawaem pienidze na cele spoeczne, nie
zrobiem nic zego. Jeli ja nie pjd do nieba, to nie
wiem, kto pjdzie!
Tak, to prawda, rzeczywicie nie zrobie nic zego
i naprawd ciko pracowae Zbyt ciko. Tak
bardzo pochona ci praca, e nie miae czasu
korzysta z tego wszystkiego, co ciebie otaczao. Nie
zauwaae wschodw i zachodw soca, pikna
kwiatw i urody natury. Nie potrae cieszy si
tym, co przygotowano dla ciebie na ziemi, jake zatem
masz teraz potra cieszy si tym, co jest w raju?!
I w czowiek nie wyszed z sali sdu ostatecznego
przez drzwi z napisem Raj. Nie nauczy si cieszy,
a rado jest podstawowym obowizkiem i zajciem na
ziemi. Rado i spokj wewntrzny dwie cechy, ktre
zapewni moe jedynie waciwa pielgnacja duszy.
Wykorzystaj wakacje. Bdziesz mia wicej czasu,
wicej moliwoci zadbania o swoj dusz. Cho
naley robi to przez rok cay, moe w tym czasie
atwiej bdzie zacz.
Jedn ze znakomitych poywek dla duszy jest kontemplowanie natury. Chonicie jej wszystkimi zmysami nie tylko cieszy, daje take spokj i wewntrzn
si. Nie trzeba w tym celu odwiedza Kanionu
Kolorado (cho jeli mona, to dlaczego nie to jest
znakomity moment, eby pienidze zamieni na
pozytywn warto), wystarczy spdzi troch czasu
na spacerze w parku, na play czy w lesie.
337
4. Jeszcze o duszy
Osobicie karmi codziennie swoj dusz widokiem
i gosem natury tu za drzwiami mojego domu.
Mieszkamy wrd wielkich drzew, blisko jeziora,
otoczeni siln przyrod. Widok rolin i obserwowanie
ycia zwierzt, szum drzew, gosy ptakw i dotyk
wiatru, to wszystko poczone z cakowitym oderwaniem si od powszednich trosk buduje codziennie moj
dusz.
Inn znakomit form dbania o dusz jest suchanie
muzyki zarwno klasycznej, jak i piknej muzyki
wspczesnej. Dobrze jest si przy tym rozluni,
zrelaksowa ciao i umys i pozwoli duszy czerpa
z tych piknych dwikw. S nawet kasety magnetofonowe, ktre uatwiaj relaks, wprowadzaj w stopniowe rozlunienie cay organizm i dostarczaj duszy
poywki w postaci piknych dwikw.
Dusz karmi take sowo. Biblia i inne wite ksigi,
literatura pikna, poezja, ksiki z dziedziny samorozwoju i biograe wielkich ludzi te pozycje rozwijaj duchowo i inspiruj do dalszych poszukiwa, do
kolejnych krokw w kierunku peniejszego rozwoju.
I wreszcie kontakt z si wiksz od nas, ze rdem
tego spokoju, radoci i szczcia modlitwa, medytacja, kontemplacja przeczytanych czy usyszanych
sw, ktre rnymi drogami przesya nam Bg.
W tym znajduje si sens ycia, tu mona znale jego
gbok tre i pikno. Mona to znale w zacisznym
miejscu parku, w ciszy lasu, w twardej urodzie gr,
338
4. Jeszcze o duszy
w kocielnej nawie, a take w samym zgieku
miasta w kciku wasnego serca, jeli tylko wczeniej zadbamy o dusz.
Nie dodaam do tego pisanego pitnacie lat temu
fragmentu nawet sowa. Jeszcze raz mogabym napisa to samo. Z maym uzupenieniem. Dzi nie
mieszkam tak blisko natury, nie mam za oknem
ptakw siadajcych na gaziach starych drzew, nie
mog ich obserwowa, co byo moim zwyczajem, nawet
w czasie pisania. Mieszkam w bloku warszawskiego
osiedla. Ale wschody soca i jego zachody s i tutaj.
I tutaj poranki pachn piknie. I wystarczy dziesi
minut spaceru, by znale si w lesie Z natur, cisz
i dusz.
ZADANIA
Odwied w niedziel koci Twojego wyboru.
Id na samotny spacer.
Pamitaj, e wakacje dla duszy, ciaa, emocji i intelektu moesz robi zawsze, nie tylko w letnich miesicach, jednake wr do tych rozdziaw latem.
339
5. Wakacyjny remanent w dziale emocji
5. Wakacyjny remanent
w dziale emocji
Rado, smutek, gniew, twrcze napicie, podniecenie, strach i inne uczucia zostay nam
dane, aby uatwi przetrwanie, da nam si
do walki lub do ucieczki, wzmacnia i uprzyjemnia nasze dziaanie.
Pisaam ju, jak dba wakacyjnie o dusz. Czas, ktry

