HISTORIA MYLI EKONOMICZNEJ - BARTKOWIAK

1. METODOLOGIA EKONOMII
1.1. Kryteria
Kryteria analizy ekonomicznej naley okreli:
badany obiekt gospodarczy
mikro punktem wyjcia okrelenie natury ludzkiej
makro gospodarcze funkcjonowanie spoeczestw
czas analizy
okres krtki - podejcie statyczne (przedmiot analizy np. potencjalny poziom produktu w
danym okresie t0)
okres dugi podejcie dynamiczne (przedmiot analizy np. zmiana produktu w dany
okresie od t0 do t1 miar stopa procentowa r)
rwnowaga:
podejcie rwnowagowe - poszukuje si w nim idealnego stanu, do ktrego dy dane
S
D
zjawisko ekonomiczne [stan rwnowagi] szczeglny stan rwnowagi: Q =Q
(poda=popyt)
podejcie nierwnowagowe dopuszczalna rozbieno miedzy wartociami, a nawet
kwestionowanie wystpowania tendencji do rwnoci
S
D
Stosunek do rwnoci Q =Q jest czsto wyrnikiem danej teorii, pozwalajcym zaliczy
j do jednego lub drugiego nurtu. Prawo rynkw Saya wok niego tocz si spory o t
rwno.
sposb zapisu wielkoci ekonomicznych ujcia:
realne w jednostkach realnych waniejsze produkt mierzony w umownej jednostce
fizycznej
nominalne w jednostkach pieninych produkt wyraony w jednostce pienidz,
bdcej iloczynem produktu w ujciu fizycznym oraz indeksu cen p = pienidz/produkt
jednorodno lub niejednorodno w analizie zjawisk gospodarczych:
homogeniczno produkt skada si z jednego uniwersalnego dobra, ktre moe suy
celom konsumpcyjnym jak i inwestycyjnym
heterogeniczno w produkcie rozrnia si rnorodne dobra np. konsumpcyjne i
inwestycyjne
Podejcia stosowane w analizie ekonomicznej:
historyczne i ahistoryczne (uniwersalne / teoretyczne)
instytucjonalne i cile ekonomiczne
rwnowagowe i nierwnowagowe
Ekonomia klasyczna postrzegana przez oponentw jako: ahistoryczna, cile ekonomiczna i
rwnowagowa --> takie postrzeganie jest niewaciwe
1.2. Dziay ekonomii
Struktura ekonomii:

podzia mikro i makroekonomia twrc Frisch 1933

mikroekonomia przedmiotem zainteresowania czowiek jako jednostka gospodarujca i
tworzone przez niego gosp domowe i przedsibiorstwa
makroekonomia zajmuje si zbiorowociami ludzkimi, tworzcymi gospodark
narodow, ktrej elementem jest pastwo. Podejcie statyczne w krtkim okresie
kapita stay, ograniczony produkt
makroekonomia i teoria dynamiki gospodarczej podzia sztuczny (oba podejcia zajmuj si
makro)
ujcie dynamiczne produkt max nieograniczony dziki inwestycjom moliwe
zwikszenie kapitau, co prowadzi do wzrostu potencjalnego produktu

Teorie dynamiki gospodarczej:

teoria wzrostu gospodarczego bada proces wzrostu produktu tak jakby przebiega on
rwnomiernie
teoria cyklu gospodarczego bada nieregularnoci w procesie wzrostu produktu, najczciej
przyjmujc form waha okresowych
teoria rozwoju gospodarczego bada rda wzrostu produktu (obecnie zwona do analizy
krajw zacofanych gospodarczo)
kto by to pisa
1.3. Problem miar
Wiele zjawisk w ekonomii nie ma obiektywnej, fizycznej miary, ale istniej miary o charakterze nierealnym
(urojone).
czas fizyczny jedyna miara fizyczna, wszystkie zjawiska przebiegaj w czasie fizycznym,
jednak adnego czas nie tworzy, wic adna wielko ekonomiczna nie jest zmienn czasu
czas operacyjny stosowany w teorii ekonomii, warto zmienna, podzia na okres krtki i dugi
praca tylko w teorii ekonomii, miara o charakterze urojonym zjawisk realnych
produkt tylko w teorii ekonomii, miara o charakterze urojonym zjawisk realnych, przydatna
wycznie w analizie abstrakcyjnej
uyteczno miara urojona i subiektywna, przydatna wycznie w analizie abstrakcyjnej
pienidz miara obiektywna i realna, stosowana zarwno w teorii jak i praktyce

2. ZARYS ROZWOJU MYLI EKONOMICZNEJ

2.1. Problem ekonomiczny
Dziaalno gospodarcza pozyskiwanie dbr przyrody i przetwarzanie ich w produkt, skadajcy si z
rnorodnych dbr. Cel zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb ludzi. Ostateczny cel max
dobrobyt przecitnego czonka spoecznoci, mierzony produktem na gow. Cel makro max oglnego
produktu.
a) opcja rynkowa preferencja celw mikro cel makro jest wypadkow indywidualnych dziaa
b) opcja nierynkowa cele mikro pochodnymi celu makro

Stopa procentowa (rys.1 - realna stopa procentowa) jest miar tempa przyrostu danego produktu =>
ekonomia nauk o stopie procentowej.

Zakres dziaania pastwa podstawowy problem makroekonomii, rnicy midzy sob teorie
ekonomiczne
2.2. Zarys rozwoju dziaalnoci gospodarczej
Zmienno gospodarki pierwsze prawo ekonomii (Hansen)
Ksztatowanie si gospodarki rynkowej pocztek nowoczesnej dziaalnoci gospodarczej (Kuznets),
okres startu (Rostow)
Ekonomia klasyczna stworzona dla opisu rozwoju przemysu i gospodarki rynkowej (-> stopniowe
ograniczanie stopnia uzalenienia dziaalnoci gospodarczej od warunkw przyrodniczych)
2.3. Optymalna gospodarka
Najsprawniejsza jest gospodarka rynkowa, nie jest ona jednak powszechna i prawdopodobnie
powszechna nie bdzie, gdy poziom ycia by i jest nierwny, co oznacza, e czynniki rnicujce
dziaaj silniej ni upodabniajce.Dodatkowo sprzyjaj temu wyczerpujce si zasoby przyrody.
2.4. Periodyzacja ekonomii
Jak zmieniay si nazwy na ekonomi: 1. Termin ekonomia polityczna - Antoine de Montchretien
wprowadzi w 1615 r. 2. Potem uywano terminu ekonomika, uytego po raz pierwszy przez Marshalla w
1890 r.

4. EKONOMIA KLASYCZNA: TEORIA PRACY I PRODUKTU

4.1. Rozwj ekonomii klasycznej

4.2. Natura ludzka, system ekonomiczny i rola pastwa wedug Smitha

Ekonomia klasyczna:
prekursorzy W. Petty i D. Hume
twrca A. Smith:
Praca wykonywana w celu pozyskania i przetwarzania zasobw przyrody; jedyny czynnik za
spraw ktrego moe powsta nadwyka w dziaalnoci gospodarczej (ziemia i kapita czynniki
uzupeniajce)
Mechanizm niewidzialnej rki rynku za jego spraw egoistyczne skonnoci ludzi przyczyniaj
si do powszechnego dobro-odbytu
Pastwo tak, ale tylko w 3 sferach:
utrzymywanie armii dane spoeczestwo odgrodzone od innych spoeczestw i gospodarek
podstawowym podmiotem w skali makro gospodarka narodowa
utrzymywanie policji i sdownictwa ochrona przed nieuczciwymi dziaaniami, zakres swobody
dziaalnoci gospodarczej musi by ograniczony nigdy nie byo i nie ma penej swobody
utrzymywanie urzdze i instytucji uytecznoci publicznej, ktrymi nie chc si zajmowa ludzie,
ze wzgldu na niewielk korzy jaka przynosz (gwnie transport) dostarczanie dbr o duej
korzyci spoecznej i ochrona nowych dziedzin wasnej gospodarki przed niszczc konkurencj
zagraniczn teoria dbr publicznych (tworzone i dzielone poza mechanizmem rynkowym)
Pierwsze dwie s porednio zwizane z gospodark, trzecia - bezporednio.
Natura ludzka (Smith):
egoizm przedkadanie interesu wasnego nad interes innych ludzi. W trosce o interes wasny
czowiek wchodzi w gospodarcze kontakty z innymi ludmi, w miar moliwoci wykorzystujc
ich.
racjonalno dziaania czowiek przeprowadza stosown kalkulacj
skonno do wymiany (handlu) wynikaj z tego gospodarcze kontakty

czowiek gospodarujcy homo economicus cechy te posiadaj wszyscy ludzie w kadej spoecznoci i
epoce, s wiec uniwersalne, a wszystkie prawa ekonomii si do nich odnosz. Prawa ekonomii maj
ponadczasowy charakter. Natura ludzka jest czynnikiem wprawiajcym gospodark w ruch.
4.3. Proces tworzenia produktu. Funkcja produkcji
Wedug Smitha dobrobyt=bogactwo=produkt narodowy, wyraony wzorem = =1 , gdzie
to produkcja poszczeglnych dbr (wygodne, bo wtedy dobrobyt jest cakowicie mierzalny,
zakwestionowa to potem Mill)
Cel dziaalnoci gospodarczej: wzrost dobrobytu, czyli wytworzenie jak najwikszego produktu
wzrost gospodarczy
Wielko produktu zaley od czynnikw wytwrczych (podzia wg Smitha, Saya i Milla):
ziemia T - zasoby przyrody (niewielka mobilno)
praca N - czynnik ludzki, zasadniczy, jedyny przynoszcy nadwyk (najwiksza
mobilno)
kapita K - czynnik rzeczowy wytworzony przez czowieka (ucielenienie ludzkiej pracy),
czyli narzdzia i maszyny (stosunkowo dua mobilno)
Klasyczna funkcja produkcji: = (, , ), lub czciej spotykana wersja = (, )
Technologia - proporcja zaangaowania pracy i kapitau /
W przypadku staej technologii / = funkcja produkcji jest jednoczynnikowa: = (),
czyli praca jest jedynym czynnikiem aktywnym w procesie produkcji

4.4. Prawo rynkw Saya. Podejcie podaowe i rwnowaga makroekonomiczna

Twrca: J.B Say we wsppracy z Jamesem Millem (ojcem J. S. Milla)

W procesie produkcji powstaje zarwno produkt (poda), jak i wynagrodzenie czynnikw

wytwrczych: pace W (dla pracy N), zyski (dla kapitau K) oraz renty gruntowe R (dla ziemi T),
ktre razem stanowi popyt (wynagrodzenie jako prawo do dysponowania czci produktu)

