2.

4 Zarzdzanie stresem na kursie jzyka obcego dla osb dorosych w oparciu o zasady
Montessori
Przyczyna stresu 1: Obawa przed oczekiwaniami nauczyciela.
Rodzaj problemu: Emocjonalny
Objawy
Tytu wiczenia
Opis wiczenia

Student czsto przeprasza za popenione bdy, na kadej lekcji usprawiedliwia si z

powodu braku przygotowania (Dzisiaj byem bardzo zajty).
1. Skorzystaj ze swobody!

Cel wiczenia

Uwagi dla
nauczycieli
Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

Rozpoczynajc pierwsz lekcj, prowadzcy wyjania grupie, Nie JESTEM

nauczycielem, ale kim kto pomoe wam osign wasze cele najlepiej jak potrafi.
Jestem tutaj po to, aby pomc wam znale drog odpowiadajc waszym
umiejtnociom i charakterowi. Jestem tylko narzdziem, ktre moecie dowolnie
wykorzysta po to aby wyzwoli drzemice w was moliwoci, zazwyczaj tumione
przez tradycyjne metody nauczania. Bdziecie mogli uczy si zgodnie z wasnym
tempem, bdziecie mogli powtarza i zmienia cele, ktre wczeniej sobie
postawilicie, jeeli materia okae si zbyt trudny lub odkryjecie nowe
zainteresowania
Student otrzymuje kopi swojej wczeniej wypenionej analizy potrzeb. Na jej
podstawie wpisuje w swoim ojczystym jzyku (lub lingua franca) swoj ciek
edukacyjn oraz harmonogram, wskazujc punkt wyjciowy i kocowy. Nauczyciel
sprawdza na ile realny jest program studenta i w miar koniecznoci weryfikuje go,
uzupeniajc go porednimi celami, jeeli pasuj one do programu. Na przykad:
Student ze znajomoci jzyka na poziomie A2 chce osign poziom B2 w cigu 1
roku akademickiego. Jest to bardzo trudny do osignicia cel i nauczyciel powinien
poradzi studentowi wprowadzenie porednich celw, takich jak uzyskanie poziomu
B1 po 4 miesicach, i B1+ po 6 -7.

P atrz tabelka 1 w czci Anek sy , Jak przy go towa analiz po trz eb.
Powysze wiczenie skania studenta do odpowiedzialnoci za swj wasny proces
uczenia si, w zwizku z czym zmniejsza si jego/jej poczucie obawy odnonie oczekiwa
nauczyciela oraz wczeniej opracowanego toku programowego, kolidujcego z obecnymi
umiejtnociami studenta.
Wprost przeciwnie, student postrzega nauczyciela jako swojego wsppracownika i
pomocnika, jako e nie nauczyciel wyznacza zadania i tok nauki, ale sam kursant/ka.
Zazwyczaj to nauczyciel, chocia niewiadomie, przekazuje swoje oczekiwania wobec
studenta. Przedstawione powyej wprowadzenie do kursu przez nauczyciela na nowo
definiuje jego rol. Std, dotychczasowe postrzeganie nauczyciela przez studenta (oraz
jego/jej uprzedzenia) zanikaj.
Nauczyciel wystpuje tutaj jako obserwator, nie wykadowca. Obecna jest take zasada
(samo)uczenia si, wyboru czasu nauki i tempa, co przenosi odpowiedzialno na
uczcych si.
Dzieci, podobnie jak doroli, obawiaj si zawie oczekiwania swojego nauczyciela, mimo
i reakcje s odmienne. Zreszt, nauczyciele Montessori nie stawiaj adnych oczekiwa,
ani nie wzbudzaj strachu i nie wykazuj rozczarowania. Ponadto, poprzez wprowadzenie
Angielskiej Sali, szkoy Montessori wprowadzaj do nauki jzyka element poznawania i
zdobywania, a nie oceniania. Wkraczajc do tego pokoju, student staje twarz w twarz z
nowym, magicznym miejscem, gdzie ludzie mwi po angielsku. Tak wic, ciekawo (plus
zabawy) sprawiaj i uwaga uczniw skupia si na zgbianiu materiaw, a nie spenianiu
oczekiwa nauczyciela.
10

Przyczyna stresu 2: Potrzeba natychmiastowych wynikw.

Rodzaj problemu: Poznawczy

Opis wiczenia

Potrzeba nauczenia si jzyka w krtkim czasie, spowodowana prob pracodawcy,

zdania egzaminu, moliwoci awansu bd przeniesienia do innej pracy, itd.
1. Przestrzegane zasady
Nauczyciel powinien pomc studentowi przygotowa strategi osigalnych celw i
zaproponowa porednie cele, a take okreli jaki czas bdzie konieczny do
wykonania tego zadania.
Kady student powinien przygotowa wasny harmonogram oraz list swoich
potrzeb, skutecznych strategii i technik do osignicia celu, zgodnie z wasnym
czasem nauki i moliwociami. Analiza potrzeb jest bardzo skuteczna.
Studenci omawiaj wsplnie w grupach swoje plany w celu przygotowania plakatu o
nazwie Skuteczne strategie/ techniki dla efektywnego uczenia si. Caa czynno
odbywa si w obcym jzyku.

Tytu wiczenia

2. Lista kontrolna

Objawy
Tytu wiczenia

Opis wiczenia

Aby student potrafi oceni swoje wasne potrzeby edukacyjne, jest on/ona
poproszony/a o przygotowanie listy okrelajcej cele w nauce jzyka obcego oraz
(ustalone osobicie) ostateczne terminy. Powinno to pozwoli nauczycielowi na
zweryfikowanie tego co jest moliwe do osignicia oraz samego postpu w nauce.
Pa trz , t ab elka 2 An eksy, Pr zyk ad listy k o n tro ln ej Stu d en ta

