You are on page 1of 31

Dzieje ycia 7.

Park jurajski

Jerzy Dzik
Instytut Paleobiologii PAN
Instytut Zoologii UW
2015

RYBY OCISTE

praemaxilla

elastyczno czaszki

100 Ma
rozrost praemaxilla
140 Ma
cienkie uski

Lycoptera Osteoglossi kreda 125 Ma

oci zniechcaj drapieniki


lune poczenie koci czaszki
wzmacnia i rozszerza chwyt szczk

230 Ma
maxilla bezzbna

270 Ma

cienkie uski i zagbione koci skrne


mniejsze koszty, ale sabsza osona maxilla ruchoma
gwna przemiana pod koniec jury

350 Ma
maxilla pierwotnie uzbiona

Johann J. Scheuchzer (1672-1733)

SALAMANDRY

bez wycicia usznego

potriasowe pazy maj


dwuwierzchokowe zby
przed jur zapis ubogi

duo chrzstki od triasu

prostota i sabe skostnienie wtrne

Andrias
Homo diluvii testis
miocen 20 Ma

Karaurus
jura 150 Ma

ABY

skacz od jury

Triadobatrachus
trias 250 Ma
15 krgw

ogon zanik przed triasem


krgi tuowia:
trzeciorzd 8, kreda 9,
jura 10, trias 15

Doleserpeton
perm 280 Ma

sfosfatyzowana aba
z oligocenu Quercy

Amphibamus
karbon 300 Ma

Balanerpeton
karbon 330 Ma

wsplne korzenie z salamandrami?


Sigurdsen & Bolt (2010)

Meioneurites
jura 160 Ma

JURAJSKIE
"niby-motyle"

Grimaldi & Engel (2005)

Kaligramma
jura 180 Ma

wielkie siatkoskrzyde z okami


musiay odstrasza gady o dobrym wzroku

Rasnitsyn & Quicke (2002)

larwa Sialidae
perm 250 Ma

czasy sprzyjay zwierztom owadoernym

Mesoraphidia
jura 150 Ma

DINOZAUROPODOBNE
ptaki?

wysiadyway jaja
skadane z dwu jajowodw

Oviraptor kreda 70 Ma

czyby to pierwotnie nielotne praptaki?

Clark et al. (1999)

NADRZEWNE

jurajskie archozaury
zronite ramiona uchwy

owiraptor
Incisivosaurus
kreda 125 Ma
Headdon (2011)

nadrzewny
Epidexipteryx
jura 160 Ma

skrcony ogon z wstgowatymi


uskami i zby do skubania
przejawem ekologicznej specjalizacji

tamowate uski

wyjciowe do kredowych ptakopodobnych dinozaurw

os pubis
Zhang et al. (2008)

TRIASOWY
przodek ptakw

nadrzewny
Megalancosaurus
210 Ma
Renesto (1994)

pira z powikszonych usek?

okno przedoczodoowe powstao


niezalenie od linii dinozaurw?
archozaur z dugimi uskami
Longisquama
230 Ma

Sharov (1971)

inne drobne czworonogi mezozoiku blisze dzisiejszym

ARAUKARIE
iglaste Gondwany

Araucaria mirabilis
jura 170 Ma
Agathis jurassica
Araucaria
dzi
Wollemia
Araucariaceae

reliktowe drzewa prawie


niezmienione od jury
przetrway w Australii
Ameryce Pd

budowa szyszki zaawansowana

cis Taxus

CIS

Podocarpus
dzi

pokrewiestwa
redukcja szyszki
wabice osnwki
dla ptakw

Mataia jura 160 Ma


Rissikia trias 200 Ma

Florin (1951)

Palaeotaxus
jura 195 Ma

Stachyotaxus trias 200 Ma

mezozoiczne iglaste ekologicznie bliskie dzisiejszym

Townrow (1967)