Wniosek: poda tworzy popyt na siebie sam, czyli w skali makro ( ) ( = )

skali mikro, czyli na rynkach pojedynczych produktw, Say dopuszcza wystpowanie
nierwnowagi)
Podzia na mocn i sab form prawa rynkw (W.Baumol i G. Becker):
tosamo Saya: zawsze =
rwno Saya: mechanizm rynku = (niedopasowania moliwe na
rynku niektrych dbr, ale ostatecznie gospodarka dochodzi do rwnowagi)
Konsekwencja sabej formy prawa rynkw: w krtkim okresie moliwy jest niedobr popytu w
stosunku do poday, ale w dugim okresie obowizuje forma mocna
Wniosek: w gospodarce wystpuje penie zatrudnienie czynnikw wytwrczych i nie mog
wystpowa kryzysy nadprodukcji (przyjmowali to Ricardo i Mill)
Krytyka prawa rynkw: Sismondi, Malthus, Keynes

4.5. Czynniki wzrostu produktu

czynniki wzrostu produkcji Smith
zatrudnienie produkcyjne tylko ono prowadzi do wzrostu produkcji
produktywno pracy wiksza im wiksza specjalizacja pierwszy ekonomiczny dowd e
gosp rynkowa jest najlepsza
akumulacja (tworzenie kapitau)

(w

4.6. Tworzenie kapitau. Prawo Turgota

dwojaki charakter oszczdnoci w gosp

przymusowe ich rdem podatki, a przeznaczenie wydatki publiczne
dobrowolne poda kapitau, przeksztacaj si w inwestycje, ktre tworz kapita, co w
skali makro daje efekt wzrostu produktu
wzrost oszczdnoi wzrost inwestycji wzrost kapitau wzrost produktu
oszczdnoci = wyrzeczenie si konsumpcji biecej (wyej cenionej) na rzecz przyszej, stopa
procentowa r wyznacza rekompensat tego wyrzeczenia (koszt abstynencji = r*S), zatem
oszczdnoci s rosnc funkcj stopy procentowej
inwestycje rosnc funkcj oczekiwanej stopy zysku oraz malejc funkcj stopy procentowej
teoretycznie stopa zysku mogaby by rwna stopie procentowej, ale w rzeczywistoci: stopa
zysku > stopa procentowa. Jest tak, bo stopa zysku musi by na tyle wysoka, by wynagrodzi
jeszcze porednikw finansowych (banki, giedy) oraz samych przedsibiorcw.
prawo rwnowagi rynku kapitau: wytworzone dobra dziel si na konsumpcyjne i inwestycyjne,
dobra mog by konsumowane lub inwestowane; poda dbr konsumpcyjnych i
inwestycyjnych okrela popyt na te dobra, w taki sposb, e dla kadego rodzaju dbr
popyt zrwnuje si z poda.
rynek kapitau jest zawsze w rwnowadze za spraw stopy procentowej, a cao oszczdnoci
przeksztaca si w inwestycje
w dugookresowej perspektywie (cecha ekonomii klasycznej) oszczdzanie podane, gdy
pozwala spoecznoci max konsumpcj w dugim okresie

4.7. Teoria wartoci i teoria ceny

rdem produktu jest praca --> miernik zdarze gospodarczych? miara niedoskonaa, wic, fuck
logic, uyjmy jeszcze bardziej niedoskonaej [<-- zaiste, najlepszy fragment tej ksiki xD] [jest
jeszcze kilka innych takich kwiatkw :P] pienidza --> rozwizaniem podwjny sposb analizy:
teoria wartoci opartej na pracy i wynikajca z niej abstrakcyjna teoria ceny
realistyczne teorie wynagradzania czynnikw wytwrczych, w tym teoria ceny
zwizek midzy prac, wartoci a cen dbr badany przez Smitha i Ricardo
w procesie produkcji powstaje dobro o pewnej wartoci, ktrej realnym
odzwierciedleniem jest cena
warto dobra okrelana przez nakad pracy; struktura nakadw pracy okrela struktur
cen
problem transformacji (Ricardo, Marks) przejcie od wartoci dbr do ich cen
struktura cen nie odpowiada strukturze wartoci dbr (jeli dobra wytwarzane w tym
samym okresie) rozbieno midzy kosztami a cenami rynkowymi, ktrej nie mona
przezwyciy teoria wartoci konstrukcj bez rzeczywistego odpowiednika
teoria ceny o cenach faktycznie wystpujcych w gosp
cena naturalna Smith pokrywa wynagrodzenie czynnikw wytwrczych cena
dugookresowa (najnisza)
cena rynkowa zaley od stosunku midzy poda krtkookresow a efektywnym
popytem - cena krtkookresowa
cena monopolowa wysza od naturalnej, ilo Q w monopolu mniejsza ni przy wolnej
konkurencji, jednak PmonQmon>PnatQkonk drugi ekonomiczny argument Smith, e wolny
rynek konieczny i = max dobrobyt

krytyk J.B. Say jego zdaniem cena musi z jednej strony przynajmniej pokrywa koszty, czyli
nakad pracy razy pac, a z drugiej musi by rwna bd mniejsza od uytecznoci (gdyby bya
wiksza ni uyteczno, nikt by nie kupi danego dobra) uy tu kategorii uytecznoci!!

5. EKONOMIA KLASYCZNA: MODEL MAKROEKONOMICZNY

5.1. Podstawowe teorie
Na klasyczny model makroekonomiczny skadaj si teorie trzech autorw tzw. teorie wynagradzania
czynnikw wytwrczych

1.
2.
3.
4.

Kategoria

Wynagrodzenie

Autor

Produkt
Praca
Kapita
Ziemia

Cena
Paca
Zysk
Renta gruntowa

Adam Smith
Thomas Malthus
Ricardo
Ricardo

1. Teoria ceny Adam smith

2. Teoria ludnociowa- Malthus. Wypywa z niej klasyczna teoria wynagrodzenia siy roboczej; teoria
pacy
3. Teoria zysku i renty gruntowej-Ricardo
5.2. Zasada ludnociowa Malthusa. Teoria pacy
Sformuowana w latach 1798-1803.
Zmienne w zasadzie ludnociowej:
Produkt tworzony przez dana spoeczno (Q)
Liczebno danej spoecznoci (H)
Produkt na gow ( q ), gdzie q=Q/H
Tempo wzrostu liczby ludnoci przewysza tempo wzrostu iloci rodkw potrzebnych do jej utrzymania,
ktrych reprezentantem jest produkt / > /
Produkt na gow maleje w dugim okresie osigajc biologiczne minimum egzystencji q min
Kiedy q osignie minimum egzystencji, liczba ludnoci musi si zmniejszy. Malthus wyrni dwa
sposoby redukcji lub ograniczania przyrostu liczby ludzi:
1. Hamulce prewencyjne - dobrowolne wstrzymanie si ludzi od posiadania potomstwa
2. Hamulce pozytywne wojny, gd, epidemie

Teoria pacy
Wywodzi si bezporednio z zasady ludnociowej Malthusa
Naley zmodyfkowac zmienne zastpujc ludno si robocz (N), a produkt na gow pac (w)
Zasada ta mwi o staej nadwyce tempa przyrostu siy roboczej nad tempem przyrostu produktu, ktry ta
sia wytwarza.
Deniu produktu na gow do minimum egzystencji towarzyszy te denie pacy do minimalnej wartoci
(wmin), przy czym ten minimalny poziom staje si poziomem przecitnym (wr).

5.6. Dylematy ekonomii klasycznej

Podstaw ekonomii klasycznej stanowia teoria wartoci opartej na pracy Smitha. Jednak Say zwrci
uwag na rol uytecznoci dbr w wyznaczaniu ceny, jest on prekursorem teorii wartoci opartej na
uytecznoci, chocia czciej cytuje si w tym kontekcie Gossena, ktry pisa 40 lat pniej.
Jeli chodzi o pogldy dotyczce podstawy ceny, wedug Smitha byy to przecitne warunki wytwarzania,
natomiast zgodnie z teori renty gruntowej Ricardo warunki kracowe.
Klasycy ekonomii stosowali podejcie podaowe w swoich analizach, akceptujc prawo rynkw Saya.
Jean Charles de Sismondi i Thomas Malthus wyamali si wskazujc znaczenie popytu w gospodarce. De
Sismondi wywar wpyw na Marksa, a Malthus na Keynesa.

6. EKONOMIA KLASYCZNA: TEORIA PIENIDZA

6.1. Rozwj klasycznej teorii pienidza
Ekonomia klasyczna nie posiadaa systemu pogldw na temat roli pienidza w gospodarce. Istniay
jedynie lune pogldy, z krych wiksza cz bya sformuowanaw okresie przedklasycznym.
6.2. Funkcje pienidza
Klasycy definiuj pojcie pienidza poprzez okrelenie jego funkcji. Wyrnia si trzy funkcje pienidza, z
czego dwie nie budz kontrowersji, natomiast trzecia nie jest jednoznaczna:
1. Funkcja miernika wartoci -suy do okrelania cen dbr w transakcjach kupna-sprzeday
2. Funkcja porednika wymiany-umoiwia bezporedni zamian umownej wartoci pieninej na
dobra o okrelonych walorach uzytkowych. tzw pienid transakcyjny
3. Funkcja rodka przechowywania (gromadzenia) wartoci- wedug czci ekonomistw w tej
funkcji pienidz jedynie czasowo jest wyczony z obiegu ze wzgldu na niecigo transakcji
kupna-sprzeday. Jest to dopenienie funkcji porednika. tego zdania byli klasycy a potem
neoklasycy. Inni ekonomisci uwaali, e pienidz jest wycofywany z obiegu celowo i
oszczdzany, przez co mooe byc naruszona cio procesu kupna-sprzeday. jest to tzw
pienidz spekulacyjny. Charakterystyczny dla ekonomii Keynesowskiej.
Problemem by te zakres pienidza tj. w praktyce agregat pieniny.
W teorii monetarnej (NIE MYLI Z MONETARYSTYCZN) zasb pienidza tworz wycznie monety i
banknoty emitowane przez uprawnion instytucj
W teorii bankowej w tworzeniu pienidz auczestnicz rwnie banki komercyjne. Do gotwki dodajemy
depozyty GD i przedsibiorstw skadane w bankach
Wikszo klasykw ze Smithem na czele uwaa, e aby pienidz efektywnie spenia funkcje miernika
wartoci sam musi mic warto. Warunek ten spenia wyczne pienidz kruszcowy.

