EWOLUCJA

Jerzy Dzik
Instytut Paleobiologii PAN
Instytut Zoologii UW
2015

Copyright statement
This presentation has been prepared for a university
lecture, thus for a non-profit activity. Pictures included,
modified to various degree, have been copied from the
internet and literature without indicating the original
source, which is frequently difficult to trace. Whoever
finds her/his rights violated, is kindly requested to notify
the author (dzik@twarda.pan.pl); the questioned picture
will be immediately withdrawn.
Unlimited use of the slides in teaching is welcomed
provided that the user takes full responsibility for it.

CEL

wykadu

podsumowanie wiedzy szczegowej

zdobytej podczas studiw licencjackich
uzmysowienie jednoci dziaw biologii
dla ktrych teoria ewolucji jest
najwaniejsz wic je generalizacj

EGZAMIN
z ewolucji

www.biol.uw.edu.pl/ewolucja
dzik@twarda.pan.pl

egzamin pisemny 16 czerwca 2015 roku, godz. 10.00

Miecznikowa, sala 9b

zakres i prezentacje na stronie internetowej

Zakadu Paleobiologii i Ewolucji
pytania typu: Dlaczego [co] jest [takie a nie inne]? czy
Skd wiadomo, e [jaka interpretacja] jest prawdziwa?
konsultacje po 13.30 w Zakadzie: CENT III, 1. pitro

JAK SI UCZY

o ewolucji do egzaminu?

wielko czcionki na prezentacji wyznacza

hierarchi wanoci
informacje w ramce s do zrozumienia
(i zapamitania jako minimum wiedzy)
nie bdzie pyta o daty czy nazwiska

uczy si najatwiej konfrontujc notatki

z podrcznikami i innymi rdami

Ewolucja 1.

ROZPOZNANIE ZJAWISKA
Jerzy Dzik
Instytut Paleobiologii PAN
Instytut Zoologii UW

METODA NAUKI
zaoenia

Karl R. Popper (1902-1994)

parsymonia (brzytwa Occama)

testowalno (falsyfikowalno)

tezy wprowadzajce niekonieczne byty i nie dajce si

skonfrontowa z empiri nie nale do rewiru nauki

WIEDZA

przednaukowa
sylfion Ferula z Cyrene
rozpoznane dziaanie
antykoncepcyjne i wczesnoporonne
wykorzystane komercyjnie
a do unicestwienia gatunku

informacje o uytecznych aspektach

przyrody kumulowane przez pokolenia
wymieszane z gusami i zabobonami

Ferula tingitana

podatne na zapomnienie, bo rodki

przekazu wiedzy nietrwae
ile testw wymagaa selekcja zi leczniczych spord trujcych?

SCIENTIA
narodziny

Accademia dei Lyncei, Rzym 1603

atrybutem nowoczesnej nauki jest

dominacja empirii nad przekonaniem

towarzystwa naukowe narzdziem

jej krytycznego tworzenia
umoliwiy weryfikacj idei w ogniu
krytyki przed ich upowszechnieniem

The Royal Society of London 1660

Acadmie royale des sciences, Pary 1666

Naturforschende Gesellschaft zu Danzig, Gdask 1743

ekspansja metody naukowej od fizyki przez chemi do biologii

YCIE

to fizyka i chemia
Ernest Nagel (1901-1985)

Nagel, E. 1961. The Structure of Science: Problems in the Logic of Scientific Explanation.

program redukcjonizmu:
biologi naley sprowadzi do chemii i fizyki
nadajc jej prawom ilociow (matematyczn) form
miao to uczyni z biologii nauk cis i predyktywn
dlaczego prawa biologii miayby nie by ponadczasowe?

PONADCZASOWO
czy ewolucja ycia

Jean-Baptiste Lamarck (1744-1829)

1800 przedstawi hipotez ewolucji organizmw

dzi aden powany przyrodnik nie wspiera

idei niezmiennoci wiata ywego
ale poza biologi nierzadko wci wierzy si
w swobod wyboru jednej z ideologii
cho nawet religijny fundamentalizm
wchania ide ewolucji (intelligent design)
Lamarck (1815)

co przeszkadzao zaakceptowa historyczn natur biologii?

PLENITUDO & SCALA NATURAE

uzasadnienie niezmiennoci

Gottfried W. Leibniz (1646-1716)

"paradygmat Panglossa"

zupeno nieodcznym aspektem

boskiego planu "drabiny jestestw"

nic nie mogo wic wymrze po potopie

R. Lull (1512)

dzi intelligent design

opisem boskiego planu tworzenia
ale katoliccy teologowie uznaj intelligent design za blunierstwo

PROBLEM

mastodon Mammut americanum

Ohio incognitum

z wymarymi gatunkami
so Elephas indicus

mastodon
Mammut americanum

Hunter (1767)

amerykaski so (mastodon) pierwszym

niewtpliwie wymarym zwierzciem
dowd przeprowadzi William Hunter z Glasgow

cho rwnoczenie okazao si, e nie wymary odygowe liliowce

(Ellis 1762)

OLBRZYMY
z obcych krain?