BONKWKI
a iglaste

Angarixyela
Xyelidae
kreda 135 Ma

larwa Kuengilarva
kreda 140 Ma
Rasnitsyn & Quicke (2002)

dwki od 145 mln lat paraliuj


gsienice, ktrymi ywi larwy

Macroxyela
dzi

pierwotne eruj na kwiatach iglastych

Ivy (2013)

imago stadium coraz bardziej dominujcym

Eiseman (2010)

MUCHY

starsze od dinozaurw
Krzemiski (1996)

Cecidomyidae
kreda 125 Ma

tylne skrzyda w yroskopowe halteres; larwy


spoywaj tylko pynny pokarm

od triasu: dugoczukowe oportunizm ekologiczny;


krtkoczukowe dominacja wzroku
Chironomidae
kreda 125 Ma

fauna mrz bardziej ni ldowa odmienna od dzisiejszej

Dzik (1981)

AMONITY

anatomia i biologia

przegrody
Quenstedtoceras
jura 155 Ma

spiralna muszla umoliwia horyzontalny


ruch wyrzutem wody z jamy skrzelowej
wieczko przeksztacone w szczki (aptychy)

aptych

sutura
Placenticeras
kreda 75 Ma

pofadowanie przegrd zwikszyo


odporno na cinienie
ich ewolucja podstaw korelacji wiekowej od dewonu do kredy

modociana samica

POCZTKI

dymorfizmu amonitw
samiec
Phricodoceras
Eoderoceratidae
jura 190 Ma

wyrazisty dymorfizm pciowy zapocztkowany


we wczesnej jurze (Sinemurian; Eoderoceras)

Psiloceras
jura 195 Ma

pocztkowe zwoje muszli identyczne u obu pci


wczesna terminalizacja muszli samcw
muszle samic zwykle wielokrotnie wiksze
pierwotnie bez szczeglnych modyfikacji ujcia muszli
Hilebrandt (2000)

samiec Parkinsonia
jura 155 Ma

EWOLUCJA
dymorfizmu

samiec Normannites
jura 160 Ma
aptych Aspidoceras
jura 145 Ma

ujcie muszli samcw z kilem przechodzcym


w dzib w indopacyficznej linii Cardioceratidae

kil stowarzyszony z uszkami w linii Oppeliidae


uszka po bokach sinusa w linii Perisphinctidae

samiec
Quenstedtoceras
jura 150 Ma

od rodkowej jury w grupach z uszkami masywne wapienne aptychy

JURAJSKA KRA
w apiguzie
amonity
Quenstedtoceras
jura 150 Ma

jura

Jahn (1949)

ukw

bloki jurajskich iw z konkrecjami osadzone


w morenie dennej zlodowacenia Warty 140 ka

Overweel (1977)
Poaryski et al. (1978)

pochodz z dna Batyku


osad morza gbszego ni na Pomorzu czy Litwie
jedno z najcenniejszych stanowisk paleontologicznych w Polsce

POCZTEK
jury

transgresja na pocztku jury


przyniosa amonity do
epikontynentalnych mrz

Psiloceras spelae
jura 195 Ma

pochodzenie phylloceratida
Psiloceras nieznane

Hildebrandt & Krystyn (2009)

kolejna granica wyznaczona na globalnej zmianie rodowiska

OSTATNIE
konodonty

Misikella
trias 205 Ma
Swift (1989)

tylko jedna linia dotrwaa do retyku

skrajnie drobne, jak wielokrotnie w


analogicznych liniach triasu i permu
koniec wraz z regresj

transgresje morskie sprzyjaj te zapisowi kopalnemu na ldach

TRIAS
czy ery

w permie i triasie wszystkie dzisiejsze


kontynenty tworzyy jeden Pange
pod koniec triasu (retyk) na krtko
morze zalao zachodni Europ

Lisowice
Krasiejw

osady ldowe
morze retyckie
okresowe
jeziorzyska

wtedy pierwsze pterozaury

GADY
latajce

futro?