6.3. Pogldy Hume 'a i Saya

Hume pierwszy przeprowadzi kompletne rozwaania na temat roli pieniadza w gospodarce ponad 20 lat
przed Smithem i jego Bogactwem narodw.
rozrnil wielkoci nominalne i realne

wprowadzi pojcie neutralnoci pienidza - staa si kluczowym skadnikiem neoklasycznej

(ilociowej) teorii pienidza
upowszechni pojcie prdkoci obrotu pienidza - wany skadnik neoklasycznej teorii pieniadza
[Locke]
oferowa sformuowania mechanizmu transmisyjnego pienidza , czyli sposobu w jaki pienidz
oddziauje na sfere realn gospodarki [Cantillion]; pniej dwie formy:
efekt Cambridge
mechanizm transmisyjny Chicago
by prekursorem monetaryzmu co potwerdzi Milton Friedman

Hume wpyn na pogldy Saya, jednak ten szerzej analizowa role pienidza w gospodarce
by zwolennikiem neutralnoci pienidza - wynikaa z jego prawa rynkw (roz.13)
przyjcie neutralnoci pienidza oraz prawa rynkw Saya spowodowao, e ekonomia klasyczna
nie stworzya adnej teorii cykli koniunkturalnych
Krytycy zasady neutralnoci pieniadza - Thornton (nienaturalna rola pieniadza) prekursor
Keynesowskie teorii pienidza?

9. NURT KLASYCZNO-NEOKLASYCZNY W EKONOMII

9.1. Cechy szczeglne nurtu klasyczno-neoklasycznego
Nurt klasyczno-neoklasyczny cechy:
podejcie realne w klasycznej pienidz ma marginaln rol w gospodarce (zas. neutralnoci
pienidza) neoklasyczna teoria pienidza (wzmocnienie pogldw klasykw)
podejcie rwnowagowe: prawo Turgota dla rynku kapitau i prawo Saya dla rynku dbr; neo
prawa dla sfery pienienej i rynku pracy system praw rwnowagi rynkw
silnie rozbudowana teoria mikroekonomiczna
przekonanie, e najsprawniejsza jest gospodarka rynkowa jest to forma ostateczna, wic olali
inne formy gospodarowania
9.2. Rozwj ekonomii neoklasycznej
oglnie nuda i nic wartego uwagi
9.3. Szkoy w ekonomii
Szkoy w ekonomii z czasw rewolucji marginalistycznej:
austriacka zwana psychologiczn
twrcy: Menger, Bohm-Bawerk, Wieser
inni: Shumpeter (ekonomia shumpeterowska), Mises, Hayek (obaj wpyw na teori
monetarystyczn; Hayek wspzaoycielem szkoy Chicago)
w oderwaniu - Morgenstern i Neumann teoria gier
manchesterska - angloamerykaska
twrca Jevons
B. Clark i M. Clark
lozaska - matematyczna
twrca: Walras upowszechni stosowanie matematyki w ekonomii
w wszym ujciu autorzy rozwijajcy walrasowsk teori rwnowagi oglnej (Pareto
wsptwrca eko dobrobytu)

10. REWOLUCJA MARGINALISTYCZNA: NARODZINY

MIKROEKONOMII
10.1. Podejcie subiektywistyczno-marginalistyczne
Aspekt subiektywistyczny - podejcie mikroekonomiczne jako podstawowe, w ktrym badanym
podmiotem gospodarujcym jest czowiek. Dominuje interes indywidualny nad interesem oglnym,
Aspekt marginalistyczny to analiza ostatnich stanw zjawisk ekonomicznych i ich zmiennoci tj.
wielkoci kracowych. Charakterystycznym dla tego aspektu jest nieistotna przyszo, nieistotna historia,
a koncentracja na teraniejszoci, a wic ujcie statyczne.
10.2. Prekursorzy i twrcy rewolucji marginalistycznej
a. Menger (austriacki ekonomista) 1871
b. Jevons 1871
c. Walras 1874
10.3. Teoria wartoci. Uyteczno
Teoria prezentuje odwieon koncepcj czowieka. Dalej jest racjonalistycznym egoist, ktry jednak
yje w wiecie, gdzie jego potrzeby s wiksze ni rodki, ktre posiada na ich zaspokojenie. Przez co
staje przed wyborem, by dopasowa poziom rodkw do odpowiednich potrzeb. (gdyby nie byo wyboru,
wtedy by nie byo zagadnienia ekonomicznego). Dokonuje wyboru na podstawie odpowiednich kryteriw,
ktre wynikaj z celu, jaki chce osign by osign max. uyteczno.
Uyteczno
1. Dotyczy jedynie konsumpcji
2. Ma charakter indywidualny kady z osobna okresla uyteczno dobra konsumpcyjnego. Na
podstawie wyborw mikroekonomicznych wytwarza si uoglnienie makroekonomiczne.
3. Powstaje podczas procesu konsumpcji
10.4. Przypadek jednego dobra konsumpcyjnego. I prawo Gossena. Funkcja popytu Jevonsa

W miar wzrostu konsumpcji danego dobra uyteczno kracowa kadej kolejnej jednostki
maleje.

Qi- ilo dobra konsumpcyjnego

Doln granic uytecznoci kracowej jest warto zerowa co oznacza, e zaspokojenie danej potrzeby
jest pene jest to stan nasycenia, a dobro suce temu celowi staje si dobrem wolnym. Suwerenny
konsument nie moe konsumowa poniej wartoci zerowej, gdy postpowaby nieracjonalnie. Potrzeba
zaspokojona byaby w stopniu nadmiernym.
W szczeglnych przypadkach np. gdy interes oglny jest przedkadany nad interes indywidualny,
suwerenno konsumenta moe by naruszana, czyli moe by on zmuszany do konsumpcji dbr, ktre
przynosz mu uyteczno ujemn Typowym przykadem jest edukacja na poziomie elementarnym. Jest
to dobro, ktrego uyteczno jest ujemna dla kadej oferowanej jednostki.

10.5. Przypadek wielu dbr konsumpcyjnych. II prawo Gossena

W celu osignicia najwikszej sumy zadowolenia konsument stara si tak podzieli dostpne mu rodki,
aby stosunki uytecznoci kracowych poszczeglnych dbr do ich cen byy sobie rwne.
10.6. Przypadek dbr kapitaowych. Teoria procentu Bohm-Bawerka
Cao tego etapu analizy tworz 3 teorie, ktre nawizuj do teorii kosztu abstynencji Seniora: teoria
procentu Bhm-Bawerka oraz teorie impotencji i kosztu alternatywnego Wiesera.
Uyteczno powstaje podczas konsumpcji dobra, a wic: u(Qinw/i) = 0
Takie dobro nie powinno mie ceny, ale aby by przedmiotem kupna-sprzeday na rynku musi j mie.
W zwizku z tym cen nadaje si (imputuje) dobru kapitaowemu poprzez odniesienie do uytecznoci
dobra konsumpcyjnego Qkon, ktrego tworzeniu ono suy: (Qinw/i Qkon/i) [u(Qkon/i) u(Qinw/i)]
Konsumpcja bieca jest wyej ceniona ni przysza, dlatego: 1. Uyteczno dobra kapitaowego w
danym momencie ulega powikszeniu w zalenoci od dugoci okresu oczekiwania t; 2. Cena dobra
kapitaowego jest wysza od ceny dobra konsumpcyjnego.

Konsument musi wybra midzy mniejsz konsumpcj biec lub wiksz konsumpcj w przyszoci.
Wynagrodzeniem za okres wyrzeczenia si czci konsumpcji biecej na rzecz przyszej jest procent.
10.7. Przypadek pracy. Teoria poday pracy Jevonsa
Kady czowiek jest opisywany z dwch punktw widzenia: 1. Punktu widzenia producenta, ktry
S
obrazuje malejca uyteczno kracowa pracy umar(N ); 2. Z punktu widzenia konsumenta, ktry
obrazuje malejca uyteczno kracowa pracy umar(w).

Uyteczno kracowa pracy jest pocztkowo dodatnia, a potem ujemna. Funkcja uytecznoci
kracowej pacy jest malejca. Wraz ze wzrostem poday pracy ronie paca, ktrej kada kolejna
S
jednostka ma mniejsz uyteczno (na mocy I prawa Gossena): N i wi umar(wi))
Rwnowaga nastpuje gdy wartoci bezwzgldne uytecznoci kracowych pacy realnej i pracy si
zrwnuj. Kady producent-konsument ma rne funkcje uytecznoci, a zatem maj rne punkty
rwnowagi. W praktyce jednak czas pracy jest zunifikowany.
Dochodzi do sprzecznoci midzy efektywnoci przedsibiorstwa, ktre narzuca zunifikowany czas
pracy, a suwerennoci producentw-konsumentw, ktrzy chcieliby pracowa w rnym czasie. Nie jest
moliwe jednoczesne respektowanie obu stron i interes jednej musi zosta naruszony. Zazwyczaj
suwerenno producentw-konsumentw ustpuje miejsca efektywnoci przedsibiorstwa.
10.8. Podejcie klasyczne a podejcie marginalistyczne
Zestawienie podej klasycznego i marginalistycznego.
Kwestia

Ekonomia klasyczna

Rewolucja marginalistyczna

Problem badawczy

Gospodarka makro

Podmioty gospodarcze mikro

Podstawowy podmiot

Gospodarka

Konsument

Cel gospodarowania

Dobrobyt powszechny

Dobrobyt jednostki

Podejcie

Podaowe
Obiektywne (koszty)

Popytowe
Subiektywne (uyteczno)

11. SYNTEZA NEOKLASYCZNA

11.1. Istota syntezy neoklasycznej
Istot syntezy neoklasycznej byo poczenie dorobku ekonomii klasycznej z dorobkiem rewolucji
marginalistyczniej.
Syntezy byy dwie:

Teoria rwnowagi oglniej

Stworzy j Leon Walras w 1874-1877. W swojej teorii zintegrowa pojcia makro i mikroekonomiczne.
Prekursorzy Walrasa - Jevons, Menger, Quesnay, Say. Nastpcy: Arrow, Debreu.
ujcie zaaawansowane

Teoria rwnowag czstkowych

Sformuowa Alfred Marshall w 1890 r. Jego ujcie byo wsze ni ujcie Walrasa, poniewa Marshall
nie dokona makroekonomicznego uoglnienia.
Prekursorzy: Walras, Jevons, Menger. Kontynuator Samuelson.
ujcie elementarne
11.2. Teoria rwnowagi oglnej Walrasa
Walras analizowa rynek doskonale konkurencyjny - cenotwrc jest rynek. Podmiotami na tym rynku
s przedsibiorstwa i gospodarstwa domowe. Kady podmiot ma okrelony cel:
gospodarstwa domowe chc maksymalizowa swoj konsumpcj- mona sprowadzi do
maksymalizacji pacy
przedsibiorstwa zyski
Mona przedstawi to za pomoc schematu ruchu okrnego [Knight]. Gospodarstwo domowe
zgaszaj popyt na dobra oferujc w zamian poda pracy (z otrzymanej pacy bd mogli kupowa
dobra), natomiast przedsibiorstwa produkuj dobra i zgaszaj popyt na prac. U Walrasa wszystkie
podmioty wstpuj na rynek jednoczenie, a ceny ksztatuj rwnowag ryn. Wymiana pomidzy
podmiotami naku dokonuje si z pomoc tzw. Aukcjonatora (niewidzialna rka rynku) ktry ustala ceny
rwnowagi na wszystkich rynkach (zarwno makro jak i mikroekonomiczna).
Walras - rwnowaga ksztatuje si rwnoczenie na wszystkich rynkach,ceny s cenami
rwnowagi, tworzy je rynek - aukcjonator
11.3. Szkoa Cambridge
Marshall jest zaoycielem szkoy Cambridge, nalea do nurtu klasyczno-neoklasycznego. Do szkoy
Cambridge naleeli take :
Pigou teoria pienidza 1927, kontynuowa pogldy Marshalla
Keynes twrca nowej ekonomii (1930, 1936), zupenie inne pogldy od Pigou.