jej powicimy, nie zastpi wprawdzie caorocznej
systematycznej troski, ale na pewno wpynie znakomicie na nasze samopoczucie i poprawi pniejsze
efekty pracy. Przypominam bowiem, e czowiek to nie
tylko ciao; to take emocje, intelekt i dusza. Stopie,
do jakiego potramy harmonijnie rozwin te cztery
obszary, wiadczy o poziomie naszego ludzkiego funkcjonowania.
Rozwijanie duszy pozwoli nam znale gboki sens
ycia, da nam klucz do skarbca, w ktrym jest
samowiadomo, sumienie, wyobrania, intuicja i wola, zapewni nam wzory do naladowania. Niewiele
340

jednak zdziaamy, jeli w rwnym stopniu nie zadbamy o EMOCJE, o ten fragment naszego istnienia,
ktry zapewnia nam energi do dziaania, wzbogaca
nasze ycie i pozwala w peni wyrazi siebie.
Wakacje to dobry moment, aby zrobi remanent
w dziale emocji. W ciszy popoudniowej sjesty na
play, podczas porannego spaceru, w kadym innym
dogodnym i spokojnym momencie wejrzyjmy w siebie
troch gbiej, przyjrzyjmy si naszym emocjom
i uczuciom. Czy wszystko, co w nas siedzi, jest
rzeczywicie potrzebne? Czy potrzebny jest nam al
i pretensje do ludzi z rnych okresw naszego ycia?
Czy musimy nienawidzi lub czu niech do innych?
Co daje nam obarczanie siebie samych win za
zdarzenia, ktre odeszy i na ktrych obrt nie mamy
ju adnego wpywu? Czy musimy skadowa zo,
zazdro i gniew? I czy nie za mao mamy radoci,
szczcia i zadowolenia?
Przyjrzyjmy si skrupulatnie temu, co mamy. Nie
wypierajmy si uczu. Dowiadczamy ich z jakiego
powodu. Nie ma zych emocji, o ich moralnej wartoci
decyduje to, co z nimi robimy.
Podyktowane uczuciami zachowania mog by lepsze
lub gorsze, same emocje s tylko stanem, ktremu
dugo trwania nadajemy my sami, i informacj,
ktr moemy wykorzysta ku naszemu poytkowi
lub przeciwko sobie.
341

eby pozby si przykrych emocji, wystarczy czasami
zrozumie, skd si bior. Pomaga w tym analizowanie swojego ycia, czytanie ksiek z dziedziny popularnej psychologii czy gbokie rozmowy z bliskimi
ludmi mem, on, dzieckiem, matk, ojcem czy
przyjacielem. Na to wszystko warto wykorzysta czas
wakacji.
Przypomina mi si tutaj osobiste wynurzenie Stephena R. Coveya zawarte w przetumaczonej przeze mnie
ksice 7 nawykw skutecznego dziaania. Ot,
przez peen rok Covey przebywa wraz ze swoj
rodzin na Hawajach, gdzie pracowa nad ksik,
w ramach urlopu na rozwj, otrzymanego z uniwersytetu, w ktrym pracowa. Stephen postanowi wykorzysta ten okres nie tylko dla intelektualnego rozwoju zawodowego, ale take dla swojego rozwoju
emocjonalnego, dla nawizania gbszej komunikacji
ze swoj on, Sandr. Codziennie przez dwie godziny
rozmawiali najpierw jedc samochodem po trzcinowych polach wyspy, pniej na zacisznej play, gdzie
take jedli lunch. W tych rozmowach przyjli dwie
zasady. Po pierwsze, nie ocenia tego, co mwi druga
osoba, stara si caym sercem j zrozumie. Po
drugie, jeeli dla ktrego z nich rozmowa na jaki
temat stanie si zbyt bolesna, przerywaj i wracaj do
niej nastpnego dnia albo wtedy, gdy osoba, ktra
odczua to bolenie, bdzie ju do tego gotowa. W ten
sposb nie tylko przeyli pikn przygod intelektualn i emocjonaln, oczycili si z przykrych uczu
342

