Jan Hybel

Wysza Szkoa Finansw i Zarzdzania w Siedlcach

Wpyw bezporednich inwestycji zagranicznych

na rynek pracy w Polsce w latach 20002007
Wstp
Skutki napywu bezporednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski s
przedmiotem wielu analiz ekonomicznych. Najczciej badany jest wpyw BIZ
na wzrost gospodarczy, zwikszenie zasobw kapitau, rozwj infrastruktury,
transfer technologii, wzrost eksportu, zwikszenie wpyww do budetu pastwa, konkurencyjno gospodarki, a w mniejszym stopniu na wzrost zatrudnienia i wydajno pracy.1.
Celem niniejszego opracowania jest okrelenie roli BIZ w tworzeniu miejsc
pracy i podnoszeniu produktywnoci pracy. W pierwszej czci zostanie przedstawiona dynamika i struktura BIZ oraz liczba podmiotw z kapitaem zagranicznym, natomiast w drugiej zmiany w wielkoci zatrudnienia i poziomie produktywnoci pracy.
Informacje statystyczne zamieszczone w opracowaniu pochodz z publikacji GUS, NBP i PAIiIZ.

Poziom i struktura napywu BIZ do Polski

Bezporednie inwestycje zagraniczne oznaczaj transfer kapitau z innych
krajw do Polski w formie bezporedniej w celu utworzenia lub przejcia przedsibiorstwa. BIZ maj charakter dugoterminowy i mog wystpowa w formie
inwestycji greenfield (tworzenie nowych przedsibiorstw) oraz brownfield (przejcie istniejcych przedsibiorstw). Istot BIZ jest nie tylko transfer kapitau, ale
take pracy, technologii oraz wiedzy marketingowej i organizacyjnej.
Aby inwestycj zaliczy do BIZ, inwestor zagraniczny musi mie minimum
10% udziau w kapitale przedsibiorstwa.
1

Freitag-Mika E., 2009: Wpyw bezporednich inwestycji zagranicznych na konkurencyjno

polskiej gospodarki. PWE, Warszawa.

76
BIZ obejmuj inwestycje w kapita zakadowy przedsibiorstwa (zakup akcji, majtku, wnoszenie aportw w postaci maszyn i urzdze), reinwestowane
zyski oraz kredyty inwestorw (tab. 1).
Tabela 1
Wielko i forma bezporednich inwestycji zagranicznych w Polsce w latach 20002007
w mln EUR
W tym:
Rok

BIZ
ogem

2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007

10 334
6 372
4 371
3 671
10 305
8 260
15 576
16 582

zakup akcji, ma- reinwestowajtku oraz aporty

ne zyski
9 409
5 585
4 115
3 029
3 250
2 609
4 289
4 556

433
1161
1298
74
5 085
2 756
4 359
6 630

kredyty inwestorw

pozostae

994
1612
1 162
290
-621
1 958
5 318
4 186

364
336
392
1 006
2 591
937
1 610
1 210

rdo: Zagraniczne inwestycje bezporednie w Polsce w roku 2007 i lata poprzednie,

NBP, Warszawa 2008.

W latach 20002003 dynamiczn form napywu kapitau stanowiy inwestycje w kapita zakadowy, natomiast po wejciu Polski do UE reinwestowane
zyski i kredyty. W analizowanym okresie udzia inwestycji w formie udziaw,
akcji i aportw zmniejszy si z 91,0% w 2000 r. do 26,3% w 2007 r. Rosncy udzia reinwestycji zyskw w strukturze BIZ wiadczy o korzystnej sytuacji
finansowej inwestorw bezporednich. Bezporednie inwestycje zagraniczne
w Polsce osigny wysoki poziom w 2000 r., gwnie wskutek korzystnych
wskanikw makroekonomicznych i przypieszenia procesw prywatyzacji oraz
wejcia do Polski France Telecom. Spadek napywu BIZ w latach 20012003
wynika ze zmniejszenia tempa wzrostu gospodarczego i zahamowania procesu
prywatyzacji.
Znaczce zwikszenie poziomu i dynamiki BIZ w latach 200420072
byo wynikiem akcesji Polski do UE. W 2007 r. 80,6% kapitau zagranicznego pochodzio z 25 krajw UE, najwicej z Niemiec (17%), Francji (11%)
i Holandii (10%).
2

W latach 20082009 kryzys gospodarczy spowodowa znaczne zmniejszenie napywu BIZ do

Polski.