Cel wiczenia

Uwagi dla
nauczycieli

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu

Powysza metoda eliminuje stres wywoany niepewnoci co do skutecznoci

oczekiwanych celw w okrelonym czasie. Dlatego te lista kontrolna jest istotnym
narzdziem umoliwiajcym studentom zdefiniowanie swoich celw tak aby byy one
bardziej realne i w ten sposb zredukowanie przyczyn stresu. Cele porednie umoliwi
studentom zweryfikowanie czy podaj do celu, a nauczyciel potwierdzi plan w
przypadku gdy student poda waciw ciek. Brak stresu jest dla niego rdem
motywacji.
Nauczyciel powinien przede wszystkim skupi swoj uwag na ponownie ocenionych
potrzebach studenta w celu zapewnienia materiaw i zaj dla ich skutecznego i
atrakcyjnego przeprowadzenia. Np. pracodawca wysyajcy pracownika za granic bdzie
poszukiwa kogo z umiejtnociami komunikatywnymi, podczas gdy studenci uczelni
wyszych bd oczekiwali wikszego nacisku na pisemn form uczenia jzyka obcego,
jako e jest to zazwyczaj bardziej istotne na egzaminie.
Mona zredukowa stres i zwikszy motywacj u studentw poprzez przypomnienie im
o celach jakie sami ustalili ( i w miar potrzeby zmienili).
Poczucie pewnoci siebie studentw zostanie zwikszone poprzez czste yczliwe uwagi
oraz udzielone wsparcie.
(Samo)uczenie si. Wybr czasu nauki i rodzaju wykonywanych zada. Nauczyciel jest
obserwatorem, nie wykadowc. Wraliwe okresy nauki (cele nauki powinny by spjne
nie tylko z narzuconymi praktycznymi zadaniami, ale take z moliwociami samego
studenta i jego chciami, ulegajcym zmianom w miar upywu czasu).
W trakcie nauki dzieci ucz si jzyka tak jak poznawania nowego, tajemniczego wiata.
Ich nagrod jest to, co odkryj i nie odczuwaj potrzeby poznania innych namacalnych
rezultatw, w przeciwiestwie do swoich rodzicw. Istotne jest, zatem zaproszenie
11

dzieci w
szkoach
Montessori

rodzicw do zapoznania si z teori okresw wraliwych wg. Montessori. S to rne

etapy, w trakcie ktrych dzieci poszukuj obiektw w otoczeniu, zaspokajaj swoje
potrzeby nauki (np. ksiki pitrzce si po to aby zbada prawo rwnowagi, ktre wanie
zgbiaj). Naturalnie, dzieci nie s w stanie samodzielnie okreli swoich potrzeb nauki,
ale w pewnych okresach odczuwaj ch do rozwijania pewnych umiejtnoci. Dlatego
te, rodzice musz nauczy si zmieni swoje oczekiwania z Ile nowych angielskich swek
nauczyo si moje dziecko? lub Czy moje dziecko poprawio swoj wymow? na
W jaki sposb radzi sobie z dwikami i zachowaniem jakie panuje w Angielskim Pokoju?
lub W jaki sposb moje dziecko rozwija umiejtnoci poznawania wiata?

12

Przyczyna stresu 3: Trudnoci w zapamitywaniu (zaburzenia wystpujce u studenta

i/lub blokada psychologiczna).
Rodzaj problemu: Poznawczy
Objawy
Tytu wiczenia

Student czsto deklaruje niemono zapamitywania. Problemy z zapamitaniem i

przypominaniem sobie istotnych informacji i kojarzenie ich z ju poznanym
materiaem.
1. Zagrajmy w domino

Opis wiczenia

Tytu wiczenia

Praca w parach lub grupach. Przygotuj karty z obrazkami przedstawiajcymi

swka, ktre naley dopasowa do odpowiednich sw. Po wszystkie karty na
stole. Kada para lub grupa studentw musi utworzy domino, kadc kart z
obrazkiem obok karty ze sowem.
Domino mona wykorzysta w wiczeniach sownych. Nauczyciel podaje pierwsze
i ostatnie sowo prawdopodobnego cigu wyrazw. Studenci tworz seri
wyrazw stawiajc obok siebie domina, ktre s semantycznie podobne.
wiczenie to rozwija wyobrani. Np. nauczyciel mwi, Od wody do Szwecji,
przynajmniej w 8 wyrazw. Studenci odpowiadaj:
woda/szklanka/spragniony/napj/piwo/Niemcy/Szwecja.
Szukanie synonimw i antonimw dla wiczenia przymiotnikw (czarny/biay),
czasownikw (biec/i) oraz czynnoci (Zawsze jem miso/ Jestem wegetariank).

2. Cig

Opis wiczenia

Studenci uzgadniaj w grupach temat, ktry bd rozbudowywali o leksykalne

elementy, tworzc cig (domino). Np. czci ciaa. Pierwszy student mwi: noga;
Drugi dodaje: noga/rami. Trzeci student mwi: noga/rami/gowa itd.

Tytu wiczenia

3. Umy piosenk

Opis wiczenia

Kada grupa wybiera temat piosenki i odpowiednie do tego sownictwo. Np. pory
dnia (rano, popoudnie, wieczr, noc). W zalenoci od swojego poziomu, mog
doda rymy lub po prostu uoy zdania uywajc poznanych struktur. W
piosence rymy nie s konieczne.
Dla poziomu pocztkujcego: Rano budz si o 7 (wyraenie czasu, czasownik i
przyimek czasu). Bardziej zaawansowany poziom: Rano budz si punktualnie o 9.

Tytu wiczenia

4. Mapy myli

Opis wiczenia

Cel wicze

Nastpnie, za pomoc map myli studenci (i przy wsppracy z nauczycielem)

wytyczaj najbardziej skoncentrowany tok nauki, po to aby unikn rozpraszania
uwagi. Propozycje dotyczce korzystania map myli znajduj si w:

Tabelce 2 , Anek sy , P rzy k ad M apy my li

wiczenie1 zapozna si z technikami mylowych skojarze.
wiczenie 2 zapozna si z technik tworzenia cigw.
wiczenie 3 muzyka wspomaga relaksacj i zapamitywanie; Uwaga: niektrzy
13