Sordes
jura150 Ma

od koca triasu aktywny lot


i rozbudowa mini piersiowych
pierwotny rozkad powierzchni nonej musia by inny

Sharov (1971)

LATANIE

ograniczenia inynierskie

rodek cikoci
i powierzchni nonej
Icarosaurus
trias 210 Ma

Colbert (1966)

Sharovipteryx
trias 230 Ma

dwunono gadw naczelnych


wymusza biodrowe pooenie
powierzchni nonych

rodek cikoci
i powierzchni nonej

pterozaury maj wsplnego przodka z ptakami wrd Prolacertilia

Shcherbakov (2008)

MADYGEN

okno na triasowy wiat

Alexander G. Sharov (1922-1973)

uroczysko Madygen, Kirgizja


trias 230 Ma

odkryte w 1933 najbogatsze


stanowisko triasowych owadw
take mineralizacja tkanek gadw

flora i fauna odmienna od wszystkich znanych gdzie indziej

Colbert & Mook (1951)

Machimosaurus
jura 150 Ma

KROKODYLE
rewersja ewolucji

Terrestrisuchus
trias 210 Ma

Crush (1984)

Protosuchus
jura 190 Ma

choanae

Calsoyasuchus
jura 190 Ma
Tykoski et al. (2002)

kostne wtrne podniebienie od pocztku jury u morskich


w triasie krokodyle naziemne z aurow czaszk
triasowymi odpowiednikami krokodyli byy tekodonty
Phytosauridae i pazy tarczogowe (labiryntodonty)
masywno krokodyli wtrnym przystosowaniem do wodnego ycia

POCZTKI

dinozaurw drapienych

ko
uchwy

Smok wawelski
trias 205 Ma

ko
udowa
odlew ladu stopy w mule

pierwsze wielkie ju w retyku


sabo znane
pokrewne krokodylom, ale nie ptakom

SAUROPODY

Nemegtosaurus
kreda 70 Ma

ziemnowodne?

odcisk skry dinozaura

nozdrza na czole
nierozdrabniajce zby
szcztki zwizane ze
rodowiskami bagiennymi
najwiksze zwierzta ldowe wszystkich czasw

Thecodontosaurus
trias 220 Ma

POCZTKI

dinozaurw rolinoernych

Silesaurus opolensis
pny trias Krasiejowa 230 mln lat

Piechowski & Dzik (2010)

rogowy dzib uchwy wyjciowy


dla osobnego skostnienia u "ptasiomiednicznych"
w pocztkach pnego triasu rozprzestrzenienie globalne

POCHODZENIE

Sauropoda

nieskostniae dno panewki

dinozaurw

Ornithischia
Theropoda
Los Colorados
pocztek dinozaurw

Ischigualasto

Thecodontia

dinozaury wyrnia bardzo wska miednica


i stopa zdolna do zginania tylko w jednej paszczynie
cechy diagnostyczne pojawiay si stopniowo
zakres taksonu Dinosauria moe by wyznaczony tylko arbitralnie

PRZEOM
Lisowice

triasowy

regiony
tropikalne

naczelne

Krasiejw

ssakoksztatne

przed dinozaurami
zimnolubne gady
ssakoksztatne
przodkowie
nocnych ssakw

naczelne

regiony subpolarne
ssakoksztatne

dinozaury najpierw w tropikalnej strefie ppusty?

TRIAS EUROPY

dominoway gady naczelne

wczesnotriasowe tropy z Wir gady


ssakoksztatne rzadkie, gwnie tekodonty

Chirotherium
Rauisuchidae
otwr przedoczodoowy

krasowa brekcja kostna z Czatkowic


najpospolitsze tekodonty i prokolofony
w Czatkowicach wystpoway aby!

pierwsze gady naczelne pod koniec permu Rosji

Osmolskina
Borsuk-Biaynicka & Evans (2003)

PIERWSZE
archozaury

hipotetyczna rekonstrukcja

pierwsze na pkuli pnocnej pod koniec permu

Archosaurus
perm 255 Ma

ekspansja do suchych rodowisk tropikalnych


wraz z globalnym wyrwnaniem klimatu
w ciepym klimacie miay przewag nad ssakami
Garjainia
trias 250 Ma

podstaw sukcesu kwas moczowy zamiast mocznika?