77

Zrnicowanie branowe i przestrzenne BIZ

Oddziaywanie bezporednich inwestycji zagranicznych na rozwj rynku
pracy uzalenione jest od ich struktury branowej. W 2000 r. najwikszy udzia
BIZ by w 3 sekcjach: transport, gospodarka magazynowa i czno, przetwrstwo przemysowe i porednictwo finansowe (tab. 2).
Tabela 2
Bezporednie inwestycje zagraniczne w Polsce wedug rodzaju prowadzonej dziaalnoci (w mln EUR)
Rodzaj sekcji
Rolnictwo
i rybowstwo
Grnictwo
i kopalnictwo
Przetwrstwo
przemysowe
Wytwarzenie
i zaopatrywanie w energi
elektryczn
Budownictwo
Handel
i naprawy
Hotele i restauracje
Transport,
gospodarka
magazynowa
i czno
Porednictwo
finansowe
Obsuga nieruchomoci
Pozostae
Ogem

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

11,8

10,3

9,4

34

66,5

39,3

45,0

85,5

27,8

1,5

11,5

1,9

15,5

3,5

12,4

51

3 563,1 2 310,6

3 738,7

4 946,9

193,6
93,5

77,6
415,6

454,7
384

1 202,1 2 026,7

2 540,4

2158

2 261,8 1 344,8 1 399,1 1 719,6

379,5
169,7

325,5
132,0

739,5
61,6

811,9

920,0

804,2 1 193,4

90,9

32,1

625,7
142,6

31,4

11,6

25,8

36,8

108,2

3 925,6 1 169,8 817,2 142,1

1 782,1

333,5

916,3

611,9

2 138,8 2 326,8 1 592,3

465,4

1 811,9 2 526,6

1 652,3

2495

196,3 100,8
365,4 855,8

680,3 1 033,6
426,6
340,2

4 876,2
1 264,6

4 089,3
1 197,6

307,8
208,4

141,3
32,1

31,9

315
56,8

10 334,0 6 372,0 4 371,0 4 313,0 10 304,8 8 259,9 15 575,9 16 582,1

rdo: Jak w tabeli 1.

Z kolei w 2007 r. w strukturze BIZ dominoway: obsuga nieruchomoci,

przetwrstwo przemysowe i porednictwo finansowe, razem bowiem stanowiy 69,5%. W latach 20002007 najwiksz dynamik charakteryzoway si
inwestycje zagraniczne w: obsudze nieruchomoci (wzrost o 1228%), handlu
i naprawach (o 166%) i przetwrstwie przemysowym (o 119%). W 2007 r.

78
w strukturze BIZ 58% stanowiy usugi, a 30% przetwrstwo przemysowe.
W sektorze usug dominoway obsuga nieruchomoci (25%) oraz handel i naprawy (13%), w sferze produkcyjnej: produkcja metali (25%), pozostaa dziaalno produkcyjna (22%) i produkcja pojazdw mechanicznych (13%). Inwestycje zagraniczne w tej ostatniej dziaalnoci byy najwiksze w latach 20012005.
W 2000 r. w sferze dziaalnoci produkcyjnej najwicej kapitau zagranicznego
byo w produkcji ywnoci.
Z punktu widzenia rynku pracy wane jest przestrzenne rozmieszczenie inwestycji zagranicznych (tab. 3).
Z danych zawartych w tabeli 3 wynika, e prawie poowa inwestycji zagranicznych bya zlokalizowana na obszarze wojewdztwa mazowieckiego. Dalsze kolejne miejsca zajmuj wojewdztwa wielkopolskie, dolnolskie i lskie,
a wic na obszary silne ekonomicznie, o dobrze rozwinitej infrastrukturze i duym rynku zbytu, jaki reprezentuj wielkie aglomeracje.
Tabela 3
Poziom i struktura BIZ w Polsce wedug wojewdztw
2000
mln z
%
Dolnolskie
2 922,3
4,76
Kujawsko-pomorskie
622,2
1,01
Lubelskie
744,3
1,21
Lubuskie
921,5
1,50
dzkie
1 579,7
2,57
Maopolskie
4 606,4
7,51
Mazowieckie
35 754,3
58,27
Opolskie
778,6
1,27
Podkarpackie
684,0
1,11
Podlaskie
407,8
0,66
Pomorskie
1 098,0
1,79
lskie
3 669,2
5,98
witokrzyskie
1 108,7
1,81
Warmisko-mazurskie
482,8
0,79
Wielkopolskie
5 133,5
8,37
Zachodniopomorskie
841,4
1,37
Ogem
61 354,7 100,00