Uwagi dla
nauczycieli

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

doroli nie chc piewa, odczuwajc niepewno i zaenowanie. Pisanie piosenki

pomaga im w nauce wyrazw i muzyki bez uwiadamiania sobie tego i
przezwycieniu uczucia wstydu.
wiczenie 4 - Wykorzystanie map myli pomoe studentom usystematyzowa wiedz
na temat obcego jzyka, ktra u wielu osb jest wyrywkowa i dla osb majcych
schematyczny umys moe by rdem dyskomfortu.
Naley przedstawi studentom 4 techniki zapamitywania i pozwoli im wybra t,
ktra jest dla nich najbardziej odpowiednia. Studenci wyka si rnymi
preferencjami.
wiczenie 1- jest take wstpnym zadaniem do skojarze mylowych.
wiczenie 2 aby zapobiec stresowi na pocztku powinno by wykonywane z krtkimi
cigami (par sw). Po zapoznaniu si z technik i sownictwem, studenci mog
tworzy dusze cigi. Zadania musz by dostosowane do umiejtnoci studentw.
wiczenie 3 Nie naley zmusza studentw do piewania. To przyjdzie z czasem!
wiczenia z zapamitywania powinny by krtkie i urozmaicone. Wykonujc je
regularnie, studenci przyzwyczajaj si do nich, zaczynaj spostrzega ich zalety i
nabiera pewnoci siebie.
wiczenie 4 Na pocztku kadego kursu, naley wyjani studentom sposb
tworzenia map myli, w formie pisemnej i w postaci mentalnej.
Wybr wasnej cieki uczenia si. Samoocena. Analiza ruchu. Nauka poprzez
dziaanie.
Maria Montessori nie aprobowaa zmuszania dzieci do uczenia si poezji i wierszykw
na pami, poniewa nie odpowiaday one ich potrzebom edukacyjnym (nadal tego nie
czyni). Jednak ona sama nie rozpatrywaa nauki jzyka obcego w liceum lub na
uniwersytecie. Moemy jedynie przypuszcza, i zaaprobowaaby niektre z technik
zapamitywania, gdy w gruncie rzeczy pobudzaj procesy mylowe odpowiadajce
temu typowi nauki. Jednake nauczyciele Montessori powinni wspiera tylko te techniki
zapamitywania, ktre pozwalaj uczniom mwi w jzyku obcym (nie tylko zda test
gramatyczny). Podczas piewu w obcym jzyku, dzieci nie zdaj sobie sprawy, e co
zapamituj. Podobnie, uywanie obrazkw do wykonywania polece pozwala dzieciom
zapamita wykorzystane sownictwo, przy jednoczesnej dobrej zabawie.

14

Przyczyna stresu 4: Potrzeba znajomoci zasad gramatycznych poprzedzajcej

mwienie w jzyku docelowym.
Rodzaj problemu: Poznawczy
Objawy

Tytu wiczenia

Problemy z werbaln komunikacj w jzyku obcym, odpowiadanie w jzyku ojczystym

na pytania postawione w jzyku docelowym, wyraanie potrzeby poznania wszystkich
struktur gramatycznych przed prb mwienia w danym jzyku, zbyt dua ilo zada
domowych powicona gramatyce (nie zawsze koniecznych), odmowa spontanicznej
konwersacji w jzyku docelowym.
1. Rozbir gramatyczny

Opis wiczenia

Studenci wicz wczeniej poznane czasy gramatyczne. Dziel si na grupy i

wybieraj swojego przedstawiciela. Nauczyciel wkada do pudeka kartki z nazwami
tyche czasw. Nastpnie na tablicy pisze zdanie, wstawiajc czasownik w formie
podstawowej (Today to be happy) i prosi kadego reprezentanta grupy, aby wyj
z pudeka kartk papieru. Nauczyciel wcza stoper, a kada grupa musi uoy
zdanie w okrelonym czasie z uwzgldnieniem wylosowanej struktury czasowej.
Kiedy czas mija, kady z przedstawicieli grupy czyta gono utworzone zdanie.
Pozostali studenci musz powiedzie, czy zdanie jest poprawnie uoone, czy nie.
Jeeli jest bdne, musza je skorygowa, podajc odpowiedni regu gramatyczn.

Zmiana szyku wyrazw.

Kada grupa przepisuje z podrcznika (lub innych materiaw) na skrawek papieru
jedno zdanie, a nastpnie tnie go na kawaki (kady dla osobnego wyrazu). Nastpnie
wrczone s one innej grupie, ktra ma je ponownie zoy w cao, jednoczenie
omawiajc gramatyk wystpujc w danym zdaniu (czasy, rodzaj, itp.). Grupa, ktra
bya autorem tego zdania moe interweniowa i poprawia wszelkie bdy, natomiast
nauczyciel wkracza tylko w przypadku, gdy bd nie zosta spostrzeony lub nie
poprawiony.
Wykorzystujc swoje zdekompletowane zdanie kada grupa przedstawia
pozostaym studentom moliwoci gramatycznych wariacji, jakich mona dokona
na swojej konstrukcji (Today I am happy moe zosta przeksztacone w
Yesterday I was happy).
Cel wiczenia
Uwagi dla
nauczycieli
Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

Zaprezentowanie studentom, i z prostej komunikacji, mniej mczcej ni powtarzanie

regu gramatycznych, mona wywnioskowa reguy gramatyczne i co wicej, nauczy si
ich.
Niniejsze wiczenie moe by zaadaptowane do kadej struktury gramatycznej.
Przykady s bardzo proste, niemniej skutecznie demonstruj przedstawione
postpowanie.
Samoocena, ocenianie w grupie. Nauka przez dziaanie.
Dzieci nie s wiadome istnienia regu gramatycznych, nawet w swoim ojczystym jzyku.
Kiedy zaczynaj mwi w obcym jzyku, interesuje ich tylko dwik wasnego gosu,
wymawiajcego dziwne, nowe sowa. Interesuje je w jaki sposb te modulacje
wpywaj na ludzi (jak jest to w przypadku niemowlt, gdzie nauczyy si one, i mama
przyciga uwag ich matki). Mae dzieci uczce si drugiego jzyka czsto gaworz bez
okrelonego celu nowe sowa, ktre wanie poznay. Zanim je wypowiedz, musz si
oswoi z ich brzmieniem. Jednak nie dotyczy to nowej gramatyki.