Hicks twrca modelu IS-LM, krytykowa Keynesa, ale ostatecznie model IS-LM dobrze tumaczy
ekonomi keynesowsk.
11.4. Metoda Marshalla. Teoria rwnowag czstkowych
Marshall prowadzi analiz wycznie w ujciu mikroekonomicznym przy zaoeniu ceteris paribus. Walras
traktowa wszystkie elementy jako zmienne, natomiast u Marshalla jeden element wyizolowany jest
zmienny, a reszta staa. Dziki temu mona uchwyci zalenoci midzy konkretnymi wielkociami
ekonomicznymi bez wpywu innych wielkoci. Podstawowe skadniki gospodarki u Marshalla to :
Gospodarstwo domowe, przedsibiorstwo, rynek pojedyczego dobra.
W modelu rynku poczy podejcie podaowe klasykw wykazujcych koszty produkcji jako czynnik
wytwrczy z podejciem popytowym marginalistw uznajcych uyteczno za czynnik cenotwrczy.
Funkcja popytu spada, poniewa rosnca sprzeda sprawia, e nabywcy maj coraz mniejsz
uyteczno, a to pociga za sob spadek ceny. Stale rosnca poda angauje czynniki o coraz
mniejszej produktywnoci, zatem powoduje to wzrost kosztw wytworzenia i ceny. W punkcie przecicia
nastpuje rwnowaga.
Teoria

Wymg

Ograniczenie

Ekonomia klasyczna

Cena = nakad pracy

Cena uyteczno

Ekonomia neoklasyczna

Cena = uyteczno

Cena nakad pracy

12. DALSZY ROZWJ MIKROEKONOMII: EKONOMIA DOBROBYTU

12.1. Rozwj teorii dobrobytu
Ekonomia oglnie jako nauka jest ekonomi dobrobytu. Ekonomici nie analizuja rzeczywistoci
ekonomicznej wycznie dla samej analizy, ale celem bada jest rozwikanie tajemnicy jak osign
dobrobyt zarwno z perspek tywy jednostki jak i z perspektywy ogu (spoeczestwa). Formalny
pocztek ekonomii dobrobytu mia miejsce na przeomie XIX i XX wieku i naley go wiza z rewolucj
marginalistyczn, w ktrej kluczowym elementem jest UYTECZNO jako miara dobrobytu. To wanie
maksymalizacja uytecznoci jest gwnym celem ekonomii dobrobytu Swj wkad w ni mieli w zasadzie
wszyscy ekonomici (wynika to z pocztkowego spostrzeenia, e kada ekonomia jest na swj sposb
ekonomia dobrobytu) lecz najbardziej zaznaczyli swoj obecno w tej kwestii:

Marshall (uznawany za twrc tej odmiany ekonomii)

Edgeworth,

Pareto

Barone

Pigou

12.2. Teoria dobrobytu Marshalla

Marshall spostrzeg, e w ekonomii wystpuje nadwyka konsumenta. Wynika ona z prostego faktu.
Cena ksztatuje si na poziomie odpowiadajcym kracowej uytecznoci z jednostki danego dobra.

Oznacza to, e cena odpowiada uytecznoci jak przynosi ostatnia sztuka dobra skonsumowana przez
konsumenta. Wczeniejsze jednostki dobra nabywane s po tej samej cenie ale przynosz przecie
wysz uyteczno (prawo malejcej uytecznoci kracowej). Uyteczno pocztkowo
konsumowanych dbr przewysza zatem cen dobra -> t wanie przewag nazywamy nadwyk
konsumenta.
Producenci rwnie musz notowa jak nadwyk korzyci i rzeczywicie tak si dzieje. Producenci
produkuj dobro do momentu a kracowy koszt wytworzenia jednostki jest mniejszy bd rwny od
ceny rynkowej. W kocu zwikszenie produkcji sprawia, e koszt wytworzenia ostatniej jednostki jest
rwny cenie rynkowej wic produkcja nie zostaje ju powikszana zostaje osignita rwnowaga.
Jednak wytworzenie kadej jednostki wyprodukowanej wczeniej tj. zanim koszt produkcji zrwna si z
cen, przynosi producentowi nadwyk. Przecie wyprodukowa on produkt po koszcie niszym od ceny
rynkowej po jakiej produkt ten zostanie sprzedany. Przewag ceny nad kosztami wytworzenia dobra
nazwymy wanie nadwyk konsumenta.
Dobrobyt oglny jest sum nadwyek konsumentw oraz nadwyek producentw.
Obie sytuacje obrazuje grafika poniej:

12.3. Dobrobyt Indywidualny. Optimum Pareto.

Pareto zaj si optymalizacj uytecznoci z konsumpcji dbr z perspektywy indywidualnego
konsumenta. Uy do tego krzywych obojtnoci Edgewortha. Przedstawienie idei Pareto atwiej
przychodzi jednak uywajc przykadu liczbowego. Zamy, e mamy dwch konsumentw. Kady z nich
dysponuje dobrem jednego rodzaju. Posiadanie duej iloci jednego dobra i zerowej iloci innego dobra z
reguy nie optymalizuje uytecznoci konsumenta, a wic zazwyczaj (zazwyczaj bo mona wyobrazi
sobie dobra, ktre dla jednego z konsumentw maj np. ujemn uyteczno i konsument nie chce ich
pozyskiwa w procesie wymiany) dojdzie do wymiany midzy konsumentami. Wymiana czci dobra,
ktrego konsument ma duo na dobro, ktrego konsument w ogle nie posiada zwiksza jego
satysfakcj (prawo malejcej uytecznoci kracowej). Wedug Pareto konsumenci bd wymienia ze
sob kolejne jednostki dbr do tego momentu, w ktrym wymiana kolejnej jednostki dobra obnia
uyteczno jednego z konsumentw z konsumpcji obu dbr. Co wane zdaniem Pareto konsumenci nie
bd optymalizowa cznej (wsplnej) uytecznoci z konsumpcji dbr a jedynie egoistycznie bd
optymalizowa uyteczno z wasnej konsumpcji. Mona powiedzie, e zdaniem Pareto konsumenta
nie interesuje maksymalizacja uytecznoci oglnej ale tylko i wycznie uytecznoci wasnej.

12.4. Zasada kompensacji Barone

Przykad przedstawiajcy sposb myslenia Barone jest identyczny jak w przypadku Optimum Pareto
(12.3.): dwch konsumentw, dwa dobra. Chc oni wymienia dobra by maksymalizowa uytecznoci.
Zdaniem Barone istnieje inne Optimum ni Pareto, ktre optymalizuje uyteczno czn konsumentw.
Optymalizacja nie koczy si w momencie kiedy uyteczno z konsumpcji jednego z konsumentw
spada. Optymalizacja koczy si w momencie kiedy dalsza wymiana sprawia, e suma uytecznoci z
konsumpcji obu konsumentw maleje. Zobrazowa to mona prostym przykadem. Zamy, e mamy
osob bogat i biedn. Zabierajc osobie bogatej 100 z obniamy oczywicie jej zadowolenie. Dajc to
100 z komu biednemu zwikszamy jego satysfakcj duo bardziej anieli obniylimy j bogaczowi.
Taka wymiana doprowadza wic do wyszej uytecznoci cznej ukadu dwch konsumentw. Optimum
Pareto nie dopucioby do takiej wymiany gdy uyteczno jednej ze stron spada (bogacz). Barone
uwaa jednak, e waniejsza jest uyteczno czna. Zasada kompensacji Barone staa si baz do teorii
redystrybucji dochodw, ktrej celem jest maksymalizacja oglnej uytecznoci a nie wycznie
uytecznoci indywidualnej. Oczywicie narusza to suwerenno konsumentw w dysponowaniu
wasnymi dobrami nikt nie chce przecie celowo obnia wasnej uytecznoci z konsumpcji.
Redystrybucja niesie za sob ryzyko obnienia efektywnoci pracy obnia motywacj.

12.5. Dobrobyt spoeczny. Teoria dobrobytu Pigou.

Teoria dobrobytu Piqou jest swego rodzaju kompromisem pomidzy teoriami Pareto oraz Barone. Pigou
twierdzi, e w pastwie powinny wystpowa dobra publiczne tj. takie, ktre gwarantuje pastwo.
Gdyby dystrybucja tych dbr postpowaa zgodnie z indywidualnym podejciem optymalizacji Pareto,
wwczas dobra te, mimo e podstawowe i niezbdne, do wielu jednostek by nie trafiy. Konsumpcja
dbr innych ni publiczne zachodzi wedug Pigou zgodnie z podejciem Pareto, jednostki indywidualne
s egoistyczne i chc optymalizowa wasn uyteczno (nawet kosztem uytecznoci oglnej). Wane
jest natomiast by optymalizacja Pareto nie dokonywaa si w kontekcie wszystkich dbr obecnych na
rynku. Wiele dbr podstawowych musi trafi do wszystkich (kryterium sprawiedliwoci) std konieczne
jest publiczne udostpnianie tych dbr przez pastwo.

Wedug Pigou spoeczestwo jest dynamiczne i rnorodne. W gospodarce powstaj nowe dobra, ktre
stwarzaj now struktur potrzeb. To sprawi, e optymalna sytuacja na rynku jest nieuchwytna i
dynamiczna. Jednostki zmierzajce do maksymalnej uytecznoci w sensie Pareto, z racji niestabilnej
sytuacji, zapewne nigdy tego maksimum nie osign. Pigou ocenia, e optymalizacja Pareto to twr
wycznie teoretyczny. Najlepszy efekt dla spoeczestwa przyniesie optymalizacja uytecznoci
jednostek dbr w sposb Pareto, ale koniecznie wspomagana przez pastwo. Pigou czy zatem
podejcia do dobrobytu Pareto oraz Barone.