Megaloceros giganteus
o dla Molyneux (1697)
dopiero Hunter (1771) wykaza,
e to zwierz wymare

dyluwialny irlandzki jele identyfikowany

z amerykaskim osiem
wwczas w Angli osi ju nie byo
debat rozstrzygny dane empiryczne

do dzi rozwaania o wymieraniach pasjonuj Anglosasw

POTWORY

wymare Nowego wiata

naziemny leniwiec Megalotherium

pierwszy szkielet przywieziono do Madrytu w 1789
gatunek nazwa G. Cuvier (1798) w Paryu

do koca ostatniej epoki lodowej pampasy

zamieszkane przez ogromne ssaki
pokrewne pancernikom i leniwcom
znajdowane i przywoone do Europy
pod koniec XVIII w.

zatem Darwin zapoznawa si ze zwierztami od dawna znanymi

ko uchwy

UNICESTWIONY
wiat dinozaurw

Megalosaurus
W. Buckland (1824) uzna za wymarego gada

rekonstrukcja z Crystal Palace

ogromne koci dinozaurw znane od dawna,

ale dopiero od pocztkw XIX wieku wiadomo,

e to wymare gady
to dowd innoci wiata przed potopem
i pocztek mylenia nauki z show businessem
pierwsza ko dinozaura R. Pile (1676)
Scrotum humanum Brooke, 1763

TECHNIKA
stratygrafii

mapa
geologiczna

Wiliam Smith (1769-1839)

Niels Stensen
[Nicolaus Steno] (1638-1686)

zasada superpozycji:
pod spodem s osady wczeniej zoone
z rnych rodzajw osadu powstay jednostki
skalne, ktre mona definiowa i mapowa
Smith (1815)

jednostki skalne mog si rni zawartymi w nich skamieniaociami

SKAMIENIAOCI
w geologii

Brehant (2000)

nastpstwo warstw w Basenie Paryskim

Alcide d'Orbigny (1802-1857)

formacje ska osadowych w Anglii i Francji

s mao zaburzone tektonicznie
i zawieraj mnstwo skamieniaoci
Pomerol (1860)

dziesitki tysicy gatunkw moe suy do korelacji warstw

SZTUKA

biostratygrafii
zespoy rozpoznane przez Williama Smitha

Smith (1815)

C. Albert Oppel (1831-1865)

Friedrich A. von Quenstedt

(1809-1889)

pierwotnie jednostki biostratygraficzne

definiowane przez zespoy skamieniaoci
(zony oppelowskie)
dzi zwykle przez pocztek zasigu gatunku
formacje skalne i zony s zwykle ostro odgraniczone

NIECIGO

DORSET

zapisu geologicznego

wapie
piasek

Georges Cuvier (1769-1832)

1821 niecigoci jako przejaw rewolucji

osady, z ktrych powstaj skay,

odkadaj si lokalnie i okresowo
przez to zapis cigych procesw jest niecigy

a nasz umys lgnie do niecigoci i klasyfikacji

czas niekalibrowany

niedepozycja
lub erozja

House (1983)

CIGO

rnorodnoci czy przemian?

Genalogie de la classe des poissons

Louis J.R. Agassiz (1807-1873)

1844 paleontologiczne drzewo rodowe

wykazanie nastpstwa form moe nie

przekonywa o cigoci przemian

Louis Agassiz pozostawi przerwy

midzy gwnymi gaziami drzewa

genealogia bez powizania przodkw z potomkami!

Agassiz (1844)

DOWD EWOLUCJI

Spratt & Forbes (1847)

w populacji kopalnej

ywordki i
rozdepki z
pliocenu Kos
Edward Forbes (1815-1854)

pierwsze dane empiryczne

dokumentujce ewolucj
w nastpstwie geologicznym
Spratt & Forbes (1847):
"a succession of creations
and extinctions [...], or
a transmutation of species
must be maintained"

Bttner (1982)

KOPALNE

szeregi rozwojowe

rodkowojurajskie
amonity Oppeliidae

Wilhelm Heinrich Waagen

(1841-1900)
1869 pierwsze ewolucyjne
drzewo rodowe

szeregi rozwojowe skamieniaoci publikowane tu

po dziele Darwina, zatem dane istniay ju wczeniej!
konflikt filozofii z empiri nieco mniej dotkliwy dla katolikw?

Waagen (1869)

HISTORIA YCIA
to proces fizyczny
gatunki sympatryczne

przesunicie cechy
(character displacement)

gatunki allopatryczne

B D
C

B
C D

specjacja niecigo morfologii

niecigo zasigu
izolacja
sprzyjajce warunki

sprzyjajce warunki

izolacja

ekspansja

PRZESTRZE

MORFOLOGIA

niecigoci s w przestrzeni i morfologii

pynne przemiany w czasie a do wymarcia linii
czy przebieg procesu ewolucji mona przewidywa?

NIEPRZEWIDYWALNO
procesw historycznych

Erwin Schrdinger (1887-1961)

1944 ewolucja wbrew generalnemu wzrostowi entropii

Schrdinger, E. 1944. What Is Life? The Physical Aspect of the Living Cell.

postpu ewolucyjnego nie da si przewidzie

ze wzgldu na ograniczenia termodynamiczne
tylko najprostsze zjawiska biologiczne
s redukowalne do chemii

co zatem jest rdem "negentropii" w ewolucji biologicznej?

NIEMONO

ekstrapolowania ewolucji

Homo sapientissimus
Bystrow, 1957

selekcja losowej zmiennoci wprowadza informacj

do obiektw ywych
wynalazki ewolucyjne s wic nieprzewidywalne
nie ma praw rozwoju historycznego

ale biologia jest nauk historyczn z powodu ewolucji

BIOLOGIA HISTORYCZNA
a program redukcjonizmu

redukcji do fizykochemii podlegaj tylko

powtarzalne (inynierskie) aspekty biologii
ycia nie da si poj bez odwoania do
aspektw niepowtarzalnych jego historii

pominicie czasowego wymiaru ewolucji tylko

wzmacnia iluzj mocy redukcjonizmu w biologii