15

Przyczyna stresu 5: Obawa przed popenianiem bdw strach przed porak obawa
przed ocenianiem zaenowaniem.
Rodzaj problemu: Emocjonalny
Objawy

Tytu wiczenia
Opis wiczenia

Cel wiczenia
Uwagi dla
nauczycieli

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

Studenci unikaj uczestniczenia w wiczeniach ze wzgldu na obaw przed

popenieniem bdw. Bardzo czsto odmawiaj odpowiedzi w jzyku obcym,
tumaczc to niedostateczn znajomoci gramatyki i sownictwa. Cisi i niemiali, chc
wiczy tylko, to co ju znaj.
1. Pommy sobie nawzajem

Nauczyciel daje studentom zadanie pisemne a nastpnie zaznacza bdy (nie

poprawiajc ich). Oddzielnie notuje wszystkie bdne i poprawne formy i oddaje
kartki studentom, ktrzy je midzy sob wymieniaj.
Kady ze studentw szuka na otrzymanej kartce bdw i zgasza je gono oraz
proponuje poprawn form.
Nauczyciel zachowuje cisz i sucha, jakie studenci proponuj poprawki.
Kartki wracaj do autorw, ktrzy notuj zaproponowane poprawki.
Nastpnie nauczyciel pisze poprawne formy zda na tablicy, a studenci nanosz te
poprawki na swoich kartkach, porwnujc je z tymi zaproponowanymi przez innych
studentw.
Powysze wiczenia pokazuje studentom, i bdy s nieuniknione, wszyscy je
popeniaj, co powinno eliminowa wstyd wyniky z takiej sytuacji.
W tym wiczeniu nauczyciel przyjmuj rol przywdcy i "rda wiedzy" (podczas gdy w
metodologii Montessori materiay umoliwiajce samodzielne poprawianie bdw
powinny t rol nauczyciela przej). Jednake warto przeprowadzi to wiczenie,
poniewa dziki niemu atwo mona wyeliminowa poczucie wstydu, kreujc wi
solidarnoci pomidzy studentami.
Samodzielne poprawianie swoich bdw; poprawianie bdw sobie nawzajem. Nauka
przez dziaanie.
Strach przed porak jest czym z czym ludzie musz si mierzy przez cae swoje ycie
od najwczeniejszych lat. Nawet kiedy mae dzieci uywaj materiaw Montessori,
dziki ktrym same mog poprawia swoje bdy, powtarzajca si niemono
wykonania zadania poprawnie moe wywoywa zy rozpaczy i zoci. Jednak z
wyjtkiem dzieci, na ktre destruktywny wpyw maj rodzice z blokadami psychicznymi,
mae dzieci szybko zapominaj o porakach nie myl o nich przez cay czas, co nie
powstrzymuje ich przed ponown prb wykonania zadania poprawnie. Aby pomc
dzieciom w unikniciu momentw frustracji i zoci, nauczyciel Montessori uwiadamia
im, e bdy s nieodzownym elementem procesu uczenia si i jako takie powinny by
przez uczniw zaakceptowane. Materiay dydaktyczne przygotowane z myl o
dzieciach, pomagaj nauczycielowi poniewa s dostosowane do zdolnoci w danym
przedziale wiekowym oraz ergonomii dziecka, tj. w okrelonych okresach rozwoju,
dziecko jest w stanie wykonywa pewne ruch. To eliminuje stres, pojawiajcy si w
momencie, gdy dziecko prbuje wykona zadanie bdce poza zasigiem jego
moliwoci (np. wspinanie si na drzewa w wieku 3 lat) lub kiedy s one zmuszone do
pracy ze zbyt trudnymi materiaami jak na ich moliwoci, podobnie jak dzieje si to w
tradycyjnym nauczaniu.

16

Przyczyna stresu 6: Presja rwienicza (w klasie).

Rodzaj problemu: Emocjonalny
Student czuje si w klasie niepewnie, czsto unika zaj lub jest cichy, nerwowy,
Objawy
natomiast w grupie niechtnie uczestniczy w jej zadaniach.
Tytu wiczenia

Opis wiczenia

Przeamywanie lodw: Jak cie na imi? Na imi mi

Klasa dzieli si na grupy.
Nauczyciel przekazuje im list wyrazw do wiczenia.
Przykad: Grupa 1, Grupa 2.

Tytu wiczenia
Opis wiczenia

Grupa 1: Student A pisze pytanie do kadego wyrazu, np. Jak ci na imi? , Ile
masz lat?
Student B mgby poprawi ewentualne bdy w pisowni i gramatyce w miar
koniecznoci, jednak nie jest to celem tej aktywnoci.
Student C pisze na tablicy odpowied do kadego pytania (Nazywam si).
Student D czyta Grupie 2 te same pytania w poprawnej formie.
Grupa 2 udziela odpowiedzi po wsplnej naradzie wrd swoich czonkw.
Grupa 1 decyduje, czy odpowiedzi udzielone przez Grup 2 s poprawne.

2. Przeamywanie lodw: 2 prawdy, 1 kamstwo!

Studenci pracuj w parach.

Kady z nich pisze na kartce 2 prawdziwe o sobie zdania i 1 faszywe.
Pary wymieniaj midzy sob kartki.
Kady student czyta kartk na gos i stara si odgadn, ktre ze zda s
prawdziwe, a ktre nie.

Tytu wiczenia

3. Przeamywanie lodw: wiata, kamera, akcja!

Nastpujce wiczenie moe by wykonywane na wszystkich poziomach i dlatego
nie jest ono bardzo szczegowo opisane.
- napisanie i nagranie na wideo scenki dziejcej si poza klas.

Cel wiczenia

wiczenie 1. Zapobiega ewentualnym porwnaniom wrd studentw, wprowadza

atmosfer rozlunienia, pozwala im lepiej si ze sob pozna, przyczyniaj si do lepszej
pynnoci w zadawaniu i odpowiadaniu na pytania.
wiczenie 2. Uatwia wzajemn nauk, relaksuje studentw, pozwala im si lepiej
pozna nawzajem, wspiera wspdziaanie.
wiczenie 3. Pozwala bardziej niemiaym studentom obserwowa przez jaki czas
swoich kolegw, umoliwia podjcie decyzji kto w przyszych projektach byby
odpowiedni w wsppracy.
wiczenie 1: Skuteczne podejcie do zmniejszenia stresu, mona to zadanie podzieli na
rne zajcia i przydzieli kademu studentowi w zalenoci od jego zdolnoci, tak aby
kady si mg wykaza. Studenci wybieraj ten element zadania, ktry chc zrobi (np.
w wiczeniu na uzupenianie luk, jeden wybiera cz gramatyczn, inny poprawn
pisowni, a trzeci ustn prezentacj).
wiczenie 2: Zachca do pracy w parach, zamiast w grupach, mona wybiera pary