Wojewdztwo

2004
2007
mln z
%
mln z
%
6 396,2
6,51 10 958,0
9,00
1 159,9
1,18
1 265,9
1,04
560,1
0,57
624,6
0,51
1 128,5
1,15
1 329,8
1,09
2 232,3
2,27
3 149,4
2,59
8 135,7
8,28
9 730,5
8,00
52 180,5
53,11 59 630,4
49,00
1 072,3
1,09
1 195,5
0,98
1 455,2
1,48
1 575,2
1,29
195,5
0,20
221,7
0,18
2 161,2
2,20
3 054,3
2,51
8 369,4
8,52 10 770,0
8,85
2 135,6
2,17
2 790,3
2,29
620,9
0,63
1 328,7
1,09
9 259,6
9,43
11 195,9
9,20
1 177,9
1,20
2 873,3
2,36
98 240,8 100,00 121 693,5 100,00

rdo: GUS: Dziaalno gospodarcza podmiotw z kapitaem zagranicznym w 2007

roku i dla lat 20002006.

79
Najmniej atrakcyjnymi dla inwestorw zagranicznych regionami s Podlasie
i Lubelskie. Napyw BIZ zmniejszy si w analizowanym okresie w wojewdztwie podlaskim o 46%, a w lubelskim o 16%.
Najwiksz dynamik wzrostu BIZ charakteryzoway si wojewdztwa dolnolskie (o 275%), zachodniopomorskie (o 242%) oraz lskie (o 193%).

Zatrudnienie w spkach z udziaem kapitau

zagranicznego
Wpyw bezporednich inwestycji zagranicznych na rynek pracy mona rozpatrywa zarwno pod wzgldem ilociowym, jak i jakociowym, zwizanym
z produktywnoci pracy.
Efektem napywu kapitau zagranicznego jest zwikszenie liczby spek,
ktre przyczyniaj si do tworzenia nowych miejsc pracy.
W analizowanym okresie liczba podmiotw z kapitaem zagranicznym
zwikszya si o 30%. Najwicej tego typu podmiotw powstao po wejciu
Polski do UE. Wraz ze wzrostem liczby przedsibiorstw z kapitaem zagranicznym zwikszya si liczba zatrudnionych o 50,4%, szczeglnie wysoka
dynamika zatrudnienia dotyczya okresu 20062007. W podmiotach wycznie
z polskim kapitaem zatrudnienia w latach 20002007 wzroso zaledwie o 0,3%.
Z danych tabeli 4 wynika, e w analizowanym okresie zwikszy si udzia
podmiotw z kapitaem zagranicznym w przecitnym zatrudnieniu w gospodarce z 10,3 do 15,5%.
Tabela 4
Poziom i dynamika zatrudnienia w firmach z udziaem kapitau zagranicznego w Polsce
Rok

Liczba firm

Liczba
zatrudnionych
w tys.

2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007

14 244
14 469
14 488
15 371
15 816
16 837
18 015
18 515

966,5
957,9
993,6
1 023,4
1 112,3
1 186,1
1 313,4
1 453,7

Dynamika
zatrudnienia

Liczba
zatrudnionych
na 1 firm

100,0
99,1
102,8
105,9
115,1
122,7
135,9
150,4

67,8
66,2
68,6
66,6
70,3
70,4
72,9
78,5

rdo: Jak w tabeli 3 oraz Roczniki Statystyczne GUS.

Udzia
w przecitnym zatrudnieniu (%)
10,3
10,6
11,4
11,8
12,9
13,5
14,3
15,5

80
Poziom zatrudnienia w analizowanych podmiotach by zrnicowany
w zalenoci od ich wielkoci (tab. 5).
Tabela 5
Liczba zatrudnionych wedug wielkoci przedsibiorstwa z udziaem kapitau zagranicznego
Liczba zatrudnionych
2000
2007
23 694
28 318
79 285
94 511
220 031
283 692
643 496
1 047 212
966 506
1 453 733

Rodzaje
przedsibiorstw
Mikrofirmy
Mae
rednie
Due
Ogem

Struktura
2000
2007
2,4
1,9
8,2
6,6
22,8
19,5
66,6
72,0
100,0
100,0

Dynamika
2007:2000
119,5
119,2
128,9
162,7
150,4

rdo: Jak w tabeli 3.