i zobaczyli w nowym, peniejszym wietle siebie
i partnera, ale rwnie wyjanili sporo spraw tkwicych w ich zwizku niczym dokuczliwy cier i bardzo
zbliyli si do siebie.
Polecam serdecznie rozmowy w atmosferze relaksujcego letniego otoczenia. W adnej okolicy, nastawieni
na wypoczynek i przyjemno szybciej si otworzymy
i atwiej zniesiemy ewentualne przykre uczucia. Zaowocuje to oczyszczeniem psychiki z niepotrzebnego
balastu niedopowiedzianych spraw i niechcianych
uczu.
Analiza wasnych uczu oraz gbokie rozmowy z najbliszymi s znakomitym sposobem na podniesienie
poziomu funkcjonowania w pracy, w rodzinie i
w relacjach z wasnym JA. Nie zawsze jednak mona
to zrobi samemu, czasem potrzebna jest wsppraca
ze specjalist od uczu z psychologiem. Zachcam
i do tego.
Pamitajmy te o tym, e wzmocnieniem dla systemu
emocjonalnego adowaniem emocjonalnych baterii
jest towarzystwo ludzi akceptujcych nas i nasze
pomysy. Dlatego na towarzyszy letnich wycieczek
wybierajmy raczej ludzi mylcych i mwicych pozytywnie.
Potrzebujemy jak najwicej dobrej energii, tote
przynajmniej na czas wakacji zrezygnujmy ze suchania przepenionych negatywn treci wiadomoci,
nie ogldajmy lmw penych przemocy i wywouj-
343

cych strach, nie czytajmy takich ksiek. W zamian za
to stymulujmy si miechem na pogodnej komedii,
radoci zabawy z dziemi, fascynacj nowo poznawanymi miejscami i ludmi.
Tak spdzony wakacyjny czas zaowocuje lepszymi
wynikami w nadchodzcych miesicach, a my wzniesiemy si na kolejny szczebelek rozwoju.
ZADANIA
Zrb to wszystko, o co prosz w tekcie.
344
Wyniki testu z rozdziau 12.
Wyniki testu z rozdziau

12.
Poczucie wasnej wartoci
1.
tak
1 nie
2.
tak
0 nie
3.
tak
0 nie
4.
tak
1 nie
5.
tak
1 nie
6.
tak
0 nie
7.
tak
0 nie
8.
tak
0 nie
9.
tak
0 nie
10.
tak
0 nie
11.
tak
1 nie
12.
tak
1 nie
345

13.
tak
0 nie
14.
tak
1 nie
15.
tak
1 nie
16.
tak
1 nie
17.
tak
1 nie
18.
tak
1 nie
19.
tak
1 nie
20.
tak
1 nie
21.
tak
0 nie
22.
tak
0 nie
23.
tak
0 nie
24.
tak
0 nie
25.
tak
0 nie
26.
tak
0 nie
27.
tak
0 nie
28.
tak 1 nie
29.
tak
0 nie
30.
tak
0 nie
31.
tak
0 nie
32.
tak
0 nie
33.
tak
0 nie
346