Uwagi dla
nauczycieli

17

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

wzajemnie si uzupeniajce (np. student o lepszych umiejtnociach mwienia moe

pracowa ze studentami lepszymi w gramatyce).
wiczenie 3: Tolerowanie nawet aspoecznych zachowa, proponujc jakie sposoby na
rozwizanie sytuacji.
Wybr czasu nauki. Nauka przez dziaanie. Analiza ruchu. Samodzielna nauka,
nauczyciel jest obserwatorem.
W szkoach Montessori, dzieci ucz si wsppracy oraz pomagania sobie nawzajem przy
wykonywaniu wicze. Naturalnie nawet w tych szkoach mona spotka dzieci bardzo
niemiae lub zestresowane, co moe by wynikiem problemw w domu. Takie dzieci
zostawia si w spokoju przez jaki czas, a stopniowo same wyjd z tej izolacji
(nauczyciele Montessori przygotowuj takie aktywnoci, aby je do tego skoni). Moe
zaistnie sytuacja, w ktrej dwoje dzieci nie rozumie lub nie lubi si nawzajem, co moe
prowadzi do wzajemnego dokuczania sobie. W takich sytuacjach, nauczyciele musz
interweniowa po to, aby wprowadzi atmosfer wsppracy, a w ekstremalnych
sytuacjach naley dzieci rozdzieli i przydzieli do innych par.

18

Przyczyna stresu 7: Presja wynikajca z braku czasu z uwagi na harmonogram programw.

Rodzaj problemu: Emocjonalny
Objawy
Tytu wiczenia
Opis wiczenia

Tytu wiczenia

Opis wiczenia

Cel wiczenia

Niektrzy studenci odczuwaj stres, kiedy wiczenie zabiera im wicej czasu anieli
innym. Konieczno wykonania danego zadania w okrelonym czasie wywouje u nich
strach. W rezultacie opuszczaj zajcia lub odmawiaj uczestniczenia w zadaniu.
1. Najwyszy czas zacz rozmawia
Na pocztku kadych zaj nauczyciel przeznacza 5/10/15 minut na powtrzenie
materiau z poprzednich zaj. To nie powoduje u studentw niepokoju, poniewa z
reguy znaj odpowiedzi. Ponadto, to wiczenie konsoliduje materia poprzednio
przerabiany.
Nauczyciel zadaje studentom powtarzajce si pytania: stopniowo czas na
odpowied staje si coraz krtszy w miar jak wiczona forma jest coraz lepiej
przyswajana. To jest take przyczyn braku stresu u kursantw. Przykad:
Nauczyciel pyta studenta A (ktry jest Niemcem): Czy jeste z Niemiec?, Tak,
jestem. Nastpnie pyta studenta B (Woch): Czy jeste z Woch?, Tak, jestem.
To samo pytanie jest zadawane kademu studentowi. Fakt, i odpowiedzi s
przewidywalne, oznacza e czas si skraca, a studenci nie odczuwaj niepokoju.
Kiedy mechanizm udzielania odpowiedzi jest utrwalony, nauczyciel zadaje to samo
pytanie, ale oczekuje innej, ustalonej odpowiedzi (np. Twierdzisz, e jeste innej
narodowoci i odpowiedz duszym zdaniem: Czy jeste z Niemiec?, Nie, nie
jestem z Niemiec, jestem z Woch.)
Pytanie nie powinno by zadane wicej, anieli 3 razy aby studenci nie znudzili si
samym mechanizmem pytania, ale to powinno pojawia si na kilku kolejnych
lekcjach.
W przypadku niskich poziomw (a do A1) naley stosowa zamknite pytania,
natomiast przy wyszych (A2 +), pytania otwarte.
2. Rozmowa w sprawie o prac przygotuj si do niej
Studenci s podzieleni na 2 grupy: szukajcy pracownikw (A) i szukajcy pracy (B).
Kady student A pisze ogoszenie rekrutacyjne (5-10 minut).
Kady student B wybiera jedno ogoszenie o pracy (5 minut).
Student B ma ograniczony czas na przygotowanie CV i przygotowanie si do
rozmowy kwalifikacyjnej (10 -20 minut).
Student A ma ograniczony czas na przejrzenie CV studenta B oraz przygotowanie
pyta na rozmow kwalifikacyjn (10 minut).
Rozmowa powinna trwa przez okrelony czas (nie duej ni 10 minut).
Student A ocenia zachowanie si studenta B.
Czas przydzielony na to wiczenie zaley od poziomu studentw.
W wiczeniu 1, uwaga skupia si na umiejtnoci mwienia: w tym zadaniu, studenci
musz mwi dosy szybko. Celem tej aktywnoci jest umoliwienie studentom, w
"bezpiecznym" otoczeniu, w zalenoci od poziomu trudnoci tego zadania,
przyswojenie umiejtnoci radzenia sobie z presj czasu i wykorzystaniem ogranicze
czasowych dla wasnej korzyci, zamiast unikania ich.
W wiczeniu 2, studenci musz zademonstrowa umiejtno czytania ze
zrozumieniem, umiejtno komunikowania si i pisania w ograniczonym czasie.
Poniewa kada z tych umiejtnoci otwiera drog do nastpnej, studenci nie
odczuwaj presji spowodowanej ograniczeniami czasowymi narzuconymi przez
nauczyciela.
19

Uwagi dla
nauczycieli

wiczenie 1 wymaga wstpnego, dokadnego wyjanienia i wiczenia zanim studenci

odnios z niego korzy.
wiczenie 2 powinno obejmowa tematy, zainteresowania i profesjonalne umiejtnoci
wynikajce z analizy potrzeb studentw przeprowadzonych na pocztku kursu. Moliwe
s rne propozycje i nauczyciel moe wprowadza rnorodne tematy - wszystkie
powinny uwzgldnia dowiadczenie, poziom kulturalny i otoczenie studentw.