12.1. Rozwj ekonomii dobrobytu

Ekonomia dobrobytu Marshall

Optimum Pareto
Zasada kompensacji Barone
Rozwizanie kompromisowe - Pigou

12.2. Teoria dobrobytu Marshalla

Dobrobyt oglny jest sum nadwyki producentw i konsumentow
dobrobyt oglny = nadwyka konsumentw + nadwyka producentw
Nadwyka konsumentow to suma nadwyek uytecznoci nad cen, po ktrej dobro jest sprzedawane
Nadwyka producentw jest rwna nadwyce ceny nad kosztami wytworzenia.
Nadwyk producentw trzeba traktowac odmiennie ni nadwyk konsumentw. Przyjmuje ona form
zyskw, ktre bd suyc zaspokajaniu przyszych potrzeb konsumpcyjnych producentw.
12.3. Dobrobyt indywidualny. Optimum Pareto
Konstuujc t teori Pareto opiera si na krzywych obojtnoci Edgewortha.
12.4. Zasada kompensacji Barone
12.5. Dobrobyt spoeczny. Teoria dobrobytu Pigou
Istniej dwa fundamentalne twierdzenia ekonomii dobrobytu opisujce zwizek pomidzy
wolnokonkurencyjnymi rynkami a efektywnoci ekonomiczn w rozumieniu optimum Pareta:

1. Kada gospodarka, w ktrej istnieje konkurencja rynkowa, jest efektywna w rozumieniu

Pareta

2. Za porednictwem mechanizmu konkurencji rynkowej mona - dokonujc odpowiedniej

zmiany wyjciowego podziau dochodw - osign kad efektywn w rozumieniu
Pareta alokacj zasobw

[1]

13. NEOKLASYCZNA TEORIA PIENIDZA

13.1. Rozwj neoklasycznej teorii pienidza

Ta teoria powstaa jako ostatnia w nurcie klasyczno-neoklasycznym.. Sformuowana przez Fishera teoria pienidza(1911) i zainspirowanego nim Pigou (1927). Bezporedni wpyw mieli Marshall i Keynes,
poredni Hume (neutralno pienidza, dostosowania ilociowe), Wicksell i Say (popyt na pienidz).
13.2. Zasada neutralnoci pienidza
Sformuowana przez Humea, jest rwnie zwana teori ilociow. Zgodnie z t teori pienidz nie ma
wpywu na realne procesy gospodarcze (tworzenie produktu), jest woalem na gospodark, peni funkcj:
jednostki obrachunkowej i porednika wymiany. Strefa realna i pienina nie oddziauj na siebie.
Gospodarka mogaby funkcjonowa bez pienidza. Przez zwikszenie zasobu pienidza M nie mona
powikszy produktu Q (brak funkcyjnej zalenoci).
(M to Q ) to Q=/ f(M)
ALE zmniejszenie zasobu pienidza spowoduje zmniejszenie produktu:
(M to Q ) to Q=f(M)
I w tym przypadku wystpuje zaleno, ale zaada neutralnoci jest JEDNOSTRONNA.
13.3. Ilociowa teoria pienidza Fishera
Wystpuj dwie strefy: wolumen transakcji kupna-sprzeday - Z oraz zasb pienidza M. S one
uzgodnione ze sob przez indeks cen dbr - oraz ujednolicone ilociowo za pomoc wsp.
transakcyjnej prdkoci pienidza -
Wyjciowe rwnanie ma posta: M * = * Z
Prdko obrotu pienidza bya wana gdy pienidz mia charakter kruszcowy, wiksza prdko
rekompensowaa niedobr kruszca i transakcje nastpoway bez przeszkd.
Wada: uwzgldnienie transakcji dokonywancyh zarwno z okresw lat poprzednich jak i tych biecych.
Po modyfikacjach (wprowadzenie cen dbr nowo wytworzonych oraz wspoczynnika prdkoci
dochodowej, zaoenie e gospodarka jest stabilna) rwnanie zapisywane jako:
M*v=p*Q
wada: poziom cen dbr nowo wytworzonych jest wysoki w stosunku do faktycznego: p>
zaoenia:
staa)

v=const ( nie wsytuj niedopasowania popytu i poday - kryzysy, wic prdko obrotu
M=const ( pienidz oferowany przez pastwo, sektor prywatny nie ma wpywu na ilo)

Wniosek: zmienny moe by poziom cen dbr: p = f(M) = v/Q*M

Nie mona tu okreli zasad polityki pieninej.

13.4. Podejcie Pigou. Rwnanie Cambridge

Arthur Pigou zmodyfikowa rwnanie wymiany Fischera poprzez wyeliminowanie z niego niespjnoci
podmiotowej. We wczeniejszym rwnaniu sektor prywatny wytwarza produkt Q, a pienidz M by
dostarczany przez pastwo. Podejcie Pigou zakadao aktywny udzia sektora prywatnego w tworzeniu
pienidza poprzez zgaszanie na niego popytu. Pienidz ten jest potrzebny dla obsugi wytworzonego
produktu. Rwnanie Cambridge, nazwane tak ze wzgldu na fakt, e Pigou by przedstawicielem Szkoy
Cambridge w ekonomii, czy popyt na pienidz (L) z nowo wytworzonym produktem (Q), poziomem cen
(p) oraz wspczynnikiem utrzymywania dochodu w postaci pieninej (k wspczynnik Cambridge) i ma
posta
L = pQk lub M = pQk (poda pienidza musi by rwna popytowi na niego)
Wspczynnik k jest odwrotnoci wspczynnika prdkoci obiegu pienidza z rwnania wymiany
Fischera. Ilo pienidza moe tylko wzrosn przy wzrocie produktu. Jeeli pastwo autonomicznie
zwikszy ilo pienidza efektem bdzie wzrost cen (efekt Cambridge).
Pigou uzupeni rwnie prawo rynkw Saya o jego odpowiednik w sferze pieninej. Mwi ono, e poda
dbr ksztatuje popyt na pienidz, ktry kreuje poda, ktra przeksztaca si w zakupy (czyli popyt na
dobra).
Teoria pienidza Pigou jest zwieczeniem nurtu klasyczno-neoklasycznego w ekonomii.
13.5. Podejcie Patinkina
Po wielkim kryzysie miejsce nurtu klasyczno-neoklasycznego zaja ekonomia keynesowska, ktra miaa
wasn teori pienidza. Milton Friedman przywrci teori ilociow w zmodyfikowanej postaci jako
zasadniczy skadnik jego teorii monetarystyczej. Nawiza do niej rwnie Don Patinkin w teorii realnego
efektu kasowego (1956). W rwnaniu Cambridge naley zastpi produkt wolumenem transakcji kupnasprzeday Z, a wspczynnik Cambridge zmodyfikowany (odniesionym do Z) wspczynnikiem
utrzymywania dochodu w postaci pieninej. Posugiwa si on rwnie pienidzem realnym. Ostatecznie
rwnanie miao posta:
M/p = k (zmodyfikowane) * Z
To rwnanie znalazo oddwik w modelu IS-LM.

16. WCZESNA KRYTYKA EKONOMII KLASYCZNONEOKLASYCZNEJ

16.1. Zawodno ekonomii klasyczno-neoklasycznej
Przedstawiciele ekonomii klasyczno-neoklasycznej nie zakadali, aby kryzys gospodarczy mg
kiedykolwiek nastpi, dlatego te nie potrafili wyjani jego przyczyn i jemu zapobiec- nie stworzyli
polityki gospodarczej pastwa.
16.2. Prekursorzy rewolucji keynesowskiej
- teoria niedostatecznego popytu- Gunnar Myrdal, Micha Kalecki
- teoria konkurencji niedoskonaej: Joan Robinson, Edward Chamberlin (inspiracj bya teoria oligoplu
Cournota)
- sia i polityka monopolu- Abba Lerner
16.3. Teoria niedostatecznego popytu Myrdala i Kaleckiego
- Wtpliwoci:

- czy w gospodarce rynkowej wystpuje denie do rwnowagi makroekonomicznej

- czy rwnowaga moe by uznana za stan optymalny
Myrdal i Kalecki - teoria:
- rwnowaga poday i popytu - ex post
- ex ante: popyt nie rwna si poday, najczciej: popyt<poda, poda musi si dopasowa do popytu,
nadprodukcja, stan rwnowagi przy niepenym wykorzystaniu czynnikw produkcji
- skutki: czasowy niedobr popytu powoduje trway ubytek produktu -> tempo wzrostu produktu jest
nieregularne-> wahania koniunkturalne
- wnioski: sektor prywatny nie tworzy odpowiedniego popytu, wic ze wsparciem przychodzi pastwo
(zwikszenie zaangaowania pastwa w gospodark)
16.4. Teoria konkurencji niedoskonaej Chamberlina i Robinson
- rynki s zmonopolizowane, ceny regulowane i lepkie- reagujce z opnieniem na niedopasowania
popytu i poday
- rynek dbr zdominowany przez przedsibiorstwa monopolistyczne: ceny monopolowe
- rynek pracy zdominowany przez zwizki zawodowe: pace regulowane
- nie wystpuje doskonaa konkurencja, ceny reaguj z opnieniem i nie bior udziau w przywracaniu
rwnowagi, rwnowaga jest przywracana przez dostosowanie wielkoci wikszej do mniejszej
- wnioski: produkt gospodarki zmonopolizowanej jest mniejszy od produktu w gospodarce wolnorynkowej
- uwaga: w dugim okresie monopolizacja moe by korzystna- jeeli bd wprowadzane nowe
technologie (wiele nowych technologii moe by uywanych tylko przedsibiorstwach relatywnie duych)
16.5. Sia i polityka monopolu wedug Lernera
- stopie monopolizacji rynku: iloraz nadwyki ceny dobra nad kosztem kracowym jego wytworzenia
- gosp. wolnorynkowa: stopie monopolizacji rynku=0
- rynek zmonopolizowany: cena>koszt kracowy, stopie monopolizacji rynku>0 i jest tym wyszy im
mniej elastyczny jest popyt ; cel przedsibiorstwa: usztywnienie popytu- wzrost ceny rekompensuje
zmniejszenie sprzeday i zysk ronie
- warunki do stworzenia monopolu: brak bliskich substytutw dla produktu, bariery wejcia