34.
tak 1 nie
35.
tak 1 nie
36.
tak 1 nie
37.
tak 1 nie
38.
tak 1 nie
39.
tak 1 nie
40.
tak 0 nie
Wynik:
od 25 do 40 masz bardzo wysokie wyobraenie
o sobie. Wiesz, na co Ci sta, znasz zarwno swoje
zalety, jak i wady. Jednak uwaga: jeli Twj wynik jest
bliski 40, inni mog Ci uznawa za aroganta i przebojowca. Moe warto by byo doda do wyobraenia
o sobie troch pokory?
od 12 do 24 masz w zasadzie wysokie wyobraenie
o sobie, cho cigle towarzysz Ci uczucia niepewnoci
i rne wtpliwoci. Przydaoby si wzmocni troch
zdanie na wasny temat. Przypomnij sobie wszystkie
zdolnoci i umiejtnoci, osignicia i mocne strony
Powinno pomc.
11 i mniej denitywnie potrzebujesz podbudowania
wyobraenia o sobie. Jeste zdecydowanie zbyt skromny i samo usuwajcy si w cie, a tacy ludzie czsto s
347

deptani. Sprbuj przesta myle o swoich sabych
stronach myl natomiast o tym, co moesz oarowa
wszystkim innym. Skoncentruj si na szanowaniu
siebie, a wkrtce zauwaysz, e inni bardziej Ci
szanuj.
348
Prawa sukcesu
Poznaj Prawa Sukcesu, ktre przetestoway
miliony ludzi na caym wiecie. Po raz
pierwszy dostpne rwnie w Polsce.
Napoleon Hill, autor publikacji, ktrego chyba nie
trzeba nikomu przedstawia, powici 15 lat na
zbieranie, klasykowanie i organizowanie PRAW
SUKCESU, opierajc si na yciu i osigniciach
takich ludzi jak: Henry Ford, Andrew Carnegie czy
John D. Rockefeller. Teraz Ty take moesz pozna
Prawa, ktrych stosowanie odmienio ycia, kariery
i losy wielu ludzi w cigu ostatnich blisko 100 lat.
Te Prawa stanowi podstaw, od ktrej wychodz
praktycznie wszyscy wspczeni mwcy
motywacyjni, doradcy zmiany osobistej, specjalici
od psychologii sukcesu. Cytaty z Napoleona Hilla mona przeczyta praktycznie
wszdzie, a powouj si na niego midzy innymi Anthony Robbins, Brian Tracy czy
Joe Vitale. To, o czym pisze Napoleon Hill, zostao take wykorzystane w lmie
i ksice Sekret, ktra w Polsce take nie schodzi z list bestsellerw.
Zdobywajc wszystkie osiem czci sukcesu, masz szans pozna spjny program
odpowiadajcy na nastpujce pytania:
jak dziaa krok po kroku, eby osign realny sukces w swoim yciu?
w jaki sposb myle, eby si bogaci?
jak budowa nawyki, ktre zwiksz Twoj osobist skuteczno w wikszoci
obszarw Twojego ycia?
czy wreszcie poznasz:
jakie 16 praw w bezwzgldny sposb odpowiada za sukces w Twoim yciu.
auj, e nie byo takich ksiek 14 lat temu. Moje ycie na pewno potoczyoby si
inaczej.
Krzysztof, jestem doradc klienta w zakresie ubezpiecze BHP
Jeeli chcesz wprowadzi swoje ycie na waciwe tory, signij teraz po Prawa
Sukcesu i zacznij z powodzeniem stosowa je w swoim yciu.
Publikacj mona zamwi na stronie internetowej Wydawnictwa Zote Myli:
http://prawa-sukcesu-tom1.zlotemysli.pl
We si w gar
We si w gar, zacznij dziaa i odkryj
proste prawa odpowiedzialne za Twj
yciowy sukces!
Spjrz na zegarek i zapisz dzisiejsz dat. Wanie
w tym momencie trzymasz w rkach ksik, ktra
moe przewrci Twoje ycie do gry nogami. To, co
w niej znajdziesz, to nie tylko olbrzymie iloci
motywacyjnego paliwa, ale przede wszystkim
mocne wezwanie do dziaania. Albo j
znienawidzisz, albo po prostu wemiesz si
w gar i zaczniesz dziaa. Oto, co czeka Ci
w trakcie czytania:
Poznasz proste i wyjtkowo skuteczne
sposoby wyznaczania sobie celw. Dziki wielu praktycznym poradom ju
w kilka dni po lekturze zaczn pojawia si pierwsze efekty.
Realnie i bez sentymentw rozprawisz si z baaganem w Twoim yciu.
Staniesz si architektem swoich marze.
Zrozumiesz, e tylko dziaajc, mona zmienia siebie i swoje nawyki.
Jedna z najodwaniejszych autorek Zotych Myli Wedug mnie Elbieta Maszke jest
jedn z najodwaniejszych autorek w Zotych Mylach. Ju w momencie, gdy podja