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu
dzieci w
szkoach
Montessori

Zamiast "Swobody w wyborze czasu nauki" lub "Kontroli bdw wbudowanych w

materiay dydaktyczne", powysze wiczenia s w pewnym sensie oparte na
"kontrolowaniu tempa" "narzuconych materiaw" i do pewnego stopnia s nieMontessoriaskie. Jednake, w gruncie rzeczy s one form "terapii", celem ktrej jest
pomoc studentom w przezwycieniu problemw wynikych z presji czasu. Jako takie,
wiczenia te oparte s na uszanowaniu indywidualnoci studenta, kluczowych okresw
nauki oraz powtarzaniu.
W szkole Montessori, dzieci nie odczuwaj presji czasu, powicajc cay czas
(porwnywalny z godzinami szkolnymi) na zadania, ktre chc wykonywa . Rozwj,
jakiemu dzieci podlegaj w "okresach wraliwych" powoduje i naturalnie szukaj
waciwych materiaw do nauki, w otoczeniu i wystarczajco odpowiednim do tego
czasie. Nauczyciele musz jedynie uszanowa ich poszukiwania i zachci je do nich. Od
czasu, do czasu, dzieci mog odczuwa frustracj spowodowan presj czasu: np. nie
skoczyli rysunku, a nadszed czas powrotu do domu. Jednake nie wystpuje u nich
element wstydu (tak jak u dorosych) z powodu nie dokoczenia jakiego zadania. W
przypadku dorosych, niedopilnowanie terminu, jest oceniane przez pozostae osoby lub
szefa, jako niemono wywizania si ze zobowiza. W przypadku dzieci w szkole
Montessori, pojcie nieprzekraczalnego terminu nie istnieje, poniewa one takowych
sobie nie ustalaj, w zwizku z czym istnieje wiksza elastyczno w wykonaniu zada.

20

Przyczyna stresu 8: Poczucie lojalnoci wobec jzyka ojczystego i kultury.

Rodzaj problemu: Emocjonalny

Opis wiczenia

Studenci przejawiaj nike zainteresowanie jzykiem obcym i jego kultur. Mog

artowa z tych studentw, ktrzy chc mwi nieomal tak jak obcokrajowcy. Jzyk
obcy suy im do robienia dowcipw oraz mwienia o zagadnieniach odnoszcych si do
ich wasnej kultury.
1.,2. Kulturowy most
Nauczyciel moe poprosi studentw, aby przygotowali przewodnik
kulturalno/turystyczny przedstawiajcy najbardziej interesujce aspekty stolicy,
znanego miasta lub okolicy w kraju, gdzie mwi si w jzyku przez nich studiowanym.
Przewodnik przygotowany jest w ich rodzimym jzyku, znanym take nauczycielowi.
Nastpnie nauczyciel prosi studentw o przygotowanie krtkiej notatki (dla
niskiego poziomu) lub turystyczno/kulturalnego przewodnika (dla wyszego
poziomu) na temat najbardziej interesujcych aspektw ich wasnego kraju w
jzyku obcym.

Tytu wiczenia

3. Okiem turysty obcokrajowca.

Objawy

Tytu wiczenia

Opis wiczenia

Cel wiczenia

Uwagi dla
nauczycieli
Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu dzieci
w szkoach
Montessori

Studenci pracuj w grupach, przygotowujc notatk na temat najbardziej i najmniej

interesujcych aspektw kultury, ktrej si ucz. To wiczenie moe by
urozmaicone, gdzie cz studentw wystpuje jako przedstawiciele poznawanej
kultury, podczas gdy pozostali graj rol osb z ich wasnej rodzimej kultury. Kada
grupa ma za zadanie broni swojej wasnej kultury. Studenci wymieniaj midzy
sob notatki i pomysy.
Porwnanie kultur. Powysze wiczenia odwouj si do emocji studentw,
uwiadamiajc im, i czciowo ich opr w poznawaniu obcej kultury pochodzi z ich
wasnej niechci do identyfikowania si z obc kultur. Ta aktywno pozwala im na
znalezienie wsplnych elementw w obu kulturach, przez co "inna" wydaje si mniej
obca i odlega. Kultury odrbnych krajw skadaj si ze wsplnych elementw, jednak
sposb w jaki s ze sob zespolone sprawia i s tak rne.
Porwnanie kultur, podobnie jak i wiadomo, e istniej midzy nimi podstawowe
podobiestwa, moe wywoa silniejsze (pozytywne) emocjonalne nastawienie do nauki
jzyka obcego we wszystkich jego aspektach.
W wiczeniu 3, przy formowaniu grup naley zwrci uwag na to, o czym wspomniano w
przyczynie stresu 6, aktywnoci 1. Notatki dla nauczycieli.
Odpowiednie otoczenie. Istotne okresy w nauce. Nauczyciel jako obserwator, nie
wykadowca. Nauka przez dziaanie.
Dzieci zauwaaj odmienne zachowanie rnych ludzi, jednak nie utosamiaj tych
rnic z inna klas lub konkretnymi kulturami. Jednak dzieci maj wiadomo pewnych
zjawisk: np. niedwiedzie i pszczoy tworz "spoecznoci", gdzie kada z nich zjada
podobne, lecz odmienne produkty owocowe (jagody, nektar jagodowy) oraz ma
podobne, lecz rne siedlisko (jaskinia, w przeciwiestwie do ula). To oznacza, i mae
dzieci mogyby, przy waciwej zachcie, zaklasyfikowa kultury. Dlatego te, na
zajciach z jzykw obcych w szkole Montessori, mae dzieci ucz si z filmw
przedstawiajcych kultur w innych krajach, i ludzie take tworz spoecznoci, ktre s
zarwno podobne jak i odmienne. Rnice te mog przejawia si w jedzeniu, jzyku,
21

domach, zabawie, pracy, dyscyplinie i karze, yciu szkolnym, itd. S to podobiestwa, ktre s
podstaw midzynarodowej solidarnoci. Rnice, natomiast, pobudzaj ciekawo w stosunku do
innych spoecznoci, a take zachcaj do poznania i mwienia ich jzykiem.