17. EKONOMIA KEYNESOWSKA: TEORIA POPYTU I PRODUKTU

17.1. Rozwj ekonomii keynesowskiej
John Keynes w 1936 r. w dziele Oglna teoria zatrudnienia, procentu i pienidza skrytykowa
teori Ricardo, nawizujc do Malthusa, nie nawizujc jednak do Sismondiego. Oryginalne dzieo
Keynesa wkrtce nabrao historycznego znaczenia, a jego teoria staa si znana w formie interpretacji.
Nieodzownym skadnikiem ekonomii keynesowskiej s wskazania, jak pastwo powinno
prowadzi polityk gospodarcz. Keynes oferowa jedynie oglne wskazwki, natomiast teori polityki
zwaszcza polityki fiskalnej finansowanej z deficytu budetowego stworzy Abba Lerner w 1944 r. W ten
to sposb w cigu zaledwie omiu lat (w okresie 1936-1944) powstay wszystkie istotne skadniki
ekonomii keynesowskiej. Ekonomia klasyczno-neoklasyczna potrzebowaa na to ponad 150 lat od
dziea Adama Smitha w 1776 r. do teorii pienidza Pigou 1927 r.
17.2. Podejcie popytowe. Konsumpcja, oszczdnoci i inwestycje
Formuowanie funkcji oszczdnoci Keynes rozpocz od okrelenia czynnikw ksztatujcych
popyt w gospodarce. S to wg niego konsumpcja i inwestycje. Konsumpcja zaley od biecego
produktu, wynika z tego, e konsumpcja jest funkcj produktu. Oszczdnoci jest to nieskonsumowan
cze produktu. Z tego wynika, e oszczdnoci s take funkcj produktu. Wynika z tego, e wraz ze
wzrostem produktu wzrasta poziom oszczdnoci. W prowadzonych rozwaaniach, Keynes zastosowa
podejcie popytowe w przeciwiestwie do klasykw, ktrzy podchodzili do tego zagadnienia od strony

podaowej. W odrnieniu od klasykw Keynes na pierwszym miejscu stawia cele konsumpcyjne,

klasycy natomiast propagowali wstrzemiliwo od biecej konsumpcji kosztem oszczdnoci.
17.3. Krzy keynesowski. Mnonik. Polityka ksztatowania popytu
Krzy keynsowski:

Znaczenie popytu w gospodarce przedstawia krzywa keynsowska. W gospodarce powstaje produkt, ktry
skada si z dbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych.
S
Q = Qkon + Qinw
Na wytworzony produkt zgaszany jest popyt. Na popyt w gwnej mierze skada si popyt konsumpcyjny
gospodarstw domowych (C). Skada si on z czci autonomicznej (C aut) oraz z czci uwarunkowanej od
produktu, ktrego miar jest wspczynnik skonnoci do konsumpcji (c)
S
C = Caut + cQ
Na popyt skada si rwnie popyt na dobra inwestycyjne (I) oraz wydatki rzdowe (G).
D
S
Q = Caut + cQ + I + G
W sytuacji gdy popyt jest mniejszy od oglnej poday wystpuje luka deflacyjna, tzn. e produkt stanu
*
rwnowagi (Q ) jest mniejszy od produktu potencjalnego (Qmax)
Luka deflcyjna Q < Qmax
Oglnie ujmujc luka deficytowa to nadwyka poday nad popytem. Moe te wystpowa zjawisko luki
inflacyjnej tzn. nadwyki popytu nad poda niedobr poday.
Mechanizm mnonikowy:
W sytuacji, gdy sektor prywatny gospodarki na generuje popytu niezbdnego do wchonicia caego
wytworzonego produktu pastwo zgasza dodatkowy popyt. Tak sytuacj nazywamy interwencjonizmem
pastwa. Jest to cile zwizane z dziaaniem mechanizmu mnonikowego. Wydatki rzdowe
uruchamiaj wikszy popyt. W efekcie zwikszony popyt wynosi:
D

Q = konsumpcja + inwestycje + (wydatki rzdowe + wzrost wydatkw rzdowych)

Wzrost wydatkw np. na inwestycje prowadzi do wzrostu wydatkw konsumpcyjnych i w konsekwencji
wywouje zwielokrotniony popyt.
popytu = mnonik x inwestycji

Mnonik jest zawsze wikszy od 1, gdy kada zmiana w wydatkach inwestycyjnych uruchamia acuch
zmian w wydatkach konsumpcyjnych.

18. EKONOMIA KEYNESOWSKA: MODEL MAKROEKONOMICZNY

18.1. Ksztatowanie si keynesowskiego modelu makroekonomicznego
Keynesowskim modelem makroekonomicznym jest model IS-LM, ktry przez swojego autora, J. Hicksa,
nazwany zosta modelem IS-LL. W zamierzeniu mia stanowi krytyk teorii Keynesa.
Rodowodem modelu IS-LM s keynesowska t. produktu dla sfery realnej gospodarki oraz t. pienidza dla
sfery pieninej.
Keynes stworzy inn od neoklasycznej t. pienidza- tzw. mechanizm oddziaywania pieniadza na sfer
realn. (autor: Thornton, potem przej Ricardo, na kocu- Keynes)
Hicks stworzy trzy wersje modelu IS-LM:
a. nawizujca do A. Marshalla (ricardiasko - marshallowska)
b. keynesowsk
c. z wykorzystaniem t. stopy naturalnej Wicksella
Za waciw Hicks uzna te trzeci, ale znana jest druga.
18.2. Zanegowanie zasady neutralnoci pienidza przez Wicksella.Teoria naturalnej stopy
procentowej
- suya wykazaniu, e teoria neutralnoci pienidza nie jest poprawna
- w wyniku czciowo niezalenego ksztatowania si zjawisk pieninych oraz zjawisk ze sfery
realnej dochodzi do wacha na poziomie aktywnoci gospodarczej czyli prawo rynkw Saya
te jest bdne
- naturalna (realna) stopa procentowa to stopa przyrostu wielkosci realnych w gospodarce (np.
produkt czy bogactwo). W szczeglnoci odnosi si ona do inwestycji I, od ktrych zalezy tempo
wzrostu produktu Q
- producenci wytwarzaj dobra wg. stopy naturalnej sprzedaj je i osiagaj korzys wg. stopy
rynkowej, uzalenionej od wielkoci popytu na dobra (wlk. popytu zaley od masy pienidza w
gospodarce)
- podwjne zalenoci w gospodarce: stopa naturalna zaley od czynnikw realnych, stopa
rynkowa od czynnikw pieninych (jest to odzwierciedlenie zalenoci midzy sferami realn i
pienin gospodarki)
- gdy stopy s sobie rwne -->stabilizacja cen p-->brak bodcw do zmian struktury poday/popytu
- w przypadku przeciwnym pojawiaj si wahania w tempie wzrostu produktu. Jeeli stopa rynkowa
jest mniejsza od naturalnej, to wystpuje due zapotrzebowanie na kredyty bankowe, ktre s
przeznaczone na inwestycje. Nastpuje wwczas poprawa koniunktury
- ta sytuacja trwa do momentu, gdy wzrost rynkowej stopy procentowej w wyniku silnego popytu na
kredyty bankowe nie spowoduje zmniejszenia popytu na kredyty, ograniczenia inwestycji i spadku
tempa wzrostu produktu
- wszystko to stoi w opozycji do tego, co gosi Pigou ( w gospodarce wystpuje dostosowanie si
iloci pienidza w czasie t1 do faktycznie wytworzonego produktu w czasie t0 czyli w oparciu o
zasad neutralnoci pienidza)
- Wicksell wykaza, e tak nie jest- przedsibiorcy zgaszaj popyt na kredyt w pienidzu w czasie
t0, ktry dopiero w przyszoci- po realizacji inwestycji-dostarczy produktu w czasie t1.

18.3. Teoria pienidza Keynesa

Keynes zanegowa zasad neutralnoci pieniadza. Neoklasycy traktowali sfer pienidza jako woal nad
sfera realna . Keynes natomiast uzna je za struktury w czeci autonomiczne.
Keynes uwzglenil oprocz miernika wartoci i porednika wymiany - funkcje pienidza ktr jest
przechowywanie pieniadza, gromadzenia wartoci.
Wedug Keynesa wyrnia si trzy motywy trzymania pienidzy:

Transakcyjny zasb pienidza

Ostronociowy zasb pienidza

Spekulacyjny popyt na pienidz polega na celowym wycofywaniu pienidza z obiegu i

oszczdzaniu go, wprowadzaja pieniadz spekulacyjny. Produkt Q (w zapisie bez pomniejszenia
Qaut) wymaga pienidza do swej obsugi. Odpowiada jej pieniadz transakcyjny Ltr, bedacy jedynym,
jaki zosta uwzgldniony w ilociowej teorii pieniadza: Ltr=f(Q)
Pienidz transakcyjny jest neutralny natomiast pienidz spekulacyjny nie jest neutralny i popyt na niego
jest niezaleny od produktu. Lspf(Q)
Wedug Keynesa popyt na pienidz transakcyjny Ltr i pieniadz spekulacyjny Lsp tworz popyt czny,
okrelany jako preferencja pynnoi L=Ltr+Lsp. W zwizku z czciowym brakiem neutralnoci
pienidza, zmiana iloci pienidza moe wpyn na wielko produktu. Z tego wynika e: Q(produkt)=
f(M), M-ilo pienidza
W szczeglnoci jest wazna zalezno dodatnia, czyli moliwo pobudzania wzrostu produktu przez
wzrost iloci pieniadza emitowanego przez panstwo w ramach ekspansywnej polityki pieninej.
Komponentom produktu odpowiada stosowne zapotrzebowaniem na pienidz. Czci konsumowanej C
odpowiada popytowi na pienidz transakcyjny, natomiast oszczdzanej S odpowiada popyt na pienidz
spekulacyjny. Wedug Keynesa w krtkim okresie popyt na pienidz transakcyjny i spekulacyjny jest
wymienny i jest to przyczyn zmian proporcji pomidzy konsumpcj i oszczdzaniem.
18.4. Ujcie Hicksa: model IS-LL (IS-LM)
Zamiarem Johna Hicksa byo wykazanie, e John Keynes nie dokona rewolucji w myli ekonomicznej, a
teoria keynesowska, uwaana przez swego twrc za oglna, stanowi jedynie szczeglny przypadek
teorii klasyczno neoklasycznej, t za naley traktowa jako teori ogln . W celu udowodnienia tego
pogldu Hicks stworzy model gospodarki okrelony przez niego jako IS-LL, a obecnie jako IS-LM.
Rzecz znamienna, wbrew zamysowi autora, model ten sta si standardowa forma prezentacji teorii
Keynesa (czasami nazywa si jego teori neoklasyczna synteza teorii Keynesa). Sformuowanie jest to
przewrotne, bo wiele te teorie rni i wrodzy wzgldem siebie sa ich przedstawiciele.
Model Hicksa integruje ze sob dwie sfery gospodarki: realn oraz pienin. Reprezentantem sfery
realnej jest rynek kapitau, ujty jako funkcja IS (krzywa reprezentujca rynek dbr). Generalnie rzecz
ujmujc funkcja IS obrazuje wszystkie przypadki , gdy inwestycje I (popyt na oszczdnoci) s rwne
oszczdnociom S (poda dbr inwestycyjnych) czyli rynek kapitau w rwnowadze: IS:I=S
Reprezentantem sfery pieninej jest natomiast krzywa LL. Obrazuje ona wszystkie przypadki gdy
popyt na pienidz L jest rwny poday pienidza M czyli sfera pienina gospodarki jest rwnowana
LL:L=M . Wspczenie funkcja LL jest zastpiona przez LM w ktrej poda pienidza jest
uwzgldniana. Zmiana ta ma szerszy wymiar i mwi ze model IS-LM (nie IS-LL) ma by stosowany do
badania wpywu polityki pieninej pastwa czyli polityki ksztatowania poday pienidza, na sfer realn
gospodarki.
Hicks przyj poziom cen za stay i mgby rwnie dobrze posugiwa si kategori produktu, stosowa
jednak zamiast niego dochd pieniny Y, tj iloczyn cen i produktu w ujciu realnym Q: Y= pQ
Hicks stworzy trzy modele i kady z nich przypisa innej teorii ekonomii: klasycznej, keynesowskiej i
neoklasycznej. Pierwsze Ujecie ricardiasko-marshallowskim, drugie keynowskim a trzecie wickellowskohicksowskie. Jako standardowy w postaci IS-LM funkcjonuje drugi z nich. Zgodnie z przyjtym
rozrnieniem, w gospodarce wystpuj dwie sfery. Sfera realna jest opisywana przez funkcj
inwestycji uzalenionych ujemnie od stopy procentowej oraz warunek inwestycji i oszczdnoci.