Najwicej miejsc pracy tworz due przedsibiorstwa i rednie, a ich udzia

w strukturze zatrudnienia stanowi w 2007 r. odpowiednio 72,0 i 19,5%. Mae
firmy z kapitaem zagranicznym, mimo e liczebnie stanowi 81%, maj udzia
w zatrudnieniu zaledwie na poziomie 8,5%.
Tabela 6
Poziom i struktura zatrudnienia w firmach z kapitaem zagranicznym wg rodzaju dziaalnoci
Rodzaj sekcji
Transport,
gospodarka
magazynowa
i czno
Dziaalno
produkcyjna
Handel
i naprawy
Obsuga nieruchomoci
i wynajem
Budownictwo
Hotele i restauracje
Pozostae
Ogem

2001
Liczba
%

2003
Liczba

2005
Liczba

2007
Liczba

97 388

10,2

78 312

7,7

78 980

6,7

101 165

7,0

524 095

54,7

569 947

55,7

662 605

55,9

774 541

53,3

180 514

18,8

215 337

21,0

246 420

20,8

289 767

19,9

55 805
28 183

5,8
2,9

53 248
24 084

5,2
2,3

77 717
31 026

6,5
2,6

140 776
47 697

9,7
3,3

25 949
2,7
25 279
2,5
26 182
2,2
28 553
45 954
4,9
57 220
5,6
63 218
5,3
71 234
957 888 100,0 1 023 427 100,0 1 186 148 100,0 1 453 733

2,0
4,8
100,0

rdo: Jak w tabeli 3.

81
Zmiany w strukturze zatrudnienia w podmiotach z kapitaem zagranicznym
w zalenoci od rodzaju prowadzonej dziaalnoci przedstawia tabela 6.
Przedsibiorstwa z kapitaem zagranicznym stworzyy najwicej, bo 53,3%,
miejsc pracy w dziaalnoci produkcyjnej, gwnie zwizanej z produkcj pojazdw mechanicznych. Drugie miejsce zajmuj handel i naprawy (20%), a nastpne s obsuga nieruchomoci (9,7%) oraz transport i czno (7,0%).
W analizowanym okresie najwysz dynamik zatrudnienia charakteryzoway si: obsuga nieruchomoci (wzrost o 152,3%), handel i naprawy (o 60,5%)
i dziaalno produkcyjna (o 47,8%).
W przekroju regionalnym najwicej miejsc pracy utworzyy firmy z kapitaem zagranicznym w wojewdztwie mazowieckim, nastpnie wielkopolskim
i lskim, a najmniej w podlaskim (0,5%) i lubuskim (1,2%). To oznacza, e
najwicej miejsc pracy z tytuu BIZ powstaje w wielkich aglomeracjach, silnych
ekonomicznie i o niskiej stopie bezrobocia.

Wpyw bezporednich inwestycji zagranicznych

na wydajno pracy
Napyw kapitau zagranicznego przyczyni si nie tylko do zwikszenia liczby miejsc pracy, ale take do podniesienia produktywnoci pracy poprzez transfer nowych technologii, instalowanie nowoczesnych urzdze technicznych, pozyskiwanie wiedzy i dowiadczenia oraz umiejtnoci prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej. Powysze czynniki maj istotny wpyw na wzrost wydajnoci pracy w spkach z kapitaem zagranicznym. Wydajno pracy zostaa zmierzona
wskanikiem przychodw z caej dziaalnoci w przeliczeniu na jednego zatrudnionego (tab. 7).
W analizowanym okresie wydajno pracy w przedsibiorstwie z kapitaem
zagranicznym bya znacznie wysza ni w przedsibiorstwach bez takiego kapitau. W 2007 r. firmy z kapitaem zagranicznym uzyskay o ponad 56% wyszy
poziom produktywnoci pracy, natomiast w 2000 r. ta przewaga wynosia 73%.
Oznacza to, e zmniejsza si rozpito w poziomie wydajnoci pracy midzy
badanymi grupami przedsibiorstw. Z kolei z analizy wskanikw dynamiki wynika, e wejcie Polski do UE przyczynio si w obu analizowanych grupach do
znacznego podniesienia poziomu wydajnoci pracy i tempa jej wzrostu.