22

Przyczyna stresu 9: Posugiwanie si jzykiem docelowym unikanie dosownego

tumaczenia z jzyka ojczystego na obcy.
Rodzaj problemu: Poznawczy
Objawy

Tytu wiczenia
Opis
wiczenia

Tytu wiczenia

Opis wiczenia

Tytu wiczenia

Odpowiadajc na pytania nauczyciela, studenci mwi w swoim rodzimym jzyku, anieli

obcym. Maj trudnoci w przestawieniu si na inny kod jzykowy. W grupach
jednojzycznych, pracujc w grupach lub parach, uywaj swojego jzyka zamiast
obcego.
1. Mw lub pa.
Nauczyciel przechodzi do miejsca w sali, ktre okrela jako "strefa komunikacji",
wyjaniajc i tylko w tym miejscu dozwolony jest jzyk rodzimy. W momencie, gdy
on/ona opuci to miejsce, sala lekcyjna staje si czci kultury jzyka obcego, gdzie
tylko taki jzyk jest dozwolony. Jeeli studenci chc co powiedzie, najpierw musz
poprosi nauczyciela w jzyku obcym, aby ten przeszed do "strefy komunikacji"
(patrz: Rozdzia 3: "Wyznaczenie strefy komunikacji w jzyku rodzimym).
W swoich grupach, studenci kolejno odgrywaj rol Obserwatora, ktry ma do
dyspozycji kartk papieru z imionami studentw, jedno po drugim. W trakcie zaj
studenci musz MWI TYLKO w jzyku obcym (z wyjtkiem sytuacji, w ktrej
nauczyciel znajduje si w Strefie Komunikacji) lub MUSZ PACI jak ustalon
przez grup kwot za kade zdanie w jzyku rodzimym. Po kadej lekcji, Obserwator
liczy takie wanie naruszenia regulaminu, zbiera pienidze i oddaje je nauczycielowi,
ktry wydaje je na sodycze typowe dla kultury studiowanego jzyka i czstuje nimi
grup na kolejnych zajciach.
2. Opowiedz mi bajk.
Nauczyciel prosi studentw, aby podali tytu swojej ulubionej bajki z dziecistwa.
Grupa wybiera 3 bajki najbardziej odzwierciedlajce preferencje studentw.
Nastpnie, nauczyciel przynosi na zajcia wideo z jedn z 3 bajek, nagran w obcym
jzyku (bez napisw). Np. jeeli studenci z Polski, Wgier lub Woch uczcy si jzyka
greckiego wybior bajk pt."Ksiniczka aba", nauczyciel powinien znale wersj w
jzyku greckim, ale bez napisw w tym jzyku.
W klasie, nauczyciel odtwarza to wideo kilkakrotnie, pytajc studentw, czy
zanotowali co, co rni t wersj filmu od tej bajki, ktr pamitaj. Sala powinna
by przyciemniona, tak aby uatwi studentom podr do dziecistwa. Przed
wczeniem wiata, nauczyciel poprosi ich o powtrzenie kluczowych wyrae (w
ciemnoci studenci czuj si pewniej). Np. z bajki "Trzy Mae winki", wyraenie, "Kto
si boi wielkiego, zego wilka?" lub "W takim razie, dmuchn tak mocno, e
zdmuchn twj dom!". Te dwa zdania powinny by mocno zaakcentowane, tak
jakby publicznoci byy dzieci.
Nastpnie odbywa si dyskusja, podczas ktrej nauczyciel znajduje si w Strefie
Komunikacji, uwiadamiajc kursantom, e pomidzy kulturami (ich rodzim i obc)
istniej rnice, ale te i podobiestwa. Ponadto, studenci powinni sobie
uwiadomi, i te rnice mog podsun przydatne w yciu przeczucia. To zadanie
powinno zredukowa uczucie dystansu w stosunku do spoecznoci w innej kulturze.
Studenci na poziomie redniozaawansowanym mog przygotowa w grupach swoj
wasn wersj bajki i wybra swojego przedstawiciela, ktry j przeczyta na gos.
3. Wideo reklamowe (TV spoty i reklamy).
23

Opis wiczenia

Cel wiczenia

Nie informujc studentw czego bd sucha, nauczyciel puszcza reklam (bez

obrazu) i prosi ich, aby odgadli czego ona dotyczy: wiadomo, reklamowany
produkt, wyraenie idiomatyczne, lokalizacja, itd.
Nastpnie studenci ogldaj ten sami film, gdzie fragmenty s co chwil
zatrzymywane, a studenci przewiduj co nastpi za chwil. Kursanci na niszym
poziomie mog opisywa wystpujce w nim osoby, kolory i przedmioty.
Studenci pracuj w parach: jeden z nich opisuje to, co widzi na ekranie (dwik jest
wyczony), podczas gdy drugi student zwrcony plecami do ekranu stara si
odgadn opisywany produkt. Na wyszych poziomach mona uywa
dokadniejszych opisw.
Nauczyciel odtwarza cay film.
Studenci pracuj w grupach i wybieraj produkt oraz przygotowuj reklam
wystpujc jako aktorzy. Dla niszych poziomw wystarczy przygotowanie sloganu,
ktry przewodniczcy grupy zrelacjonuje caej klasie.

Uwagi dla
nauczycieli

Zasady
Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu
dzieci w
szkoach
Montessori

wiczenie 1: nauczy studentw szybkiego tumaczenia zwrotu lub wyrazu z ich

ojczystego jzyka na jzyk obcy.
wiczenie 2: znajomo tekstu w jzyku ojczystym uatwia zrozumienie i w
konsekwencji ustn prezentacj w obcym jzyku, jako e tre jest powszechnie
znana.
wiczenie 3: jzyk reklamy pokazuje jak jest wspczenie wykorzystywany, jest
mniej formalny, zawiera wyraenia idiomatyczne i skrty pozwalajce studentowi
bardziej zintegrowa si z jzykiem przy wykorzystaniu zaledwie paru sw, co
przyczynia si do nabieranie wikszej pewnoci siebie przez kursanta i poprawy
komunikacji (np. ASAP - Tak szybko jak to moliwe, itd.). Ponadto to wiczenie
uatwia porwnywanie z jzykiem ojczystym i wasn kultur, wspomagajc
eliminowanie stresu nr 8.

Studenci wykazuj naturalny strach powodowany koniecznoci "porzucenia" swojego

kodu jzykowego i nawykw kulturowych.
wiczenie 1: zmusza ich do "zanurzenia" si w jzyku obcym.
wiczenie 2 i 3: ukazuj, e rodzime nawyki kulturowe studentw s czciowo podobne
do tych w kulturze jzyka obcego, w zwizku z czym kultura ta jest odmienna, ale nie
"obca".
Dugo filmu powinna by dopasowana do poziomu studentw: na niszym poziomie
nie powinna ona przekracza 3 minut, natomiast na wyszym - moe by to 10-minutowe
wideo. W przypadku wiczenia 3, dla studentw na niszym poziomie, nauczyciel
powinien wybra spoty telewizyjne, ktre s bardziej wizualne, z niewielk iloci
dialogu.
Swoboda wyboru czasu nauki. Istotne okresy w nauczaniu. Kontrola bdw wbudowana
w materia dydaktyczny.
W szkoach Montessori take mona spotka niechtnych uczniw, jednake nie jest to
odbierane jako problem. Jeeli ucze nie potrafi odpowiedzie na pytanie w obcym
jzyku, nauczyciel go do tego nie zmusza. Kade dziecko potrzebuje konkretnego czasu w
ktrym przyswoi sobie poznany materia, zanim bdzie w stanie go zaprezentowa.
Jednake, kiedy przebywaj w sali w ktrej mwi si w jzyku obcym, nie wolno im
uywa jzyka ojczystego. W zwizku z tym, jeeli nie porozumiewaj si nim, mog si
nie komunikowa, tylko sucha i obserwowa pozostaych uczniw.