Model Hicksa pod zmienion nazw IS-LM sta si z czasem podstawowym narzdziem w analizie
zjawisk makroekonomicznych. Paradoksalnie natomiast narzdziem tym nie stalo si ujcie
wickellowsko-hicksowskie ktre Hicks preferowa lecz ujcie keynesowskie ktre krytykowa. Jest jeszcze
inny paradoks. Hicks podja zadania krtyki teorii Keynesa, tymczasem analize prowadzi w calowicie
keynesowskim duchu.

W tym rozdziale kto sobie skrci i wyszy gupoty, ot co!

19. KEYNESOWSKA TEORIA DYNAMIKI GOSPODARCZEJ

19.1. Rozwj keynesowskiej teorii dynamiki gospodarczej
19.2. Teoria stagnacji sekularnej Hansena
Stagnacja sekularna - teoria ekonomiczna przewidujca trwae zahamowanie wzrostu gospodarczego w
krajach wysoko rozwinitych. Zostaa ona sformuowana przez keynesistw (w szczeglnoci Alvina
Hansena), a jej popularno przypada na lata 40. i 50. XX wieku. Wedug koncepcji tej stagnacja miaa
by spowodowana wyczerpaniem si zasobw naturalnych, wyganiciem fali innowacji, spowolnieniem
tempa przyrostu ludnoci, wzrostem skonnoci do oszczdzania, a spadkiem skonnnoci do
inwestowanie -> staa nadwyka oszczdnoci nad inwestycjami. faktyczny produkt stanu rwnowagi
jest mniejszy od produktu potencjalnego
19.3. Model Harroda-Domara
w procesie wzrostu typowa jest nierwnowaga
dynamiczny charakter analizy
dualny charakter inwestycji - efekt podaowy i popytowy
poda: efekt inwestycji, przyrost poday zaley od wielkoci inwestycji i ich produktywnoci
(zawsze dodatni)
popyt: przyrost popytu zaley od przyrostu inwestycji i efektu mnonikowego (moe by ujemny)
pene wykorzystanie kapitau wymaga staego wzrostu inwestycji, eby efekt inwestycyjny
podaowy by rwny popytowemu
nierwnowaga inflacyjna (efekt popytowy>podaowy) lub deflacyjna (efekt popytowy<podaowy)
rdem przyrostu produkcji jest kapita, warunek: staa proporcja kapitau do siy roboczej
rwnowaga pojawia si tylko incydentalnie (patrz pkt 1)
pochwaa oszczdzania, ktre przyczynia si do wzrostu produktu (sprzeciw do Keynesa)
19.4. Model Samuelsona-Hicksa
okreli granice wzrostu produkcji
model mnonika-akceleratora (mnonik -popyt, akcelerator-poda)
inwestycje autonomiczne = inwestycje przedsibiorcw indukowane przez wzrost technologii lub
ch zysku w dugim okresie + inwestycje pastwowe
inwestycje autonomiczne konieczne do uruchomienia wzrostu (czynnik zewntrzny)
inwestycje autonomiczne via mnonik -> wzrost popytu konsumpcyjnego via akcelerator ->wzrost
inwestycji
granice wzrostu: dolna=inwestycje autonomiczne, grna=pene zaangaowanie czynnikw
produkcji
midzy granicami wzrost przebiega w sposb cykliczny
wdugim okresie granice mog si przesuwa

20. ODRODZENIE EKONOMII KLASYCZNO-NEOKLASYCZNEJ:

MONETARYZM
20.1. KONTRREWOLUCJA MONETARYSTYCZNA. SZKOA CHICAGO.
Tak jak kryzys gospodarczy lat 1929-1933 spowodowa narodziny ekonomii keynesowskiej, tak dobra i
stabilna koniunktura gospodarcza pod II wojnie wiatowej staa si powodem jej (pewnego) zmierzchu.
Pojawienie si Johna M. Keynesa stanowio w ekonomii rewolucj, natomiast zjawienie si Miltona
Friedmana z teori monetarystyczn krytyczn wobec keynesowskiej byo kontrrewolucj.
Od 1945 r. pewnym problemem zacza stawa si inflacja. Monetaryzm przebi si jako czoowa
doktryna ekonomiczna nie tyle dziki pracy jego twrcw, ile za spraw inflacji. Rozwj monetaryzmu
przedstawiony jest na rysunku.

Monetaryzm wie si nierozdzielnie z osob Friedmana i stworzon przez niego szko Chicago. Na
rysunku poniej przedstawieni s gwni przedstawiciele tej szkoy.

Szkoa Chicago jest utosamiana z Friedmanem, jednak niewtpliwie wpyw na jej powstanie mia
Friedrich von Hayek. Hayek przenis do niej idee i pomysy, jakie swego czasu powstay w szkole
austriackiej, do ktrej nalea. Przypomnie naley take o dwch innych ekonomistach. Pierwszym jest
Ronald Coase, ktry stworzy teori kosztw transakcyjnych, poprzez ktr wyjania sposoby
podejmowania przez przedsibiorcw decyzji gospodarczych. Drugi to Arthur Laffer, znany jako
konstruktor krzywej Laffera, wykorzystywanej do ustalania zakresu ingerencji pastwa w gospodark
(poprzez zbieranie podatkw).

20.2. TEORIA DOCHODU PERMANENTNEGO FRIEDMANA. STABILNO GOSPODARKI.

Zgodnie z hipotez dochodu permanentnego podstawowym podmiotem jest czowiek, ktry
przeprowadza kalkulacje w bardzo dugim okresie rwnym przewidywanemu przez niego okresowi
ycia. Czowiek okrela przede wszystkim iloma i jakimi dobrami bdzie w cigu ycia dysponowa.
Zestaw tych dbr stanowi jego majtek permanentny (oczekiwany bd podany).
Przykadowo, niech majtek permanentny Qper/j (j jest numerem jednostki) skada si z dbr Q i (i jest
numerem dobra), ktre czowiek zamierza posiada pomidzy 15 a 80 rokiem ycia, gdy ma wiadomo
celowoci gromadzenia dbr:

Wielko majtku permanentnego zaley od dwch czynnikw. Po pierwsze, od wyposaenia

pocztkowego, otrzymywanego najczciej od rodziny, czyli w gruncie rzeczy od pochodzenia
(urodzenia). Po drugie, od zdolnoci do powikszania majtku, czyli wiedzy i zdolnoci do pracy. Ten
czynnik Friedman nazywa kapitaem ludzkim. Kapita ludzki jest ksztatowany w procesie edukacji, ktrej
jako w istotnej mierze zaley rwnie od pochodzenia.

Ostatecznie indywidualny majtek permanentny mona zapisa jako funkcj pochodzenia i kapitau
ludzkiego

Szacowanie majtku permanentnego jest moliwe tylko w stabilnym socjalno-ekonomicznie

spoeczestwie, gdy tylko w nim mona choby w przyblieniu okreli swoj sytuacj na wiele lat
naprzd. Gorsze wyposaenie pocztkowe oznacza mniejszy kapita ludzki i mniejszy majtek
permanentny. Odwrotnie, lepsze wyposaenie to wikszy kapita i wikszy majtek.

Kapita ludzki decyduje zarwno o dobrobycie indywidualnym, jak i o dobrobycie zbiorowym, gdy od
zasobu wiedzy zaley dobrobyt caego spoeczestwa:

Sumowanie indywidualnych kapitaw ludzkich w kapita ludzki caego spoeczestwa jest obarczone
istotnym mankamentem. Niektrzy ludzie wykorzystuj swoj wiedz na niekorzy innych ludzi. W takich
przypadkach ich kapita ludzki waciwie naleaoby odliczy od kapitau spoecznego.
Ksztatowanie kapitau ludzkiego nastpuje w procesie edukacji. Poniewa podmioty sektora prywatnego
pojedynczo nie s zainteresowane powszechn edukacj, zadanie to przejmuje w ich imieniu i
zastpstwie pastwo. Dlatego te podstaw dobrobytu spoeczestwa o gospodarce rynkowej stanowi w
pewnej mierze nierynkowe dziaania pastwa. Friedman w swoim podejciu odwouje si si rwnie do
tzw. teorii Pareto.
Czowiek kalkuluje majtek w okresie caego ycia, ale konsumuje na bieco. W zalenoci od majtku
permanentnego ustala dochd (produkt) permanentny (oczekiwany) Q per/j, ktry stanowi okrelon, np.
sta, cz majtku liczon za pomoc stopy majtku permanentnego r j :

Dla podanych wczeniej liczb stopa majtku permanentnego wynosi:

Zrozumiae, e dochd permanentny czowieka bogatego (bogatszego) jest wikszy od dochodu

czowieka biednego (biedniejszego).
Dochd permanentny rni si od dochodu biecego (faktycznie otrzymywanego) Q akt/j niemal w kadym
roku ludzkiego ycia:
Qakt/j = Qperj/j.

20.3. ZALENO MIDZY WYDATKAMI A DOCHODEM WEDUG KEYNESA I FRIEDMANA

Przeprowadzona wyej analiza dotyczya poszczeglnych ludzi. Mona j uoglni w celu wycignicia
wnioskw makroekonomicznych. Wielce sugestywne jest zestawienie pogldw Johna Keynesa i Miltona
Friedmana dotyczcych zwizku midzy wydatkami ludzi na cele konsumpcyjne a ich dochodami.
Zdaniem Keynesa dochd biecy Qakt w okresie t0 okrela konsumpcj C w tym samym okresie, ta za
wpywa na dochd w okresie przyszym t1 :

Natomiast wedug Friedmana to wczeniejsze zamiary konsumpcyjne C per z okresu t-1 okrelaj dochd
permanentny Qper w okresie t0, ten za konsumpcj biec i dochd biecy.