si opisania Odwiecznych praw ycia, stwierdziam, e trzeba mie niebywa
odwag, eby zmierzy si z tak ponadczasowym i trudnym do ugryzienia tematem
jak prawa rzdzce osiganiem sukcesu. Gdy dowiedziaam si, e Ela planuje
zmierzenie si z ludzk niechci do dziaania, nie mogam uwierzy, e rzeczywicie
si tego podejmie. Teraz ley przede mn ta ksika i a trudno mi uwierzy, e si
udao. A boj si zapyta, jakiego wyzwania podejmie si w nastpnej ksice.
- Marta Chodnicka, pracowniczka Zotych Myli
Zrb to teraz! We si w gar i zacznij dziaa, ta ksika moe sta si
doskonaym pocztkiem zmian w Twoim yciu.
http://zacznij-dzialac.zlotemysli.pl
Obud si i zacznij y!
Masz przed sob pierwsze polskie wydanie
bezwzgldnego, wiatowego bestsellera. Zdobywajc
t ksik, masz szans doczy do 2 MILIONW
ludzi na wiecie, ktrzy poznali formu sukcesu,
ukryt w bestsellerze z 1937 roku. Za chwil dowiesz
si, jak dziki formule sukcesu z 1937 roku jutro
moesz obudzi si i zacz zupenie nowe ycie.
Dwa lata temu natknam si na receptur na
sukces, ktra zrewolucjonizowaa moje ycie. Bya
ona tak banalna, a zarazem tak oczywista, e trudno
mi byo uwierzy, i wanie ona odpowiadaa za
czarodziejskie rezultaty, ktre uzyskaam po
wprowadzeniu jej w ycie. (cyt. z 1937 roku)
Dorothea Brande, autorka bestsellera
Czy znasz moe ludzi, ktrzy nie yj, a raczej wegetuj? Wci robi to samo, s
przywizani do pracy, ktrej nie lubi i ktra nie daje im dochodw, jakich by chcieli.
Wstaj rano, id do pracy, przychodz z pracy, ogldaj te same seriale i id spa.
I tak dzie w dzie, przez 365 dni w roku. Jeeli chcesz unikn tego typu jaowego
ycia, ta publikacja moe sta si niezapomnianym przewodnikiem.
Dziki tej publikacji:
dowiesz si, jak wyksztaci w sobie elazn dyscyplin sukcesu,
odkryjesz, jak dziaa w taki sposb, aby wyeliminowa moliwo poraki,
dowiesz si, w jaki sposb zachowywa si, aby sprawia wraenie osoby
bardziej pewnej siebie i wartociowej,
poznasz zestaw najwikszych bdw, jakie popeniaj ludzie, prbujcy
nieskutecznie osign sukces w swoim yciu.
Jeeli szukasz ponadczasowej i sprawdzonej przez miliony czytelnikw wiedzy na
temat zasad osigania sukcesu, nie moesz przej obok tej ksiki obojtnie.
http://obudz-sie.zlotemysli.pl

Akademia Sukcesu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Akademia Sukcesu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

Copyright by Wydawnictwo Zote Myli & Iwona Majewska-Opieka, rok 2009

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

Odzyska swj czas .................................................................175

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

Prawie pitnacie lat temu, kiedy jeszcze mieszkaam

Wszystkie cytaty na pocztku rozdziaw s mojego autorstwa

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

SUKCES! Jego magia wynika z przypisywania mu

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

2. A moe do Akademii Sukcesu?!

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

Dawno doszam do wniosku, e celem ycia czowieka

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

Zaczo si od Emersona, Thoreau i Jamesa Allena,

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

Healer (ang.) uzdrowiciel leczcy przez przekazywanie wasnych

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

4. Samodoskonalenie jako styl ycia

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

Dzi ju nie ma przymusu granic. Polak jest swobodny

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

zam: 1336300, produkt: 244084, klient: 541122, www.gandalf.com.pl

6. Tworzenie nowego wymiaru

Zanim zmieniam si na dobre, wiele razy z rnych