24

Przyczyna stresu 10: Brak poczucia pewnoci siebie.

Rodzaj problemu: Poznawczy
Studenci niechtnie mwi lub nawet odmawiaj rozmowy w obcym jzyku, twierdzc, e
Objawy
nie potrafi tego zrobi poprawnie.
Tytu
1. Rozmowa z osob mwic w jzyku obcym.
wiczenia
Studenci musz przeprowadzi rozmow z turyst lub osob mwic w jzyku obcym
oraz zarejestrowa to na filmie.

Studenci pracuj w grupach i przygotowuj pytania do wywiadu.

Opis wiczenia
Przykadowe pytanie: "Dzie dobry, uczymy si Twojego jzyka. Jak Ci na imi? Skd
jeste?"
Przykadowe pytanie na poziomie A2: "Przepraszam, mamy 3 pytania do szkolnego
projektu. W porzdku? Czy podoba Ci si nasze miasto? Czy bardzo rni si od miast w
Twoim kraju? Jakie jest, Twoim zdaniem, najbardziej interesujce miejsce w tym miecie?
Dzikuj bardzo. Do widzenia."
Jeden ze studentw zadaje pytania, podczas gdy inny rejestruje, a trzeci trzyma
mikrofon. Nerwowi studenci mog po prostu odczyta pytania z kartki. Nastpnie
studenci wgrywaj nagrany film na klasowy kana YouTube (patrz: Rozdzia 3), tak aby
reszta klasy moga go obejrze. Mona nagra par filmw, pokaza na zajciach, tak
aby nauczyciel mg je przeanalizowa.
Cel wiczenia

Uwagi dla
nauczycieli

Zasady

Powodem wszystkich przyczyn stresu wymienionych do tej pory jest brak poczucia
pewnoci siebie. To wiczenie pokazuje studentom, e mog komunikowa si i
porozumiewa w jzyku obcym, nawet jeeli popeniaj bdy, poniewa zostan
zrozumiani. Co wicej, turysta z ktrym prowadz rozmow zazwyczaj chwali ich za
znajomo jego jzyka. Tak wic, nie jest to tylko "nauka poprzez dziaanie", ale take
"pokonywanie wasnego strachu przez dziaanie."
Ponadto, dziki tej aktywnoci mamy do czynienia ze wspln nauk, aby wykona zadanie.
W pewnym sensie, jest to terapia dla braku pewnoci siebie. Grupowa praca, ktrej celem
jest przeprowadzenie badania (nie uzyskanie oceny) przeamuje wi pomidzy
wykonaniem a ocen, co w tradycyjnym nauczaniu wywouje strach przed popenieniem
bdw podczas spontanicznego uywania jzyka obcego, a w konsekwencji niedoceniania
swoich wasnych umiejtnoci. Poza tym, zadanie do wykonania jest rzeczywicie
motywujce, poniewa odnosi si do prawdziwych sytuacji, skupiajc si na treci (nie
formie) i wymaga komunikacyjnego rozwizania na konkretne pytanie.
Jest to jedno z najbardziej skutecznych wicze skaniajce studentw do przeamania
wasnej niechci do mwienia w jzyku obcym, strachu przed popenianiem bdw oraz
braku pewnoci siebie. Jest ono do tego stopnia skuteczne, i Komisja Europejska
sfinansowaa projekt ("Picture"/"Film") promujcy je w szkoach Unii Europejskiej
http://www.worldenough.net/picture/
http://www.worldenough.net/picture/sample1/How_to_Interview/How_to_Interview.htm
Analizujc filmy przygotowane przez studentw, nauczyciel wyraa pozytywn opini za
kady pojedynczy przykad sukcesu w komunikacji, co zwiksza ich poczucie pewnoci
siebie.
Brak pewnoci siebie pokazuje strach, nie zwizany z nauczycielem lub innymi studentami,
a take gbsz psychologiczn potrzeb akceptacji i uznania. Nauczyciel nie powinien
uywa wicze, w ktrych kursanci wspzawodnicz midzy sob. Dlatego te, filmy
zarejestrowane przez studentw nie powinny by przez niego porwnywane.
Nauczyciel jest obserwatorem, nie wykadowc. (Samo)uczenie si. Swoboda wyboru czasu
25

Montessori
Zastosowanie
zasad(y) w
nauczaniu
dzieci w
szkoach
Montessori

nauki. Istotne okresy nauki. Nauka poprzez dziaanie.

Niemiae lub niepewne dzieci powinny by zachcane poprzez wskazywanie im, co mog
zrobi dobrze i obserwowanie ich w trakcie wykonywania zadania. W szkole Montessori,
dzieci maj swobod w przemieszczaniu si w otoczeniu, w poszukiwaniu materiaw do
nauki, ktrych potrzebuj i z ktrymi sobie poradz. Takie podejcie sprawia, i s one przez
cay czas wiadome tego, co bd w stanie zrobi.

2
.
5
W
n
i
o
s
k
i
Naley zwrci uwag na kwesti przyswajania "trudnych" struktur
gramatycznych oraz leksykalnych elementw: pomimo i dzieci uczce si
przy pomocy metodologii Montessori nie maja rygorystycznego programu
nauczania, ucz si lepiej i szybciej, anieli przecitni uczniowie, w
przypadku ktrych nie stosuje si tej metody. Kiedy mwi i pisz w jzyku
docelowym popeniaj mniej "bdw", a take s bardziej kreatywni w
wypowiedziach. To samo zjawisko wystpuje, kiedy porwnamy czytanie i
matematyk. Dzieci uczszczajce do przedszkola i szkoy Montessori, w
porwnaniu z dziemi z innych szk, radz sobie znacznie lepiej, poniewa
pozwolono im "chcie" si uczy.
Podsumowujc, metoda Montessori powinna wyeliminowa stres w
nauczaniu osb dorosych, jako e umoliwia im odnalezienie swojej
wasnej drogi i tempa, co ma psychologiczne uzasadnienia, a take
motywujc studentw do wasnej pracy, minimalizuje rol nauczyciela.

26