82
Tabela 7
Poziom wydajnoci pracy w spkach z udziaem kapitau zagranicznego i bez takiego
kapitau

Rok

2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007

Przychody na 1 zatrudnionego w spkach

z udziaem kapitau zagra- Dynamika
nicznego
(w tys. z)
438,3
100,0
451,5
103,0
478,2
109,1
540,8
123,4
616,1
140,6
564,0
128,7
593,7
135,5
610,9
139,4

Przychody na 1 zatrudnionego w spkach bez

kapitau zagranicznego
(w tys. z)

Dynamika

253,4
270,0
282,1
318,7
358,8
365,3
376,9
391,2

100,0
106,6
111,3
125,8
141,6
144,2
148,7
154,4

rdo: Dziaalno gospodarcza spek z udziaem kapitau zagranicznego w 2007 roku

i za lata poprzednie. GUS, Warszawa 2008. Bilansowe wyniki podmiotw gospodarczych
w 2007 roku i za lata poprzednie. GUS, Warszawa 2008.

Wnioski
Na podstawie przeprowadzonej analizy mona sformuowa nastpujce
wnioski:
1. Na rozmiary bezporednich inwestycji zagranicznych w Polsce wpyway
gwnie trzy czynniki: proces transformacji gospodarki, wahania koniunktury
gospodarczej i wejcie Polski do UE. W analizowanym okresie mona zaobserwowa wysok ich dynamik do 2000 r., nastpnie spadek do 2003 r., szybki wzrost w latach 20042007 oraz spadek w latach 20082009. W 2007 r.
w strukturze BIZ dominoway usugi 58% i przetwrstwo przemysowe
30%.
2. Bezporednie inwestycje zagraniczne miay bezporedni wpyw na popraw
sytuacji na rynku pracy, gdy zatrudnienie w spkach z kapitaem zagranicznym w badanym okresie wzroso o 50,4%. Rwnoczenie zwikszy si
ich udzia w oglnym zatrudnieniu z 10,3% w 2000 r. do 15,5% w 2007 r.
Najwicej miejsc pracy powstao w przemyle motoryzacyjnym i handlu.
3. Bezporednie inwestycje zagraniczne w maym stopniu wpyway na zmniejszenie bezrobocia w regionach o wysokim jego nateniu, poniewa prawie
poowa firm z kapitaem zagranicznym prowadzia dziaalno na obszarze
wojewdztwa mazowieckiego.

83
4. Napyw bezporednich inwestycji zagranicznych do Polski spowodowa
znaczce podniesienie wydajnoci pracy. W analizowanym okresie przecitna wydajno pracy w firmie z kapitaem zagranicznym bya o 64% wysza
ni w firmach tylko z polskim kapitaem. Firmy z kapitaem zagranicznym
uzyskuj wysz wydajno pracy dziki stosowaniu nowoczeniejszych
technologii, lepszego uzbrojenia pracy i organizacji pracy, dobrej jakoci
kapitau ludzkiego oraz wikszym moliwociom eksportu swoich produktw.

Literatura
CHOJNA J. (red.), 2008: Inwestycje zagraniczne w Polsce. Raport roczny. Instytut Bada
Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, Warszawa
FREITAG-MIKA E., 2006: Bezporednie i porednie efekt napywu inwestycji zagranicznych
do Polski w sferze zatrudnienia i czynnikw jakociowych. [w:] Kapita zagraniczny
w Polsce w dobie globalizacji. Wyd. Politechniki Radomskiej, Radom.
PILARSKA C., 2005: Bezporednie inwestycje zagraniczne w teorii ekonomii. Wyd. Akademii Ekonomicznej, Krakw.
UMISKI S., 2002: Znaczenie regionalnych inwestycji bezporednich dla Polski, Wyd. Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask.
WITKOWSKA J., 2000: Bezporednie inwestycje zagraniczne a rynek pracy w krajach
przyjmujcych aspekty teoretyczne. Ekonomista nr 5.

The influence of foreign direct investments on the

labour market in Poland in the years 20002007
Abstract
The develop of foreign direct investments (FDI) in Poland in 2000
2007 and their influence on creating the places of the work and enlargement
productivity of labour are presented in this article. In the first part of the paper
was presented analyze of dynamics level and structure FDI and their spacing
location. Moreover, size and structure employment and productivity labour with
part of foreign capital was presented. The main conclusion from this analyze is
positive influence FDI on increase employment and level of efficiency and high
regional diversification. The most number of work places was created in heavy
economics (strong economically regions), mainly in voivodships: mazowieckie,
wielkopolskie i dolnolskie.