Trudno jednoznacznie wydedukowa, ktre z uj jest poprawne. Waciwie poprawne s oba, gdy
przyporzdkuje si je okrelonym stanom koniunktury gospodarczej. W przypadku zej koniunktury
prawdziwe jest podejcie Keynesa:
za koniunktura --> niedobr kredytu konsumpcyjnego --> brak uzupeniania przez kredyt dochodu
biecego do dochodu permanentnego --> istnienie niestabilnego dochodu biecego prawdziwa
teoria Keynesa.
W przypadku dobrej koniunktury swoj prawdziwo potwierdza ujcie zaproponowane przez Friedmana:

dobra koniunktura --> rozwinity kredyt konsumpcyjny --> uzupenianie przez kredyt dochodu biecego
do dochodu permanentnego --> istnienie stabilnego dochodu permanentnego --> prawdziwa teoria
Friedmana.
Rwnie przy innych okazjach potwierdzi si, e rnice midzy teoriami Keynesa i Friedmana nie tyle
wynikaj z powodu zastosowania waciwych bd adnych narzdzi analitycznych (bez przypisywania
ktrychkolwiek z nich do adnej z teorii), ile ze wzgldu na opisywanie innej gospodarki.
20.4.TEORIA PIENIDZA FRIEDMANA
Milton Friedman twierdzi, e rozwija ilociow teori pienidza Fischera. Artykuowi, w ktrym
zaproponowa swoj wersj tej teorii, nada tytu Powrt do ilociowej teorii pienidza. Wraz z teori
ilociow przyj zasad neutralnoci pienidza, wyraajc j nawet mocniej ni poprzednicy. Pomimo
tego co twierdzi Friedman o samym sobie, wnikliwe przyjrzenie si sprawie wskazuje jednak, e
najblisza teorii friedmanowskiej jest teoria Pigou skorygowana o element keynesowski.
Friedman w przeciwiestwie do Fischera i Pigou zaakceptowa pogld Keynesa, e pienidz stanowi
jeden z aktyww (jak dobra konsumpcyjne), tzn. wystpuj ch posiadania go dla dochodu, ktry
przynosi. A skoro przynosi dochd, musi mie cen, po ktrej si go pozyskuje, oraz rynek na ktrym jest
obracany. Cen pienidza jest stopa procentowa. I chocia Friedman nie przyj keynesowskiego
podziau na pienidz transakcyjny Ltr i spekulacyjny Lsp, w rzeczywistoci go zastosowa, uwzgldniajc w
czci spekulacyjnej dodatkowe czynniki:

oraz

Dodatkowe czynniki oznaczone s jako (.), nie s jednak wymienione, aby nie zaciemnia dalszej analizy.
Istotny jest nie sam zakres (z (.) bd bez) zamiennoci pienidza transakcyjnego na zmodyfikowany
pienidz spekulacyjny, lecz sia tej zamiennoci.
Twrcy ilociowej teorii pienidza zakadali, e prdko obrotu pienidza jest staa. Tymczasem badania
wykazay tendencj odmienn. Ponadto prdko obrotu pienidza zmieniaa si w zalenoci od stanu
aktywnoci gospodarczej. Naleao zatem zastpi stay wspczynnik k w rwnaniu Cambridge
autorstwa Pigou elementem mniej stabilnym. Friedman wprowadzi w to miejsce funkcj k(.):

W funkcji k(.) Friedman uwzgldni inne oprcz produktu wpywajcego na popyt na pienidz
transakcyjny czynniki ksztatujce popyt na pienidz, w tym stop procentow r. Jest to podejcie
szersze ni keynesowskie, w ktrym wystpuje tylko stopa procentowa.
Druga zmiana w stosunku do rwnania Cambridge polegaa na zastpieniu produktu biecego Q w
ksztatowaniu popytu na pienidz przez dochd (produkt) permanentny Q per:
Ostatecznie monetarystyczne rwnanie popytu na pienidz przyjo posta, w ktrej po prawej stronie
pierwszy czon odpowiada (nie jest jednak tosamy) popytowi na pienidz spekulacyjny, a czon drugi
popytowi na pienidz spekulacyjny, przy czym czny popyt L jest rwny poday pienidza M:

Friedman przyzna stopie procentowej znacznie mniejsze znaczenie w ksztatowaniu popytu na pienidz
ni Keynes, uznajc funkcj k(.) za niemal sta. Argumentem za takim podejciem bya duga
perspektywa decyzyjna podmiotw indywidualnych, sprawiajca, e sektor prywatny gospodarki jest
stabilny:

W tej sytuacji wymienno midzy pienidzem transakcyjnym a pienidzem spekulacyjnym jest niewielka:

Zarwno dochd permanentny, jak i popyt na pienidz s bardzo stabilne, co dodatkowo sprzyja
stabilizacji gospodarki.
20.5. POLITYKA PIENINA
W opinii Miltona Friedmana polityka pienina jest niezwykle wana, chocia trudno pogodzi to
stwierdzenie z przyjt przez niego zasad neutralnoci pienidza.
Podstawow zasad monetaryzmu jest stabilno sektora prywatnego gospodarki. Niestabilno moe
by spowodowana jedynie dziaalnoci pastwa, dlatego te na polityk pienin, ktra moe by
realizowana przez pastwo, musz by naoone rygory.
Polityka pienina to w ostatecznoci okrelanie iloci pienidza w gospodarce. Oprcz pastwa,
pienidz tworz banki komercyjne, kierujc si wysokoci stp procentowych. Powstaje zatem dylemat
sposobu realizacji polityki przez tworzenie pienidza czy przez stopy procentowe.
Monetaryci za zmienn decyzyjn polityki pieninej uznaj ilo pienidza. Nie moe ni by stopa
procentowa, gdy stp procentowych jest w gospodarce wiele i czasami wykazuj one rozbiene
tendencje.
Friedman okreli zasady polityki pieninej dopiero w 1968 r. Powinna to by polityka cakowicie bierna,
polegajca na dostosowywaniu tempa wzrostu iloci pienidza do tempa wzrostu produktu w dugim
okresie. Rzeczywicie, po II wojnie wiatowej w najwyej rozwinitych krajach o gospodarce rynkowej
tempo wzrostu byo stabilne, co pozwalao przypuszcza, e takie pozostanie:

W tej sytuacji rekomendacja dostosowania tempa wzrostu iloci pienidza do przewidywanego tempa
wzrostu produktu wydawaa si suszna:

przy zaoeniu pewnej korekty wynikajcej ze stwierdzonej przez Friedmana zmniejszajcej si prdkoci
obrotu pienidza.

Od koca lat 1960. tempo wzrostu produktu przestao wykazywa trend regularny. Nawet przy moliwym
do ustalenia
przecitnym tempie wzrostu w okresie dugim utrzymanie poprzedniej rekomendacji dla
polityki pieninej nie miaoby sensu, gdy w poszczeglnych okresach krtkich skadajcych si na
okres dugi wystpowayby nadmierne rozbienoci midzy faktycznym tempem wzrostu produktu a
zaoonym dla okresu dugiego stabilnym tempem przyrostu iloci pienidza.
Nastpia reorientacja wskaza dla polityki. Tempo przyrostu pienidza powinno by dostosowywane do
tempa przyrostu produktu z niewielkim odroczeniem czasowym, akurat takim, ktre pozwolioby subom
statystycznym na uchwycenie przyrostu produktu:

21. NEOKLASYCZNA TEORIA DYNAMIKI GOSPODARCZEJ

21.1. Rozwj neoklasycznej teorii dynamiki gospodarczej
Twrca: Robert Solow (wychodzi od prawa rynkw Saya krytykuje ricardiask teori stanu
stacjonarnego (Ricardo nie uwzgldni postpu technologicznego i przyj, e po wyczerpaniu si
zasobw przyrodniczych gospodarka rynkowa osignie stan stacjonarny).
Solow: w procesie wzrostu produktu nie istniej adne ograniczenia ze strony przyrody.
W przeciwiestwie do keynesistw (Domara) w teorii wzrostu gospodarczego Solow uwzgldni oprcz
kapitau rzeczowego rwnie si robocz i zaoy pene wykorzystanie czynnikw wytwrczych.
Analizowa tylko stron podaow (keynesici podaow i popytow). Nie przewidywa nierwnowagi
gospodarczej.
21.2. Model Solowa

Q zaley od kapitau i pracy. Czynniki te mog mie zmienn produkcyjno (najczciej rosnc).
Nonikiem postpu technologicznego jest nowy kapita, ktrego rdem s inwestycje.
S->I->przyrost (im wiksze inwestycje tym wikszy przyrost produktu).
- pochwaa oszczdzania
Postp polega na przejciu f. produkcji z fto do ft1

21.3. Teoria kapitau ludzkiego. Weryfikacja modelu Solowa

Twrcy teorii kapitau ludzkiego: Friedman, Schultz, Becker
Uwzgldnienie kapitau ludzkiego > modyfikacja modelu Solowa, dochodzi jako trzeci czynnik w funkcji
produkcji.
Wzrost kapitau ludzkiego-> wzrost Q
Wprowadzenie kapitau ludzkiego do modelu Solowa: Mankiw, Romer, Weil test na grupie
kilkudziesiciu krajw.
Wniosek: nieuwzgldnienie kapitau ludzkiego przez Solowa sprawia, e jego model jest
nieweryfikowalny, poniewa znaczenie kapitau ludzkiego jest takie samo jak kapitau rzeczowego i pracy
(kady 1/3).
Model Solowa nie wyjania czemu wzrost w niektrych krajach jest wolniejszy mimo, e przyrost kapitau
rzeczowego jest wikszy.
Kapita ludzki mierzyli jako nakady na edukacj ludzi w wieku 12-17 lat.
Wniosek: dziaania edukacyjne pastwa istotny czynnik pobudzania wzrostu produktu.
21.4. Teoria realnych cykli gospodarczych
-ekonomia neoklasyczna
-gospodarka nieustannie si zmienia, ale nie s to regularnie powtarzajce si fluktuacje (cykle
koniunkturalne)
- nieregularnoc zmian wynika z szokw (impulsw z otoczenia wpywajcych na gospodark)
Np. SZOK INSTYTUCJONALNY radykalna zmiana ustroju gospodarczego (Cassel)
Najwiksze znaczenie: SZOKI PODAOWE (wywoane wprowadzeniem do gospodarki nowych
technologii i produktw, innowacji)
Wnioski:
- przebieg wzrostu jest nierwnomierny (ek. Keynesowska, schumpeterowska)
- ale gdy nie ma szokw jest rwnomierny (obowizuje prawo Saya)
Szok korzystny: cieka wzrostu (sayowska) przesuwa si do gry, szok niekorzystny przesuwa si w
d.