POCZWARKI
owadzie

Czekarda (Tschekarda)
obwd permski
perm (kungur) 270 Ma

"dachowe" ustawienie skrzyde, tylne


bez podginanego brzegu, ukryte sternity
odywiay si pykiem; pokadeko do
skadania jaj w tkankach rolin iglastych

Palaeomantis znane od stefanu (300 Ma)

Novokshonov (2000)

Palaeomantis
perm 270 Ma

You might also like

  • Ewolucja 5
    Ewolucja 5
    Document31 pages
    Ewolucja 5
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 3
    Ewolucja 3
    Document68 pages
    Ewolucja 3
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 4
    Ewolucja 4
    Document76 pages
    Ewolucja 4
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 2
    Ewolucja 2
    Document61 pages
    Ewolucja 2
    Zbigg
    No ratings yet
  • ME1 Wyklad4 14
    ME1 Wyklad4 14
    Document72 pages
    ME1 Wyklad4 14
    Zbigg
    No ratings yet
  • ME1 Wyklad1 14
    ME1 Wyklad1 14
    Document62 pages
    ME1 Wyklad1 14
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 1
    Ewolucja 1
    Document27 pages
    Ewolucja 1
    Zbigg
    No ratings yet
  • ME1 Wyklad2 14
    ME1 Wyklad2 14
    Document81 pages
    ME1 Wyklad2 14
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 1
    Ewolucja 1
    Document41 pages
    Ewolucja 1
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 3
    Ewolucja 3
    Document28 pages
    Ewolucja 3
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 6
    Ewolucja 6
    Document32 pages
    Ewolucja 6
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 2
    Ewolucja 2
    Document26 pages
    Ewolucja 2
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 4
    Ewolucja 4
    Document29 pages
    Ewolucja 4
    Zbigg
    No ratings yet
  • ME1 Wykad3 14
    ME1 Wykad3 14
    Document73 pages
    ME1 Wykad3 14
    Zbigg
    No ratings yet
  • Dzieje 1
    Dzieje 1
    Document27 pages
    Dzieje 1
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 7
    Ewolucja 7
    Document30 pages
    Ewolucja 7
    Zbigg
    No ratings yet
  • Linneuszowska Systematyka
    Linneuszowska Systematyka
    Document42 pages
    Linneuszowska Systematyka
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 8
    Ewolucja 8
    Document27 pages
    Ewolucja 8
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ewolucja 1
    Ewolucja 1
    Document27 pages
    Ewolucja 1
    Zbigg
    No ratings yet
  • Dzieje 5
    Dzieje 5
    Document30 pages
    Dzieje 5
    Zbigg
    No ratings yet
  • Dzieje 6
    Dzieje 6
    Document30 pages
    Dzieje 6
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ryby 19
    Ryby 19
    Document15 pages
    Ryby 19
    Zbigg
    No ratings yet
  • Dzieje 2
    Dzieje 2
    Document30 pages
    Dzieje 2
    Zbigg
    No ratings yet
  • Dzieje 4
    Dzieje 4
    Document32 pages
    Dzieje 4
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ryby 20
    Ryby 20
    Document48 pages
    Ryby 20
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ryby 15
    Ryby 15
    Document6 pages
    Ryby 15
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ryby 17
    Ryby 17
    Document43 pages
    Ryby 17
    Zbigg
    No ratings yet
  • Ryby 18
    Ryby 18
    Document35 pages
    Ryby 18
    Zbigg
    No ratings yet